Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद २३ सू० १२ द्विन्द्रियादिकर्मबन्धस्थितिनिरूपणम्
मवन्धस्थितिनिरूपणम् ४१९ पूर्णाः सागरोपमपञ्चविंशतेस्त्रयः सप्तभागाः अबसेयाः, 'एवं जहा एगिदियाणं भणियं तहा बेइंदियाणवि भाणियव्वं' एवम्-पूर्वोक्तरीत्या यथा एकेन्द्रियाणां कर्मबन्धो भणितस्तस्था द्वीन्द्रियाणामपि कर्मबन्धो भणितव्यः, किन्तु 'नवरं सागरोवमपणवीसाए सह भाणियव्या पलिओवमस्स असंखेज्जइभागेणं ऊणा, सेसा तंचेव पडिपुण्णं बंधंति' नवरम्-एकेन्द्रियापेक्षया विशेषस्तु द्वीन्द्रियाणां सागरोपमस्य पञ्चविंशत्या सह भणितव्यःपल्योपमस्यासंख्येयभागोनाः, शेषाः-उत्कृष्टेन स एव-सागरोपमपञ्चविंशत्या सहितो भागः परिपूर्णों द्वीन्द्रिया बध्नन्ति 'जत्थ एगिदिया न बंधति तत्थ एए विन बंधति' यत्र एकेन्द्रियाः कर्मस्थिति न बध्नन्ति तत्र एतेऽपि-द्वीन्द्रिया अपि न बघ्नन्ति तथा च यस्य यस्य कर्मणो या या उत्कृष्टा स्थितिः पूर्व प्रतिपादिता तस्यास्तस्या उत्कृष्टायाः स्थितेः सप्ततिसागरोपमकोटीकोटिप्रमाणया मिथ्यात्यके परिपूर्ण भाग का करते हैं।
इस प्रकार एकेन्द्रिय जीवों का जो बन्ध कहा है, वही द्वीन्द्रियों का भी कह लेना चाहिए । एकेन्द्रियों की अपेक्षा द्वीन्द्रियों के बन्धकाल में एक विशेषता है और वह यह है कि द्वीन्द्रियों का बन्धकाल पच्चीस गुणा अधिक होता है। जैसे एकेन्द्रिय ज्ञानाचरणीय कर्म का जघन्य बंध पल्योपम का असंख्यातयां भाग कम एक सागरोपम के भाग का करते हैं तब द्वीन्द्रिय जीव उसी ज्ञाना. चरण कर्म का जघन्य बन्ध पल्योपम का असंख्यातयाँ भाग कम पच्चीस सागरोपम के भाग का करते हैं। इस प्रकार पच्चीस गुणा अधिक कर के पूर्ववत् ही समझ लेना चाहिए। एकेन्द्रिय जीव जिन कर्म प्रकृतियों का बन्ध नहीं करते हैं, उन का द्वीन्द्रिय जीव भी बन्ध नहीं कर सकते । ____ इस प्रकार जिस-जिस कर्म की जो-जो उत्कृष्ट स्थिति पहले प्रतिपादन की गई है, उस स्थिति का मिथ्यात्यमोहनीय कर्म की उत्कृष्ट स्थिति सत्तर कोडा.
એ પ્રકારે એકેન્દ્રિય જીવોને જે બંધ કહ્યો છે તે જ ઢીદ્રિને પણ કહે જોઈએ. એકેન્દ્રિયેની અપેક્ષાએ દ્વીન્દ્રિયોના બંધ કાળમાં એક વિશેષતા છે અને તે એ છે કે દ્વીન્દ્રિયોને બંધ કાળ પચ્ચીસગણે અધિક હોય છે.
જેમકે, એકેન્દ્રિય, (જીવ) જ્ઞાનાવરણીય કર્મને જઘન્ય બન્ધ પામને અસંખ્યાતમે ભાગ ઓછો એવા સાગરોપમને સ્ ભાગને કરે છે. ત્યારે દ્વીન્દ્રિય જીવ તે જ્ઞાનાવરણીય કર્મને જઘન્ય બંધ પલ્યોપમના અસંખ્યાત ભાગ એ છે એવા પચ્ચીસ સાગરેપમને હું ભાગને કરે છે. એ પ્રમાણે પચ્ચીસ ગણું અધિક કરીને પૂર્વવત સમજી લેવું જોઈએ.
એકેન્દ્રિય છે જે કર્મ પ્રકૃતિએને બંધ કરતા નથી તેમને બંધ હીન્દ્રિય જીવો પણ કરતા નથી.
એ પ્રમાણ જે જે કર્મની જે જે ઉત્કૃષ્ટ રિથતિ અગાઉ પ્રતિપાદન કરવામાં આવી
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
