Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टोका पद २३ सू० १४ उत्कृष्टकालस्थितिकं ज्ञानावरणीयकर्मबन्धनि० ४५१ भंते ! तिरिक्खजोणिए उकोसकालठिइयं णाणावरणिज्ज कम्मं बंधइ ?' हे भदन्त ! कीदृशः-- किं वैशिष्ट थविशिष्टः खलु तिर्यग्योनिकः उत्कृष्टकालस्थितिकं ज्ञानावरणीयं कर्म बध्नाति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'कम्मभूमए वा कम्मभूमग पलिभागी वा सण्णीपंचिदिए सव्वाहिं पज्जत्तीहिं पज्जत्तए सेसं तं चेत्र जहा नेरइयस्स' कर्मभूमगो वाकर्मभूमिजातो वा, कर्मभूमगप्रतिभागी वा-कर्मभूमगानां-कर्मभूमिनातानां प्रतिभाग:सादृश्यम् अस्ति अस्येति कर्मभूमगप्रतिभागी-कर्मभूमगसदृश इत्यर्थः, स च कस्याचित् कर्मभूमिजाताया गर्भिण्यास्तिर्यस्त्रियः केनापि अपहृत्य कर्मभूमौ युगलक्षेत्रे स्थापितायाः सकाशाद जातो व्यपदिश्यते, पुनः किं विशिष्टस्तियग्योनिक इत्याह-संज्ञी पञ्चेन्द्रियः, सर्वाभिः पर्याप्तिभिः-षभिः शरीरेन्द्रियप्रभृति पर्याप्तिभिरित्यर्थः पर्याप्तः सन् शेषं विशेषणं तच्चैव-पूर्वोक्तरीत्यैव यथा नैरयिकस्य प्रतिपादित तथा प्रतिपत्तव्यम्, तथा च साकारोपयोगयुक्तो जाग्रत् श्रुतोपयुक्तः-साभिलाषज्ञानोपयुक्तो मिथ्यादृष्टिः कृष्णटेश्यश्च तिर्यग्योनिक:-उत्कृष्ट संक्लिष्टपरिणामः ईषद्मध्यमएरिणामो वा भूत्या उत्कृष्ट___ गौतमस्थामी-हे भगवन् । किस प्रकार की विशेषता वाला तिर्यंच उत्कृष्ट काल की स्थिति वाले ज्ञानायरणीय कर्म का बन्ध करता है ?
भगवान्-हे गौतम ! कर्मभूमि में उत्पन्न अथवा जो कर्मभूमि में उत्पन्न हुआ सरीखा हो अर्थात् कर्मभूमिजा गर्भिणी तिर्यचिनी को अपहरण कर के किसी ने युगलिक क्षेत्र में रख दिया हो और उससे जो जन्मा हो, संज्ञी हो, पंचेन्द्रिय हो, सब पर्याप्तियों से पर्याप्त हो, इत्यादि शेष विशेषण नारक के समान समझ लेने चाहिए, अर्थात् साकार उपयोग चाला हो, जागृत हो, श्रुत ज्ञान में उपयोग चाला हो, मिथ्यादृष्टि और कृष्णलेश्या चाला हो, साथ ही उग्र संक्लिष्ट परिणाम वाला या किंचित् मध्यम परिणाम वाला हो, तभी वह उत्कृष्ट काल की स्थिति वाले ज्ञानावरणीय कर्म को बांधता है। इसी प्रकार तिर्यचिनी, मनुष्य, मनुष्याणो को भी समझ लेना चाहिए,
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન ! કેવા પ્રકારની વિશેષતાવાળા તિર્યંચ ઉત્કૃષ્ટ કાલની સ્થિતિવાળા જ્ઞાનાવરણીય કર્મને અન્ય કરે છે?
શ્રી ભગવાન્ !–હે ગૌતમ ! કર્મભૂમિમાં ઉત્પન્ન અથવા જે કર્મ ભૂમિમાં ઉત્પન થયેલ સરખા હોય, અર્થાત્ કર્મ ભૂમિજાગર્ભિણી તિય ચિનીનું અપહરણ કરીને કેઈએ યુગલિક ક્ષેત્રમાં રાખી દીધી હોય અને તેનાથી જે જન્મેલ હેય સંજ્ઞી હોય, પંચેન્દ્રિય હૈય, બધી પર્યાતિથી પર્યાપ્ત હેય. ઈત્યાદિ શેષ વિશેષણ નારકના જેવાં સમજી લેવાં જોઈએ. અર્થાત્ સાકર ઉપગવાળા જાગૃત હાય, શ્રુતજ્ઞાનમાં ઉપગ વાળાં હોય, મિથ્યાદષ્ટિ અને કૃષ્ણ વેશ્યાવાળા હોય તેમજ ઉગ્ર સંકિલષ્ટ પરિણામ વાળા અથવા કંચિત મધ્યમ પરિણામવાળા હોય, ત્યારે જ તે ઉત્કૃષ્ટ કાળની સ્થિતિવાળા જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બાંધે છે,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
