Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४५०
प्रज्ञापनासूत्रे देच्यपि च बध्नाति, गौतमः पृच्छति-'केरिसएणं भंते ! नेरइए उक्कोसकालठिइयं णाणावर णिज्ज कम्मं बंधइ ?' हे भदन्त ! कीदृशः-किं वैशिष्ट यविशिष्टः खलु नैरयिकः उत्कृष्ट कालस्थितिकं ज्ञानावरणीयं कर्म बध्नाति ? भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'सण्णीपंचिंदिए सबाहिं पज्जत्तीहि पज्जत्ते सागारे जागरे मुत्तोवउत्ते मिच्छादिट्ठी कण्हले से य उकोससंकिलिट्ठपरिणामे ईसिमज्झिमपरिणामे वा' संज्ञी पश्चेन्द्रियः सर्वाभिः पर्याप्तिभिः-पइभिः शरोरेन्द्रियोच्छ्वासप्रभृति पर्याप्तिभिरित्यर्थः पर्याप्तः, साकारः-साकारोपयुक्तः, जाग्रत्-नैरयिकाणामपि कतिपयनिद्रानुभवसत्त्वाद् जाग्रदित्युक्तम्, श्रुतोपयुक्तः-साभिलाषज्ञानोपयुक्तः, मिथ्या दृष्टिः कृष्णलेश्यश्च नैरयिकः उत्कृष्टसंक्लिष्टपरिणामः ईषन्मध्यमपरिणामो या भूखा उत्कृष्टकालस्थितिकं ज्ञानावरणीयं कर्म बध्नाति, इति-उपसंहरन्नाह-'एरिसरणं गोयमा ! नेरइए उक्कोसकालद्विइयं णाणावाणिज्ज कम्मं बंधई' हे गौतम ! ईदृशः खलु नैरयिक उत्कृष्टकालस्थितिकं ज्ञानावरणीयं कर्म बध्नाति, गौतमः पृच्छति- के रिसएणं करता है, मानुषी भी करती है, देव भी करता है और देवी भी करती है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! किस प्रकार की विशिष्टता वाला नारक उत्कृ ष्ट काल की स्थिति वाले ज्ञानावरणीय कर्म का बन्ध करता है ?
भगवान्-हे गौतम ! संज्ञी, पंचेन्द्रिय, शरीर, इन्द्रिय, उच्छ्यास आदि सभी अर्थात् छहों पर्याप्तियों से पर्याप्त, ज्ञानोपयोग वाला, जागता हुआ नारकों को भी किंचित् निद्रा का अनुभव होता है, इस कारण कहा गया हैजागता हुआ, श्रुतज्ञान में उपयोग वाला, मिथ्यादृष्टि, कृष्णलेश्या वाला नारक उत्कृष्ट संक्लेशमय परिणाम वाला अथवा किंचित् मध्यम परिणाम वाला हो कर उत्कृष्ट काल की स्थिति वाले ज्ञानावरणीय कर्म का बंध करता है। उपसंहार-हे गौतम ! ऐसा नारक जीव उत्कृष्ट काल की स्थिति वाले ज्ञानावरणीय कर्म को बांधता है। મનુષ્યની સ્ત્રી પણ કરે દેવ પણ કરે છે. અને દેવી પણ કરે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન! કેવા પ્રકારની વિશિષ્ટતા વાળા નારક ઉત્કૃષ્ટ કાળની સ્થિતિવાળા જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બન્ધ કરે છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ ! સંજ્ઞા, પંચેન્દ્રિય, શરીર, ઇન્દ્રિય, ઉચ્છવાસ આદિ બધી અર્થાત્ છએ પર્યાતિથી પર્યાપ્ત જ્ઞાનાવાળા, જાગતા નારકને પણ કિંચિત્ નિદ્રા નો અનુભવ થાય છે, એ કારણે કહેલું છે-જાગતા રહેલા શ્રુતજ્ઞાનમાં ઉપગવાળા. મિથ્યાષ્ટિ, કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નારક ઉત્કૃષ્ટ સંકલેશમય પરિણામવાળા અથવા કિંચિત મધ્યમ પરિણામવાળા થઈને ઉત્કૃષ્ટ કાળની સ્થિતિવાળા જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બંધ કરે છે.
ઉપસંહાર–હે ગૌતમ ! એવા નારક જીવ ઉત્કૃષ્ટ કાલની સ્થિતિવાળા જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બાંધે છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
