Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २४ सू० १ कर्मप्रकृतिबन्धनिरूपणम्
४७५ बन्धका अपि, अष्टविधबन्धका अपि भवन्ति, 'एवं जाय वणप्फइकाइया' एवम्-पृथवीकायिकोक्तरीत्या यावद् अप्कायिकाः, तेजस्कायिकाः, वायुकायिकाः, वनस्पतिकायिकाश्च ज्ञानावरणीयं कर्म वनन्तः सप्तविधकबन्धका अपि अष्टविधवन्धका अपि भवन्ति, तथा च पृथिवीकायिकादिषु पञ्चसु सप्तविधबन्धका अपि अष्टविधबन्धका अपि, इत्येक एव भङ्गो द्रष्टव्यस्तेषु अष्टबन्धकानामपि सदैव बहुत्वेनोपलभ्यमानत्वात्, द्वित्रि चतुरिन्द्रियपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु नैरयिकवदेव भगत्रयं व्यपदिशन्नाह-'विगलाणं पंचिंदियतिरिक्ख जोणियाणं तिय भंगो' विकलानां द्विनिचतुरिन्द्रियाणां पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां त्रिकमङ्गो वक्तव्यः, तदेव भङ्गत्रयमाह-'सव्वे वि ताव होज्ज सत्तविहबंधगा ?' सर्वेऽपि तावद भवेयु बिकलेन्द्रियाः पञ्चन्द्रियतिर्ययोनिकाश्च ज्ञानावरणीयं कर्म बध्नन्तः सप्तविधबन्धकाः, 'अहवा सत्तविहबंधगा य अविहबंधगे य' अथवा सप्तविधवन्धकाश्च बहवो भवन्ति कश्चित्तु अष्ट. विधकश्च भवति 'अहवा सत्तविहबंधगा य अट्ठविहबंधगा य' अथवा बहवः सप्तविधवन्धकाच सात के भो पन्धक होते हैं और आठ के भी बन्धक होते हैं। __इस प्रकार पृथ्वोकायिक आदि पांचों में बहुत से सात के और बहत से आठ के बन्धक होते हैं, यह एक भंग ही पाया जाता है, क्योंकि उनमें आठ प्रकृतियों के बन्धक भी बहुत संख्या में सदैव होते हैं।
दीन्द्रियों, त्रीन्द्रियों, चतुरिन्द्रियों और पंचेन्द्रिय तिर्यचां में नारकों के समान तीन भंग पाये जाते हैं, यह उल्लेख करते हुए कहते हैं-चिकलेन्द्रियों
और पंचेन्द्रिय तिर्यचों में तीन भंग कहने चाहिए । वे इस प्रकार हैं-(१) सभी विकलेन्द्रिय और पंचेन्द्रिय तिर्यंच ज्ञानावरणीय कर्म को बांधते हुए सात प्रकृ तियों के बन्धक होते हैं । (२) बहुत से सात प्रकृतियों के बन्धक होते हैं, एक आठ का बन्धक होता है । (३) बहुत से सात के और बहुत से आठ प्रकृतियों
શ્રીભગવાન–હે ગૌતમ! પૃથ્વીકાયિક જ્ઞાનાવરણીય કમને બાંધતાં સાતના પણ બન્યક બને છે અને આઠના પણ બંધક થાય છે.
એ પ્રકારે પૃથ્વીકાયિક આદિ પાંચમાં ઘણા સાતના અને ઘણા આઠના બન્ધક થાય છે. આ એક ભંગ જ મળી આવે છે, કેમ કે તેમનામાં આઠ પ્રકૃતિના બન્ધક પણ ઘણી સંખ્યામાં સદેવ હોય છે, - હીન્દ્રિ, ત્રીન્દ્રિયે, ચતુરિન્દ્ર અને પંચેન્દ્રિય તિર્યમાં નારકની જેમ ત્રણ ભંગ મળી આવે છે. આનો ઉલ્લેખ કરતાં કહે છે
વિકલેન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય તિર્યામાં ત્રણ ભંગ કહેવા જોઈએ તે આ પ્રકારે
(૧) બધા વિકલેન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બાંધતા સાત પ્રકૃતિના બંધક બને છે.
(૨) ઘણા સાત પ્રકૃતિના બંધક હોય છે, એક આઠને બંધક હોય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
