Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ स० ३ पृथ्वीकायिकानां सचित्ताहारादिनिरूपणम् ५६३ लस्स आहारट्टे समुप्पज्जइ ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकानां खलु कियता कालेन आहारार्थः समुत्पद्यते ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'अणुसमयमविरहिए आहारट्टे समुप्पज्जई' अनुसमयम् अविरहित:-निरन्तरन् आहारार्थः समुत्पद्यते, गौतमः पृच्छति-'पुढविकाइया णं भंते ! किमाहारमाहारेति ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकाः खलु किम् आहारमाहारयन्ति, एवं जहा नेरइयाणं जाव ताई कति दिसिं आहारेंति?' एवम्-पूर्वोक्तरीत्या यथा नैरयिकाः खलु यावत् तानि कति दिशि आहारयन्ति ? इत्युक्तं तथा पृथिवीकायिकविषयेऽपि प्रश्नो बोध्यः, भगयानाह-गोयमा !' हे गौतम ! 'निव्वाघाएणं छदिसं वाघायं पडुच्च सिय ति दिसि सिय चउदिसिं सिय पंचदिसिं' निर्व्याघातेन-च्याघात स्तावद् अलोकाकाशेन प्रतिस्खलनम् तस्याभावो निर्व्याघातं तेन, बाधापेक्षयेत्यर्थः नियमादवश्यंभावेन षड देशिव्यवस्थितानि षड्भ्यो दिग्भ्यो आगतानि द्रव्याणि पृथिवीकायिका आहारयन्तीति भावः, व्याघातं-व्याबाधां पुन: लोकनिष्कुटादौ प्रतीत्य-आश्रित्य लोकनिष्कुटादितो व्याघातापेक्षयेति भावः, स्यात्-कदाचित् त्रिदिशि-तिसभ्यो दिग्भ्य आगतानि, स्यात्कदाचित् चतुर्दिशि-चतसृभ्यो दिग्भ्य आगतानि, स्थात्-कदाचित् पञ्चदिशि-पञ्चभ्यो
भगवान्-हे गौतम ! प्रति समय, लगातार आहार की अभिलाषा उत्पन्न होती रहती है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पृथ्वीकायिक क्या आहार करते हैं ?
भगवान-हे गौतम ! जैसे नारकों के विषय में कहा है, वैसा ही समझना, यावत् पृथ्वीकायिक कितनी दिशाओं से आहार करते हैं ! श्रीभगवान् ने उत्तर दिया-हे गौतम ! अगर व्याघात न हो अर्थात् अलोकाकाश के कारण यदि रूकावट न आई हो तो नियम से छहों दिशाओं में स्थित और छहों दिशाओं से आगत द्रव्यों का पृथ्वीकायिक आहार करते हैं। यदि व्याघात हो अर्थात लोक के निष्कुट प्रदेश में रहने के कारण रूकावट हो तो कदाचित् तीन दिशाओं से, कदाचित् चार दिशाओं से और कदाचित् पांच दिशाओं से आगत द्रव्यों का पृथिवीकायिक आहार करते हैं। किन्तु नारकों से पृथिवी
શ્રીભગવાન-હે ગૌતમ! પ્રતિસમય, નિરન્તર આહારની અભિલાષા ઉત્પન્ન થાય છે. શ્રીગતમારવામા- હે ભગવન્! પૃથ્વીકાયિક શો આહાર કરતા રહે છે?
શ્રીભગવાન-હે ગતમ! જેવું નારકેની બાબતમાં કહ્યું છે, તેવું જ સમજવું, યાવત્ પૃથ્વીકાયિક કેટલી દિશાએથી આહાર કરતા રહે છે ?
શ્રીભગવાન ઉત્તર આપે છે-હે ગૌતમ ! અગર વ્યાઘાત ન હોય અર્થાત્ અલકા કાશના કારણે જે રોકાણ ન આવ્યું હોય તે નિયમથી એ દિશાઓમાં સ્થિત અને છએ દિશાએથી આગત દ્રવ્યને પૃથ્વીકાયિક આહાર કરે છે. યદિ વ્યાઘાત થાય અર્થાત લેકના નિષ્કટ પ્રદેશમાંના કારણે રૂકાવટ થાય તે કદાચિત્ ત્રણ દિશાએથી, કદાચિત ચાર
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
