Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे
स्याणीयसोऽपि पञ्चवर्णत्वमव सेयम् किन्तु - 'विहाणमग्गणं पहुच कालवण्णाई पि आहारेति जाव सुकिल्लाईपि आहारेंति' विधानमार्गणम्-विधानम् - विविक्तम् अन्य व्यवच्छिन्नं धानं धारणं पोषणं वा स्वरूपस्य, विधानम् - विशेषः 'कृष्णो नीलः पीतः' इत्यादि प्रतीति प्रति नियतवर्णादिविशेष इति भावः, तस्य मार्गणम् - अन्वेषणं प्रतीत्य- आश्रित्य विशेषापेक्षयेत्यर्थः तानि कालवर्णान्यपि आहारयन्ति यावत्-नीलवर्णान्यपि पीतवर्णान्यपि रक्तवर्णान्यपि शुक्लवर्णान्यपि द्रव्याणि नैरयिकाः आहारयन्ति, गौतमः पृच्छति - 'जाई चण्णओ कालवणाई आहारेति ताई किं एगगुणकालाई आहारेंति जाव दसगुणकालाई आहारेंति संखेज्जगुणकालाई आहारैति अपंखेज्जगुणकालाई आहारैति जाव अनंत गुणकालाई आहारेति ?" हे भदन्त ! यानि द्रव्याणि नैरयिका वर्णतः कालवर्णानि आहारयन्ति तानि किम् एकगुणकालकानि आहारयन्ति ? किं वा यावद् द्वित्रिचतुः पञ्चषद् सप्ताष्टनवदशान्यतमगुणकालकानि आहारयन्ति ? किंवा संख्येयगुणकालकानि आहारयन्ति ? उत असंख्येयगुणकालकानि आहारयन्ति ? उताहो अनन्तगुणकालकानि आहारयन्ति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'एगगुणकालाईपि आहारयति जाव अनंतगुणकालाईपि प्रदेशी स्कंधों में एक वर्ण आदि का सद्भाव कहना व्यवहारनय की अपेक्षा से समझना चाहिए । निश्चयन्य की अपेक्षा से अनन्त प्रदेशी स्कंध, भले ही यह कितना भी छोटा हो, पांचों वर्णों वाला ही होता है । विधान मार्गणा की अपेक्षा अर्थात् भेद की विवक्षा से नारक जीव कृष्ण वर्ण वाले द्रव्यों का भी आहार करते हैं, यावत्-नील वर्ण वाले, पीत वर्ण वाले, रक्त वर्ण वाले एवं शुक्ल वर्ण वाले द्रव्यों का भी आहार करते हैं ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! नारक जीव जिन कृष्णवर्ण द्रव्यों का आहार करते हैं, ये क्या एक गुण कृष्ण वर्ण चाले होते हैं, यावत्-दो, तीन, चार, पांच छह, सात आठ, नौ या दश गुण कृष्णवर्ण वाले होते हैं ? अथवा संख्यातगुण कृष्णवर्ण वाले, असंख्यातगुण कृष्णवर्ण वाले या अनन्त गुण कृष्णवर्ण वाले होते हैं ?
५४४
એક વણુ આદિના સદ્ભાવ વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ સમજવા જોઇએ. નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ અનન્ત પ્રદેશી સ્કન્ધ ભલે તે કેટલેાયે નાના હોય, પાંચ વણ વાળે જ હોય છે. વિધાનમા^ણાની અપેક્ષાએ અર્થાત્ ભેદની વિવક્ષાથી નારકજીવ કૃષ્ણવ વાળા દ્રવ્યોના પણ આહાર કરે છે. યાવત્ નીલવર્ણ વાળા, પીતવર્ણ વાળ, લાલવ વાળા તેમજ સફેદ વર્ણોવાળા દ્રવ્યોને પણ આહાર કરે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ નારક જીવ જે કૃષ્ણવર્ણ વાળા દ્રવ્યોને માહાર કરે છે, तेथे शुभे शुद्ध ष्णुववाणा होय छे. यावत्-मे, ऋणु, यार, यांय छ, सात, આર્ટ, નવુ અને દશ ગુણ કૃષ્ણવણું વાળા હોય છે ? અથવા સખ્યાત ગુણુ કૃષ્ણવર્ણવાળા અસખ્યાગુણ કૃષ્ણવર્ણ વાળા અગર અનન્તગુણુ કૃષ્ણવર્ણવાળા હોય છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
