Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
६१४
प्रज्ञापनासूत्रे
ज्जइ - इच्छामो णं मणभक्खणं करितए' तत्र खलु तेषु संसारिषु जीवेषु मध्ये ये अमीमनोमक्षिणो देवा भवन्ति तेषां खलु इच्छामनः- इच्छा प्रधानं मनः प्रस्तुतत्वादाहारविषयं समुत्पद्यते तदमिळापमाह - 'इच्छामः अभिलषामः खलु मनोभक्षणम् - मनसा भक्षणम् मनोभक्षणं कर्तुमिति, 'तरण तेहिं देवेहिं एवं मणसी कए समाणे खिप्पामेव जे पोग्गला इट्ठा कता जाव मणामा ते तेसि मणभक्खत्ताए परिणमंति' ततः खलु तदनन्तरम् - इच्छोत्पत्यनन्तरमित्यर्थः तैर्देवैः -पूर्वोक्तैः एवम् उक्तरीत्या मनसि - संकल्परूपे कृते सति प्रिमेव ये पुद्गला इष्टाः कान्ताः - कमनीयाः यावत् प्रिया मनोज्ञाः शुमा मन आमा भवन्ति ते पुद्गला स्तेषाम् - असुरकुमारादिदेवानां मनोलक्षितया परिणमन्ते, तदेव दृष्टान्तेन समर्थयमान आह - ' से जहा नामए सीया पोग्गला सीयं पप्प सीयं चेव अतिवत्तित्ता णं चिति' तत्अथ यथानामेति विवक्षिताः शीताः पुद्गलाः शीतम् - शीतयोनिकं शीत्स्वभावं प्राणिनं प्राप्य शीतश्चैव शीतत्वमेव अतिव्रज्य - अतिशयेन आसाद्य तिष्ठन्ति तथा च शीताः पुद्गलाः शीतस्वभावप्राणिसम्पर्केण विशेषतः शीतीभूय शीतयोनिकस्य प्राणिनः सुखाय उपकल्पन्ते, अपरञ्च दृष्टान्तमाह- 'उसिणा वा पोग्गला उसिणं पप्प उसिणं चेव अइवइत्ता णं चिति' उष्णा वा पुद्गलाः उष्णम् - उष्णयोनिकं प्राप्य उष्णमेव- उष्णत्वमेव अतिव्रज्य - अतिशयेन अर्थात् इच्छ। प्रधान मन उत्पन्न होता है । वे विचार करते हैं-हम मनोभक्षण करना चाहते हैं । इस प्रकार की इच्छा उत्पन्न होने के पश्चात् देवों द्वारा इस प्रकार का संकल्प करने पर शीघ्र ही वे पुद्गल इष्ट, कान्त, प्रिय, मनोज्ञ एवं मन आम रूप हो जाते हैं और उन देवों के लिए मनोभक्ष्य रूप में परिणत हो जाते हैं इस विषय का उदाहरण द्वारा समर्थन करते हैं- जैसे कोई शोत पुद्गल शीतयोनि प्राणीको प्राप्त कर के, शीतता को प्राप्त होकर रहते हैं, अर्थात् शीत स्वभाव वाले पुद्गल शीतयोनिक प्राणी के साथ सम्पर्क होने पर विशेष रूप से शीत बन कर उस प्राणी के लिए सुखदायी होते हैं, अथवा उष्ण पुद्गल उष्णयोनिक पाणी को प्राप्त होकर और अधिक उष्ण होकर रहते हैं और
ઈચ્છા પ્રધાન મન ઉત્પન્ન થાય છે. તે વિચાર કરે છે-અમે મનાભક્ષણ કરવા ઇચ્છિએ છીએ. એ પ્રકારની ઈચ્છા ઉત્પન્ન થવાથી પછી દેવા દ્વારા આ પ્રકારના સપ કરવાથી શીઘ્ર જ તે પુદ્ગલ ઇષ્ટ, કાન્ત, પ્રિય, મનજ્ઞ તેમજ મન આમરૂપ થઇ જાય છે અને તે દેવાને માટે મનાભક્ષ્યરૂપમાં પરિણત થાય છે.
આ વિષયનું ઉદાહરણ દ્વારા સમન કરે છે
જેમ કેાઈ શીત પુદ્ગલ શીતયુનિક પ્રાણીને પ્રાપ્ત કરીને શીતતાને પ્રાપ્ત થઈને રહે છે, અર્થાત્ શીત સ્વભાવ વાળા પુલ શીત ચેાનિક પ્રાણીની સાથે સમ્પર્ક થતાં વિશેષ રૂપે શીત મનીને તે પ્રાણીને માટે સુખદાયી થાય છે. અથવા ઉષ્ણ પુદ્ગલ ઉષ્ણુચાનિક પ્રાણીને પામીને અધિક ઉષ્ણ બનીને રહે છે અને વિશેષતા આવી જવાથી તે ઉષ્ણ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
