Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रबोधिनी टीका पद २३ सू० ९ कर्मस्थितिनिरूपणम्
२९३
इति वेदत्रोच्यते-यास प्रकृतीनां या या स्वीया उत्कृष्टा स्थितिस्तस्या उत्कृष्टायाः स्थितेः सप्ततिसागरोपमकोटी कोटीप्रमाणया मिथ्यावस्थित्या भागहरणे सति यावल्लभ्यते तावत पल्योपमासंख्येयभागहीनं जघन्यस्थितिपरिमाणं भवतीतिरीत्या निद्रापञ्चकस्य कर्मणः उत्कृष्टा स्थितिस्त्रिंशत्सागरोपमकोटीकोटयः, तासां त्रिंशत्सागरोपमकोटीकोटीनां सप्ततिसागरोपमकोटी कोटी प्रमाणया मिथ्यात्वस्थित्या भाजकापेक्षया भाज्यस्य न्यूनतया भागहरणासंभवेन 'शून्यं शून्येन पातयेत्' इतिन्यायेन भाज्यभाजकराश्योर र्द्धनापवर्तनात् व्यवकलनात् लब्धात्रयः सागरोपमस्य सप्तभागाः, तेच पल्योपमासंख्येयभागहीनाः क्रियन्ते, तथा च निद्रापञ्चकमध्ये एकैकस्य कर्मणः पट्पदसागरोपमकोटीकोटीप्रमाणानुपातेन पञ्चानां
प्रश्न हो सकता है कि निद्रापंचक की जघन्य स्थिति पल्योपम का असंख्यातवां भाग कम एक सागरोपम का : भाग कैसे है ? इसका समाधान यह है कि जिन-जिन प्रकृतियों को जो-जो अपनी उत्कृष्ट स्थिति है, उस उत्कृष्ट स्थिति का सत्तर कोडाकोडी प्रमाण मिथ्यात्व की स्थिति से भाग करने पर जो संख्या लब्ध होती है, उतना ही जघन्य स्थिति का परिमाण होता है, मगर उसमें पस्योपम का असंख्यातवां भाग कम कर दिया जाता है । इस प्रकार निद्रा पंचक की उत्कृष्ट स्थिति तोस कोडाकोडी सागरोपम की है, यह संख्या सत्तर कोडाकोडी प्रमाण मिथ्यात्व की स्थिति से, जो कि भाजक है, उसकी अपेक्षा न्यून है । न्यून होने के कारण भाग नहीं दिया जासकता । ऐसी स्थिति में 'शून्यं शून्येन पातयेत्' इस न्याय के अनुसार भाज्य और भाजक राशियों का आधे से अपवर्तन करने से - व्यवकलन करने से-एक सागरोपम के सात भागों में से तीन भाग लब्ध होते हैं । उनमें से पल्योपम का असंख्यातवां भाग कम किया जाता है। स्पष्टीकरण इस प्रकार
પ્રશ્ન થઈ શકે છે કે નિદ્રા પંચકની જધન્ય સ્થિતિ પથૈપમના 'સખ્યાતમા ભાગ ન્યૂન એક સાગરોપમ ૩ ભાગ ડૅવી રીતે છે?
તેનું સમાધાન એ છે કે જે જે પ્રકૃતિયાની જે જે પેાતાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે, તે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને સત્તર કોડાકેાડી સાગર પ્રમાણ મિથ્યાત્વની સ્થિતિથી ભાગ કરવાથી જે સખ્યા પ્રાપ્ત થાય છે, તેટલેા જ કાળ જઘન્ય સ્થિતિનું પરિમાણ થાય છે, પણ તેમાં પલ્યોપમના અસ ંખ્યાતમે િભાગ ન્યૂન કરી દેવાય છે. એ જ પ્રકારે નિદ્રાપ ંચકની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રીસકે ડાકડી સાગરોપમની છે, આ સ.ખ્યા. સત્તર રૅડાકેાડી પ્રમાણુ મિથ્યાત્વની સ્થિતિ જો કે ભાજક છે, તેનો અપેક્ષાએ ન્યૂન છે, ન્યૂન હેાવાના કારણે ભાગ નથી આપી શકાતા. આવી સ્થિતિમાં " शून्यं शून्येन पातयेत् ” मे न्यायना अनुसार लक्ष्य भने ભાજક રાશિયાના અાંથી અપવન કરવાથી એક સાગરોપમના સાત ભાગમાંથી ત્રણ ભાગ લગ્ય થાય છે, તેમાંથી પલ્યોપમના અસખ્યાતમા ભાગ આછો કરાય છે,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
