Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ सू० ८ सलेश्यादि जीवानामाहारकत्वादिनिरूपणम् ६६३ सकपायी खलु जीवः किम् आहारको भवति ? किं वा अनाहारको भवति ? भगवानाह'गोयमा!' हे गौतम ! 'सिय आहारए सिय अणाहारए' सकषायी जीवः स्यात्-कदाचिद आहारको भवति स्यात्-कदाचिद् अनाहारको भवति, तत्र विग्रहगत्यादिषु अनाहारको विज्ञेयः, तदन्यकाले आहारको बोध्यः, ‘एवं जाय बेमाणिया' एवम्-सकषायसमुच्चयजीयोक्तरीत्या यावत्-सकपायिणो नैरयिकासुरकुमारादि भवनपतिपृथिवीकायिकायेकेन्द्रिय विकलेन्द्रियपश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्यवा नव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिका अपि कदाचिद् आहा. रका भवन्ति कदाचिदनाहारका भवन्ति, बहुत्वे विशेषमाह-पुहत्तणं जीवेगिदियवज्जो तियभंगो' पृथक्त्वेन-बहुत्वेन सकपायिणां जीवादि वैमानिकान्तानां चतुर्विंशतिदण्डकक्रमेण प्रतिपाद्यानां जीवैकेन्द्रियवर्ज:-समुच्चयजीवान् पृथिवीकायिकादि पञ्चकेन्द्रियांश्च वर्जयित्वा तदन्येषां नैरयिकादीनां सकपायिणां त्रिक भङ्गः-प्रत्येकं भङ्गत्रयं वक्तव्यम् , तत्र-'सर्वेऽपि तायद् भवेयुः सकपायिण आहारकाः' इति प्रथमो भङ्गः, अथवा 'बहवः आहा रकाः कश्चिदनाहारकश्च' इति द्वितीयो भङ्गः, 'अथवा 'बहव एव माहारकाश्च अनाहारकाच' इति तृतीयो भङ्गः, सकषायिषु समुच्चयजी वेषु पृथिवीकायिकादि पश्चसु च प्रत्येकम्___ भगवान्-हे गौतम ! स्यात् आहारक और स्यात् अनाहारक होता है । विग्रहगति आदि की अपेक्षा से अनाहारक और अन्य समय में आहारक समझना चाहिए । समुच्चय सकषाय जीव की तरह सकषाय नैरधिक, असुरकुमार आदि भवनपति, पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रिय, विकलेन्द्रिय, पंचेन्द्रिय तिर्यच, मनुष्य, वानव्यन्तर, ज्योतिष्क और वैमानिक भी-कदाचित् आहारक होते हैं, कदाचित् अनाहारक होते हैं । किन्तु बहुत्य की विवक्षा से कुछ विशेषता है, यथा-बहुत की विवक्षा में समुच्चय जीवों और एकेन्द्रियों को छोड़ कर सकषाय नारक आदि में तीन तीन भंग पाए जाते हैं। वे भंग इस प्रकार हैं-(१) सभी सकषाय आहारक होते हैं, यह प्रथम भंग है । (२) अथवा बहुत आहा. रक और एक कोई अनाहारक, यह द्वितीय भंग है। (३) अथवा बहुत आहारक
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! સ્યાત્ આહારક – અને અનાહારક હોય છે. વિરહગતિ આદિની અપેક્ષાથી અનાહારક અને અન્ય સમયમાં આહારક સમજવા જોઈએ.
સમુચ્ચય સકષાય જીવની જેમ સકષાય નેરયિક, અસુરકુમાર આદિભવનપતિ, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિય, વિકસેન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય તિયચ, મનુષ્ય, વાનવ્યન્તર, તિક અને વૈમાનિક પણ કદાચિત્ આહારક હોય છે, કદાચિત્ અનાહારક હોય છે. પણ બહુત્વની વિવેક્ષાથી કઈક વિશેષતા એ છે કે જેમ-ઘણાની વિવક્ષામાં સમુચ્ચય જીવો અને એ કેન્દ્રિ સિવાય સકષાય નારક આદિમાં ત્રણ ત્રણ ભંગ મળે છે. તે ભંગે આ પ્રકારે છે–
(૧) બધા સકષાય આહારક હોય છે, આ પ્રથમ ભંગ છે. (૨) અથવા ઘણા આહારક અને કોઈ એક અનાહારક, આ દ્વિતીય ભંગ છે. (૩) અથવા ઘણા આહારક અને ઘણા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
