Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
५९०
प्रज्ञापनासूत्रे हे गौतम ! 'सोतिदियविमायत्ताए चक्खिदियविमायत्ताए घाणिदियविमायत्ताए जिभि दियविमायत्ताए फासिंदियविमायत्ताए भुज्जो भुज्जो परिणमंति' आहारतया गृहीताः पुद्गलाः श्रोत्रेन्द्रिय विमात्रतया चक्षुरिन्द्रियविमात्रतया घ्राणेन्द्रिय विमावतया जिवेन्द्रियविमात्रतया स्पर्शनेन्द्रिय विमात्रतया भूयोभूयः परिणमन्ति, 'मण्सा एवं चे'. मनुष्या एयश्चैव-पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका इव यान् पुद्गलान् आहारार्थतया गृह्णन्ति ते पुद्गलाः श्रोत्रेन्द्रियविमात्रतया चक्षुरिन्द्रियविमानतया घ्राणेन्द्रियविमात्रतया जिह्वेन्द्रियविमात्रतया स्पर्शनेन्द्रियविमात्रतया भूयोभूयः परिणमन्ते इत्यादि पूर्वोक्तरीत्यैव वक्तव्यम् किन्तु-'नवर आमोगनिवत्तिए जहण्णेणं अंतोमुहुत्तस्स उक्कोसेणं अहमभत्तस्स आहारट्टे समुपज्जई' नवरम्-पूर्वापेक्षया विशेषस्तु आभोगनिर्वर्तितः-इच्छापूर्वकं निष्पादितः आहारो जघन्येन अन्तमुहूर्तस्य-आन्तर्मुहूर्तिको भवति नतु ततो हीनः अन्तर्मुहूर्ते गते सति आहारार्थः समुत्पद्यते उत्कृष्टेन तु अष्टमभक्तस्य--अष्टमभक्ते काले अतिक्रान्ते सति आहारार्थः समुत्पद्यते अयमपि तस्यैव देवकुरूत्तरकुरुषु द्रष्टव्यः 'वागमंतरा जहा नागकुमारा' वानव्यन्तरा यथा नाग
भगवान्-हे गौतम ! आहार रूप में गृहीत ये पुद्गल उनके लिए प्रोत्रेन्द्रिय की विमात्रा, चक्षुरिन्द्रिय की विमात्रा, घ्राणेन्द्रिय की विमात्रा, रसनेन्द्रिय की विमात्रा और स्पर्शनेन्द्रिय की धिमात्रा, के रूप में पुनः पुनः परिणत होते हैं।
___ मनुष्यों की वक्तव्यता भी इसी प्रकार समझलेनी चाहिए । अर्थात् मनुष्य जिन पुद्गलों को आहार के रूप में ग्रहण करते हैं, वे पुद्गल उनके लिए श्रोत्रेन्द्रिय की विमात्रा, चक्षुरिन्द्रिय की चिमात्रा, घ्राणेन्द्रिय की थिमात्रा, रसनेन्द्रिय की विमात्रा और स्पर्शनेन्द्रिय की विमात्रा के रूप में पुन:पुनः परिणत होते हैं। इत्यादि पूर्ववत् ही कथन समझ लेना चाहिए । हां, पूर्व :की अपेक्षा विशेषता यह है कि आभोगनिर्वत्तित अर्थात् इच्छापूर्वक किया जाने वाला आहार जघन्य अन्तर्मुहूर्त में होता है, अर्थात् अन्तर्मुहर्त व्यतीत होने पर आहार की अभिलाषा होती है और उत्कृष्ट अष्टमभक्त काल व्यतीत होने पर आहाराभिलाषा
| શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ! આહારના રૂપમાં ગૃહીત તે પુણલો તેમને માટે શ્રેત્રે ન્દ્રિયની વિમાત્રા, ચક્ષુરિન્દ્રિયની વિમાત્રા, ધ્રાણેન્દ્રિયની વિમાત્રા, રસેન્દ્રિયની વિમાત્રા અને સ્પોન્દ્રિય વિમાત્રાના રૂપમાં પુનઃ પુનઃ પરિણત થાય છે.
મનુષ્યની વક્તવ્યતા પણ એજ પ્રકારે સમજી લેવી જોઈએ. અર્થાત મનુષ્ય જે પુદ્ગલોને આહારના રૂપમાં ગ્રહણ કરે છે તે પુદ્ગલો તેમને માટે શ્રેત્રન્દ્રિયની વિમાત્રા, ચક્ષુરિન્દ્રિયની વિમાત્રા, ધ્રાણેન્દ્રિયની વિમાત્રા, રસનેન્દ્રિની વિમાત્રા અને સ્પર્શેન્દ્રિયની વિમાત્રાના રૂપમાં પુનઃ પુનઃ પરિણત બને છે. ઈત્યાદિ પૂર્વવત જ કથન સમજી લેવું જોઇએ. હા ! પૂર્વની અપેક્ષાએ વિશેષતા એ છે કે, આભેગનિર્વતિત અર્થાત ઈચ્છાપૂર્વક કરાયેલ આહાર જઘન્ય અન્તર્મુહૂર્તમાં થાય છે, અર્થાતુ અન્તર્મુહૂર્ત વ્યતીત થતાં આહા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
