Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
६४२
प्रज्ञापनासूत्रे
ते असंज्ञिषु न पठिता इति बोध्यम् 'एगिदिएस अभंगय' एकेन्द्रियेषु तावद् अभङ्गकम्भङ्गाभाव:- 'आहारका अपि अनाहारका अपि' इत्येक एव भङ्ग इत्यर्थः, तत्र आहारका स्तावद् बहवः प्रसिद्धा एव, अनाहारका अपि प्रतिसमयं पृथिव्यप्तेजो वायवः प्रत्येकमसंख्याता भवन्ति, प्रतिसमयं वनस्पतिकायिकाः अनन्ताः सर्वकाले उपलभ्यन्ते इति तेऽपि बहवः सिद्धाः किन्तु - 'वेईदिय जाय पंविदियतिरिक्खजोगिएसु तियभंगो' द्वोन्द्रिय यावत् त्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु असंक्षिषु त्रिकभङ्गः- प्रत्येकं भङ्गत्रयं वक्तव्यम्तद्यथा - प्राहारकाः सर्वेऽपि तावद् भवेयुः १, अथवा बहव आहरकाः कश्चिदनाहारकच २, अथवा बहव एव आहारकश्च अनाहारकाच भवन्ति ३, तत्र यदा एकोऽपि द्वीन्द्रियो विग्रहा वस्थो नोपलभ्यते तदा पूर्वोत्पन्नाः सर्वेऽपि आहारका इति प्रथमो भङ्गः १, यदा तु एको और वैमानिक देव संज्ञियों से ही उत्पन्न होते हैं, असंज्ञियों से उत्पन्न नहीं होते, अतएव असंज्ञियों में उनकी गणना नहीं की गई हैं ।
एकेन्द्रियों में अभंगक है अर्थात् भंगों का अभाव है, अर्थात् उनमें एक ही विक ल्प पाया जाता है- 'बहुत आहारक, बहुत अनाहारक ।' बहुत आहारक तो प्रसिद्ध ही हैं, अनाहारक भी प्रत्येक समय में बहुत पाये जाते हैं, क्योंकि असंख्यात पृथ्वीकायिक, असंख्यात अप्रकायिक असंख्यात तेजस्कायिक और असंख्यान वायुकायिक तथा अनन्त वनस्पतिकाय जीव प्रत्येक समय में उत्पन्न होते रहते हैं और वे विग्रहगति समापन्न होते हैं । किन्तु द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रिय और तिर्यच पंचेन्द्रिय असंज्ञियों में, प्रत्येक में तीन भंग कहने चाहिए। वे इस प्रकार हैं(१) सभी आहारक होते हैं (२) अथवा बहुत आहारक और एक कोई अनाहारक होता है (३) अथवा बहुत आहारक और बहुत अनाहारक होते हैं । जब एक
છે અને જે સન્નિઆથી ઉત્પન્ન થાય છે તેમા સન્ની કહેવાય છે. યેતિક અને વૈમાનિક દૈવ અસ`નિયાથી જ ઉત્પન્ન થાય છે. સનીમેથી ઉત્પન્ન નથી થતા, તેથી જ અસત્તિચેમાં તેમની ગણના નથી કરેલી,
એકેન્દ્રિયામાં અલગક છે, અર્થાત્ ભંગાના અભાવ છે, અર્થાત્ એક જ વિકલ્પ મળી આવે છેઘણા આહારક, ઘણા અનાહારક. ધણા આહારક તે પ્રસિદ્ધ જ છે, અનાહારક પણ પ્રત્યેક સમયમાં ઘણા મળી આવે છે. કેમ કે અસંખ્યાત પૃથ્વીકાયિક, અસ ખ્યાત અષ્ઠાયિક, અસ`ખ્યાત તેજકાયિક, અને અસ્રખ્યાત વાયુકાયિક તથા અનન્ત વનસ્પતિ કાયિક જીવ પ્રત્યેક સમયમાં ઉત્પન્ન થતા રહે છે અને તેએ વિગ્રહગતિ સમાપન્ન હાય છે. કિન્તુ દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય અને તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય અસન્નિયામાં, પ્રત્યેકમાં ત્રણ ભાંગ કહેવા જોઇએ.
તે આ પ્રકારે છે–(૧) બધા આહારક હોય છે. (ર) અથવા ઘણા આહારક અને એક કેાઈ અનાહારક હેાય છે (ર) અથવા ઘણા આહારક અને ઘણા અનાહારક હાય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
