Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयधनी टीका पद २३ सू० ९ कर्मस्थितिनिरूपणम्
३०९
मुहूर्तम् उत्कृष्टेन त्रीणि पल्योपमानि पूर्वकोटित्रिभागाभ्यधिकानि स्थितिः प्रज्ञप्ता, तथाचात्र पूर्व कोट्यायुष्य स्तिर्यग्योनिकमनुष्यान् बन्धकान् अपेक्ष्यैव तिर्यग्योनिकायुष्यस्य मनुष्यायुष्य त्रीणि पल्योपपानि पूर्वकोटि त्रिभागाभ्यधिकानि अवसेयानि तदन्यत्र एतावत्याः स्थिते: पूर्व कोटी त्रिभागरूपाया अवाधाय श्रनुपलभ्यमानखात् 'देवाउपस्स जहा नेरइयाउयस्त ठिइत्ति' देवायुष्यस्य यथा नैरयिकायुष्यस्य स्थितिः प्रतिपादिता तथैव जघन्येन दशवर्षसहस्राणि अन्तर्मुहुर्ताभ्यविकानि, उत्कृष्टेन त्रयस्त्रिंशत् सागरोपमाणि पूर्वकोटित्रिभागाभ्यधिकानि स्थितिः प्रज्ञप्ता इति, गौतमः पृच्छ ते -'निरयगतिनाम एगं पुच्छा' निरयगतिनाम्नः खलु कियन्तं कालं स्थितिः प्रज्ञप्ता ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहणणेणं सागरोत्रषसहस्सस्स दो सत्तभागा पलिश्रोत्रमस्स असंखिज्जइ भागेणं ऊणया' जघन्येन सागरो पमसहस्रस्य द्वौ सप्तभागौ [3] सागरोपमस्य द्वौ सप्तभागौ सहस्रेण गुणितौ तदुत्कृष्टस्थिते विंशतिसारोपनकोटिकोटि प्रमाणत्वात् तद्बन्धस्य च सर्वजघन्यस्यासंज्ञिपञ्चेन्द्रियस्य सद्मनुष्यायुकर्म की स्थिति भो जवन्य अन्तर्मुहूर्त्त और उत्कृष्ट करोडपूर्व का तीसरा भाग अधिक तीन पल्योपन की कही गई है । यह स्थिति करोडपूर्व की आयु वाले बन्धक तिर्यचों और मनुष्यों की अपेक्षा से ही समझना चाहिये, उनके अतिरिक्त अन्य में इतनी आयु और पूर्वकोटि के विभाग का अबाधा काल घटित नहीं हो सकता ।
देवायु कर्म की स्थिति नरकायु कर्म के समान ही है, अर्थात् जघन्य अन्तमुहूर्त अधिक दश हजार वर्ष की और उत्कृष्ट करोडपूर्व का तीसरा भाग अधिक तेतीस सागरोपम की ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! नरकगतिनाम कर्म की स्थिति कितनी कही है ।
भगवान् हे गौतम जघन्य स्थिति पल्योपम का असंख्यातवां भाग कम सहस्र सागरोपम के भाग की कही है और उत्कृष्ट स्थिति बीस कोडाकोडी सागरोपम की है। वीस सौ वर्ष का उस का अबाधा काल है। अबाधाकाल कम कर પૂર્વના ત્રીજો ભાગ અધિક ત્રણ પત્યે;પમની કહી છે. આ સ્થિતિ કરાડ પૂર્વના આયુષ્યવાળા અધિક તિર્યંચો અને મનુષ્યની અપેક્ષાથી જ સમજવી જોઇએ. તેમનાથી અતિરિક્ત અન્યમાં એટલુ આયુષ્ય અને પૂર્ણાંકાર્ટિના ત્રિભાગના અખાધાકાલ ઘટિત નથી થઈ શકતા. દેવાયુની સ્થિતિ નરકાયુ કમના સમાન જ છે, અર્થાત્ જધન્ય અન્તર્મુહૂત અધિક દશ હજાર વર્ષોંની અને ઉત્કૃષ્ટ કરાડ પૂર્વીના ત્રીજો ભાગ અધિક તેત્રીસ સાગરોપમની.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! નરકગતિનામકર્મીની સ્થિતિ કેટલા કાળની કહી છે ? શ્રી ભગવાન—હે ગૌતમ ! જઘન્ય સ્થિતિ પલ્યે પમના અસંખ્યાતમે ભાગ ન્યૂન સહસ્ર સાગરે પમના 3 ભાગની કહી છે. અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બીસ કાડાકેાડી સાગરોપમની છે. વીસ સે। વર્ષના તેના અખાધાકાલ છે. અખાધાકાલ બાદ કરવાથી જે સ્થિતિ શેષ રહે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
