Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद २३ सू० १० एकेन्द्रियजातिनामस्थितिनिरूपणम् ३६५ 'जाणेणं सागरोवमरस दिवझे सत्तभागं पलिओवमस्त असंखेज्जइभा गेणं ऊणयं जघन्येन सागरोपमस्य द्वयर्द्ध:-द्वितीयोऽद्धौं यस्य स द्वयर्द्धः साकः सप्तभागः "पल्योपमस्यासं. ख्येयभागोनो मनुष्यानुपूर्वी नामकर्मणः स्थितिः प्रज्ञप्ता, तस्य उत्कृष्टायाः स्थितेः पञ्चदशसागरोपमकोटीकोटीप्रमाणत्वात्, तथाचोक्तम्-'तीसं कोडाकोडी असायआवरण अंतरायाणं' मिच्छेसवरी इत्थी मणुदुगसायाणपन्नरस ॥१॥" त्रिंशत् सागरोयमकोटीकोट्योऽसातावरणान्तरायाणाम् । मिथ्यात्वे सप्ततिः स्त्री मनुष्यद्विकसातानां पञ्चदश ॥१॥ इति, 'उक्कोसेणं पण्णरस सागरोवमकोडाकोडीओ पण्णरसवाससयाइं अबाहा, अबाहूणिया कम्मट्टिई कम्म. निसेगो' उत्कृष्टेन पञ्चदशसागरोपमकोटीकोटयः कर्मरूपतावस्थानलक्षणा मनुष्यानुपूर्वीनामकर्मणः स्थितिः प्रज्ञप्ता, किन्तु तत्रापि पञ्चदशवर्षशतानि यावद् अवाधाकाल:-बन्धसमयादारभ्य स्वोदयेन जीवस्य न किश्चिदपि बाधामुत्पादयति तावत्कालमध्ये दलिककर्मनिषेकामावाद, अतएव अबाधोना-साढेकवर्षसहस्ररूपा बाधाकालपरिहीना पञ्चदश सागरोपमकोटी कोटीरूपा अनुभवयोग्या कर्मस्थितिः कर्मदलिकनिषेकस्वरूपा प्रज्ञप्ता, गौतमः का असंख्यातवां भाग कम सागरोपम का ! भाग प्रमाण है, क्योंकि उत्कृष्ट स्थिति पन्द्रह कोडाकोडी सागरोपम की है। कहा भी है-'असातावेदनीय, ज्ञानाचरण, दर्शनावरण, और अन्तराय कर्म को उत्कृष्ट स्थिति तोस कोडाकोडी सागरोपम की मिथ्यात्व मोहनीय की सत्तर कोडाकोडी सागरोपम की तथा स्त्री-मनुष्यद्रिक और सातावेदनीय, की पन्द्रह कोडाकोडी सागरोपम की स्थिति है ॥ १॥ मनुष्यानुपूर्वीनामकर्म की उत्कृष्ट स्थिति पन्द्रह कोडाकोडी सागरोपम की कही है । पन्द्रह सौ वर्ष का इसका अबाधाकाल है अर्थात् बन्ध के समय से लेकर पन्द्रह सौ वर्षों तक यह अपने उदय द्वारा जीच को कोई याधा नहीं पहुंचाता, क्योंकि इतने समय तक कर्मदलिकों का निषेक नहीं होता है। अतएच अबाधाकाल को कम कर देने पर जो स्थिति काल शेष रहता है, वह इसका निषेककाल है । उसे अनुभवयोग्य स्थितिकाल भी कहते हैं। અસંખ્યાતમે ભાગ ઓછા એવા સાગરોપમના દેઢ સપ્તમાંશ ૧૭ ભાગ પ્રમાણ છે, કારણ કે તેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પંદર કોડાકડી સાગરોપમની છે.
કહ્યું છે કે “અશાતા વેદનીય જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ અને અંતરાય કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રીસ કડાકોડી સાગરોપમની છે, મિથ્યાત્વ મોહનીયની સિત્તેર કડાકોડી સાગરે ૫મની છે તથા સ્ત્રી–મનુષ્યાદિક અને શાતા વેદનીયની પંદર કડાકોડી સાગરોપમની સ્થિતિ કહી છે. મનુષ્યાનુપૂર્વી નામકર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પંદર કેડા કેડી સાગરોપમની કહી છે. તેને પંદર વર્ષને અબાધાકાળ છે. અર્થાત્ બંધના સમયથી લઈને પંદરસો વર્ષ સુધી તે કર્મ પિતાના ઉદય દ્વારા જીવને કઈ બાધા પહોંચાડતું નથી, કારણ કે એટલા સમયમાં કર્મળિયાને નિષક થતા નથી. આથી અબાધાકાળ બાદ જતાં જે સ્થિતિ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
