Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 173

१६०
प्रज्ञापनासूत्रे
'दंसणावर णिज्जं' दर्शनावरणीयम् २, 'वेयणिज्ज' ३' वेदनीयम् ३, 'मोहणिज्जं ४ '
मोहनीयम् ४, ‘आउयं ५' आयुष्यम् ५, 'नार्म ६' नाम ६, 'गोयं ७' गोत्रम् ७, 'अंतराइय' ८' अन्तरायम् ८, तत्र ज्ञायते - वस्तु परिच्छिद्यते अनेनेति ज्ञानम् - सामान्यविशेषात्मक वस्तुनो विशेषमहणरूपो बोधः आव्रियते- आच्छाद्यते अनेनेति आवरणीयं ज्ञानस्यावरणीय ज्ञानावरणीयम् दृश्यते अनेनेति दर्शनम् - समान्यविशेषात्मक वस्तुनः सामान्यग्रहणात्मको बोधः तथाचोक्तम्- 'जं सामान्नग्गहण भावाणं नेय क आगारं ! अविसेसिऊण अत्थेदंसणमिह बुच्चए समए' ॥ १ ॥ यत् सामान्यग्रहणं भावानां नैव कुत्वाऽऽकारम् ! अर्थानविशेष्यदर्शनमित्युच्यते समये ॥ १ ॥ तस्य - दर्शनस्यावरणीयं दर्शनावरणीयम्. एवमेव वेद्यते यद् आह्लादादि रूपेणानुभूयते तद् वेदनीयम् - सातासातरूपं कर्म एवं मोहयति - आत्मानं सदसद्विवेक रहितं करोतीति माहनीयम्, ओ - समन्ताद् एति - भवाद् भवान्तर संक्रमणे विपाकोदयं प्राप्नोति इत्यायुः एवमेव नामयति- गत्यादिपर्यायानुभव प्रतिजीवं प्रवणपति इति ज्ञानावरणीय (२) दर्शनावरणीय (३) वेदनीय (४) मोहनीय (५) आयु (६) नाम (७) गोत्र और ( ८ ) अन्तराय । जिसके द्वारा सामान्य विशेषात्मक वस्तु का विशेष अंश ग्रहण किया जाय वह ज्ञान कहा जाता है। जो आवृत्त अर्थात् आच्छादित करे वह आवरणीय, ज्ञान का आचरणीय ज्ञानावरणीय कहा जाता है। सामान्य- - विशेषात्मक वस्तु के सामान्य अंश के ग्रहण करनेवाला उपयोग गुण दर्शन कहलाता है ।
कहा भी है- विशेष को ग्रहण न करके जो केवल पदार्थ के सामान्य धर्म को ग्रहण करता है, उसे जिनागम में दर्शन कहा है ॥ १ ॥
7
तथा जो आहृलाद आदि के रूप में वेदाजाय वह वेदनीय कर्म है, जो साता और असाता के रूप है। जो कर्म आत्मा को मूढ अर्थात् सत्-असत् के विवेक से शून्य बनाता है, उसे मोहनीय कर्म कहते हैं। जो कर्म जीव को किसी भव में स्थित रखता शीय (२) दर्शनावरणीय (3) बेहनीय ( ४ ) भोहनीय (4) आयु (१) नाम (७) गोत्र अने (૮) અન્તરાય જેના દ્વારા સામાન્ય વિશેષાત્મક વસ્તુના વિશેષ અંશ ગ્રહણ કરાય તે જ્ઞાન કહેવાય છે. જે આવૃત્ત અર્થાત્ આચ્છાદિત કરે આવરણીય જ્ઞાનનું આવરણીય જ્ઞાનાવરણીય કહેવાય છે. સામાન્ય વિશેષાત્મક વસ્તુના સામાન્ય અંશને ગ્રહણ કરનારા ઉપયોગગુણ દર્શન કહેવાય છે.
કહ્યું પણ છે વિશેષને ગ્રહણ ન કરતા જે કેવળ પદાર્થાંના સામાન્ય ધર્માંને ગ્રહણ કરે તેને જિનાગમમાં દર્શોન કહેલ છે ॥૧॥
તથા જે આહ્લાદ આદિના રૂપમા જ્ઞાત થાય તે વેદનીય કમ છે, જે સાતા તથા અસાતના રૂપમાં છે, જે કમ આત્માને મૂઢ અર્થાત્ અસતના વિવેકથી શૂન્ય બનાવે છે, તેને માહનીય કમ કહે છે. જે કે જીવને કોઈ ભવમાં સ્થિત રાખે છે, તે આયુ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫