Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ २० ४ द्वीन्द्रियादीनां सचित्ताहारादिनिरूपणम् ५८७ चउरिदिया' एवम्-द्वीन्द्रियाणामिय यावत्-त्रीन्द्रियाणां चतुरिन्द्रियाणाश्च वक्तव्यता बोध्या, द्वीन्द्रियापेक्षया विशेषमाह-'णवरं गाई च णं भागसहस्साई अणाघाइज्जमाणाई अणा साइजमाणाई अफासाइज्जमाणाई विद्धंसमागच्छंति' नवरम्-विशेषस्तु त्रीन्द्रियाणां चतुरिन्द्रियाणाश्च प्रक्षेपाहारतया गृहीतानां पुद्गलानाम अनेकानि च खलु भागसहस्राणि अनाघ्राय. माणानि अस्पृश्यमानानि अनास्वाद्यमानानि विध्वंसमागच्छन्ति-विनाशं प्राप्नुवन्ति, तानि च यथायोगं कानिचिद् अतिस्थौल्येन कानिचिद् अतिसौक्ष्म्येण चाक्सेयानीति भावः, अथे. तेषामल्पबहुत्वमाह-'एएलिणं भंते ! पोग्गलाणं अणाघाइज्जमाणाणं अणासाइज्जमाणाण अफा साइज्जमाणाण य कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ?' हे भदन्त ! एतेषां खलु पुद्गलानाम् अनाघ्रायमाणानाम् अनास्वाद्यमानानाम् अस्पृश्यमानानाञ्च मध्ये कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा बहुका वा तुल्या या विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवानाह'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोया पोग्गला अणाघाइज्जमाणा' सर्वस्तोकाः पुद्गला अना. घ्रायमाणा भवन्ति तदपेक्षया-'अणासाइजमाणा अर्णतगुणा' अनास्वाद्यमाना अनन्तगुणा भवन्ति तदपेक्षयापि-'अपासाइज्जमाणा अणंतगुणा' अस्पृश्यमानाः पुद्गला अनन्तगुणा चाहिए । विशेषता यह है कि त्रीन्द्रियों और चतुरिन्द्रियों के द्वारा प्रक्षेपाहार रूप में गृहीत पुद्गलों के अनेक सहस्र भाग अनाघायमाण (न सूंघे जाते हुए), अस्पृश्यमान और अनास्वाद्यमान ही विध्वंस को प्राप्त हो जाते हैं। इस का कारण यह है कि उन में कोई अतिस्थूल होता है और कोई अतिसूक्ष्म होता है ।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! इन अनाघ्रायमाण, अनास्वाद्यमान और अस्पृ. श्यमान पुद्गलों में कौन किस से अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! सब से कम पुद्गल अनाघायमाण होते हैं, उनकी अपेक्षा अनास्वाद्यमान पुद्गल अनन्तगुणा होते हैं और उनकी अपेक्षा भी अस्पृश्यमान पुद्गगल अनन्तगुणा होते हैं। तात्पर्य यह है कि एक-एक स्पृश्य
દ્વાદ્ધિની વક્તવ્યતાના સમાન જ ત્રાદ્રિ તેમજ ચતુરિન્દ્રિયની પણ વક્તવ્યતા સમજી લેવી જોઈએ. વિશેષતા એ છે કે ત્રીદ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિયેના દ્વારા પ્રક્ષેપાહાર રૂપમાં ગૃડીત પુદુલોના અનેક સહસ્રભાગ અનાદ્યાયમાણ નહીં સુંઘવામા આવેલ) અસ્પૃશ્ય માન અને અનાસ્વાદ્યમાન જ વિવંસને પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. એનું કારણ એ છે કે તેમનામાં કે ઈ અતિપૂલ હોય છે અને કેઈ અતિસૂક્ષમ હોય છે,
શ્રી ગૌતમસ્વામી- હે ભગવન ! આ અનાદ્યાયમા, અનાસ્વાધમાન અને અસ્પૃશ્યમાન યુગમાં કોણ કોનાથી અપ, અધિક તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે.
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ! બધાથી ઓછા પુદ્ગલ અનાથ્રાથમાણ છે, તેમની અપેક્ષાએ અનાસ્વાદ્યમાન પુદ્ગલ અનન્ત ગણ હોય છે અને તેમની અપેક્ષાએ પણ અસ્પૃશ્યમાન પુદ્ગલ અનન્ત ગણું હોય છે. તાત્પર્ય એ છે કે, એક એક સ્પૃશ્યમાન એગ્ય ભાગમાં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
