Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ सू० १ सचित्ताहारादिनिरूपणम् कालत:-कालापेक्षया अन्यतरस्थितिकानि-अपश्यमध्यमोत्कृष्टान्यतमस्थितिकानि जघन्या मध्यमा उत्कृष्टा एतदन्यतमा स्थिति:-आहारयोग्यस्कन्धपरिणामत्वेनावस्थानं येषां तानि तथाविधानीत्यर्थः, भावतः-भावापेक्षया वर्णवन्ति गन्धन्ति रसवन्ति स्पर्शयन्ति च द्रव्याणि आहारतया गृह्णन्ति प्रतिपरमाणु एकैकवर्णगन्धरसस्पर्शसद्भावात्, गौतमः पृच्छति-'जाई भावओ वण्णमंताई आहारति ताई कि एगवण्णाई आहोरेंति जाव कि पंच वण्णाइं आहोरेंति ?' यानि तावद् भावतो वर्णवन्ति द्रव्याणि आहारयन्ति-आहारतया गृह्णन्ति तानि किम् एकवर्णवन्ति यावत्-किं द्विवर्णानि किं वा त्रिवर्णानि किं वा चतुर्वर्णानि किंवा पञ्चवर्णानि आहारयन्ति ? भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'ठाणमगाणं पडुच्च एगवण्णाई पि आहारे ति जाव पंचवण्णाईपि आहारेति' स्थानमार्गणम्-तिष्ठन्ति विशेषा अस्मिन्निति स्थानम्-सामान्यम् एकवर्ण द्विवर्ण त्रिवर्णमित्यादिरूपं तस्य मार्गणम्-अन्वेषणम् तत् प्रतीत्य- आश्रित्य सामा न्यप्ररूपणापेक्षया सामान्यत इत्यर्थः, एकवर्णान्यपि आहारयन्ति यावत् द्विवर्णान्यपि त्रिवर्णा न्यपि चतुर्वर्णान्यपि पञ्चवर्णान्यपि द्रव्याणि आहारयन्तीत्यर्थः अनन्तप्रादेशिकानां स्कन्धानां तेषामेकवर्ण सादिकं व्यवहारनयापेक्षया बोध्यम्, निश्चयनयापेक्षया तु अनन्तप्रादेशिकस्कन्धकिए जा सकते, उन का ग्रहण होना संभव नहीं है। क्षेत्र की अपेक्षा से असं ख्यात प्रदेशी स्कंधों का आहार करते हैं । काल की अपेक्षा जघन्य, मध्यम या उत्कृष्ट किसी स्थिति वाले, स्कंधों को ग्रहण करते हैं । भाव से वर्ण वाले, गंध वाले, रस वाले और स्पर्श वाले द्रव्यों को आहार के रूप में ग्रहण करते हैं, क्योंकि प्रत्येक परमाणु में एक वर्ण, एक गंध, एक रस और दो स्पर्श अवश्य पाये जाते हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! भाव से वर्ण वाले जिन पुद्गल द्रव्यों का नारक आहार करते हैं, वे क्या एक वर्ण वाले होते हैं, अथवा दो वर्ण वाले, तीन वर्ण वाले, चार वर्ण वाले या पांच वर्ण वाले होते हैं ? __ भगवान्-हे गौतम ! सामान्य मार्गणा की अपेक्षा से एक दो या तीन वर्ण वाले, चार वर्ण वाले अथवा पांच वर्ण याले द्रव्यों को ग्रहण करते हैं । अनन्त વણ વાળા, ગંધવાળા, રસવાળા અને સ્પર્શવાળાં દ્રવ્યોને આહારના રૂપમાં ગ્રહણ કરે છે. કેમ કે પ્રત્યેક પરમાણુમાં એકવણું, એક સ્કન્ધ એક રસ અને બે સ્પર્શ અવશ્ય મળે છે એમ કહ્યું છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન! ભાવથી વર્ણવાળા જે પુદ્ગલ દ્રવ્યને નારક આહાર કરે છે, તેઓ શું એક વર્ણવાળા હોય છે અથવા બે વર્ણવાળા, ત્રણ વર્ણવાળા, ચાર વર્ણવાળા અગર પાંચ વર્ણવાળા થઈ રહે છે?
શ્રી ભગવાન હિ ગૌતમ ! સામાન્ય માર્ગણાની અપેક્ષાએ એક બે અગર ત્રણ વર્ણવાળા ચાર વર્ણવાળા અથવા પાંચ વર્ણવાળા દ્રવ્યને ગ્રહણ કરે છે. અનન્ત પ્રદેશી સ્કમાં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
