Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
%
Decement
६३४
प्रज्ञापनासूत्रे एकत्ये एक एव भङ्ग:-'अनाहारकः' इत्यभिप्रायेणाह-'गोयमा ! णो आहारए अणाहारए' हे गौतम ! नो भवसिद्धिक नो अभवसिद्धिक स्तावज्जीयो नो आहारको भवति अपि तु अनाहारको भवति तस्य सिद्धत्वे पर्यवसानात् , 'एवं सिद्धे वि' एवम्-समुच्चयजीवोक्तरीत्या सिदोऽपि तावत्-नो भवसिद्धिक नो अभयसिद्धिक आहारको न भवति तस्य सकलशरीर. परित्यागात् अतएव अनाहारको भवति, सम्प्रति बहुत्वमधिकृत्य प्ररूपयितुमाह-'णो भवसिद्धिय नो अभयसिद्धियाणं भंते ! जीवा किं आहारगा अणाहारगा ?' हे भदन्त ! नो भवसिद्धिक नो अभवसिद्धिकाः खलु जीवाः किम् आहारकाः भवन्ति ? किं वा अनाहारका भवन्ति ? बहुत्येऽपि-'अनाहारकाः' इत्येकमेव भङ्गं प्रतिपादयितुं भगवानाह-'गोयमा ! नो आहारगा अणाहारगा' हे गौतम ! नो भवसिद्धिक नो अभवपिद्धिकाः नो आहारका भवन्ति अपि तु अनाहारका एव भवन्ति, तेषा मपि जीवानां सिद्धत्वे एव पर्यवमानात 'एवं सिद्धा वि' एपम्-समुच्चयजीवोक्तरीत्या सिद्धा अपि नो भवसिद्धिक नो अभयसिद्धिका आहारका न भवन्ति प्रकार नो भवसिद्धिक नो अभवसिद्धिकत्व की प्ररूपणा में दो ही पद हो सकते हैं-जीवपद और सिद्धपद । इन दोनों पदों में एकत्व की विवक्षा में एक ही भंग होता है-'अनाहारक' इस अभिप्राय से कहते हैं-हे गौतम ! नो भवसिद्धिक नो अभवसिद्धिक जीव आहारक नहीं होता, अनाहारक होता है, क्योंकि सिद्ध त्व में उसका पर्यवमान हो चुका है। इसी प्रकार सिद्ध भी आहारक नहीं होता, क्योंकि समस्त शरीरों से रहित होने के कारण ही सिद्ध होता है।
अब बहुत्व की विवक्षा से प्ररूपणा करते हैं
गौतमस्वमी-हे भगवन् ! बहत नो भवसिद्धिक-नो अभयसिद्धिक जीय आहारक होते हैं अथवा अनाहारक होते हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! एक नो भवसिद्धिक-नो अभवसिद्धिक की तरह बहुत नो भवसिद्धिक नो अभवसिद्धिक भी आहारक नहीं होते, वरन् अनाहारक होते हैं, क्यों कि उनका भी सिद्धत्व में ही पर्यवसान होता है । इसी प्रकार એક જ ભંગ થાય છે. અનાહારક એ અભિપ્રાયથી કહે છે-હે ગૌતમ!નો ભવસિદ્ધિક, ને અભાવસિદ્ધિક જીવ આહારક નથી હોતા, અનાહારક હોય છે, કેમ કે સિદ્ધત્વમાં તેનું પર્યવસાન થઈ ગયું છે. એ જ પ્રકારે સિદ્ધ પણ આહારક નથી હોતા, કેમ કે સમસ્ત શરીરોથી રહિત હેવાના કારણે જ સિદ્ધ થાય છે.
હવે બહત્વની વિવેક્ષાથી પ્રરૂણા કરે છે–
ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! ને ભવસિદ્ધિક ને અભાવસિદ્ધિક છે આહારક હોય છે. કે અનાહારક હોય છે?
શ્રીભગવાન-હે ગૌતમ! એક ને ભવસિદ્ધિક-નો અભાવસિદ્ધિકની જેમ ઘણા ને ભવસિદ્ધકિ નો અભાવસિદ્ધિક પણ આહારક નથી હોતા, પણ અનાહારક હોય છે, કેમ કે તેમનું પણ સિદ્ધત્વમાં જ પર્યાવસાન થાય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫