Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २३ उ. २ सू० ८ कर्मप्रकृतिनिरूपणम्
२५७ लागुरुगोमूत्रिका कारेण वक्राकारेणेतिभावःयथाक्रम द्वित्रिचतुःसमयप्रमाणेन विग्रहेण भवान्तरोत्पत्ति स्थाने गमनं कुर्वतो जीवस्यानुश्रेणि नियतागमनपरिपाटी आनुपूर्वी तद्विपाकवेचं नामकर्मापि आनुपूर्वीनामइति कथ्यते कारणे कार्योपचारात , तच्चतुर्विधमित्यग्रे प्रसंगानुसारेण वक्ष्यते गत्यन्तरं गच्छतो जीवस्य यत्कर्मोदयादतिशयेन तद्गमनानुगुण्यं स्यात् तदानुपूर्वीनाम, यथा वारिवेगो बलीवदादेः, यथा वा नस्योतस्य बलीवर्दस्य नासारज्ज्यांप्रतिबद्धा रज्जुः, तथाऽऽनुपूर्वीकम जीवस्य गत्यन्तरप्रापणार्थ समाकर्षतयोपग्रहस्वरूपम् १६, 'उस्सासणामे१७'उच्छू. वासनाम- पदुदयादात्मन: उच्छ्यासनिःश्वासलब्धिःसंजायते तदुच्छ्वासनाम,ननु उच्छ्वासनाम्नैवसिद्धौ उच्छ्वासपर्याप्तिनाम्नो वैयापत्तिरिति चेदत्रोच्यते-उच्छ्वासनाम्न उच्छ. वासनिःश्वासयोग्यायोग्यपुद्गलोपादानपरित्यागविषयतया जायमाना लब्धिौच्छ्वासपर्याप्ति प्रतिवादियों को प्रतिभाहीन बना देता है, वह पराघात नामकर्म कहलाता है।
(१६) आनुपूर्वी नामकर्म-कूपर (कोहती) लांगल (हल) या गोमूत्रिका के आकार से क्रमशः दो, तीन, या चार समय प्रमाण विग्रहगति से भवान्तर में उत्पत्ति स्थान की ओर गति करते हुए जीव को नियत स्थान पर पहुंचा देनेवाला कर्म आनुपूर्वी नामकर्म कहलाता है। उसके चार भेदों का कथन आगे किया जाएगा । तात्पर्य यह है कि जिस कर्म के उदय से दूसरी गति में जाते हुए जीव के गमन का नियमन हो, जैसे नकेल से बैल की गति का नियंत्रण होता है, वह आनुपूर्वी नामकर्म कहा जाता है।
१७- उच्छ्वास नामकर्म-जिस कर्म के उदय से जीव को उच्छ्वास-नि:श्वास लब्धि की प्राप्ति होती है, वह उच्छवास नामकर्म है।
शंका-यदि उच्छ्यास नामकर्म से ही उच्छ्रयास की सिद्धि हो जाती है तो उच्छ्वास पर्याप्ति नामकर्म व्यर्थ हो जाएगा? ભાહીન બનાવી દે છે, તે પરાઘાત નામકર્મ કહેવાય છે.
(१६) भानुपूवी नामम-५२ (stell) eine (sm) Aथा गोभूत्रिशाना माરથી ક્રમશઃ બે, ત્રણ અગર ચાર સમય પ્રમાણ વિગ્રહ ગતિથી ભવન્તરમાં ઉત્પત્તિસ્થાનની તરફ ગતિ કરતા જીવને નિયત સ્થાન પર પહોંચાડી દેનાર કર્મ આનુપૂવી નામકર્મ કહેવાય છે. તેમના ચાર ભેદનું કથન આગળ કરાશે. તાત્પર્ય એ છે કે જે કર્મના ઉદયથી બીજી ગતિમાં રહેલા જીવના ગમનનું નિયમન થાય, જેમ કે નાથથી બળદની ગતિનું નિયંત્રણ થાય છે. તે આનુપૂર્વાં નામકર્મ કહેવાય છે.
(૧૭) ઉચ્છવાસ નામકર્મ–જે નામકર્મના ઉદયથી જીવને ઉચ્છવાસ–નિઃશ્વાસ લબ્ધિની પ્રાપ્તિ થાય છે, તે ઉચ્છવાસ નામકર્મ છે.
શંકા-દિ ઉચ્છવાસ નામકર્મના ઉદયથીજ ઉદ્ઘાસની સિદ્ધિ થઈ જાય છે તે ઉચ્છવાસ પર્યાપ્તિ નામકર્મ વ્યર્થ થઈ જશે?
प्र० ३३
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
