Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २७ सू० १ कमें प्रकृतिवेदवेदनिरूपणम्
५२३
प्रज्ञप्ताः, तद्यथा - ज्ञानावरणीयं यावत् - दर्शनावरणीयम्, वेदनीयम्, मोहनीयम्, नाम, गोत्रम्, आयुः अन्तरायकर्मश्चेति, 'एवं नेरइयाणं जाव वेमाणियाणं' एवम् उक्तरीत्या नैरयिकाणां यावत् - असुरकुमारादि भवनपति पृथिवीकायिकाद्ये केन्द्रिय विकलेन्द्रिय पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक मनुष्यवानव्यन्तर ज्योतिष्क वैमानिकानाम् अष्टी कर्मप्रकृतयः प्रज्ञप्ताः सम्प्रति किं कर्म वेदयमानो जीवादिः कति कर्मप्रकृतीर्वेदयते ? इत्येवं वेदोदयस्य वेदोदयेन सह संबन्धं प्रतिपादयितुमाह-' जीवे णं भंते ! णाणावर णिज्जं कम्मं वेदेमाणे कइ कम्मपगडीओ वेदे ?' हे भदन्त जीवः खलु ज्ञानावरणीयं कर्म वेदयमानः कति कर्मप्रकृतीर्वेद पते ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'सत्तविहवेयर वा अट्ठविहवेयए वा' ज्ञानावरणीयं कर्म वेदयमानो जीवः, उपशान्तमोहः, क्षीणमोहो वा सप्तविधवेदको भवति, उपशान्तमोह क्षीणमो योर्मोनीयोदयासंभवात्, तदन्यस्तु सूक्ष्मसंपरायादिरष्ट विधवेदको भक्ति, 'एवं मणूसे वरणीय, दर्शनावरणीय, वेदनीय, मोहनीय, आयु. नाम, गोत्र और अन्तराय, इसी प्रकार नारकों, असुरकुमार आदि भवनपतियों, पृथ्वीकायिक आदि एकेन्द्रियों चिकलेन्द्रियों, तियेच पंचेन्द्रियों, मनुष्यों वानव्यन्तरों, ज्योतिष्कों और वैमानिकों की कर्मप्रकृतियां भी आठ ही कही हैं ।
अब यह प्रतिपादन किया जाता है कि किस कर्म का वेदन करता हुआ जीव अन्य कितनी प्रकृतियों का वेदन करता है ?
गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! जीव ज्ञानावरणीय कर्म का वेदन करता हुआ कितनी कर्मप्रकृकियों का वेदन करता है ?
भगवान् - हे गौतम! ज्ञानावरणी य कर्म का वेदन करता हुआ जीव-उप शान्तमोह अथवा क्षीणमोह - सातप्रकृतियों का वेदक होता है, क्योंकि उपशान्त मोह और क्षीणमोह मोहनीय कर्म का वेदन नहीं करते हैं । उनके अतिरिक्त वरणीय, हर्शनावरणीय, वहनीय, मोहनीय, आयु, नाम, गोत्र अन्तराय प्रकारे નારક, અસુરકુમાર આદિ ભવનપતિયા, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિય, વિકલેન્દ્રિયા તિય ચ પ'ચેન્દ્રિયા, મનુષ્ય, વાનબ્યન્તરા, જ્યાતિષ્કા અને વૈમાનિકોની કમ`પ્રકૃતિયા પણ આઠ જ કહી છે.
હવે એ પ્રતિપાદન કરાય છે કે કયા ક્રતુ. વેદન કરી રહેા જીવ અન્ય કેટલી પ્રકૃતિયાનું વેદન કરે છે?
શ્રીગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન ક૨ે છે—હે ભગવન્! જીવ જ્ઞાનાવરણીય કમ ના વેદન કરતા કેટલી કમ પ્રકૃતિયાનું વેદન કરે છે ?
શ્રીભગવાન-હે ગૌતમ ! જ્ઞાનાવરણીયક' વૈદન કરી રહેલા જીવ ઉપશાન્ત મહ અથવા ક્ષીણમાહ-સાત પ્રકૃતિચેાના વૈદક થાય છે, કેમકે ઉપશાન્ત મેહ અને ક્ષીણ માહ મેહનીયક નુ વેદન નથી કરતા. તેમનાથી અતિરિક્ત સૂક્ષ્મ સમ્પરાય સુધી જીવ આઠે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
