Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमे य बोधिनी टीका पद २३ सू० ९ कर्मस्थितिनिरूपणम्
३०५ दशसागरोपमकोटीकोटयोऽवसेया इत्याह-'दसवाससयाई अबाहा, जाव णिसेगो' दशवर्षशतानि यावत् पुरुषवेदस्य कर्मणोऽबाधाकालः तथा च पुरुषवेदकर्म उत्कृष्टस्थितिकं बद्धं सद्बन्धसमयादारभ्य दशवर्षशतानि यावत् स्वोदयेन जीवस्य नो किञ्चिदपि बाधां जनयति इत्यर्थः तावत्कालमध्ये दलिककर्मनिषेकस्याभावात्, तदनन्तरमेव दलिककर्मनिषको भवतीत्याह-यावत्-अबाधोना-अबाधाकालपरिहीना दशवर्षशतरहितेत्यर्थः अनुभवयोग्या कर्मस्थितिः दलिककर्मनिषकरूपा प्रज्ञप्ता, गौतमः पृच्छनि-'णपुंसगवेयस्त णं पुच्छ।' हे भदन्त ! नपुंसकवेदस्य कर्मणः खलु कियन्तं कालं स्थितिः प्रज्ञप्ता ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'जहण्णेणं सागरोवमस्स दोणिस तम गा, पलिओवमस्स असंखेजइभागेणं ऊणया' जघन्येन सागरोपमस्य द्वौ सप्तभागौ [:] पल्योपमस्यासंख्येयभागोनौ नपुंसकवेदस्य कर्मणः स्थितिः प्रज्ञप्ता, प्रागुक्तयुक्तेः, 'उकोसेणं वीसं सागरोवमकोडाकोडीओ' उत्कृष्टेन विंशतिः सागरोपमकोटीकोटयो नपुंसकवेदस्य कर्मरूपाऽवस्थानलक्षणा कर्मस्थितिः स्थिति है। अनुभवयोग्य कर्मस्थिति दस सौ वर्ष कम दश कोडाकोडी सागरो पम को है। यही कहते हैं-दश सौ वर्ष का इस का अबाधा काल है, अतएव पुरुषवेदकर्म उत्कृष्ट स्थितिवाला बद्ध होकर अपने बन्ध के समय से लेकर दश सौ (एक हजार) वर्ष तक जीव को कोई बाधा नहीं पहुंचाता क्योंकि इस काल में उस कर्म के दलिकों का निषेक नहीं होता है, तत्पश्चात् ही निषेक होता है। अतएव अबाधाकाल को कम कर देने पर जो स्थिति शेष रहती है, यह उसका निषेक काल है, अर्थात् अनुभवयोग्य कर्मस्थिति है। गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नपुंसकवेदकर्म की स्थिति कितने काल की कही है ?
भगवान्-हे गौतम ! जघन्य पल्योपन का असंख्यातवां भाग कम सागरो. पम का : भाग की नपुंसकवेदकर्म की स्थिति कही है। इस विषय में युक्ति पूर्व बत् समझ लेना चाहिए। नपुंसक वेद की उत्कृष्ट स्थिति वीस कोडाकोडी सागઅનુભવોગ્ય કર્મ સ્થિતિ દસો વર્ષ જૂની દશ ડોડા કે ડી સાગરોપમની છે, એ જ કહે છે-દશ વર્ષને તેનો અબાધાકાલ છે, તેથી જ પુરૂષદકમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ વાળો બદ્ધ બનીને પોતાના બન્ધના સમયથી લઈને દસો (એક હજાર) સુધી જીવને કઈ બાધા નથી પહોંચાડતા, કેમકે એકાળમ કમના દ લ કેને મિષેક નથી થતું. ત્યાર પછી જ નિષેક થાય છે. તેથી જ અબાધા કાલને ઘટાવી દેશેથી (બાદ કરવાથી) જે સ્થિતિ શેષ રહે છે, તે તેના નિકાલ છે, અર્થાત્ અનુભવયોગ્ય કર્મ સ્થિતિ છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! નપુંસકવેદ કમની સ્થિતિ કેટલા કાળની કહી છે?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ! જઘન્ય પળેપમને અરાખ્યાત ભાગ ન્યૂન સાગરોપમના ૨ ભાગની નપુંસક કર્મની સ્થિતિ કહી છે. એ વિષયમાં યુક્તિ પૂર્વવત્ સમજી લેવી જોઈએ. નપુંસકદની ઉત્કૃષ્ટ રિથતિ વીસ કેડાડી સાગરોપમની છે. બે હજાર વર્ષને
प्र० ३९
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
