Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २३ सू० ९ कर्मस्थितिनिरूपणम्
३०३ रिंशत सागरोपमकोटीकोट यः कर्मरूपताऽवस्थानलक्षणा कर्मस्थितिः प्रज्ञप्ता, अनुभवयोग्या कर्मस्थितिस्तु वर्षचतुष्टयसहस्ररहिता प्रज्ञप्ता यतश्चत्वारि वर्षमहस्राणि अबाधाकालः, तथा च लोभपंज्यलनं कर्म उत्कृष्टस्थितिकं बद्धं सत् बधसमयादारभ्य चतुर्व महसूपयन्तं स्वोदयेन जीवस्य न किञ्चिदपि बाधामुत्पादयति तावत्कालमध्ये दलिककर्मनिषेकस्याभावात, तदनन्तरमेव दलिककर्म निषेको भवति, अत एव अबाधाकालपरिहीनाचतुर्वर्ष पहलरहिता अनुभवयोग्या कर्मस्थितिः कर्मद लिकनिषेव.रूपा प्रज्ञप्ता, गौतमः पृच्छति-'इस्थिवेयरस पुच्छा' हे भदन ! स्त्री वेदस्य कियन्तं कालं स्थितिः प्रज्ञा ? इति पृच्छ!, भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'जहण्गेणं सागरोवमस्स दिवईँ सत्तभागं पलि भोवमा असंखेजहभागेणं ऊगयं' जघन्येन सागरोपमस्य द्वधर्द्ध:-द्वितीयोऽर्थों यस्मिन् स द्वयर्द्ध:-साक इत्यर्थः, सप्तभागः [1] पल्योपमस्य असंख्येयभागोनः स्त्रीवेदस्य कर्मणः स्थितिः प्रज्ञप्ता, तथाहि-त्रैराशि ककरणपद्धत्या यदा दशानां सांगरोपमकोटो कोटोनामेकः सागरोपमस्य सप्तभागः प्राप्यते तदा पञ्चदशभिः सागरोपमकोट कोटोभिः किं प्राप्यते ? इति प्रश्ने-१० ११५।" इत्येवं राशित्रयस्थापने सति अन्त्येन पञ्च दश लक्षणेन राशिना मध्यस्थितस्य एकलक्षणस्य राशेगुणने अबाधा काल चार हजार वर्ष का है । लोभ संज्वलन कर्म उत्कृष्ट स्थितियाला बद्ध होकर अपने बघसमय से लेकर चार हजार वष तक जीव को कोई बाधा नहीं पहुंचाता क्योंकि उस काल में उस के दलिकों का निषेक नहीं होता है । चार हजार वर्ष के पश्चात् ही निषेक होता है। अतएव उसका निषेक काल अथवा अनुभवयोग्य स्थिति चार हजार वर्ष कम कोडाकोडी सागरोपम की कही है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! स्त्री वेद की स्थिति कितने काल की कही गई है ?
भगवान्-हे गौतम ! जघन्य पल्योपम का असंख्यातवां भाग कम साग रोपम की कही है, क्योंकि त्रैराशिक करणपद्धति के अनुसार जब दश कोडा. कोडी सागरोपम का सात भाग प्राप्त होता है तो पन्द्रह का कितना प्राप्त होगा ? इस प्रकार का प्रश्न होने पर १०११.१५ इस प्रकार तीन राशियां स्था કર્મસ્થિતિ ચાર હજાર વર્ષ જૂન છે, કેમકે તેનો અબ ધા કાળ ચાર હજાર વર્ષને છે. લેભ સંજવલન કમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બદ્ધ થઈને પિતાના બન્ધ સમયથી લઈને ચાર હજાર વર્ષ સુધી જીવને કેઈ બાધા નથી પહોંચડતા, કેમકે એ કાળમાં તેમના દલિકોને નિષેક થત નથી. ચાર હજાર વર્ષ પછી જ નિષેક થાય છે. તેથી જ તેમને નિષેક કાલ અથવા અનુભવગ્ય સ્થિતિ ચાર હજાર વર્ષ જૂન ચાલીસ કોડાકોડી સાગરોપમની કહી છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! સ્ત્રી વેદની સ્થિતિ કેટલા કાળની કહી છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ! જઘન્ય પાયમને અસંખ્યાતમો ભાગ ઓછી ! સાગરોપમની કહી છે, કેમકે ઐરાશિક કરણ પદ્ધતિના અનુસાર જ્યારે દશ કોડાકોડી સાગરોપમને સાતમે ભાગ પ્રાપ્ત થાય છે, તે પંદરને કેટલો પ્રાપ્ત થશે ? એ પ્રકારનો પ્રશ્ન થતાં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
