Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयधनी टीका पद २३ सू० १० एकेन्द्रियजातिनाम स्थितिनिरूपणम्
३७९
बालू, तीर्थकर नामसत्कर्म अपि कियन्तं कालं तिर्यग्भवेत् स च नेष्टः आगमे तस्य निषेधात्, उक्तञ्च - ' तिरिए नत्थि तित्थयरनामसंतंति देसियं समए । कहयतिरिओ न होही अंयरोकोडीकोडीओ" ॥१॥ तिर्यक्षु नास्ति तीर्थंकर नामसत्तायामिति देशितं समये । कथं च तिर्यन भविष्यति अन्तरोपमकोटोकोटी स्थितिकत्वात् १ ॥ १ ॥ इति चेदत्रोच्यते-निकाचितरूप तीर्थकर नामकर्मणस्तिर्यग्गतो सत्तायां निषिद्धत्वेऽपि उद्वर्तनापवर्तना साध्यस्य तीर्थकर नामकर्मणस्तिर्यग्गत विरोधाभावेन निषेधाभावात् उक्तश्च - 'जमिहनिकाइयतित्थं तिरियभवे तं निसेद्दियं संत इयरंसि नत्थि दोसो उब्वट्टणाचट्टणासज्झे" || १॥ यदिहनिकाचितं तीर्थनामतिर्यग्येतन्निषिद्धं सत्तायाम् । इतरस्मिन् नास्ति दोषः उद्वर्तनापवर्तना साध्ये ॥ १ ॥ इति, पूर्वोक्तार्थमुपसंहरन्नाह - ' एवं जत्थ एगोसत्तभागो तत्थ उक्कोसेणं दससागरोवमकोडाधारण किए बिना पूरी नहीं हो सकती। ऐसी स्थिति में तीर्थंकर नामकर्म की विद्यमानता में भी तिर्यचभव धारण करना पडेगा । मगर यह अभीष्ट नहीं है, क्योंकि आगम में इस का निषेध किया गया है। कहा भी है- 'तीर्थकर नामकर्म की सत्ता में जीव तिर्यच नहीं होता, ऐसा आगम में कहा है, मगर अन्तः aternist सागरोपम की स्थिति होने के कारण वह तिच कैसे न होगा ? इस प्रश्न का समाधान यह है कि जो तीर्थकर नामकर्म निकाचित बंधा होता है, उसी की सत्ता में तिर्यचगति का निषेध किया गया है। जिसमें उद्वर्त्तन और अपवर्तन हो सकता है, ऐसा तीर्थंकर नामकर्म बंधा हो तो उसकी सत्ता में भी तिर्यंचगति में जाने का विरोध नहीं है । कहा भी है- 'निकाचित तीर्थकर नाम कर्म की सत्ता में तिर्यचभव का निषेध किया गया है, उद्वर्त्तन- अगवर्तन के योग्य तीर्थकर नामकर्म बद्ध हुआ हो तो उसकी सत्ता में तिर्ययभव का निषेध नहीं किया गया है ॥ १ ॥
3
હયાતીમાં પણ તિય ચ ભવ ધારણ કરવા પડે! પરંતુ આ અહીં' અભિપ્રેત નથી કારણ આગમમાં આના નિષેધ (ઇન્કાર) કરવામાં આવ્યે છે.
કહ્યું છે કે “તીથÖકર નામક ની સત્તામાં જીવ તિય ́ચ ખન નથી” એવુ આગમમાં કહ્યું છે, પરંતુ અંતઃકોડાકોડી સાગરોપમની સ્થિતિ હોવાના કારણે તે તિયચ કેમ ન અને ? (અર્થાત્ તિ "ચના ભવ કેમ લેવા ન પડે ?)
આ સવાલના જવાબ એ છે કે જે તીથ કર નામકમ નિકાચિત (દઢતાપણું) અંધ યુ હાય છે, તેની સત્તામાં તિચ ગતિના નિષેધ કરવામાં આવ્યા છે. જેમાં ઉદ્ભવન અને અપવન થઈ શકે છે એવુ' તૌકર નામક બંધાયુ હાય છે તે તેની સત્તામાં પણ તિય ચ ગતિમાં જવાના વિરોધ નથી. કહ્યું છે કે નિકાચિત તીય કર નામકર્માંની સત્તામાં પણ તિર્યંચ ભવના નિષેધ કરવામાં આવ્યા છે. ઉર્દૂન-અપવનને ચગ્ય તીથ કર નામકમ' ખ'ધાયુ હોય તા તેની સત્તામાં તિય ચ ભવના નિષેધ કરવામાં આવ્યે નથી” ॥૧॥
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
