Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २३ उ. २ ० ८ कर्मप्रकृतिनिरूपणम्
२७५
आदेयनाम - अनादेयनाम-यशः कीर्तिनाम - अयशः कोर्तिनाम निर्माणनाम-नामानि एकाका राणि - एकप्रकाराणि भज्ञतानि यावत्-तीर्थकरनाम, तथाचोक्तमेव, किन्तु 'णवरं विहाय - गतिणामे दुविहे पण्णत्ते' नवरं - विशेषस्तु - विहायोगतिनाम द्विविधं प्रज्ञप्तम् 'तं जहा - पसत्थविहायगणामे, अपसत्य विहायगतिनामे य' तद्यथा-प्रशस्त विहायोगतिनाम, अप्रशस्तविहायोगतिनामश्च, गौतमः पृच्छति - 'गोए णं भंते ! कम्मे कइविहे पण्णत्ते ?" हे भदन्त ! गोत्र खलु कर्म कतिविधं प्रज्ञतम् ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'दुविहे पण्णत्ते ?' गोत्रं खलु कर्म द्विविधं प्रज्ञप्तम्, 'तं जहा - उच्चागोए य नीयागोए य' तद्यथा-उच्चैर्गोत्रञ्च, नीचेगञ्च तत्र यदुदयवशात् श्रेष्ठजातिकुलबलतपोरूपैश्वर्यसामर्थ्यश्रुत संमानाभ्युत्थानासनप्रदानाञ्जलिकरणादि सम्पद्यते तदुच्चैर्गोत्रम्, यदुदयवशात् पुनः श्रुतादिसम्पन्नोऽपि निन्दां देयनाम, यशः कीर्तिनाम, अयशः कीर्त्तिनान, निर्माणनाम और तीर्थकर नामकर्म एक-एक प्रकार के हैं किन्तु विशेष यह है कि विहायोगतिनामकर्म के दो भेद हैं- हैं- प्रशस्त विहायोगति और अप्रशस्तविहायोगतिनामकर्म ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! गोत्रकर्म कितने प्रकार का कहा गया है ?
भगवान् हे गौतम! गोत्रकर्म दो प्रकार का कहा है, यथा--- उच्चगोत्रकम और नीचगोत्रकर्म जिस कर्म के उदय से लोक में सम्मानित जाति कुल आदि की प्राप्ति होती है तथा जिस के उदय से उत्तम बल, तप रूप, ऐश्वर्य, सामर्थ्य, श्रुत, सन्मान, उत्थान, आसनप्रदान, अंजलिकरण आदि की प्राप्ति होती हैं; वह उच्चगोत्र है । जिस कर्म के उदय से लोक में निन्दित जाति एवं कुल की प्राप्ति हो, वह नीचगोत्र कर्म कहलाता है ।
प्रत्ये! शरीरनाभकुर्म, स्थिरनाभ अस्थिरनाभ, शुभनाम, अशुभनाम, शुभगनाभ, दुर्लगनाभ, सुस्वरनाभ, हुस्वरनाम आहेयनाम, अनाद्वेषनाम, यश: डीतिनाम, गयश: डीर्तिनाम, નિર્માણનામ અને તીથ કરનામક એક એક પ્રકારનાં છે. કિન્તુ વિશેષ એ છે કે વિહાયેગતિનામકર્માંના બે ભેદ છે-(૧) પ્રશસ્તહિાયાગતિ અને (૨) અપ્રશસ્તવિહાચગતિનામકમહ
શ્રી ગૌતમસ્વામી—હૈ ભગવદ્ ગોત્રનામકમાં કેટલાક પ્રકારના કહેલા છે ? શ્રીભગવાન્ હે ગૌતમ ! ગેાત્રનામકમ એ પ્રકારનાં કહેલાં છે, જેમ કે-(૧) ઉચ્ચગેત્રનામક અને (२) नीयगोत्रनामम्भ'.
જે કર્મના ઉદયથી લેાકમાં સમાનિત જાતિકુલ આદિની પ્રાપ્તિ થાય છે તથા જેના अध्यथी उत्तम जज, तप, ३५, मैश्वर्य, सामर्थ्य, श्रुत, सन्मान, उत्थान, आसनप्रधान, અંજલિકરણ આદિની પ્રાપ્તિ થાય છે, તે ઉચ્ચગેત્ર છે.
જે કર્માંના ઉદયથી લાકમાં નિન્દ્રિત જાતિ તેમજ કુલ પણ પ્રાપ્ત થાય છે, તે નીચગોત્રકમ કહેવાય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
