Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २३ सू० १० एकेन्द्रियजातिनामस्थितिनिरूपणम् ३५१ मुत्पादयति तावत्कालमध्ये दलिककर्मनिष्काभावात्, अतएव अबाधोना-अबाधाकालपरिहीना सहसवर्षद्वयशून्या विंशतिसागरोपमकोटीकोटयोऽनुभवयोग्या कर्मस्थिति: व मदलिकनिषेकरूपा प्रज्ञप्ता, 'एवं जहा संघयणनामाए छन्भणिया एवं संठाणावि छब्भाणियब्वा' एवम्-पूर्वोक्तरीत्या यथा संहननानि षड्वज्रवर्षभ-ऋषभ-नाराच-अर्द्धनाराच-कीलिकासेवासिंहननरूपाणि भणितानि एवम्-तथा संस्थानान्यपि षड्भणितव्यानि-तानि च समचतुरस्र-न्यग्रोधपरिमण्डल-सादि-चामन-कुब्ज-हुण्ड संस्थानरूपाणि बोध्यानि, उक्तश्च'संघयणे संठाणे पढमे दस उवरिमेसु दुगवुड्डी' संहनने संस्थाने प्रथमे दश उपरितनेषु द्विक वृद्धिरिति, तथा च द्वितीये द्वादश तृतीये चतुर्दश, चतुर्थे पोडश, पञ्चमे अष्टादश, पष्ठे च संस्थाने विंशतिः सागरोपमकोटीकोटय उत्कृष्टेन कर्मरूपतावस्थानलक्षणा स्थितिः प्रज्ञप्ता, गौतमः पृच्छति-'मुकिल्लवण्णणामए पुच्छ।' हे भदन्त ! शुक्लवर्णनामकर्मणः कियन्तं कालं नहीं पहुंचाता, क्योंकि इस काल में उस के दलिकों का निषेक नहीं होता है । अतएव सम्पूर्ण स्थिति में से अबाधाकाल कम कर देने पर जो वीस सौ वर्ष कम वीस कोडाकोडी सागरोपम रहता है, वह उसका निषेक काल है । उसे अनुभवयोग्या कालस्थिति भी कहते हैं।
इस प्रकार जैसे छह अर्थात् वज्रर्ष भनाराच संहनन, ऋषमनाराच मंहनन, नाराचसंहनन, अर्द्धनाराच संहनन, कीलिका संहनन और सेवा संहनन कहे हैं, उसी प्रकार छहों संस्थानों का अर्थात् समचतुरस्र, न्यग्रोध परिमण्डल, सादि, वामन, कुब्ज और हुंड संस्थानों की स्थिति भी समझ लेनी चाहिए। कहा भी है-'संघयणे संठाणे पढमे दस उपरिमेसु दुगवुड़ी' अर्थात् संहनन और संस्थान में, पहले में दश और आगे दो-दो की वृद्धि करनी चाहिए। इस प्रकार दूसरे में बारह, तीसरे में चौदह, चौथे में सोलह, पांचवें में अठारह और छठे संस्थान में बीस कोडाकोडी सागरोपम की उत्कृष्ट स्थिति कही गई है। તેનાં ળિયાને નિષેક થતો નથી. આથી સમગ્ર સ્થિતિમાંથી અબાધાકાળ બાદ કરવાથી જે બે હજાર વર્ષ ઓછાં એવા વીસ કડાકોડી સાગરોપમની રહે છે તે તેનો નિષેક કાળ છે, તેને અનુભવયેગ્યા કાળસ્થિતિ પણ કહેવાય છે.
આ પ્રકારે જેમ છ સંહન-જીષભનારાચ, કષભનારાચ, નારાચ, અર્ધનારા, કીલિકા ને સેવાર્તા–સંહનન કહ્યાં છે તે રીતે છ સંસ્થાનની અર્થાત્ સમચતુરા, ગોધપરિમંડલ, સાદિ, વામન, મુજ ને હુંડ–સંસ્થાની સ્થિતિ પણ સમજી લેવી જોઈએ.
युं छे -"संघयणे संठाणे पढमे दस उवरिमेसु दुगवुड्ढी' अर्थात् सहनन ने સંસ્થાનમાં પહેલાનાં દસ અને આગળ બબેને વધારે કરવો જોઈએ.
આ પ્રમાણે બીજા સંતાનમાં બાર, ત્રીજામાં ચદ, ચોથામાં સોળ, પાંચમામાં અઢાર, ને છટ્ઠા સંસ્થાનમાં વીસ કે ડીકેડી સાગરોપમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કહી છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
