Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ ० ७ जोवादीनामाहारादिद्वारनिरूपणम्
६२५
अणाहारए ?' हे भदन्त ! जीवः खलु किम् आहारको भवति ? कि वा अनाहारको भवति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'सिय आहारए सिय अणाहारए' जीवः स्यात् -कदाचित् आहारको भवति, स्यात् - कदाचिद् अनाहारको भवति, गौतमः पुनः पृच्छति - 'नेरइए णं भंते ! कि आहारए, अणाहारए ?' हे मदन्त ! नैरयिकः खलु किम् आहारको भवति ? किंवा अनाहारको भवति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'सिय आहारए सिय अणाहारए' स्यात् - कदाचित् आहारकः स्यात् - कदाचिद् अनाहारको भवति, तत्र विग्रहमतौ केवलिसमुद्घाते शैलेश्यवस्थायां सिद्धत्वे चानाहारको बोध्यः, तदन्यावस्थासु चाहारको विज्ञेयः, तथाचोक्तम्- 'विग्गहगइमापन्ना के वलिणो समोहया अजोगी य। सिद्धा य अणाहारा सेसा आहारगा जीवा || १ || विग्रहगत्यापन्नाः समवहताः केवलिनोऽयोगिनश्च । सिद्धाश्वानाहारकाः शेषा आहारका जीवाः || १ || ' एवं असुरकुमारे जाव वैमाणिए' एवम् उक्तरीत्या असुरकुमारो यावत् - नागकुमारः सुवर्णकुमारोऽग्निकुमारो विद्युत्कुमारः, उदधिकुमारो द्वीपकुमारो दिवकुमारः पवनकुमारः स्तनितकुमारः पृथिवीकायिका केन्द्रियो द्वीन्द्रिसिचतु
टीकार्थ- प्रथम सामान्यतः आहारद्वार की प्ररूपणा की जाती हैगौतमस्वामी - हे भगवन् ! जीव आहारक होता है अथवा अनाहारक होता है ? भगवान् हे गौतम! जीव स्यात् आहारक होता है, स्यात् अनाहारक होता है । तात्पर्य यह है कि विग्रहगति, केवलिसमुद्घात, शैलेशी अवस्था और सिद्धा वस्था की अपेक्षा अनाहारक समझना चाहिए और इनके सिवाय अन्य अच. स्थाओं की अपेक्षा आहारक जानना चाहिए। कहा भी है- 'विग्रहगति को प्राप्त केवलसमुद्घात को प्राप्त, अयोगी और सिद्ध जीव अनाहारक होते हैं, शेष जीव आहारक होते हैं ॥ १ ॥
समुच्चय जीव की तरह नैरयिक भी कथंचित् आहारक, कथंचित् अना. हारक होता है। इसी प्रकार असुरकुमार, नागकुमार, सुवर्णकुमार अग्निकुमार, विद्युत्कुमार, उदधिकुमार, दीपकुमार, दिशाकुमार, पवनकुमार और स्तनित
टीडार्थ::- प्रथम सामान्यतः आहार द्वारनी प्र३या राय छे
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન ! જીવ આહારક હોય છે, અથવા અનાહારક હોય છે? શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! જીવ સ્યાત્ આહારક હોય છે, સ્યાત્ આહારક હાય છે, તાત્પ એછે કે વિંગ્રહગતિ, કેવલી સમુદ્લાત, શૈલેશી અવસ્થા અને સિદ્ધાવસ્થાની અપેક્ષાએ અનાહારક સમજવાં જોઇએ અને તેમના સિવાય અન્ય અવસ્થાઓની અપેક્ષાએ આહારક જાણવા જોઈએ. કહ્યું પણ છે—વિહગતિને પ્રાપ્ત, કેવલી સમુદ્દાત ને પ્રાપ્ત, અચાગિ અને સિદ્ધ જીવ અનહારક હોય છે, શેષ જીવ આહારક હોય છે ॥ ૧ ॥
સમુચ્ચયજીવની જેમ નૈયિક પણ કથંચિત્ આહારક, કથંચિત્ અનાહારક હાય છે એજ પ્રકારે અસુરકુમાર, નાગકુમાર, સુવર્ણ કુમાર, અગ્નિકુમાર, વિદ્યુત્સુમાર, ઉદધિકુમાર
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
