Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद २३ सू० ९ कर्मस्थितिनिरूपणम् सत् बन्धनसमयादारभ्य चतुर्वर्षसहस्रपर्यन्तं स्वोदयेन नो किश्चिदपि जीवस्य बाधामुत्पादयति तावत्काळमध्ये दलिकनिषेकस्णभावात् तदन्तरमेव दलिकनिषेको भवतीत्याह-यावत्-अबा. धोना-अबाधाकालपरिहीना वर्षपहचतुष्टयरहिता अनुभवयोग्या कर्मस्थितिः दलिककर्म निषेको भवतीति भावः, गौतमः पृच्छति-'माणसंजलणाए पुच्छा' मानसंज्वलनम्-मानसंज्वलसस्य कियन्तं कालं स्थितिः प्रज्ञप्ता ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम! 'जहपणेणं एगं मासं, उनोसेणं जहा को हस्स' जघन्येन एक मासं यावत्, उत्कृष्टेन तु यथा कोधस्थ-क्रोधसंज्वलनस्य चत्वारिंशत् सागरोषमकोटीकोटयः स्थितिः प्रतिपादिता तथा मावसंज,लनस्यापि कर्मणश्चत्वारिंशत् सागरोपमकोटीकोटयः कर्मरूपताऽवस्थानलक्षणा स्थितिः प्रज्ञप्ता, अनुमव रोग्या स्थितिस्तु चत्वारिंशद् वर्षशतानि अबाधाकाल:-चतुर्वर्षसहस्रपर्यन्तं स्वोदयेन जीवस्य न किञ्चिदपि बाधामुत्पादयति तावत्कालमध्ये दलिककर्मनिषेकस्याभावात्, तदनन्तरमेव दलिककनिषेको भवति, तथा च अवाधोना-अवाधाकालपरिहीना-वर्षसहस्त्र. चतुष्टयरहिता अनुभवयोग्या कर्मस्थितिः दलिककर्मनिषकरूपा प्रज्ञप्ता, गौतमः पृच्छतिमायासंजलगार पुच्छा' मायासंबनस्य कर्मगः कियन्तं कालं स्थितिः प्रज्ञप्ता ? इति पृच्छा, अर्थात् उत्कृष्ट स्थिति वाला संज्वलन क्रोध कर्म बद्ध होने पर बन्ध के समय से चारहजार वर्ष तक जीव को कोई बाधा नहीं पहुंचाता, क्योंकि इस काल में दलिकों का निषेक नहीं होता, इस काल के अनन्तर ही दलिकों का निषेक होता है । अतएव कहा है-अबाधा काल अर्थात् चार हजार वर्ष कम करने पर स्थिति शेष रहती है वह क्रोधसंज्वलन की अनुभवयोग्या स्थिति है।
गौतमस्थामी-हे भगवन् ! संज्वलनमान की कितनी स्थिति है!
भगवान्-हे गौतम ! जघन्य :एक मास की, उत्कृष्ट संज्वलन क्रोध के बराबर अर्थात् चालीस कोडाकोडी सागरोपम की। यह कर्मरूपतावस्थानस्थिति है। चार हजार वर्ष का अबाधा काल कम करने पर जो स्थिति रहती है वह अनुभवयोग्या स्थिति है। બદ્ધ બનતાં બન્ધના સમયથી ચાર હજાર વર્ષ સુધી જીવને બાધા નથી પહોંચતી, કેમકે એ કાલમાં દલિજેને નિષેક નથી થતું, એ કાલના પછી જ દલિકોને નિષેક થાય છે એમ કહેવાયેલું છે.
તેથી જ કહ્યું છે– અબાધાકાલ અર્થાત્ ચાર હજાર વર્ષ ઓછાં કરવાથી જે સ્થિતિ શેષ રહે છે તે ક્રોધ સંજવલનની અનુભવ યોગ્ય સ્થિતિ છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! સંજવલન માનની કેટલી સ્થિતિ કહી છે?
શ્રી ભગવાન-ગૌતમ! જઘન્ય એક માસની ઉતકૃષ્ટ સંજવલન ક્રોધના બરાબર અર્થાત ચાલીસ કડાકડી સાગરોપમની છે. આ કર્મરૂપતાવસ્થાન સ્થિતિ છે. ચાર હજાર વર્ષના અબાધાકાલ ઓછો કરવાથી જે સ્થિતિ રહે છે, તે અનુભવયેગ્યા સ્થિતિ છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
