Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे श्यकम् , वेदकसम्यग्दृष्टिस्तु क्षायिकसम्यक्त्वं जनयन् चरमग्रासमनुभवन् बोध्यः, तत्र एकत्ये सर्वेष्यपि जोवादिपदेषु प्रत्येकम् -'स्यादाहारकः स्यादनाहारकः' इत्येक एव भङ्गोऽवसेयः, पृथिव्यादि विषया चात्र वक्तव्यता न वक्तव्या तेषां सम्यग्दृष्टित्वासद्भावात् , 'उभयाभावो पुढवाइएसु' उभयाभावः पृथिव्यादिषु इति वचनप्रामाण्यात् , बहुत्वे च सम्यग्दृष्टिषु समुच्चयजीवेषु 'आहारका अपि अनाहारका अपि' इत्येक एव भङ्गः, तदुभयेषामपि आहारकानाहारकसम्यग्दृष्टीनां सदैव बहूत्वेनोपलभ्यमानत्वात् , बेइंदिया तेइंदिया च उरिदिया छब्भंगा' द्वीन्द्रियास्त्रीन्द्रियाश्चतुरिन्द्रियाश्च सम्यग्दृष्टयः पूर्वोक्तषड्भङ्गा वक्तव्याः द्वौन्द्रियादीनां सम्यग्दृष्टित्वमपर्याप्तावस्थासंभव सास्वादनसम्यक्त्वापेक्षया बोध्यम्, 'सिद्धा अणाहारगा' सिद्धाः सम्यग्दृष्टयः पुनरनाहारका भवन्ति, सिद्धानां क्षायिकसम्यक्त्वयुक्तत्वात् 'अयसे. साणं तियभंगो' अवशेषाणाम्-नैरयिकासुरकुमारादि भवनपति पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकहो और जिसे अगले समय में ही क्षायिक सम्यक्त्व की प्राप्ति होने वाली हो।
एकत्व की विवक्षा में जीवादि सभी पदों में से प्रत्येक में 'कदाचित् एक आहारक, कदाचित् एक अनाहारक' यह एक भग ही समझना चाहिए। पृथ्वी. कायिक आदि की वक्तव्यता नहीं कहनी चाहिए, क्योंकि वे सम्यग्दृष्टि नहीं होते । कहा भी है-'पृथिवी आदि में उभय का अभाव होता है। बहुत्व की चियक्षा में सम्यग्दृष्टि समुच्चय जीवों में 'बहुत आहारक और बहुत अनाहारक' यही एक भंग पाया जाता है, क्योंकि आहारक सम्यग्दृष्टि और अनाहारक सम्यग्दृष्टि सदैव बहुसंख्या में पाए जाते हैं।
द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय और चतुरिन्द्रिय सम्पदृष्टियों में पूर्वोक्त छह भंग कहने चाहिए। द्वीन्द्रियादि में सम्यग्दृष्टित्व अपर्याप्त अवस्था में सास्वादन सम्यक्त्व की अपेक्षा से ही समझना चाहिए । सिद्ध सम्यग्दृष्टि अनाहारक होते हैं, क्योंकि सिद्ध जीयों में क्षायिक सम्यक्त्व पाया जाता है। થનારી હાય એકત્વની વિવેક્ષાથી જીવાદિ બધાં પદે માંથી પ્રત્યેકમાં કદાચિત એક આહારક કદાચિત એક અનાહારક, એ એક ભંગ જ સમજ જોઈએ. પૃથ્વીકાયિક આદિની વક્ત વ્યતા ન કહેવી જોઈએ. કેમકે તેઓ સમ્યગ્દષ્ટિ હેતા નથી. કહ્યું પણ છે–પૃથવી આદિમાં ઉભયનો અભાવ, થાય છે, બહુની વિવેક્ષાથી સમ્યગ્દષ્ટિ સમુચ્ચયમાં ઘણા આહારક અને ઘણુ અનાહારક, આ એકજ ભંગ મળે છે, કેમ કે આહારક સમ્યગ્દરિટ અને અનાહારક સમ્યગ્દષ્ટિ સદેવ બહુ સંખ્યામાં મળી આવે છે.
દ્વીન્દ્રિય ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય સમ્યગ્દષ્ટિયામાં પૂર્વોક્ત છ ભંગ કહેવા જોઈએ. દ્વીન્દ્રિયાદિમાં સમ્યગ્દષ્ઠિત્વ અ પર્યાપ્ત અવરથામાં સાસ્વાદન સમ્યકત્વની અપેક્ષાથી જ સમજવું જોઈએ સિદ્ધ સમ્યગ્દષ્ટિ અનાહરક હોય છે, કેમ કે સિદ્ધ જીવનમાં ક્ષાયિક સમ્યકત્વ મળે છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
