Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे तावत्कालमध्ये दलिककर्मनिषेकस्याभावात्, तदनन्तरमेव दलिककर्मनिषेको भवतीत्याह'अबाधोना -अबाधाकालपरिहीना अनुभवयोग्या कर्मस्थितिः दलिककर्मनिषेको भवति, 'सायावेयणिजस्स ईरियावद्वियं बंधगं पडुच्च अजहणमणुको सेणं दो समया, संपराइयबंधगं पडुच्च जहण्णे गं बारसमुहुत्ता' सादावेदनीयस्य कर्मग ऐपिथिकं बन्धकं प्रतीत्य आश्रित्यऐर्यापथिकबन्ध कापेक्षयेत्यर्थः अनबन्यानुत्कृष्टेन द्वौ समयों यावत्, सांपरायिकबन्धकं प्रतीत्य -आश्रित्य जघन्येन द्वादशमुहूर्तानि, 'उकोसेणं पण्णरस सागरोवमकोडाकोडीओ' उत्कृष्टेन पञ्चदशसागरोपम के टीकोटयः सातावेदनीयकर्मणः कर्मरूपताऽवस्थानलक्षणा स्थितिः प्रज्ञप्ता, अनुमवयोग्या स्थितिः पुनः 'पण्णरसवाससयाई अबाहा, अबाहूणिया कम्मट्टिई कम्मनिसेगो' पञ्चदशवर्षशतानि अबाधाकालः, सातावेदनीयं कर्मउत्कृष्टस्थितिकं बद्धं सत् बन्धसमयादारभ्य स्वोदयेन जीवस्य नो किश्चिदपि बाधांजनयति, तावत्कालमध्ये बाधा नहीं पहुँचाता, क्योंकि इन तीन हजार वर्षों में कर्मदलिकों का निषेक नहीं होता है । तोन हजार वर्ष पश्चात् ही निषेक होता है । अतएव अनुभव योग्य स्थिति अगाधा काल से हीन है, अर्थात् सम्पूर्ण स्थिति (३० कोड़ा कोडी) में से तीन हजार वर्ष अबाधा काल के कम कर देने पर जो स्थिति रहती है, वह अनुभव योग्य स्थिति है या निषेक काल है।
ऐयापथिक बन्धक की अपेक्षा से सातावेदनीयकर्म की स्थिति दो समय मात्र की है, इसमें जघन्य-उत्कृष्ट का भेद नहीं है । साम्परायिक बन्धक (कषाय युक्तजीव) की अपेक्षा जघन्य स्थिति बारह मुहर्त की है और उत्कृष्ट पन्द्रह कोडा कोडी सागरोपम की है। अनुभव योग्य स्थिति इस प्रकार है-पन्द्रह सौ वर्ष का इसका अबाधा काल है, अर्थात् उत्कृष्ट स्थितिवाला सातावेदनीयकर्म बन्ध के समय से पन्द्रह सौ वर्ष तक कोई बाधा नहीं पहुंचाता है, क्योंकि तबतक कर्म इलिकों का निषेक नहीं होना-उसके पश्चात् ही निषेक होता है। કર્મલિકને નિષેક થતો નથી. ત્રણ હજાર વર્ષ પછી જ નિષેક થાય છે. તેથી જ અનુભવ ચોગ્ય સ્થિતિ અબાધાકાલથી હીન છે, અર્થાત સપૂર્ણ સ્થિતિ (૩૦ કલાકેડી)માંથી ત્રણ હજાર વર્ષ અબાધા કાલને ઓછું કરી દેવાથી જે સ્થિતિ રહે છે, તે અનુભાગ્ય સ્થિતિ છે અગર નિષેક કાલ છે,
એર્યાપથિક બન્ધની અપેક્ષાથી સાતા વેદનીય કર્મની સ્થિતિ બે સમયની છે, તેમાં જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ ભેદ નથી. સામ્પરાયિક બન્ધક (કષાયયુક્ત જીવ)ની અપેક્ષાએ જઘન્ય સ્થિતિ બારમુહૂર્તની છે અને ઉત્કૃષ્ટ પંદર કડાકોડી સાગરોપમની છે.
અનુભવયેગ્ય સ્થિતિ આ પ્રકારે છે–પંદરસો વર્ષને તેનો અબાધાકાલ છે, અર્થાત્ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા સાતવેદનીયકમ બન્ધની સાથેથી પંદર સો વર્ષ સુધી કઈ બાધા નથી પહોંચાડતા, કેમકે ત્યાં સુધી કર્મ દલિકોને નિષેક નથી થતું. તેના પછી જ નિષેક
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
