Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २३ सू० १३ आयुष्यकर्मणो जघन्यस्थितिबन्धनिरूपणम् ४३९ 'एसणं गोयमा ! णाणावरणिजस्स कम्मस्स जहण्णठिई बंधए' हे गौतम ! एष खलु उपशमकः क्षपको वा सूक्ष्मसंपरायो ज्ञानावरणीयस्य कर्मणो जघन्यस्थितिबन्धकः प्रज्ञप्तः, 'तव्वइरित्ते अजहण्णे' तदव्यतिरिक्तः उपशमकक्षपकरूपसूक्ष्मसम्परायभिन्नो जनः ज्ञानावरणीय कर्मणोऽजघन्यस्थितिबन्धकः प्रज्ञप्तः, अनयैव रीत्या ज्ञानावरणीयातिरिक्तानामपि कर्मणां जघ न्य स्थितिबन्धकः प्रतिपादनीय इति-अतिदिशन्नाह-एवं एएणं अभिलावेणं सेसकम्माणं भाणियन्वं' एवम-ज्ञानावरणीयकर्मोक्तरीत्या एतेन-पूर्वोक्तप्रकारेण अभिलापेन मोहायुष्यव नाम्-मोहनीयकर्मायुष्यभिन्नां शेषकर्मणां मणितव्यम्, गौतमः पृच्छति-'मोहणिज्जस्स णं भंते ! कम्मस्स जहण्णठिईबंधर के पण्णत्ते ?' हे भदन्त ! मोहनीयस्य खलु कर्मणो जघन्यस्थितिबन्धकः कः प्रज्ञप्तः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'अन्नयरे बायरसंपराए उवसामए वा खबए वा' अन्यतरो बादर सम्परायो मोहनीयकर्मगो जघन्यस्थितिबन्धकः प्रज्ञप्तः, तमेवान्यतरमाह-'उपशमको वा बादरसम्परायः, क्षपको वा बादरसम्परायः, प्रकृतयह अर्थात् उपशमक एवं क्षपकजीव, जो सूक्ष्मसम्पराय अवस्था में हो, वही ज्ञानावरणीय कर्म का जघन्य स्थितियन्ध करता है। उपशमक और क्षपक सूक्ष्मसम्पराय से भिन्न जीव ज्ञानावरणीय कर्म का अजघन्य बंधक होता है, अर्थात् या तो मध्यम स्थिति का अथवा उत्कृष्ट स्थिति का बन्ध करता है । जिस प्रकार ज्ञानावरणीय कर्म के जघन्य बन्धक का कथन किया गया है, उसी प्रकार अन्य कर्मों के जघन्य बन्धकों का भी व्याख्यान समझ लेना चाहिए, यह उल्लेख करते हुए कहते हैं-पूर्वोक्त कथन के अनुसार मोहनीय कर्म और आयकर्म को छोड कर शेष कर्मों का भी कथन समझ लेना चाहिए। , गौतमस्वामी-हे भगवन ! मोहनीयकर्म को जघन्य स्थिति बाँधने वाला कौन कहा गया है ?
भगवान् -हे गौतम ! अन्यतर बादरसम्पराय मोहनीय कर्म की जघन्य स्थिति
ઉપર્યુક્ત કથનનો ઉપસંહાર કરતાં સૂત્રકાર કહે છે-હે ગૌતમ ! એ અર્થાત ઉપશમક તેમજ ક્ષેપક જીવ જે સૂકમ સમ્પરાય અવસ્થામાં હોય, તેજ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને જઘન્ય સ્થિતિબન્ધ કરે છે. ઉપશમક અને ક્ષેપક સક્ષમ સપરાયથી ભિન્ન જીવ જ્ઞાનાવરણીય કમને અજઘન્ય બઘક બને છે, અર્થાત્ કાંતે મધ્યમ સ્થિતિનો અથવા ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને બધ કરે છે.
જે પ્રકારે જ્ઞાનાવરણીય કર્મના જઘન્ય બન્ધકનું કથન કરાયું છે. એજ પ્રકારે અન્ય કમેના જ ઘન્ય બલ્પના પણું વ્યાખ્યાન સમજી લેવાં જોઈએ એ ઉલ્લેખ કરતાં કહે છે. પૂર્વોક્ત કથનના અનુસાર મોહનીય અને આયુકર્મના સિવાય શેષ કર્મોના પણ કથન સમજી લેવાં જોઈએ. એમ કહેવું છે,
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! મોહનીય કર્મની જઘન્ય સ્થિતિ બાંધનાર કોણ કહ્યા છે. શ્રી ભગવાન –હે ગૌતમ! અન્યતર બાદર સમ્પરાય મેહનીય કર્મની જઘન્ય સ્થિતિના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
