Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २६ सू० १ कर्मवेदबन्धनिरूपणम्
५०५ एकविधवन्धकाश्च भयन्ति ७, 'अहवा सत्तविहबंधगा य अविहबंधगा य छव्यिहबंधगा य एगविहबंधए य८' अथवा बहवः सप्तविधबन्धकाश्च अष्टविधबन्धकाच षइविषबन्धकाश्च भवन्ति कश्चित्पुरेकविधबन्धकश्च भवति८, 'अहवा सत्तविहबंधगा य अट्ठविहबंधगा य छव्यिहवंधगा य एगविहबंधगा य९' अथवा बहव एव सप्तविधबन्धकाश्च अष्टविध बन्धकाश्च षविधवन्धकाश्च एकविधबन्ध काश्च भवन्ति ९, एवं एए नव भंगा' एवम्-उक्तरीत्या एते पूर्वप्रदर्शिता नव भजा भवन्ति, तथा च सूक्ष्मसंपरायाः षविधवन्धकाः, एकविधबन्धका उपशान्तमोहाः क्षीणमोहाच कादाचित्का एकत्वबहत्वाभ्यां यिमननीयाश्चेति तदुभयेषामप्यभावे 'सप्तविघबन्धकाम अष्टविधबन्धकाच' इति प्रथमो भङ्गः, उभयेषामपि सदैव बहुत्वेनोपलभ्यमानत्यात् , तदनन्तरं षइविधवन्धकपदप्रक्षेपे तु एकत्वबहुत्वाभ्यां द्वौ भङ्गौ, तथैव एकविधबन्धकपदप्रक्षे
(८) अथवा बहुत सात के बन्धक बहुत आठ के बन्धक बहुत छह के बन्धक और एक कोई जीव एक का बन्धक होता है !
(९) अथवा बहुत सात के बन्धक, बहुत आठ के बन्धक, बहुत छह के बन्धक और बहुत एक के बन्धक होते हैं।
इस प्रकार समुच्चय जीवों के विषय में ये नौ भंग होते हैं। यहां छह प्रकृतियों का बन्ध करने वाले दशवें गुणस्थानवर्ती सूक्ष्मसम्पराय जीच समझने चाहिए और एक प्रकृति का बन्ध करने वाले उपशान्तमोह तथा क्षीणमोह अर्थात् ग्यारहवें और बारहवें गुणस्थान चाले समझने चाहिए। जब इन दोनों का अभाव होता है तो सात के बन्धक और आठ के बन्धक होते हैं । यह प्रथम भंग है, क्योंकि सात और आठ प्रकृतियों के बन्धक सदैव बहुत संख्या में पाये जाते हैं। तत्पश्चात् षविधबन्धक पद सम्मिलित कर देने पर एकवचन ઘણું ઉપશાન્તમેહ અને ક્ષીણહ એકના બન્ધક થાય છે,
(૮) અથવા ઘણા સાતના બધેક, ઘણું આઠના બન્ધક, ઘણું છના બન્ધક અને કઈ એક જીવ એકના બમ્પક થાય છે,
(૯) અથવા ઘણા સાતના બધક, ઘણા આઠના બધેક, ઘણું છના બન્યક અને ઘણા એકના બન્ધક બને છે
એ પ્રકારે સમુચ્ચય જીવના વિષયમાં આ નવ ભંગ થાય છે. અહીં છ પ્રકૃતિ તિના બંધ કરનારા દેશમાં ગુણસ્થાનવતી તમસં૫રાય જીવ સમજવા જોઈએ અને એક પ્રકૃતિના બન્ધ કરનાર ઉપશાન્તાહ તથા ક્ષીણમેહ અર્થાત અગીયારમા અને બારમા ગુણસ્થાન વાળા સમજવા જોઈએ.
જ્યારે આ બન્નેને અભાવ થાય છે તે સાતના બન્ધક અને આઠના બંધક બને છે-આ પહેલો ભંગ છે. કેમ કે સાત અને આઠ પ્રકૃતિને બંધ કરનાર હંમેશાં વધારે સંખ્યામાં હોય છે. તત્પશ્ચાત ષવિધ બન્યક પદ સંમિલિત કરી દેતાં એકવચન અને
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
