Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUripurandarazrIkoTathAcAryavihitavivaraNayutaM jainAgamapIyUSapAthodhi. zrIjinabhadragaNikSamAzramaNasUtritaM / zrIvizeSAvazyakabhASyam (uttarabhAgaH) prakAzikA-jAmanagaravAstavyazreSThidevarAjatanUjadhArazIbhAItanayazrIlakSmIcandrasuputrakAnunIlAlakRtArthasahAyena mAlavadezAntargataratnapurIya(ratalAma)zrIRSabhadevajIkezarImala-. jItyabhidhAnA zvetAmbarasaMsthA vIrasaMvat 2463 vikramasaMvad 1993 pratayaH 500 kAiesan 1937 paNyaM 6-0-0 jaina sosAyaTI- amadAvAda. 'zrI zAradA mudraNAlaya' paNDita bhagavAnadAsena mudritam /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 2 // zrIvizeSAvazyakabhASyasya zrIkoTacAcAryakRtavRttiyutasya upakramaH Avazyakasya pratikramaNatAH- zrIjinazAsane AdyAntyatIrthakRtAM tIrthe sAdhUnAM pratyahaM dvisaMdhyamAvazyakakaraNaM niyatameva, ata eva ca ressntyajinatIrthasya paMcamahAvratoccAra sadbhAvAt paMcamahAvratadharma iti saMjJA darIdRzyate sthAne sthAne zAstreSu tathobhayakAlapratikramaNanaiyatyena sapratikramaNo dharma ityapi viziSTasaMjJAsahitatayA nirdizyata eva yadyapi dvAviMzatejinAnAM tIrtheSu sAdhUnAM pratikramaNaM nAsIditi na te'pi mahAnubhAvA vratadoSANAM nirAkaraNAya pratikramaNodyamavanta eva paraM teSAM pratikramaNasadbhAvo doSasadbhAva eva na cobhayasandhyayoH karaNaniyamaH saMjJA ca niyatAnuSThAnenaiva prAyaH udbhavatIti yuktA''dyAntyajinatIrthayoreva sapratikramaNeti dharmasaMjJA, evaM cAvazyakatamamAvazyakasUtrajJAnaM tIrthe'smin tasyaiva pratikramaNatayA rUDheH, SaNNAmapyAvazyakAnAM samyagdarzanAdipaMcakadoSanirAkaraNAyaiva pravRtteH ata eva rAtrikAditayA pratikramaNAnAM kathanaM, vidhinirdeze'pi tatpratikramaNanAmAnvitavidhInAM nirdezastatra tatra sthAne, evaM ca zrIvIratIrtha sAdhUnAM vidhipratiSedhAtmakAntrArAMgAdisUtrajJAnasyAvazyakatve'pi AvazyakajJAnasya paramAvazyakatA, AvazyakAnugataM sAhityavRndaM ca pracuraM, ata eva ca zrutakevalibhiH zrIbhadrabAhu svAmibhiniryuktidazakakaraNAzrave prAgAvazyaka niryuktiH pratijJAtA, zeSeSu dazavaikAlikAdikeSu tasyA eva cAtidezaH, spaSTaM caitadAcArAMge lokavijayAdhyayane'tratyacaturviMzatistabIyalokapadAtidezena kRte'pi niyuktikArairvyAkhyAne'sya mugdhAvabodho na yathAyathametasyeti bhASyaM dvidhA tadupari jAtaM, tatra mUlabhASyamekaM sAmAnyabhASyasaMjJaM ca dvitIyaM, evaM bhASyadvayena sasUtraniryuktervyAkhyAne jAte'pi yathArhatayA padArthAnAM nAvabodha iti pravacanapAthodhipIyUSapInAntaH karaNAH zrIjinabhadragaNikSamAzramaNapAdAH vizeSAvazyaketi nAmnA mahAbhASyaM vyadhuH, AmUlacUlaM hi padArthAnAmatraM vivaraNamiti nyAyAcAryA enadAkaratayA nirdizanti, bhASyamenat bhASAvibhASe vyatikramya vyavasthitamiti zrIkoTyAcAryAdaya enadvArttikatayodAjahuH, mahAbhASyasyaitasya yasmAt zrIjinabhadragaNikSamAzramaNAH karttArastasmAttu pUjyapAdAnAM bhASyakAratayA khyAtiH / upakramaH // 2 //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 upakramaH koTyAcArya vRttI // 3 // // 3 // SAMRENUMA5%2-3- mahAbhASyavivecanaM yadyapi zrImabhireva mahAbhASyasya vihitA vyAkhyA svayaM, saMsmaranti ca tAM maladhAragacchIyazrIhemacandrapAdA asyaiva vivaraNe, pUjyAH koTayAcAryA api prastutavRttau 245 patre-ata paba pUjyapAdaiH svaTIkAyAM prAyograhaNaM kRtamiti svopazA smaraMti vyAkhyAM tAM, Akalayya ca saMkSiptatamAmenAM vyAkhyAM vistRtAM cakaH zrIpUjyAH koTyAcAryAH, yadyapi na labhyate sahasA svopazA vRttistathApi maladhArIyazrIhemacandrasUrikRtavivaraNakAle sulabhA sA''sIt, ata eva ca nimnollekhAstatra-gAthA 350 iti vRddhaTIkAkAra:470 mUlaTIkayoragRhItatvAt 500 kSamAzramaNapUjyaiH-cirantanaTIkAdvaye-jinabhadragaNikSamAzramaNaTIkAyAM cAdarzanAt 821 patadapi mUlaTIkAkRtA dRSitameva 823 cirantanaTIkAdvaye'pyagRhItatvAt 2784 pUrvaTIkAkArI 2700 (?) pUrvaTIkAyAM 2716 (?) bhASyaTIkAkRtA / / pUjyapAdakoTayAcAryA:-zrIhemacandrAcAryAH svavRttau 531 gAthAyAM koTayAcAryavyAkhyAnaM tvityuktyA pUjyapAdAnAM sAkSAt smaraNa | vizeSAvazyakavyAkhyAkAratayA kurvanti, tatazca 500-823 gAthayoH cirantanaTIkAdvaye zrIkoTyAcAryavyAkhyAnaM prastutameva, kiMca dvAdazazatAbdyArambhotpannA zrIhemacandrA yAn cirantanaTIkAkAratayA smaranti na te arvAgbhAvinaH, tadanena ye zIlAMkAcAryA pava koTyAcAryA iti vyavaharanti te vyudastAH, tatkalpanAmUlaM tu "nizIthe'tha prabhuM dharmadhyAnasthaM zAsanAmarI / natvA nistandramAha smAbhayadevamunIzvaram // 1 // zrIzIlAMkaH purA koTyAcAryanAmnA prsiddhibhuuH| vRttimekAdazAMgyAH sa, vidadhe dhautakalmaSaH // 2 // aGgadvayaM vinA'nyeSAM, kaalaaducchedmaayyuH| vRttayo'mutra saMghAnugrahAyAdya kurudyamam // 3 // " itthaMbhUtaH prabhAvakacaritrAntargato lekhaH, para sa bhramamUlaH, yataH zrImanto'bhayadevasUrayaH spaSTatamamAcakhyuH sthAnAMgavRttau "vividhArtharatnasArasya devatAdhiSThitasya vidyAkriyAbalavatA'pi pUrvapuruSeNa kuto'pi kAraNAdanunmudritasyasthAnAMgasya-unmudraNamivAnuyogaH prArabhyate" ataH na sthAnAMgAdInAM vRttayo'bhavan prAkkAle iti spaSTatamameva, kiMca-jinavallabho'pyaSTasaptatikAyAmuvAca sthAnAMgAdInAM prAk zrIsUribhyo'nunmudritatA, prabhAvakacaritoktistu kivadantImUleti caritrakArairAdAvevodAhata, kiMvadantyazca kAzcanaiva satyA iti na tadAzrayeNa granthakAravacanamanyathAkarttamucitaM, yazca kuvalayamAlAkArANAmudyotanasUrINAM dIkSAguravaH ete zIlAMkAcAryA ityuktavAn sa tu tattAyariotti nAmnaH tatvAdityanAmno bhedamavimRzya, kiMca 'sIlaMgaviulasAlo' iti vizeSaNaparaM pada SOURCTCRI MARCH
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramaH vizeSAva0 kovyAcArya vRttau // 4|| // 4 // AMRAKAROLORE mapi na tenAvadhRtaM, zakasaptazatake kuvalayamAlAkRtiH AcArAMgavRtti saptatyadhike ityapi vimRzyaM, kiMca te AcArAMgavivarItAraH zIlAcAryA ityapi vilokyaM, anyacca-gupteti zakAnAM nAmAMtaramabhipretaM taiH syAt , 'dvAsaptatyadhikeSu hi zateSu saptasviti zlokabandhena spaSTo. lekhAt , kiMca-zakasaMvatsarasaptazatakabhAvinAM kuvalayamAlAkRtAM zrIdAkSiNyacihnasUrINAM zrIzIlAMkAcAryA aSTamazatakAntyabhAgabhavA dIkSAgurava iti vaco na vacasvinAM prItaye, zIlAMkAcAryasya tattvAditya ityabhidhAnaM kavikRtaM, svayaM tu zIlAGkAcAryaH zIlAcArya iti ca, prakhyAta. nAma tu vimalamatiriti svkRtctusspcaashnmhaapurusscrite| anyacca zrIjinabhaTAcAryAstAvadAdau,tatazca vidyAdharakulonAzva zrIharibhadrAcAryAH, ubhaye'pyAvazyakasya vivaraNavidhAtAraH, yataH zrImanto haribhadrAcAryAH svavivaraNe zrIjinabhaTAcAryakRtasyaiva vivaraNasyAnukataraH, AhuzcAvazyakAntyabhAge zrIharibhadrAcAryAH 'sitAMbarAcAryazrIjinabhaTanigadAnusAriNaH vidyAdharakulatilakAcAryazrIjinadattaziSyasya dharmato jAiNImahattarAsUnorAcAryaharibhadrAcAryasyeti, na ca vAcyaM zrImatAM haribhadrAcAryANAM zrIjinabhaTAcAryAzAvartitvaM bhaviSyatItyata evamuktaM, yato dazavaikAlikAdInAM vRttiSu na tathoktiH, kiMca vRttyArambha eva 'yadyapi mayA tathA'nyaiH kRtA'sya vivRtistathApi' iti vacanena zrIharibhadrasUraya pavAvazyakastrasyAnyaiH kRtAM vivRti smaranti, sA ca jinabhaTIyA saMbhavinI, ata eva cAtraiva zrIkoTathAcAryAH 'punarlabhaninthameva mithyAtvaM kariSyati, tatrApyapUrvamivApUrvamiti jinabhaTAcAryapAdAH' ityuktvA tAmeva jinabhaTIyAM vivRtiM smaranti, tathA ca nimna darzyamAnA ullekhAH zrIjinabhaTIyavRttigatA ityavAdhamanumIyate / / pRSThe609 sodAharaNaM TIkAtaH, udAharaNAni mUlaTIkAtaH 674 AvazyakamUlaTIkAtaH 675 sarva mUlaTIkAtaH 911 ihalogaMmItyAdi mUlaTIkAto jheyAni 793 zeSaM mUlaTIkAtaH 846 AsAM cArtho mUlAvazyakaTIkAtaH 855 kathAnakAni mUlAvazyakaTIkAtaH 855 TIko dAharaNAni // tathAca zrIkoTathAcAryAH svavRttau yugapradhAnottamAn zrIharibhadrAcAryAn svataH prAgbhavAnapi kina smaranti ? iti zaMkA nirastA, kiMca-zrIkoTyAcAryAH zrIharibhadrasUribhiH samAnakAlAH pUrvakAlInA vA syurata eva zrIharibhadrasUryuktAnyanuyogadvAragatopakramadravyAvazyakAyudAharaNAni nAtrAtidiSTAni, prazApanAdisAkSiSu ca na tadvivRteH dharaNaM (pRSThaM 142-876-237) ACCORRECE%
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva upakramaH kovyAcArya PRAKAA // 5 // kiMca-zrIharibhadrasUrikAle vidyAyAM ambAkUSmAMDyAdi maMtre ca vidyArAjaH hariNakamiSI ityukteH te'rvAcInAH, zrIkoTyAcAryAH kUSmAMDI vidyAM maMtraM ca hariNaikamiSimevollikhaMti, tato'pi pratnA evaite, yadyapi asyAMzasya prasAdhanArtha suSThUcyate guruNeti 624 vacasA keSAMcid bhavati bhramo yat zrImantaH bhagavadbhASyakRtAM ziSyAH, abhyuzcayeyuzcainaM pakSaM pUjyAstu vyAcakSate (54) yaJcoktaM chalaccupa iti tad aveyakApAntarAlamadhikRtyeti guranA (789) pUjyapAdAH (358) ityAdinA, paraM 224 pRSThe 'bhASyAnanuyAyi pAThAntaramidaM, na cedaM bhUyasISu pratiSu dRzyate' iti spaSTollekhAt ayuktA tatkalpanA, kadAcidasya prakSiptatvAbhimAnaH, paraM keSucit pustakeSu sutakaraNaMti pAThaH tadapi ciMtya (934) iti pAThasyAnanyagatikatvAt zrImadbhyo jinabhadragaNikSamAzramaNebhyo bahoH kAlAd bhAvina pate iti na tadantevAsinaH, ata eva ca satyAmapi vyAkhyAyAM svopajJAyAM kRtiretasyAH, bahukAlatvaM ca zatAbdyAH prAga, tathAca zrIjinabhadrakSamAzramaNAntevAsinAmantevAsitA yadi zrImatAM koTyAcAryamithANAM syAnna ko'pi bAdhaH,yujyeta caivaM sati guronirupapadanAmnaH kevalanAmno voccAraNasya niSedhAt kutrApi zrIjinabhadragaNikSamAzramaNAnAM tathA nAmno'prasUtiH,(1) pUjyapAdAH (358)pUjyapAdAH (954) pUjyAstu, yAvat samAptAvapi zrImatpUjyairakAri ityAdiSu kevalavizeSaNadvArava nirdezaH, maMgalasthAne ca stutyadhikArAt zrIjinabhadrakSamAzramaNArkA iti spaSTameva nAmno'bhidhAnaM, tatra sopapadatvenAbhidhAnAt , pavaMca zAkhAntyabhAge jJAnakriyAnayacarcA zrIharibhadrIyavRttigatatacarcayA sadRzAM dRSTvA na bhrAntavyaM, ubhayorapi zrIjinabhaTapAdamUlatvAt , TokAyAmapi 265 kSamAzramaNaTIkAyAM tvitthaM 282 kSamAzramaNaTIkA'pIyamiti caupAdhikena nAmnaiva vaktunirdezaH, zrIjinabhadrakSamAzramaNasaMtAnatvAdeva ca (426) pRSThe vRtteH-sUtravivaraNasya vyAkhyAnaM vArtikaM yathedameva vizeSAvazyakamityuktvA bhASyamenat vRttivyAkhyAnasya zekharatAM prApayAmAsuH, evaM ca pUrvadhareNAvApyasya kSamAzramaNapadasya labdhAraH zrIjinabhadrakSamAzramaNAH tatpautrAzcame koTyAcAryAH, tatpUrvajAtAzca zrImanto jinabhaTAcAryAstadvRttyanusatrazca zrImantaH koTyAcAryA haribhadrasUrayazceti zrImatAM koTyAcA ryANAM haribhadrasUrIzvarANAM ca pUrvavyucchedakAlAsannatvaM nirbharameva, vizeSastvetadIyo vizeSekSaNAt / evaM ca zrIkoTyAcAryA dazamazatAvdyAM zrIvIrasya babhUvAMsa ityadhunA nirvivAdaM // EX
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramaH vizeSAva koTyAcArya vRttI M6 // // 6 // CARRORECASSAGA4% vizeSAvazyakabhASyasya prAgajAtamunmudraNaM zrIyazovijayagranthAvalyA, paraM tadvivaraNa zrImaladhArIyaM vaikramIyadvAdazazatAbdIsatkametattvatIya prAcInamityAyAsitametanmudraNe, kiMca tadunmudraNe yAni caturdazAdhikAni saptazatAni nAthAnAmatidiSTAni tAni na mudritAni, aba tu dvAdazavakramIyazatAbdIyAdarzAnusAreNa tAmyapi yathAyathaM mudritAni. 1 mudrite hi vizeSAvazyake vyadhikadvAtriMzacchatAni gAthAnAM mudritAni, paraM dvAdazazatAbdIye vizeSAvazyakAdarza patriMzadadhika tricatvAriMzadgAthAzatAni dRzyante, paraM saptadazAdhikAni tricatvAriMzacchatAni gAthAnAM maladhArIyavRttyanusAreNa syureva, yata AhuH zrIhemacandrAH svavRttiprAnte-"pUrva cAdhyavasAnaparyantavyAkhyAtagAthAnAM 2803 ubhayaM vyAkhyAtagAthAnA 3603, zeSANi tu caturdazAdhikasaptazatAnyatidezenaiva gatAni, na tu vyAkhyAtAnIti neha gaNitAni", etena vacanenaiva saptadazAdhikatricatvArizacchatAnAM gAthAnAM bhavitavya. mevAtra, tathA ca zrIhemacandrAbhiprAyeNekonaviMzatirgAthA adhikA atra, yadyapi zrIhemasUribhiratidiSTAnAM gAthAnAM bahuSu sthAneSu nirdiSTA saMkhyA tathApi kvacit kvacinnApi nirdiyA, yathA1548 'ita Urdhva paMtha kira desittA' ityAdikA sarvA'pi nirgamavaktavyatA sUtrasiddhava, yacceha duravagamaM tanmUlAvazyakavivaraNAdavagantavyaM, tAvad yAvat prathamagaNadharavaktavyatAryA bhANyaM (1557-2026) 3363 'karaNe bhae ya aMte' ityAdigAthAyAH samanantaraM 'nAma ThavaNA davipa' ityAdi bAhnayo gAthA niyuktau dRzyante / 3395 'uppaNNANuppannaM kayAkayaM ittha jaha namokAre' ityAdiniyuktigAthAnAmagrahaNe kAraNaM pUrvoktameva draSTavyaM, evamuttaratrApi / paSu na nirdiSTA saMkhyA, nimnalikhiteSu ca nirdiSTA saMkhyA2760 sAMprataM kathaM sAmAyikaM labhyate iti dvAre mahAkaSTalabhye tallAbhakramaM darzayannAha-'mANussa' ityAdikAH 'ambhuTThANe viNae' iti paryantA aSTAviMzatigAthAH, patAzca pAThasiddhA eva, kvacid vaiSamyasaMbhave mUlAvazyakaTIkAto boddhavyAH (3265-3298) 2799 'nikkhaMto hatthisIsAo' ityAdibhyaH 'paJcakkhaM daLUNa' ityAdigAthAparyantAbhyaH saptadazagAthAbhyo mUlAvazyakaTIkAsahitAbhyo mantavyaH (3333-3349)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 7 // 2959 'jaha nivvurapura parva' ityAdikAH samAsArthapratipAdanaparAH saptadaza gAthAH sugamAH, sati ca vaiSamyasaMbhave mUlAvazyaka TIkAnusArato bhAvanIyAH ( 3510 - 3526 ) 3007 tatra ca 'rAge'rahadattA' ityAdi SaD gAthAH ( 3575-3580 ) 3008 'indriya' ityAdi catasro gAthAH ( 3582-3585 ) 3028 eteSAM ca karmAdisiddhAnAM svarUpapratipAdanaparAH 'kammaM jamaNAyari' ityAdikAH 'na kilimmada jo tabasA' ityAdigAthAparyantA 'ekacatvAriMzadgAthAH sakathAnakabhAvArthAH mUlAvazyakaTokAto'vaseyAH ( 3606-3646 ) 3087 'NaNu saMtANo'NAI' ityAdi dvAviMzatiH ( 3706-3727 ) 3161 'kiM siddhAlaya paratoM' ityAdyAH 'bhavao siddhotti maI' iti paryantAH saptadaza gAthAH ( 3802-3819 ) 3162 'IsI' ityAdikAH 'ogAhaNAra siddhA' iti gAthAparyaMtAH paMcadaza prAyo niryuktigAthAH ( 3821-3835 ) 3182 'mutto karaNAbhAve' ityAdikAstu 'subahuyayaraM' ityAdigAthAparyantA nava gAthA: - 'navi atthi mANusaNaM' ityAdikAstu 'iya savvakAla' ityAdigAthAparyantAH sapta ( 3862-3870 ) (3871-3876 ) 3188 'na hi nAragAi' ityAdikAstu 'kayagAibhAvao' ityAdigAthAparyantA ekonatriMzadgAthAH 'siddhatti ya' ityAdikAstu SaD niyuktigAthAH (3881-3909 ) ( 3910-3915 ) 3195 'AyariyA' ityAdi catasro niryuktigAthAH ( 3922 - 3925 ) 3200 'uvajjhAyA' ityAdi catasro gAthAH, sAdhunamaskAre daza niyuktigAthA: ( 3931 - 3934 ) ( 3935-3943 ) evaM ca 28x17x174644412241741541742946x44410=236 patA nirdiSTasaMkhyAH evaM ca 473x236 = 709 gAthA atidiSTA jJAyante, paMca kAzciccAnyAH, tathA ca zrImaladhArIyAbhiprAyeNa 4317, paraM tADapatre truTitAH 406/1, 1000/2, 1341/4, 1365/2, 23887 - 3562 2 = 18 gaNanAyAM tatrAdhikAH saMkhyAtAH // atra vRttau nimnollikhitA sUcanA'vadhAryA / : 26 upakramaH 11911
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau zaraza pRSTha 852 uppattIe ciya jANa satthakammANumANamAIhiM / uppajati Na cireNa ya Na vAhayaphalA jA tu // 3620 // " 853 viNao gurUvasevA satthaM ca guruvapasiyaM tatto / jA tadaNusArao sA saMjAyaha ciMtayatassa // 3633 // 1951 sAlIe pUyaM saMkho gaNarAya piuvayaMso u / gaMDaiyA tararaNNaM vitto nAvAha bhagiNisuo || 1961 // patAH patitA yathAkAH / * 659 aMka 3721taH tamhA niyayaM saMpakAlINaM liGgavayaNabhinnapi / nAmAibheyavihiyaM paDivajjara vatthumujjusuo ||3723 // " 670 2768 bhAsijja vittharegavi nayamayapariNAmaNAsamatthaMmi / tadasatte parikrammaNamegamaparNapi vA kujjA // 2775 || 673 2781 mAhesarIu NIyA sesA puriyaM huyaasnngihaao| gayaNatalamaivaddattA vaireNa mahANubhAveNa // 2789 // 1, 898 3921, avAyaraMti je sayamAyAraMti va jamAyarijjati / majjAyayA'bhigammati se suttaM teNa vAyariyA || 3629 // yathAyathametA gAthAH kSiptvA nimnarItyAMkasaMkhyA jJeyA 33 33 397 pRSThIya 1373 gAthAto'keSu ekaikAMkavRddhiH " 660 2728 670 " 2768 SaTkavRddhiH saptakavRddhiH 2781 673 790 898 3321 taH 3323 aSTakavRddhiH saptakavRddhiH aTakavRddhiH " 93 33 33 22 " 33 22 31 25 21 31 39 tathA cAntyA gAthA 4354 tamA jJeyA / evaM cAkhilasaMghopakArAya mahatA prayAsena saMpAdya saMzodhya ca mudritametat sakoTayAcAryavRttikaM zrIvizeSAvazyakabhASyaM yathAyatha - manuSThAnahetutAM saMpadya mahodayAya bhavatu pAThakAnAmityarthayante AnandasAgarAH jAmanagarAt mArgazIrSazuklA 11, 1993 varSe / upakramaH // 8 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvitIyo gaNadharaH vizeSAva kovyAcArya vRttI agnibhRtigaNadharaH // 50 // // 50 // taM pavvai souM bIo Agacchai amariseNaM / vaccAmi NamANemI parAjiNittANa taM samaNaM // 2085 // chalio chalAiNA so maNNe mAiMdajAli(la)ovAvi / ko jANai kaha vattaM ettAhe vahamANI se // 2086 // so pakkhaMtaramegaMpi jAi jai me tao mi tssev| sIsattaM hoja gao vottu patto jiNasagAse // 2987 // AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savaNNUsavvadarisINaM // 2088 // :: 'ta' mityAdi / 'taM' indrabhRtimupAdhyAyaM 'pravajitaM' bhagavatA pravrajyAM grAhitaM 'zrutvA' AkarNya tasmAd yajJepATAta 'dvitIyaH' agnibhUtirnAmopAdhyAyaH 'Agacchati' eti, kiM zraddhayA yasyAsau ziSyatvamupAgataH so'bhigamaNavandaNaNamaMsaNehiM tiviheNaM pujjotti ?, netyAha-'amarSeNa' akSAntyA, kiM bruvan ? ityata Aha-bho bho brAhmagavarAH ! kimevamAkulIbhavatha ? 'vajAmi' gacchAmi 'Na'mityalaMkArArthaH AnayAmyAtmIyabhrAtaraM, taM zramaNaM parAjityeti gAthArthaH // 2085 / / kiM brutha ? durjayo'sau, indrabhUtegurutvAta, AH pakSapAtanazvarAH ? 'chalitoM' ityAdi // athavA'ho brAhmaNAH ! asau durjayo jitendrabhUtitvAditi, tanna, yataH 'chalita' bhrAmitaH 'chalAdinA' chalajAtinigrahasthAnagrahaNanipuNena sa ityasAvindrabhUtirityahaM manye, anyathA kastasya vAlAgramapyavanAmayituM zakto ?, nAsau kenacijIyate, mahAmatitvAd ahamiva, savailakSyamAtmagataM manye mAyendrajAlato vA, kimasmAkamadhunA bhAgyakSayaH saMvRtto ? yenendrajAlikairapi chAyA khaNDiteti, zrUyate ca mahato'pyaNIyasA paribhUtirbrahmadattasyeva, prakAza-athavA SUGOISSAISANG
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 20 // vizeSAva04 'ko' ityAdi pacchadaM, ko jAnAti kathametad vRttaM vAdasthAnakaM ?, idAnIM vAtA 'se' tasya ?, etaduktaM bhavati-mugdhasurAsuranarendra hANAyA sevAdurlalitasyedAnI mayi gate sati vArtA bhaviSyatIti gAthArthaH // 2086 // na chalAdinA jito'smatpurata eva vRttatvAd, adRSTaphalatA vRttau AH kSudrAH ! 'so pakkhaMtara' mityAdi / garjitvA prApto 'jinasakAzaM' bhagavatpAdAravindasaMnidhAna, tatya ya daTThaNa surAsuriMdakaradhariyacAmarukkhevaM / vIrassa rUvaM tavaM kha(vIrasarUvaM taM takkha)Nega galio'bhimANo se // 1 // " atrAntare-AbhaTTho ye tyAdi, // 502 // | vyAkhyAtArthA // he agribhUte! svAgataM, ityAdicarcaH prAgvat 'jAva puNo bhaNiyo' kimata Aha| kiM manne asthi kammaM uyAhu natthiti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaMna yANasI tesimo attho|| kamme tuha saMdeho mannasi taM nANagoyarAIyaM / tuha tamaNumANasAhaNamaNubhUimayaM phalaM jassa // 2090 // atthi suhadukkhaheU kajAo bIyamaMkurasseva / so diTTho ceva maI vabhicArAo na taM juttaM // 2091 // jo tullasAhaNANaM phale viseso na so viNA heuM / kajjattaNao goyama ghaDo! vva heU ya se kammaM // 2992 // bAlasarIraM dehatarapuvvaM iNdiyaaimttaao| jaha bAladehapubbo juvadeho puvvamiha kammaM // 2093 // kiriyAphalabhAvAo dANAINaM phalaM kisIe vva / taM ciya dANAiphalaM maNappasAyAi jai buddhI // 2094 // kiriyAsAmaNNAo jaM phalamassAvitaM mayaM kammaM / tassa pariNAmarUvaM suhadukkhaphalaM jao bhujjo||2015|| hoja maNovittIe dANAikieva jai phalaM buddhI / taM na nimittattAo piMDo vva ghaDassa vinneo // 2096 // evaMpi diTThaphalayA kiriyAna kammaSphalA pasattA te| sAtammattaphala ciya jahamasaphalo psuvinnaaso||2097|| WRENCCCCCCCCCIENCE
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 503 / / pAyaM ca jIvalogo vaha viTThapphalAsu kiriyAsu / aghiTakalAsu puNa vaha nAsaMkhabhAgovi // 2098 // kriyAyAsomma! jauciya jIvA pAyaM diTThapphalAsu vahati / ahiTaphalAo'vi hu tAo paDivaja teNeva // 2099 // adRSTaphalatA iharA adiharahiyA savve mucceja te apayatteNaM / ahiTThAraMbho ceva kilesabahulo havejAhi // 2100 // jamaNiTThabhogabhAjo bahutaragA jaM ca neha maipuvvaM / ahiTThANiTThaphalaM koivi kiriyaM samArabhai // 2101 // teNa paDivaja kiriyA aghidvegaMtiyapphalA savvA / diTThANegaMtaphalA sAvi adiTThANubhAveNa // 2102 // // 503|| ahavA phalAu kammaM kanjattaNao pasAhiyaM puvaM / paramANavo ghaDassa va kiriyANa tayaM phalaM bhinnaM // 2103 // "kiM manne'ityAdi / / 'kamme ityAdi // AyuSman agnibhUte ! kriyata iti karma-jJAnAvaraNAdiparamANusaGghAtarUpaM vastu tasmin | karmaNi 'tava sandehaH'tava saMzayaH, kutaH?, viruddhavedapadadvayArthapratibhAsAt , tathA ca-"puruSa evedaM gni sarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM utAmRtatvasyezAno yadannenAtirohati yadejati yannajati yad dUre yadantike yadaMtarasya sarvasya yadu sarvasyAsya bAhyataH" iti, tathA 'sa vaise ayaM AtmA punaH pune" tyevamAdi, ataH karmAsaMbhAvayan saMbhAvayaMzca saMzete bhavAniti jJAtaste sNshyH| tathA yuktitazca na budhyase, 'mannasI' tyAdi / tatkarma tvaM manyase jJAnagocarAtItaM sakalapramANAviSayaM, na tAvattatra pratyakSaM vyApriyate, atIndriyatvAttasyetyevamAdi prAgvadanusaraNIyaM, tadAyuSman ! maivaM parimaMsthAH, matpratyakSatvAna, bhavatastu tatkarmAnumAnasAdhanaM, yat kiMviziSTamata Aha-yasyAnubhUtyAtmakaM phalamiti piNDArthaH, na ca yadanyapratyakSaM tenAnyApratyakSatve(nA)'pi na bhavitavyaM, nahi siMho nAsti-astyevAptavacanasiddhatvAt , ato'smatpratyakSaM karma sarvapratyakSatvAd bhavadvivakSitajJAnapravAhavat , tatraitatsyAd-asiddho hetuH, asiddhena ca bhavatsarvapratyakSatvena OMEBACCACANCE
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kathamAtmanyaviditaM karma saMpratipatsyAmaH ? iti, tacca na, sarvasaMzayacchedanasAmopetatvAt mama, yo yaH sarvasaMzayavicchedI sa sarvajJo, kriyAyAkovyAcArya hai yathA kaH ? iti cet pratyakSasiddhatvenAvipratipatternAnvayo'nveSaNIyaH, matpratyakSaM ca taditi / atha manuSe-sarvasaMzayavicchedI ca bhavi- adRSTaphalatA vRttI pyati na sarvajJa ityato'nakAntiko heturityato, viruddho'pi, vipakSa eva bhAvAt , ucyate, liGgamabhidhatsva, vAmAtreNa parasya dRss||504|| yitumazakyatvAt , na ca tadabhidhAtuM pAryate'saMbhavAt , abhyupagamyatAM tarhi mayi sarvaviSayateti / athavA bhavato'pi pratyakSameva karma 6504 // tadanubhUtipratyakSatvAt ghaTavat , tathA ca karmasambandhinI paritApAhAdAnubhUtiH svasaMvedanasiddheti kiM na tatpratipatsyase?, nirAzrayaprati| bhAsAditi cet ucyate-'atthI'tyAdi / asti sukhaduHkhayorhetuH kAryatvAdaLurasyeva bIjaM, kAryatve'pi ca hetvanabhyupagame'Gkura| syApi tadanabhyupagamaprasaGgaH, phalatvAt , syAnmataM-sa dRSTa eva heturbhaviSyati phalatvAdaDurasyeveti, anyathA dRSTahAnyadRSTaparikalpanamiti, tanna yuktaM, vyabhicArAt // 88-91 // Aha ca-'jo ityAdi / yastulyasAdhanayoH-aviziSTastragaGgarAgAlaGkArakezavinyAsAGganAsannidhAnayodvayoH puruSayoH phale sukhAnubhUtilakSaNe 'vizeSa' vaisadRzyaM nAsau vinA hetuM, adRSTamityabhiprAyaH, kAryatvAd ghaTavat, kAryatve'pi cAhetukatve ghaTasyApi sahetukatvAnupapattiH, vyatirekeNa khaM, yacca tulyasAdhanasametayorvizeSAdhAyi tatkarma, ato gautama ! pratipadyasvedaM, neyamadRSTaparikalpaneti gAthArthaH // 2092 // itazca-'bAle'tyAdi // AdyaM bAlazarIraM dehAntarapUrvakaM, indriyAdimattvAd , bAladehapUrvakayuvadehavat , yacca pUrva tatkArmaNaM, 'joeNa kammaeNaM AhAretI aNaMtaraM jIvo' ti vacanAt , AdizabdAtsukhaduHkhapANApAnanimeSonmeSajIvanAdayo'pi hetavo yojyAH, ato na seti gAthArthaH // 2093 // itazcetyAha-'kiriye tyAdi / dAnAdiphalaMti pratijJArthaH, sA ceyaM-phalavatyo dAnAdikriyAH 'kiriyAphalabhAvAti cetanakriyArUpatvAt , kRSikriyAvat , vyatirekeNANukriyA,
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 505 / / dvitIyagAthApAdekadezastUpasaMhArArtho, yadevaM tatkarmeti, tatraitatsyAd aphalatvagamako'pyayaM hetuH kRSyAdikriyAntaravyabhicAradarzanAt tacca na, phalavacce sati tadArambhapravRtteH, apica-tatrAjJAnino vyabhicAro dRzyate, sa ca dAnAdikriyAsvapi tulya evetyadoSaH / tatraita|tsyAt-cetanakriyArUpatvAkhyo hi heturdRSTaphalAsveva kriyAsu pravarttate ityato dAnAdikriyA api dRSTamanaHprasAdamAtraphalAH setsyantI| tISTaviparyayasAdhanAdviruddha iti, Aha ca-taM ciyetyAdi / yadi buddhirbhavataH - tadevAnubhavikaM manaHprasAdAdimAtraM dAnakriyAyAH phalaM, nAnyad adRSTamiti / to - 'kiriye tyAdi // kriyAsAmAnyAt kAraNAd yatphalamasyA api dAnakriyAjanyamanaHprasAdakriyAyAstanmama karma matamiti na viruddhaH, yatkiviziSTamityata Aha- 'tassa' tti tasya karmaNaH sukhaduHkhapariNAmarUpaM yataH - yasmAt phalaM bhUyo bhUyo'bhijAyate tatastadadRSTaM karmeti, sthApanA - dAnakriyA, manaHprasAdakriyA, tataH karma, Aha-yadyevaM tato yaduktaM anantaragAthAyAmupasaMharatA 'dAnAdiphalaM' ti, yacca dAnAdiphalaM tatkarmeti tadvayAhanyate, vyavahitatvAt, ucyate, tanna, kutaH ? kArye kAraNopacArAdadoSa | iti gAthArthaH || 2094-95 / / parAbhiprAyamAha - 'hojje 'tyAdi // akSaraghaTanA - 'hojja jai buddhi' tti bhaved yadi buddhirbhavato yaduta 'manovRtteH' manaHprasAdakriyAyA dAnAdikriyaiva phalaM, parAvRcyeti zeSaH, tatazcAdRSTaphalAbhAva ityabhiprAyaH, kAryameva svakAraNasya kAramiti bhAvanA, ucyate - tana, nimittatvAd ghaTavatpiNDasya, yadyasya nimittaM na tattasyaiva phalaM yathA mRtpiNDaH kumbhasya, tathA ca dAnakriyeti tatphalaM nAsAviti, naimittikaM tUpalabhyate, piNDasya ghaTavat, tasmAtkriyAphalabhAvato'stItyAdi pratiSThitam // 2096 // atha sa dRSTAntacchalitamatirAha - ' evaMpI' tyAdi / evamapi kriyA dAnarUpA manaHprasAdarUpA vA dRSTaphaladeva-prasiddhaphalasAdhikaiva, ekadA manaHprasAdAdeva tIvratIvrataramanaH prasAdamAtrotpattiH, anabhimatapratiSedhamAha - 'na karmaphalA' na karmajanikA prasaktA tava, na %%%%% kriyAyA aSTaphalatA // 505 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ KON vizeSAva kovyAcArya vRttI // 506 // karmaphalA bhaviSyatItyabhiprAyaH, kiM kAraNamityAha-yataH 'sA' dAnakriyA 'tanmAtraphalaiva' vyAvarNitaphalaprasAdhikaivAvasitaprayo kriyAyAjanatvAt , atrAtheM dRSTAntamAha-'jahe'tyAdi, yathA hi pazuvinAzanakriyA mAMsabhakSagArthamevArabhyate, na dharmArtha, atazca tasyA- * adRSTaphalatA stanmAtrameva phalaM, na tu dharma iti, dAnakriyA'pIti, kutaH , karmAvasara iti gAthArthaH // 2097 // tathA-'pAyaM ce' tyAdi // prAyazca prANino dRSTaphalAsu kriyAsvanupravarttamAnA dRzyante, svavRttimAtrArtha, adRSTaphalAsu tu dAnakriyAsu pravartate // 506 // | asaGkhyeyabhAgo'pi na, hiMsAdInAM cAniSTakriyANAmuktenodAharaNenAdRSTaphalAbhAvAddAnAdikriyANAmapyadRSTaphalAbhAvAnmune ! kutaH / | karmeti gAthArthaH // 2098 / / bhagavAnAha-'sommetyAdi / yata evAnuSThAtAraH prAyo dRSTaphalAsu kriyAsu anuvartante 'teNeva' tti | ata eva kAraNAt tA dRSTaphalAH khalvadRSTaphalA api, etaduktaM bhavati-yAvatI kAcitkriyA sA sarvA dRSTAdRSTaphalAH, dRSTaphalAyAmeva tulyasAdhanapravRttayordvayoH kRSIvalayovisaMvAdadarzanAd , ata etA apyadRSTaphalAH, saMsAravaicitryAnyathAnupapatteH // 'iharA ityAdi / | 'itarathA' bhavanmatena satyeva kRSyAdikriyANAM dRSTamAtraphalatve sarve tadanuSThAtAro dehAtyaye'yatnena mucyeran adRSTarahitatvAt agra-17 bhavarahitatvAt , tatazcAdRSTArambha eva klezabahulo bhavet , adRSTArthArambhiNa eva janmajarAmaraNAni prApnuyuH, tathAhi-iheSTa kriyAnuSThAtAra | uttarasmin janmani tadvipAkamanubhavantaH santastatpracoditAH punarapISTAsveva kriyAsu pravarttante, tatastatphalAnubhUtiH, punastadanuSThAnaM,8 evamanantasantatimayasteSAmeva saMsAraH syAditi gAthArthaH // 2100 // yadyaniSTakriyAnuSThAtAro mucyerabitare tvanantasaMsArabhAjaH syusta-12 | to na kAcinme bAdheti, maivaM pratimasthAH, kimityata Aha-'ja'mityAdi / yasmAdiha kAkvA aniSTabhogabhAjo bahutarAstadviparItAstu katipaye, yasmAcca neha kazcidapi 'matipUrva'buddhipUrva adRSTAniSTaphalAM kriyAM samArabhate, yenaivaM tena kimata aah-'tenne'tyaadi| ACCURRC
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRsau ||507 || | tena saumya ! pratipadyasva sarvAH kriyAH saMsAriNaH sarvasyAdRSTaikAntikaphalAH dRSTe tvanaikAntikaphalAH, asAvapi dRSTe'naikAntikaphalA a|dRSTasaMskArAdeva, anyathA samAnamIhamAnayorekasya vaidhuryamayuktarUpaM na syAditi gAthArthaH // 2101 -2 // ' ahavetyAdi / athavA pUrvamevA| smAbhiH 'phalAu' ci tulyasAdhana pravRttayoH phalavizeSopalabdhau satyAmiti yaduktaM bhavati, kena hetunetyAha - kAryatvAdityanena, kiMvadityAha - ghaTa paramANuvat, 'kiriyANa tayaM phalaM bhiNNaM' ti atastadeveha phalaM bhinnamanumeyaM, kAsAM 1 - 'kriyANAM dAnAdivyApArANAmityato'sti karmeti gAthArthaH || 2103 || Aha maNumuttamevaM muktaM ciya kajjamuttimattAo / iha jaha muttattaNao ghaDassa paramANavo muttA // 2104 // taha suhasaMvittIo sambandhe veyaNubbhavAo ya / bajjhabalAhANAo pariNAmAo ya viSNeyaM // 2105 // AhAra ivAnala iva ghaDuvva nehAikayabalAhANo / khIramivodAharaNAI kammarUvittagamagAIM // 2106 // aha mayamasiddhameyaM pariNAmAutti so'vi kajjAo / siddho pariNAmo se dahipariNAmAdiva payassa // 2107 // 'Ahe'tyAdi // nanvevaM mUrtta karma prAptaM, kAryamUrttatvAt, mRtpiNDavat, tathA ca karmakAryA dehAdayo mUrttAstadapi mUrttamiti dha|rmisvarUpaviparItasAdhano nAma viruddha iti, ucyate, saumya ! " mahatA suprayatnena, sannaddhairgajavAjibhiH / yadasmAbhiranuSTheyaM, gandharvaista| danuSThitam ||1||" 'muttaM ciyetyAdi spaSTam, prayogaH - mUrtimatkarma kAryamUrttatvAdaNutrad, vyatirekega vijJAnakAraNamAtmA, Aha - evaM ghaTo'pyamUrtI vijJAnakAraNatvAt Atmavadityasiddho vyatirekaH, na, nimittakAraNapratiSedhadvAreNa samavAyikAraNasyaiva vivakSitatvAt, jIva| karmaNorbhedopacArAt, vyatirekasiddhAvapyaparaM randhramiti cet, tathAhi-amUrta karma sukhAdyanubhUtera mUrttatvAt na ca mUrttAdamUrttamiti, virodhAd, karmaNo mUrttatvaM // 507 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAtra koTyAcArya vRttau ||508|| ucyate, uktamapi na vetsi keyamanabhijJatA taba 1, nanu samavAyi kAraNamadhikriyate, sukhAdInAM cAtmaguNatvenaiva samavAyikAraNaM, na tu karma, tasya nimittakAraNatvAt khagaGganAdisaMpAtavaditi gAthArthaH // 2104 // ' tahe 'tyAdi // ' AhAre 'tyAdi // mUrtta karma vijJeyaM, sambandhe sati sukhotpattisaMvitteH, 'AhAra ive' tyAhAravat, vyatirekeNAkAzasambandhaH, yaccabhyadhAyi - 'udayakhayakhayova samovasamA' ityeva - mAdi, tadvayavahAreNa, anyathA siddhasyApi syAt, tathA sambandhe vedanodbhavAccAnalavat, vyatirekaH prAgvat, tathA 'bajjhabalAhANAo' tti AtmavijJAnayorekatve sati bAhyena balAdhAnAt, ghaTavat, snehAdikRtabalAdhAnaH, vyatirekaH prAgvat / tathA 'pariNAmAo'ti AtmAdivyatiriktatve tathApariNAmitvAt, kSIramiva, vyatirekaH prAgvat, evamAdInyudAharaNAni hetavazca karmarUpitvagamakA iti gAthAdvayArthaH || 2105 - 6 / / ' ahe 'tyAdi // atha manuSe pariNAmAdityasiddho hetu:, ucyate, pariNAmi karma kAryasya pariNAmopalabdheH, yasya hi kArya pariNAmyupalabhyate tadapi pariNAmyeva jAnImo, yathA payo dadhipariNAmi, vyatirekeNa khaM, tato'sti tad, vaicitryAnyathAnupapattezreti gAthArthaH // 2107 // Aha abhAdivigArANaM jaha vecittaM viNAvi kammeNaM / taha jai saMsArINaM haveja ko nAma to doso 1 // 2108 // kammammiya ko bheo ? jaha vajjhakvaMdhacittayA siddhA / taha kammapoggalANavi vicittayA jIvasahiyANaM // bajjhANa cittayA jai paDivannA kammaNo viseseNa / jIvANugayassa mayA bhattINa va sippinatthANaM // 2110 // to jai tametaM ciya haveja kA kammakappaNA nAma 1 / kammaMpi naNu taNu cciya saNhayarabbhaMtarA navaraM // 2111 // ko tI viNA doso ? dhUlAe savvahA vippamukkassa / dehaggahaNAbhAvo tao ya saMsAra vocchintI // 2112 // karmaNo vai citraya siddhiH // 508 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmaNo vRttI vaicitrya siddhiH // 509 // vizeSAva savvavimokkhAvattI nikkAraNauvva svysNsaaro| bhavamukkANaM va puNo saMsaraNamao annaasaaso||2113|| kovyAcArya 'anbhAdI'tyAdi spaSTArthA // ucyate-saumya ! 'kammammI'tyAdi / karmagi vA ko bhedaH 1, nanUktaM tadapi pudgalavikAra eva mRtatvAdabhrAdivat , etaduktaM bhavati-yathA bAhyaskandhavicitratA siddhA, abhrendradhanurAdInAM tathopalabdheH, tathA jJAnAvaraNAdikarma pudgalAnAmapi 'vicitratA' visadRzatA citrakAryakartRtetiyAvat 'jIvasahitAnAM' jIvAnugrahopodvalitAnAM boddhavyA, kevalamayaM // 509 // vizeSa iti gAthArthaH // 2108-9 // apica-'bajjhetyAdi / svatatrANAM bAhyAnAM citratA pratipannA, tannanu karmaNAM vizeSeNa, nipugajIvaparatantratvAt , atrAthai dRSTAntamAha-bhaktaya iva zilpinyastA iti gAthArthaH // 2110 // yadyevam-'to' ityAdi / 'to' tataH 'tanumAtrameva zarIramAtrameva vicitratAnibandhanaM bhavet tataH kA'dRSTakarmaparikalpanA nAma?, nahi dRSTAbhrakamAtrAtirekeNAnyastacitratA ''dhAyIti manyate, ucyate, nanu karmApi tanurevAto mAtrAgrahaNAdIzvarAdipratiSedho bhAvI boddhavyaH, vizeSamanayorAha-zlakSNatarA''bhyadantarA ca navaraM karmaNaH, etaduktaM bhavati-antarA tanuraNIyasIndriyaviSayAtItA vA abhrAdivikArakAraNadravyAdivaditi gaathaarthH||2111|| 'ko tiiye'tyaadi| kastayA'NIyasyA'dRSTayA tanvA vinA doSaH1, ucyate, tAmantareNa sthUrayA'nayA bondyA sarvathA sarvaparizATarUpatayA prANaprayANakAle vimuktasya mumUrSoranyatra yonyantare dehagrahaNAbhAvaH syAt , tatazca buddhi(bondya)lAbhAtsaMsAravyucchitiH, na ca na parabhavo, jAtismarAdisiddhatvAt // evaM yathaikasya tathA-'savvetyAdi // sarveSAmetadvondItyAgavatAmayatnasiddho mokSaH syAt, na cedevaM ato hai niSkAraNa eva sarveSAM saMsAraH syAt , tasyA anabhyupagamAt , yatazcAntareNApi karma saMsAraH ato bhavavimuktAnAmapi punaH saMsaraNaM, akAraNatvAt , saMsAriNAmitra, atonAzvAso mokSepi, karmarahitasyApi saMsAradarzanAditi gaathaarthH||2113|| anyena kAraNenAha A%ARORSCORRECORRENCE
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ BamUrtajI vena saMbaMdhaH vizeSAvAda muttassAmuttimayA jIveNa kahaM haveja sNbNdho?| somma ! ghaDassa va nabhasA jaha vA davvassa kiriyaae||2114|| kovyAcArya ahavA paccakkhaM ciya jIvovanibaMdhaNaM jaha sarIraM / ciTThai kammayamevaM bhavaMtare jIvasaMjuttaM // 2115 // vRttI muttaNAmuttimao ubaghAyA'NuggahA kahaM hojA? / jaha viNNANAINaM mairApANosahAIhiM // 2116 // // 510 // ahavA negaMto'yaM saMsArI savvahA amuttotti / jamaNAikammasaMtaipariNAmAvannarUvo so // 2117 // // 510 // saMtANoNAI u paropparaM heuhe ubhAvAo / dehassa ya kammassa ya goyama! bIyaMkurANaM va // 2118 // kamme cAsai goyama ! jamagnihottAI sggkaamss| veyavihiyaM vihaNNai dANAiphalaM ca loymmi||2119|| kammamaNicchato vA suddhaM ciya jIvamIsarAiM vA / maNNasi dehAINaM jaM kattAraM na so jutto||2120|| uvagaraNAbhAvAo nicehAmuttayAio vAvi / IsaradehAraMbhevi tullayA vA'NavatthA vA // 2121 // ___ ahava sahAvaM mannasi vinnnnaannghnnaaiveyvuttaao|taa bahudosaM goyama! tANaM ca payANamayamattho // 2122 // || chinnammi saMsayammI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM (ni. 'muttasse'tyAdi // mUttasya karmaNaH amUrttimatA jIvena saha kathaM 'sambandhaH' saMzleSaH syAt ? ataH karmasiddhAvapyaparamidaM randhramiti manyate, ucyate, saumya ! yathA nabhaso ghaTena dravyasya cAGgulyAdeH 'kriyayA' AkuzcanAdilakSagayA, aba caitAvatI sambandhakriyA yat saMyogo vA samavAyo vobhayaM veti, etacca mUrttAmRrtayoravirodhena vartata iti gaathaarthH||2114|| 'ahvetyaadi|| athavA yathA pratyakSamevedaM zarIraM sthUlabahalAkAraM tiSThati, kiMviziSTaM ?-'jIvopaniyandhanaM' amRrttAtmapradezasaMdarbhitaM sata, evaM kimityata | 2
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI // 511 // 9499400849 Aha-evaM kArmaNamapi zarIraM 'bhavAntare' apAntarAlagatau 'jIva(saMyuktaM' jIvasaMvaddhamAceSTata iti kA'trAnupapattiH 1, syAdetadevaM dharmAdharmanimittaM, tau mUtau vA syAtAmamUtau vA ?, mUttauM ceddharmAdharmasambandhavadAtmakarmaNorapi sambandhe kaH pradveSaH ?, athAmUttauM taccharIrA amUrtajI | vena saMbaMdha: (na)nuvidhAyitve'pi samAnaM, na hyamUrttAnmUrtaprabhava iti gaathaarthH||2115|| 'mutte' ityAdi / nanu ca mUrtena karmagA'mRtimato jIvasya kathamanugrahopaghAtau syAtAM ? yena puNyapApayostyAjyopAdeyate iti, ucyate, yathA vijJAnAderguNasya 'madirApANa'tti madirApAnahatpUraviSapipIlikAbhakSaNAdupaghAtaH 'osahAdIhinti sapivacAmedhyAdhupayogAdyo'nugraha iti gaathaarthH||2116||'ahve' tyaadi| // 51 // athavA nAyamekAnto yadAtmA'mUrta iti, anAdikarmasaMtatipariNAmApanarUpatvAditi gAthArthaH // 2117 // tathA cAha-'saMtANo' 5 ityAdi // yayoranyo'nyaM hetuhetumadbhAvastayoranAdiH santAnastadyathA bIjAGkurayoH pitAputrayorvA, tathA ca dehakarmaNoriti gaathaarthH|| | // 2118 // AgamadvAreNApyAha-'kamme'ityAdi, sugmaa|| apica-bodhin ! 'kmmetyaadi|| yaM 'zuddhameva jIvaM' svatantramevAtmAnaM manyase dehAdInAM 'katAra' vidhAtAraM, IzvarAvyaktakAlaniyatiyadRcchAdikaM veti, tatrApi pratijJAyate-nAsau yuktaH kartA, kutaH? ityAha'uvage'tyAdi / upakaraNAbhAvAt daNDAdivikalakulAlabat, vyatireke gAlAveva sopakaragaH, upakaraNaM ca karmeti, athavA na karmArabhate ekatvAdekaparamANuvat, tathA nizceSTatvAdazarIratvAdAkAzavat niSkriyatvAdamUrtatvAtsarvagatatvAt, atha pe-dehavAnIzvaro'sya dehAdeH kati na doSaH, ucyate, aNimAdyaSTavirddhiguNa Izvarastasya yaH svakIya eva dehArambhastasminniSyamANe 'tulyatA' sadRzatA, kena ? anupakaraNAtmanA, athAnyaH zarIrIzvarArambhAya pravartate, ucyate, tena kathamanupakaraNenAtmIyaM zarIraM nirvatitamityevaM tulyatA, anupakaraNatvAdityAdi cAraNIyaM, athavaivaM tulyatA yo'sau IzvaradehArambhAya vyApriyate'sAvapi zarIrI vA na vA?, na cettatastulyatA'karmA 6 290710X
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ CROCOCCRECE amUrtajIvena saMbaMdhaH vRttI // 512 // vizeSAva04 | tmanA, tathAhi-yathopakaraNavikala AtmA na kiJcitkaroti evamasyApIzvarakanukatvaM na, evaM tulyatA / 'aNavatthA vA, kathae ?, atha koTyAcArya tasyezvarasya karturanyaH zarIvAn zarIramArapsyate atastasyApyanyastasyApyanyaH, anavasthA, aniSTaM caitatsarvamIzvare / itazcezvarasya dehA | dikartRtvamanupapannaM, niSprayojanakartRtve unmattakaprakhyatvaprasaGgAt, prayojanamuddizya karaNe tatraivAnIzvaratvApatteH, na cAnAdizuddhasya deh||512|| karaNecchopapadyate, tasyA rAgavikalpatvAta, anenaiva vidhAnena viSNubrahmAdayo'pi pratikSeptavyAH, tasmAtkarmasadvitIyo jIvaH karttati, anyathA hyaniyamaH syAditi gAthArthaH // 19-21 // ahavetyAdi / atha khabhAvaM manyase-nipAmakatvena vijJAnadhana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya iti vedavacanaprAmANyAta , svabhAva evetyarthaH, ucyate-he gautama! yathedamevaM manu tathA bahudoSametaditi maivaM maMsthAH, tathAhisvabhAvo nAma vastuvizeSo vA syAdakAraNatA vA vastudharmo veti trayI gatiH, tatra na tAvadvastuvizeSaH, apramANakatvAt kharaviSANavat, apramANakatve'pi ca vastuvizeSAbhyupagame karmaNo'pi vastuvizeSAbhyupagamastatra yuktaH, tulyayogakSematvAttasya, apica-asau vastuvizeSaH san mRto vA bhavet amUrto vA?, mUrtazcetkarmaNo'sya na bhedaH, anyatra sajJAbhedAta, amUrtazcenniyAmako na bhavati, dehakAraNaM vA'mUrtavAdAkAzavat, tathAhi-na sarvAtmanA'mUrttAnmUrtaprasUtiriti, na cAkAraNatA svabhAvaH, kAraNAbhAyasyAviziSTatvena yugapadazeSadehotpattiprasaGgAt , akAragatAvizeSAbhyupagame ca tadbhAvaprasaGgaH, itazcAsau nAkAraNatA, yasmAnnedamAkasmikaM vapurAdimatpratiniyatAkAratvAta ghaTavat, vyatirekeNAbhrAbhravRkSAdayaH, pratiniyatAkAratvAcca ghaTavadevopakaraNaptametakartRkaM, na ca karmAntareNAnyadupakaraNaM saMbhAvyata iti, atha vastudhamo'sAviti tatrApyAtmadharmo vA bhavedvijJAnavadanAtmadharmo vA ?, Atmadharmatve na dehakAraNamamUrttatvAdAkAzavat, anAtmadharmatve na pudgalakAyamativarttate karmavadityavipratipattiriti yuktisiddhiH, yacca manuSe 'puruSa eveda'mityatra puruSaH-AtmA sukhaduHkhAdipUrNatvAt, OM550450% C AUCLICADA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 513 // ARRORA%ARSA evetyavadhAraNArthaH, tatazca karmapradhAnezvarAdivyavacchedaH, 'ida'mitIdaM sarva pratyakSaM vartamAnaM sacetanAcetanaM 'gnimiti vAkyAlaGkArArthaH amRtajIyadbhUtaM-yadatItaM sagaradilIpAdi, yacca bhAvyaM yacca bhaviSyat kalkyAdi, muktisaMsArAvapi sa evetyuktaM bhavati, 'utAmRtatvasyezAna' iti | vena saMbaMdhaH | utazabdo'pyarthaH, apizabdazca samuccaye, 'amRtatvasya' amaraNabhAvasya, mokSasyetyarthaH, IzAnaH-prabhuzcetyarthaH, yaditi yacceti ca zabdalopAt annena-AhArega atirohati-atizayena vRdimupaiti yadejati-yaccalati pazvAdi yannajati yanna calati parvatAdi yad dUre medi yat u antike uzabdo'vadhAraNe antike-samIpe yattatpuruSa evetyarthaH, yadantarmadhye'sya cetanAcetanasya sarvasya, // 513 // &yadeva sarvasyAsya bAhyatastatsarva puruSa eva, puruSeNava vyAptamato nAsti karmeti manyase, 'tANaM ca payANamayamatthotti teSAM caivaM. jAtIyAnAM padAnAmayamartha:-abhiprAyo vede paThayate, tathAhi-vidhivAdArthavAdAnuvAdA iti paribhApA, tatra 'agnihotraM juhuyAt svargaBI kAmaH' ityevaMjAtIyo vidhivAdaH / arthavAdastu dvedhA-stutyarthavAdo nindArthavAdazca, tatra sarvavidyasyaiSA mahimA bhuvi divye brahmapure - hoSa vyomanyAtmA supratiSThitastamartha vedayate'tha yastu sa sarvajJaH sarvavit sarvamevAdhiveza, ekapA pUrNayA''DutyA sarvAna kAmAnavApnoti, evaMjAtIyaH stutyarthavAda iti, arthavAdatA tvagniSTomAderakaraNaprasaGgAt , nindArthavAdastu 'eSa vaH prathamo yatro yo'gniSTomaH, yo'nenAniSTvA'nyena yajate sa gartamabhyapatat', atra pazumedhAdInAM prathamakaraNaM nindyate / anuvAdastu 'dvAdaza mAsAH saMvatsaraH, agniruSNo-| 'gnihimasya bhaiSaja' mityevaMjAtIyakaH, tadatra 'puruSa evedaM gni' mityAdIni puruSastutividhAyakAni, advaitabhAvanAjanakatvena jAtyAdimadakaraNanivAraNArthatvAt , na punarevamarthAnyanyArthAni ceti, tadevaM pratyakSAnumAnAgamairjIvAdyastitvAvinAbhUtaM karmAvabudhya bhagavAnagni bhUtirindrabhUtiriva bhagavantamuvAca-bhagavan ! nyAyaprApto'haM tavetyataH kriyatAM dIkSApradAnena prasAda iti, bhagavatoktaH-"ahAsuI SHARE
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ SONG | vAyubhUti vAdaH devANuppiyA !, mA kareha paDibaMdha" miti, Aha ca-'chinnammI'tyAdi pUrvavat ||'kmme tti dAraM gayaM ||biio gaNaharosammatto ..atha tRtIyaH tajjIvataccharIravAdIvizeSAvAda kovyAcA te pavvaie souM taio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmiNa vaMdAmi vaMdittA pajjuvAsAmi (ni.153) | vRttI __ sIsatteNovagayA saMpamidaggibhUiNo jassa / tihuyaNakayappaNAmo sa mahAbhAgo'bhigamaNijjo // 2125 // |3| // 514 // tadabhigamaNavaMdaNovAsaNAiNA hojja pUyapAvo'haM / bocchiNNasaMsao vA vottuM pattojiNasagAse // 2126 // // 514 // hai AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisINaM (ni.154) | "te pavvaie sou'mityAdi / tau prabajitau zrutvA tRtIyoM vAyubhUtirAgacchati jinasakAzaM sarvajJapratyayatvAd , ata evAha| brajAmi Namiti vAkyAlaGkArArthaH vande, vanditvA paryupAsayAmIti gAthArthaH // 2124 // api ca-bho brAhmaNAH! ki bRta na tatra saMgantavyaM, AH-sIsatteNovagayA saMpayamidaggibhUiNo jassa tihuyaNakayappaNAmatvAt sa mahAbhAgo varttate, ko'nyo'syAM trilokyAM tena sadRza ityetadahamanAkhyAtameva jAnAmi, ato'bhigamanIyo'sau, mA me vighnaM kuruta iti gAthArthaH // 2125 // kiM brUta?, kimitipraSTa-meM vyam ?, tadabhigamanavandanopAsanAdinA bhaveyamahaM pUtapApa iti, vicchinnasaMzayazca, 'vottuM' tyabhidhAyaivaM brAhmaNAn , kiMbahunA ?, prApto jinasakAzaM, tatra ca bhagavantaM pUrvabandhuprItyeva natavAniti gAthArthaH // 2126 // atrAntare-'AbhaTThoyetyAdi prAgvat // tathA bhASito'pi gauravAt tUSNImAsIno bhagavatocyate FORUA ROk
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||4tjaavtssriirNti saMsao navi ya pucchase kiM ca / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho|| vizeSAva vAyubhRtikoTyAcArya vasuhAibhUyasamudayasaMbhUyA ceyaNatti te saMkA / patteyamadihAvihu majjaMgamauvva samudAe // 2129 // vAdaH vRttI jaha majjaMgesu mao vIsumadiTThovi samudae houM / kAlaMtare viNassai taha bhUyagaNammi ceyaNNaM // 2130 // patteyamabhAvAo na reNu tellaM va samudae ceyaa| majjaMgesuM tumao vIsupi na savvaso natthi // 2131 // // 515 // bhamidhaNivitaNhayAI patteyaMpi hu jahA mayaMgesu / taha jai bhUesu bhave ceyA to samudae hojA // 2132 // // 515 // jai vA savvAbhAvo vIsuM to kitadaMganiyamodhyaM / tassamudayaniyamovA? annesuvi to havejAhi // 2133 // bhUyANaM patteyaMpi ceyaNA samudae darisaNAo / jaha majjaMgesu mao maittiheUna siddhodhyaM // 2134 / / naNu paccakkhaviroho goyama! taM nANumANabhAvAo / tuha paccakvaviroho patteyaM bhUyaceyatti // 2135 // 'tajjIvetyAdi // he AyuSman ! vAyubhUte ! bhavatastadeva bastu jIvastadeva ca zarIramityevaM saMzayaH, syAnmatiH-kutaH?, ucyate, tathobhayahetupratibhAsAt, tathA ca 'vijJAnaghana eveti puurvvtpaatthH| tathA 'azarIraM vA vasanta'mityAdi / tathA-'satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH / tadevaM zarIrAta tamanarthAntaramarthAntaraM ca saMbhAvayana saMzete bhavAn, na ca kizcitpRcchasi mAM tadapanodArtha, nanu prAgbhavatA yajJapATAnniSkAmatoktamAsIt 'tadabhigamaNavaMdaNovAsaNAdiNA hoja / pUyapAvo'haM / vocchiNNasaMzayazceti smaryatAM, tathaiteSAM vedapadAnAmarthaM na vetsi tvaM, viparItavyAkhyAnabodhAt, teSAM cAyamarthaH, taM copariSTAvakSyAmaH, apica-yuktito'pi prAyo 'vijJAne'tyAdi vedavAkyArtha evaM ghaTata ityavabuddhyase / ytH-'vsu'ityaadi|| vasudhA-pRthivI RA-SORC STOROSCARRORSCARX
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 516 // | AdizabdAdaptejovAyavaH te eva bhUtAni bhavanti vasudhAdibhUtAni teSAM samudAyaH - parasparapratyAsattiriti pRthivyAdibhUtasamudayastasmAt saM- ekIbhAvena bhUtA-prAgasatI saMjAtA iti samAsaH, kA'sau ?, cetanA 'iti' evaM 'te' tava zaGkA, evaM tava bodha iti yaduktaM bhavati, | sA ca pratyekamadRSTA'pi satI yatsamudAye dRzyate, dRSTe ca vaktumazakyatvAt, dRSTAntamAha-madyAGgeSu madavad, yathA hi dhAtakIkusumaguDodakeSu madyAGgeSu pratyekamadRSTo'pi samudAye mado dRzyate evamiyamapi pRthivyAdisamudAya iti / dASTantikasamarthanAya dRSTAntasamarthanamAha vAyubhUtiH - ' jahe 'tyAdi / yathA 'madyAGgeSu' dhAtakIkusumaguDodakAdiSu madaH 'vIsuM'ti pratyekamadRSTo'pi samudAye bhavan dRzyate, tataH samudAye bhUtvA kiyantamapi kAlaM paripAlakavazAt kAlAntare'tikrAmati sati 'vinazyati' apaiti, dAntikamAha - tathA 'bhUtagaNe'pi' bhUtasamudAye'pi vizarvarIbhavati sati 'caitanya' cicchaktirapaiti, ato vinizcIyate- nAnayoH pRthagbhAva iti // 28-30 // bhagavAnAha - 'patteya' mityAdi / 'na samudAye cetA' iti neyaM samudAyamAtrasya cetanA, 'patteyamabhAvAo tti sarvathA pRthaganupalabdheH, yatsarvathA na pRthagupalabhyate tatsamudAye'pi na bhavati, tadyathA reNuSu tailaM yattu samudAye'pi na tasya sarvathA pRthaganupalambhastadyathA-madyAGgeSu madazakteH, tathA ca pratyekamabhAvazcetanAyAH, tasmAnna samudayamAtrodbhaveyamiti prasaGgApAdanaM, Aha- nanUkto dRSTAnto, na, tasyAnyathAsiddhatvAt, tathAhi - madyAGgeSu mado na sarvathA nAstyeva, kiM tarhi ?, astyapi, ato vasudhAdIti granthArthapratyayenaivaM saMzayaM mA kRthAH, Aha-bhagavantameva paryanuyuJjmahe, kathaM punaH samudayacetanA yuktA ?, ucyate, yadi dRSTAntavaddAntikaH syAd, Aha ca- 'bhamItyAdi // yathA 'madyAGgeSu' dhAtakIkusumodakAdiSu bhramitRptivitRSNatAdizaktiH pratyekamapi dRzyate, tathA yadi bhUteSu vyasteSvapi satsu bhavet | cetanA caitanyaM tataH samudAye parasparapratyAsa ttau' hoja 'syAt, na caivam / tadevaM dRSTAntabalena dArzantikaM vighaTayya dRSTAntameva draDhayan vAyubhUtivAdaH // 516 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI bhagavAnAha-'jai ve'tyAdi / yadi ca manuSe 'vIsu' pratyekaM madyAGgeSu sarvathA'bhAva eva bhramyAdeH, ucyate, tataH kiM tadaGganiyamo'yaM | vizeSAva vAyubhUtitatpipAsubhirArabhyate ? yena madyArthI dhAtakyAdyanveSate, athavA yadyevaM tatastatsamudAyaniyamo-madyAGgopahAraniyamaH kaH?, tatazca | kovyAcArya vAda: | yataH kutazcideva bhasmAmlAdimelakAdAvapi syAnmadazaktiH / tadevaM zrute dArTAntike'pyevamevAbhilASiNaM jJAtvA zaGkayate-'bhUtANa' mityAdi / matitti syAnmatiH-dRSTAntavaddArzantike'pi vyastabhUtaM caitanyamastItyataH sAdhUcyate bhavadbhiH 'majjaMgesuM tvi'tyAdi, // 517 // // 517 // tatazca bhUtAnAM pRthivyudakadahanapacanAnAM pratyekamapi vyavasthitAnAM yA ca yAvatI cANIyasI cetanAsti, samudaye darisaNA| otti hetuH, asya bhAvArtha:-tatsamudaye darzanAt madyAGgamadavaditi dRSTAntaH, yathA hi madyAGgeSu madaH pRthagaNutvAnnAtispaSTaH tatsamudA bhivyaktikatvAt, evaM pRthagapi bhUteSvaNIyasIyaM tatsamudAye bhUyiSThatvAt, ucyate-'hetU Na siddho'yaMti tatsamudAye darzanAdityayaM / 4 mA pratyasiddhaH, kutaH, ucyate-anyadharmatvena, tadabhAve sati tatsamudAye'pyasiddheH, etaduktaM bhavati-bhUtasamudAye AtmasvabhAvatvAbhAvAt / neyaM vyastabhUtadharma ityataH kimucyate-dRSTAnta ivaiteSvapi pratyekamiyamaNIyasyastIti |syaad-ajnyaatopaalmbho'yN, tasyA bhUtasamudAyopalabdhisiddheH, na, mRtazarIre vyabhicArAt, tatra vAyvabhAve na vyabhicAra iti cet, na, nalikAprayogaprakSepe'pyanupalabdheH, tejo nAstIti cet, na, tasyApi tathaiva kSepe'nupalabdheH, viziSTaM tejo nAstIti cet AtmabhAva ityArabhyatAM tarhi bhUmyAliGganaM, tasmAdasiddho hetuH|| | 2131-34 // praabhipraaymaah-'nnnu'ityaadi|| nanu samudAyacaitanyaM tiraskurvataH pratyakSavirodhastadyathA na ghaTe rUpAdayaH, ucyate, gautama ! | tanna, dRSTAntasyAbAdhitatvAt, dArTAntikasya tu bAdhitatvAt, kuto'sya bAveti ceducyate-anumAnasadbhAvAt, tathAhi-bhUtasamudAyavyati|riktadharmidharmazcetanetyanantarameva vakSyati, ato na mama pratyakSavirodhaH, api tu-'tuhe'tyAdi tatra pratyakSavirodhaH, pratyekamapi bhUteSva
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ atirikta cetanA 4 // 518 // vizeSAva0 TriINIyasI cetanAM bruvataH sata iti, yadi punarbhavadanurodhenaitadapi syAt sacetano ghaTaH, raktAyA jAyamAno raktavata, na caitallaukikAdikovvAcArya | bhiriSyate, taccedamanumAnamvRttI bhUiMdiovaladdhA'NusaraNao tehiM bhinnarUvassa / ceyA paMcagavakkhovaladdhapurisassa yA sarao // 2136 / / // 518 // taduvarame'vi saraNao tabvAvAre vi novlNbhaao| iMdiyabhinnassa maI paMcagavakvANubhaviNovva // 2137 // upalabbha'nneNa vigAragahaNao tadahio dhuvaM atthi| puvAvaravAtAyaNagahaNavigArAi puriso bva // 2138 // savveMdiovaladdhANusaraNao tadahio'NumaMtabbo / jaha paMcabhinnavinnANapurisavinnANasaMpanno // 2139 // viNNANatarapubvaM bAlapaNANamiha nANabhAvAo / jaha bAlanANapubvaM juvanANaM taM ca dehahi // 2140 // paDhamo thaNAhilAso aNNAhArAhilAsapubvo'yaM / jaha bAlahilAsapubyo juvAhilAso sdehhio||2141|| bAlasarIraM dehatarapubvaM iMdiyAimattAo / juvadeho bAlAdiva sa jassa deho sa dehitti // 2142 // aNNasuhadukkhapuvvaM suhAi bAlassa saMpaisuhaM va / aNubhUimayattaNao aNubhUimao ya jIvotti // 2143 // saMtANo'NAI u paroparaM heuheubhAvAo / dehassa ya kammassa ya goyama ! bIyaMkurANaM va // 2144 // to kammasarIrANaM kattAraM karaNakajabhAvAo / paDivaja tadanbhahiyaM daMDaghaDANaM kulAla va // 2145 / / asthi sarIravihAyA painiyayAgArao ghaDasseva / akvANaM ca karaNao daMDAINaM kulAlo bva // 2146 // athidiyavisayANaM AyANAdeyabhAvao'vassaM / kammAra ivAdAyA loe saMDAsalohANaM // 2147 // 154554454643
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 519 / / bhottA dehAINaM bhojattaNao naro vva bhattassa / saMghAyAittaNao atthi ya atthI ghaDasseva || 2148 || jo kattAi sa jIvo sajjhaviruddhotti te maI holA / muttAipasaMgAo taM no saMsAriNo'doso || 2149 // 'bhUtI' tyAdi || bhUtAtmakendriyopalabdhArthAnusmaraNataH kAraNAt tebhyo viviktarUpasya kasyaciddharmiNaH 'cetanA' caitanyaM guNaH, pazcAddhena dRSTAntaH sUcitaH 'sarao'ti tebhyo bhUtebhyo bhinnasya cetanA, prayogaH- ya eko yenopalabhya bAhyaM vastu smarati sa tasmAdatirikto dRSTo yathA gRhAntaH sthastadbhavAkSeNopalabhya yoSitaM punastAmevAnusmaratastasmAdvyatirikto devadattaH tathA ca AtmA indriye - gopalabhya smarati tasmAttadatiriktaH, yazca yato'natirikto nAsAveko'nekopalabdhAnAmarthAnAmanusmarttA, yathA manojJAnavizeSaH, tasmA| tsAkSAdagrahaNAt, tenopalabhya smarato'pi cAnatiriktatve devadattasyApi gavAkSamAtraprasaGgo bAdhakam / / 2136 / / tathA- 'tadu' ityAdi // taditIndriyaM tatazcendriyoparame'pIndriyAndhyabAdhiryAdibhAve'pi smaraNAt taddRSTasyArthasyeti hetvarthaH, prayogaH - indriyAtirikto vijJAtA, tassthagane'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt, yathA pUrvopalabdhArtha gavAkSasthagane'pi smaran devadattaH, zeSaM prAgvat / tathA 'tadi' tyAdihetvarthaH, | prayogaH - yasya yadvayApAre'pyanupalambhastasya tato'nyatvaM, tadyathA gavAkSavyApAre'pyanupayuktasya devadattasya tata iti, zeSaM prAgvat, pazcArddha sarvatra pratijJAdRSTAntasUcakam | 'uva' ityAdi // dhruvamindriyAdhiko jIvaH anyenopalabhyAnyena vikAragrahaNAt, yo'nyena | gRhItvA anyena vikAraM pratipadyate sa tasmAd bhinno dRSTaH yathA'aMkapadhavalagRhArUDhaH pariSvaSkan pUrvega vAtAyanena lalanAmAlokya punastasyAmevApara vAtAyanapuraH sthAyAmazcibhrUkSepAdivikAraM pratipadyamAno devadattaH, tathA cAyamAtmA cakSuSA ciJciNikAmAlokya - nena hallAsalAlA zrAvAdi pratipadyate, tasmAttayorbhinna ityavasIyate // 2138 // tathA - 'savva' ityAdi / sarvendriyopalabdhArthAnusmaraNataH bAlavijJAnaM // 519 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 520 // kAraNAt pazcendriyAdhiko'sti, dRSTAntamAha-pazca ca te bhinnavijJAnAzca paJcabhinnavijJAnAH, icchAnuvidhAyitvena pratyekaM sparzarasagandharUpa| zabdajJAnAbhilASiNa ityarthaH, paJcabhinnavijJAnAzca te puruSAzca paJcabhinnavijJAna puruSAsteSAM vijJAnaM sparzAdiviSayaM mananamiti samAsaH tena saMpanno yuktastadvaditi samAsaH yathA'sau SaSThastajjJAnasaMpannastebhyo bhinnaH, evaM paJcAnAmindriyANAM yajjJAnaM tajjJAnaH tebhyo bhinna AtmA, prayogaH-ya ekaH paJcabhirupalabdhAnAmarthAnAmanusmarttA sa tebhyo'nyo dRSTo, yathecchAnuvidhAyizabdAdibhinnajAtIyavijJAnapu|ruSapaJcakAttadazeSavijJAnAbhijJo devadattaH, tathA cAyamAtmeti tebhyo bhinna ityavasIyate, vyatirekaH prAvat syAt - zabdAdibhinnavijJAnapuruSapaJcakavat pRthagindriyopalabdhimattvAniSTApAdanAdviruddhaH, etaduktaM bhavati - yathA tatpuruSapaJcakaM SaSThapuruSAnAkrAntaM sparzAdInAda te evamindriyapaJcakamapyAtmapradezAnAkrAntamarthaM gRhNAti, yaM jAnAti Atmeti dRSTAntasAmarthyAt tacca na, icchAnuvidhAyivizeSaNAt anena kAlpanikatvamAha, upalabdhikAraNatvAccopalabdhimadupacArAdityanenApi svata eteSAmanupalabdhimantramAha, etaduktaM bhavati - vizeSaviruddho'yaM pratyakSAdibAdhitatvAt pAkyaH zabdaH kRtakatvAd ghaTavadityAdivat, na gaNyate, pratipacyupAyamAtraM caitaditi na doSaH, ziSyavyutpattiprastAvAditi // 37-39 // 'vinnANa' mityAdi / iha bAlajJAnaM vijJAnAntarapUrvakaM vijJAnatvAt na cAyaM hetuH pratijJArthaM kadezo yathA'nityaH zabdo'nityatvAt kiM kAraNaM 1, vizeSasya pakSIkRtatvAt bhavati ca vizeSe pakSIkRte sAmAnyaM hetu:, yathA'nityo varNA|tmakaH zabdaH zabdatvAnmeghazabdavaditi, nanu pratijJArthaikadezo hyevaM syAd yadyetramabhidhIyeta - anyavijJAnapUrvakaM bAlavijJAnaM vijJAnatvAditi, ' jahe 'tyAdi yatpUrvakaM ca bAlajJAnaM taM ca 'dehahiyaM' ti taccharIrAdatiriktaM varttate, prAkzarIrAtyaye'pIhatya vijJAnakAraNatvAt, tadguNinamAtmAnamamuto dehAd bhinnaM vyavasyAmaH, tasmAnna tadeva zarIraM tadeva jIva iti / tathA-'paDhamo' ityAdi spaSTA, navaraM so yatti, bAlavijJAnaM // 520 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 521 // yatpUrvaka Adyo'bhilASaH sa zarIrAdanyaH, zarIrAtyaye'pIhatyAbhilASakAraNatvAd, na cApadravyo gugo'styata AzrayyAzrayaM sUcayatIti / syAt-nAbhilASo'nyAbhilASapUrvaka evetyato naikAntaH, tathAhi-na mokSAbhilASo'nyAbhilASapUrvaka iti, ucyate, na, avizeSAbhidhAnAt, tathAhi - mokSAbhilASo'pi na sAmAnyAbhilASapUrvakatvamativarttate, athavA'bhilASatvAditi heturatra dRzyaH, evamindriyAdimancamanyazarIrasAdhakaM cetanatvasukhaduHkhAdimaccAdi ca // 2140-42|| 'aNNe' tyAdi // anyasukhapUrvakamidamAdyaM bAlasukhaM, anubhavAtmakatvAt, sAmpratasukhavat, yatsukhapUrvakaM cedamAdyaM taccharIrAdanyat, zarIrAtyaye'pIhatya sukha kAraNatvAt, na cApadravyaM tad guNatvAd, ato yastadAzrayaH sa zarIrAdhiko jIvaH, evaM duHkharAgadveSabhayazokAdayo'pyAyojanIyAH || 2143 || 'saMtANo' ityAdi prAgvat, navaramayaM vizeSArthaH, ata evAnayordehakarmaNoH karttA'vasIyate, tayoH kAryakAraNabhAvAt, yayoH kAryakAraNabhAvastayorarthAntaraM karttA'sti, yathA daNDaghaTayoH, tathA ca karmadehayoriti, syAt - karmApratipAditamiti, ucyate - nanUktamanyadehapUrvakamidaM bAlazarIramindriyAdi maccAt, yatpUrvakaM cedaM tatkarmeti, pUrvazabdasya kAraNavacanatvAt, (ya) ta evaM cedataH - 'to' ityAdi || 'atthI' tyAdi / 'atthI' tyAdi // 'bhottA' ityAdi / 'jo' ityAdi // jAva ya No saMsAriNo'doso pti prathamagagavaravat, varamiha sa eva dehAdhika iti bhaNyate, tadevametAvatA granthena lokAyataM pratyarthAntaramAtmA prasAdhitaH // 2144 - 49 // idAnIM bauddhamatamAzaGkate - tasya hi sakalapadArthavyApinyanityateti sato jIvasya kSaNikatAprasaGgaH, kSaNikatAyAM ca skandhasamAnadharmatvAnna tadarthAntarAnarthAntarakalpanA kAryetyAzaGkayAha jAissaro na vigao saraNAo bAlajAisaraNocva / jaha vA sadesavattaM naro saraMto videsammi // 2150 // aha mannasi khaNio'vihu sumarai vinnANasaMtaiguNAo / tahavi sarIrAdaNNo siddho viSNANasaMtANo // 2151 / / kSaNikavAdanirAsaH // 521 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 522|| naya savvadeva khaNiaM mANaM pugvovaladdhasaraNAo / khaNio na sarai bhUyaM jaha jammANaMtaravinaTTho // 2152 // jassegamegabaMdhaNa megaMteNa khaNiyaM ca viSNANaM / savvakhaNiyaviNNANaM tassAjuttaM kadAcidavi // 2153 // jaM savisayaniyayaM ciya jammANaMtarahayaM ca taM kihaNu / nAhiti subahuyaviSNANavisayakhaNabhaMgayAINi 1 // 2154 || geheja savvabhaMgaM jai ya maI savisayANumANAo / taMpi na jao'NumANaM juttaM sattAisiddhIo // 2155 // jANe vAsaNAo sA'vihu vAsittavAsaNijANaM / juttA sameca donhaM nau jammANaMtarahayassa // 2156 // bahuviSNANappabhavo jugavamaNegatthayA'havegassa / viSNANAvasthA vA paDuccavittIvidyAo vA // 2157 // viSNANa khaNaviNAse dosA iccAdayo pasajjaMti / na u ThiyasaMbhUyaccuyaviSNANamayammi jIvammi / / 2158 / / tassa vicittAvaraNakkhaovasamajAI cittarUvAiM / khaNiyANi ya kAlaMtaravittINi ya mavihANAI 2159 // nico saMtANo siM savvAvaraNaparisaMkhae jaM ca / kevalamudiyaM kevala bhAveNANatamavikappaM // 2160 // so jai dehAdanno to pavisaMto va nIsaraMto vA / kIsa na dIsai 1 goyama ! duvihA'Nuvaladdhio sAyaH // 2161 / / asao kharasaMgassa va sao'vi dUrAibhAvao'bhihiyA / suhumAmuttattaNao kammANugayassa jIvassa // 2162 // dehANapaNe va jie jamaggihottAi saggakAmassa / veyavihiyaM vihaNNai dANAiphalaM ca loyammi || 2163 // viSNANaghaNAI veyapayANaM tamatthamavidaMto / dehA'NaNNaM mannasi tANaM ca payANamayamattho || 2164 || chinnami saMsayammI, jiNeNa jarAmaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM (ni. 156) kSaNikavAda nirAsaH // 522 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 523 // . 'jAissaroM ityAdi / jo'yaM jAissaro jIvaH sa prAgbhavarUpAdiskandhAtmakadehavigame'pi sati na vigataH, smaraNAd, ihaiva 4 kSaNikavAdabAlajAtismaravRddhavan, 'vA' athavA svadeze lATadezAdau vRttaM-vRttAntaM naraH smaran videzamadhigataH, tasmAtkAryAdhikaH, prayogaH nirAsa: jAtismaro na vinaSTaH ihAyAtastadanubhUtAnusmaraNAt , yo'nyakAladezAnubhUtamarthamanusmarati sa na vinaSTo, yathA bAlakAlAnubhUtAnA| manyadezAnubhUtAnAM cArthAnAmanusmarttA devadattaH, yazca vinaSTo nAsAvanusmarati, yathA janmAnantaroparataH, 'pradIpasyeva nirvANaM samA-| // 523 // dhistasya cetasaH' / samAdhirapi pratijJAyata iti vacanAt , avyavacchinnasantAnA nyAyataH smariSyatIti cet tanna, apramANopapannatvAt , tathA ca-anyadRSTamanyo nAnusmarati agRhItasaGketatvAd, ananubhUtatadbhAvatvAdityarthaH, tadyathA devadattadRSTaM yjnydttH| amumevArthamAzaGkatha nilopayannAha -'ahe tyAdi / atha manyase 'kSaNiko'pi' janmAnantarahato'pi smaratyeva, kutaH ? iti ceducyatevijJAnakSaNAnAM santatiH vijJAnakSaNasantatistasyA guNa:-avasthAnamavinAza iti, vijJAnasantatiguNastasmAd , ato vinaSTe'pi smaraNamastItyanaikAntiko hetuH, ucyate, na vinaSTe smaraNaM, vyatirekasya siddhatvAta , etattu bhavato naikAntikacodanaM hetuH, smaraNamavinAzyAtmaviSayamevetyadoSaH, adhunA praguNena nyAyena svapakSasiddhimAdarzayannAha-'tathApi' vijJAnasantatipakSe'pi 'zarIrAt prAgbhavamuktAt 'anya'siddho'nyo, bhavAntarasadbhAvopalabdho yaH, kiMviziSTaH ? ityAha-vijJAnasantAnaH, etaduktaM bhavati-kSaNikapakSe kRtasaMketatvena smaraNAbhAvo'bhyupagamyatAM vijJAnasaMtAnArthAntaratAsiddhirvA, avicchinnavijJAnasantAnAtmakaM cAtmadravyamarthAntaraM zarIrAditi / tadevaM parabhavamaGgIkRtyAvinaSTasmaraNamAveditaM, idAnImihabhavamaGgIkRtyAha, athavA kSaNikatvamabhyupagamyoktaM, adhunA tatkSa|Nikameva na bhavatItyAha-'naye tyAdi / na ca sarvathaiva kSaNikaM jJAnaM, iha pUrvopalandhArthAnusmaraNAdeva, tathAhi-khaNiyoM' ityAdi AROKHORAGAON
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva04 pacchadraM, kSaNiko yaH sa 'na smarati' na smRtyA viSayIkaroti 'bhUtaM' vRttaM, dRSTAntamAha-'jaha jammANaMtaravinaTTho'tti yathA ja- kSaNikavAdakoTyAcArya nmAntaroparataH, pUjyaireva likhitatvAt , tasmAdakSaNiko'sti jAtismaro'nuyAyyAtmeti siddhaH / labdhAvasaratvAt hRdi vyavasthitamatra | nirAsaH . vRttI dUSaNaM viniyojayannAha-'jaslega mityAdi / 'jassa vinANaM ti yasya vAdino vijJAnaM 'eka' asahAyaM 'ekavijJAnasantatayaH s||524|| cA' iti vacanAt, tasya sarva kSaNikamityevaMbhUtaM jJAnamayuktaM, kadAcidacitte na kadAcitsaMbhAvyate, ekamapi yadi yugapadevAzeSeH kssnni-18|||524|| kapadAthaiH puraH sthitvA janyeta syAt tasya tajjJAnaM ata ucyate-'ekabandhanaM ekArthapratyayaniyataM, ekapratyayaniyatamapi yadyanaSTaM kalpAntakoTayavasthAyi syAt syAdapyevaM, ata Aha-kSaNikamekAntenetyayaM taavtsmudaayaarthH| athAvayavArthaH, tatra ekabandhanatvena sarva kSaNikajJAnaM, kutaH 1, sarvamityasyAzeSavikSepAzrayatvAt sarvavijJeyAlambanavijJAnasya cAnabhipretatvAt , tathAhi-zabdAkhyaikavastuviSayatvena svaviSayamAtraviSayameva hi tatkuto'sya sarvasaMskRtakSaNabhaGgaparicchedyasAmadhyaM syAt ekatve, ucyate tathA, ekArthatve' pyekabandhanatve'pi hyetad bhavet yadi yugapadanekavijJAnaprasUtiriSyeta, AtmA ca tannibandhanamavasthAtA pratipadyeta, na ca tadanekamiSyate 3 'ekavijJAnasantatayaH sacA' iti vacanAt , tadevaM bhAvitaM padadvayamAdyagAthA ceti bhAvArthaH, // 20-53 // yaccoktaM-'egateNa ti tatrAha-| 'jaM savI'tyAdi, padadvayamanvayadvAreNa, tatrApi pazcAnupUrvyA, athavA yadi tajjJAnamekamekanibandhanaM ca sadutpattyanantaradhvaMsi na syAt tatastadAsInaM sad anyaM cAnyaM cArthamutpattyanantaramuparamantamupalabhya sarvamasmadvaya'masmatsamAnajAtIyavarjaca kSaNikamityavabudhyeta, asya | bhAvanA-sarva vastu kSaNikamityavabudhyeteti kriyA, kiMviziSTaM sarvamityAha-asmadarja-pramAtRjJAnavarja, tatraitAvatyukte'smadarjamanyapramAta| vijJAnakalpopamizramapi syAdata ucyate-asmatsamAnavaja ceti, etaduktaM bhavati-ayamupAyaH sarvakSaNikajJAne yadi viSayI nityaH CHERSAX HARUSAASAASISH49
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 525 // | syAd anityazca viSayazca syAt, na cetthamabhyupeyete, kutaH 1 ityAha- 'jammANatarahayaM ca taM'ti, janmAnantarahatatvAbhyupagamAdvijJAnasyeti gAthArthaH // 2154 // tathA yadi ca pratyayaniyamo na syAttato'sya sarvaparicchedazaktiH syAt, na ca tadevaM pratyayArthAntarAviSayatvAt kathametadityAha - 'jaM savisayaniyayaM ciya'tti, atastaditthaMbhUtaM vijJAnamekamekavandhanamekAntakSaNikaM ca katha nu jJAsyati, subahuvijJAnAnAM viSayeSu kSaNabhaGgasukhaduHkhazUnyAnAtmakAdIni dharmarUpANi, ito bauddhasyaitadicchato'pyekadA kSaNikajJAnaprasaGgaH, anyadAhi pratyayaniyamAbhAva ityubhayapAzA rajjuriti / kadAcinniruttarIkRta idamabhidadhyAdata Aha- 'gehejjetyAdi / yadi ca matirbhavataH - tadvijJAnaM gRhNIyAt sarvabhaGgaM 'savisayANumANAo'ti saviSayAnumAnadvAreNa etaduktaM bhavati - ayamasmadviSayaH kSaNiko'haM ca, ata eta jJAnaviSayasAmAnyAdanyavijJAnAnAM tadviSayANAM ca kSaNikatvamatra bhotsyata iti, prayogaH- yatsattatsarvamadRzya| mAnamapi kSaNikaM yathA'smadviSayiNAviti pUrvapakSaH / atra lAMchanamudbhAvayannAha - 'taMpi Na'tti etadapi na ghaTAM prAJcati, kutaH ?, ityAha-yato'numAnaM 'yuktaM 'ghaTamAnakaM teSAmanyavijJAna viSayAdInAM sattvaduHkhazUnyAnAtmakAdyupalabdhau satyAM, na ca tasya svaviSayAnumAnadvAreNa sarveSu kSaNikatA diheturanyavijJAnAni tadviSayAsteSAmeva ca tadvijJAnajanana svabhAvapratyayAH kadAcitsaccena pratItAH, tatsattvApratItau cAyuSman ! kimucyate yatsattatsarvaM kSaNikaM madviSayaviSayivaditi, na hi saccenApratIte dhvanau kRtakadvAreNa pratikSaNavinAzitA kasyacittArkikasya siddhA'bhUt, nanUktaM tatra 'pakSaH prasiddho dharmIti smaryatAmetat syAd - brUyAdAtmAnumAnAdevaitatsattvaM siddhaM tathAhi yathAhamasmi sadrUpo madviSayazvobhayaM ca kSaNikaM yathA evamanyavijJAnaviSayA apItyataH kimidamaizvaryA rUDhairucairabhidhIyate asiddho heturiti ?, ucyate, saumya ! tadapratyayatvAt, tadAtmAnameva nAvabudhyate-ahamasmi vijJAnaM kSaNikaM ceti, pratIyate-nizcIyate' kSaNikavAdanirAsaH // 525 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI // 526 // | neneti pratyayastenApratyayastadapratyayastasmAt , etaduktaM bhavati-tena dRSTAntavijJAnena svaviSayasyAtmanazobhayakSaNikatAyAzcAnizcitatvAtta- milAda| dvijJAnamAtmAnamapi nAvabudhyate'hamasmi kSaNikamiti, nahi pratyakSagamyA sA, atastasyAnyaparijJAnaM dUrotsAritamevetyasiddha evAsau hetuH, 3 nirAsaH apica-na cAsya svaviSayamAtrabhaGgapratipattirapi tatsamAnakAloparatatvAt, tathAhi-yadi svaviSayaM vinazyantaM dRSTvA'nyaM pazyet syAdiyaM | pratItirayamanitya iti, nAnyathA // 2155 // 'jANejjetyAdi ||syaat pUrvavijJAnavAsanAyogAdanyavijJAnaviSayasvabhAvabhaGgAdipratItiH, // 526 // tacca na, yato'sAvapi vAsyavAsakayoH saMyoge sati dRSTA, na tu janmAnantarahatasya vAsakatvaM yuktaM, abhAvIbhUtatvAt , apica-vAptanA'pi kSaNikA'kSaNikA veti vaktavyaM tasmAtsarvakSaNikavAdinA, vAdinA-'bahu'ityAdi / / yugapadbahuvijJAnapuruSo'bhyupagantavyaH, tathA ca satya| bhyupagamahAniH, athavaikasyAnekArthatA'bhyupeyA, yugapaditi varttate, vijJAnasya vA'nalpakalpAgrazo'vasthAnamabhyupagantavyaM, pratItyavRttivighAto vA'bhyupagantavyaH, kAraNadharmAsaMkrAntipakSo vA moktavya iti arthasmaraNAt // 56-7 // 'vinnaanne'tyaadi|vijnyaanlkssnnvinaashe doSA ityAdayaH prasajanti smaraNAdyabhAvAdayo, nirmalatvAt, vyatirekamAha-nanUtpAdavyayadhrauvyavatyAtmani atItAnekavijJAnAhitasaMskAravazAta smaraNAdipravRtteH / siddhAntasthitimAha-'tasse'tyAdi spaSTA / ata eva-'nico'ityAdi // AtmanyadhiSThAtari nitya eteSAM guNAnAM santAnaH, tasmAt yujyate ArhatAnAmutpAdavyayadhauvyayuktaM saditi vaktuM, natu bauddhAnAM yatsattadanityamiti, yasmAca sarvAvaraNakSaye kevalamuktaM tadbhAvenAnantaM, tasmAtsarvaM yadyathA'vasthitaM tajjJAyata iti, tasmAjAtismaraNadRSTAntAdapi dehAdhikaH siddhojIvaH // 58-60 // 'soM ityAdi, sa yadyevaM kasmAd ghaTaviTa(caTakA)nyAyena na dRzyate ?, ucyate-'gautama ! duvihANuvaladdhIo amuttasuhumAhiM 'sA yatti sA ca manyamAnA'nupalabdhidvividhA-asataH satazca / AdyAmAha-'asao'ti asataH kharaviSANasya, sato'tidrAdibhiH, tadiha sUkSmA OMAC5 20ECACROCAR %90%
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya bhUtasattA // 527 // // 527 // mRtatvAbhyA karmAnugatasya jIvasyAnupalabdhiH, nAsataH kharaviSANasyeva // atha vipakSe doSapradarzanena snmaargprtyaayynnaah-'dehaanne'tyaadi| tajIvastaccharIramiti zarIramAtre jIve sati gautama ! yadagnihotrAdivihitAnuSThAnaM svargakAmasya viprasyoktaM tadvathAhanyate, bhRtavisaMghAte na kizcidbhAvAt, tathA loke ca dAnAdikriyAphalaM vihanyate, aniSTaM caitat, tatphaladarzanAt kRSyAdikriyAvaditi budhyakha yuktito dehAdhikamAtmAnamiti // 61-63 // idAnIM saMzayazeSamapoddharan bhgvaanevaah-ycc-'vinnnnaanne'tyaadi|| yacca vijJAnaghanAdInAM tvamarthamavidana / dehAdananyamAtmAnaM manyase kila, vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyatItyetAvat, prAgvat , na pretyasajJAsti-na jIvazarIrayorbhedasaJjA'sti, bhUtasamudAyamAtradharmatvAccaitanyasya, tanmaivaM maMsthAH, yataH-'tANaM cetyAdi, teSAM caivaMjAtIyakAnAmayamevArthoM yaduta-na pretyasaJjJA'sti-na kAyAtiriktasyAtmanaH pItavijJAnotpattau pragetanI vijJAnapariNatiravatiSThate, etaduktaM bhavati-vijJAnaghanAbhikhyaH puruSa evAyaM niHkRSTo, bhUtArthAntara ityarthaH, ata evoktam-eSa bhUtasaMghAto vidyamAnakartRkaH AdimatpatiniyatAkAratvAta ghaTa&vad, yazcAsya racayitA sa puruSa iti // 2164-65 // 'chinnammI'tyAdipUrvavat // tRtIyo gaNadharaH samAptaH // 3 // atha caturthogaNadharaH bhUtasaMzayavAdIte pavvaie souM viyattu Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 2166 // AbhaTThoya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNUsavvadarisINaM // 2167 // kiMmaNNe asthi (paMca) bhUyA udAhu natthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho OMAR - kara
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya bhUtasattA vRttI // 528 // // 528 // bhUesu tujjha saMkA suviNayamAyovamAiM hojtti| na viyArijaMtAI bhavaMti ja savvahA jutti||2169|| bhUyAisaMsayAo jIvAisu kA kahatti ! te buddhI / taM savvasuNNasaMkI mannasi mAyovamaM loyaM // 2170 // jaha kirana sao parao nobhayao nAvi annao siddhI / bhAvANamavekkhAo viyatta ! jaha dIhahassANaM // atthittaghaDegANegayA va svvegyaaidosaao| savve'NabhilappA vA suNNA vA savvahA bhAvA // 2172 // jAyAjAobhayao na jAyamANaM ca jAyae jamhA / aNavatthA'bhAvobhayadosAo suNNayA tamhA // 2173 // heUpaccayasAmaggi vIsubhAvesu no ya jaM kajjaM / dIsai sAmaggimayaM savvAbhAve na sAmaggI // 2174 // parabhAgAdarisaNao savvArAbhAgasuhumayAo ya / ubhayANuvalaMbhAo sabvANuvaladdhio suNNaM // 2175 // mA kuru viyatta ! saMsayamasaina saMsayasamunbhavo jutto| khakusumakharasiMgesuva juttoso thaannupurisesu|| ko vA visesaheU savvAbhAve'vi thANupurisesu / saMkA na khapupphAisu ? vivajao vA kathaM na bhve?||2177|| paJcakkhaoSNumANAdAgamao vA pasiddhiratthANaM / savvappamANavisayAbhAve kiha saMsao jutto? // 2178 // jaM saMsayAdao nANapajjayA taM ca neyasaMbaddhaM / savvanneyAbhAve na saMsao teNa te jutto||2179|| saMti ciya te bhAvA saMsayao somma ! thANupuriso vva / aha dilutamasiddhaM maNNasi naNu sNsyaabhaavo|| savvAbhAve'vi maI saMdeho sumiNae vva no taM ca / jasaraNAinimitto simiNo na u savvahAbhAvo // 2181 / / aNubhUyadivaciMtiyasuyapayaiviyAradevayA'NUyA / simiNassa nimittAI puNNaM pAvaM ca nAbhAvo // 2182 // FACANC445205
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya rAsaH vRttI // 529 // ROKARANI viNNANamayattaNao ghaDaviNNANaM va simiNao bhAvo / ahavA vihiyanimitto ghaDo vva nemittiyttaao|| zUnyatAnisavvAbhAve va kao simiNo'sibhiNotti sacamaliyaMti / gaMdhavvapuraM pADaliputtaM tatthovayArotti ? / 2184 // kanjanti kAraNaMti ya sajjhamiNaM sAhaNaMti ktttti| vattA vayaNaM vaccaM parapakkho'yaM ? sapakkho'yaM // 2185 / / kiM cehathiradavosiNacalayA'rUvittaNAI niyyaaii| saddADhaoya gejjhA sottAiyAiMgahaNAiM / / 2186 // samayA vivajao vAsavvAgahaNaM va kiM na suNNaMmi? kiM suNNayA va sammaM? saggAho kiMva micchattaM ? / 2187 // 529 // kiha saparobhaya buddhI? kahaM ca tesiM paropparamasiddhI? / aha paramaIya bhaNNaisaparamaivisesaNaM ktto?||2188|| jugavaM kameNa vA te viNNANaM hoja dIhahassesu |ji jugavaM kA'vekkhA? kameNa puvvammi kA'vekkhA 12189 // AimaviNNANaM vA jaM bAlasseha tassa kA'vekkhA? tullesu va kA'vekkhA paropparaM loyaNaduge vv?||2190|| 5 kiM hassAo dIhe? dIhAo ceva kiMna diihmmi?| kIsa va na khapupphAo? kina khapupphe khpupphaao?||2191|| kiMvA'vekkhAe ciya? hoja maI vA sabhAva evaayN| sobhAvotti sabhAvo vaMjhAputte na sojutto||2192|| hojA'vekkhAovA viNNANaM vAbhihANamettaM vaa| dIhanti va hassanti va na u sattA sesadhammA vA // 2193 // iharA hassAbhAve savvaviNAso haveja diihss| na ya so tamhA sattAdaoNavekkhA ghaDAINaM // 2194 // jA'vi avekkhaa'vekssnnmvekkhgo'vekkhnnijmnnvekkhaa|saan mayA savvesuvisaMtesuna sunnayA nAma // 2195 // kiMci sao taha paraotadubhayaokiMci niccasiddhapi / jalaoghaDao purisonahaM ca vavahAraoneyaM // 2196 // NROENUGR ESCAL
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya 6 zUnyatAni rAsa: vRttI // 530 // // 530 // nicchayao puNa bAhirinimittamettovaogaosavvaM / hoi saojamabhAvo na sijjhai nimittbhaave'vi||2197|| | atthittaghaDegANegayA ya pajjAyametaciMteyaM / asthi ghaDe paDivanne iharA sA kiMna kharasiMge? 2198 / / ghaDasunnayanayAe vi sunnayA kA ghaDAhiyA? somm!| egatte ghaDao ciyana suNNayA nAma ghdddhmmo||2199|| viNNANavayaNavAINamegayA to tadatthiyA siddhA / aNNatte aNNANI nivvayaNo vA kahaM vAI 1 // 2200 // ghaDasattA ghaDadhammo tatto'NaNNo paDAio bhinnnno| atthitti teNa bhaNie ko ghaDa eveti niyamo'yaM ? // 2201 // jaM vA jadatthitaM taM ghaDotti svvghddyaapsNgoko?| bhaNie ghaDotti va kahaM savvatthittAvarohotti ? // 2202 // atthitti teNa bhaNie ghaDoghaDocA ghaDou attheva / cUo'cUova dumo cUo u jahA dumo niymaa||2203|| kiM taM jAyanti maI jAyAjAobhayampi jdjaayN| aha jAyaMpi na jAyaM kiM na khapupphe viyAro'yaM // 2204 // jai savvahA na jAyaM kiM jammANaMtaraM taduvalambho ? / puvvaM vA'Nuvalambho ? puNo'vi kAlantarahayassa? // 2205 // 2 jaha savvahA na jAyaM jAyaMsuNNavayaNaM tahAbhAvA / aha jAyampina jAyaM pabhAsiyA suNNayA kenn?||2206||8 jAyai jAyamajAyaM jAyAjAyamaha jAyamANaM ca / kajamiha vivakkhAe na jAyae savvahA kiMci / / 2207 // rUvitti jAi jAo kumbho saMThANao punnrjaao| jAyAjAo dohivi tassamayaM jAyamANotti // 2208 // puvakao u ghaDatayA parapajjAehiM tadubhaehiM ca / jAyanto ya paDatayA na jAyae savvahA kumbho||2209|| vomAi niccajAyaM na jAyae teNa savvahA somma! / iya davyatayA savvaM bhayaNijjaM pajjavagaIe // 2210 // CRORECAREECREGRECOREOS
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAsaH vRttI vizeSAva __'te pabvaie' ityAdi // 'AbhaTTho'ityAdi // 'kiM manne'ityAdi / 'bhUesu'ityAdi // he vyakta ! AyuSman ! bhUteSu bhavataH 'zaGkA' saMzayaH, kimiha tAni santi na veti, kutaH ?, viruddhavedapadAdizravaNataH, ubhayahetupratibhAsAt , 'svapnopamaM vai sakalamityeSa koTyAcArya 18 zUnyatAnibrahmavidhiraJjasA vijJeya' ityAdi, tathA 'dyAvApRthivIradevate'tyAdi, ata Adyasya vedapadasyArthamanavabudhyamAno manyase 'nUgaM suviNa yamAyovamAI hoja'tti, tathA ca svapne'bhUtamapyanubhUyate mAyAyAM ca harizcandrapurAdi, na caitannirhetukaM, yanna vicAryamANAni-10 // 53 // yuktyA jijJAsyamAnAni santi yuktiM bhajante-saMsahante, AdhastyAnAmapi yatsAdhitaM tadasAdhitaM manyase / / 2166-69 / / yataH-'bhUyA // 53 // dii'tyaadi|| 'jahe tyAdi / bhUtAdiSu ca, AdizabdaH svabhedaprakhyApakaH, 'saMsayAyo' saMzaye jIvAdiSu 'kA kathA' kA vAttati tava buddhiH, ataH zUnyaM jagaditi / 'jaha'tti yathA tvaM sarvazUnyAbhizaGkI manyase mAyopamaM lokaM, tathA bema:-'kira na sato' | ityAdi, kila sato bhAvAnAM na siddhiriti kriyA, na svataH-khayameva bhAvAnAM siddhiH-AtmalAbhaH, kutaH ityAha-'avekkhA|yoti kAryasya kriyamANatvena kAraNAyattavyapadezAt , kAraNasyApyapekSAkAragatvena kAryAyattavyapadezAt, etAvacca bhAvajAtaM bhavat bhaveta | yatkAraNaM kArya cetyabhiprAyaH, atra dRSTAntamAha-'viyatta ! jaha dIhahassANaM' yathaikatraiva dIrghadUsvayodharmayoH, tathAhi-pradezinyAH pUrvama|GguSThaM pratItya dIrghatvaM pratIyate, uttarAM madhyamAM pratItya isvatvaM pratIyate, paramArthena tviyaM na dIrghA nApi hrasvA, parAvadhikatvAhai detatsvatattvasya, athavA 'dIhahasmANaM' ti dve evAGgulI cintyete, evaM na svataH, paratazced ucyate-na parataH, prasiddhya bhAvAt , tathAhi-yat svata eva na siddhaM na tasyAnyataH siddhiH, tadyathA-kharaviSANasya, nobhayataH, na samuccayataH, vyastaM tathA siddhyabhAve samu8. dAye'pyabhAvAt , virodhAdvA itaretarAzrayatvAdvA, nApi cAnyato-nApyanubhayAt, anapekSatvAnnirhetukatvAdityarthaH, Aha ca-"na dIpeDa ACKYORCAMERASACROREDGE FACROMAARACCOURS
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 532 // stIha dIrghatvaM, na hasve nApi ca dvaye / tasmAdasiddhiH zUnyatvAt , sadityAkhyAyate kva hi // 1 // hUsvaM pratItya siddhaM dIrgha dIrgha | zUnyatAnipratItya hasvamapi / na ca kizcidasti siddhaM vyavahAravazAdvadantyevam / / 2 // " itazca shuunym-'atthii'tyaadi| asti ghaTa ityatra asti- rAsa: tvaghaTayorekatvamanekatvaM vA?, yokatvaM tataH sarvaikatA, AdizabdAdanekatA, kharaviSANa, etaduktaM bhavati-yadyastitvaghaTayorekatvamato yo yo'sti sa ghaTa itikRtvA sarvathA ghaTatvaprasaGgaH syAt , ghaTasya 'vA' sarvAtmakatvaM syAd , aniSTaM caitad, tathA yo ghaTaH sa evA // 532 // |stIti ghaTamAtrAvarodhAdastitvasyAghaTAbhAvaprasaGgaH, tatazca ghaTa evaikaH syAt , astu cecchUnyatAvighAtitvAt , ucyate-so'pi na, pratipakSAbhAvAditi, sucintyametadabhidhIyata iti prathamavikalpaH, athAnekatvaM asan ghaTo'stitvabahiSkRtatvAt kharaviSANavat, evaM savve'NabhilappA vA bhAvA ghaTavadanAdhAratvAdastitvasya sarvathA ca zUnyA ityasacAt , apica iha yannotpadyate tadasadeveti na kiJcidatramaH kharaviSANavat dattajalAJjalitvAt , yattUtpAdi tadapi na ghaTAmaTati, madvikalpajAlAghrAtatvAt / / 70-72 / / tathAhi-'jAtA' ityAdi / na jAtaM jAyate jAtatvAd ghaTavat , atha cejAtamapi jAyata ityata Aha-aNavatthA, nApyajAtaM jAyate avidyamAnatvAdabhAvavat , athAjAtamapi jAyate jAyatAM tarhi kharaviSANamapi, 'ubhayato'tti nApi jAtAjAtaM jAyate, ubhayadoSAt / athaitadubhayamasti vA navA ?, asti cejAtameva taditi sa eva doSaH, nAsti cedajAtaM nAma tat na punarubhayamiti, tatazcokto dossH| atha caturthaH kazcitprakAra ityetadapi na mantavyaM, jamhA na jAyamANaMpi jAyate cazabdasyApizabdArthatvAt , pUrvoktavikalpadvayAnativRtteH, tathAhi-jAyamAnaM | jAtakoTayAM cetyukto doSaH, uktazca-"gataM na gamyate tAvadagataM naiva gamyate / gatAgatavinimuktaM, gamyamAnaM na gamyate // 1 // "5 | ityAdi / tathA-'hetu' ityAdi // 'hetavaH-upAdAnakAraNAni pratyayAni-nimittAni teSAM yA sAmagrI tasyAH pRthagbhAveSu na ca sarakAra
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI zUnyatAnirAsa: // 533 // // 533 // | yatkArya, dRzyate ca sAmagayAtmakaM, sarvAbhAve kutaH sAmagrI yena kArya syAt ? iti saMzayaH, etaduktaM bhavati-hetavaH pratyayAzcArabhyama| rthamekaikasya(tve)na vA kuryuH saMbhUya vA?, na tAvadekaikasye(tve) nAnupalabdheH, tasmAdekaikasya kAryatvenAbhAvAdekaikatra vA tattatsAmagayAmapi nopajAyante, sikatAtailavat , uktazca-"hetupratyayasAmagrIpRthagbhAveSvadarzanAt / tena tenAbhilapyA hi, bhAvAH sarve svbhaavtH||1|| loke yAvatsaJjJA sAmagrathAmeva dRzyate yasmAta / tasmAna santi bhAvAHbhAve sati nAsti saamgrii||2||73-74||tthaa-'pre'tyaadi / yadadRzya 2 tat khapuSpaM, dRzyaM cettasyApi vaidhurya, kutaH ? ityAha-'parabhAgAdarisaNao' tattAvannAstyevAsya, evaM madhyabhAgo'pIti TIkAkAraH, 'savvArAbhAgasuhumatAo' tti kevalamArAdbhAgo gRhyate, yadvA nAsAvapi yatastasyApyArAdbhAgasya sAvayavatvAtpunaranyaH khalvArAdbhAgastasyApyanyastasyApyanya iti sarvArAtIyasyApi sUkSmatvAd yAvadanupalabdhiH ataH paraM madhyabhAgadvayAnupalambhAdArAdbhAgasyApi cAbhAvAt zUnyatA'numIyate, uktazca-"yAvadRzyaM parastAvadbhAgaH sa ca na gRhyte| tena tenAbhilApyA hi, bhAvAH sarve svbhaavtH||1||" ityAdi, uktAni ca bhRtAnyataH sandeha iti pUrvapakSaH ||'maa kuru'ityAdi // bhagavAnAha-he AyuSman ! vyakta ! mA kRthAH-saMzayaM, mA bhRtAbhAvaM budhyastra, ma yato'sati bhUtakadambake na saMzayo yuktaH, api tvabhAvanizcaya eva, khapuSpakharaviSANayoriveti sAdharmya, 'juto so'tti yuktazcAsau | saMzayaH sati bhUtasaGghAte, yathA sthANupuruSayoriti, dRSTAntasiddhiM ca vakSya iti, evaM cet satastu yujyate nAsatastvityata:-'ko vA' | ityAdi / ko'tra vizeSahetuH ?, sarvAbhAve'pi-sarvazUnyatAyAmaviziSTAyAM sthANupuruSayoreva saMzayo, na khapuSpakharaviSANayoriti, eta| duktaM bhavati-sarvAbhAve bhinnAdhikaraNau saMzayAbhAvanizcayo na jyAyAMsau bhavataH, apica-viparyayaH kathaM na syAt 1, vAzabdAdubhayapakSAbhAvanizcayo'pi na syAt , sarvasaMzayo veti / apica AyuSman !-'paJca' ityAdi / pramANairyadArthAnAM prasiddhirjAtA bhavet tadA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zUnyatAni rAsaH vRttI // 534 // vizeSAva saMzayapravRttiH syAt , atra ca kiM vaidhuryamityAha-sarvapramANAbhAve viSayAbhAve ca kathaM saMzayo yuktaH?, nanu zUnyatAyAM sarvavikalpAbhAvaH koTyAcArya zreyAn , etaduktaM bhavati-jJeyanivRttI jJAnanivRtteH kathaM taddharmaH saMzayaH pravarttata?, tasmAnna zUnyaM jagaditi bhAvyatAm // 75-78 / / itazca'jami'tyAdi / AdizabdAdviparyayAnadhyavasAyanirNayAH, tena-'saMtI'tyAdi // saumya ! bhavato'pi bhAvAH santi, saMzayotthAnAta , yatsaMzayyate tadasti, yathA sthANupuruSo, yaccAsat na tatsaMzayyate, yathA kharaviSANakhapuSpe / atha dRSTAntamasiddhaM manyase sthANupuruSayoH // 534 // * sattvAsiddheH, uttaramAha-nanu tayoHsaccAsiddhau saMzayAbhAvaH prApnotItyuktametat / / 79-80 // 'savvA' ityaadi|| syAnmatiH-'sarvAbhA | ve'pi' viSayazUnyatve'pi sandehaH pravartate, tadyathA svapnAvasthAyAM, AnubhavikaM caitat , tasmAdanyathAsiddho'yaM dRSTAntaH, tacca na, yasmAnnaihavAsau sarvAbhAvaH, kiM kAraNaM?, smaraNAdinimittatvAt , etaduktaM bhavati-yadyabhAva eva syAt SaSThe'pi bhUtAntare jAtucitsvapnavRttirbhavet , | tathA ca-'aNu'ityAdi spaSTaM, yAvannAbhAvaH svapnaH, [yo]nAbhAvaviSayaH svapna iti yena sthANupuruSadRSTAntaH svapnodAharaNAdanyathAsiddhaH syAt // 81-82 // 'vinnANe'tyAdi / bhAvaH svapnaH vijJAnamayatvAd-vijJAnamayAnimittAdutpatteH ghaTavijJAnavata, athavA 'vihitanimittaH' pratipAditanimittaH svapno bhAvaH naimittikatvAghaTavat , na cAsiddho dRSTAntaH, aparAvadhikArthasiddhevakSyamANatvAt , tasmAnna na siddho muuldRssttaantH| adhunA vyabhicArAdhAyakadRSTAntamevAGgIkRtyAha-'savvA' ityAdi // 'sarvAbhAve' sarvapadArthazUnyatAyAM ayaM svapnaH ayaM cAsvapna ityeSA vibhAgasthApanA bhavataH kutaH 1, naiva, prApyAbhAvena saMvAdavisaMvAdAbhAvAt , svapatazca svapnadarzanAt , tasya cAnabhyupagamAt , tadanabhyupagamazca sarvazUnyatAbhyupagamAt , athavA sarvAbhAve dvayorapi samatA kathaM na syAt , svapno'pi svapno'svapnazca, asvapno'pi khapno'svapnazca, viparyayo vA kathaM na?, svapno'svapnaH asvapno'pi svapnaH, niyAmakAbhAvAt , evaM satyAnRtayorgandharvapura AHARASHTROL
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ * koTyAcArya * * | pATaliputrayoH tathyopacaritayoH siMhamANavakayoH // 2183-84 // 'kaja' mityAdi // ghaTamRtpiNDayoH ghaTacakrakartRNAM, vizeSAvakara kA zUnyatAni| 'vattA' iti ayaM vAdI idaM vyavayavaM paJcAvayavaM vA vacanaM, idaM vAcyaM abhiyeyaM, ayaM svapakSaH prakhyApanIyaH ayaM ca rAsaH vRttI prpkssH|| mAyendrajAlapadArthavAdinamevopAlambhayannAha-'kiMce'tyAdi // 'kiMca' anyacca he AyuSman ! kAkvA sthiratvaM ca dravatvaM ca calatvaM cArUpitvaM ca sthiradravoSNacalArUpitvAni etAni niyatAni sadaikasvabhAvAnyupalabhyante, tathA zabdAdayazca // 535 // // 535 // sadaiva grAhyA upalabhyante, tathA zrotrAdIni ca sadaiva grahaNAni dRzyante / 'samatA' ityAdi // ataH kiMca Na suNNaMmi | samatA iti sarveSAM 'samatA' samasvabhAvatA ? viparyayo vA-viparItena rUpeNa pratipattirvA ?, kimiti vA na sarvAgrahaNaM ? na caiSA | bhrAntiH, dezAdiniyamenotpadyate, atha ceya bhrAntistathA'sti vA na vA ?, asti cedabhyupagatahAniH, nAsti cet santi bhAvA nirdhAntatvAdiha ghaTavat , athavA zUnyatA samyag azUnyatA tvasamyagiti notpazyAmaH, sarvasya mAyendrajAlakalpatvAbhyupagamAt , * ato bhUtAbhAve'yatnaprasaGgaH / yacca manyase na svato bhAvAnAM siddhiriti // 85-87 // atrocyate-'kihe'tyAdi // kathaM svaparobhayavi SayA te buddhiH 1, etadukta bhavati-idaM hrasvamidaM dIrghamidaM cobhayamityevaM zRGgagrAhikayA kathaM buddhiH kriyate ?, kathaM ca teSAM hUsvAdInAM parasparamasiddhiriti, nanu viruddhaM bAdhitatvAnmAtAvandhyAvat , ayamatra bhAvaH-na khalu parAvadhikamevArthasacaM, yata uktaM asmatsayUthyaiH "yadi madhyamAyAH sAmarthyAtpradezinyAM istratvamasajjAyate kasmAcchazaviSANe na bhavati ?, zakrayaSTau svAtmani vA, yatastatra na bhavati / ataH siddhasya vastuno'nantapariNAmAtmakatve'pi sati tattatsahakArikAraNasannidhAne tattadrUpamabhivyajyata" iti, ata uktaM 'kihe tyAdi pUrvArddham / atha virodhaparijihIrSayA idaM 'paramatyA' paradhiyocyate, na tu svamatyA, yaduta isvadIrghobhayamiti, 'jampi bhaNAmi taMpi **S OS
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 536 // ka na bhaNAmiti vacanAt, atrApi prAptAparAdhamupAlambhayannAha - tava svamatiH paramatiriti vizeSaH, kuto 1, nanu ghoTArUDhasya vismRto ghoTaH / apica uktaM 'samayAvivajjaove'tyAdi vAryatAm / apica- ApekSikavastusaccavAdin ! 'jugava' mityAdi // 'te' tava | pradezinI madhyamayostadAkArapratibhAsaH yugapadvA bhavet krameNa vA ?, yadi yugapat kA'pekSA ? yena jJApakamunnIyate na dIrghetyAdi, tasmAtsvato'pi siddhiriti bhAvaH / atha krameNa tataH pUrve dUsve tatprathamatayA gRhyamANe satyuttare kAspekSA 2, nanu svarUpeNaiva gRhyate na parAvadhikaM tatsattvamiti / AdI' tyAdi / yacceha bAlasya - tadaharjAtasya zizoH Adau -nayanakapATodghATana samanantarameva snigdhakadalIdalayogAdvijJAnaM prAdurasti tasyAnyatra kA'pekSA ?, na kAcit, tasyAdyatvAt, ato viSayasyAGgulyAdernApekSikameva rUpaM, na hi zuklaM pratItya siddhaM nIlamiti, na zuklavazenetarad vijJAne svAtmAnamarpayati, krameNetyAdinA, athavA tulyayordravyayo dIrghatayA gRhyamANayoH kA parasparamapekSA ?, na kAcit, tulyayorgrahaNAt, locanadvaya iva, tathAhi - locanadvaye tulyagrahaNAt na dIrgha svavyapekSAdvAreNa tathA vijJAnamupajAyate // 'kiM hassAo' ityAdi // yadi ca sarvasyAsacaM tataH kimiti hrasvAt pradezinIdravyAddIrghe madhyamAdravye | tadabhidhAna pratibhAsavyavahAraH pravartyate bhavatA ?, nanu dIrghAdeva dIrghe kiM na pravarttyate 1 tayorasaccAvizeSAt / evaM kiM dIhAo hasso hassAo caiva kiM na hassammI tyevamapi draSTavyaM tathA kimiti vA na khapuSpAddIrghe tadabhidhAnAdi kriyate, laghuni vA, tathA yadi ca sarvasyAsacca tataH kimiti na khapuSpAt khapuSpe 1, kimiti na zukazukAtaH zukazukAyAM tadabhidhAnAdi kriyate, akRte ca dIrghA - dIrghe svamAhAtmyasiddhe, tasmAnna zUnyaM jagaditi paramArthaH // 'kiM vA' ityAdi // 'vA' athavA sarvasyAsacce'pekSayA'pi kiM 1, zUnyatApratyanIkatvAd ghaTavat, ataH kimiti sAdhyate hrasvaM pratItya dIrghamityAdi, bhavenmatiH - bhavataH svabhAva eSa yadutAsacve'pyapekSAvyavahAro zUnyatAni rAsaH | // 536 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 537 // SASARSHARE-15 dRSTaH, na ca svabhAvo'pi paryanuyogamarhati, tadyathA-"agnirdahati nAkAza, kotra paryanuyujyatAm 1" ucyate-svo bhAva iti svabhAvaH, zUnyatAnitatazca svaparabhAvayorabhyupagamataHsvapakSakSatiprasaGgaH syAt , na cAsau vandhyAputraprakhyAnAM svabhAvaH syAt , tasmAdyatkiJcidetad , atonApekSA || rAsa: nAma kAcit astIti prkrnnaarthH| 'hojA ityAdi / 'vA' athavA bhavedvA, apekSAtaH svataH siddhe vastuni, kimityata Aha-vijJAnamabhidhAnamAtraM vA?, dRSTAntamAha-yathA dIrgha svamiti vA / anabhimatapratiSedhamAha-'na tu sattA hoja'vekkhAo' ityanuvarttate, tasyA aparA // 537 // vadhikatvAt , tathA zeSA vA dharmA-rUpAdayaH 'natu hoja'vekkhAo' ityanuvartate, tathAhi-na paramANUnaGgIkRtya ghaTarUpAdiparamANusiddhirvyavasthApyate, hrasvasiddhyeva diirghtvsiddhiH| etacca galepAdikayA prasAdhayannAha-'iharA ityAdi ||'itrthaa' apekSayA sattve sati 'hrasvA bhAve' hUsvanivRttau dIrghasya sarvavinAzaH syAt , tadbhAvabhAvitvAt , na cAsau, atadbhAvabhAvitvAt , tasmAd ghaTAdisattvaM rUpAdayazcAnapekSA kA aparAvadhikAH, pUrvamapekSA na ghaTata ityuktam , adhunA'syAM satyAM svapakSasiddhimutpazyan bhagavAnAha-'jAvI'tyAdi |yaapi ceyamapekSA | | svasya dIrgha prati 'sAna mata'tti asAvapyasya na matA-nAbhISTA, kimapekSyetyAha-apekSaNamapekSako'pekSaNIyaM, tatrApekSaNaM kriyA apekSakaH kartA apekSaNIya karma-dIrghatvaM, tadevaM 'savveM'ityAdi spaSTam / athavA kimanenaikAntavAdena?, ytH-'kiNci'ityaadi|| 'nicchaya' ityAdi / atra jaladaH svataH siddho, na kartuH, tatkAraNadravyasaGghAtAnanyatvAt, paratastu ghaTaH, kizcidubhayato yathA mAtApitRbhyAM svakarmA5 nuSThAnena ca pumAn, kiJcittu nityasiddhaM nabhovat, etaccaivaM vyavahArataH, anyathA sarvasvata eva, kevalaM bAhyaM nimittabhAvaM pratipadyate, yadi meM punarnimittenaiva kriyeta kriyeta tarhi kharaviSANamapi, etattu nizcayataH ubhayanayamatAvarodhena ca nayazAsanavyavasthA padArthasthitiveti // // 93-98 // yadapyabhyadhAyi bhavatA 'atthittaghaDegANegayA ya ityAdi atrocyate-'atthI'tyAdi / iha bhavataH asti ghaTaH, na nAsti, R
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 vizeSAva | 'evaM pratipanne' evaM cetasyArUDhe sati tato'stitvaghaTayoH kimekatA anekatA veti vikalpadvayaM kRtvA zUnyatA pariNatA, tanmaivaM kuru, yataH tyatAni. koTyAcArya / paryAyamAtracinteyaM bhavato, na punaranyapathapravRtticinteti, atra bodhyase, ghaTAdyastitvaparyAyaH syAdekaH syAdanekaH, svagata ekaH paragata- rAsaH vRttI | stvanekaH, anyathA tayoraikyaM bhavediti vakSyAmaH, itthaM caitad, anyathA nAstitve pratipanne'pi yadyete syAtAM tataH kimiti na kharazRGge 'stitvena sahakatA'nekateti vikalpyate / apica-evaM bhavato'pi vikalpAvADhaukatAM, tthaahi-'ghdd'ityaadi| ghttshuunytyornytvmn||538|| 13 // 538 // nyatvaM vA ?, prathamapakSe saumya! ghaTAdadhikA-yutA kA zUnyatA ?, nanu ghaTamAtraM pazyAmaH, athaikatvaM-ananyatvaM tathA'pi ghaTamAtrameva pazyAmaH, | zUnyatAbhAga na kazcid ghaTadharmaH pratIyate, sarvapramANAnupalabdheH, kharaviSANavat / apica-'viNNANa ityAdi // sarva zUnyamiti vijJAna| (vacana) vAdinoH-sarva zUnyamiti ca vacanavakoH anayorekatvaM cenna zUnyatA nAma, vastudharmatvAt ekanavatasya, tadyathA vRkSaziMzapAtvayoH | anyatve vijJAnavacanayoH vAdinaH ajJAnI jJAnena zUnyatvAnnirvacanazca zUnyatvAt, tataH kathaM bhavAn vAdI ?,ubhayarahitatvAt kharaviSANa-| | vat / tadevaM svapakSaparapakSazAtanena niHsphuraM kRtvA'nAlocitAbhidhAyitvamasya bhagavAnAha-yaccAbhyadhAyi ekatvavikalpe-yo ghaTaH sa evA|stIti ghaTamAtrA'stItvasyAvarodhAd ghaTamAtrabhAvataH pratipakSAbhAvAt tasyApyabhAva' iti||99-2200|| ttr-'ghdde'tyaadi||'ghttsttaa' | ghaTAstitvaM ghaTasya dharmo, nAnyasya paTAdeH, sa ca ghaTasattAlakSaNo dharmastato ghaTAdananyo vartate, paTAdezca sakalasya trailokyasyAsAdhAraNasya sattA'vaSTambhena pRthasiddhasya bhinnaH-arthAntaraH ghaTasya sattAlakSaNo dharmaH, tanvena tvevaM padArthasiddhiH, yena caivaM teNa asthi ghaDotti bhaNie ghaTa evAnyavyavacchedadvAreNAstItyayaM niyamaH kaH ?, paTAdInAmapi bhAvAt, tathA'sminneva vikalpe yaduktaM 'yo yo'-18 |sti sa sa ghaTa' iti sarvathA ghaTaprasaGga ityadhunA prAha- 'jaM vetyAdi / 'yadyadasti' yo yo'sti 'tattaddhaTa iti' sa sa ghaTa iti,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ E vizeSAva zUnyatAnirAsa: // 539 // // 539 // evaM sarvasya sato vastunaH ghaTatAprasaGgaH, kaH?, nanvetAvanmAnaM bamo-ghaTo'sti, yaduktaM ghaTasya vA sarvAstitvamiti, aniSTaM caitadityatrAha, kathaM ca ghaTo'stItyukta sthAna eva tasmin sarvAstitvAvarodhena sarvAtmakatA'syocyate, tatazca ghaTe sarvasaGkara iti / / 01-02 bhAvArthamAha'atthI"tyAdi // tena astItyAkArite ghaTo vA gampate aghaTo vA-paTAdiH, vizeSasattAsaMkrAntatvAd , 'ghaTo u attheva'tti | ghaTa iti cokte'styeva gamyate, na zUnyatA, udAharaNamAha-yathA drumazcato'cUto vA, cUtastu duma eveti, yaccoktaM yaccotpAdi tatrotsa|nnA kathA' ityato yajjAtaM jAyata ityAyana praSTavyo devaanaaNpriyH| 'kiMta'mityAdi // jAtAjAtobhayamapi sadyadajAtaM taka jAtaM bhava cetasyArUDhamiti, evaM yatra lakSyabhUte matimAdhAya ete vikalpAH pravaya'nte bhavatA nanu jAtaM sarvathA cAjAtamiti vavacanavirodhaH, atha vihvalIbhUtatvAnmanyase-jAtamapi na jAtaM tatastarhi nirviSayA amI vikalpAH, athavA kiM na khapuSpe'yaM vicAraH 1, kiM vA na samatA? kiMvA na viparyayaH ? / atha paramatyocyate, na svamatyA, asaMbhavAd abhyupagame zUnyanayacyAvanAt , apica-'jadItyAdi / yadi | sarvathA etAvatAM vikalpAnAM kenApi na jAtaM ghaTavastu tataH kimiti mRtpiNDavyayAnantaraM tadupalabhbhaH ? pUrva vA mRtpiNDAdau kimanupalambho'bhUt ?, punazca kiM kAlAntarabhagnasyAnupalambho bhvissyti||03-05|| nimne praaptmupaalmbhynnaah-'jhe'tyaadi| 'jahA sunnavayaNaM' ti yatheha bhavadIyaM zUnyavacanaM jAtaM na jAtaM nAjAtaM na jAtAjAtaM na jAyamAnaM, tathA bhAvA apItyazUnyaM jagat / atha jAtamapi sadidaM zUnyatA'bhidhAyakaM vaco na jAtaM, upalakSaNaM cedamitareSAmapi, mA bhUcchUnyatetyata ucyate-prabhASitA zUnyatA kena ?, na kena| ciditi, sarvasyAzUnyatA tasmAt-'jAyatI'tyAdi / / jAyate jAtaM ghaTavastu ghaTamRdo, ghaTo mRdUpatayA jAto jAyata ityarthaH, ajAtaM sa eva tasyA AkArataH, jAtAjAtaM sa eva mRttayA AkAratazca, jAyamAnaM kriyAkSaNe vartamAne, kiJcicca sarvathA na jAyate, pUrvakRtaM ROCRACAMACHAR NARIES
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva tadyathA ghaTo ghaTatayA, etacca vivakSayA ghaTakArya, na sarvathA kiMcit , tathAhi-rUvittI'tyAdhuktArthA // 'pubve'tyAdi pUrvakRto na ghaTatayA | sAmagrImayakoTyAcArya hai jAyate, tathA paTAdiparyAyaistadubhayena ca, tathA jAyamAnazca ghaTaH sarvathA paTatayA na jAyate, kharaviSANavat // 'vomAdI'tyAdi / | tvanirAsa: | vyomAdi ca nityajAtatvAtsarvathA na jAyate tena gaganatvena,dravyatayA jAtatvAt , paryAyagatyA tu bhajanIyaM sarva jAtAdivikalpaiH, tathaiva | // 54 // codAhRtam // 2206-2210 // // 54 // dIsai sAmaggimayaM savvamihatthina yasA naNu viruddhaM / gheppai va na paJcakkhaM kiM kcchbhromsaamggii?||2211|| sAmaggimao vattA vayaNaM catthi jai tokao suNNaM? aha natthi keNa bhaNiya vayaNAbhAve suyaM kenn?||2212|| jeNaM ceva na vattA vayaNaM vA tona saMti vynnijjaa|bhaavaa tosuNNamidaM vayaNamidaM sacamaliya vA ? 2213 // jai saccaM nAbhAvo ahAliya nappamANameyaMti / anbhuvagayaMti va maI nAbhAve jujjae taMpi // 2214 // sikayAsu kiM na telaM? sAmaggIo tilesuvi kimatthi ? / kiM va na savvaM sijjhai sAmaggIo khpupphaannN?||2215|| savvaM sAmaggimayaM neganto'yaM jo'nnurpeso| aha so'vi sappaeso jatthAvatthA sa paramANU // 2216 // | dIsaha sAmaggimayaM na yANavosaMti naNu viruddhamiNaM / kiMvA'NUNamabhAve nipphaNNamiNa khapupphehiM // 2217 // desassArAbhAgo gheppai na ya sotti naNu viruddhamiNaM / savvA'bhAve vi na sogheppai kiM khrvisaannss?||2218|| parabhAgAdarisaNaonArAbhAgo'vikimaNumANaM te?| ArAbhAgaggahaNe kiMvana prbhaagsNsiddhii||2219|| savvAbhAve'vi kaoArAparamajhabhAganANattaM / aha paramaIeN bhaNNai saparamaivisesaNaM katto ? // 2220 // FACARRORS-OES
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva. AraparamajjhabhAgA paDivaNNA jai na suNNayA naam| appaDivaNNesuvi kA vigappaNA khrvisaannss??||2221|| sAmagrImayakovyAcArya savvAbhAve'vArAbhAgo ki dIsae na prbhaago| savvAgahaNaM va na kiM kiMvA na vivajao hoi||2222|| 4 tvanirAsa: parabhAgadarisaNaM vA phalihAINaMti te dhuvaM saMti / jaivA te'vi na saMtA parabhAgAdarisaNamaheU // 2223 / / savvAdarisaNau ciya na bhaNNai kIsa bhaNai tannAma ? / pubvambhuvagayahANI paJcakkhavirohao ceva // 2224 // // 541 // // 54 // natthi paramajjhabhAgA apaJcakkhattao maI hojaa| naNu akvatthAvatI appaccarakhatahANI vA // 2225 / / 'dIsatI'tyAdi / yaccAbhyadhAyi bhavatA sarvamiha kArya sAmagrayAtmakaM dRzyate, sa bhAve cAsau nAstItyetadapi viruddhN,hai| dhUmopalabdhAvapi pradezavizeSe na tA (agnya)pratipattivat , avidyamAnamapyavidyopaplavAd dRzyate, etaduktaM-"kAmasvapnabhayonmAda0" ityA-| dIti ced , ucyate-yadyevaM tataH kiM kacchaparomasAmagrI pratyakSaM na gRhyate ?, kimiha samatA viparyayo veti // 11 // 'saamggii'tyaadi| sAmagrI-urakaNThazirastAlujihvAdisamudAyAtmikA tanmayaH sAmagyAtmakaH, ko'sau ?, vaktA yadyasti tasya vA vacanaM tatkArya 'to' tataH zUnyaM jagat , kutaH ?, atha tadetAvatsAmagyAdi nAsti, tataH kena bhaNitaM nAstIti ?, na kenacit , kAraNAbhAvAt , kena ca zrutaM ?, | ato vipryyH| 'jeNa'mityAdi / ata eva zUnyamiti ceducyate-idaM vacanaM gAthApAdatrayoktaM satyaM vA'lIkaM vA ? / 'jtii'tyaadi| yadi satyaM tato nAbhAvo vaktRvacanavacanIyAnAM, athAnRtamasyApramANatvAttathA'pyazUnyam / 'anbhuve'tyAdi, yathA tathedamabhyupagataM cenanu tadeva pRcchayate (kena kiM kathamabhyugatamiti) cakrikA / Aha-anyadUSagAbhAvArika tadeva tadevovyate ? idamAzajhyAha-nAkA bhAva etad yuktaM yadutAbhyupagantA'bhyupagamo'bhyupeyaM ceti // 'sikate'tyAdi / apica-abhAvasAmagrImayatve sati sikatA reNu sAma
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 542 // PROSCORROLOCAL grItaH kiM kasmAnna tailaM bhavad dRzyate ?, 'tileSu vA tilasAmagrayAM vA 'kiM' kasmAdasti tailaM?, athavA kiM sarva 'na siddhayati' sAmagrImaya| na bhavati khapuSpasAmagrItaH, abhAvasAmagrayavizeSAt , tasmAd bhAvarUpasAmagrI svaM svaM kAryamupakalpayatIti bhAvanA // 'savva'mityAdi tvanirAsa: apica sarva sAmagrayAtmakaM dRzyata iti yaducyate tannAyamekAnto, yasmAdaNurapradezatvAt kAryAnumeya ityAdi, athAsAvapyaNuH sapadezastato'sAvapi sAmagrayAtmaka iti, ucyate-yatrAvasthA bhaviSyati so'Nuratoniyama iti / Aha-na santyeva te, sAmagrayAtmakatvAd, 13 // 542 // ucyate- 'dIsatItyAdi / sAmagrayAtmakaM sarvamupalabhyate, na cANavaH santIti, na tu viruddhaM, sarvAnRtavacanapratipattivat , kiM ca aNu sAmagrathabhAva idaM kArya sAmagrayAkhyaM khapuSpaiH 'niSpannaM' AvirbhUtaM bhavataH, khapuSpaireveti cedatrApi virodhaH vikalpAbhAvaH samatAviparyayo | veti // 17 // desetyAdi / yaJcocyate-kevalaM dRzyAsyArAdbhAgo gRhyate yadvA na vA'sAvapIti, nanvidaM virudaM, pazyata epAdarzanAt, sarvAbhAvAd bhrAntiriyaM ced , ucyate-sarvAbhAve'sau ArAdbhAgaH kasmAnna kharaviSANasya dRzyate ?, kasmAna samatA viparyayo vA ?, yaccoktaM atisUkSmatvAnupalabdhito nAsti, tatrAtisaukSmyamevAgrahaNanimittamiti, tatratatsyAt-parabhAgAgrahaNAdArAgAgAgrahaNataH zUnyateti ucya| te-'pare'tyAdi // parabhAgAdarzanAdArAdbhAgo na gRhyata ityatra bhavataH kimanumAnaM ?, etaduktaM bhavati-yatpratyakSeNa sakalalokamasiddhaM tatkimanunAnena vAdhyate ?, agnyauSNyavat , apica-ArAdbhAgapratyakSatAyAM kiM na parabhAgasaMsiddhiH?, saMbandhitvAt , prayogaH-dRzyasya parabhAgo'sti bhAgatvAtparabhAgasya ArAdbhAgavat , na puNo parabhAgAdarisagaoNArAbhAgova'sthitti aNumANamatthi, pratyakSasiddhatvAdityuktaM, syAt bhAgatvAdityayamasiddho hetuH, tacca na, pUrvAparavirodhAt , nanUktaM bhavatA 'yAvad dRzya parastAvadbhAgaH sa ce' tyAdi, yathoktamArAdbhAgasyApi sAvayavatvAt , punaranyo'nyo yaavdnuplbdhiriti||18-19|| atrocyate-'savvA ityAdi knntthN| evam-'Are'tyAdi kaNThA,
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ navaraM kimiti na kharaviSANamevaM vikalpyate yena stambhAdi viklpyte| 'savvA'ityAdi / kimiti vA sarvastambhAbhAve tulye Na parabhAgo vizepAva | dIsate, dIsae ya ArAbhAgo, kiMvA nobhayAgrahaNaM viparyayo vA ubhayagrahaNamiti ceti kimiti vikalpAH 1, paramatyeti cennanUktaM, sAmagrImayakoTyAcArya tvanirAsa: vRttI yaccoktaM 'dhuri parabhAgAdarisaNao'tti, atraiva prakArAntareNa dRSaNamAha-'pare'tyAdi / 'vA' athavA parazcAsau bhAgazca parabhAgastasya darzanaM parabhAgadarzanaM tat 'sphaTikAdInAM' sphaTikAbhrapaTalAdInAmasti, ityevaMkRtvA 'te' sphaTikAdayaH 'dhruvaM' nizcita 'santi' vidyante, ato||543|| 'zUnyaM jagat , yadi (na)ca te sphaTikAdayo'santaH-avidyamAnAH, ataH parabhAgAdarzanAdityayamasiddho (na)hetuHsthAt , idaM parijihIrSu // 543 // | rAha-nanvarthApattisameyaM jAtibhaNyate, vibhramamAtrAdhAyakanvAd , yatheha prayatnAnantarIyakatvAdanitya ityupadiSTa nAvazyamaprayatnAnantarIyakatvAnnitya iti, evamihApi na santi bhAvAH parabhAgA(darzanA)dityupadiSTe nAvazyaM parabhAgadarzanAt santIti bhavati, taca na, yatastatra prayatnAnantarIyakasyAsapakSavyatirekadarzanAdaprayatnAnantarIyakatvasya cAdarzanAt , tathAhi-aprayatnAntarIyakatvaM sapakSepyAkAze asti, vipakSe ca vidyudAdAvasti, syAdiyamAnaikAntikI jAtiH, iha ca bhavataH sarvAsadvAdinaH ko vizeSo yadbhayAdvizeSyopadizyate parabhAgA darzanAdasaditi, kimiha mA bhUt parabhAgadarzanAt , saccAsaca, yathehApayatnAnantarIpakatvAt , nityaM cAnityaM ca, evaM yadi hi bhavataH 6 kuzcidapi hetoH sattvapratipattiH syAt syAtparabhAgAdarzanAt , asaditi vizeSaNamanurUpam // 20-23 // apica-'savvA'ityAdi / api 8 hai sarvAdarzanAdityevameva praguNaM kimiti na bhaNyate yena vyavacchedaM kRtvA heturabhidhIyate ?, vyutpAdita ivAha-tannAma sarvathA zUnyatvaM sAdhyo'rtho'smAkamiti, ucyate, naitadevaM, yataH pUrvAbhyupagamahAniH, sarvAdarzanena parabhAgAdarzanaM bAdhyata ityarthaH, apica-evaM pratyakSavirodhazca ghaTAdipratyakSatvAt / 'natthI'tyAdi // syAt na staH paramadhyabhAgau kharaviSANavadapratyakSavAd , ucyate-nanu akSANAmarthasya ROHAGRALERY
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAna 0 koTyAcArya vRttau // 544 // cApattiH siddhyati, akSamakSaM prati varttate iti pratyakSavyapadezAt, tatsadbhAve cAbhyupagamahAniH, na cedevamakSArthAviSyete tataH 'appaJca kkhattahANI ' tato'pratyakSatvAditi heturhayate, kiM pratyakSanivRtyA tayorabhAvazcodyate // 24-25 // apica - anaikAntiko'pi heturityAhaatthi apaJcakkhaMpi hu jaha bhavao saMsayAivinnANaM / aha natthi suNNayA kA ? kAsa va keNovaladdhA vA 1 / / 2226 // paJcakkhesu na jutto tuha bhUmijalA'nalesu saMdeho / anilA''gAsesu bhave so'vi na jutto'NumANAo || 22277 atthi addisApAiyapharisaNAINaM guNI gunnttnno| rUvassa ghaDo vva guNI jo tesiM so'nilo nAma // 2228 // atthi vasuhAi bhANaM toyassa ghaDo vva muttimattAo / jaM bhUyANaM bhANaM taM vomaM vatta ! suvvattaM // 2229 // evaM paJcakakhAippamANasiddhAiM soma ! paDivajja / jIvasarIrAhArova ogadhammAI bhUyAIM ||2230|| kiha sajjIbAI maI liMgAo'nilAvasANAiM / vomaM vimuttibhAvAdAdhAro caiva na sajIvaM // 2231 // jammajarAjIvaNamaraNarohaNA''hAradohalA''mayao / rogatimicchAIhi ya nArivva sacepaNA taravo // 2232 // chikkaparoiyA chikkamettasaMkoyao kuliMgo vva / AsayasaMcArAo viyatta ! vallIviyANAI // 2233 // sammAdao ya sAvappabohasaMkoyaNAio'bhimayA / baulAdao ya saddAivisayakAlovalaM bhAo ||2234 // maMsaMkuro vva sAmANajAirUvaMkurovalaMbhAo / tarugaNaviddumalavaNovalAdao sAsayAvatthA ||2235|| bhUbhikkhayasAbhAviyasaMbhavao dadduro vva jalamuttaM / ahavA macchova sabhAvavomasaMbhUyapAyAo // 2236 // aparapperiyatiriyAniyamiyadiggamaNao'Nilo govva / analo AhArAo viddhivigArovalambhAo / / 2237 // 40% bhUtapaMcakasiddhiH // 544 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhRtapaMcakasiddhiH vRttau // 545 // taNavo'NanbhAivigAramuttajAittao'NilaMtAI / satyAsatthahayAo nijIvasajIvarUvAo // 2238 // vizepAva0 koTyAcArya sijhaMti somma ! bahuso jIvA navasattasaMbhavo naviya |primiydeso logo na saMti cegidiyA jesiN||2239|| tesiM bhavavicchittI pAvai nehA ya sA jao teNaM / siddhamaNatA jIvA bhUyAhArA ya te'vassaM // 2240 // ___ 'atthii'tyaadi| nanvapratyakSamapyasti yathA'nyeSAmapratyakSamapi bhavadIyaM vijJAnaM, evaM tAvapi bhaviSyataH, tthaa'naikaantikprihaaraarthmu||545|| 4 cyate-nAstIdam ,ucyate, keyaM zUnyatA ? kasya vA kena vopalabdhA?, ataHzUnyatA'nupapattiH, tasmAt saumya ! 'pcc'ityaadi| pRthi vyaptejassuna te sandeho yuktaH, pratyakSatvAt svasvarUpa iva, anilAkAzayorbhavediti so'pi na kaaryo'numaansiddhtvaat||26-27|| 'atthI'tyAdi / asti adRzyenApAditA vA (nAM)sparzanazabdavRttikampAdInAM, kaH? ityAha-guNI, kutaH? ityAha-guNatvAt, spazanAdInAM ye guNA| ste vidyamAnaguNinastadyathA ghaTarUpAdayaH, tathA ca guNAH sparzAdayastasmAdguNimantaH, sa cAnilaH / paJcamAstitvamAha-'atthI'tyAdi | spaSTA, prayogaH-vidyamAnabhAjanAH pRthivyAdayaH mUrtatvAttoyavat , taccAkAzamityato'sti taditi, sAdhyaikadezadRSTAntaparijihIrSayA cocyate-vidyamAnabhAjanA pRthivI mUrtatvAttoyavad , tathA Apastejovat tejo vAyuvat vAyuH pRthivIvat / / 28-29 / / 'eva' mityAdi spssttaa| 'kiha sajjI'tyAdi / ucyante jIvaliGgopalabdhezcatvAri, tathAhi-'jamme'tyAdi // sacetanAstaravaH janmajarAjIvanamaraNasadbhAvAt , yo yo janmajarAjIvanamaraNavAn sa sa sacetano dRSTastadyathA nArI, Aha-sarvejnaikAntikAH, vipakSe'pi darzanAta , tadyathA-jAtaM dadhyacetanaM ca, evaM jINaM vAsaH, saMjIvitaM viSaM, mRtaM kusumbhakamityAdi, ucyate, samuccayena grhnnaaddossH| tathA sacetanAH kUSmANDibIjapU. rakAdayaHkSatarohaNAt nArIvat, evamAhAropAdAnAd dauhRisadbhAvAt AmayasadbhAvAt rogacikitsAsadbhAvAt nArIvat ||30-32||'chikke' ROLARSACARALLA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva tyAdi / sAtmakAH spRSTaprarodikAdayo vanaspatayaH spRSTamAtrasaGkocanAt pipIlikAdivat , tathA vallIvitAnAdi, AzrayaM pratyutsarpa bhUtapaMcakakoTyAcArya | NAt , AzrayotsarpaNAnyathA'nupapatteH / 'sammA'ityAdi // sampAdayazcetanAvatvenAbhimatAH svApAdimacAddevadattavat , tathA bakulAda- siddhiH vRttI yazca zabdAdiviSayopabhogakAlopalambhAd devadattavat / 'maMsa'mityAdi // tarugagavidrumalavagopalAdayazca svAzrayAvasthAH santazcetanAH chede samAnajAtIyAGkurotthAnAt artho'kuravat / 'bhUmI'tyAdi / sAtmakaM bhaumaM jalaM kSatasamAnajAtIyasvabhAvasaMbhavAt daduravat / Iman // 546 // | athavA'ntarikSaM abhrAdivikArasvabhAvasaMbhUtapAtAt matsyavat // 33-36 // 'apre'tyaadi| sAtmako vAyuH aparapreritatiryaganiyatadiggati| matvAd govat / tejaH sAtmakamAhAropAdAnena vRddhivizeSopalabdhestadvikAradarzanAcca puruSavat / 'taNavoM ityAdi ||tnnvo'nilNtaa iti, pRthivyaptejovAyavastanavaH, anabhrAdivikAramUrtimadupalabdhegavAdibondIvat , abhrAdi tu na tanustanumAtratvAt , tAo ya NijjIvasajIvarUvAo puDhavAditaNuo zastrAzastropahatatvAt , etaccAsAM lakSaNaM gamyaM vrnnaadibhiH| apic-mijjhtii'tyaadi|| yeSA mekendriyA vanaspatyAdayo na santyeva jIvAsteSAmapi saumya ! ajasraM siddhayantIti bahuzo 'jIvA' trasAH na ca navasaccotpAdaH, 4 asaMbhavAt , parimitadezazca lokaH, tadAdhArAH sthUrAH stokA eva bhavanti, teSAM kimityAha-'tesimityAdi / teSAM saMsArocchedaH prApnoti, yeSAmapyanantA lokadhAtavasteSAmapyetajIvatvAnabhyupagame saMsArocchittiH pratajati, pratistraM ca nirvANamuktaM, na cAsAviSTA| 'nAdyaparyavasitatvAdasya, sarvatantrAntarIyasiddhatvAcca, tasmAtsacAnAmAnantyamabhyupeyaM, zarIriNazca te saMsAritvAt manuSyAdivat / na ca teSAM vanaspatyAdInAM AhAreNAnyazarIramanyathA'styuvyatAM, na cedamabhidhAtuM yujyane, asaMbhavAd, Ato'bhyupagamyatAmamISAM cetanatvamiti // 37-40 // evaM sthite satyAha FRORG
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 547 // evamahiMsAbhAvo jIvaghaNaMti ya taM jao'bhihiaM / satthovahayamajIvaM na ya jIvaghaNaMti to hiMsA ||2241 // na ya ghAyautti hiMso mAghAeMtotti nicchayamahiMso / na viralajIvamahiMso na ya jIvaghaNaMti to hiMso // instar haMso duTThattaNao mao ahimaro vva / bAhiMto navi hiMso suddhattaNao jahA vijjo // 2243 // paMcasamio tigutto nANI avihiMsao na vivarIo / hou va saMpattI se mA vA jIvovaroheNaM // 2244 // asubho jo pariNAma sA hiMsA so u bAhiranimittaM / koi avekkhejja na vA jamhA'NegaMtiyaM bajnaM // asubha pariNAmaheU jIvAbAhotti to mayaM hiMsA / jassa una so nimittaM saMto'vi na tassa sA hiMsA // saddAdao rahaphalA na vIyamohassa bhaavsuddhiio| jaha taha jIvAbAho na suddhamaNaso'vi hiMsAe || 2247 || chinnammi saMsayammi jiNeNa jarAmaraNavipyamukkeNaM / so samaNo pavvaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM (ni. 160) 'eva' mityAdi / Aha evaM na bhikSurahiMsakaH, jIva ghanatvAllokasya, ucyate- naitadevaM yato'bhihitamanantaraM zastropahatamajIvaM pRthivyAdilakSaNaM gamyate, na ca yatInAM kAraNe vyavahAra iti, apica-na jIvadhanaM trailokyamityato hiMsA saMbhAvyate, ajIvaghane'pi hiMsAsadbhAvAt / tathAhi - 'na ye' tyAdi / 'na nighnanneva hiMsra' ityAdi spaSTam // 41-42 // kintu - 'ahe 'tyAdi / animannapi hiMsra ityAdi, spaSTaM / siddhAntasthitimAha, athavA evamihApi - 'paMce 'tyAdi // paJcasamitastriguptaH jJAnI-zuddhAtmA sacvoparodhaparihArakriyAbhijJaH sAdhurmannapi na hiMsraH, bAhyAnaikAntikatvAt, 'saMpattI e'vi mucai baharAo tivacanAt na viparIta: - anighnannapi 'na' na hiMsraH AntaraikAntikatvAt, 'avahatovi na muccaI' tyAdivacanAt / tathA 'hou ve'tyAdi, tathA'pyasau hiMsaka eveti // 43-44 // uktamevArthaM ahiMsAsiddhiH // 547 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ tort vizeSAva spaSTayanAha-'asubho ityaadi|| hiMsAlakSaNaM cedaM, hiMsAkA', ucyate-yo'yaM 'azubhaH saGkliSTaH pariNAmaH, sa bAhyaM nimittamapekSate | ahiMsAkoTyAcArya naveti, ucyate, sa kazcidvAcaM nimittamapekSate, siMhavyApAdakasyeva, 'na veti kazcit nApekSate tandulamatsyAderiva, kimityata Aha- siddhiH anaikAntikatvAdvAhyasya / 'asubhetyAdi / yo'pyayaM bAhyaH satvAbAdhakriyAvizeSaH so'pyantaHkaraNaheturiti kAraNe kAryopacAravRttyA // 548 // ne prANopacAravaddhiMsetyupacaryate, anyathA'ntaHkaraNapariNAma evAzubho hiMsaikAntikItyuktaM, sa idAnIM bAhyasaccAbAdhakriyAvizeSo | // 548 // vidyamAno'pi na yasya zuddhAtmano'ntaHkaraNavikriyAheturna tasyAsau hiMsA'bhidhIyate // kathamityAha-'sadde'tyAdi spaSTA, tasmAt 'na yetyAdi sthit| ato'sti vyakta ! bhRtAni cetanAni ceti pratIhi, yacca manyase-"svapnopamaM vai sakalamityepa brahmavidhiraJjasA | vijJeyaH" ityAdi, asya cAyamarthaste bhAsate-svapnopama-svamasadRzaM vai nipAto'vadhAragArthaH sakalaM-azeSaM jagat, eSa brahmavidhiH, eSa paramArthaprakAra ityarthaH, aJjasA-praguNena nyAyena vijJeyaH-vijJAtavya ityarthaH, tannAsyAyamevArthaH, zuzrUSUgAM dhanakanakaputradArAdyasAramAtrapratipAdanena naiSThikavatapratipattiparatvAdasyAbhyupagamasya // 2245-46 // ||cturtho gaNadharaH smaaptH||4|| te pavvaie souM suhamma Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi vaMdittA pajjuvAsAmi // (ni.161)/ haiAbhaTTo ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya svnnnnaasvvdrisiinnN||(ni-162)laa kiM manne jArisoihabhavammi so tAriso prbhve'vi|veypyaann ya atthaM na yANasI tesimoattho (ni.163) hai| o r
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya bhavasAdRzya| nirAsa: vRttI // 549 // // 549 // SANSARANAS kAraNasarisaM kajjaM bIyassevaMkurotti mnnnnNto| ihabhavasarisaM savvaM jamavesi pare'vi tamajuttaM // 2252 // jAi saro siMgAo bhUtaNao sAsavANulittAo / saMjAyai golomA'vilomasaMjogao duvvA // 2253 // iti rukkhAyuvvede joNivihANe ya visrisehiNto| dIsai jamhA jammaM suhamma! taM naaymegNto||2254|| ahava jauciya bIyANurUvajammaM mayaM tao ceva / jIvaM geNha bhavAo bhavaMtare cittapariNAmaM // 2255 // jeNa bhavaMkurabIya kammaM cittaM ca taM jao'bhihiyaM / heuvicittattaNao bhavaMkuravicittayA teNa // 2256 // jaha paDivanaM kammaM heuvicittattao vicittaM ca / to tapphalaMpi cittaM pavaja saMsAriNo somma ! // 2257 // cittaM saMsArittaM vicittakammaphalabhAvao heU / iha cittaM cittA(vinnA)NaM kammANa phalaM va logammi // 2258 // cittA kammapariNaI poggalapariNAmao jahA bajjhA / kammANa cittayA puNa tddheuvicittbhaavaao||2259|| ahavA ihabhavasariso paralogovi jai sammao tennN| kammaphalaMpi ihabhavasarisaM paDivaja paraloe // 2260 // kiMbhaNiyamihaM maNuyA naannaagikmmkaarinnosNti|ji te tapphalabhAjopare'vi to sarisayA juttA // 2261 // aha iha saphalaM kammana pare to savvahAna sarisattaM / akayAgamakayanAsA kammAbhAvo'havA ptto||2262|| kammAbhAve ya kao bhavaMtaraM? sarisayA va tadabhAve? nikkAraNaoya bhavo jai to nAso'vitaha ceva // 226 // kammAbhAve'vi maI ko dosohoja jai sabhAvo'yaM / jaha kAraNANurUvaM ghaDAi kajja sahAveNaM // 2264 // evaM te pbbiesouN'ityaadi||'aabhityaadi|'ki'mityaadi| he AyuSman ! sudharman ! agnivezagotra ! kiMmanyase nUnaM 'yAdRzaH'
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva06 yApaH saca 'iha bhaveM' amuSmin bhave sa 'tAdRzaH' tAdRgrUpaH parabhave'pi evaM kiM manyase-evaM kiM saMzeSe ?, viruddhavedadvayazravakovyAcArya NAditi ced, yata uktaM-'zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate' ityAdi, tathA 'puruSaH puruSatvamaznute, pazuH pazutva' mityAdi, nirAsaH bhagavAnAha-kimityata Aha-yato vedapadAnAmartha naiva jAnAsi, samyagartha evAparamArthaparikalpanAta, ko'mISAmartha ityAha-teSAmayama-15 rthaH-puruSaH khalviha-janmani mRdumArdavasatyazaucasaMpannaH sa manuSyanAmagotre karmaNI bavA mRtaH puruSatvaM prApnoti, evaM pazcAdayo'pi, na // 550 // // 550 // tu niymH||2249-51|| tathA yuktito'pi-'kAraNe'tyAdi / yadyatprabhavaM tattadanurUpaM, tadyathA-vAGkuraH svabIjAnurUpaH, ihabhavaprabhavaM | cAnyajanmetyata etadrUpaM, etaccaivaM na, anekAntAt, tthaahi-'jaatiityaadi||shRnggaacchro jAyate iti kAtra kAraNAnurUpatA ?, tasmAdeva ca sarSapAnuliptAt 'bhUtRNakA' sasyasaGghAtaH, tathA golomAvilomabhyo dUrvA ||'itii'tyaadi evaM 'ityAdyevaM vRkSAyurvede tathA yoniprAbhRte | cAsadRzebhyojanma dRzyate siMhAdInAmato nAyamekAntaH-puruSaH puruSatvamaznute iti, kAraNAnurUpaM kAryamitikRtvA, idAnImasyAmeva vAcoyuktau samarthavAditayA paraM nirAkurvannAha-'ahavetyAdi / athavA yata eva bIjAnurUpaM kArya mataM bhavato'ta eva gRhANa jIvamamutaH puruSabhavAdbhavAntare tiryaGnaranArakAmarAntare citrapariNAmaM bhinnajAtIyaM, kiM kAraNaM?, citratvAdetoH, tatazca kAraNasadRzaM kAryamiti manyastra, 4 puruSaH puruSa evetyevaM mA maMsthAH / ko'bhiprAyo bhagavataH ? ityAha-'jeNetyAdi / yena bhavo'Gkura iva bhavAkurastasya bIjaM karma vartate, tacca yatazcitrapariNAma, zeSaM spaSTaM, tasmAnmanyasvaivaM, tathAhi-'jaItyAdi // yadi mithyAdarzanAdikAraNavaicitryAt karmavici4tratA pratipannA tataH kAryasya sukhAdeH (vaicitryaM) pratIhi, prayogaH-'citta'mityAdi // citro bhava iti pratijJA, taddhetuvaicitryAditi hai hetuH, kRSikarmAntaHsamudraprataraNAdiphalavat // 54-58 // tathA-'citte'tyAdi // anavasthitA karmapariNatiH pudgalapariNAmarUpatvAdabhrAdi SUNSAR
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizepAva bhavasAdRzyanirAsa: koTyAcArya vRttI // 551 // // 551 // (POLARSHALGAON vikAravat pRthivyAdivikAravadvA, vyatirekeNAkAzaM, pudgalaparigAmasAmAnye'pi ca karmagAmAvaraNAdivizeSavicitratA taddhetuvaicitryasadbhAvAd dRSTA arthakriyAsaMghAtaphalavat, vicitrAzca krmhetvsttprdossnivaadyH|| ahavetyAdi / athavA yadi veti yata evehalokasadRzaH | paralokaH sammato bhavataH 'teNati ata eva karmaphalamapi paraloke 'ihabhavasarisaMti ihatyakriyAsadRzaM citraM pratIhi, etaduktaM bhavati-iha bhava iva paratrApi karma ato hyAkAranAnAtvaM pratipadyatAM // bhAvayannAha-'kiM bhaNiyetyAdi / kimuktaM bhavati ? 'ihabhava sarisa'ityevamAdi paThitatvAta, 'iha' asmin bhave manujA nAnAgatiyogyakarmakAriNaH santi-lakSyante, AvayoravipratipatteH, tatazca hai yadi te manujAH 'tapphalabhAjo parevitti tatazca yadi te pare'pi amutrApi-paraloke'pi 'tatphalabhAjaH' ihakRtakarmaphalabhAjaH pratipannAstadyathehatyakriyANAM 'to'tti ataH sthitametat-sadRzatA yuktA dvayorapi bhavayoH, tatsAdRzyasiddhau citrakarmAnubhUtedehavaisaha| zyamiti, kimucyate-puruSaH puruSatvamevAznuta iti, yatra citrakarmAnubhUtistatra dehavaisadRzya, yathA gvaashvyoH||59-61|| 'ahe'tyAdi athaita| parijihIrSayA brUSe-iha saphalaM karma, na 'pare' paraloke, kRSyAdikriyAvaditi, ucyate, tataH 'sarvathA' sarvaiH prakArairna sadRzatvaM, puruSakarmanivRttau parabhavanivRtteH, tanivRttAvapi sAdRzyanivRtteH, tataH kimucyate-'jAriso ihabhavaMmI'tyevamAdi / atheha saphalaM na paratra bhaviSyati ca sAdRzyaM kA no hAniriti, ucyate-'akayAgamati akRtasyaiva tarhi sAdRzyasyAgamaH prAptaH, parabhave kRtasya vA karmaNo | vA nAzaH, karmaNo vA'bhAvaH prAptaH, ihaiva saphalatvAbhyupagamAt, na paratra / 'kammA'ityAdi / athavA karmAbhAve kuto bhavAntaraM ?, kAraNAbhAvAt kAryAbhAvAt, 'tadabhAve ca bhavAntarAbhAve ca sadRzatA kutaH ?, asti ced, ucyate-yadyasAvakAraNa eva syAt, nanu | sAdRzyamapyakAraNaM jAtaM, athavA 'to' tataH 'nAzopi' vinAzo'pi sAdRzyasya tathaiva syAt tathaiva bhavet yathotpattiH, ataH RECENGALORER
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAvanirAsaHsAhazyAsAdRzye vRttI // 552 // vizeSAva 'nityaM sattvamasacaM cetyAdi / / 'kammA ityAdi / bhavenmatiH-svabhAva evAyaM yaduta karmAbhAve'pi bhava iti, na cedaM na dRSTamityAha-yathA koTyAcArya karyAlaya | karmAntareNa kAraNAnurUpaM ghaTAdikArya bhavad dRzyate khabhAvena, atrocyate-ghaTo'pi svabhAvato na bhavati, kutaH 1, kartakaraNApekSitvAt, | tadihApi karturAtmanaH parabhavasya kAryasya karaNaM saMbhAvyate, apica-AtmazarIrAbhyAmarthAntaraM karaNamanumIyate, kartakAryasadbhAvAt // 552 // kulAlaghaTadvayasadbhAve cakrAdivat, yaccAtmanaH zarIranivRttau karaNavyapadezaM labhate tatkarmeti pratipadyastra / syAt-svabhAvataH zarIrAdi| prasUtimabhidadhmahe'bhrAdivikArasAdharmyaga tato na kAcidvAti, ucyate, na svAbhAvikaM zarIraM AdimatpratiniyatAkAratvAd ghaTavat apica-te sAdRzyapratijJAnaM ca hIyate, abhrAdivikArasya paramANuskandhakAraNadravyebhyo'tivilakSaNatvAt / / apica hoja sahAvo vatthu nikAraNayA va vatdhudhammo vAjai vatthuNasthito'NuvaladdhIokhapupphaMva // 2265 // accatamaNuvaladdho'vi ahatao atthi natthi kiM kmmN?| heU va tadatthitte jo naNukammassavi sa eva // 2266 // kammassa vAbhihANaM hoja sahAvotti hou ko doso| nicaM va sosabhAvo sarisoetthaM ca ko heuu?||2267|| somutto'muttovA jai muttotona savvahA sriso|prinnaamo payaMpiva na dehaheU jai amutto||2268|| uvagaraNAbhAvAo naya havai suhamma ! so amutto'vi / kajassa muttimattA suhasaMvittAdio ceva // 2269 / / ahavA'kAraNauciya sabhAvao to'visarisayA ktto?| kimakAraNao na bhave visarisayA? kiMva vichittii?|| ahava sahAvo dhammo vatthussana sovisarisao nicca / upapAyADhiibhaMgA cittA jaM vtthupjjaayaa||2271|| kammassavi pariNAmosuhamma! dhmmospogglmyss| heUcitto jagao hoi sahAvotti ko doso?||2272|| SARAKASHA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SIC vizeSAva ahavA savvaM vatthu paikkhaNaM ciya suhamma! dhammehiM / saMbhavai vei kehiMvi kehivi tadavatthamacantaM // 2273 // svabhAvanikovyAcArya taM appaNo'vi sarisaM na puvvadhammehiM pacchimillANaM / sayalassa tihuaNassa ysrisNsaamnnnndhmmhiN||2274/raasaasaahvRttii __ kosavvaheva sarisosarisovA ihabhave parabhave vaa| sarisAsarisaM savvaM niccAniccAirUvaM ca // 2275 // zyAsAdRzye jaha niyaehiMvi sarisona juvA bhuvi baalvudddhmmhiN| jagao'vi samosattAiehiM taha parabhave jiivo||2276|| // 553 // maNuo devIbhUo sarisosattAiehiM jgo'vi| devAIhiM visariso nicAnicco'vi emeva // 2277 / / // 553 // ukarisA'vakkarisA na samANAevi jeNa jAIe / sarisaggAhe jamhA dANAiphalaM vihA tamhA // 2278 // jaM ca sigAlo vaha esa jAyae veyavihiyamiccAi / saggIyaM jaM ca phalaM tadasaMbaddhaM sarisayAe // 2279 // 4 chinnammi saMsayammI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / sosamaNo pavvaiopaMcahiM saha khaNDiasaehi // 164 // hojjetyAdi gAthAtrayaM vyAkhyAtArtha, 'niccaM ca sosabhAvotti athavA'sau svabhAvo 'nityaM sarvakAlaM sadRzaH-tulya ityatra ko | hetuH, svabhAva eveti ceducyate-bhavavilakSaNatAyAmapyetat samAnam / 65-61 / 'so'ityaadi|| apica-sa svabhAvaH mUrtimAnamRttoM vA?, | yadi mUrtaH karmaNo na bhidyate, sajJAmAtrAntaraviziSTatvAt, athavA yadi mUrtaH 'to' tataH sarvathA nAsau sadRzaH, mRttimattvAdabhrAdivikA| khat, athavA pariNAmitvAtpayovat, yadi tvamUrtastato na dehhetuH| upapattimAha-'u'tyAdi / upakaraNAbhAvAt daNDAdivikalakulAlavat , tadevaM na kathazcitsvabhAvaH sAmagrIbhAvaM pratipadya bhavanimittatayopakuruta iti / vikSipte sudharmasvAmyAha-nanvAtmanaH parabhavAkhyaMta kArya janayato'nupakaraNazcAyamiti matvA svabhAva upakaraNatAM pratipatsyata iti na kiJcinna ghaTAMpAzcati, ucyate, te'pyAtmAnaH parabhava-12
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 554 // ARROR nivRttau kartavyAyAM na svabhAvaH samavAyyupakaraNa-na svabhAva upAdAnopakaraNaM devadattasyeva paTaM kurvatastantavaH, parabhavazarIrasya mUrtimata svabhAvanithAmRttimatsamavAyikAraNAsaMbhavAt / syAt-parabhavazarIramya tatpudgalA evaM samavAyikAraNam , AtmA tu svabhAvopakaraNasAcivyAt kartati | rAsaH sAhakiM svabhAvaH pratikSipyate ?, ucyate-AtmasvabhAvayoH pudgalAdAnasAmarthyAbhAvAt, pudgalAdAnasAmArthyAbhAvazca tayoramUrtatvAt, pudga- kAzyAsAdRzye lAnanupAdAne ca zarIrAntaraniSpatyabhAvAta, tasmAnAmRtimatopakaraNena bhavitavyaM, tatsamavAyinA ca, na ca tadanAdikarmapudgalasantA| nAtmakakarmAntareNa saMbhAvyate. Aha-karmagrahaNe'pi samAnaM, tathAhi-AtmanaH khalvamUrtatvAtkarmaNazca mUrtatvAdamUrtasya mUrtAgrahaNAdityeta- 554 // |dapi nopapadyata ityabhiprAyaH, athavA yathA'yamAtmA satyamUrttatve karmaNaH samAdAtA tadvadamUrtasvabhAvAkhyopakaraNasametaH zarIrasya kartA | 3 bhaviSyatIti ko doSaH ?, ucyate, nAyamAtmA khalvamUrtaH san karmAdatte, anAdikarmasantatyA veSTitatvenAmUrtatvasya jAtucidaprakaTIbhUtatvAt, na cAdhyAtmikaM kArmaNamananuvizya bAhyazarIranivRttiranurUpetyato'sya samavAyikAraNopakaraNatA yuktA, na, svabhAvasyAmUrtatveneSTa-2 | tvAt, evaM tAvadasyAmUrttatvamabhyupagamyoktam / athAsya karmaNaH khalvabhedaM pazyannAha bhagavAn-'naye'tyAdyagnibhUtikarmaprasAdhanavat / 68-69|| 'ahavetyAdi / atra cetsvabhAvata ityakAraNata eva bhavotpattirityucyate tathA'pi sadRzatA kutaH yenocyte-'jaarisoityaadi| tathAhi-kimakAraNa eva visadRzatA na syAt sadRzatAvat, kiM vA janmAnantarasamaye vizeSeNa vyuparatirna syAdanimittatvAta svabhAvakalpa |nAyA iti gAthArthaH // 2270 // nAkasmiko bhavaH AdimatpratiniyatAkAratvAd, vyatirekeNAbhrAdivikAravat, ata eva vidyamAnopakarakarttako'yaM ghaTavat, na ca karmaNaNo'nyadupakaraNaM saMbhAvyate, athAkasmAdapyutpattiriSyate, iSyatAM kharaviSANasyApi, akAraNaprasUtasya | vA kutaH sAdRzyamavyavacchedo veti||'ahN'ityaadi // atha vastuno dharmaH-svabhAvastathA'pyasau yadyAtmadhoM vijJAnavattato na bhavakAraNa-18 SROLICENSE
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva vRttI SHARMAE%E | mamUrtatvAdAkAzavata, mRtimaddharmo na pudgalaparyAyamativarttate, karmApi pudglpryaayaannyruupmevetyviprtipttiH|| apica-'na so'vitti svabhAvanikoTyAcArya nAsau vastudharmaH sadaiva sadRzaH sthityutpttiprlyprinnaamaatmktvaadvstunH| 'kamma'ityAdi / ata eva sudharma! karmaNo'pi pudgalAtma 14/rAsa:sAhakasya pariNAmo yaH sa dharma:-paryAyo vartate, sa ca pariNAmo jagatacitro hetuH sa tvayA svabhAva ityucyate, 'hou ko doso'71-72| zyAsAdRzye 'ahavetyAdi // sarva vastu pratikSaNamutpadyate pUrvaparyAyasamAnAsamAnaparyAyaiH, kaizciccAsamAnasamAnaruttaraparyAyairuparamati, kaizcica tdv||555|| | sthamevAsta iti / evam-'ta'mityAdi spaSTA // ataH-'ko sa' ityAdi spaSTA sadRSTAntA, etaduktaM bhavati-yadIha kazcit kenacitsadRzaH // 555 // | syAttataH paraloke'pyanumIyate / 'jahe' tyAdi spaSTA // kathamityAha-'maNuo'ityAdi // apica-'ukko' tyAdi // jeNa samA-14 Naggahe samAnAyAmapi jAtau notkarSApakarSo prApnutaH, IzvaradaridratAdilakSaNau, tasmAdasadvAdo'yaM, mA prApnutaH kAmamiti cenna, yasmAcAsmin dAnAdiphalaM vRthA syAt , idaM ca bhavato'pyaniSTaM, na hi niHsvo dAnaM dadata sa evAstItyevaM loke samAkhyA lbhyte| 'jcetyaadi| yacca vedavihitaM 'zRgAla'ityAdi tatsAdRzye sambaddhaM syAt , tathA svargIyaM phalaM veti| 'chinnammI'tyAdi spaSTA // 73-80 // pazcamo gaNaharo smmtto|| te pavvaie souM maMDio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pjjuvaasaami||ni. 165 // 4 AbhaTThoya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNUsavvadarisINaM ||ni.166||3 kiM manne bandhamokkhA saMti na saMtitti saMsao tujhN| veyapayANa ya atyaMna yANasI tesimo atyo||ni.167||3 HLA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 556 // taM mannasi jai bandho jogo jIvassa kammuNA samayaM / puvvaM pacchA jIvo kammaM va samaM ca te holA ? // 2284 // na hi putravamao kharasiMga vA''yasaMbhavo jutto / nikkAraNajAyassa ya nikkAraNaucciya viNAso // 2285 // ahavAsNAicciya so nikAraNao na kammajogo se / aha : nikkAraNao so mukkassa'vi hohii sa bhujjo // 2286 // hoja va sa niccamukko bandhAbhAvammi ko va se mokkho ? / nahi mukkavvavaeso bandhAbhAve mao nabhaso // 2287 // naya kammassavi putrvaM katturabhAve samunbhavo jutto / nikAraNao so'vi ya taha jugavuSpattibhAve ya // 2288 // nahi kattA kajjanti ya jugavuppattIeN jIvakammANaM / junto vavaeso'yaM jaha loe govisANANaM // 2289 // hoarsNAIo vA saMbandho tahavi na ghaDae mokkho / joDaNAI soDaNaMto jIvanahANaM va saMbandho // 2290 // iya juttIe na ghaDai suvvai ya suIeN bandhamokskhoti / teNa tuha saMsao'yaM na ya kajjo'yaM jahA suNasu // 2291 // saMtANo'NAIo paropparaM heuheu bhAvAo / dehassa ya kammarasa ya maMDiya ! bIyaMkurANaM va // 2292 // atthi sa deho jo kammakAraNaM jo ya kajamaNNassa / kammaM ca dehakAraNamatthi ya jaM kajjamaNNassa // 2293 // kattA jIvo kammassa karaNao jaha ghaDassa ghaDakAro / evaM ciya dehassavi kammakaraNasaMbhavAuti // 2294 // kammaM karaNamasiddhaM ca te maI kajjao tayaM siddhaM / kiriyAphalao ya puNo paDivajja tamaggibhUi vva // 2295 // jaM saMtANo'NAI teNANato'vi NAyameganto / dIsaha saMto'vi jao katthai bIyaMkurAINaM // 2296 // aNNayaramaNivvattiyakajjaM bIyaMkurANa jaM vihayaM / tattha hao saMtANo kukkuDi-aMDAiyANaM va // 2297 // jIvakarmagoranAditvaM // 556 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAjApanI-mANagAnikami vRttI jahaveha kaMcaNovalasaMyogoSNAisaMtaigaovi / vocchinnai sovAyaM taha jogo jIvakammANaM // 2298 // vizeSAva0 kovyAcAya OM 'te pabbaie' ityaadi| 'aabhttttho'ityaadi| 'kiMmaNNe ityAdi / he AyuSman ! maNDika ! kiM manyase staH bandhamokSau? na ranAditvaM staH? iti saMzayastava, kutaH?, viruddhavedapadadvayArthapratibhAsAt , tathA ca sa eSa viguNo vibhurna badhyate, saMsarati vA, na mucyate mocayati vA, na vA epa bAhyamabhyantaraM vA veda', tathA 'na ha vai zarIrasye'tyAdi, eteSAM cetyAdi prAgvat, atastAvasaMbhAvayan saMbhAvayaMzca saMzete // 557 // // 557 // | bhavAn , yuktitazcAnavagamAd, yataH 'taM mannasI'tyAdi, AyuSman! tvaM manyase bandho-jIvasya karmaNA samaM yogaH, sa yadi saMyogo'bhipretastato vikalpadvayaM, so'sya AdimAn vAsyAd anAdimAna vA? kiM cAto?, yadyAdyo vikalpaH 'to hoja' ti tato 'bhavetprasUyeta, kiM pUrva jIvaH pazcAtkarma ? uta pUrva karma pazcAjIvaH ? uta samakaM dvArapi prasUyeyAtAmityAzrIyatAM pakSaH / AdyavikalpadUSaNa-18 | mAha-'nahIM'tyAdi // nahi puvaM AyasaMbhavo juttoM karmaNa iti vAkyazeSaH, nirhetukatvAt kharaviSANavat / apica 'NikAra' ityAdi, | spaSTam , ayamAdivikalpadoSaH / / 81-85 // atraivopacayamAha-'ahavA'ityAdi // atha cet karmaNaH pUrvamAtmA'nAdireva varttate, ucyate, | yadyevaM tato'sya bhUyo na karmayogaH, niSkAraNatvAt , nabhasa iva, atha kAraNamantareNApyasyAsAviti tataH sa karmayogo muktasyApi bhUyo, bhaviSyati, niSkAraNatvAt / athavA-'hojjetyAdi / athavA'nAdimAna kapUrva AtmA nityaM mukta eva kimiha mokSajijJAsayA ?, athavA bandhAbhAve'sya mokSo'pi kuto nabhasa iva ? / / viparyayavikalpamadhikRtyAha-'naya' ityAdi // na cAtmanaH prAkarmaNo'pi prasUtiyuH tA, karturabhAvAt, kriyata iti karmaniruktatvAt , zeSaM prAgvat , ubhayavikalpamadhikRtyAha-tathA AtmakarmaNoryugapadutpattibhAve cobhayadoSaH, pratyekAnutpatteH samudAyAnutpattiH, athavA kartRkarmAbhAvaH, tathA caah-'nhiiN'tyaadi| na yasmAdityAdi, spaSTA / / dvitIyamUlavikalpamadhi-10 OMOMOMOM415484%82%
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvaH kRtyaah-'hojjetyaadi|| yasyAd-dehakarmaNoranAdiH saMyoga iti, ucyate-kAmaM, kintu tathA'pi mokSo 'na ghaTate' ghaTAM na prAzcati, yato |jIvakarmaNokoTyAcArya yo'nAdiH saMyogaH so'nanto'vabudhyate, tadyathA-jIvanabhasoH, tathAhi-na muktasyApyAkAzasamparko naastiiti|'iy'ityaadi spaSTA / iti : ranAditvaM vRttI 6 puurvpkssH||86-913|| tatrAdyasya vikalpasyAvasara eva nAsti, yataH-'saMtANoM ityAdi prAgvat / tathAhi-'atthI'tyAdi / asti sabhI // 558 // TU deho ya eSyataH karmaNaH kAraNaM, tathA yazca deho'nyasyAtItasya karmaNaH kAryamiti, tathA karma ca karmApi dehakAraNamastyeva eSyataH, kiMman | viziSTamityAha-yadanyasyAtItasya dehasya kAryamityevaM na kutracidvivakSA vizrAmyatItyanAdiH santAnaH, tadevaM vyavasthite satIdamArabhyate'kattA' ityAdi |krtaa jIvaH, kasyetyAha kammassa kAmarNazarIrasyetyarthaH, kutaH, dehAkhyopakaraNavatvAd daNDAkhyopakaraNavatkulAlavat ghaTasya, arthazcAyaM, na prayogaH, prayogazcAyaM-kartA''tmA sopakaraNatvAt daNDAdisametakulAlavat , evaM ciya dehassavi kartA jIvo dehasya, kArmaNAkhyopakaraNavatvAt tathAvidhakulAlavat / kimevamimau prayogau ? ityAha-kamme'tyAdi, nirvayaM karma nirvartakaM karaNaM | nirvartayitA kartA // 92-94 // 'kamma'mityAdi // syAnmatiH-atIndriyasya karmaNaH karaNatvamasiddhaM, ucyate, kAryatastat karma siddhaM, 6 taccedaM-vidyamAnakaraNaM zarIrAdi kAryatvAd ghaTavat , tacca vidyamAnaM karaNaM karma, athavA vidyamAnakaraNaM AtmazarIradvayaM kartakAryasadbhAvAt kulAlaghaTAdivat , yaccAtmanaH kartuH zarIramutpipAdayiSoH karaNatayopayujyate tatkarmeti na kiJcidasiddhaM, tathA 'kirie'tyAdi phalavatyo dAnAdikriyA ityAdyagnibhUtivad // dvitIyamUlavikalpe parihAramAha-'ja'mityAdi / yaccAbhyadhAyi bhavatA-yasmAdAtmakarmasaMyogo | yA dehakarmasantAno vA'nAditvAdananto yatastasmAdamokSa iti, tatrocyate-'nAyameganto' ti nAyamekAnto yato'nAdinA'nidhanenaiva | bhAvyaM, yataH kutracidasau 'santo'pi' saparyavasAno'pi dRzyate, udAhaNamAha-bIjAGkurAdisantAnavat , tathAhi-'anna'ityAdi // rurterrory SAGARMACROR
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 559 // bIjAGkurayoranyataramanirvarttitakArya yaducchiSNaM tatrAnayorichannaH sa santAnaH, kukkuTayaNDakayozca pitAputrayorvA, tathA yadi dehakarmaNorapi syAt ko doSo yena mokSAbhAvazcodyate ? / atraiva dRSTAntamAha-jaha vetyAdi spaSTA // 95 - 98 // evaM sthite Aha to kiM jIvanahANa va aha jogo kaMcaNovalANaM va ? / jIvassa ya kammassa ya bhaNNai duviho'vi na viruddho // 2299 // paDhamosbhavvANaM ciya bhavyANaM kaJcaNovalANaM va / jIvatte sAmaNNe bhavvo'bhavvotti ko bheo 1 / / 2300 // hou va jai kammakao na viroho nAragAibheuvva / bhaNaha ya bhavvA'bhavvA sabhAvao teNa saMdeho // 2301 // davAite tulle jIvanahANaM sabhAvao bheo / jIvAjIvAigao jaha taha bhavveyaraviseso // 2302 // evaMpi bhavvabhAvo jIvattaMpiva sabhAvajAIo / pAvai nicco tammi ya tadavatthe natthi nivvANaM // 2303 || jaha ghaDapuvvAbhAvo'NAisahAvo'vi sanihaNo evaM / jai bhavvattAbhAo bhaveja kiriyAe ko doso 1 // 2304 // aNudAharaNamabhAvo kharasaMgaMpiva maI na taM jamhA / bhAvocciya sa visiTTho kuMbhANuppattimetteNaM ||2305 || evaM bhaagccheo koTThAgArassa vA avacayaMtitti / taM nANaMtattaNao'NAgayakAlaMbarANaM va || 2306 || jaM cAtItANAgayakAlA tullA jao ya saMsiddho / ekko anaMtabhAgo bhavvANamaIyakAleNaM // 2307 // eseNa tattiucciya jutto jaM to'vi savvabhavvANaM / jutto na samuccheo ho maI kahabhiNaM siddhaM 1 // 2308 // bhavvANamaNatattaNa? maNaMta bhAgo va kihava mukosiM ? / kAlAdao va ? maMDiya! maha vayaNAo va paDivajja || 2309 // sanbhUyamiNaM ginhasu maha vayaNAo'vasesavayaNaM va / savvaNNuttAio vA jANasu majjhatthavayaNaM va // 2310 // bhavyAbhavya bhedau // 559 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRtta // 560 // masi hi savvaSNU ? savvesiM savvasaMsayaccheyA / didvaMtAbhAvammivi pucchau jo saMsao jassa // 2311 // bhavvAvi na sijjhissaMti kei kAleNa jaivi savveNa / naNu te'vi abhavvacciya kiM vA bhavvattaNaM tesiM 1 / 2312 // rous bhavvo joggo na ya jogatteNa sijjhaI savvo / jaha jogammivi dalie savvattha na kIrae paDimA // jaha vA sa eva pAsANakaNagajogo viogajoggo'vi / na vi jujjai savvociya sa vijujjai jassa saMpattI // kiM puNajA saMpattI sA joggasseva na u ajoggassa / taha jo mokkho niyamA so bhavvANaM na iyaresiM // 'to ki 'mityAdi // tataH kimamumAtmakarmasaMyogaM jIvanabhasorivAnAdimanibandhanaM ceti pratipadyAmahe, atha kAJcanopalayorivAnAdi sanidhanazceti jIvakarmaNoH saMyoga iti, ucyate'tra vizeSaH, dvividho'pi na viruddhaH, svabhAvasaMsiddhasaccApekSayetivAkyazeSaH / 99 / tatra - 'paDha' ityAdi || 'prathamaH' anAdiranidhanaH abhavyAnAmeva bhavati, dvitIyo bhavyAnAm / Aha-ko'yaM bhedo jIvatvasAmAnyAt 1 para evAhahou vetyAdi spaSTA, ucyate- 'davvAdI' tyAdi / dravyajJeyaprameyatvAdisAmAnye'pi jIvAjIvatvavadayamapi / / 2200-3 / / tadevaM siddhe Aha'evaMpI' tyAdi // nityo bhavyabhAvaH svabhAvajAteH svAbhAvikatvAdbhavyatvasyetyarthaH jIvatvavat, tataH kimityata Aha-bhavyabhAve ca | jIvatva iva nitye sati nAsti nirvANaM bhavyasya, 'bhavyajIvo na siddhyatI 'ti vacanAt ucyate - ' jahe 'tyAdi // yathA hi ghaTaprAgabhAvaH prAgasattA 'aNAdisanbhAvo' tti anAdisvabhAvajAtIyo'pi mRtpiNDakulAlAdivyApArasaMnidhau sanidhano vyuparaman dRzyate, evaM kimata Aha evaM yadi bhavyatvasya mokSaprAptAvabhAvaH syAt jJAnAdikriyayA tataH ko doSaH ? || 'aNu' ityAdi // syAnmatiH- nAyamudAharaNaM abhAvatvAt kharaviSANavaditi, ucyate - asiddho hetuH yasmAd bhAva eva prAgabhAvaH, kevalaM kumbhAnutpattimAtraviziSTaH, anyathA'nAdi bhavyAbhavya bhedau // 560 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 561 // paramANupudgalamayatvAnna bhAvatvamativarttate, ataH sAdhUcyate 'jaha ghaDe' tyAdi // 4 - 5 || 'eva' mityAdi / Aha - evamapi bhavyasyApAyitve siddhe bhavyocchedaH prApnoti, apacayAd, utkRSTataH siddhigateH paNmAsavirahakAlAbhidhAnAt, koSThAgArasyeva, tanna, yaduta bhavyAnAmapacayaH, kutaH 1 ityAha- anantatvAt, iha yadyadanantaM tasyApacayo na, yathA'nAgatakAlAmbarayoH, yathA hyanAgatakAlasamayarAziH pratisamayamapi varttamAnIbhavannApacIyate ambaraM ca buddhyA'pacIyamAnaM, evaM bhavyA apIti / itavetyAha- 'jaM ce 'tyAdi || 'esseNe' tyAdi // 'bhavvANe 'tyAdi // yaccAtItAnAgatakAlarAzI tulyau, yatazcAmISAmeko'nantatamo bhAgo bhavyAnAmatItena kAlena 'siddhI' nirvANaM prAptaH ataH eSyeNa kAlena tAvAneva - anantatama eva bhAgo yuktaH siddhigamadhvena, 'jaM tovi' yat - yasmAdevaM ato'pi sarvabhavyAnAM na samucchedo yuktaH, 'hojja' ityAdi, syAnmatirbhavataH - kathamidaM bhavyAnAmAnantyaM siddhaM 1 kathaM cAnayo rAzyoranantabhAgamAtraM siddhamiti 1, ucyate - maNDika ! kAlAdaya iva, athavA madvacanAdevedamevaM pratIhi, kimatrAnyena sAdhanena ?, tathA ca- 'sanbhU' ityAdi spaSTA // 6- 10 // 'maNNasI 'tyAdi // kathamahaM sarvajJazced ucyate-sarveSAM yugapatsaMzayaccheditvAt zeSaM spaSTam // 'bhavvAvI' tyAdi / Aha maNDikoyadi bhavyatve'pi na sarvasiddhirato ye na setsyanti teSAmapyabhavyatvamevAstu, athavA ko vA teSAmabhavyebhyo vizeSaH 1 iti ucyate'bhaNNatI' tyAdi // iha mokSasAdhanavineyatAyogyo yaH savaH sa bhavyo bhaNyata iti bhavyalakSaNaM, parihAramAha-na ca brUmaH yogya iti kRtvA tena sa sarvaH sidhyati, vyabhicArAt, atra dRSTAntamAha-yathA yogye'pi nirvaNe dalike dAruNi 'sarvatra na pratimA kriyate' sarvatra na pratimA prasUyate, kiM tarhi 1, yasyaiva dAruNaH sAdhanasAmagrI tadeva pratimAtvaM yAti na ca mandarAdrinitambabhAjastadasaMprAptAvasyAbhavyatA vaktuM pAte, etaduktaM bhavati 1 - yadi dAruNi pratimA saMbhAvyate tato yadA ca yatra ca yogya eva, nAyogye, ityevaM siddhAnAM nityatvaM // 561 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya siddhAnAM nityatvaM vRttI // 562 // // 262 / / bhavyasyApIti // 'jaha vA ityAdi spaSTA // "kiM puNe'tyAdi, spaSTA // Aha-evam - kayagAimattaNAo mokkho nicco na hoi kubho vva / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammAvi jaM nicco // 2316 / / ___ aNudAharaNamabhAvo esovi maI na taM jao niyo| kuMbhaviNAsavisiTTho bhAvocciya pogglmyo'yN|| ki vegaMteNa kayaM poggalamettavilayammi jIvassa / kiM nivvattiyamahiyaM nabhaso ghddmettvilymmi?||2318|| so'NavarAho vva puNo na bajjhae baMdhakAraNAbhAvA / jogA ya baMdhaheU na ya te tassAsarIrotti // 2319 // na puNo tassa pasUI bIyAbhAvAdihaMkurasseva / bIyaM ca tassa kammaM na ya tassa tayaM tao nicco // 2320 // davvAmuttattaNao nahaM va nicco mao sa davyatayA / savvagayattAvattI maitti taM nANumANAo // 2321 // ko vA niccaggAho? savvaM ciya vibhavabhaMgaThiimaiyaM / pjaayNtrmettppnnaadnicaaivveso||2322|| 'katagAdI'tyAdi // anityo mokSaH kRtakatvAt prayatnAnantarIyakatvAdAdimacAt ghaTavat, ucyate-'no'iti nityo mokSaH kRtakatvAt prdhvNsaabhaavvditynaikaantikH||16|| aah-'annu'ityaadi| nanvegopi pradhvaMsAbhAvaH anudAharaNamabhAvatvAt khapuSpavat, ucyate, na yataH 'niyata'nitya 'pudgalAtmako'yaM' kapAlAdyAtmako'yaM madhvaMsAbhAvaH,kiMviziSTaH? ityAha-'kuMbhaviNAsavisiho' ghaTaparyAyamAtravyuparativiziSTastasmAt suSThUcyate-'no'ityAdi / athavA kRtakatvAdityasiddho'pi heturityAha-'kiM vA ityAdi / kimi| haikAntena pudgalamAtravilaye'STaprakArakarmapudgalasarvaparizATakAle 'jIvasya' AtmanaH svatanve vRttimAdadhataH, kimata Aha-'kRtaM' abhinippAditaM jIvasya yenAsyeyamekAntikI kRtakatvenAnityatA syAd ?, ato'siddho hetuH, etaduktaM bhavati-ihAtmakarmapudgalaviyogo mokSo. SCORN CA%ARSAARCity
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ PisiddhAnAM vizepAva koTyAcArya vRttI SRORSCOR nityatvaM // 563 // // 563 // 'bhipretaH, tatra kimekAntenAtmanaH kriyate ?, yatkRtakatvAdanityatvAbhiprAyaste syAt , nanvayamevAtmakarmaviyogaH kriyata iti, dRSTazcAyamataH karmaNo'nityatvAdanityateti, tacca na, yato nahi ghaTamAtravilaye sati AkAzavinAzaH, ghaTAkAzavibhAgAbhAvAt , vibhAgAbhAvo'pi kapAlAkAzasaMyogo'nivRtta eva yato'taH kimasya kRtaM syAt ?, tadAtmazAtitakarmapudgalasaMyogo'nivRttastallokavyAptestatazcAmukta hai iti, tacca na, yataH-'so'ityAdi / sa punarbadhyate na bandhakAraNAbhAvAd anaparAdhavat, yogatrayaM ca bandhaheturabhidhIyate, na ca tatta| syAstyazarIratvAd, amUrttatvAt, viziSTazceha bandhananAmakarmapratyayo bandho'dhikriyate, na sarvalokApanakarmapudgalasaMyogamAtra iti // 'na puNoM ityAdi spaSTA // 17-20 // prayogamAha-'davyA ityAdi / sa mukto nityo mataH, kathaM , dravyatayA, tatazca nityo mokSaH, dravyatve sati amUrttatvAdAkAzavat , dravyagrahaNaM kriyAdivyavacchedArtha, amUrtagrahaNaM tu ghaTAdeH, Aha-sarvagatatvApatterdharmivizeSaviparItasAdhanAviru| ddhastathA hi sarvagato muktastata eva hetostadvaditi, tanna, anumAnena bAdhitatvAta, tathAhi-nAyamAtmA sarvagataH kartRtvAdibhyaH kulAlavat, kartRtvAdyasiddhamiti cenna, prabhUtataradoSaprasaGgAt / siddhAntasthitimAha-'ko vA'ityAdi / ko vA'yaM nityagrahaH AvayormuktAtmaviSayo ?, yataH sarvameva sadvibhavabhaGgasthityAtmakaM, ataH paryAyAt paryAyAntaramAtrArpagAnnityAnityavyapadezaH kriyate vastunaH, tathAhimRtapiNDAkAraparyAyatayoparamantI ghaTAkAravyapadezaM labhate, ghaTAkAratayoparamantI kapAlazarkarIpAzvAdivyapadezaM labhate, mRttayA tvasyA na kiJcidutpannaM na vinaSTamAste vA, jIvo'pi puruSaparyAyatayA nivartate siddhaparyAyatayotpadyate, tatrApi dvisamayasiddhaparyAyatayotpadyate prathamasamayasiddhatayA vyeti, jIvatvadravyatvopayogatastvasya kimutpannaM vinaSTamAste vA ?, nirvikalpakatvAd dravyasya // 21-22 // pRcchatyasya RECOREAM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvaH koTyAcArya vRttau HOSPIRCLER // 564 // muttassa ko'vagAso? somma! tilogasiharaM gaI kiha se|kmmliyaa tahAgaipariNAmAIhiM bhnniymidN|| siddhAnAM kiM sakkiriyamarUvaM maNDiya! bhuvi ceyaNaM ca kimarUvaM ? / jaha se visesadhammo ceyannaM taha mayA kiriyA // gatiH kattAittaNao vA sakkirio'yaM mao kulAlo vva / dehaphaMdaNao vA paccakkhaM jaMtapuriso vva // 2325 // dehapphaMdaNaheU hoja ? payattotti so'vi naakirie| hojAdiTTho vva maI tadarUvatte naNu samANaM // 2326 // // 564 // __ rUvittammi sa deho vacco tappaMdaNe puNo heU / painiyayaparipphaMdaNamaceyaNANaM navi ya juttaM // 2327 // hou kiriyA bhavatthassa kammarahiyassa kinimittA sA ? / naNu taggaipariNAmA jaha siddhattaM tahA sAvi // 'mutta' ityAdi // ko'syAvakAzaH 1, ucyate, trailokyamRrddhA, punaH pRcchati-iha satastatra gatiH kathaM 'se' asya ?, ucyate-karmalaghutayA tathAgatipariNAmAdibhizca // 23 / / Aha-'ki'mityAdi ||aah-kimruupN sakriya ? yenocyate kammetyAdi ?, ucyate-cetanamapyarUpaM ki AtmAnamekaM vihAyAbhyupagataM tvayA ?, tasmAd yathA 'asya amRtasya 'caitanyaM vaizeSiko dharmaH evaM kriyA'pi bhaviSyati, | oghadharmaH // athavedAnIM prasaGgena sAmAnyenAtmanaH kriyAvacaM prasAdhayannAha-'kattetyAdi / / nAsatkiyo'yamAtmA kartRtvAdibhyaH kulA- 8 | lavat, 'vA' athavA sAkSAd dehaspandanAd yatrapuruSavat // 'deha'gAhA // syAnmatiH-zarIraparispandanaheturasya prayatna iti, ucyate-a-13 | sAvapi prayatno nAkriye svataH kriyAzUnye AkAze dRSTaH, kiM tarhi 1, Atmanyeva sakriye saH ? ityapi ca, prayatnasyAmUrtasyAtma| kriyAhetutve heturabhidheyo, na cedAtmanyapi samAnaM, 'hoja'ityAdi, syAnmatiH-AtmanaH parispandahetuH 'adiTThoti adRSTakriyA| puNyApuNyAdilakSaNA, ucyate, sA'dRSTA'mUrttA vA syAnmUrtAvA?, AdyamadhikRtyAha-'tadarUpatve' tasyA, amRAyA api parispanda ROEM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 565 / / hetutve samAnamAtmanA, amUrttatvAt // 24 - 26 // dvitIyamadhikRtyAha - 'rUvI' tyAdi / rUpitve tasya parispanda hetoradRSTasya sa deha eva syAt karmaviziSTaH, tatazca tatspandane'pyaparo heturvAcyaH, sa cAtmA yataH pratiniyataM niyamitaM parispandanamacetanAnAM na yuktaM, yadi na svabhAvaH zaraNaM yAcyate / 'hou' ityAdi / Aha-astvevaM bhavasthasya kriyA, karmAdhiSThitatvAttasya, karmarahitasya tu sA kiMnimittA ?, ucyate-nanUktaM tadgatipariNAmAt bandhacchedAdibhyo yathA siddhatvaM tathA'sAvapyekaM samayam // 27-28 || Aha kiM siddhAlaya parao na gaI dhammatthikAyavirahAo / so gaiuvaggahakaro logammi jamatthi nAloe // 2329 // logassa'tthi vivakkho suddhattaNao ghaDassa aghaDovva / sa ghaDAiciya maI na nisehAo tayaNuruvo // 2330 / / tamhA dhammAdhammA loyapariccheyakAriNo juttA / iharA''gAse tulle logo'logotti ko bheo ? // 2331 // logavibhAgAbhAve parighAyAbhAvao'NavatthAo / saMvavahArAbhAvo saMbandhAbhAvao hojA || 2332|| niraNuggahattaNAo na gaI parao jalAdiva isassa / jo gamaNANuggahiyA so dhammo logapariNAmo // 2333 || asthi pariNAmakArI logassa pameyabhAvao'vassaM / nANaMpiva neyassAlogatthitte ya so'vassaM ||2334|| 'ki'mityAdi // kiM lokAlayAtparato na gatiryenocyate trilokAgrazikhara iti 1, ucyate- 'dhamme' tyAdi, spaSTam / sa eva nAstItyata Aha- 'logasse' tyAdi // lokasya vipakSo'sti, vyutpattimacchuddha padavAcyatvAt tadyathA ghaTasya aghaTaH, yazvAsya vipakSaH so'lokastasmAdastItya sAviti syAt na loko'loka iti sa dRSTa eva ghaTAdirbhaviSyati, kimiha (dRSTahAnyA adRSTa) parikalpanayeti, tacca na, naniSedhAt, etaduktaM bhavati-na loko'loka ityanena niSedhyasyaivAnurUpeNa bhavitavyaM sa cAkAzavizeSo jIvAdidravyabhAjanaM lokAlo kasiddhiH // 565 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 566 // ataH khalvalokenApyAkAzavizeSeNaiva bhavitavyaM yathehApaNDita ityukte viziSTajJAnavikalacetAH puruSa etra gamyate na ghaTAdiH, evamatrApi pratipAtAuktazca-"nayuktamivayuktaM vA, yadvikArya vidhIyate / tulyAdhikaraNe'nyasmin , loke'pyarthagatistathA // 1 // "29-20 / 'tamhA ityAdi bhAvaH ana'tasmAt 'alokAstitvAdavazyaM dharmAdharmAbhyAM tatparicchedakAbhyAM bhavitavyaM, 'iyarahati anyathA''kAzasAmAnye sati loko'loka | bAntA:siddhAH ityavizeSaH syAt // 'loye tyAdi // yadi hi dharmAdharmAbhyAM lokavibhAgo na syAdataH khalu viziSTa evAkAze gatimatAmAtmAnAM | // 566 // pudgalAnAM ca pratighAtAbhAvAdanavasthAnaM ataH sambandhAbhAvAt sukhaduHkhabandhamokSasaMsAraprakriyAsaMvyavahAro na syAt mIlakAbhAvAdi| tyevamAdi gamanAnugrahakartAdharmaH // 31-32 // tatazca-'niraNu'ityAdi / / asyAstitvamAha -'atthI'tyAdi spaSTaM, alokAstitve cAsAvavazyamabhyupagantavyaH tasmAllokamUrddhani siddhasyAvasthAnamiti sthitaH, nanu ca sthIyate'sminniti sthAnamityadhikaraNasAdhanaH, tatazca siddhasya sthAnaM siddhasthAnamiti saMvandhalakSaNatvAtpaSThayAstatpatanaprasaGgaH // 33-34 // tathA cAha payaNaM pasattamevaM thANAo taM ca no jao chaTThI / iha kattilakkhaNeyaM katturaNatyaMtaraM thANaM // 2335 // nahaniccattaNao vA thANaviNAsapayaNaM na juttaM se / taha kammAbhAvAo puNakiyA'bhAvao vA'vi // 2336 / / niccatthANAo vA vomAINaM paDaNaM pasajjejA / aha na mayamaNegantA thANAo'vassapaDaNaMti // 2337 // bhavao siddhotti maI teNAimasiddhasaMbhavo jutto| kAlANAittaNao paDhamasarIraM va tadajuttaM // 2338 // parimiyadese'NatA kiha mAyA muttivirahiyattAoNeyammi va nANAI diTThIo vegarUvammi // 2339 / / na ha vai sasarIrassappiyAppiyAvahatirevamAINaM / veyapayANaM ca tuma na payatthaM muNasi to saMkA // 2340 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ H vRttI tuha bandhe mokkhammi yasA ya na kaz2A jaophuDo cev| sasarIreyarabhAvo naNu joso bandhamokkhotti // 2341 // 3. vizA| chinnami saMsayammI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM |sosmnnopvvio adhuTTahiM saha khaMDiyasaehiM ni.168/6bhAvaH ana pratipAtA kovyAcArya SaSTho gaNadharaH samAptaH // 6 // tA:siddhAH __ 'payaNa'mityAdi // patanadharmA siddhaH sthAnAt phalavat , tanna, yata iheyaM SaSThI kartalakSagA, na tu sambandhalakSaNA, tatazca kartaH | // 567 // | siddhasyAnarthAntaraM abhinna sthAnamAsanakriyeti kiM mudhA khidyate bhavAn ? // 35 / / 'nabhe'tyAdi ||athvaa nabhonityatvAt sthAnasyAvinAze // 567 // patanamayuktaM, tathA karmAbhAvAt punaH karmAbhAvAcca, svataH punaH kriyAbhAvaH asitaprayojanatvAt , na karmAsti yena ptedityrthH|| 'Nicca'ityAdi / / apica-sthAnAtpatanamiti vyutpattiviruddhametat , nanu yuktamasthAnAtpatanaM, navidhAnAt , evaM ca nityasthAnAdvayo| mAdInAmapi patanaM prasajati, atha na mataM vyomAdipatanamato'naikAntikaM sthAnAtpatanamiti // 'bhava'ityAdi punaddhaM kaNThaM / ucyate 'kAlA-18 NAdI'tyAdi spaSTam // 36-36 // 'parimite'tyAdi / / Aha-parimitAvakAzaM nirvANaM anAdikAlA ca siddhasaMbhUtiH ato'nantatvAta kathamavatiSTheraMste tatra ? iti, ucyate, amUrttatvAt , jJeya iva jJAnAni, tatsambandhina eva dravyAdau kevalAdiparyAyAH, nartakInayanajJAnasampAtavacceti / evaM tAvad yuktibhirbandhamokSAdi prasAdhitaM // 39 // atha yaduktaM dhuri saMzayanirmita tadbhAvArthamabhidadhAna Aha bhagavAn|'na ha ve'tyAdi // 'tuha'ityAdi / sA ca zaGkA na kAryA bhavatA, kimityata Aha-yataH sphuTa evaiSAmarthaH, tatra priyApriyayorityanena saMbandhaH, azarIramityanena tvabandhaH / amumevArthamAha-'sasarIre'tyAdi, dvitIyagAthApazcAI kaNThaM, atra cAvayoravipratipattiH, yacca manyase 'sa eSa viguNaH' ityAdi, asya cAyamartha iti-sa eSa adhikRto jIvo 'viguNaH' saJcAdigugarahitaH 'vibhuH sarvagataH, ASAMADHANAMRUCTEX LOOK.COMAMACREC
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAna 0 koTyAcArya vRttau // 568 // na badhyate, puNyapApAbhyAM na yujyata ityarthaH, saMsarati vA, neti varttate, na mucyate-na karmaNA viyujyate, bandhAbhAvAt, mocayati vADanyaM, anena kartRtvAbhAvamAha, na eSa bAhyaM AtmabhinnamahaGkArAdi abhyantaraM svarUpameva veda - vijAnAti, prakRtidharmatvAjjJAnasya, prakRtezvAcetanatvAt, tatazca bandhamokSAbhAva iti tanmA saMsthAH, anyaviSayatvAdastha, tathAhi sa eSa muktAtmA vigatAH chAsthikA guNA-jJAnAdayo yasya sa viguNaH, vibhuH - vijJAnAtmanA sarvagato, na badhyate, mithyAdarzanAdibandhakAraNAbhAvAt, saMsarati vA manuSyAdibhaveSu, karmabIjAbhAvAt, neti varttate, na mucyate muktatvAt, mocayatIti vA, tadA khalUpadezadAnavikalatvAt, neti varttate / tathA | sAMsArika sukhanivRttyarthamAha-na eSa muktAtmA bAhyaM khagAdijanitaM abhyantaraM- AbhimAnikaM veda anubhavAtmanA jAnAti / evametAni muktAtmAbhidhAyakAni, na punarbandhAdyabhAvAbhidhAyakAni // 40-42 // iti SaSTho maMDikagaNadharavAdaH // 'pavvaie souM morioM AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmiM vaMdittA pajjuvAsAmi ||ni. 169 // bhaTTho ya jiNaM jA jarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNUsavvadarisINaM // ni.170|| kiM maNNe Attha devA ! uyAhu natthitti ? saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho ni. 171 evaM - 'te' ityAdi maurya Agacchati / 'AbhaTTho' ityAdi // bhagavAnevAha - 'kiM manne' ityAdi // he AyuSman ! maurya ! kiM manyase devAH santi na vetyayaM tava saMzayaH, ubhayahetusadbhAvAt tathA ca "sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargalokaM gacchatI" tyAdi / tathA 'apAma somaM amRtA abhUma, agaman jyotiravidAma devAn kiM nUnamasmAn tRNavadarAtiH kimu dhUrtiramRta matyasyeti zeSaM SaSThegaNadhara - vAde devasiddhiH // 568 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizepAva0 koTyAcArya vRttau // 569 // prAgvat, ata eva saMbhAvayannasaMbhAvayaMzca saMzete bhavAn ||43 - 45 / / evaM ca saMzete bhavAn yataH taM mannasi neraiyA parataMtA dukkhasaMpauttA ya / na taraMtIhAgaMtuM saddheyA suvamANA'vi // 2346 // sacchaMdacAriNo puNa devA divvapyabhAvajuttA ya / jaMna kayAivi darisaNamuveMti to saMsao tesuM // 2347 // mA kuru saMsayamee sudUramaNuyAi bhinnajAIe / pecchasu paJcakavaM ciya cauvvihe devasaMghAe ||2348 // pupi na saMdeho jutto jaM joisA sapacakkhaM / dIsaMti tayA'viya uvaghAyA'NuggahA jagao // 2349 // Alayamettaca maI puraM va tatrvAsiNo tahavi siddhA / je te devatti mayA na ya nilayA nicaparisuNNA // 2350 // ko jANa va kimeti hoja ? nissaMsayaM vimANAiM / rayaNamayana bhogamaNAdiha jaha vijjAharAINaM ||2351|| hoja maI mA evaM tahAvi takAriNo surA je te / na ya mAyAivigArA puraM va niccovalaMbhAo || 2352 // jai nAragA pavannA pagiTTapAvakaphalabhoiNo teNaM / subahugapuNNaphalabhujo pavajjiyavvA suragaNAvi // 2353 // saMketadivyapemmA visayapasattA'samattakattavvA / aNahINamaNuyakajjA narabhavamasubhaM na eMti surA // 2354 // navara jiNajammadikkhA kevalanivvANamaniogeNaM / bhattIeN somma ! saMsayaviccheyatthaM va ejjaNhA || 2355 | putrvANurAgao vA samayanibaMdhA tavoguNAo vA / naragaNapIDA'NuggahakaMdappAIrhi vA keI // 2356 // jAissara kahaNAo kAsaha paccakkhadarisaNAo y| vijjAmaMtovAyaNasiddhIo gahavigArAo || 2357 // ukkidvapuNNasaMcayaphalabhAvAo bhihANasiddhIo / sabvAgamasiddhIo ya saMti devatti saddheyaM // 2358 // - saptamegaNadharavAde devasiddhiH // 547 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamegaNadharavAde devasiddhiH // 270|| vizeSAva0 devatti satthayamidaM suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / ahava maI maNuociya devo guNariddhisaMpaNNo // 2359 // koTyAcArya taM na jao taccatthe siddhe uvayArao mayA siddhI / taccattha sIha siddhe mANavasIhovayAro vva // 2360 // vRttI devA'bhAve'vi phalaM jamaggihottAiyANa kiriyANaM / saggIyajannANa ya dANAiphalaM ca tadajuttaM // 2361 / / jamasomasUrasuragurusArajAINi jayaha jnnnnehiN| maMtAvAhaNameva ya iMdAINaM vihA savvaM // 2362 // // 570 // | chinnammi saMsayammI jiNeNa jrmrnnvippmukkennN| sosamaNo pavvaioadhu?hi saha khNddiysehiN|| 't'mityaadi| nArakAH khalvatisaMkliSTaparamAdhArmikAyattatvAd duHkhasamavahatatvAt na zaknuvantIhAgantuM,asmAkaM cApi tatra gamanA6 zaktiH, ataH pratyakSakaraNopAyAyogAt zraddheyAste santu, zrutyAdisiddhatvAd // 46 // devAH 'sacchaMdacAriNo puNo'ityAdi spaSTA / |prayogaH-na santi devAH, asmadAdyapratyakSatvAt kharaviSAgavat / hetorasiddhatAmudbhAvayan bhagavAnAha-'mA kuru'ityaadi|| he mauryaputra ! | kAzyapa ! mA kArSIH saMzayaM deveSu, saMzayabIjahetorapakSadharmatvAt , hetu hetvAbhAsAnAM prAyaH pakSadharmatvAt , asmadAdyapratyakSatvaM ca devAnAM dharmo na bhavati, yata etAn saMprati pazya mamAgratazcaturvidhAna devAn , kiMviziSTAn ? ityAha-sudUraM manujatirazcAdibhyo vilkssnnaaniti||8 | apazyamAneSu tahiM saMzayo yukta AsIdityAha-'pudhdhapo'tyAdyanumAnam // 'Alaye' tyAdi spaSTA // 47-50 // Aha-'ko ityAdi // ucyate-vimAnAni, hetumAha-ratnamayatve sati nabhogamanAditi abhrAdivyavacchedaH, vidyAdharAdipuSpakavimAnAdInIva / 'hoja' ityAdi / syAt-mAyeyaM mAyAvidA prayuktA, abhyupagamyAha-tathA'pi tatkAriNastAvatsiddhAH, paramArthamAha-na ceyaM mAyA gandharvanagaravat , sarveNa sarvadopalambhAt , mAyA tu naivam / apica-'jaItyAdi kaMThA / atha manyethAste santaH kimiha nAgacchanti ?, CHALA CAR-KA-%CA ROily
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ x A ucyte-'sNkte'tyaadi|| kiM sarvathA na ?, ityaah-'nvrii'tyaadi| 'puvvANu'ityAdi kNtthaa||51-56|| atha devAstitvAnumAnaprativizepAva0 saptamegaNakoTyAcArya pAdanopapattisamUhapradarzanAya gAthAyugalamAha bhagavAn-'jAissare' tyAdi / 'ukiDe'tyAdi // ihAntadIpakakriyA pratijJA, kutaH ? 4 gharavAde vRttI | ityAha-jAtismaraNAdipratyayitapuruSakathitatvAt , nAnAdezavicAripratyayitadRSTakathitAlakSitamatsyamanujanagaradevakulAdisadbhAvavAkya- devasiddhiH vat , 'kAmaItyAdi tapovataH, zeSa spaSTaM, siddhAdezaphalavadityatra dRSTAntaH, tathA vidyAmantropayAcanasiddheH, phalenAnumitacAta raajaa||571|| // 571 / / diprasAdIkRtaphaladarzanAnumitarAjAdisadbhAvavat , gahavikAratotti, atra prayogaH-grahAdhiSThitaH puruSastajIvavyatiriktAdRzyAdhiSThAtRkaH puruSAsaMbhAvyakriyAdhikAritvAt , yatravyatiriktatakriyAkAripuruSavat , dAnadayAdikriyAsazcitotkRSTapuNyasaJcayaphalaM vizi| STamAhAtmyabhoktakaM phalatvAdrAjyAdiphalavat , viziSTamAhAtmyAzca bhoktAraH puNyasazcayaphalasya santi devA iti pramANaphalaM, abhidhAnasiddheranantaragAthayA vyaktIkariSyate, tatazca na santi devA ityanumAnavirodhaH, sarvAgamasiddhatvAcAgamavirodhaH / 'devattI'tyAdi / devA itIdaM padaM dharmi sArthakamiti sAdhyadharmaH, zuddhatvAditi hetuH, samAsatadvitavRttivirahAt zuddhapadatvaM hetuH pakSadharmaH, ghaTAbhidhAnavaditi sAdharmyadRSTAntaH, etaduktaM bhavati-svarganivAsinaH sacA devA iti pramANArtha iti, etadamuto na gamyata iti parAbhiprAyamupanyasyati-manuja eva kazciddevaH, 'guNariddhisaMpannoti 'divu krIDAvijigISAvyavahAradyutistutigativiti, divyatIti devaH prativizi| TaizvaryakrIDAdiguNasiMpannatvAd , atastena sArthakatvAt siddhaM sAdhyate // 57-69 / / 'taM ne tyAdi / tadetanna mukhyaM, yatastathyArtha | siddhe deve tata upacArAt devaprasiddhI rAjAdiSu matA, devAbhAvAbhyupagamavirodhamAdarzayannAha-'devA' ityAdi pUrvavat / / 'jame'tyAdi / S| kAmyaizca kratubhiryamarAjyamagniSTomena jayati, tathA utkRSTorasiprabhRtikratubhiyathAzruti somasUryasuragurusvArAjyAni jayatIti zrutivAkyaM,18 OLARSARAK
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvakA devAnabhyupagame vRthA syAt , tatra sapo yajJo, vinA yUpena kratuH, SoDazItyAdayaH kratuvizeSAH, svaH-svargastatra rAjyaM svarAjyamiti, 4 aSTamegaNakoTyAcArya | yaccoktaM sa eSa yajJAyudhI' tyAdyasya cAyamartha iti // 60-63 // saptamo mauryagaNadharaH samAptaH // 7 // * dharavAde nAvRttI 2 te pavaie souM akaMpio Agacchai jinnsgaasN| vaccamiNa vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi ||ni. 173 // 4 rakasiddhiH ||572 // AbhaTThoya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa yasavvaNNu savvadariNiM ||ni.174|| 4 // 572 / / 18/ kiMmaNNe neraiyA atthi natthi tti saMsaotujhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho||ni. 175 // taM mannasi paccakkhA devA caMdAdao tahanne'vi / vijjAmaMtovAyaNaphalAisiddhIeN gammati // 2367 // je puNa suimettaphalA neraiyatti kiha te gaheyavvA / sakkhamaNumANao vA'NuvalaMbhA bhinnajAIyA // 2368 // maha paccakkhattaNao jIvAIyabba nArae geNha / kiM jaM sappaccakkhaM taM paccakkhaM navari ikaM ? // 2369 // jaM kAsai paccakkha paccakkhaM taMpi gheppae loe / jaha sIhAidarisaNaM siddhaM na ya savvapaccakkhaM // 2370 // 'te'ityAdi, akmpitH| AbhaTTho' ityAdi / 'kiM maNNe neraiyA' ityAdi // he AyuSman ! akampita ! nArakeSu tava sandeho, yataH-'ta'mityAdi / 'je puNe tyAdi / zrutimAtraphalA:-zabdajJAnaphalAH, bhinnajAtIyA devebhyaste kathaM sAkSAtpratyakSeNa | grAhyAH?, tasmAna santi nArakAH atyantApratyakSatvAtkhapuSpavat , anumAnato vA'nupalabhyAste, na gamyante, tadavinAbhUtaliGgAnupalabdheH, | ucyate-viruddhAvyabhicAryanaikAntikatvenAsiddhodbhAvanena ceti dUSaNam / 'maha' ityAdi spaSTA / 'jami'tyAdi spaSTA // 64-70 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcAye vRttI // 573 // HOCALSARAKACANCIEX ahavA jamiMdiyANaM paccakkhaM kiM tadeva paccakkhaM ? / uvayAramettao taM paJcakkhamaNiMdiyaM taccaM // 2371 // | aSTamegaNamuttAibhAvao novaladdhimaMtidiyAiM kumbho vva / uvalaMbhaddArANi u tAI jIvo taduvaladdhA // 2372 // 4 dharavAde nAtaduvaramevi saraNao savvAvAre'vi novlNbhaao| iMdiyabhinno nAyA paMcagavakkhovaladdhA vA // 2373 // rakasiddhiH . jo puNa aNidiocciya jIvo svvppihaannvigmaao|sosubhuyN viyANai avaNIyagharojahA dhaa||2374|| // 573 // na hi paccakkhaM dhammaMtareNa taddhammamettagahaNAo / kayagattao vva siddhI kumbhANiccattamettassa // 2375 // puvovaladdhasaMbandhasaraNao vA'nalovva dhuumaao| ahava nimittaMtarao nimittamakkhassa krnnaaiN||2376|| kevalamaNohirahiyassa savvamaNumANamettayaM jamhA / nAragasambhAvammi ya tadatthi jaM teNa te saMti // 2377 // | pAvaphalassa pagiTThassa bhoiNo kammao'vasesavva / saMti dhuvaM te'bhimayA neraiyA aha maI hojA // 2378 // accatthadukkhiyA je tiriyanarA nAragatti te'bhimyaa| taMna jaosurasokkhappagarisasarisaMnataMdukkhaM // 2379 / / saccaM cedamakaMpiya ! maha vayaNAo'vasesavayaNaM va / savaNNuttaNaovA aNumayasavvaNNuvayaNaM va // 2380 // bhayarAgadosamohAbhAvAo saccamaNaivAiM c| savvaM ciya me vayaNaM jANaya majjhatthavayaNaM va // 2381 // kiha savaNNutti maI paJcakkhaM savvasaMsayaccheyA / bhayarAgadosarahio talliMgAbhAvao somma ! // 2382 // chinnammi saMsayammI jiNeNa jrmrnnvippmukkennN| sosamaNo pavvaio tihiM ca sahakhaMDiyasaehiM / / 'aha'ityAdi // 'muttA ityAdi // 'taduvarame' ityAdi / 'jo puNa'ityAdi / yaH punarjIvo mamevAnindriyaH atItakSAyo
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI aSTamegaNadharavAde nArakasiddhiH // 574 // vizeSAva0 pazamikamAvatvAt, sarvApidhAnavigamAt , indriyabhAve'pi ca niruddhAkSamanasaH svapne jJAnamastyeva // 71-74 // apica-'nahIM'tyAdi / koTyAcArya 'na hiM' naivedamindriyajaM pratyakSaM, 'dhammaMtareNa indriyazaktyantareNa tasyAnantadharmaNo'rthasyaikadharmamAtragrahaNAt, kRtakatvAdiva ghaTAnitya tvamAtragrAhyanumAnavat, iha cendriyANi keSAzcid bhautikAnItyevamAdi tajjaM ca pratyakSamanekalakSaNamiti vAcyam / / 'puvvo' ityAdi / na pratyakSamindriyajaM pUrvopalabdhasambandhasmaraNAdupajAyamAnatvAt, tathA ca chabasthazcakSuSA ghaTamAlokayan pUrvadRSTaghaTasambandhadvAreNa taM prtye||574|| tyanubhavasiddhatvAt, tathA ca naiva nAlikeradvIpanivAsI, kimapIti grahaNAd, dhUmAdagnijJAnavat / 'kevale'tyAdi, phalaM // 75-77 / / taccedam-'pAvaphalasse'tyAdi / santi prakRSTapApaphalabhujaH 'kammatto' karmaphalasadbhAvAt , avazeSA iva-puNyabhAja itra, na ca dRSTA | eva te, devabhAvanAvat // 2278-83 // aSTamo gaNadharaH samAptaH // 8 // hU~ te pavvaie souM ayalabhAyA Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi(ni.177) | AbhaTTo ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya goteNa yasavvaNNUsavvadarisINa (ni.178) kiM maNNe puNNapAvaM Atthi nasthitti saMsao tujjhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho (ni179.)/ maNNAsa puNNaM pAvaM sAhAraNamahava do'vi bhinnaaii| hoja na vA kammaMciya sabhAvao bhavapavaMco'yaM // 2387 // 'te'ityAdi // 'AbhaTThoM ityAdi // 'kiM manne'ityAdi // kiM manyase puNyapApe staH uta na staH, saMzayastava, kutaH ? 'puruSa evedaM gni'mityAdi vacanAt , teSAM cArtha na jAnAsi, teSAM cAyamoM yo'gnibhRtinA pratipannaH, apica-AyuSman !
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapApasvAtaMtrya vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 575 // // 575 // acalabhrAtaH! tvamasaddarzanavipralabdhaH san karmacintAyAM-'maNNasItyAdi / / manyase puNyamevaikaH padArtho'sti, na pratiyogI pApA khya iti dvAropanyAsamAtraM, tathA keSAzciddarzanena manyase 'pApaMti pApameva, na puNyamastIti dvAropanyAsamAtram / tathA keSAzcidda| rzanena sAdhAraNaM puNyapApadvayamitaretarAnuviddhaM, sukhaduHkhAnubhAvijIvalokadarzanAt , kAraNAccAnurUpakAraNAnumAnAt , tathAhi-asmin saMsAre devAH kila sukhinaste'pi na sukhina eva, aparavibhUtIkSaNeAnalasantApAghrAtatvAt , nArakA api na duHkhina eva, paJcandriyasvAnubhavAt , ayamatra bhAvArtha:-prakarSAprakarSabhedAt sarve saMsAriNaH sukhaduHkhAnuviddhasvabhAvA iti sAdhAraNapuNyapApavAdadvAram / atha dve api sukhaduHkhe niHkRSTe sukhAsukhapatiniyataphalAnumeyatvAtsvatantre, athobhayAstitvavAdadvAropanyAsazcaturthaH, tathA keSAzciddarzanena vA 'kamma ciya'tti, acetane'pi ghaTa ekakumbhakArakamRttikAcakrAdyupakaraNekapAkaniSpannatvasAmAnye satyapyekaH kSIramadhvAdibhAjanaM prazastavAripUrNavikacapadmapidhAnarAjyAbhiSakakalazazca bhavati, kazcitpunarazucimadyAdibhAjanaM zokAzravAridhArApUrNakhaNDamallipidhAnazmazAnakalazazca bhavati, evaM vinA'pi puNyapApAbhyAM zubhAzubhaphalaprAptiH, evaM cetaneSvapi tAbhyAM vineyaM bhaviSyatyata AhuH 'navA kamma ciya', kintu svabhAvato bhavaprapaJco jAyate, tathAhi-"kenAJjitAni nayanAni mRgAGganAnAM ?, ko vA karoti vividhAGgaruhAn mayUrAn / kazcotpaleSu dalasaMnicayaM karoti', ko vA dadhAti vinayaM kulajeSu pussu ? // 1 // " evaM sarvadarzanAni parasparaviruddhAni, zrUyate ca 'puNyaH puNyene tyAdyataH zaGketi dvAragAthArthaH / asyAH pUrvapakSadvAragAthAyA vyAkhyA // 84-87 // tatrAdyadvAre syAt puNyaM-puNyamastu, tadeva pApamiti, kathaM ?, ucyate puNNukarise subhayA taratamajogAvagarisao haannii| tasseva khae mokkho ptthaahaarovmaannaao||2388||
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapApasvAtaMtrya // 576 // vizeSAva0 pAvukarise'hamayA taratamajogAvagarisao subhyaa| tasseva svae mokkho aptthbhttovmaannaao||2389|| kovyAcArya sAhAraNavaNNAdi va aha saahaarnnmhegmttaae| ukkarisAvagarisao tasseva ya puNNapAvakkhA // 2390 // vRttI evaM ciya do bhinnAiM hoja dA hojja va sabhAvaoceva / bhavasaMbhUI bhaNNai nsbhaavaaojo'bhimo||2391|| // 576 // 'puNNa'ityAdi // puNAtIti puNyaM, zodhayatItyarthaH, tasyotkarSe -lezato lezataH parivRddhau 'zubhatA' ArogyatA-jyotiSkatA phalaM yAvat prakRSTaM svargaH, tatastasyaivArogyasya taratamayogApakarSato manAG manAgapacayato 'hAniH' duHkhatA yAvatprakRSTaM naraka iti, tasyaivetthaM prakarSApakarSavataH sakalapuNyasya kSaye mokSaH, tRtIyamApavargikaM phalamityarthaH / atrodAharaNamAha-pathyAhAropamAnAt, pathyAhArAbhyavahArodAharaNenAyamartho bhAvanIyaH, tathAhi-pathyapathyatarAhAropayoge prakRSTamArogyaM puMsaH, tasyaiva pathyAhArasya kizcitkizcitparivarjanAdArogyasukhahAniH, sarvathA vA'nabhyavaharaNAt zubhAbhAvakalpo mokSa iti / dAraM ||8||tthaa-'paav'ityaadi |paaNsytiiti pApaM, | AtmAnaM malinayatItyarthaH, tasyotkarSe'dhamatA prakRSTA, nArakatvAt , tasyaiva vizuddhau zubhatA svargaH, tatkSayo mokSaH, yathA'tyantApathyA hArasevanAtaH prakRSTamanArogyaM, tasyaiva kiJcitkizcitparivarjanAdArogyalezasadbhAvaH, azeSatyAgAnmRtikalpo mokssH||89|| 'sA'ityAdi / / = athetyAnantaryArthaH, sAdhAraNaM-ubhayaM puNyapApaM, tacca haritAlagulikAsamabhAgavaNakavadvarNanIyaM narasiMhavadvA, 'aha tasseva punnapAvakkhA ' | | iti atha tasyaivobhayasya samasya sataH puNyAkhyA pApAkhyA ca, kathamityAha-'ukarisAvagarisaoti ekasya rAzedako guNaH | samAdhiko bhavati tadA'sau puNyaM, itarastu tenaiva hInatvAt pApaM, yAvat prakRSTaH prakarmaH / dAraM // 10 // caturthadvAramAha-eva'mityAdi / evameva keSAzcinmatena dve api bhinne syAtAM, sukhaduHkhayoryogapadyenAnubhAvAt , etaduktaM bhavati-krameNa sukhaduHkhAbhUdyanuteranurUpakAra ASTUSTESSASSOS
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 964 * svabhAvavAda nirAsaH vRttI // 577 // NAnumAnamiti dvaitavAdisiddhAntaH / dvAram / bhavet svabhAvata eva bhavaprasUtiriti paJca dvArANIti puurvpkssH| bhaNyate samAdhiH pAzcAtyavizeSAva.. kovyAcArya vikalpasya-na svabhAvAt bhavaH, upapazyasahiSNutvAdasya, kathamityAha yato'bhimataH saH // 11 // hoja sabhAvo vatthu nikkAraNayA va vatthudhammo vA / jai vatthu Natthi tao'NuvaladdhIo khapuSkaM va // 2392 // ___ acaMtamaNuvaladdho'vi aha tao atthi natthi kiM kammaM / heU va tadatthitte jo naNu kammassavi sa eva // // 577 // kammassa vAbhihANaM hoja sabhAvotti hou ko doso| painiyayAgArAo na ya so kattA ghaDasseva // mutto'mutto va tao? jai mutto to'bhihANao bhinno / kammatti sahAvoti ya jai vA'mutto na kattA to|| dehANaM vomaMpiva juttA kajjAio ya muttimayA / aha so nikAraNayA to kharasiMgAdao hoMtu // 2396 // aha vatthuNo sa dhammo pariNAmo to sa kammajIvANaM / punneyarAbhihANo kAraNakajANumeo so // 2397 // 'hojje'tyAdi // svabhAve vikalpatrayaM, kizcAtaH?, yadi vastvasau tanna, pradhAnapuruSezvarAdInAM parigaNitatvAd , ato nAstyasau, anupalabdheH khapuSpavat, atha manyethAH-paramANunA naikAntiko heturucyate, karma nAstIti pratijJAyAmapyevamevAnaikAntiko bhvissyti||12|| 'acNte'tyaadi| 'kamme'tyAdi spssttaa|93-94|atraiv vikalpe khabhAvasvabhAvaM cintayannAha-'mutto ityAdi dve gAthe ||muurttvebhidhaanbhedo, nArthabhedaH, kathamityAha-karma svabhAva iti ca, amUrtazcetnato na kartA dehAdeH, amUrtatvAdvayomavat, tathA 'juttAmuttimatA' yuktA-ghaTa mAnikA karmaNaH, kA ?-'mUrtimattA' mUrtimacaM 'kajAdito kriyAkAryatvAd ghaTavat, AdizabdAtkAryamUrttatvAdibhyo'Nuvat zukrazojANitAdivadvA, athAsau svabhAvo niSkAraNatA nAma, tataH svabhAvAjagadvaicitryaM bhavati, ucyate, 'to' tataH kharaviSANAdayo'pi bhavantu,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya | puNyapApatatpArthakyasiddhiH vRttI // 578 // // 578 // CONCREAAREASOOR niSkAraNatA'vizeSAt , nAsti svabhAvaH niSkAraNatvAtkharazRGgavat ||95-96||'ahe'tyaadi / atha vastudharmaH sa svabhAva ucyate, to |pariNAmo sa jIvakammANaM puNNetarAbhihANo, etaduktaM bhavati-jIvavastudharmatve sa svabhAva AtmanaH karmAbhidhAnaH pariNAmaH, 'saMrambhasamArambhArambhayogakRtakAritAnumatikaSAyavizeSaistristristrizcatuzcaikaza' (tattvArthe a06) ityaSTottaraM parijAmazatamiti vacanAt, tacca karma, athavA karmaNa eva vasturUpasya dharmaH kazcitpariNAmaH-zubhAzubhAdhyavasAyaH puNyetarAbhidhAnaH, 'zubhaH puNyasya' 'viparItaH pApasyeti (tacArthe a06) vacanAta, Aha-so'pyastIti kathaM gamyate, ucyate,-'kAraNakajANumANAoti kAraNAnumAnAta kAryAnumAnAcca // 2397 // tathAhi kiriyANaM kAraNao dehAINaM ca kajabhAvAo / kammaM madabhihiyaMti ya paDivaja tamaggibhUivva // 2398 // taM ciya dehAINaM kiriyANaMpi ya subhaa'subhttaao| paDivaja puNNapAvaM sahAvao bhinnajAIyaM / / 2399 // suhadukkhANaM kAraNamaNurUvaM kajabhAvao'vassaM / paramANavo ghaDassa va kAraNamiha puNNapAvAI // 2400 // suhadukkhakAraNaM jai kammaM kajassa tayaNurUvaM ca pittamarUvaM tapi ha aha rUviM nANurUpaM to // 2401 // nahi savvahA'NurUvaM bhinnaM vA kAraNaM aha mayaM te / kiM kaja-kAraNattaNamahavA vatthuttaNaM tassa ? 2402 // savvaM tullAtullaM jai to kajANurUvayA keyaM / somma / sapajAo kajjaM parapajjao se so||2403|| kiM jaha muttamamuttassa kAraNaM taha suhAiNaM kammaM / diTuM suhAikAraNamannAi jaheha taha kammaM // 2404 // hou tayaM ciya kiM kammaNA na jaM tullasAhaNANaMpi / phalabhedo so'vassaM sakAraNo kAraNaM kammaM // 2405 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcAye vRttau // 579 // AUR1550-50 etto ciya taM muttaM muttabalAhANao jahA kuNbho| dehAikanamuttAio vva bhaNie puNo bhaNai // 2406 // puNyapApatato kiM dehAINaM muttattaNao tayaM havai muttaM / aha suhadukkhAINaM kAraNabhAvAdarUvaMti // 2407 // tpArthakyana suhAINaM heU kammaM ciya kiMtu tANa jIvo'vi / hoi samavAikAraNamiyaraM kammati ko doso||2408|| siddhiH iya rUvitte suhadukkhakAraNatte ya kammuNo siddhe / puNNAvagarisametteNa dukkhabahulattaNamajuttaM // 2409 // // 579 // kammappagarisajaNiyaM tadavassaM pgrisaannubhuuiio| sokkhappagarisabhUIjaha puNNappagarisappabhavA // 2410 // taha bajjhasAhaNappagarisaMgabhAvAdihaNNahA na tayaM / vivarIyabajjhasAhaNabalappagarisaM avekkhejjA // 2411 // deho nAvacayakao puNNukarise vva muttimttaao| hoja va sa hINatarao kahamasubhayaro mahallo y?||2412|| evaM ciya vivarIyaM joejA savvapAvapakkhe'vi / na ya sAhAraNarUvaM kammaM takAraNAbhAvA // 2413 // kmma joganimittaM subho'subho vA sa egasamayammi / hoja na UbhayarUvo kammapi taotayaNurUvaM // 2414 // naNu maNavaikAogA subhAsubhAvi samayammi dIsaMti / davammi mIsabhAvo bhaveja na u bhAvakaraNammi // 2415 // * jhANaM subhamasubhaM vA na umIsaMjaMca jhaannvirme'vi| lesA subhA'subhA vA subhamasubhaM vA taokammaM // 2416 // puvvagahiyaM ca kammaM pariNAmavaseNa mIsayaM nejaa| iyareyarabhAvaM vA sammAmicchAI na ugahaNe // 2417 // mottUNa AuyaM khalu daMsaNamohaM carittamohaM ca / sesANaM pagaINaM uttaravihisaMkamo bhajjo // 2418 // sohaNavaNNAiguNaM subhANubhAvaM ca ja tayaM puNNaM / vivarIyamao pAvaM na bAyaraM nAisuhumaM ca // 2419 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva : koTyAcArya vRttau 1146011 4:11 *10*6**** does tajjogaM ciya reNuM puriso jahA kayanbhago / egakkhettogADhaM jIvo savvappae sehiM // 2420 // avisi poggalaghaNe loe thUlataNukammapavibhAgo / jujjejja gahaNakAle subhAsubhaviveyaNaM katto ? || 2421 // avisiddhaM ciya taM so pariNAmA''sayasa bhAvao khippaM / kurute subhamasubhaM vA gahaNe jIvo jahA''hAraM // 2422 / / pariNAmAsssayavasao gheNUe jaha pao visamahissa / tullo'vi tadAhAro taha puNNApuNNapariNAmo // 2423 // jahavegasarIrammivi sArAsArapariNAmayAmei / avisiTTho vA''hAro taha kammasubhAsubhavivAgo // 2424|| sAyaM sammaM hAsaM purisaraisubhAunAmagottAiM / puNNaM sesaM pAvaM neyaM savivAgamavivAgaM // 2425 // asai bahi puNNapAve jamaggihottAiM saggakAmassa / tadasaMbaddhaM savvaM dANAIphalaM ca loammi // 2426 // chinnammi saMsayammI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio tihiM u saha khaMDiyasaehiM ni. 180 'kirI' tyAdi / kiriyANaM kAraNaotti idaM kAraNena kAryAnumAnaM, phalavatyo dAnAdikriyAH kriyAtvAd ghaTAdyarthakriyAvat, | atra kriyA kAraNaM, tasmAtkriyAkhyAtkAraNAdasau zubhAzubhaphalasvabhAvo mIyata iti, uktaJca - " samAsvatulyaM viSamAsu tulyaM, satISvasaccApyasatISu sacca / phalaM kriyAsvityatha yannimittaM, tadehinAM so'sti tu ko'pi dharmaH // " tathA-dehAdInAM ca kAryabhAvAt kAryAnumeyo'sAviti, dehAdInAM kAraNamasti kAryatvAnmRddaNDacakrasUtrAdisametasamarthakumbhakArArambha (bdha) ghaTasyeva prayatnaH, na ca dRSTa evAsya hetucakSurgrAhyaH zukrazoNitAdisamavAye'pi tadanutpatteH uktaJca - " iha dRSTahetvasaMbhavikAryavizeSAtkulAlayatna iv| hetvantaramanumeyaM tatkarma zubhAzubhaM kartuH // 1 // ataH kAryAnumeyatvAditi pratipadyastra karmeti / AgamenApyAha- 'kamma' mityAdi pacchaddhaM prAgvat // 98 // prakRta puNyapApata|tpArthakya siddhiH // 580 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapApatatpArthakyasiddhiH vRttau // 581 // maayojybaah-tNciyetyaadi|tN ciya kamma paDivajapuNNapAvaM, kiMviziSTamityAha-svabhAvato 'bhinnajAtIya vilakSaNaM, kathaM?, vizeSAva kAryAnurUpakAraNatayA kAraNAnurUpakAryatayA ca // athAmumevArthamAdyavikalpaSaNapUrvamevAmatrA(bhidhAtumAnAntarA)bhidhAnadvAreNAha-'suhakoTyAcArya mA dukvANa'mityAdi ||sukh-svrgaadiphlN duHkhaM-narakAdiphalamatastayoH sukhaduHkhayobhinnajAtIyayoH 'anurUpaM kAraNaM svAnurUpaM niva ndhanaM 'avazyaM' niyamenAstIti pakSaH, kAryatvAditi hetuH, ghaTasyeva paramANavaH, tacca anayoH pratyekaM kAraNaM puNyaM pApa cetyataH kamaiMva // 581 // kAraNam / evamukte satyAha-'suhetyAdi / yadi karma puNyapApasajJitaM sukhaduHkhayoH kAraNaM 'na svabhAvaH kAraka' iti vacanAt, tathA kAryasya ca tadanurUpaM yadISyate suhadukkhANaM kAraNamaNurUvaMtivacanAt 'to'tata eva vacanAt tadapyanurUpameva prAptaM,ataH kimucyateparamANavo ghaDasseva ?, tadapi kAryAnurUpamiti, atha manyase paramANusAdhamryeNa rUpi tatpuNyapApaM to tataH 'nANurUvaM' na svAnurUpaM kAraNasya kArya, tasyAmUrtatvAt / 99-2401||ucyte-'nhiiN'tyaadi / naiva sarvathA'nurUpaM kAraNaM,kAryasyeti zeSaH,tathA 'bhinna dhAana| nurUpaM vA kAraNaM kAryasya ?, parAbhiprAyamAha-atha mataM'abhISTaM 'te' tava kAraNaM kAryAnurUpamakAryAnurUpaM ceti, ucyate-kiM kAryakAraNatve ?, |na, tayorekavastutvAdekavastutvaM, sarvathA tulyatvAbhyupagamAt , anurUpapakSo'yaM, atha cenna kAryAnurUpaM kAraNaM tato'vastutvaM tasya kAraNasya, itthameva tatastasya kAryasyAnurUpatvopapatteH, tasmAtsarva tulyamiti vaakyaarthH| evamukte pUrvAparavirodhaM cucodayiSurAha-'savva mityA | di / yadi sarva tulyAtulyaM tataH kAryasyAnurUpatA keyaM kAraNaM prati ? yena pratijJAyate sukhaduHkhayoravazyamanurUpaM kAraNamiti, ucyatehe saumya ! hArItAJcalabhrAtaH! 'yat' yasmAt kAraNasya kArya svaparyAyo varttate ato'nurUpavyapadezaH pravartate, zeSasvaparakAryasaGghAtaH paraparyAyo'to'nanurUpavyapadeza iti // tadevaM mUrtasya karmaNaH puNyapApasajJitasya sadvadyAkhyAmUrta kAryamiti sthApite pRcchati-'kiM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapApataspArthakyasiddhiH vRttau // 582 // vizeSAva. jahetyAdi / kiM yathA mUrtamagnyAdi amUrtasya tadAkArapratibhAsasya 'kAraNaM' nimittaM tathA 'karma'puNyapAparUpaM.sukhAdInAM ?, okoTyAcArya mityucyate, ko dRSTAntaH ? iti ced , ucyate-yathehAnnAdi sukhAdInAM kAraNaM 'dRSTaM upalabdhaM, tathA karmApi sukhaadeH|| 02-04 // Aha 4 yadyevam-'hou'ityAdi / annameva zubhaM sukhAdenimittamastu, kiM karmaNA dRSTahAnyadRSTaparikalpanAdhAyinA?, tathAhi-AtmasaMsRSTamannaM tatkA| rIti, na, 'ja'mityAdi bhAvitam / 'etto' ityAdi / ata eva tanmRtaM karma, mUrtasyAnAderbalAdhAnakAritvAt kumbhavat, athavA mUrta karma mUrtasya dehAdeH kAraNatvAtkumbhasya mRdvat iti bhaNie sUriNA punarbhaNati codakaH-nanviha deho ubhayamupaplavate, tathAhi-'to' 4 ityAdi / to kiM tayaM havau muttaM dehAdINaM muttattaNao ghaTamUrttatvAdaNuvat , aha arUvaMti, sukhadukkhANaM kAraNabhAvAdAtmavat / kimatra // 582 // da nyAyyaM ?, ucyate-'na su0'ityAdi // na sukhAderhetuH kamaiMva kevalaM, api tu teSAM jIvo'pi bhavati kAraNaM, iyamatra prakriyA-iha sukhAdeH | kAryasyAmUrttamAtmA samavAyikAraNaM, pariNAmikAraNamityarthaH, mRtaM karma asamavAyikAraNaM, sahakArikAraNamityarthaH, sagAdyAkAzAdi mRrtAmRtaM nimittakAraNaM, apekSAkAraNamityarthaH, tasmAdamUrtasya amRtaM ca mRtaM ca kAraNamitisthitam / adhunA''dya vikalpaM parAvarta| yatrAha-'iya' ityAdi / evaM svabhAvAdivyapohena 'karmaNaH' puNyapApalakSaNasya rUpitve sukhAdikAraNatve ca siddhe sati AyuSman ! | puNyasyApakarSamAtrApacayena dehinAM duHkhabahutvamayuktaM kevalapuNyavAdinaH, pApaprakarSajatvAdasya, tathA ca viziSTaM kAraNaM gamayatyataH prayogArthamAha-'kamme tyAdi / / yadetadehabhAjAmasAtaprAcurya tadavazya-niyamena'kammapagarisajaNiyaM ti svAnurUpakarmaprakarSajanitaM | prakarSAnubhRteH, yathA'nyA sukhaprakarSAnubhUtiH puNyaprakarSaprabhavA, prayogaH-duHkhabahulatvaM svAnurUpakarmaprakarSajanitamiti pratijAnImahe, praka nubhUtitvAt saukhyaprakarSAnubhUtivat, etaduktaM bhavati-paTTIbhavamAnazubhAkSatayonizAlivizeSasantAnAdanurUpaM kArya yathA pratIyate, evaM 20.*
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya: vRttau // 583 // % malImasI bhavamAnAdapi tadanurUparasavIryavipAkaM phalaMtajAtIyameva kasmAnna pratIyamAnamapi pratIyate 1, bhinnapratipakSAdeva, dRSTAnto'pi dRSyaH svAnurUpapApakarmaprakarSajaniteti pratipadyasva ||5-10 // 'taha bajjhe' tyAdi, tathetyupapazyantarArthaH, tathA tad duHkhamantaraGgakevalapuNyamAtrajanitaM na bhavati dehinAM kutaH 1, bAhyAhArAdisAdhanaprakarSAGgabhAvAd bAhyakAraNAntarasavyapekSatvAt, ato yatkAraNAntarasavyapekSa tadekaM nirvarttakaM na bhavati, yathA nirupakaraNaH kulAlaH kumbhanivRttau / tathA ca 'duHkhitadehe viparItAhArAdi bAhyasAdhanasApekSatvamatastasmin puNyApakarSe siddhe sati pApakarmaprakarSajanitatvamapyanumIyate itthaM caitadiha cintAyAM, anyathA tat kevalajanitatve na duHkhaM viparItabAhya sAdhanabalaprakarSamapekSeta, api tviSTAhArApacayamapekSeta, apekSate cAniSTAhAraprakarSa, yatazcaivaM tasmAdetadviparyayatvAdadRSTapApaprakarSo dRSTo'niSTAhAraprakarSazca duHkhahetuH // api ca- 'deho ' ityAdi pubaddhaM / duHkhitahasti dehaH kevalapuNyApacayamAtrakRto na bhavati, mUrtimazvAt, atyantapuNyotkarSajanitAnuttaropapAtikadehavat manuSyaloke cakravarttidehavadvA, yathA'nuttaradeho mUrttatvAt puNyApacayamAtrakRto na, evaM hastideho'pi na puNyApacayamAtrakRtaH, tasya pApaprakarSajanitatvAdityabhiprAyaH, yazca puNyApacayamAtrakRta iti kalpeta na tatra mUrttimabhvaM yathA na kiJcidvaidharmyadRSTAnte dharmAsiddhiH pratyuteSyate, tayA ca kalpanayA bhavedapIti / apica - puNyApacayamAtraduHkhanimittavAdin ? 'hojja vetyAdi pAdaH, yadyasau hastidehaH puNyApacayajanitaH syAt tato'sau 'hInataraH syAt' laghuH syAt, kAraNApacaye kAryApacayadarzanAt, na cAsau hInatara ityabhiprAyaH, tathA yadi ca puNyApacayastatkAraNamiSyate tataH kathamasAvazubhataro mahAMzca ?, nanvekasmAtkAraNAt kathaM kAryadvayaM bhinnasvabhAvaM ?, etaduktaM bhavati - azubhataratvaM tAvadastu, mahatvaM tu svAnurUpapApaprakarSaM sUcayati, nArakadehavat, kevalapuNyavAdanirAsaH // kevalapApapakSamatidizannAha - 'eva' mityAdi / 'na ye' tyAdi pacchaddhaM, prayogaH- nAstyu puNyapApatatpArthakyasiddhiH ||583 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 584 // bhayarUpaM karma, abhUtaivaMvidhakAraNatvAdvandhyAputravat, yathA'yamubhayarUpo na evaM karmApi - atazcaturthastu na jyAyAn, asiddho heturiti ceducyate'kamma' mityAdi // karma yoganimittaM badhyate, 'mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH, tadiha yogagrahaNamata upAttaM, | mithyAdarzanAdiSu yogAvinAbhAvAt yogAnAmeva bandhahetutvamata ucyate- 'kamma' mityAdi karma yoganimittaM sa caikasmin samaye bandhakAle zubho vA bhaved azubho vA, na tUbhayarUpaH, tataH karmApi tadanurUpaM zubhaM vA'zubhaM vA, kAraNAnurUpatvAtkAryasya, nAnyo'nyAnuvi| svabhAvamiti bhAvaH, tasmAtsiddho heturnApekSa (naH pakSe ) ityarthaH / punarapi hetorapakSadharma tAmAha codakaH- yogAnAM karmakAraNabhUtAnAM kAryeNa dravyeNa zubhAzubharUpeNa dRSTena yogAnAmapi zubhAzubhatvamubhayaM siddhaM // 11-14 / / Aha ca- 'naNu' ityAdi // nanvekasminnapi samaye manovA| kkAyayogAH zubhAzubhA api dRzyante, prakarSAprakarSavaicitryAt sarvanikRSTa sarvotkRSTayorantarAle zubhAzubhatvaM teSAM tebhyazca karmApi tathAvidhamiti, ucyate- 'davvaMmi' dravyAtmake yoge mizrabhAvo bhavet - zubhAzubhatvaM bhavedekasmin samaye, na tu bhAvakaraNena tu bhAvAtmake yoge karmakAraNe zubhAzubhamizrapariNAmo bhavet, zubhatvA devAzubhatvAdeva vA / tasyaiva jJApakamupacayakAraNamAha- 'jhANa' mityAdi // evaM karmaNo bandhapariNAmakAle yogAnAM dhyAnakAle dhyAnoparame vA zubhatvamazubhatvaM vaikarUpameva, na mizratA siddheti karmaNo'Si kAryasya tadvadeva na mizratA // 15-16 // pucvaM ityAdi, vA athavA yatpUrvavaddhaM karmaikarUpaM yathA mithyAdarzanaM tat pariNAmavazAjIvaH samyagmithyArUpAM mizratAM nayet, mithyAdarzanaM cAzubhaM sat samyagdarzanaM zubhatvaM prApayet, zubhaM vA'zubhatvaM prApayet, na tu grahaNe karmabandhakAle, tathA cAgamaH - 'motU' | ityAdi / mUlaprakRtyabhinnAsu vedyamAnAsu saMkramo bhavatItyutsargasyApavAdo'yaM, AyuSkasyottaraprakRtInAM catasRNAM parasparaM saMkramo nivAryate, mohanIyamUlaprakRtya bhede'pi darzanamoha cAritramohayoH saMkramo niSidhyate, zeSANAM prakRtInAmuttara bhedasaMkramo bhAjyo, bhavatyapItikRtvA tathA puNyapApatatpArthakya siddhiH // 584 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRtau 1146411 'sobhaNa'ityAdi / AdyaM puNyaM viparItaM pApaM tacca nAtivAdaraM zilAvat, nAtikSmamaNutrat // 17-19 // tacca - gevhaI' tyAdi spaSTam // taM dazamo vAdaH Aha- 'avI' tyAdi || grahaNakAle hi sthUlasUkSmakarmavibhAga eva yujyeta, grahaNakAle zubhAzubhavivecanaM kutastyaM 1, ucyate - saGkiSTAt pariNAmAt / 'chinnammi' ityAdi prAgvat // 20 - 27 // iti navamagaNadharavAdaH te pavvaie souM meajjo AgacchaI jiNasayAsaM / vaccAmiNa vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi ||ni. 181 // AbhaTTho ya jiNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaSNUsavvadarisINa ||ni. 182 // kiM manne paraloo atthi natthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho ||ni. 183 // 'te pava' ityAdi // 'AbhaTThoM ityAdi kiM manne ityAdi / ubhayahetupratibhAsAt, tathA cAhurapratyakSApavAdinaH - " etAvAneSa puruSaH" ityAdi tathA 'vijJAnaghane 'tyAdi paralokanAstitvamanuvadati, tathA " sa vai ayamAtmA jJAnamayaH" ityAdi, tathA "agnihotramityAdi" tathA "sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargabhogaM gacchatI" tyAdi tu paralokAstitvamanuvadatItyataH sandehaH, eteSAM cArthaH prAgvat, na ca pratyakSamevaikaM pramANamiti, tathA yuktitazva mannasi jaha ceyaNaM majjagamaubva bhUyadhammotti / to natthi paro logo tannAse jeNa tannAso // 2431 // ahavi tadatthaMtarayA naya nicattaNamaovi tadavatthaM / analassa vA'raNIo bhinnassa viNAsadhammassa ||2432|| aha ego savvagao nikkirio tahavi natthi prloo| saMsaraNAbhAvAo vomassa va savvapiMDesu // 2433 // avyApitotpattimatvA di // 585 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vizeSAva koTyAcArya vRttau // 586 // RRRRRROLX ihalogAo va paro surAilogo na so'vi pcckkho|evNpi na paro logo subbai ya suiisutosNkaa||2434|| dazamovAdaH bhUiMdiyAirittassa ceyaNA so ya dabbao nicco / jAissaraNAIhiM paDivajasu vAubhUi vva // 2435 / / avyApito. na ya ego savvagao nikiriyo lkkhnnaaibheaao| kumbhAdau vva bahavo paDivaja tarmidabhUivva // 2436 // | tpattimacAihalogAo ya parosomma !surA nAragA ya prloo| paDivajja moriA'kaMpiuvva vihiyppmaannaao||2437|| jIvo viNNANamao taM cANiJcanti to na prlogo| aha viNNANAdaNNo to aNabhiNNo jahA''gAsaM // 2438 // ittociya na sa kattA bhottA ya ao'vi natthi prlogo|jNcnsNsaarii so aNNANA'muttiokhaM va // 2439 // mannasiviNAsi ceo uppattimayAiojahA kumbho| naNu eyaM ciya sAhaNamaviNAsittevi se somm!||2440|| ahayA vatthuttaNao viNAsi ceona hoi kumbho vva / uppattimayAitte kahamaviNAsI ghaDo buddhii?||2441|| rUvarasagaMdhaphAsA saMkhA sNtthaanndvvsttiio| kumbhotti jao tAo pasUi vicchittidhuvadhammA // 2442 // iha piMDo piMDAgArasattipajjAyavilayasamakAlaM / uppajjai kumbhAgArasattipajjAyaraveNaM // 2443 // rUvAidabvayAe na jAi na yavei teNa so nicco| evaM uppAyavvayadhuvassahAvaM mayaM savvaM // 2444 // ghaDaceyaNayAnAso paDaceyaNayAsamunbhavo samayaM / saMtANeNAvatthA naheha paraloajIvANaM // 2445 // maNuehaloganAso surAiparalogasaMbhavo samayaM / jIvatayA'vatthANaM nehabhavo neva paraloo // 2446 / / asao natthi pasUI hoja va jai hou kharavisANassa / na ya savvahA vinnaasosvvuccheyppsNgaao||2447|| SROCRANGAR- S
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva: koTyAcArya vRttI ANSASA R // 587 // to'yatthiyassa keNavi vilao dhammeNa bhavaNamanneNaM / vatthuccheona mao saMvavahArovarohAo // 2448 // asaiva parammi loe jamagnihottAI saggakAmassa / tadasaMbaddhaM savvaM dANAiphalaM ca loammi // 2449 // dazamovAdaH avyApitochinnammisaMsayammI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNopavvaio tihi osaha khaMDiyasaehiM ni.184AtpattimaccA 'mannasI'tyAdi gatArthA, navaraM dharminAze-dharmanAzAt tadanantaratvAt / arthAntaraM ceJcaitanyamityAha-'ahavI'tyAdi // di athApi bhUtArthAntaratA caitanyasyeSyate, ucyate, tathApi naiva nityatvaM' naiva paralokAnuyAyitvaM caitanyasyetyato'pi tadavasthaM paralokanAstitvaM, kasyevetyAha-araNIto bhinnasya vinAzadharmiNo'nalasyeva nAnyatrAnuyAyitvaM, api viheva kAlAntara / / 587 // dhvaMsitatvam // 28-32 // 'ahe'tyAdi / athaitaddoSaparijihIrSayA bahUni vijJAnAtmakAni catanyAnyapAsyaika eva tadAzrayaH kazciddharmI sarvagato niSkriyo'bhyupeyate, ucyate, tathApi nAsti paralokaH, tasya saMsaraNAbhAvAt, na saMsaraNamAtmano yuktaM, sarvagatatvAdibhyo, vyomna iva sarvapiNDeSu-sarvagatasya / 'ihe tyAdi / 'vA' athavA ihalokAddhi paralokaH-suranArakAdiH, atrApyucyate-nAsAvapi pratyakSa iti puurvpkssH| tatra yaduktaM bhUtadharmazcaitanyamityatrocyate-"bhUtI'tyAdi, bhRtAtmakendriyAtiriktasyeyaM cetanA dharmastadbhA-12 vAbhAvitvAt, anena bhUtadharmatAparihAramAha, tadbhAvAbhAvitvAt, so'yaM bhRtendriyAtirikta ityAdinA tu 'Na ya niccattaNa' mityAdiparihAramAha, 'naye'tyAdi sabhAvArtha prAgvat / / 'ihe'tyAdi prAgvat / tadevaM vimukhIkRta ityetadevAha-'jIvo' ityAdi pubbaddhaM, | asya yuktiranuyAyino'yogAt, athetyAdhuttarAddhaM, tatazcAcetano'pIti gAthArthaH // 33-38 // etociye'tyAdi arddha pUrvapakSaphalaM | ajJAnitvAdamUrttatvAcAsau na saMcaratIti vyomavat // bhagavAnuttaramAha-'mannasI'tyAdi // he saumya ! metArya ! kauNDinyasagotra ! tvaM -3 - ex
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 588 // manyase vinAzI ceto-manyase vinAzI jIva utpattimacAt kumbhavat , tannanu etadeva sAdhanaM-ayameva hi heturasyA-8 dazamovAdaH vinAzitvaprasAdhakaH he saumya !, dharmakharUpanirAkaraNo'yaM viruddhaH, sAdhyadharmavikalazca dRSTAntaH, kumbhasyApi nizcitatvAt // 39-40 // avyApito'athavA'ityAdi / athavA pratipramANaM kriyate-'viNAsI ceto na hoi vatthuttaNao kumbho ba' tatazca viruddhAvyabhicArI, parAbhi- tpattimaccA | prAyamAha-'uppa'ityAdi / 'buddhIti atha te buddhiH-utpattyAdimattve kathamavinAzI ghaTa iti ?, ucyate-'rUve'tyAdi // dravyazaktayaH | kumbha iti prasiddhaM, tAzca rUpAdikAH, tataH kimityAha pacchaddhaM, tAzca yata utpAdavyayadhrauvyavatyo, nityamapyutpadyante paryAyamAtravivakSayA, // 588 // evaM vyavasthitatvAttavasya, tasmAdutpatyAdimattvaM nityatvAvyabhicAryapi // etadeva vistarato vibhAvayiSurAha-'iheM'tyAdi saMhitA, ihaprastAve ghaTasyotpattimattvAditi yaducyate tatra kA'sau ghaTotpattiH, nanu piNDo vinazyati ghaTa utpadyate, tatrApi na piNDasya sarvAtmanA4 vinAzaH, kumbhasya vA sarvAtmanotpAdaH, kiM tarhi ?-"piMDo piMDAgArasattipanjAyavilayasamakAlaM / uppajai kuNbhaagaarsttipnjaaysvennN"| 41-43 / / 'rUvA'ityAdi // rUvarasAidavvayAe puNa na jAyai Na yajvei jega teNa so Nicco ghaTo, etaduktaM bhavati-mRtvena rUveNa | vyetyapareNa rUpeNotpadyate, svatatvena tu pUrvAparakoTiH kUTastheti, 'eva'mityAdi bhAvanA / / cetaneSu bhAvanAmAha-'ghaDe'tyAdi // jIva dravyasya ghaTasaJjJayA yadaiva nAzastadaiva paTasaMjJayotpAdaH tadaiva cAtmadravyasaJjJayA saMsthitivartamAnA, atItaiSyatkAladvAreNa navasaMyogA | anyathA saMyoge tu, tathehaparalokajIvAnAm / tathaitadevAha-'maNu'ityAdi / 'nehabhavo va paralogoMti paryAyANAM dravyamAtre'viva|kSitatvAt, iyaM copapattiH ||-'asto'ityaadi / 'to'ityAdi / 'asatI'tyAdi / 'chiNNaMmI'tyAdi // 2444-50 // dazamo | gaNadharaH samApta CARROF% 20
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0. koTyAcArya vRttau ,1146911 te pavvaie souM pahAsa AgacchaI jiNasavAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi (ni. 185) AbhaTTho ya jiNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisINa (ni. 186) kiM manne nivvANaM atthi natthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho (ni. 187) 'te pavvaie' ityAdi || 'AbhaTTho' ityAdi / 'ki maNNe ityAdi / he AyuSman pramAsa ! manye- evamahaM zaGke kiM nirvANamasti uta nAsti 1, evaM saMzayasvava svasaMvidito varttate, ayaM cobhayahetujanitaste, kutaH 1, viruddha vedapadapratibhAsAt, tathA ca - " jarAmarthya vA etatsatraM yadagnihotra' 'na ha vai sa zarIrasye" tyAdi nirvANAbhAvaM sUcayati, tathA ca "dve brahmaNI paramaparaM ca, tathA "saiSA guhA dukhagAhe "tyAdi tu tatsadbhAvaM, eteSAM caivaMjAtIyAnAmarthaM na vetsi asadvayAkhyAnakaraNena, teSAM cAyamarthaH, taM ca vakSyati, tathA yuktito'pi - mannasi kiM dIvassa va nAso nivvANamassa jIvassa / dukkhakkhayAirUvA kiM hoja va se sao'vatthA ? | 2454 || ahavAsNAittaNao khassa va kiM kammajIvajogassa ? / aviogAo na bhave saMsArAbhAva evatti ? || 2455 // paDivaja maMDio iva viyogamiha kammajIvajogassa / tamaNAiNo'vi kaMcaNadhAUNa va NANakiriyAhiM // 2456 || mAragAi bhAvo saMsAro nArayAibhiNNo ya / ko jIvo taM mannasi tannAse jIvanAsotti // 2457 // nahi nAragAipajjAyamettanAsamma savvahA nAso / jIvaddavvassa mao muhAnA se va he massa // 2458 // ekAdazo vAda: nirvA Na siddhiH / / 589 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAba kovyAcArya vRttI // 590 // ASHOOL kammako saMsAro tannAse tassa jujjae nAso / jIvattamakammakayaM tannAse assa ko nAso ? // 2459 // ekAdazo na vigArANuvalaMbhAdAgAsaMpiva viNAmadhammo so| iha nAsiNovigAro dIsai kuMbhassa vA'vayavA // 2460 // vAda nirvAkAlaMtaranAsI vA ghaDo vva kayagAio maI hojA / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammAvi jaM nico // 2461 // Na siddhiH aNudAharaNamabhAvo kharasigaMpiva maI nataM jmhaa| kuMbhaviNAsavisihobhAvocciya poggalamao so||2462|| // 590 // kiM vegateNa kayaM poggalamettavilayammi jiivss| kiM nivvattiyamahiya? nabhaso ghddmettvilymmi?||2463|| davvAmuttattaNao mutto nicco nabhaM va davvatayA / naNu vibhuyAipasaMgo evaM sai nANumANAo // 2464 // ko vA niccagAho savvaM ciya vibhavabhaMgaThiimaiyaM / pajjAyantaramettappaNAdiniccAivavaeso // 2465 // na yasavvahA viNAso'Nalassa pariNAmao payasseva / kuMbhassa kavAlANa va tahA vigArovalaMbhAo // 2466 / / jai savvahA na nAso'Nalassa kiM dIsae na sosakkhaM ? / pariNAmasuhumayAo jalayavigAraMjaNarauvva // 2467 / / hoUNaM iMdiyantaragajjhA puNariMdiyaMtaraggahaNaM / khaMdhA eMti na eMti ya poggalapariNAmayA cittA // 2468 // egegeMdiyagajjhA jaha vaayvvaadothggeyaa| houM cakkhuggajjhA ghANidiyagajjhayAmanti // 2469 // jaha dIvo nivvANo pariNAmaMtaramio tahA jiivo| bhaNNai parinivvANo patto'NAbAhapariNAmaM // 2470 // 'mannasI'tyAdi // asya saMsArabhAjo jIvasya 'nirvANa' siddhatvaM 'nAzaH' atyantasaMtAnoccheda ucyate, pradIpasyeva, yathA''huH"dIpo yathAsya nivRtimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAzcidvidizaM na kAzcitsnehakSayAtkevalameti zAntim // 1 // CHANCHALRAMA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau / / 591 // jIvastathA nirvRtimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAzcidvidizaM na kAJcitklezakSayAtkevalameti zAntim // 2 // " kiM vA duHkhAdikSayarUpA 'se' asya sato'vasthA nirvANaM kevaladarzanaM nirupamasukha saMpannatvaM ca ayaM sthitapakSo bhaviSyati // 54 // || 'ahaM' ityAdyakSaraghaTanA, athavA kiM saMsArabhAva eva bhavet kammajIvajogassa aviyogAt, sarvAtmanaH karmaNA khalvaviyogo'nAditvAt yena sahAsyAnAdisaMyogastato na mucyate ayaM, tadyathA 'khassa ve' tyAkAzeneti, tasmAnna nirvANapakSa eva zreyAniti yuktiyuktatvAt // idaM nirAkariSNurbhagavAnAha - 'paDI' tyAdi svazeSaM prAgvat // yaccetthaM mokSAbhAvaM manyase yaduta - 'ja'mityAdi // 'yat' yasmAnnArakatiryaGnarAmarabhAvaH saMsAra ucyate, tathA nArakAdibhinnava jIvaH kaH ?, naivetyarthaH, svaparyAyaparyAyarUpatvAttasya, yatazcaivaM tato manyase 'tannAze' | saMsArAdinAze jIvasyApi nAzo bhavati, na ca bhavati jIvanAzaH tasmAtpArizeSyasiddhyA na mokSa iti / atrApyabhidadhmahe - 'nahIM' tyAdi spaSTA // 55-58 // apica- 'kamme 'tyAdi / saMsAraH karmmaheturatastannAze'syApi nAzo nyAyyaH kAraNanivRttau kAryanivRtteH, vaidhuryamAha| jIvatvamakarmakRtamanAdipAriNAmikabhAvatvAt, ataH 'tannAze' saMsAranAze tanna namayati / itazca - 'na vI 'tyAdi / nAsau jIvo | vinAzadharmA anupalabhyamAnavikAratvAd vyomavat, yazca nityo na bhavati tasyAvazyaM vikAra upalabhyate, yathA ghaTasya kapAlAni, tasmA| nityo mokSaH ||59-60 // 'kAla' mityAdi // bhavenmatirbhavato yadyapi mokSo na pratikSaNadhvaMzI tathA'pi kAlAntaradhvaMzI bhaviSyati, kRtakatvAd ghaTavat / anaikAntikatvamAha - 'no' ityAdi prAgvat // 'aNu' ityAdi prAgvat // 61-62 / / asiddhatAmAha - 'kiM vetyAdi / kiM vivakSitapratiyogisaMyogamAtravibhAge jIvastadavastha eva nityo'kRtakazca dravyarUpatvAt, saMyuktaghaTavinAze AkAzavat / api ca'davvA' ityAdi puvvaddhaM / nityo jIvaH dravyArthAmUrttatvAdAkAzavat, Aha- nanu dRSTAntabalAdayaM heturiSTavighAtanAdviruddhaH, ucyate, na, anu ekAdazo vAdaH nirvANa siddhiH / / 591 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAba mAnavAdhitatvAt , tathAhi-tvaparyantamAtrazarIravyApI jIvastatraivopalabhyamAnaguNatvAd ghaTavat, kathaJcidAkAzadharmAbhyupagamAdavirodhaH // 6 muktAnAM kovyAcAya ko vetyAdi spaSTam / / 63-65 // atha yatprathamapakSe jJApakamuktaM 'kiM dIvasse'tyAdi, atrocyate-'na yetyAdi / / na dIpasya sarvathA nAza | | jJAnAnAbA| eva / Aha-'jatI'tyAdi / yadi pradIpAnalo'nAzI kimiti ghaTakapAlavattadanvayo na dRzyate cakSuSA, ucyate-'pariNAma'tti tAmasa yatA siddhiH // 592 / / pariNAmAtsUkSmatvAcca jalada vikArAJjanarajovat , dRSTAntabAhulyaM sukhapratipayartham / / atha saMghAtAtpariNAmAccai kendriyakaM bAdaraM bhavatItye | // 592 // tat prapaJcayannAha-hottUNe'tyAdi / / 'hotUNa' miti bhUtveti saMskRtasya prAkRtarUpasiddhyA hotUNe'ti bhavati, kvaciccAbhUtasyApyanusvArasya prayogo dezIpadacchando'nuvRttivazAt , tadyathA bAdaraskandhA dInArAdyAzcakSurlAhyAH santaH punarapIndriyAntaragrahaNatAmupayAnti, bAdarAH santaH sUkSmatAM yAnti, punarapi prayogeNa bhasmanaH pRthakkRtAH santazcakSurlAhyA eva bhavanti, tathA lAvaNAH dbhavA(NAdaya)zca spa& MdigrAhyAH santaH sUpAdAvanyendriyagrAhyA bhavanti, tathA 'Na enti' kecana tvatisUkSmIbhUtatvAnna kazcid gRhyante, evaM pudgalapariNAmatA* citrA anavasthitA / evam-'ege'tyAdi // evaM yathA vAyvAdayaH skandhAH pratiniyatendriyagrAhyAH santaH punaranyendriyAntarapAdyA bhava|nti pariNAmavazAt , tathA''gneyA api bhUtvA cakSurlAhyAH punastAmasIbhUtAH santaH ghANendriyagrAhyatAmupayAnti, kimucyate-'kiM dIsae wilNa so sakkhaM'ti, tasmAt-'jahe'tyAdi / atra dIpanirvANamanUdya pariNAmAntarAvAptirvidhIyate, tasmAd duHkhAdikSayarUpA sato'vasthA | nirvANaM, na cAsau puNyapApakSayAniHsukha iti // 36-70 // Aha muttassa para sokkhaM jANANAbAhao jahA munninno| taddhammA puNa virahAdAvaraNA''bAhaheUNaM // 2471 // mutto karaNAbhAvAdaNNANI khaM va naNu viruddho'yaM / jamajIvayAvi pAvai etto ciya bhaNai tannAma // 2472 / / NAGARROR RRRRRRRRC
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ davvA'muttattasahAvajAio tassa dUravivarIyaM / nahi jaJcaMtaragamaNaM juttaM nabhaso vajIvattaM // 2473 // vizeSAva0 *muktAnAM kovyAcAya muttAibhAvao novala dvimaMtidiyAI kumbho vya / uvalaMbhaddArANi u tAI jIvo taduvaladdhA // 2474 // 4jJAnAnAbAtaduvarame'vi saraNao tavvAvAre'vi novalaMbhAo / iMdiyabhinno AyA paMcagavakkhovaladdhA vA // 2475 // vatA siddhiH nANarahio na jIvo sarUvao'Nubba muttibhAveNaM / jaM teNa viruddhamidaM atthi yaso naannrhiyoy||2476|| // 593 // // 593 // kiha sonANasarUvo naNu pnyckkhaannubhuuioviye| paradehammivi gajjhosa pvittinivittiliNgaao||2477|| savvAvaraNAvagame so suddhayaro haveja sUrovva / tammayabhAvAbhAvAdaNNANitaM na juttaM se // 2478 // evaM pagAsamaio jIvo chiddaavbhaasyttaao| kiMcimmetaM bhAsai chiddAvaraNappaIvo vva // 2479 / / subahuyaraM viyANai mutto savvappihANavigamAo / avaNIyagharovva naro vigayAvaraNappaIvo vva // 2480 // 'mutte'tyAdi / / muktasya paraM-akRtrimamavaiSayikaM sukhaM, jJAnAnAbAdhaprakarSAnmuneriva, uktazca-"navAsti devarAjasya tatsukha"mityAdi (prazamaratau) na cAsiddho heturityAha-taddharmA puna:'jJAnaprakarSadharmA'nAbAdhaprakarSadharmA punarasau muktaH, AvaraNahetuvirahAdAbAdhahetuvirahAcca, pApAbhAvena pIDAbhAvAdityarthaH, prayogau-svAbhAvikena svena prakAzena prakAzavAn jIvaH, rahitaprakAzAvaraNatvAccandrAMzuvat, | "sthitaH zItAMzuvajjIvaH, prakRtyA bhaavshuddhyaa| candrikAvacca vijJAnaM, tadAvaraNamabhravat // 1 // " anAbAdhasukhasambandhI jIvaH virahitA bAdhahetutvAt jvarApagamasvasthAturavat, vyAbAdhAbhAvAcca, sa sarvajJatvAcca bhavati paramasukhI, vyAvAdhAbhAvo'tra svasthasya jJasya nanu hasusukhaM // 71 / / kazcidAha-'mutto'ityAdi / mutto aNNANI karaNAbhAvAt, khaM va, mUristasya viruddhatAM codayannAha-nanu viruddho'yaM ROLARSHAYAALORG REARRA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktAnAM vizeSAva0 koTyAcArya vRttau jJAnAnAbAyatA siddhiH // 594 // ||594 // ARROTECARE | bhavato, dharmisvarUpaviparItasAdhanAt, tathAhi-ajIvo mukto niSkaraNatvAdAkAzavat / paraH svArthasiddhiM manyamAna Aha-bhavatu tannAma, nAmetyabhyanujJAyAM, ayamasya parasyAbhiprAyo-viruddho hyasati bAdhane-bhavati, mama viha bhavadviruddhApAdane siddhasAdhyatA, na bAdhA'stIti | nirmItA vayamiti, atha tadvayatirikto'nyaH kazcidAha-nanu caivamAhatasya parasmai virodhamabhidadhataH svayamabhyupagamavirodhaH, tasmAdbAdhane sati kathaM virodhazcodyate ?, naNu viruddho'yaM 'jamajIvayA'vi pAvai ettocciya'tti, nanu "sarvatrAnaikAntikaviruddheSUbhayasiddhasya parigraha'iti nyAyalakSaNa (0NAt , na ca muktAnAmajIvatA saMmatA, na pakSiNaH) trAsavadA (1)na ca bhavato'yaM viruddhaHprayogaH svataH siddha ityanyatarAsiddho viruddhaH, yataH pareNaivaM codite etasyAH khalvavatAro yujyate na svayaM codite viruddhe, Aha-tatkathametad gamanIyaM ?, ucyate, atra zrImatkSamAzramaNapUjyapAdAnAmabhiprAyo lakSaNIyaH, tathAhi-parasyApi jIvapadArtho'jIvapadArthazcobhayaM vidyate, jIvo'pi saMsArI muktatheti dvedhA, tasya hyajIvatvApAdanaM mUriNA kriyamANaM parasyApi viruddhaM, tasyaikAntikavAditvAt , anekAntavAditvaM cAniSTaM, padArthasaMkarApattibhayAd atastasyA jIvatvamicchato'bhyupagamavirodhato na siddhasAdhanaM bhavati, tadevaM sthite yaccoktaM pareNa 'bhavatu tannAmeti sA'sya | mUDhatA, atastanmUDhatAprakhyApanArthamAhuH puujyaaH| 'davvA'ityAdi / / ArhatAnAM tu sarva viSayAnakAntavAdinAM mukto'pi syAjIvaH syAdajIva iti nAbhyupagamavirodhaH, nayavAdAntaramatAzrayaNAt, tatazca yuktamevAryANAM svato viruddhacodanaM, asato bAdhanAt, parasmai ca jIvapadArthasyAjIvaprAptito'bhyupagamavirodhAkhyAnAt |kdaacitprH sarvAtmaguNahAnemuktatvaprAptAvajIvatvamevecchet tata ucyate-'davvA'ityAdi, dravyatvaM cAmUrttatvaM ceti dravyAmUrttatve tAbhyAM svabhAvajAtistasyAstasya dUraM prakRSTaM vaiparItyaM bhavato'pi, kasmAdityAha-na yasmAjAtyantaragamanaM yuktaM, bhAvAnAM pratiniyatasvabhAvatvAt , dRSTAntamAha-nabhasa iva jIvatvaM, yathA hi nabhaso dravyAmUrtasvabhAvajAte vaipa
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 595 // rItyaM evaM tasyApIti, ato bhavatu tannAmeti bhaNataH parasya sphuTameva viruddho, nAcAryasyeti kathaM na bhIH, tatazca karaNAbhAvAdityetadasAdhanaM, karaNajJAnayoratyantavyatirekAd ||72-73 // Aha ca- 'muttAdI' tyadi || AdizabdAda cetanatvAt pudgalamayatvAt, na cendriyANyAtmeti, Aha ca- 'tadu' ityAdi // api ca- 'nANe 'tyAdi // yanna jAtucijjJAnarahito bhavati jIvaH 'svarUpataH' sukhAdirUpasvarUpataH kAraNAt ka iva kenetyAha- mUrtibhAvarahitANuvat, nahi jAtyantaragamanaM nyAyyaM, 'teNe' tyAdi muktiviSayaM Aha / 'kihe 'tyAdi // kathamasau jIvaH sAmAnyena jJAnasvarUpo ? nanu nijatanau te pratyakSasiddhatvAt, tathA paratanAvapi sa bhavatA grAhyo'stItyevaM tadevaM kiJcijjJAnAvaraNA (pagamA) dayamevaM anyathA - 'savvA' ityAdi puvvaddhaM spaSTaM, ataH prakAzamayasya bhAvasyAbhAvAdasyAjJAnitvamayuktam / asyaiva bhAvanA'eva' ityAdi / 'subaha' ityAdi / saMsAryavasthAyAM ca prakAzAtmako jIvaH tasmAt 'muttassa paraM sokkha' mityAdi sthitam / 74-80 // anyena karaNenAha yospuNyAI jaM suhadukkhAIM teNa tannAse / tannAsAo mutto nissuhadukkho jahA''gAsaM // 2481 // ahavA nissuhadukkhI nabhaM va dehendiyAdabhAvAo / AdhAro dehocciya jaM suhadukkhovaladvINaM // 2482 // youphalaM dukkhaM ciya kammodayao phalaM va pAvassa / naNu pAvaphale'vi samaM paccakkhavirohiA caiva // 2483 || jatto ciya paccakkhaM somma ! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM to puNNaphalaMpi dukkhaMti // 2484 // visayasuhaM dukkhaM ciya dukkhapaDiyArao tigiccha vva / taM suhamuvayArAo naya uvayAro viNA tacca // 2485 // tamhA jaM muttasuhaM taM taccaM dukkhasaMkhae'vassaM / muNiNo'NAbAhassa va NippaDiyArappasaIo || 2486 // A 96% % svAbhAvika sukhasiddhiH // 595 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ R -09 // 596 // % vizeSAva0 ahavA nANamayo'yaM jIvo nANovaghAi cAvaraNaM / karaNamaNuggahakArI savvAvaraNakkhae suddhii||2487|| 4 svAbhAvika koTyAcArya taha sokkhamao jIvo pAvaM tassovaghAiyaM neyaM / puNNamaNuggahakAriM sokkhaM savvakkhae sayalaM // 2488 // | sukhasiddhiH vRttI ahavA kammakkhayao so siddhattAipariNaI labhai / taha saMsArAIyaM pAvai tatto cciya suhati // 2489 // " sAyA'sAyaM dukkhaM tabirahammi ya jao suhaM teNaM / dehidiesu dukkhaM sokkhaM dehiMdiyAbhAve // 2490 // // 596 // 'punnnne'tyaadi| pAdatraya prakaTaM, tatazca niHsukhaduHkho'sAviti niHsukhaduHkhaH siddhAtmA, tatkAraNarahitatvAd vyomavat // 81 // 'ahavetyAdi / athavA ityanyathA prayogaH-sukhAdirahito'sau dehendriyarahitatvAnnabhovat , AdhArAbhAvAdAdheyAbhAvotreti vivakSA'sya / ucyate-'puNNe'tyAdi // puNyaphalamindratvAdi duHkhameva paramArthataH, karmodayatvAtpApaphalanArakatvavat / atra viparyayaM cucodayipurAha nanu pApaphale'pi nArakatve samametat sAdhanaM, tathAhi-pAvaphalaM sokkhaM ciya kammodayato phalaM va punassa, tathA caivaM sati pratyakSavi. narodhaH, svasaMvedyasya duHkhAnubhavasya sukhatvapratyakSAnanubhavAt , ataH ko'yamasya parihAraH ? ata ucyate-'jatto'ityAdi / / he saumya prabhAsa! yata eva pratyakSaM sukhaM nAsti ata eva duHkhamayamevedaM saMsAracakramasmAbhiH prapaJcyate, kiMtu duHkhapratIkArarUpatvAta puNyaphalaM duHkha, meva satsukhamiti pratIyate gaNDacchedanacikitsAvat , tataH puNyaphalamapi duHkhamitikRtvA kAtra samatA sAdhanasya ?, atazca-'visaya' ityAdi // saMsArAnubandhiviSayasukhaM duHkhameva, tatpratIkAramAtratvAd, arthorogapratIkAradAhacchedanavat , Aha-evaM sukhazabdastatrAnarthakaH | prayujyate, ucyate, satyamanarthakaH, pAramArthikasukhAbhiprAyAt, tatpunaH sukhamupacArAt , na copacArastathA (thya) zUnyaH, paramArthasukhaM sat / kvacidupacaryamANatvAt siMhavat / 'tamhA' ityAdi / muktasukhaM tattvaM niSpratikAraprasUtitvAt parityaktasakalalokayAtramunisukhavat, uktazca | COACCOUNCAUCCESC CRECRUAROO
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 597 // na "nirjitamadanAnA " ( praza0 ) mityAdi / athavA'nyathA paramArthasukhasvarUpatvamAtmanaH pradarzayannAha - ' jahe 'tyAdi // yathA vA svabhAvenAnantajJAnAtmako'yaM jIvaH tasya yathA jJAnopaghAtyAvaraNaM pRthvIkAyikAdArabhya tasya ca tathA vRttAntasya yathA karaNaM indriyaM kSayopazamAdyanugrahakAri, prabandhibandhakapalalaughavicchidratAkAri, yAvat sarvazAstrajJatvaM, tathA ca tasya sarvAvaraNakSaye zuddhiH, kevalajJAnAvirbhAva iti // 86-87 // dAntikamAha - 'taha' ityAdi / / / / tathA prakRtyA nirupamasukhAtmako jIvaH, tasya copaghAtakarttA'yaM narakagatyAdiH, | puNyamanugrahakAri yAvadanuttaropapAtikadevagatyAdiH, sarvakSaye sakalasaukhyamasya yata uktaM - "suraguNasukha" mityAdi || ' ahave' tyAdi spaSTA // api ca- 'sAtA' ityAdi // puNyApuNye duHkhaM, tatkSaye ca yataH pAramArthikaM sukhamAtmalAbhaM labhate tena dehendriyeSu satsu duHkhaM, tadabhAve tu sukhaM etaduktaM bhavati tasya dehendriyAdhArAbhAvAt tadAdheyaM sukhaM nAsti, kuDyavigame citravat, svAdhAraM tvastyeva sadAzrayatvAd ghaTarUpAdivat // 88- 90 // jo vA dehiMdiyajaM suhamicchai taM paDucca doso'yaM / saMsArAIyamidaM dhammaMtarameva siddhisuhaM // 2491 // kahamaNumeyaMti maI nANA'NAbAhautti naNu bhaNiyaM / tadaNicaM NANaMviya ceyaNadhammotti rAgo vva // 2492 / / kayagAi bhAvao vA nAvaraNA''bAhakAraNAbhAvA / uppAyaTTiibhaGgassahAvao vA na doso'yaM / / 2493 // naha vaha sasarIrassappiya'ppiyAvahatirevamAdi va jaM / tadamokkhe nAsammi va sokkhAbhAvammi va na juttaM // no asarIro ciya suhadukkhAiM piya'ppiyAiM ca / tAiM na phusaMti nahaM phuDamasarIraMti ko doso ? || 2495 // vepayANa ya atthaM na suTTu jANAsi tANa taM suNasu / asarIravvavaeso aghaNo vva sao nise hAo // 2496 // svAbhAvika sukhasiddhiH // 597 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya svAbhAvika sukhasiddhiH vRttI // 598 // 6 // 598 // nanisehao ya annammitavihe ceva paJcao jeNaM / teNAsarIragahaNe jutto jIvo na kharasiMga // 2497 // jaM ca vasaMtaM saMtaM tathAha vAsaddao sadehaMpi / na phuseja vIyarAyaM jogiNamiTeyaravisesA // 2498 // vAvatti vA nivAo vAsadattho bhavaMtamiha saMtaM / bujjhA'vatti va saMtaM nANAivisiTTamahavA''ha / / 2499 // na vasaMtaM avasaMtaMti vA maI nAsarIragahaNAo / phusaNAvisesaNaMpi ya jao mayaM saMtavisayaMti // 2500 // evaMpi hoja mutto nissuhaMdukkhattaNaM tu tadavatthaM / taM no piyappiyAI jamhA puNNeyarakayAI // 2501 // nANAbAhattaNao na phusaMti na vIyarAgadosassa / tassa piyamappiyaM vA muttasuhaM ko pasaMgottha ? // 2502 // chinnammi saMsayammI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / sosamaNo pavvaio tihiM usaha khaMDiyasaehi ni.188 'jo vA ityAdi spaSTA / / Aha-'kaha'ityAdi // tatsiddhasukhaM kathamanumeyaM ? iti matiste, ucyate-'nANA' ityAdi / nanUktaM prAganumAnaM siddhasaukhyadharmasambandhijJAnAnAbAdhatvAdevaMvidhamunivat , nanvevaM dharmavizeSaviparItasAdhano viruddhaH, muneriva tansukhAnAtyantikatvaprApteH / atha svatatramevAnumAnavirodhamAha-pacchaddhaM, anityaM tatsaukhyaM jJAnaM ca, cetanadharmatvAdrAgAdivat / / 91-92 // kayage' ityAdi / athavA tasyAmeva pratijJAyAM kRtakatvAd ghaTavat , atrocyate-asiddhaH pAzcAtyo hetuH, jJAnasya svAbhAvikaguNatvAta, tathAhitad AvaraNApagamamAtrApekSi zItAMzujyotsnAvat / adhikRtaparihAramAha-na te anitye, kutaH ? ityAha-AvaraNakAraNabAdhakAraNAbhAvAt | tadevamidaM parihatya samarthavAditayA syAdvAdaprakriyA'nusAreNa brUmaH-anitye sukhajJAne siddhasyeti siddhasAdhanaM avigAnAdagnyauSNyavat, tathA cAha-'uppAya'ityAdi, AtmAkAzaghaTAdeH sthityutpattipralayasvAbhAvyAdadoSo'yaM anumAnAvirodhAditi // atha vedavAdino'
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyupagamavirodhamAha-na ha vetyAdi // 'na ha vai sazarIrasya priyapriyayorapahatirasti' evamAdi yadvedavihitaM tatkarmaviyogAnabhyupagamevizeSAva0 svAbhAvika |'yuktaM prApnoti, tathA nAze ca jIvasyeSyamANe 'mati(thi)rapi na prajAyate' iti siddhAntAvalambanAta, tasya vA sarvaguNahAnyA sukhAbhAkoTyAcArya sukhasiddhiH ve'bhyupagamyamAne, tasmAdabhyupagamamaparijihIrSuNA etAH pratijJA na kAryA iti bhAvaH // atha paro madhyavikalpAbhyupagamavirodhaparihAravRttI mAha-'NaTTho' ityAdi / 'naSTo' nirvANaH-abhAvIbhRtaH azarIryeva bhavati, tatazca 'suhadukkhAI piyappiyAI ca tAI na phusaMti, NaTuM phuDamasarIraM dhvastamiti ko doSaH 1 yenedamasiddhaM syAditi, ucyate-'veda'ityAdi pubbaddhaM kaMThaM / asya bhAvArtha:-neti nipAtaH prti||599|| // 599 // SedhArthaH 'ha vai' nipAtadvayaM hizabdArtha hetau draSTavyaM, tatazca na yasmAt sazarIrasya-dehavataH priyApriyayoH-iSTAniSTasAtAsAtasaMvedanayo| rapahatirasti-upaghAto'sti, vinAzo'stItyarthaH, 'vAva'tti nipAtastasmAdarthe, tasmAdazarIramamUrta santaM-vidyamAnaM priyApriye na spRzataH, taM priyApriye nAzliSyata ityarthaH, evaM zarIraviyogAvasthAkhyAnAntAbhAvarUpaprakAzakaH / 'asarIre'tyAdi pacchaddhaM / atra prayogaHazarIra iti vyapadizyamAnaH san pratiSedhasambandhitvAdadhanavat, na dhanavAnadhanavAniva, ato'bhyupgmvirodhH| tathA loke'pi-'nanI' tyAdi / atra 'amAnonAH-pratiSedhavAcakA'iti bahutvAtpratiSedhAnAM saMbhavavyabhicArayorvizeSaNavizeSyasamAsaH, nazvAsau niSedhazca nani4| SedhastasmAt naniSedhAt anyasmistadvidha eva-satpadArthe jJAnAdyAdhAre patyayo-vijJAnaM bhavati yena kAraNena tenAzarIragrahaNena |8 zarIrI azarIrItyukta iti bhAvaH, evaM 'yuktaH' ghaTamAnakaH grAhyatayA jIvo jJAnAdiguNaH, na khAzRGgamabhAvo yuktaH, yathA na brAhmaNo'brAhmaNa ityukte yuktaH kSatriyAdina tu ghaTaH, uktazca-"natrayuktamivayuktaM vA, yaddhi kArya vidhIyate / tulyAdhikaraNe'nyasmin , loke'pyarthagatistathA // 1 // " amumevArthamanyena prakAreNAha-'jaM vetyAdi / 'azarIraM vA vasanta'mityaSTAvakSarANi bhAvyante ||93-97||ttr GRE
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 600 // 'jaM ca'ti yasmAcca azarIramamUrttaM ca santaM, kAkvAdhiSThantaM, tatazcAnena vasanena 'taM saMtamAha 'ti taM saMsAriNo viparyayaM santamAha, avidhyAtapradIpakalpopamamAha, vasanasya saddharmAt te priyApriye na spRzata iti prakRtaM vA'zabdo'yaM vikalpArthaH, tatazca vAsaddayoH sadehaMpi vItarAgaM jogiNaM Na phuseja iTTANiTThappiyApiya visesA, yogI paramazukladhyAyI, tasmAdanyathA te'bhyupagamavirodhaH || 'vA vetyAdi // vAzabdaH prakArAntaravyAkhyAnArthaH, 'azarIraM vAvasanta' mityaSTAvakSarANi bhAvyante, tatra 'vAva'ti nipAtaH, tato gAthAyAM 'vAva' iti nipAto yaH saH kimityata Aha-vAsadattho, vikalpArtha ityarthaH, tatazcAnupUrvyAM santamiti bhavantaM priyApriye na spRzata iti bhAvanA, kAraNAbhAvAd, vikalpAt sazarIramapi vItarAgam / 'bujjhA'vatti ve'tyAdi, vAzabdaH prakArAntaravyAkhyAnArtha eva, azarIraM vADava santamityaSTAvakSarANi bhAvyante, tatra azarIraM vA ava 'ava rakSaNagatiprItyAdiSu' gatyarthA dhAtavo jJAnArthA api bhavanti, tatazva he saumya ! 'ava'tti avabudhyasva yaduta santaM - jJAnAdiviziSTaM priyApriye na spRzataH tadasya sparzanasya ca saddharmatvAd, anyathA pratipattAvabhyupagamavirodhaH || Aha evamakSarakuTyA mayA'pi svArthasiddhaye vyAkhyAnAntaraM karttuM pAryata eva nahIyaM bhavataiva kevalena kreNyA gRhIteti / Aha ca- 'na' ityAdi / tatra 'azarIraM vA vasanta' mityeSA'kSararacanArthato nirIkSyate, atra avasantamiti sthite na vasantaM avasantaM, tasmAnnAstyasau avasanAt vyomapuSpavad ityanekAntaH 1, ucyate, na, asmadvayAkhyAnAM sopapattikatvenAvAdhitatvAt, kuto'bAdhitatvaM cet 'asarIragahaNAu'tti azarIragrahaNAt, na zarIrI azarIrI, abrAhmaNanyAyena tatraitatsyAd - azarIritvalakSaNasyaivAbhAvasya samarthanArthamavasantamiti brUmo'nuvAdArtha, na cAnuvAdena punaruktadoSo'stIti, ucyate, maitraM pratimaMsthAH, 'phusaNe' tyAdi pacchaddhaM, yataH sparzanAvizeSaNaM priyApriye na spRzata iti mataM-abhISTaM, so'bhAvaH, evaM tava yadi matistanna sadviSayameva, na nirvANaviSayaM, api svAbhAvika sukhasiddhiH // 600 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ kovyAcArya zabdasyAvadhAraNArthatve sati bhinnakramAt / syaat-'evNpii'tyaadi|| evaM pratikSiptakuvyAkhyAnAdvihitasavyAkhyAnajAlAca 'hoja mutto vizeSAvaTa gaNadharANAM syAdasya nirvANaM, vaidhuryamAha-niHsukhaduHkhaM tu tadavasthaM, 'na spRzata' iti vacanAt, ucyate-tatra, puNyApuNyayostannivRtteH, mauktaM tu | kSetrAdi vRttI sukhamasyAvyAbAdhamastyevetyuktaM pAk / tathA hyete-'nANA ityAdi / te taM na spRzato, jJAnAnAbAdhAt, yataNA vANIyassa moha(Na va vAvayaNA avaNIyarAgadosa)ssa tassa-mu(jI)vassa piyamappiyaM vA atthi ataH muktasukhaM nAsti 'na spRzatIti vacanena bhavatotra // 601 // // 601 // prasaGgaH kaH 1, zeSaM prAgvat , tasmAtsiddhaM nirvANam / evaM-'chipaNaMmi saMsayaMmI'tyAdi prAgvat // 2499-2503 // ___ ekAdazamo gaNadharaH samAptaH // 11 // samAptAzca gaNadharA iti // hai khette kAle jamme gotamagAra chumtthpriyaaeN| kevaliya AuAgarma parinevvANe tve'cev| ni.701 / / hai magahA gobbaragAme jAyA tiNNeva goyama sagottA / kollAgasaNNivese jAoM viyatto suhammo yaani.702| * moriya[ya]saNNivese dobhAyaromaNDimoriyA jaayaa|aylo ya kosalAe mihilAe~ akaMpio jaao|| tuMgIyasaMnivese meyajjo vacchabhUmie jaao|bhgvNpiyppbhaasoraaygihe gaNaharo jaao||ni.704|| jeTTokattiyesAI samaNI hatyuttarI mhaatoy|rohinni uttarasA migasira taha assiMNI pusso|ni.705| vasubhUtIdhaNamitta dhammilaMdhaNadeva morie~ ceva / deveM vasUM yadaitte bale ye piyaro gaNaharANaM ||ni.706|| | ARWARRIAGRAT AAAAAAAAAEX
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcAryA vRttau // 602 // WARAKAH AISA ** puhavI yavANI bhadilA ya vijayadevA tahA jayantIyANaMdAM ya varuNadevA atibhaddI ya maayro||ni.707|| gaNadharANAM kSetrAdi | tinni ya goyamagottA bhAraddA aggivesa vAsiTThA / kAsava gotama hAriya koDilladugaM ca gottAI ||ni.708|| 6 paNNo chAyAlIsau bAyAlo hoti paNNapaNNA ya / tevaNaM paNNasa~TThI aDayAlIsA ya chaacttaaN||ni. 709 // deg08| // 602 // chattIsau(taha) solasa agAravAso bhave gnnhraannN|chumtthppriyaagN ahakkama kittissaami||ni.710|| tIso bArasaM dasagaM bArase bAyAleM codasadurga, |vgN bArase dasa aTTagaM chumtthpriyaao||ni.711|| / chaumatthappariyAgaM agAravAsaM ca vogasittANaM / savvAuyassa sesaM jiNapariyAgaM viyANAhi ||ni.712|| | bArase solase aTThAraseve aTThAraserve advaivaM / solarsa solasa taha ekavIrsa codasaM sole ye sole y||ni.713|| | bANauI' causattari sattaritatto bhave asItI ya / egaM ca sayaM tatto tesItI paMcaNautI y||ni.714|| | aThThattariMca vAsA tatto bAvattariM ca vaasaaii| bA~saTThI caittA khalu savvagaNaharAuyaM eyaM ||ni.715|| | savve ya mAhaNA jaccA savve ajjhAvayA vidU / savve duvAlasaMgI savve coddasapugviNo ||ni.716|| parinivvuyA gaNaharA jIvaMte NAyate Nava jaNA u|iNdbhuutii suhamme yarAyagihe nivvue vIre ||ni.717|| ***
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsaM pAyovagayA savve'viya savvaladdhisaMpaNNA / vajArasabhasaMghayaNAsamacauraMsA ya sNtthaanne||ni.718|| vizeSAva 71vA dravyeddhAkovyAcArya jiNagaNaharaniggamaNaM bhaNiyamao khittniggmaavsro| kAlaMtaraMgadarisaNahetu vivajao tahavi // 2522 / 4 kAlAdayaH vRttI jaM vattaNAirUvo vatturaNatyaMtaraM mao kaalo| AhAramettameva u khettaM teNaMtaraMgo so // 2523 // kalaNaM pajjAyANaM kalijjae teNa vA jao vatthu / kalayaMti tayaM tammi va samayAikalAsamUho vA // 2524 // // 603 // // 603 // so vattaNAirUvo kAlo dabvassa ceva pjjaao| kiMcimmattaviseseNa davvakAlAivavaeso // 2525 // davve'arddha ahAuya uvakkame desa kArlaMkAle y|th ya pemANe vanne bhAve pagayaM tu bhaavennN||ni.719|| hai ceyaNamaceyaNassa vadavvassa ThiI ujA cuvigppaa| sA hoi davvakAlo ahavA daviyaM tayaM ceva |ni.720 davvassa vattaNA jAsa dabvakAlotadeva vA davvaM / nahi vattaNAvibhiNNaM jamhA davvaM jao'bhihiyaM // 2528 // sutte jIvAjIvA samayA''valiyAdao pavuccaMti / davvaM puNa sAmannaM bhaNNai dabvaTThayAmettaM // 2529 // surasiddhabhavva'bhavvA sAisapajjavasiyAdao jiivaa| khaMdhANAgayatIyA nabhAdao ceynnaarhiyaa||2530|| sUrakiriyAvisiTTo godohAikiriyAsu nirvekkho| addhAkAlo bhaNNai samayakkhetammi samayAI // 2531 // samayA''valiyamuhuttA divasamahorattapakkhamAsAya / saMvaccharajugapaliyAsAgara osAppi pliyho|ni.721 AuyamettavisiTThosa eva jIvANa vttnnaaimo| bhaNNai ahAukAlo vattai jo jacciraM jeNa // 2533 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 604 // iyatiriyamaNuA devANa ahAuyaM tujaM jeNaM / nivvattiyamannabhave pAleMti ahAukAlaMti ||ni.722 // jeNovakkAmijjai samIvamANijae jao jaM tu / sa kilovakkamakAlo kiriyApariNAma bhUiTTho || 2535 // duvihovakamakAlo sAmAyArI ahAuyaM cetra / sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAge || 723 || ajjhavasANa nimitte AhAre veyaNA parAdhAe / phAse ANApANU sattavihaM jhijjhae AuM // ni. 724 / / daMDa kasa sattha rajjU aggI udagapaDaNaM visaM vaalaa| sIunhaM arai bhayaM khuhA pivAsA ya vAhI ya // musapurIsanirohe jinne'jinne ya bhoyaNaM bahuso / ghaMsaNa gholaNa cAlaNa Aussa uvakkamA ee // 726 // jeNovarimasuyAo sAmAyArisuyamANiyaM hetttthaa| ohAi tiviha eso uvakkamo samaya calAe / 2540|| jaM jIviyasaMvaTTaNamajjhavasANAiheusaMjaNiyaM / sovakkamAuyANaM sa jIviovakkamaNakAlo / / 2541 // evaM tAvatsAmAyikasUtrapraNetRRNAM gaNabhRtAM niSkramaNakAraNamuktaM, athaiteSAmeva janmabhUmyAdyabhidhIyate, nirgamAGgatvenAnuyogasamutthAnatvAt, 'khette' ityAdidvAragAthayA adhunaiteSAmeva yathAyogamekAdazApekSApariNAmikAraNAnyucyante, anuyogAGgatvAt / 'khette ' ityAdi dvAragAthA || 'magahe 'tyAdi // 'moriye 'tyAdi / 'tuGgI' tyAdi || 'jeTThA' ityAdi / idaM gAthAcatuSTayamapekSAkAraNAbhidhAyi // atha nimittakAraNaM pariNAmikAraNaM vA mAtApitarau nirvarttakakAraNaM ca karmanAmagotrAdi ca etattritayaM gAthAtrayeNocyate - 'vasu' ityAdi // dravye'ddhAkAlAdayaH // 604 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ A 'puhavI'tyAdi // 'tinI'tyAdi / athavA pariNAmikAraNaM jIvacchayasthakevalyAyuSTAgamaparinirvANatapasAM paryAyAH, te cAmI-'pannA' vizeSAva dravye'ddhAityAdi spaSTaM yAvat saMThANe / so'yaM dravyanirgamaH, tathA cAha-'jiNe'tyAdi // jinasya gaNadharANAM ca nirgamanaM 'bhaNitaM' kovyAcAye | kAlAdayaH vRttI |uktaM, taduktau cokto dravyanirgamaH, ata UvaM kSetranirgamAvasaraH, upodghAtAdyadvAragAthAkramaprAmANyAt , tadevaM sthite nyAya pradidarza yiSorabhiprAyamAha bhASyakAraH, tathA'pi tvatra granthakArasya viparyayo'mipretaH, kimityata Aha-kAlAntaraGgatvadarzanahetoH, ttraittsyaat||605|| sthA // 605 // | kathaM dravyanirgamasya kSetraparihAreNa kAlo'ntaraGgamityata Aha-'ja'mityAdi / 'yat' yasmAnmano'bhISTastIrthakaragaNadharAdInAM kAlaH, | kiMrUpaH ? ityAha-vartanAdirUpaH, tatsaGgI 'vartanA pariNAmaH kriyA parAparatve ca kAlasyopagraha upakAra' iti, tato varta nA AdireSAmiti vartanAdIni tAni rUpaM yasya sa vartanAdirUpaH, tatra vartanA nAma 'vRtU varttane svayaM zazvad bhavanena vartamAnamartha | yA pracodayati tasva 2 mA na vatiSThAH sA vartanA, tathA pariNAmaH sAdhanAdiH, kriyA dezAntaraprAptilakSaNA, paratvAparatvaM kAlakRtaM, talliGgAnyamuni, kiMviziSTa ityAha-vartanabhAvAdanAntaraM yataH, kSetraM tvAdhAramAtraM yena, tenAntaraGgo'sau dravyasya // athAsya niru|ktamAha-kalaNa'mityAdi // 'kala sattvasaMkhyAnayoH' kalanaM kAla iti bhAve pratyayo ghan, pariccheda ityarthaH, kalyate vA-paricchi4 yate vA yato'nena vastu, akartari ca kArake sajJAyAM ghaJ, 'kalayanti vA paricchedayanti vA samayAdiparyAyAstamiti kAlaH, tasmin // |vA sthitAn kalayanti, samayAdikalAnAM vA samUhaH kAlaH, Aha-sAmUhike pratyaye napuMsakaliGgena bhavitavyaM, yathA kApotaM mAyUraM | ceti, ucyate, na niyamaH, ziSTaprayogAt rUDhaca, tathA ca liGgamaziSyaM, lokAzrayatvAlliGgasya / tadevamasyAntaraGgatAniruktI bhaNite, adhunottaragAthAsaMbandhanArthamidamAha-'so' ityAdi // yathoktena vidhinA vartanAdirUpaH kAlaH dravyasyaiva tu paryAyo yaH 'so' tisa ROLAGAAR RCORRESER
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI - vizeSAva0 kizcinmAtravizeSaNavivakSAvazAdbhidyamAnaH dravyakAlAdivavaeso-dracyakAlAdivyapadezabhAm bhavati, dravyakAlAdivyapadezamaznuta ityrthH|| dravye'ddhAkoTyAcArya tathA cAha-'dabve'ityAdidvArANi / nAmasthApane prAgvat , 'dravya'iti vartanAdilakSaNo vAcyaH, addheti candrakriyopalakSitoddhAkAlo vA- | kAlAdayaH 13 cyaH,yathA''yuSkAlo-devAdyAyuSkAnubhavalakSaNaH desa'tti prastAvaH kAlakAla'tti maraNakAlaH,tatraikaH kAlaH samayaH prAgnirUpita eva,dvitI-3 yastu sAmayikatvAt maraNaM, tataH kAyamaraNakriyAkAlaH sa kAlakAla iti bhAvArthaH, 'ca' samuccaye, tathAca pramANakAlaH addhAkAlavizeSo // 606 // // 606 // yo divasAdilakSaNo vAcyaH, tathA varNazcAsau kAlazca varNakAlaH, tathA bhAvakAlaH sAdisaparyavasAnAdibhedabhinno vAcya iti, 'prakRtaM , tu bhAveneti bhAvakAlenAdhikAra ityoghaarthH| AdyadvAramAha-'ceyaNe'tyAdi / tatra cetanasya surAdevyasya acetanasya skandhAdevyasya 'yA sthitiH' yA'vasthA 'caturvikalpA' caturbhaGgA sA dravyakAlo bhavati, dravyasya kAlo dravyakAla iti SaSThItatpuruSo bhede, athavA / tadeva surAdi dravyaM kAla ucyate, paryAyaparyAyiNorabhedopacArAt , Aha-cetanasya acetanasya vA dravyasyeti vaktavye kimucyateceyaNamaceyaNassa va, nanvidaM caturdazapUrvavidbhidRbdhaM gAthAsUtraM tatkathamevamanyAyyaH pAThaH1, atha parihAro bhaNyeta-prAkRtavyAkaraNa| rUpasiddhyA prAkRtazabdasamAso'yaM-ceyaNaM vA'ceyaNaM veti jaMtaM ceyaNAceyaNamiti patte abhRtAnusvArAgamaH kriyate, 'NIyAlove'-18 | tyAdigAthayA, ucyate, satyametad, kintu vAzabdo na ghaTate, bhinnapadaviSayatvAdasya, idaM tu samAsapadamekapadatvAt / atha maivaM maMsthA tato'yukta evAyaM pAThaH, AptopadiSTatvAt , ato'trAbhiprAya unnIyate, tatra samAsapada eva satyabhUtabindvAnayanena dravyakAlayorabheda-2 vivakSA sUcayati sUriH, vAzabdaM tu bhinnapadaviSayamapi kurvan bhedavivakSAmiti, vicitrA ca bhagavataH sUtrasya kRtiriti / tathAhi-'davve'. tyAdi / / dravatIti dravyaM tasya dravyasya yA vartanA 'davvakAlo' sA dravyakAlo bhaNyate, 'yA' athavA tadeva dravyaM kAlo dravyakAla HARSAMRESS -04- CREAROLX
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ HRORS vRttI // 607 // | iti karmadhArayaH samAsaH, kiM kAraNamityAha-yasmAnnaiva vartanAdikriyAbhyo bhinnaM dravyamasti, kuto'yamartho jJAyate ? iti ceducyate, dravye'ddhAvizeSAva0 kovyAcArya yato'bhihitam-'sutte ityAdi / 'ke NaM bhante ! kAletti vuccai ?, goyamA ! jIvA ceva ajIvA ceva [bhaga0116] etadevAha-jIvAjIvAH samayAdayo'bhidhIyante, jIvAdayaH kAla ucyate ityarthastasmAd dravyameva kAlo dravyakAla iti / tadevaM dravyakAlasya svarUpamabhi|dhAyAdhunA 'ceyaNe'tyAdekhdAharaNAnyAha bhASyakAra:-'sura'ityAdi / suragrahaNaM narAdyupalakSaNaM, surasiddhabhavyAbhavyajIvAH, kiMvizi // 607 // TAH ? ityAha-sAdisaparyavasitAdayaH, suraH sAdiH saparyavasita iti prathamo bhaGgaH, siddhAH sAdayo'paryavasitA iti dvitIyaH, bhavyA anAdayaH saparyavasitA iti tRtIyaH, abhavyajIvA anAdayo'paryavasitAzcaturthaH / evaM ceyaNArahiyA khandhA paDhamo bhaGgo, anAgatakAlo dvitIyaH, atItakAlastRtIyaH, nabhazcaturtho bhaGgaH, ukto dravyakAlaH / 'sUra'ityAdi / sUragrahaNaM paJcavidhajyotiSkopalakSaNaM, sUro badhna-4 stasya kriyA-merozcatasRSu dikSu ajasraM bhramaNaM tayA viziSTaH-cihnita upalakSita itiyAvad, etaduktaM bhavati-yAvat kimata Aha-8 addhAkAlo bhaNyate, kiMviziSTaH ? ityAha-godohAdikriyAnirapekSaH, tadanena yeSAM kAladravyApalApinAM kriyaiva pariNAmavatI kAla iti darzanaM tavyacchedamAha, kA'sau bhavatItyata Aha-samayakSetre arddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu, eteSveva jyotiSkabhramaNena kAlavibha8. kteH|| uttaragAthAsambandhanAthaM tadvizeSamAha-samayAdI 'samayetyAdi TIkAto bhaavniiyeti| uktoddhAkAla: yathA''yuSkakAlamabhi dhitsuH sambandhamAha-'Au'ityAdi // sa eva prAgukto varttanAdimayo'ddhAkAlaH jIvAnAM nArakatiryaGnarAmarANAM yathA''yuSkakAlo | bhaNyate, kiMviziSTaH 1, ato nAnAtvanibandhanamAha-AyuSkamAtraviziSTaH, raudradhyAnAdhupArjitanarakAdyAyuSkamAtravivadhApradhAna ityarthaH, asyaiva bhAvArthamAha-yaH sattvo narAdiryena AyuSA antarmuhUrttAditrayastriMzatsAgaropamAntena yAvantaM kAlaM vartate sa yathA''yu GLOR-BIRCRORES
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 608 // % kakAlaH, saMkIrNatAyAmapyanayorevaM vivakSayA meda iti bhAvanA // neraietyAdi, muulttiikaatH| 'jeNe' ityAdi / athopakramakAla, dravye'ddhA'kramu pAdavikSepe' upakramaNamupakramaH abhipretasyArthasya sAmIpyApAdanaM upakramasya kAlaH bhUyiSThakriyApariNAmaH, prabhUtakAlamApyaM | kAlAdayaH khalpakAlaprApyaM bhavati sa upakramakAlaH, sa ca 'duvI'tyAdi // dvividhazcAsAvupakramakAlazceti samAnAdhikaraNaH, kathamityata AhasAmAyArI uvakkamakAlo ya yathAyuSkopakramakAlazca, tatra samAcaraNaM samAcAraH-ziSTAcaritaH kriyAkalApastasya bhAvaH 'gunn-4608|| vacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi ceti pyaJ, napuMsake bhAve pitkaraNasAmarthyAt , strIliGge bhAve striyAM DIe sAmAcArI, tasyA upakramaNaM uparimazratAdihAdhastAdAnayanaM sAmAcAryupakramaH, yathAyuSkopakramazcAsau kAlazceti samAsaH, tatra hi kAlakAlavatorabhedAtkAlasyaivAyu kAdupAdhiviziSTasyopakramo veditavya ityabhipAyo, dvAragAthAddhaM / tattha sAmAyArI tivihA, kathamityAha- 'ohe dasahA pada| vibhAge'tti tatraughasAmAcArI odhena-sAmAnyena saMkSepataH sAmAcArI oghasamAmAcArI opaniyuktiH, dazadhA sAmAcArI | icchAkArAdikA, padavibhAgasAmAcArI tu chedasUtrANi, tatraughasAmAcArI navamapUrvatastRtIyAdAcArAbhidhAnAdvastunaH, tatrApi viMzatitamAdoghaprAbhRtAdasmadAdisAmpratakAlaprajitAnAmalpamedhAjIvitAnAmanugrahArtha sthavirairnirmyuTeti, dazavidhasAmAcArI tu SaDaviMzatitamAdeva pUrvAduttarAdhyayanAt svalpatarakAlapravajitaparijJAnArtha nivyUDheti, padavibhAgasAmAcArI punarnavamAdeva pUniyuTeti, tatra | ohe atrAntare 'arahaMte 'vaMdittA' ityAdyodhaniyuktirvaktavyA yAvat "sAdhU khaveMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNataM", | dazadhA, atra tu sAmAcArI 'icchAmicchA ityAdi yAvat 'sAdhU khaveMti kamma' aNegabhavasaMciyamaNataM' / padavibhAgasAmAcArI | tu vidhisUtrAnte vakSyAmaH // atha yathA''yuSkopakramakAlamAha-'ajma' ityAdi / atiharSaviSAdAbhyAM adhikamavasAnaM-cintA ACOCKRcite
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI A vizeSAvAla adhyavasAnaM tasmAd bhidyate AyuH, atyantahRdayasaMrodhAt , athavA'dhyavasAnaM vidhA rAgasnehamayabhedAt tasmAt, nimittaM daNDAdi vakSya karmopakrama koTyAcArya ti, AhArAd-atyazanAt , atyakSivedanAtaH parAghAtAt-zvabhrAdipAtAdipAtAt sparzAd-ajagaroragasaMmbandhinaH strIratnasaMbandhino siddhiH |vA, prANApAnanirodhAt , evaM saptabhyo hetubhyo bhidyate AyuH / udAharaNAni muulttiikaatH| nimittamAha-'daNDetyAdi / 'mutte'tyA | di / / sodAharaNaM TIkAtaH, na ca sarveSAM nimittatvAvizeSAtpaunaruktyaM, AntaretaravicitropAdhibhedena bhedAdanugrahArtha vA // atha saamaa||609|| // 609 // |cArI kathamupakramakAla iti tadvyAkhyAnAyAha bhASyakAra:-'jeNa'ityAdi gatArthA, navaraM samayaparibhASayA'yamupakramakAlaH, kAlAntarala prApyasyAkAlaprApaNAt // dvitIyaM vyAcikhyAsurAha-'ja' mityAdi // iha yatsopakramAyuSAmadhyavasAnAdihetusaMjanitaM prasAritasya jIvitasya saMvartanaM sa jIvitopakramakAlaH, sa yathA''yuSkopakramakAla ucyate, nirupakramAyuSAM tu baddhaspRSTanihitanikAcitatvAnnAnya| thAnubhavaH, tathAniyamavedanIyatvAdityarthaH / atraiva prAsaGgikamAha savvapagaINamevaM pariNAmavasA uvakkamo hojA / pAyamanikAiyANaM tavasA u nikAiyANapi // 2542 // kammovakkAmijai apattakAlaMpi jai tao pttaa| akayAgamakayanAsA mokkhANAsAsayA dosA // 2543 // nahi dIhakAliyassa'vi nAsotassANubhUio khippaM / bahukAlAhArassa bduymggiyroginnobhogo||2544||3 savvaM ca paesatayA bhujjai kammamaNubhAvao bhaiyaM / teNAvassANubhave ke kayanAsAdao tassa 1 // 2545 // udayakkhayakkhaovasamovasamA jaM ca kammaNo bhaNiyA / davAipaMcayaM pai juttamuvakAmaNamao'vi // 2546 // puNNA'puNNakayaMpihu sAyAsAyaM jahodayAIe / bajjhayalAhANAo dei tahA puNNapAvapi // 2547 // 7 -%AL
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 610 // +2126 BLOKY jai vA'NubhUiucciya khavijjae kammamannahA na mayaM / teNAsaMkhabhavajjiyanANAgaikAraNattaNao || 2548 // nANAbhavANubhavaNAbhAvAdekammi pajjaeNaM vA / aNubhavao baMdhAo mokkhAbhAvo sa cANiTTo || 2549 // na tanna jahovaciyaM tahANubhavao kayAgamAIyA / tappAogaM taM ciya teNa ciyaM sajjharogo vva // 2550 // aNuvakkamao nAsai kAleNovakkameNa khiSpaMpi / kAleNevA'sajjho sajjhAsajyaM tahA kammaM // 2551 / / sajjhAsajyaM kammaM kiriyAe dosao jahA rogo| sajjhamuvakkAmijjai ettociya sajjharogo vva / / 2552 // sajjhA''mayaUo sajjhaniyANAsa o'havA sajjhaM / sovakkamaNamayaMpiva deho dehAibhAvAo / / 2553 // kiMcidakAle'vi phalaM pAijai paccae va kAleNaM / taha kammaM pAijjai kAleNavi paJcae va'NNaM // 2554 // bhiNNo jaha kAlo tulle'vi pahammi gaivisesAo / satthe va gahaNakAlo maimehAbheyao bhinno || 2555 / / taha tumiva kamme pariNAmAikiriyA visesAo / bhiNNo'NubhavaNakAlo jeTTho majjho jahanno ya // / 2556 // jahavA dIhA rajjU Dajjhai kAleNa puMjiA khiSpaM / viyao paDo va sussaha piMDIbhUo ya kAleNaM // 2557|| bhAgo va nirovo hIrai kamaso jaha'NNahA khiSpaM / kiriyAvisesao vA same'vi roge cimicchAe || 2558 / / jo jassa jayA'vasaro kajjassa subhAsubhassa sopAyaM / bhaNNai sa desakAlo deso'vasaronti dhakkotti / / 2559 // niddhUmagaM ca gAmaM mahilAthrumaM ca suNNayaM daTuM / nIyaM ca kAgA voleMti jAyA bhikkhassa haraharA (ni. 727) nimmacchiyaM mahuM pAyaDo nihI khajjagAvaNo sunno / jA aMgaNe pasuttA pautthavaiyA ya mattA ya (ni. 728) *% karmopakrama siddhiH // 610 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva dayaH vRttI // 611 // 'savve'tyAdi // apica nAyuSkaprakRterevAyaM dharmaH, api tu sarvaprakRtInAM-jJAnAvaraNAdyAnAmupakramaH-saMvartanaM syAt , kutaH | dezakAlA4 ityAha-pariNAmavazAd-adhyavasAnanimittAt , kiMviziSTAnAmityAha-'prAyo'nikAcitAnA' bAhulyena kAraNacatuSTayApoSitAnAM, lA prAyograhaNaM tu yuktameva, yata Aha-tavasA uNikAiyANaMpi' saMvartanaM bhavati, uktaM hi- "pundhi khalu bho ! kayANaM kammANaM | veittA mokkho, natthi aveittA, tavasA vA jhosaittA' (daza0) tasmAt prabhUtatarakAlavedyakarmaNastapasA hyupakramaNaM, iti sthite satyAha // 611 // | 'kammoityAdi // // kriyata iti karma, varSazataM yAvat prasAryata ityarthaH, tatkarma varSazatavedyaM yadyaprAptakAlamapyupakramyate-yadyapAntarAla | eva dazame varSe kSapyate tato'kRtAgamakRtanAzau prAptau, tathAhi-niyatakAlAdArAdvinA karmaNA phalaprApterakRtasya karmaNamtatphalamityaka tAgamaH, yacca tasmin kAle paripATIlagnaM tannaSTamiti kRtanAzaH, etaduktaM bhavati-akRtasaMvartanAbhyAgamaH kRtaprasAraNavinAzaH, tadevaM Daca sati amokSazcAnAzvAsadoSazca to prApnutaH, tatrAmokSadoSaH kRtatatsAdhananAzAd akRtatatsAdhanAbhyAgamAt , tathA yathA'sya jantora-4 kasmAdakRtasaMvartanAbhyAmakRtaprasAraNanAzaH, evaM siddhasyApyakasmAdakRtakarmasaMzlaSeNa kRtamokSanAzo'stu ato'nAzvAso mokSaM prati, api ca-upakramavAdin ! bhavataH kRtaM karma nazyatyakRtaM ceti, aprAptakAle'pi bhujyamAnatvAt , bAladArakavRddhatvavat dattadaNDabandhanavat anaparAdhabandhanabacca, ucyate, naikAntiko hetuH, vipakSe'pi bhAvAt , tathAhi-na mama tathA, upakramyApi bhujyamAnatvAt koSThAgArIkRtavarSazatabhaktabhasmakavyAdhimadekadivasopayuktadhAnyAderiveti / Aha c-'nhiiN'tyaadi| 'nahi naiva tasya karmaNo dIrghakAlikasyApi prabhRtakAlavedyasyApyapAntarAle kSapyamANasyopakramyamANasya nAzaH-ananubhavanaM yenAyaM dopaH syAt , kutaH 1 ityAha-kSipramanubhUte:drutaM sarvasyaiva nijharaNAt , kasyevetyAha-bahukAlAhArasyeveti setikAphalabhogena varSazatAhArasyaiva 'dutaM' zIghra 'agnirogiNaH'
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dezakAlA / / 612 // vizeSAva bhasmakavyAdhimato bhogaH, tathAhi-sa tamekenavAhA bhuGkte vyAdhisAmarthyAt na ca tatra nAzaH, tadvatkarmaNo'pi prabhUtakAlavedyatayA koTyAcArya ke smiihitsyaapaantraalkssye| kathamiva tau na syAtAM ?, etadeva bhAvayannAha-savva'mityAdi // athavA caturvidho bandhaH, tatra 'savva' vRttI mityAdi-sarva ca pradezatayA karma pradezavicaTanalakSaNayA 'bhujyate' vedyate, 'aNubhAvato bhaiya'ti vipAkAnubhavena tu kadAcid bhu||612|| | jyate kadAcinneti, kSapakazreNipariNAmAdAvanyathA'pi bhogasiddheH, anyathA'nirmokSaprasaGgAt , ayaM ca tIvraH pariNAmaH tena kAraNenAva| zyAnubhave-pradezatayA niyamavedane ke kRtanAzAdayastasya ?,na caitatmakRtavedanamanubhavo, nApi rUDhaH pradezAnubhavaH, kiMtayaM tthaavednprkaarH| apica-'udayetyAdi pAdatrayaM,tatra dravyaM mAhiSaM dadhi prApya nidrAvedanIyodayaH,kSetraM jAGgalaM prApya nidrodayaH,kAlaM prAvRTkAlaM grISmakAlaM vA, bhavamekendriyAdikaM, bhAvamaudayikamAlasyAdikaM vA, evaM vyatyayAdinA kSayAdi yojanIyaM, ato'nenApi kAraNena karmaNa upakrAmaNaM yuktaM, daNDAdinA AyuSaH, ata:-'puNNe'tyAdyakSarayojanA-'yathA' yena prakAreNa 'sAtAsAtaM' sukhaduHkhaM 'puNyapApa(NyApuNya)kRtamapi' puNyapApAkhyakAraNajanyamapi, huzabdo'laGkArArthaH, kimityata Aha-'udayAdIye deiti udayAdIn dravyAdIn sahakAri| kAraNabhUtAn prApya dadAti phalaM, dArTAntikamAha-tathA puNyapApamapi, tathA karmApItyabhiprAyaH, bAhyabalAdhAnAddaNDAdyAzrayaNAd , yathAkAlamayathAkAlaM ca phalaM dadAti, atha niyamAnubhavakSayavAdino'niSTApattipradarzanAya gAye-'jai ve'tyaadi|| 'nANe'tyAdi / yadi bhavataH 'anubhUtita eva' vipAkata eva 'kSipyate karma akarmIkriyate karma, avadhAraNArthamAha-'anyathA' apAntarAle upakramadvAreNa 'na mataM' nAbhISTaM kSapaNaM tena kAraNenAsaMkhyAtabhavAjitanAnAgatikAraNatvAtkarmaNaH, tathAhi-asaMkhyAtabhavArjitaM karma nAnAgatikAraNameva bhavati, citrahetutvAd, ata:-'teNAsaMkhabhavajiyanANAgatikAraNattaNaotti, kriyAM vakSyati, tatra-nAnAbhavAnubhavanAbhAvAdekasmi GOVERNORAGARHWARROR
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI dayaH // 613 // niti, tathAhi nAnAbhavAnubhavanaM naikasmin manuSyAdibhave'nyatropakramAt, paryAyato vA'nubhavato vipAkAnubhavakrameNa vA kSapayataH, | dezakAlA'baMdhAo'tti nArakAdibhaveSu cAritrAbhAvena prabhRtatarabandhAt, kiM ?, mokSAbhAvaH prApnotIti zeSaH, tataH kiM ?, sa cAniSTo bhava| to'pi, tasmAdupakramasAdhyaM karmetIpyatAm / evamukte satyAha-'naNu'ityAdi // nanu ca tadvarSazatavistRtaM karma yathopacitaM bandhakAle varSazatavedyatayA tathA tenaiva kAlena 'aNaNubhavaotti tathaivAnanubhavatastAvevAkRtAgamakRtanAzI, ucyate, na, bhAvArthAparijJAnAta, vAda // 613 // nanu-'tappA'ityAdi pacchaddhaM 'tena' sopakramAyuSA satvena tatkAla evopakramasAdhyaM karma tatprAyogyameva 'citaM' upakramakAraNaviSayameva barTa, tribhAgAdyavazeSe'nyasmin janmanIti vAkyazeSaH, kutaH ?, upakramAnyathAnupapatteH, sAdhyarogavat, yathA hi tena sAdhyaroga upakramasAdhyazcitaH, evaM tadapIti // na tu yathaiva kRtaM tathaiva vedayatIti na tayoravasaraH / tathA-'aNu'ityAdi / iha hi rogo dvedhA-12 sAdhyo'sAdhyazca, tatra sAdhya upakramataH kAlena nazyati-(a)maraNAdapaiti, upakramAt kSiprameva, dRSTametat , asAdhyastu kAlena nazyati, | maraNenaivApaiti, nAmaraNena, dRSTatvAt , dArzantikopasaMhArArthamAha-tathA karmApi dvedhA-sAdhyamasAdhyaM ca, tatra sAdhyaM sApavAdamubhayadharmatvAt, | asAdhyaM tu viparItam / prayogaH-'sajjhA'ityAdi / kriyAyA viSayabhUtaM karma sAdhyaM cAsAdhyaM ca, doSatvAdrogavat, tathAhi-rogaH kriyA| viSayAviSayatvena sAdhyAsAdhyaH, evaM karmApi, tatazca sAdhyamupakramyata iti brUma, kutaH ityAha-sAdhyaH ettociya' sAdhyatvAdeva, viSaya| tvAdityarthaH, rogavat / 'sajjhA'ityAdi / / athaveti vikalpArthaH, tatra 'sajjhaM sovakkamaNa ti pratijJArthaH, atra karma dharmI adhyAhAryaH, tatazca karma, tatra yadyetAvaducyeta karma sopakramaNamato nirupakrameNa vyabhicAraH syAt, ata ucyate-sajjhaM, tatazca yatsAdhyaM karma tasya sopakramatvaM vidhIyata iti pakSaH, hetumAha-sAdhyAmayahetutvAt-upakramagocararogajanakatvAt, iha yo yaH sAdhyAmayahetuH sa sa sopakramaH, tadyathA | SHARESASSISG
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAba04 ayameva saMnihito dehaH, gaNDacchedasAdhyatvenAyamapi dehaH tathA, anyathA cikitsAyAH kartumazakyatvAt, tathA sAdhyanidAnAzrayatvAd, dezakAlAkoTyAcArya asya hetoH bhAvArthaH-sAdhyaM sAdhyavipAkaM tilatailaM, sAdhyaM ca tannidAnaM ca 2, nidAnaM kAraNaM, tasyAzrayazca, tatvAd, rasavIryavipAkavRttI pratyAsattimatvAdityarthaH, iha yo yaH sAdhyakAraNasyAzrayaH sa sa upakramayogyastadyathA'yameva dehaH, zeSaM prAgvat , tathA sopakramaM karma | 'dehAdi bhAvAo'tti dehAdau bhAvAt , svaparAtmani bhAvAt , tathA ca karma dehe varttate Anmani ca, iha yadyadAtmani varttate ttttsop||614|| 4 // 614 // kramaM yathA'yameva deha iti, zeSa prAgvaditi dRSTAntasiddhiH / atraiva nidarzanagarbhamupapattyantaramAha-'kiMcI'tyAdi // 'kiJcit' 'phalaM' | AmrAdi 'akAle'pi' pAkakAlAdArato'pi 'pAcyate' vikledaM nIyate, garaupalAlasthaganAdinopAyena, kizcittu tatrasthameva kAlena | pacyate eva, yathedaM tathA karmApi 'pAcyate' upakAmyate daNDAbhighAtopAyena, kAlena vipacyate cAnyat, viziSTAMzca kAlopakramahetUna vihAya vipAkakAlenaivAtmanA vipAkamAgacchatIti bhAvanA / dRSTAntAntaramAha-'bhiNNo jahe'tyAdi / yatheha trayANAM pathikAnAM yuga-18 patprasthitAnAM tulye'pi pathi triyojanatayA gativizeSAttIvamadhyamandalakSaNacArabhedA bhinnaH kAlaH-ekadvitripraharalakSaNaH, yathA vA iha | zAstre vyAkaraNAdau grahaNakAlo dvAdazasaMvatsaralakSaNo matimedhAbhedA bhinno dRSTaH, tathA kimityata Aha-tahetyAdi / tathAstra | tulye'pi karmaNi dravyatayA pariNAmAdikriyAvizeSAt tIvratIvratarapariNAmabAhyasaMyogavizeSeNa bhinno'nubhavanakAlaH karmaNaH, kathamityAha| 'jeTTho'ityAdi, jyeSTho nirupakramasya yathAvaddhavedanakAlaH, madhyamastasyaiva tathAvidhatapazcaraNavedanenopakrAmaNe, jaghanyaH kSapakazreNyanu| bhavanakAlaH zailezyanubhavanakAlo vA, tathAvidhapariNAmabaddhasya tattatpariNAmAnubhavanenAnyathA'pyavirodha iti / 'jaha vetyAdi spaSTA, navaraM dvayorapi dRSTAntayorubhayathA'pi dAhyaM zodhyaM ca tulyam / 'bhAgo vetyAdi kaMThaM // atha dezakAlazabdArthamAha-'jo'ityAdi / AISHRARROERA RRRORATOR
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezakAlAdayaH // 615 // 4 yasya puruSasya yo yadA'vasaraH kAryasya-zubhAzubhasya sopAyaM sa tasya dezakAlo'bhidhIyate, yathA bhikSAcarasya bhikSAvelA dezakAlaH, vizeSAva0 paryAyAnAha-'deso'vasaro thakkoti, sa ca dvidhA--prazasto prazastazca, tatra tAvatpazastodAharaNam-'nidhU'ityAdi / randhanaparisamAptau kovyAcArya nidhUmaM grAmaM dRSTvA jJAyate jAtA bhakSyasya 'haraharA' prastAvaH, tathA pAnIyavAhakamahelAstUpaM cAgaDAdi zUnyaM nIcaM ca kAkAn vRttI | gacchamAnAn dRSTvA / aprazastamAha-'NI'tyAdi / nirmAkSikaM madhiti, tasyedAnIM grahaNaprastAvaH, evaM prakaTo nidhiH, evaM khaadykaa||615|| paNaH- kullUrikApaNaH zUnyaH, tathA yA cAGgaNe prasuptA proSitabhartRkA mattA ca, tasyA idAnIM grahaNaM prati prastAvaH, AsavamadenAsvatapatrIkRtatvAt / dAraM / / atha kAlamAha kAlotti mayaM maraNaM jaheha maraNaM gautti kaalgo| tamhAsa kAlakAlo jo jassa maosa mrnnkaalo||2562|| kAleNa kao kAlo amhaM sajjhAyadesakAlammi / toteNa hao kAloakAlikAlayaM krtennN||ni.729|| addhAkAla viseso patthayamANaM va mANuse khitte / so saMvavahAratthaM pamANakAlo ahorattaM // 2564 // 'kAlottI'tyAdi / atraikaH kAlazabdaH prAG nirUpitaH, kalanaM kAla ityevaM, aparastu sAmayikatvAnmaraNArthoM vartate, tathA |cAha-'kAla iti maraNaM mataM' kAla iti maraNamucyate, yatheha loke maraNaM gato devadattaH kAlagata ityucyate tasmAdyo yasya maraNakAlo mataH sa tasya kAlakAlo bhaNyate / 'kAleNe'tyAdi, kAlena kRtaH kAlaH-kRtaM maraNaM khAdhyAyadezakAle tato'nena 'hataH' bhagnaH 'kAlA' khAdhyAyakAlaH 'akAle aprastAve 'kAlaM kurvatA' maraNaM vidadhatA / dAraM / pramANakAlamAha-'addhA ityAdi / iha mAnuSakSetre | arddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu addhAkAlasya-AdityabimbabhramaNakriyopalakSitasya prAgvyAvarNitasya vizeSaH-kazcid bhedo yaH sa pramANakA RECRUARRIOR
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ deyaH vizeSAbalo'horAtrasaJjita iti prajJApyate, kiMnimittamityata Aha-saMvyavahArArtha-saiddhAntikapadArthasthitiminanAtha,, dRSTAntamAha-prasthaka- dezakAlAkoTyAcArya * mAnavat , yathA hi prasthakamAnaM mAnasya vizeSaH prameyaminanAya bhaNyate evamayamapIti // tadvizeSaNArthamAha vRttau | duvihopamANakAlo divasapamANaM ca hoirAI y| cauporisio divaso rAI cauporisI cevaani.730|| // 616 // porisimANamaniyayaM, divsnisaavuddddihaannibhaavaao|hiinnN tinni muhuttaddhapaMcamA mANamukosaM // 2566 // // 616 // vuDDI yAvIsuttarasayabhAgo paidiNaM muhuttarasa / evaMhANIvi mayA ayaNadiNavibhAgao neyA // 2567 / ukkosajahaNNANaM jadaMtarAlamiha porisINaM tN| tesIyasayavibhattaM vudghi hANi ca jANAhi // 2568 // 'duvI'tyAdi // pramANameva kAlaH, sa dvividhaH-divaso rAtrizca, tatra catasraH pauruSyo (yasya sa tathA) divasaH, catvAro yAmA ityarthaH, evaM rAtrirapIti, tataH puruSaH zaGkaH chAyA vA tena nivRttA paurussii|| tasyAzca pramANakAlarUpAyAH pauruSyAH pramANamaniyatamAha bhASyakAra:-'porisI'tyAdi // pauruSI-nirUpitazabdArthA tasyAH pramANaM svarUpaM 'aniyataM' anavasthitaM, upapattimAha-divasa-10 | nizayovRddhihAnibhAvAt yatra ca vRddhihAnI tatrAdiniSTha (anavasthite), ata Aha-hIna' sarvajaghanyaM divasapauruSIpramANaM trayo muhUrtAH bhASaT ghaTikAH, makarasaMkrAntAviti, dvAdaza ca aSTAdaza cAhorAtra iti bhAvanA, utkRSTaM tu divasapauruSIpramANaM arddhapazcamamuhUrttA nava ghaTikAH, | karkaTakasaMkrAntAviti vAsanA / atha makarasaMkrAntijaghanyaikadivasapauruSItaH prArabhya dvitIyAdiSu dineSu vyazItazataparimANeSu 183 antrmuhuurtbhaagvRddhiH|| 'vuDDI'tyAdi / muhuttassa padidiNaM bAvIsuttarasayabhAgo, kimata Aha-'vRddhiH' ISatkAlakalAvRddhyA, dvAviMzazatabhAgadvayaM hInaM, pAnIyapalamityarthaH, egaM pANIyapalaM ettiehi bhAgehiM kIrai 122, taM dosu bhAgesu aladdhesu ettiyaM tu labbhai 122, RA20 CAMERA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvaka koTyAcArya vRttI bhAvasthitibhaMgAH // 617 // // 617 // *RSARAN | evaM viparyayeNa hAnirapi matA, kasmin kAle iyaM vRddhirhAnirvA jJeyA ? ityAha-'ayaNadiNavibhAgaoM uttarAyaNadivasavibhAgena vRddhiH, dakSiNAyanadivasavibhAgena hAniH, rajanyAM tu viparyayaH / athaitasyaiva muhartadvAviMzatyuttarazatabhAgasya vRddhau hAnau ca krnnopaayprdrshnaarthmaah-'ukko"ityaadi|| 'ukkosajahaNNANaM porisINaM' utkRSTajaghanyayoH pauruSyoH 'jayantarAla' miti yadapAntarAle madhye kAlakhaNDaM, sArddhamuhUrtapramANaM, 'taM tesIyasayavibhattaM'ti tat tryazItazatavibhaktaM, etaduktaM bhavati-tryazItena zatena tasmAdbhAge hute yallabdhaM bAvIsuttarasayabhAgotti bhAvanA, kimata Aha-buDDhi jANAhi uttarAyaNe, hANi jANAhi dakSiNAyaNetti // atha varNakAlanirUpaNAyAha - ___ pajAyakAlabheo vaNNo kAlotti vaNNakAlo'yaM / naNu esa nAmaucciya kAlo nAniyamato tassa // 2569 // paMcaNhaM vaNNANaM jo khalu vaNNeNa kAlao vnnnno| so hoi vaNNakAlo vaNijai jo va jaM kaalNni.731|| __'pajjAe'tyAdi / varNazcAsau kAlazceti varNakAlaH, sa cAyaM, paryAyazcAsau kAlazca paryAyakAlaH, sa eva bhedaH paryAyakAlabhedo, rUpAdyapekSayA, 'vaNNo kAloti, kRSNo varNa ityarthaH, Aha-nanveSa nAmata eva kAlo, na varNataH kAlaH, kAlamAtrAntatvAda, athavA'yaM varNato lokata eva rUDhaH, kimuktenAnena ?, ucyate, na, aniyamatastasya, tathA hyasAvanyatrApi samayamaraNAdau varttate, atastadvayavacchedArthamayaM varNakAla ucyate / uktazca niyuktikRtA-'paMcaNha'mityAdi // atha bhAvakAla ucyate, tatra bhAvA audayikAdayasteSAM sthiti vakAlaH, sa ca tripazcAzadbhedaH / sA cAmISAM sthitizcaturdhati // 69-70 // Aha ca
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 618 // OM4649OMOMOMOMOM sAI sapajjavasio caubhaMgavibhAgabhAvaNA etthaM |odiyaaiiyaannN taM jANasubhAvakAlaM tu||ni.732|| | bhAvasthisAI saMto'NaMto evamaNAIvi esa cubhNgo| odaiyAIyANaM hoi jahAjoggamAunjA // 2572 / / tibhaMgA: jo nAragAibhAvo taha micchattAio ya bhavvANaM / te cevAbhavvANaM odaio bitiyavajjo'yaM // 2573 // sammattacarittAI sAI saMto ya ovasamio'yaM / (dAeM) dANAiladdhipaNagaM caraNaMpiya khaaiobhaavo||2574|| | // 618 // sammattanANadasaNasiddhattAiM tu saaio'nnNto| nANaM kevalavajaM sAIsaMto khaovasamo // 2575 / / maiannANAIyA bhavvAbhavvANa taiyacarimo'yaM / savvo poggaladhammo paDhamo pariNAmio hoi // 2576 // bhavvattaM puNa taio jIvA'bhavvAi carimabhaMgo u / bhAvANamayaM kAlo bhAvAvatthANao'NaNNo // 2577 // 4 etthaM puNa ahigAropamANakAleNa hoi naayvyo| khettammi kammi kAlammibhAsiyaM jinnvriNdenn?ni.733|| vaisAhasuddhaikkArasIya puvvaNhadesakAlammi / mahaseNavaNujjANe aNaMtara paraMparaM sesaM ||ni.734|| 'sAdI'tyAdi / sAdirbhAvaH sAnto'nantazceti prathamadvitIyau, evamanAdirapi sAnto'nanta iti tRtIyacaturthI, ata evAha| esa caubhaMgo, atha ca-'odayI'tyAdi spaSTam / kathamityAha-'jo' ityAdi // yo nArakatiyanarAmarabhAva audayikaH sa prathamaH, | tathA mithyAtvAdikazcaudayiko bhavyAnAM sa tRtIyaH, tathA ta eva mithyAdarzanAdayo'bhavyAnAM caturthaH,ayamaudayiko vartate, kiMviziSTaH ? | ityAha-dvitIyabhaGgavarjaH, audayikasya sAdyaparyavasAnavirodhAt , ayaM caikaviMzatividhaH 'gatikaSAyetyAdivacanAt / dAraM // 71-73 // SRO
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 619 // *36-196 'samma' ityAdi // samyaktvacAritre aupazamiko'yaM, kiMviziSTaH 1 - sAdiH sAntaH, caH pUraNArthaH / dAraM / kSAyiko navabhedaH, teSAM | vibhAgamAha - dAnalAbha bhogopabhogavIryANi ceti labdhipaJcakaM, cAritraM ca SaSThaM, epa kSAyikaikadezaH sAdisaparyavasAnaH, 'siddhe nocaritrAcaritrI'ti vacanAt // 74 // 'sammatte'tyAdi / samyaktvajJAnadarzanAni sAdiraparyavasAnaH siddhatvaM ca / dAraM / kSAyopazamikaM tu matyAdicatuSTayaM prathamaH / 'matI'tyAdi prathamadvitIyapAdau tatra matyajJAnaM zrutAjJAnaM ca bhavyAnAM tRtIyaH, ete evAbhavyAnAM caturthaH / 'sacco' ityAdi, sarvaH pudgalAstikAyaH prathamo bhaGgaH pAriNAbhike bhAve / 'bhavyatta' mityAdi // bhavyatvaM tu tRtIyaH anAdisaparyavasitaH, ato'vasIyate sarve bhavyAH setsyanti, jIvAbhavyatvAdi caramo bhaGgaH, tuzabdAdbhavyA api, yadi na sarve setsyanti tatazvarama eva bhaGgaste, evamayaM bhAvAnAM kAlo varttate, bhAvAvasthAnato'nanyatvena svaparyAyatvAt / tadevaM 'dabve addha' ityAdi natra dvArANi prapaJcaya yenAdhikArastamAha niyuktikAra : - 'ettha 'mityAdi / atra punaranekakAlasamUhamadhye'dhikAraH - prayojanaM pramANakAlena saptamena bhavati jJAtavyaH, atra " coeti purA bhaNiyaM, bhAve pagayaM tu hoi bhAveNaM / ehi puga jaM bhagahA, pamANakAleNa ahigAro || 1 || taM punvAvara viha pagayadhigArANa NinvisesAo / taM no khAiyakAle, pamANakAle ya puvvaNhe // 2 // jaM kahiyaM sAmaiyaM mahadda mahAvIravaddhamANeNaM / ahavesoviya bhAvo, tattha tusaddeNa saMgahio ||3||" uktaM kAladvAraM caturtha, atra kSetranirgamAbhidhitsurajJapraznadvAreNopatiSThate- 'khettammi kammi' nAnAprakArANi dyAnAni zrUyante tatkasmin kSetre puNyabhAji bhASitaM jinavareNedaM sAmAyikaM mumukSubhyaH sacvebhyaH, tathA pramANakAlasyApi bahutvAt pRcchati kasmin kAle 1 iti / atha kAlAntaraGgadarzanadvAreNottaramAha - ' vaisAhetyAdi / vaizAkhazudiekAdazI pUrvAhNe - prathamapauruSyAM mahAsenavanodyAne'nantaraM tatprathamatayA sAmAyikanirgamaH saMvRttaH, zeSaM kSetrajAtamaGgIkRtya paramparaM sAmA bhAvasthitibhaMgA: | // 619 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlani namaH vRttI 620 vizeSAva04 yikasya nirgamo'bhUta , tadanena 'uddese niddese ya niggame khetta kAla' ityetAvanti dvArANi vyAkhyAtAni, iha ca kSetrakAlapuruSadvArANAM koTyAcArya prAG nirgamAGgatoktaiva, tatazca nirgamadvAravyAcikhyAsayA 'duvihaMpi NegamaNaoM tasyA anantaraM yA gAthoktA-'nAma ThavaNA davie| khette kAle taheva bhAve ya / eso ya niggamassA nikkhevo chabiho hoi ||1||"tti // 75-79 // asyA eva bhAvanirgamamabhidhAtukAma Aha niyuktikaarH||620|| khaiyammi vamANassa bhagavao niggayaM jinniNdss|bhaave khaovasamiyammi vadRmANehiM taM ghiyN||735|| kiha pagayaM bhAveNaM? kahama higAro pamANakAleNa? / khAiyabhAve'ruhayA pamANakAle ya ja bhaNiyaM // 2581 // ahavA pamANakAlo'vi bhAvakAlatti jaM ca sesaavi| kiMcimmettavisiTThA sabvecciya bhAvakAlatti // 2582 / / AhikkeNaM kajjaM pamANakAleNa jamahigArotti / sesAvi jahAsaMbhavamAunjA niggame kAlA // 2583 // khettaM mayamAgAsaM savvaddavvAvagAhaNAliMgaM / taM davvaM ceva nivAsamettapajAyao khettaM // 2584 // taM ca mahAseNavaNovalakviyaM jattha niggayaM puvaM / sAmAiyamannesu ya paraMparaviNiggamo tassa // 2585 // 'khaI'tyAdi / kSAyike vartamAnasya bhagavato nirgataM jinendrasya bhAve, bhAvazabda ubhayathApi saMbadhyate, bhAve kSAyopazamike vartamAnaistad gRhItaM, anyacca kaiH 1, gaNadharAdibhiriti gamyate, kathaM ?, ucyate-tatra gautamasvAminA niSadhAtrayeNa caturdaza pUrvANi | gRhItAni, praNipatya pRcchA niSadyAH tAsAM trayaM tena, kathaya bhagavan ! tacaM, bhagavAnAha--upane di vA, evaM vigaei vA, dhuvei vA' |4 tasmAdeva vacanatrayAdyat sattadutpAdavyayadhauvyavad anyathA sacAyogAdityevaM teSAM pratItirbhavatIti, tataste antarmuharnena caturdaza pUrvA RECRECR545050%
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya // 621 // CHAMAKASOTECAR Ni racayanti, pUrvabhavabhAvitazrutamatitvAdvIjabuddhitvAt , tato bhagavaM aNuNNaM karei, sakko ya divvaM vairamayaM thAlaM cunANaM bhareUNa kAlanisAmimuvAgacchati, tAhe sAmI sIhAsaNAo udvettA paDipuNNaM muDhi kesarANaM giNhai, tAhe goyamasAmippamuhA ekkArasavi gaNaharA gamaH | IsimoNayA parivADIe ThAyanti, devA AyojakalakalaM (niraMbhiya) nisAmenti, tAhe sAmI puvaM titthaM goyamasAmissa dabvehiM guNehiM paJjavehiM aNujANAmitti bhaNai, cunnANi ya sIse chuhai, tao devadANavA bhattIe tesimuvari cuNNapupphavAsaM varisanti, gaNaM ca sudha hai // 21 // mmasAmissa dhure ThavettA aNujANai, evaM sAmaiyaM vIrAo viniggaya, atthao tu parikahiyaM, sAmAiyasutaM puNa viniggayaM gaNaharehito" uktaM nirgamadvAram // 2580 // amumevArtha kizcidbhASyakAra Aha-'kihe'tyAdi / yadi etthaM puNa ahigAro pamANakAleNaM tataH kiha pagayaM bhAveNetyuktaM dhuri dvAragAthAyAM, anayorabhe(meM)dAdvirodha ityabhiprAyaH, ucyate, yataH kSAyikabhAvakAle'rhatA pramANakAle ca 'yat' yasmAtsAmAyika bhaNitaM, ato'tra zabdabhedo yadi paraM, nArthabhedaH, dvAbhyAmapyadhikArAt , athavA naitau dvau, kiMtahiM ? eka eveti, Aha ca-'ahave'tyAdi / athavA pramANakAlo'pi bhAva eva, addhAkAlarUpatvAt , tasya ca 'jIvA cevAjIvA ceve'tyanena bhAvatvAt , yasmAcca zeSA api AstAM tAvadayaM, kizcikizcinmAtraviziSTAH santaH svasthAne sarva eva te bhAvakAla iti, paramArthenetya| rthaH / ataH prakRtAdhikArAvekaviSayAviti // 81-82 // 'AhI tyAdi // jaM ca ahigArotti bhaNatIti taM AhikkeNaM kajaM pamA-| NakAlena, adhikAravAcoyuktayetyarthaH, anyathA sesAvi davvakAlAdayo jahAsaMbhavamadhikAre'smin yojyAH, na kazcidvirodho, bhASyaprakrameNAntaraGga kAladvAram / 'khetta'mityAdi // 'kSi nivAsagatyo riti, AkAzaM mataM-AkAzaM taducyate, tacca sarvadravyAvagAhanAliGgamAdhAratvAt , tacca dravyameva sat nivAsaparyavamAtradharaNAt kSetraM bhaNyate / 'taM ce'tyAdi // tacca mahAsenavanodyAnacihna yatra prathamatayaiveha
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau / / 622 // Ot tIrthe sAmAyikaM nirgataM, anyeSu tu paramparanirgamo'bhUt sAmAyikasya / dvAram ||83 - 85 // davvA'bhilAvaciMdhe ve dhammatthabhogabhAve ya / bhAvapuriso u jIvo bhAve pagayaM tu bhAveNaM // ni. 736 / / Agamao'Nuvautto iyaro davvapuriso tahA taio / egabhaviyAitiviho mRluttaranimmio vAvi // 2587|| abhilAvo puMliMgAbhihANamettaM ghaDo vva ciMdhe u / purimAkitI napuMso veo vA purisaveso vA / / 2588 / / vepurisotirligovi purisaveyANubhUikAlammi / dAraM / dhammapuriso tayajjaNavAvAraparo jahA sAhU // 2589 // atthapuri so tayajjaNaparAyaNo mammaNo va nihipAlo / bhogapuriso samajjiyavisayasuho cakka vaTTivva / / 2590 / / bhAvapuriso u jIvo sarIrapurisayaNao niruttivasA / ahavA pUraNapAlaNabhAvAo savvabhAvANaM / / 2591 / / davvapurisAi bheyA'vi jaM ca tasseva hoMti pajAyA / teNeha bhAvapuriso suddho jIvo jiniMdo vva / / 2592 || pagayaM visesao teNa veyapurisehiM gaNaharehiM ca / sesAvi jahAsaMbhavamAujjA ubhayavagge'vi / / 2593 / / nikkheva kAraNammI cavviha duvihoya hoi davvammi / taddavvamaNNadavve ahavAvi nimittanemittI 737 // 'davvA' ityAdi / / bhAve'dhikRte bhAvapuruSo jIvaH zuddhastIrthakarastenAdhikAraH, tuzabdAdvedapuruSaizca gaNadharaiH / 86 / 'Agama' ityAdi // dravya puruSo dvedhA-Agamato noAgamatazca tatrAgamato'nupayuktaH dravyapuruSaH, itaro noAgamatastredhA - jJazarIro bhavyazarIraH tadvyatiriktazca, amumaGgIkRtyAha - "taio vatiritto tiviho egabhaviyapurise baddhAue ahimuhanAmagote ya" athavA vyatiriktaH mUlaguNa nirmita uttara puruSanirUpaNaM // 622 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSanirUpaNa XI // 623 // s%C3% guNanirmitazceti dvedhA, AdyastatprAyogyANi dravyANi, dvitIyastu tadAkAravanti / dAraM // 87 // 'abhI'tyAdi / abhilapyate'nenetyabhivizeSAva 4 lApaH-zabdaH, abhilApapuruSaH pulliGgAbhidhAnamAtraM yathA ghaTaH paTa iti vA / dAraM / cir3he-cihnapuruSaH, apuruSo'pi san sAkSAtpuruSAkRtiH vRttI napuMsakaM, zmazcAdyupalakSitatvAt , athavA 'veda' puruSavedaH cihnapuruSaH, ciyate'neneti cihnapuruSaH, puruSaveSo vA yaH stryAdireSa cihna purussH| dAraM, 'veda'ityAdi // triSvapi liGgeSu strIpuMnapuMsakeSu tRNajvAlopamavedAnubhavakAle vedapuruSa iti / dvAram / 'dhamme'tyAdi spaSTam / // 623 / / / hI dAraM // 88 // 'atthe' ityAdi 'bhogA'ityAdi spaSTam / dvAram / / 89 // 'bhAve'tyAdi // bhAvapuruSo 'jIva' zarIrI, kathaM?, pU:-zarIraM lapuri zeta iti niruktivazAt , zarIrazayanAdityarthaH, athavA sarvabhAvapUraNapAlanasAmarthyAt sarva eva jIvaH puruSaH, zuddhasvabhAvAvasthAnAt / tathA-'davya'ityAdi / 'jaM ca'tti yasmAcca dravyAbhilApacihnavedadharmArthabhogapuruSA api tasyaiva zuddhasyAtmanaH 'paryAyAH' bhedA vizeSA upAdhikRtA vartante, teneha bhAvapuruSaH zuddho mukhyo jIvaH sattvo'dhikriyate, sAmAyikanirgamAGgatvena, ka ivetyAha-jinendravad, | azeSakalmaSavipramuktazrImanmahAvIravarddhamAnasvAmivat / etadevAha-'pagaya'mityAdi pubaddhaM, gatArtham / anyathopasarjanavRttyA zeSA api | dharmapuruSAbhilApapuruSAdayo 'yathAsaMbhavaM' yathA'virodhaH 'AyojyAH ' vivakSaNIyAH, kaba ? ityAha-ubhayavarge'pi tIrthakaravarga gaNa-1 | dhareSu ceti / dAraM // 90-93 // atha puruSanikSepavyAkhyAnAnantaraM kAraNanikSepavyAkhyAnAyAha niyuktikAraH-'nikkhevo' ityAdi // nikSe paNaM nikSepaH 'kSipa preraNe' ityetasya sato vastuno nizcayena preraNaM, mokSaNamityarthaH, sa nikSepaH 'caturvidhaH' catUrUpo bhavati, kasyetyAha*'kAraNaMmi', atha kAraNamiti kaH zabdArthaH, tatra karotIti kAraNaM, kimuktaM bhavati ?-kartari kArake svAtmAnaM kArya kArayatItyarthaH, | tasmin , iha ca kAraNasyeti vaktavye yatsaptamyA nirdezaM karoti tadetat jJApayati-mRttantvAdi dravyaM ghaTapaTAdiparyAyANAmadhikaraNamiti / A4%3-x xx 4.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ kovyAcArya vRttI vizeSAva04 atha nAmasthApane anAdRtyAha-'dravye dravyakAraNe'dhikRte dvividhaM bhavati-Agamato noAgamatazca, AgamataH prAgvat , noAgamatastri kAraNanividhaH, tatra tadvayatiriktaM dvedhA, kathamityAha 'tahavvamannadavvetti tavyakAraNamanyadravyakAraNaM ceti smudaayaarthH| tasyaiva dravyaM rUpaNaM | kAraNaM-janakaM tadravyaM ca tatkAraNaM ca tadrvyakAraNaM, tadyathA-tantavaH paTasya, anyastvAtmavyatiriktaH, anyasyApi dravyamanyadravyaM, 13 kAraNaM-nimitta, anyadravyaM ca tatkAraNaM cAnyadravyakAraNaM, tadyathA-tasyaiva paTasya vemAdayaH, athavA vyatiriktaM kAraNaM 'duvihaM' // 624 // 15 // 24 // |'nimittanemittitti nimittakAraNaM naimittikakAraNaM ca, tatra nimittaM ca tatkAraNaM ca nimittakAraNaM-svarUpakAraNaM, yathA tasyaiva , paTasya tantusamUhaH, tathA nimitta bhavaM naimittika, naimittikaM ca tatkAraNaM ca naimittikakAraNaM, tantusamudAye AtAnavitAnaceSTAhetuAdhikAvemAdi, arthAbhede'pi ca bhedopanyAsaH sajJAntaramAtravizeSajJApanArthaH / athavA vyatiriktaM tRtIyaM dvaitam / / 2594 // samavAi asamavAI chavviha kattA ya karaNa kmmNc| tattoya saMpayANApayANa taha saMnihANe yAni.73 tahavvakAraNaM taMtavo paDasseha jeNa tNmyyaa| vivarIyamanakAraNamiTuM vemAdao tassa // 2596 // jai taM tasseva mayaM heU naNu kajakAraNegattaM / na ya taM juttaM tAI jao'bhihANAibhinnAiM // 2597 / / tullo'yamuvAlabho bhee'vina taMtavo ghaDasseva / kAraNamegaMteviya jao'bhihANAdao bhinnA // 2598 // jaM kajakAraNAI palAyA vatthuNo jao te ya / anne'Nanne ya mayA to kAraNakajabhayaNeyaM // 2599 / / natthi puDhavIvisiTTho ghaDotti ja teNa jujjai aNanno / jaM puNa ghaDotti puvvaM na Asi puDhavI tao anno||2600||5 jaha taMtavo nimittaM paDassa vemAdao tahA tesiN| jaM ceTTAinimittaM to te paDayassa nemittaM // 2601 // BREARRECIRCRORESERRORS
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 625 // 'samavAyI 'tyAdi // samavAyikAraNamasamAyikAraNaM ca tatra saM- ekIbhAve athavA'pRthagbhAve 'iN gatau' 'aya gatau SA' tatazcaikIbhAvenApRthaggamanaM samavAyaH saMzleSaH saMsarga iti paryAyAH, sa eSAM vidyata iti samavAyinaH samavAyinazca te kAraNaM ca samavAyikAraNaM, | kete ?, tantavaH paTasya, teSu samavAyAd, vemAdi tvasamavAyikAraNamArhatAnAM, ayaM tAvadoghArthaH / / athavA vyatiriktaM kAraNam -'chavviha' ityAdi ' SaDvidhaM' SaDrUpaM, anusvArasya prAkRtazailyA luptatvAt idaM ca kAraNalakSaNaM karotIti karttari vyutpatteH, svena vyApAreNa kArye yadupayujyate tatkAraNaM / tatra karttA kAraNaM, kArye svAtantryeNopayogAt, tamantareNa vivakSitakAryAnutpatteH abhISTakAraNavat, tatazca ghaTotpattau kulAlaH kAraNaM, tathA 'karaNa' tti mRtpiNDAdi tu karaNaM, tasya kAraNatvaM sAdhakatamatvAnmRtpiNDAdeH, tathA karma ca kAraNaM, kriyate-nirvartyate yattatkarma kArya, Aha-kathaM karmaNaH kAraNatA 1, tadA alabdhAtmalAbhatvAt, ucyate, kAryanirvarttanakriyAviSayatve| nopacArAt, uktaJca - "nirvarNyaM vA vikAryaM vA, prApyaM vA yatkriyAphalam / tat dRSTAdRSTasaMskAraM, karma katturyadIpsitam // 1 // " ityAdi, mukhyavRcyA vA'sau kAraNaM arpaNaguNena karma kAraNamucyate, 'tatto ya saMpayANaM' ti saMpradAnaM ca kAraNaM ghaTasya, tasya karmaNA'bhipretatvAt, tadantareNa tasyAbhAvAt, samyak satkRtya vA yatnena dAnaM saMpradAnaM, ata eva ca rajakasya vastraM dadAtIti saMpradAne na caturthI, kintu brAhmaNAya ghaTaM dadAtIti / 'apAyANa'tti apAdAnaM ca kAraNaM, vivakSitapadArthApAye'pi tasya dhruvatvena kAryopakAraka tvAt, 'do avakhaNDane ' dAnaM - khaNDanaM apasRtya maryAdayA dAnamapAdAnaM, piNDApAye bhuvo dhruvatvAt apAdAnateti sA ca ghaTasya kAraNaM, tAmantareNa tasyAnutpatteH, 'taha saMNihANe ya'tti tathA saMnidhAnaM ca kAraNaM, tasyAdhAratayA kAryopakArakatvAt, sannidhIyate yatra kArya tatsaMnidhAnaM - adhikaraNaM, tacca ghaTasya cakraM tasyApi bhUstasyAkAzaM, tasya tvadhikaraNaM nAsti, svapratiSThatvAt sarve tadabhAve kAraNanirUpaNaM // 625 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNanirUpaNaM // 626 // vizeSAva ghaTAnutpatteH sarva kAraNamityoghArthaH // 95 // arthatatkramazo bhASyakRdvayAcikhyAsurAha-'tahavvetyAdi // yadAtmaka kArya tattadrvyakoTyAcArya kAraNaM, na yadAtmaka kArya taditaradvemAdi, ajanmayapaTadarzanAt / atrAha-'jaI'tyAdi / yadi tantvAdinimittakAraNaM tasyaiva paTasya vRttau hetuH mataM-abhISTaM tannanu kAryakAraNayorekatvaM prAptaM, tantavaH paTa evetyasAdhAraNatvAt , tantUnAmeva paTIbhavanAdityarthaH / kA no hAni | riti cet , ucyate-na ca tadyuktaM, kAryakAraNayorekatvaM prApyate, na vAmAtreNa, yataste kAryakAraNe abhidhAnAdibhinne vartete, // 626 // etaduktaM bhavati-abhede tayoriSyamANe'yaM doSaH, na tantavaH paTakAraNamabhinnatvAt tantusvarUpavadityayaM cAbhedavAdina eva doSaH, asmatpakSasya yuktatvAt , tathA ca nAnA kAryakAraNe bhinnAbhidhAnatvAt gavAzvavaditi, evaM pareNApAkSikapAkSike prayogadvaye kRte sUrirAha-'tullo'yamityAdi // iha bhavataH prathamaprayogeNaikatvavAdine doSa dadato bhede'pi kAryakAraNayostulya evopAlambhaH, | tathAhi-na tantavaH kAraNaM, paTasyeti zeSaH, bhinnatvAd ghaTasyevetyanaikAntika Adyo hetuH / Aha-tantUnAM paTakAraNatvaM dRSTa, loka| siddhatvAtsiddhaM ?, ucyate, satyaM siddhaM, kAraNamAtra, tadbhinnAnAmabhinnAnAM caikAntenetyevaM na saMvedayati loko, yuktayanveSaNavimukhatvAttasya, bhinnAbhinnAstvamI kAraNamiti vakSyAmaH / iyaM prathamaparopanyastahetuvicAraNA / dvitIyasyAthAha-'egaMtevI'tyAdi pacchaddhaM, anAnAkAryakAraNe bhinnAbhidhAnatvAd indrArthavat , ato'nayA gAthayA pAzcAtyA gAthA'bhijvalayantI satI vidhyApiteti bhAvanA, tasmAtkAryakAraNayorbheda iti siddhAntaH, kuta ityata Aha-'ja'mityAdi ||'yt' yasmAd 'vastunoM dravyaparyAyiNaH, kAraNasyetyarthaH, 'kAryakAraNe' mRtpiNDakuTalakSaNe paryAyau vartate, vivakSAvazopanayAt , tataH kimityata Aha-tau ca yatastato'nyAvananyau ca latI matau, tatrAnyo sajJAsvatattvaprayojanamatibhedAdibhiH, tatra mRdi-mRtpiNDe tatsaJjJA, ghaTe tatsaJcetyevamAdi, ananyau tu satvajJeya ROLADAKAASAX
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNanirUpaNaM // 627 // vizeSAva prameyAdibhiH sAmAnyaparyAyairiti, tataH kAraNayormatpiNDakuTalakSaNayoH, upalakSaNaM caitat, iyaM bhedAbhedaviSayA bhajanA-vikalpanA, kovyAcArya kathaM ?, vivakSAjanitA, pRthivI kAraNaM mRtkArya, punazcottaravivakSAbhedAt mRtkAraNaM piNDaH kArya yAvad ghaTaH, tadevamekaM vastu vRttI kAryakAraNasvarUpaM vivakSAvazAt / / athAnyAnanyatvamekaviSayaM siddhAntaprasiddhodAharaNena bhAvayannAha-'natthI'tyAdi / iha pArthivaH padArthavizeSo ghaTa iti sajJA, tatra pRthivyAdhikAraH, pRthivyA nivRttaH pRthivyA ayamiti pArthivaH, tatra vikaarvikaarinno||627|| | rananyatvaM, kathaM ?, 'yad' yasmAnAsti pRthivyAH prAgvikAravatyAH samupalabdhAyA viziSTaH-tAM virahayya ghaTa iti, mRdravya-15 saMsthAnavizeSa iti, kiMvaditi ceducyate-muJjaSIkAvat , 'teNa'tti tasmAdasau 'yujyate' ghaTate 'ananyaH' apRthagbhUto mRdaH, etaduktaM bhavati-saivAkArAntaraviziSTA yasmAt mRd dRzyate tasmAdasau tasyA ananya iti brUmaH, Aha-yadyevaM tataH AkArAd dhuri ki sA | tadAkArA na dRzyate, kumbhakRtA, ucyate-'jaM puNe' tyAdi, pacchaddhaM, yasmAtpunaH pUrva pRthivI ghaTa iti nAsId ato'nyaH, etaduktaM bhavati-dravyasya kramavibhAvinaH puJjapiNDasthAsakozakuzUlAdiparyAyAH kAlavazena bhinnA bhinnA iti vyapadizyanta iti / atha samavAyI tyAdi bhadrabAhusvAmyupAttaM tRtIyaM dvaita, tadabhiprAyagarbha bhASyakRd vyAcikhyAsurAha-samavAikAraNaM 2106 / iyamatra dRzyate, atraiva 4vyAkhyAtatvAt / 'samavAyi kAraNa' mityAdi, samavAyaH-prAGnirUpitastadvantaste ca te kAraNaM ca samavAyikAraNaM mataM, tantavaH paTasyetizeSaH, kiM kAraNamata Aha-paTe kAryadravye yena te samavayanti-auttarAryeNa svavRttimAdadhatyabhedavRttyetyayaM gAthArthaH / atra ca prakriyAdvayamupaplavate, tatrAhatAnAmapi tantavaH samavAyikAraNaM, pariNAmikAraNamityarthaH, tenocyate-'paDe jeNa te' ityAdi / vaizeSikANAM tu naigamanayamatAnusAriNAM SaSThaH samavAyAkhyaH padArthAntararUpo bhAvo'sti, sAmAnyavizeSabhUtAnAM sattAguNakarmaNAM guNaguNi
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 vizeSAva 0 // 628 // bhUtAnAM ghaTatadrUpAdInAM kAraNakAryabhUtAnAM vA tantupaTAdInAmAzrayAzrayibhUtAnAM vA'pRthagvarttinAM dravyaguNakarmaNAmihapratyayahetuH asya koTyAcArya cAstitvamevaM taiH kalpyate - kila tantuSu tantvAkAraiva dhIH, paTe tadAkAraiva etadbalena tviha tantuSu buddhirityata Ahu:-' ihetI' tyAdi, vRttau Aha-yadyevaM tatkathaM bhASyakAreNotsiddhAntaM vyAkhyAyate yena viparyaya uktaH 'paDe jeNe' tyAdi 1, atra samAdhiH - naivAcAryeNa paramatamupa| jIvyate zrImadbhadrabAhusvAmimatAbhijJatvena, yathA'vasthitavastugativyAkhyApravRttatvAt, Aha- yadyevaM tenaiva kathamuktaM prAk samavAyyasamavAyIti, ucyate, anyanirapekSanaigamanayadauH zIlyaprakaTIkaraNAbhiprAyeNa, atasteSAmiha tantuSvityAdi bhaNatAM kAraNAt kAryasyAnyazvamAdhAravRcyA vivakSitatvAt na ca tayoranyatvamevAnanyatvAdapi asyAMzasya prasAdhanArthaM suSThucyate guruNA || 2596-2601 // samavAyikAraNaM taM tao paDe jeNa te samavayanti / na samei jao kajje vemAi tao asamavAI || 2602 || vemAdao nimittaM saMjogA asamavAi kesiMci / te jeNa taMtudhammA paDo ya davvaMtaraM jeNaM || 2603 / / davvaMtaradhammassa ya na jao davvantarammi smvaao| samavAyammi ya pAvai kAraNakajjegayA jamhA || 2604 // jaha taMtRNaM dhammA saMjogA taha paDo'vi saguNavva / samavAyAittaNao davvassa guNAdao cevaM // 2605 // abhihANabuddhilakkhaNabhinnAvi jahA sdttho'nnnne| dikkAlAivisesA taha davvAo guNAIA || 2606 // uvayAramettabhinnA te ceva jahA tahA guNAIA / taha kajjaM kAraNao bhinnamabhinnaM ca ko doso // 2607 || 'samavAyI'tyAdi puvvaddhaM, 'Na sa' ityAdi pacchaddhaM / yatazca vemAdi kArye, na samavaityato'samavAyi, tathA ca na paTe vemAderanuvedho dRzyate, tantUnAmiva, apekSAkAraNamidamityarthaH, tasmAtsamavAyikAraNaM tantavo'samavAyikAraNaM vemAdItyArhatasiddhAnte sthite kAraNanirUpaNaM // 628 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNani vizeSAva koTyAcArya vRttau // 629 // PORANG Aha-etadapyutsiddhAntaM, kANAdatantraviparyayatvAt 1, ucyate, uktamatra bhAvA(naivA)cAryeNa paramatamanuzriyate du:zliSTatvAdanyanirapekSanaigamanayasyaikAntabhedavAditvAt / tathA ca prasaGgatastanmatopadarzanAyAha-'vemA' ityAdi / 'kesiMcitti iha kANAdAnAM tantavaH rUpaNa | paTasya samavAyikAraNaM, etAvanmAtre vigAnAbhAvaH, yatra vipratipattistadAha-'vemAdayaH' vema AdiryeSAmiti samAsaH, AdizabdAttajjAtIyamatajjAtIyaM ca turIndriyakAlAtmapradezAdi parigRhyate, te vemAdayaH 'nimittaM'nimittakAraNaM saMyoganimittamAtranvAd , atatkA NG||629 // raNAzritatvAdityabhiprAyaH, tathA saMyogAH-tantuguNAstantudharmA asamavAyikAraNaM, paTasya, kAraNadravyAzritatvAda, tathAcAha-te tantusaMyogA yena kAraNena tantudharmAH, tantudharmA eva tasmAdamI nimittakAraNAd bhidyante paTAcca, kAragadravyAzritatvAt , kAraNakArya yozca bhedAd, iha tantuSu paTa ityabhyupagamAt ,Aha ca-paDo ya davvaMtaraM jeNa'tti yena tantusaMyogAzrayebhyastantubhyaH paTo dravyAntaraM OM vartate, dravyANi dravyAntaramArabhante guNAzca guNAntaramiti siddhAntAt // 2-3 / / tataH kimityata Aha-'davya'mityAdi / asya bhAvanA dravyaM paTaH, dravyAdanyad dravyaM dravyAntaraM dravyAntarasya dharmo dravyAntaradharmastasya-saMyogazuklatAdeva, yato dravyAntare-paTalakSaNe | samavAyaH saMzleSa iSyate, tathA ca na tantusaMyogAH paTe samavaiSyanti dravyAntaradharmatvAt , zItAdaya iva tejasi, athAbhyupagamamAtra tu saMyogAH paTasamavAyina iSyeran tataH rNamApadyate, kutaH ? ityAha-yasmAttantusaMyogAnAM paTAtmani 'samavAyaMmi'tti samavAyitve saMzleSa iSyamANe kAraNakAyeMkatA pAmoti, parasparaM guNasamavAyitvAttantusvarUpavat paTasvarUpavadvA, caH samuccayArthaH, tasmAt kAryakAraNa| yo do'sya, athavA guNa evAyamAhatasya yadanenAnayorbhedaH pratipannaH, kintviyaM bAdhA yadayamanayorabhedamapi na pratipadyate, tadadhunA | tadapratipannamabhedaM tadIyopapattibhireva pratipipAdayiSurAha-'jahe tyAdi / bho bhadra ! yathA yogAstantudharmAstvayeSyante tathA paTo'pi AGRAARAUCRACAGGAGAN
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNanirUparNa vRttI // 630 // vizeSAvAra tantudharmaH kasmAnneSyate ?, tatsamavAyAvizeSAt , athavA 'saguNA va ti yathA tantUnAM svaguNAH-zuklAdayo dharmAH, evaM ghaTo'pi, kovyAcArya / | tatazca prayogaH-tantudharmaH paTastantuSu samavAyitvAttantusaMyogavat zuklatvAdiguNavadvA, vyatirekeNa ghaTaH, Aha kANAdo-nanvanena hetu nA paTatantudharmatAsiddhAvapi na bhavadicchAvyAptametadananyatvamArAdhyate, tathA ca nAnanyastantudharmaH paTaH, kiM tarhi ?, anyaH sa tantudharmaH, tatsamavAyitvAt tantusaMyogavat zuklatAvadvA, tatazca dharmavizeSaviparItasAdhanAdiSvatipAtI viruddho'yaM, ucyate, na vi||630|| ruddhaH, 'asati bAdhana' iti nyAyalakSaNAt , tathA ca viruddhAbhidhAyyanyatvaviziSTadharmApAdanaM prati pramANasya tantusaMyogAnAM tatzuklatvadRSTAntasya cAnubhayasiddhatvenAnyatarasAdhyAvikaladRSTAntasadbhAvAd viruddhAbhAsatvaM, na hyArhatAnAM guNaguNinobheMda eva, sarvavyApi-5 svAtsyAdvAdasya, taddarzayatyAcAryaH-'davvassa guNAdayo cevatti dravyasya-tantvAdergugAdayaH, AdigrahaNAsaMyogakAryadravyasAmAnyasAmAnyavizeSadharmAH saMbadhyante, evamanyAnanye vartanta iti guNaguNibhedaH, tathA dravyAt tantvAderguNAdayo'bhinnA ityanekAntaH, athavA'numAnamevedaM pRthag, vAdI kANAda Aha-dravyAdanye guNA lakSaNAbhidhAnapratyayavizeSAd gavAzvavat / athaitadanaikAntikatvakhyApanAyAnumAnaviruddhapratidoSaprakAzanAya caah-'abhii'tyaadi| yathA 'sadarthataH' sadarthAt-sAmAnyAt ananye dikkAlAdayo vizeSAH, abhimAvi bhinnA api, yadi dikkAlAdayaH sadarthAdanye'santastarhi te kharaviSANavat, athAnanye sadarthapAtraM te ?, ucyate, ata eva bhedA-! bhedaH / tathA cAmumevArthamAha-'uva' ityaadi| tathA ta eva dikkAlAdayo vizeSA upacAramAtrabhinnAH, sAmAnyapariNAmAt , tathA guNAdayo bhramarakokilAGgAragavalavarNakAdayaH upacAramAtrabhinnAH, tadgrahe'pi kasyacidviziSTaguNagrahaNAt , prakramabhAvArthamAha-taha 'kArya' paTadravyaM 'kAraNAt tantudravyasamUhAd bhinna-arthAntaraM saMjJAsaMkhyAlakSaNaprayojanAdibhedAt, tathA ca tantuSvanyA sajJA, anyA ARRORRO
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhi.18 kAraNani rUpaNa vizeSAva koTyAcArya vRttI // 631 // // 631 // %A4% A4-% AS ca paTa iti bhedaH, jalakamalavat , saMkhyA tantuSvanekaviSayA, paTe tvekaviSayA, tadyathA-padAtiSu rAjani ca tantUnAM drAdhIyo lakSaNaM, paTasya caturasrAdi, tantubhiryajJopavItAdi prayojanaM paTena tu zItatrANAdi, tathA abhiNNaM ca, abhinnadezakAlasvabhAvatvAt , tathAhi, abhinnadezAdhikaraNau tantusamRhapaTAvityadhyakSasiddhaM, evamabhinna kAlAvapImau, evaM yadAtmakAstantavastadAtmakaH paTo'pi, suvarNakuNDala-16 vat / ataH ko doSaH samavAyyasamavAyItyupanyAsaM kurvataH ?, api tu mithyAdarzanatiraskaraNAdguNa iti // 2504-2507 // uktaM dvividhaM kAraNaM, adhunA SaDvidhamucyate kAraNamahavA chaddhA tattha sataMtotti kAraNaM kattA / kajassa sAhagatamaM karaNammi u piMDadaMDAI // 2608 // kamma kiriyA kAraNamiha niciTTho jao na sAhei / ahavA kammaM kubho sa kAraNaM buddhiheuni // 2609 // bhavotti va joggotti va sakkotti va sosarUvalAbhassa / kAraNasaMnejjhammivija nAgAsatthamAraMbho // 2610 // 4 bajjhanimittAvekkhaM karja ciya kanjamANakAlammi / hoi sakAraNamiharA vivajjayA'bhAvayA hojaa||2611|| deo sa jassa taM saMpayANamiha taMpi kAraNaM tassa / hoi tadatthittAo na kIrae taM viNA jaM so||2612|| bhUpiMDAvAyAo piMDo vA skkraadvaayaao| cakkamahAvAo vA'pAdANaM kAraNaM tampi // 2613 // basuhA''gAsaM cakkaM sarUvamiccAi saMnihANaM jaM / kuMbhassa taMpi kAraNamabhAvao tassa jadasiddhI // 2614 // 'kAraNamahavA ityAdi / karotIti kartari vyutpatteH SaDapi kArakANi kAraNaM, svena svena vyApAreNAvazyaM kArya upayujyamAnatvAt, tantvAdivat , sarveSAM ca svavyApAre svatantratvAdavinAbhAvitvaM, yathAvidhakSaM ca tasya tasya kArakasyAbhISTavyapadezAt , yathaikasya dhanuSaH / OM
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 rUpaNaM vRttI vizeSAva kArakatrayavyapadezaH, dRDhatvasvAkAratvasubaddhaguNatvAdibhiH kAraNaiH svAtantryAt , dhanureva vidhyatIti kartRtvaM dhanuSaH, tathA tasmAdeva tadvi | kAraNanikoTyAcArya dhaguNAddhanuSo'pAdAnAd bANaM niSkRSya tena bANena karaNabhUtena devadatto vidhyati, athavA tasya devadattasya sarvameva savANaM dhanuHkaraNaM | dhanuSA vidhyatIti, evamanyAnyapi yojyAni, tatra kArye nirvatyai svatantraH karttati kartA kAraNaM, kAryasya svAtantryeNopayogAt, tena vinA tasyAbhAvAdityarthaH, tathA sAdhakatamaM karaNaM ityatizayavacanayogAt kAryaprasAdhakatamaM saMnipatyopakAritvAtkaraNaM mRtpiNDadaNDAdi / / // 632 // kathaM karma kAraNaM ?, kriyate-utpAdyate taditi karma, na kArya, kAraNamiti, ato gAthA-'kamma kiriyA ityAdi // iha karma ca // 632 // kArakaM cetivyapadezAt kAraNaM, kasya ?, kAryasya, nanu kArya karma caikameva vastu, tatkathaM svAtmana eva kAraNaM bhavati, svayaM labdhAtmalAbhaM satkAryanirvartanAya kAraNaM bhavati, tatpunaH svayamalabdhAtmalAbhaM kathaM svasyaiva kAraNatAM pratipatsyate ?, nahi zUcyagraM svamAtmAnaM vidhyati svAtmani kriyAvirodhAt , tasmAnna yuktaM karmaNaH kAraNatvaM, ata AhAcAryaH-satyaM, sAkSAtkarma karturIpsitatama, kAryasya kAraNaM na bhavati, pAraMparyeNopacArAdbhavati, tathAhi-kAryasya kriyA kAryanivartanakSamA tasyAH kriyAyAH kAraNaM nimittaM, ataH karmAdhArA'sau kriyetikRtvA 6 sA kriyA karmetyupacaryate, tayA nirvarNyamAnatvAt , tatazca karma cAsau kArakaM ceti karmakArakaM karmatA, tasyA evopacAreNa karmasaJjhAvi-8 dhAnAd, kArakatvaM tu tatrasthasyApyAdhAropayogAt , karma ca kArya yata evaMlakSaNaM nirvanyaM cetyAdi / dvitIyapAdasambandhanArthamuktAnuvAda| dvAreNAzaGkA / atha brUyAt kazcit-karma kAryasya kAraNamiti nirjJAtavye kriyAyAH karma kAraNamucyate ityaprastutAbhidhAnamasaMbaddhamiva lakSyate, AcAryaH kriyA hi ceSTA kartuH, tayA ceSTayA kartA karma niSpAdayatIti kriyavAna pradhAna, yato nizceSTa AkAzavanna kizcitsAdhayatIti karma ghaTakaraNakriyA kAryasyepsitatamasya kAraNamiti, tatazca labdhAtmaparihAraH, tatazca kartRkriyAyA niSpannAyAH karmasaJjhata. SAMADAR ASMEECTOR
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya paTkArakavicAra: vRttI // 633 / / maprastutaM, vyavahitatvAt , athavA kimupacAreNa ?, mukhyameva karmAstu karturIpsitatamaM, tathAhi-kumbhakAraH kumbhaM karotIti karmaNyupapade aN pratyaya iti kumbha eva karmAntaraMgatayA, tadeva tasya kArya nirvartyamiti bAhyaH sa eva kumbhaH kAraNaM kumbhasya kAryasya, kathamiti ?, yalloke mRtpiNDamardanacakrAropaNadaNDagrahaNakAle kumbhakAraH kiM karoSIti pRSTaH san pratyAha-kumbhaM karomIti, na punabravIti-mRdaM gRhAmi cakre AropayAmi daNDakaM gRhNAmIti vA, tasmAdevaM lakSyate-ko'pi buddhistho'rthaH kumbhAkhyaH karmAsya yenAsyAmavasthAyAM kumbhakAra ityucyate, sa ca bAhyo'rtha utpatsyamAnaH tasya vartamAnasya vijJAnasvarUpasya kumbhasya tadAlambanatvAtkAraNaM, kumbhabuddhehetutvAt , ata eva loke vyavahAraH sarvatra, bhAvini bhUtavadupacAra iti, tatsamarthanArthA gAthA-'bhavyo' ityAdi / bhaviSyatIti bhavya:-bhavanayogyaH, zakyo vA bhAvayituM, evaM buddhistho'sau svarUpalAbhasya kAraNam / yatazca sarvakAraNasaMnidhAne'pi yAvanna buddhyA''locitaM kAryamidamevaMvidhamanena kriyAkalApena niSpadyata iti nAvadabhISTakAryaniSpattireva na bhavati, na ca kazcijijJAsArthameva sarvakAryANi karoti, evaM kriyamANe kimapi bhaviSyatIti, na kazcidAkAzArthamArambhaM karotIti, kAraNAni vA saMvAdayatIti, tasmAdvastusvabhAvagatyA lokakriyAsaMvAdAca // 8-10 // 'bajjha' ityAdi / daNDacakrAdivAhyanimittApekSaM vijJAnamayamantaraGga kArya kriyamANakAle-mRnmardanacakrAropaNAdikAle kAraNaM bhavati, kasya ?, svasyaiva, Atmana ityarthaH, itarathA anyathAnirUpaNAyAM viparyayo vA bhavet , kumbhe Arabdhe zarAvaM niSpota, paTo vA abhAva eva vA syAt , na kizcitsyAdityarthaH / / atha saMpradAnakAraka prAGnirUpitArya tadAha bhASyakAra:-'deo' ityAdi / sa ghaTo yasmai brAhmaNAya deyaH so'pi tasya kAraNaM arthitvAt // 11-12 // apaadaanmaah-'bhuu'ityaadi|| 'do avakhaNDane' dAnaM khaNDanamapacaya ityarthaH | apa AdAna-apasRtya maryAdayA khaNDanaM apAdAnaM, apAye satyapi yad dhruvaM-acalamAste tadapAdAnasajhaM, cakramUni vA piNDApAyA
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ST- vizeSAva05 piNDaniSpatteH, athavA piNDo dhruvaH zarkarAdyapAyAt , cakraM dhuvamacalavivakSayA, athavA pAko dhruvo'tastadapyapAdAnaM tasya ghaTasya kAraNaM, bhAve kArakoTyAcArya | tadbhAvabhAvitvAnmRdvad // adhikaraNamAha-Adhikyena karaNaM adhikaraNaM, sarvakAraMkANAmAdhArAbhAve nakiJcitkaratvAt / 'vasuhA'ityAdi / NAni vRttI kumbhaH kAryamAdheyaM, tasyAdhArazcakraM, cakrasyApi vasudhA, vasudhAyA AdhAra AkAzaM, tattu svapratiSThaM, tasmAnizcayanayasya vastutvAtkumbhoH | 'pi svabalAdhAra iti kAryamevAdhAraH kArakamadhikaraNaM kAryameva cAdheyaM karma, vicAravatkAryakAraNayorekatvaM atha ca nAnAtvaM ssttkaarkvy||634|| // 634 padezAditi dravyakAraNamanekadhAbhihitam // 13-14 // bhAvammi hoi duvihaM apasattha pasatthayaM ca apstthN| saMsArastegavihaM duvihaM tivihaM ca nAyavvaM (ni.739) hai| assaMjamo ya ekko annANaM aviraI ya duvihaM ca / micchattaM annANaM aviraI ceva tivihaM tu (ni. 740) 4/ hoi pasatthaM mokkhassa kAraNaM egaviha duviha tivihaM vA / taM ceva ya vivarIyaM ahigAru pasatthaeNetthaM // 81 'bhAve ityAdi / bhavatIti bhAvaH-audayikAdistasmin bhAve'dhikRte dvividhaM kAraNaM bhavati, kathamityAha-aprazastaM prazaca, | tatrAprazastaM saMsArasya kAraNaM, taccakavidhaM dvividhaM trividhaM ca jJAtavyaM, cazabdAccaturvidhAdyanuktakAraNasaMgrahaH / asaMyamo hyaviratilakSaNaH,8 eka evAsya saMsArasya kAraNaM, ajJAnAdyapaSTambhakatvena tadupasarjanIbhUtatvAt , ajJAnAviratI dvividhaM, tatrAjJAnaM karmAcchAditasya jIvasya viparItAvabodhaH, aviratiH-sAvadyayogAnivRttiH, ajJAnAdi tu trividhaM. tatra mithyAtvaM-atavArthazraddhAnaM, evaM kaSAyAdisaMparkAdanye'pi bhedA vaktavyAH / gatamaprazastaM, prazastamAha-'hotI tyAdi saSTA / atha ca prazastena kAraNenAdhikAro, mokSAGgatvAdasya, tatazca OMOMOMOMOM - - --
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAtra0 koTyAcArya vRt // 635 // prazastabhAvarUpaM cedaM kAraNaM ca mokSasyetyadhikArabhAvanA // 2615-17 // tadevaM kAraNa dvAre'dhikAramAtramupavarNya kAraNadvArapratibaddhameva vaktavyatAzeSamAha titthayaro kiM kAraNa bhAsai ? sAmAiyaM tu ajjhayaNaM ? / titthayaranAmakammaM baddhaM me veiavvaMti / ni. 742 // taM ca kahaM veijjai ? agilA dhammadesaNAIhiM / bajjhai taM tu bhagavao taiyabhavo sakkaittANaM // 743 // niyamA maNuyagaIe itthI puriseyaro va suhalesso / Aseviya bahulehiM bIsAe annayara ehiM // 744 || goyamamAI sAmAiyaM tu kiM kAraNaM nisAmeMti ? | nANassa taM tu sudaramaMgulabhAvANa uvaladdhI // 745|| hoi pavittinivittI saMjamatava pAvakammaaggahaNaM / kammavivego ya tahA kAraNamasariyA ceva / / 746 // kammavivego asarIrayAi asarIrayA'NavAhAe / hoaNabAhanimittaM aveyaNo'NAulo niruo ||747 // niruyattAe ayalo ayalattAe ya sAsao hoi / sAsayabhAvamuvagao avvAbAhaM suhaM lahai ||748 || titthayaranAmakammakkhayassa kAraNamidaM jiNiMdassa / sAmAiyAbhihANaM nANassa u goyamAINaM || 2625 || pi subheyara bhAvovaladdhie sA pavittiniyamANaM / evaM neyaM kamaso puvaM puSyaM paranimittaM || 2624 || dAraM 'titthe' tyAdi, carcaH prAgvat sa tIrthakaraH kiM kAraNaM bhASate sAmAyikAdhyayanaM 1, tuzabdAdanyAni ca niSThitArthatvAt ucyate, bhAve kAra NAni ||635 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 636 // *40*%%% tIrthakara nAmasaJjJakarma mayA baddhaM tadveditavyamitikRtvA / 'taM ce' tyAdi 'niyame'tyAdi, prAgvat // 18- 20 // itthaM tIrthakRtaH sAmAyikabhASaNaprayojanamabhidhAya gaNadharazravaNakAraNaM pRcchAdvAreNAha - 'goya' ityAdi / gautamAdayaH sAmAyikaM 'kiM' kasmAnnizamayanti ?, ucyate - 'nANassa' jJAnAya, tatkimarthaM tairiSyate ?, Aha-tattu jJAnaM 'suMdaramaGgalabhAvANaM' yathAyogaM heyopAdeyatattvAnAM ' upalabdhaye' parijJAnArtha, heyopAdeyopalabdhizca nivRttipravRttiheturiti, Aha ca- 'hotI' tyAdi / bhavataH pravRttinivRttI zubhetarabhAvaparijJAnAt, te ca pravRttinivRttI 'saMjamatapa' iti saMyamatapasoH kAraNaM, tatra nivRttikAraNatve'pi saMyamasya prAnupAdAnamapUrvakarmAgamanirodhopakAreNa prAdhAnyakhyApanArthaM, tatpUrvakaM ca vastutaH saphalaM tapaH, kAraNAnyathopanyAsastu saMyame satyapi tapasi pravRttiH kAryetya munA'rthena prAdhAnyakhyApanArthameveti, tayozca saMyamatapasoH pApakarmAgrahaNaM, tathA karmavivekazca kAraNaM nimittaM yathAsaMkhyaM, uktaJca pUrvamunibhiH - "saMyame aNaNyaphale tave vodANaphale" (savaNe0 bhaga0 sthAnAMga 0 ) ityAdi / 'aNaNhavo' anAzravaH 'bodAnaM' karmanirjarA, karmavivekasya prayojanaM 'asarIratA ceva' tti azarIrataiva, caH pUraNArthaH / sAmprataM vivakSitamarthamuktArthAnuvAdenAha'kamme 'tyAdi / 'karmavivekaH' karmapRthagbhAvaH azarIratAyAH kAraNaM, azarIratA anAvAdhAyAH kAraNaM, tathA bhavatyanAbAdhAnimittaM bhavatyanAbAdhAyAH kArya 'avedana:' vedanArahitaH, jIva iti zeSaH, sa cAvedanatvAdanAkulaH, anAtura ityarthaH, anAkulatvAnnirug bhavati / / 21 - 23|| 'niru' ityAdi / sa hi jIvaH niruktAyA acalo bhavati, acalatayA ca zAzvato bhavati, zAzvatabhAvamupagataH kimata Aha-avyAbAdhaM sukhaM labhate, evaM pAramparyeNAcyAbAdhasukhArthamapi taM zRNvanti ta iti / amumevArthaM bhASyakRt saMpradAyayannAha - 'titthagare' tyAdi gatArthA / 'taMpI' tyAdi / tadapi - gaNabhRtAM jJAnaM sundaretarabhAvopalabdhaye, sA'pi pravRttinivRtyarthA evaM pUrva bhAve kAra NAni // 636 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 637|| 2 aparasyottarasya kAryasya kAraNaM jJeyam // 24- 26 || atha pratyayadvAramAha | paccayanikkhevo khalu davvammI tattamAsagAIo / bhAvammi ohimAI tiviho pagayaM tu bhAveNaM // ni. 749 // kevalanANitti ahaM ariho sAmAiyaM parikahei / tesiMpi paJcao khalu savvaNNuttI nisAmeti / ni. 750 / / davyassa davvao vA davveNa va davvapaccao neo / tabbivarIo bhAve so'vahinANAio tithiho || 2629 // kevalanANittaNao appacciya paJcao jiNiMdassa / tappaJcakkhattaNao tatto thiya goyamAINaM // 2630 // jeNAidiyamahaM sAmaiyaM to'vahAivisayaM taM / na u maisuyapaJcakkhaM jaM tAI parokkhavisayAI // 2631 // juttamiha kevalaM caiva paJcao nohimANasaM nANaM / poggala metta visayao sAmaiyArUvayA jaM ca // 2632 // jaM lesA pariNAmo pAyaM sAmAiyaM bhavatthassa / tappaJcakkhattaNao tesiM to taMpi paJcakkhaM // 2633 // ohAipacayaM ciya jai taM na suyaMmi pacao patto / paJcakkhanANivajjassa teNa vayaNaM na saddheyaM // 2634 || suyamiha sAmaiyaM ciya paJcaiyaM taM jao ya tavvayaNaM / paJcakkhanANiNo ciya pazcAyaNamettavAvAraM || 2635|| ohAipaca ottiya bhaNie to tampi paJcao'bhihiyaM / ohAitigaM ca kahaM tadabhAve paccao ho / 1 / / 2636 / / / AyA guravo satyaMti paJcayA vAdimo ciya jiNassa / sappaccakravattaNao sIsANa u tippayAro'vi // 2637 // esa guru savvaSNU paJcakvaM savvasaMsayaccheyA / bhayarAgadosarahio taliMgAbhAvao jaM ca // 2638 // pratyayadvAre'vadhyAdayaH // 637 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva vRttI aNuvakayaparANuggahaparo pamANaM ca jaM tihuyaNassa | sAmAiyauvaese tamhA saddheyavayaNotti // 2639 / / pratyayadvArekovyAcAye hai satthaM ca savvasattovagAri puvvAvarAvirohIdaM / savvaguNAdANaphalaM sacaM sAmAiyajjhayaNaM // 2640 // 'vadhyAdayaH bujjhAmo NaM nijamiva viNNANaM sNsyaadbhaavaao| kammakkhaovasamao ya hoi sappaccaotesiM // 2641 // 'paccayetyAdi / pratyAyayatIti pratyayaH, pratyAyanaM vA pratyayastasya nikSepaH, skhaluzabdo'nantaroktakAraNanikSepasAmyapradarzanArthaH, // 638 // 18 // 638 // tatazcAyamapi nAmAdizcaturdhA, tatra dravyato vyatiriktastaptamASakAdiH, AdizabdAd ghaTAdiparigrahaH, dravyaM ca tat pratyAyyapratItihetutvAt pratyayazca dravyapratyayastaptamASakAdireva tad, yo vA pratyAyyapuruSapratyaya iti, 'bhAvammi' bhAvaviSayaH pratyayo'vadhyAdisvadhA, bAhyaliGgakaraNAnapekSitvAt , AdizabdAnmanaHparyAyakevalajJAne, matizrute tvetadviparyayatvAnna vivakSyete, bhAvapratyayenaivAdhikAraH, ata evAha-'kevala'ityAdi / kevalajJAnI ahamiti svapratyayAdaIn pratyakSata eva sAmAyikArthamupalabhya sAmAyika parikathayati gaNadharebhyaH, 'tesipitti teSAmapi zrotRNAM gaNadhagaNAM pratyayaH khalu-nizcaya eva yaduta sarvajJo'yamiti, saMzayacchedasAmopetatvAt, tasmAttatsakAze nizamayanti sAmAyikAthai, ata eva yaducyate tatvena 'sarvajJo'sAviti hyetattatkAle'pi bubhutsubhiH| tajjJAnajJeyavijJAnarahita| gamyate kathaM // 1 // tanna ghaTAM prAJcati, yato-hRdgatAzeSasaMzItivya(tya)pagamAdgamyate tthaa| tajjJAnajJeyavijJAnarahitairapi mAnavaH // 2 // | itthaM caitadaGgIkartavyaM, yato na hyacaturvedazcaturvedaM jAnAtItyato bhavato'pi na vyavahAralopaH prApnoti // idaM gAthAdvayaM vyAcikhyAsurAha bhASyakRt-'davvasse'tyAdi / / pratyayaH samayo heturavaSTambho liGgamitiyAvat , dravyasya pratyayaH-pratyAyyapuruSasya pratItiH dravyapratyayaH, evaM dravyAd dravyeNa pramRSTarikthamAnave pratyayaH kozaviSapAnabhakSaNena triHsaptocAraNena vA yena pratyAyyasya pratItibhavet sa dravya
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 639 // pratyayaH, tadviparIto bAhyaliGgavimukho bhAve - bhAvaviSayaH pratyayaH AtmasvarUpAvabodhaH, sa cAvadhyAdistrividhaH / iha ca prakRtaM sAmAyi kamurarIkRtya yataH pratyayo vyApriyata ityata Aha- 'kevaletyAdi / iha jinendrasya sAmAyikArthaM vijJAya kathayata AtmaivAvaSTambhaH kiM kAraNamityAha - ananya kevalajJAnapratyayatvAd yugapada zeSapratyAyya jIva lokatacca jJAnotpAdanAcca 'tappacca' ityAdi, tathA kevalajJAnAhitazaMsItiza tavyavacchedapratyakSatvAt tata eva kevalapratyayAd gautamAdInAM sAmAyikArthazravaNaM pravarttate, na yAdRcchikamiti, tasmAtrividha eva pratyayaH, tatra cAntyenAdhikAra iti prakaraNam / evaM sthite satyAha-matizrute api pratyayaH avabodhasAmanyAbhedAditi kimu cyate trividha eva pratyayaH 1 // 27 - 30 / / atra parihAragAthA - 'jeNe' tyAdi // yena kAraNena sAmAyikamatIndriyaM apratyakSamiSTaM bhagavatA, manaHSaSThAnAmindriyANAM dravyanibandhanatvAt sAmAyikasya cAtmadharmatvenAmUrttatvatastadaviSayatvAt, 'to' tti tena kAraNenAvadhyAdiviSayaM tat tena kAraNenAvadhyAdimataH pratyAyayiturAtmapratyayatvena svasaMviditaM taditi bhAvanA, codyaM vakSyati, ata evAha - " na u mahasuyapaJcakkha' na punarmatizrutapratyakSaM kathaJciditi vAkyazeSaH / upapattimAha- 'yat' yasmAt 'te' matizrute indriyAnindriyajatvAt parokSaviSaye, tasmAtsuSTucyate sUtrakRtA'vadhyAdyeva tredhA pratyayaH / Aha - evamapyavadhimanaH paryAyayoH sAmAyikapratyayatA na yuktA, tadasAkSAtkaraNAt, matizrutayoriva, vyatirekeNa tu sarvadravyaparyAyaviSayatvAtkevala mudAharaNaM, Aha ca codakaH - 'jutta' mityAdi, gatArthA // asya samAdhimAha - 'ja' mityAdi // 'yat' yasmAd 'bhavasthasya' pratyAyayituH 'prAyaH' bAhulyena dravyalezyApariNAmaH sAmAyikaM 'to' tesiM ohimaNaNANaM 'paJcakkhattaNao' dravyapratyakSatvAt tadapi sAmAyikaM pratyakSaM, upacArAccAyaM nyAyastayorityasAdhuH prayoga iti / / 31-33 || evaM sthApite kilAparamaniSTamApadyata ityAha codaka:- 'ohAdI' tyAdi // yadi tatsAmAyikaM avadhyAdipratyayamevoktavat * pratyayadvAre'vadhyAdayaH // 639 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva04 tataH 'na suyaMmi paJcao jutto' tataH zrutajJAnapratyayatA sAmAyikasya na yuktA syAt , mA yujyatAM kA no hAniriti ?, ucyate pratyayadvArekoTyAcArya | 'paJcakkhe' tyAdi spaSTam / iSyate ca trayANAmAptAnAM gaNadharapratyekabuddhasthavirANAM zrutajJAnapratyayatvaM, zrutajJAnapratyayatvAt teSAmevamida vadhyAdayaH mnissttmitybhipraayH| asya samAdhigAthA-'suya'mityAdi / iha sAmAyika 'suyaM ciya'tti 'zrutameva' zrutasAmAyikameva 'taM ca paccaiyaM ti tacca zrutaM pratyayikaM pratyayo'syAstIti pratyayika, avadhyAdipratyayAdazeSAbhilApyavastugocaratvena pratIyamAnatvAt, kut||640|| zvinikaSeNeva suvarNa, na tu svayaM pratyayo'vadhyAdivat , tathA yatazca tadvacanaM pratyayajJAnina eva tasmAt tadapi pranyayaH, kiMviziSTaM sadi-14 15 // 640 // tyAha-pratyayamAtravyApAraM, mAtrazabdaH pratiSedhavAcI, tasmAd dravyazrutamapyatra pramANIkartavya kevalajJAnipraNayanAditi yuktaH zruta| pratyayaH / athavaivaM trayaH pratyayA:-'AyA ityAdi / / AtmA pratyayaH avaSTambho balamitiyAvat , gRNantIti guravaste, zAsayatIti | zAstramityevaM pratyayAstrayaH, tatrAdyo jinasyaiva pratyayaH, kevalajJAnAnanyatvAt, sissANaM gaNaharANaM tuzabdAttacchiSyAdInAM ca triprakAro| 'pi pratyayo gurvAdikaH / 'esa' ityAdi / eSa bhagavAn devendrAdimahito guruH sarvajJaH sAkSAtsarvasaMzayaccheditvAt , evaM tAvatpratya kSeNa, jaM cAyaM bhagavaM bhayarAgadoparahio, tathA ca 'rAgAdve0'tyAdi, kuta ityAha-'talliGgAbhAvAt' vepA(pA)digrahaNAdarzanAt // | tathA-'aNu'ityAdi spaSTA / gurupratyayAnantaraM zAstrapratyayamAha-'satthaM cetyAdi / idamapi zAstraM sAmAyikAdhyayanaM 'sarvasattvopakAri' sakalajIvalokasAdhAraNaM, kuta ? ityAha-yasmAtpUrvAparAvirodhi, yatazcaivamataH sarvaguNAdAnaphalaM, yatazcaivamataH 'satya' avitathaM, vitathasyaivaMmAhAtmyAyogAt / AtmapratyayamAha-'bujjha'tyAdi // yadetad bhagavAn mRdumadhuragirA'mRtaraseneva zrutIrApoSayan / sAmAyikArthamAha tatsvayamatizayena buddhyAmaha iti gaNabhRto manyate, vigatasaMzayaviparyayAnadhyavasAyatvAt , tathA karmakSayakSayo-16 RECORRECARRIERRORI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSaNabhedA nAmAdayaH // 641 // | pazamahetukatvAt nijavijJAnavat , evaM bhavati svapratyayaH, teSAM mahAmatitvAt / dvAraM // 37-41 // atha lakSaNadvAraM nirUpayati, tacca vizeSAvAda koTyAcArya nAmAdi bhAvAntaM dvAdazadhAvRttI nAmaM ThavaNA davie sarise saamnnlkkhnnaa''gaare| gairAgainANattI nimitta uppAyavigame yaani.751|| // 641 // vIriya bhAve ya tahAlakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / ahavA'vibhAvalakkhaNa caunvihaM saddahaNamAI // saddahaNa jANaNAviya viraI masiMca lakkhaNaM khe| te'vi nisAmeti tahA caulakkhaNasaMjuaMceva / / lakkhaNamiha ja nAmaMjassa va lakkhijae vajojeNaM / daarN| ThavaNA''gAravisesoviNNAsolakkhaNANaM vA // 2645 // lakkhijai ja jeNaM davvaM taM tassa lakkhaNaM taM ca / gaccuvagArAIyaM bahuhA dhammatthiyAINaM // 2646 // kiMcimmattavisiDeM eyaM ciya seslkkhnnvisesaa| jaM davvalakkhaNaM ciya bhAvo'vi sa davvadhammotti // 2647 // tullAgAradarisaNaM sarisaM dadhvassa lakkhaNaM taMpi / jaha ghaDatullAgAro ghaDotti taha savvamuttIsu // 2648 // sAmaNNamappiyamaNappiyaM ca tatthaMtimaM jahA siddho| siddhassa hoi tullo sabbo sAmaNNadhammehiM // 2649 // egasamayAisiddhattaNeNa puNarappio sa tasseva / tullo seso'tullo sAmaNNavisesadhammotti // 2650 // bAhiraciTThAgAro lakvija i jeNa mANasAkUyaM / AhArAdicchA hatthavayaNanettAisaNNAhiM / / 2651 // avaropparaM payANaM visesaNavisesaNijayA jattha / gaccAgaI ya doNhaM gacAgailakkhaNaM taM tu // 2652 // NRNAMAMANASALA ACRECRUAROKAR
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI lakSaNabhedA nAmAdayaH 4 // // 642 // puvAvarobhaeK vAhayamavvAhayaM ca taM tattha / jIvo devo devo jIvotti vigappaniyamo'yaM // 2653 // jIvai jIvo jIvo jIvai niyamo mao vigappo ya / devo bhavvo bhavyo devotti vigppsodo'vi||2654|| jIvo jIvo jIvo jIvotti dugavigappaNe niyamo / jIvo jahovaogo tahovaogo ya jIvotti / / 2655 // rUvI ghaDotti cUo dumotti nIluppalaM ca loymmi| jIvosaceyaNottiya vigappaniyamAdao siddhaa||2656|| NANattitti viseso so dvvkkhettkaalbhaavhiN| asamANANaM Neo samANasaMkhANamaviseso // 2627 // paramANuduyaNuyANaM jaha nANattaM tahA'vasesANaM / asamANANaM taha khettakAlabhAvappabheyANaM // 2658 // lakvijae subhAsubhamaNeNa to lakSaNaM nimittaMti / bhomAi tadaTTavihaMtikAlavisayaM jiNAbhihiyaM // 2659 // 'nAma ThavaNetyAdi / 'vIriye' tyAdi divaDDagAhA, ahavA bhAvalakSaNaM carimaM caubvihaM sddhnnaadii| tathA cAha-'saha' ityAdi samudAyArthaH // 42-44 // sarva krameNa bhASyakAra Aha-lakkhaNamihe'tyAdinA / iha lakSaNamiti 'yannAma' yadabhidhAnaM varNaH | vinyAso vA tannAmalakSaNaM, lakSyate'nenetikRtvA, yasya vA padArthasya lakSaNamiti saJjJA vidhIyate sa nAmalakSaNaM, abhedAt , yo vA'gnyAdiryena nAmnA cihvayate, tathA sthApanAlakSaNaM, lakSaNAkAravizeSo nAmadravyabhAvavini Thito vivakSayA, AkArazceha sthApanA, athavA vinyAsaH svastikAdInAM yo vrIhyAdibhistatsthApanAlakSaNaM, lkssyte'nenetikRtvaa| 'davie'tti vyatiriktaM vyaacikhyaasuraah-'lkkhii'tyaadi| yad dravyaM yenAnyato vyavacchidya 'lakSyate' varUpe'vasthApyate tattasya lakSaNaM, tacca dravyalakSaNaM bahudhA, tadyathA-dharmAstikAyAdInAM gatyu| pakArAdi / athAsya sarvavyApitAM pazyannidaM tAvadAha-'kiMcI' tyAdi / iha etat dravyalakSaNaM kizcinmAtraviziSTaM sat zeSA nava la
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau // 643 // SARKARAAAAAAAAAREKAR kSaNavizeSA bhavanti, kiM kAraNamityAha-yasmAdamAvapyantyo bhAvo dravyasyaiva lakSaNaM dravyadharma itikRtvA, tathA ca jIvadravyalakSaNaM sAmA gatyAgati yikamiti / dAraM / 'sarise'tti vyAcikhyAsuH kizcinmAtrabhedatAmAha-'tullA' ityAdi / tulayA sammitaM tulyaM, tatazca tulyAkAra- lakSaNa darzanaM 'sahazaM' anuguNaM tasya ca dravyasya tadapi lakSaNaM, yathehatyaghaTatulyAkAraH pATaliputrAdighaTaH, tathA sarveSu mUrtimatsu sAha gyalakSaNaM bhAvanIyaM, amRteSu vidaM ||daarN / 'sAmannalakkhaNa'mityAdi // 45-48 // 'sAmaNetyAdi / sAmAnyalakSaNaM dvedhA-appi // 643 // | yamaNappiyaM ca, tatra 3 gatAvityasya dhAtorNijantasya prayojyakartari arpitaM upanItaM vivakSitamAmRSTaM vizeSitamitiyAvat , anarpitaM 81 | tvetadviparyayaH, tadvathAcikhyAsurAha-tatrAntima-avizeSitaM sAmAnyalakSagaM yathA sarvaH siddhaH sarvasya siddhasya tulyo bhavati, kairityAha'sAmAnyadharmaH' sadvyajIvamuktAmUrttakSAyikasamyaktvajJAnadarzanabhavyatvavigamasiddhanvairiti bhAvanA / tathA'yameva ca punarapito bhavati-vivakSito bhavatItyAha ca-'ega' ityAdi / ekasamayasiddhatvena, AdizabdAd dvisamayasiddhatvena yAvadanantasamayasiddhatvena, 'punaH' bhUyaH 'arpitaH' vizeSitaH saH anarpitanayasiddhaH, kimityata Aha-tasseva tullotti, kasyeti cet prakRtatvAdanantaravizeSadharmeNArpitasyAnyapratiyogina ekasamayasiddhasyaiva, na dvisamayAdisiddhasyeti, Aha ca-'seso'tullo tti zeSaiH-vibhinnakAlavartibhidvisamayAdisiddhaiH sahAtulyaH, kuto'yamevaM labhyata iti ceducyate-sAmAnyavizeSadharmatvAt, yathA ca siddhastathA ca sarvabhAvA iti bhAvaH, evametatsAmAnyalakSaNaM, athaitadavinAbhAvi vizeSalakSaNamapi sAmAnyasyaivArpaNavizeSAdvizeSatvaM, vizeSasya cAnarpaNavizeSAdeva sAmAnyarUpatvaM, netadatyantabhinnajAtIyaM, na caikamevaikaMtato vastu, syAdvAdasAmarthyAt |daar||49-50|| AgAretyAdi / Akriyate'nenAbhipretaM saMjJAyata ityAkAra:-AkRtiH, sa eva lakSaNam / 'bAhiretyAdi spaSTA / dAraM / atha gatyAgatiH, tasyAzca sabhedodAharaNaM, REASONSORRECir
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI bhante / jIvyAhata uttarapatyA prAtiko vizeSAvara iha dvayoH padayorvizeSaNavizeSyatayA'nukUlagamanaM gatiH, pratyAvRttyA prAtikUlyenAgamanamAgatiH, gatizcAgatizca gatyAgatI tAbhyAM te vA| meM gatyAgati koTyAcArya lakSaNaM gatyAgatilakSaNaM, taccaturdA-pUrvapadavyAhataM uttarapadavyAhataM ubhayapadavyAhataM anubhayapadavyAhatamiti, tatra pUrvapadavyAhatodAharaNaM- lakSaNa | bhavasiddhie (neraie) NaM bhante ! jIve aNeraie jIve ?, goyamA! jIve siya neraie siya aneraie, neraie uNa niyamA jIve" uttr||644|| padavyAhatodAharaNaM-"jIvai NaM bhante ! jIve, jIve jIvaha?, go0 jIvai tAva niyamA jIve, jIve uNa siya jIvai siya No jIvaI" | siddhAnAM jIvanAbhAvAt, ubhayapadavyAhatodAharaNaM-"bhavasiddhie NaM bhante ! neraie neraie bhavasiddhie?, goyamA ! bhavasiddhie siya nera // 644 // | ie siya aneraie, neraievi siya bhavasiddhiye siya abhavasiddhie" anubhayapadavyAhatodAharaNaM-"jIveNaM bhante ! jIve? jIve jIve ?, | goyamA! jIve niyamA jIve, upayogI niyamAjIvaH, jIvo'pi niyamAdupayoga ityarthaH |etdevaah bhASyakAra:-'aparoM'ityAdi gatArthA 4 | ||51-52||bhedaanaah-'puvve'tyaadi ||tN puvvao vAhayaM uttarao vAhayaM ubhayayo vAhayaM aNubhao vAhayaM, 'tattha'tti udAharaNAnyananta| ramevopadarzayan tatretyAha, 'jIvo devo devo jIvotti' jIvo devo vA syAdadevovA, pUrvavyAhatatvAt , devastu jIva eva, pUrvavyAhatatvAt , tathA cAha-vikappaniyamo'yati gatArtham / / atha parapadavyAhatamAha-'jIvatI'tyAdi ||'jiivti jIvottiyo jIvati sa jIva eva, | jIvanamanUdya jIvatvaM vidhIyate jIvo jIvati, ucyate-jIvo jIvai vA navA, atrApi jIvatvamanUdha vikalpo vidhIyate, parapadavyAhatanatvAt , Aha ca-'niyama'tyAdi gatArtham / ubhayapadavyAhatodAhRtimAha-'deva'ityAdi, devo bhavvo? bhavyo deva iti ?, ucyate-devo | bhavyo vA'bhavyo vA, bhavyo devo vA nArakAdirvA / ubhayapadAvyAhatodAharaNam / 'jIvo' ityAdi / pacchaddheNa bhAvattho-ekasya jIvahai dhvanerupayogavAcitvAt / laukikamapyudAharaNamAha-'rUvI tyAdi // "rUvI ghaDoghaDo vA, ghaDo tu rUvI tu jaha jio devo / iya
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva : koTyAcArya. vRttau // 645 // puvvapadavyAhatameyaM ditao NeyaM // 1 // jo cUya so dumocciya jo jIvai so jaheha jIvo u| dumo cUya'cUo vA jaha jIvai Nevas - hava jIvo // 2 // nIlaM uppalamiyaraM, bhavvo bhavvotti hoi jaha devo / uppalamavi nIloppala jaha bhavvo devamaNubhavvA ||3||" "jIvo' ityAdi / pacchaddhamubhayapadAvyAhatam / dAraM // 53-56 // NANattamityAha - 'NANa' ityAdi / nAnAbhAvo nAnAtA vizeSaH sa eva lakSaNaM, lakSyate'neneti lakSaNaM, anyato vyavacchidya svarUpe niyamyate sa cAsamAnAnAM dravyAdibhijJeyaH samAnasaMkhyAnAM tvavizeSaH, yathA dvipradezikaH paramANorbhidyate, dvipradezikAttu na, evamavagAhanA sthitiparyAyato'pi bhAvanA / tathA cAha- 'para' ityAdi gatArthA / dAraM / nimittetyAha- 'lakkhI' tyAdi // granthAntarAdbhAvanIyaM etaccASTadhA / dAraM // 57-59 // uppAyavigatIo'vi davvalakkhaNaM / NANupapannaM lakkhijjae jao vatthulakkhaNaM teNaM / uppAo saMbhavao taha ceva vigacchao vigamo || 2660|| lakkhijjai jaM vigayaM vigameNa viNA va jaM na saMbhUI / vigamo'vi lakkhaNamao vigacchao vatthUNo'NaNo // 2661 // aMgulirijutA niyayappasUivakkattaNAsao samayaM / lakkhijjai neyarahA taha savve dabvapajjAyA / / 2662 / / upAyassa hi juttA lakkhaNayA nAsao viNAsassa / nAsovalakkhiyaM vA vatthumabhAvo khapuSpaM va / / 2663 // nAso bhAvo saMbhUiheuo vatthuNo dhuvataM va ahava samupyAo iva vatthuppa bhavAi bhAvAo || 2664 // nAsovalakkhiyaMpi ya tadabhAvociya tadannahAbhAvo / Aha naNu pattamevaM bhAvAbhAvobhayasa bhAvaM // 2665 // evaM ci taM vatyuM savva abhAve va taM vapuSpaM va / bhAve va savvahA savvasaMkaregattaNiccAI || 2666 // uppannaM vigayaM vANappiyamavisesiyaM sadhammehiM / taM ciya pajjAyaMtaravise siyamihAppiyaM nAma || 2667 // dAraM utpAdAdInAM lakSaNatA // 645 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya AS- // 646 // viriyaMti balaM jIvassa lakkhaNaM jaM va jassa saamtthN| davvassa cittarUvaM jaha vIriya mahosahAINaM / / 2668 // 6 utpAdAdIjamihodaiyAINaM bhAvANaM lakkhaNaM ta eva'havA / taM bhAvalakSaNaM khalu tatthudao poggalavivAgo // 2669 // nAM lakSaNatA udae sai joteNa va nivvatto udaya eva yodio| udayavighAya uvasamo uvasama evovasamiutti // 2670 // khaya iha kammaabhAvo tabbhAve khAio sa ev'hvaa| ubhayasahAvo mIso khaovasamio tahevAyaM // 2671 // 4 // 646 // savvatto kira nAmo pariNAmo'bhimuhayA sa eveha / pariNAmiutti suddho jo jiivaajiivprinnaamo||2672|| sammattacarittAI mIsovasamakkhayassa bhaavaaiN| suyadesovaraIo khovNsmbhaavruuvaao||2673|| sAmAiesu evaM saMbhavao seslkkhnnaaiNpi| joeja bhAvao vA vaisesiya lakkhaNaM cauhA / / 2674 // saddahaNAisahAvaM jaha sAmaiyaM jiNeparikahei / tallakkhaNaM ciya tayaM pariNamae goyamAINaM // 2675 // 'NANu' ityAdi / iha vastvanutpannaM yato na lakSyate tenotpAdo'pi vastuno lakSaNaM, kiMviziSTasyetyAha-saMbhavataH' utpadyamA6 nasya, evaM yathA'yaM tathA vigamo'pi lakSaNaM, evakArasya bhinnakramatve'pizabdArthatvAt , kiMviziSTasya ? -vigacchataH / tadevamupamayA' syApi lakSaNatve siddhe prapazcArthamAha-'lakkhI'tyAdi / yasmAdutpannavadutpAdAd vigataM vigamena lakSyate, yasmAca vigamAdRte saMbhUta tireva nAstyato vigamo'pi lakSaNaM, kasya ?, vastuno-dravyasya, kiMviziSTasya ?-vigacchataH, kiMviziSTaH ?-ananyaH / tathA caikadaiva |trayaM lakSyata iti / bhAvArthamAha-'aMgulI'tyAdi / aMgulidravyaM RjutA paryAyaH aGgulizca RjutA cAGguliRjute iti, aGguliRjutayoHnityatvaM prasUtI aGgulya'jutAnityatvaprasUtI, nityatvaM ca prasUtizca nityatvaprasUtI, vakratvasya nAzo vakratvanAzaH, aGgulya'jutAnityatva 6436****** *
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 647|| ROLOCARRANGAROO prasUtI ca vakratvanAzazcAGgulyUjutAnityatvaprativakratvanAzAsteSAM bhAvastacaM tasmAt , kimityata Aha-'samayaM lakkhijaI' yugapatsaM 3 yugapattA utpAdAdI| vedyate utpAdavigamadhauvyatrayaM, sthityabhAve tayorabhAvAd , Aha ca-'na itarathA' sthityabhAve tau na lakSyete (a) nAspadatvAt , evaM yathA-18 nA lakSaNatA 'Ggulidravyasya tathA sarvasya zeSasya dravyasya paryAyAH-utpAdavinAzAdayaH evaM lakSyaMte, evNgtiktvaadvstugteH||60-62|| kazcicco| dyacaJcurAha-'uppA'ityAdi / utpAdasya hi yuktA lakSaNatA sattvAt dhrauvyavat ,Na viNAsassa, juttA sAiti varttate, kutaH?-'asato' hai // 647 // |tti asattvAdvandhyAsutasyeva, ataH kimucyate-'taha ceva vigacchayo vigamotti / nirUpAkhyavinAzavAdI cAyaM prH-'naaso'ityaadi| pacchaddhaM, vA-athavA tvanyenaiva / tadevaM vastvabhAva eva, nAzopalakSitatvena tvayA'bhyupagamyamAnatvAt khapuSpavat, abhAvo nAza iti paryAyaH tena, etaduktaM bhavati-abhAvopalakSitatvAdabhAvo nAza iti, sa kathaM lakSaNaM bhavatIti, atra samAdhigAthA-'NAso'ityAdi / naashaakhyH| paryAyo bhAvaH saMbhUtihetutvAd-utpattihetutvAd vastu dhruvatvavat, tatazcAsiddhau hetU, ataH suSTucyate-taha ceva vigacchato vigamotti, tadevamanena pramANena pUrvapakSe nivartite utpAdavinAzaparyAyamAtrAvalambitvena dravyApalApI kadAcid dRSTAntAsiddhiM manyeta,ata Aha-athavA bhAvo nAzaH vastuprabhavAdibhAvAdutpAdavat , ko hetvarthaH iti ceducyate-prakarSaNa bhavanaM prabhavo-janmAnantaraM svarUpAstitvapariNAmaH 1 tato | vipariNAmaH 2 tato varddhanaM 3 tato rUpakSayaH 4 tato vinAzaH 5 tataH punarapi janma 6,punarapi jIvadravyasya ta eva tathA paryAyAH SaD,18 bhAvavikAracakrasyAparisamApteH, ato vinAzabhAvasiddhirdravyasiddhizca, nirAdhArayornAzotpAdayorvArtAmAtratvAt / tadevaM nAzasya bhAvatve | siddhe'pi kimityata Aha-'nAso'ityAdi, tannAzopalakSitamapi naiva bhAvo bhavati, kiM tarhi ?, abhAva eva, itthaM tatpariNAmasvabhAvatvAt , anyathA nAzapariNAmAt , anyathA utpAdena dhauvyeNa copalakSitaM tadvastu bhavatIti / athavA tasmAt-'nAso' ityAdi tatsthityAkhya GANAMANCHAR
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 648 // mAghAradravyaM nAzopalakSitaM sat abhAva eva, kathamityata Aha-'tathA' tena prakAreNa etaduktaM bhavati - bAlya vinAzopalakSitaM dhaunyaM (yuvatvaM) pUrva paryAyeNAbhAva evottaraparyAyAdhyAsitatvAd, Aha ca- 'annaha bhAvo' anyathA - anyena vRddhatvaparyAyeNa tad dhauvyaM bhAvo varttate, tadadhikaraNatvAt, atra kila labdhAvasaraH para Aha- 'naNu' ityAdi, nanvevaM lakSaNadvayAbhyupagamAd bhAvAbhAvobhayasvabhAvaM tad dravyaM bhavataH prAptaM, tathA satyekasyaikadobhayadharmatA viruddheti, ucyate nanu mUDha ! 'eva' mityAdi / evameva tadvastu svatastvaM pratilabhate yadi tathA bhavadabhavacca kharasata evobhayathA bhavati, na caikasminnapi kAle tadasya bhAvAbhAvadvayamiSyamANamAhatAnAM kSatimAvahati, nimittabhedenAbhyupagamyamAnatvAd, ata ucyate evaM ciya taM vatthutti, vipakSe bAdhakaM tvAha- 'sarvathA'bhAve ca sarvathA nAstitve ca tat khapuSpakalpaM syAt, yadi ca 'na kiJcittatra bhavati, na bhavatyeva kevalaM', tataH prabandhavRtyA pravarttamAnasya dravyasyAdarzanameva, na ca vAsanA zaraNaM chinatvAt tasmAnna tad bauddhasya vastu sarvathA'saccAt kharaviSANavat / 'bhAve' tyAdi, sarvathA'pi svabhAve tasya dravyasya sarvasaMkaraikatvaM nityAdidoSazca tathAhi - ghaTo'ghaTaH paTo'pi kaTo'pi yAvat trailokyamapi nirvizeSeNAstitvapariNAmAt, tathA nityatvadoSastenaiva rUpeNAvasthAnaprasaGgAt, AdizabdAt sarvathA'stitve mRtpiNDo'pi ghaTo'stIti vyarthA kumbhakArasya ceSTA, yadi ca manyase 'sarva sarvAtmaka'miti tadapi savyAjaM, tasmAdanekAnta eva vAstavo, na tau, parikalpitatvAt, narasiMhe siMhatvAdivat sAmAnyAdivartmanAmanekatvAt / / / 63-66 / / 'uppanne' tyAdi gAthAnavakaM sugamam ||67-75 || atha nayadvAraM, tasya cedaM lakSaNam geNa vosdhammuNo jamavadhAraNeNeva / nayaNaM dhammeNa tao hoi nao sattahA so ya // 2676 // gama saMgahavavahArajjusue ceva hoi boddhavve / sadde ya samabhirUDhe evaMbhUe ya mUlanayA / ni. 754 // -44044 utpAdAdInAM lakSaNatA ||648 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI 6 // 649 // %A6 NegehiM mANehiM miNaittINegamassa ya neruttii| sesANaMpinayANaM lakkhaNamiNamo suNaha vocchaM |ni.755|| nayasAmAsaMgahiyapiDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsao beMti / vaccai viNicchayatthaM vavahAro savvadavvesu ||ni.756|| 5 nyavicAra paccuppannaggAhI ujjusuo nayavihI munneavyo| icchai visesiyataraM paccuppannaM nosddo||ni.757|| vatthUo saMkamaNaM hoi avatthu nae samabhirUDhe / vaMjaNaatthatadubhae evaMbhUo visesei ||ni.758|| // 649 // _ 'egeNe'tyAdi // nayatIti nayaH, tatpunarnayana kena prakAreNetyata Aha-ekena dharmeNa nityatvAdinA vastuno'nekadharmaNaH sataH yadavadhAraNenaiva, nidarzanaM-nityamevAnityameva vA, sa naya iti, kathaM punarekaM vastu anantadharmakamiti ?, ucyate, sarvameva vastu saparyAya, | paryAyAzca dvedhA kecid yugapaddhAvinaH kecitkramabhAvinaH, ubhayeSAmapi kecidarthaparyAyAH kecidvayaJjanaparyAyAH, teSAmapi sarveSAM kecita svaparyAyAH kecitparaparyAyAH, teSAmapi kecitsvAbhAvikAH kecidApekSikAH, teSAme kaiko'tItAnAgatavartamAnakAlavizeSita ityanantadharmatvaM, tasyaivavidhasya vastunaH zeSadharmanirasanenaikadharmAvadhAraNamekanayaprasthApanaM aparamArthaH, parasparApekSanayasamudAyastu paramArtha iti // 7 // sa ca saptadhA-'NegametyAdi / 'NegehI'tyAdi / 'saMgahI'tyAdi / 'paccu'ityAdi // 'vatthUo'ityAdi // 77-81 // athAsAM | krameNa bhASyagAthAH 'NegAI' ityAdyAH, tatrAdyasya zabdavyutpattimAha NegAiM mANAI sAmannobhayavisesanANAI / jaM tehiM bhiNai to gamo Nao NegamANotti // 2682 / / logatthaniyohA vA nigamA tesu kusalo bhavo vA'yaM / ahavA jaM negagamo'Negapaho Negamo teNaM // 2683 // % A 5 %
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 650 // % so visuddha o logapasiddhivasao'NugaMtavvo / vihiNA nilayaNapatthayagAmovammAisaMsiddho // 2684 / / / / 'negA' ityAdi, na eko naika ityevaM prakRtyA na niruktavidhAnaM, kiM tarhi 1, naikairmAnairitthamatyantaparasyarabhinnairminotIti naikama iti nairuktAt, tathA cAha - naikAni pracurANi mAnAni-pariccheda kAraNAni kAni tAnItyAha - sAmAnyobhayavizeSairjJAnAni, tatra samAnAnAM bhAvaH sAmAnyaM, sadityukte sarvatrAnupravRttAkArahetuH, mahAsattetyarthaH, 'ubhaya'tti sAmAnyavizeSaH, anuvRttivyAvRttyAkAranibandhanaMapAntarAlasAmAnyaM, gotvAdItyarthaH, 'visesa'tti nityadravyavRttayo'ntyA vizeSAH, sAmAnyavyAvRttyAkArahetava ityarthaH / 'jaM tehI 'tyAdi spaSTamityekA vyutpattiH / dvitIyAmAha-'logatthe'tyAdi // vA athavA dvitIyA, kathaM ?, nigamA iti nizcayena gamAH- paricchedavizeSA iti nigamAH ke ca te ? ityAha- 'logatthanibohA' lokyata iti lokaH - caturdazarajjvAtmakaH kSetralokaH parigRhyate, aryanta ityarthA:-jIvAdayaH, loke'rthAH lokArthAH, nizcayena bodhA nibodhAH, teSvevaMvidheSu nigameSu kuzalo nipuNaH - tathA tathA'dhyavasAyI, 'ayaM'ti naigamaH, 'bhavo vA' iti teSu vA bhavo naigamaH, tddhitvshaadevm| 'ahave' tyAdi, athavA tRtIyA'pi bhavati, kutaH 1, prAkRte kakArasyAzravaNAnnaigama iti, tatra gamanaM gamaH panthAH, tatazca naikagamo-naikapatho naikamArgaH // svarUpamasyAha- 'so' ityAdi / 'sa' naigamaH krameNa paripATayA vizuddhA vizeSeNAsaMzliSTA bhedA aMzA yasya sa kramavizuddhabhedaH, tatrAdyo nirvikalpaH sAmAnyavAditvAt, sarvAzuddhaH, sAmAnyavizeSAvatArI vizuddhAtrizuddhaH, abhipretavizeSAvasthAyI sarvazuddho, nirvikalpa ityarthaH, sa ca lokAdanugantavyaH, zatabhedatvAt tathA sa 'vidhinA' pravacanAcAreNa nilayanaM - vasatiH prasthakaH- kuDavAdigramaH - sImAdyupalakSitaH tadviSayA upamA - upamAnaM upamA tasyA bhAva aupamyaM tadAdiryeSAM prakArANAM te tathA, Adizabda evaMjAtIyopamopalakSaNArthaH, taiH saMsiddhaH prarUpita ArSa iti nayasAmA | nyavicAraH // 650 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI naigamanayavicAraH // 65 // // 651 // zeSaH // 82-84 // kuto'yaM vizuddhaH iti ceducyate sAmannamannadeva hi heU sAmannabuddhivayaNANaM / tassa viseso anno visesamaivayaNaheutti // 2685 // saditi bhaNie'bhimannai davvAdatthaMtaraMti sAmannaM / abisesao maIe sabvatthANuppavittIe // 2686 // gottAdao gavAisu niyyaadhaaraannuvittibuddhiio| parao ya nivittIo sAmannavisesanAmANo // 2687 / / tullaagitigunnkiriegdestiiyaage'nnudvvmmi| annattabuddhikAraNamaMtavisesotti se buddhI // 2688 // . naNu davapajjavaTTiyanayAvalaMbitti negamo ceva / sammaddiTTI sAhuvva kIsa micchattabheo'yaM ? // 2689 // jaM sAmannavisese paropparaM vatthuo ya so bhinne / mannai acaMtamao micchaviTThI kaNAdo vva // 2690 // dohivi naehiM nIyaM satthamulUeNa tahavi micchattaM / jaM savisayappahANataNeNa anno'nnaniravekkhA // 2691 / / jai sAmannaM sAmannabuddhiheutti to vissovi| sAmannamannasAmannabuddhiheutti ko bheo ? // 2692 // jai jeNa visesijai sa viseso teNa jaMpi sAmaNNaM / taMpi viseso'vassaM sattAivisesayattAo // 2693 / / sattAjogAdasao sao va sattaM haveja dvvss| asao na khapupphassa va saova kiM sattayA kjjN||2694|| . paivatthu sAmannaM jai to NegaM na yAvi sAmannaM / aha dabvesu tadegaM tahavi sadesaM na sAmannaM // 2695 // aha paivatthumihegaM ca tahavi taM natthi kharavisANaM v| na ya taduvalakkhaNaM taM savvagayaNNattao khaM va // 2696 // sAmannavisesakayaM jai nANaM tesu kiM nimitta to| aha tatto ciya tamhA taM paraheutti gnto||2697||
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 652 // 148 tamhA vatthUNaM ciya jo sariso pajjavo sasAmannaM / jo visariso viseso sa mao'NatthaMtaraM tatto // 2698 // 'sAmanne' tyAdi / hiH yasmAdasya 'sAmAnyaM' sattAkhyaM vastu 'anyadeva' arthAntarameva, vizeSebhya iti zeSaH, kiMviziSTamityAha- sAmAnyabuddhivacanayoH kAryarUpayoH hetuH nimittaM kAraNaM pravarttakamitiyAvat, anyathA tayornirhetukatvaprasaGgAd, vizeSANAM ca tadakAraNatvAd | 'tasse' tyAdi, asyApIyameva bhAvanA, navaraM viparyayeNa, viziSyate cAnena buddhirvacanaM ceti vizeSaH, prayogaH- sAmAnyavizeSayoH pRthaktvaM bhinnanimittatvAt bhinnakAryatvAdgavAzvavad ghaTapaTavadvA / na kevalamasyemAvitaretarabhinnau, api tu svAdhArAdapi dravyAd bhinnau manyata iti, etadAha ca-'saditI' tyAdi / sa naigamanayaH 'saditi bhaNite' sadityAkArite 'abhimanyate' abhimAnI bhavati, yaduta dravyAdeH - dravyaguNakarmabhyaH pRthak pRthak svalakSaNabhinnebhyo'rthAntaraM bhinnaM sAmAnyaM sa sattA, kena nibandhanenetyAha 'mateH' buddheH 'sarvatra' guNakarmAdau avizeSeNa, anapekSayA'nupravRtteH, etaduktaM bhavati - saditi yato 'dravyaguNakarmasu sA sate 'ti vacanAt sattAsamavAyAtteSu tatpratyayaH, sA ca tebhyo'rthAntaraM, anekeSvekAkArabuddhyanyathAnupapatteH, anarthAntaratve ca sattAsvAtmavatpAmadhyeka prasaGgAditi dvayam / 'gottA' ityAdi || gotvAdayastu prakArA gavAdiSu nijAdhAreSvanuvRttibuddheH, paratazcAzva mahiNyAdibhyo nivRtteH sAmAnyavizeSanAmAno'syeti / 'tulla' ityAdi / aNudravye AdhAre'nyatvabuddhikAraNamantyavizeSa ucyate, kiMviziSTaH ? ityAhatulyAkRtau pArthive paramANau pArthivareNubhiH pArimANDalyAvizeSAt tulyAkRtau yeyamanyatvabuddhiH bhinnAvimau na punarabhinnAvitIyaM paramarapi nirnimittA na bhavati, yazca tasyA nimittaM sa kila paramANudravyavyAvRtto'ntyo vizeSa AkhyAyate etaduktaM bhavati yathAbhUtAH prathame'Nau vizeSAstathAbhUtA dvitIye na, yathAbhUtAtha dvitIye tathAbhUtA Adye na tayorekatvaprasaGgAt, evaM tulyaguNe'Nau pratiyogibhiya 20 naigamanaya vicAra: // 652 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttau naigamanayavicAra: // 653 // // 653 // yamanyatvabuddhiH bhinnAvimAviti AkRtivadanuvartate sarva, eva tulyakriye, aNumanasorAdyaM karmAdRSTakAritaM, yathA''huragnerUddhajvalanaM vAyostiryaggamanaM 5 / atha 'ekadesatItAgate'tti ekasmAdAkAzapradezAd yadaivaikaH sthitikSayAdvayeti aparastu tadudbhavAdeti tayoryeyamanyatvabuddhiyoginaH sA na antyavizeSamantareNa sambhavati, sa cAntyo vizeSo'NudravyAdanya iti so'sya naigamasya buddhiH-matirabhiprAyaH // tadevaM gadataH sUrerayamatrAbhiprAyo-nedaM paramArtho, mithyAdarzanAt , yatazcodyadvAreNa prAha-'naNu'ityAdi / nanvayaM naigamaH samya. gdRSTireva, dravyaparyAyArthikamatAvalambitvAnasAdhuvat , atra hetorapakSadharmatAM sAdhanadharmavikalatAM vA dRSTAntasyAvedayannAha-'jaM sA' ityAdi / yasmAdasAvuktena prakAreNa sAmAnyavizeSau dravyaparyAyArthikapakSI 'parasparaM' anyo'nyamatyantabhinnau manyate, 'vatthao ya bhiNNe' dravyAca bhinnau, tasmAdasiddho hetuH, sAdhunA itaretarasavyapekSAbhyupagamAt / tathA evaMbhUtaM cobhayamatAvalambitvaM sAdhudRSTAnte nAstIti sAdhanavikalo'pi dRSTAntaH, ato'sau mithyAdRSTiH, ayathArthAbhyupagamAta kANAdavat // dRSTAntabhAvanArthamAha-'dohivI'tyAdi spaSTA / / athottarasaMgrahanayamatAvalambinA sUriNA naigama upAlabhyate, "samanantarAnulomAH pUrvaviruddhA nivRttaniranuzayA" iti | nyAyalakSaNAt / 'jatI'tyAdi / athavA sAmAnyavacanabuddhihetoH sAmAnyAbhyupagame'yaM te prasaGgaH 'yadI'tyabhyupagamasmAraNArthaH, yadi | tatsAmAnyaM bhavato yatsAmAnyabuddhihetuH, itizabdaH pUrvapakSaparibhASaNaparisamAptyarthaH, 'to' tato vizeSo'pi sAmAnyaM bhavataH prasajati, kiM kAraNamityAha-anyasAmAnya( buddhihetutvAt , vizeSaH )sAmAnyaM sAmAnyabuddhihetutvAt mahAsacavadAdyasAmAnyavadvA, syAdasiddho | heturmameti, tacca na, bhavasiddhAntasiddhatvAt , tathAhi gotvaM mahiSyAdibhyo vyAvarttamAnatvAdvizeSaH, tadeva khaNDamuNDazAvaleyabAhuleyA4| divyaktiSu sAmAnyAkArapratyayaheturiti dRSTaM, tathA manuSyatvaM gavAdivyAvRttervizeSaH brAhmaNAdiSanvayAtsAmAnyabuddhihetuH, tathA mA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttau St% vizeSAva. punarbAhmaNatvaM vizeSaH kSatriyAdeAvarttamAnatvAt sAvarakauNDinyAdiSu cAnupravarttamAnatvAta sAmAnyamato yathA sAmAnya sAmAnyadhIhe | nagamanayakoTyAcArya hai| turevaM vizeSo'pi brAhmaNatvalakSaNa ityata Aha-'ko bhedo'tti sAmAnyavizeSayoH, na kazcidityarthaH / athavA'ntyo'pi vizeSa evaM na vicAraH | virudhyate, vizeSo vizeSo vizeSa iti sAmAnyadhIjanakatvAt, tasmAtsAmAnyavizeSayorabheda eveti // punarabhedasAdhanAyAha-'jatI'tyA dyuttarArthapratibhASaNaM, yadi yena vastunA vizeSyate buddhirvacanaM ca sa vizeSa ucyate tenAvazyaM bhavataH paramaparaM vA tadapi vizeSaH prAptaH, // 654 // // 654 // kutaH 1, sattAdivisesayattAotti, tathAhi-sattA gotvaM vizinaSTi, gotvamapi sattAM, prayogaH-vivakSitaM sAmAnyaM vizeSaH, anya| sAmAnyavizeSakatvAdantyavizeSavat, tasmAdabhedastayoriti / athAdhArabhedapakSaM nirAcikIrSurAha-'sattA ityAdi // iha dravyaguNakarmaNAM sattAyogAtsavaM havejA, 'tripadArthasankarI sattA sattAsamavAyAt satvaM syAdasatAM satAM vA ?, Adya vikalpamadhikRtyAha-'asataH' aX vidyamAnasya dravyAdestatsamavAyAd sattvaM bhavatItyetana, khapuSpasyeva yannAsti tasya nAstitvAt, 'sato vati atha svataH sato dravyAdeH sattAyogAtsatvaM tataH svamAhAtmyenaiva tasya saccasiddheH kiM sattayA kArya ?, na kiJcit , kimaparamadhikamAsAditaM ? natra, tasmAdanarthikA tatra sattA, tasya prAgeva vidyamAnatvAt, piSTapeSaNavaditi, keyamAdhAravivakSeti / apica-sAmAnyavizeSayovibhedavAdin ! tat pratyAdhAraM sthitaM ceducyate-'patI'tyAdi / yadi tatsattAsAmAnyaM prativastu svAtmavat , evaM tAvattatsAmAnyaM na bhavatInyuktaM siddha-18 tvAddhetoH, athAsti tataH 'negeti pakSastata eva hetostadvad, anekatvAcca punarapi sAmAnyaM nAsti / 'ahe'tyAdi // atha sarveSu trilokavartipadArtheSu tadekamiSyate tathA'pi ca tatsAmAnyamucyate, sadasaccAdgopiMDAdivyaktaya iva // 'ahaM'ityAdi, atha manu( pe prativastu | tat sAmAnyamekame)va anupalabhyamAnavRttitvAt khapuSpavat , abhyupagamyApi bamastatsAmAnyaM, na ca tadupalakSaNaM-dravyaguNakarmAdyupalakSaNaM +%%OX
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAna 0 koTyAcArya vRttau // 655 // ** sarvagatAnyatvAt khamiva, apica- dravyAdiSu sAmAnyavazAdanuvRttipratyayaH, teSveva ca vizeSabalAdvayAvRttipratyaya ityabhyupagamaH / anAlocitAbhidhAnamAha - 'sAmannetyAdi / yadi dravyaguNakarmasu sAmAnyakRtaM sajjJAnaM, vizeSakRtaM ca vizeSajJAnaM, sAmAnyavizeSArthakRtaM ca sAmAnya vizeSajJAnaM, tatasteSu sAmAnyavizeSasAmAnyavizeSeSu kiM nimittaM tajjJAnaM ?, nanu tasyApi heturvaktavyaH, kAryatvAdAdyasyetra, atha manuSe - tata eva mahAsAmAnyAdisvakAyasaccAdeva teSu tajjJAnamiti, sAmAnyAdijJAnaM parahetureva tatazca yo'mISAM hetustatsAmAnyAdityayamekAnto na bhavati, etaduktaM bhavati - eteSvanyanirapekSA tabuddhivacanapravRttiriti, kimucyate- 'sAmaNNamaNNadeva hI tyAdi / siddhAntavyavasthitimAha sUriH - 'tamhA' ityAdi || 'tamhA' iti tasmAnnaikAntenArthAntaramanarthAntaraM vA nimitta, kiM tarhi 1, vastuna eva- dravyasyaivAtmabhUto yaH sadRzo'nyadharmaiH paryAyastasmAtsAmAnyamiti brUmaH, tadyathA - dravyatvajJeyatvacetanAcetanatvAdi, yastu visadRzo'nyaiH savarUpaH sa tu vizeSo mataH, kiMviziSTaH 1, tasmAd vivakSitAdvastuno'nanya iti paramArthaH / Aha- kimidamasthAne syAdvAdaparamArthakathanaM sUreH 1, ucyate, lAghavArtha ca, nayaparyante etadavazyaM vaktavyaM taca saMskAravyavadhAnaM prAgeva pratipattimAdadhyAditi / ukto naigamaH, saMgrahamAha, tasya cedaM lakSaNam saMgahaNaM saMgiNhai saMgijjhate va teNa jaM bheyA / to saMgahotti saMgahiyapiMDiyatthaM vao jassa // 2699|| saMgahiyaM AgahiyaM saMpiMDiyamegajAimANIyaM / saMgahiyamaNugamo vA vairego piMDiyaM bhaNiyaM // 2700 || ahava mahAsAmannaM saMgahiyaM piMDiyatthamiyaraMti / savvavisesAnannaM sAmannaM savvahA bhaNiyaM // 2701 // egaM nicaM niravayavamakkiyaM savvagaM ca sAmannaM / nissAmannattAo natthi viseso khapuSkaM vva // 2702 / / saMgrahanayavicAra: / / 655 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva saditi bhaNiyammi jamhA savvatthANuppavattae buddhii| to savvaM tammattaM natthi tadatvaMtaraM kiMci // 2703 // | saMgrahanayakovvAcArya kuMbho bhAvANanno jai to bhAvo ah'nnhaa'bhaavo| evaM paDAdao'vi hu bhAvANannatti tammattaM // 2704 // vicAra: sammattamiha visesA sAmannaMpiva pmeybhaavaao| savvattha sammaIo vabhicArAbhAvao vAvi // 2705 // cUo vaNassaicciya mUlAiguNotti tassamUho vva / gummAdao'vi evaM sabve na vaNassaivisiTTA // 2706 // // 656 // // 656 // sAmannAu visesoanno'Nannova natthi jai anno| nissAmannattAo'Nanno sAmannamattaM so||2707|| 'saMgahe'tyAdi / saMgrahaNaM saMgraha iti bhAvasAdhanaH, saMgRhAtIti kartasAdhanaH, saMgRhyante'nena bhedA iti karaNasAdhanaH / ayamevaMla| kSaNaH saMgrahaH, kiMviziSTaH 1 ityAha-'vacoM' vacanaM uktiryasya, kiMviziSTamityAha-saMgRhItapiNDitArtha saMzabda Abhimukhye, Abhimukhyena saMgRhItaM sAmAnyAnukUlaM tadeva sAmastyena piNDitaM-ekajAtimAnItaM, saMgrahItaM ca taspiNDitaM ceti samAnAdhikaraNaH, |sa saMgRhItapiNDito'rtho yasya tattathA / tathA cAha-'saMgahI tyAdi, gatArtham / athavA saMgRhItamanugamaH-svArthasaMpoSaNaparaM vaco| hai yasya, vyatirekastu paramatavikSepaH, piNDitaM paramatadhvaMsakaM vaco yasya, athavA zatabhedatvAt saMgrahasya prakArAntaraiH abhidhAnamiti, | sarvasAmAnyasaMgrahAt / 'ahave' tyAdi / athaveti prakArAntarArthaH, mahAsAmAnyaM sattA saMgRhIta, piNDitArthamitarad-apAntarAlasA mAnyaM sarvatheti saMkSepArthaH, sarve vizeSA ananye yasya tattathocyate / tasya cedaM lakSaNam-'ega'mityAdi / eka sAmAnyaM, vizeSaNAbhAvAt , | nityaM kAlabhedAbhAvAt , niravayavaM pradezAbhAvAt 'akriyaM' dezAntaraprApyabhAvAt sarvagataM niSkipatvAt , etadviparItAzca 8 pareNa vizeSA iSyante, tadvighaTanAya prayogamAha-natthi viseso nnissaamnnttaaokhpukNv| tathAhi-'sadI'tyAdi / bhavato'pi %ARAAROS
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizepAva kovyAcArya vRttI vyayahAranayavicAraH // 657|| // 657 // RSHAR- 54-% naigamasya sad dravyaM sadn)guNaH satkarmeti bhaNite yasmAtsarvatra satsatsadityevamanupravartate buddhistasmAtsarva sAmAnyamAtram / athAdyApi sattAvyatiriktavastubuddhi paiti te bhUyo'pyabhidadhmahe-'kuMbho'ityAdi / ghaTo hi sattAnAntaramarthAntaraM veti?, prathamapakSe sattava sA, dvitIye tasyAbhAvatvaM, evaM paTAdayo'pIti sanmAnaM jagat / athavA-'sammatte'tyAdi / vizeSAH sanmAtrAH prameyatvAtsAmAnyavat , kathaM ca teSAM prameyabhAvaH? ityAha-sarvatra vidyamAne sanmateH vyabhicArAbhAvAcca, ataH sattAmAtra sarvam / 'cUo' ityAdi / cUto bhedo vanaspatireva mUlAdiguNatvAttatsamUhavat , evaM gulmAdayo'pi vanaspatiH, mUlAdiguNatvAttatsamUhavat / uktamevArtha sarvavizeSavyApitvakhyApanAyAha-'sAma'ityAdi gatArthA / uktaH saMgraho, vyavahAro'dhunA tallakSaNaM cedam - vavaharaNaM vavaharae sa teNa vavahIrae va sAmannaM / vavahAraparo va jao visesao teNa yvhaaro||2708|| saditi bhaNiyammi gacchai viNicchayaMsaditi kiM tadannaMti / hoja visesehiMto saMvavahArAdavetaM jaM 12709 uvlNbhvvvhaaraabhaavaaonivvisesbhaavaao| taM natthi khapuSpha piva saMti visesA sapaccakkhaM // 2710 // jaM ca visesehiM ciya saMvavahArovi kIrae sakkhaM / jamhA tammattaM ciya phuDaM tdtthNtrmbhaavo||2711|| annamaNannaM va mayaM sAmannaM ? jai visesao'NannaM / tammattamannamahavA natthi tayaM nivvisesaMti // 2712 // taha cUyAivirahio anno ko so vaNassaI nAma / avaNassaicciya tao ghaDo vva cuuyaai'bhaavaao||2813|| to vavahAro gacchai viNicchayaM ko vaNassaI cUo / hoja va baulAirUvo taha svvddvvbheesu||2714|| ahigo cautti vA nicchaotti sAmannamassa vvhaaro| vaccai viNicchayatthaM jAi visAmannabhAvaMti 2715 RSS
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau // 658 // bhamarAI paMcavaNNAI nicchae jattha vA jaNavayassa / atthe viNicchao so viNicchayatthotti so gajjho 2716 bahutarauttiya taM ciya gamei saMte'vi sesae muyati / saMvavahAraparatayA bavahAro logamicchaMto // 2717 // 'vava' ityAdi / vyavaharaNaM vyavahAra iti bhAvaH, vyavaharatyasAviti karttA, 'kRtyalyuTo bahula' miti yogavibhAgAt tena vA vyavahiyata iti karma, vizeSeNa vA avahAraH sAmAnyasyeti vyavahAraH (vizeSayati vA vizeSakaH) vyavahAraH, sa ca nahi yaduktamUktikaM sacca pratipadyate ?, kintu vaccai viNicchayatthaM vavahAro savvadavvesu, asya vyAkhyA- 'sadI' tyAdi / saditi bhaNite sati tasya sato vinizcayaM gacchati manasA vicArayati tathA kiM tatsaditi ?, vizeSebhyo'nyatsaditi yat saMvyavahArAdavetaM na kiJcidityarthaH / uva ityAdi / kimanyayoktathoktayA 1, prasahyameva brUmaH - tannAsti anupalambhAdibhyaH khapuSpavat, hetuprapaJcaH sukhapratipattaye, svapakSasiddhimAha - santi vizeSAH pratyakSagrahaNAt ghaTavat / 'jaM ce' tyAdi spaSTA / 'anne' tyAdi / yadi vizeSebhyo'nanyattattanmAtraM, tatra anyatve tannAsti vizeSarahitatvAtkhapuSpavat / 'tahe' tyAdi sugamA / 'to' ityAdi / to vyavahAraH paryAlocayati, ko'yaM vanaspatiH 1, kiM cUtaH syAduta bakulAdirUpo vRkSasaMghAtaH ?, manye vRkSA evAmI, naitebhyo'dhikaM vRkSatvamiti / athavA - 'ahigo' ityAdi / adhikavayo nizcayaH yathA'dhiko dAho nidAghaH, sa ca sAmAnyaM, 'assa'tti asyaivaM saJjJitasya sAmAnyasya vyavahAro vrajati vinizvayArtha, visAmAnyabhAvaM yAtItyarthaH / atha caivam- 'bhamare' tyAdi / 'bahu' ityAdi / nizcayena - paramArthena bhramarAdeH paJcavarNa bacce satyapi ya eva bahutaro guNastameva gamayatIti saMvyavahAraparatayA vyavahAro lokamanuvarttayan zeSAMstu muzcati-na vivakSayati, yatra cArthe trikAlaviSaye nAmAdicatuSTayaviziSTe janapadasya vinizvayaH sa vinizvayArtho'bhidhIyate, yo grAhya ityuktaM bhavati, tadarthaM vyavahArayavicAraH // 658 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI RjusUtravicAraH // 659 // // 659 // vrajati vyavahAraH / ukto vyavahAraH, atha RjusUtraH, tatra ujju riju suyaM nANamujju suyamassa so'ymujjusuo| suttayai vA jamujju vatthu tennujjusuttotti||2718|| paccuppannaM saMpayamuppannaM jaM ca jassa patteyaM / taM riju tadeva tassatthi vakkamannaMti jamasaMtaM // 2719 // navi gayamaNAgayaM vA bhAvo'NuvalaMbhao khapupphaMva / na ya nippaoyaNAo parakIyaM prdhnnmivtthi||2720|| jai na mayaM sAmannaM saMvavahArovaladdhirahiyaMti / naNu gayamesaM ca tahA parakkamavi nissphlttnno||2721|| 'ujju mityAdi / asya cedaM lakSaNam-'ujju'nti prAkRte, saMskRte vakraviparyAsAd Rju abhimukhamityarthaH zrutaM-jJAnamucyate, | tatazca Rju vartamAnaM zrutamasya so'yamRjuzrutaH, athavA Rju sUtrayati-gamayatIti saH, tathA cAha-'taM ri' ityAdi'gatArtham / athavA Rju sUtrayatIti ko'rthaH 1, pratyutpannaM vartamAnamRjUcyate, yadvA yasya svAdhInaM, tad Rju sUtrayatIti RjumUtra iti / Aha ca-paccu' ityAdi / pAdatrayaM gatArtha, prayogaH-tadeva vartamAnaM tasyAsti nAtItAnAgate, vinaSTAnutpannatvAt , tathAvidhavastudvayavat , tathA''tmIyamevAyaM bahu manyate, parakIyaM na, anupayujyamAnatvAt , paradhanAdivat , yaccAnyad asatparakIyaM vA takramuktavat , athavA vakSyamANena nyAyena, Aha ca-'NavI'tyAdi gatArtham / apica bho vyavahAra ! 'jatI'tyAdi / yadi tvayA sAmAnya neSTamupalambhAdivyavahArarahitatvAt , tannanu mUDha gateSye ca vastunI tathA-tena prakAreNa vartate yathA sAmAnyaM, tasmAtte api sAmAnyavana sta ityevamAlocya kiM nocyate ? yena vacanIyatAM pratipadyase, tathA parakIyamapyasaditi kiM nocyate ? niSphalatvAt kharaviSANava| diti, kiM tayaM pratipadyate ? ityAha-'tamhA' ityAdi // tasmAdayaM nijaM pratipadyate, tadapi sAmprataM, tathA liMgabhinnamapyayaM prati
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdavicAra: vizeSAva04 padyate, taTastaTI taTamityucyamAne vastuno'nyathAbhAvAbhavanAt, tathA vacanabhinnamapIcchati Apo jalamityAdi, adoSAta, tathA nAmAkoTyAcArya dinikSepAMzca sAmpratanaya iti // atha zabdalakSaNamAhavRttI sapaNaM sapai sa teNa va sappae vatthu jaM tao sho| tassatthayariggahao nao vi sahotti heuvva // 2718 // taM ciya riusuttamayaM paccuppannaM visesiyayaraM so| icchai bhAvaghaDa ciya jaM na u nAmAdao tinni // 2719 // // 66 // nAmAdao na kuMbhA takajAkaraNao paDAi vva / paccakkhavirohAo talliMgAbhAvao vAvi // 2720 // jai vigayANuppannA paoyaNAbhAvao na te kuNbhaa| nAmAdao kimiTThA paoyaNAbhAvao kuNbhaa?||2721|| ahavA paccuppanno riusuttassAvisesio ceva / kuMbho visasiyayaro sambhAvAIhiM sadassa // 2722 // sambhAvAsambhAvobhayappio sprpjjvobhyo| kuMbhA'kumbhA'vattavyobhayarUvAibheo so||2723|| vatthumavisesao vA je bhinnAbhinnaliMgavayaNaMpi / icchai riusuttanao visesiyayaraM tayaM saho // 2724 // dhaNibheyAo bheo tthIpuMliMgAbhihANavaccANaM / paDakumbhANaM va jao teNAbhinnatthamiTTaM taM // 2725 // to bhAvo ciya vatthu visesiyamabhiNNaliMgavayaNaM ca / bahupajjAyapi mayaM sahatthavaseNa sahassa // 2726 // 'savaNa'mityAdi / 'zapa Akroze zapanaM AhvAnaM zabda iti bhAvasAdhanaH, zapatIti vA 'saH zandaH kartari, zapyate'neneti vA zabdaH, tataH kimityata Aha-'tasya' zabdasya arthaparigrahAd AlambanAt nayo'pi vijJAnarUpa upacArAcchabdo'bhidhIyate, ka ivetyAhahetuvat, tathAhi-kRtakatvadhvanina vacanamAtraM hetuH, kiM tabarthaH?, tathA cAnityaH zabda iti pratijJoccAraNe heturabhidhIyatAmityAkRSTaH san SURAXXAS R // 660 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 661 // 20 | kRtakatvAditi vacane heturupacaryate artharUpaH, ityevamatrApi zabde sa vijJAnarUpo naya upacaryate, tatra 'icchati visesiyataraM paccu. ppaNNaM nayo saddo' tyasya vyAkhyA- tamityAdi ' taM ciya RjusuttamayaM so' icchati' bhedanibandhanamAha-yadi nAma visesiyataraM tathA ca tadvarttamAnaM svaM ca bhAvaghaTaM ciya jaM, na tu nAmAdIMstrIn aceSTAvaccAd atacchandAnulomyAt, tathA ca- 'nA' ityAdi // nAmAdayaH kumbhA na bhavanti, tatkAryAkaraNAt paTAdivat, yadi ca nAmAsadbhAvasthApanAmRtpiNDaghaTA ipyeraMstataH pratyakSavirodhaH, tasmA tatkumbhA na bhavantIti / tathA 'talliGgAbhAvato vAvi', ghaTasya hi liGgaM khAnurUpA ceSTA tadabhAvAd anumAnavirodhAdapi na te ghaTAH // apica RjusUtra !-' jatI' tyAdi spaSTA // ' ahave' tyAdi, ahaveti RjusUtrazabdayorbhedapratipAdanArthaH, RjusUtrasya caturthasya nayasya 'pratyutpanno' vartamAnaH kumbho yaH sa khalvavizeSita eva, nAsau tasya kathaJcidvivakSita iti bhAvanA, sa eva zabdasya sadbhAvAdibhiH prakArairvizeSitataro varttata iti, Aha- 'sambhAvA' ityAdi // iha zabdasya kuMbhAkuMbhAvattavvo bhayAdirUpo'sau ghaDo, kutaH 1 ityAha- sadbhAvAsadbhAvo bhayappiyattaNao, kathamityAha-saparapajjavobhayayotti, svaparyAyaiH sadbhAvena, evaM tAvatpratyutpannaM RjusUtrAcchandanayo vizeSitataramicchatItyuktam / athAdyApyAha - 'vatdhu' mityAdi / athavA RjumUtranayo yadvastu 'avisesao' aviseseNa bhinnaliMgaMpi abhinnaliMgaMpi vA bhinnatrayaNamabhinnatrayaNaMpi vA icchai, tadvastu zabdo vizeSitataramicchatIti vartate / kutaH ? ityAha- 'dhaNI'tyAdi / 'jato 'ti yasmAtkAraNAt (puM) tthInapuMsagavaccANaM taTAdInAM bhedo vartate, kutaH ? ityAhaghaNibhedAt bhedo, dRSTAntamAha-paDakuMbhANaM va, evaM bahnAdyabhidhAnavAcyAnAmapi bhedaH dhvanibhedAtpaTa kumbhavat, yata evaM tena kAraNena tat taTa ityAdi vacanamasyAbhinnArthamiSTaM, asAdhAraNArthaM samAnaliGgasvAt || nirmUlata upasaMjihIrSurAha- 'to' ityAdi // tasmAd zabdavi cAraH // 661 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ R vizeSAva kovyAcArya samabhirUDha vicAraH / vRttau // 662 // // 662 // bhAvaghaTa eva vastu vizeSitataraM sadbhAvAdibhistaccAbhinnaliGgamiti bhAvanA, abhinavacanaM samAnavacanaM ca bahuvacanasya bahanukUlatvAt, taccAsya bahuparyAyameva mataM, kena kAraNenetyAha-'sahatthavaseNa' tathAvidhazabdArthatvAd indraH zakra iti ythaa|| atha SaSThaH, tallakSaNam jaM jaM sapaNaM bhAsai taMtaM ciya samabhirohae jmhaa| saNNaMtaratthavimuho taonao samabhirUDhoti // 2727 // dabvaM pajAo vA vatthu vayaNaMtarAbhidheyaM jaM / na tadannavatthubhAva saMkamae saMkaro mA ha // 2728 // na hi saiMtaravaccaM vatdhuM sataratthatAmei / saMsayavivajaegattasaMkarAippasaMgAo // 2729 // ghaDakuDasahatthANaM jutto bheo'bhihANabheAo / ghaDapaDasaitthANa va tao na pajAyavayaNati // 2730 // ghaNibheyANaM bheo'Numao jaha liMgavayaNabhinnANaM / ghaDapaDavaccANaMpiva ghaDakuDavaccANa kimaNiTTho? // 2731 // AgAse vasaitti ya bhaNie bhaNai kiha annmnnmmi| monUNAyasahAvaM vaseja vatthU vihammammi? // 2732 // vatthu vasai sahAve sattAo ceyaNA va jIvammi / na vilakSaNataNAo bhinne chAyA''tave ceva // 2733 // mANaM pamANamiTuM nANasahAvo sa jIvao'Nanno / kaha patthayAibhAvaM vaejja muttAievaM so? // 2734 // na hi patthAipamANaM ghaDo va bhuvi ceyaNAivirahAo / kevalamiva tannANaM pamANamiTTha priccheo||2735|| patthAdao'vi takAraNaMti mANaM maI na taM tesu / jamasaMtesuvi buddhI kAsai saMtesu'vi na buddhI // 2736 // takAraNaMti vA jai pamANamiTuM tao pameyaMpi / savvaM pamANamevaM kimappamANaM pamANaM vA ? // 2737 / / | desI ceva ya deso no vatthu vA na vatthuNo bhinno| bhinno va na tassa tao tassa va jai to na so bhinno||2738|| RCOik
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 663 // eto ceva samANAhigaraNayA jujjae payANaMpi / nIluppalAiyANaM na rAyapurisAisaMsaggo // 2739 // kAravivakkhA karaNatthaMtaraM jao kiriyA / na tadatthaMtarabhUe samavAo to mao tIse // 2740 // kumbhammi vatthupajjAyasaMkarAippasaMgadosAo / jo jeNa jaM va kurue teNAbhinnaM tayaM savvaM // 2741 // 'jaM ja' mityAdi / yAM yAM saJjJAM bhASate tAM tAmeva samantAdAbhimukhyena rohati - samadhyAste yasmAt saJjJAsaJjJAvatorabhedAd, ata evAha-saJjJAntaravimukho, yadeva zabda Aha tadeva naH pramANamiti vAditvAd, ekArthAnekazabdavAcyatve cAnya praNayanavaiyarthyAd, yasmAdevaM teNa nayo samabhirUDhoti || 'davva' mityAdi // svarUpaM 'jaM vatthu'tti yadvastu, kiMviziSTaM 1 - dravyaM paryAyo vA ghaTastadva (vA) varNAdiH kiMviziSTaM ? - vacanameva vacanAntaraM tasyAbhidheyaM vAcyaM vacanAntara ( vAcyaM ghaTAdivacasA ) yadvAcyaM, tatkimityata | Aha-na tat ghaTAdi - ghaTazabdAbhidheyaM 'aNNavatthu bhAvaM' kuTazabdAbhidheyaM kuTabhAvaM zabdAdivazAdapi 'saMkramate' anusaMcarati, kimi - ti 1, saGkaraH - saGkIrNa rUpaM mA bhUt mama ghaTasya kuTena sAkaM, evaM padArthA evaM maryAdAM pAlayantIti / bhAvanAmAha- 'nahIM' tyAdi spaSTA // tasmAt - 'ghaDe' tyAdi spaSTam / apica - gozabdatavyAdInAm / 'dhaNI' tyAdi spaSTA / tasmAd ghaTakuTazabdau bhinnArthoM bhinnazabdatvAt tayyAdizabdavat bhinnatvaM ca (liMgavacanabhinAnAM yathA) AgAse bhinna pravRttinimittatvAt ghaTapaTAdizabdavat, yatazcAsya sUtraM- 'vatthUo saMkramaNa hoi avatthaM 'ti / atra vasatiprasthakapradezaprarUpaNA, anyathA naigamAdInAM anyathA cAsyetyato naigamAdInRjusUtrAntAnayaM dUSayannAha - 'AgAse' ityAdi // iha devadattadravyamAkAze vasati, ityevaM bhaNite naigamAdibhiH RjusUtrAntaiH 'Rjusuttassa jesu AgAsapadesesu ogADho tesu vasaI' ti vacanAt bhaNatyayaM samabhirUDhaH - kathamanyad devadattadravyamanyasmin vidharmiNi vaset muktvA''tmasvabhAvam ? / " samabhirUDha vicAraH // 663 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 664 // R-CA% E prayogaH-'vatthumityAdi / sarva vastu svabhAve'vatiSThate sacAt, cetanA jIva iva, jIvasya cetanetyeSa SaSThIsamAsaM necchati, vyatireka 4 samabhirUDha |mAha-navibhinne vatthu vasatitti, vilakkhaNataNA ca bhinne evAtapacchAye / yaccAhurvizuddhanaigamAdayaH RjusUtrAntA 'nAmAuDiyao vicAraH | patthao' ityAdi, tatra dupaNaM, yasmAtprasthakaH kASThamayaM bhAjanaM tanmAnaM ceti vaiyadhikaraNyaM, tathAhi-'mANa'mityAdi // yanmAnaM tatpraH | mANamiSTaM, mIyate'nenetikRtvA, kimuktaM bhavati ? ityata Aha-nANasahAvo nizcayaH pariccheda itiyAvat , sa ca jIvAdananyaH, tadevaM sthite pacchaddhaM paThanIyaM, kathamivAsAvamUrto mUrtadArumayaprasthakena saha sAmAnAdhikaraNyaM pratipadyeta yena mAnaM prasthakaH / nanu mAnaM 4 // 66 // jJAnaM, prayogamAha-'nahI'tyAdi // naiva prasthakAdimAnaM, pramANazabdaH sarvatra mAnavAcI, cetanAvirahAd-acetanatvAd ghaTavat loSTavadavyavahAraprasthakavadvA, vyatirekamAha-sAdhyAbhAve hetvabhAvamupadarya(rzayati) kevalajJAnamiva, tathA ca tajjJAnaM kevalajJAnaM pramANamiSTaM mAnamabhyupagataM, sarvanayairiti zeSaH, kAraNamAha-paricchedAdavyabhicArahetutvAt tasmAnmAnaM prasthaka iti jJAnaM, nAnyaH / evamabhidhAya tanmatamArekati-patthAdao'ityAdi / syAnmatirbhavatAM-patthAdayovi mANaM, prasthakAdayo dharmAH, tanmAnatvaM sAdhyadharmaH, prasthakajJAnakAraNatvA| diti hetuH, jIvavaditi dRSTAntaH / atra doSazatAnidarzayannAha-'Na taMti tanna, 'ja' jamhA tesu patthagAdisu saMtesuvi kAsai na buddhI-na prasthakajJAnodayo niyamena, tathA 'tesu jamasaMtesuvi buddhI kAsai dIsai, parikalanAd atastasyAvyApakAsiddho hetuH, etaduktaM bhavatiyadyayaM vyApakaH syAdetadbhAvabhAvitvaM prasthakajJAnasya // takkA ityAdi / 'vA' athavA kASThabhAjanaprasthakasya jJAnahetutvena mAnatve satyanaikAntiko hetuH, kathaM ?, ucyate-'yadIti' yadi vivakSitakASThamayamAjanaM 'pamANamiTThati pramAgamiSTaM bhavatA tatkAraNamitikRtvA-18 prasthakajJAnakAraNamitikRtvA tataH prameyamapi zAlivrIhyAdi mAnaM prAptam / evaM ca sati kiM pramANamapramANaM vA?, tathAhi-sarva pramANaM UROM
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya samabhirUDha vicAraH vRttI // 665 // // 665 // tatkAraNatvAdakaravat , apramANaM vA tatkAraNatvAd vrIhyAdivat , tato naikAntiko hetuH, tathA pazcAnAM pradeza iti dezapradezakalpanAyAmapyasya SaSThIsamAsAdi neSTaM, kiM tarhi?, 'jati kammadhArayeNaM visessa to bhaNAhi-dhamme ya se paese ya se ya padese dhamme'tti vacanAt / 'desItyAdi / dezyeva dezaH, dezivyatirekeNa dezAbhAvAt , dezamantareNa dezino'bhAvAd , ata ucyate-'desI ceva ya deso, no vatthu vA nipAtaH, na punarvastvasau dezo niHkRSTaH san , na cApyasau dezino bhinno, 'bhinno vatti minazvebAsau tasya, bhinnatvAdAkAzasyeva rUpaM, 'tassava jaditi tasya cedasau na tarhi bhinnastasyeti vyapadizyamAnatvAdAkAzAvagAhavat jIvopayogavadvA, Aha-bhinno'sau, | kasmAt?,tasyeti vyapadizyamAnatvAt , tadyathA-devadattasyAzvo rAjJaH puruSa ityato naikAntiko hetuH, ucyate,asya nayasyAyamasiddho hetuH, SaSThyanAzrayaNAt,tathA hyasau tasmAd bhinno'bhinno vA ?, bhinnazcena tasyAsau, bhinnatvAd, ghaTavat, tasmAddezodezItyekamevedaM vastu // ettoM ityAdi / ata eva sarvapadAnAM samAsamAjAM samAnAdhikaraNa eva samAso yujyate, keSAmityAha-nIlotpalAdInAM, anabhipretapratiSedhamAha 'Na rAyapurisAdisaMsaggoMti na rAjapuruSAdIn vyadhikaraNAnicchati, na tatpuruSamicchati, saMsargAbhAvAt / / punarapi svamata eva sthitvA paramatanivAraNadvAreNa svamatamAha-'ghaDe'tyAdi / 'kumbhammI'tyAdi gAthA gAthAddhaM ca // iha ghaTaM karotIti ghaTakAraH, ityasyAM vivakSAyAM 'yataH' yasmAtkAraNAt 'kattuH kulAlAdanantaraM abhinnA 'kriyA cakrAdibhramaNavyApAralakSaNA, tataH kimityata Aha| 'to'tti tasmAt na tadarthAntarabhUte kumbhe-kulAlArthAntarabhUte ghaTe tasyAH samavAyaH, kiM tarhi ?, takriyAsamavAyini kartari kArake | tasyAH samavAyaH, tatazca kumbhaM karotIti kumbhakAra itvanvartho na ghaTate, tathAhi-kumbhanAt kumbho'stu, mA bhUt kumbhakAraH, arthAntara| bhUte kumbhe takriyAsamavAyAbhAvAt / pUrvagranthasya yuktimAha-'vatth' ityAdi, yadi punaH kartarIva kumbhe'pi sA kriyA syAt tato MARRICARROCa
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau // 666 // vastuparyAyasaM karaikatvAdidoSAH syurbhavataH / Aha-yadyevaM ghaTakriyAyAstatra saMkramAbhAvAttadutpattireva kathaM 1, ata Aha- tasmAt 'jo' ityAdi pacchaddhaM yaH kulAlo yena kriyAvizeSeNa ghaTAdi kurute tena kriyAvizeSeNa tatsarvaM kartRkarmAdyabhinnaM nIlotpalArthayoriva dezidezayokhi vA, tatra sarvasyaikatvAdityabodhi samabhirUDhaH, ata evaMbhUtasya sUtraM 'vaMjaNe' tyAdyasya niruktAbhidhAnadvAreNa bhAvyaM evaM jaha sahattho saMto bhUo tadannahA'bhUo / teNevaMbhUyanao saddatthaparo viseseNaM || 2742 // vaMjaNa mattheNa'tthaM ca vaMjaNeNobhayaM visesei / jaha ghaDasaddaM ceTThAvayA tahA taMpi teNeva || 2743 // sahavasAdabhidheyaM tappaccayao paIvakuMbhovva / saMsayavivajjaegattasaMkarAippasaMgo vA / / 2744 // sahapariNAmao jai ghaDakuDasaddatthabheyapaDivattI / to niceTTho'vi kahaM ghaDasaddattho ghaDo'bhimao ! | 2745 // jayatthusaMkamo vA neTTho ceTThAvao ya saMkaMtI / to nahi niceTThatayA juttA hANI va samayassa || 2746 || evaM jIvaM jIvo saMsArI pANadhAraNANubhavo / siddho puNarajjIvo jIvaNapariNAmarahiutti || 2747 // jaha desi ciya deso pattA pajjAyavayaNapaDivattI / puNaruttamaNatthaM vatthusaMkamo vA Na veTTaM te ||2748 // aha miNNo tassa tao na hoi na ya vatthu saMkramabhayAo / desI caiva ya deso na vA paesI paesoti / / 2749 / / noso'vi samattaM de va bhaNejja ? jai samattaM to / tassa paogo'Nattho aha deso to na so vatyuM // / 2750 // nIluppalAi sadAhigaraNamegaM ca jaM mayaM tattha / naNu puNaruttA'NatthayasamayavidhAyA puhuttaM vA // 2751 // evaM bhUtanayavicAraH // 666 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM bhUtanayavicAraH // 66 // to vatthusaMkarAippasaMgao savvameva paDipunnaM / vatthu sesamavatthu vilakSaNaM kharavisANaM va // 2752 // vizeSAvaTa ___ atthappavaraM saddovasajjaNaM vatthumujjusutaMtA / sahappahANamatthovasajaNaM sesayA beti // 2753 // koTyAcAye - 'eva' mityAdi / evaMbhUta iti bhAvyate, tatra evamiti yathA zabdArtho vyavasthitaH 'ghaTa' ceSTAyA'miti bhRtaH-iti san , yopi cchirasyArUDhamUrtirudakAnayanatvena pariniSpanna ityarthaH, tathetyuktatharthaH, 'anyathA' anyena prakArega gRhkogaadaavdhomukhsthito'bhRto||667|| vivakSayA'san , dravyamAtratvAt , masuNavRttapASANavat , yenaivaM tenaivaMbhUtanayo'yaM vizeSeNa zabdArthaparaH / ayaM ca-'vaMjaNe' tyAdi / vyanaktIti vyajyate vA'neneti vyaJjanaM-zabdastaM vyaJjana-arthAbhidhAyakaM zabdaM 'arthena' tadvAcyena ceSTAvatA vizinaSTi, tathA'rthamapyuktalakSaNamuktalakSaNena vyaJjanena vizeSayati, tathA ubhayamubhayena, udAharaNamAha-yathA ghaTazabdamanvarthavatA'rthena vizeSayati, tathA tamapi ceSTAvantamartha vyaJjanena vizeSayati sthAnabharaNAdikriyAmiti yataH-'sadde' tyAdi / zabdavazAdabhidheyaM tathA bhavati, abhidheyapratyaya | tvAt pradIpAdivat , tathAhi-pradIpa ityukte prakAzavatyartha zabdavazAdevAbhidheyaM, anyathA saMzayaH, tathAhi-yathA dIpanakriyArahito'pi dIpa ucyate tataH pradIpa ityukte ghaTe pradIpe vA pratyaya iti saMzayaH, ghaTa eva vA na dIpa iti viparyayaH, tathA dIpa ityukte kumbhe kumbhe'pyukte dIpa ityekatvaM, sAMkaryAdiprasaGgo vA, yadizabdavazAnnAbhidheyamabhidheyavazAdvA zabda iti / apica-bho samabhirUDha ! dra 'saha' ityAdi spaSTA / tathA 'jatI' tyAdi / yadi ca bhavato vastuno'nyasmin vastuni saMkramo neSTaH to Neva juttA ceTThAvato bhAva ghaTassa saMkaMtI riktAdhomukhavyavasthite dravyaghaTe, kena kAraNenetyAha-'niceTTatayA' nizceSTatvAdriktaghaTasya, yuktA cetsvamatahAni5/ stava yaducyate-'vatthUoM' ityAdi / tathA- 'evaM' mityAdi / evamasya nayasya jIvana jIvo, dazavidhapANAn dhArayan , Aha-saMsArI SAHAAGRAAGRICALARG ASSOCHAMSAXALASARACT
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau // 668 // prANadhAraNAnubhavaH, siddhastvajIvaH, pravRttinimittAbhAvAdriktaghaTAghaTavat / yaccocyate- 'dhamme ya se padese ya se' ityAdi prauDhavAdinA | samAsavidhijJena tvayA tadapi savyAjaM, tathAhi - 'jadI' tyAdi / yadi dezyeva dezo dezo vA dezI tannanvanayoH paryAyazabdArthavAcyatAM prApnoti, kiM zabdasya ruSyate 1 tatkArI tadveSI ca bhavAn dUSaNamabhidhIyatAmiti cet, itaH pravarttate 'puNarutaMtI' tyAdi pacchaddhaM, yadi tayorabhedastataH punaruktaM - dezI dezo dezo dezI, yathA zakra indraH indraH zakraH, tathA AnarthakyaM vA, ekadhvanerabhinnArthatvAt, tathA vastusaMkramo dezino deze tirodhAnAd, dezasyApi dezini, kadAcidvilakSI bhUto'bhidadhyAttataH kimata Aha- 'na ceTTaM te 'vatthUo' ityAdi vacanAt tasmAnna tattAvadekaM vastu / 'aha' ityAdi / atha kadAcidvakSyase bhinnaH - arthAntaraH dezino deza iti etadapi bAdhAya bhavataH, tathAhi tasya dezinaH tao asau dezo na bhavati, kutazcet tu smaryantAM svakIyA eva yuktayaH SaSThI bhedavAdina uktA yAstvayaiva, athAnabhyupagato'yaM bhavataH pratibhAti tataH 'na ya vatthusaMkanabhayAyo desI caiva ya deso' na itaretarasaMkramabhayAcayA tayorananyatvamiSyate, tasmAd bhedena bhavitavyaM, bhede ca nAnabhyupagatopAlambhaH, tathA na vA padesI padesotti, tulyavicAratvAt tasmAdezimAtraM vA'stu mA bhUtsamAnAdhikaraNo'pi / atha brUSe- samastopanItAnAM dezidezakalpanayA bhavitavyaM saMvyavahArArthamavazyaM vAkprayogAta, tatazca no dezI no deza iti, no taddezavizeSe, pratiSedhe'nyaH, svaparayogAt, tadapi na, yasmAt / 'no sa' ityAdi / nozabdo'pi samastaM vA vastu 'bhaNejjA' abhidadhyAt dezI deza iti, dezaM vA dezI dezo vetyevamekamaMzamityarthaH, yadi samastaM 'to' tatastasya nosadassa payogo'Nattho, svAbhidhAnenaiva dezI deza ityanena tasyoktatvAt, atha dezastena nozabdena bhaNyate tato nAsau dezI deza iti prakAro vastu, ubhayAtmakatvAt tasya tadavastu, asaMpUrNatvA tadekAMzat, evameva ca karmadhAra evaM bhUtanayavicAraH ||668||
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcAye vRttI nayAnAM | sAmAnyavicAraNA // 669 // // 669 // yasamAsavAdin 'nIluppale'tyAdi spaSTA, navaraM pRthaktvaM tu bhedo bhede cokta upAlambhaH / svamatamaGgIkRtyAha-'to' ityAdi / / sarvameva saMpUrNa vastu, saMbhinnalakSaNatvAjjIvopayogavat , anyadasaMpUrNamavastu vilakSaNatvAt kharavipANavat / iha ca-'atthe' ityAdi / RNusUtrAntA arthAnurodhino'rthapradhAnaM vastvicchantItareSAM vipryyH| iya negamAisaMkhevalakSaNaM mUlajAibheeNaM / evaM ciya vittharao viNNeyaM tappabheeNaM // 2754 // ekkako ya sayaviho satta nayasayA havanti emee| anno'viya Aeso paMceva sayA nayANaM tu // 2755 // jAvanto vayaNapahA tAvanto vA nyaa'visddaao| te ceva ya parasamayA sammattaM samudiyA sabve // 2756 // na sameti na ya sameyA sammattaM neva vatthuNo gamayA / vatthuvighAyAya nayA virohao veriNo ceva // 2757 // savvesameMti sammaM cegavasAo nayA viruddhAvi / bhiccavavahAriNo iva rAodAsINavasavattI // 2758 / / desagamaNataNAo gamaga ciya vatthuNo suyAi vva / savve saMmattagamagA kevalamiva sammabhAvammi // 2759 // jamaNegadhammaNo vatthuNo tadaMsevi svvpddivttii| aMgha vva gayAvayave to micchaddiviNo viisuN||2760|| jaM puNa samattapajjAyavatthugamagatti samudiyA teNaM / sammattaM cakkhumao savvagayAvayavagahaNe vva // 2761 / / na samattavatthugamagA vIsuM rayaNAvalIe maNauvva / sahiyA samattagamagAmaNao rayaNAvalIe vva // 2762 // evaM savisayasacce paravisayaparaMmuhe Nae nAuM / neesuna saMmujjhai na ya samayAsAyaNaM kuNai // 2763 // atthaM jo na samikkhai nikkhevanayappamANao vihiNA / tassAjuttaM juttaM juttamajuttaM va paDihAi // 2764 // SAMRODAMAKALUSAGAROO
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEA // 670 // parasamaeganayamayaM tappaDivakkhanayao nivttejaa| samae va pariggahiyaM pareNa jaM dosabuddhIe // 2765 // vizeSAva0 nayAnAM koTyAcArya / eehiM diThivAe parUvaNA sutta attha kahaNAe / iha puNa aNabbhuvagamo ahigAro tIhiM osannaM // 2766 // sAmAnyavRttI pAyaM saMvavahAro vavahAratehiM tihi yajaM loe / teNa parikammaNatthaM kAliyasutte tadahigAro // 2767 // vicAraNA natthi naehi vihvaNaM suttaM atyo ya jiNamae kiMci / Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA ||ni.761|| // 670 // 'iya'ityAdi spaSTA // atha saMkhyAmAha- 'ekke' ityAdi puvvaddhaM kaNThaM / anyo'picAdezaH paJcava zatAni nayAnAM, zabdAdInAme-2 | katvAt , apizabdAt SaT catvAri dve, tatra SaD naigamanayasya saMgrahavyavahArAntarbhAvAt , catvAri tu saMgrahavyavahArarjusUtrAH zabdAdInAM | caikatvAt , dve tu zate naigamAdiRjusUtrAntAnAM dravyAstikatvAd itareSAM paryAyAstikatvAt / athavA-'jAvanto'ityAdi spaSTA / / Aha| 'na sa'ityAdi / ekatra nayA Na sameti na ya sametA,na sammannanti, pratyekaM mithyAdRSTitvAt , nApi vastugamakAH ekAMzAvalambitvAd , 5. ata eva vastuvighAtakAriNa iti pratijJA, hetumAha-virodhAdvairiNa iva, ucyate-'sabve'ityAdi / 'savve sati nayA viruddhAvi' tathaikavazAt sAdhuvazAt samyaktvaM ca bhavanti, bhRtyA iva parasparaviruddhA rAjavazavartinaH asAdhAraNajayAkAzitvAdityabhiprAyaH, tathA vyavahAriNa ivodAsInavazavartinaH / tathA-'desa'ityAdi // zrutAdi-zrutajJAnAdi / Aha-kathaM pratyekaM mithyAdRSTayaH iti ?, ucyate'jama'ityAdi spaSTA // 'jaM puNe' tyAdi spaSTA / / 'na sa' ityAdi spaSTA / guNamAha-'eva'mityAdi spaSTA // etadaparijJAne doSamAha'attha'mityAdi / iha hyartha yo na paryAlocayati, vidhinA-nAmAdinikSepataH kaH kimicchati ?, tathA nayato-nayAbhiprAyavivakSayA, tathA pramANataH-pratyakSAnumAnAgamavibhAgataH, tasyAyuktaM yuktaM pratibhAti, yuktamapyayuktaM pratibhAtIti saMpradAyaH // 'para'ityA CROERA R05
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 671 // XX --964 di // nayavid dravyAstikaikanayamataM paryAyAstikanaye sthitvA pariharate, vyavahAraM nizcayena, nizcayaM vyavahAreNa, naigamaM saMgrahAdibhiH, yathAyogaM saMgrahaM ca naigamAdibhiH ityevamAdi, tathA 'samaye vA' svasiddhAnte vA yatpareNa nihnavakAdinA doSabuddhyA parigRhItam // 'eehI' tyAdi / ebhirnaigamAdibhirnayaiH saprabhedaiH 'dRSTivAde' dvAdazAGge 'prarUpaNA' prajJApanA, sarvavastUnAM kriyata iti vAkyazeSaH, tathA sUtrArthakathanAca, Aha- vastUnAM sUtrArthAnatilaGghanAdanarthako'dhyAhAraH, na, tatsUtropanikadvasyaiva sUtrArthatvena vivakSitatvAt, tadvayatirekeNApi vastusaMbhavAt iha punaH kAlikazrute'nabhyupagamaH -aniyamo nayairvyAkhyA, kiMtu zrotrapekSaM kAryA, tatrApyadhikArastribhirAdyairutsannaM - prAyazo vyAkhyA | 'pAya' mityAdi spaSTA, navaraM parikarmaNaM ziSyANAM tadityA (da) dyA:, Aha 'iha puNa aNabhuvagamo' ityabhi dhAya punazvaramo'vayavaH kiM kRto bhadrabAhusvAminA ?, sa evottaramAha - ' natthI' tyAdi || nAsti jinamate kiJcitsUtraM nayairvihInaM, artho veti vacanapariNAmena sambandhaH, atastritayaparigrahaH, azeSanayAnabhyupagamastu AcAryavineyAnAM viziSTabuddhyabhAvApekSa iti Aha caAzritya zrotAraM vimalamatiM, tuzabdaH punaH zabdArthaH, kiM 1, nayAn brUyAt kaH ?, nayavizAradaH vyAkhyAtA // 'bhAsejje' tyAdi spaSTA / dAraM // atha samavatAradvAramAha mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM / apuhutte samoyAro natthi puhutte samodhAro // ni. 762 / / avibhAgatthA mUDhA nayatti mUDhanaiyaM suyaM teNaM / na samoyaranti saMtA paipayaM jaM na bhavNanti // 2770 // apuhuttame bhAvo sutte sutte savittharaM jattha / bhaNNaMta'NuogA caraNadhammasaMkhANadavvANaM // 2771 // tattheva nayANaM pihU paivatthaM vitthareNa satrvesiM / desiMti samoyAraM guravo bhayaNA puhuttammi ||2372 // nayAnAM samavatAraH ||671 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya // 672 // ego ciya desijjai jattha'Nuoge na sesaA tiNNi / saMtAvi taM puttaM tattha nayA purisamAsajja // 2773 // nayAnAM jAvaMti ajavairA apahuttaM kaaliyaannuogss| teNAreNa puhuttaM kAliyasuya diTThivAe y||2574|| samavatAraH ___ 'mUDha'ityAdi / / mUDhA nayA yasmiMstanmUDhanayaM, "alpe hasve kanniti" mUDhanayakaM, athavA mUDhA-avibhAgasthAH , mUDhAzca te nayAzca mUDhanayAste yasmin tat 'ata iniThanA' viti mUDhanayikaM, kiM tat ?, zrutaM, zrUyata iti zrutaM, kiMviziSTamityata Aha-kAle pauruSIdvaye 3 // 672 // kAlagrahaNasvAdhyAyavasatizuddhyAdividhinA paThayata iti kAlikaM, kAlaH prayojanamasyeti Thak, na nayA iha-asmin kAlikazrute | samavataranti, nAsminnete pratipadamabhidhIyanta ityabhiprAyaH / Aha-kva punaramIpAM samavatAraH ?, ucyate-'apuhute samotAro'tti pRthagiti nipAto vibhAgavAcI, tasya nA pratiSedhe'pRthaktvaM tasmin , caraNadharmasaMkhyAdravyAnuyogAnAmekasUtravyAkhyAnakAla iti | bhAvanA, 'samavatAraH' samekIbhAvenAvataraNaM nayAnAmabhUt , pRthaktve sati sa nAstIti // bhASyam-'avI'tyAdi pUrvArddhamuktArtha, te cedAnImasmin santo'pi na samavataranti 'pratipadaM pratisUtramabhaganAt , abhaganaM ca ziSyAnugrahArtham / pazcAddhaM vyAcikhyAsurAha'apu' ityAdi / / apRthaktvamekabhAva ucyate, sa ca 'sutte' ityAdi zIlitArtham // niyamAniyamamAha-'tattha' ityAdi / 'tatraiva' apRthaktvakAle yatra nAmasthApanAdibhiH prakAraiH satpadagrarUpaNAdibhizca sarveSAM nayAnAM sAmAnyavizeSalakSaNanayAnAM prativastu vistareNa guravaH samavatArayanti, 'vistareNa virodhAvirodhasaMbhavavacanavizeSAdinA prapaJcaM darzitavantaH, pRthaktve tu bhajanA, tathAvidhamatimedhAdyabhAvAt // 'ego ciya'ityAdi // anuyogaH prAdhAnyavivakSitaH, zeSA na, mahArthatayA durgAdyatvAt / tadevaM samavatAre pRthaktvAya-12 thaktvavizeSa uktaH, Aha-kiyantaM punaH kAlamapRthaktvamabhUta , kutovA''rabhyedaM pRthaktvaM jAtamityataH prAsaGgikam |'jaavntii'tyaadi| CAMERICA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 673 // yAvadAcAryavairasvAmino guravo mahAbhAgA mahAmataya Asan tAvadapRthaktvaM kAlikAnuyogasyAsIt, tathA(dA) sAdhUnAM tIkSNaprajJatvAt, kAlikagrahaNaM tu prAdhAnyakhyApanArtha, anyathA sarvAnuyogatyaiva tadAsIditi / atra vairasvAmyutpattiM vakSyati / teNAreNati tato vairasvA. vajrasvAmI mino dazapUrvavida ArataH pRthaktvaM kRtaM anuyogacatuSTayasya tacchiSyairAryarakSitakSamAzramagapUjyapAdaibhinnadazapUrvavidbhiH, kvetyAhakAlikazrute dRSTivAde ca, durbalikApuSpamitrAderanugrahArtha, atrAryarakSitAnAmutpattiM vakSyati, tato nidvakaprastAva iti bhAvivastu| samudAyArthavyAkhyA // // 673 // apuhuttamAsi vairAjAvanti puhuttmaaro'bhihie|ke teAsiI kayA vA? psNgotesimuppttii||2775|| tumbavaNasannivesAo niggayaM piusagAsamallINaM / chammAsiya chasu jayaM mAUya samanniyaM vaMde // 2776 // jo gujjhaehiM bAlo Nimantio bhoyaNeNa vaasNte|nnecchh viNIyaviNao taM vairarisiM nnmNsaami||2777|| ujjeNIe jo jambhagehiM aannkkhiuunnthuymhio|akkhiinnmhaannsiyN sIhagiripasaMsiyaM vNde||2778|| jassa aNunnAe vAyagattaNe dasapurammi nayarammi / devehiM kayA mahimA payANusAriM namasAmi // 2779 // jo kannAi dhaNeNa ya nimantiojubvaNammigihavaiNA / nayarazmi kuplumanAme taM vairarisiM nmsaami||2780|| 4 jeNuddhariyA vijA AgAsagamA mhaaprinnaao| vaMdAmi ajavairaM apacchimo so suyaharANaM // 2781 // bhaNai ya AhiMDijjA jaMbuddIvaM imAi vijnyaae| gaMtuMca mANusaNagaM vijAe esa visao me // 2782 // bhaNai ya dhAreyavvA na hudAyabvA imA mae vijA / appiDDiyA umaNuyA hohiMti ao paraM anne||2783|| * SHAREHABHARAS
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryarakSi stotramAha-'tumba'ityAdi / Avazyaka dataH paramAryavairotpattiH // atha deviMda vizeSAva apuhutte aNiogo cattAri duvAra bhAsae ego| puhuyANuogakaraNe te attha tao u vocchinnaa||ni.773||8| AryarakSikoTyAcArya | 'apu' ityAdyuttaragAthAsambandhaH / tatrAdyasyotpattimabhidhitsuH stotramAha-'tumba'ityAdi / Avazyakasya mUlaTIkAto bhAva nIyaM, yAvadataH paramAryavairotpattiH // atha 'deviMdavaMdiehiM'ti, asyA mUlagranthagAthAyA abhismbndhnaarthmaaryrkssitsvaamyutptti||674|| | pradarzanArthamidamAha bhASyakAra:-'apuhatte'tyAdi gatArthA / pRcchati // 674 // kiMvairehiM puhattaM kayamaha tadaNaMtarehiM bhaNiyammi / tadaNaMtarehiM tadabhihiya gahiyasuttatthasArehiM / / 2785 / / haideviMdavaMdiehiM mahANubhAvahiM rakkhiyajehiM / jugamAsajja vibhatto aNuogoto kocuhaani.774|| mAyA ya ruddasomA piyA ya nAmeNa somdevutti| bhAyA ya phaggurakkhiya tosaliputtA ya aayriyaa||2787|| nijavaga bhaddagutte vIsuM paDhaNaM ca tassa puvvagayaM / pavvAvio a bhAyA rakkhiakhamaNehiM jaNao y||2788|| nAUNa rakkhiyajjo maimehAdhAraNAsamaggaMpi / kiccheNa dharemANaM suyaNNavaM pUsamittampi // 2789 // aisayakaovaogo maimehAdhAraNAiparihINe / nAUNamessapurise khettaM kAlANurUvaM ca // 2790 // sANuggaho'Nuoge vIsuM kAsI ya suyvibhaagennN| suhagahaNAiNimittaM na e ya sunighiyvibhaago||2791|| savisayamasaddahantA nayANa tammattayaM ca geNhantA / maNNaMtA ya virohaM apariNAmA'tipariNAmA // 2792 / / gaccheja mA humicchaM pariNAmA ya suhumaaibhubhee| hojA'sattA ghettuM na kAlie to nayavibhAge // 2793 // CRETARRECOLX
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAH vRttI vizeSAva 2 kAliyasuyaM ca isibhAsiyAiM taio ya suurpnnttii| savvo ya diTThivAo cautthao hoi annuogo||ni.|| AryarakSikoTyAcArya jaM ca mahAkappasuyaM jANi asesAiM cheyasuttAI / caraNakaraNANuogotti kAliyatthe uvgyaanni||ni.7774 ___ 'kiM vaItyAdi // spaSTArthA // ucyate-'deviMde'tyAdi // devendravanditairmahAnubhAgaiH rakSitAlikApuSpamitraM prAjJamapyati-- // 675 // // 675|| 4 gupilatvAdanuyogasya vismRtasUtrArthamavalokya yugamAsAdya pravacanahitAya vibhaktaH-pRthak pRthag vyavasthApito'nuyogaH, tata evaM 4 | kRtshcturdaa| 'mAtA yetyAdi 'mAtA yetyAdi tosaliputro ya vAyaNAyario, nijavaNetyAdi, sarva mUlaTIkAto bhAvanIyaM yAvad / durbalikApuSpamitro vindhyAya pravacanaM dadAti / atrAntare-'nAUNa'ityAdi gatArthA / 'aisa' ityAdi spaSTArthA / 'sANuggaho' ityAdi, sphuttaa|| kiM kAraNamityata Aha-'savI'tyAdi / 'apariNAmAH' avyAptigrAhakAH 'atipariNAmAH' ativyAptigrAhakA atipariNAmAta, kiM ? 'gacchejjetyAdi / mA bhUt mithyAtvaM gaccheyuH, pariNAmAnadhikRtya Aha-pariNAmAstu sUkSmAdibahubhedAn nayAn zrutvA bhaveyurazaktA grahItuM, tato na kAlike nayavibhAgo, na kAlike sUtramuccArita naigamAdibhiradhyavasIyate, sa cAya suyavibhAgo 'kAliye'tyAdi, spaSTA / / 'jaM cetyAdi, spaSTA / / etattu kAlikArthe upagataM, caraNakaraNAnuyogasyaiva madhya ityarthaH // evaM vihiyapuhuttehiM rakkhiyajehiM pUsamittammi / Thavie gaNimmi kira gohamAhilo paDiniveseNaM // 2796 / / so micchattodayao sattamao niNhavo smuppnnnno| ke anne chanbhaNie ? pasaMgaoniNhavuppattI // 2797 / / ahavA coei nayANuoganiNhavaokahaM gurvo| na hi niNhavatti? bhaNNai jao na jampanti nasthitti // 2798 // R-52-%OMna
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ nihnavAdhikAraH // 676 // na ya micchabhAvaNAe vayaMti jo puNa vayaMpi ninnhvi| micchAbhinivesAosa niNhaobahurayAi vva // 2799 // vizeSAva koTyAcA bahuraya paesa avvatta samucchA duga tiga abadviAceva / eesiM niggamaNaM vocchAmi jhaannupuvviie||778|| vRttau / vahuraya jamAlipabhavo jIvapaesA ya tiisguttaaoN| avvattA''sADhAo saamuccheaa''smittaao|ni.779| | // 676 // gaMgAo dokiriyA chalugA terAsiANa uppattI / therA ya goTThamAhila~ puTThamabaddhaM parUveti ||ni.780|| sAvatthI usabhapura seyavio mihile ullugaaNtiirN| purimaMtaraMji dasaura rahavIrapuraM ca nayarAiM ||ni.781|| | coddasa solasavAsocodasavIsuttaroM ya duNNi syaa| aTThAvIsA ya duve paMceva sayA ya coaalaa||ni.782|| hai| paMcasayA culasIo chacceva sayA navuttarI huti / nANuppattIe duve uppannA nivvue sesA ||ni.783|| se coddasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyasta nANassa / to bahurayANa diTThIsAvatthIe samuppannA (125mU.) jeThA daMsaNa jamAli'Noja sAvatthI tiNdgujaanne| paMcasayAya sahassaM DhaMkeNa jamAli mottaNaM(ni.116m. ___ 'eva'mityAdi / 'so' ityAdi // evaM taistasmin svagacche AcAryapadaniyukta kilAsau goSThAmAhilaH pratinivezena mathurAta | AyAtaH san mithyAtvodayAt saptamo nivaH samutpannaH, atha ke'nye SaT yenAyaM saptamaH ? iti bhaNite pareNa tadvaktavyatApratibaddhatvAtprasaGgato nivotpattiH, tatra ceyaM dvAragAthA-bahurae 'tyAdi // 'aha'ityAdi // athavA codayati codakA, uttaragAthAbhisambandha ROESCLAR
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivAdhi. vizeSAva kovyAcAya vRttI kAra // 677 // // 677 // | nArtha, kathaM tarhi gurava eva na nivAH 1, nayAnuyoganihavanataH, AryarakSitAdayo nivAH sUtroktArthAnyathAprarUpaNAjamAlivata, ucyate, apakSadharmoM hetuH, tathAhi-na guravo'bhidadhati-saMpati sUtreSu nayA na santyeva, zeSAnuyogatrayaM vA, viparItaM vA, api tu satyameva, sAdhvanugrahArtha yugakAlApekSaM sopAnapadikAnyAyena 'kAliyasuyaM ca isI'tyAdi, pratisUtramaNane tu mohasadbhAvAt, tamAtsamyagdRSTaya eva | guravaH, sUtroktArthazraddhAne sati vizeSArthasApekSakadezaprarUpaNAn, syAdvAdavAdisAdhuvana, jamAlistu nihnavo mithyAdRSTireva, sUtroktArthAzraddhAne sati mithyAbhinivezatastadviparyayaprarUpakatvAd boTikapitRvat, tathA ca 'bhannatI'tyAdi pacchaddhaM // tathA 'nye'tyaadi| na ya micchabhAvaNAe avaNeti-nihanuvate guravaH, yaH punaH padamapi, AstAM tAvat sarva, 'ninute' nigRhati, kathaM ?-mithyAbhinivezAt | mithyAdRSTiH, IdRgniruktatvAttasya, tathAhi-ninute bhagavadbhASitamarthamiti nivaH, pacAyaca kartari, sa ca mithyAdRSTiH, yata uktam"sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati nrH| mithyAdRSTiH sUtraM hi naH pramANaM jinAjJA ca // 1 // " bahuratAdivaditi dRSTAntaH / tatra- 'bahu'ityAdi / 'bahuraya'tti, ekasamayena-kriyAdhyAsitarUpeNa kila vastuno'nutpatteH prabhRtasamayaizcotpatteH bahuSu samayeSu ratA-AsaktA bahuratAH, dIrghakAladravyaprasUtiprarUpiNa ityarthaH / 'padesa'tti pUrvapadalopAjIvapradezAH pradezAH, tadyathA-mahAvIro vIra | iti, jIvaH pradezo yeSAM te jIvapradezAH nivAH, caramajIvapradezajIvaprarUpiNa ityarthaH / 'avvatta' ti uttarapadalopAdeva avyaktAsta| dyathA-bhImaseno bhIma iti, vyaktaM-sphuTaM na vyaktamavyaktaM mataM yeSAM te avyaktamatAH, saMyatAdhavagame saMdigdhabuddhaya ityarthaH / | 'samucchatti utpacyanantaraM sarvasyaiva tatparyAyatirobhAvAt sAmastyena prakaTa chedo vinAzaH samucchedastamadhIyate vidanti vA sAmucchedAH azvamitraprabhavAH / 'duga'tti ekasmin samaye dve kriye samudite dvikriyaM dvikriyamadhIyate vidanti vA dvaikriyA gaGgAbhavAH / 'tiga'tti
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva04 trairAzikAH, jIvAjIvanojIvabhedAstrayo rAzayaH samAhRtAstrirAzi tatprayojanaM yeSAM te trairAzikAH, rAzitrayakhyApakA ityarthaH / 6 nivAdhikoTyAcArya hai| 'abaddhikA cevatti spaSTaM jIvena karma, na skandhabandhabaddhaM, abaddhameSAmasti vidanti vetyabaddhikAH, spaSTakarmavipAkaprarUpakA iti hai kAra: | hRdayaM, eteSAM nirgamaM yathAkramaM vakSye / athavA 'sattete niNhayA khalu titthaMmi u vaDDamANassa' atra khaluzabdasta ete, boTikA drvy||678|| | liGgato bhinnA iti vizeSaNArthaH // sAmprataM ye yebhyaH samutpannAstAn pratipAdayannAha-'bahurayetyAdi / 'gaMgAo'ityAdi / / bahuratA // 678 // jamAlerAcAryAt prabhavo yeSAM te bahuratAH jamAliprabhavAH, jIvapradezAzca tiSyaguptAtsUreH, avyaktA ASADhAt, sAmucchedA azvamitrAt, gaGgAd dvaikriyAH, SaDulUkAtrairAzikAnAmutpattiH, sthavirAzca goSThAmAhilAH spRSTamabaddhaM prarUpayanti, karmeti gamyate 'puTThamabaddhaM parUvisu vA' | tatazca goSThAmAhilAt saMjAtA iti // yepUtpannAstadAha-'sAvatthI'tyAdi,aSTau nagarANi, aSTamaM sarvApalApinAmiti lAghavArthamuktaM, va kSyamANatvAd, bhagavataH samupajAtakevalasya parinirvRtasya ca kaH kiyatA kAlenotpannaH ? ityAha-'coda' ityAdi / 'paMca'ityAdi / | coddasa vAsA, solasa vAsA, tathA doNNi sayA coddasuttarA, tathA vIsuttarA ya do sayA vAsANaM, tathA aTThAvIsuttarA do sayA, paMca coyA-2 | lAI, paMca culasIyAI, chaNNavottarAI, atra ca dvAvAdyau codasahiM solasehiM ca varisehiM kevalajJAnotpatteH jAtAyAH samutpannau, zeSAstu 8 | yathoktakAlA nivRte bhagavatyutpannAH // sUcitamevArtha mUlabhASyakRt krameNa vyAcikhyAsurAha-'coisa ityAdi spaSTA // yathA ca | zrAvastyAmiyamutpannA tathA saGgrahagAthAmAha-'je?' tyAdi / kathAnakam___ kuMDapuraM nagaraM, tattha jamAlI rAyaputto bhAgavato bhagiNejjotti, se bhAriyA jeTThAi vA sudaMsaNAi vA agojjaMgIti vA, bhagavato duhiyA, so ya paMcasayaparivAro bhagavao samIve pacaio, bhagavato ceva AdeseNaM vIsu viharai, jeTThAvi sAhassiyaparivArA
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI 445 // 679 // pavvaiyA, ekkArasaMgI jAyA, jahA 'pannatIe', annayA jamAlI sAvatthIe nayarIe teMdugujjANe koTThae ceie samosaDho, tattha || nivAdhiH se aMtapaMtANucitAhAradoseNa rogo uppaNNo, na tarai nisaNNo acchiuM, to samaNaM bhaNiyAio-kareha lahu~ sejjAsaMthArathaM jA kAraH | NuvajjAmi, so'vi taM kAumAraddho, atrAntare dAhajvarAbhibhUtaH pAccha taM-saMstRtaM na vA? AyuSman !, so'pyAha-saMstRtamiti zrutvocthAyAzu ca jamAliH pazyati adyApi takaM saMstaramANaM vineyamahAya, tasyAtiruSA bhUri pralapana patitaH sa tatraiva Azvasya ca kSaNArddha // 679 // karmavazAt sa khalu cintayAmAsa-yakriyamANaM kRtamiti bhagavAn dideza tadalIkaM, tathAhi-'kajjamANe kaDe' ityAdiAlApakA vitathAH, pratyakSaviruddhatvAdazrAvaNazabdavat , na cAsiddho hetuH, arddhasaMstRtasaMstArAsaMstRtadarzanAt, kriyamANenAvyaktasiddhena kRtakatvadharmApanayanAdityarthaH, kintu ?, kRtameva kRtaM, evaM sa praguNIbhUto'pi tathaiva prarUpaNAM cakAra, bhagavanmatAnusArivRddhavAdibhizca vakSyamANopapattibhiH prajJApyamAno'pi yadA na samyagabhiprAyaM pratipadyate tataH kecittato vyAvRttya bhagavadantikaM gatavantaH, kecittu tatrAnugatAH, uktazca-"gardabhImapi yo druhyAnnaraH kenApi hetunA / tasyApi kuNDadhArI syAt , naraH kenApi hetunA // 1 // " sAvi piyadaMsaNA tathaiva DhaMkakuMbhakArasAlAe AvAsiUNa tassa baMdaNaTThA AgayA, taMpi taheva paNNavei, sAvi annaM maNussamahilAyaNaM paNNavei, tato NAyaM DhaMkeNa, annayA tahA pannavayaMtIe teNa saDDeNa AvAgAu aNNaomuhIe saMghADImajjhega agaNIkaNo pakkhitto, saMghADI Dajjhai, sA daTThagAhasAvaya ! saMghADI me daDDA?, sa Aha-maivaM brUhi, bhagavati ! smara svasiddhAtaM, evaM tayA mithyAduSkRtaM dattaM, pratikrAntA, evaM DhaMkega paMca sayA sahassaM ca jamAlI mottuM ummaggapaTTiyaM pahe pADiyaMti // atha tadupanyastahetostanmatAnupravezI bhASyakAraH pakSadharmatAM sisAdhayipurAi sakkhaM ciya saMthAro na kajjamANo kautti me jamhA / bei jamAlI savvaM na kajamANaM kayaM tamhA // 2808 // AvAgAu aNNaomuhAe ta evaM tayA mithyAduSkRta 11 tAM sisAdhayipurAi-4
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 680 // 680 // jasseha kanjamANaM kayaMti teNeha vijamANassa / karaNakiriyA pavannA tahA ya bahudosapaDivattI // 2809 // 18 jamAlipakSakayamiha na kajamANaM sambhAvAo ciraMtanaghaDo vv| ahavA kayapi kIrai kIrau nicaM na ya smttii||2810|| takhaMDane kiriyAvephallaMpi ya pubvamabhUyaM ca dIsae hotaM / dIsai dIho ya jao kiriyAkAlo ghaDAINaM // 2811 // nAraMbhe ciya dIsai na sivAdaddhAe dIsaha tadaMte / to na hi kiriyAkAle juttaM kajaM tadaMtammi // 2812 // therANa mayaM nAkayamabhAvao kIrae khapuSpaM va / ahava akayaMpi kIrai kIrau to kharavisANaMpi // 2813 / / niccakiriyAidosA naNu tullA asai ktttttrgaavaa| pucamabhUyaM ca na te dIsai kiMkharavisANaMpi ? // 2814 // paisamauppannANaM paropparavilakkhaNANa subahaNaM / dIho kiriyAkAlo jai dIsaha kittha kuNbhss?||2815|| annAraMbhe annaM kiha dIsau? jaha ghaDo pddaarNbhe| sivakAdao na kuMbho kiha dIsau so tadaddhAe 1 // 2816 // aMte ciya Araddhojai dIsai tammi ceva ko doso?| akayaM va saMpaha gae kaha kIrau? kaha va essammi?2817 paisamayakajakoDIniravekkho ghaDagayAhilAso si / paisamayakanjakAlaM thUlamai! ghaDammilAesi // 2818 // ko carimasamayaniyamo ? paDhamecciya to na kIraI kajaM / nAkAraNaMti kajaM taM cevaMtammi se sme||2819|| teNeha kajamANaM niyameNa kayaM kayaM tu bhayaNijjaM / kiMcidiha kanjamANaM uvarayakiriyaM va hojAhi / / 2820 // jaM jattha nabhodese atthuvvai jattha jattha samayammi / taM tattha vatthamatdhuyamatthuvvaMtaMpi taM ceva // 2821 // bahuvatthattharaNavibhiNNadesakiriyAikajakoDINaM / maNNasi dIhaM kAlaM jai saMthArassa kiM tattha ? // 2822 // KAREERRIALSORRC
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAA paisamayakajakoDI vimuhosaMthArayAhikayakatro / paisamayakajakAlaM kiha saMthArammi lAesi ? // 2823 // vizeSAva so ujjusuyanayamayaM amuNaMto na paDivajae jAhe / tAhe samaNA keI uvasaMpaNNA jiNaM ceva // 2824 // jamAlipakSakovyAcAryA tatkhaMDane 'sakkha'mityAdi / 'me jamhA' yasmAnmama 'sAkSAdeva' pratyakSamevedaM vRttaM, yaduta 'saMstAra' kambalAstaraNavizeSaH na kaja-* mANo kao-na saMstriyamANaH saMstRtaH, tamhA bei jamAlI-Na kajjamANaM kaDaM jAva na DajjhamANaM daDDU, tamhA kaDaM kaDetti vattavvaM si||681|| yA, NArao / apica-'jasseha' ityAdi, 'yasya' bhagavadAdervAdinaH 'iha' asmin jagati kriyamANaM kRtamityabhyupagamaH, kriyA // 681 // & kAlaniSThAkAlayorabhedAt , teneha vAdinA vidyamAnasya-abhiniSpannasyaiva sato dharmiNaH karaNAya-nirvartanAya kriyA-vyApArarUpA 'pratipannA' abhyupagatA syAt , tathA ca sati bahudoSapravRttiraGgIkRtA bhavet , kriyamANakRtAvinAbhUtatvAdvakSyamANadoSANAm / tathAhi-kaya' ityAdi / iha kRtaM na kriyamANaM bhavati, kajjamANaM kaDaM na hoi, kutaH 1-sadbhAvAt , kRtasyAstitvAdityarthaH, dRSTA |ntamAha-cirantanaghaTavaditi, cirantanagrahaNaM sAbhiprAya, bAdhAmAha-'ahavA kaDaMpi kIrai' atha cetkRtamapi kriyamANamityarthaH, tataH kriyatAM nityaM, kRtatvAt prathamasamaya iveti prathamadoSaH, na ca kriyAparisamAptiH, sarvadA kriyamANatvAd , Adisamayavat , kimetadeva doSadvayaM ?, netyAha-kiriyA' ityAdi / yadi kriyamANaM kRtaM tataH kriyAyAH-cakrabhramaNAdilakSaNAyA vaiyarthya syAd, aniSpanna | vyApArAbhyupagame etatsAphalyAt , prayogaH-sarvavastUnAM viphalAH kriyAH kRtatvAnniSpannaghaTavat , 'kajjamANaM kaDa'mityevaM kRtatvAtta- | sya, tasmAdakRtaM avidyamAnaM ca kriyata iti prakramaH, apica-evamadhyakSavirodhazcaturtha ityAha-puvvamabhUyaM ca dIsae hotaMti, yasmAcca | pUrva-mRtpiNDAvasthAyAM 'abhUtaM' avidyamAnaM 'dRzyate' vilokyate 'bhavat' utpadyamAnaM, pazcAd ghaTavastviti zeSaH, tathA yasmAcca -%D15
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamAlipakSa | tatkhaMDane * ghaTAdInAM kAryadravyANAM bhavatAM dIrghaH kriyAkAlo dRzyate-drAdhIyAn nirvartanakAlo lakSyate, kulAlAderbhavadbhirapIti zeSaH / tathA cavizeSAva koTyAcArya hai 'nAraMbhe ityAdi / na 'Arambha eva' mRtsaMharaNakriyAsamaya eva, bhavad dRzyate(kArya)ghaTo bhavadbhiH, tatraitatsyAd-uttarakAlaM dRzyate ityata Aha-na zivakAdyaddhAyAM, na zivakasthAzakozakuzUlAdyavasthAsamayeSviti bhAvanA, 'to' ti tasmAt 'nahiM naiva yukta kArya mutpattyA, kasmin kAle ? ityAha-'kriyAkAle' kriyamANAvasthAyAM, kiM kAraNaM ?, pUrvAparIbhUtatvAttasmin tasya, kiM tarhi 1, // 682 // // 682 // |'tadante' kriyA'nte-vyApArAvasAne yuktaM kArya, utpatyeti varttate, tasmAtpUrvamabhUtaM akRtameva kRtamiti jamAlivipratipannaH / atraivaM tasmin prarUpaNAM kurvati-'therANa'mityAdi / athavA''ptazrutajJAnasadbhAvAH sthavirAsteSAM 'mataM' abhISTaM nAkRtaM-abhUtamavidyamAnaM | || kriyate, abhAvatvAtvaSuSpavat , athavedamakRtamapi kriyate kriyatAM tataH kharaviSANamapi, asataH karaNanimittatvAt / apica sUre !-14 | 'nicce' tyAdi / 'asati' avidyamAnotpattau nityakriyAdidoSAH, AdizabdAdaparisamAptikriyAvaiphalyAdayo, nanu tulyAH-samA | AvayoH, kiM tulyA eva ?, netyAha-kaSTatarA vA, atyantAbhAvarUpatvAt kharaviSANa iva, vidyamAne tu paryAyavizeSaNAt syAdapi kriyA vyapadezo, yathA''kAzaM kuru pRSThaM kurviti, nAyaM kharaviSANe nyAyo'stIti / tathA ca-puva' ityAdi pacchaddhaM, yadi ca prAgasajjAyate | tataste-tava mRtpiNDAt kharaviSANamapi ghaTavat kasmAnna jAyate ?, nanu tayostasmAdyugapadutpattirbhavatu viparyayo vA na kizcidveti ?,| yaccocyate bhavadbhirapi-pradIrghaH kriyAkAlo dRzyata eva, tatrocyate, nanu tatrAsaMkhyeyApAntarAlakAryakodayaH pratisamayamanyAzcAnyAzceSad 4/ vijAtIyAH prArambhasamayeSveva niSThAnuyAyinyaH samAvirbhavantItyavabuddhyAmahe / tatazca-'patI'tyAdi gatArthA // yaccoktaM-'nAraMbhecciya | dIsaI' etadapi sthUrabuddhibhASitaM, yataH-'annAraMbhe ityAdi, spaSTA // yathA coktaM 'dIsai tadaMte' tatrAhu:-'aMteciya' ityAdi OMOM
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 683 // *** * puvvaddhaM spaSTam / apica-kriyAkAlaniSThAkAlAbhedadveSin ! 'akayaM ve' tyAdi, 'saMprati sampratisamaye vartamAnakriyAkAle 'akRtaM' aniSpannaM kathaM kriyatA ? 'gate' atikrAnte kriyAkAle kaha va essaMmitti, dRSTAnto'yaM, etaduktaM bhavati-yathA naiSyaH kriyAkA-15 * jamAlipakSa tatkhaMDane || lo'sya janako'nupakArakatvAt, evamatIto'pyasya janako mA bhUd, asambandhatvAt , tasmArikrayamANa eSa kRta iti, yadi cet kriyamANa | eva na kRtaH kva tarhi kRta iti vaktavyaM ?, kriyAvirAma iti cettasya prAgapyaviziSTatvAttadaiva kasmAnna kRto'bhUt ?, tatraitatsyAt-saMprati // 683 // samayaH kriyamANakAlaH anantarastu kRtakAlo, na ca kriyamANamastItyataH khalvakRtaM kriyate, ucyate, atredamasi praSTavyo-bhavato hi kArya kriyayA uta na kriyayA kriyayA cetkathaM sA'nyatrAnyatra ca kRtaM, nahi khadiraviSayasya chedanasya palAze chidiryuktA, vyadhikaraNatvAt , apica-evaM kriyoparame kRmitikRtvA kriyAkAlaH kAryasya pratyuta vighnahetuH syAt , tatazca kAraNamapyakAraNamiti virodhaH, akriyayA cet kriyAvaiyarthyaprasaGgaH, tatazca mumukSuNA bhavatA caityavandanAdi na kArya, tAmantareNaiva tatphalabhAvAt , Aha -yadyapAntarAle saMkhyeyAH kAryakoTyo gacchanti, kimiti mayA pradIrghaH kriyAkAlo'nubhUyate?, nahi dRSTe'nupapanna nAmeti, Ahustam-'paI'tyAdi spaSTaM, navaraM koTIgrahaNaM pAbhUtyopalakSaNam / 'ko crime'tyaadi|| Aha-yadi dIrghaH kriyAkAlastrailokye'pi na kasyacittatazca. | ramasamayaniyamo yena prathama eva kArya na bhavati, bhavati ca ghaTo'ntima samaye iti, tasmAnnUnamastyasau ?, ucyate, kArya hyakAraNaM na bhavati, taccAsya kAraNaM, ata eva samaya ityekasamayabhAvyasAviti / siddhAntasthitimRjupUtrAbhiprAyaM ca, yata AhuH-'te'ityAdi // teneha kriyamANaM niyamena kRtameva, tAvanmAtraniSpatteH, kRtaM tUttarapadaM bhAjyaM vikalpyaM, yataH kRtamiha kizcikriyamANaM varttamAnasamaye, ki|zcittu kRtaM uparatakriyaM, kRtArthatvAt , tadyathA-asAvevAdhunA ghaTaH / / atha dArzantikanirUpaNAyAM saMstArakavastvaGgIkRtyAmumevArthamAha ** ARRAHASHA *** -*
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ C vizeSAvaH kovvAcArya priyadarzanA bodha: // 684 // // 684|| SCREGALAA%%%AON 'jaMjatthe'tyAdi,akSaraghaTanA-yadatraM yatra nabhodeze pUrvApare yatra yatra samaye AstIryate tatra nabhodeze tatra samaye, tatra AstIryamANamapi tadeva | tatra ca AstIrNa tatra ca samaye, etaduktaM bhavati-AstIryamANamevAstIrNa yAvatsakalasaMstArAcchAdaniSpattiH, uparatavyApAralakSaNeti bhaavaarthH| evam-'bahu'ityAdi / vibhinnAzca te dezAzca vibhinnadezAH vibhinnadezeSu bahuvastrAstaraNakriyAH, AdizabdaH khabhedaprakhyApakaH, | tasya kAryakoTya iti samAsastasyAM yadi dIrgha kAlaM manyase, avicArakSamabuddhitvAt , tataH saMstArakasya-antyAstaraNakriyAkAlakhasattA| lAbhavataH kimAyAtaM ? yena svayaM naSTatvAdanyAnapi sarvajJavacanavikuTTanena nAzayatIti, tathA copAlambhaH-'paItyAdi gatArthA // 'so' | ityAdi spaSTA // piyadasaNAvi paiNo'NurAgao tammayaM ciya pavaNNA / DhaMkovahiyAgaNidavavatthadesA tayaM bhaNai // 2825 // sAvaya ! saMghADI me tumae daDDatti soviya tmaah| naNu tujjha DajjhamANaM daDDeti mao na siddhaMto // 2826 // daDDhe na DajjhamANaM jai vigae'NAgae va kA saMkA? kAle tayabhAvAo, saMghADI kammi te daDDA? // 2327 // ahavA na DajjhamANaM daDDa dAhakiriyAsamattIe / kiriyA'bhAve daDaM jai daDUM kina telokaM ? // 2828 // ujjusuyanayamayAo vIrajiNiMdavayaNAvalaMbINaM / jujjeja DajhamANaM daDaM vonuM na tujhapi // 2829 // samae samae jo jo desogaNibhAvamei Dajjhassa / taM tammi DajjhamANaM daDaMpi tameva tattheva // 2830 // niyameNa DajhamANaM dahUM daDUMtu hoi bhayaNijjaM / kiMcidiha DajjhamANaM uvarayadAhaM va hojAhi // 2831 // icchAmo saMyohaNamajjo ? piyadasaNAdao ddhNk| vottuM jamAlimegaM mottUNa gayA jiNasagAsaM // 2832 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 685 // 'piya' ityAdi / priyadarzanA'pi patyuranurAgatastaddarzanapravINA (pannA) satI DhaGkena bodhyamAnA DhaGkamuktavatI - 'sAvaye' tyAdi, sphuTArthA / atastatsiddhAntaM smArayati DhaGkaH-'daGka' mityAdi / Aye ! yadi dahyamAnaM na dagdhaM, yadi kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedo neSyate, tataH 'kAle' ci tato dAhakriyAkAle 'vigate' atikrAnte 'anAgate vA' aprApte vA 'kA zaGkA ?" kiMnimitto'yamupAlambhaH 1, na kiMnimitto'pItyarthaH, atItAnAgatayorasaccAd, ata evAha - 'tadabhAvataH' atItAnAgatadAha kriyA kAlAbhAvAt saGghATI kasminneva kAle mayA dagdhA ? etaduktaM bhavati - bhagavadvacanaM vA pramANIkarttavyaM, samastasaMghATIdAhottarakAlaM vopAlambho mAM deyaH / ' ahavA' ityAdi / atha cedAryAyA na dahyamAnaM dagdhaM, kiM tarhi 1, dAhakriyAparisamAptau dagdhaM, tribhuvanagurupitRvacanaparihAreNa vitathavAdisatkavacanaprAmANyAt, DhaGkaH pratyanubhASya dUSayannAha - yadi kriyA'bhAve dagghamAryAyAstataH daDuM kiM na telokkaM 1, dAhakriyA'bhAvasya saMghATItrailokyayoraviziSTatvAt / tasmAt - 'Dajjha' ityAdi / RjvI / tad bhagavati ! 'samae' ityAdi / dAhAsya- saMghATayAderyo yo dezo-yo yastanturyasmin yasmin samaye'gni bhAvameti tad dAhyaM taddezalakSagaM tasminnadhikRte samaye dahyamAnaM bhaNyate, tathA tadeva tasminneva samaye dagdhamapi bhaNyate, yata uktaM bhagavatyAM "DajjhamANe daDDe" ityAdi / 'niyameNe' tyAdi pUrvavat / tadevaM sA tena pratyAnItasanmArgacetanA prAha- 'icchAmo' ityAdi RjvI / prathamo nihnavaH / atha dvitIyavaktavyatAmabhidhitsurAha solasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa nANassa / jIvapaesiyadiTThI to usabhapure samuppaNNA // 2833 // rAyagihe guNasilae vasu codassaputrvi tIsagutto ya / AmalakappA nayarI mittasirI kUrapiuDAI ||2834|| pradezajIva nihnavaH / / 685 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya // 686 // 86 // CAME%EOS AyappavAyapuvvaM ahijamANassa tIsaguttassa / nayamayamayANamANassa dihimoho samuppaNNo // 2835 // pradezajIvaegAdao paesA no jIvo na ya paesahINo'vi / jaM to sa jeNa puNNo sa eva jIvo paesotti // 2836 // nihavaH guruNAbhihio jai te paDhamapaeso na saMmao jiivo| to tappariNAmociya jIvo kahamatimapaeso? // 2837 // 3 // ahava sa jIvo kiha nAimotti? ko vA visesaheU te?| aha pUraNotti buddhI ekkeko pUraNo tassa // 2838 // evaM jIvabahuttaM paijIvaM savvahA va tadabhAvo / icchA vivajao vA visamattaM savvasiddhI vA // 2839 / / jaM savvahA na vIsuMsavvesuvi taM na reNutellaM va / sesesu asaMbhUo jIvo kahamaMtimapaeso? // 2840 // aha desaova sesesu to'vi kiha savvahaMtime jutto| aMtami va joheU sa eva sesesuvi smaanno||2841|| neha paesattaNao aMto jIvo jhaa''impeso| Aha suyammi nisiddhA sesA na u aNtimpeso||2842|| naNu egotti nisiddho so'vi sue jai suyaM pamANaM te| sutte savvapaesA bhaNiyA jIvo na carimotti 2843) taMtU paDovayArI na samattapaDo ya samudiyA te u / save samattapaDao savvapaesA tahA jIvo // 2844 // evaMbhUyanayamayaM desapaesA na vatthuNo bhinnaa| teNAvatthutti mayA kasiNaMciya vatthumiha se // 2845 // jai taM pamANamevaM kasiNo jIvo ahovyaaraao| desevi savvabuddhI pavana sesevi to jIvaM // 2446 // jutto va taduvayAro desUNe na u paesamettammi / jaha taMtUNammi paDe paDovayAro na taMtummi // 2847 // iya paNNavio jAhe na pavajai so tao kao bajjho / tatto AmalakappAya mittasiriNA suhovAyaM // 2848 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 687|| bhakkhaNNa pANavaMjaNavatthaMtAvayavalAbhio bhaNai / sAvaya / vidhammiyA mhe kIsatti ? tao bhaNai saDDo // 2849 // pradezajIvanaNu tujjhaM siddhaMto pajjaMtAvayavabhittio'vayavI / jai saccabhiNaM to kA vihammaNA ! micchamiharA me ? // 2850 // 4 nihnavaH aMtAvayavo na kuNai samattakajjaMti jai na so'bhimao / saMvavahArAIe to tammi kao'vayavigAho 1 / / 2851 // aMtimataMtU na paDo takkajjAkaraNao jahA kuMbho / aha tayabhAve'vi paDo so kiM na ghaDo khapuSkaM va 1 / / 2852 // uvalaMbhavvavahArAbhAvAo natthi me khapuSva / aMtAvayave'vayavI ditAbhAvao vA'vi || 2853 // paJcakkhao NumANA Agamao vA pasiddhiratthANaM / savvapyamANavisayAIyaM bhicchattameva me / // 2854 // iya coya saMbuddho khAbhiyapaDilAbhio puNo vihiNA / gaMtuM gurupAmUlaM sasIsaparaso paDikato || 2855|| 'solasa' ityAdi, sphuTA / 'rAyetyAdi / rAyagihaM nagaraM, guNasilayaM cehayaM, tattha vasU Ayario codasaputrI samosaDho, tassa sIso tIsagutto nAma, so AyappavAyapubve imamAlAvagaM ajjhAi- 'ege bhaMte ! jIvapade se jIvei vattavvaM siyA ?, No igaTThe samaTTe, evaM do tinni jAva saMkhejjA, jAvegeNAviya padeseNa UNe no jIvetti vattavvaM siyA, jamhA kasiNe paDipuNNe logAgAsapadesa tullapadese jIveti vatva' mityAdi / evaM so ajjhAyaMto micchodayayo ciMtei - yadyevaM tatazvarama evAtmapradezo jIvaH, nozabdazva pratiSedhe, ato'pi udbhAvabhAvitvAjjIvazabdasya, sa cAcAryeNa vakSyamANopapattibhiH prajJApyamAno yadA na pratipadyate tadA kAussaggega ugghADio, evaM so appANaM pare ya buggAhemANo viharaMto AmalakappaM nagariM gato, tattha aMbasAlavaNe Thio, tIe nagarIe bhittasirI nAma samaNovAsao, teNa ya soNAo, jahesa niNhao, teNa saMkhaDie nimaMtio - tumae mama ajja saparivAreNANuggahabuddhIe AgaMtavyaM, tehiM kahiMci ||687 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 688 // // 688 // | icchiyaM, AgayA, upaviTThA ya, vihiNA bhAyaNaDhavaNANi, tato odaNAdiyA khaMDakhajjayavihI ANeUNa ya purao ThaviyA, ugghADiesu bhAyaNesu savvuparimapaesAo eka sitthaM oyaNassa deti, jAva caramassa vatthassa ega taMtU, tehiM NAyaM-koccayaM evaM pacchA bharehitti, tao se savvaM pariyaNaM vAhittA bhaNati-eha sAhavo vaMdaha, paDilAbhiyA mae ee, dhaNNo'haM kayatthotti, paDhai ya 'sAhUNa phAsudANeNe' tyAdi, tIsagutto bhaNai-sAvaya! vihammiyA mo, so bhaNati-sasiddhaMteNa mae tuma paDilAhiA, kAtra vidharmaNA ?, bhagavadvarddhamAnasvAmimatena yadi nAmavaM, nanu bhavatazvaramaM vastu pUraNatvAditi smaryatA, atrAntare sa sarvAtmanA saMbuddho micchAdukkaDaM dAUga AloiyapaDikkato jiNANAe viharaI // tathA cAha-'rAyagihe tyAdi / bhASyakAro vyAcaSTe-'A' ityAdi, sphuTAH, kA?, sUtre, taccedaM-'ege paese No jIvoM' ityAdi pUrvavat / atrAsya vyAmohanimittamAha-'egA' ityAdi / 'ja' yasmAt 'egAdao padesA Na ya jIvo | jAva Na egapadesahINopi' tataH pUraNapradeza eva jIvaH, zeSA na jIvAH, sarvapratiSedhavacanatvAnozabdasya / asya pratyuttaram-'guruNA' gAhA // bhavadabhimato'ntyapradezo'pi na jIvaH, AdyapradezapramANatvAdvitIyAdipradezavat // punarapi prasaGgamAha-'ahavetyAdi / atha cet sa sarvAntyapradezo jIvo nanu kathaM nAdyopi?, prayogaH-prathamapradezo'pi te jIvaH madhyadezatulyatvAdantyavat , syAdetad-apakSadharmoM heturityata Aha-'kovA viseso hetU'te-tava, sarvapradezAnAMtulyatAmaGgIkRtya, atha buddhirbhavataH-antyapradezo'pi vivakSito'saMkhyeyakasaMkhyAmAnapUraNo vartata ityayaM vizeSahetuH, natvevaM dvitIyAdaya ityataH sAdhanadharmavikalo dRSTAnta iti, ucyate, yadyevaM tata ekaikapra| dezaH pUraNaH-pramANAdhAyakaH, tasya vivakSitasvAsaMkhyeyakamAnasya tamantareNa tadaprAptisiddheH // tadevaM paurvAparyeNa prasAdhya punarapyaniSTA-6 pattimevAha-'eva'mityAdi 'evaM' uktena, pramANazuddhimArgeNeti bhAvaH, pratijIvaM jIvabahutvaM prAptaM bhavataH, atha cet pradezo
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradezajIva| nivaH // 689 // na jIvA ityataH sarvathA 'tadabhAva' jIvAbhAvaH, pradezAnAmajIvatvAt , athaivamapyantya eva jIvastata icchA bhavataH, tathA ca sati viparyavizeSAva0 yo'pi kasAna?,Adyo jIvo'nyastvajIvaH, viSamatvaM-kecana jIvAH kecana ajIvAH, sarvavikalpasiddhirvA niyamAbhAvAt / apica-antyakovyAcArya vRttI saMkhyApUraNapradezajIvavAdin ! 'ja'mityAdi punbaddha kNtthN| evaM sesesu asanbhUto jIvo kathamantyapradezaste jIvaH, tattulyeSvanyeSvabhAvAt / | 'ahaM' ityAdi // atha cedetaddoSabhayAt parikalpyate sesesu dezato jIvaH, carame tu sarvAtmanetyAkUtaM, ucyate, yadyevaM tataH kathaM 'sarvathA' // 689 // 8 savaiH prakAraiH antyapradeze yukto jIvaH, nanu tatrApi dezata eva, pradezatvAdAdyavat / 'aMtamityAdi, athavA'ntye pradeze jIvatvasA dhako yo hetuH pradezatvAdityAdirbhavataH sa eva pradezatvAdiH pUraNAdirvA hetuH zeSeSvapyAdhastyeSu 'samAna: tulyaH prasajati, tathAhi| 'neha' ityAdi / neha anto jIvo, padesattaNao, Adyapradezavat , evamAcAryeNAnumAne kRte 'Ahe'tyAdi, Aha codakaH-nanvevaM bhaNato bhavata Agamavirodho, yataH 'suyaMmi' sutte niSiddhAH zeSA jIvatvena, na svantyaH pradezo niSiddho jIvatvena, tasya hyanujJAnAt / | sUriH sUtrameva pramANIkurvannAha-'naNu'ityAdi // naNu suyaM pamANaM te-tava so'vi caramo sue niSiddho ceva, kiM kAraNamityAha-ekkottikaTu, tadabhiprAyamAha-sUtre sarve pradezAH paurvAparyeNa bhaNitAH jIvo, na carama eva kevala iti pramANam / taMtU ityAdi // ekastantuH samastaH paTo na bhavati paTopakAritvAttantvekadezavat, evaM naiko padezo jIvastadupakAritvenaikadezatvAt tantupaTavat-sarvapradezo jIvastadu| pakAritve paripUrNatvAtsamastatantupaTavat // 'evaMbhUya ityAdi // asya hyevaM dezAdikalpanA'vastu, tenaitadabhiprAyAdAha-saMpUNoM jiivH| 'jatI'tyAdi / athopacArAdantye sarvabuddhirna tu sarveSu, samAnam / apica-'juttoM ityAdi spaSTA // 'iya' ityabhiprAyaH, kathitameva / / 3 'bhakkha' ityAdi // naNu ityAdi ||n so'bhimato'ntyAvayavo'vayavI na samastASayavikAryAkaraNAdAdyAvayavavat / ata:-'antAva' PARANG KARACHAR
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya tRtIyo nisavaH vRttI // 690 // // 690 // ityAdi // 'antimeM tyAdi, punbaddhaM sphuTam / atha 'tadabhAve'pi' zItavAtatrANAdikAryAbhAve'pi paTo'sAvantyastantuH tataH kiM na ghaTaH paTaH khapuSpaM ca ? // 'uvalambhetyAdi / tathA 'bhe' bhavatAM mate'vayavI nAsti, upalambhAvabhAvAt khapuSpavat , tathA ekA| vayave'vayavI tiSThatItyatra dRSTAntAbhAvAcobhayasiddhyabhAvAdananvayaH / apica-paccakkha'ityAdi // iha keSAMcid arthAnAM prasiddhiH pratyakSataH, yatheha pradeze ghaTo, naivamatrehAvayave'vayavI, tathA keSAzcidanumAnAd, iha tu tannAsti sAdhakaM, apitu bAdhakamasti, ekAvaya| ve'vayavI jIva ityayathArtha, sarvapramANAtItatvAt kharaviSANavat, tathA keSAMcidAgamataH, atra tu sa nAsti, ato bhavatAmetanmithyAtvam // 'iya' ityAyuktArthA iti dvitIyo nihavaH // 2 // atha tRtIyaM nihavamAhacodA do vAsasayA taiA siddhi gayassa vIrassa / to avvattayadiTThI seyaviyAe samuppaNNA // 2856 // seyavipolAsADhe joge taddivasahiyayasUle ya / sohammanaliNigumme rAyagihe muriyabalabhadde // 2857 // guruNA devIbhUeNa samaNarUveNa vAiyA sIsA | sambhAve parikahie avvattayadihiNo jAyA // 2858 // ko jANai ki sAha devo vA? tona vaMdaNijotti / hojA'saMjayanamaNaM hoja musAvAyamamugotti ? // 2859 // theravayaNaM jai pare saMdeho kiM surotti sAhutti? / deve kahaM na saMkA ? kiM so devo na devotti ? // 2860 // teNa kahiyaMti va maI devo'haM svadarisaNAo ya / sAhutti ahaM kahie samANarUvammi kA saMkA? // 2861 // devassa va kiha vayaNaM saccaMti ? na saahuruuvdhaariss| na paropparaMpi vaMdaha jaM jANaMtAvi jayautti // 2862 // jIvAipayatthesuvi suhmvvvhiyvigitttthruuvesuN| accaMtaparokkhesu ya kiha na jiNAIsubhe saMkA? // 2863 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAtra0 koTyAcArya vRttau // 691 // tavvayaNAo va maI naNu tavvayaNe susAhuvittotti / AlayavihArasamio samaNo'yaM vaMdaNijotti // 2864 // jaha vA jidipaDimaM jiNaguNarahiyaMti jANamANAvi / pariNAmavisuddhatthaM vaMdaha taha kiM na sAhuMpi ? // 2865 // hoja na vA sAhuttaM jairUve natthi ceva paDimAe / sA kIsa baMdaNijjA 1 jairUve kIsa paDiseho ? | 2866 // assaMjayajairUve pAvANumaI maI na paDimAe / naNu devANugayAe paDimAe hoja so doso || 2867 // aha paDimAeN na doso jiNabuddhIeN namao visuddhassa / to jairUvaM namao jaibuddhIe kahaM doso ? / / 2868 / / aha paDimaMpi na vaMdaha devAsaMkAe to na ghettavvA / AhArovahisejjA mA devakayA bhavejja pahu / 2869 // kojAi kiM bhaktaM kimao ? kiM pANayaM jalaM majjaM / kimalAbuM mANikkaM kiM sappo cIvaraM doro 1 / / 2870 // kojAi kiM suddhaM ? kimasuddhaM ? kiM sajIvamajjIvaM ? / kiM bhakkhaM kimabhakkhaM ? pattamabhakkhaM tao savvaM / / 2871 / / jahaNAvi na sahavAso seo pamayAkusIlasaMkAe / hoja gihIvi jaitti ya tassAsIsA na dAyavvA // 2872 // na yaso dikkhevo bhavvo'bhavvotti jeNa ko muNai ? / corutti cAriutti ya hoja va paradAragAmittiH // 2873 // kojAi ko sIso ? ko va gurU ? to na tavviseso'vi / gajjho na yovaeso ko jANai saccamaliyaMti ? / / 2874 / / kiMbahunA savvaM ciya saMdiddhaM jiNamayaM jini~dA ya / paraloyasaggamokkhA dikhAeN kimatthamAraMbho / // 2875 // aha saMti jiNavariMdA tavvayaNAo ya savvapaDivattI / to tavvayaNAucciya jaivaMdaNayaM kahaM na mayaM 1 / / 2876 // jaI jiNamayaM pamANaM muNitti to bajjhakaraNaparisuddhaM / devaMpi vaMdamANo visuddhabhAvo visuddho u // 2877 // tRtIyo nihnavaH / / 691 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyo nihnavaH vRttI // 692 // vizeSAva jaha vA so jaiveso diTTho taha kettiyA surA anne / tubbhehiM diDhapuvvA ? savvatthApaccaoja bhe // 2878 // koTyAcArya hai chaumatthasamayacajjA vavahAranayANusAriNI savvA / taM taha samAyaraMto sujjhai savvo visuddhmnno||2879|| saMvavahAro'vi balI jamasuddhapigahiyaM suyavihIe / kovei na savaNNU vaMdai ya kayAi chaumatthaM // 2880 // nicchayavavahAranaovaNIyamiha sAsaNaM jiNiMdANaM / egayaraparicAo micchaM saMkAdao je ya // 2881 // // 692 // jai jiNamayaM pavajaha tA mA vavahAranicchae muyaha / vavahAranaucchee titthuccheo jao'vassaM // 2882 // iya te nAsaggAhaM muyaMti jAhe bahuMpi bhaNNaMtA / to saMghaparicattA rAyagihe nivatiNA nAuM // 2883 // balabhaddeNa'gghAyA bhaNaMti sAvaya ! vayaM tavassitti / mA kuru saMkamasaMkAruhesu bhaNie bhaNai rAyA // 2884 // ko jANai ke tunbhe ? kiM corA cAriA abhimaratti ? / saMjayarUvacchaNNA ? ajamahaM bhe vivAemi // 2885 nANakiriyAhiM najai samaNo'samaNo va kIsa jaannNto| taM sAvaya! saMdehaM karesi? bhaNie nivo bhaNai // 2886 // tubhaciya na paroppara vIsaMbho sAhavotti kiha mjjhN| nANakiriyAhiM jAyau corANavi kiMna tAsaMti? // 2887 // uvavattio bhayAo ya pavaNNA saccamayamasaggAhA / nivakhAmiyA'bhigaMtuM gurumUlaM te paDikkatA // 2888 // 'coddA'ityAdi spaSTA / / katham ?, seyaviyAe nayarIe polAse ujANe anjAsADhA nAmAyariyA samosaDhA, tesiM ca bahave sIsA 8 AgADhajoggaM paDivanA, tesiM ca sa evAyario vANAyario, anyasyAbhAvAt , so ya aNNayA rattIe hiyayasUleNa mao sohamme kappe naliANagumme vimANe devo uppaNNo, tao ohiM pauMjai, jAva pecchai taM sarIragaM, na ya evaM vuttaM sAhavo jANaMti, tAhe so taisiM sAhU SSSS%***COS
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 693 // |NamaNukampAe tameva sarIragamaNuSpavisittA puvvaM va uTThAvei, verattiyaM kareha, evaM teNa tesiM divvapyabhAveNa lahuM caiva sAriyA gADha jogA, tato so te bhaNai - khamaha bhante !, jaM mae ettiya kAlamaviraeNaM vaMdAviyA, te bhAMti - kimevaM bhaNaha 1, so bhaNai - ahaM amugadivase kAlagao, tumhaM cANukampAe avaiNNo, so khAmettA gato devaloyaM, te'vi taM tassa sarIragaM chaDDeUga ciMtenti-aho ettiyaM kAlamasaMjao vandio, tao evhipi AuttA bhavAmoti avyaktadRSTimAzritAH, jAhe ya therehiM pannavijetA naThiyA tAhe ugghADiyA, viharaMtA rAyagihe gayA, tattha moriyavaMsapasUo balabhaddo nAma rAyA samaNotrAsao, teNa AgamiyA jahA te ihamAgayatti, tAhe teNa gohA ANattAvaccaha guNasilagAo te ANeha, te bandhiUNamANIyA ranno purao, rAiNA ANattaM-sigdhamete kaDagamaddeNa mAreha, tao tahA pAraddhA saMtA bhAMti-bho rAjan ! zrAvakastvaM, so bhaNati - Na khamAmi cAriyANaM, te bhaNaMti-Na cAriyA, saMjayA vayaM, rAyA bhaNai - kaha saMjayA 1, avyattA ya, jeNa Na vandaha paropparaM, te lajjiyA saMbuddhA paropparaM nissaMkiyA jAyA / amumevArthamAha- 'seyavi' ityAdi // 'guru' tyAdi gatArthA / 'ko jANatItyAdi / ayaM matpratiyogI sAdhuveSadhAritvAt ko jAnAti kimayaM sAdhurdevo vA 1, asya deve'pyASADhe darzanAt 'to' tataH na vandanIyaH kazcit kiM kAraNamityAha mA bhUt 'hoja saMjayaNamaNaM 'asaMjayaM na vandejjA' ityAdivacanaprAmANyAd, anumatipratyaya karmabandhazca mA bhUt / ucyate- 'thera' ityAdi / atra tatsambodhanArthaM sthaviravacanaM, yadi bhavatAM pare sAdhutrepavAriNi sandehaH- kimayaM suraH sAdhuveSadhAritvAt ASADhavad AhozcitsAdhuH ?, tata eva hetorahamitra, tannanu deve - AcArye kathaM na zaGkA ?, kimasau devaH na deva ityevaM etaduktaM bhavati tatra kathaM nizcayo deva evAyamiti / 'teNe'tyAdi // syAt - devo'hamiti tenAkhyAte nizcayaH sa deva eveti, satyametat tenaivAkhyAtatvAd dayAdharmavAkyavat tathA devarUpadarzanAcca tatra tannizcayaH, evamatrApyevameveti tulyatAmAha, tRtIyo nihnavaH // 693 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya: vRttau // 694 // sAdhurahamevamanyena sAdhunA'nyasmai kathite samAnarUpAya kA zaGkA 1, sAdhurevAhaM tadveSadhAritvAdbhavAniva kathayatyasau, rUpaM ca dRzyata iti kasmAnna nizcaya ASADha iveti bhAvanA || 'deva' ityAdi / athavA devasya vacanaM kiM satyaM 1, devatvanizcayAt kimiti vA'sya tapasvinaH sAdhurUpadhAriNo vacanaM na satyamiti / 'na pa' ityAdi spaSTam || 'jIvA' ityAdi // yadi ca pratyAtmasaMvedyatvena saMnihite svayatitve bhavatAM bhrAntistato jIvAdItyAdyekavAkyatayA kaNThayA || 'tavva' ityAdi / syAnmatiH - arhadAdivacanAnna teSu saMzItiH, ucyate - nanu tadvacaneSvidamapyasti sAdhuvRttatvAt sAdhuvRttatvaM cAlayavihArasamitatvAd ayaM vandyaH // 'jaha vA' ityAdi // sarve sAdhavaH sarvairvandanIyAH pariNAmavizuddhahetutvAt jiNaguNarahiye jinendrapratimAvat / syAd asiddho'nvaya ityata Aha- 'hojja' ityAdi // yatirUpe tAvat sAdhutvaM prati sandehaH, pratimAyAM tu jinaguNAbhAve nizcaya eva, ataH sA jinendrapratimA vandyA bhavatAM, yatirUpe ca kimiti pratiSedho vandanasyeti vidhipratiSedhau viparItAviti gAthArthaH || 2666 // 'assaMjae' tyAdi // syAnmatiH - asaMyatarUpe vandyamAne pApAnumatiH, pratimAyAM tu sA na, ato na tau viparItAviti, ucyate 'naNu' spaSTam || 'aha' ityAdi // atha pratimAyAM saMnihitadevatAyAmapi jinadhiyA namasyato na doSo, vizuddhAntarAtmatvAt 'to' ityAdi spaSTam || 'aha' ityAdi spaSTam || aha ityAdi, atha tulyatvAt pratimAmapi na vandadhve devatAparigrahAzaGkayA tato na grAhyA AhArAdayaH, mA devakRtA bhaveyuH prasaGgazrAyam- 'ko' ityAdi // ko jAnAti kimidaM bhaktaM AhocitkRmayaH 1, atastasmin tathA saMdehAzrayaNenAjJAnika pakSAzrayaNAt, kimidaM pAnakaM jalamAhozcinmadyaM dravatvasyobhayAvyabhicArAt ityAdi lokavirodhaH || abhyupagamavirodhamAha - ' jatI' tyAdi / yatibhirapi saha saMvAso vaH zreyAna, pramadAkuzIlazaGkayA, ityAdi gAthAcatuSTayaM bhAvitArthaM prAyaH // 'aha saMtItyAdi // atha lokA " tRtIyo nihnavaH / / 694 / /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyo niGgavaH vRttI // 695 // vizeSAvakara bhyupagamavirodhau mA bhUtAmataH santi jinavarendrAH, tadvacanAca sarvasya paralokAdeH pratipattirucyate, 'to' ityAdi pacchaddhaM, to jai. kovyAcArya | vandaNayaM kahaM na mataM ?, mataM ceva, bhagavadbhiktatvAdAhArAdigrahaNavad gurUpadezAdivadvA / apic-'jiityaadi| yadi jinamataM vaH pramANaM to devaMpi vandamANo vizuddha eva vizuddhabhAvaH san , kiMviziSTamityAha-bAhyakaraNaparizuddhaM muniritikRtvA / anyena prakA reNAha-'jahe'tyAdi // yathA vA'sau ASADhadevo 'dRSTaH' vijJAto bhavadbhiH // 695 // , kiMviziSTaH ?-'yativeSI' pUrvAcAryaveSaviziSTa iti bhAvanA, tathA kiyanto'nye surA bhavadbhidRSTapUrvAH yena sarvatra sAdhuvarga 'apratyayaH' anizcayo bhavatAM ?, tyajyatAmayamasadgrAhaH / / upasaMhArAya gAthAtrayamAha, tasmAt-'chau'ityAdi // chamasthakAlacaryA sAdhoH 'vyavahAranayAnusAriNI' vyavahAranayAgresarA 'sarvA' samastA tAM tathAvizuddhamanAH san 'samAcaran kurvan zuddhyati, vizuddhamanaskatvAdeva, na cAyamanaGgaM, yataH-'saMvavahAro'vI'tyAdi // saMvyavahAro'pi balavAn , kuta ityAha-'yatyasmAt chadmasthasAdhunA zrutavidhinA azudamapi gRhItaM koveti na savaNNU-tyAjayati na kevalI, zrutAprAmANyaprasaGgAt , tathA vandate ca kadAcidabhinnaH san chadmastham / evam-'nicchayetyAdi / uktazca-'jatI'tyAdi, spaSTA, navaraM vyavahAraparityAge tIrthoccheda eva syAt, na cAsau sampratyapi kriyAvAn // 'iya te'ityAdi / / 'bala' ityAdi / 'ko' ityAdi / te AhuH-'nANe'tyAdi / 'tubha'mityAdi / 'nANakiriyAhiM NajaisamaNo'samaNova' pravacanAdezAd , uktazca-'Alae'tyAdi (1960) ata:-'kIsa' ityAdi, sphuTaM, nivo bhagai-bhavatAmeva mitho vizrambho nAsti sAdhava iti, kuto mama sa bhaviSyati ?, tasmAdvayApadayAmyahaM yuSmAn , ta AhuH-'nANakiriyAhiM jAyau te vIsaMbho, rAjA Aha-kiM corANaM te kRtrime na bhavataH ? / evam'uva'ityAdi spaSTA // iti tRtIyo nihvH|| atha caturthaM nihavamAha
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ % vizeSAva04 kovyAcArya hai vRttI caturthoM nihavaH // 696 // // 696 // bIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / sAmuccheiyadihI mihilapurIe samuppannA // 2889 // mihilAe lacchighare mahagiri koDina Asamitte ya / neuNiyaNuppavAe rAyagihe khaMDarakkhA ya // 2890 // neuNamaNuppavAe ahijao vtthumaasmittss| egasamayAivoccheyasuttao nAsapaDivattI // 2891 // uppAyANaMtarao savvaM ciya savvahA viNAsitti / guruvayaNameganayamayameyaM miccha na savdamayaM // 2892 / / na hi savvahA viNAso addhApajjAyamettanAsammi / saparappajjAyANaMtadhammaNo vatthuNo jutto // 2893 // aha suttAutti maI sutte naNu sAsayaMpi niddiDhe / vatthu davvaTThAe asAsayaM pajavaTThAe // 2894 // ettha'vi na savvanAso samayAivisesaNaM jaoabhihiyaM / iharA na savvanAse samayAivisesaNaM juttaM // 2895 // ko paDhamasamayanAraganAse bitisamayanArago nAma / na suroghaDo abhAvova hoi jai savvahA naaso||2896|| ahava samANuppattI samANasaMtANao maI hojaa| ko savvahA viNAse saMtANo? kiM va sAmaNNaM ? // 2897 // saMtANiNo na bhiNNo jai saMtANo na nAma sNtaanno| aha bhiNNo na kkhaNio khaNiovA jaina sNtaanno|| puvvANugame samayA hojana sA savvahA viNAsammi / ahasAna savvanAso teNa sa vA naNu khapuSkaM // 2899 / / aNNaviNAse aNNaM jai sarisaM hoi hou telokkaM / tadasaMbaddhaM va maI so'vikao smbnaasmmi?||2900|| kiha vA savvaM khaNiyaM viNNAyaM? jai maI suyaautti| tadasaMkhasamayasuttatthagahaNapariNAmao juttaM // 2901 / / na u paisamayaviNAse jeNekekakkharaM ciya pyss| saMkhAI yasamaiyaM saMkhijAI payaM tAI // 2902 // ERRORS50-5000-50105%
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya caturthoM nihavaH vRttau // 697 // // 697 // EASEANIMALSARL saMkhejapayaM vakaM tadatthagahaNapariNAmao hujjA / savvakhaNabhaMganANaM tadajuttaM samayanaTThassa // 2903 // tittI samo kilAmo sArikvavivakkhapaccayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAvaNA ya kA savvanAsammi 1 // 2904 // aNNaNNo paigAsaM bhottA aMte na so'vi ko tittI gaMtAdo'vi evaM iya sNvvhaarvocchittii||2905|| jeNaM ciya paigAsaM bhinnA tittI aocciya vinnaaso| tittIe tittassa ya evaM ciya svvsNsiddhii||3906|| pubvillasabvanAse vuDDI tittI ya kiMnimittA bhe? aha sAvi te'Nuvattai samvaviNAso kahaM jutto? // 2907 // dikkhA va savvanAse kimatthamahavA maI vimokkhtthN| sojai nAso savvassa to tao kiMtha dikkhAe 12908 | aha nico nakkhaNiyaM to savvaM aha maI sa sNtaanno| Na hatotti tao dikkhA nissaMtANassa mokkhotti // 29.9 // chiNNeNa achiNNeNa va kiM saMtANeNa samvanaTThassa? kiMva abhAvIbhUyassa saparasaMtANaciMtAe ? // 2910 // savvaM payaM va khaNiyaM pajate nAsadarisaNAutti / naNu ittocciya na khaNiyamaMte naasovlddhiio||2911|| iharAiucciya tao dIsejaMte va kIsava smaanne| savvaviNAse nAsodIsai aMte na so'nnattha // 2912 // aMte va savvanAso paDivaNNo keNa jduvlddhiio| kappesi khaNaviNAsaM ? naNu pajjAyataraM taMpi // 2913 // jesiM ca na pajjaMte viNAsadarisaNamihaMbarAINaM / tanniccanbhuvagamao savvakkhaNaviNAsamayahANI // 2914 // pajjAyanayamayamiNaM jaM savvaM vigamasaMbhavasahAvaM / davvaDhiyassa nicaM egayaramayaM ca micchattaM // 2915 / / jamaNaMtapajjayamayaM vatthu bhuvaNaM va cittapariNAmaM / ThiivibhavabhaMgarUvaM nicAnicAi to'bhimayaM // 2916 // ACCORRENORMANC%CE%*
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ catuthoM nihavaH vRttI // 698 // vizeSAva0 suhadukkhabaMdhamokkhA ubhayanayamayANuvattiNo juttaa| egayaraparicAe savvavyavahAravocchittI // 2917 // koTyAcArya na suhAipajjayamae nAsAo sabvahA mayasseva / na ya dabaTThiyapakkhe niccattaNao nabhasseva / / 2918 // jai jiNamayaM pamANaM to mA davvaTThiyaM paricayasu / sakassa va hoha jao tannAse sabvanAsotti // 2919 // iya paNNavio'vi jaona pavanai sokaotao bajjho / viharaMto rAyagihe nAuM to khaMDarakkhehiM // 2920 // // 698 // gahio sIsehiM samaM eehimaratti japamANehiM / saMjayavesacchaNA sajjaM savve samANeha // 2921 // amhe sAvaya ! jayao katthuppaNNA kahiM ca pvviyaa?| amugattha yeti saDDhA te vocchiNNA tayA ceva 2922 tumbhe tavvesadharA bhaNie bhayao sakAraNaM catti / paDivaNNA gurumUlaM gaMtUNa tao paDikaMtA // 2923 // 'cIsA' ityAdi // kathamityata ucyate-mihilAnagarIe ujANe lacchIharacetie mahAgiriAyariyANa koDiNNo nAma sIso Thito, tassavi sIso Asamitto, so ya aNuppavAe puvve niraNiya vatthu paDhai, tasya chinnaccheyaNayavattavyayAe AlAvago jahA-paDuppaNNaneraiyA vocchijissaMti jAva vemANiyA, evaM bitiyasamayAdisuvi" ettha tassa vitigicchA jAyA, jahA savve paDu-4 ppaNNasaMjayA vocchissaMti, evaM ca sukRtaduSkRtakarmavedanAbhAvaH, utpattyanantaraM niranvayanAzAt, sa evaM yadA vakSyamANopapattibhirapati| budhyamAnastathaiva prarUpayati tato ugdhADio, kaMpillapuraM gao, tatya khaMDarakkhA nAma samaNovAsayA suMkavAlA, tehiM Abhogio, 4 gahio ya, saparivAro mArijiumAraddho, te bhaNaMti bhIyA-amhehiM suyaM jahA tumhe saDDhA, tA ete pannaiyA vAvAeha, te bhaNati-je pavvaiyagA te vocchiNNA, niranvayanAzAt, smaryatAM svasiddhAntastasmAcaurA yUyaM, tehiM savvaM paDivannaM / Aha ca-'mihilAe' ityaadi| ANANCIACROACHER
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ catuthoM 'neuNa' ityAdi // azvamitrasyANupravAde pUrva naipuNyaM vastvadhIyAnasya pratisamayaM niranvayanAzapratipattirjAtA, ekasamayAdivicchedavizeSAvata koTyAcArya sUtrataH / tathAhi-'uppA' ityAdi pubbaddhaM / iha sarvameva vastUtpAdAnantaraM 'sarvathA' sarvAtmanA vinAzi, kutaH ?, satvAd ghaTavat, nivaH vRttau tathAhi-kUTanityatve kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirodha ityAdi bahuvaktavyametat, etatpratisamAdhAnAya guruvacanamatra, gururAhetyarthaH, etadekAntasamucchedanibandhanaM mithyAtvaM, ekanayamatatvAd ubhayasaMmataikanayamatAntaravat, 'na savvamayaM' ti na punaridaM sarvanayasaMmataM, // 699 // // 699 // anyanayanirapekSatayA''zrIyamANatvAdubhayaprasiddhanayamatAntaravadeva // tatraitatsyAd-idameva sarvanayasammatamityata Aha-'nahIM'tyAdi / nahi naiva sarvayotpAdAnantaraM vastuno vinAza eva yuktaH, kiM kAraNaM?, atrotpattigranthamAha-'addhA' ityekaH samaya saiva paryAyo'ddhAparyAyaH sa eva tanmAtraM tasya nAzastasmin, prathamasamayanArakatvaparyAyamAtrocchedAdityarthaH, enaduktaM bhavati-tannArakavastu yasminneva || samaye prathamasamayanArakatvenocchidyate tasminneva dvitIyasamayanArakatvenotpadyate'vatiSThate ca, kiMsvarUpasya ?-svaparaparyAyAnantadharmaNaH, dravyakSetrakAlabhAvApekSayeti bhAvanA / evaM sthite parAbhiprAyamAha-'ahaM' ityAdi / / atha matiH-AgamapramANAbAdhA, ataH 'suttAoM' tti sUtrAdutpatyanantaraM sarvasamucchedo yuktaH, ubhayoravigAnAt, vigAne ca bhavato'pi mithyAdRSTitvaprApteH / athAgamapariNAmanAbhijJaH sUriH pratipakSanayamAzrityottaramAha-nanu sUtre 'dravyArthatayA' acchinnacchedanayArthatayA vastu zAzvatamapi nirdiSTaM, ata evoktam-ekanayamatametaditi, mayA tu na tvayevAvadhAraNa kriyate yenAhamapi mithyAdRSTiH syAm // idAnImazvamitravyAmohasUtreNaiva tavyAmohanirdalanAyAha 'etthvii'tyaadi|| atrApi-'ekasamayotpannA nArakA vyavacchedaM yAsyantIti sUtre na sarvathA-sarvAtmanA niranvayanAzo-vyavacchedo 3/ gamyate zabdArthavidbhiH, kiM kAraNamityAha-samayAdivizeSaNopAdAnAta, kimuktaM bhavati ?-'paDhamasamayauppaNNA nArayA vocchijissaMti' ********* ***
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI caturthoM nihavaH // 700 // // 700 // prathamasamayanArakatvaparyAyeNa, evaM dvitIyasamayotpannA dvitIyasamayanArakatvaparyAyeNa, dravyArthatayA tu asaMkhyeyakAlavyavacchedinaH, ata uktaM-'etthavI'tyAdi, pacchaddhaM, itarathA paryAyAstikanayapakSe na samayAdivizeSaNaM yuktaM, tasya sarvanAzatvAd , avinAzidravyopAdhi| dvAreNa dvitIyatRtIyAdivyapadezapravRttiH / apica-'ko paDhama' ityAdi / 'jai savvahA viNAso' ti yadyekanayasamAzrayaNAt | sarvathA vinAzaH-sarvathA samucchedo'vabudhyate bhavatA tataH 'ko paDhamasamayanAragaNAse' ko paDhamasamayanAragasamucchede dvitIyasamayanArako nAma, pUrvasmAdatyantabhinnajAtIyaH, nanu kimasau na suraH?, ucyate, ghaTo vA'bhAvo vA kimasau na uppaNNo? 'dutiye'tyevamAdi, tasmAnnArakadravyAnvayavazAditthaM pATho yukto, nAnyatheti, tatraitatsyAt-prathamasamayotpanna nArakakSaNamaGgIkRtya sabhAgasaMtatyA dvitIyanArakakSaNa utpadyata iti kimatrApramANakena dravyAthaina? / Aha ca-'ahavetyAdi // atha cenmatibhavet-santAnataH-sabhAgasantativAsanAdvAreNa samAnotpattiH pratikSaNaM bhavakSayaM yAvat, mAdRzaistu sadRzAparAparotpattivipralabdhamatitvAnna samyagavadhAryate, atasta. thAvidhahetvantarasAmagrayantaHpAtitve sati visabhAgasantatyutpAde na manuSyacittakSaNotpAda iti kiM na yujyate ?, kaH santAnaH ?keyaM sabhAgasantatyutpattiH ? 'sarvathA' sarvAtmanA vinAze pAkcittakSaNasyeSyamANe, kimamUlaM pravartate ?, ekasya santAnavyapadezAbhAvAta pUrvAparAvadhyabhAvAt, kiMvA sAmAnyaM ?, niranvayanAzavAdinaH, anekavyaktayAzritatvAttaspeti / amumevArthamAha-saMtANItyAdi / | santAnibhyo na bhinno yadi santAnastato'sau na nAma santAnaH, santAnibhyo'nantaratvAt santAnikhAtmavat, atha bhinno'sau | tebhyastato na kSaNikaH tebhyo, bhinnatvAdAkAzavat, tato'bhyupagamavirodhaH, 'sarva sat kSaNika miti vacanavirodhAt, yadi cetkSaNiko'sAviti tato nAsau santAnaH, kSaNikatvAtsantAnivat, na cAkAzasyAsacaM tatkAryasiddhatvAdvijJAnavata, tasmAdyaduktaM 'ko paDhama' ityA R-4LR-ASCARE
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ CROLA caturthoM nihavaH SCRECOGRA // 701 // yetat pratiSThApitam // punarapyetadevAha prakArAntareNa-'pubbA' ityaadi|| iha pUrvaparyAyAdhArasyottaraparyAyAnugame sati 'samatA bhavet | vizeSAva0 sAdRzyaM syAt, sA cAnugatiH sarvathA vinAze na, ataH kena sadRzaH?, atha sA samatA iSyate na tataH sarvanAzo'nvayinaH kasyacidamyukoTyAcArya vRttI pagamAt, atha sarvathocchede'pi sabhAgasantataH samatA'bhimanyate, ucyate-'tena pUrvakSaNena 'sadRzaM' tulyaM khapuSpaM anvayAbhAva syAvizeSAt, tathA ca-'aNNa' ityAdi / 'anyavinAze' prAgbhavakSaNavinAze 'anyat' anantarakSaNabhAvi yadi sadRzaM bhvtiitybhyu||701|| | peyate tannanu bhavatu trailokyaM tatsadRzaM, tadanvayAbhAvAt taduttarakSaNavat, na ca trailokyaM tatsadRzaM bhavati, dRSTeSTavirodhAt, syAnmati| bhavataH trailokyaM prAkkSaNasyAsaMbaddham-apratyAsannamucyate, asAvapyasaMbaddhaH, kutaH?, sarvathocchede'nvayyabhAvAdityabhiprAyaH // api|ca paryanuyuJjamahe bhavantam-'kiha vA' ityAdi / kathaM sarva kSaNikamiti jJAnaM bhavatAM, zrutAcet ucyate-tat zrutajJAnaM na yuktaM bhavataH, 8| kutaH? ityAha-'asaMkhyeyasamayasuttatthagahaNapariNAmao' asaMkhyeyasamayasUtrArthagrahaNapariNAmaparisamApteH, etaduktaM bhavati-asaMkhyeya-18 samayacittAvasthAna idaM jJAtuM zakyate / 'na u'ityAdi / natu pratisamayasamucchede zrutopayogo bhavati, kAraNamAha-'jeNa padassa'tti yena kAraNena padasyAkSaravatvena sAvayavatvAdekaikamakSaramasaMkhyeyasamayagrAhyaM, tAni cAkSarAgi saMkhyeyAni samuditAni santi padamityucyate, 12 tataH- 'saMkheja' ityAdi / saMkhyeyapadaM vAkyaM, tataH punastadarthagrahaNapariNAmAd bhavetsarvakSaNabhaGgaparijJAnaM, taccAyuktaM samayanaSTasya vida jJAnasya / apica etaccAyuktaM kSaNabhaGgavAdina ityAha-'tittI tyAdi / 'tRptiH dhrANiH 'zramaH' khedaH 'kilAmo klamo | glAnirityarthaH sAdRzya-sAdharmya vipakSo-vaidhayaM pratyayaH-pratItiH, AdizabdaH svabhedakhyApakaH, 'adhyayanaM' granthAbhyAsaH 'dhyAna' Alambanasthairya 'bhAvanA' vAsanA-punaH punastakriyAbhyAsavRttiH, etAni sarvANi sarvanAze na yujyante, tatazca lokAgama A G ANICALCON CARASGRECAR
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 702 // virodhAt / etAnyeva vibhAvayiSurAha - 'aNNa' ityAdi / 'grasu glasu adane ' grasanaM grAsaH, kavalaprakSepa ityarthaH tadiha bhoktA devadattaH 'pratigrAsaM kavalaM kavalaM prati anyaH anyazca bhavati kSaNikapakSe, ante kriyAyAH asAvapi bhoktA nAsti, bhujerabhAvAt, ato'| ntyagrAse kSipte kA tRptiH 1, kasya vA tRptiriti, ekena tRptyabhAvAt tathA ca prathamagrAsabhoktA dvitIyagrAsabhokturanyaH bhinnavizeSaNatvAt snAtRjJAtRvat, tatazcAdhastyAnyabhukte'nyasya tRptirutkarSamabandhAyAtA na prApnoti, avasthitaikatattatsaMskAratvAttasyAH / codakaH'jeNa' mityAdi / yata eva grAsaM prati bhinnA tRptiH anyAnyadhANiH ata eva vinAzaH - ata eva sarvathA samucchedaH pUrvapUrvatRptimatastRptasya, bhokturvAsanAbale netyAkUtaM, tathA evameva 'sarvasaMsiddhiH' zramAdisiddhiH, viziSTAt kAraNAt viziSTatarAdikAryotpatteH, ato na saMvyavahArocchedaH, ucyate- 'puccI' tyAdi // yadyevaM 'to' tataH pUrvasya kSaNasya sarvathA nAze 'vRddhiH' IpattRptyupacayaH, 'tRptizca' nirautsukyatA ca | 'kiMnimitta ?' kiMkAraNeti vaktavyaM ?, pUrvapUrvottaravAsanAkRtA cenna, tasyAstadanarthAntaratvena tannAze nAzAt, atha jJAtA uttarottarabhAvinaH kSaNAn anuvarttata eva - yAtyeva yadyevaM sarvavinAzaH kathaM yuktaH, nanu bhoktRdravyasyAdyakavalAhita tRptilavAvigame no taratRptivizeSotpAdo yukto bhavato'pIti / 'dI' tyAdi / athavA sarvocchede dIkSA kimarthaM bhavataH, nanvevamaphalA dIkSA'pi, abhAvaphalatvAt bandhyAvi vAhanavat, atha cenmati:- vimokSArthaM mama sarvasamucchedanavAdino dIkSetyato 'siddho heturiti, ucyate-sa mokSo'vinAzo vA bhavedvinAzo veti dvayI gatiH, avinAzazcedabhyupagamavirodhaH, nAzazcettata Aha-sa mokSo yadi nAzo - yadyabhAva ucyate tatastavAsau nAzaH sarvasya prayatnamantareNAvazyaMbhAvIti dIkSAvaiyarthya, abhAvatAyAM ca mokSasya nAsiddho heturiti / 'aha' ityAdi / atha manyase - kutaH sato - sattApattiriti nityo'sAviti, tataH sarvaM kSaNikamityabhyupagamahAniH atha cenmatiH - svasantAnaH paJcaskandhAtmako na hato, niHsantA caturthI nihnavaH // 702 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0. koTyAcArya vRtau // 703 // nasyaiva mokSa iti tasmAnna dIkSAvaiyarthyamiti / ucyate- 'chI' tyAdi // savvahA naTThassa saMtANega chinneNa achiNoNa vA kiM yena dIkSA | saphalepyate ?, kiMvA tathAbhUtasyAyaM svasantAno'yaM parasantAno'yaM chedyo'yamacchedyo'yaM ca na 1, naivaM vandhyAsutasya vyApAro bhavati, mUlavinaSTatvAdityabhiprAyaH / prakArAntareNa dUSagamabhidhitsuH pUrvapakSayati- 'savva' mityAdi / savvaM khaNiyaM paaMte NAsadarzanAt, payovat, uktaJca - " pratikSaNamayaM kAyaH 0" ityevamAdi, ucyate, nanu kSaNikaM sarva paryante nAzadarzanAt payovaditi dharmasvarUpaviparIta| sAdhano viruddhaH // bAdhAmAha - 'iharA' ityAdi || 'itarathA' pratikSaNavizarArutve prathamasamayAdevAsau nAzo dRzyetAMta iva, athavA kimiti paurvAparyeNa samAne nAze asau anta eva dRzyo, nAnyatrAdimadhyAdiSu / athAnyatarAsiddha hetucodanena svapakSasiddhimAha| 'aMte' ityAdi || ante ca sarvanAzaH pratipannaH kena devAnAMpriyasya pratiyogitrAdinA ? 'yadupalabdheH' paryantanAzadarzanAt kalpayasi kSaNavinAzaM - samarthayasi kSaNavizarArutvaM jagato, nanu tadapyante nAzarUpaM paryAyAntaraM varttate, pradIpAdeH prathamadvitIyAdisamayeSviva // | atha paryantanAzamapyabhyupagamyAha- 'jesiM ca' ityAdi spaSTA // na cAkAzaM nAstIti, lakSaNasiddhatvAd ghaTavat, tasmAt - 'pajAe'tyAdi | spaSTA // sakkassa veti zAkyasyeva yAvaccaturthaH / iti caturtho nihnavaH / atha paJcamaM nihavamAha| aTThAvIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / dokiriyANaM diTThI ullugatIre samuppaNNA // 133 // naikheDajaNavaulluga mahagiri dhaNagutta ajjagaMgeya / kiriyA do rAyagihe mahAtavo tIramaNiNAge // 134 // naImullugamuttarao sarae sIyajalamajjagaMgassa / surAbhitattasiraso sIosiNaveyaNo bhayao // 2926 // paMcamo nihnavaH // 703 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya paMcamo nivaH // 704 // // 704 // ARRABASSASSI laggo'yamasaggAho jugavaM ubhayakiriovaogotti / jaM dovi samayameva ya sIosiNaveyaNAo me // 2927 // taratamajogeNAyaM guruNA'bhihiotumaM na lakkhesi / samayAisuhumayAomaNo'ticalasuhumayAo y||2928|| suhamAsucaraM cittaM iMdiyadeseNa jeNa jaMkAlaM / saMbajjhai taM tammattanANaheutti no teNa // 2029 // uvalabhae kiriyAo jugavaM do duurbhinnnndesaao| paaysirogysiiunnhveynnaannubhvruuvaao||2930|| uvaogamao jIvo uvaujjai jeNa jammi jaMkAlaM / so tammaovaogo hoi jahiMdovaogammi // 2931 // so taduvaogamettovauttasattitti tassama ceva / atyaMtarovaogaM jAu kahaM keNa vaM'seNaM ? // 2932 // samayAisuhumayAo manasi jugavaM ca bhinnkaalNpi| uppaladalasayavehaM va jaha va tamalAyacati // 2933 // cittaMpi diyAI samei samamaha ya khippacAritti / samayaM va sukasakkulidasaNe savvovaladviti // 2934 // savvediovalaMbhe jai saMcAro maNassa dullkkho| egeMdiovaogaMtarammi kiha hou sullakkho ? // 2935 // annaviNiuttamaNNaM viNiogaM lahai jai maNo teNa / hatthipi ThiyaM purao kimaNNacitto na lakkhei ? // 2936 // viNiogaMtaralAbhe va kiMttha niyameNa? to samaM cev| paivatthumasaMkhejANatA vA jaM na viNiogA ? // 2937 // bahubahuvihAigahaNe naNUvaogabahuyA sue'bhihiaa| tamaNegaggahaNaM ciya uvaogANegayA natthi // 2938 // samayamaNegaggahaNaM jai sIosiNadugammi ko doso?| keNa va bhaNiyaM doso? uvaogaduge viyAro'yaM / / 2939 / / samayamaNegaggahaNe egANegovaogabheo ko?| sAmaNNamegajogo khaMdhAvArovaogo vva // 2940 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRcau 1190411 skhaMdhAro'yaM sAmaNNamettame govaogayA samayaM / pahavatthuvibhAgo puNa jo so'Negovaogatti // 2941 // teciya na saMti samayaM sAmaNNANegagahaNamaviruddhaM / egamaNegaMpi tayaM tamhA sAmaNNabhAveNaM // 2942 // usiNeyaM sIyeyaM na vibhAgeNova ogadugami / hojja samaM dugagahaNaM sAmaNNaM veyaNAmettaM ||2943 // jaM sAmaNNavisesA vilakkhaNA tannibaMdhaNaM jaM ca / nANaM jaM ca vibhinnA sudUra ovaggahA'vAyA // 2944 // jaM ca visesannANaM sAmannannANaputrvayamavassaM / to sAmaNNavisesannANAI negasamayammi ||2945 // hoja na vilakkhaNAIM samayaM sAmaNNabheyanANAI / bahuyANa ko viroho samayammi visesanANANaM ? // 2946 // lakkhaNabheyAocciya sAmaNNaM ca jamaNegavisayati / tamaghettuM na visesannANAraM teNa samayammi // 2947 || to sAmannaragahaNANataramIhiyamavei tabbheyaM / iya sAmannavisesAvekkhA jAvaMtimo bheo || 2948 // iya paNNavio'vi jayA na pavajjai so tao kao bjjho| to rAyagihe samayaM kiriyAo do parUveMto // 2949 // maNinAgeNAraddho bhaovavattipaDiyohio vottuM / icchAmo gurumUlaM gaMtUNa tao paDito / / 2950 // 'aTThAvIsA' ityAdi // kathaM ?, ullugA nAma naI, taduvalakkhio jaNavaovi so ceva, tIse ya NatIye tIre egaMmi kheDaTThANaM | vitiyammi ullugAtIraM nagaraM, anne taM caiva kheDaM bhaNati, tattha mahAgirIgaM sIso dhaNagutto nAma, tassa sIso gaMgo nAma Aya| rio, so tIse NatIe pubvime taDe, AyariyA se avarime taDe, tao so sarayakAle AyariyavaMdao jAi, so ya khallADo, tao tassa tamullugaM nadiM uttaraMtassa sA khallI uNheNa Dajjhai, heTThA ya sIyaleNa pANieNa sIyaM, tato so ciMtei - sue bhaNiya-egA paMcamo nihnavaH // 705 / /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 706 // kiriyA veijjai-sIyA vA usiNA vA, ahaM ceyAo do'vi kiriyAo vedemi, ao duTTu bhagavayA bhaNiyaM, yugapatkriyAdvayavedanAt, na ca dRSTe'nupapannaM nAma, tAhe uttariUNa AyariyaM vandittA uggAhei, AyariyA bhaNati mA ajo ! evaM pannaveha, kAlasya saukSmyeNa | bhedAnubhavasya durlakSyatvAt, samayamanasoratyaNIyastvAt utpalapatrazatavyatibhedavat, tato appaDivaJjanto ugghADio hiMDanto rAyagihaM gao mahAtavotIrappabhe pAsavaNe, tattha maNinAgo nAma nAgo, tassa cetie Thio, so tattha parisAmajjhe evaM paNNavei, tato maNinAgeNa bhaNiya- are duTThasehA ! kIsa evaM pannavaNaM pannavesi ?, ettha caiva ThiteNa bhagavayA vAgariyaM-jahA egaM kiriyaM vedei, to chaDDehi eyaM gAhaM, mA te vivAessaM, tato vihiNA paDikkanto / tathA cAha-'naI'tyAdi gatArthA || 'nadI' tyAdi sphuTArthA // 'laggo' ityAdi || AryagaGgasya lagno'yamasadgrAho, yaduta - sarvo'pi prANI yugapadubhayakriye vedayate, 'yat' yasmAt 'me' mama dve api zItoSNavedane samakaM, evaM sarvo'pi yugapadviruddhakriye vedayate, ekakAle ubhayorvedayitRtvAdahamiva pAdazirogatazItoSNavedanayoH // gururhetorapakSadharma tAmAha - 'tara' ityAdi / guruNA'bhihitaH - 'ayaM' ubhayAnubhavaH 'taratamayogena krameNa, na tu yaugapadyena, Aha-uktaM nahi dRSTe'nupapannaM nAmeti, Aha- 'tumaM na lakkhesi' tvaM na lakSayasi kramAnubhavaM, tayorhetumAha - samaya truTilavAdInAmatisukSmatvAt manasacAticalasUkSmatvenAzusaJcAritvAt tasmAdasiddho hetuH / itazvobhayorekakAlavedayitRtvamasiddhamityAha- 'muhumetyAdi // cittaM mano'ntaHkaraNamiti paryAyAH, tatkiM viziSTamityAha-sUkSmaM, tathA''zucaraM ca tatra sUkSmaM manodravyavargaNApracitatvenAtIndriyatvAt na | laukikAnAmivANumAtratvAdaNIya ityarthaH, AzucaraM tu zIghracAritvAt bahirnissaraNAbhAvena svazarIrendriyadvAreSu kramopayogahetutvAt, tatazca yena yena nirvRtyupakaraNadravyendriyapradezena yasmin 2 kAle saMbadhyate - sAhacaryamAtraM pratipadyate tasmin 2 kAle tatkimityata paMcamo nihnavaH // 706 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivaH // 707 // Aha-taMti tadantaHkaraNaM 'tanmAtrajJAnahetuH' pratiyogendriyopalabdhimAnahetuH, itizabdo vAkyaparisamAptyarthaH, yena caivaM tena kivizeSAva0 mityata Aha-'No te' ityAdi, teNa jugavaM do kiriyAo Novalabhate upalabdhA, prayogaH-pAdazirogatazItoSNavedane na yugapadvedayate, koTyAcArya vRttI bhinnadezatvAd ujayantazatruJjayazikharasparzanAdvayavadityasiddho hetuH| apica-'uva' ityAdi / sarvAtmapradezairupayogAtmako jIvaH, sa ca upayujyate' dattAvadhAno bhavati yenopakaraNendriyadezena yasmin yugapatsaMnihite'pi viSaye zIta uSNe vA yaM kAla raatraa||707|| vani vA 'saH' jIvaH 'tanmayopayogo bhavati' uSNakA(zItoSNAnyatarArthopayogAtmaka eva bhavati, nAnyopayogo'pi, tAvanmAtrIpakSINazaktikatvAt , udAharaNamAha-yathendropayukto mANavaH tanmayopayoga eva, nAnyopayogAtmako'pi / Aha ca-'so' ityAdi spaSTa, 'keNa vaM'seNaM'ti ekaatmprdeshopyogaanurodhitvaadvyvinH||praaguktN prayogeNAha-'samayA'ityAdi / bhinnakAlavedyamapi kriyAdvayaM yuga padiva manyase, samayAdisUkSmatvAdutpalapatrazatavyatibhedamiva alAtacakrabhramaNakriyAmiveti, kadAcit kazcidabhidadhyAd-yugapadeva manaH &| paJcendriyAdhiSThAtR bhaviSyatIdamAzaDkyAha-'cittaMpI'tyAdi // ihAntaHkaraNamapi 'sama' ekakAlaM nendriyANi 'sameti' adhi SThayAtiSTha)ti-aha ya samayaM va savvovaladdhI paDibhAsai, kiM kAraNaM , atropapattimAha-kSipracArItikRtvA, dRSTAnta ucyate-yathA zuSkazaSkulIdazane yugapatsarvendriyopalambhaH, na ca tattathA, AzusaMcAritvAnmanasa iti, evaM ca kRtvoktaM-yugapajjJAnAnutpattirmanaso liGgamiti / evam-'sabve' ityAdi / yadoktena vidhinA sarveSAmindriyANAM bhinnopayogena bhavetsaMcAro durlakSyo yadi nAma tannanu 'ege' | tyAdi spaSTaM, durlakSa ekendriyopayogakAlabhedaH sUkSmatvAt paJcendriyopayogakAlabhedavat / apica-'annavI'tyAdi spaSTA, navaramanyacchItamuSNaM ceti / athavA-'viNI'tyAdi // viziSTo niyogo viniyogaH manasaH sUryagabhastiparitapyamAnaziraHprAntadeze praNidhAnaM ROLORCA ORN ARRRRRRE5CAR
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva: koTyAcArya vRttau // 708 // ** tasmAdviniyogAt, jalAvagAhipAdatale'pi praNidhAnaM viniyogAntaraM tasya lAbhaH - praptirabhyupagamo viniyogAntaralAbhaH tasmin samaye ekasya kathaM manasaH 1, viruddhArthAdhigantRtve vA kimatra 'niyamena' parigaNitakriyAnubhavalakSaNena 1, na kiJcidityarthaH, tata evaM sthite prativastu aGgIkRtya jalarasAdilakSaNamasaMkhyeyA anantA vA yanna viniyogA bhavanti manasastatra ko hetuH 1, etaduktaM bhavati - evamasyopayoga bahulatA'pyastviti / codaka Aha-iSyata eva - 'bahu' ityAdi // nanu sUtre bahUnAM bahuvidhAnAM ca grahaNe upayoga bahutA'bhihitA, tasmAdevamapi siddhasAdhyatA, na punarbAdheti etatparijihIrSayA sarirAha - tad bahUnAM bahuvidhAnAM ca grahaNaM 'aneka grahaNameva ' | sAmAnyAvagrahaNameva tadityarthaH, vyavacchedArthamAha-upayogAnAM anekatA tatra nAsti, apAyasya akrameNAjAyamAnatvAt teSAM ca bhinnalakSaNatvAdityabhiprAyaH / tRtIyapAdamadhikRtyAha codakaH - 'samaya' ityAdi / yadyekasmin samaye'nekeSAM svalakSaNAdibhinnAnAM grahaNaM tataH zItoSNadvayavedane ekasmin samaye gRhyamANe ko doSaH ?, ucyate- kena vA bhaNitaM doSaH 1 vedanAmAtre vedyamAne, nanvAvayorupayogadvaye viziSTe'yaM vicAro varttate, anyasmin samaye'rkakiraNavedanakriyA'nyatra ca zItavedanakriyeti / punarapi pUrva gAyo tarArddhamadhikRtya vivakSitavastuvyutpAdanArthaM codyaM kArayannAha - 'samayetyAdi // ekasmin samaye'nekagrahaNe sati vAcoyuktyA ekAnekopayogabhedaH ko ? yenocyate-uvaogANegayA Natthitti ?, ucyate - 'sAmaNNamegajogo tti ekopayogo'bhidhIyate yaH sAmAnyopayogaH, dRSTAntamAha-skandhAvAropayogavat || amumeva spaSTayannAha - 'khandhA' ityAdi / samayaM khandhAvAro'yamevaM jA sAmaNNamesa megovayogatA sA egovayoga iti vakkaseso, prativastuvibhAgaH punarhastyazvarathapadAtyApagadhvaja cakrAsiyaSTyAdilakSaNo yaste ko yogA iti // 'te zcciyetyAdi / / evaM sthite ta eva vizeSA 'na santi' na gRhyante 'yugapat ' samakaM sAmAnyena tvanekeSAM grahagamaviruddhaM, **** paMcamo nihnavaH // 708||
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamo vizeSAva kovyAcAye vRttI vedanAmAtrAnubhavazItoSNAnu // 709 // yogajanaka iti, yasmAca ityAdi, tasmAtsAma samaya iti vartate, tasmAtskandhAvAravastu anekamapi sat sAmAnyabhAvenaikam / amumevArtha prakRtamadhikRtyAha-'usI'tyAdi // pazcAvyAkhyA-evaM hoja samaM dugaggahaNaM sAmAnyaM vedanAmAtraM, anabhimatapratiSedhamAha-Na vibhAgeNovayogadgamiTTa, egasamaye, nihavaH kathaM sIeyaM usiNeyaM veti, kiM tarhi 1, bhinnakAlamiti tyajyatAmasadgrAhaH / itazca tyajyatAmityAha-'ja'mityAdi / yasmAt sAmAnyavi| zeSau vedanAmAtrAnubhavazItoSNAnubhavalakSaNo 'vilakSaNo' vijAtIyau vartete, tathA yasmAcca tanibandhanaM sAmAnyavizeSakAraNaM jJAnaM vartate, 12 // 709 // sAmAnyaM sAmAnyajJAnajanakaM vizeSo vizeSopayogajanaka iti, yasmAcca vibhinnau nitarAmavagrahApAyau / tathA-'jaM cetyAdi / yasmA-13 cAvazyaM sAmAnyajJAnapUrvaka vizeSajJAnaM, 'nAnavagRhItamIyata'ityAdivacanAt , 'to'ityAdi, tasmAtsAmAnyavizeSavijJAne vilakSaNakAlabhAvinI, etaduktaM bhavati-ekasmin samaye sAmAnyajJAnaM, punaH krameNoSNajJAnaM zIta jJAnaM ceti, tyajyatAmayaM grAhaH saMsAranibandhanatvAt , prANAtipAtAdikriyAvat / adyApyAryagaGga Aha-'hoja' ityAdi / sAmaNNabheyanANAI sAkArAnAkArajJAne na samakaM bhavetAM, vilakSaNatvAdityeva yuktaM, bahUnAM ca vizeSajJAnAnAmekasmin samaye bhavatAM na virodhaH, kuto vA virodhazcetasi sthitaH ? iti, | ucyate-'lakkhaNa'ityAdi // lakSaNabhedAdeva tAvadvirodho dRzyate, tathAhi-hastyazvarathapadAtayo lakSaNabhedena bhinnAH, na teSu jJAnaM ekasamaye, grahaNaM tu syAdityuktametat , itazca virodha ityAha-yatsAmAnyamanekaviSayameva, taccAgRhItvA na vizeSajJAnotpAdaH utkramatvAt , "oggahu Iha avAyo" ityAdivacanaprAmANyAt, yena kAraNenaivaM tena kAraNena naiva samakaM vizeSajJAnAni, lakSaNabhinnatvAdvizeSANAm / upasaMjihIrSurAha-'to' ityAdi / 'tataH' tasmAdekasAmayikasAmAnyagrahaNAnantaraM IhitaM yadvastu tad 'avaiti' nizcinoti 'tabhe. dAt' sAmAnyarUpavastunaH sambandhino vizeSAt , tata evottarottaramIhAdipravRtteravagrahAdayo bhavantIti darzayannAha-'iyetyAdi / 'iye BACAMARAGAORRECE RAREsk
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 710 // | // 710 // GA4ARASHTRA tyAdi spaSTam // paJcamo nihvH| atha SaSThaM nihavamAha paMcasayA coyAlA taiA siddhiM gayassa vIrassa / purimaMtaraMjiyAe terAsiyadihi uppannA // 2951 // purimaMtaraMjibhUyagiha balasiri sirigutta rohagutte y| parivAyapohasAle ghosaNa paDisehaNA vAe // 2952 // vicchuya sappe mUsaga migI barAhI ya kAga poyaaii| eyAhiM vijAhiM soya paribvAyago kusalo // 2953 // morI nauli birAlI vagdhI sihI ya ulugi ovaaii| eAo vijAo geNha privvaaymhnniio||2954|| jeUNa podRsAlaM chaluo bhaNai gurumUlamAgaMtuM / vAyammi mae vijio suNaha jahA so sahAmajjhe / / 2955 / / rAsidgagahiyapakkho taiyaM nojIvarAsimAdAya / gihakoliyAipucchaccheodAharaNao'bhihie // 2956 // bhaNai gurU suTu kayaM kiM puNa jeUNa kIsa nAbhihiyaM ? / ayamavasiddhaMto Ne taio nojIvarAsitti ? // 2857|| evaM gaevi gaMtuM parisAmajjhammi bhaNasu nAyaM Ne / siddhato kiMtu mae buddhiM paribhUya so dhasio // 2958 // bahusosa bhaNNamANo guruNA paDibhaNai kimvsiddhNto| jai nAma jIvadeso nojIvo hoja ko doso?||2959|| jaM desanisehaparo nosaddo jIvadavvadeso ya / gihakoliyAipucchaM vilakSaNaM teNa nojIvo // 2960 / / dhammAidasavihAdesao ya desovijaM pihuM vtthu| apihubbhUo kiM puNa chinnaM gihakoliyApucchaM ? / / 2961 // icchai jIvapaesaM nojIvaM jaM ca samabhirUDho'vi / teNa'tthi taosamae ghaDadeso noghaDojaha vA // 2962 // jai te suyaM pamANaM to rAsI tesu tesu suttesu / do jIvAjIvANaM na sue nojIvarAsitti // 2963 // 4 45NOL
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya paTho nihavaH // 711 // // 711 // ARRRRR- 52 gihakoliyAipucche chinne'vi tadaMtarAlasaMbaMdho / suttebhihio suhamAmuttattaNao tadaggahaNaM // 2964 // gajjhA muttigayAo nAgAse jahA piivrssiio| taha jIvalakSaNAI dehe na tadaMtarAlammi // 2965 // deharahiyaM na geNhai niratisao nAtisuhumadehaM ca / na ya se hoi vibAhA jIvassa bhavaMtarAle vva / / 2966 // davvAmuttattAkayabhAvAdavikAradarisaNAo ya / aviNAsakAraNAhi ya nabhaso vana khaMDaso naaso||2967|| nAse ya savvanAso jIvanAse ya jinnmyccaao| tatto ya aNimmokkho dikkhAvephalladosAya // 2968 // aha khaMdho iva saMghAyabheyadhammA sato'vi svvesiN| avaropparasaMkarato muhAiguNasaMkaro patto // 2969 // aha avimukko'vi tao nojIvo to paippaesaM te / jIvammi asaMkhejA nojIvA natthi jIvo te // 2970 // evamajIvAvi paippaesameeNa noajIvatti / natthi ajIvA keI kayare te tinni rAsitti ? // 2971 // chinno va hou jIvo kiha so tallakSaNo'vi nojiivo?| aha evamajIvassavi deso to noajIvotti 2972 evaMpi rAsao te na tinni cattAri saMpasajjaMti / jIvA tahA ajIvA nojIvA noajIvatti // 2973 // aha te ajIvadeso ajiivsaamnnnnjaailiNgotti| bhinno'vi ajIvocciyana jIvadeso'vi kiMjIvo? // 2974 // chinnagihakoliyAvihu jIvotallakkhaNehiM sylovv| aha desoti na jIvo ajIvadeso'vino'jIvo // 2975 // nojIvaMti na jIvAdaNNaM desamiha samabhirUDho'vi / icchai bei samAsaM jeNa samANAhigaraNaM so // 2976 / / jIve ya se paese jIvapaese sa eva nojIvo / icchai na.ya jIvadalaM tumaM va gihakoliyApucchaM // 2977 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 712 // CAREERANGOLX nayarAsibheyamicchai tumaM va nojiivmicchmaanno'vi| anno'vi nao necchai jIvAjIvAhiyaM kiMci // 2978 // paMcamo icchau va samabhirUDho desaM nojIvameganaiyaM tu / micchattaM sammattaM savvanayamayAvaroheNaM // 2979 / / nihavaH taM jai samvanayamayaM jiNamayamicchasi pavaja doraasiN| payavippaDivattIyavi micchattaM kiM nu raasiisu||2980|| evaMpi bhaNNamANo na pavajai so jao tao gurunnaa| ciMtiyamayaM paNaTTho nAsihiI mA bahuM logaM // 29812 // 10 // 8 // 712 // to NaM rAyasabhAe niggiNhAmi bahulogapacakkhaM / bahujaNanAo'vasio hohIaggejjhapakvotti // 2982 / / to balasirinivapurao vAyaM nAovaNIvamaggANaM / kuNamANANamaIyA sIsA''yariyANa chammAsA // 2983 // eko'vi nAvasijjai jAhe to bhaNai naravaI nAhaM / satto souM sIyaMti rajakajANi me bhagavaM? // 2984 // guruNAbhihio bhavao suNAvaNathamiyamettiyaM bhnniyN| jaisina sattosouM to niggiNhAmiNaM kallaM / / 2985 // vitiyadiNe bei gurU nariMda ! jaM meiNIeN saMbhUyaM / taM kuttiyAvaNe savvamatthi savvappatIyamiyaM // 2986 // taM kuttiyAvaNasuro nojIvaM dei jai na so ntthi| aha bhaNai natthi to natthi kittha heuppabaMdheNaM ? // 2987 // taM magijau molleNa savvavatthUNi kiM ttha kaalenn?| iya houtti pavaNe nariMdapaivAiparisAhiM // 2988 // sirigutteNa chalUgo chammAsa vikaDDiUNa vAeN jio| AharaNakuttiAvaNa coyAlasaraNa pucchANaM // 2989 // bhUjalajalaNAnilanahakAladisA''yA maNo ya dbvaaiN| maNNaMti naveyAI sattarasa guNA ime aNNe // 2990 // rUvarasagaMdhaphAsA saMkhA parimANamaha puhuttaM ca / saMjogavibhAgaparAparattabuddhI suhaM dukkhaM // 2991 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI nivaH // 713 // icchA dosa-payattA etto kamma tayaM ca paMcavihaM / ukkhevaNamakkhevaNapasAraNA''kuMcaNaM gamaNaM // 2992 // sattA sAmaNNaMpiya sAmaNNavisesayA visesoya / samavAo ya payatthA chacchattIsappabheyA y||299|| pagaIeN agAreNa ya nogArobhayanisehao sbve| guNiA coyAlasayaM pucchANaM pucchio devo // 2994 // puDhavitti dei lehUM deso'vi samANajAiliMgotti / puDhavitti so apuDhavIM dehittiya deha toyAI // 2995 // desapaDisehapakkhe nopuDhaviM dei lehudesaM so| leduddavvAvekkho kIrai desovayAro se // 2996 // iharA puDhavicciya so leTu va samANajAilakkhaNao / lehu dalaMti va deso jai to levi bhuudeso||2997|| dehi bhuvaM to bhaNie savvA NeyA na yAvi sA savvA / sakA sakeNavi yANeuM kimuyAvaseseNaM ? // 2998 // jaha paDamANaya bhaNie nahi savvANayaNasaMbhavo kiNtu| desAivisiTuM ciya tamatthavasao samappei // 2999 // puDhavitti tahA bhaNie tadegadesevi pgrnnvsaao| lejhummi jAyai maI jahA tahA lehudesevi // 3000 // lehavvAvekkhAe tahavi taddesabhAvao tmmi| uvayAro nopuDhavI puDhavicciya jAilakkhaNao // 3001 // paDisehadurga pagaI gamei ja teNa noapuddhvitti| bhaNie puDhavittigaI desanisehevi taddeso // 3002 // uvayArAo tivihaM bhuvamabhuvaM nobhuvaM ca so dei / nicchayao bhuvamabhuvaM taha sAvayavAI svvaaii||3003|| jIvamajIvaM dAuM nojIvaM jAio puNarajIvaM / dei carimammi jIvaM na u nojIvaM sa jIvadalaM // 3004 // to niggahio chaluo gurUvi sakkAramuttamaM ptto| dhiddhikArovahao chaluo'vi sa bAhiM nicchuuddho||3005|| LGANGANAGA // 713 // R
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivaH RRC- // 714 // vizeSAva vAe parAjio so nimvisao kArio nriNdenn| ghosAviyaM ca nayare jayai jiNo vaddhamANotti // 3006 // koTyAcArya teNAbhinivesAo samaivigappiyapayatthamAdAya / vaisesiyaM paNIyaM phAIkayamaNNamaNNehiM // 3007 / / vRttI nAmeNa rohaguto gotteNAlappae sa coluuo| davvAichappayatthovaesaNAo chalUutti // 3008 // 'paMca' ityAdi spaSTA // katham ?-antaraMjiyA nAma purI, tattha bhui(bhUya)guhaM ceiyaM, tattha ya siriguttA nAmAyariyA ThiyA, // 714 // tIe purIe balasirI nAma rAyA, tesiM ca siriguttANaM therANaM sajhiM ego rohagutto nAma khuDDago, so annagAme Thiyao, tato so Ayariyavandago purImajjheNa ei / io ya ego parivAyago po lohapaTTeNaM bandhiUNa jaMbUsAlaM ca hattheNaM gahAya hiMDai, jaNavaeNa daya pucchio bhaNai-nANeNa me poTTa phuTTaitti lohapaTTeNaM baddhaM, jambUsAlaM ca gahiyaM, na me jambRdIve'vi paDivAI asthitti, logeNa |ya se pohasAlo ceva nAmaM kayaM, tao teNa antaraMjiyAe paDahago dAvio, jahA sunnA parappavAyA, so ya paDahago rohaguteNa ya paDisehio, jJAnadadirhadvacanabhaktyA ca, tato paDahagaM paDisehiUNaM AyariyasagAsaM gao Aloei-mayA durAtmanastasya paDahago niSiddha iti, AyarieNaM bhaNiyaM-dudda te kayaM, tassa vijAvaliyattaNao, vAde vijiyo so vijAhiM ubtttthaai| tathA cAha-'purimantaraMjI'tyAdi gatArthA // tAzcaitA vidyAH-'vicchuge'tyAdi / vRzcikapradhAnA vidyA vRzcikavidyA, evaM so, yAvat 'potAkI'sakulikA, ebhirasau kuzalo, rohaguptaH prAha-sakko ettAhe nilukiuM, tataH sUrirAha-tAsAmetAH pratipakSavidyA gRhANa, tadyathA-'morI-| tyAdi spaSTA / rajoharaNaM ca se'bhimanteUNa deI, jai annampi udvejA to rayaharaNaM bhamADejAsiti jeNAjeo bhavissati indANavi, kiM puNa tArisagANaM 1, tAhe so tAo gaheUNa gao rAyasabhaM, tacchriyamAkramyopaviSTaH, bhaNiyaM caNeNa-kimesa jANai dagamyaro, ROCCASSACRORM RAMANG
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya SaSTho nihavaH // 715 // 715 // tamhA eyassa ceva jahArupio hou puvapakkho, tato parivvAyageNa ciMtiya-ete khuNiuNA bhavanti, tA etesiM ceva saMtagaM siddhataM geNhAmi, yathA zrayatA-rAjan ! mama dvau rAzI, jIvAzcAjIvAzca, tato rohaguptena siddhasAdhyatAparihArArthamutsiddhAntadoSamavagaNayyApi tadbuddhyapahAramAdhAya trayo rAzayaH sthApitA-jIvA ajIvA nojIvAH, jIvA-saMsAratthAI ajIvA-ghaDAI NojIvA-gharakoilapucchAI, didvanto daNDo, jahA daMDassa AdI majjhaM aggaM, evaM sababhAvA tivihA, evaM so teNa nippiTThapasiNavAgaraNo kao, tAhe so tassa ruTTho vicchae muyai, tAhe so'vi te mayUryA bhakSayati, evaM yAvat potAkyAM avapAtIM muzcati, tAhe teNa gaddabhI mukkA, khuDDageNa rayaharaNeNa phusiyA, tato sA tassa ceva uvari charittA gayA, hIlio pariyAyago jagavaeNa niddhADio ya, khuDDago taM jiNiUNamAyariyasagAse Aloei jahA so mae evaM jiotti, AyarieNaM bhaNio-jahA kIsa te uDhiteNaM Na bhaNiyaM ? na amhANaM tiNi rAsI, | esa puNa mae buddhyapahAraM kRtvA jita iti,tasmAdidAnImapi gatvA mithyAtvaM prakSAlayeti, sa necchati mA me ohAvaNatti, tato puNo puNo bhaNNateNaM bhaNiya-ko vA ettha dosotti, Ayaria Aha-asadbhAvaprajJApanena tIrthakarAsAtanA, tahavi jayA Na pavajati tadA AyarieNa ceva saha vAdaM laggo jAva chammAseNa jio, ghosAviyaM ca nayare-jayai jiNo baddhamANotti / avayavArthamAha-jeUNetyAdi spaSTaM jAva jai nAma jIvadeso nojIvo hoja tataH ka iva doSaH ?, naiva kazcidityarthaH / kutaH? ityAha-'ja'mityAdi / | 'yat' yasmAjIvo na bhavatIti nojIvaH ityatra nozabdo na sarvapratiSedhaparaH, api tu dezaniSedhaparo, 'no taddezavizeSaNa' iti | vacanAta , jIvaikadezo nojIva ityarthaH, tataH kimiti ced, ucyate-jIvadravyadezazca gRhakokilapuccha, AdizabdAt puruSAdihastAdayaH parigRhyante, kiMviziSTamityAha-'vilakSaNaM' bhinna, caraNacatuSTayaviziSTAccharIrakhaNDAditi gamyate, na ca tadajIvaH, sAkSAtasphura
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 716 // NAt na ca jIvaH, ekadezatvAt yena kAraNenaivaM tena nojIvo'stIti zeSaH / tathA zrute'pyajIva prajJApanA yasmAdazavidhoktA'to|'pyastyayamityAha - 'dhammAdI' tyAdi // jaM ca apihubbhUto'vi dezo pihaM vatyuM dezinaH siddhAnte paThyata iti zeSaH kuta ityatra | yuktimAha-dharmAdidazavidhAdezataH, ataH kiM punaH kAraNaM chinnaM sat gRhakokilApucchaM pRthagbhUtaM na bhaviSyati dehAd ?, bhaviSyatyeva, gRhakokilA pucchaM pRthakpadArthaH dezatvAddharmAstikAyadezavat 'teNa NojIvo' ti sAdhyam // 'icchatItyAdi // jaM ca samaye - anuyogadvAreSu samabhirUDho'vi 'jIvapradezaM' jIvaikadezaM nojIvamicchati, 'se ya padese NojIve 'tti vacanAt tena kAraNenAstyasau, prayogaHgRhako kilAjIvaikadezo nozabdopapadaM vastu samabhirUDhanayamatatvAt ghaTadezo noghaTo jaha vatti noghaTavat / yaduktaM 'dharmAdI'tyAdi, asya tAvatparihAramAha- 'jaI'tyAdi sugamam // na ca dharmAstikAya dezastato'nya etra, tatsaMbaddhatvAd gRhakokilApucchavaditi, Aha ca'giha' ityAdi // nanu gRhakokilApucche chinne'pi tadantarAlasambandhaH 'tayoH' gRhakokilA pucchayorapAntarAle sambandhaH - saMyogaH | sUtre'bhihitaH keSAM ? - jIvapradezAnAM, avicchinnatvAt mRNAladaladalitatantu saGghAtavat / atha kasmAd dRSTAntavatteSAM na sAkSAd grahaNaM 1, ata ucyate - sUkSmatvAtkArmaNasya amUrttatvAccAtmapradezAnAmiti / tathAhi - 'gajjha / ' ityAdi / yathA pradIparazmayo nAkAze grAhyA bhavanti, kintu mUrtigatAH, tathA kimityata Aha-tathA jIvalakSaNAnyAtmapradezAH karmAnuviddhatvena mUrttatve satyapi na tadapAntarAle lakSyante, api tu dehe / idaM ca sUtre zrUyate - 'deha' ityAdi // iha niratizayo deharahitaM na gRhNAtIti siddhaM, tathA nAtisUkSmadehaM kArmaNamAhArakaM vA, cazabdAtsUkSmanigodAdi ca, ato'pyubhayakoTimadhyavardhyAtmapradezopalambho na bhavatIti prakramaH, Aha-kiM teSAmanalajalazUlAdibhidahikkedavedhanAni bhavanti, ucyate na ca se tassa jIvassa teSvAtmapradezeSu kenacid bAdhA bhavati, sUkSmakArmaNAhArakazarIrasthatvAdapA paSTho nihnavaH // 716 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTho vizeSAva. koTyAcArya nihavaH vRttI // 717 // // 717 // ntarAlagatAviva // atha brUyAt-gRhakokilApucchacchede jIvasya khaNDaM naSTaM, chinnatvAt 1. ucyate, asiddho hetuH, yataH-'davvA' ityaadi| na ca khaNDazo nAsoti, na jIvazchidyate dahyate veti pratijJA, hetumAha-amUrtadravyatvAdakRtakatvAdavikAritvAd abhUtavinAzakAraNatvAnnabhovat // Aha-pratyakSavirodhinI pratijJA, dvitIyadaladarzanAd, ucyate, tadaudArikasya, na tu jIvadezacchedaH, tathA'bhyupagamyetAsau, tato'yaM prasaGgaste-'nAse ya'ityAdi // nAze ca cchedena jIvadezasyeSyamANe sarvanAzo'pi jIvasyeti pratijJA, khaNDazazchidyamAnatvAtpaTavat , tato'pi kimayaM prasaGgaH ityAha-NAso ya na bhavato'pISTaH, kimiti ?, yato'sau jinamatatyAgaH, kAraNe kAyopacArAt / parAbhiprAyamAha-'ahaM'ityAdi / athAsAvacchedyajIvaH saMghAtabhedadharmA kalpyate sAvayavatvAt pudgalaskandhavat , tathApi sarveSAM sarvalokApannAnAM jIvAnAM parasparasaGkarataH sukhAdiguNasaGkaraH prAptaH, anyo'nyasaMskAraviziSTAnAmAtmapradezakhaNDAnAM parasparamabhisamavAyAt // 'aha' ityAdi / athaitaddoSabhayAt skandhavadavayavicchedo nAbhyupagamyate, kiM tarhi , dharmAdharmAstikAyAdidezavat , tao-asau dezaH 'avippamukkovi' tatrastha eva avicchinna eva sanniti bhAvanA, kimata Aha-nojIvaH sakalajIvatvAbhAvAd, ucyate-tataH pratipadezaM 'te' tava 'jIve' Atmani asaMkhyeyA nojIvAH prAptAH, jIvadezatvAttatpucchajIvavat , ata eva nAsti kA jIvaste, sarveSAM nojIvatvAt / atraivopacayamAha-evaM'mityAdi // evamajIvA api ghaTAdayaH pratidezamedena noajIvA itikRtvA na santi ajIvAH kecana, tadabhAve katare trayo rAzayo yairasau parivrATa parAjita iti / nanu dvau tau nojIvanoajIvarAzI, tasmAnna jI| vazchidyata iti sthitam / abhyupagamyAha-'chI'tyAdi // chidyatAM vA jIvaH, pratipannaM nAmedaM mayA, nanu kathamasau chedaH 'tallakSaNo'pi | jIvalakSaNo'pi nojIvaH ?, nanvasAvapi jIva eveti garbhaH, bAdhAmAha-athaivaM tallakSaNo'pi nojIvo'bhyupeyate 'to'tti tataH ajI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva04 vasyApi leSThvAderdezo yaH sa noajIva iti, tasmAta-evaMpI'tyAdi spaSTA / / 'ahe'tyAdi sugamA / / 'chinne'tyAdi // chinnagRhakokovvAcArya kilikAdezo na nojIvaH, jIvalakSaNatvAtsaMpUrNavat, atha tatpucchaM deza itikRtvA na jIvaH tathaivAbhyupagamavirodhaH, ajIvadezo noa- nivaH vRttI jIva itikRtvA rAzicatuSTayaM, tadanena prathamapakSo nirAkRtaH // atha dvitIyaM nirAcikIrSurAha-'noM ityAdi / / nanu samabhirUDho'pi na 'jIvAt' dezinaH anyaM dezaM nojIvamicchati, kiM tarkhananyaM ?, kena kAraNenaitadevamityAha-yenAsau samAnAdhikaraNaM samAsaM bravIti, // 718 // tathA cAgamamAha-"iha dhammAdhammAgAsesu dhamme ya se paese ya se, se ya padese dhamme jAva AgAse ya se padese ya se se padese ya | AgAse / " tathA "jIve ya se padese ya se se ya padese nojIve" bhAvArthastvayaM-jIvazca saH pradeza iti jIvapradezo-jIvavizeSaNaH jIvazca pradezavizeSaNa ityekamevedaM vastu, gaurakharavat , nanu yadyevaM kathamayamArSe taM pradeza pradezino'nanyamapi santaM nojI 'icchaItti | abhyupaitItyarthaH, ucyate-jIvabahutvabhayAt , 'na ya jIvadalaM'ti na punarjIvapradezaM taM bhinnamicchati tvamiva gRhakokilikApuccha, samAnAdhikaraNasamAsAGgIkaraNAt , ata evAha-'na yetyAdi / / na cAsau samabhirUDho nojIvamicchamANo rAsibheyamicchai tvamiva, apica-anyo'pi rAzidvayAtiriktaM kiJcinnecchati, AstAM tAvadasAviti // athAbhyupagamyAha-'icchau' ityAdi sugamA ||'t'hai mityAdi / tasmAt , zeSAH subodhA yAvat 'bitiyadiNe'tyAdi, bho rAjan ! yadasyAM pRthivyAM samasti tat kuttigAvaNe sarva yA-* | citaM sallabhyate, sarvajanapratItametat / 'tamityAdi // taM nojIvaM kuttiyAvaNasuro dAsyati jai Na so Nasthi, evaMvyApAratvAttasya, 4 aha so kuttiyAvaNasuro vakSyati nAstyasau kimahaM dadAmi ? (tadA nAstyasau nojIvaH, tribhuvane'saccAt ) tat kimatra hetuprapaJcana bhavadrAjyasthitivighAtakAriNA / 'ta'mityAdi // narendrAzca prativAdinazca pArSadAzca narendraprativAdipArSadAstairabhyupagate 'sirI'tyA AdSAMAA%%OUS NEROES
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ nihavaH vizeSAva. koTyAcArya vRttI // 719 // // 719 // di|| tenAsau SaNmAsAn vikRSya jitaH, ku:-bhUmistAsAM kUnAM trikaM kutrika tribhUmikagRhavat trayo lokAH kutrike sthitAH padArthA kutrikAstAsthyAttadvayapadezaH, kutrikamApaNAyate iti kutrikApaNaH-sarvadravyavikrayI devaH puNyArAdhitabhANDAgArikavat , dhAtumUlajIveSu vA jAtaM trija bhUmyAM trijaM kutrija tasyApaNaH, tatpratibaddhAnyAharaNAni yAni cotAlaM sayaM teNa, iha ca SaT padArthAH dravyaguNakarmasAmAnyavizeSAH, SaSThakazca samavAyaH; tathA cAha-'bhUjale tyAdi // 'rUvetyAdi / 'icchA' ityAdi / / 'sattA' ityAdi / "avikappA sattA khalu tisakkarI hoi tU mahAsattA // ettha vivajayamanne sAmanavise padavvataM // 1 // " evaM payatthA cha, prabhedaizca navAdibhiH SaTtriMzadbhavati / athaite SaTtriMzadapi bhedAzcaturbhirguNyamAnAzcatuzcatvAriMzadadhikaM zataM bhavati / kathamityata Aha-'paga'ityAdi / tatra prakRtiH-nirupamavattvAttatsvarUpaM tayA prakRtyA, tathA akAreNa-natrA luptanakAreNa payudAsavRttinA, tathA nokArastaddezavizeSapratiSedhArthaH tena, ubhayaniSedhaH pratiSedhadvayarUpaH prakRtagamakastena, evaM catuSkeNa bhedena 'sanvetti sarve dravyAdayaH samavAyAntA guNitAH santaH coyAlasayaM pucchANaM, tadetAbhiH pRSTo devaH prativacanaM vAcA prayacchatIti shessH|| atha prthmdrvybhedmdhikRtyaah-'puddhvii'tyaadi| | 'puDhavitti rUparasagandhasparzavatIM pRthivIM prayacchetyevaM yAcitaH sannasau 'dadAti' prayacchati leSTuthine, Aha-apramANo'sau, anyayAcita'nyadAnAdviparItasUpakAravat , ucyate-loSTastaddazo'pi san pRthivyeva, smaanjaatilinggtvaallokshaastrruuddhtvaaccetydossH| tathA apRthivIM dehIti paryudAsavRttyA yAcitaH saMstoyAdivarga darzayati-dAraM / 'desa'ityAdi / dezapratiSedhapakSe nopRthivIM prayacchetiyAcito dadAti 'leSTudezaM', lepTorekapradezAdikhaNDamiti bhAvanA, Aha -leSTureva pRthivyekadezatvAt nopRthivyastu, kiM taddezasya nopRthivItvAbhidhAnena ?, ucyate, asya leSTudezasya dravyApekSo-leSTudravyApekSayA dezopacAraH kriyate, na punaH prakRtyapekSayA, etaduktaM 4 %-EASES
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 720 // bhavati - pRthivIdeze leSTau samAnajAtiliGgatvena saMpUrNatAmadhyAropya tadekadeze nopRthivItvamupacaryate vyavahAreNa / 'iharA' ityAdi // itarathA paramArthato'sAvapi leSTudezaH pRthivyeva samAnajAtilakSaNatvAlleSTuvat / tadevaM sAmastyena pRthivItve satyAha parAbhiprAyaM - 'jadi va'tti yadi ca manyase 'deso 'tti dezo'sau nopRthivyabhidhAnaH skandhaH leSTurdalantikaTTu, tataH iharA puDhavicciya sottItyAdi na vaktavyamiti, ucyate, 'tato' tataH taddezavAdin ! 'leDUvi bhUdeso' AstAM tAvadanyat, tatazca - 'dehI 'tyAdi // dehi bhuvaM bhaNiye savvA ANeyA prasajyate, prasajyatAmiti ceducyate na cAsau sarvA zakyA zakreNApi tAvadAnetuM, kimutAnena kutrikApaNasureNa 1 // athAdhikRtavyavahAraghaTanArtha dRSTAntamAha - 'jahe' tyAdi / ghaTamAnayetyevaM sAmAnyenokte'pi na sarvAnayanasaMbhavaH, kintvekameva kiJciddezAdyavacchinnamAlokyArthavazAt samarpayati prekSAvAn, evamasAvapi suraH, prakRtinokArAtradhikRtya yathAsaMkhyaM dASTantikamAha - 'puDhavI 'tyAdi spaSTA // uktamevArthaM spaSTayannAha - 'leDa' ityAdi / yadyapi samastA aviziSTA pRthivI tathA'pi leSTudravyApekSayA, kimuktaM bhavati 1-'tadekadezatvAt' loSTaikadezatvAt tasmin loSThadeze upacArAnnopRthivI bhaNyate, itarathA pRthivyeva sA tallakSaNatvAt / dAraM / 'paDI' tyAdi // No apuDhavI puDhaviciya dvau pratiSedhau prakRtagamakAvitikRtvA, 'desanisehe'vi taddeso'tti dezaniSeghe vA | nozabdastadezo noapRthivyA jalAdirUpAyA ekadezastaM dadAti / evaM- 'uva' ityAdi / 'so'tti saH kutrikApaNasuro jAio saMto saMtaM vatyuM deha, kahavihaM 1 kiM vA tadityata Aha- 'trividhaM' triprakAraM 'bhuvaM' loSTaM 'abhuvaM' jalAdivarga 'nobhuvaM' tadekadezaM, kathamityata Aha- 'upacArAt' vyavahAreNetyarthaH, yata Aha- 'nicchapao bhuvaM' dezadezinorekatvAt, tathA 'abhuvaM' jalAdivarga dezadezinorabhinnatvAd, ataH katame te trayo rAzayo, na tu dvAviti 1, pRthivIprAdhAnyenetthamabhidhAyAnyeSAmapyatidezamAha - tahA savvAI SaSTho nihnavaH // 720 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva saptamo nihavaH vRttI ||721 // // 721 // RAMMAAOOLX davvAI jalAdINi jANi sAvayavANi // niravayavamAha-'jIva'mityAdi // sa kutrikApaNasuraH jIvamajIvaM ca dehitti jAio tato jIvaM zukasArikAdi ajIvaM ca leSTvAdi dattvA kRtI jAyate, tathA puna!jIvaM yAcitaH sannajIvaM loSTu dattvA kRtI jAyate, nozabdasya | sarvapratiSedhavacanatvAt , tathA carame vikalpa noajIvAkhye yAcitaH saMstadeva zukasArikAdi dadAti, dvayoH pratiSedhayoH prakRtigamanAta / anabhimatapratiSedhamAha-natu nojIvaM sa jIvadalaM dadAti, abhAvatvAt kharaviSANamitra, tasmAd dvAveva rAzI / 'to' ityAdi / tataH zirasi khelamallakabhasmaprakSepAdinA prapaJvena nigRhItaH SaDulUkaH, zeSaM spaSTam / SaSTho nihavaH // atha saptamaM nihavamAha paMcasayA culasIyA taiyA siddhiM gayassa viirss| to abaddhiyadiTThI dasauranayare samuppannA // 3009 // dasauranagarucchughare ajarakkhiya pUsamittatiyagaM ca / gohAmAhila navamaTThamesu pucchA ya viMjhassa // 3010 // dasauranagarucchughare ajarakkhiyapUsamittatiyayaM ca / goThThAmAhila navama-TTamesu pucchA ya vijhassa // 3011 // soUNa kAladhammaM guruNo gacchammi pUsamittaM ca / ThaviyaM gurugA kila goTThamAhilo macchariyabhAvo // 3012 // vIsu vasahIeN ThiochiddannesaNaparo ya sa kayAI / vijhassa suNai pAse'NubhAsamANassa vakkhANaM // 3013 // kammappavAyapuTave baddhaM puDhe nikAiyaM kammaM / jIvapaesehiM samaM suuiklaavovmaannaao||3014|| uvvadRNamukkero saMchobho khavaNamaNubhavo vAvi / aNikAiyammi kamme nikAie pAyamaNubhavaNaM // 3015 // souM bhaNai sadosaM vakkhANamiNaMti paavijobhe| mokkhAbhAvo jiivppeskmnvibhaagaao||3016|| nahi kammaM jIvAo avei avibhAgao paeso vya / tadaNavagamAdamokkho juttamigaM teNa vakkhANaM 3017
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamo vizeSAva kovyAcArya vRttau // 722 // CALCAREERICA puTTho jahA abaddho kaMcuiNaM kaMcuo samannei / evaM puTThamabaddhaM jIvaM kammaM samannei // 3018 // soUNa bhannamANaM paJcakvANaM puNo navamapuve / so jAvajIvavihiyaM tivihaM tiviheNa sAhaNaM // 3019 / / nihavaH jaMpai paJcakkhANaM apparimANAe hoi seyaM tu / jesiM tu saparimANaM taM duDhe AsasA hoi // 3020 // (paJcakkhANaM seyaM aparimANeNa hoi kAyavvaM / iti mudrite) 3| // 722 // AsaMsA jA puNNe sevissAmiti dUsiyaM tIe / jeNa suyammivi bhaNiyaM pariNAmAo asuddhaM tu // 3021 // viMjhaparipucchiyagurUvaesakahiyapi na pddivnnoso| jAhe tAhe gurugA sayamutto pUsamitteNaM // 3022 // kiM kaMcuo vva kammaM paippaesamaha jIvapajjate / paidesaM savvagayaM tadaMtarAlANavatthAo // 3023 / / aha jIvavahiM to nANuvattae taM bhavaMtarAlammi / tadaNugamAbhAvAo bajjhaMgamalo vva subvattaM // 3024 // evaM savvavimokkho nikkAraNaubva svvsNsaaro| bhavamukkANaM ca puNo saMsaraNamao annaasaaso||3025|| dehaMto jAviyaNA kammAbhAvammi kiMnimittA sA ? / nikAraNA va jai to siddho'vi na veynnaarhio||3026|| 4 // jai vA bajjhanimittA sA tadabhAve Na hoja to aNto| divA ya sA subahuso bAhiM nivveyaNassAvi // 3027 jaha vA vibhiNNadesaMpi veyaNaM kuNai kammamevaM te / kahamaNNasarIgayaM na veyaNaM kuNai aNNassa ? // 3028 // 12 aha taM saMcaraimaI na bahiM to kaMcugovva nicca(na bhitthN| jaMca jugavaMpi viyaNA savvammivi dIsae dehe 3029 na bhavaMtaramannei ya sarIrasaMcArao tadanilo vva / caliyaM nijariyati ya bhaNiyamakammaM ca jaM samae // 3030 // CARRORISSAGAR
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI saptamo nihavaH // 723 // // 723 // CACARRUAR aMto'vi asthi kammaM viyaNAsambhAvao tayAe vva / micchattAIpaJcayasabhAvAo ya savvattha // 3031 // | avibhAgatthassavi se vimoyaNaM kaMcaNovalANaM va / nANakiriyAhiM kIrai micchattAIhiM vAdANaM // 3032 // kaha vA''dANe kiriyAsAphallaM neha tavidhAyammi? kiM purisagArasajhaM tassevAsajjhamegaMto // 3033 // asubho tivvAIo jaha pariNAmo tdjnne'bhimo| taha tazvihocciya subho ki neho tazvioge'vi? // kimaparimANaM sattI aNAgayaddhA ahaapriccheo?| jai jAvadatthi sattI to naNu saceva parimANaM // 3035 / / sattikiriyANumeo kAlo sUrakiriyANumeo vva / naNu aparimANahANI AsaMsA ceva tadavatthA // 3036 // jaha na vayabhaMgadoso mayassa taha jIvao'vi sevaae| vayabhaMganimbhayAo paJcakkhANA'NavatthA ya // 3037 // ettiyamettI sattI Na yAiyArona yAvi pacchittaM / na ya savvavvayaniyamo egeNavi saMjayattaMti // 3038 // ahavA sabvANAgayakAlaggahaNaM mayaM aparimANaM / teNApuNNapaiNNo mao'vi bhaggavvao nAma // 3039 // siddhovi saMjaocciya savvANAgayaddhasaMvaradharotti / uttaraguNasaMvaraNAbhAvocciya savvahA cevaM // 3040 // apariccheevi samANa eva doso jao sue teNaM / vayabhaMgabhayAucciya jAvajjIvaMti niddiDaM // 3041 // nAsaMsA sevissAmi kiM tu mA me mayassa vybhNgo| hohiti suresu ko vA vayAvagAso vimukkassa? 3042 jopuNaravvayabhAvaM muNamANo'vassabhAvina bhaNai / vayamaparimANamevaM paJcakkha so musAvAI // 3043 // bhAvo pacakkhANaM so jai maraNa parao'vi to bhggN| aha natthi na niddissai jAvajIvaMti to kIsa ? 3044
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI saptamo nihavaH // 724 // // 724 // GHOSSEISUGUST jai annaheva bhAvo ceyayao vayaNamannahA maayaa| kiM vAbhihie doso? bhAvAo kiMvao guruyaM ? 3045 annattha nivaDie vaMjaNammi jokhalu maNogao bhaavo| taMkhalu paccakkhANaM na pamANaM vaMjaNaM chalaNA // 3046 // iya paNNavio'vi na so jAhe saddahai pUsamitteNa / annagaNattherehi ya kAuM to saMghasamavAyaM // 3047 // AhUya devayaM bei jANamANo'vi paccayanimittaM / vacca jiNidaM pucchasu gayA''gayA sA parikahei // 3048 // saMgho sammAvAI gurupurogotti jiNavaro bhnni| iyaro micchAvAI sattamao niNhavo'yaMti // 3049 // eIsaM sAmatthaM katto gaMtuM jiNiMdamUlammi ? / beI kaDapUyaNAe saMgheNa tao kao bajjho // 3050 // 'paMca sayA' ityAdi spaSTA / kathaM ?, tatrAryarakSitavaktavyatAyAM kathAnakaM prAyaH kathitameva yAvat goSThAmAhilaH pratyuccArake karmabandhacintAyAM karmodayAdabhinivezena vipratipanna iti / tathA ca kathAnakasambandhanAya prAguktAnuvAdaparAM saMgrahagAthAmAha-'dasaure' tyAdi / iyamarthataH prAgvyAkhyAtaiveti, prakRtasambandhastu viMjho aTThame kammappavAyapuvve kammaM parUvei jahA-kiMci kammaM jIvapadesehiM baddhamattaM kAlaMtaradvitimapappa vihaDai, zuSkakuDayApatitacUrNamuSTivat , kiMci puNa baddhaM puDhe kAlaMtareNa vihaDai, ArdralepakuDathe sasnehacUrNavat , kiMci puNa baddhaM puDhe nikAiyaM jIveNa saha egattamAvannaM kAlaMtareNa veijjai / tadevaM pAzcAtyaM vyAkhyAnaM zrutvA goSThAmAhila AhananvevaM mokSAbhAvaH, tathAhi-jIvAt karma na viyujyate, anyo'nyAvibhAgavaddhatvAt (tat) pradezavat , tasmAdevamiSyatAM 'puTTho' ityAdi, prayogaH-jIvaH karmaNA spRSTo, na badhyate, viyujyamAnatvAt kaJcukeneva kaJcukI, viMjha Aha-evameva me gurugA vyAkhyAtamAsIt , goTThAmAhila Aha-sa kiM jAnAti yena vyAkhyAnamevaM karoti ?, tAhe so sasaMkio go tassa sakAsaM, punchai, to AyariyAga nive
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau saptamo nihavaH 1725 // // 725 // RORISALCHORS iya, evaM maye vakkhAyaM, evamevedaM, nAtra saMzayaH kAryaH, tato viMjheNa etyaMtare mAhilavuttato kahio, tehiM bhaNiyaM-mAhilabhaNitI micchaa| tathA cAmumevArthamAha-dasapure' tyAdivyAkhyA / 'soU' ityAdi / 'vIsu' mityAdi spaSTaM yAvat 'kamme' tyAdi / iha karmapravAdapUrve karmacintAyAM jIvapradezaiH saha kizcitkarma baddhamiti baddhameva, akaSAyasperyApathabandhavat kAlAntarasthitimaprApyaiva vighaTate zuSkakuDathApatitacUrNamuSTivat , kiJcicca baddhaM spRSTaM ca ArdralepakuDaye sasnehacUrNavat, kizcittu trikaraNaM ArdrakuDayazleSitazcetikAhastamR| ditavat , evaM trividhaM baddhaM pratyetavyaM, athavA sUcIkalApopamAnAt tridhA baddhaM jJAtavyaM, tatra baddhaM karma guNAveSTitasamastasUcIkalApavat | jIvapradezasambandhamAtrAt , baddhapuDhe tu tathA lohapaTTayamitasUcIkalApavat taptakavanAhatavadvA, baddhaspRSTanikAcitaM tu goMDIkRtasUcIkalApa vat / tatra baddhaspRSTasya karmaNo'mI vyApArAH-'ubvadRNe'tyAdi / iha jIvopAttakarmaNo'STau karaNAni, tadyathA-"baMdhaNasaMkamaNubaTTa8 NA ya ovaTTaNA udIraNayA / uvasAmaNA nihattI nikAyaNA ceti karaNAI // 1 // " tatrApavartana-sthitihAsaH utkaraH udvartana-sthiti vRddhiH 'saMchobho' saMkramakaraNaM 'kSapaNaM' anyAnubhAvena saha nirjaraNaM, 'anubhavaH' svena svenAnubhAvena vedayitvA nirjaraNaM, evaM a|NikAiyami kamme, nikAcite tu praayo'nubhvnmev| tadevaM 'sou' mityAdi spaSTA / prayogaH-jIvAt karma na viyujyate, anyo'nyAvibhAgabaddhatvAt svapradezavat / Aha ca-'Na hI'tyAdi, pAdatrayaM gatArtha, svavyAkhyAnagAthAsambandhamAha-tenedaM vyAkhyAnaM yuktam / 'puTTho' ityAdi / jahA kaMcuo kaMcuiNaM-bhuyagaM samaNNei-samanugacchati puTTho abaddho saMto, evaM kammaM kaJcukakalpaM jIvaM| bhujaGgakalpaM samanveti puTThamabaddhaM saMta, ato jIvaH karmaNA spRSTo, na badhyate, viyujyamAnatvAt , kaJcukeneva tadvAn, ataH kimasau te | gururjAnAtIti prakramaH / tathA-'soUNe'tyAdi 'jaMpaI' tyAdi, spaSTa, prayogaH-yAvajIvakRtAvadhipatyAkhyAnamAzaMsAdoSaduSTa,
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 726 // parimANaparicchinnAvadhivat zvaH sUryodayAtparataH pArayiSyAmIti prasiddhopavAsapratyAkhyAnavat / tathAhi - 'Asa' ityAdi / punne Aue sevissAmi devAdau bhogAnityevaM yA AzaMsA tayA dUSitaM sAdhupratyAkhyAnaM, yatazca zruta evoktaM pariNAmAdasuddhaM tad bhavatItyayaM | pUrvapakSa: / tataH - 'viMjha' ityAdi spaSTA / 'ki' mityAdi / jIvaH karmaNA spRSTa eveti, na baddha iti pratijJAyAM vicAraH, kiM jIvasya karma pratipradezaM bhavato varttate, vyomavat, atha jIvaparyante kaJcuka ivetyAzrIyatAM pakSaH, kiM cAta ityAha, pratipradezaM yadi tataH sarvagataM tatkarmeti labdhaM, prayogaH - sarva pradezAnugataM karma, dezaM dezaM prati vRttenabhovat, tatazca kaJcukavaditi sAdhyadharmavikalo dRSTAntaH, Adhe kaJcukasya baddhatvAbhAvAt / dvitIyaM dUSayannAha - 'ahaM' ityAdi / atha jIvAda bahistatkarma kaJcukavat tato bhavAntarAlaM tannAnuvarttate, tadanugamAbhAvAd jIvapradeza ka kASTha tAnApaterbAhyAGga malavat / apica - 'eva' mityAdi / evaM sarvasya mokSaH, karmAnugamAbhAvAdubhayasiddhamuktavat, nacAsau satpratipakSaH saMsArasya siddhatvAt na cedevamapi sati mokSastato niSkAraNa eva sasaMsAraH, athavA bhavamuktAnAmapi punaH saMsaraNaM karmarahitatvAd saMsAriNAmitra, tato'nAzvAso mokSe kriyAvaiphalyaM ca / apica-kaJcu kadRSTAntavAdin ! 'dehaMto' ityAdi, dehAntaryA vedanA sA antaHkarmAbhAve kiMnimittA bhavataH 1 / zeSaM spaSTam / 'jatI' ityAdi / yadi ca manyethAH - bAhyavedanAnimittA sA'ntarvedanA, tatazvoktadoSAbhAva iti, ucyate yadyevaM tato'sAvantarvedanA 'tadabhAve' bAhyavedanAbhAve na bhavet, diTThA ya'sA' antarvedanA 'subahuzaH' subahvIvarAH, bAhyavedanAmantareNApi na cAsau niSkAraNetyato'ntaH kAryamupalabhya kAraNaM gamayati, tacca karmetyabhiprAyaH / kaJcukavRtyA tvakparyantaM sat karmAntirvedanAM kariSyatIti ceducyate- 'jai ve' tyAdi gatArthA / 'aha0 matI' tyAdi / atha syAnmatirdevAnAMpriyasya tad bahirvRtti karmAntarapi saMcarati antarvedanAkhyakAryAnyathAnupapatteH, ucyate, saptamo nihnavaH // 726 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau saptamo nihavaH // 727 // // 727 // ALCAMERAR na tahiM tad bahiHsthaM nityaM antargatagamanavelAyAM pahirabhAvAt kaJcukavaditi tu vyatirekItyato'bhyupetahAniste iti, itazca bhAvAbhyupagamo dRSTaH, yugapad bahirantarayorvedanAnubhUtestasmAtsarvavRttikarma aviruddhatvAdvayomavaditi // apica-yadi karmaNa iha saMcAra iSyate | tato'yaM te doSaH, ityAha-'na bhaityAdi / tatkarma na bhavato bhavAntaraM 'anveti' anugacchati, zarIradezAddezAntarasaMcAritvAdvAtapittavat zleSmavadvA, nanu ca bhavato'pyAgamavirodhaH, paralokavAcitvAta , 'calamANe calie'tti vacanAt, tadantaryAtvA vedanAM kariSyatItyabhiprAyaH, etacca na, yataH 'caliyanti vA nijariyanti vA akammIbhUyanti vA eyaTuM' tatkathaM tadanyatra saMbadhyamAnaM vedanAM kuryAt ? | paralokastu acalitamanudIrNa bhavAnaraM gacchatItyAgamAt , ata:-'anto'vI'tyAdi spaSTam / tathA 'micchAdItyAdi, sarvazarIra|gatamithyAtvAdipratyayA api sakAraNAH, sarvazarIre vidyamAnatvAdvedanAvat // evaM karmagaH sarvAtmapradezAvibhAga ukte para Aha-jIva| karmaNoravimocanaM, avibhAgasthatvAt jJAnAdiguNavat , ucyate, naikAntiko heturyataH-'avI'tyAdi spaSTA, navaraM yathA mithyAtvAdibhirAdAnamasya kriyate tathA ebhirapi vicaTanam / apica-mAhila ! 'kaha ve'tyAdi / kathaM vA 'AdAne' karmaNaH saMmArjane kriyANAM| saMghAdyadhikSepalakSaNAnAmanyatra tvayA sAphalyamiSyate ?, neha tabighAyaMmi-kathaM vehAnugatAcArAdibhina tadvicaTanamiSyate ?, yenApratiyo| ginamiva dezamAlokya pratijJAyate-na vimocanaM jIvakarmaNoH, evaM cet 'to'tti tataH kimekaM puruSakArasAdhyaM karmabandhanamityabhiprAyaH, | ekaM tu na tasya sAdhyamiti, vicaTanamityAkUta tasmAt , 'asubho' ityAdi spaSTA, prayogaH-karmaviyogo'nurUpakAraNavAn guNatvAt | karmasaMyogavat , evaM tAvat 'puTTho'ityAdi gAthArtho dRssitH| atha yadabhyadhAyi 'paJcakkhANaM seya' (hAri0 mudrite) mityatra vicAramArisurAha-'kima' ityAdi // 'aparimANAe'tti yaduktaM tatra 'kimaparimANaM sattI' kiM yAvacchanomItyetadaparimANaM ? uta yAva AAAAAAAA AS
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva saptamo nivaH // 728 // danAgatAddhA ? utAparicchedaH? ityAzrIyatAM pakSaH, kiMcAta:-'jadI'tyAdi, yadi yAvadasti zaktistAvadahamidaM na seviSye, tato koTyAcArya / nanu saiva yAvacchaktiH parimANaM, ytH-'sttii'tyaadi|| 'kAlo tti kAla:-pratyAkhyAnakAlaH zaktikriyA'numeyaH, zakanadRSTAntamAhavRttI sUryakriyAnumeyavat , tatazcAnumeyapakSahAniH prAptA, aparimANasya prabhU(ka)te'rUDhatvAt, vratabhaGgazcApAntarAlabhogAd AzaMsAdoSazca tadavastha eva, zaktaruttarakAle sevyissyaamiitikRtvaa|| atha paramatadRSTAntasAdhAsvamatadArzantikapasAdhanArthamAha-'jahe'tyAdi // yatheha bhagavato // 728 // durbalikApuSpamitrasya yAvajjIvayA pratyAkhyAyApi mRtasya sataH suraloke suravilAsinIbhiH sArdhaM bhogAna bhuJjataH na vratadoSa ukta |stIrthakarAdibhistAvatpramANagRhItatvAt , tathA mama jIvato'pi zaktyuttarakAlasevAyAM na doSa uktaH, tatpramANagRhItatvAt , prayogaH| zaktyuttarakAlaM sevAyAM na vratalopaH, sevitvAnmaraNottarakAlamiva, ucyate, yadyevaM tato batabhaGganimbhayAyo bhUyo bhUyaH sevyatAM puna: pratyAkhyAnaM gRhyatAM punaH sevyatAmityevaM pratyAkhyAMnagrahaNAnavasthA syAt / asumevArthamAha-ettiya' ityAdi // etAvanmAtraM kAlaM praharArddhapraharAdikaM zaktiritikRtvA sevato nAticAro, na vratabhaGgaH, na cApi prAyazcittaM, na ca paJcamahAvrataniyamaH syAd, ekenaiva saMya| tatvAt , 'ettiyamettI satti' tikaDe // dvitIyaM vikalpaM pratyanubhASya Aha-'ahave'tyAdi pubaddhaM spaSTa, teNa mayo'vi bhaggavvayo nAma apUrNapratijJatvAdapAntarAle bhogAt sarvakAlasya cAnAgatatvAt , prayogaH-goTThAmAhilamate bhavAntarevapi bhagnavato bhavati, avadhikAlAdArAt pratisevitvAt , yAvajjIvakRtapratijJajIvapratisevivat / apica-evam 'siddhovi saMjayocciya' anAgatAddhA'bhyantaravartitvAdyAvajjIvAbhyantaravartisaMyatavat / apica-evamuttaraguNasaMvaraNaM pauruSyAdi tasyAbhAva eva // tRtIyamadhikRtyAha'apa' ityAdi / aparimANasyAparicchede'pyarthe kalpyamAne sa eva doSo 'yataH' yasmAtkAraNAt 'tena' tasmAt kAraNAt 'zrute'
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya boTikanirAsaH vRttI // 729 // // 729 // sUtre vratabhaGgabhayAdeva vipakSaparihAreNa yAvajjIva pratyAkhyAnaM nirdiSTamiti / AzaMsAdoSazcet , ucyate-'nA' ityAdi / iha yAvajjIvaparimANaM pratyAkhyAnaM gRhNato nAzaMsA-seviSyAmyahaM mRtaH san kAmabhogAn , kintu apamarthaH-mA mama sureghUtpannasya sato vratabhaGgo | bhaviSyatyato yAvajIvamityAdezaH, etaduktaM-yAvajjIvAvadhiH svAyattaH, parabhavazca parAyattaH, tatrAviratikarmodayasyAvazyaMbhAvitvAne tthaM pratyAkhyAnamapi tvitthaM, atha cedasau sureSu notpadyate, kintu muktau, tato'pi ko vratAvakAzaH siddhasya / 'jo' ityAdi / | punaryo devAGganApatitvotpattI, zeSaM spaSTam / apica-vAgmin ! 'bhAvoM' ityAdi // iha manogato bhAvaH pratyAkhyAnaM, na vyaJjanamAtraM, sa cAsti yadi maraNaparato'pi tato bhagnaM, tadbhavabhaMgyA, atha nAsti tato yAvajjIva kimiti na nirdizyate ?, etaduktaM-jIvanakAlAvadhau pratyAkhyAnabhAve sati kiM yAvajjIvaM na nirdizyate ?, nanu nirdizyatAM bhAvAnuvartitvAdupavAsAdivaditi / apica-'jatI'tyAdi / yadi 'anyathaiva' abhipretaviparyayeNa bhAvo vartate yAvajjIvalakSaNaH taca 'cetayato' jAnataH sato vacanaM-pratyAkhyAna manyathA'parimANamityarthaH, tato mAyA tasya pratyAkhyAtuH, yadvA kimabhihite-yAvajjIvamuccarite doSaH, nanu kiM 'bhAvAt pratyA| khyAnabhAvAdekajanmAnusandhAyinaH sakAzAdvaco guru aparimANalakSaNaM, etaduktaM bhavati-bhAvAnurodhi vacanaM bhavati, tathA cAgamaH'annatthe'tyAdi sphuTA, tasmAdyatkiJcideva guruparibhavAdhAyi bhavadvacanamiti, zeSaM spaSTam ||sptmo nihvH|| bhaNitA dezasaMvAdino nivAH, sAmpratamanenaiva prastAvena sarvavisaMvAdino boTikAnAha, tatra kadaite jAtAH ? ityAha - rahavIrapuraM nagaraM dIvagamujANamajakaNhe ya / sivabhUissuvahimmi pucchA therANa kahaNA ya // 3052 // UhAe puNNattaM boDiyasivabhUiuttarAhiM imaM / micchAdaMsaNamiNamo rahavIrapure samuppaNaM // 3053 // RELEASE
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 730 // boDiyasa bhUIyo boDiyaliMgassa hoi uppattI / koDinnakohavIrA paraMparAphA samuppannA ||3054 // uvahivibhAgaM souM sivabhUI ajjakaNhagurumUle / jiNakappiyAiyANaM bhaNai guruM kIsa neyANIM // / 3055 / / | jiNakappo'Nucarijjai ? vocchinnotti bhaNie puNo bhaNai / tadasattassocchijau vocchijai kiM samatthassa ? // putrvamaNApucchacchiNNakaMbalakasAyakalusio ceva / so bei pariggahao kasA yamucchAbhayAIyA || 3057 // dosA jao subahuyA sue bhaNiyamapariggahattaMti / jamacelA ya jigiMdA tadabhihio jaM ca jiNakappo / 3058 // jaM ca jiyAcela parIsaho muNI jaM ca tIhiM ThANehiM / vatthaM dharijja negaMtao tabha'celayA seyA / / 3059 / / guruNAbhihio jai jaM kasAyaheU pariggaho so te / to so dehocciya te sa kasA utpattiheutti // 3060 // atthava kiM kiMcijae jassa va tassa va kasAyabIyaM jaM / vatyuM na hoja? evaM dhammo'vi tume na ghettavvo // 3061 // 'jeNa kasAyanimittaM jiNo'vi gosAlasaMgamAINaM / dhammo dhammaparAviya paDiNIyANaM jiNamayaM ca // 3062 // aha te na mokkhasA haNamaIeN gaMtho kasAya heUvi / vatthAi mokkhasAhaNamaIe suddhaM kahaM gandho 1 / / 3063 / / mucchAU gaMdho jai to dehAio kahamagantho / mucchAvao kahaM vA gandho vatthAdasaMgassa 1 // 3064 || aha dehAsshArAsu na bhokkhasAhaNamaIya te mucchA / kA mokkhasAhaNesuM mucchA vatthAiesuM to ? || 3065 || aha kuNasi thullavatthAiesa mucchaM dhuvaM sarIre'vi / ajadullabhayare kAhisi mucchaM viseseNaM // 3066 // vatthAigaMtharahiyA dehA''hArAimettamucchAe / tiriyasabarAdao naNu havaMti niraovagA bahugA ||3067 // boTika - nirAsaH // 730 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya boTikanirAsa: vRttau // 731 // // 731 // HAMARAVASC apariggahAvi parasaMtiesu mucchAkasAyadosehiM / aviNiggahiyappANokammamalamaNetamajeMti // 3068 // dehatthavatthamallA'NulevaNA''bharaNadhAriNo keI / uvasaggAisu muNao nissaMgA kevalamurveti // 3069 // . jai bhayaheU gaMtho to nANAINa taduvaghAehiM / bhayamii tAI gaMtho dehassa ya sAvayAIhiM / / 3070 // aha mokkhasAhaNamaIe na bhayaheUvitANi te gaMtho / vatthAI mokkhasAhaNamaIe suddhaM kahaM gNtho?||3071|| sArakkhaNANubandho rohamANaMti te maI hojaa| tullamiyaM dehAisu pasatyamahataM tahehAvi // 3.72 // je jattiyA pagArA loe bhayaheyavo avirayANaM / te ceva ya virayANaM pasatthabhAvANa mokkhAya // 3073 / / AhArovva na gayo dehatthaMti visaghAyaNaTThAe / kaNagaMpi tahA jubaI dhammaMtevAsiNI metti // 3074 / / tamhA kimasthi vatthu gaMtho'gaMtho va savvahA loe / gaMtho'gaMtho va mao mucchA'mucchAhiM nicchayao 3075 // vatthAi teNa jaM jaM saMjamasAhaNamarAgadosassa / taM tamapariggaho cciya pariggahojaM taduvaghAI // 3076 // kaM saMjamovayAraM karei vatthAi jai maI suNasu / sIyattANaM tANaM jalaNataNagayANa sattANaM // 3077 // taha nisi cAukAlaM sajjhAyajjhANasAhaNamisINaM / mahimahiyAvAsosArayAirakkhAnimittaM ca // 3078 // mayasaMvarujjhaNatthaM gilANapANovagAriyAbhimayaM / muhaputtiyAi cevaM parUvaNijjaM jahAjogaM // 3079 // / saMsattasattagorasapANayapANIyapANarakkhatthaM / parigalaNapANaghAyaNapacchAkammAiyANaM ca // 3080 // parihAratthaM pattaM gilANavAlAduvaggahatthaM c| dANamayadhammasAhaNa samayA cevaM parupparao // 3081 / /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 732 // apariggahayA suttetti jA ya mucchA pariggaho'bhimao / savvaddavvesu na sA kAyavvA suttasanbhAvo // 3082 // niruvamadhiisaMghayaNA caunANAisayasattasaMpaNNA / acchiddapANipattA jiNA jiyaparIsahA sabve // 3083 // tamhA jahuttadose pArvati na vatthapattarahiyAvi / tadasAhaNaMti tesiM to taggahaNaM na kuvvaMti // 3084 // tahavi gahiegavatthA savatthatitthovaesaNatthaMti / abhinikvamaMti sacve tammi cue'celayA huMtti ||3085 || jiNakappiyAdao puNa sovahiNI savvakAlamegaMto / uvagaraNamANa mesiM purisAvekkhAeN bahubheyaM // 3086 // arahaMtA jamacelA teNAcelattaNaM jai mayaM te / to tavvayaNAucciya niratisao hohi mAcelo // 3087|| rogI jahovaesa karei vejassa hoarogo yaH / naya vesaM cariyaM vA karei na ya pauNai kareMto // 3088|| taha jiNavejjAesaM kuNamANo'vei kmmrogaao| nau tannevatthadharo tesimAesamakareMto ||3089|| na parovasavasayA na ya chaumatthA parovaesaMpiM / deti na ya sIsavagaM dikkheMti jiNA jahA savve // 3090 // taha sesehivi savvaM kajjaM jai tehiM savvasAhammaM / evaM ca kao titthaM 1 na cedacelotti ko gAho ? / / 3091 / / jaha na jiNidehiM samaM sesAisaehiM savvasAhammaM / taha liMgeNAbhimayaM carieNavi kiMcisAhammaM // 3092 // uttamasiMghaNA puvvavido'tisaiNo sayA kAlaM / jinakappiyAvi kappaM kayaparikammA pavajaMti // 3093 ||| taM jar3a jiNavayaNAo pavajjasi pavajja to sa chinnoti / atthitti kiha pamANaM ? kiha vocchinnotti na pamAga 1 // maNa paramohi pulAe AhAraga svavama uvasame kappe / saMjJamatiya kevala sijjhaNA ya jaMbUmmi vocchiNNA // boTika - nirAsaH // 732 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya boTikanirAsa: // 733 // // 733 // CROEC%ACREASSASE jai celabhogamettAdajiAcelayaparIsaho teNa / ajiyadigiMchAiparIsahovi bhattAibhogAo // 3096 // evaM tuha na jiyaparIsahA jiNiMdAvi sabbahA''vanna / ahavA jo bhattAisu sa vihI cele'vi kiM neTTho13097/jaha bhattAi visuddhaM rAgahosarahio niseveto| vijiyadigiMchAiparIsaho muNI sapaDiyAro'vi // 3098 // taha celaM parisuddhaM rAgaddosarahio suyvihiie| hoi jiyAcelaparIsaho muNI sevamANo'vi // 3099 // hai sadasaMtacelao'celago ya ja logsmysNsiddho| teNAcelA muNao saMtehiM jiNA asaMtehiM // 3100 // parisuddhajuNNakucchiyathovAniyayanabhogabhogehiM / muNao mucchArahiyA saMtehiM acelayA hoMti // 3101 // jaha jalamavagAhaMto bahucelo'vi sirveddhiykddillo| bhaNNai naro acelo taha muNao saMtacelAvi // 3102 // taha thovajunnakucchiyacelehivi bhannae acelotti / jaha tUra sAliya! lahaM de poti naggiyA motti // 3103 // vihiya sue cciya jao dhareja tihiM kAraNehiM vtthNti| teNaM ciya tadavassaM niratisaeNaM dhareyavvaM // 3104 // jiNakappAjoggANaM hIkucchaparIsahA jao'vassaM / hI lajjatti va so saMjamo tadatthaM viseseNaM // 3105 // jai jiNamayaM pamANaM tuha to mA muyasu vtthpttaaii| puvuttadosajAlaM lanbhisimA samiighAyaM ca // 3106 // aNupAleumasatto'satto na samattamesaNAsamiiM / battharahiona samio nikkhevAdANavosagge // 3107 // iya paNNaviovi bahuM so micchttodyaakuliybhaavo| jiNamayamasaddahaMto chaDDiyavattho smujaao||3108|| tassa bhagiNI samujjhiyavatthA taha ceva tdnnuraagennN| saMpatthiyA niyatthA to gaNiyAe puNo muyai // 3109 // X
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ boTikanirAsa: eva55 // 734 // tIe puNo'vi baddhorasegavatthA puNo'vi chdd'itii| acchau te teNaM ciya samaNuNNAyA dharesIya // 3110 // vizeSAva0 koTyAcArya ___ koDinnakodavIre pavvAvesI ya doNi so siise| tatto paraMparAphAsao'vasesA samuppannA // 3111 // vRttau evaM ee bhaNiyA osappiNIe u niNhagA satta / vIravarassa pavayaNe sesANaM pavayaNe natthi // 3112 // dra 'cha' ityAdi, spaSTA / katham ?-rahavIrapura nagaraM, tattha dIvagamujANaM, tattha anjakaNhA nAmAyariyA samosaDhA, tattha ya ego 734 // | sAhassiyamallo sivabhUtI nAma, tassa bhabjA goviNI nAma, sA sivabhUtimAyaraM vaDDei, jahA-tujjha putto divase 2 kaAi aDDarate kaei, ahaM dukkhehiM jaggAmi, bhukkhiyA ya acchAmi, tIe bhaNiya-dAraM dejAhi, ahamajja jaggAmi, to sA pasuttA, iyaga jaggaitti, 4 iyaro'vi aDDaratte Agao, bAraM maggai, mAyAe ambADio-A pAva ! jattha eie belAe ugghADiyANi bArANi tattha vaccAhi, niggao, hai magganteNa sAhupaDissao ugyADio diTTho, so tattha vaMdittA bhaNai-pavyAveha mamaM, te Na icchanti, tAhe NeNa saya ceva loo kao, | tato se liMgamavi diNNaM, te vihariUNa puNo tattheva AgayA, ranno ya sagAsaM so gao, teNa se puvvaparicayAo kaMbalarayaNaM diNNaM, AyarieNa ya nibbhatthio-na kappai jaINameyaM, Na ya paDisiddho ('vi Thio), tato tassa taM parokkhaM phADiUga ya zyaharaNanisejjAo ka yAo, tassavi AgayassegA diNNA, taM daTTaNa phADiyaM, so kasAio ciTThai / annayA jigakappiyA vannijjati, taMjahA-"jiNakappiPI yA ya duvihA pANippAyA paDiggahadharA ya / pAuraNamapAuraNA ekkekkA te bhave duvihA // 1 // dugatigacaukkapaNagaM Nava dasa ekkA8| raseva bArasagaM / ee aTTha viyappA jiNakappe huMti uvahissa // 2 // " kesiM ca duviho uvahI-rayaharaNaM muhapottiyA ya, annesiM tiviho| kappo tatio, caubihe do kappA, paMcavihe tiNNi, Navavihe rayaharaNamuhapottiyAo, tahA-"pattaM pattAbaMdho, pAyaTThavaNaM ca paadkesriyaa| SORRENCO4%A4-%AR
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI | paDalAI rayattANaM ca gocchao paaynnijjoo||1||" dasavihe kappo vADDao, egArasavihe duve, bArasavihe tinni, etthaMtare sivabhUvizeSAvara boTika| tiNA pucchiyaM-kimidANimettio uvahI vujjhai ?, jeNa jiNakappo cevANucarijjai, guruNA bhaNiyaM-so Na tIraIdANI, vocchinnattakoTyAcAyA nirAsaH &Nao, so bhaNai--na mamaM paDucca vocchinno, vakSyamANopapattibhirapyanavagacchat karmodayAccolapaTTaparityAgaM kRtvA yayau, uttarA ya se bhagi NI vaMdiyA AgayA Asi, sAvi taheva gatavatI, bhikkhApaviTThA ya gaNiyAe diTThA, tIe mA amha logo virajjihititti ure pottI 1735 // // 735 // | baddhA, sA necchai, teNa bhaNiyaM-acchau acchautti, esA taba devayAe dinnA, tega ya do sIsA pabbAviyA-koDinnakoTTavIrA, tato| hai| sIsANaM paraMparaphAso jAo, esA boddiyuppttii| amumevArthamAha-'rahe'tyAdi gatArthA // 'boDiye' tyAdi gtaarthaa| 'uvhiiN'tyaadi| hai| | 'jiNa' ityAdi spaSTA, prayogaH-jinakalpa idAnImapyavyucchinnaH, puruSakArasAdhyatvAt sthavirakalpavat , tatazca zramaNena sarvAtmanA 8 vastrapAtramukhavastrikAgalanakAdi tyAjyaM parigrahatvAd granthatvAd dhanAdivat , na ca vastrAdAvasaMbaddhAviti hetU na siddhau, 'jato'tti 'yataH' yasmAt sa zivabhUtiH, kiMviziSTaH ? ityAha-'puvva'mityAdi / putvamevANApucchacchinnakaMbalakasAyakalusio, kimata Aha-abravIt , kimabravIdityAha-parigrahataH kAraNarUpAt sakAzAtkAryabhUtAH kaSAyamUbhiyAdayaH subahavo doSAH, tasmAddha| svapAtramukhavastrikAgalanakAdi parigrahaH grantho vA kaSAyahetutvAt mU hetutvAdbhayAdihetutvAd dhanAdivadeveti 1 tathA suye ya bhaNiyaM | apariggahataMti, prayogaH-tasmAninthatvaM zreyaH sUtre bhaNitatvAt SaDjIvanikAyaparipAlanavat 2 tathA jamacelA ya jiNiMdA iti, prayogaH-acelaiH sAdhubhirbhavitavya jinendropadezavartitvAttIrthakaravat 3, tadabhihito jaM ca jiNakappotti, prayogaH-sA8/mprataM nigranthazramaNA jinakalpikAH jinoktAnuSThAyitvAdavyucchinnajinakalpikakAlavat 4 tathA jaM ca jiyAcelaparIsaho muNIti MANORAMACHAR ra parigrahaH grantho vA kaSAyahatuvA jIvanikAyaparipAlanavat 2 tathA prayogaH-sA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 avastro munistatparISahasahiSNutvAt kSapaNakavat 5, yasmAca tribhiH sthAnairvastraM dhArayatetyuktaM tasmAnnaikAntataH sacelatA zreyasI, api tva boTikakoTyAcArya celatApi, pAkSikI sacelatoktetyabhiprAyaH 6, tasmAdacelatA zreyasIti pUrvapakSanigamanam / krameNa duSagAnyAha-'guru' ityAdi / nirAsaH vRttI | yadi bhavato yadyatkaSAyahetustattatparigraha iti tataH svo'pi te dehaH svAtmanaH kaSAyotpattihetuH, na cAsau granthaH parigraho veti apari | grahakathocchedaprasaGgAditi, tasmAtpratiprayogaH-na vastraM granthaH parigraho vA kaSAyamUbhiyahetutvAt dehavadityanakAntikaH, asapakSe'pi i736 // // 736 // || bhAvAt , kiMvA'nena stokena gaditena ? / 'atthi vetyAdi / kiM ca etAvati jagati tadvastvasti yad yasya vA tasya vA kaSAyasya hai na bIjaM bhavet ?, etaduktaM bhavati-sakalatrailokye dehapiTharabhAjA vastunA naikAntaH, sarvasya kaSAyahetutvAd dehavat / 'eva'mityAdi, evaM ca sati tvayA dRDhamUDhenA''hato'pi zrutadharmo na grAhyaH, kimityata Aha-kaSAyanimittatvAtkambalavat / tathA 'jeNe'tyAdi / / jihai no'pyavadhibhUtaH gozAlasaGgamakAdeH kaSAyajanakastasmAdvastravadasAvapi nAGgIkartavyaH, tathA dharmo'pi cAritradharmaHpratyanIkAnAM saMsArA bhinandinAM kaSAyajanakaH, tathA dharmaparAzca zrutacAritradharmavantazca pratyanIkAnAM kaSAyajanakAstatazca te'pi na grAhyAH, tathA jinamataM ca 6 jinAdezazca keSAJcit saMsArajanakaH, iha ca vizeSopAdAne'pi sAmAnyopAdAnaM sAmAnyavizeSaviziSTavastukhyApanArtha, tasmAdete'pi nA-18 deyAH svaparakaSAyanimittatvAd, AdIyante ca, tasmAdebhiranaikAntikaH / etatparijihIrSormatamAha-'ahe tyaadi|| atha manyethAH-te dehAdayo jinamatAntAH padArthAH kaSAyahetavo'pi santo na grantho-na parigrahaH, mokSasAdhanamatyA gRhItatvAd , ucyate-vastrAdi zuddhaM, kathaM? granthaH ?, mokSasAdhanabuddhyA gRhItatvAd bhavadehAdivaditi, evaM cAdye'pi pramANe ya ukto hetuH parigrahatvAditi so'siddhaH, 'mUrchA pari-3 graha' iti lakSaNAt / tathA Adya eva prayoge dvitIyaM hetumadhikRtyAha-'mucchA'ityAdi / yadi yo mUrchAhetuH sa granyastataste nagnazrama HASIERAS RASOS A-%AXASAROLX
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya boTikanirAsaH vRttI // 737 // // 737 // AAAE0%- 14 Nakasya dehAdi kathamagranthaH 1, grantha eva, 'mucchAvayoti viziSTatailAbhyaGgAbhyavahAradvAreNa mUrchAhetutvAt syAdivat , kathaM vA zvetabhikSorvastrAdi granyo'saGgatvAddehavat / siddhazca dRSTAntaH // 'ahaM' ityAdi / atha te dehAhArAdiSu na mUrchA, mokSasAdhanamatyopA| dIyamAnatvAd ucyate, tathA ''hAra iva, 'kA mo'ityAdi spaSTam // 'aha kuNasI' tyAdi / atha dehAhAraparigrahA vastrAdigrantharahi-16 tAzca nagnakAH mokSaM sAdhayiSyanti alpaparigrahatvAt, tiryagAdivaditi anaikAntikaH, tathA cAha-'vasthA' ityAdi bhAvitArthA, navaraM nirayopagAH, na mokSapApakA ityanaikAntikaH / tathA-'aparI'tyAdi // aparigrahA api boTikAH kammamalamaNaMtamajjenti, parakIyeSvapi mUrchAdimacAt tiryagAdivat / zvetabhikSavastu kevalaM sAdhayiSyanti niHsaGgatve sati vastradhAritvAd bharatacakrAtivad, upa| sargAdigatArthA(|)diprasAdhitakAyadhAriga iti / Aha ca-'deha'ityAdi gatArthA |daar|| atha tRtIyahetuvyabhicArArthamAha-'jaItyAdi / yadi vastraM grantho bhayahetutvAd dhanakanakAdivat tato jJAnAdIni yAni tAnyapi anya iti pratijJA, tadupaghAtakebhyo bhayahetutvAddhanAdivata, tathA dehasya ca jJAnAvAdhArasya zvApadAdibhyo bhayamiti so'pi parigrahaH ityanai kAntiko, vipakSAbhAvapradarzanArthamAzaGkate-'aha' ityAdi prAgvat / syAt-'sAra'ityAdi / / iha hiMsA'nRtasteyaviSayasaMrakSaNebhyo raudradhyAnamiti, prayogaH-vastrAdiparigraho granthaH raudradhyAnaviSayatvAt viSayasaMrakSaNavat , dehAdiSvapi tulyatvAdanaikAntikaH / atha dehAdiSu prazastaM dhyAnaM mokSasAdhakatvAt vastrAdiSu tulyamiti viruddhAvyabhicAri, pramANaM-vastrAdi vizuddhabuddhiparigRhItaM prazastaM dhyAnaM mokSamAdhanatvAdehAdivat, atra cobhayasiddha Agamo jJApakam // 'je ja'ityAdi / ye yAvantaH prakArA loke viratAnAmihalokArtha bhayahetavaH 'te ceve' tyAdi, spaSTam / atha brUyAt-'AhAro vva'ityAdi / / na grantho deha upakAritvAdAhAravat, nanvevamapyanaikAnnikastaivastha eva, viSaghAtanArtha kanakamapi dehasyopakArIti granthe
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ % vizeSAva: kovyAcArya boTikanirAsaH vRttI // 738 // |738 // CHROO 'pyupakAritvaM vartata iti, tathA yuvatiH dharmAntevAsinI upakAriNI tavAsau bhavatyagrantha iti // tamhA' ityAdi / tasmAt mUrchA parigraha iti lakSaNAnmUrchAmUrchAbhyAM tasyaivaikasya vastuno granthatvamagranthatvaM ca bhavati, na vastusvabhAvataH / / 'vatthA' ityAdi spaSTA |tsmaa- dAdeyaM vastraM saMyamopakAritvAdehavat // 'kamityAdi / yadyasiddho hetustataH zRNu-zItArtAnAM mandasaMhananAnAM trANaM karoti, tathA jvalanAdigatAnAM ca sacAnAM trANaM karoti,prayogaH-saMyamopakAri vastraM zItA-jvalanAdigatasacatrANasamarthatvAd ahiMsAvratavat |'th nisI'tyAdi / saMyamopakAri vastraM, cAtuSkAlaM svAdhyAyadhyAnasAdhakatvAt upAdhyAyopadezavat , athavA saMyamopakAri vakhaM mahyAdisUkSmarajaHsacatrANahetutvAdIryAsamitivat / tathA-'mata'ityAdi / saMyamopakAri vastraM mRtavidhyupayogitvAt sahAyasAdhuvat,tathA saMyamopakAri vastraM | glAnaprANopakAritvAdauSadhavad ,tathA muhapottiyAdi saMyamopakArakaM bhASAsamityupayogitvAt praNihitamaunavratavat, evamuktavad yathA sarva saMyatopakaraNaM prarUpyam / paatrgrhnnpryojnmaah-'sNste'tyaadi||'prii'tyaadi| pAtraM piNDaiSaNAvadupakArakaM |ycc'sue'viy bhaNiyamapariggaha'tti atra prayogaH kRtastatrocyate-'aparI'tyAdi / yA ca sUtre'parigrahatoktA savvAo pariggahAo veramaNaMti tadyuktameva, kintu murchA parigraho'bhimatastIrthakRtAMsA ca yathA vastre na kAryA parigrahatvApatteH,evaM sarvadravyeSu zarIrAhArapicchakaziSyapraziSyAdiSu na karttavyeti sUtrAbhiprAyaH,tatazca mUrchApakSe siddhasAdhanaM, na tyAgapakSa iti,tatazca-grAhya vastraM sNymopkaaritvaatpicchkaadivt| yaccoktaM 'jamacelA ya jiNiMdA' ityatra pratividhIyate-'niruvame tyAdi gAthA daza, ayamatra samudAyArthaH-yaduktaM sAdhubhirvastrapAtrAdirahitairbhAvyaM jinendropadezavartitvA. tIrthakaravat,tatra sAdhanadharmavikalo dRSTAntaH, tIrthakarasya svayaMbuddhatvenAnyajinendropadezAvartitvAd , aparopadezamantareNa jItakalpanyAyAnuH vRtyA tIrthakarakalpapratipatterityarthaH,athavA yathA hyayaM hetustIrthakare jinendropadezavartitvaM sAdhayati tathA'celatvAkhyasAdhyadharmasya yo vize AAAACARIORLICKR
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAtra0 koTyAcArya vRttau / / 739 // vo'natizayavyAptatvaM nAma tadviparyayaM tIrthakarAtizayavyAptilakSaNamasya sAdhayatItISTavighAtitvAdviruddhaH, tIrthakarAtizayAJcAcchidra pANyAdayaH, catustriMzadvA, taducyate - jinA hi sarve nirupamadhRtayo vajrakaTakasamAna parigAmA bhavanti, tathA caturjJAnina chadmasthAH santo'tizayavantaca, tathA acchidrapANyAdayaH tathA jitaparISahAH, yasmAdevaM - 'tamhA' ityAdi / tasmAt vatthapattarahiyAvi te Na jahuttado se | pAvaMti, tadanaGgatvAt, pustakeneva, evaM- 'tadityAdi pacchaddhaM / Aha- yadyevaM kimuktaM ?, 'sabve'vi egadUseNaM' ti ?, ucyate- 'tahavI' - tyAdi spaSTA / prayogaH - akiJcitkaramadhyekaM vastramAdadati prayojanAntaropayogitvAt kRtakRtyaprathamadharmapravarttanena namaskAravat / 'jiNa ' ityAdi / jinakalpikAdayaH, AdizabdaH svabhedakhyApakaH, punaHzabdastIrthakarAdvizeSaNArtho vartate, 'sopadhayaH' sopakaraNAH sarvakA| lamekAnta evAtra, upakaraNamAnaM caiteSAM bahu bhedaM puruSASekSitvAd, ato jinakalpikAnAmacelatoddhuSyamANA nArthavatI / evamabhidhAya parA| bhiprAyamAha - 'arahaMtA' ityAdi / yadi ca mataM bhavato - yasmAduktena vidhinA'rhanto'celAstena teSAmapi jinakalpikAnAmacelatvaM nyAyyaM, "jArisayaM guruliMgaM sIseNaci tArisega hoyacvaM / na hu hoi buddhasamaNo seyavaDo nagga va'NNo vA || 1 ||" iti vacanAt, prayogazca - svatIrthakaraveSacaritAnuvidhAyibhiH ziSyairbhavitavyaM tadAdezakAritve sati ziSyatvAt, zAkyabuddhaziSyabhikSuvat, ucyate - ArthikAbhiranaikAntiko hetu:, tathA cAha-yadyevaM tatastadvacanAdeva niratizayatvAnmA'celo bhava, ArthikAvat / nanvevameva gurvabhiprAya AceSTito bhava ti, tathAhi - 'rogI'tyAdi / jaha rogI vejassovadesaM kuNai taha hoyarogo ya, Naya tabvesaM cariyaM vA karei, Na ya pauNai kareMto' adhikasannipAtAdiprApteH / 'tahetyAdi spaSTA, dAntikaH, prayogastu - jinavaidya veSacaritAnukArI tadupadezama kurvan na mucyate / karmarogAt, anadhigatazAstrArthakarmatve sati vepacaritavilambitvAt anadhigatAyurvedasadbhAvavaidya veSAnu kAryAturavat / apica - yadidamu boTika - nirAsaH // 739 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya boTikanirAsaH vRttI // 740 // ||740 // taM 'svatIrthakaraveSacaritAnuvidhAyibhiH ziSyabhavitavyaM tatra paryanuyujmahe-kiM sarvasAdhamryeNa uta dezasAdharyeNa ?, yadi sarvasAdharmyaNa tato'niSTApatirbhavataH, tathAhi-'na paro' ityAdi , 'taha se sehI tyAdi spaSTe / dezasAdhamryeNa tu locanalakSaNena navakoTIparizuddhAdAnena ca siddhasAdhyatetyAha-'jahe' tyAdi / sesA atizayAH 'ruhiraM gokhIra' mityevamAdayaH, kaizcitsAdhAbhAvaH kaizcitu sad| bhAva iti / yaccoktaM-'tadabhihito jaM ca jiNakappo' tasmAtsarveNAnuSTheya iti, atrocyate-'uttama tyAdi spaSTA / 'taM jatI' tyAdi, tadetajjinavacanAd pratipadyate tata idamapi yadutAsAvidAnI duSSamAyAM vyavacchinna iti, apica-jinakalpo'dyApyastIti kiM pramANaM ?, kiM cAtra yannAsau na vyavacchinna iti jJApakam / maNetyAdi / yaccoktaM-'jaM ca jiyAcelaparIsaho muNI' tyAdi, atrAha'jaI'tyAdi / yadi celamAtraM, mAtrazabdo bhinnakramo, yadi tanmAtrabhogAnna jitazcelaparISaha iti cogheta tenAjiyadigiMchAdiparIsa-5 hovi bhttaaibhogaao'| 'eva'mityAdi spaSTA // tathAhi-'jaha' ityAdi / spaSTA, navaraM 'sapaDigArotti / 'tahe'tyAdi, spaSTo dArTAntikaH / athavA'celatvaM dvividhaM lokaprasiddhaM-mukhyamupacaritaM ca, tatra vartamAnakAle viziSTadhRtisaMhananAsaMbhave mukhyAcelatvaM saMyamopakAri na bhavati, tasmAdupacaritAcelatvenAcelaparIpahajayaH karttavyaH, upavAsAzaktau ekadvitrikavalAvamIbhUtaprAptAvamaudaryAzanAdapi jighatsAparISahajayavat , ata Aha-sadasaMta' ityAdi gAthArthaH // 2603 // yaccoktaM-'jaM ca vihIM tyAdyatrAha-'jiga' ityAdi / jinakalpAyogyAnAM puMsAM hIryato'vazyaMbhAvinI, kutsA ca lokagardA, tannivAraNArthamavazyaM vastraM grAhyamaidaMyugInairvRttihetutvAd / dvAdazabhAvanAvad rativAkyAdhyayanavadvA , athavA hIti saMyamasyAkhyA tadarthatvAdAcArAdhyayanavat , tasmAt-'jaItyAdi / yadi bhavato jinamataM pramANaM tato mA muzca vastrapAtre, mA bhUttadantareNa pUrvoktadoSajAlaM, lapsyase samitighAtaM ca // kathaM vastrapAtrAdi pUrvo ARRRRRRRRORAT 4-OS
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 741 // tadoSAbhighAti samityupaSTambhakaM cetyata Aha- 'aNu' ityAdi // ihApAtro bhikSuH samastAmeSaNAsamitiM na zaktaH, tathA na ca sabhito vastrarahito nikSepaviSayabhUte AdAne vyutsarge ca / 'iya' ityAdi gAthAH paJca // iha ca moto ekkaM sANaM jAvajIviyA diTThI / ekkekassa ya etto do do dosA muNeyavvA // ni. 785 // mottUNa go mAhilamannesiM jAvajIvasaMvaraNaM / kammaM ca baddhapuDhaM khIrodavadattaNA samayaM // 3114 // motuM jamAlimanne beMta kaDaM kaz2amANamevaM tu / ekkekko ekkekkaM necchai abbaddhio donni // 3115 // avaropparaM sameyA do dose denti ekkamekkassa / paramayasaM paDivattiM vippaDivattiM ca samayammi ||3116 // abbaddhiyassa dose diti tao so'vi tinni annassa / tippabhidaM tu sameyA do se tippabhiie diti // 3117 // satyA diTThIo jAijarAmaraNagabbhavasahINaM / mUlaM saMsArassa u havanti niggantharuveNaM // 3118 // 'motRNa' ityAdi / eSAM madhye ekaM goSThAmAhilaM muktvA zeSANAM jamAliprabhRtInAM yAvajIvikA dRSTiH, pratyAkhyAnaM pratIti zeSaH, nAparimANaM sapta nihnavAH pratyAkhyAnamicchantItyarthaH, Aha- asya prakaraNAdevAvagama iti kimarthamupanyAsaH 1, ucyate- pratyahopayogena pratyAkhyAnasyopayogitvAt mA bhUt kazvittathaiva pratipadyeta, ato jJApyate - nizvAnAmapi pratyAkhyAne iyameva dRSTiH, ekkekkassa ya ettotti, ato'mISAM madhye dvau dvau doSau vijJAtavyau, muktvaikaM varttate / Aha ca bhASyakAraH - 'mo tRNetyAdi / goSThAmAhilaM muktvA'nyeSAM jamAlyAdInAM rohaguptAntAnAM yAvajjIvaM saMvaraNamiSTaM, tathA karma cAtmanA saha baddhaspRSTaM kSIrodakanadiSTaM, yuktiyukta nihnavAnAM dRSTidoSa mAnaM // 741 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ GOOK vRttI vizeSAva tvAt / tathA-'motta' mityAdi // jamAliM muktvA'nye kriyamANaM kRtamityabhidadhati, kriyAvirAmakaraNe bahudoSaprasaGgAt , evamekaiko nihnavAnAM koTyAcAye hai jIvapradezikAdiaurAzikAntaH ekaikaM siddhAntAbhyupagataM vastu sakalAtmapradezasamudAyalakSaNaM vyaktaM akSaNabhaGga bhinnAnubhavaM rAzidvayaM ca, dRSTidoSa abaddhikastu dve necchati ekalolIbhAvaM yAvajjIvapratyAkhyAnaM ceti ekacAraNA, dvicAraNikayA prAha-'avaroM ityAdi // aparasparaM sametau / ma.naM // 742 // dvau bahuratapradezau bahuratAvyaktau vA yAvad bahuratAvaddhiko ekaikasya dvau doSau dattaH, kathamityata Aha-pacchaddhaM // abbaddhiyassa dose // 742 // denli tao, so'vi tinni annassa ayaM bhAvanAvidhiH-bahurataH pradeza bhaNati-bhavato do dosA, jaM kiriyAkAlaniTThAkAlabheyaM juttimaMtampi necchasi, jaMcegapadesaM jIvamicchasi, ee taba do dosA, evaM jAva terAsiA, abaddhiyaM puNa tIhiM ubAlabhai-jaM mama mayaM necchasi icchasi ya apuDhe aparimANaM ca, evaM padeso sapuvvAvareNaM cAreyavyo jAva terAsio, evaM abaddhio bahurayassa tinni apuTThAunabhyupagamakRtaM aparimANakRtaM kriyAkAlaniSThAkAlakRtaM ca yAvattrairAzike, trikAdicAraNikopAyamAha-'tinni sametA bahuraya padesa avvattA tinni dose denti jahA bahurao, apare do bhaNati-padesA anyattakathA do dosA, abhyupagamAnabhyupagamakRtA evamAdi / evaM catusametA paMca cha, sattacAraNAe egego samudAyassa aTThaTTha dose dei / Aha-etA dRSTayaH kiM saMsArAya utApavargAyetyata Aha-'satyA ' hai ityAdi / saptatA dRSTayo jAtijarAmaraNagarbhavasatInAmiti, jAtigrahaNAnnArakAdiprasUtigraha ityato garbhavasatigrahaNamaduSTaM mUlaM kAraNaM bhavantIti yogaH, mA bhRtsakadbhAvinInAM jAtijarAmaraNagarbhavasatInAM mUlamityabhiprAyaH, ata Aha-'saMsArassa u' saMsaraNaM saMsAro-nArakAdiHpradIpoM gRhyate, tasyaiva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt , nigrantharUpeNeti ||aah-ete nidravAH kiM sAdhavaH? uta tIrthA|ntarIyAH ? uta gRhasthA ? iti, ucyate-na sAdhavaH, ekasyApi sAdhoH kRtasyAnyeSAmakalapyatvAt , naivaM nidravAnAmiti, Aha ca
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva pavayaNanIyANaM jaMtesiM kAriyaM jahiM jtth| bhajaM pariharaNAe mUle taha uttaraguNe ya ||ni.787|| nihavakRtakoTyAcArya jattha visesaM jANai logo tesiM ca kuNai bhttaaii| taM kappai sAhUNaM sAmannakayaM puNa akappaM // 3120 // kalpyatA micchahiTrIyANaM jaM tersi kAriyaM jahiM jtth| savvaMpi tayaM suddhaM mUle taha uttaraguNe y||ni.788|| // 743 // bhinnamayaliMgacariyA micchaddihitti boDiyA'bhimayA / jaM te kayamuddisitaMkappai jaMca jijogN||3122|| // 743 // 'pavayaNetyAdi / 'nIhayaM ti dezIpadamakiJcitkarA), tatazca pravacane yathoktaM kriyAkalApaM prati akiJcitkarANAM yadazanAdi 8 teSAM kAritaM yasmin kAle kSetre vA tat 'bhAjya' vikalpanIyaM pariharaNayA, kadAcitparihiyate kadAcinneti, yadA lokaH sAdhunihava-4 & yormedaM na jAnAti tadA parihiyate, itarathA na, athavA pariharaNA-paribhogo'bhidhIyate, yata ustaM-"dhAraNayA uvabhogo, pariharaNA | tassa hoi pribhogo|" 'mUle mUlaguNaviSaye, mUlaguNaM AdhAkarmAdi, tathottaraguNaviSayaM-krItakRtAdIti, ato naite sAdhavaH, nApi gRhasthanItya (sthA nApi tIrthAntarIyAH) tadarthAya kRtasya kalpyatvAd, ata ime'vyaktA iti / 'jatthetyAdi vyAkhyA spaSTA, navaraM 'sAmanna'tti avizeSeNeti // Aha-sarvApalApikRte kA vArttatyAha-'micche'tyAdi // 'bhinne'tyAdi spaSTA, bhinnamatatvAd bhinnaliGgatvAd | bhinnacaryatvAdityAdibhyastatkRtaM yogyatve satyasmAkaM kalpyam 11 / dAraM / / atha yadyasya nayasya sAmAyikaM mokSamArgatvenAnumataM, tadupadarzanAyAhatavasaMjamo aNumao niggaMthaM pavayaNaM ca vvhaaro| saddujjusuyANaM puNa nevvANaM saMjamo ceva ||ni.789|| 4 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya hai vRttI mokSaheto nayA: // 744|| // 744 // GEOGROU + kassa nayassANumayaM kiM sAmaiyamiha mokkhmggotti| bhannai negamasaMgahavavahArANaM tu savvAiM // 3124 // tavasaMjamotti caritaM niggandhaM pavayaNaMti suyanANaM / taggahaNe sammattaM caggahaNAo ya boddhavvaM // 3125 // tinnivi sAmaiyAI icchaMtA mokkhamaggamAillA / kiM micchaTTiIyA vayaMti jamasamuiyAiMpi // 3126 // ujjusuyAimayaM puNa nevvANapaho carittamevegaM / na hi nANadaMsaNAI bhAve'vina tesi jaM mokkho||3127|| ja savvanANadaMsaNalambhe'vi natakkhaNaM ciya vimokkho| mokkhoya savvasaMvaralAme maggo sa evaao||3128|| Aha naNu nANadaMsaNarahiyassa na svvsNvrodiho| tassahiyasseva taotamhA titayampi mokkhapaho // 3129 // jai tehiM viNA Nasthitti saMvaro teNa tAiM tasseva / junaM kAraNabhiha na u saMvarasajjhassa mokkhassa // 3130 // 4 aha kAraNovagAritti kAraNaM teNa kAraNaM savvaM / bhuvaNaM nANAINaM jaiNo neyAibhAveNaM // 3131 / / taha sAhaNabhAveNavi dehAi paraMparAi bahubheyaM / nevvANakAraNaM te nANAitiyammi ko niyamo? // 3132 // aha pacAsaNNataraM heu neyaramihovagAripi / tosavvasaMvaramayaM cArittaM ceva mokvapaho // 3133 // itthasAhaNAI saddahaNAiguNao sameyAI / sammakiriyAurassa va iha puNa nivvANamitthaTTho // 3134 // kiM sAmaiyaM jIvo ajjIvo davvamaha guNo hoja / kiM jIvAjIvamayaM hoja tadatthaMtaraM vatti ? // 3135 // AyA khalu sAmaiyaM paccakkhAyaMtao havai aayaa| taMkhalu paccakkhANaM AvAe svvdvvaannN||ni.790|| saddahai jANai jao paJcakkhAyaMtao ya ja jIvo / nAjIvo nAbhAvo so ciya sAmAiyaM teNa // 3137 // 554550%
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAna 0 koTyAcArya vRttau / / 745 / / sAmAiyabhAvapariNaibhAvAo jIva eva sAmaiyaM / sadveyaneyakiriovaogao savvadavvAI // 3138 || paDhamammi savvajIvA bitie carime ya savvadavvAiM / sesA mahavvayA khalu tadekadeseNa davvANaM ||ni.791|| jaM sabvajIvapAlaNavisayaM pANAivAyaveramaNaM / micchAmucchovaramA savvaddavvesu viNiuttA // 3140 // rUvesu sahagaesuM baMbhavayaM gahaNadhAraNijjesu / taiyaM chaTThavayaM puNa bhoyaNaviNivittivAvAraM ||3141 / / evaM cArittamayaM savvaddavvavisayaM taha suyaMpi / dese desovaraI sammattaM savvabhAvesu || 3142 || kiM tanti patthue kiMtha visayaciMtAe ? bhaNNai tao'vi / sAmAiyaMgabhAvaM jAi jao teNa taggahaNaM // 3143 // davvaM guNoti bhaiyaM sAmaiyaM savvanayamayAdhAraM / taM datrvapajjavaTThiyanayamaya maMgIkare UNaM // 3144 // jIva guNapaDavanno nayassa davvaTThiyassa sAmaiyaM / so cetra pajjavaTThiyanayassa jIvassa esa guNo / ni. 792 // icchai jaM davvanao davvaM taccamuvayArao ya guNaM / sAmaiyaguNavisiTTho to jIvo tassa sAmaiyaM // 3146 // pajAo ciya vatyuM tacaM davvaMti taduvayArAo / pajjavanayassa jamhA sAmaiyaM teNa pajAo ||3147 // pajjAyanayamayamiNaM pajjAyatyaMtaraM kao davvaM / / uvalaM bhavvavahArAbhAvAo kharavisANaM va 1 // 3148 // jaha ruvAi visiTTho na ghaDo savvapyamANavirahAo / taha nANAivisiddho ko jIvo nAma'Nakkheo ? // 3149 // 'tava' ityAdi // tapaHpradhAnaH saMyamaH tapaHsaMyamaH sarvaviratisAmAyikamityarthaH saH 'anumataH' abhISTo, nirvANatayeti *** mokSahetau nayAH / / 745 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ * Re- vizeSAva varttate, ka evamicchatItyAha-vyavahAraH vyavahAragrahaNAcAdhastyagrahaNaM, naigamasaMgrahavyavahArA ityarthaH, tathA'pi tu mithyAdRSTayaH, pratyeka mokSadetI koTyAcArya mapyabhyupagamAt , sApekSAbhyupagamasya ca samyaktvAt , zabdaRjumUtrayoH punarnirvANaM 'saMyama evaM' cAritrasAmAyikameva, kAraNe | nayAH vRttI kAryopacArAt tasyaiva mokSaM prati kAraNatA, tadbhAvabhAvitvAt , kramollaGghanaM tu uparimAgAmapyetadanumatapradarzanArtha, ayaM samudAyArthaH // sambandhyAcaSTe bhASyakAra:-'kasse'tyAdhuktArthA // tathAhi-tave'tyAdi gatArthA / / codyaM saparihAramuktArtham / 'tinnivI'tyAdi // 746 // // 746 // 'ujju'ityAdyanvayavyatirekagarbhabhAvitArtham / tathAhi-'jaM savva' ityAdi // sarvajJAnadarzane kSAyike // atha sarvasaMvara eva cAritra| sAmAyikameva mokSapatha ityukte vyavahAra Aha-'Aha'ityAdi / nanu puMso na sarvasaMvaro dRSTaH, kiMviziSTasyetyAha-jJAnadarzanAbhyAM rahi| tasya, etaduktaM bhavati ?-jJAnadarzane saMvarasya kAraNaM, asAvapi mokSasya, mRtpiNDaghaTavat , tasmAttasya saMvarasya te, sa ca mokSasya 'taoM asau jJAnadarzanalAbhaH kAraNaM, yatazcaivamatasvividho'pi moksspkssH| RjumUtrAdaya AhuH-'jaI tyAdi / / yadi tAbhyAM vinA saMvaro nAstIti tena te jJAnadarzane 'tasyaiva' saMvarasyaiva yuktamiha kAraNa, avyavahitatvAt , na tu saMvarasAdhyasya mokSasya te eva sAdhanaM, vya vahitatvAt / parAbhiprAyamAha-'aha' ityAdi / atha manyethAH-'kAraNaM' bIjaM te jJAnadarzane mokSasya brUmaH, kAraNopakArItikRtvA, ucyate-yadyevaM tena kAraNaM sarva bhuvanaM mokSasya, kAraNopakAritvAt, tathA ca-'yate' sAdhoH sambandhinAM jJAnAdInAM jJeyabhAvena dRzya bhAvena copaSTambhakaM vartate, kiM 1, bhuvanamityanuvarttate / 'tahe'tyAdi // yathA jJAnAdeH mokSakAraNasya jagat jJeyAdibhAvenopakurute tathA dehAdyapi bahubhedaM jJAnAdeH sAdhanatvena vartate, kahamityAha-'paraMparAya'tti pAraMparyeNa, tathAhi-jJAnAderdaiho dehasya zAlyAdiH zAlyA- 81 de stasyA api karSakabalIvardahalAdi, atastadapi nirvANakAraNaM te prasahya prAptaM, evaM sati jJAnAditraye ko niyamaH 1, tasmAtsaMvara eva RROLX
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAtra0 koTyAcArya vRttau // 747 nyAyyaH | 'aha' ityAdi // athAtiprasaGgaparijihIrSayA brUSe- pratyAsannataraM heturmokSasya, netarat vyavahitataramupakAryapIti tato nirupacaritatvAtsaMvara eva mokSo nyAyyaH / tasmAt 'iTThatthetyAdi / sametAni santi darzanajJAnacAritrANi iSTArthasAdhakAni zraddhAnajJAnakriyAguNatvAt AturasyeSTasAdhanasamyakcikitsAvat // gatamanumatadvAraM, atha dvitIyadvAragAthA 'ki' mityAdi, 'kiM'ti kiM sAmAyikaM jIvaH 1 ajIvaH ? uta ubhayaM / utAnubhayaM kharaviSANamiti, Aha ca- 'ki'mityAdi // kiM sAmAyikaM jIvaH ajIvo vA 1, jIvatve'jIvatve'pi ca kiM dravyaM bhavedatha guNaH 1, athavA kiM jIvAjIvamayaM hoja sAmAyikaM, cetanAdhiSThitadehavat, uta 'tadarthAntaraM' jIvAjIvobhayArthAntaraM syAtsAmAyikaM vandhyAputravat / tadevaM bhAvAbhAvaviSayaprazna saMbhave satyAha guruH - 'AtA' ityAdi / iha sAmAyikaM kaH ? ityAha'AtA khalu' Atmaiva jIva eva sAmAyikaM, nAnye vikalpA ityarthaH sa ca 'paJcakvAyaMtao havai'tti, sa ca pratyAcakSANaH| pratyAkhyAnaM kurvan bhavati sAmAyikaM, kiM kAraNaM 1, kriyamANaM kRtamiti kriyAkAlaniSThAkAlayo ra bhedAdvarttamAnasyaivAtI tApatteH kRtapratyAkhyAno'pi gRhyate, 'Aya'tti punarAtmagrahaNaM kiM 1, ucyate sa evAtmA zraddhAnajJAna sAvadya yogatrinivRttiskhasvabhAvAsthitatvAt zeSastvanAtmA, pracuraghAtikarmAveSTitapariveSTitatvAditi pratyAcakSANaH AtmA syAt, athavA kutaH 1 ityAha-pratyAcakSANo vA bhavet, na ca pratyAkhyAnamantareNAnyatsAmAyikamiti, sa ca tathA AbhavakSayamapi yAvanizvayataH, tad khalu pratyAkhyAnaM, khaluzabdastasyAtmapariNatijJApanArthaH, tatazca tatsAmAyikamAtmapariNatirUpatvAdviSayamadhikRtya sarvadravyANAmApAte- dravyANAmAbhimukhyena kiM 1, niSpadyate iti zeSaH, tatprati zraddheyajJeya kriyopayogitvAt sarvadravyANAmiti, na ca sAmAyikaprakrame tadviSayanirUpaNamasambaddhaM tadaGgatvAttatsvarUpavadityoghArthaH // amumevArtha vistareNAha bhASyakAraH - 'sahahatI' tyAdyakSaraghaTanA, yato saddahati anena samyaktvaM gRhItaM, tathA jANAti mokSahetau nayAH // 747 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ kovyAcArya vRttI vizeSAva04 anena tu zrutaM, pratyAcakSANazca anena tu cAritraM jIvo, nAjIvo, nApi cAbhAvaH,tayorbuddhipUrvakAritvena pratyAkhyAnAdivirodhAd, A-15 mobadeto | tmani tvavirodhAt, 'jati yasmAdevamatrAnvayavyatirekatA tena sa eva-Atmaiva sAmAyika, nAjIvAbhAvAviti // etadeva spaSTayannAha- nayA: | 'sAmA' ityAdi / sAmAyikabhAvapariNatibhAvAt sAmAyikapariNAmAnanyatvAtkAraNAt ,kimata Aha-jIva eva sAmAyikam , | tasya cAtmabhAvapariNatirUpasya sAmAyikasya viSayanirUpaNagAthA'bhisambandhanArthamAha-'saddhayetyAdi spaSTam // 'paDhamamI'tyAdi // // 784 // // 748 // * prathame prANAtipAtaviramaNamahAvrate sarvajIvA-ekendriyAdayo viSayatvena samavataranti, sarvapAlanaviSayatvenoktatvAttasya, tathA dvitIye 6|| sarvadravyANi dharmAstikAyAdIni viSayatayA samavataranti, sarvadravyANIti viSayatvenokteH tasya, evaM carame ca sarvadravyamU niSedha| viSayatvenokteH, zeSANi mahAvratAni khalvityavadhAraNArthaH, tasya ca vyavahitaH sambandhaH, teSAmekadezastadekadezastena tadekadezenaiva hetubhUtena dravyANAM bhavantIti kriyA'dhyAhAraH, kathaM ?, tRtIyasya grahaNadhAraNIyadravyAdattAdAnaviratirUpatvAt , caturthasya ca rUparUpasahagatadravyasambaddhAbrahmaviratirUpatvAt , paSThasya ca rAtribhojanaviratirUpatvAt , evaM tAvaccAritrasAmAyika nivRttidvAreNa sarvadravyaviSayaM | bhavatItyuktaM, evaM zruta sAmAyikamapi draSTavyaM, zrutajJAnAtmakatvAt, samyaktvasAmAyikamapi sarvadravyANAM saguNaparyAyANAM zraddhAnarUpatvAsarvaviSayameveti / / 'ja'mityAdi vyAkhyA, sarvamuktArtha yAvat teNatti taggahaNaM sAmAyikaviSayagrahaNam / tadevamajIvAdivyudAsenAtmani sAmAyikatvena sthApite uttrgaathaa'bhismbndhnaarthmaah-'dvy'mityaadi|tdettsaamaayik sarvanayamatAdhAraM sarvanayAnupAti 'bhAjyaM 6 vikalpanIyaM, kathamityata Aha-dravyaM guNa iti vA, kimaGgIkRtyAha-dravyaparyAyAstikanayamataM, tatra dravyArthikasya 'jIvo gunn'ityaadi| | iha nayasya dravyArthikasya sAmAyika ka ityAha-'jIvo dravyarUpaH, kiMviziSTa ityAha-'guNaiH samyaktvAdibhiH aupacArikaiH pratipanno RESOLX AAAAAAACAR
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva vRttI |749 // guNapratipannaH, etaduktaM bhavati-asya vastuta Atmaiva sAmAyika, na guNAH, tadvayatirekeNa teSAM jJAtumazakyatvAt, utphaNaviphagAkuNDali-8 dravyArthikatAkArasamanvitasarpadravyavat , tathA sa eva sAmAyikAdirguNaH paryAyArthikanayasya paramArtho, yasmAjIvasyaiva guNaH, uttarapadapradhAna- yA tvAttatpuruSasya, yathA tailasya dhArA, na dhArAvyatirekeNAnyadadhikaM tailamasti, evamatrApi na guNasantatimantareNAnyo jIva iti, prayogaH- X carcA na guNavyatirikto jIvaH, pramANAnupalabdheH, ghaTa iva rUpAdivyatiriktaH, tasmAd guNaH sAmAyika, na tu jIvaH // pUrvottarArddhayoA // 749 // khyA-'icchatI'tyAdi gAthAcatuSTayaM bhAvitArtha, navaraM tadupacArAt-paryAye dravyAdhyAropavat / / atha mUlagAthottarArddhamadhikRtya paryAyA|rthikapakSasamarthanamAha niyuktikAraHuppajati vayaMti ya pariNamaMti ya guNA na dvvaaiN| davvappabhavA ya guNA na guNappabhavAiMdavvAiM |ni.793|| uppAyavigamapariNAmao guNA pattanIlayAi vva / saMti na u davvami tavirahAo khapuSpaM va // 3151 // 2 te jappabhavA jaM vA tappabhavaM hoja hoja to davaM / na ya taM te ceva jao paropparappaJcayappabhavA // 3152 // AhAvakkhANamiyaM icchai davvamiha pajjavanao'vi / kiM ta'caMtavibhinne mannai so davvapajjAe // 3153 // uppAyAisahAvA panjAyA jaca sAsayaM davvaM / te tappabhavA na tayaM tappabhavaM teNa te bhinnA // 3154 // jIvarasa ya sAmaiyaM pajjAo jaM casAsayaM davvaM / te tappabhavA na tayaM tappabhavaM teNa te bhinnA // 3155 // jai pajjAyanau ciya saMmannai dovi davapajAe / davaDio kimatthaM ? jai va maI dovi jamabhinne // 3156 // icchai so teNobhayamubhayaggAhevi sayaM pihanbhUyaM / micchttbhihegNtaadegttnnttgaahaao||3157||
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 750 // gatte naNu davvaM guNotti pajjAyavayaNamettamidaM / tamhA taM davvaM vA guNo va davvaTTiyaggAho || 3158 / / jaI bhinnobhayagAhI pajAyanao tadegapakkhammi / aviruddhaM ceva tayaM kimao davvaTThiyanaeNaM 9 // 3159 // tamhA kiM sAmaiyaM haveja davvaM guNotti ciMteyaM ? / davvaTThiyassa davvaM guNo ya taM pajjavanayassa // 3160 // iharA jIvANannaM davvanayasseyarassa bhinnanti / ubhayanaobhayagAhe ghaDela nekkekkagAhammi ||3161 || naNu bhaNiyaM pacAyaTThiyassa jIvassa esa hi guNotti / chaTThIeN tao davvaM so taM ca guNotao bhinno // 3162 // upAyabhaMgurANaM pakkhaNaM jo guNANa saMtANo / davvovayAramettaM jai kIrai tammi tannAma ||3163 // tanbheyakapaNAo taM tassa guNotti hou sAmaiyaM / pattassa nIlayA jaha tassaMtANodiyatthamiyA // 3164 || upAya bhaMgurA guNAya na ya sotti teya tppbhvaa| na ya so tappabhavotti ya jujjai taM taduvayArAo / / 3165 / / ahavodAsINamayaM davvanayaM para na jIvao bhinnaM / bhinnamiyaraM par3a jao natthi tadatthantaraM jIvo // 3166 // fare vamettaM natthi tadatthantaraM guNo nAma / sAmannAvatthANAbhAvAo kharavisANaM va // 3167 // AvinbhAvatiro bhAvamettapariNAmi davvameveyaM / niccaM bahurUpi ya naDova vesaMtarAvanno // 3168 // jaM jaM je je bhAve pariNamai paogavIsasA davvaM / taM taha jANAi jiNo apajjave jANaNA natthi // ni. 794 // he jaM bhAvaM parimaNai tayaM tayA tao'NannaM / pariNaimettavisihaM davvaM ciya jANai jiniMdo // 3170 // na suvaNNAdannaM kuMDalAI taM caiva taM tamAgAraM / pattaM tavvavaesaM labhai sarUvAdabhinnapi // 3171 // dravyArthikaparyAyArthika carcA / / 750 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 751 // jai vA davvAdanne guNAdao nUNa sappaesattaM / hoja va rUvAINaM vibhinna desovalaM bho'vi // 3172 // jai pajjavovayAro layappasAyapariNAmamettassa / kIrai tannAmana so davvAdatthaMtarambhUo || 3173 // davvapariNAmametaM pajjAo so ya na kharasiMgassa / tadapajjavaM na najjai jaM nANaM neyavisayati // 3174 // 'uppajjatI' tyAdi // iha 'utpadyante' samAvirbhavanti 'vyayante ca' ucchidyante ca, anenotpAdavyayarUpeNa pariNamanti guNAH, cakArasya evakArArthatvAdutpAdavyayaprapaJcena guNA eva pariNamanti, na tu kAnItyAha- dravyANi utpAdavyayarUpeNa pariNamanti, tasmAtparyAyA eva santi utpAdavyayapariNAmatvAt patranIlatAdivat, na tadatirikto guNyasti utpAdavyayapariNAmarahitatvAt vAndhyeyavat, | apica- 'davvapyabhavA ya guNA Na' dravatIti dravyaM dravyAtprabhavo yeSAM te dravyaprabhavAH, cApicArthaH, guNA na bhavanti, tathA 'guNappabhavAI davvAI' neti varttate, nApi dravyANi guNebhyaH prabhavanti, tasmAdyanna kAraNabhAvaM pratipadyate nApi ca kAryabhAvaM tada sat tadyathA kharaviSANam, athavA 'davvapyabhavA ya guNA Na, kiM tu guNappabhavAI davvAI' kathametad bhavatItyucyate - pratItyasamutpAdopajAtaguNasantatau dravyopacArAt tasmAt 'socceva pajjavanayadviyassa jIvassa esa guNoti prakramaH / asya bhASya - gAthA - 'uppAye' tyAdi // guNAH santi utpAdavigamapariNAmao pattanIlayAiva, anabhimatapratiSedhamAha - na tu dravyamiSTaM sattayA, utpAdAdivirahAt khapuSpavat, kathaM ca tad dravyaM syAditi ceducyate- 'te' ityAdi // akSaraghaTanA - ' te jappabhavA hojja'tite-guNA yatprabhavAstad yadi dravyaM bhavet tataH 'davvaM bhavejja' tathA yadvA tatprabhavaM tebhyaH prabhavo yasya tad yadi dravyaM bhavet, astyeva taditi ceducyate-na, yataH pratipakSAstitvayuktyA samarthayannAha evaM yataH parasparapratyayaprabhavAH santIti / tadevaM vyAkhyA 4 dravyArthikaparyAyArthika carcA // 751 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa vizeSAva yate-'upajaMti vayaMti pariNamaMti ya, dravyaprabhavAzca guNAzcalatvAdeva, na dravyANi, kUTasthatvenAcalanAt , anenAbhiprAyeNa kazci // draSyArthikakoTyAcArya / dAha- 'AhAvakkhANamidamityAdi gAthAtrayam / / Aha paraH-nanvavyAkhyAnamidaM yaducyate paryAyamAtramasya, kutaH?, yataH paryA-paryAyArthika vRttI 2 yanayo'pi dravyamicchati guNasantAnaM, guNaprabhavamiti vAkyazeSaH, kintvasau dravyaparyAyAvatyantabhinnau manyate, bhinnasvabhAvatvAt carcA gavAzvavat // asiddho heturiti cettanna, yataH-'uppA'iti 'utpAdAdisvabhAvAH' utpAdavigamapariNatisvabhAvAH paryAyAH, anena // 752 // // 752 // prathamapAdo vyAkhyAtaH, dvitIyamAha-yasmAca dravyaM zAzvataM, taccAcalaM, te ca paryAyAstatprabhavAH khalu-acaladravyodbhavAH, na ca tad dravyaM tatprabhavaM, calatvAd guNAnAM, tena tau bhinnakhabhAvAviti siddho hetuH / prakRtamAha-'jIva'ityAdi // jIvasya ca zAzvatasya sAmAyikamazAzvataM paryAyastena tattvato jIvAdbhinnamarthAntaraM, evaM caitad yujyate-jIvasyaiSa guNa iti, tasmAdidaM vyAkhyAnaM yathArtha paryAyanayaH 'icchati' saMmanyate, na prAktanam / / asya parihAramAha- 'jaI'tyAdi // 'icchaItyAdi / yadyasmin vyAkhyAne paryAyanaya eva dvAvapi dravyaparyAyau acalacalau saMmanyate tato nanu dravyArthikaH kimarthaM ?, kena kAraNena dravyArthaH parikalpyata iti shessH| atra parakIyaM parihAramAha-'jati va matI dovi jamabhinne icchati so'tti, yadi cenmatiH asau dravyAstikastau dravyaparyAyau dvAvapyabhinnau manyata ityasya vizeSasya prAptaye sa kalpyata iti, yena caivaM tenetyAdi, tena kAraNenobhayaM dravyaparyAyAstikobhayaM pRthagbhUtaM-bhinnadarzanaM mithaH, kadetyAha-ubhayagrAhe'pi sati, dravyaparyAyobhayapratipattAvapIti bhAvanA, na ca tau samyagdRSTI, kasmAt ?, yatasto micchattamiha, kimityata Aha-'egattAdegattaNNattagAhAto' ti, eka ekAntena ekatvagrahAt , aparastvekAntenAnyatvagrahAt, tasmAt 'do'vi jamabhinne' icchai so tti / anenAcAryavacanaM pratiskhalitaM / ucyate-'egatte'ityAdi // yadyevaM tataH 'egatte' SKOREARRANGEXsa
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 595 dravyAthikaparyAyArthika carcA // 753 // vizeSAva tti, korthaH ?. dravyArthikasya dvayorapi dravyaparyAyayorabhedAbhyupagama ityarthaH, kimityata Aha-nanu paryAyavacanamAtrametat , kathaM ?, cAya tadAha-davvaM guNo guNo davvaM, yathA ghaTaH kuTaH kuTo ghaTaH, tasmAdityAdi, tasmAdevaM vyAkhyAyAM tat sAmAyika vastu nAmataH, vRttau dravyaM vA bhavedguNo vetyevaM dravyAthikagrAhaH syAt , na caivamiSyate, yaccoktaM 'kiMta'ccaMtetyAdi, atrocyate-'jaItyAdi / yadi paryAyanayo bhinnadravyaparyAyagrAhI tatastad dravyamavaruddhameva tasya paryAyanayasyaikapakSe, taki dravyArthikena?, dravyasya paryAyamate4 naivoktatvAditi bhaavnaa|| tadevaM prAktanavyAkhyAnaM zobhanamiti smArayannAha-tamhA' ityAdi / tasmAt kiM sAmAyika dravyaM uta guNaH ? ityupodghAtadvitIyadvAragAthA''dyadvAravicAracintAyAM praznasya nirvacanaM davyATThiyasya davaM, dravyameva, paryAyanayasya tu guNa | iti nirvacanaM, parasparasApekSau tu siddhAntaH, tathA cAha-iharA ityAdi // itarathA-bhavadvayAkhyAyAM dravyanayasyoktena vidhinA jIvAsadananyattat , itarasya tu bhinna jIvAttat , ityevaM na ekkekagAhe saMmattaM ghaDejja, asaMbaddhatvAdaspa, yathA ca ghaTeta tathA cAha-ubhayana yayoH dravyaparyAyayorubhayagrAhe-yathAsaMkhyaM dravyaguNagrAhe ghaTeta, ubhayAtmakatvAttasya / athAnyena kAraNena codayati-nanu 'kiM sAmAyika mityasya praznasya nirvacanamekenaiva paryAyanayena pUryate, yasmAt-'naNu'ityAdi / naNu bhaNiyaM vyavahitamUlagAthAyAM-paryAyAstikasya nayasya jIvasyaiSa guNa iti, evaM SaSThInirdezAt , tato dravyaM sa jIvaH tacca guNaH, tasmAcca dravyAtsa bhinnaH, vyatirekalakSaNatvAtSaSThayA, ata evoktamAsIta-kita'caMtavibhiNNe tyevamAdi // asya sarvasya parihAramAha-'uppAya'ityAdi // 'guNAnAM yaH santAnoM guNAnAM yA sabhAgasantatAvanavaratapravRttiH, kiMviziSTAnAM ?-pratikSaNamutpAdabhaGgurANAM, tasmin yadi samAnabuddhitvena nibandhanena dravyopacAramAtraM kriyate SaSThIvAdinA bhavatA kiM naH chidyate ?, dravyaM tAvat siddham / 'tanbheya'ityAdi // evaM ca sati yAkhyAyAM dravya ROMCAGAURAHARA samataM ghaDenja khya dravyaguNagrA -%ASAR
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ carcA vizeSAva tabhedakalpanAtaH-santAnisantAnabhedakalpanAto. guNiguNabhedavivakSAta ityrthH| kimata Aha-taM' sAmAiyaM tassa jIvassa guNo dravyArthikakoTyAcArya hou iti evaM kRtvA kalpitA SaSThayapyastu, atra dRSTAntamAha-jahA pattassa kappiyasya nIlayA, nIlasaMtANo guNo, kiMviziSTetyAha- paryAyArthika vRttau | natsantAne udayo atthamaNaM ca jIe, teSAM guNAnAM santAnastatsantAna iti samAsaH // athAnenaiva nyAyena kalpitaSaSThIprakAreNa dvitIyamUlagAthAM lezato vyAcikhyAsurAha-'uppAye'tyAdi / jaM guNA eva uppAyabhaMgurA, jaM guNA eva uppajaMti viyaMti yetyarthaH, // 754 // 15||754 // Na ya so saMtANo uppAyabhaMguro, tasya pravAhanityatayA sthitatvAt , 'te yatti te ca guNAstatprabhavAH, saMtAnAtprabhavanti te ityarthaH, tadanena 'davyappabhavA ya guNA' iti vyAkhyAtaM, 'na ya so tappabhavotti yo'sau santAnaH sAdRzyanibandhanena dravyatayA kalpitaH sa tatprabhavo na bhavati, guNebhyo na tasya prasUtirityarthaH, anena tu na guNaprabhavAni dravyANItyetad vyAkhyAtaM, ato yujyate tatkalpitaSaSThI| bhedavyAkhyAnaM, tadupacArAtmakAzAd, guNeSu guNina upacArAdityarthaH / athaughato dravyAstikapakSasamarthanagAthAprabandhArthamAha bhASyakAraH- | | 'ahave'tyAdi / iha trividho dravyArthaH-prathamo nirvikalpasattAmAtravAcI, antyadravyArthastu kalpitasAmAnyasantAnaH, kalpitaM sAda mAnyaM santAne yenetyarthaH, tathA madhyamadravyArtho vyavahArasya yo'kalpitobhayaH sAmAnyapradhAnaH itaropasarjanaH, sa udAsIno madhyastha * ucyate, tanmatamaGgIkRtya na jIvato bhinna sAmAyika, tathA bhinnamitaraM-guNapradhAnaM prati, guNArthAntarajIvAbhAvAt , sthApanAzatavidha stredhA sthApyate-sAmAnyaH sAmAnyavizeSaH vizeSaH, evaM sthite AdyadravyAstikadarzanopanyAsamAha-'bitI'tyAdi / 'AvI'tyAdi / dvitIyasya, udAsInAdAdyasyeti bhAvanA, AdisaMgrahAtmakasya sanmAtragrAhiNa ityarthaH, dravyamAtramasti, prayogaH-nAsti tadarthAntaraM | guNasya sAmAnyarUpatayA'vasthAnAbhAvAt kharaviSANavat , tathA ca dravyamevedaM sata AvirbhAvatirobhAvamAtrapariNAmitvAt naTa iva naraCRORS
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyika medAH vRttI // 755 // veSAntarApannaH, tathA nityaM bahurUpamapi, na tu suptameveti bhAvaH, tathA caagmH| tathA cAdhunA dravyArthikapakSasamarthanArthamAha niyuktivizeSAva0 kAra:-'jaMja'mityAdi / / yAn yAn bhAvAn-ghaTAdIn pariNamati prayogavisrasA dravyaM tat, prayogeNa ghaTAdIn visrasA abhrendradhanurAdIna, koTyAcAya kA dravyameva tadutprekSitaparyAyaM kaTakakeyUrAGgadAdivyapadezAIsuvarNavata , apica-tattathaivAnvayapradhAnaM paryAyopasarjanaM 'jAnAti' paricchi natti jinaH, 'apajjave jANaNA Nasthiti 'aparyAye' nirAkAre, tathApariNatirahita ityarthaH, 'jANaNA Nasthiti parijJA nAsti, // 755 // na ca te paryAyAstatra vastusaMto dravyameva tathA''kAravat , tatazca tadeva sat kevalinA'pyavagamyamAnatvAt kevalasvAtmavad, vyAkhyA, | 'jaM jAheM ityAyuktArthA, 'Na suva' ityAdi, iyamapi // 'jaItyAdi // yadi ca dravyAdanye guNA abhyupagamyeran tato nUnaM sapradezatvaM, AtmapradezatvaM guNAnAM nyAyyaM, iSyante ca dravyAkhyapradezA guNAH, na svadezAH, yadi ca dravyAdanye syuste tato rUpAdInAM guNAnAM dravyAdarthAntaradeze'pyupalambhaH syAt , tasmAd dravyameva saditi / upacaritAste'pi santIti ceducyate-'jadI'tyAdi / / yadi dravyagatasya paryAyopacAra ityAdi spaSTam / 'appajave jANaNA Natthi'tti vyAcikhyAsurAha-'davya' ityAdi / iha paryAyo dravyAnyathAbhavanamAtraM, sa ca na kharazRGgasya, tatazca tat tathA pariNatisvAbhAvyAbhAvAnna jJAyate, adravyatvAdityarthaH, jJAnasya dravyaviSayatvAva , tasmAtkasyacinnayasya dravyaM tat kasyacid guNa ityAveditam / dAraM ||ath katividhaM sAmAyikamityata AhasAmAiyaMpitivihaM sammatta suyaM tahA carittaM ca / duvihaM ceva caritaM agAramaNagAriyaM ceva ni.795|| ajjhayaNaMpiya tivihaM sutte atthe a tadubhae ceva / sesesuvi ajjhayaNesu hoi eseva nijjuttI // 3176 / / sammaM nisaggao'higamao ya dasahA va tppbheyaao| kArayaroyagadIvagamahavA khaiyAiyaM tivihaM // 3177 // KHES2-%A5%S
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 756 // 20xx suttatthatadubhayAI bahuhA vA suttamakkharasuyAI / khaiyAi tihA ya sAmAiyAi vA paMcahA caraNaM // 3178 // duvihativihAiNA'NuvvayAI bahuhegadesacAritaM / vIsuM sabvAI uNa pajjayao'NaM bheyAI // 3179 // cavIsayatthayAisu savvajjhayaNesu vA'Nuogammi / esa ciya nijjuttI uddesAI niruttantA // 3180 // 'sAmA' ityAdi // sAmAyikaM prAgnirUpitazabdArtha 'caH' pUraNe 'trividhaM' tribhedaM saMmatta anusvAralopAt samyaktva sAmAyikaM tathA zrutasAmAyikaM tathA cAritrasAmAyikaM cazabdaH sarveSu svagatAnekabhedAnukarSaNArthaH, dvArANi // vyAcikhyAsurAha-caritaM duvihaM agAra maNagArabheyAo, Aha- kimevaM paDhamaM ?, bhannai - eyaMmi niyamaso aNNe saMtitti jANaNaTThA, savvatthavi bhAvaNA evN| evaM dvitIyamAha - 'ajjha' ityAdi // zrutasAmAyikaM tridhA, sUtrAdibhedAt, cazabdAdakSarAnakSaratazca bahuvidhaM, atra prakrAntopodghAtaniryukteH sakalAdhyaya navyApitAmAha - 'sesesuvi' cauvIsatthayAisu, Aha- samastadvAraparyante'tidezo nyAyyaH kimayamapAntarAlakA le ?, madhyagrahaNe AdyantagrahaNamiti nyAyapradarzanArtham // atha trividhamapi saprabhedaM krameNAha bhASyakAraH - 'samma' mityAdi // saMmattasAmAiyaM dvidhA bhavati 'nisargAd' yathA 'vapureva tavAcaSTe0 ' ityevamAdi 'abhigamAcca' sAdhvAdisaMparkalakSaNAt evaM dvividhaM yathA dazadhA tathA''ha - dazadhA vA tat kutaH ? ityAha- 'tatprabhedAt' naisargikAbhigamajaprabhedabhedAdityarthaH, tatraikaikaM 'uvasama' mityevamAdi, trividhaM vetyAha- kArakaM sAdhUnAmitra, rocakaM zreNikAdekhi, dIpakamaMgAramardakAdekhi, yadvA aupazamikaM kSAyopazamikaM kSAyikaM ceti / / 'suttattha' puvvaddhamuktArthaM, tathA 'khaiyAi tihA' caraNamiti saMTaGkaH, tadyathA - aupazamikaM kSAyikaM kSAyopazamikaM ca, athavA paJcadhA yata uktaM- 'sAmAiyattha paDhamaM' ityAdi / 'duvihe 'tyAdi || aNuvratAdi tvekadezacAritraM bahudhA - duvihativihAraNA prakAreNa 'vIsuM'ti sAmAyika bhedAH // 756 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva. pratyanuvrataM, athavA vIsuM savvAI puNa pajayayo kaNDakatayA padasthAnanirUpaNayA vA anantabhedAni / 'cauvI'tyAdi gatArthA ||daar|| sAmAyikakovyAcArya athaitaccaturvidhaM sAmAyikaM yasya bhavati sa AkhyAyate syavAminaH vRttI | jassa sAmANioappA, saMjame niyame tave / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevali bhAsiyaM ||ni.796|| di kSetrAdayazca // 757 // jo samo savvabhUesu, tasesu thAvaresu y| tassa sAmAiyaM hoi, ii kevali bhAsiyaM ||ni797|| // 757 // sAvajajogapparirakkhaNaTThA,sAmAiyaM kevaliyaM pasatyAgihatthadhammA paramAnta naccA,kujA buhoAyahiyaM paratthA ___ kevaliyaM paDipunnaM paramaM jeTuM gihatthadhammAo / taM hiyamio paratthA sivaM paraM vA tadatthaM vA // 3184 // gihiNAvi savvavajaM duvihaM tiviheNa chinnakAlaM taM / kAyabvamAha sabve ko doso? bhaNNae'NumaI // 3185 / / / 4 6 savvanti bhANiUNaM viraI khalu jassa savviyA nasthi / so savvaviraivAI cukkai desaM ca savvaM ca |ni.799|| / AhANumaiMpi na so kiM paJcakkhAitti? bhannai na stto| puvappauttasAvajjakammasAijaNaM mottuM // 3187 // naNu tivihaM tiviheNaM paJcakravANaM suyammi gihiNo'vi / taM thUlabahAINaM na savvasAvajajogANaM // 3188 // | jai kiMcidappaoyaNamappappaM vA visesiyaM vatthu / paJcakkheja na doso sayaMbhUramaNAimacchuvva // 3189 // jo vA nikkhamiumaNopaDimaputtAisaMtainimitta / paDivajeja tao vA kareja tivihampitiviheNaM // 3190 // jo puNa puvAraddhANujjhiyasAvajakammasaMtANo / tadaNumaipariNaI so na tarai sahasA niyatteuM // 3191 / / 5544 SARKARIOR
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva sAmAimmi u kae samaNoiva sAvao havai jmhaa| eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujA ||ni.800|| sAmAyikakoTyAcArya jo navi vaTTai rAge navi dose doNha majjhayArammi / so hoi u majjhattho sesA savve amjjhtthaa||ni.801|| syavAminaH kSetrAdayazca RI khettadisikAlagaibhaviyasanniUsAsadiTThimAhAre / pajjattasuttajammaThiI veyasaNNAkasAyA''uM // 3194 // | // 758 // nANe joguvaoge sarIrasaMThANasaMghayaNamANe / lessApariNAme veyaNA samugghAya kamme ya // 3195 // // 758 // | nivveDhaNamuvvaTTe AsavakaraNe tahA alaMkAre / sayaNAsaNaThANaDhe cakammate ya kiM kahiyaM ? ||ni.802|| sammasuyANaM lAbho uDDemi ahe ya tiriyaloe ya / viraI maNussaloe virayAviraI ya tiriesuni.803|| hai| * puThvapaDivaNNayA puNa tIsuvi loesuniyamao tinnhN| caraNassa dosu niyamA bhayaNijjA uDDalogammi // ___ 'jasse'tyAdi spaSTA yAvad 'gihiNA'vI'tyAdi / gRhiNA'pi-anujyeSThadharmasthena sarvazabdavarja tat sAmAyika karttavyaM, kiyaMta kAlamityAha-chinnakAlaM yAvaniyamaM pajjuvAsAmi, kathaM ?-'duvihaM-na karei na karAveitti, tibiheNaM-maNeNaM vAyAe kAeNa ya, Aha codakaHsarvagrahaNaM kurvatastasya ko doSo?, yenocyate 'savvavaja' mityAdi, bhaNyate- pRSThatastasyAnumatiraniruddhA Asta ityayaM doSaH / / ata:| 'savvatI'tyAdi spaSTA // 'Aha'ityAdi // Aha-asau pratikramaNavelAyAmanumatimapi kiM na pratyAcaSTe ? yenocyate 'duvihati ?, vA'pyarthaH, 'bhaNNatI'tyAdi spaSTamuttaram / evaM sthite punarapItyAha-'nagvi'tyAdi // nanu bhaNitaM Agame gRhiNo'pi trividhatrividhena pratyAkhyAnamuktaM ?, ucyate-satyaM tat , kintu sthUrANAM prANivadhAdInAM, na tu sarvasAvadyayogAnAM svaviSayabhUtAnAmiti / tathAhi-'jaI'
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvA | tyAdi / / yadi kizcidaprayojanaM-apArthakaM tatastatrAsya trividhaM trividhenAstu pratyAkhyAnaM , aprApyaM vA arddhatRtIyAdidvIpasamudrebhyaH * sAmAyikakoTyAcArya | prtH| 'jo vA'ityAdi / paDimA ekkArasamA // viparyayamAha-'jo puNe'tyAdi spssttaa| ato'sau-'sAmA ityAdi, spaSTam / daarN| vRttI * sAmprataM kiM sAmAyikamiti nirUpayan dvAragAthAtrayamAha-'khette'tyAdi // 'nANe'ityAdi // 'nive'ityAdi // AsAM samudAyArtha:- kSetrAdayazca / / 759 // kSetradikkAlagatibhavyasaMjJiucchvAsadRSTayAhArakAnaGgIkRtyAlocanIyaM, kiM kara sAmAyikamiti saMTaGkaH, tathA paryAptasuptajanmasthiti // 759 // vedasaMjJAkaSAyAeNpi ceti, tathA jJAnaM yogopayogI zarIrasaMsthAnasaMhananamAnAni, lezyAH pariNAmaM vedanAM samudghAtakarma ca, kriyA pUrvavat / | tathA nirveSTanodattane aGgIkRtyAlocanIyaM, kva kimiti, AzrayakaraNaM tathA'laGkAra tathA zayanAzanasthAnamadhikRtyeti, tathA caMkramatazca | viSayIkRtya kiM sAmAyika kvetyAlocanIyamiti samudAyArthaH, avayavArtha tu pratidvAraM svayameva vakSyati, tatrolalokAdikSetramadhikRtya samyaktvAdisAmAyikAnAM lAbhAdibhAvamabhidhitsurAha-'sammasuyANa' mityAdi / 'sammasuyANaM' ti samyaktvazrutasAmAyikayoH | 'lAbhaH' prAptiH Urdhvaloke saptarajau merudadhimukhAJjanAdiSu saudharmAdiSu ca bhavatIti, caityavandanAyArUDha vAraNazramaNAdibhyaH svarga cAnyasamyagdRSTibhyaH, caH tadgatabhedasaMgrahArthaH, tathA 'adhastAt' adholoke sAdhikasaptarajjupramANe mahAvidehAdholaukikagrAmeSu bhavanavAsiSu nArakeSu ca, caH pUrvavat , tathA 'tiryagloke ca' aSTAdazayojanazatabAhalye vyantaramanujAzca jyotiSkeSu ca, svasthAnamaGgIkRtya, anyathA bhavanakalpavAsiSvapi krIDAparvatArUDheSu, caH prAgvat , tathA 'viratiH' sarvasAmAyikaprAptirmanuSyaloke, kimuktaM bhavati ?-manu| ghyA evAsya pratipattAra iti na kSetraniyama bamo'natizayitvAt , tathA 'viratAviratI ya tiriesutti dezaviratisAmAyikaM tu prApyate tiyA, yatra tiyazco bhavantItyucyate, iha avareNaM nisaDhanelavantagiriduyakoDimajjhaTThiyAo aholoiyagAmasaMbandhijoyaNasaya MALAAMR.X
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 760 // caramapayarAo, tathA etatsama zreNIsthitalavaNa kAlasamudrasvayaMbhuramaNa caramapayarAo ya causuvi disAsu uvaruvarimegaM joyaNasayamAruhiuM ettha je tiriyA te aholoe paDhamapayare, tato'vi uvaruvari ya aTThArasa joyaNasae je mervekadeze tiryagloke, tata UrdhvamUrdhvaloke, tadetadeva kSetravRttiSu tiryakSu viratyavirateH pratipadyamAnakA bhavanti, manuSyeSu cAviruddhakSetreSu, evaM tAvatpratipadyamAnakAH // atha pUrvapratipannAnAha - 'puva' ityAdi / puvvapaDivaNNayA puNa tinhaM AillANaMti niyamato saMti, kvetyAha-triSvapi lokeSu mahAvidehAdholaukikagrAmatiryagmandareSu caraNasya tu sarvaviratisAmAyikasya dvayorlokayoH adholaukikatiryaglokasaMjJitayoniyamAtsanti pUrvapratipannAH, pratipattisthAnatvAt, bhayaNijjA uDaloge caraNassa puvyapavaNNA sayA bhAvAbhAvAt / dAraM / sAmprataM digdvArAbhidhitsayA diksvarUpapratipAdanAyAha | nAmaM ThavaNA davie khetta disA tAvakhetta paNNavae / sattamiyA bhAvadisA parUvaNA tassa kAyavvA // ni. 805 / / iMdaggeI jammA ya nerai vAruNI va vAyavvA / somA IsANIyA vimalA ya tamA ya boddhavvA // 3200 // iMdA viyajadArAnusArao sesiyA payakkhiNato / aTThavi tiriyadisAo uDDa vimalA tamA vA'ho // 3201 // terasapaesiyaM jaM jahaNNao dasadisAgiI davvaM / ukkosamaNaMtapaesiyaM ca sA hoi davvadisA || 3202 || ekkko vidisAsuM majjhe ya disAsumAyayA do do / beMti dasANugamaNNe dasadisamekkekayaM kAuM // 3203 // taM na dasadisAgAraM jaM caurassaMti tanna davvadisA / khettadisaTThapaesiyaruyagAo merumajjhammi || 3204 || jesiM jatto sUro uei tesiM taI havai puvvA / tAvakkhettadisAo payAhiNaM sesiyAo siM // 3205 // diksvarUpaM | // 760 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI tortor // 761 // paNNavaojadabhimuhosA puvvA sesiyA pyaahinno| aTThArasa bhAvadisA jIvassagamAgamojAsu // 3206 // 5 disvarUpaM puDhavijalajalaNavAyA mUlakkhaMdhaggaporabIyA y| biticaupaMcendiyatiriyanAragA devasaMghAyA // 3207 // saMmucchimakammAkammabhUmaganarA tahaMtaraddIvA / bhAvadisA dissai jaM saMsArI niyayameyAhiM / / 3208 // khettadisAsuM pagayaM sesadisAo psNgo'bhihiyaa| saMbhavao vA vaccaM sAmaiyaM jattha ja hoja // 3209 / / // 761 // puvAiyAsu mahAdisAsu paDivajamANao hoi / puvapaDivaNNao puNa aNNayaei disAe uni.806| chiNNAvaliruyagAgitidisAsu sAmAiyaM na jaM tAsu / suddhAsu nAvagAhai jIvo tAo puNa phusejjA // 3211 // | 'nAma' gAhA / / nAmasthApane kSuNNe, 'daviyeti dravyaviSayA dravyapradhAnA vA di" dravyadig, vyAkhyA-'terase'tyAdi / yad dravyaM jaghanyatastrayodazapradezikaM, kathaM trayodazapradezikamityAha-'dazadizAkRtiH' dazadigniSpattiheturityataH sA itthaMbhUtA dravyadiga bhavati, utkRSTatastu yadanantapradezikamasAvapi dravyadigiti // bhAvayannAha-'eke' ityAdi / ekaikaH paramANuzcatasRSu vidikSu vinya| svate, tathA 'madhye ca' vidigantazcaika eva nyasyate, madhye'dha Urdhva cetyarthaH, tata Ayatau dIpoM catasRSu dikSu dvau dvAvaNU sthApyau, atastrayodazapradezikaM dravyaM dravyadig niSpadyate, anye tu vyAkhyAtAro dazANukaM dravyaM dravyadizaM bruvate, kahaM kAtumityAha- 'dasadisamekekayaM kAuMti ekvekkayaM paramANu dazasu disAsu ThAvetumiti bhAvanA, atrocyate-'tanne'tyAdi / tat nAsau dravyadik, tasya vRttatvAt , tumbikayA ca sahakAdazatvAt , tumbikAmantareNa ca dazadigvyavasthAkAritvAbhAvAt , ekasamazreNInyaste caikasyocchUnatvAt , aDDokaMtIdAne cAnyAyAt, tasmAttumbikAdAnapajhe saMkhyAviparyAsaH, tathA'pi kasmAdetana bhavatItyAha-dazadizAkAraM 'jaM| t or
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI // 762 // vizeSAva caturassaM'ti yasmAdAnugogikairdazadizAkAraM caturasraM dRSTaM trayodazapradezikatvAt , 'iti' vAkyaparisamAptyarthaH, zeSaM nigamanaM // 4 koTyAcArya | dAraM // 'khettadise'tyAdi prasiddha, navaraM, bhAvanAgAthA-"aTThapadeso ruyago tiriyaM logassa majjhayAraMmi / esa pabhavo disANaM, ese va bhave aNudisANaM // 1 // dupadesAdiduuttara egapadesA aNuttarA ceva / cauro cauro ya disA caurAi aNuttarAdoNNi // 2 // sgdduddhisN||762|| |ThiyAo mahAdisAo havaMti cattAri / muttAvalI ya cauro do ceva ya huMti ruyaganibhA // 3 // 'tAvakhetta'tti dAraM, tatra tApaH-AdityastadupalakSitA kSetradika, sA cAniyateti, Ahaca-'jesimityAdi // yeSAM dakSigArddhabharatAdisthitAnAM puMsAM yayA dizA sUrya uda yameti teSAmasau dik pUrvocyate, sesiyAo tAvakhettadisAo payakkhiNaM 'se' tasyAH // dAraM // prajJApako-vyAkhyAtA tasya dik 2, 6 sA'pyaniyateti, Aha-'paNNavao'ityAdi, spaSTA // dAraM / saptamI bhAvadik, sA cASTAdazaprakArA, tatra dizyate'yamamuka iti saMsArI yAsu tA bhaavdishH| 'puDhavI'tyAdi, 'saMmucchime'tyAdi, spaSTe // iha ca-'khette'tyAdi, spaSTA // prakRtamAha-'pubvA ityAdi / pUrvAdyAsu catasRSu mahAdikSu zakaToddhisaMsthAnAsu vivakSite kAle sarveSAM sAmAyikAnAM pratipadyamAnako bhavati, na na bhavati, na tu vidikSu sAmAyikasya kadAcitpratipadyamAnako bhavati, sparzastu tAsAM bhavati, vakSyati ca bhASyakAra:-chinnAvalirucakAkRtividikSa | sAmAyikaM, na pratipadyata iti zeSaH, kimiti ?, jaMtAsu suddhAsu nAvagAhate jIvaH, tAsAM saMkucitatvAt, tasya ca sthUratvAd, ata ucyate-'pu. vvAdiyAsu mahAdisAsu paDibajamANaohoItti, pUrvapratipanna adhunA digdvAreNaivAha, tathA pUrvapratipannazcatugA sAmAyikAnAmanyatarasyAM 8| dizi bhavedeva,punaHzabdasyAvadhAraNatve sati bhinnakramatvAd vakSyati ca-tApuNa phusija'pUrvapratipannakA, itazca tatazca saMcaraniti bhAvanA, | Aha-chinnAvaliruyagAgitidisAsu sAmAiyaM na pratipadyata iti kuto vAkyazeSo labhyate ?, niyuktakArAbhiprAyAd, yata Aha-vizeSeNa 'pu
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau !763 // vvAdIyAsu' kAktrA mahAdisAsu paDivajamANao hoi, na punarevamAha - 'savvAsu disAsu paDivajamANa o hoi'ti / "ubhayAbhAvo puDha vAiesa vigalesu hoja uvavanno / paMceMdiyatiriesuM niyamA tinhaM siya pavajje // 1 // NAraga devo'kammaja aMtaradIvesu doha bhayaNAo / kammajanaresu causuM mucchesu tu ubhayapaDiseho ||2||" dAraM / kAlaMti dAramahuNA, tasya bhAvaNA- "tiviho kAlo bhaNio, paDhamo ussappiNitti nAmeNa / osappiNinAmo puNa tappaDivakkho bitiyakAlo // 1 // NoosassappiNiNa mo taio ttha hoi kAlo u / jo jattha hoi khette vibhAgao taM pavakkhAmi ||2|| bharahe eravayaMmi ya paDhamacitiyA havaMti patteyaM / ekke kaMmi ya etto chacchanbheyA muNeyantrA ||3|| osappiNIe paDhamo susamAsusamatti so pavAheNaM / cattAri sAgarovamakoDAkoDI u niddiTTo ||4|| bitio u hoi susamA so puga tineva koDikoDI u / taha susama samAe tatiyaMmi ya donni bhaNiA u || 5 || dussamasusamAepuNa hoI cautthaMmi koDAkoDegA / NavaraM bAyAlAe varisasahassehiM UgA U ||6|| igavIsasahassAI pavAhao dussamAu paMcamao / tAI cetraya chaTTho dussamadusamA muNeyabvA ||7|| etecciya paDilomaM chakAlosappiNIeN nidditttthaa| iya osappussappiNibheyA chacchacca khenaduge ||8|| taio tu cauvigappo vocchaM jaha | jesu vAtri khettesuM / susamAsusamAsamapalibhAgo ego muNeyavtro ||2|| susamApalibhAgo puga citio taha susamadussamA taio / | hoi cauttho dussamasusamApalibhAga nAmeNaM // 10 // devuttarakuru paDhamo bitio harivarisarammagesuM tu / hemavaeraNNavae palibhAgo hoi taio tu || 11|| carimo puNa palibhAgo mahAvidehesu hoti nAyavvo / iya mANusa logaMmI tiviho kAlo jigAbhihio || 12 || " tadevaM sthite | sammattassa suyasta ya paDivattI chavvihe'vi kAlammi / viradaM virayAviraiM paDivajjai dosu tisu vAvi ni. 807 diksvarUpaM // 763 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau // 764 // taiyAisu tisu osappiNIe ussappiNIya dosuM tu / to ussappussappiNikAle tisu smmsuttaaii||3213|| samyaktvApalibhAgammi cautthe cauvvihaM caraNavajjiyamakAle / caraNaMpi hoja gamaNe savvaM savvattha saahrnne||3214|| dipratipattiH causuvi gaIsuniyamA sammattasuyassa hoi pddivttii| maNuesuhoi viraI virayAviraI ya tiriesu // 3215 // bhavasiddhio ya jIo paDivajai so cauNhamaNNayaraM / paDiseho puNa assaNNimIsae saNNi paDivaje // 8 // 764 // puNasahAdassaNNI sammasue hoja puvvpddivnno| mIso bhavatthakAle sammattacarittapaDivanno // 3217 // __ 'sammatta' ityAdi / iha 'saMmattassa suyamsa ya' anayoyorapi sAmAyikayoH 'pratipattiH' abhyupagamaH SaDvidhe'pi' SaDbhe de'pi 'kAle utsarpiNyavasarpiNyoH suSamasuSamAdilakSaNe, bhavatIti zeSaH, sa ca tatpratipattA suSamasuSamAdiSu dezanyUnapUrvakoTathAyuSka eva pratipadyate, pUrvapratipannakAstvanayorvidyanta eva, tathA 'viratiM' samagracAritralakSaNAM, tathA 'viratAviratiM' tadviparItAM 'pratipadyate' abhyupaiti kazcid dvayoH kAlayostriSu vA'pi kAleSu, 'api' saMbhAvane, asya cArthamupariSTAvakSyAmaH, tatreyaM prakRtabhAvanA-utsarpiNyAM dvayorduSpamasuSamAyAM suSamaduSSamAyAM ca avasarpiNyAM triSu suSamaduSSamAyAM duSSamasuSamAyAM duSamAyAM ceti, pUrvapratipannakastu vidyata | eva, apizabdAtsaMharaNaM pratItya pUrvapratipannakaH sarvakAleSveva saMbhavati, pratibhAgakAleSu tu viSvAdyeSu samyaktvazrutayoH pratipadyamA| nakaH saMbhavati, pUrvapratipannakastvastyeva, caturthe tu pratibhAge caturvidhasyApi sAmAyikasya pratipadyamAnakaH saMbhavati, pUrvapratipannakastu | vidyata eva, tathA bAhyadvIpasamudreSu kAlaliGgarahiteSu trayANAM pratipadyamAnakaH saMbhavati, pUrvapratipannakastvastyeveti vyaakhyaa|| 'tiityaadi| osappiNIe taiyAdisu tisu kAlesu virativiratyaviratI pratipadyate sattvaH, tathotsarpiNyA dvayoste, NoosappussappiNikAle tisu
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva palibhAgesu Aillesu sammasuyAI ceva paDivajaMti, akAle tu kSetre svayaMbhuramaNAdau trayAgAmAdyAnAM matsyAdayaH prtipttaarH| tathA 'savvattha' sarvatra palibhAgAdau kAle sarva caraNamapi syAd gamane svataH saMharaNe vA prtH| dAraM / 'cau'ityAdi // catasRSvapi gatiSu dipratipattiH vRttI || niyamAt , niyamagrahaNamavadhAraNArtha, tatazca catasRSveva, na mokSagatAvapi samyaktvazrutayorbhavati pratipattiH, saMbhavati vivakSitakAla ityarthaH, apizabdaH pRthivyAdiSu na bhavatyapi tayoH pratipattiriti saMbhAvayati, pUrvapratipannakastvanayovidyata eva, tathA manuSyeSu bhavati | // 765 // // 765 // | viratiH, pratipattimaGgIkRtya manuSyepveva sarvaviratiH saMbhavati, pUrvapratipannApekSayA tu sadA'sti, tathA viratyaviratistu tiryakSu, bhava| tIti vartate, bhAvanA srvvirterivobhythaapi| dAraM / bhaviyasannidvAradvayamAha-'bhava'ityAdi / bhAsiddhiko bhavyaH, tatazca sa punaPIrbhavasiddhiko jIvaH pratipadyate caturNA sAmAyikAnAmekataraM, kadAcitsamyaktvasAmAyika kadAcicchrataM kadAciddazaviratiM kadAcitu 8| sarvaviratimiti, etacca vyavahArata ucyate, na nizcayataH, prathamasya dvitIyAvinAbhUtalAbhAt , pUrvapatipannastveteSu cturgaampystyeveti| 8 evaM saMjyapi, Aha ca-sanni paDivajje egaM vA do vA tinni vA savANi vA, bhAvaNA bhavyadvAravat , pUrvapratipannastvastyeveti // athAdhi| kRtadvAradvayapratipakSadvayamubhayapakSamizrapakSadvayaM ca cintayannAha-'paDi seho puNa assannimIsaeti sajJini tathA'bhavye, tathA na | sajJini nApyajini ca siddhe, na bhavye nApyabhavye siddha eva, kimata Aha-paDiseho-caturvapi pUrvapratipanakapratipadyamAnakayoH, punaH zabdastu pUrvapratipanno'sajhI janmani sAsvAdanaH saMbhavatIti vizeSaNArthaH / tathA cAha bhASyakAra:- 'puNa'itjAdi / pUrvamuktArtha, tathA |'mIso'tti nosajhInoasaJI 'bhavasthakAle' saMsArakAle sammattacarittANaM khAigANaM puvapavaNNo hoja, mokSe tu na / dAraM / atho5cchvAsadRSTidvArayAbhidhitsayA''ha ROLOMOM AM
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva06 UsAsayanIsAsayamIse paDisehu duviha pddivnnnno| diTThIya do nayA khalu vavahAro nicchocev||ni.808||6 ucchvAsAkovyAcArya mIso noUsAsayanIsAso tehiM jo apjjtto| hoja pavaNNo donni u selisigao carittaM ca // 3219 // dInidvArANi paDhamassAsAmaigI paDivajai biiyagassa sAmaigI / vavahAranicchayamayaM neyaM mainANalAbho vva // 3220 // // 766 // | AhArago u jIvo paDivajjai so cunnhmnnnnyrN| emeva ya pajjatto sammattasue siyA iyro||ni.809|| // 766 / / puvapavaNNo'NAhArago dugaM so bhavantarAlammi / caraNaM selesAisu iyarotti dugaM apajatto // 3222 / / / ___ 'UsAsa' ityAdi / ucchvasitItyucyAsakaH niHzvasitIti niHzvAsakaH, prAgApAnaparyAptiniSpanna ityarthaH, sa kimucyate-sa | hi caturNAmapi pratipadyamAnakaH, pUrvapratipannastvastyevetyetAvAn vAkyazeSaH, tathA 'mIle paDiseho ti mizraH prANApAnaparyAptyAhA paryAptastasmin pratiSedho, nAsAvekamapi sAmAyika pratipadyate, 'duviha paDivanne ti sa eva dvayoH pUrvapratipanno bhavati, devAdi janmakAla iti, athavA 'mIsa paDisehoti mizraH-siddho na ucchvAsI na niHzvAsI, tatra caturgAmapyubhayathA'pi pratiSedhaH, 'duviha paDivannoti dvividhasya-darzanacAritrasAmAyikasya zailezIgataH pUrvapratipanno bhavati, asAvapi ca tAvanmizra evobhayavyatirekAd / dAraM / atha dRSTidvAramAha, dRSTau vicAryamANAyAM dvau nayau-vyavahAranizcayau prabhavataH, tatra vyavahArasya sarvANyatadvAn, itarasya tu | tadvAn pratipadyate / 'mI'tyAdi / pAzcAtyaM vyAkhyAnamAha-mizraH tAbhyAmaparyAptaH siddhaH, tathobhayapratiSedhaH duviha paDivannotti, yathA zailezIgatazca mizrazcAritrapUrvapratipannaH, cazabdAt samyaktvaM ca 'paDhame'tyAdi, gatArthA // dAraM / athAhArakaparyAptakadvAradvayamAha CARRO%AA-%ARAN
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 767 // ANGALORESARSWARA 'AhAra' ityAdi / / 'emeva' ityAdi / / AhArako yaH sacaH sa caturNAmapyanyatarat pratipadyate, pUrvapratipatrakastvastyeveti, evaM * ucchAsASaTparyAptiparyApto'pi, ubhayapratipakSamAha-'sammattasue siyA iyaro'tti itaraH-anAhArako'paryAptakazca samyaktvazrute pratItya 'syAt / dInidvArANi | bhavet pUrvapratipannaH, pratipadyamAnakastu naivetyetAvAn vAkyazeSaH, tatrAnAhArako'pAntarAlagatAvapratipatitAbhyAM gacchan kevalI tu samu. | ghAtazailezyavasthayoranAhArako dvayoreva pUrvapratipannaH, samyaktva cAritrayoriti, aparyAptako'pi ca paryAptakasya vipakSaH, dvayorevAdyayoH pUrvapratipannaka iti // caramapAdavyAkhyA-'puva' ityAdi / aNAhArao dugaM pukhapavanno, so ya bhavantarAle, tathA aNAhAro kevalI // 767 // selesIe, AdisahA samugghAe ya, caraNaM puvapavano hoi, iyaro apajatto dugaM puvapavanno hoi / dAraM / atha suptajanmadvAradvayavyAcikhyAsayA''hanidAe bhAvao'viya jAgaramANo cauNhamaNNayaraM / aMDaya taha poya jarovavAi dotiNi cauro vA // sammaTThiI kira bhAvajAgaro doNi puvpddivnno| hoja paDivajamANo caraNaM so desaviraiM ca // 3224 // miccho u bhAvasuttona pavajaha so'havA nymyaao|smmo vA miccho vA nicchyvvhaaro'bhihio||3225|| cauro jarAujamme hunja pavaNNo pavajamANo vA / sese tinni pavaNNo doNi tao vA pavajjeja // 3226 / / 'nidAe' ityAdi / atra caturbhaGgI, evaM sthite satyAha-nihAe davanidAe jAgaramANo-asuyanto tathA bhAvato-bhAvanihAe jAgaramANo cauNha sAmAigANaM egayaraM annayaraM pratipadyate, pratipannastvastyevetyetAvAn vAkyavizeSaH, apizabdAdvizeSaNArthAdbhAvajAgaro dvayorAdyayoH pUrvapratipanna eva, dvayasya tu pratipattA, tAbhyAmRte bhAvajAgaratvAyogAd, vakSyati ca bhASyakAra:-"sammadiTTI 3 CAR-MAHARAX
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAvakila bhAvajAgaroM' sa ca doNha pucapavaNNo hoja, paDivajamANo cautyassa tatiyassa vA" nidrAsuptastu caturNAmapi pUrvapratipanno bhavati, ucca koTyAcArya pratipadyamAnakastu na, bhAvasuptastu ubhayavikalaH, nayamatAntareNa vA syAt pratipattA, vyavahArasya mithyaadRssttiptiptteH| vakSyati ca dInidvArANi 'miccho u bhAvasutto Na pavajai so ahavA nayamayAyo' paDivajjeja / tathA ca-'sammove'tyAdi spaSTam / dAraM / janma trividhaM aNDa-5 Ti768 // 5 | jarapotajarajarAyuja3bhedAt , tatrANDajacyaNDajo haMsAdiH, sa paDibajamANayo doNha vA tiNha vA, puSvapavano tiha, potajo hastyA // 768 // dirasAvapyevameva 'jarovavAItti jarAyujAH-manuSyAH te cauNDaMpi paDivajamANayA puvapaDivanayA ya, aupapAtikAstu dvayoreveti, | Aha ca-'do tinni cauro vA' / samme'tyAdi dvAradvayabhASyaM gatArtham / sthitidvAramAha- / | ukkosayaTTiIe paDivate ya natthi pddivnnnno| ajahaNNamaNukkose paDivajje yAvi paDivaNNo // 811 // ukosahiikammo na pavajantona yAvi paDivaNNo / AukkosaM doNi u pavajamANo pavaNNo vA // 3228 // na jahaNNAuThiIe paDivajai neva puvvapaDivaNNo / sese puvapavaNNo desaviraivajie hojA // 2329 // cauro'vi tivihavee causuvi saNAsu hoi pddivttii| heTThA jahA kasAesu bhaNiyaM taha ceva ihiNpi|| saMkhajjAU caurobhayaNA sammasuya'saMkhavAsammi / oheNa vibhAgeNa ya nANI paDivajjae curo| te dosu jugavaM ciya dugaM bhayaNA desaviraIya caraNe ya / ohimmi na desavayaM paDivajaha hoja paDivanno // 3232 / / desavayavalaM mANase pavanno samaMpi va caritaM / bhavakevale pavanno puvaM sammatta cArittaM // 3233 / / SARSAAMANAS HASIROK**-%**%
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva. kovyAcArya vRttI // 769 // SAA%- 12-%ER cauro'vi tivihajoe uvaogadugammi caura pddivjje| orAlie caukkaMsammasuya viuvie bhayaNA // sthiti savvAo laddhIo jai sAgArovaogabhAvammi / iha kahamuvaogadge lagabhai sAmAiyacaukkaM // 3235 // dInidvAso kira niamA parivaGkamANapariNAmayaM pai ihaM tu / jo'vaDhiyapariNAmo labheja sa labhela bIevi // 3236 // | rANi pAyaM pavaDamANe labhae sAgAragahaNayA teNa / iyaro u jaicchAe uvasamasammAilAbhammi // 3237 // // 769 // UsaradesaM daDvellayaM va vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchassa aNudae uvasamasammaM muNeyavvaM // 3238 // uvasAmagaseDhigayassa hoi uvasAmagaMtu sammattaM / jo vA akayatipuMjo avaviyabhiccho lahai sammaM // 3239 // jaM micchassANudao na hAyae teNa tassa pariNAmo / jaM puNa sayamuvasaMtaM na vaDDae teNa pariNAmo // 3240 // dugapaDivatI veubviyammi savvAiM puvapaDiyanno / desavvayavajAI AhArAIsu tItuM tu // 3241 // samvesuvi saMThANesu lahai emeva savvasaMghayaNe / ukkosajahannaM vajjiUNa mAgaM lbhemnnuo||ni.815|| na jahannogAhaNao pavajae doNi hoja paDivanno / ukkosogAhaNago duhAvido tinni utirikkho||3243|| sammattasuyaM savvAsu lahei suddhAsu tIsu ya carittaM / puvvapaDivannao puNa annayarIe u lesAe // 16 // naNu maisuyAilAbho'bhihiosuddhAsutIsu lesaasu|suddhaasu asuddhAsu ya kahabhiha smmttpsuylaabho?||3245|| suraneraiesu dugaM labbhai te davvalesayA savve / nANesu bhAvalesAhigayA iha daThavalesAo // 3246 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI // 770 // -% vizeSAva vaDhate pariNAma paDivajai so cauNhamaNNayaraM / emeva vadviyammivi hAyati na kiMci paDivaje |ni.817|| sthitivedAkoTyAcArya meM duvihAe veyaNAe paDivajai so cunnhmnnnnyrN| asamohao'vi emeva puvvapaDivaNNae bhayaNA // 818 // dInidvA rANi hai davveNa ya bhAveNa ya nivveIto cauNhamaNNayaraM / naraesu aNuvvaTTe dugatigacauro siuvvaTTe ||ni.819|| ___ kamma nivveDhanto paDivajjai visesao tadAvaraNaM / dave kammapaese bhAve kohAi hAvento / / 3250 // 770 // | tiriesu aNuvbahe tigaM caukaM siyAu uvvaTTe / maNuesuaNuvva caurova tiyaM si uvvhe||ni.820||13|| devesu aNuvvaTTe dugatiga cauro siyA u uvvddhe| uvvaTTamANao puNa savvovina kiMci pddivje||ni.821||3 NIsavamANo jIvo pADavajjai socunnhmnnnnyrN| puvapaDivannao puNa siya Asavaova niisvo|| | | ummukkamaNummukke ummacante ya keslNkaare| paDivajjejja'nnayaraM sayaNAIsupi emeva ||ni.823|| savvagayaM sammattaM sute caritte na pajjavA savve / desaviraiM paDuccAdoNhavi paDisahaNaM kujjA ||ni.824|| egaMpi asaddahao jaM davvaM pajjavaM ca micchattaM / viNiuttaM sammattaM to svvddvvbhaavesu||3256|| nANabhilappesu suyaM jamhA na ya dabvamaNabhilappaMti / savvaddavvesu tayaM tamhA na u savabhAvesu // 3257 // biiyacarimavvayAI pai cArittamiha savvadanvesu / na u savvapajjavesuM savvANuvaoga'bhAvAo // 3258 / / % % %20U
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ICCE vizeSAva0 kovyAcAya dInidvA % // 771 // % naNu savvanahapaesANaMtaguNaM paDhamasaMjamaTThANaM / chavihaparivuDDIe chaTThANA'saMkhayA seDhI // 3259 // * sthitivedAaNNe ke pajjAyA je'NuvauttA carittavisayammi / je tatto'NataguNA jesiM tamaNaMtabhAgammi // 3260 // anne kevaligammatti te maI te'vi ke tadanbhahiyA? / evaMpi hoz2a tullA nANaMtaguNattaNaM juttaM // 3261 // rANi seDhI sanANadasaNapajjAyA teNa tappamANA sA / iha puNa carittamettovaogiNo teNa te thovA / / 3262 / / // 771 // naNu sAmAiyavisao kiMdArammivi parUvio puvaM / kiha na puNarutadoso hoja? ihaM ko viseso vaa?||3263|| kiM tanti jAibhAveNa tattha iha neybhaavo'bhihiyN| iha visyvisibheottthaabheovyaarotti||3264|| 'ukko'ityAdi / saptAnAmutkRSTasthitau caturNAmapi putrapaDivanao Natthi, paDivajanto yaNasthi, paramasaMkliSTatvAt , AyuSastUskRSTasthitau anuttaro dvayoH pUrvapratipanno'cyutagamanaH, saptamamahInArakastu SaNmAsAvazeSAyuSko dvayoH pratipadyamAnaka: pUrvapratipano veti, evaM tAvadutkRSTasthitiruktA, ajaghanyAnutkRSTasthitimAha-ajaghanyAnutkRSTasthitireva ajaghanyAnutkRSTaH, sa caturNAmapi pratipadya-| mAnako bhavati pUrvapratipannazcApIti, apizabdAjaghanyAyuSkasthitimabhayapratiSiddhaH, tasya kSullakabhavagrahaNAdhAratvAt , zeSakarmarAzijaghanyasthitistu samyaktvazrutasarvaviratAnAM pUrvapratipannaka eva, tasya darzanasaptakAtikrAntatvAt chamasthavItarAgatvAdantakRtkevalitvAdvA / 'ukko' ityAdi 'na' ityAdi, gatArthe / dAraM / atha vedasaJjJAkaSAyadvAratrayamAha-'cauro'vI'tyAdi / trividhavede syAdau catvAryapi ubhayathA'pi santIti zeSaH, avedakastvetatpatipakSaH, kSINavedatrayANAM samyaktvazrutasarvaviratAnAM pUrvapratipanna eveti / dAraM / tathA casRSvapi sajJAsu caturNA pratipadyamAnakaH syAd, itarastvastyeveti / daarN| tathA'dhastAd yathA kaSAyeSu 'paDhamilluyANa udaye' atra ACANCARNAGAROO %20-%ARRECOR
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI // 772 // AARACCOEX | pratipAditaM tathA'trApi varNanIya, samudAyArthastvayaM-sakaSAyI caturNAmubhayathA'pyaviruddhaH, tadvipakSastvakaSAyI-chadmasthavItarAgastrayANAM 6 sthitivedAprAguktAnAM pUrvapratipanna eva / dAraM / / sAmpratamAyurjJAnadvAradvayAbhidhitsayA''ha-'saMkhe'ityAdi // saMkhyeyAyunarazvatvAri pratipadyate, pUrva- dInidvApratipannakazceti zeSaH, "bhayaNetyAdi, asaMkhyeyavarSAyuSi sattve 'bhajanA' vikalpanA samyaktvazrutayoH, idamuktaM bhavati-vivakSitakAle | rANi pratipadyamAnakaH saMbhavati, itarastvastyeveti / dAraM / oheNa nANI cauro'vi paDivAi, vibhAgeNa amumevAha bhASyakAra:-'do'ityAdi / / ||772 // | dvayoniyorAdyayoH sthito yugapadeva dvayamAdyaM pratipadyate, dezaviratisarvaviratI tu bhajanayA, tayoH sthitaH pratipadyate, tathA'vadhau na dezavataM pratipadyate, kasyacittadabhAvAt , devAdekhi, kasyacittu dezavigtyuttarakAla evAvadhyutpatteH, 'puvvapaDivanno puNa hojA desaviratI|e so, tannUnamaviratasamyagdRSTerasau notpadyate, manaHparyAyajJAnI dezavarjAnAM trayANAM pUrvapratipanno bhavati, 'samaMpi va carittaMti manaHparyAye'pi samakaM vA sarvasAmAyikaM pratipadyeta tIrthakRt , kevalamadhikRtyAha-bhavakevale sati pavanno-pubvapavaNNo samya| ktvacAritrayoriti / dAraM // yogopayogadvAradvayamadhikRtyAha-'cauro'vI'tyAdi / sAmAnyena trividhayoge catvAryapi sAmAyikAni pratipadyate, itarastvastyeva, vizeSatastu audArikakAyayogavati yogatraye catvAyubhayathA'pi, vaikriyayogavati tu samyaktvazrute ubhayathA'pi, AhArakakAyayogavati tu dezaviratirahitAni trINi saMbhavanti, taijasakArmaNakAyayorya eva kevale apAntarAlagatAvAdyaM sAmAyikadvayaM prAkpratipannatAmadhikRtya syAt , manoyogakevale na kizcit , tasyaivAbhAvAt , evaM vAgyoge'pi, kAyavAgyogadvaye tu syAd dvayamAdyaM | prAratipannatAmaGgIkRtya |daarN / upayogadvaye sAkArAnAkArabhede catvAri pratipadyate, pUrvapratipannastvastyeva, codhaM kRtvA parihariSyati, tathA audArike zarIre catuSkaM pratipadyate pUrvapratipannazca, vaikriye tu samyaktvazrutasAmAyikayobhajanA, etaduktaM bhavati-asmin samyaktvazrutayoH CASTERASACSCOR
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0. kottyaacaary| vRttau // 773 // %%% pratipadyamAnakaH syAt na vA, pUrvapratipannazvAstyeva, uparitanasAmAyikadvayasya tu prAkpratipanna eva, vikurvitavaikiyazarIracAraNaH zrAvakaH zramaNo yA, pratipadyamAnastu nAsti, pramattatvAt // 'savvAo ityAdi bhASyam / / upayogadvAre codyaM-yadi pradezAntare sarvvA labdhayaH sAkAropayogopayuktasyotpadyanta ityuktaM tadiha kathamupayogadvaye'pi sAmAyikacatuSkaM labhyata ityucyate, tasmAnnAnAkAropayoge samyaktvAdilandhyA bhavitavyaM labdhitvAdavadhyAdivat / 'so' ityAdi // 'sa' pradezAntare'vadhyAdilAbhaH 'niyamAt' niyamena pravarddhamAnapariNAmakaM - tAratamyena tathA tathA''virbhavatpariNAmakaM jIvaM pratyuktaH, kuta etaditi cedAha - kilazabdopAdAnAt, kilazabda AgamAntarasaMsUcakArthaH, etaduktaM bhavati evaM tatsUtraM 'savvAo' ityAdi, pravarddhamAnapariNAmAdhikAre varttata iti sUcanArthaH, iha tu prakrame yo'vasthite pariNAme labheta, vRddhiM yAtvA 2 sakRdavasthitaH sa labheta dvitIye'pi anAkAropayoge'pi, kAraNasya saMnihitatvAt kiM tatra sAkAropayogena tasyAparamadhikamAyAtamiti, tasmAdihaivaM yo'vasthitapariNAmo labhate so'nAkAropayoge'pi lapsyate, labdhitvAt, kevaladarzanalabdhivat / evaM sthite satyAha - nAyamasminnidaM lapsyate labdhitvAdavadhyAdilabdhivadityanaikAntikaH, ucyate, na mayA bhavatkRte pramANe ekAntikAnaikAntikena labdhitvAkhyena hetunA dUpaNodbhAvanaM kriyate, na cedaM sAdharmyasamaM jAtyuttaraM, kiM tarhi ?, tulyapratyavasthAnAtspaSTameva me uttaraM, etaduktaM bhavati yathA kAzcitsAkAre'vadhyAdivat tathA kAzcidanAkAre'pi kevaladarzanavaditi ko virodhaH 1, yadyevaM tatastatra sarvazabdopAdAnaM kimityucyate - 'pA' ityAdi / prAyaH pravarddhamAnapariNAmo labheta yena tena sarvasAkAragrahaNatA, itarastvavasthito yadRcchayA samyaktvAdi labhate, kvetyAha- 'uve' tyAdi / 'Usa' ityAdi // bhAvayannAha - 'uva' ityAdi / evaM cAyamavasthitapariNAmo ( yat midhyAtvasyAnudayastena ) na kSIyate, yatpunarvidyamAnaM upazAntamupazamazreNyAM tataH pariNAmo'pi na varddhate / 'sthitivedAdInidvA rANi // 773 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 774 || 'sammasuya viubviye bhayaNA' ityAha- 'duga' ityAdi / devAdau vaikriye dvayoH pratipadyamAnakaH, tathA veuntrie caiva puvvapaDivanno savvANaM viSNukumAravat, hayA ( AhArayA ) disu trayANAM triSu tvAhArakataijasakArmaNeSu sahacariteSu dezavratavarjAni trINi pUrvapratipanna eva bhavati || saMsthAnAditrayamAha - 'savveM' ityAdi / saMsthitiH saMsthAnaM - AkAravizeSaH SoDhA 'samacauraMse' ityAdi teSu sarveSvapi labhate, pUrvapratipannazcetyadhyAhAraH, tathA evameva sarvasaMhananeSu vajraRSabhamityAdiSu 'RSabho0 ' ityAdi, iha cAsthisaMcayopamitaH zaktivizeSaH saMhananamityucyate, na tvasthisaJcayaH, tathA 'ukkosajahaNNaM vajjiUNa mANaM labhe maNuo'ti, utkRSTaM jaghanyaM ca mAnaM - zarIra| pramANaM varjayitvA 'labhate' pratipadyate manujaH, prakaraNAnuvarttamAnaM caturvidhamapi sAmAyikaM, pratipannastvastyeveti gAthArddhahRdayaM, anyathA nArakAdao'pi sAmAnyana sAmAyikadvayaM labhanta eveti, uktaJca - " kiM jahaNNogAhaNayA paDivaaMti ?, pucchA, goyamA ! taM neraiyadevA Na jahaNNogAhaNayA kiMci paDivaaMti, paDivannayA puNa siyA sammattasuyANaM, te caiva ajahaNNamaNukosogAhaNayA ukkosogAhaNayA ya | sammattasue paDivaaMti, no sesa" tti puvvapaDivannassAvi donhaM cetra / tiriye tu pucchA, go0 ! egiMdiyA tisuvi ogAhaNAsu Na kiMci | paDivaaMti, no'vi pubvapaDivanayA, jahaNNogAhaNA viyaliMdiyA sammattasuyANa puvvapavannagA haveja, Na paDivajamANayA, ajahaNNuko sogAhaNANa ukoso gAhaNANa ya pucchA, Na puvvapaDivannagA, NAvi paDivajamANayA, sesA tiriyA jahaNNogAhaNayA saMmattasuyANa paDivannayA honA, no paDivajamANagA ajahannukko sogAhaNayA puNa tinhaM duhAvi asthi, ukkosogAhaNayA donhaM duhAvi / maNusu pucchA., go0 ! saMmucchimamaNusse paDucca tisuvi ogAhaNAsu caupi sAmAiyANaM Na puvyapavaNNA, NAvi paDivamANayA, ganbhavakatiyA jahaNNogAhaNANa maNussANaM saMmattasuyANaM puvvapaDitrannayA hoja, iyarapaDiseho, ajahaSNukosogAiNagANa cauNhaM duvidhAvi saMti, sthitivedAdInidvA rANi / / 774 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 vizeSAva 0 koTyAcArya , ukko sogAhaNamA puna dohaM duvihAvI" tyAdi / 'na jahaNNa' ityAdi bhASyam / jaghanyAvagAhano garbhajamanuSyo na caturNAmekataramapi | pratipadyate, kAraNAbhAvAt dvayostu pUrvapratipanno bhavet pUrvabhavApracyutatvAt, ukkosogAhaNayo puga duhAvi-pratipadyate pratipannazceti, vRttau hai tirikravo matsyAdiH, sa tu trINi, duvihAvIti varttate / lezyAdvAramAha - 'samma' ityAdi // samyaktvaM ca zrutaM cetyekavadbhAvaH, tat sarvAsu lezyAsu varttamAnaH san jIvo labhate, dravyalezyAkhabhiprAyaH, cAritraM tu tisRSveva zuddhAsUparimAsu 'labhate' pratipadyate, evaM / / 775 / / tAvatpratipadyamAna uktaH, atha pUrvapratipannamAha - pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM tu kRSNAdyabhidhAnAyAM bhavatIti / atrAha - 'naNu' ityAdi / nanu prAG matizrutAdilAbho'bhihitaH zuddhAnuparitanISu tisRSu leiyAsu, ataH kathamiha zuddhAsvazuddhAsu cocyata iti, etaduktaM bhavatiyAsu matijJAnalAbha uktastAsvevAsyApyucyatAM, anyathA virodhaH, tulyayogakSematvAdasya, ucyate, nanvetadapi smaryatAM, yaduta-zuddheSu deveSu dvaya labhyate, tathA nArakeSu ca te ca bhavakSayaM yAvadavasthitadravyalezyAvanto bhavanti, tadiha dravyalezyA'dhikRtA sUtrakRtA, nANesu tu labbhaMtesu bhAvalesAhigayA, iha tu dravyalezyA hitabhAva iti bhAvanA, etaduktaM bhavati - devanArakayoH sthAyinyo dravyalezyAH saMklezazubhatvaM tu sphaTikasaMsthAnIyAnAM yathAsvaM dravyalezyAnAmitaretarAbhiralaktakasaMsthAnIyAbhirupa raktAyAM satyAM svacche khalvAtmani pratibhAsAt, tadyathA - AdarzaH zuddhaH sphaTikaH alaktakaH, tathA AtmA'ndhapASANastadvaimalyAdhAyakaM daivalaukikaM dravyaM, itareSAM tu dve adhyanavasthite, dravyalezyAzvetaretarabhaGginyastakreNeva kSIramiti na kazvidoSaH // pariNAmadvAramAha- 'vaDhante' ityAdi || 'pariNAmaH' | adhyavasAyavizeSastasmin zubhazubhatararUpatayA varddhamAne sati 'pratipadyate ' labhate sa bhavya saccacaturNAmanyatarat, evamavasthite'pi zubhe, kSIyamANe tu pratipatati zubhe pariNAme na kiMcitpratipadyate, pratipannastu triSvapi pariNAmeSu bhavet || vedanAsamudghAta sthitivedAdInidvArANi 1190411
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva : koTyAcArya vRttau // 776 // karmadvAradvayamAha - 'duvihe 'tyAdi // dvividhAyAM vedanAyAM sAtAsAtAyAM pratipadyate sa caturNAmanyatarat, itarastvastyeveti, asamavahato'pyevameva sAtAsAta vedanAvat, samavahatastu saptavidhena kevalisamudghAtAdinA na pratipadyate kintu 'paDivannaye bhayaNa' ti pratipanna ke samavahate vicArayitumArabdhe 'bhajanA' sevanA, vidhirityarthaH // nirvaSTanAdvAramAha - 'dave' tyAdi // dravyato bhAvatazca nirveSTayaMzcaturNAmapyanyatarat pratipadyate, itarastvastyeveti tatra dravyanirveSTanaM karmapradezanizAtanaM, bhAvanirveSTanaM krodhAdinizAtanaM, tadiha sarvamapi karma nirveSTayan catuSTayaM labhate, vizeSatastu samyaktvazrutadezasarvaviratyAvaraNamiti pratipakSaH, adhunA aNaMtANubandhAdI saMveDhato na pratipadyate virodhAt, sesakammasaMvaDaNaM puNa paDucca ubhayathA'pyasti / udvarttanAdvAramAha - 'nara' ityAdi, narakeSu narakAdvA 'aNubvaTTe' ti aNubvaTTamANo 'dugaM'ti AdyaM sAmAyikadvayaM pratipadyate, tasyaiva ca pUrvapratipanna iti, 'tigacauro ya uccaTTe ti udvRttaH punarnarakAduttIrNaH punaH kadAcittigaM paDivajje kadAciccatvAryapItyAdi / asya bhASyam- 'kamma' mityAdi gatArthA, navaraM visesa tadAvaraNaM tatra dvitIyasyAvaraNaM jJAnAvaraNaM, AdyatRtIyacaturthAnAM tu mohanIyamiti / 'tirI 'tyAdi svadhiyA vAcyam || AzravakaraNadvAramAha- 'NIsavetyAdi / sa jIvazcaturNAmanyatarat pratipadyate, karma nizrAvayanneva yatsAmAyikaM pratipadyate, tadAvaraNaM ni| jairayannityarthaH, zeSakarma tu badhnannapi caturNAmanyatarat pratipadyate, pUrvapratipannakaH punaryaH sa syAdAzrAvako, bandhaka ityarthaH, niHzrAvako, vAzabdasya vyavahitaH sambandhaH ko'sya nirveSTanadvArAdvizeSa iti ced ucyate, tatra karmapradezanizAtanAkriyAkAlo'bhipretaH, iha tu nizravaNasya nirjarArUpatvAnniSThAkAla iti, athavA tatra saMveSTayadvaktavyatA'rthato'bhihitA iha tu sAkSAditi // adhunA'laGkArazayanAsanasthAnacaMkramaNadvArasaGghAtamAha - 'ummukke' tyAdi / iha kezakaTakakarNAlaGkAravakhatAmbUlAdiSu unmukteSvanunmukteSu unmucyamAneSu ca prati sthitivedAdInidvA rANi // 776 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya kva keSu ceti dvAre vRttau 13334/4/ // 777 // | padyetAnyataratsAmAyika bharatavat , evaM zayanAdiSvapi tisrastisro'vasthA iti // kveti dvArasAraM gataM / keSu iti dvAramAha| 'savvagaya'mityAdi ||ath keSu dravyeSu paryAyeSu vA sAmAyikamiti, ucyate, sarvagataM samyaktvaM, sarvadravyaparyAyarucilakSaNatvAt , tathA 'zrute' zrutasAmAyike 'cAritre' cAritrasAmAyike na sarvaparyAyAH, viSaya iti zeSaH, zrutasyAbhilApyaviSayatvAt , dravyasya cAbhilApyAnabhilApyaparyAyopagUDhatvAta, cAritrasya ca 'paDhamammi savvajIvA' ityAdinA sarvadravyAsarvaparyAyaviSayatAyAH pratipAditatvAt , dezavirati pratItya dvayorapi-sakaladravyaparyAyayoH pratiSedhanaM kuryAt , na sarvadravyaviSayA'sau nA'pi sarvaparyAyaviSayetyarthaH, nanu kimiti dvAre sAmAyikaviSayasyoktatvAt iha na vAcyaH?, ucyate, tatra sAmAyikajAtimAtramuktaM, viSayaviSayiNorabhedena, iha tu kiMdvAra eva dravyatvaguNatvanirUpitasya jJeyabhAvena viSayAbhidhAnaM atathAdoSa iti // atha kasmAtsarvagataM samyaktvamityAha-'egampI'tyAdi ||'yt | yasmAdekamapi dravyaM paryAyaM vA jinapraNItamazraddadhataH sato mithyAtvamuktaM, ataH samyaktvaM viniyuktaM sarvadravyaparyAyeSu,rucibhAveneti shessH| tathA-'nANe'tyAdi / yasmAcchataM zrutajJAnaM nAnabhilApyeSu na dhvanipariNAmavimukheSu paryAyeSu pravartate, aviSayatvAccakSuriva arUpe, | na ca dravyaM dharmAstikAyAdhanabhilApyaM, kintvabhilApyameva, paryAyANAmabhilApyAnabhilApyatvAt / 'savve'tyAdi spaSTam // |'bitItyAdi // dvitIyacaramamahAvrate prati caritramiha sarvadravyeSu viniyuktaM,asaMbhavamAha-natu sarvaparyAyeSu, cAritraM viniyuktamiti vartate, | saiddhAntikImupapattimAha-'savvANuvayoga'bhAvAo'tti cAritre sarvaparyAyANAmupayogAbhAvAt pratiSedho vihitaH, etaduktaM bhavatisarvaparyAyANAM cAritre'nupayogAta-sarveSAM cAritreNAvyApteH kilAgamopapatyaiva / atrAha para:-'naNu' ityAdi ||'nnnu'tti nanu sarvasaMmatametad yadanantAni saMyamasthAnAni, tatrApi paDhamasaMyamaTThANaM, kiMpramANamityAha-savvaNabhapadesANaMtaguNaM, mahadityarthaH, tato
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ CREAL vizeSAva0 dvitIyAdIni SaDvidhaparivRddhyA padasthAnAsaMkhiyA seDhI, etaduktaM bhavati-prAyazaH sarvaviSayAtmakatvAtsarvotkRSTaM saMyamasthAnaM durlakSyaM, koTyAcArya bahutvAt , kimuta sarvANi samuditAni? / / evaM sthite phalaM prakaTIkurvanAha-'aNNe'ityAdi // ke'nye te paryAyA ye cAritraviSaye'nu ceti dvAre vRttI 18 payuktAH, kiMviziSTAH ? ityAha-ye paryAyAstatazcAritrAdanantaguNAH, yeSAM taccAritramanantabhAge vartate, asarvaparyAyaviSayatvAbhyupagamAt, | na kecanetyarthaH // para evAcAryadezIyamAzaGkate-'anne'ityAdi // syAd durbuddhireSA tava-cAritraparyAyebhyo'nye AvayoraviSayatvabhUtAH || // 778 // 13778 // sarvAkAzapradezebhyo'nantaguNAH kevalaparyAyAH santIti, ucyate-kecanaitadabhyadhikAstasyAH zreNyA vyatiriktAH?, AcAryadezIya Aha| nanu jJeyaparyAyA eva saMgRhItA bhavantu, jJAnaM ca kevalaM tatprakAzakaM tebhyo'nyadastIti, codaka evAha-evamapi vyAkhyAne jJAnajJeyayo stulyaparyAyatvAttulyA bhaveyuste, nAnantaguNatA yukteti / AcAryavacanaM-dvAbhyAmapi bhavadbhayAM na jJAtaH sUtrAbhiprAyo, yataH-'seDhI'| tyAdi // yA'sau saMyamazreNI nirUpitA sA sarvajJeyaparyAyainidarzanaparyAyasahitaiH paripUrNA 'tatpramANA' sarvAkAzapradezAnantakamamA-& jANA, iha punaH cAritrAdhikAre cAritramAtropayogina eva grahaNadhAraNIyadravyaparyAyA vivakSitA yena tena te stokA ityataH sarvaparyA | yAvyApakaM cAritramiti // 'naNu' ityAdi gatArtham / kathaM labhyate ?, ucyate-duHkhena labhyate, yataH| mANussa khettajAI kularUvAroggamAuyaM buddhii| samaNoggaha saddhA saMjamo ya logammi dulhaaiN||ni.825|| collage pAsagai dhapaNe jUe~ rayaNe ya sumiNaM cakke yN| carma juge paramANU dasa diTuMtA mnnuylNbhe||ni.826|| indiya laddhI nivvattaNA ya pajatti niruvahaya khemN| dhAyA''roggaM saddhA gAhaga uvaoga aho ya // 3267 // hai|
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau !779 // lapi mANusataM khettaM jaggamatidullahaM bhujjo / laddhuM te do'vi puNo sudulahA sohaNA jAI // 3268 || evaM puvaM puvaM laDumpi taduttaraM puNo dulahaM / jaM mANussAINaM sudullahaM teNa sAmaiyaM // 3269 // mANussA isa dullabhamekaM jaha tahendiyAINi / patteyaM patteyaM dasa diTThantovaNeyAI // 3270 // 'mANase' tyAdi || 'colla' ityAdi // mAnuSatvaM sakRllabdhvA jIvaH punastadeva duHkhena lapsyate, bahvantarAyAntaritatvAt, brahmadattacakravarttimitrabrAhmaNacollakabhojanavat cANakyapAza kapAtavat bharata kSetra sarvadhAnya madhya prakSiptasarSapaprastha melanavat stambhazatAzritazatASTazatavArA nirantaradyUtajayavat mahAzreSThiputra nAnAvaNigdezavikrItaratnasamAhAravat mahArAjyalAbhastramadarzanAkAGkSisvaSTakApaTikatAdRzasvapnadarzanavat mantridauhitrarAjasutasurendradattASTacakrA rakaparivarttAntaritarAdhAvedhavat ekacchidra mahAcarmAvanaddha mahAsaraH saMbhUtakaccha |pagrIvA'nupravezopalabdhapunastacchidralAbhavat mahAsamudramadhyavighaTitapUrvAparAntavikSiptayugasamilAsvayaMchidrAnupavezopalabdhapunastacchidralAbhavat anantaparamANu saMghAtaghaTitadeva saMcUrNitavibhaktatatparamANu samAhArajanyastambhavat, evaM khettAdIsuvi dasa ee ceva diTThantA // anyakartRkI - 'indiye' tyAdi // indriyalabdhirodhato, nirvarttanA teSAmeva, paryAptiH tadviSayagrahaNasamarthatA nirupahato-nirvyAsaGgaH | khemaM visayassa dhAyA-subhikkhaM AroggaM- nIrogatA zraddhA-bhAvanA grAhakaH - kathayitA upayogaH - tadabhimukhatA arthaH- arthitvaM eteSvapyeta eva dRSTAntA:, yata Aha-bhASyakAraH - 'ladhu' mityAdi / 'eva' mityAdi / evaM yathA dazabhirdRSTAntairmAnuSyAdyekaikaM durlabhaM tathA dvitIyagAthoktAnyapi / Aha ca- 'mANu' ityAdi ca / yugasamilAdRSTAntamAha jaha samilA pabbhaTThA sAgarasalile aNorapArammi / pavisejja jugAcchidaM kihavi bhramaMtI bhamaMtaMmi // 827 // mAnuSyAdidurlabhatA // 779 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvA| puvvaMte hoja jugaM avarate tassa hoja samilA u / jugachiddami paveso iya saMsaio mnnuylNbho||828|| mAnuSyAdikoTyAcArya sA caNDavAyavIyIpaNolliyA avi labheja jugachidaM / Naya mANusAoM bhaTTho jIvo paDimANusaM lhi|| durlabhatA vRttI iya dullabhalaMbhaMmANusattaNaM pAviUNa jo jiivo|nn kuNai pArattahiyaM so soyai saMkamaNakAle ||ni.830|| // 780 // so(jaha) vArimajjhachuDhovva gayavaro macchauvva glghio| vaggurapaDiovva mao saMvadRito jahA pkkhii|| | // 780 // sosoyai mccujraasmotthoturiyniddpkkhitto| tAtAramaviMdaMto kmmbhrsmotthojiivo||832|| | kAUNamaNagAiM jammaNamaraNapariyaTTaNasayAI / dukkheNa mANusattaM jai lahai jahicchiyA jiivo||833|| taM taha dullahalaMbhaM vijjulayAcaMcalaM ca maNusattaM / lakSNa jo pamAyai so kApuriso na sppuriso||ni.834|| 'jhe'tyaadi|| 'puvvante'ityAdi / 'sA' ityAdi / 'iye'yAdi, dArzantikaH / apica-yena sAmAyikaM na kRtaM-'so'ityAdi gajavArimadhyaprakSipta iva gajaH zocati, saMvaTTo jAlaM, tathA-'so' ityAdi / saH akRtapuNyo mrnnnidraabhibhuutH| evaM-'kAUNa'5 mityAdi / tathA-'taM tahe'tyAdi / 'tat' manuSyatvaM 'tathA' taiH prakArairdurlabhaM labdhvA / athavA mAnuSatve labdhe'pyevaM durlabhamityAha-|| Alassa mohe'vaNNA bhI kohI pamArya kiviNatA / bhayaM sogAMaNNANoM vakkhe kuUhalI ramaNoM // 835 // * eehiM kAraNehiM lakSNa sudullahapi maannussN|nn lahai suiM hiyakariM saMsAruttAraNiM jIvo ||ni.836||
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 781 // jANAvaraNapaharaNe juddhe kusalattaNaM ca NItI ya / dakkhattaM vavasAo sarIramAroggayA ceva ||ni. 837 // jANajuo nIllo kumalo dakkho ya rogarahio y| AvaraNajuo joho paharaNarahio parAjayate // 3282 // paharaNasahio'vi na jo sikkhAkosallakovio hoi / kusalo'vi aNIillo caMkramaNovakamAIsu || 3283 // firmisha akkho karaNe avyavasito sudakkhova / vavasiyacitto'vi Na jo NIrogo so va kiM kuNau 1 / / jIvo joho jANaM batANi AvaraNamuttamA khantI / jhANaM paharaNabhihaM gIyatthattaM ca kosalaM // 3285 // davvAdijahovAyANurUvapaDivattivattiyA NItI / dakkhattaM kiriyANaM jaM karaNamahINakAlammi || 3286 // karaNaM sahaNaM ca tavovasaggaduggAvatIya vvsaao| eehiM sunIrogo kammariuM jayati savvehiM | | 3287 / / diTThe sutamaNubhae kammANa khae kae uvasame vA / maNavayaNakAyajoge ya pasatthe labbhatI bohI ||ni.838|| akaMpa kA manijjara bAla tave dANaviNayavibbhaMge / saMjogavippaoge vasaNUsava iDDisakkAre // ni. 839 // vejje meMThe taha iMdanAga kayapuNNa pupphasAlasute / siva dumahuravANa bhAuga AbhIra dasannilAputte // ni. 840 // so vArajUhavaI kaMtAre suvihiyaannukNpaae| bhAsuravaraboMdidharo devo vemANio jAo ||ni.841|| abhuTThANe viNae parakkame sAhu sevaNAe ya / sammadaMsaNalaMbho virayAviratIya viratIya // ni. 842 // mAnuSyAdidurlabhatA 1193211
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva ra sammattassa suyassa ya chAvaTThI sAgarovamAiM tthiii| sesANa putvakoDI desUNA hoi ukkosaani.843|| mAnuSyAdikoTyAcArya vijayAisu dovAre gayassa tiNNa'ccue va chAvaTTI / narajammapuvakoDI puhuttamukkosao ahiyaM // 3294 // dulebhatA antomuhuttamettaM jahannayaM caraNamegasamayaM tu / uvaogantamuhattaM nAnAjIvANa savvaddhaM // 3295 // dAraM 'Alasse'tyAdi // 'moha' itikartavyatA mohaH / 'ee' ityAdi / vratAdisAmagrIyuktastu karmaripUna vijityaaviklcaaritrl||782|| // 782 // kSmImavApnoti, yAnAdiguNayuktayodhavajayalakSmImiti / Aha ca-'jANe' ityAdi svadhiyA vAcyaM yAvat 'eehiM / evaM labhyate ityAha-diDe' ityAdi // dRSTe jinabimbe zreyAMsasyeva, uktaM kathAnakamavastAta , tathA zrute yathA AnandakAmadevAbhyAmuparimAGgeSu, anubhUte sAdhukriyAyA anuSThAne valkalacIreriva pitrupakaraNaM pratyupekSayataH, kathikAyAmetat , karmaNAM ca kSaye kRte caNDakozikavat , upazamena tu banarSivat, manaAdiSu prazasteSu sAmAyikaM lbhyte| athavA-'aNukampe'tyAdi pratijJAdvAragAthA / dRSTAntagAthAmAha--'vejje' ityAdi / anukampApravaNacitto jIvaH sAmAyikamavazyaM labhate, anukampAyuktatvAt , sAdhudarzanopajAtavaitaraNivaidyapUrvabhavasmaraNajanitavijJAnasAdhupAdazalyoddharaNaprakaTIkRtAnukampAphalalabdhasAmAyikadevatvApannadhAnarayUthapativat , tathA iyameva pra. | tijJA sarveSvapi, hetudRSTAntau tu kathAnakArthavazAdanyau, akAmanirjarAyuktatvAt , snuSApAdanUpurApahAsvailakSyApahRtanidrAntaHpurapAlazreSThi-14 kathitamahAdevIvyabhicArAparAdhanirviSayAjJaptapathicaurAbhyAkhyAnazUlapotanamaskArAkAmanirjarAvAptadevatvameNThavat , tathA bAlatapoyuktatvAt samucchinnagotraveSThiputrasArthavAhaniyamitaikabhikSA''hAradambhasiddhaprapannabAlatapo'nekapiNDikasUcanAlabdhopazamendranAgavat , tathA supAtraprayuktayathAzaktizraddhAdAnavatsapAlIsutasAdhupayuktatrivizrAmapAyasadAnalabdhadevatvadhanasArthavAhasutakRtapuNyakavat , tathA''rAdhi ARRORISESAR LOCACCORPORANSACROCURES
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnuSyAdidarlabhatA vRttI // 783 // tavinayatvAt mAtApitRprayuktavinayapAramparyopasthitatIrthakarasevakatvalabdhasAmASikapuSpasAlasutavat , tathA'vAptavibhaGgajJAnatvAt tAvizeSAva 6) pasazivarAjarSivat , tathA dRSTadravyasaMyogaviprayogatvAt , prAkpuNyopAttadevatAsaMprayojanojjhitasauvarNakalazAdikhaNDapAtrIbhojitapuNya- koTyAcArya kSayaviyojitapatrIkhaNDamAvazeSamathurAdvayavAsivaNigdvayavat , tathA vyasanabhUtatvAd bhrAtRdvayazakaTacakravyApAditamalluNDIlabdhamAnuSatva strIgarbhajAtapriyadveSyaputradvayavat , tathA'nubhUtotsavatvAt pUrvazrutadevalokavarNakasamAnIkRtanagarotsavAbhIravat , tathA dRSTamaharddhikatvAd // 783 // gajAyapadakasamavasaraNopagatadevendravibhUtidarzanAvamatAtma idazArNabhadrarAjavat , tathA satkArakAMkSaNe'pyalabdhasatkAratvAt , rUpiNI khiGkhiNikAlagnadarzitAnekavijJAnazaktirAjAvamananajAtavairAgyelAputravat // tathA ebhizca prakArarityAha-'abbhuTThANe'tyAdi / abhyu| sthAnaM kurvANasya dezanAM karoti, 'vinayaH' aJjalipagrahAdistasmin sati, parAkrame krodhAdijaye. sAdhusevanAyAM, caturNAmapi sAmAyikAnAM lAbho bhavati / daarN| 'sammate'tyAdi // tadevaM sakallabdhayoH samyaktvazrutasAmAyikayolabdhimaGgIkRtya kimata Aha-chA| varhi sAgarovamAiM hoi ThitI tisRbhizcatasRbhirvA pUrvakoTibhirAdhikAnIti zeSaH, vijayAdyacyutadvitrigamane, arthAllabdhita evaM | sthitiH, zeSayoH-uparitanasAmAyikayorekA pUrvakoTiH, kiMviziSTA?-'dezanyUnA' ekatra aSTAbhirvaSai-nA, anyatra tvaniyamaH, 5| 'ukosatti iyaM sarveSAmutkRSTA sthitilabdhimaGgIkRtya, jaghanyA tu labdhiyorantarmuhUrta, tRtIyasya cAlocanAtmakatvAt , sarvavirate |stvekaM samayaM cAritrapariNAmaH, zreNiprArambhasamayadvitIyasamaye AyuHkSayasaMbhavAt , upayogatastu catvAryapyAntamauhartikAni, evamekaM jIvaM prati, nAnAjIvAMstvaGgIkRtya sadaivaitAnIti gAthArthaH / / amumevArthamAha-'vijayetyAdi / tAI chAbaDhi sAgarAI ukkoso| 3 do vAre vijayAdisu gayassa bhavanti, ahavA tinni vArAu accue NarajammaNA pucakoDIpuhuttalakkhaNeNAhiyA // anayoreva jaghanya ASHRAkara RICACARALLECRACK
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI pratipannAdimAnaM // 784 // // 784 // sthitipramANamAha-'antoM' ityAdi // mAtrAzabdaH stokabahutvAnekasthAnAntarajJApanArthaH, caraNamegasamayaM tu, sarvacAritraM, nAnyat , sarvANi tUpayogato'ntarmuhUrta, nAnAjIvAnAM tu sarvANi sarvAddhaM / dAraM / 'kati'tti dAraM / atha katyekasamaye samyaktvAdi sAmAyikapratipattAraH, tathA prAkpratipannAH pratipatitAzca ?, ucyante, krameNa, 'sammatte'tyAdi, etaduktaM bhavati-pratipadyamAnakamUlatvAditareSAM tAnevAhasammatta desavirayA paliyassa asNkhbhaagmettaao| seDhIasaMkhabhAgo sue sahassaggaso viraI ||ni.844|| sammattadesavirayA paDivaNNA saMpaI asNkhejjaa| saMkhejjA ya caritte tIsuvi paDiyA aNaMtaguNA gni.845|| suyapaDivapaNA saMpai payarassA'saMkhabhAgamettAo / sesA saMsAratthA suyapaDivaDiyA hu te savve // 3298 // saMvaTTiyacauraMsIkayassa logassa satta rajjUo / seDhI tadasaMkhejaibhAgo samae suyaM lahai // 3299 // sA seDhI seDhiguNA payaraM tadasaMkhabhAga seDhINaM / saMkhAIyANa paesarAsipamANA suyapavannA // 3300 / sai saMkhAIyatte thovA desavirayA duveNhapi / tadasaMkhaguNA sammaTTiI tatto ya suyasahiyA // 3301 // mIse pavajamANA suyassa sespddivnnehiNto| saMvAIyaguNa cciya tadasaMkhaguNA suyapavannA // 3302 // saTThANe sahANe puvapavaNNA pavajamANehiM / hunti asaMkhijaguNA saMkhijaguNA carittassa / / 3303 // caraNapaDiyA aNaMtA tadasaMkhaguNA ya desviriio| sammAdasaMkhaguNiyA tao suyAo annNtgunnaa||3304|| CAMERRORSCOPE
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 785 // sAmaNNaM suyagahaNaMti teNa savyastha bahutarA tammi / iharA pai sammasuyaM sammattasamA muNeyavvA // 3305 / / / pratipannApaDiyapaDivannayANaM saTTANe samahiyaM jhnnaao| savvatthukkosapayaM pavajai jahaNNao vego||3306|| | dimAna 'sammatta ityAdi // ihotkRSTataH samyaktvadezaviratAH prANinaH 'palitasya kSetrapalitasya asaMkhyeyabhAgamAtrA nirdiSTAH, eta-18 | duktaM bhavati-kSetrapalyopamAsaMkhyeyabhAge yAvantaH pradezAstAvanto vartamAnasamaye sampakatvadezaviratyoH pratipadyamAnakAH, tuzabdAdezavi // 785 // | ratipratipattabhyaH samyaktvapratipattAro'saMkhyeyaguNAH, devanArakasadbhAvAt , evaM tAvadutkuSTataH, 'jahaNNao puNa doNhavi ego vA | dovitti, pUrvAddhaM vyAkhyAtaM, tathA 'zrute'akSarAtmake samyagmithyAtvobhayarUpe vicArya zreNyAH siddhAntaparibhASitApA asaMkhyeyabhAga utkRSTa ekasamaye pratipadyamAnakAH, 'jahannao puNarego', tRtIyapAdo'pi vyAkhyAtaH, tathA'jitasvAmyAdikAle sahasrAyazaH 'viratiH' sarvanivRttinaraiH ukkosao, jahaNNao ego vA do vA, tadayamasyAH paurvAparyeNa bhAvArtha:-stokAH pratipadyamAnakAH sarva| virateH, tato dezaviraterasaMkhyeyaguNAH, tataH samyaktvasyAsaMkhyeyagugAstata oghazrutasyAsaMkhyeyaguNA iti, tataH punaretatpUrvapratipanna ke bhyo'pi anenaiva krameNAlpabahutvabhAgbhyaH eta evAsaMkhyeyaguNA bhaviSyanti, tebhyo'pyetatpUrvapratipannA iti, yadvakSyati bhASyakAra:| 'satI'tyAdi 'mIse'tyAdigAthAdvayamitimUlagAthArthaH / evaM tAvaJcaturgAmapi pratipadyamAnakasaMkhyoktA, pUrvapratipatrAnAmAha-'sammatte'| tyAdi / samyaktvadezaviratAH pUrvapatipannAH saMprati vartamAnasamaye'saMkhyeyAH jaghanyata utkRSTatazceti zeSaH, tathA saMkhyeyA evaM cAritrapUrvapratipannAH, arthateSAmeva pratipatitasaMkhyAmAha-viSvapi samyaktvadezasarveSu pratipadya patitA anntgunnaaH|| atha zrutasya pratipannAn pratipatitAMzcAha-suyapaDI'tyAdi punbaddhaM kaMThaM / zeSA ye saMsArasthA yeSAmadhunA samyagmithyAzrutaM nAsti te sarve zrutaprati CARSAACARSCORE
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya // 786 // patitA eva, nahi tairbhASAlabdhina prAptapUrveti // athAsyaiva zrutasya pratipadyamAnakapUrvapatipatrakasaMkhyAvyAkhyAnArthamidamAha gAthAdvayaM 4 pratipannAbhASyakAra:-'saMvahiye' tyAdi / / atra yathAvallokasaMvartane saptarajjvAyatA zreNI vAcyA, 'seDhI asaMkhabhAgo sutte' tyasya vyAkhyA- dimAnaM | iha saMvarNaM caturasrIkRtasya lokasya saptarajjuzreNI-AkAzapadezapaGktiniSpadyate tasyA asaMkhyeyabhAgaH samaye ekasmin zrRMta ubhayAtmakaM 'labhate' prApnoti, saccasaMghAta iti zeSaH // 'payarasse'tyAdi vyAcaSTe-'sA'ityAdi / sA seDhI seDhIe guNiyA payaraM, jahA sUtI 18||786 // | sUtIe guNiyA ya pataraM, tataH kimityAha-tassa payarassa asaMkhyeyabhAge yAvatyaH zreNayastAsAM zreNInAmasaMkhyeyAnAM yaH pradezarAzista| pramANAH zrutasya pUrvapratipannAH, zeSAstu zrutapatitA iti / tadevaM sthite tuzabdAkSiptArthaprakaTIkaragArthamAha bhASyakAra:-'satI'tyAdi / 'duveNhaM saMkhAtIyatte satitti dvayorapi-samyagdRSTidezaviratirAzyoH kSetrapalyopamAsaMkhyeyabhAgatve sati 'stokAH' khalpA dezavi| ratA itarebhyo, yata Aha-tadasaMkhyeyaguNAH zrAvakAH, asaMkhyaguNAH samyagdRSTayaH, tebhyo'pi ca zrutasahitAH, asaMkhyeyaguNA iti vartate // idAnImetAneva zrutasahitapratipadyamAnakAn zeSapUrvapratipanna kebhyo nirUpayannAha-'mIse ityAdi / 'suyassa'oghasuyassa patrajamANA saMkhAtIyaguNacciya, kebhya ityAha-mIse sesapaDivannaehitotti, militebhyaH zeSebhyaH, samyaktvadezasarvapUrvapratipannakebhya iti bhAvanA, tathA tadasaMkhyeyagugAH zrutapratipadyamAnakAH asaMkhyeyaguNAH zrutapratipannAH, pratarAsaMkhyeyabhAgazreNIpradezamAnatvAt / svasthAnAlpabahutvamAha-'sahANe' ityAdi / causuvi dAresu sahANeraje pubapavaNNA te pratipadyamAnakebhyaH sakAzAdasaMkhyeyaguNA bhavanti, apavAdamAha-cAritrasya tu saMkhyeyA eva / pratipatitAnuddizya pazcAnupUrtyA prAha-'caraNe tyAdi, sugamA / Aha-zrutasya samyaktvatulyayogakSematvAt kasmAttatra bahutarAH pratipadyamAnakAdayo bhavanti ?, 'sAmaNNa'mityAdi // pUrvArddhamuktArtha, itarathA samyazrutaM prati
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 787 // | samyaktvasamA eva vijJeyAH zrutapratipadyamAnakAdayaH // iha caturSvapi dvAreSu pUrvapratipannapratipatitapada yo rjaghanyotkRSTa bhedabhinnatvAt tadvi| zeSapratipAdanArthamAha- 'paDI tyAdi // iha paDiyapaDivannayANaM saGkANaM saGkANaM paDucca savvattha dAresu jahaNNA ukkosaparyaM samadhiyaM, | vise sAdhiyamityarthaH, pratipadyamAnapadeSu tu nAyaM nyAyo, yatastatra pratipadyate jaghanyata ekAdiH, tasya cotkRSTapadasyAsaMkhyeyaguNatvAt / dAraM / athAntaradvAramAha kAlamaNaMtaM ca sue addhApariyahao ya desUNo / AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM hoi // ni.846 // micchayassa vaNasaikAlo se sassa sesa sAmaNNo / hIgaM bhiNNamuhuttaM savve simihegajIvassa ||3308 || | suyasammAgArINaM aavliyasNkhbhaagmettaao| aTTha samayA caritte savvaisi jahaNNa do samayA // ni. 847 // suyasamma sattayaM khalu virayAviraIya hoi bArasagaM / viraIe paNarasagaM virahiyakAlo ahorattA ||ni.848|| sammattadesavirayA paliyamsa asaMkhabhAgamettAo / aTTha bhavA u carite aNaMtakAlaM ca suyasamae // ni. 849 // tiNha sahassapuhuttaM sayapuhuttaM ca hoi viraIe / egabhave AgArasA evaiyA huMti nAyavvA / / ni. 850 // doha puhuttamasaMkhA sahasapuhuttaM ca hoi viraIe / nANabhave AgarisA sue aNatA u nAyavvA / / ni. 851 / / sammattacaraNasahiyA savvaM logaM phuse niravasesaM / satta ya coddasabhAgA paMca ya suyadesaviraIe / ni. 852 // 20 antaradvAram // 787 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva savvajIvahiM suyaM sammacaritnAiMsavvasiddhehiM / bhAgehiM asaMkhijjahiM phAsiyA desaviraI uni.853|| 6 antaradvAram koTyAcArya / 'kaal'ityaadi|| iha jIvaH sakRdava, pya sAmAyikaM punaH kiyantaM kAlamantare kRtvA'vApnotIti, ucyate-tatrAkSarAtmakamaviziSTavRttI zrutamaGgIkRtya jahannao antarmuhUrtamantaraM / utkRSTaM tvAha-'kAla'mityAdi / iha zrute'kSarAtmakasAmAnye labhye'nanta eva kAlaH, ukkosaM II788 aMtaraM hoi tti saMbandhaH, cAnuskhArayorevakArA(ra)lAkSaNikatvAt , ayaM ca vanaspativiSayaH, tathaikajIvaM cAGgIkRtyeti / evaM samyakzru. 788 // | te'pyekamantarmuhUrtamantaraM kRtvA, utkRSTatastvAha-upArddhapudgalaparAvarta eva dezanyUno'sya, ukkosaM aMtaraM hoitti, keSAmayaM troTaH | patatItyAha-AzAtanAvahulAnAM "titthayara pavayaNa suyaM AyayiM gaNaharaM mahiDDIyaM / AsAeMto bahuso aNaMtasaMsArio hoi||1||"|ti vacanAt vyaakhyaa| 'micche'tyAdi / ukkosao 'sesasati zeSasya tu samyakazrutasya zeSasAmAyikatrayalAbhasAmAnyaH, utkRTo'ntarakAla iti zeSaH / jaghanyamAha-sarveSAM sAmAyikAdInAM 'hInaM' jaghanyamantaraM bhinna muhUrta, iha kasyedamityAha-ekajIvasya, nAnAjIvAMstvaGgIkRtya nAstyantaram |daarN| atha kiyantaM kAlamaviraheNaikAdayo dyAdayo vA sAmAyika pratipadyante ?, aah-'suy'ityaadi| suyasammAgArINaM avicchedena pratipattikAlaH, kiyAnityAha-AvalikAsaMkhyeyabhAgamAtrAH samayAH, etAvantaM kAlamavicchinnaM tAni sakRttadavApteH pratipadyanta utkRSTataH, cAritre tvavicchedena pratipattikAlaH kiyAnityAha-aSTau samayAn yAvaditi, tathA sarveSAM sAmAyikAnAM jaghanyataH (aviraheNa pratipattiH) dvau dvau samayAviti / atha dvAragAthAnupAttamapyetatpratipakSamAha-'suyetyAdi / zrutasamya| ktvayoryadi pratipattivicchedakAlo bhavati tataH saptAhorAtrANi, (tataH) punaravazyaM trijagati kazcitpratipattA saMpadyata iti, ukko-3 seNaMjahaNNeNaM samayo, zeSaM sugamam / dvAram / / athaikajIvaH kati bhavagrahaNAni yAvatsAmAyikacatuSTayaM pratipadyate ? ityAha-'samma' REOGRESUCCESGROUG -* 20%-
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAvA ityAdi // samyaktvadezaviratimanto matulopAt samyaktvadezaviratAste palyopamA saMkhyabhAgamAtrANi bhavagrahaNAni, etad dvayaM prati-10l. antaradvAram koTyAcArya padyate, cAritre tvaSTau bhavAn pratipadyate, tataH siddhayati, jaghanyatastvekabhavaM, tathA anantakAlaM ca anantabhavarUpaM zrutasAmAyike | sAmAnyarUpe vicArya jIvaH pratipattA bhavatyutkRSTata iti zeSaH, jaghanyatastvekameva bhavaM, marudevIsvAminIvat / dAraM // sAmpratamAka rSadvAramAha-'tiNha sahasse'tyAdi / AkarSaNamAkarSaH-tatprathamatayA grahaNaM muktasya vA punarAdAnaM, kavalAsvAdanavat , tatra tryaannaamaa||789|| // 789 // dyAnAM sahasrapRthaktvamutkRSTato. yAvanA sahasrANi AkarSANAmityarthaH, tathA zatapRthaktvaM ca bhavati viraterAkarSANAM, evamekabhavevivakSite janmani etAvanta AkarSAH samyaktvAdiviSayA jIvasya bhavanti jJAtavyA iti / jaghanyatastveka eveti / nAnAbhavAnaGgI| kRtyAha- 'doNha'ityadi / / dvayoH samyaktvadezaviratyoH 'puhutta'tti sahasrapRthaktvAni, kiyantItyata Aha-'asaMkhA' asaMkhye| yAni, etaduktaM bhavati-asaMkhyabharekaikasahasrapRthaktvaM guNitaM sadasaMkhyeyAni sahasrANi bhavantyAkarSANAM, tathA virate nAbhaveSvAkarSANAM | sahasrapRthaktvaM bhavati, NavaNhaM sayANaM ahahiM gugaNAo, evamete nAnAbhaveSvAkarSAH, zrute tvanantA iti / dAraM // atha sparzanAmAha'sammatte' tyAdi // samyaktvacaraNasahitAH prANinaH sarva lokaM spRzeyuH, kiM bahippyA ?, netyAha-'niravazeSa' asaMkhyAtapradezamapi, kevalisamudghAtavat , jaghanyatastvasaMkhyeyabhAga iti / 'satta'ityAdi, 'satta ya coddasabhAge suta'tti utkRSTazrutajJAnI | anagAro'nuttareSUtpadyamAnaH saptaiva caturdazabhAgAn spRzet , ilikAgatyA, tathA desaviratIe sAvago paMceva codasabhAge phusati accue uvavajamANo ilikAgatyA / athavA satta so ceva visuddhasuyanANI, cazabdAtsamyagdRSTizcAdhaH paJcabhAgAn SaSThayAmutpadyamAnaH, tathA paMca desaviratIe accue, yaccoktaM-'chalaccue'tti tad aveyakApAntarAlamadhikRtyeti guravaH, cazabdAd dvayAdIMzcAnya
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAti , adhastu te na gacchantyeva ghaNTAlAlAnyAyenApi taM pariNAmamaparityajyeti // atha bhAva(ga)sparzanAmAha-savvajIvehi'ityAdi // sAmAyikakoTyAcAye hai ihAkSarAtmakaM savvajIvehiM suyaM puDhe, sAMvyavahArikarAzyantargatairiti tathA vAkyazeSaH, samyaktvacAritre sarvasiddhaiH, tatsparzanamantareNa | niruktayarthaH vRttau siddhatvAbhAvAt , tatpratipatitairapi spRSTe iti ceducyate-avadhAraNavidhiH maryatAM, tathA dezaviratistvasaMkhyeyaiH siddhabhAgairbuddhiparikalpitaiH spRSTA, ekena tvasaMkhyeyabhAgena na spRSTA marudevyA iveti, viziSTA, aviziSTA tu prAyaH spRSTeti / dAraM / atha niruktiH, ttr||790|| 5 // 790 // sammaTThiI amoho sohI sabbhAvadaMsaNaM bohI / avivajao sudivitti evamAI niruttaaiN||ni.854|| akkhara sannI sammaM sAIyaM khalu sapajavasiyaM ca / gamiyaM aMgapAvaTuM sattavi eesapaDivakkhA ||ni.855|| virayAviraI saMvuDamasaMvuDe bAlapaMDiyaM cev| desakadesaviraI aNudhammo'gAradhammotti ||ni.856|| sAmAiyaM samaiyaM sammAvAo samAsa saMkhayo / agavajaM ca parinA paJcakhANaM ca te atttth||ni.857|| taccA samma dihitti dasaNaM teNa sammadihitti / moho vitahaggAho tadannahA daMsaNamamoho // 3321 // micchattamalAvagamo sohI sambhAvayA jiNAbhihiyaM / daMsaNamiha taggAho bohI taccatthasaMyoho // 3322 // avvirIyaM avivajao sudihitti sohaNA diTTI / sammattanirutAI vaccANIhevamAINi // 3323 // emeva sesasAmAiyANa savvapariyAyavayaNANaM / vaccAI nirutAI nirutasahatthamaggeNaM // 3324 // rAgaddosavirahio samoti ayagaM autti gamagaMti / samayAgamo samAo sa eva sAmAiyaM hoi||3325|| RECRUARMA
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 791 // sammamao samaottiya sammaM gamaNaMti savvabhUesu / so jassa taM samaiyaM jammi va bheovayAreNaM // 3326 || rAgAiraho sammaM vayaNaM vAo'bhihANamuttiti / rAgAirahiavAo sammAvAotti sAmaiyaM / 3327 // apakkharaM samAso ahavA''so'saNamahAsaNaM sadvA / sammaM samassa vA so hoi samAsotti sAmaiyaM // 3328 // saMkhivaNaM saMkhevo so jaM thovakkharaM mahatthaM ca / sAmaiyaM saMkhevo codasaputravatthapiMDotti // 3329 // pAvamavajraM sAmAiyaM apAvaMti to tadaNavajjaM / pAvamagaMti va jamhA vajjijjai teNa tadasesaM // 3330 // pAvapariccAyatthaM parito nANaM mayA pariSNatti / paivatthubhikakhANaM paJcakkhANaM nivittitti // 3331 // damadaMte meyajje kAlagapucchA cilAya atteya / dhammarui ilA teyali sAmaie aTTudAharaNA // / 3332 // kviMto hatthasIsAu damadaMto kAmabhogamavahAya / Navi rajjai rattesuM duTThe su na dosamAvajje // 3333 // dijamANAna samukassaMti, hIlijamANA na samujjalaMti / daMteNa cittega caraMti dhIrA, muNI samugdhAtitarAgadosA jaha mama NapiyaM dukkhaM jANiya emeva savvajIvANaM / Na haNati Na haNAvei ya samamaNato teNa so samaNo // 3335 // tthiya si koi veso pio va savvesu caiva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi pajAo ||3336 || to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai na hoi pAvamago / sayaNe ya jaNe ya sano samo ya mANAva mANesu ||3337 // jo kacagAva he pANidayA koMcagaM tu NAikkhe / jIviyamaNapehantaM meyajjarisiM nama'sAmi ||3338 || niDiyANi donnivi sIsAveDheNa jasta acchINi / Naya saMjamAi calio meyajjo maMdaragirivva 3339 | sAmAyikaniruktayarthaH // 791 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva sAmAyikaniruktayarthaH koTyAcArya vRttI // 792 // // 792 // datteNa pucchio jo jaNNaphalaM kAlao u turamiNIe / samayAsamAhieNaM samma bujhyaM bhayaMteNaM // 2340 // jo tihi paehiM dhammaM samabhigato saMjamaM samabhirUDho / uvasamavivegasaMvara cilAyaputtaM NamaMsAmi // 3341 // ahisariyA pAehiM soNiyagandheNa jassa kiiddiio| khAyanti uttimaMgaM taM dukkarakArayaM vande // 3342 // dhIro cilAyaputto mUiMgiliyAhiM cAlaNivva kao / jotahavi khajamANo paDivanno uttama ahUM // 3343 / / aDDAijjehiM rAiMdirahiM pattaM cilAyaputteNa / deviMdAmarabhavaNaM accharagaNasaMkulaM rammaM // 3344|| sayasAhassA ganthA sahassa paMca ya divaDDamegaM ca / ThaviyA egasiloge saMkhevo esa nAyabvo // 3345 // jiNNe bhoyaNamatteo, kavilo pANiNaM dayA / bahassaIravissAso, pazcAlo thIsu maddavaM // 3346 // soUNa aNAuhi aNabhIo vajjiyANa aNagaM tu / aNavajayaM uvagato dhammalaI nAma aNagAro // 3347 // parijANiUNa jIve ajIve jANaNApariNAe / sAvajajogakaraNaM parijANati se ilAputte // 3348 // paccakkhe'viya daTTa jIvAjIve ya punapAvaM ca / paJcakkhAyA jogA sAvajA teyalisuteNa // 3349 // iha esa uvagghAo'bhihio sAmAiyassa tasseva / ahuNA suttapphAsiyanijjuttI suttavakkhANaM // 3350 // 'sammaTTiI' tyaadidvaargaathaashctstrH| taccA samma' ityAdi AdyadvAragAthAvivaraNagAthAH 3 / 'akkhare'tyasya tu'evameve tyAri gAthA / sAmAiyamityAdevivaraNam-'roge'tyAdi spaSTArthAH // 'appakkhara' miti ta'ppaksvaraM samAsaH caturakSaratvAtsAmAyikasya, evaM tAvadavyutpattipakSe / atha samAsazabdavyutpAdanArthamAha-athavA '''so'saNaM' ti 'po'ntakarmaNI'tyata AtmA
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ USA namamkAreutpacyAdIni vRttI 793 // vizeSAva tasya jJAnadarzanacAritratrayaprakSepaNAt sAmAyikaM samAsa ucyate / tathA 'ahAsagaM saddetti asyArthaH, athavA sam asanamiti sthite kovyAcAyA punaH saMzabdo'stitvasAdhutvaprazaMsAdiSvitikRtvA samyagasanaM samAso, bhAvArthaH prAgvat , tathA 'samma samassa vA''so'tti 'vA' athavA'rthaH, athavA 'Asa upavezane' tatazca 'samyak samyakcaraNena 'samasya' madhyasthatAyAH khalvAtmanyupavezo yaH sa samAsaH sAmAyika bhavatIti / zeSaM mUlaTIkAtaH // tadevamupodghAtaH smaaptH|| 'itI' tyAdi / itizabda upodghaatniyuktiprismaapti||793|| | sUcanArthaH, kasya ?, sAmAyikasya, tasyaiva prakrAntatvAducyate, athedAnI kiM kathayiSyasItyucyate-tasyaivAdhunA sparzaniyuktirvaktavyA. kimuktaM bhavatItyAha-sUtravyAkhyAnam / etacca kva bhavatItyata Aha suttaM suttANugame taM ca namokkAraputvayaM jeNa / so savvasuyakkhaMdhabhatarabhUotti nidiho|| 3351 // taM cAvasANamaMgalamanne mannaMti taM ca satthassa / savvasta bhaNiyamaMte iyamAIe kahaM jutaM // 3352 // hojAimaMgalaM so taM kayamAIe kiM puNo teNaM / ahavA kayaMpi kIrai katthAvatthANamevaMti? // 3353 // tamhA so suttaM ciya tadAibhAvAdao tayaM ceva / puvaM vakvANe pacchA vocchAni sAmaiyaM // 3354 // uppattI nikkhevo payaM payatyo parUvaNA vatthu / akkheva pasiddhiM kamoM paoyaNa phalai namokAro 'suttamityAdi / sutaM 'suttANugame' aNugamadutIyamUlabhede / tacca kathaM vyAkhyeyamityAha-tacca sAmAyikasUtraM namaskAra| vyAkhyAnapUrvakaM vyAkhyeyamiti sthitiH, kena kAraNenetyAha-yena kAraNena prAgasau 'savveM' tyAdi spaSTaM, prayogo-namaskArasthe| dAnImavasaraH, sarvasUtrAditvAdumayasammatasarvasUtrAdipadavat , ataH 'uppattI' tyAdi gAthA / athavA'dhunA paramatAkSepaparihAradvAre RE%E5AGACHE
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 794 // NAsyA avatAramAha-'taM cAvasANa maMgalamanne mannaMti' ti taM ca-namaskAraM anye - vyAkhyAtAro mUDhamatayaH 'avasAna maGgalaM' paryantamaGgalaM manyaMte, kiha ?, AdimadhyamaGgaladvayasyAtikrAntatvAt trividhamaGgalasya ca prAk pratipAditatvAt ucyate 'taM ce'tyAdi, 'tat' avasAnamaGgalaM savvasta satthasta chantrihasta anta eva pratipAditaM nAnyatra tataH kimityata Aha- namaskArastvAdau sUtrasya varttata iti kathaM yuktaM tadvacanaM 1, na yuktamityarthaH, pUrvAparavirudvatvAt mAtA me vandhyeti vacanavat // paramevAzaGkate - hojA ityAdi / tatraitatsyAd -Adi maGgalamevAsau sUtrAdau vyAkhyAyamAnatvAnnandIvat, tadAdAvevAbhinItyAdinA kRtamataH kiM punastena ?, prayogo - nanvAdimaGgale'pyasAvanarthakastasya kRtatvAnnandIvada, para Aha-kRte'pya sAvadhunA'pi kartavyo nirjarArthatvAt, triH sAmAyikoccAraNavat, ucyate-atha cetkRtamadhyAdimaGgalaM kriyate kriyamANe ca guNo dRSTastataH kutrAvasthAnamevaM sarvasAvadyayogavinivRttikriyAyAmiveti, tasmAdevaM zeSavacana saMpradAyocchedaH syAt // athA''tmIyaM hRdayArthamAviSkurvannAha - 'tamhA' ityAdi spaSTA / tasmAdasau namaskAraH sUtrameva tadavayava eva tadAdibhAvAd yAvat kiJcitsUtraM paThayate tatsarvaM tadAdIti bhAvanA, yasmAdevamatastaka mevetyAdi spaSTam // uppattI tyAdi / utpatanamutpattiH, sA'sya nayAnusAratazcintyA, nikSepaNaM nikSepaH so'sya kArya:, tathA padyate ' 'neneti padaM taccAsya vAcyaM tathA''dAvarthazca vAcyaH, tasya ca nirdezaH sadAdyanuyogadvAraviSayatvAt prakarSeNa rUpagA prarUpaNA kAyeti, vastu tadahaM vAcyam, AkSepaH karttavyaH, prasiddhiH - parihAro deyaH kramo'rhadAdirvAcyaH, prayojanaM tadviSayameva, athavA yena prayuktaH pravarttate tatprayojanaM- apavargAkhyaM, tathA phalaM ca tacca kriyA'nantarabhAvi svargAdikaM, anye tu vyatyayena prayojanaphalayorarthaM kathayantIti, ebhirdvArairayamanugantavya iti piNDArthaH // atha 'yathoddezaM nirdeza' ityutpattidvAramAha , namaskAreutpacyA dIni // 794 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0. koTyAcArya vRcau / / 795 / / 6 uppaNNAppaNNo ettha nayA Negamassa'NuppaNNo / sesANaM uppaNNo jai katto ? tivihasAmittA / / 859 / / samuTThANavAyaNAladdhio ya paDhame nayattie tivihaM / ujjusuya paDhamavajjaM sesanayA laddhimicchanti // 860 // sattAmettaggAhI jeNAimanegamo tao tassa / utpajjai nAbhUyaM bhUyaM na ya nAsae vatyuM // 3358 // to tassa namokkAro vatthuttaNao NabhaM va so nico / saMtampi na taM savvo muNai sarUvaM va varaNAo / / 3359 / / samayaM natthitao'NupAyaviNAsao khapuSkaM va jamihatthi taduppAyavvayadhuvadhammaM jahA kumbho // 3360 // AvaraNAdaggahaNaM nAbhAvAutti tattha ko heU ? / bhattIya namokkAro kahamatthi ya sAna laggahaNaM // 3361 // aha parasaMtoti tao saMto kiM nAma kassa no saMta / ahaNAivvavaeso nevaM na ya paraghaNAphalayA ||3362 // savvadharNa sAmaNNaM pAvai bhattIphalaM ca sesaM ca / kiriyAphalamevaM cAkayAgamo kayaviNAso ya // 3363 // aha bhattimantasaMtANaosa nicotti kahamaNuppaNNoH / naNu saMtANittaNao sa hoi bIyaMkurAi vva // 3364 // hojA hi namokAro NANaM saho va kAyakiriyA vA / ahavA tassaMjogo na sacvahA so aNuppAdI ||3365 // ty jIvANannaM nANaM Nicco yaso tao tampi / niccugghADo ya sue jamakkharANaMta bhAgotti // 3366 // ahavA tarUvaguNao nANaM niccaM nahAvagAhovva / layaNappayAsapariNAmaovva savvaM jahA aNavo / / 3367 / / darisaNaparatthayAo aiMdiyatthatta o'nnvtthaao| saMbaMdhaniccayAo sahAvatthANamaNumeaM ||3368 // namaskAre utpacyA dIni / / 795 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 796 // 0% jeNaM ciya jIvAo'NannaM teNeva nANamuppAI / uppajjai jaM jIvo bahuhA devAibhAveNa ||3369 // avisikkhara bhAgo sutte'bhihio na sammanANaMti / ko'vasaro tassa ihaM sammaMnANAhigArammiH // 3370 // avagAhaNAdao naNu guNattao caiva pattadhammacva / uppAyAisahAvA taha jIvaguNA'vi ko doso 1 // 3371 // avagADhAraM ca viNA kuo'vagAhoti teNa saMjogo / uppAI so'vastaM gaccuvagArAdao cevaM // 3372 // na ya pajayao bhinnaM davvamihegantao jao teNaM / tannAsammi kahaM vA nahAdao savvA niccA ? ||3373 // niccattasAhaNANi ya sadassAsAsiyAiduTThAI / saMbhavao vaccAI pakkhodAharaNadosA ya // 3374 / / afNarupAI iMdiyajjhattAo payattajattAo / poggalasaMbhUIo paccaya bhee ya bheyAo ||3375 / / upAi nANamiTTa nimittasanbhAvao jahA kumbho / taha sahakAyakiriyA tassaMjogo va jo'bhimao ||3376 || 1 utpattimaosari nimittamassa u nayattiyaM tivihaM / icchai nimittametto jamaNNahA natthi saMbhUI // 3377 / / dehasamutthANaM ciya heU bhavapaJcayA'vahisseva / putrappaNNassa'vi se ihabhavabhAvo samutthANaM // 3378 // to samutthAnaM savariyamannobagAravimuhaMti / tadajuttaM tadavatthe cuyaladdhe laddhio NapaNaM // 3379 // parao savaNamahigamo parovaesotti vAyaNA'bhimayA / ladvIya tadAvaraNakkhaovasamao sayaM lAho // 3380 // ujjusuyaNayamayamiNaM putrappannassa kiM samutthANaM / aha saMpaimuppajjai na vAyaNA laddhibhinnaM taM // 3381 // parao sayaM va lAbho ? jai parao vAyaNA sayaM laddhI / jaM na parao sayaM vA tao kimannaM samutthANaM ? // 3382 // namaskAre utpacyA dIni // 796 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 797 // uppajjai nAIyaM takkiriovaramao kayaghaDo vva / ahavA kayaMpi kIrai kIrau niccaM kao piTThA 1 / / 3383 // hou va puSpAo tahavi na soladdhivAyaNAbhinno / jeNa purA'vi sayaM vA parao vA hoja se lAho 1 // 3384 // // saddAimayaM na lahai jaM gurukammA pavAyaNAevi / pAvai ya tadAvaraNakkhaovasamao jao'vassaM / 3385 / / to he dvicciyana vAyaNA jai taI khaovasamo / takAraNotti tammivi nanu sA'NegaMtigI diTThA // 3386 // jassavi ya tannimitto tassavi tammattakAraNaM hojA / na namokkArassa taI kammakkhaovasamalabbhassa ||3387 || aha kAraNovagArittikAraNaM teNa kAraNaM savvaM / pAeNa bajjhavatyuM ko niyamo sahamettammi ? || 3 388 || aha paccAsaNNataraM kAraNa megaMtiyaM tao laddhiM / paDivajja kAraNaM to na vAyaNAmittaniyamo te // 3389 // 'uppaNNe'tyAdi // utpannazca so'nutpannazca sa iti samAnAdhikaraNaH, 'tena navviziSTenAnatri' ti utpannAnutpannaH kRtAkRtavat, ayaM ca syAdvAdavAdina eva samAso yujyate, nAnyasyaikAntavAdinaH, ekatraikadA parasparaviruddhadharmAnabhyupagamAt nanu cArhatasyApyayaM kasmAtsamAso yujyate 1 ityAha- 'ettha Naya'tti atra nayAH pravarttante, te ca naigamAdayaH sapta, tatra naigamo dvedhA - sarvasaMgrAhI dezasaMgrAhI ca, tatrAdinaigamasya - sarvasaMgrAhiNo'nutpanno namaskAraH, kiM kAraNaM ?, tasya sAmAnyamAtrAvalambitvAt tasya cotpAdavyayarahitatvAt, namaskArasya ca sAmAnyAntargatatvAd, asAmAnyAntargatattve tvabhAvatvaprasaGgAt, tathA 'sesANaM uppanno' tti zeSA - etadvayatirekiNasteSAM zeSANAmutpanno namaskAraH, teSAM vizeSagrAhitvAt teSAM cotpAdavyayadhauvyavaccAt tasya ca vizeSatvAd, avizeSatve tu khapuSpakalpatvAt, Aha-na dvitIyaH saMgrahAravyo vizeSagrAhI zeSazvAsau, ucyate, tasyAdinaigama eva samAnajAtIyatvenAvarodhAt / 'jati katto 'ti yadye utpannAnutpannavi cAraH // 797 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau // 798 // CRECORDINARSA vamamISAmutpanno namaskArastataH katto ?, ucyate-'trividhasvAmitvAt trividhasvAmibhAvAt , trividhakAraNAdityarthaH, Aha-evaM utpannAnubhavato'pi doSaH, eka syaikadA'nutpAdotpAdavirodhAt , ucyate, na, sAmAnyavizeSaviziSTatve sati vastunaH sAmAnyadhamairanutpAdAt / tpatravisaMsthAnAdibhizca vizeSadhamairutpAdAt / 'samuTThANe'tyAdi // samutthAnato vAcanAto labdhitazca, namaskAra utpadyata iti vAkyazeSaH, ayaM | cAraH piNDArthaH, tatra samyak saMgataM votthAnaM, nimittamityarthaH, kizca tad ?, anyasyAzrutatvAt tadAdhAratayA pratyAsannatvAddehaH parigRhyate, // 798 // tathA ca deho namaskArakAraNaM tadbhAvabhAvitvAdaDkurasyeva bIjaM, evaM samutthAnataH, tathA vAcanaM vAcanA-parataH zravaNamadhigamo'bhyAsa ityanAntaraM, tasyAH, zeSabhAvanA prAgvat , tathA labdhitaH tadAvaraNakSayopazamalakSaNAyAstasyAH, zeSabhAvanA prAgvat , padAntaprayuktazvakAraH kAraNatrayasyApi prAdhAnyakhyApanArtho, nayAntarAdhyavasAyaprAmANyavivakSaNAt, tathA cAha-prathame nayatrike zuddhanaigamasaMgrahavyavahArAkhye vicArya trividhaM namaskArasya kAraNaM, vizuddhanaigamasaMgrahayozcaitanmadhyAdutkAlitatvAd AdiNegamassa'Nuppanna ityuktatvAt , tathA | RjusUtrasya prathamavarja vAcanAlabdhidvayaM namaskArakAraNaM, tacchUnyasya dehamAtrasadbhAve satyapi namaskArAkhyakAryotpattivyabhicArAt , zeSanayAH punaH zabdAdayo labdhimevaikaM tatkAraNatvenecchanti, vAcanAyAM satyAmapi tadAvaraNakSayopazamAbhAvayuktasyAbhavyasya vA namaskArAbhAvAt , tadbhAve'pi ca tadantareNApi bhAvAt , ayaM taavniyuktigaathaughaarthH|| amumevAha bhASyakAra:-'sattAmette'tyAdi / / jeNAdimaNegamo sattAmAhI-sanmAtragrAhI tato tassa vatthu na uppajjai abhRtaM, tathA na ya bhRtaM NAsati, prayogaH-samagragrAhinaigamasya na namaskAra utpadyate nApi nazyatIti, kiM tarhi ?, nityaH, vastutvAnnabhovat / tathA cAha-'to'ityAdi / gatArtha pUrvArddha, tatpratipakSanaya Aha-na nityo namaskAraH, sarveNa sarvadA'nupalabdheH kumbhavat , anupalambhAcca nAstyasau kharaviSANavat , sa Aha-saMtaMpi Na taM
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 799 // savvo muNati AvaraNAtsvarUpavat, tathA ca svarUpamAtmano'sti na cAsAvupalabhate tajjJAnAvaraNAdityanaikAntikaH te heturanupala| mbhAdityayam // 'sesANaM uppaNNo'tti, etadAha - 'se samaya' mityAdi / zeSANAM - uparimanayAnAmAdyanayAnAM ca mataM - abhiprAyo | nAstya sAvevaMvidhastarhi namaskAraH, kiM kAraNamityAha - anutpAdAdavinAzAttrapuSpavat / vyatirekamAhuH - 'ja' mityAdi spaSTaM, ato'ni| tyo'sAviti / yaccoktaM (' yaccAtra') AvRtatvAt sannapi nopalabhyata ityanaikAntiko heturityuktaM tatrAhu: - 'AvaraNA' dityAdi / tasya | namaskArasya Atmana ivAvaraNAdagrahaNaM na tvabhAvAdityatra ko hetuH 1, idamuktaM bhavatIti na vidmaH kimAvaraNAt sarveNa sarvadA nopalabhyate uta abhAvAditi saMdigdhAsiddho hetu:, tasmAdabhAvAdeva tadagrahaNamiti zeSANAmabhiprAyo, yata AhuH - 'bhattI ye' tyAdi pacchaddhaM, nanu dravyAstike bhaktirnamaskAro bhaNyate, tatkathaM sA bhaktirastyarhadAdiSu pratyakSasiddhA 1, na ca tasya namaskArasyAtra grahaNaM, tasmAd yatro - |tpannastatrAsAvastyupalabhyamAnatvAt, yatra tu notpannastatra nAstyabhAvAt, kimatrAvRtikalpanayeti ?, tasmAnnAstyasau anupalabhyamAnatvAtkharazRGgavat / kadAcidAha - 'aha parasaMtottI'tyAdi // atha tasyopadeSTuH parasyAsAvasti, zikSakasya tu jJAnAvaraNodayAdvidyamAno'pi upalabdhiviSayaM no yAti, tataH kAraNAdanupalabdhirnAbhAvAditi, ucyate, yadyevaM tataH kiM kassa No saMtaM nAma ?, atiprasaGgAt eta duktaM bhavati - sarvasya svAminaH sarva vastvastyeva, tathA ca adhaNAdivyapadezo nevaMpi evaM na kazcidadhanaH parasvasyApi svatvAbhyupagamAt | svadhanavat kecitvAhuH, namaskAravat / tathaivaM na ca paradhanasyAphalatA syAt svatvenAbhyupagamAt svadhanavat / / 'savva' ityAdi // tathA | evaM savvaM dhaNaM yatsarveSAM pratisvaM pratisvaM tatsAmAnyaM prApnoti, sarvasyApi svatvAt pratyekakhavat, tathA evaM 'bhattI phalaM ca'tti yadekasyArhadAdibhaktiphalaM sesaM ca kiriyAphalaM yadekasya tatsAmAnyaM prAptaM phalatvAt svasyetra, kadAcid 'parasaMtoti tao' ityAdidurbhASita utpannAnutpannavi cAraH // 799 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 800 // samarthanArthamidamabhidadhyAt itthamevAstu ko naH pratyavAyaH 1 ityata Aha- ucyate evaM ca kRtvA'kRtAbhyAgamakRtavipraNAzadoSau prApnuta iti, tasmAdanitya utpatteH kumbhavaditi bruvakaH // ta eva paramatamAhuH - 'aha' ityAdi // atha vakSyase- he naigamAdyabheda ! sa Nicotti bhatimaMtasaMtANaotti- bahubhakti matsantAninAmucchedAsaMbhavAt prayogaH - iha yatrAzrayAnucchedastatrAzritasyApyanucchedaH tad yathAkAmamahamahamikayA bhojyAmantraNakrIDanAdilo kavyavahAraH, tathA''huH - yadyevaM kamapyuppaNNoNamapyuSNo (tpanno na uppanno) NamukAro bhaNNai tvayA, nanu na notpanno'sau tathA cAha - nanu sa Azrayo bhavati, kutaH ?, santAnitvAt, tadbhavane ca namaskAro'pi bhavati tadAzritatvAt ghaTabhavane | raktatAvad bIjAGkuvadvA // atha saiddhAntikavastuvivecanArthamebhireva taM vikalpayati- 'hojjA' ityAdi / apica-yo'sau namaskAro notpadyate bhavataH sa jJAnaM vA bhavet zabdaH kriyA tatsaMyogo vA dvikAdicAraNayeti, kiM cAto ?, na sarvathA anutpAdI, caturNAmapi jJAnAdInAM utpattimaccAt / athaitadakSAmyanaigama Aha - 'naNu' ityAdi pucbaddhaM spaSTaM, prayogaH- jJAnaM notpadyate jIvAdananyatvAt jIvasvAtmavat / tathA - ' Nicca' ityAdi spaSTaM, prayogaH- nityaM jJAnaM sadA'syAnantabhAgodghATatvAt jIvasvarUpavat / 'ahave' tyAdi // athave prakArAntarArthaH, NANaM nicaM arUvaguNao-amUrtasyAtmano dharmatvAt nabho'vagAhavat, athavA sarvaM jJAnaM zabdaH kAryakriyA nityaM, layaprakArA (zA) pariNAmitvAt tadyathA paramANavaH // atha vizeSeNa zabdanityatvaprasAdhanArthamAha- 'darisaNe' tyAdi // iha 'saddAvatthANamaNumeyaM'ti kriyA sarvatra pratijJArthaH, hetvarthamAha- 'darisaNa paratthayAo'ti, iha darzanaM zabdaprayogaH ucyate, AtmavyatiriktaH parastasyArthaHprayojanasiddhiH parArthaH darzanasya parArthaH 2 tadbhAvastattvaM tasmAt etaduktaM bhavati na vaktRbhiH zabdotpAdanamAtrArthaM zabdaprayogaH kriyate, kiM tarhi ?, ko'pyasya parApratipanno vAcyo'rtho'sti tatsaMbodhanArtha, tasmAtparAbhimatazabdotpatteH prayogakAlAt prAgapi dhvani utpannAnutpannavi cAraH // 800 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vR // 801 // rasti parArthadarzanatvAt-parArthaM prayujyamAnatvAt chedanAdinA prayuktavAsyAdivat, tatazca nitya iti, tathA 'atiMdiyatthattao' tti | iha ye indriyagrAhmArthaviSayA dhvanayasteSu tAvatkRtakasambandhatvamAzaGketa, asyAyamartha iti sAGketika prayogaviSayasya bAlAdiSu darzanAt, | ye punaramI svargamervAdizabdAH khalvatIndriyArthAsteSvadRSTatvena saMketa karaNasyAzakyatvAnnityatA siddhA, prayogo - meruzabdAdayaH zabdA nityAH atIndriyArthatvAt kevalajJAnavat, tatazcendriyagrAhmArthaviSayA api ghaTazabdAdayo nityAH zabdatvAtsvargAdizabdavat, akRtasaMketAcaite'pi zabdatvAt svargAdizabdavadeva / tathA 'aNavatthAo' tti kRtakasambandhavAdino hi yena kenApi zabdena sambandhaH kriyate kvacitsaMketakArI tatrApi mRgyaM zabdAntaraM punastasyApi cAnyattasyApi cAnyadityanavasthA bhavet, tasmAdante kazcidiha dhvaniH svataH saMsiddhasambandhaH siddhastAvat, tataH punastadddaSTAntena sarve'pi zabdatvAvyabhicArato nityaH setsyatyataH proktamanavasthAnataH / tathA sambandhanizcayato- nityaH zabdaH nityasambandhatvAdAkAzAtmAdivat prakRtabhAvanA tviyaM-nityaH paJcanamaskAraH zabdAtmakatvAd anumitanityazabdavat / / athaitAbhirevopapattibhirnamaskArAnityatAM zeSAH khalvabhidadhati - 'jeNaM ciyetyAdi gAthArddham / atra dUSaNaM yaduktaM nityaM jJAnaM jIvAdananyatvAJjIvavat, tatra dharmasvarUpaviparItasAdhanAdviruddho hetu:, tathAhi na nityaM jJAnaM jIvAnanyatvAjIvasvAtmavat, kutaH ityata Aha-'uppa' ityAdi pazcArddha, yaccoktaM nityaM jJAnaM sadA'syAnantabhAgodghATitatvAjjIvavaditi, tatrApakSadharmo hetuH, tathA cAha - ' avI 'tyAdi || aviziSTasyAkSarasyAnantabhAgo nityodghATa ityukto, na samyagjJAnasya, ekendriyANAmapi tattvaprasaGgAt, yadA caivaM tadA ka iha samyagjJAnAdhikAre - namaskArajJAnAdhikAre udAharaNatayA prastAvaH 1 etaduktaM bhavati - samyagjJAnasahacaritanamaskArajJAnasyAnantabhAgodghATatvaM dharmo na bhavatIti / yaccoktaM 'athavA nANaM NicaM arUvaguNato nabho'vagAdho cva' tatra nityatvAkhyasA utpannAnutpannavi cAraH // 801 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvaka koTyAcArya utpannAnutpannavi. cAraH vRttau // 802 // 1 // 802 // dhyadharmazUnyo dRSTAnta ityAha-'ava' ityAdi spaSTaM, navaraM tahA jIvaguNA api namaskArAdayo'nityA iti ko doSaH? / / asminnevAtha upacayamAha, apica-'avagAha' ityAdi / yo'pyayamavagAhaH so'vagADhAraM dravyamantareNa kuto?, naivetyarthaH, yena caivaM tena so'vazyaM saMyoga utpAdI, hetumantau cemau saMyujyamAnaviSayatvAd dvayaGgulasaMyogavat , yathA cAkAzasaMyogaH, evaM gatyAdyupakArakA api dharmAstikAyAdayo vAcyAH, yadapi cAkAzasAdharmyAtparamANusAdharmyAcoktaM 'ahavA savvaM niccaM layappayAsapariNAmato jahA aNavo' atrocyate-ekAntAnityatvavAdinaH sarva nityamityaprasiddhavizeSaNaH pakSAbhAsaH, tathA heturapyasiddho, bhUtvA sarvathA nAzAnabhyupagamena layAbhAvAt , abhUtotpAdAca prakAzAbhAvAd, uktazca-"na nihANagayA bhaggA, pujo natthi aNAgate / nivvuyA Neya ciTThati, Aragge sarisavovamA // 1 // " tathA cAha-'na yetyAdi / yata ekAntena-niyamena iha-trailokye paryAyaikAntavAdipakSe vA 'naca' naiva paryAyataH| paryAyebhyo bhinnaM dravyamasti, etaduktaM bhavati-paryAye paribhUte nAdhikRtaM dravyamutpasyAmaH, yena caivaM tena tannAze kathamiva nabho'NyAdayo nityAH 1, na tu sarvathA khalbanityA iti, yadapi ca pUtkRtyAyopitaM 'darisaNe'tyAdi, atrocyate-yaduktaM 'parAbhimatazabdotpatteH mAgapi dhvanirasti parArtha prayujyamAnatvAcchedanAdiprayuktavAsyAdivata', tatra sAdhanadharmavikalo dRSTAntaH, vAsyAdeH svArthaniSpatyartha prayogadarzanAt , tathotpAdakAla eva zabdaH zrotrendriyeNa gRhyata ityAzrayAsiddhatvadoSaH, tathA nityaH zabda ityevaM sAmAnyena dharmiNi sati atIndriyArthatvAdityavyApakAsiddhaH, vizeSyasvargAdizabdadharmiNi nityatvasAdhane sAdhyazUnyo dRSTAntaH, kevalajJAnasyAnitya| tvAt / 'anavasthAto nitya' iti tadapyasat , anavasthAyA evaM sthAnAdanAditvAt saMsArabhavaparamparAyAH, kukkuTyaNDavat, na ca sambandho nityaH sambandhinAmanityatvAt , amunA'bhiprAyeNAtidezamAha-granthagauravabhayAt , 'Nicatte' tyAdi zabdasya nityatvasAdha 55205 SACROER-EXAX
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpannAnutpannavicAra: vRttI // 803 // nAni darzanaparArthatvAdIni sambhavato yathAsambhavaM vAcyAni, kathaM ?, asiddhatAdiduSTAni ?, Adizabdo'vyApakAsiddhopalakSagArthaH, vizeSAvara koTyAcArya tathA pakSadoSAzca aprasiddhavizeSaNAdayo vAcyAH, udAharaNadoSAzca sAdhyasAdhanAdivikalA iti, ato granthagauravabhayAtparizrAnta ivAtidezamAha bhASyakAra:-'niccatte'tyAdi / svavakSasiddhimAhuste-'dhaNI'tyAdi // atha yaduktaM 'Na sabahA so aNuppAdI' tannigamaya nAha-'uppAdI' tyAdi / jJAnaM zabdaH kAyakriyA etatsaMyogo vA yo namaskAro'bhimataH sarvANyetAni utpadyante, nimittaadupjaay1803|| | mAnatvAtkumbhavat, yatazcaivamataH-'uppattI'tyAdi / uppattimato vatthuNo'vazyaM nimittamasti, vastu ca namaskAraH, tasmAdasya nimitta| masti, ata Aha-asya namaskArasya 'nayatrayaM avizuddhanaigamasaMgrahavyavahAralakSaNaM trividhaM nimittamicchati, kiM kAraNamityAha ato yasmAdanyathA'saMbhUtirasti tasya, samuTThANaM vAyaNA laddhI ya, krameNa vyaakhyaa| 'deha'ityAdi / samyak saMgataM prazastaM votthAnaM | samutthAnaM, nimittamityarthaH, punazca 'dehacciya'tti padadvayasaMsargAdeha eva samutthAnaM dehasamutthAnaM hetu:-kAraNaM, kasyetyAha-'se' iti prastutasya namaskArasya, Aha-yadA'yamanyabhava eva svAvaraNakSayAdutpannaH syAt tadA'sya kathamayaM deho heturiti, idamAzaMkyAha-pubbuppaNNassavi ihabhavabhAvo samutthANaMti, prAgvaddevalokAyutpannasyApi 'ihabhavabhAvaH' ihabhavazarIraM, samutthAnaM kAraNaM bhavati, kutaH ?, ucyate-etadbhAvabhAvitvAnnamaskArasya, dRSTAntamAha-bhavapaccayAvadhissevatti, yathA hi bhavapratyayAvadhistIrthakarAdisambandhI prAgutpanno'pyetadbhavazarIramantareNa na bhavati, tatazcAyamasya samutthAnaM, evaM namaskArasyApIti, etaduktaM bhavati-yathA'vasthita eva marud vyajanenAbhivyajyate, evaM prAgbhavotpannAvapi namaskArAvadhI anenAbhivyajyate iti / atraiva paramatamAha-'aNNe ityAdi / / anye sUrayaH | samutthAnamabhidadhati, kathamityAha-'sayamutthANa'nti samutthAnaM yakAralopAta, svavIryamityarthaH, tanimittaM namaskArasya,nAnyaditi zeSaH, AAAAAHARA
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya CARROROS utpannAnutpanavi vRttI // 804 // // 804 // SHASANSAROL kuta ityata Aha-aNNovagAravimuhaMti anyopakAravimukhatvAd, anantarakAraNatvAdityarthaH, aMkurasyeva vivakSitabIjamucyate 'tadajuttaM titavIryamayuktaM namaskArakAraNatayA, vyabhicAritvAt , vyabhicAritvaM calabdhibhAvAbhAvAnuvidhAyitvAnnamaskArasya, evaM tAvatpuruSazaktirapAstA'sakRt / tathA punarapyAha-'tadavatthe'tyAdi, saivAvasthA'syeti tadavasthaM, kiM tavI, vIrya, tasmistadavasthe vIrye yadA nmskaarH| kathaJcitvAvaraNodayAccyuto bhavet punazca tadAvaraNakSayopazamAtsadya eva labdho bhavet tadA tasmicyutalabdhe namaskAre sati kimata Ahalabdhito-labdhivyatirekeNa nAnyadanantarakAraNaM, tadapyevaM cet yadyevaM tato labdhito nAnyaditi labdhirevAsau vIrya nAmeti // tasmAdeha| samutthAnapakSa eva jyAyAn / vAcanAM vyAcikhyAsurAha-'para'ityAdi, AdyaddhaM spaSTaM, tathA svayaM tu tadAvaraNakSayopazamamAtrAyo lAbhaH sA labdhiH, evaM prathame nayatrike'zuddhanaigamasaMgrahavyavahAralakSaNe trividhaM kAraNamuktaM,dvayostvita utkAlitatvAdAdinaigamassa'NuppaNNotti vacanAdAdisaMgrahasya ca tatraivAvarodhAditi // 'ujjusuye tyAdi ujjusutetyAdinA vyAcaSTe-RjusUtrasya caturthasya nayasya mataM-abhipretaM idaM, yaduta vAcanAlabdhI eva kAraNaM, na dehaH, tathA cAdhastyoktaM daSayannAha-puvvuppannassa kiM-kamAtsamutthAnaM deha ucyate yenocyate puvvuppaNNassavi se ihabhavabhAvo samutthANaMti, RjusUtra eva taduttaragarbhiNamabhiprAyamAha-atha manyadhvaM namaskAraH prAgbhavalabdho'pi san sAmpatametasmin bhave samutpadyate anena zarIreNAbhivyajyate marudiva vyajanena, ucyate, evamapi tatsamutpAdanamasya namaskArasya na vAcanAlandhito'nyat , etaduktaM bhavati-yathA tathA namaskAro vAcanAlabdhidvayAdAtmalAbhamAsAdayatIti brUmaH // amumevArtha vikalpadvayena vyavasthApayannAha, tathAhi-'parato' ityAdi / yo'yaM namaskArasya lAbho yathA kathazcitsthitasya sa parato vA bhavet khayaM vA ?, kiM cAtaH 1, yadi paratastato vAcanA sA, tasyA evaMlakSaNatvokteH, svayaM cettato labdhisseti, yattu na khataH parato vA sAkSAdanyAsanna C RILS
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI utpannAnu tpannavicAraH // 805 // ||805 // tayA vA na tatkAraNamiti / tathA cAdhastyadurbhASitamadhikRtyAha-'uppajjatI'tyAdi // yadatItaM prAgbhava evotpannaM vastu tadiha notpadyate, hetumAha-takriyoparamAta-utpadyamAnakriyAkAlakriyoparamAt kRtaghaTavat, syAt-sAdhyadharmavikalo dRSTAnto'tItasyApyutpatteridamAzaMkyAha-atha cetkRtamapi kriyate tataH kriyatAM nityaM, kRtatvAt , AdAviva, evaM ca kuto niSThA-niSThAnaM ?, niSThAnirautsukyatA, evaM tAvatprAgutpannamiha notpadyata ityuktaM, athaivamapi sati samarthavAditayA svapakSasiddhimevAha-hou vetyAdi // bhavatu vA bhavadabhiprAyeNa pUrvotpannasyAtItasyAdhunotpAdaH, svayaM tu vartamAnotpAdyayaM tathA'pyasau pUrvotpAdaH suralokAdiSu na vAcanAlabdhito bhinnaH, anye tvatra manyante-ihabhavasambandhyayaM vivakSyate, pazcAddhaM tasya dRSTAntaH, 'jeNa purAvi devAdisu se-namaskArasya lAbhaH svayaM vA parato vA bhavet , | dehastu na kAraNaM, vyabhicAritvAdatiprasaGgaprasaGgAt / 'sadde' tyAdi spaSTA, to heU laddhicciya namaskArakAraNamanantaratvAt , vAcanAkAraNavAdimatamAzaGkate-jatI'tyAdi, yadi matirbhavataH-kSayopazamo labdhilakSaNastatkAraNa iti-vAcanAkAraNa ityataH sA'pi kAraNamiti, ucyate, tasminnapi kSayopazame janye sA vAcanA'naikAntikI dRSTA-vyabhicAriNyupalabdheti / / athavA'bhyupagamyApyasyAH kAraNatAmAha-'jassa'vI'tyAdi // yasya puMsaH sa kSayopazamastannimitto-vAcanAnimittastasyApi 'tanmAtrakAraNaM' kSayopazamamAtrakAraNaM bhavet , na punarnamaskArasyAsau kAraNaM, tasya karmakSayopazamakAraNatvAd, ananyakAraNaM vastu sthityA sthitaM tadanyakAraNaM na bhavati, tadyathA-zAlyakuro vallakAraNo na bhavati, tathA ca namaskAra iti // 'ahe'tyAdi spaSTam / dAraM / athAsya nikSepaH, sa | nAmAdizcaturvidho maGgalavad , yAvadvayatiriktamAha| nihAi davva bhAvovautta jaM kujja sammadiTThI ya / nevAiyaM payaM davvabhAvasaMkoyaNa payattho ||ni.862||
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI // 806 // nAmAicaunbheo nikkhevo maMgalaM va so neo / nAma namo'bhihANaM ThavaNA nAso'havA''gAro // 3391 // namaskAre Agamao'Nuvautto ajjheyA davao nmokaaro| noAgamao jANayabhavvasarIrAiritto'yaM // 3392 // nikSepAH micchovahayA jaM bhAvao'vi kuvaMti niNhayAIyA |so davvanamokAro sammANuvauttakaraNaM ca // 3393 // sadasadavisesaNAo bhvheujhicchiovlNbhaao| nANaphalAbhAvAo micchAdihissa annANaM // 3394 // ||806 // jo vA dabvatthamasaMjayassa va bhayAiNA'havA so'vi / dabbanamokArocciya kIrai damaeNa raNNo vva // 3395 // Agamao vinAyA taccitto bhAvao namokAro / noAgamao so ciya sesayakaraNovauttotti // 3396 // 'niNhAdI'tyAdi // nivAdivyanamaskAraH, tadabhedopacArAta , AdizabdAd drvyaarthmntrdevtaaraadhnaadivissyH| tathA bhAvanamaskAra Agamata upayuktaH tadadhyetA, noAgamata Aha-'bhAvo' ityAdi noAgamato bhAvopayukto yaM zabdakriyAlakSaNaM namaskAraM kuryAt samyagdRSTireva, nozabdo mizravacanaH / dAraM / padamiti paJcadhA-nAmikaM? naipAtikara aupasargikaM3 AkhyAtikaM4 mizraM 5, tatrAzva iti nAmika, khalviti naipAtikaM, parItyaupasargikaM, dhAvatItyAkhyAtika, saMyata iti mizra, evaM nAmikAdipadasaMbhave satyAha-naipAtika padamiti, nipatatyahaMdAdipadAdiparyanteSviti nipAtaH nipAtAdAgataM tena vA nivRttaM naipAtikaM, nama eva vA svArthikapratyayopAdAnnai| pAtikam / dAraM / tathA dravya[bhAva] saGkocanaM ziraHkarapAdAdipraNidhAnaM bhAvasaGkocanamitazcetazca vikSiptamanonidhAnapurassaramatyantArdratA-2 pratibhavana, dravyabhAvasaMkocanapradhAnaH padArtho dravyabhAvasaGkocanapadArthaH, ettha caubhaMgI-davvasaGkoto na bhAvao pAlagassa 1, bhAvao na dabao aNuttarassa2, danvaovi bhAvaovi saMghassa3, na davvao na bhAvao suNNo4 / iha ca bhAvasaGkocaH pradhAnaH, itarastu vyavahAreNa 642009001064
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcAye nikSepe nayA: padArthazca // 807 // // 807 // AGAR tatkAraNatvAt |daar| 'nAmAdI'tyAdi bhASyam // sthApanAnamaskAro nama ityakSaradvayavinyAso'sadbhAvataH, athavA'JjalyAkAraH sthApanA-3 nmskaarH| Agame tyAdyuktArthA / vyatiriktArthamAha-'miccho'tyAdi gathArtha, samyagdRSTerapyanupayuktakaraNaM drvynmskaarH|aah-kiN puna vitAnAmapi nihnavAdInAmasau dravyaM ?, ucyate, mithyAdRSTitvAt , tathA ca-sadasade'tyAdi bhAvitArthA // 'jo vA ityAdi / athavA yo dravyAthai kriyate sa drvynmskaarH| athavA assaMjatassa bhayAdiNA jo kIrai damateNaM ranno vva so'vi dabao namokAro ciya / dravyato gataH / 'Agama'ityAdi gatArthA, navaraM noAgamataH zeSakaraNopayukta itikRtvA kAyavAgbhyAM, nozabdasya ca mizravacanatvAt / atha ko nayaH kaM nikSepamicchatItyAha bhAvaM ciya saddanayA sesA icchaMti savvanikkheve / ThavaNAvajje saMgahavavahArA kei icchaMti // 3397 // davvaTThavaNAvajje ujjusuo taM na jujjae jamhA / icchai suyammi bhaNiyaM so davvaM kiMtuna puhattaM // 3398 // icchaMto ya sa davvaM tadaNAgAraMpi bhAvaheutti / necchenja kahaM ThavaNaM sAgAraM bhAvaheutti ? // 3499 // nAmapi hoja sannA tavvaccaM vA tadatthaparisunnaM / heutti tadicchaMto davvaTThavaNA kahaM necche 1 // 3400 // aha nAma bhAvammivi to Necchai teNa davvaThavaNAvi / bhAvassAsannayarA heU saho u bjjhyro||3401|| saMgahio'saMgahio savvo vAnegamo ThavaNamicche / icchaha jai saMgahio taM necchA saMgaho kIsa ? // 3402 // ahava mayamasaMgahio to vavahAro'vi kiM na taddhammA / aha savvo to tassamadhammANo dovi te juttaa||3403|| jaM ca paveso negamanayassa dosu bahuso smkkhaao| to tammayaMpi bhiNNaM mayamiyaresiM vibhiNNANaM // 3404 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttau vizeSAva sAmaNNAivisiTuM bajjhapi jamujjusuttapajaMtA / icchaMti vatthudhammaMto tesiM savvanikkhevo // 3405 // nikSepe koTyAcArya hai nivayai payAipajjaMtao jao to namo nivAutti / so cciya niyayasthaparo payamiha nevAiyaM nAma // 3406 // nayAH pUyatthamiNaM sA puNa sirkrpaayaaidvvsNkoo| bhAvassa ya saMkoo maNasA suddhassa viNiveso // 3407 / / padArthazca etthaM tu bhAvakaraNaM pahANamegaMtiyati tasseva / bajjhaM suddhinimittaM bhAvAveyaM tu taM viphalaM // 3408 // // 808 // 4 // 808 // jaM jujjaMto'vi tayaM na tapphalaM lahai pAlagAibca | tavirahiyA lahaMti ya phalamiha jamaNuttarAIyA // 3409 // tahavi visuddhI pAeNa bajjhasahiyassimA na saaihraa| saMjAyai teNobhayamiDhe saMbassa vA nmo||3410|| "bhAvaM ciye'tyAdi puvvaddhaM / iha zabdanayA-evaMbhUtasamabhirUDhazabdA bhAvanikSepameva-bhAvanamaskAramevecchanti, paramArthaphalatvAt yoSinmastakArUDhodakabhRtabhAvaghaTavat , zeSAstu catvAro naigamAdayaH RjusUtrAntAH sarvanikSepAnicchanti-nAmasthApanAdravyalakSaNAn , bhAvanikSepaM tvicchintyeveti nAbhidhAnaM, ayaM siddhAntAbhiprAyatvena sthitpkssH| kecana viha vyAkhyAtAro vyAcakSate-saMgrahavyavahArau dvitIyatRtIyanayau sthApanAvarjAstrIn nikSepAnicchataH, sthApanAyAH kila nAmanikSepAdananyatvAt, sadbhAvAsadbhAvasthApanA ca saGketavazAttena nAmnA vyapadizyate Dityavat / tathaivaM vyAcakSata ityAha-'davvetyAdi / / RjusUtrastu dravyasthApanAvajauM prathamacaramanikSepAvicchati, tayorvyApitvAt , sthApanAyAzca dravyAntargatatvAt dravyasya ca paryAyaikadezatvAt / tatra RjusUtrameva tAvadaGgIkRtya parihAramAha-tanna | yujyate tadvyAkhyAnaM, kamAdityAha-jamhA suyaMmi bhaNiyaM yaduta so davvaM icchati, kiMtu puhuttaM necchai, vartamAnakakSaNagrAhitvAt | 8 | tasya, 'ujjusuyassa ego vA aNege vA ege eveti vacanAt // sthApanecchAmapyasyAha-'iccha'mityAdi / icchaMzcAsau RjusUtrastadra -CRACKERALA
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau nayAH 5 // 809 // vya suvarNAdi, kiMviziSTa ?-anAkAramapi, kasmAccecchatItyAha-bhAvahetutvAt-kuNDalAdihetutvAt , kimata Aha-necchet kathaM nikSepe sthApanAM?, kiMviziSTAM ?-sAkArAM-sakaraNiM, kimitIcchet ?, bhAvahetutvAvizeSAdityarthaH, athavA 'tadanAkAramapi' indrAkArarahitamapIcchaMstadAkArAM sthApanAM kathaM necchet ? / atha siddhenAsiddhamAha-'nAmaMpI'tyAdi // nAmanikSepo'pyasya dvedhA, kathamityAha-hoja saNNA padArthazca tavvaccaM vA, etaduktaM bhavati-nAmApyasyAbhidhAnamAtraM vA iSTaM yathA indra iti, tadvAcyaM vA indrazabdavAcyaM vA gopAlavastu, etacca dvayamapi nAnvarthapravRttam , atha ca bhAvahetutvAd-bhAvendrapratyayahetutvAt , ataH 'tadicchaMto'tti tannAma 'tadarthazUnyamapi' anvarthaparizU. 4809 // nyamapi bhAvahetumicchan , kimata Aha-davvaTThavaNe kahaM necche ?, tadarthazUnyatvAvizeSAt icchati te aso, bhAvahetutvAnnAmavad anyathA tadanabhyupagamaprasaGgAt / athaitatparijihIrpUNAM matamArekate-'ahe tyAdi // atha manyadhvaM-'nAma' sajJAlakSagaM 'bhAve'pi bhAvendre'pi yena na nivarttate tena tadasau tatrecchati, icchati RjusUtro bhAve nAmasaMnihitatvAt bhAvasvAtmavad, ucyate-'teNe'tyAdi | spaSTaM, prayogaH sukaro nAmadRSTAntAt , tasmAd RjusUtrasya catuSTayasiddhiH, yaJcoktaM-'ThavaNAvajje ityAdi, atrocyate-'saMgahio | ityAdi // iha savvoviya Negamo ThavaNamicche, kiMviziSTa ityAha-'saMgahio asaMgahioM' ya, tadevaM sthite icchati | jati saMgahio ThavaNaM taM saMgaho kiM na icchai 1, samAnajAtIyAbhyupagatatvAt , evaM tAvatsaMgrahasya sthaapnoktaa| atha vyavahArasyAha'ahe'tyAdi / atha cedasaMgrahikaH sthApanAmicchatIti mataM, tato vyavahAraH kiM na taddharmA-asaMgrahikanegamadharmA, tulyajAtIyatvAd, vyu tpattyarthamAha-'aha savvotti atha sarvo-dvividho'pi samudito naigamaH sthApanAmicchet 'to' tatastau saMgrahavyavahArau dvAvapi tatsadharmANau dvAvapi yuktau, avibhAgasthAnanaigamAt pratyekaM pratyekamitivAkyazeSaH, tadai kaika-(dharme yuktA sA) iti bhaavnaa| itazcamAveva taddharmANA -MARRIER-15 SEBASIS
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikSepe nayA: padArthazca // 810 // vizeSAva vityAha-ja cetyAdi / yasmAcca naigamanayasya sthApanAgrAhiNaH praveza:-avarodho bahuzaH samAkhyAtaH, tataH kimityata Aha-'to' koTyAcArya tataH 'tanmatamapi' naigamamatamapi bhinna vizeSatazcintyamAnaM yatkiviziSTamityAha-itarayoH vibhinnayoH saMgrahavyavahArayoryanmataM, vRttau / tasmAtsuSThUcyate sesA icchaMti savvanikkhevetti / atraivopacayamAha-'sAmaNNAdI'tyAdi // jaM ujjusuttapajjantA vatthudhamma // 810 // | padArtha kiMviziSTamata Aha-sAmAnyavizeSaviziSTaM, katamamityAha-bAhya, apizabdAdAntaraM-jJAnAdi, tatasteSAM sarvanikSepA matAH, iha |ca RjusUtraH kazcidaviziSTaH parigRhyate, uparitanAstvAntarameva gRhNanti shuddhvstutvaat| NivatatI'tyAdi // yataH'yasmAnipatati padAdi | paryantatastato nama ityetatpadaM nipAto varttate, sa eva nama iti nipAtaH nijArthaparaH-svArthikapratyayopAdAnaH naipAtikaM padamityucyate daarN| padArthadvAramAha-'pUrya'ityAdi // idaM namo'rhadbhaya iti padaM pUjArtham / sA pUjA ketyAha-sA puNe'tyAdi, gatArtham / atra katamatkaraNaM | pradhAnamityAha-'etthaM tvi'tyAdi gatArthaH, catubhaGgI gatArthA / dAraM / RI duvihA parUvaNA chappayA ya navahA ya chappayA iNamo / kiM kassa keNa va kahiM kevaciraM kaiviho va bhave / / kiMjIvo tappariNao puvapaDivaNNaoya jIvANaM / jIvassa ya jIvANaya paDucca paDivajjagANaM tu // kiM hoja namokAro jIvojIvo guNo'havA davvaM / jIvo nokhandhotti ya taha nogAmo nmokaaro||3413|| jaM jIvo nANamao'Nanno nANaM ca jaM namokAro / to so jIvo davvaM guNotti sAmAie bhihiyaM // 3414 // savvatthimao khandho tadegadeso ya ja namokAro / desapaDisehavayaNo nosaddo teNa nokhandho // 3415 // SAXERCES
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttau // 811 // bhUyaggAmo gAmo tadegadeso tautti nogAmo / desotti so kimeko'Nego neo nayamayAo // 3416 / / | namaskAre tappariNao cciya jao saddAINaM tayA namukkAro / sesANamaNuvautto'vi laddhijutto'havA rahio // 3417 // saMgahanao namokArajAisAmaNNao sayA eka / icchai vavahAro puNa egamihegaM yaha bahavo // 3418 // | dvArANi ujjusuyAINaM puNa jeNa sayaM saMpayaM va vatthuti / patteyaM patteyaM teNa namokAramicchanti // 3419 // paDivajamANao puNa ego'Nego va saMgahaM mottuM / iTTo sesanayANaM paDivamA Niyamao'Nege // 3420 // // 811 / kassatti namokAro pujjassa ya saMpayANabhAvAo / negamavavahAramayaM jaha bhikkhA kassa? jaiNotti // 3421 // pujjassa va pajAotappaccayao ghaDAidhammavva / ta ubhAvao vA ghaDaviNNANAbhihANaM va // 3422 // ahavA sa karento ceva tassa jaM bhiccabhAvamAvanno / kA tassa namokAre ciMtA ? dAsakkharovamme // 3423 // 8 jIvassa so jiNassa va ajjIvassa u jinniNdpddimaae| jIvANa jaINaMpiva ajjIvANaM tu paDimANaM // 3424 // jIvassAjIvassa ya jaiNo vivassa cegao samayaM / jIvassAjIvANa ya jaiNo paDimANa cegatthaM // 3425 // jIvANamajIvassa ya jaINa biMbassa cegao samayaM / jIvANamajIvANa ya jaINa paDimANa gatthaM // 3426 // | jIvotti namokAro naNu savvamayaM kahaM puNo bheo?| iha jIvasseva sao bhaNNai sAmittaciMteyaM // 3427 // sAmannamettagAhI sprjieyrvisesnirvekkho| saMgahanao'bhimaNNai tamihegassAvisiTThassa // 3428 // jIvassAjIvassa va sassa parassa va visesaNe'bhiNNo / na ya bheyabhicchai sayA sa namosAmaNNamettassa / / PRINCREASASARACARROR
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya | namaskAre kimAdIni dvArANi 812 // // 812 // jIvo namotti tullAhigaraNaM bei na u sajIvassa / icchai vA'suddhayaro taM jIvasseva na'nnassa // 3430 // ujjusuyamayaM nANaM saddo kiriyA va jnmokkaaro| hoja nahi savvahA mo jutto takatturannassa // 3431 // nANaM jIvANannaM taM kahamatthaMtarassa pujjassa / jIvassa hou kihavA paDimAe jIvarahiyAe ? // 3432 // evaM saho kiriyA ya saddakiriyAvao jao dhammo / naya dhammo davaMtarasaMcArI to na pujjassa // 3433 // evaM ca kayaviNAsAkayAgamegattasaMgarAIyA / annassa namokAre dosA bahavo pasajjaMti // 3434 // jai sAmibhAvao hoja pUyaNijassa sotti ko doso? / atyaMtarabhUyassavi jaha gAvo devadattassa // 3435 // assedaM vavaeso haveja davvammi na u guNe jutto| paDayassa mukkabhAvo bhannai nahi devadattassa // 3456 / / vavaesAbhAvammivi naNu sAmittamaNivAriyaM ceva / annAdhArANaMpi hu saguNANa va bhogabhAvAo // 3457 / / evaMpi na so pujjassa tapphalAbhAvao paradhaNaM va / jutto phalabhAvAo sadhaNaMpiva pUjayaMtassa // 3438 // naNu pujjasseva phalaM dIsai pUjA na pUjayaMtassa / nANuvajIvittaNao taM tassa phalaM jahA nabhaso // 3439 // na ya diTThaphalattho'yaM jutto pujassa vovagArAya / kiMtu pariNAmasuddhI phalamiTuM sA ya puujyo||3440|| katturahINattaNaotagguNao tpphlovbhogaao| tassa ya khaovasamao tajjogAo ya so tassa // 3441 // jaM nANaM ceva namo saddAINaM na saddakiriyAo / teNa viseseNa tayaM bajjhassa na te'NumaNNaMti // 3442 // dAraM 'duvihA' ityaadi|| 'dvividhA dviprakArA, prakRSTA pragatA pradhAnA vA rUpaNA prarUpaNA, varNanetyarthaH, kathamityata Aha-SaTpadA CARROREA
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 813 // %E0%A ca 'nava vA' navapadA cazabdAtpazcapadA ca, SaTpadAmAha-SaTpadA iyaM, 'ki'mityAdi nmskaarH| asyaiva niyuktikAravyAkhyA-'ki' namaskAre mityAdi / kimiti praznakSepanapuMsakavyAkaraNAdiSu, tatraiva na kSepAdiSu, api tu pariprazne, ayaM cAbhidheyavazAtriSyapi liGgeSu, tatra kimAdIni kimiti ko'rthaH ?, ko namaskAraH ? kiM jIva ? ityevamAdiprazne, naigamAdyavizuddhanayamatamaGgIkRtyAjIvavyudAsenAha-jIvaH, sa ca jIvaH dvArANi saMgrahanayApekSayA mA bhUdaviziSTaskandhaH syAt , yathA''hustanmatAvalambina:-'puruSa evedaM sarvamityAdi, yathA 'vizuddha'mityevamAdi, tathA 'AnaMdamamalaM brahma tyevamAdi, tathA saMgrahanayApekSayaiva mA bhUdaviziSTagrAmaH syAt , tataH noskandho nogrAma iti vAkyazeSaH, // 813 // tathAhi-pazcAstikAyamayaH skandhastaddezazca jIvaH tatazcAsau skandho na bhavati ekadezatvAd anekaskandhApattezca, nApi cAsAvaskandhaH, sarvaskandhAbhAvaprasaGgAt , na cApyasAvanabhilApyo vastuvizeSatvAt, pArizeSyAt noskandhaH-skandhaikadezaH, evaM nogrAmo'pi vaktavyaH, navaraM grAmazcaturdazavidhabhUtagrAmasamudAyaH, yathoktam-'egidiyasuhumitarA saNNitarapaNiMdiyA sabiti caU / pajattApajjattA bhedeNaM codasaggAmA // 11 // tadevaM sAmAnyenAzuddhanayAnAM jIvo namaskAro labdhiyukto yogyo vA ityuktam / atha zabdAdizuddhanayamatamadhikRtyAha-'tappariNao'tti namaskArapariNato, jIva iti varttate, ekAnekavicAre tu bhASya eka iti vakSyati / dAraM / atha | * | kasyeti dvAram / iha ca prAmatipannapratipadyamAnakAGgIkaraNato'bhISTamarthamabhidhitsurAha-'puzvapaDivaNNao u jIvANa'mityAdi pUrva pratipannAH pUrvapratipannAH, sa pUrvapratipanna eva yadA jIvAnAM jIvasambandhI namaskAraH, teSAmasaMkhyeyatvena bahutvAt , pratipadyamAnAMstu pratItya jIvasya vA sambandhI namaskAro vivakSitakAle yadaikaH pratipattA, tathA jIvAnAM vA yadA bahava iti, odhena eSa tAvatsamudAyArthaH // kiM hoje tyAdi // pRcchati ko namaskAro bhavet ?,kiM jIvo'jIvaH ?, jIvAjIvatve'pi guNo vA dravyaM ?, sAmAyikavat / tadevaM 4 %95%
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya R // 814 // 15/1814 // ziSyaprazne guruH ziSyapraznameva pratyanubhASyottaramAha-namokAro jIvo, nAjIvAdiH, kiM samastaskandhaH samastagrAmo vetyata Aha-no namaskAre skandha eva, tathA nogrAma eveti // atha kasmAjjIvo namaskAro bhavati ?, ucyate-'jaM jIvo ityaadi| asyArthaH 'yat' yasmAjIvo kimAdIni jJAnamayatvenAnanyo vartate, anyasyAzrutatvAd jJAnAdeveti, tato'pi kimityata Aha-yasmAcca jJAnaM namaskAro, nigamayannAha-tato-3 dvArANi sau jIvo, nAjIvaH, nanu ca jIvatve dravyaM guNo veti, ucyate- dravyaM guNa iti caitatsAmAyike bhaNitaM, ihApi saiva bhAvanA, tulya| dharmatvAjjIvaguNAnAm / atha skandhaH ko'bhidhIyate yaddezatvAdayaM noskandha iti, ucyate-savvetyAdi puvvaddhaM gatArtha, 'teNa nokhandho | | ayaM jaM desapaDisehavayaNe Nosaddo' dezapratiSedhavacanatvAnozabdasyAyaM noskandhaH / tathA-'bhUta' ityAdi // bhUtagrAma ekendriyAdizcaturdazadhA, tasya samastabhUtagrAmasya tato'sau namaskAro dezo vartate, sajJipaJcendriyatvAt , pucchA 'desoti so kimego aNege vA sa namaskAro dezaH san kimeko'neko veti ?, ucyate-neyo nayamatAto / kathamityAha-'tapparI'tyAdi // iha zabdAdInAmuparitanAnAM 'tatpariNata evaM' namaskAropayogapariNata evaM yadA jIvo bhavati tadA'sau jIvo namaskAro'bhidhIyate, anyathA'tiprasaGgAt , niSpannamAtrAGganAnitambavimbArUDhodakabhRtaghaTavat , niSpannamAtragrahaNaM tu zabdasamabhirUDhayorapi pakSIkRtatvAt , dArzantike tUpayogabahusthAnAt , zeSANAM tu naigamAdInAmRjusUtrAntAnAmanupayukto'pyetatpariNato'pi dravyanamaskAraH, kiMviziSTaH ? ityAha-labdhisahitaHtatkSayopazamavAn , pradIrghajIvadravyanimittatvAtpratipatteH, athavA yogyo bhavyazarIrAdiH tadrvyatvAttadekatvagate vinibhRtavadupacArAt, mRtpuJjapiNDaghaTavat , tadanena pUrvAdyapAdo vyAkhyAtaH / athAtraikAnekacintAmAripsurAha-saMgahe'tyAdi / / trailokye'pi saMgrahaH sardaka namaskAramicchati, sarveSAM namaskArajAtisAmAnyAvyatiriktatvAt , vyatiriktatve ca tadabhAvApatteH, vyavahAraH punaH kiyato namaskArA AEROADS
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya namaskAre kimAdIni dvArANi // 815 // // 815 // nicchatItyAha-ekamiha tatpariNataM jIvamaGgIkRtya eka namaskAraM pratipadyate, bahUMzvAzritya bahUneva tAn pratipadyate, vizeSagrAhitvAt , trikAlaviSayamapi cAyamicchatIti / 'ujju' ityAdi spaSTA // athaivameva pucapaDivanapaDivajamANae bhaNati-'paDivajjetyAdi / pratipadyamAnakaH punarnamaskAra eka iSTo'neke vA saMgrahaM muktvA, keSAmityAha-zeSanayAnAM-vyavahArAdyevaMbhUtAnAM, teSAM vizeSagrAhitvAt, saMgrahasya caka evobhayathA'pi, pratipannAstvamISAmekabhaGga eva bhavantyasaMkhyeyatvAtsamyagdRSTInAmiti / dAraM / atha 'kasyeti dvAraM, tatra yatsat tena padArthAntarasambandhinA bhavitavyamataH sambandho mRgyaH, sa ca vivakSayA bahurUpaH kartRkaraNasaMpradAnApAdAnAdhikaraNabhedAd, upapadavizeSAdhInazcAsAvityataH pRcchati-'kassattI'tyAdi / / kasyAsau namaskAraH?, kisvAmiko namaskAraH ? iti sAmAnyaprazne guru| rAha-pUjyasya hi-pUjyAyaiva, hetumAha-sampradAnabhAvAt-tasmai pradAnAt , ayamatra bhAvArtha:--iha namaskArasya namaskAryanamaskadvayaviSaye tvetavayadhInatve satyapi kasyAsau namaskAraH 1 iti cintAyAM nayamatabhedena vivecyate, tatra tAvanagamavyavahAramataM prayogeNAvirbhAvyate, na namaskartunamaskAraH, kiM tarhi?, pUjyasya, tasyaiva dIyamAnatvena svayamanupayujyamAnatvAt, yatibhikSAvat, yathA hi yatebhikSA bhavati, na tannirvatakasya gRhasthasya, tasyaiva dIyamAnatvena, svayamanupayujyamAnatvAt, evaM namaskAro'pi pUjyAyaiva bhavati, na tannirva| katve'pi dAtuH, pUjyatulyo yati ma bhikSAsamaM namo dAtRsamo gRhI // tAveva brUtaH-'pujja'ityAdi / / athavA yo'sau namaska; namada skAraH kriyate sa pUjyaparyAyaH, kutaH?, tasmin pratyayaH pUjA'ho'yamiti tatpratyayastadbhAvastatpratyayakAritvaM tasmAt, dRSTAntamAha-'ghaDA didhammavva'tti ghaTasyAtmIyarUpAdivat / athavA namaskartRgato namaskAraH pUjyaparyAyastaddhetubhAvAt namaskArajanakatvAd ghaTasya vijJAnAbhidhAnavat , yathA ghaTasya hetubhAvAtte paryAyau evamayamapi pUjyasyeti / 'ahvaa'ityaadi| athavA kimatropapattibhiH ?, yad-yasmAt saH CAROLOCAL
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAre kimAdIni dvArANi ||816 // vigopAlanamaskarttA tasmai pUjyAya namaskAraM kurvANo mRtyabhAvamevApannaH, atastasya namaskAre kA cintA ?, ko mamIkAraH 1, nanu tasyAtmA'pi koTyAcArya nAtmIya iti cintyatA, kiMviziSTa?-dAsakharaupamye, dAseNa me ityAdi, pUjyo namaskArasya svAmI, tatsvAmitvAddAsakharasya rAjavat / vRttau atra-'jIve'tyAdi / atra ca vivakSAvazopanayAdaSTau bhaGgAH-jIvasya1 ajIvasya ca2 jIvAnA 3 majIvAnAM ca 4 jIvasya ajIvasya ca 5 jIvasya cAjIvAnAM ca 6 jIvAnAmajIvasya 7 jIvAnAmajIvAnAM ceti 8 / eSAmanukrameNodAharaNAnyAha(tuH)-'jIvasse tyAdi // // 816 // jIvasyAsau namaskAro jinasyeva jIvataH, ajIvasya tatpratimAyA dAdyAtmikAyAH, jIvAnAM yatInAmiva, ajIvAnAM pratimAnAM, jIva ityAdi, jIvAjIvasya ceti yo mizraH sa yatejinapratimAyAzca ekasamaye, jIvasyAjIvAnAM ca yaterekasya pratimAnAM caikatra samaye / 'jI vANe'tyAdi gatArthA / / Aha-nanu pUrva namaskAro jIva eveti sarvanayasaMmatamuktaM tatkathamanayorjIvasyetyAyaSTabhaGgikA?, tathA cAha-'jIvoM' hai! ityAdi / nanu sarvanayamatamuktaM prAg-yaduta namaskAro jIva iti, etaduktaM bhavati-prAgjIva eva namaskAra iti sAmAnAdhikaraNyamiSTaM, | evaM ca sthite kathaM punariha bhedo'bhyupagamyate-sa pUjyasya namaskAra iti, ucyate, na virodhaH, abhiprAyAparijJAnAt , tathAhi| ihAsyAmaSTabhaGgayAM jIvasyaiva sato namaskArasya, kimuktaM bhavati-tathaiva samAnAdhikaraNabhAjo namaskArasyeti bhAvanA, kimata AhakhAmitvacinteyaM bhaNyate anyena sambandhinA saha, svasvAminobheMdAd devadattAzvavaditi vAkyazeSaH, sa ca sambandho'STadheti bhAvitam // athaitadviparyayaM saMgrahamAzritya kasya namaskAra iti bhAvayannAha-'sAmanna' ityAdi / / sAmaNNamettagAhI saMgahanayo'bhimannati tamiha namaskAra sambandhitayA, kiyatAmityAha-ekasya, na dvayobahUnAM ceti, kiMviziSTasyaikasyetyata Aha-aviziSTasya, aSTabhiH prakArairanirdhAritasyetyarthaH / athopapattigranthamAha-'saparajiyeyaravisesaniravekkho svazca parazca khaparau svaparau ca tau jIvau ca svaparajIvI
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAre vRttI tau cetare-ajIvAzca svaparajIvetarAH teSAM vizeSA-ekadvitvAdaya iti ta eva ceti vigrahaH, etannirapekSatvAt , sattAmAtrasya namaskAra vizeSAva0 koTyAcArya 4 pratipadyate'sAviti bhAvanA / tathA ca-'jIva' ityaadi| jIvasyAjIvasya svasya parasya vA namaskAra iti vizeSaNe kartavye bhinno'sau Tra kimAdIni vartate, naivamasau taM vizeSayatIti bhAvArthaH, tatraitatsyAt-zabdarUpo namaskAraHtaM cAvazyamasAvudAttAnudAttasvaritadrutavilambitAdibhinna dvArANi micchati, ucyate, na cAsau sadA bhedamicchati, namaHsAmAnyamAtrasyodAttAdInAM bhrAntatvAt // api cAsau saMgrahaH ettsvaamicintaa||817|| // 817 // | yAm-'jIvo' ityAdi / saMgrahaH jIvo namaskAra ityevaM tulyAdhikaraNatAM-samAnAdhikaraNatAM brUte, abhedaparamArthatvAt, anabhimatapratiSedha| mAha-na tu sa jIvassa-na punaH sa namaskAro jIvasyetyevaM vyadhikaraNamicchati,dravyaparyAyayorabhedAt , kimayamevaikaH prakAraH saMgraha sya ?, netyAha-icchati vetyAdi, athavA icchati azuddhatarasaMgrahaH sa jIvasyaiva, nAnyasyAjIvAdeH, etaduktaM bhavati-pUjyapUjakajI| vasambandhAdAdyameva bhaGgamicchati, na zeSAniti / / atha RjusUtramadhikRtyAha-'ujju' ityAdi / iha ujjusuyamataM, kimata Aha-nahi savvathA so-namokkAro jutto kartAraM vihAyAnyasya, bhikSAdRSTAntena, upapattimAha-yad yasmAnamaskAro bhavan jJAnaM vA bhavet zando vA bhavet kriyA vA bhavet iti trayI gatiH / jJAnaM cedyadyevaM tataH-'nANa'mityAdi ||jnyaanN hi guNatvena jIvAdananyadvartate tatkathamarthAntarasya pUjyasya jIvavadarhadAderbhavatu ?, kathaM vA jIvarahitapratimAyAH, tadadharmatvAdAkAzamUrtatvavat // 'evaM' mityAdi / / evaM saddo kiriyA ya, tato saddo kiriyA ya namokkAro kahamannassa ?, tatraitatsyAt-paradharmasyAnyatra saMkramAdadoSaH, ucyate-'na yetyAdi spaSTam / / PitthaM caitatpratipattavyaM, anyathA-'eva' mityAdi // evaM pUjyanamaskArAbhyupagame kRtavinAzAkRtAbhyAgamaikatvasaGkarAdaya eva doSAH, tatra || yena kriyate tasyAbhAvAtkRtanAzadoSaH, yena ca na kriyate tasya cA (bhAvAt a)kRtAbhyAgamadoSaH, tathA dvayorapyabhinnanamaskAratvAdeka OMOMOMOM
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva04 tvadoSaH, tathA saGkaradopazca, ataH 'annaM' ityAdi spaSTam / naigamavyavahArAvAhatuH-'jadItyAdi / yadi namaskartRgatanamaskAraH | namaskAre koTyAcArya pUjyasya svAmitvena bhaveddAsakharavadrAjJastataH ko doSaH 1, tatraitatsyAt-namaskartRsambandhinAntaratvAt (kathaM sa namaskAryasya) ucyate- kimAdIni (atyaMta) rasAmittaM diha, didrutamAha-jaha gAvo devadattassa / ucyate-'assedamityAdi // dravye vivakSite sati 'assedaM' ityevaM | dvArANi I828mA vyapadezo bhavet yathA goSu, na punarguNe namaskArAkhye cintye'sya pUjyasyAyamiti vyapadezo yuktaH, kAkvA paDayassa sukkabhAvo bhannati, // 818 // na hi devadattassa paDagao sukkabhAvo vavaissati / arthAntarAzritatvAt , naigamavyavahArAvAhatuH-'vavade' ityAdi / naNu devadattassa | paTagatazolkyavyapadezAbhAve'pi svAmitvamanivAritameva, paTasyaiva tadIyatvAt , ataH 'annAdhArANapi hutti ato'sau devadatto'nyA-17 6 dhArANAmapi guNAnAM svAmI bhogabhAvAt svaguNAnAmiva, tasmAtpUjyasya namaskAraH, ucyate-'evaMpI'tyAdi / evamapi nAsau-namaskartR gato namaskAraH pUjyasya, tatphalasyAnupabhoktRtvAt , yajJadattasya paradhanavat , tathA jutto pujayaMtassa tatphalabhoktRtvAd devadabhattassa svadhanavat // tAvAhatuH-'naNvi'tyAdi // nanu namaskaLa namaskAre kriyamANe pUjyasyaiva phalaM dRzyate, na pUjayataH, tacca pUjA, na ca dRSTe'nupapannaM nAmeti, ucyate, na tat pUjAlakSaNaM gauravaM tasya namaskAryasya phalaM, svayamanupajIvitvAnnabhasa iva, etaccAcetanapratimAviSayaM, sacetane'pyayameva prakAro nirIhatvAttasya / 'na yetyAdi / na ca dRSTaphalArtho'yaM namaskartustannamaskArayatnaH, nApi ca pUjyopakArAya, kintu pariNAmazuddhiH phalamiSTaM namaskArasya, sA ca pUjayato bhavati, netarasya / 'kattu'rityAdi / tasmAdasau tassa, hetavaH spaSTAH // 'ja'mityAdi bAhyaM pratimAdi // dvAram // kenetyadhunA nirUpyate, atha kena sAdhanena namaskAraH sAdhyate ?, ityAha nANAvaraNijjassa yadaMsaNamohassa jokhovsmo| jIvamajIve aTrasubhagesu yahoi savvattha ni. 865 MR.5-MARCH
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra vizeSAva. koTyAcArya sAdhanaM vRttI // 819 // // 819 // %ESARmara keNaMti namokAro sAhijai labbhae va bhaNiyammi? / kammakkhaovasamao kiM kamma? ko khaovasamo? // 3444 // maisuyanANAvaraNaM dasaNamohaM ca taduvaghAINi / tapphaDDayAiM dubihAiM savvadesovaghAINi // 3445 / / sabvesu savvaghAisu haesu desovaghAiyANaM ca / bhAgehiM muccamANo samae samae aNaMtehiM // 3436 / / paDhama lahai nakAraM ekeka vannamevamanne'pi / kamaso visujjhamANo lahai samattaM namokkAraM // 3447 // khINamuinna sesayamuvasaMtaM bhaNNaI khovsmo| udayavighAya uvasamo jA samuinnassa ya visuddhI // 3448 // so suyanANaM maimaNugayaM ca taM jaM ca sammadihissa / to tallAbhe jugavaM maisuyasammattalAbhotti // 3449 // 'nANA' ityAdi // jJAnAvaraNIyasya ceti sAmAnyazabdopAdAne'pi matizrutijJAnAvaraNIyadvayaM gRhyate, namaskArasya matizrutAntargatatvAt , tathA samyagdarzanasAhacaryAt jJAnasya darzanamohasya ca kSayopazamena sAdhyate, zeSa bhASyata evaM vyAkhyAsyAmaH, tducyte'kennNtii'tyaadi|| kena namaskAraH sAdhyate ? labhyate vetyukte AcArya Aha-karmakSayopazamataH, pRcchati kiM karma ko vA kSayopazama iti?, ucyate-'matI'tyAdi / / matizrutAvaraNaM nANAvaraNaM dasaNamohaM ca etAni trINi karmANi tadupaghAtIni-namaskAralAbhaghAtIni, iha ca | 'tapphaDDayAiM duvihAI' ti teSAM karmaNAM sparddhakAni-ekadezAH 'dvividhAni' dviprakArANi, kathaM ?, sarvopaghAtIni deshopghaatiini| tadevaM sthite- 'savve' ityAdi // sarveSu sarvaghAtiSu 'hateSu' vinAziteSu tathA desovaghAiyANaM ca samaye 2 arNatabhAgehiM muccamANo / kimata Aha-'paDhama' mityAdi / paDhama-dhuri labhate NakAra-na, tato kamaso, m , tato o, jAva sabbaM namo arahaMtANaM / kSayopazamamAha-khINe'tyAdi pubaddhaM kaMThaM / asyaiva vyAkhyA-udayavidhAta uvasamo, yA samudIrNasya ca vizuddhiH sa kSayaH, punazca dvandvaH / atha
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI % vizeSAva04 kasmAt tritayamasyAvaraNamuktamityata Aha, yataH-'so' ityAdi // saH-namaskAraH svayaM zrutajJAnaM, tacca zrutajJAnaM matyanugataM, tayA | namaskArAkoTyAcArya hai| pUraNapAlanabhAvAttasya, anena dvayaM labdhaM, tato'pi prakRte kimata Aha-yasmAJca samyagdRSTeH gatadarzanasaptakakSayopazamasya te bhavataH, II dhAraH tataH-tasmAt 'tallAbhe' namaskAralAbhe yugapanmatizrutalAbho'tasvitayAvaraNAmasyeti dAraM / atha 'kahiM ti dAraM kamhi namokAro'yaM ? bAhiravatthummi ktturaadhaaro| negamavavahAramayaM jIvAdAyaTThabheyammi // 3450 // // 820 // // 820 // jaM so jIvANanno teNa tao jattha sovi tattheva / egammi aNegesu ya jIvAjIvobhaesaMvA // 3451 // naNu negamAivayaNaM pujassa tao kahaM na tatthevI / tassa ya na ya tammi tao dhanna va narassa khettammi // 3452 sAmaNNamettagAhI sprjieyrvisesnirvekkho| saMgahanao'bhimannai AhAre tamavisiTThammi // 3453 // jIvammi ajIvammi va sammi parammi va visesaNe'bhinno / na ya bheyabhicchai sayA namosAmannamettassa // 3454 // jIvo namotti tullAhigaraNayaM bei na u sa jIvammi / icchai vA'suddhayaro taM jIve ceva nannammi // 3455 // ujjusuyamayaM nANaM saddo kiriyA ya jaM nmokaaro| hoja nahi savvahA so mao tadatthaMtarabbhUo // 3456 / / sa guNimmi namokAro tagguNaonIlayA va paNNammi / iharA guNasaMkarao sabvegattAdao dosA // 3457 // bhinnAdhAraM'pecchai naNu rijusutto jahA vasai khammi / davvaM tatthAhigayaM guNaguNisaMbaMdhiciMteyaM // 3458 // so saMmannai na guNaM niyayAhAraM tayAsayaM iharA / ko doso jai davvaM haveja davvaMtarAhAraM ? // 3459 // jaM nANaM bei namo saddaruINaM na saddakiriyAvi / teNa viseseNa tayaM bajhaMpi na te'numannaMti // 3460 // %%- 0
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskArAdhAraH // 821 // ' icchai avi ujjusuokiriyaMpisateNa tassa kAe'vi / icchaMti nasahanayA niyamAto tesi jIvammi // 3461 // vizeSAva0 kovyAcArya uvaogapaDuccaMtAmahutta laddhI jahaNNayaM ceva / ukkosaM chAvaThI sAgara arihAi paMcaviho ni. // 866 // vRttI ___'kamhI tyAdi / kasminniti saptamyadhikaraNe, adhikaraNaM cAdhAraH, sa caturvidhaH, tadyathA-vyApakaH aupazleSikaH sAmIpyakaH vaiSayikazca, tatra vyApakaH-tileSu tailaM, aupazleSika: kaTe Aste, sAmIpyakaH gaGgAyAH ghoSaH, vaiSayiko rUpe cakSuH, tatrAdyaH // 821 // | AntaraH, zeSAstu bAhyAH, tatra naigamavyavahArau bAhyamicchataH, tathA cAha-namaskAro'yamAdheyaH bAhye vastuni, kiMviziSTe-'karturAdhAre / namaskarturAdhAre-jIvAdau, katibhede ?, aSTabhede // kimityata Ahatu:-'ja'mityAdi / 'yat' yasmAt 'asau namaskAro jIvaguNatvena jIvAdananyaH, tena kAraNena tako'sau 'yatra' yasmin hastiskandhAdAvadhikaraNe ato'sAvapi tatraiva bAhya iti, evamajIve zivi| kAdAviti / Aha ca-egammi jIve aNegesu vA jIvAjIvobhaesutti tathaivASTau bhaGgAH / evamukta virodhamudbhAvayannAha-'naNu' ityAdi / nanu naigamAdivacanaM svAmidvAre pUjyasyAsau namaskAra iti, ataH kathaM na tatraiva pUjya eva bAhye'sau namaskAro?, yenocyatebAhyamajIvAdyasyAdhAra iti, ucyate-satyaM tassa yatti tasyaiva pUjyasyaivAsau namaskArastasya ca vyapadizyate, na ca tasmin pUjye | AdhAre'sau namaskAra iti bhaviSyati, dRSTAntamAha-yathA narasya dhAnyaM kSetre tiSThat kSetrapatAvasattattasyeti vyapadizyate, evaM namaskAhai ro'pi pUjyasya nijAdhAre'pi tiSThannapi tasyeti vyapadizyate / viparyayamAha-'sAmaNNe'tyAdi gatArthA // tAni cAmuni vizeSagAni 'jIva'mityAdi / 'jIvo ityAdi prAgvat, navaramihAdhikaraNaM kriyate / RjusUtrasya tu jIva eva, nAjIva iti, Aha ca-'ujju'ityapi gatArthA // 'sa'ityAdi sphuTArthA // codyam-bhinne'tyAdi spaSTam / ucyate-'tattha vasahidiTuMte davvaM bhinnAdhikaraNaM mataM, iha
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ koSAvAlatu guNaH svaguNini vartata iti bruumH| tathAhi-'so' ityAdi // 'sa' RjutraH 'iharA' dravyacintAyAM dravyAntaraM AkAzam / 'jaM katividha kovyAcArya , nA' ityAdi spaSTA // api ca-'icchatI'tyAdi spaSTA, navaraM kAye'pi namaskAraH // dAraM // 'uva' ityAdi // upayogaM pratItya sa vicAra: vRttI jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrta, labdhitastu jaghanyenAntarmuhUrta ukkosao chAvahi sAgarA samadhiyA ||daa| katividho'sau namaskAraH 1, navapadIca ucyate, paJcavidhaH, kutaH 1, 'arihAdI'tyahaMdAdipadasaMnipAtAta , tathA cAha bhaassykaar:||822|| // 822 // so kaivihotti bhaNie pazcaviho bhaNai naNu purAbhihiyaM / ikkaM namo'bhihANaM keNa vihANeNa pNcvihN||3463|| egaM namobhihANaM tadaruhayAipayasaMnivAyAo / jAyai paMcavigappaM paMcavihatthovaogAo // 3464 // ahava'nnapayAinivAyaNAhi nevAiyanti tAI ca / paMcAruhayAINi payANi taM nivayae jesu // 3465 // ahavA nevAiyapayapayatthamettAbhihANao puvvaM / iha tarihadAi paMcavidhapayapathatthovadesaNayA // 3466 // naNu vatthummi payatthona jao taccakahaNaM tahiM juttaM / tahavi payatthaM tattheva lAghavatya payocchihii // 3467 // saMtapayaparUvaNayA vvapamANaM ca khatta phusaNAya / kAloya aMtaraM bhAga bhAva appAbaha ceva ||ni.895|| santapayaM paDivanne paDivajaMte ya maggaNA gaIsu / iMdiya kAe joe veya kasAe ya lessA ya ||ni.896|| sammattanANadaMsaNasaMjamauvaogao ya AhAre / bhAsagaparittapajjattasuhumasaNNI ybhvcrime|ni.897|| hai paliyamasaMkhejjaimo paDivanno hojja khetta logassa / sattasu coddasabhAgesu hojja phusaNA'vi emeva // | CONTAC-%E CSC
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva0 * egaM paDucca heTThA jaheva nANAjiyANa savvaddhA / antarapaDuccamegaM jahannamantomuhuttaM tu ||ni.867|| katividha kovyAcArya ukkosa'NaMtakAlaM avaDDapariyaTTagaM ca desUNaM / NANAjIve Natthi bhAve ya bhave khaovasame ni.868|| vicAraH navapadI ca jIvANa'NatabhAgo paDivanno sesagA aNaMtaguNA / vatthu ta'rahaMtAI paMca bhave tesimo heU ||ni.869|| 8 // 823 // // 823 // ahavosappussapiNikAlo niyao ya tavisiTTho y| katthathi namokAro navatti neyaM jahAsuttaM // 3475 // maisuyanANaM navahA nandIe jaha parUviyaM puvaM / taha ceva namokkAroso'vi suyanbhantaro jamhA // 3476 // 'so'ityAdi / so kativihotti pucchite gururAha-paJcavidho bhaNati, atra codakaH-naNu purAbhihitaM yaduta ekaM namo'bhidhAnaM-12 4Aeko namaskAra iti naipAtika padamiti tatkena punarvizeSeNa tannamo'bhidhAnaM paJcavidhamiti ?, ucyate, satyaM, 'eka'mityAdi / tadekaM 4 namobhidhAnamiti satyaM, kintu tannamo'bhidhAnamekaM sadarhadAdiSu paJcaSu saMnipatat jAyate paJcavikalpaM, paJcavidhArthasambandhAdityarthaH, ataH paJcavidho'sAviti // 'ahavetyAdi // aDvA NevAtiyaMti-nama ityetatpadaM naipAtikaM, kasmAdata Aha-'annapadAdiNivA: | yaNAhitti, anyapadAdinipAtanAd , etadanvarthatvAditi bhAvArthaH, 'yathA paGke jAtaM paGkajaM', tAni cAnyapadAnyaIdAdIni, tadekaM na| mo'bhidhAnaM eSvAdAvavasAne ca nipa(ta)tyataH paJcavidham // 'ahavetyAdi / atha caivaM paJca vidhAH, yata pUrva naipAtikapadAbhidhAna dvAreNa tatpadArthAbhidhAnadvAreNa ca ekasya naipAtikapadasya prarUpaNaM kRtamiti zeSaH, iha tu prarUpagAcaramadvAre'haMdAdeH paJcavidhasya padakSya mApadArthopadezanatA, purA namo'bhidhAnamAtrameva, adhunA tu paJcavidho 'namo arahaMtANa'ityevamAdi, tadanena prakAreNa prAJcoye parihate ni CARALLERS HR
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya prarUpaNA // 824 // // 824 // pannavastuni bhAvinA granthena virodhamAha-'naNu' ityAdi // nanUttaratra vastudvAre SaSThe 'padArthaH' padavyAkhyAnarUpaH, nirUpayiSyate iti zeSaH, tatkathamuktaM aruhAdItyevamAdi pacchadaM, tasmAtpaunaruktyaM, ucyate, na virodhaH, kuta ? ityAha-'yataH' ysmaatkaarnnaat|| uktA SaTpadaprarUpaNA, adhuNA 'Navaha'tti tatra-'saMtapade tyAdi dvAragAthA // prathamadvAravyAkhyA-'saMtapade'tyAdi / / namaskAra iti satpadaM tatpratipannAn pratipadyamAnakAMzcAGgIkRtya catasRSu gatiSu mArgaNA karttavyeti svadhiyA, prAgvat // 'sammatta'tti vyavahAranizcayo / nANANi paMcetyAdi svadhiyA / dAraM / 'palite'tyAdi dvAratrayam / 'ega mityAdi kAladvAram / eka namaskAravantaM pratItya yathaivAdhastAt SaTpadaprarUpaNAyAmuktaH kAlaH, nAnAjIvAnapyadhikRtya tathaiva draSTavyo, yata Aha-'NANAjIvANa sambaddhA nmokkaaroN'| aMtaraMti dvAraparAmarzaH, tadekasya sattvasya kiyadbhavatItyAha-ekaM paDucca jaghaNNamaMtomuhuttaM, paDuccasaddassa bhinnakramatvAt / ukkosamAha-ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, AsAyaNAbahulasseti zeSaH, kimuktaM bhavatItyAha-addhA ityAdi spaSTam / daarN| bhAve syAt kSayopazame, nanvayaM kSAyikaupazamikayorapyasti, kasmAttayorapi noktaH ?, ucyate, tayoH stokatvAdvicitratvAcca sUtragateH / dAraM / 'jIvANe'tyAdi sujJA. nam / atha cazabdAkSiptAM paJcavidhAM prarUpaNAmanabhidhAya vatthudAramAha-vastu-dravyaM dalika yogyamaImityanarthAntaraM, tadvastu aIdAdayaH paJcaiva, na dvau SaT vA, teSAM ca vastutve namaskArArhatve'yaM heturvakSyamANa iti / ayaM tAvaniyuktigAthAsamudAyArthaH, AsAM cArtho nandIvyAkhyAnavaditi bhASyadvitIyagAthayA nirdizyate / atha namaskArasyAnyabhaGgyA satpadaprarUpaNAM kurvan bhASyakAraH 'athave'tyAdyAha, tatra tAvatkAlamaGgIkRtya satpadamarUpaNAmAha-'ahavetyAdi / utsarpiNyavasarpiNIkAlo bharatarAvatayorniyataM apa(pUrvApAravidehayostaviziSTaH pratibhAgaH sadaiva, tAbhyAmuttarakurvAdiSu, teSu zrutavadayaM yojyH|| 'matI'tyAdi spaSTA // tadanena granthena navadhA ityetadvayAkhyA
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ prarUpaNA vizeSAva kovyAcA vRttI / / 825 // // 825 // DECE%ERA ta, atha cazabdAkSiptAM marUpaNAmabhidhitsurAha niyuktikAraHArovaNI ya NayaNo puccho taha dAyA~ ya nijjavaNoM / esA vA paMcavihA parUvaNA''rovaNA tattha // kiM jIvo hoja namo ? namo va jIvotti ? je paropparao / ajjhArovaNameso pajjaNuogo mayA''ruvaNA / jIvo namo'namovAnamouniyameNa jIva ii bhayaNA / jaha cUo hoi dumo dumoucUo acuuovaa||3479|| tojaisavvojIvona namokkArotato mayA pucchA / sohoja kiMvisiTTho? ko vA jIvo'namokAro? // 3480 / / aha dAyaNA namokkArapariNaojo tao nmokkaaro| nijavaNAe socciya jo sojIvo nmokaaro||348|| dAyaNanijavaNANaM ko bheo? dAyaNA tadatthassa / vakkhANaM nijavaNA pazcanbhAso nigamaNaMti // 3482 // | tappariNaya eva jahA jIvo'vahio'havA tahA bhujo| tappariNaosa eva hi nijavaNAe mo'nnnno||3483|| 'ArovaNA' ityAdi / / AropaNA bhajanApaznaH, tathA dAyanA-darzanA dApanA vA niryApaNA, tatrAropaNA nAma jIvo namaskAra | ityatra kiM jIva eva namaskAra AhozvinnamaskAra eva jIvaH? ityevaM parasparAvadhAraNamAropaNA, anye tvabhidadhati-kiM jIvo namaskAra eva | namaskAro vA jIva eveti, dAraM, bhajanetyatra namaskAro jIva eva, nAjIva ityuttarapadAvadhAraNaM, pUrvapadaM tu khatatraM, namaskArAnamaskAratvaM ca, jIvasya mithyAdRSTitvAdapi / tadevamekapadavyabhicAriNyAM bhajanAyAM 'pucchaNa'tti pucchA-kiMviziSTo jIvo namaskAraH? kiMviziSTazcAna| maskAraH? iti, dApaneti-prativyAkaraNaM, yo namaskArapariNato jIvaH sanamaskAraH, yastu tadapariNataH sa khalvanamaskAra iti, tathA niryA| panA tveSa eva namaskArapariNato jIvo namaskAro namaskAro'pi ca jIvadravyapariNAma eva, nAjIvadravyapariNAma iti, etaduktaM bhavati
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAvadApanA-pucchaNatthavyAkhyAnaM, niryApanA tu tasyaiva nigamanamiti, eSA vA paJcavidhA prarUpaNA, tatrAropaNA nAma-'ki'mityAyuktArthA // prarUpaNA koTyAcArya hai | dAraM / 'jIvo ityAdi gatArthA // pucchAmAha-'to'ityAdi / to jati savvo jIvo na namokAro mithyAdRSTitvAdapi, tato matA pucchA, tadyathA-so jIvo namokkAro kiMviziSTo hojA ?, ko vA aNamokAro so jIvo hojA ? // 'ahe'tyAdi / / atha dApanA // 826 // ucyate-namaskArapariNata eva jIvo namaskAro, nAnyaH tathAhi-'joti ya eva jIvo namokAro namaskAraparyAyApanaH 'tao'tti // 826 // asAveva namaskAra ucyate, zeSastu mithyAdRSTiriti puurvaarddhvyaakhyaa| aha nijavaNA ucyate-'jI'tyAdi, tasya ca niJjavaNAe vatthu | yAe jIvo so jIvo namokkAro yo jIvo namaskAraparyAyApanna uktaH sa kimityata Aha-'so ciya'ti sa eva namaskAraparyAyApano jIvo namaskAro bhASyate, dravyasya paryAye'bhedopacArAt // tatraitatsyAt-dApanAniryApanayoH ko bhedo 1, naiva bhedaH, abhinnAthatvAt , abhinnArthatvaM ca dApanAyAM namaskArapariNata eva jIvo namaskAra ityabhyupagamAt , niryApanAyAM tu tatpariNato namaskAra | evetyabhyupagamAt indrazakradhvanivat , atrocyate, naitadevaM, asiddhatvAddhetoH, tathAhi-dApanA caturthadvAraM 'tadatthavakkhANaM' nama-4 |skArArthavyAkhyAnaM 'jIvo namo'tti, niryApanA tu ketyAha-'pacanbhAsoM prati abhyAsaH 2 tadupayogAnanyatvAkhyahetusparzanena sa | eva jIvo namaskAra iti nigamanamityarthaH / 'tappa' ityAdi // ahavA ayaM bhedo, yathA yayopapalyA puvvaM dAyaNA etatpariNata eva || jIvo namaskAro'vadhRtaH, tathA bhujjo nijjavaNAe tatpariNato sa eva hi-namokkAra eva hi davvassa pajjAe abhedokyArAo, tathA cAha-mato'NaNNo so jIvo namokkArAo, athavA'nyathA prarUpaNocyate, kiM kAraNaM ?, yatsattaccatuSpravibhAgaM, yathA jIvaH,8 da saMzca namaskArastasmAccaturvibhAga iti, Aha ca RECRUAROO
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI SAMAC- / / 827 // payaIeN agAreNa ya nogArobhayanisehao vA'vi / iha ciMtijjai bhujo ko hoja tao namokAro // 3484 // 5 prakRtyakApayaitti namokAro jIvo tappariNao sa caabhihio| anamokkAro pariNairahio talladdhirahio vA // rAdivicAraH nopuvo tappariNayadeso desapaDisehapakkhammi / puNaranamokkAro ciya so samvanisehapakkhammi // 3486 // noanamokkAro puNa dunisehppyigmybhaavaao| hoi namokkArocciya desanisehammi taddeso // 3487 // // 827 // uvayAradesaNAo desapaesotti nonmokkaaro| noanamokkAro vA payainisehAu sabbhUyA // 3488 // savvo'vi namokAro anamokkAro ya vaMjaNanayassa / houM caurUvo'vihu sesANaM savvabheyA'vi // 3489 // 'payatI'tyAdi / iha cintyate bhUyaH-ko bhavedasau namaskAraH, kathaM cintyate ? ityAha-prakRtiH-svabhAvaH zuddhatA tayA prakRtyA, tathA'kAreNa-nA sambandhAt , NokAreNa-nozabdopapadaH, tathA ubhayaM-pratiSedhadvayaM, taniSeSazceti // dvAragAthA / / 'payatI'tyAdi |gatArtha pUrvArddha, NakAreNAha-'anamokkAroti namokkAro na bhavatIti, ekastAvattatpariNatirahitaH anupayuktaH tallabdhirahito vA mithyAdRSTinamaskAraH / NokAreNAha-'nopuvvoM' ityAdi // nokAraH pUrvo yasya sa nopUrvaH, ayaM ca nokAro dezapratiSedhe bhavati sarva| pratiSedhe ceti dvayIgatiH, tatra desapaDisehapakkhe nonamaskAraH kaH ? ityata Aha-tatpariNatadezo-namaskApariNatajIvazarIrabAhudaNDa| mAtram / 'puNa' ityAdi, tathA sa jIvaH sarvaniSedhapakSe'bhyupagamyamAne punarapyanamaskAra eva / atra vikalpe nozabdasya nA tulyArthatvAd ubhayaniSedhamAha-'no' ityAdi pAdatrayaM spaSTam / sarvapratiSedhavacane nozabde, prakRtitulyatvAditi zeSaH, kuto'yaM zeSo labhyate ? yata Aha-desaniSedhammi taddeso-desaniSedhe tu nozabde taddezaH-anamaskAraikadezo, mithyAdRSTizarIrabAhudaNDaikadeza ityarthaH // atra A 5
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 828 // catuSTaye yadupacaritamanupacaritaM vA tadAha - 'uva' ityAdi / 'desa'ti tRtIyabhaGge dezavacane nozabde sati 'padeso tti yaH pradezaH | samyagdRSTayekadezo namaskAra uktaH sa kathamityata Aha- upacAradezanAt, upacAradezanaM tu prakRtyekadezatvAt evaM caturthabhaGge dezacane nozabde sati 'padeso tti yaH pradezo mithyAdRSTayekadezo noanamaskAra uktaH sa khalUpacAradezanAt, upacAradezanaM tu prakRti| nabdharmatvAt, sadbhUtapratipAdanArthamAha-prakRtiniSedhAccAdyadvitIyabhaGgau sadbhUtau, anupacaritAvityarthaH, tuzabdAd uparimabhaGgadayanozabde sarvapratiSedhavacane sati sadbhRtau, ekasya dvitIyAnatikramAdaparasya tvAdyAnatikramAt, ata evAha - 'savvo'vI' tyAdi // savvo'vi namokkAro aNamokkAro houM caubhUtovihu, kimata Aha- vaMjaNanayassa trayANAM zabdanayAnAM nizcayanayAnAmekaiko dvibhedo bhavati, | tadyathA - namaskAraH prakRtyA ubhayaniSedhena ca, itarastvakAreNa nokAreNa ceti, atha sAmAnyoktaM keSAm 1, ucyate - sesaNaM zeSA-niryApanA | namaskAracaturvidhaprarUpaNA veti, yata uktaM niyuktikAreNa pacchaddhe, namokAra aNamokkAre etau dvau bhaGgau, etAveva nozabdopapadau dvAvuparimau bhavataH, evaM vA navaghA prarUpaNA, paJca catvAratha navetikRtvA // dAraM / athedAnIM sAMnyAsikam - vatyuM arahA pujjA, joggA ke ? je namo'bhihANassa / saMti guNarAsao te paMcAruhayAijAIyA || 3490 // bheovayArao vA vasaMti nANAdao guNA jattha / taM vatthumasAhAraNaguNAlao paMcajAiyaM // 3491 // taM arahantA siddhAyariyauvajjhAya sAhavo neyA / je guNamayabhAvAo guNA pujjA guNatthINaM // 3492 // mokkhasthiNo va jaM mokkha he avo daMsaNAditiyagaM ca / to te'bhivandaNijjA jai va maI kiha te 1 // 3493 // 'vatthu 'mityAdi // vatthaM ketti ke vastu ye namovidhAnasya pUjyA arhA yogyA iti, AdarAdhAnArthA ca paryAyazabdaparamparA, vastupaMcakaM // 828 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAdyA vizeSAva koTyAcArya // 829 // // 829 // gururidameva pApanAzanamitikRtvoccArayannuttaramAha-'je'tti ye pUjyA arhA yogyA namo'bhidhAnasya te paJca santi, kiMviziSTAH 1-guNarAzayaH, kimukta?, yairguNaiste pUjyA yogyA arhA a (zca tadguNasatsamUhAH khalvabhedopacAreNa) kiMjAtIyA ityAha-ahaMdAdiprakArA ityarthaH / tadevaM pUjyatvena vastutvamabhidhAya atha guNAzrayatvenApyAha-'bheo' ityAdi // athavA guNiguNabhedAt , zeSaM spaSTam / tAn vizeSeNAha-'te' ityAdi puvvaddhaM spaSTam / ye pUjyA guNatthINaM guNAtmakatvAt jJAnAdivat / 'mokkha'ityAdi / yasmAdvA mokSArthinaH, sattvasya mokSahetavaste darzanAditrayavat te'bhivandanIyAH, jatI va matI hetavo kiha te ? mumukSoH mokSasyeti vAkyazeSaH, ucyate, niyuktikAravacanaprAmANyAt , tathA cAhamaggo avippaNAso AyAre viNayayA sahAyattaM / paMcavihanamokkAraM karemi vavAhaM heUhiM |ni.903|| maggovaesaNAo arihantA heavo hi mokkhassa / tanbhAve bhAvAo tadabhAve'bhAvao tassa // 3495 // maggo ciya sivaheU jutto taddheyavo kahaM juttA? / tadahINattaNao'hava kaarnnkjjovyaaraao||3496|| maggovayAriNo jai pujjA gihiNovi to taduvagArI / tassAhaNadANAo savvaM pujaM paraMparayA // 3497 // jaM paccAsannataraM kAraNamegantiyaM ca nANAI / maggo taddAyAro sayaM ca maggotti te pujjA // 3498 // bhattAi bajjhayarao heU na ya niyamao sivasseva / taddAyAro gihiNosayaM na maggotti no pujaa||3499|| 'maggoM' hatyAdi / mArgaH avipraNAzaH AcAraH vinayavattA sahAyatvaM tadarhadAdInAM namaskArArhatve ete hetavaH, yadAha-paJcavidhaM namaskAraM karomi ebhihetubhiH,ayaM piNDArthaH, vyAsArtha tvAha-'maggovaesaNAtoti puvvaddhaM, arhanto dharmiNaste mokSasya hetava |
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva | iti sAdhyo dharmaH, hetumAha-mArgopadezakatvAt , zrutajJAnavat / tathA-'tabbhA'tyAdi pacchaddhaM, arhanto mokSahetavaH, tasya tadbhAve avipraNA koTyAcArya hai bhAvAt tadabhAve cAbhAvAd darzanajJAnacAritratrayavat , yatazcaivamatastebhyo'haM namasye / atra darzanaparamArthamajAnAnazcodaka Aha-'maggo' zAdyAH ityAdi / natu zivasya-mokSasya heturyukto mArga eva jJAnadarzanacAritratrayameva, 'taddhetavaH' jJAnAdihetavo'rhantaH kathaM yuktAH 1, mokSa | hetutvena, gururuttaramAha-'tadadhInatvAt' arhadadhInatvAnmokSasyeti zeSaH, tathAhei-ahaMdAdisiddhau jJAnAdisiddhistatsiddhau nirvaannsi||830|| // 830 // | ddhiH / evaM tAvatpAramparyamaGgIkRtyoktamathaupacArikamAnantaryamaGgIkRtyAha-ahavA kAraNe kajjovayArAotti, kAraNasya kAryatayo |pacArAdityarthaH, tasmAnmArgopakAritvAnmokSahetavo'rhanta iti sthitam / codaka Aha-'maggove'tyAdi, yadi pUjyA arhanto mArgopa kAriNa itikRtvA 'to' tato gRhiNo hi pUjyAH prAptAH, 'tadupakAritvAt' mArgopakArakatvAt , tadupakAritvaM ca tatsAdhanadAnAt * mArgasAdhanAhAravastrauSadhapustakAdidAnAt, evaM ced gRhasthAH pUjyAH, nanvevaM sarva pUjyaM paraMparayA mArgopakAritvAd gRhasthavaditi pUrvapakSaH, atrocyate-'ja'mityAdi // iha yatpratyAsannataraM kAraNamaikAntikaM ca tatkAraNaM mokSasya, tacca kimityata Aha-'NANAdi' jJAnAdi4 jJAnAditrayaM, tacca mArga ucyate, tataH kimityata Aha-'tadAtAra' mArgadAtAro varttante bhagavanto'rhantaH, tathA 'svayaM ca' AtmanA 'pi te mArga iti, tataH tasmAtte pUjyAH / / asya vyatirekadvAreNAtiprasaGgaM vinivartayannAha-'bhattAdI'tyAdi / bhaktAdidAnavizeSo | bAhyataraH-apratyAsannataro heturmokSasya, na cAsau zivaM pratyekAntikaM kAraNaM, na cAsau mArga ityucyate, tathA taddAtAro-gRhiNaH svayaM || 4ca na mArga iti tasmAnna pUjyAste, prAptA iti vAkyazeSaH, abhavyavat , ata uktaM mArgo'rhanamovidheH kAraNam // athAvipraNAzAkhyo | hetuHpratanyate SAGAR SAMACHARLESEARC
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva * koTyAcArya vRttau // 831 // *161% maggeNANeNa sivaM pattA siddhA jamaviNAseNaM / teNa kayatthattaNao te pujA guNamayA jaM ca // 3500 // guNapUyAmettAo phalanti tappUyaNaM pavajjAmo / jaM puNa jiNavva maggovayAriNo te tayaM katto 1 3501 // jaha tagguNapUyAo phalaM pavanaM naNUvagAro so / tehiMto tadabhAve kA pUyA 1 kiM phalaM vA se 1 || 3502 // ganturaNAsAo vA sammaggo'yaM jahicchiyapurassa / siddho siddhehiMto tadabhAve paccao katto ? / / 3503 // gama ruI tadavipaNAsao tapphalovalaM bhAo / jaM jAyai tehiMto neyarahA taduvagAro so || 3504|| Transfer tadatthiyA tapphalovalambho ya / sacca tahAvi tapphalasanbhAvAo ruI hoi || 3505 // apaciya sivamaggo nicchyao tahavi ruinimittanti / maggovayAriNo jaha jiNA tahA khINasaMsArA // AyAradesaNAo pujjA paramovagAriNo guravo / viNayAigAhaNA vA uvajhAyA suttayA jaM ca || 3507 // AyAraviNaya sAhaNa sAha sAhavo jao denti / to pujjA taha paMcavi tagguNapUyAphalanimittaM || 3508 / / aDavI dekhiyattaM tava nijAmayA samuddammi / chakkAyarakkhaNaTThA mahagovA teNa vuccanti || 3509 // jaha frogspuramaggaM purA ghaNo vivihapahiyasatthassa / darisei vaccamANo davvAdivihANi suvisuddhaM // 3510 // taha niogspuramaggo purA jiNidehiM bhaviyasatthassa / uvaiTTho suvisuddho nivvuipahadesayA to te // 3511 // jaha so dekhiyafrogs puramaggo taM dhaNaM pahiyasattho / ciragayamappabhinaMdai mahobagAritti taha ceva / / 3512 // (taha) saMsAra (DIe micchattaNNANamohiyapahAe / jehi kaya desayattaM te arihante paNivayAmi // 3513 // avipraNA zAdyAH ||831 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya hai vRttI // 832 // jaha cakkhuNA sudiho viNNANeNa ya dhaNeNa vinnnnaao| gamaNakiriyAya pahao mahApaho so taha imo'vita mahApahA sAtaha imAnavaavipraNA sammaiMsaNadiTTho NANeNa ya tehi suTTa viNNAto / caraNakaraNeNa pahao nevvANapaho jiNidehiM // 3515 // zAdyAH nivvuipuraM sasattho jaha sasthAho gato aviggheNaM / patto paraM ca sokkhaM tahA jiNiMdA saparivArA // 3516 // 5 siddhivasahiM uvagayA nevvANasuhaM ca te annuppttaa| sAsayamavvAbAhaM pattA ajarAmaraM ThANaM // 3517 // // 832 // jaha ciragayammivi dhaNe takkayamaggeNa phiysNghaao| TaMkukkhatakkharAgamamaNusaramANo puraM ptto||3518|| taha ciragatesuvi jiNesu bhaviyasattho'dhuNAvi maggeNaM / suyanANamaNusaraMto sivapuramacireNa paaunnti||3519|| uyahiMmi kAliyAvAtavirahie gajahANukUlaMmi / jaha suNiuNanijAmayapariggahANAsavA potA // 3520 // pAveMti pavaravaTTaNamacireNevaM bhavaNNave bhIme / suNiuNajiNanijAmayapariggahA'NAsavaddArA // 3521 // micchattakAliyAvAyavirahieN sammattagajjahapavAe / ikkasamaeNa pattA siddhivasahipaTTaNaM poyA // 3522 // jaha saMjattiyasatyo pasiddhanijAmayaM ciragayapi / jattAsiddhinimittaM pUjei tahA jiNidANaM // 3523 // nijAmayarayaNANaM amUDhaNANamatikaNNadhArANaM / vaMdAmi viNayapaNao tiviheNa tidaMDavirayANaM // 3524 // pAleti jahA govo gAvo ahisAvayAdiduggehiM / paurataNapANiyANi ya vaNANi pAveMti taha ceva // 3525 // jIvanikAyA gAvo jaM te pAleMti to mahAgovA / maraNAdibhayA hi jiNA vvANavaNaM ca pAveMti // 3526 / 4 rAgabosakasAe ya iMdiyANi ya paMcavi / parIsahe uvasagge, nAmayaMtA namo'rihA // 3527 // ROSSISCHARTERS
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 avipraNA zAdyAH koTyAcArya vRttau // 833 // // 833 // ROGRAMMARRORSCREAM 'magge' ityAdi / yad-yasmAtsiddhAH-samprAptanirvANasukhAH, anena mArgeNa-jJAnadarzanacAritralakSaNena 'ziva' zivapurI prAptAH, kathaM ?-'avipraNAzena' anucchinnasantAnabhAvena, tena te pUjyAH, kRtArthatvAt , prayojanazcAyaM-pUjyAH siddhAH avipraNAzabuddhejanakatvena mArgopakAritvAt , dravyadRSTAnte vakSyamANadhanasArthavAhavat jinendravacca, 'guNamayA jaM ca'tti itazca pUjyA guNAtmakatvAt jinA | cAryopAdhyAyasAdhava iva // atra caramapramANamicchannAdyaM cAnicchannAha codaka:-'guNa' ityAdi // guNavatpUjAtaH phalamastItikRtvA | 'tatpUjanaM' siddhapUjanaM pratipadyAmahe, tatphalasambandhAjinAdipUjanavat , ataH suSThUcyate guNamayA jaM catti, yatpunaste siddhA mArgo| pakAriNo jinavadityetat kutastyaM ?, etaduktaM bhavati-prAmamANe'siddho hetuH // atha gururabhyupagatadRSTAntenAnabhyupagataM saMsAdhayannAha'jatI'tyAdi // yadi tadguNapUjAto-guNavatsiddhaguNapUjAtaH siddhebhyaH svayameva phalaM prapannaM jinAdidRSTAntena, tannanUpakAro'sau phalAkhyastebhya ubhayasiddhebhyaH siddhebhyaH, tathAhi-tadabhAve-siddhAbhAve kA pUjA ? kiMvA phalaM ? 'se' pUjakasya ?, naivetyarthaH, evaM cennanu nivRtAvipraNAzabuddhirapi tAnantareNa na bhavatItyayamupakArastebhyaH kiM neSyate ?, iSyatAM yenobhayasiddho hetuH syAditi // 'gntu| ityAdi // 'vA' athavA'nyathA'yamarthaH pratanyate, zeSo gAthArthaH spaSTaH, ayaM darzanAdikalApaH sanmArgaH anena gantRNAM pratyapAyAdazanAtsArthavAhaprahataniSpratyapAyarjumArgavat / apica-'maggammI' tyAdi / / mArga darzanAdau 'ruciH' prItiH, idamuktaM bhavati-ayaM mArgoM bhavyAnAM rocayiSyate, hetumAha-tadavippaNAsao, tadgandhAvipranaSTatvAt , tathA tatphalopalambhAdityarthaH, sArthikapathikarucitadhanasArthavAhaprahatasanmArgavat, tataH prakRte ka upayogaH ityata Aha-'yat' yasmAjAyate bhavati tebhyaH siddhebhyo netarathA-anyathA ayamupakAra iti zeSaH, ataH 'tadupakAro'sau' siddhopakAro'sau mArgarucyAvirbhAvaH, tadupakAro'sau tena yAtAnAmanaSTatvAddhanasArthavA MHARINCRECROSSARGACARENCE
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya | vRttau // 834 // | havat / 'naNu' ityAdi // nanvetatsarvaM jinavacanAdeva sanmArgArthitA tatphalopalabdhiH siddhA santIti, tasmAdarhanta eva pUjyAH, kiM siddhaparikalpanayA ?, ucyate, siddhaphalAkhyAne rucirbhavatIti na doSaH / / Aha-antarddhano nizcayo na bAhyaM kAraNamicchati, ucyate-'appe' tyAdi, spaSTA // 'AyAra' ityAdi / pUjyAH guradaH paramopakAritvAt jJAnAdivat, AyAradesaNAo vA zrutajJAnavat, AcArAtmakatvAdvA jJAnAdivat, upAdhyAyAH pUjyA vinayAdigrAhakatvAtsUtradAtRtvAcca arhadvat / anenaiva dRSTAntena 'AyAra' ityAdi putraddhaM sAdhikaM yojyam / tathA pazcApi pUjyAstadguNanimittA yA pUjA tasyA yatphalaM tannimittatvAt jJAnAdivat // evaM tAvatsamAsenAdAdInAM namaskArArhatvadvAreNa mArgapraNayanAdayo guNA uktAH, sAmpratamarhatAM prapaJcena guNAnudbhAvayannAha - - ' aDa' ityA di / aTavyAM dezakatvaM kRtamarhadbhiriti zeSaH, tathaiva niryAmakAH samudre'rhanta Asan, tathA SaTkAyarakSaNArthaM, te prayatnaM cakruriti zeSaH, yena caivaM mahAgovA teNa vaccatyayamoghArthaH, athAvayavArthaH, atrAdyadvAre aDavI duvihA- davvADavI bhAvADavI ya, davvADavIe udAharaNaM - vasaMtapuraM nagaraM, tattha ghaNo satthavAho, so nevvuipuraM gaMtukAmo ghosaNayaM kArei, jahA- jo mae saha vaccai tassAhaM savvapaoyaNehiM vaTTissaM, milio pahiyaloo, tassa ya purassa do paMthA-vaMko ujjuo ya, evaM so satthavAho paMthaguNe kahei-vaMkegaM cirA gamma itti, kiM tu suheNaM, khaMterhi piyaMtehiM sIyalodakapuSpitaphalitadrumasadbhAvAt, ujjueNaM puga lahuM gammati, kiM tu dukkheNaM, jao tattha viNaTTANi phalANi saMti vivAgamaraNAvasANANi, jIviyAo vavarorveti, pANiyANi ya matakalevarasammissavissagaMdhANi rukkhA ya keha | mArirukkhA vA, teNAvi mAreMti, kiM puNa chAyAe, keI puNa parisaDiyapaMDupattA tacchAyAe acchiyantraM, phalANi ya vivaNNANi avadhAreyavvANi, bhUmIsu niSNuNNayAsu suvitavvaM, (vasahIo samavi) samAto khAreNa Dahanti, kAlao divasa savvaM gammai, rattIe uNa tatIe jAme avipraNA zAdyAH // 834 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 835 // BRUMORELAL niddAmokkhaM kAUNa puNo'vi gammai, bhAvato sIuNhakhuhappivAsasAvayabhayamagaNaMtehiM avaropparasaNNirodhasahaNeNa ya, evaM kahie kehivi avipraNA paDivannaM jahA ujjueNaM tae saha vaccAmo, tato pasatthe divase uccalio, tao aDavIe heopAeesu vRkSataTAdiSu akSarANi likhati, zAdyA panthassa ya parimANaM, ettiyaM gataM, ettiyaM sesaM, evaM tatthavi je tanniddese paTTiyA te puraM gayA, itare matA / esa davamaggovaesadidvanto, esa uvaNao-jadhA NevvutipuraM gantavvaM tahA nivyANaM gantavvaM, jahA satthavAho tahA arahA, jahA ugghosaNA tahA jiNadesaNA, ||835 // jahA pahiyamelo tahA jIvA, jahA do panthA tahA do dhammA-gihidhammo sAdhudhammo ya, vako ujjuo ya, jahA dabakhettakAla| bhAvA tahA phAsuyamaNNapANa, visamasamAo vasahIo, kAlao ego niddApaharo, bhAvato kohAijao, amumevArtha lezata Aha-'jahe' tyAdi, 'tahe' tyAdi spaSTe / apica-'jaheM'tyAdi ca spaSTA, navaraM tahakSetra / kimata Aha-'taha saMsAra' ityAdi spaSTA // apica4'jahe'tyAdi sucarcA, navaraM taha imovi nevvANapaho jiNidehiM / kimata Aha-'samme'tyAdi spaSTA // evam-'nivvutI'tyAdi spssttaa| | 8 tathA cAha niyuktikAraH-'siddhI'tyAdi spaSTA // taheva niJjAmayA samudaMmitti, etthavi davanijAmae udAharaNaM sArthavAhavadvibhASA, ettha ya aTTha vAyA, taMjahA-pAINavAe patINavAe udINavAe dAhiNavAe, jo uttarapuracchimeNaM so suttAsuto, dAhiNapuvvegaM tuGgAro, dAhiNAvareNaM bIyAvo, avaruttareNa gajaho, evamete aTTha vAyA, anne vidisAsu aTTha ceva, tatthuttarapuvveNaM donni, taMjahA-uttarasuttAsuto pura cchimasuttAsuo ya, iyarIevi doNNi, taMjahA-puracchimatuGgAro ya dAhiNatuGgAro ya, tahA dAhiNabItAvo avaravIyAvo ya, avaraganjaho uttaragajaho ya, ete solasa vAyA, atrAha-'uyahimmI'tyAdi spaSTA // 'pAventi' ityAdi spaSTA // 'micchatta' spssttaa|| 'jahetyAdi pUrvodAharaNazailyA bhAvanIyaM, navaraM tathA jinendrANAM yAtrAsiddhau zAstrakArastavacikIrSayA idamAha-'nijAmae' tyaadi|
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau rAgadveSa svarUpaM // 836 // // 836 // mama va raMjaNamahavAparaNAvaliyaM / aha kAya pIsasAe neo 'niryAmakaratnebhyaH' arhadbhayaH amRDhajJAnA-yathA'vasthitajJAnA mananaM matiH-saMvideva saiva karNadhAro yeSAM te tathA tebhyaH // mahAgo| patvamAha-'pAlentI tyAdi // 'jIveM' tyAdi / SaDjIvanikAyA gAvaH, kathaM 1, gamla gatau dhAtuH, agacchan gacchanti gamiSyanti | ceti gAvaH-caturdazabhUtagrAmAnta vinaH SaDjIvanikAyAH tA evaMvidhA gAH pAntIti gopAste ca jinAH, kutaH pAlayantItyAhamaraNAdibhayAt , tathA ca nirvANavanaM ca prApayanti // prakArAntareNa tannamaskArArhatve kAraNamAha-'rAga'ityAdi dvAragAthA / vyAkhyA rajaMti teNa tammi va raMjaNamahavA nirUvio rAo / nAmAicaunbheo dabve kammeyaravibhiNNo // 3528 // joggA baddhA bajjhaMtayA ya pattA uIraNAvaliyaM / aha kammadavvarAo caubvihA poggalA hoti // 3529 // nokammadavvarAgo paogao so kusuMbharAgAI / bitio ya vIsasAe neo saMjhabbharAgAI // 3530 // jaM rAgaveyaNijjaM samuiNNaM bhAvao toraao| so diddhivisynehaannuraayruuvoahissNgo||3531|| kuppavayaNesu paDhamo biio sahAiesu visaesu / visayAdanimitto'viha siNeharAo suyaaiisu||3532|| dussaMti teNa tammi va dUsaNamaha desaNaM va desotti / deso va so cauddhA dabve kammeyaravibhinno // 3533 // joggA baddhA bajhaMtagAya pattA udIraNAvaliyaM / aha kammadabbadoso iyaro duhbvnnaaiio||3534|| jaM dosayaNijjaM samuiNNaM esa bhAvao doso / vatthuvikiissahAvo'nicchiyamappIiliMgo vA // 3535 // 'rjjntiityaadi| rajyante'nena kliSTasaccAHprANinaHsnyAdiSviti rAgaH, tasmin vA, karaNAdhikaraNayorSa, raJjanaM vArAgo bhAve | ghaba, athavA nAmAdicaturbhedo nirUpito rAgaH tAvadyAvad vyatirikto rAgaH 'kammetaravibhinnoMti karmadravyarAgo nokarmadravyarAga
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva : koTyAcArya vRttau !1837|| zrati dvedhA / yathAkramaM vyAkhyA- 'joggA' ityAdi / aha kamma davvarAgo kaH 1 ityAha- caubvihA poggalA honti rAgavedanIyaviSayA bhAvakaSAya vedanIyasya bhAvarAgasya kAraNamityetAvAn vAkyazeSaH, kathamityata Aha-aggaddhaM, joggA poggalA bandhapariNAmAbhimukhAH, badhyamAnakAstu AtmapradezaiH sahakalolIbhAvaM gatAH, gAthAbhaGgabhayAdanyathopanyAsaH, baddhAstu satkarmatayA sthitatvena nivRttandhapariNAmAH, jIvenAtmasAtkRtA ityarthaH, tathA prAptA udIraNAvalikAmudIraNAkaraNenAkRSya yAvadudayaM na yAntIti tAvadete caturvidhAH pudgalAH karmadravyarAga iti zeSaH // 'no' ityAdi // nokarmadravyarAgaH, tadekadeza iti vAkyazeSaH / athavA kammadavvarAgo duviho, tathA cAha-paogao so kusuMbharAgAdI, bitiovItyAdi spaSTA / bhAvarAgo dveghA-Agamato noAgamataztha / noAgamata Aha'jaM rAga' ityAdi spaSTA // kutaH 1 ityAdyudAharaNAni - 'kuppe' tyAdi // kupravacaneSu triSu triSaSTayA'dhikeSu prAvAdukazateSu 'AsInaM kiriyANa' mityAdi, tathA tIrthyA- jigavayaNabAhiramatI mUDhA niyadarisaNANurAeNa savvaNNubhaNiyamete mokkhapahaM no pacati / dvitIyastu zabdAdiviSayo rAgaH / tathA viSayAdyanimitto'vinIteSvapi sutAdiSu yo bhavati sa sneharAgaH, atra sneha ge udAharaNavyApAditabhartRbhrAtRjAyAvairAgyapravrajitazunI markaTIpakSiNyupasargodAharaNataH / eSa trividho'pi rAgo'prazastaH, prazastastu 'arahante ya rAgo' ityevamAdi // atha dveSanirvacanam - 'dussaMtI' tyAdi || 'duSa vaikRtye' duSyantyanenAsmin veti doSaH, bhAvasAdhano vA, esa dosa ahavA deso, tatrApyetadeva vyutpattitrayamAha - 'aha desaNaM va deso tti atha dveSaH / 'dviS aprItau' dveSaNaM dveSaH, dviSyate'nenAsmin veti dveSaH, 'deso va'tti deso va, so cauddhA iti so doso deso vA cauddhA NAmAdi jAya davve cintye kammadavvadeso nokammadavvadeso vA / vyAkhyA- 'joggA' ityAdi spaSTam || 'ja' mityAdi spaSTaM, navaraM 'vatthuvigitissa bhAvo' 'duSa vakRtye' svabhAvasthasya rAgadveSa svarUpaM // 837 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttau 3%A0 vizeSAva0 zarIradezAderyadanyathAbhavanaM sa doSaH, anIpsitaliGgoprItiliGgo vA doso| arthatayo rAgadveSayozcatvAraH kaSAyA nirUpyante, tatra nayama kaSAye nayakoTyAcArya hai tamanyathA cAnyathA cetyato vibhajati bhAva: kohaM mANaM va'pIijAio bei saMgaho dosaM / mAyAlobhe ya sa pIijAisAmaNNao rAgaM // 3536 // 838 // mAyapi dosamicchai vavahAro jaM parovaghAyAya / nAovAdANe ciya mucchA lobhotti to rAgo // 3537 // ujjusuyamayaM koho doso sesANamayamaNegaMto / rAgotti va dosotti va pariNAmavaseNa avseo||3538|| 12 // 838 // saMpayagAhitti nao na uvaogadgamegakAlammi / appIipIimettovaogao taMtahA disai // 3538 // mANo rAgotti mao sAhaMkArovaogakAlammi / so ceva hoi doso paraguNadosovaogammi // 3540 // mAyA lobho cevaM parovaghAovaogao doso / mucchovaogakAle rAgo'bhissaMgaliMgotti // 3541 // saddAimayaM mANe mAyAe'viya guNovagArAya / uvaogo lobho ciya jao sa tattheva avaruddho // 3542 // sesaMsA kohoviya parovaghAyamaiyatti to doso / tallakSaNo ya lobho aha mucchA kevalo raago||3543|| mucchANuraMjaNaM vA rAgo saMdUsaNaMti to doso| sadassa va bhayaNeyaM iyare ekekaThiyapakvA // 3544 // 'koha'mityAdi / saMgaho paDhamo nayo kohaM mANaM ca dosaM ceti, kiM kAraNamityAha-aprItijAtitvAd dveSasya, tathA 'satti sa eva saMgrahaH, mAyAlobhau rAga manyate, tadevamayaM caturaH kaSAyAnanayormanyata ityuktam / vyavahAramAzrityAha-'mAyampI'tyAdi / / vyavahArastu mAyAmapi tRtIyakaSAya dveSamicchati, na kevalaM krodhamAnAvityapizabdaH, kiMkAraNa mityAha-jaM parovaghAyAya sA mAyA AROSAROES SECRO5A5%ARICROCURAC
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAye nayabhAva: kovyAcArya // 839 // vizeSAvA dveSaH, paropaghAtakatvAt krodhamAnAviva / atha lobhaH kva samavataratItyatra pUrvasevAmabhidhAya prakRtamAha-'NAyovAyANeciya'tti nyA yopAdAnena yA mUrchA sa lobha ityucyate, tasmAdrAgaM taM manyate / 'ujju' ityAdi / jusUtro bhaNati-yo'yaM 'krodhaH' prathamakaSAyaH vRttI lasa doSa eva, dveSa eva vA / kiM kAraNaM?, aprItisvarUpatvAt , zeSAH ke ? ityata Aha-zeSANAM mAnamAyAlobhAnAM rAgadveSatvaM prati mataM abhISTaM RjusUtrasya, kimata Aha-anekAntaH, tathAhi-mAnAdikaSAyakalApaH rAgoci vetyAdi pacchaddhaM kaNThaM / atroppttimaah-'sNpye1839|| tyAdi / / takaH-asau RjusUtro yataH sAmpratagrAhI vartamAnakakSaNagrAhI, na copayogadvayaM rAgadveSalakSaNamekakAle pratiSiddhatvAta , & ata ekasmin samaye'prItimAtropayogataH prItimAtropayogatazca tanmAnamAyAlobhatrayaM nirdizati-dveSaM vA rAgaM veti, etaduktaM bhavati na krodhasyaivAmISAmekaM rUpamabodhi // atha pariNAmapravibhAgamAcikhyAsurAha-'mANoM' ityAdi / iha sa iti svAtmanyahaGkAravelAyAM | yadA mAno dvitIyakaSAyaH prayujyate aho ahamitibahumAnaH tadA'sau rAgotti mato rAgo mata iti, tathA so ceva mANo paradosovayogammi pauMjamANo, ko'tra matpratiyogI vidyata iti 'hoi doso'tti dveSo bhavati / 'mAyA'ityAdi // evaM mAyAlobhAvapyanvayavyatirekadvAreNa rAgadveSau syAtAM, tathA cAha-'paretyAdi, gatArtham / 'saddAdI'tyAdi / / saddAtimataM mANe mAyAe ya, yaH svaguNopa kAratayopayogaH sa lobha eva, kiM kAraNamityAha-jatosa lobho tattheva mvaguNopakAravidhIyamAnalobhe'varuddhaH, ata idaM tRtI(trita)yaM & rAgaH / 'sesaMsA' ityAdi // zeSAstvaMzA mAnamAyAsambandhinaH paropaghAtapravRttAH, krodhazcAvikalpa eva dveSaH, Aha ca-parovaghA yamaiyatti to doso, lobhamadhikRtyAha-tallakSaNazca-aparAprItilakSaNazca lobho, dveSa iti vartate, aha mUrchA mAnamAyAlomA Atmatvena parigRhyamANatvAt , tataste trayo'pi kevalo rAgaH, yathA krodhaH kevalo dveSa iti bhAvanA, anye tvAdyagAthApUrvArddhanAsyArthasyokta SAHARSHAN SASSESSORS
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 OM tvAditi vyAcakSate, atha kvacidvastuni mucchA kevalo rAgaH, tarhi sA dveSavat // atha vyApilakSaNamAha-'mucchA' ityAdi puvvaddhaM, kaSAyasya koTyAcArya spaSTaM, vizeSayannAha-saddassa va bhayaNeyaM tiNhaM kasAyANaM, vAsaddA ujjusuttassa ya 'iyare' etadvayatirekiNaH ekkekkaTTiyavakkhA vyutpattinavRttau tathAhi saMgraho dvau rAga dvau dveSa, vyavahArastrIn dveSamekaM rAgamiti / kaSAyavivaraNamAha yabhedAdi kammaM kasa bhavo vA kasamAosiM jao kasAyA to| kasamAyayaMti va jao gamayaMti kasaM kasAyatti // 3545 // // 840 // // 840 // Ao va uvAyANaM teNa kasAyA jao kasassAyA / jIvapariNAmarUvA jeNa u nAmAiniyamo'yaM // 3546 // 4 nAma ThavaNA davie uppattI paJcae ya Aese / rasa bhAva kasAe'vi ya prarUvaNA tesimA hoi // 3547 // duviho danvakasAo kammadabve ya no ya kmmmmi| kammadavvakasAo caubvihA poggalA'NuiyA // 3548 // sajakasAyAIo nokammaddavvao kasAo'yaM / khettAi samuppattI jattoppabhavo kasAyANaM // 3549 // hoi kasAyANaM baMdhakAraNaM ja sa paJcayakasAo / saddAiutti keI na samuppattIeN bhinno so||3550|| Aesao kasAo kaiyavakayabhiuDibhaMgurAgAro / keI cittAigao ThavaNANatyaMtaro so'yaM // 3551 // rasao raso kasAo kasAyakammodao ya bhAvammi / so kohAi cauddhA nAmAi cauThivahekkekko // 3552 // bhAvaM saddAinayA atttthvihmsuddhnegmaaiiyaa| NAesuppattIo sesA jaM pnycyvigpp| // 3553 / / duviho ya davakoho kammaddavve ya no ya kammammi / kammadavve koho tajjoggA pogglaa'nnuiyaa||3554|| nokammadavakoho teo cammAranIlikohAi / jaM kohaveyaNijjaM samuiNNaM bhAvakoho so||3555|| SHARAM CUR201505OMORE
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya MANOR // 842 // -LR- E mANAdao'vi evaM nAmAi caubvihA jahAjoggaM / neyA pihappihaM vA sabve'NatANubaMdhAI // 3556 / / kaSAyasya jalareNubhUmipavvayarAIsariso caubviho koho / tiNisalayAkaTThaTTiyaselatthaMbhovamo mANo // 3557 // 4 vyutpattinamAyAvalehigomuttidasiMgaghaNavaMsimUlasamA / loho haliddakhaMjaNakaddamakimirAgasAmANo // 3558 // yamedAdi pakkhacaumAsavaccharajAvajIvANugAmiNo kamaso / deva-nara-tiriya-nArayagaisAhaNaheavo neyA // 3559 // | // 8412 // 'kamma' mityAdi // iha kaSAyazabdena kocyate bhavo vA, tatazca kaSamAya eSAmiti kaSAyAH, tathA kapamAyayanti ca yataH,14 yA prApaNe, kimuktaM bhavati ?-kaSaM gmyntiityrthH|| 'Ayo vetyAdi / athavA AyA-lAbhAH, kapasyAyAH kssaayaaH| yatazca te jIvapariNAmA eva tataH, ayameSAM nAmAdinikSepaH-'nAma'mityAdyaSTau dvArANi / vyatiriktamAha-'duvihoM' ityAdi spaSTA // 'sajje'tyAdi spaSTameva / utpattikaSAyamAha-'jatto khettAditti yebhyaH kSetrAdibhyaH, AdizabdAcchabdAdibhyaH, prabhavaH kapAyANAM sa samutpattikaSAyo bhaNNati / dAraM / 'hotI'tyAdi // yatkaSAyANAM bandhakAraNaM sa pratyayakaSAyaH, taccAvavizeSAH, kecanastu vyAcakSate-tatkaSAyabandhakAraNaM zabdAdayaH, tanna, yato na samutpattikaSAyAd AdizabdopalakSitAdasau bhidyate zabdAdiH / dAraM / 'Adesa' ityAdi // Adeza:-AjJA kaSAyo, naTAdiH, kecana tu citrakarmAdizanti tanna, tasya sthApanAviSayatvAt / dAraM / 'rasa' ityaadi| | rasakapAyo harItakyAdiH / dAraM / 'bhAvammi'tti bhAvakaSAyaH-kaSAyavedanIyakarmodayaH, tadudIrNapudgalasambandhAhita audayiko bhAva ityarthaH, sa ca bhAvakaSAyazcaturdA krodhAdiH, ekaikazca krodhAdirnAmAdizcaturvidho bhavatItyanantaragAthAto vakSyati / athASTAnAM kaSAyANAM ko nayaH kimicchatItyata Aha-'bhAva' mityAdi // zabdAdinayA bhAvakaSAyamevaikamicchanti, nirupacaritatvAt , nAdhastyAn ACCORRECECARREARRIOR NC1564
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriyANi upasagozva // 842 // vizeSAvAra sapta, tathA naigamAdIyA naigamavyavahArasaMgrahA avizuddhA ye te'ssttvidhmpi| tathA sesA-zuddhanaigamavyavahArasaMgrahA RjusUtrazca NAdezotpa- kovyAcAryattikaSAyadvayamicchanti, kiM kAraNamityAha-'yat' yasmAttau 'pratyayavikalpo' pratyayakaSAyAt madhyamAdabhinnau bandhakAraNAjAyamAna- I vRttI tvAvizeSAt / nikSepamAha-'duvI' tyAdi // vyatiriktaH dvividhaH krodhaH-kammadavvakohe ya nokammadavvakohe ya, Adho bhAvitAoM rAgAdivat / / prAkRtazailyA dvitIyamAha-'nokamme tyAdi / carmakAracarmakotho nIlikoyo vA'yaM, bhAvakrodhaviSayaM tu pazcAI spaSTa, // 842 // | vyAkhyAtaH krodhaH, shessaantidishnaah-'maanne'tyaadi| mAnAdayo'pyevaM caturvidhA nAmAdibhedena yathAyogaM bhAvetavyA / atha caivaM krodhA| dayazcaturvidhA ityAha-'yA' ityAdi, koho caundhiho-aNaMtANubandhI apaJcakkhANanAmadheo paJcakkhANAvaraNo saMjalaNo, evaM mANo | mAyA lobho // athAnyathA krodhAdizcaturvidhaH, tatra svarUpasthitiphaladvAreNa prarUpayan gAthAtrayaM jagAd-'jale' tyAdi // 'mAyA' ityAdi // 'pakkhe'tyAdi // jalarAjIsadRza ityevaM sarvatrAsmin rAjIzabdaH pratyekamabhisambandhanIyaH, tiNisovametyupamAzabdaH, mAyA valehisamA ityatra tu samAzabdaH, loho halidisamANo tatra samAnazabdaH, prtyekmbhismbndhniiyH| pazcAnupUrvyA sthitiphalAkhyAnam / dAraM / indiyaparUvaNAmAha iMdo jIvo sbvovlddhibhogprmesrttnno| sottAibheyamidiyamiha talliMgAibhAvAo // 3560 // taM nAmAi cauddhA davvaM nivvatti ovagaraNaM ca / AgAro nivvattI cittA bajjhA imA aMto // 3561 // puppha kalaMbuyAe dhannamasUrAimuttacaMdo ya / hoi khurappo nANAgiI ya soiMdiyAINaM // 3562 // visayaggahaNasamatthaM uvagaraNaM iMdiyaMtaraM taMpi / jaM neha taduvaghAe giNhai nivittibhAve'vi // 3563 // SASARGSSESSES
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 843 // lavaogA bhAviMdiyaM tu laddhitti jo khaovasamo / hoi tadAvaraNANaM tallAbhe caiva sesaMpi // 3564 // jo savisavAvAro so ubaogo sa cegakAlammi / egeNa caiva tamhA uvaogegiMdio savvo / / 3565 / / egeMdiyAi bheyA paDuca sesiMdiyAI jIvANaM / ahavA paDuca larddhidiyapi paMceMdiyA sabve ||3566 // jaM kara lAi dIsaha sesiMdiovalaMbho'vi / teNa'tthi tadAvaraNakkhaovasamasaMbhavo tesiM // 3567 // paMcidio'vi baulo naro vva savvavisa ovalaMbhAo / tahavi na bhaNNai paMcidiutti bajjheMdiyA bhAve || 3568 / / sutto'vi kuMbhanivvattisattijuttotti jaha sa ghaDakAro / larddhidieNa paMceMdio tahA bajjharahio'vi // 3569 // lAbhako uladvI nivyattuvagaraNa ovaogo ya / davidiya bhAviMdiyasAmaNNAo kao bhiNNo 1 // 3570 // parisoDhavvA jaiNA maggAviccuiviNijarAheuM / juttA parIsahA te khuhAdao hoMti bAvIsaM // 3571 // uvasajaNamuvasaggo teNa tao va ubasijjae jamhA / so divvamaNuyatericchiyA''yasaMveyaNAbheo / / 3572 / hAsappaosa vImaMsao vimAyAeN vA bhave divvo / evaM ciya mANusso kusIla paDi sevaNacauttho // 3573 // tirio bhayappaosA''hArAvaccAirakkhaNatthaM vA / ghaTTaNa thaMbhaNa pavaDaNa lesaNao vA''yasaMveo // 3574 // rAhadattAdI NAviyaNaMdAdao ya dosaMbhi / kohaMmi parasurAmAdao subhommAdao mANe || 3575 / / mAyAeN suyAdIyA lobhaMbhi ya luddhanaMdavANiyao / soyaMmi pupphasAlAi loyaNe vaNisuyAIyA || 3576 // ghAdiyaMmi gaMdhapio ya rasaNaMmi rAyasodAso / phAsiMdiyaM tavvisayagiddharAyAdao NeyA // 3577 // indriyANi upasargAzca // 843 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 844 // yA parIsahajae suriMdadattAdao jahovaNayA / divvaMmi vaMtarIsaMgame ya jailobhaNAIyA || 3578 // gaNiyA somiladhammovadesaNesAlujosiyAdIyA / tiriyaMmi sANa kosiyasIhAcirasUtigAvAdI || 3579 // kaNugapaDaNapavaDaNayA ghaTTaNaya salesaNAdao NeyA / ahavA saMvedaNi vAtapittakaphasaMnivAyA vA // 3580 // pabhIkaraNaM nAmaNamahavA nAmaNamao jahAjoggaM / neyaM rAgAINaM tannAmAo namo'rihA / / 3581 // 'iMdo jIvo' ityAdi / 'idi paramaizvarya' itIndanAd indro jIva ucyate tacca sarvopalabdhyA bhogaH sarvopalabdhibhogastena paramezvaratvAt tadiheMdiyati-tasya jIvasyedamindriyaM kutaH 1 ityAha- talliGgAdibhAvAt indriyaM 'indraliGga' mityAdinipAtanAt, kiMbhedamityAha-sodAdibhedaM paJcavidhamityarthaH / 2123 // indriyaM karaNamupakaraNamiti paryAyAH / bhedata Aha- 'taM nA' ityAdi // nAmendriyaM sthApanendriyaM dravyendriyaM bhAvendriyaM ca tatra vyatiriktamAha- 'davya'tti dravyendriyaM dvidhA-nivRtIndriyamupakaraNendriyaM ceti, tatra nirvRttiH - nirvRttIndriyaM katamadityAha - 'AkAra' saMsthAnavizeSaH, kathaMbhUtA nirvRttirAkAra ityAha- 'bAhya' bahirvarttinI, kiMviziSTA ? ityAha- 'citrA' nAnAprakArA, tathAhi manuSyANAM bhUlekhAsamaM zrotramazvoSTrAdInAM copariSTAditi / 'imA aMto' iyaM ca vakSyamANA nirvRttirantarbhavati / 'puppha' mityAdi / iha yAvat kiJcit zrotraM tatsarvamaMto yAdRk puSpaM 'kalaMbuyAe', netraM sarva dhAnyamasUrAkRti, ghrANamatimuktapuSpacandrakAkRti sarva, rasanendriyaM sarvaM kSuraprAkRti, 'nANAgiti yatti sparzanendriyaM tu nAnAkRti, bAhyanirvRcyanukAritvena vicitratvAt, 'soiMdiyAdINaM'ti, evaM zrotrendriyAdInAM bAhyA antarA ca nirvRttiranavasthitaniyatoktA || evamupakaraNendriyamindriyAntaraM, kutaH ityAha- yad - yasmAd dRSTA nirvRttibhAve'pi bAhyAbhyantaranirvRttIndriyabhAve'pi sati tadupa indriyANi upasargAca |||844 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 845 // ghAte upakaraNendriyasya kharAMzupracaNDakarotkaropaghAte sati na gRhNAti rUpaM, evaM badhirAdiSvapIti bhAvanA // atha bhAvendriyamAha - 'ladhuva' ityAdi // iha labdhyupayogau bhAvendriyaM kA labdhiH 1, ka upayogaH 9 ityata Aha- 'tadAvaraNAnAM' pratisva me kai| kendriyAvaraNAnAM yaH kSayopazamaH sA tAvallabdhirucyate sa kiMviziSTaH ? ityAha- 'tallAbha' ityAdi, tallAbha eva 'zeSaM' upakaraNajAtaM labhyate, tadanenaitat jJApayati - tallAbha eva tallAbhaH / labdhiruktA, upayogamAha-'jo' ityAdi / indriyasya svaviSaye yo 'vyApAraH' praNidhAnaM vIryaM sa upayoga ucyate, sa caikasmin kAle ekenaivendriyeNa bhavati, yasmAdevaM tasmAnnizcayata upayogena-bhAvendriyaika kAla bhAvinA sarvaH prApyekendriya iti, ekendriya evetyarthaH / kathaM tarhi dvitricatuHpaJcendriyavyapadezo jIvAnAmityucyate-'egiMdI' tyAdi / 'sesiMdiyAI paDucca' yathAsaMbhavaM labdhinirvRttyupakaraNAkhyAni (pratItya) jIvAnAM prANabhRtAmekendriya (yAdi) bhedAH, vyapadezAH prajAyanta iti vAkyazeSaH, tathAhi - upayogaM pratyekendriyA ekendriyA eva, labdhi nirvRttimupakaraNaM ca dvIndriyA upayogaM pratyekendriyAH labdhidvayaM nirvRttidvayasupakaraNadvayaM vA''zritya dvIndriyAH, ityevamAdibhAvanA / atra vikalpo'pi saMbhavatItyato'thavetyAha- athavA labdhIndriyaM paDucca zaktimAtraM paJcandriyAH savve'vi, apizabdasya vyavahitatvAt kuta etaducyate yadA ca yatra cAjIvavyavacchedena jIva eva labdhisadbhAvAt tathAhi'jaM kire' tyAdi spaSTA // prayogaH - 'paMcidite' tyAdi / bakulaH paJcendriya eva savvavisa ovalaMbhAo nakhat, na caikendriyatvavirodha ityAha- 'tahavI' tyAdi spaSTam / tathA ca- 'sutto'vItyAdi, dRSTAntaH sugamaH / athendriyANAM lAbhe kramaniyamamAha - 'lAbha' tyAdi // lAbhakkamo u kao bhiNNotti saMTaGkaH, lAbhakramastvindriyANAM 'kRtaH' nirvarttito dRSTa itiyAvat bhinnaH - anyathA, kuto bhinnaH 1 ityAha- davveMdiyabhAvediyasAmaNNA otti, ko'syArthaH ?, na prAg dravyendriye pazcAdbhAvendriye prAgbhAvendriye pazcAd dravyendriye ekA " indriyANi upasargAva ||845 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 846 // % ntaritaM vA, kintu yathAsaMbhavaM, tadAha- 'ladvI nivvittiuvagaraNa ovayogo' ya, evaM dRSTo lAbhakramaH, anye tu pUrvArddha gatapUrvakopanyAsAnupapatti saMcodya nirvRcyupakaraNalabdhyupayogalakSaNaM uttarArddhamAcAryega bhANayanti, ucyate dabveMdiyabhAvediyasAmannAo kamo bhinno pucvaM kao // dAraM // 'parI' tyAdi // te davvao kammakarANaM, bhAvato sAhUNaM / dAraM / upasargazabdArthamAha - 'uva' ityAdi // upa-sAmIpyena sarjanaM upasargaH upasRjyate vA'nenetyupasargaH upasRjyate vA'sAvityupasargaH, sa caturvidho divyo mANuso tericcho Ata| saMveyaNIyao | vyAkhyA- 'hAsa' ityAdi || divi bhavo divyo- devayonikaH, sa caturdetyAha - hAsAt - krIDayA devA upasarga kuryuH, tathA'vajJAkRtapradveSAt pUrvabhavAnubaddhakrodhAdvA, tathA mImAMsAtaH kecitkuryuH, kimayaM tapazcaraNAccAlayituM zakyo na veti, tathA vividhA mAtrA vimAtrA - sarvairhAsAdibhiH, vigatA vA mAtrA 2 prayojanamantareNaivetyarthaH evaMciya mANusso tisu Adimesu, cauttho u kusIlapaDisevaNe thIpaMDagAdIsu uvasaggo visiTTo cauttho 'tiri' ityAdi // tiryagyonau bhayAt pUrvabhavadveSAt AhArArthaM apatyasaMrakSaNArthaM vA sthAnarakSaNArthaM vA, AtmasaMvedanIyaH ghaTTanaM kaNukAdi stambhanaM stabdhatA'GgAnAM prapatanaM garttAdau lesaNao uvarimaheTTimabAhu saMbaMdho // atha pratidvAramudAharaNAnyAha - 'rAge 'tyAdi gAthAH SaT, AsAM cArtho mUlAvazyakaTIkAto, 'nAbhayantA namo'rihA' ityasya vyAkhyA'pabhI 'tyAdi // rAgAdInAM prahvIkaraNaM, athavA nAmanamanekArthatvAddhAtUnAM, ato jahAyogaM neyaM rAgAdINaM nAmaNaM, evaM tannAmAto te namaskArasyArhAH, arihananAdarihaMta iti niruktiH, atha ke punararayaH ? ityata Aha iMdiyavisayakasAe parIsahe veyaNA uvassagge / ee ariNo hantA arihantA teNa vuJcanti || 3582 | ahampiya kammaM aribhUyaM hoi savvajIvANaM / taM kammamariM hantA arihantA teNa vuJcanti // 3583 // arhaniruktiH phalaM nikSepAca // 846 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 847 // arahaMta vaMdaNanamaMsaNANi arahaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arahA arahaMtA teNa vuccanti // 3584 | devAsuramanuyANaM arihA pUyA suruttamA jamhA / ariNo haMtA rayaM hantA arihaMtA teNa vuccanti || 3585 || arahantanamokkAro jIvaM moei bhavasahassAo / bhAveNa kIramANo hoi puNo bohilA bhAe || 3586 / / arahaMtAgAravaI ThavaNA nAmaM mayaM namokkAro / bhAveNaMti ya bhAvo davvaM puNa kIramANoti // 3557 // iyanAmAica uvvihabajjhanbhaMtaravihANakaraNAo / so moei bhavAo hoi puNo bohibIyaM ca // 3588 // 'indiye'tyAdi sugamA || athavA'pUrvAnarIn pratipAdayannAha - 'aTThe' tyAdi subodhA // atha tacvakAraNaM prakArAntareNAha - 'arahantI' tyAdi / 'arha pUjAyAM' arhantIti pacAdyac arhAH // 'devA' ityAdi spaSTaM, navaraM rayaM haMtA iti 'namo arahantANaM' iti | naivAdAvakAraH paThyate, tato rajohantAraH / athAvyAmohanimittamapAntarAlikaM namaskAraphalamAha - 'arahanta' ityAdi // ihArhacchabdena arhadAkAravatI buddhisthA sthApanocyate, namaskaraNaM namo nAma anena sthApanAnAmadvayamAha, arhatAM namaskAro'rhanamaskAraH so'nnamaskAro 'jIva' namaskArakarttAraM 'mocayati' mokSayati, kutaH ? ityAha-bhava sahasrebhyo'nantebhyo bhavebhya iti bhAvArthaH 'bhAvena' upayogena, anena tu bhAvanamaskAramAha, 'kriyamANaH ' nirvarttyamAno'JjalipragraheNa, anena tu dravyanamaskAramAha, tadanena catuSTayaM nirdiSTaM, Aha-na sarvasya bhAvenApi kurvatastadbhava eva mokSastatkathaM ucyate jIvamityAdi 1, ucyate, yadyapi tadbhava evAsau mokSAya na bhavati, tathA'pi bhAvanAvizeSAt hoi puNo bohilAbhAetti sakRdarhanamaskAro labdho bhAvenAsa kRtkriyamANo bhavati punarvodhilAbhAya - anyasminnapi janmani jJAnadarzanacAritralAbhArthamiti // "ara' ityAdi || arahantAgAramatI buddhI ThavaNA, arhaniruktiH phalaM nikSepAca // 847 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 848 // nAmaM tu mataM namokkAra iti, bhAveNaMti ya bhAvo, davvaM puNa kIramANoti // 'iyetyAdi / iya so moeti bhavAo, kutaH ? ityAhanAmAdicaturvidhena bAhyAbhyantaravidhAnena kriyamANatvAt yamekena na mocayati taM prati ayaM bhavati punarbodhibIjaM ceti / tathA cAha niyuktikAra: arahaMtanamokkAro dhannANa bhavakkhayaM karentANaM / hiyayaM aNummuento visottiyAvArao hoi // 3589 // dhannA nANAidhaNA parittasaMsAriNo payaNukammA / bhavajIviyaM puNa bhavo tasseha vayaM karentANaM // 3590 // iha vissoogamaNaM cittassa visottiyA avajjhANaM / arahantanamokkAro hiyayagao taM nivAreha ||3591 // arahaMtanamokkAro evaM khalu vaNNio mahatthotti / jo maraNammi uvagge abhikkhaNaM kIrae bahuso // / 3592 / / jalaNAibhae sesaM mottuM pagara (udagaraya) NaM mahAmollaM / judhi vA'tibhae gheppai amohasatthaM jaha taha || 3593 || mottuMpi bArasaMgaM maraNAibhaesu kIrae jamhA / arahaMtanamokAro tamhA so bArasaMgattho || 3594|| savvaMpi bArasaMgaM pariNAmavisuddhiheubhittAgaM / takAraNabhAvAo kaha na tayattho namokAro 1 || 3595 || na hu tammi desakAle sako bArasaviho suyakkhandho / sabvo aNuciteuM dhantampi samatthacittenaM // 3596 / / egammivi jammi pae saMvegaM kuNai vIyarAyamae / taM tassa hoi nANaM jeNa virAgattaNamuvei // 3597|| egammivi jammi pae saMvegaM kuNai vIyarAyamae / so teNa mohajAlaM chiMdai ajjhappaogeNaM // 3598 / / vavahArAo maraNe taM payamekkaM mayaM namukkAro / annaMpi nicchayAo taM caiva ya vArasaMgattho || 3599 / / 6646461 namaskArasya phalaM // 848||
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskArasya vizeSAva koTyAcArya phalaM vRttI // 849 // // 849 // AOMOMOMOMOMOMik jaM so'tinijjarattho piMDattho vaNNio samAseNaM / kIrai niraMtaramabhikkhaNaM tu bahuso bar3ha vArA // 3600 // arahaMtanamokkAro, savvapAvappaNAsaNo / maGgalANaM ca savvesi, paDhama havai maGgalaM // 3601 // paMsei pibaha va hiyaM pAi bhave vA jiyaM jao pAvaM / taM savvamaTThasAmannajAibheyaM paNAseha // 3602 // nAmAimaMgalANaM paDhamaMti pahANamahava paMcaNhaM / paDhama pahANatarayaM va maGgalaM pubvabhaNiyatthaM // 3603 // 'arahaMte'tyAdi // arhannamaskAro 'dhanyAnA' jJAnadarzanacAritradhanAnAM sAdhvAdInAM 'bhavakSayaM kurvatAM tadbhavajIvitabhavakSayaM vidadhatAM 'hRdayaM cetaH 'anunmuzcan' aparityajan, kimata Aha-visrotasikAvArako bhavati, dravyavisrotamikA kulyAdInAM bhAvavisrotasikA'padhyAnaM tadvArako bhUtvA dharmadhyAnaikAlambanatAM krotiityrthH||'dhnnnnaa'ityaadi, 'ihe yuktArtham // 'arhNte'tyaadi| arhanamaskAraH evaM khalu varNito mahArtha iti, mahArthatvaM tvasyAlpAkSaratve satyapi dvAdazAGgArthasaMgrAhitvAt , kuta etadevamityAha-'yaH' | namaskAraH 'maraNe upAne' maraNavelAyAM pratyAsannabhUtAyAM vyavahArato, nizcayatastu samaye samaye mriyate, 'abhIkSNaM kriyate' punaH punaH kriyate 'bahuso'tti baDhayo vA vArAH, ato mahArthaH, pradhAnazcAyamarhannamaskAraH mahAbhaye parigRhyamANatvAt , pradIptakasaMbhrame mahAghamahAmaNivad // Aha ca bhASyakAra:-'jalaNAI sugmaa|| kathaM cAyaM dvAdazAGgArthaH ? ityAha-'mottuMpI'tyAdi spaSTA // apica'savvaMpI' tyAdi spaSTA, samastadvAdazAGgaprarUpitArthAbhidhAyI namaskAraH pariNAmavizuddhihetutvAtsamastadvAdazAGgavat / tthaa-'nhu'| ityAdi // 'tammiti maraNe uvagge, zeSaM spaSTam / 'egammivI' tyAdi spaSTA // 'e' ityAdi spaSTA / tacca padaM pazcanamaskArapadaM | | 'jo maraNaMmI tyasya vyAkhyA, maraNaM dvedhA-nizcayata AvIcimaraNaM, itaratrAha-'vava' ityAdi / vyavahArAtmake maraNe, padasamudAyo
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya, vRttau // 850 // spi namaskAraH padamevetyupacaryate tadekaM padaM namaskAraH, tathA cAha - namaskAraH samudAyAtmakaH tadekaM padaM mataM, samudAyasyaikatropacA rAt, paramArthena tvanyadapi vairAgyajJAnajanakaM padaM padameva - namaskArapadameva bhavati, tasyApi dvAdazAGgArthatvAt / 'arahante' tyAdi ! 'paMsetyAdi / pAMsayatIti pApaM hitapidhAnAdvA, jIvaM vA bhave pAti-na tasmAduttaraNaM dadAti tatsarvaM kimuktaM bhavatItyAha- aSTa sAmA nyajAtibhedaM, aSTavidhamityarthaH 'paNAsei' NAsei, anenArddha vyAkhyAtam / pazcArddha vyAcikhyAsayA''ha - 'nAma' ityAdi // maGgalANaM prathamamiti, pradhAnamityarthaH, ahavA paMcanhaM maGgalANaM paDhamaM - dhaurya pradhAnatarakaM ca maGgalamityetadAha- maGgalaM 'prAmbhaNitArthaM prAgnirUpitazabdArtha mAM gAlayati bhavAditimaGgalamityuktatvAt // atha siddhanamaskAraprarUpaNArthamAha siddho jo niSpanno jeNa guNeNa sa ya coddasavigappo / neo nAmAIo oyaNasiddhAio davve || 3604 || | kamme sippe ya vijAe, mante joge ya Agame / attha jattA abhippAe, tave kammakhae vi ya || 3605 || kammaM jamaNAyario esajaM sippamaNNahA'bhihiyaM / kisivANijjAdIyaM ghaDalohArAdibhedaM ca ||ni. 928 // jo savvakammakusalo jo jattha va supariNiTThio hoi / sajjhagirisiddhaoviva sa kammasiddhatti viSNeo // jo savvasiSpakulo jo jattha va supariniTThio hoi / kokAsavaDDaIviva sAisao sippasiddho so // itthI vijjA'bhihiyA puriso maMtoti tavviseso'yaM / vijjA sasAhaNA vA sAhaNarahio ya maMtotti / / vijjANa cakka hI vijjAsiddho sa jassa vegAvi / sijjhejja mahAvijjA vijjAsiddho'jjakhauDo vva // namaskArasya phalaM // 850 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva sAhINasavvamaMto bahumaMto vA pahANamaMto vA / Neosa maMtasiddho khaMbhAgariso vva saatiso||ni.933|| buddhicatuSka koTyAcArya / savve'vi davvajogA paramaccharayaphalA'havego'vi / jasseha hojja siddho sa jogasiddho jhaasmio|| sodAharaNaM Agamasiddho savvaMgapArao goyamovva guNarAsI / pauratyo atthaparo va mammaNo vva'tthAsaddho u||ni.935||18 // 851 // jo niccasiddhajatto laddhavarojova tuMDiyAivva / so kira jattAsiddho'bhippAo buddhipjjaao||ni.936|| // 851 // | siddho jo ityAdi / iha sidhyati sma siddhaH, 'pidhU saMrAddhau' 'rAdha sAdha saMsiddhau' 'SidhU zAstre mAGgalye ca' tatazca jo jeNa guNeNa nipphaNNo-pariniSThitaH sa siddhaH, na punaHsAdhanIyaH, siddhaudanavat anvayaH, sa ca caturdazavikalpastathAhi-siddhasAmAnyAkSepAt sarveSAM grahaNaM, samAnazabdAbhidheyatvAt , gozabdAkSiptavAgAdipadArthavat , teSAM ca vyavacchedo'rthaprakaraNAdibhiriti / Aha puna:-kathamasau catudazadhetyAha-Neyo nAmAdIyo, nAmaThavaNasiddhA kaNThA, vyatiriktaM dravyasiddhamAha-davvasiddho siddhodaNa icAdi, tasya tena guNena | niSThitatvAt / / gatAstrayo bhedAH / 'kamme tyAdi dvAragAthA / 'kmm'mityaadi|| jamaNAyariovaesajaM kisivANijAdi sAtisayatve-2 | nAsAdhAraNaM taM kamma, yattvanyathA sAcAryakaM ghaTalohakArAdibhedaM sAtizayaM tacchilpam / karmaNi prayogamAha-'jo' ityAdi / yaH pumAn sarvakarmakuzalaH athavA yo yatra supariniSThito bhavati sa karmasiddhaH, tatra prakarSaprAptatvAt sahyagirisiddhakavat / dAraM / 'jo' ityAdi // zilpaprayogaH spaSTaH / dAraM / 'itthI'tyAdi / strInAmA vidyA, etaduktaM bhavati-yatra mantradevatA kUSmANDI anyA vA sA vidyA, puruSaparigRhIto hariNekameSyAdiparigRhIto mantraH, zeSaM spaSTaM, navaraM sAdhanarahitaH-paThitasiddhaH / udaahrnnpryogH-'vijaann'mityaadi|
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvAsa dasa cakkavaTTI vijAsiddho, kutaH 1, ityAha-vijANaM-mahArohiNyAdInAmadhipatitvAt , jassa vegAvi sijjheja mahAvijjA sa vijjA 4 buddhicatuSka koTyAcArya siddhaH, sAtizayatvAt , khapuTakSamAzramaNavat / dAraM / 'sAdhI tyAdi spaSTA // dAraM / 'savve'vI' tyAdi spaSTam / dAraM / sodAharaNa vRttI 'Agame tyAdi puvvaddhaM kaNThaM / dAraM / 'paure' tyAdi spaSTam // dAraM // 'jo' ityAdi pAdatrayaM spaSTaM / dAraM / 'abhiprAyaH | buddhiparyAyaH tayA siddhstthaahi||852|| 4 // 852 // * viulA vimalA suhumA jassa matI jo cauvvihAe vA / buddhIe saMpaNNo sa buddhisiddho imA saay|| uppattiyA veNaiyA, kammayA pAriNAmiyA / buddhI cauvvihA vuttA, paMcamA NovalabbhaI ||ni.938|| * putvamadiTThamassuyamaveiya takkhaNavisuddhagahiyatthA / avvAhayaphalavatI buddhI uppattiyA nAmaM // 4 nimitte atthasatthe ya lehe gaNie ya kUva asse ya / gaddabha lakkhaNa gaMThI agade gaNiyA yarahiye y|| - puTiva adiTThamasuyaM apariNAyaM khaNami ttthev| saMsayarahiya visuddhA gahiyatthA avagayatthatti // 3619 // phalamegaMtiyamabvAyaM na vA dUsiyaM jamaNNeNa / ihaparalogagayaM vA jIse avvAhayaphalA sA // 3620 // bharahasilapaNiyarukkhe khuddddgpddsrddkaayuccaare|gyghynngolkhNbhe khuDugamaggitthi patiputte ni.941|| | bharahasilameMDhakukkuDatilavAlugahatthiagaDavaNasaMDe / pAyasa atiyApatte khADahilA paMca piyaro y||942|| | mahusitthamuddiyaMke ya NANate bhikkhuceddgnnihaanne| sikkhA ya atthasatthe icchA ya mahaM sayasahasse // 943 // hai| +
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRcau // 853 // bharanittharaNasamatthA tivaggasuttatthagahiyapeyAlA / ubhayologaphalavaI viNayasamutthA havai buddhI / ni. 944 // karja bharotti garuyaM nittharaNaM jaM tayaMtagamaNaM tu / dhammAdao tivaggo ahaba hu logAdayo tiNi // 3626 // tassAgamasuttatthovaladdhasAratti gahiyapeyAlA / ihaparalogag2aobhayaphalabhAvAo phalavaiti // 3627|| sIyA sADI dIhaM ca taNaM avasavvayaM ca koMcassa / Nevvodaye ya goNe ghoDagapaDaNaM ca rukkhAo // 945 // jo NicavAvAro taM kammaM hoi sippamiyaraM vA / jA tadaNusArao hoi jA ya kAleNa bahueNaM // 3630 // uvaogaTTisArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukAraphalavatI kammasamutthA havai buddhI // ni. 946 // ogo'bhiniveso maNaso sAro ya kammasanbhAo / kammo nizcanbhAso kammapasaMgo hi tappa bhavo // 3632 // parigholaNaM viyAro vinnAso vA tadaNNahA bahuhA / sAhukayaM suhRtti ya sAhukAro pasaMsanti // 3633 // cittovaogadANA hi diTThasArati diTThaparamatthA / kammappasaMgaparigholaNehiM suviyAravitthiNNA || 3634|| vihito saMsaM suddha kayaM sAhukArao ahavA / sesaMpi phalaM teNa u tIse tapphalavatI to sA / / 3635 / / defore karie koliyaDove ya mutti ghaya pavae / tuSNAgavaDaI pUie aghaDa cittakAre ya // ni. 947 // jAdI kAlapuvAvara ciMtaNao bhave sayaM maNasA / egaggassa tato jA saMjAyati jA ya kajjANaM / / 3637 / / aNumA udita sAhiyA vayavivakkapariNAmA / hiyanisseyasa phalavaI buddhI pariNAmiyA nAmaM // 948 // xxxxx buddhi catuSkaM sodAharaNaM // 853 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 854 // 4-% / iha liMgiyamaNumANaM saparappaJcAyagaM mayaM nANaM / utti kArago jo kuMbhAdINaM va piMDAI // 3639 // hottha lakkhaNaM vA'NumANamiha vayaNalakkhaNo heU / aNubhANaheu bhedo saparappaccAyaNakao vA // 3640 // diTThanto ya nidarisaNaM sAhammetaravihANao tehiM / sajjha sAheti taI vayapariNAme ya pAeNaM // 3641 // sA hoti teNa vA pAriNAmigI hiyaphalaM iha pare ya / nIsesaM ca sivasuhaM tIse tapphalavatI to sA // 3642 // // abhae seTThikumAre devI udioyae havai raayaa| sAhU ya nandisaNe dhaNadatte sAvaga amacce // ni. 949 // khamae amaccaputte cANakke caiva thUlabhadde ya / NAsikasuMdariNaMde vaire pariNAmiyA buddhI // 950 // calaNAhaNaAmaNDe maNIya sappe ya khaggathUbhiMde / pariNAmiyabuddhIe evadiyA hoMtudAharaNA ||ni. 951 // Na kilammai jo tavasA so tavasiddho daDhappahArivva / so kammakkhayasiddho jo savvakkhINakammaMso // 'vilA' ityAdi / vipulA vistAravatI, ekapadenAnekapadAnusAriNI, 'vimalA' saMzayaviparyayAnadhyavasAyavarjanI 'sUkSmA' sUkSmavyavahitaprakRSTavastuvizeSavyavasAya svabhAvA, athavA 'jo' ityAdyuttaragAthAsambandhaH / ' uppattI' tyAdi // ' utpattIe' ityAdi, jA uppattIe cciya uppaJjati sA buddhI uppattiyA nAmaM, evaMlakSaNetyoghArthaH, yA utpattimAtrA devotpadyate, anabhimatapratiSedhamAha-na zAstravyApArAt na karmAbhyAsAt nAnumAnAdibhiH kSayopazamAdutpatterakAraNamanyAyyamiti cenna, tasya sakalabuddhisAdhAraNatvenAntaraGgatvato'vivakSitatvAt, punarapi vyavacchedArthamAha-na cireNa yeti naiva ciraNotpadyate, kintu vivakSitapadArthAnubhUtyanantarameva, tathA buddhicatuSkaM sodAharaNaM // 854 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva hai na vAhataphalA ya jA ya utpatteruttarakAlaM naiva vyAhataphalA-vandhyaphalA sA ca buddhirautpattikI nAma, naitAvadeva lakSaNaM, kintu 'pubve-13 buddhicatuSkaM koTyAcArya | tyAdi pUrva buddhayutpAdAdadRSTa:-anavadhAritaH svayaM, tathA pUrvamazrutaH anyataH, aveditaH pUrva manasA'pyanAlocitaH, kintu tasminneva 6 vRttI kSaNe vizuddho-yathA'vasthitaH gRhItaH-avabuddho'rthaH karttavyatayA na karttavyatA veti vigrahaH // tathA cAha bhASyakAra:-pusvimityAdi sagarbhA gatArthA / / avvAhataphalavatItyetadAha-'phala'mityAdi / phalamaikAntikaM yasyAH, kimuktaM bhavatItyAha-'avyAhataM' niya-13 // 855 // mabhAvi, niyamabhAvyapyanyenApAkriyate ata Aha-naiva yadanyena dRSitaM buddhayantareNa, kathAnakAni tu muulaavshykttiikaatH|| vinayaH // 855 // prayojanaM vinayena yA nivRttA pradhAnA vA vainayikI, tAmAha-'viNao'ityAdi // viNao gurUvasevA-guruzuzrUSA gurUvadesiyaM vA satthaM viNao, vinayahetutvAt , tataH kimityata Aha-tato ciMtayaMtassa jA jAyati tadanusArato vA sA vainayikI / / tathA ca lakSa| NasUtram-'bhare'tyAdi // ihAtiguru kArya durnivahatvAdbhara iva bharastannistaraNe samarthA bharanistaraNasamarthA, trayo vargAstrivargA iti loka rUDhedharmArthakAmAH, tadarjanaparopAyapratipAdananibandhaH sUtraM, tadanvAkhyAnaM tvarthaH peyAla-pramANaM sAraH trivargasUtrArthayorgRhItaM pramANaM | sAro vA yayA sA tathAvidhA, athavA trivargaH trailokyaM, Aha-nandyadhyayane zrutAnizritA''bhinibodhikAdhikAre autpattikyAdibuddhica. | tuSTayopanyAsaH, trivargasUtrArthagRhItasAratve ca satyazrutanizritatvaM virudhyate, na hi zrutAbhyAsamantareNa trivargasUtrArthagRhItasAratvaM saMbha| vati, ucyate, iha prAyovRttimaGgIkRtyAzrutanizritatvamuktaM, ataH svalpazrutanizritabhAve'pyadoSa iti / aihikAmuSmikaphalavatI vinayodbhavA | | bhavati buddhiH / udAharaNairanugrahArtha svruupm-'nimitte'ityaadi| karmajAmAha-'jo'ityAdi // yo nityavyApArastatkarmocyate, tacca, zilpaM | 8|| itaradvA zilpamastu, yA tadanusArataH-tadabhyAsabalAdbhavati, yA ca kAlena bahunA tadevAbhyasyato bhavati sA karmajA // tasyA lakSaNasU karmajAmAha-'jo'ityAdi / yo nityamikaphalavatI vinayodbhavA / ' yA tadanusArataH tadabhyAsabalAdbhavati,
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAva0 tram-'uva'ityAdi / upayojanamupayogaH-vivakSite karmaNi manaso'bhinivezaH sAra:-tasyaiva karmaNaH paramArthaH, upayogena dRSTaH sAro buddhicatuSkaM koTyAcArya yayeti2, abhinivezopalabdhaparamArthetyarthaH, karmaNi prasaGgaH karmaprasaGgaH-abhyAsaH parigholanaM-vicAraH karmaprasaGgaparigholanAbhyAM vizAlA, sodAharaNaM abhyAsavicAravistIrNeti bhAvaH, sAdhu kRtaM-suSTu kRtamiti vidvadbhyaH prazaMsA sAdhukAraH tena phalavatI2, sAdhukAreNa vA phalaM zeSaM | yasyAH sA tathA, karmodbhavaiva buddhiH / 'heranie'tyAdi TIkodAharaNAni // pAriNAmikImAha-'aNu'ityAdi / anumAnahetudRSTAntaiH // 856 // // 856 // sAdhyamartha sAdhayatIti anumAnahetudRSTAntasAdhikA, iha liGgajJAnamanumAnaM, svArthamityarthaH, tatpratipAdakaM vaco hetuH, parArthamityarthaH, athavA jJApakamanumAna kArako hetuH, dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAntaH / Aha-anumAnagrahaNAdeva dRSTAntasya gatatvAdalamupanyAsena, na, anumAnasya tatvata ekalakSaNatvAt , uktazca-"anyathA'nupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? / nAnyathA'nupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? | // 1 // ' sAdhyopamAbhUtastu dRSTAntaH, uktazca-"yaH sAdhyasyopamAbhUtaH, sa dRSTAnta iti (dRSTAntaH seti) kathyate" kAlakRto dehAvasthAvizeSo vaya ityucyate tadvipAkena pariNAmaH-puSTatA yasyAH sA tathAvidhA, hitaM-abhyudayastatkAraNaM vA niHzreyaso-mokSastanniba ndhanaM vA hitaniHzreyasAbhyAM phalavatI buddhiH pAriNAmikI nAmeti // ihe tyAdi / / iha laiGgikaM svaparapratyAyakaM jJAnamanumAnaM mataM, * hetustu yaH kArakaH padArthaH kumbhAdInAmiva mRtpiNDa iti // 'hojja'ityAdi prAguttarAddhaM saMbadhyate, tacca spaSTaM, vA'thavArthaH, ihArthalakSaNa| mevAnumAna-trividhaH svAtmanyantarjalpaH agniratra dhUmAt mahAnasavat , 'vayaNalakkhaNo heu'tti hetustu parapratipattinibandhano vaca-2 nalakSaNaH, pakSadharmatvaM sapakSe sattvaM vipakSAdvathAvRttiriti // 'diha'mityAdi // dRSTAnto nidarzanaM, sa ca sAdharmyavaidharmyabhedAd dvedhA 'tehiM'ti anumAnahetudRSTAntaiH sAdhayatItyasAviti samAsaH, 'vayavivakkapariNAmA' ityetadAha-vayapariNAme ya pAeNaM sA hoti, yata mArakara SAMRAA-%ESAKA
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudghAtavicAra: vRttau CARDOISRO // 857 // evamato'nena ca kAraNena paarinnaamikii|| 'sA hoItyAdi spaSTam / / 'abhaye'tyAdi // 'na kilammatI'tyAdi // yaH sacastapasA vizeSAvara koTyAcArya bAhyAbhyantareNa na klAmyati sa tapaHsiddhaH aglAnitvAd dRDhamahArivat / dAraM / tathA sa karmakSayasiddho yasya sarve karmAzAH kSINA iti / / sAmprataM karmakSayasiddhameva prapaJcato niruktavidhinA nirUpayannAha dIhakAlarayaM jaM tu, kamma sesiyamaTThahA / siyaM dhaMtetti siddhassa, siddhattamuvajAyai ||ni.953|| // 857 // nAUNa veyaNijjaM aibahuyaM AugaM ca thovAgaM / gaMtUNa samugghAyaM khavei kammaM niravasesaM // 3648 // daMDa kavADe maMthaMtare ya sAharaNayA sriirtthe| bhAsAjoganirohe selesI sijmaNA ceva // 3649 // jaha ullA sADIyA AsuM sukkA virelliyA sNtii| taha kammalahuyasamae vacaMti jiNA samugghAyaM // 3650 // saMtANao aNAI dIho ThiikAla eva bNdhaao| jIvANuraMjaNAo rayatti jogotti suhumo vA // 3651 // so jassa dIhakAlo kammaM taM dIhakAlarayamuttaM / aidIhakAlaraMjaNamahavA ceTTAvisesatthaM // 3652 // jaM kammati tusaddo visesaNe pUraNe'havA jIvo / jaMtutti tassa janto kambha se jaM siyaM baddhaM // 3653 // ahavA se siyamasiyaM gahiyaM vattamaisaMsiliTuM vaa| jaM vA visesiyamaTThahatti svayasesiyaM vatti // 3654 // neruttio siyaM dhaMtamassa jIvassa malo vva lohassa / iya siddhasseya sao siddhattaM sijjhaNAsamae // 3655 // uvajAyaitti vavahAradesaNamabhAvayAniseho vA / pajjAyaMtaravigame tappajjAyaMtaraM siddho // 3656 // 'dIhe tyAdi / dIrghaH santAnApekSayA'nAditvAt sthitibandhakAlo yasya taddIrghakAlaM, nisarganirmalajIvAnurajanAca rajaH kamaiMva RENA
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudghAta| vicAraH vizeSAva koTyAcArya vRttI // 858 // // 88 ROEARCHASE bhaNyate, tatazca samAnAdhikaraNaH, yacchabda uddezavacanaH sarvanAmatvAt, tatazca 'jaM kammati yatkamaivaMvidhaM, turiti bhavyakarmavizeSaNArthaH, abhavyakarmaNaH sarvathA dhmAtatvAsambhavAt, 'sesiyaMti zeSaM kRtaM zeSitaM, kimuktaM bhavati ?-sthityAdibhiH prabhUtaM sat sthitisaMkhyAnubhAvApekSayevAnA(mevA)bhogataH saddarzanajJAnacaraNAdyupAyataH zeSa-alpaM kRtamityarthaH, prAkkibhRtaM sat pazcAccheSitamityata Aha-'aTTahA siyaMti 'aSTadhA' aSTaprakAraM jJAnAvaraNAdibhedena sitaM-baddhaM yattadonityAbhisambandhAt taM kamma sesiyaM aTTahA siyaM dhaMtanti, dhmAzabdAgnisaMyogayoritivacanAd dhyAnAnalena dagdhaM mahAgninA lohamalavadasyeti siddhaH 'iti'tti 'iti' evaM karmadahanAnantaraM siddhasyaiva sataH kimityata Aha-siddhatvamupajAyate, nAsiddhasya, 'bhavyajIvo na siddhayatIti vacanAta, upajAyata ityapi, tadAtmanaH sataH svAbhAvikameva sattadAvirbhavatIti, yattacyate-upajAyata iti tallokikavAcoyuktayA, vyavahAreNetyarthaH, athavA siddhasya siddhatvamupajAyata iti ko'rthaH ?, siddhasya siddhatvamupajAyate bhAvarUpaM bhavati, na tu vidhyAtapadIpopamaM tasya taditi vyavacchedArtho'yamityarthaH, | yadAhureke 'dIpo yathe'tyAdi, 'jIvastathetyAdi, evaMvidhasiddhatvabhAve ca dIkSAprayAsavaiyaya, tanniranvayakSaNabhaGgasya cAyujyamAnatvAt | pradIpadRSTAntasyApyasiddhatvAt , asiddhatvaM ca bhAsvarapudgalAnAM tAmasabhAvapariNateriti, athavA rayo-vegazceSTA anubhavaH phalamityanarthAntaraM, tatazca bahuvrIhiH, dIrghakAlaH rayo'syeti dIrghakAlarayaM, santAnopabhogyatvAt , 'jaM tu kammati yadbhavyakarma 'sesiyaMti zleSitamatisaMzliSTaM lezyAnubhAvAt , zeSaM prAgvat / athavA dIrghakAlaraja ityatra raja iva rajaH sUkSmatvAt snehabandhanayogyatvAdvA, punaH sa eva samAnAdhikaraNaH 'jaM tu kamma'nti atra yadbhavyakarmeti naivaM vyAkhyA, kiM kAraNaM ?, sAkSAtkarmAbhidhAnena sarvanAmno nirarthakatvAt | | prakaraNAdeva ca bhavyasya gamyamAnatvAt, abhavyasya ca siddhatvAnupapatteH, tatazca-'jantukamme ti evaM vyAkhyAyate-jantuH-jIvastasya | SACROSASSASSA
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcAya samudghAtavicAra: vRttI // 859 // // 859 // karma jantukarma, tadanena samAsapadenAbaddhakarmavyavacchedamAha, tacca 'se' asya jantorasitamiti kRSNamazubhamatisaMsArAnubandhitvAd, evaM vidhasya ca kSayaH zreyAniti, na tu zubhasya, svarUpasyeveti bhAvanA / 'aTThadhA siya' mityAdi pUrvavadeva, prathamavyAkhyApakSamadhikRtya sambandhaH, Aha-tatkarma zeSaM tasya samasthiti vA syAdasamasthiti vA ?, na tAvatsamasthiti, viSamanibandhanatvAt , nApyasamasthiti caramasamaye yugapatkSayAsambhavAditi, etadayuktaM, ubhayathA'pyadoSAt , tathAhi-viSamanivandhanatve satyapi vicitrakSayasaMbhavAt kAlataH samasthititvAvirodha eva, caramapakSe'pi samudghAtagamanena samasthitikaraNabhAvAdadoSaH, na caitatvamanISikayocyata iti, Aha ca'nAUNe' tyAdi // jJAtvA' kevalenAvagamya 'vedanIya' vedanIyakarma 'atibahu' zeSabhavopagrAhikarmatrayApekSayAtibhUri tathA AyuSkaM ca bhavasthitihetuH 'atistokaM' atisvalpaM, jJAtveti vartate, atrAntare sa kevalI 'gantUNa' yAtvA, ke ?-'samudghAtaM' samyak-apunarbhAvena ut-prAbalyena ghAto vinAza iti samudghAtaH, karmavazAdityarthaH taM, kiM karotItyata Aha-kSapayati karma niravazeSa, zailezyavasthAkSapaNAdhikamiti vAkyazeSaH, asya ca kakhagaghaDakAlalakSaNatvenAvivakSitatvAt nikhazeSamityuktaM, Aha-kasmAdasAvatibahuvedanIyaM jAnAti AyuSkaM tu stokaM jAnAti yenocyate-'NAUNa veyaNijja'mityAdi, nanu viparyayo'pyastu, ucyate, vedanIyasya sarvakarmabhyo bandhakAlabahutvAt phalakAlapAbhUtyaM kevalino'pi tadvandhakatvAd, AyuSkasya tvalpabandhakAlatvAdubhayorapi jJApakaM 'jAva NaM ayaM jIve eyati jAva No uNa abandhae' pajyAstu vyAcakSate-'nAUNa veyaNija' mityevamAdi // atha samudghAtAdividhipratipAdanArthamAha-'daNDe' tyAdi prasiddha, 'bhAsa'tti uparatasamudghAtaH ekavyAkaraNAdi kuryAt , anenaitadAha-vyApArAntara| mapi kuryAd, ata evoktamuparatasamudghAto vA paccappiNejA, athavA 'bhAsAjoganiroha selesitti madhyagrahaNametat, tatazca-zaktirUpa
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI // 860 // SAALA manoyogavAgyogakAyayoganirodhe sati zailezyucyate, tataH kakhagaghaDoccAraNakAlapramANazailezyavasthottarakAlaM sidhyati, anantaragAtho samudghAtapanyastasamudghAtamAtrApekSaH sambandhaH // Aha-samudghAtagatAnAM viziSTakarmakSayo bhavatIti kAtropapattiriti, ucyate, prayatnavizeSaH, vicAra: | kiM nidarzanamityata Aha-'jahe tyAdi // yathetyudAharaNopanyAsaH ArdrA zATikA, jaleneti gamyate, Azu-avAya 'zuSyati' zoSamupayAti 'virellitA' vistAritA satI-bhavantIti, tathA'trApi prayatnavizeSAtkarmodakamadhikRtya jIvapaTaH zuSyatIti zeSaH, 3 // 860 // yatazcaivamataH karmalaghutAsamaye vedanIyaprAbhUtye satyAyuSaH stokakAle antarmuhUrtamAtre AyuSi tiSThati satIti bhAvanA, kimata Aha'vrajanti' gacchanti 'jinAH' kevalinaH 'samudghAtaM' prAgnirUpitazabdArthamiti, athavA karmabhilaghutA, kasya ?-jIvasya, tasyAH samaya:-kAlastasmin / 'saMtANao' ityAdyarthapadagAthA // 'so' ityAdi gAthAI samAsaH, athavA dIhakAlaraMjaNaM rayo'nubhava iti ceSTAvizeSArtha, 'dIhakAlaraya' miti vyAkhyAtam // 'ja' mityAdi // 'jaM kammati yadevaMvidhaM karma 'tuH' bhAvitArthaH athavA pUraNArthaH, bhavyakarmaNaH prakramAvasIyamAnatvAt / 'ahave tyAdi / athavA janturiti jIvaH tassa jantoH kammaM se jaMti tatazca se tasya jantoryakarma 'sitaM'ti mUlagranthaH, asya vyAkhyAbaddhaM 'adhave' tyAdi, seti ekAdazamakSaraM, tatazca 'se' tasya jantoH dIrghakAlarayaM| karma 'sitaMti mUlagranthasya dvAdazatrayodaze akSare sandhAvakAramutprekSya vyAkhyAnamAha-asitaM kRSNalezyApariNAmavazenAndhakAratvAta, athavA na sandhAvakAraH, kiM tarhi 1, sitamevetyasyAnyathA vyAkhyAmAha bhASyakAra:-'sitaM'ti 'SiG bandhane' iti, tatazca gRhItaM vyApta ca / athavA 'dIhakAlarayaM jantukamma sesiya'ti 'zliSa zleSaNa' iti zlaSitaM, ata eva bhASyakAraH 'atisaMsiliTuM vA jaMvA ityAdi,8 yadvA athavetyarthaH 'dIhakAlarayaM jantukamma sesiyamahaha'tti 'ziSa asarvopayoga' iti, aSTadhA bhinnamaSTaprakAramitiyAvat, paryante sandhiH
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI karmasamIkaraNaM // 861 // // 86 // prayogeNa, 'asitaM'ti kRSNaM khayasesiyaM vatti, dIhakAlarayaM jaMtukammaM prAgaSTayA sitaM pazcAjjJAnAdibhiH kSayaM kRtvA 'sesiyati zeSa kRtaM zeSa(Sita)tad dhmAtamasyeti siddhaH, sitadhvaMsitvAtsiddha ityarthaH / tathA cAha-'neruttioM ityAdi gatArthA / / 'ititti iti karmadahanAnantaraM 'sijjhaNAsamae siddhassa sato siddhatvaM, NAsiddhassa, 'bhavyajIvo na sidhyatIti vacanAt / uvajAyatIti vyAcikhyAsurAha| 'uva' ityAdi // upajAyata iti vyavahAradarzanaM laukikavAcoyuktyA, paramArthatastu tasya tadAtmanaH satastadAvirbhavatIti, athavA vyavacchedArthametad, Aha ca-abhAvatAniSedhArthamupajAyata ityuktaM bhagavatA niyuktikRtA, tathAhi-jIvaH saMsAriparyAyamAtranivRttau siddha ucyate, siddhaparyAyopetatvAt jyotiHpudgalA iva, tadanenAdyagAthA vyaakhyaataa|| athottaragAthA'bhisambandhanArthamAha sUrizcodanadvAreNa kammacaukaM kamaso samaMti khayamei tassa bhaNiyammi | samayaMti kae bhAsai kttotullttiiiniymo1||3657|| kaha va apunnahiiyaM khaveu ? katto va tssmiikrnnN?| kayanAsAibhayAu to tassa kmmkkho'jutto||3658 bhaNNai kammakhayammI jayAurAIeN tassa niddhejaa|to kahamacchausa bhave ? sijjhau va kahaM skmmNso||3659 tamhA tullahiIyaM kammacaukkaM sabhAvaojassa / so akayasamugghAo sijjhai jugavaM khaveUNaM // 3560 // jassa puNa thovamAuM haveja sesaM tiyaM ca bahutarayaM / taM teNa samIkurue gaMtUNa jiNo samugghAyaM // 3661 // kayanAsAividhAo kao purA jaha ya naannkiriyaahiN|kmmss kIrai khaona cedamokkhAdaodosA // 3662 / asamadviINa niamo ko thovaM AuyaM na sesaMti? / pariNAmasabhAvAo addhavabaMdho va tasseva // 3663 // visamaM sa karei samaM samohao baMdhaNehiM ThiIe ya / kammaddavvAiM baMdhaNAI kAlo ThiI tesiM // 3664 // DOCOLORAKASAROGRESCHOCHEMONS
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 vizeSAva koTyAcArya vRttI karmasamIkaraNaM // 862 // // 862 // AuyasamayasamAe guNaseDhIe tadasaMkhaguNiyAe / puvaraiyaM khavehii jaha selesIeN paisamayaM // 3665 // kammalahuyAe~ samao bhinnamuhuttAvasesao kAlo / anne jahannameyaM chammAsukkosamicchati // 3666 // taM no'NantaraselesivayaNao jaM ca pADiherANaM / paJcappaNameva sue iharA gahaNaMpi hojAhi // 3667 // tatthAuyasesAhiyakammasamugghAyaNaM samugdhAo / taM gantumaNo puvvaM AvajjIkaraNamanbhei // 3668 // AvajaNamuvaogo vAvAro vA tadatthamAIe / aMtomuhuttametaM kAuM kurue samugghAyaM // 3669 // uddhAhAyayalogantagAmiNaM so sadehavikkhaMbhaM / paDhamasamayammi daNDaM karei biiyammi ya kavADaM // 3670 // taiyasamayammi manthaM cautthae logapUraNaM kunni| paDilomaM sAharaNaM kAuM to hoi dehattho // 3671 / / na kira samugdhAyagao maNavaijogappaoyaNaM kuNai / orAliyajogaM puNa jujai paDhamaTThame sme||3672|| ubhayavvAvArAo tammIsaMbIyachaTThasattamae / ticautthapaMcame kammayaM tu tmmttcetttthaao||3673|| viNivattasamugdhAo tinnivi joe jiNo pauMjeja / saccamasaccAmosaM ca so maNaM taha vaIjogaM // 3674 / / orAliyakAoga gamaNAI pADihAriyANaM vA / paJcappaNaM karejA joganirohaM tao kurue // 3675 // 'kamma' ityAdi / 'tasya' kevalinaH 'karmacatuSTayaM vedanIyanAmagotrAyurlakSaNaM, kiM- 'kramazaH' krameNa kSayameti uta 4'samaM' yugapat, 'iti' evaM bhaNite codakena gururuttaramAha-'samayaM samakaM yugapattadasya kSayameti, na tu kramazaH, 'itikate'tti ityevaM& kRte sUriNA pakSe punarapi codakaH 'bhASate' codayati-'kutaH kasmAt tulyasthitiniyamaH karmacatuSTayasya ?, naivetyarthaH, viSamanivandhana -% USA
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 863 // tvAt / codaka evAha - 'kaha ve'tyAdi // kathaM vA sa kevalI vedanIyanAmagotratrayamapUrNasthiti 'kSapayatu' hrasvIkarotu ? AyuSkAnurodhena kRtanAzaprasaGgAt, kRtanAzazvAdhikakhaNDanAt, kuto vA tasya AyuvastaiH saha samIkaraNaM 1, akRtAbhyAgamaprasaGgAt, akRtAbhyAgamaprasaGgazca nyUna saMvarddhanAt, ata evAha- kRtanAzAdibhayAt, to tassa kevalinaH krameNa tatkSayo yuktaH, pUrvamAyuSaH pacAditareSAmiti pUrvapakSa: // athedAnIM paramatamevAGgIkRtya duSaNamAha-' bhaNNatI' tyAdi / uktena prakAreNa karmakSaya iSyamANe bhavopagrAhi karmacatuSTayasya yadyAyurAdAveva tasya niSThAM yAyAt tataH sa kathamAstAM 'bhave' saMsAre 1, Ayuvo'nupAttatvAt sidhyati cedAha - sidhyatAM vA'sau kathaM ?, sakarmAzatvAt // athedAnIM siddhAntasthitipradarzanena paraprayuktasakaladUSaNaparihArArthaM gAthAtrayamAha - ' tamhA' ityAdi / 'jasse'tyAdi // 'kata' ityAdi // prathamA suprasiddhatvAtsugamA, dvitIyA'pi sugamA, navaraM zeSaM trayaM subahu pUrvopAttayorapi grahaNA, uktazca"nAmagotrayoviMzatiH sAgaropamakoTAkoTathaH, itarasya tu triMzat, AyuSkasya tu trayastriMzatsAgaropamamAtramutkRSTato'pi " kRtanAzAkRtAbhyAgamadopavighAtazca purA - pUrvaM kRto'smAbhirbhasmakavyAdhimadudAharaNAt neha pratanyate / tathA yathA ca jJAnakriyAbhyAM karmaNaH kSayaH kriyate tathA'pyuktaM, na cedevaM tato'mokSAdayo doSAH syurityato 'NAUNe' tyAdi gAthA'rthato vyAkhyAtA / Aha'asa' ityAdi / vedanIyAyuSorasamasthititve ko niyamo yaduta thovaM AuyaM, na sesaM vedanIyAdi, yenaivaM nocyate- 'nAUNa AuyaM ati bahuya' mityevamAdi, ucyate, pariNAmasvabhAvAt, tathAhi - itthaMbhUta eva pariNAmo yenAyurvedanIyAdeH samaM vA bhavati nyUnaM vA, na tu vedanIyAdi tato nyUnaM, ko'tra dRSTAntaH 1 ityAha-yathA tasyaivAyuSaH sa khalvadhruvabandhaH pariNAmasvAbhAvyAt // athedAnIM samudghAtavidhimAha - 'visama' mityAdi // 'sa samohato' sa kevalI samudghAtaM gacchan viSamaM samuddhAti karmacatuSTayaM zeSaM 'samaM karoti' tulyaM karmasamI karaNaM // 863 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM dA vRttI vizeSAvATa racayati, kathamityata Aha-vadhyata ebhiriti bandhanAni-karmadravyANi tiryagvinyAsakalpitAni, sthityA cordhvalakSaNayA, Aha-kathaM || karmasamIkoTyAcArya punarantarmuhUrttAyuSkatvAt kevalI zailezyavasthAkSapyaM vedanIyAditrayaM racayatItyucyate-'Auya' ityAdi / 'guNazreNyA uttarAdharya karaNaM rUpayA, kiMviziSTayA ?-tasmAttasmAd bandhanAdasaMkhyeyaguNA tadasaMkhyeyaguNA tayA, etaduktaM bhavati-prathamabandhanebhyo dvitIyAnyasaMkhyeya guNAnItyevamAdikayA, kiM tulyayetyAha-'AuyasamayasamAe' yAvanta AyuSkasamayAstiSThanti taavtkaalsthityaa-taavtkaalkss||864|| // 864 // | pyayA guNazreNyA tAnyasau racayati, iha ca prathamasamaya AyuSkadravyANi bahUni kSapyante itaratrayadravyANi tu stokAni, evaM pratisamaya| mAyuH stokIbhavati itaratrayadravyANi tu vardhante tAvadyAvadAyuSo grAsamAtramitareSAM tvatimahAn grAsa iti viparyaya ityarthaH, evaM 4 karmatraye pubbaraiyaM khavehiti jaha selesIya patisamayaM tathoktaM, yaduktaM 'ataH karmalahuyasamayetti, etadAha-'kamme'tyAdi // karmabhirla ghutA karmalaghutA-jIvasyAtyantazlAghyAvasthA, sA ca samudghAtAnantarabhAvinIti bhAvini bhUtavadupacAra itikRtvA anAgate samudghAte | karmalaghutoktA tasyAH kAlaH karmalaghutAsamayaH sa bhinnamuhUrtAvazeSaH, ajaghanyotkRSTa iti zeSaH, anye tu vyAkhyAtAra enaM jaghanyami| cchanti, utkRSTaM tu chammAsamicchanti, tannivArayannAha-'taM no'ityAdi // tanna, AgamaviruddhatvAt , Agamavirodhazca anantarasele-18 sivayaNato samugghAtANataraM selesiM paDivAi, yasmAcca zrute uparatasamudghAtasya kevalinaH phalakAdInAM pratyarpaNamevAbhyadhAyi sUtrakAraNa, itarathA tanmatena grahaNamapi syAt phalakAdInAM, yatazca pradezAntare'pyuktaM 'bhavatthakevaliaNAhArayassa antaraM antomuhattaM // samudghAtazabdArthamAha-'tatthe' tyAdi // AyuSkasya zeSANi yAni karmANi teSAmekIbhAvenApunaHkaraNatayA ghAtana samudghAtaH taM gantumanAH kevalI prathamaM tAvadAvarjIkaraNamabhyeti / tallakSaNaM cedam-'AvajaNa' mityAdi // AvarjanamAvarjaH upayogo-mayA'dhunedaM CACREASECRECE
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva. kovyAcArya vRttau 1865 // kartavyamiti, vyApAro vA, ata:-'tadartha samudghAtagamanArthamasAvantarmuhUrsamAtraM kAlaM taM kRtvA pazcAt kurute samudghAtam / kathamityata yoganirodhaH Aha-'uddhA ityAdi gAthAdvayaM suprasiddham / atha samudghAtagatasya yogavyApArazcintyate, sa ca trividhaH, tatra-'na kire'tyAdi pUrvAdha, 4 zailezI ca yuktiniSprayojanatvAtkaraNAbhAvAcca, tRtIyavizeSamadhikRtyAha-'orAle' tyAdi spaSTam / 'ubhaya' ityAdi / / tathA ubhayavyApArAt ubhayavyApAraniyamAt 'ta' audArikakAyayogaM mizraM kArmagakAyayogena prayute, kadetyAha-dvitIye SaSThe saptame ca dvitIyasaptamayoH // 865 // kapATakSepa(mathikSetra pravezamApAdayataH SaSThe tu manthAnopasaMjihIrSoraudArikazarIratadvahiHkArmaNayorvIryaparispandanAt , tricaturthapaJcame tu kArmaNakAyavyApAraprayoktaiva bhavati, tanmAtraceSTanAt, iha ca tritaye'nAhArakaH kArmaNakAyavyApArAt , SaSThe tvAhAraka audArikakAyayogavyApArasadbhAvAdapi // viNI'tyAdi, vinivRttasamudghAtastu sa jinastrInapi yogAn prayuMjIta, kathamityAha-'sacami'tyAdi, kaNThaM / tathA 'orAlie'tyAdi, pAdatrayaM sugamaM // evaM yad yadIyaM gRhItaM tadarpaNaM, gRhItatvAt tato yoganirodhaM karoti, mokSavidhAtitvAt mithyAdarzanavat // kathaM mokSavighAtitvamityataH pRcchati kiM na sajogo sijjhai ? sa baMdhaheutti jaM sajogo ya / na samei paramasukaM sa nijarAkAraNaM jhANaM // 3676 // pajjattamettasannissa jattiyAiM jahannajogissa / hoti maNodavvAiM tavvAvAro ya jammatto // 3677 // tadasaMkhaguNavihINaM samae samae nirumbhamANo so / maNaso savvanirohaM kuNai asNkhejsmehiN||3678|| pajjattamettabiMdiyajahannavaijogapajjavA je u| tadasaMkhaguNavihINe samae samae nirumbhanto // 3679 // savvavaijogarohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tatto ya suhamapaNayassa paDhamasamaovavannassa // 3680 // RELAX
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ RA vRttI vizeSAva. jo kira jahannajogo tadasaMkhijaguNahINamekkakke / samae nirumbhamANo dehatibhAgaM ca muMcato // 3681 / / viyoganirodhaH kovyAcArya rumbhai sa kAyajogaM saMkhAIehiM ceva samaehiM / to kayajoganiroho selesIbhAvayAmei // 3682 / / zailezI ca seleso kila merU selesI hoi jA thaa'clyaa| houM va aseleso selesIhoi thirayAe // 3683 // ahavA selo vva isI selesI hoi so'tithiryaae| seva alesIhoI selesI hoya'lovAo // 3684 // // 866 // // 866 // sIlaM va samAhANaM nicchayao savvasaMvaro so y| tasseso sIleso selesIhoi tadavatthA // 3685 // hassakkharAI majjheNa jeNa kAleNa paMca bhnnnnNti| acchai selesigao tattiyamettaM tao kAlaM // 3686 / / 'kiM ne'tyAdi // ucyate-sa yasmAd bandhahetustatsahito na sidhyati tadyathA mithyAdarzanAdinA, yasmAcca sa sajogo na sameti 8 | paramazuklaM dhyAnaM nirjarAdikAraNamatyantAprakampa lezyA'tItaM, ato'sAvanuSTheyaH, kAraNakAraNatvAdahiMsAvat / nirodhakramamAha-'pajjatta' | | 'tadasaMkhe' tyAdi gAthAyugalaM suprasiddhatvAtsugamam / / 'pajjatta0' 'sabve' tyAdyapi gAthAyugalaM tathaiva / tathA-'jo kire' tyAdi, | dehavibhAgaM ca muzcanto dvayostribhAgayorAtmapradezAMzthopakSipan , kimityata Aha-bhatI'tyAdi // ruNaddhi sa kAyayogaM saMkhyAtItaireva * samayaistataH kRtayoganirodhaH san zailezIbhAvatAmeti / atra ca-'sele ityAdi / / zilAbhinivRttaH zilAnAM vA'yamiti zailasteSAmIzaH kA zailezo-meruH zailezasyeyaM sthiratAsAmyAt paramazukladhyAne vartamAnaH zailezImAnabhidhIyate, abhedopacArAt sa eva zailezI, tathA cAha puvvaddhaM gatArtha, etaduktaM bhavati-merurivAprakampo yasyAmavasthAyAM sA zailezyavasthA / 'hou' mityAdi, athavA pUrvamasthiratayA'zailezo hai bhUtvA pazcAtsthiratayaiva yasyAmavasthAyAM zailezAnukArIbhavati sa sA / 'ahave tyAdi / athavA selesI hoi-selesI bhannai pAieNa, S4- NCRECAUCRACTORSCOPE
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI zailezyAM dhyAna kSayazca / / 867 // // 86 // saMskRtena tu kathamityata Aha-so'tithiratAe selo vva isIti-sa RSiH sthiratayA zaila iva bhavati, 'sevetyAdi pacchaddhaM, vA'thavA selesI bhaNNai selesI hoi mAgadhadezIbhASayA se-so alesIbhavati tasyAmavasthAyAM, akAralopAt // athavA seleso, tathA cAha| 'sIla'mityAdi // athavA nizcayataH zIlaM-samAdhAnaM, sa ca sarvasaMvarastasyezaH zIlezaH, tataH kimityata Aha-'se' tasya zIlezasya | yA'vasthA sA zailezI avasthocyate / iha-'hasse' tyAdyakSarArUDho'rthaH / tathA taNurohAraMbhAo jhAyai suhamakiriyA'niyahi so| vucchinnakiriyamappaDivAiM selesikAlammi // 3687 // jhANaM maNoviseso tadabhAve tassa saMbhavo ktto| bhaNNai bhaNiya jhANaM, samae tivihevi karaNaMbhi // 3688 // sudaDhappayattavAvAraNaM niroho va vijamANANaM / jhANaM karaNANa mayaM na u cittanirohamettAgaM // 3689 / / hojana maNomayaM vAiyaM ca jhANaM jiNassa tdbhaave| kAyanirohapayattassa'bhAvabhiha ko nivArei 1 // 3690 / / jai chaumatthassa maNonirohamettappayattayaM jhANaM / kiha kAyajogarohappayattayaM hoina jiNassa? // 3691 // AhAbhAve maNaso chaumatthasseva taM na jhANaM se / aha tadabhAve'vi mayaM jhANaM taM kiM na suttassa? // 3692 // ahava maI suttassa hi na kAyarohappayattasambhAvo / evaM cintA'bhAve katto va tao jiNassAvi ? // 3693 // 3 hoja va kiMcimmattaM cittaM suttassa savvahA na jinne| jai suttassa na jhANaM jiNassa taM dUrayaraeNaM // 3695 / / juttaM jaM chaumatthassa karaNamettANusArinANassa / tadabhAvammi payattAbhAvo na jiNassa so jutto||3695|| chaumathassa maNomettavihiyajattassa jai mayaM jhANaM / kihataM na jiNassa mayaM ? kevalavihiyappayattassa // 3696 // MAHAKALS
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya zailezyAM dhyAnaM vRttI kSayazca // 868 // // 868 // puvappaogao'vi ya kammaviNijjaraNaheuo vAvi / sahatthabahuttAo taha jiNacaMdAgamAo ya // 3697 // ciMtAbhAve'vi sayA suhumovarayakiriyayAI bhannati / jIvovaogasabbhAvao bhavatthassa jhANAI // 3698 // jai amaNassavi jhANaM kevaliNo kIsataMna siddhassa ? bhaNNai jaMna payatto tassa jao na ya niroddhavvaM // 3699 // tadasaMkhejaguNAe guNaseDhIeN raiyaM purA kammaM / samae samae khaviyaM kamaso selesikAleNaM // 3700 // savvaM khavei taM puNa nillevaM kiMciduvarime samae / kiMcicca hoi carime selesIe ya taM vocchaM // 3701 / / maNuyagaijAitasabAyaraM ca pajjatta subhayamAejaM / annayaraveyaNijja narAumuccaM jaso nAmaM // 3702 // saMbhavao jiNanAmaM narANupuvI ya carimasamayammi / sesA jiNasaMtAo ducarimasamayammi nirseti // 3703 // 4 orAliyAhiM savvAhiM cayai vippajahaNAhiM jaM bhaNiyaM / nissesatayAna jahA desaccAraNa so puvvaM // 3704 // tassodaiyAIyA bhavattaM ca viNivattae samayaM / sammattanANadaMsaNasuhasiddhattAI mottUNaM // 3705 / / naNu saMtANo'NAdI paropparaM heuheubhAvA u| dehassa ya kammassa ya bhaNio bIyaMkurANaM va // 3706 // 'taNu' ityAdi / / so selesIkAlaMmi kimata Aha-tanuyogArambhAdArabhya dhyAyati sUkSmakriyAnivRttidhyAnaM, tathA sarvanirodhe tu lezyAtItaM paramazuklaM vyucchinnakriyamapratipAti dhyAyati, yadanantaraM nirvANamApnotyasAviti / evamukte satyAha-'jhANa'mityAdi / nanu ca dhyAna-manovizeSo 'dhyai cintAyA miti vacanAt, ataH 'tadabhAve' manasaH khalvabhAve 'tasya' dhyAnasya saMbhavaH kutaH 1, keva-18 | lina iti gamyate, zailezyavasthAyAM jinasya dhyAnaM nAsti avidyamAnamanastvAt asajJijIvavat , ucyate, AgamavirodhinI bhavataH
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ W vizeSAva0 pratijJA, amanaskasyApi kevalinaH zukladhyAnasamAmnAyAt , codaka uvAca-nanvetadeva pratiSidhyate amanaskasya dhyAna kevalino'pi zailezyAM kovyAcArya mA bhUt, 'dhyai cintAyA'mityavidyamAnArthatvAt asajJijIvavat , AcArya Aha-atrApyAgamavirodhinI pratijJA, tathA cAha bhaNyate- dhyAnaM vRttI | bhaNitaM dhyAnaM trividhe'pi karaNe kAyAdAvArSe 'bhaMgiyasuya'mityAdau, athavA avidyamAnArthatvAdityasiddho heturyataH paribhASA-'suda'- kSayazca | ityAdi // vijamANANaM karaNANaM kAyAdINaM sudaDhapayattavAvAraNaM nirodho vA dhyAnaM mataM-dhyAnasya lakSaNaM, avidymaanaarthtaa'siddhyrth||869|| // 869 // 8| mAha-na tu dhyai cintAyAmitikRtvA cittanirodhamAtramiti, yathA ca zailezyavasthAyAm-'hojjetyAdi / maNomayaM jhANaM vAiyaM vA | jhANaM jiNassa na hoja-mA bhRt tadabhAve, manye vA mayA, bhAve'vi kAyanirodhaprayatnakhabhAvamiha ko nivArayati yenAvidyamAnArthatA | saMcodyate iti / apica-yadIpyate, zeSa spaSTam // evaM sthite-'Ahe'tyAdi / Aha evaM na bhavati, tathAhi-tatkAyAtmakaM na dhyAna 'se' tasya zailezyavasthAbhAjaH kevalinaH, 'abhAve maNasoti mano'bhAve, mA bhUt dhyAnArthatvAt 'chaumatthasseva' asajJi-18 | jIvasyeva, bAdhAmAha-atha tasya tatkAyikaM dhyAnaM 'tadabhAve'pi' manaso'bhAve'pi mataM, tataH kiM na suptasyApi kAyAtmakaM dhyAnamipyate ?, avidyamAnArthatvAtkevalina iva // atha bAdhAparijihIrSoH rermatamArekate codakaH-'ahavetyAdi // atha manyethAH, manovyA. | pArAbhAvataH suptasya naiva kAyanirodhaprayatnasadbhAvaH, etaduktaM bhavati-manovyApAranivRttau kAyasaMrodhanivRttistannivRttau na tasya tatkAyika dhyAnamiti bAdhAparihAraH, prayogaH-suptasya kAyanirodhaprayatnajadhyAnAbhAvaH vimanaskatvAcchokArtajIvavat , ucyate-'evaM'ti evaM bhavato'niSTamApadyata iti zeSaH, tathAhi-'evaM katto tao jiNassAviti jinasyApyasau kAyaprayatnaH kutaH 1, naiva, cittAbhAvAtsusavat / apica-'hoja'ityAdi / bhavedvA kizcinmAnaM cetaH suptasya, jine tu sarvathA na, 'amanaskAH kevalina' iti vacanAt , evaM GUESSIOMSAUR
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zailezyA dhyAnaM kSayazca vRttI // 870 // 5 vizeSAva sati jati suttassa na jhANamuktena vidhinA tato jinasya tad dUratareNa acittatvAd ghaTavat , tasAdAdyaprayogaH sthita iti puurvpkssH|| koTyAcArya hai taM ca grayogArtha pariharannAha sUri:-'jutta'mityAdi / 'yuktaM' ghaTamAnakametat yacchadmasthasya tadabhAvami' manaso'bhAve 'prayatnA bhAvaH' kAyavyApArAbhAvaH, kiMviziSTasya chadmasthasyetyAha-'karaNamAtrAnusArijJAnasya' karaNaM-manastadanusAri jJAnaM-AbhogapUrvakaH // 870 // | kAyasaMrodho yasya, vaidhuryamAha-natu jinasyAsAvantaHkaraNAdhInaH kAyaprayatno yukto yena codyeta 'Aha'bhAve maNaso' ityevamAdi, | tasmAdAha / apica-'cha' ityAdi gatArthA, navaraM manomAtragrahaNamatra kSudratApratipAdanArthatvena paurvAparyabhAvArthakhyApanArtham / / 'puvva'| ityAdi // athavA kevalino yoganirodhakAle vyuparatavyApArasyApi dhyAnAnuvRttirastIti pratipattavyaM, pUrvaprayogasaMskArAnvitatvAt , kumbhakAraprayatnacakrabhramaNavyApAroparame'pi cakrabhramaNAnivRttivat / athavA'nyathA pratijJA yoganirodho'pi dhyAnameva karmanirjaraNahetutvAt ubhayasiddhacchadmasthadhyAnavat , tathA kevalino dhyAnamasti zabdArthabahutvAt , kosyArthaH?-anekArthatvAddhAtUnAM dhyaizabdasya yoganirodhArthatvAt , sarvatra ca zabdArthasambandhe viziSTaprayoga eva zaraNamiti, tathA jinacandrAgamAcca / tathA ca-'ciMtA'ityAdi / cintAbhAve'pi sadA niruddhayogasya sUkSmakriyA'pratipAtyuparatakriye staH sarvajJajinAbhihitatvAt upayogalakSaNajIvavat // tasmAdasya | dhyAnamastIti siddhe Aha-'jatI'tyAdyaniSTacodanA parihArazca spssttH| evaM dhyAnapravRtto'sau 'tade'tyAdi / gatArthA / kimata Aha| 'savvaM khavei' ityAdi / tatpunaH 'nirlepa' niravazeSa kizcid dvicarame samaye-dvitIyazcaramo yasya tasmin , upAntya ityarthaH, kizcicca | carame, prAnta ityarthaH, kasyAzcaramaH ityatrAha-zailezyAH, tacca vakSye-'maNu'ityAdi / 'sametyAdi, manujagatinAma 'caramasamayaMmi'tti | caramasamaye 'niTeti'tti niSThAM nayati, tathA 'jAti' paJcendriyajAti tathaitannAntarIyakaM trasanAma bAdaranAma paryAptakanAma subhaga CSSROO545ASALUX 5205
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 871 // nAma AdeyanAma yazonAma / tathA-saMbhavato-yasya yathAsaMbhavaM jinanAma, etaduktaM bhavati-yadi tIrthakaraH pratipattA tatastat kSapayati anAdisaMbaddhatvAt , itarastu na kSapayatyabaddhatvAt , tathA narAnupUrvInAma ceti, anyabhavikamapi, zeSAstu nAmakarmaprakRtayaH kSapakazreNyA kSapitA yogabhavyaiti / tathA'nyataradvedanIyaM-sAtamasAtaM vA, tathA narAyuH 'ucca'tti uccairgotraM, 'sesA jiNasantIo ducaramasayaMmiti zeSA vicAra: jinasatyaH-satkarmatayA'vasthitA noditAstA upAntye niSThAM nayantIti // 'orA ityaadi||audaarikaadiini zarIrANi sarvAbhiH 'vippa // 871 // jahaNAhiM'ti 'ohA tyAge' vizabdapazabdopapadasya jahAtestyAgArthasya karaNe lyuT, tAbhistyajati yad bhaNitaM taniHzeSatayA, Na | jahA so puvvaM tyaktavAniti / evaM-'tasso ityAdi spaSTA // atha karmakSayasiddhasiddhiprastAve praasnggikmnupaativaadaah-'nnnu'ityaadi| prAguktArtha yAvatprakRtamAha rijuseDhIpaDivanno samayapaesaMtaraM aphusamANo / egasamaeNa sijjhai aha sAgArovauttoso // 3707 // atthi sa deho jo kammakAraNaM jo ya kjmnnnnss| kammaM ca dehakAraNamatthi ya jaM kajamaNNassa // 3708 // bIyaMjaha uviNassai nassai muttassa taha crimdeho| ahavANabhadeso iva kAlaviseso'havA crimo||3709|| ahavA jamaNAdIo saMjogo vikira] jiivkmmnno'himo| so pAraMparaeNaM jatto kammaTTiI saMtA // 37104 jaM saMtANo'NAI teNANato ya nnaaymegnto| dIsai saMtovi jao katthai bIyaMkurAdINaM // 3711 // aNNayaramaNivvattiyakaja bIyaMkurANa jaM vihayaM / tattha hato saMtANo kukkuDiaMDAiyANaM vva // 3712 // jaha veha kaMcaNovalasaMjogoSNAtisaMtatigatovi / vocchijati sovAyaM taha jogo jIvakammANaM // 3713 // AACCORALLAHABAD
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI // 872 // to kiM dhammAINa va jogo aha kaMcaNovalANaM va jIvassa ya kammassa ya? bhaNNai duvihovi na viruddho||3714|| | anAdisaM__ paDhamovva abhavvANaM bhavvANaM kaMcaNovalANaM vv| jIvatte sAmaNNe bhavvo'bhavvotti ko bhedo? // 3715 // | yogabhavya hou va jadi pariNAmo ko doso nAragAdibhedo vva / bhaNai ya bhavvA'bhavyA jIvANa sabhAvabheutti // 3716 // vicAra: bhavvAbhavvaviseso ceyaNNassa va sahAvaona (u)mo| annovijao dIsai sabhAvabhedona (u) jIvANaM // 3717 // 872 // davvAditte tulle jIvanabhANaM sabhAvao bhedo| jIvAjIvAdigao jaha taha bhvvetrviseso||3718|| evaMpi bhabvabhAvo jIvattaMpiva sabhAvajAtIu / pAvati niyaotaMmi ya tadavatthe natthi nevvANaM // 3719 // jaha ghaDapubvAbhAvo'NAdisabhAvo visaNihaNo evaM / jadi bhavvattAbhAvo haveja kiriyAeN ko doso // 3720 // 4 aNudAharaNamabhAvo kharasaMgaMpiva matI Na taM jamhA / bhAvocciya sa visiTTho kuMbhANuppattimetteNaM // 3721 // evaM bhavvucchedo kohAgArassa vA'vacayatotti / taNNA'NaMtattaNao'NAgayakAlaMbarANaM vva // 3722 // jaM vA'tItA'NAgayakAlA tullA jato ya siM siddho| eko aNaMtabhAgo bhabvANa ya tIyakAleNaM // 3723 // esseNa tattiocciya sijjhejjA'to'vi svvbhvvaannN| Na samucchedo jutto jiNAgamAo ya saddheyaM // 3724 // bhavvAvi na sinjhissaMti kei kAleNa jadivi sbvenn| evaM te'vi abhavvA ko va viseso bhave tesiM? // 3725 // bhaNNai bhavvo joggoNa ya joggo teNa sijjhatI svvo| jaha joggaMmivi dalie savvattha na kIrae paDimA / / jaha vA sa eva paasaannknngjogoviyogjogotti| Na vijujjai savvocciyasa vijujjai jassa saMpattI // 3727 // SAHAKARISAKisa
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 873 // BREAXXSALALACES kiM puNa jA saMpattI sA jogasseva Na u ajogassa / taha jo mokkho niyamA so bhavvANaM na iyaresiM // 3728 // yugapadupayosavvAo laddhIo jaM saagaarovoglaabhaao| teNeha siddhiladdhI uppajai taduvauttassa // 3729 // 4AganirAsa: evaM ca gammai dhuvaM taratamajogovaogayA tassa / jugavovaogabhAve sAgAravisesaNamajuttaM // 3730 // ahava maI savvaM ciya sAgAraM se tao adosotti / nANaMti dasaNaMti va na visesotaMca nojmhaa||3731|| // 873 // sAgAramaNAgAraM lakSaNameyaMti bhaNiyamiha ceva / taha nANadaMsaNAI vIsuM samae pasiddhAiM // 3732 // patteyAvaraNattaM iharA bArasavihovaogo ya / nANaM paMcavikappaM caunvihaM dasaNaM katto? // 3733 / / bhaNiyamiheva ya kevalanANuvauttA muNaMti savvaMti / pAsaMti savvautti ya kevaladiTThIhi'NaMtAhiM // 3734 // AhapihanbhAvammivi uvauttA saNe ya NANe ya / bhaNiyaM to jugavaM so naNu jaM bhaNiyaMpitaM sunnsu||3735|| nANammi sammi ya etto egatarayammi uvuttaa| savvassa kevalissavi jugavaM do natthi uvaogA // 3736 // aha savvasseva na kevalissadokiMtu kassaha haveja / soya jiNo siddho vA taM ca na siddhaahigaaraao||3737|| ahavA puvvaddheNeva siddhamikkotti kiMtha biienn| etto ciya pacchaddhe'vi gammae savvapaDiseho // 3738 // to kahamiheva bhaNiyaM uvauttA dasaNeya nANe ya? / samudAyavayaNameyaM ubhayaniseho ya patteyaM // 3739 // jamapajjaMtAI kevalAI teNobhaovaogotti / bhaNNai nAyaM niyamo saMtaM teNovaogotti // 3740 // niyaThiikAlaM jaha sesdsnnnaannaannmnnuvogevi| diTThamavatthANaM taha na hoi ki kevlaannNpi||3741|| HABARG
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya // 874 // naNu sanihaNattamevaM micchAvaraNakkhaotti va jiNassa / iyareyarAvaraNayA ahavA nikAraNAvaraNaM // 3742 // yugapadupayoegayarANuvautte tadasavvannudarisaNattaNaM na taM ca / bhaNNai chaumatthassavi samANamegaMtare savvaM // 3743 // ganirAsa: savvakkhINAvaraNo aha mannasi kevalI na chumttho| ubhaovaogavigyo to chaumatthassa na jiNassa // 3744 // desakkhae ajuttaM jugavaM kasiNobhaovaogittaM / desobhaovaogo puNAi paDisijjhae ki se||3745|| // 874 // aha jammi novauttotaM natthitaona dNsnnaaitige| atthi jugavocaogotti hou sAhakahaM vigalo? // 3746 // ThiikAlavisaMvAo nANANaM navi yate cunnaannii| evaM sai chaumattho atthi na yatidasaNI sme||3747|| Aha bhaNiyaM naNu sue kevaliNo kevalovaogeNa / paDhamatti teNa gammai saovaogobhayaM tesiM // 3748 // uvaogaggahaNAo iha kevalanANadasaNaggahaNaM / jai tadaNatyaMtarayA haveja suttammi ko doso?||3749|| taggahaNe kimiha phalaM naNu tadaNatyaMtarovaesatthaM / taha vatthuvisesatthaM sayaso suttAI samayammi // 3750 // siddhAkAiyanosaMjayAipajAyao sa evego| suttesu visesijai jaheha taha savvavatthUNi // 3751 // bhaNiyapi ya pannattIpannavaNAIsujai jiNo samayaM / jaM jANai navi pAsaitaM annurynnppbhaaiinni||3752||d ivasahamatuppaJcayalovA taM ti kei chaumattho / anne puNa paratitthiyavattavvamiNaMti jaMpaMti // 3753 // jaM chaumattho'hohiyaparamAvahiNo visesiGa kmso| nihisai kevalI teNa tassa chaumatthayA natthi // 3754 // na ya pAsai aNumanno chaumattho mottumohisaMpannaM / tatthavi jo paramAvahinANI tatto ya kiNcuunno||3755||
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 875 // dosa visese anno chaumatthakevalI ko so| jo pAsai paramANuM gahaNamiNaM jassa hojAhi // 3756 // tesiM ciya chaumatthAiyANa maggijjae jahiM sutte / kevalasaMjamasaMvarabaM bhAIehiM nevvANaM // 3757 // tiNNi'vi paDiseheuM tIsuvi kAlesu kevalI tattha / sijjhisu sijjhaitti ya sijjhissai vA viniddiTTho // 3758 // evaM visesiyama paramayamegaMtarovaogotti / na puNarubhaovaogo paravattavvaMti kA buddhI 1 // 3759 // ogo eyaropaNuvIsaime sae siNAyassa / bhaNio viyaDatthociya chuTTadese visese || 3760 / / evaM phuDaviyaDammivi sutte savvannu bhAsie siddhe / kiha tIrai paratitthiyavattavvamiti vottuM je 1 // 3761 // savvattha suttamatthiya phuDamegayarovauttasattANaM / ubhaovauttasattA sutte vRttA na katthaivi // 3762 / / kassaivi nAma katthai kAle jai hoja do'vi uvogaa| ubhaovauttasattANa suttamekaMpi to hojjA // 3763 // duvihANaM ci jIvANa bhaNiamappA bahuM ca samayammi / sAgAra'NagArANa ya na bhaNiyamubhaovauttANaM // 3764|| jai kevalINa jugavaM uvaogo hoja hoja to evaM / sAgAra'NagArANa ya mIsANa ya tiNhamappabahuM // 3765|| ahava maI chaumatthe paDucca suttamiNaM to na kevaliNo / taMpi na jujjai jaM. savvasattasaMkhAhigAro'yaM ||3766 / / kAuM siddhaggahaNaM bahuvattavvayapadesu savvesu / iha kevalamaggahaNaM jai to taMkAraNaM vaccaM 1 // 3767 // ahavA visesiyaM ciya jIvAbhigamammi eyamappabahuM / duvihatti savvajIvA siddhAsiddhAiA jattha / / 3768 / / siddha saiMdiya kAe joe vee kasAya lesAya / nANuvaogAhArayabhAsayasasarIracarime ya // 3769 // yugapadupayoganirAsaH // 875 //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI yugapadupayoganirAsa: // 876 // // 876 // antomuhattameva ya kAlo bhaNio thovogss| sAIapajavasiutti natthi katthai viNihiTTho // 3770 / / jaha siddhAIyANaM bhaNiyaM saaiiapjjvsiyttN| taha jai uvaogANaM haveja tohoja te jugavaM // 3771 // kassa va nANumayamiNaM jiNassa jai hunja dovi uvogaa| nUNaM na hunti jugavaM jao nisiddhAsue bhuso|| navi abhinivesabuddhI amhaM egNtrovogmmi| tahavi bhaNimo na tIrai jaM jiNamayamannahA kaauN||3773|| jai nannunnAvaraNaM nAkAraNayA kahaM tadAvaraNaM / egaMtarovaoge jiNassa? taM bhaNNai sahAvo // 3774 // pariNAmiyabhAvAo jIvattaMpiva sahAva evaayN| egaMtarovaogo jIvANamaNaNNaheutti // 3775 // 'riju' ityAdi // yoganirodhaprAmayatnakRtotpannaniviDAtmapradezadhanaH 'RjuzreNIpratipannaH' RjuzreNyabhimukhaH ekenaiva samayena siddhayati, ata evAha-'samayapadesaMtaraM aphusamANo'tti kAlataH samayAntaramaspRzana kSetratastu pradezAntaramaspRzan, aspRzadgatyAcintyayeti bhAvanA, kiMviziSTa ityAha-sAkAropayogayuktaH, kuta etadityata Aha, yataH-'savvAoM' ityAdi spaSTA / asmA. cAryazyAmapraNItAt sAkAropayogavizeSaNAdanyA'pi vipratipattirneti, Aha ca-'evaM ce' tyAdi // evaM ca sAkAropayogavizeSaNAd gamyate, kimiva ?, Aha-'dhruvaM' nizcitaM 'tasya' siddhasya taratamayogopayogatA, anyasmin kAle sAkAropayogo'nyatra kAle'nAkAropayoga iti, vipakSe bAdhAmAha-yugapad-ekasmin kAle sAkArAnAkAropayogadvayabhAve sAkAravizeSaNamayuktaM bhavet zyAmAcAryasya, na ca pralaye'pi tadvaco'nyathA, tasya sAtizayatvAt gaNadharavAkyavat // 'ahaM' ityAdi / athaitatparijihIrSorbhavato | matiH-sarvameva jJAnaM 'se' tasya sAkAramato'doSa iti, iSyata evAsmAbhiH sAkAra iti vizeSaNaM, asmAkaM tadanusAritvAt , tathA ca
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcAye vRttau // 877|| jJAnaM dazanamityevaM na vizeSastadIyajJAnasya tacca na, anAdezAd, anAdezazca jamhA-sAgAramaNAgAraM lakSaNaM siddhANameta yugapadupayo| miha ceva bhaNiyaM, tathA jJAnadarzane pRthak 2 'samaye' siddhAnte prasiddha teSu2 sthAneSvato gamyate eva-taratamayogopayogatA tasyeti | ganirAsaH prakramaH / itthaM caitat-'patteyA' ityAdi / itarathA-jJAnadarzanavizeSAbhAve, uktazca-"ekaM kalpitabhedamapratihataM sarvajJatAlAJchanaM, sarveSAM tamasAM nihanta jagatAmAlokanaM zAzvatam / nityaM pazyati budhyate ca yugapannAnAvidhAni prabho!, sthityutpattivinAzavanti vimalaM 5 // 877 // | dravyANi te kevalam // 1 // " kimata Aha-patteyAvaraNattaM kutaH ?, yaducyate-kevalajJAnAvaraNaM kevaladarzanAvaraNaM ceti, nanu yatrAvaraNabheda statrAvaraNIyasyApIti vyakto bhedaH, tadyathA jJAnacatuSkasya, tathA bArasavihovayogo ya kao?, nanvekavidha eva syAt , sa cASTa| vidho jJAnopayogaH-paJca jJAnAni trINyajJAnAni matyAdIni, caturvidhazca drshnopyogH-ckssurckssurvdhikevllkssnnH| tathA cAha'nANa' mityAdi gatArtham / apica-'bhaNiya' mityAdi // 'bhaNitaM' uktaM, vyApArabhedeneti zeSaH 'ihaiva' namaskAraniyuktauDU 'kevale'tyAdi spaSTaM,bhinne te minnavyApAratvAccakSurmanovat tasya taratamayogenAsAviti gamyate / evamukte sati-'Ahe'tyAdi / Aha codakaH-nanvapRthagbhAve'pi-ekatve'pi jJAnadarzanayorna kazcidoSa iti zeSaH, kuta ityAha-'uvauttA daMsaNe ya nANe yatti bhaNitatvAt , nigamayannAha-tasmAd yugapadasau jJAnadarzanopayogastasyeti, ucyate, yadi bhaNitatvenArthasiddhirbhavati tato nanu bhaNitamidamapi | tacchRNu / kiM bhaNitamityAha-'nANammI'tyAdi / jJAne tathA darzane ca, ca vikalpArthaH, etto dvayorekatarasmin kasmiMzcidupayuktAH, na dvayorityayaM niyuktigAthApUrvArddhArthaH, pazcAddhaM ca jJApakamAha-sarvasya jantoH kevalino'pi dvAvupayogau na staH, kimutAkevalinaH, | ityasau krameNeti / athAtraiva vyAkhyAntaramupakalpyate 'nasthiti dhuri saMbadhyate, tatazca nasthi ceva sabassa kevalinaH sadA dvau RAPE
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau ||878 // upayogau, kintu kasyacit, etaduktaM bhavati - kasyacid dvau kasyacideka eveti, Aha- 'ahe' tyAdi // aha na savvassa kevalissa do upayogA, kiMtu kAkvA kAsara haveja, kasyacicveka eva, sa ca kevalI jino bhavasthakevalI syAt siddho veti, dvigatikatvAtkevalinaH, atrocyate- 'taM ce' tyAdi tacca niryuktigAthApazrArddhadvitIyavyAkhyAnaM na ghaTAM prAJcati, kutaH ityAha- tasya siddhAdhikArAt, etaduktaM bhavati-na siddhAnAmevaM hoDho dAtuM nyAyyo yaduta ekasya dvAvaparasya caika iti, tasmAtpacAddhe madvyAkhyAnameva zreyaH // tadevaM niryuktigAthAM viSayavibhAge vyavasthApya svArthameva puSNannidamAha sUri : - ' ahave' tyAdi / athavA pUrvArddhanaiva 'nANaMmi daMsaNaMmi ya eto egataraMmi uvauttA' ityanena ekopayogaH siddha iti tasmAtkimatra dvitIyena pazcArthoktena ?, uktaJca zrImadbhadrabAhusvAminA, ataH 'ettociya'tti asmAdapi kAraNAt pazcAdvai'pi - 'savvasse' tyAdilakSaNe sarvapratiSedho gamyate - anumIyate, yathA sarvasya kevalino'pi dvAvupayogau na staH, kimutAkevalinAmiti / athaivaM niruttarIkRta AtmIyamapyAspadabandhamunmUlayan para Aha'to kihe 'tyAdi / to kitha 'asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNe ya nANe ya'tti uktaM, siddhAntavAdyAha- 'samudAyavacanametat' samudAyaviSayametat, anantAnAM kecana jJAne kecana tu darzane viSamasamayasiddhatvAt, pratyekavivakSAyAM tUbhayaniSedhaH, anyadA jJAne upayukto'nyadA ca darzana iti / Aha paro- nAbhiprAyaM vetsi tvaM, tathAhi - 'jama' ityAdi / 'yat' yasmAda kevalajJAnadarzane satyaparyante tena kAraNenobhayopayogaH, itizabda upapradarzanArthaH tathAhi - ubhayorapyanayordvArApravRtyA'vyavacchedaH aparyavasitatvenoktatvAtsi|ddhatvavat // athaitadapi prajJAdhano viSayavibhAge vyavasthApayan sArddhA gAthAmAha sUriH - 'bhaNNatI' tyAdi 'ThitI' tyAdi, bhaNyate| ucyaye- 'nAyaM niyamo' nAyaM niyogaH 'saMta'tti yat sadasti labdhibhAvena 'tena' tasmAt 'upayogo'ti tenopayogena samakaM yugapadupayoganirAsaH // 878 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttI // 879 // HARSAHASRK bhavitavyaM, etaduktaM bhavati-labdhiyathA vivakSitakAlabhAvinI upayogastu yathAsvaM bhASitakAlabhAvIti, atrArthe dRSTAntamAha-'niya yugapadupayoThitI' tyAdi / 'jahA sesadasaNanANANaM' cakSuacakkhuavadhimatisutaohINa aNuvayoge ThitikAlaM chAvaTThIsamahiyasAgarova ganirAsa: malakkhaNamavatthANaM avicchedena vartanaM dRSTa-upalabdhaM samaye, apizabdAdupayogastvantarmuhU dantarmuhUrtAt krameNa, tathA kimityata AhatathA kasmAna kevalayorapi labdhito'paryavasitatvamiSyate, upayogastu samayAt samayAditi, tyajyatAmasadabhimAna iti / tasmAttaratama-|| |879 // yogaH zreyAniti / punarapyAha-'naNu' ityAdi / / nanu evaM kramopayogitve sanidhanatvaM ca tayoH syAditi etadapi nibhAlyatAm / athavA mithyA AvaraNakSaya iti jinasya, na hyapanItAvaraNau dvau pradIpau krameNa prakAzya prakAzayataH, tathetaretarAvaraNatA vA svAvaraNe cala kSINe'pyanyatamabhAve'nyatamAbhAvAt , athavA niSkAraNAvaraNamityakAraNameva anyataropapayogakAle'nyatarasyAvaraNaM syAt , tathA ca sati sarvadevAbhAvaprasaGga iti, uktazca-'nityaM sattva' mityevamAdi / tathA-'ega' ityAdi pubbaddhaM kaMThaM, atrocyate-'bhaNNatI'& tyAdi, chamasthasyApyanuttarasurAderekAntare matijJAnAdhupayoge iSyamANe sarva samAnaM, tathAhi-'NaNu sanidhaNataM' na paTpaSTisAgaropa| mANi samadhikAni prabandhaH prApnoti, mithyA AvaraNakSaya iti, tathA itaretarAvaraNatA niSkAraNAvaraNa vA, yazcobhayordoSo na sa ekasya | codyo bhavati, na cAsarvajJAsarvadarzitvadoSaH samaviSamatayA'bhyantarabahivRttyA samastalokAlokAvabhAsitvAt , chadmasthatve tanimIlyate asAdhAraNatvAt / atha chadmasthaviSayamAtmadoSaM parijihIrSormatamArekate-'savva' ityAdi / / aha manasi kevalI savvakhINAvaraNo vaTTai, chaumattho puNANuttarasurAtI Na, prakRtamupadarzayannAha-to chaumatthassa ubhayovayogavigyo, atthitti vakkaseso, na tu jinasyAsau asti, kSINAvaraNatvAt sUryaprakAzanapratApanavat // ucyate-'desa' ityAdi // iha tAvacchamasthasya desakkhae ajuttaM jugavaM ekakAle kasiNo.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva: koTyAcArya vRttI yugapadupayoganirAsaH // 880 // // 880 // bhayovayogittaM, kAmametat , upAlambhamAha-'se' tasya dezataH punarubhayopayogaH kiM pratiSidhyate ?, yadi satyamubhayAvaraNakSaye samakamubhayopayogo bhavati, na ca tannUnaM, kiM te'pyayameva nyAyaH iti / kadAcid yugapadvAdI kramavAdinamatizayena brUyAd atastanmatamAviSkRtya tasyApyaniSTApattiprasaGgamAha-'ahe tyAdi // atha manyethAH sa madvivakSitaH kevalI yasmin jJAnedarzane vA nopayuktastannAsti | tadAnImanupalabhyamAnatvAt kharaviSANavaditi, ucyate-yadyevaM 'to' tataH darzanAditraye na kasyacid yugapadupayogaH ataH kathaM tairvika| laste sAdhuriti // apica-yadi yatrAnupayuktastadasat tataH-'ThitI' tyAdi // jJAnAnAM-matizrutAvadhyAdInAM yaH sthitikAlaH SaTpaSTikAlAdisajJitastasya visaMvAdaH syAt , nApi ca te evaM kazcit chadmasthazcaturjJAnyasti ekajJAnopayogatvAt , na ya tidasaNo 5 nAma chaumattho te, uktazca siddhAnta iti tasmAtkramopayoga eva zreyAniti // atha yugapadupayogavAdI kila siddhAntamAdAyAha-'Aha bhaNita'mityAdi // Aha-nanu bhaNitaM 'zrute' zrutaikadeze 'kevaliNo kevalovayogeNa paDhamA no apaDhamA' tathAhi-yo yena bhAvena pUrva | nAsIdidAnI ca jAtaH sa tena bhAvena prathamaH, tatpariNAmasya prasthApakatvAt , samAsazca kevalayonidarzanayorupayogaH kevalopayogastena prathamAH, nApAntarAle dhvaMsataste, avyavadhAnabhAja iti bhAvanA, tena kAraNena prathamapravRtteH 'gamyate'anumIyate 'sadA' sAdyaparyavasitaM kAlaM 'upayogobhayaM upayogadvayaM 'teSAM siddhAnAmiti // athaitat sAtirekeNa gAthAzakalenAnubhASati tAvat-'uva'ityAdi // | jAva 'jai'tti yadIha kAle upayogagrahaNAtsakAzAt kevalajJAnadarzanagrahaNamabhipretaM bhavataH, asya dUSaNamAha-tataH sUtre 'kevaliNo | | ityAdi, atra tayoH-jJAnadarzanayostasmAt-upayogAdanAntaratA syAt / codaka Aha-yadi nAmaivaM tataH ko doSaH 1, AcArya Aha'tagga'ityAdi / tayoranarthAntaratvena grahaNaM tadgrahaNaM tasmiMstadgrahaNe kimiha phalaM bhavataH, nanu sthAnera tayormeda uktaH 'uvauttA CARRORA
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ yugapadupayo| ganirAsa // 881 // daMsaNe yetyAdinA, codaka Aha-nanu tasmAdupayogAt jJAnadarzanayoranarthAntaropadezArthamidameva phalaM, na cedamevaikaM phalaM tathA no vizeSAva0 koTyAcArya cyata ityAha codaka eva, tathA 'vastuvizeSArtha' vastuparyAyabhaNanAtha zatazaHsUtrANi samaye / dRSTAntamAha-'siddhA ityAdi / 'jahe'. vRttI tyAdi dRSTAntaH sukhonneyaH, navaraM bhavyatvavigamAtsiddhaH, evamAdi taha sandhavatthUNi paryAyanirUpyante, evamevopayogo jJAnadarzanaparyA yAbhyAM vizeSya iti / yacca bhavatA sUtrAnusAritvenAtyantabhedavAdinA jJApakaM labdhaM yaduta 'bhaNitaMpi ya' // 3752 // sarvA vaacyaaH| // 881 // etadapi tadanyapramAtRviSayaM, paramANuratnaprabhAdizravaNAt , tathA ca 'iva'ityAdi taM beMti kei (3753) jo aNumAdi jaM samayaM pAsaiti so chaumattho, na ca jinagrahaNamapi virudhyate, jina iva jina itikRtvA matublopAdvA jinaH zAsitA asyeti jinavAn jina iti, paramArtha kevalI tu yugapaditi bhAvanA, aNNe puNa jaMpati-paratitthiyavattavyamiNaM-prajJaptisUtraM prasaGgApatitatvAcca bhedune)| yamiti / athavA Aha bhaNiyaM NaNu suttetyAdi codyaM pUrvavat , parihAramAha-uvayogaggahaNAo iha kevalanANadaMsaNaggahaNaM, tatazca | | yadi tayaNattaratA tayoH kramabhAvinoH sUtre tataH ko doSo yenocyate te ityAdi pacchaddhaM duSitaM, codaka Aha-tadgrahaNe-upayogagrarahaNe kiM phalaM?, ucyate-naNu tayorupayogAnAntaropadezaH phalaM tavetyAdyAcAryavacanamevArthatastu prAgvat / / apica-'bhaNiyaMpI'|tyAdi spaSTA / atra paramatamAzate-'ive'tyAdhuktArthA / / kramopayogavAdyAha tacca na, kuta ityAha-'jami'tyAdi / 'yat' yasmAd bhagavatIpraNetA 'nirdizati' vivakSayati 'kevalinaM' sarvajJa sarvadarzinaM sAdhuM 'jaM samayaM jANai No taM samayaM pAsai jigo aNvAdikAn', parihatyetyAha-chadmasthAn-prAkRtanarAn Adho'vadhikAn paramAvadhyadhovartinaH paramAvadhIn vizeSya-nirAkRtya tena 'tasya jinasya | chabasthatA nAsti ataH kathaM tasminitthaMbhUte bhagavati ivamatublopAdayo vivakSitabhASiNaH pravarteran / apica sunirUpitavyAkhyAtaH! RSHASRECIPE RECORDAROGRAMMARCk
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau ||882|| 'na ye'tyAdi / 'te dosvI'tyAdi sugamA, tau dvAvapi vizeSya ko'sAvanyazchadmasthakevalI yaH paramANuM pazyati ?, ivamatubviSayo, naivetyarthaH yasya grahaNaM bhaved, viziSTaparamANvAdijJApakazravaNAtkuto 1, naiveti bhAvanA | 'tesiM ciyetyAdi / kevala saMjama saMvarabaMbhAdiyehiM ko nevvANaM gaccha kiM chaumattho AhodhI paramAvadhI ?, tatra nirvacanamuktam- 'tiSNivI' tyAdi // trInapi pratiSidhya triSvaSi kAlesu saMsidhyatIti nirdiSTaH 'kevalI' sarvajJaH sarvadarzI // tataH kimityata Aha- 'evamityAdi spaSTA / api ca- 'uva' ityAdi, 'eva' mityAdi vismayaH svaSTaH / yataH - 'samvatthe'tyAdi, upayogacintAyAM sarvatra / tathA - 'kassavI' tyAdi spaSTA // 'duvihANa'bhityAdi spaSTA / tathAhi - 'jaI' tyAdi spaSTA || 'ahava' ityAdi / syAnmatiH - chadmasthAnaGgIkRtyedaM sUtraM - 'etesi NaM bhaMte! sAgArovauttANaM aNAgArovauttANa yetyevamAdi, na tu kevalinaH, tadapi na, sarvasatvasaMkhyA'dhikArAnuvRtteH, tanmadhye ca siddhasadbhAvAd, anyathA hi - 'kAu' mityAdi // kAuM siddhaggahaNaM bahuvattavvatapadesu sacvesu, avizeSeNeti zeSaH, iha sUtre sAkArAnAkArapade kevalamagrahaNaM yadi karoti sarvajIvAdhikAre cAnuvarttamAne tatastatkAraNaM vAcyaM vacanamantareNAzakyapratipatteH // athavaitadapyAzaGkApadamAgamAntarato vyAvartyata ityAha- 'ahavA' ityAdi spaSTA, navaraM jattha sutte ciMtitA taccedaM gAthayopabadhnannAha - 'siddha' ityAdi / siddhA asiddhA evaM sarvatra 'uvayoga' tti sAgArovauttA aNAgArovauttA yetyevaM nirvikalpamuktam / itazca (nobhayo) payoga ityAha- 'aMto' ityAdi spaSTA / prayogo nAsti yugapadupayogaH sUtre'nuktatvAtsaptamadravyavat / tathA ca- ' jahe 'tyAdi spaSTA // 'kassa ve' tyAdi spaSTA // yadAgame pratiSiddhaM tattastha nAsti hasitalalita kaTAkSanirIkSaNAdivad || 'navI 'tyAdi sucarcA / tadevaM yugapadupayogopapattiSvadhikRtAsu | pRcchati - ' jatI' tyAdi / jati NaM annonnAvaraNaM kevalanANadaMsaNANaM vizuddhatvAt pradIpadvayavat, nAkAraNatA vA''varaNaM prati tatkathamekA yugapadupayo ganirAsaH // 882 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatiH vizeSAvakara ntaropayoge jinasya tadAvaraNaM yena nopayogadvayaM syAt , bhaNyate-svabhAva eSaH, na ca svabhAvaH paryanuyogamarhati / tathAhi-'parI'tyAdi siddhasya koTyAcArya spaSTA, navaraM aNaNNaheutti svabhAvaM muktvA / uktaH prapazcaH / yacca "iha bodi caittANaM tattha gaMtUNe"ti, Aha cavRttI gaMtUNa sijjhaitti ya bhaNie suttammi kahamakammassa / Aha gamaNaMti? bhaNNai sakammagamaNe'vi ko heU ? // 883 // kamma puggalamaiyaM nijIvaM tassa nayaNasAmatthe / ko heU paDivaNNo ? jadda va sahAvo iha sa eva // 3777 // 2 ||883 // sakiriyaM kimarUvaM? bhaNNai bhuvi ceyaNaM ca kimarUvaM? / jaha se visesadhammo ceyaNNaM taha mayA kiriyA // jaM veha jeNa kiriyAkAraNamanbhuvagayaM tahiM'peso / tullovAlaMbhocciya jai na sahAvo saraNamiko // 3779 // aviya asaMgattaNao bNdhccheyprinnaambhaavaao| puvappaogaoviya tassa gaI tattha diTuMtA // 3780 // lAuya eraMDaphale aggI dhUme ya usu dhaNuvimukke / gai puvvapaogeNaM evaM siddhANavi giio||3781|| jaha millevAvagamAdalAvuNo'vassameva gibhaavo| uddhaM ca niyamao naNNahA navA jalatalAduddhaM // 3782 // taha kammalevavigame gaibhAvo'vassameva siddhassa | uddhaM ca niyamao naNNahA na vA logaparautti // 3783 / / eraMDAiphalaM jaha baMdhaccheeriyaM duyaM jAi / taha kammabaMdhaNaccheyaNerio jAi siddho'vi // 3784 // uDDUMgaipariNAmo jaha jalaNassa jaha veha dhUmassa / uDDagaipariNAmo sahAvao taha vimukkassa // 3785 // jaha te salAbhakAle ceva tahA gisbhaavyaageti| pariNamai taggaI vA levAvagame jahA'lAbU // 3786 // taha taggaipariNAmaM pariNamai sarUvalAbha eveha / siddho siddhattapiva sakammapariNAmaniravekkha // 3787 // ROGAMANARCORRUAE
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovvAcArya vRttI // 884 // jaha dhaNupurisapayatteriyesuNo bhiNNadesagamaNaM tu / gaikAraNavigamammivi siddhaM puvvppogaao||3788|| siddhasya baMdhaccheyaNakiriyAvirame'vi tahA vimuccamANassa / tassA''logaMtAo gamaNaM puvvppogaao||3789|| gatiH jaha vA kulAlacakkaM kiriyAheuviramevi sakiriyaM / puvappaogaocciya taha kiriyA muccamANassa // 3790 // 5 nAlAbugAdisAhamamatthi siddhassa muttimattAo / tanno taggaipariNAmadesasAhammao tesiM // 3791 // // 884|| jaiva na desovaNao diTuMtoto na savvahA jutto| [siddho jaM natthi vatthuNo vatthuNAjae savvasAhammaM // 3792 // uDDagaiheuocciya nAho tiriya gamaNaM nvaa'clyaa| savisesapaccayAbhAvao ya savvannumayao ya // 3793 // gatimattao viNAsI kesI gaccAgamI ya maNuovva / hoi gaipajjayAo NAsI Na usavvahA'Nuvva // 3794 / / kesanimittaM kammaM na gaI tadabhAvao to katto? aha gai ceva nimittaM kimajIvANaM tao nasthi // 3795 / / kesotti jIvadhammo hoja mai houkhmjiivss| kiha vA bhavatthadhammo hou bhavAo vimukkss||3796|| ja gaimao vidhAo'vassaM takAraNaM ca jdvssN| viyassAvatthANaM jao ya gamaNaM tao pucchA // 3797 // 'gaMtUNa'mityAdi // Aha codakaH-kathamakarmakasya gamanaM ?, ucyate, sakarmakasyApi gamane ko heturyenaivaM codyate ? / tathAhi'kamma'mityAdi spaSTaM, codaka Aha-svabhAvaH, ucyate-'iha' akarmakagamanapakSe sa eva // Aha-'sakI'tyAdi prakhyAtA ||'jN - | tyAdi, athavA yad yena kriyAkAraNaM tadataH svabhAvAt evamatrApIti / zeSaM prAyaH sucintyaM, yAvat 'nAlAbugAdi' ityAdi / na | siddhassa lAbukAdisAdhayaM teSAM mUrtatvAd , ucyate, gatvodhaga(tanna, tadga)timAtrasAmAnyavivakSagAd / 'jatI'tyAdi // yadi ca na SSSSSSSSSS
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI siddhasya gatiH // 885 // 885 // OSSAGRICURRRRRR dezopanayo dRSTAnta iSyate tato na tadbhAvaH / 'uDDaityAdi // jIva Urdhva yAti UrdhvagatihetutvAtsvabhAvAdevetyarthaH vizeSapratyayAbhAvAcca / Aha-savI'tyAdi 'gatI'tyAdi sa viNAsI gatimatvAt , klezI gatyAgAmI sakalapuruSavat , ucyate-bhavatu kathaJcidvinAzI gatiparyAyAt aNuvanna sarvathA / / yataH-'kesa'ityAdi // klezitvAkhyaparyAyasya kAraNaM karma, na tu gatiH, ataH 'tadabhAvAt karmAbhAvAdasau-klezaH kutaH?, atha gatireva nimittaM klezasya tato gatimancAtklezasya sAdhanaM, ucyate-kimajIvAnAmapi aNvAdInAmasau nAsti ?, gatimaccAt / 'keso'ityAdi / klezo jIvadharmo vartate tena kathamasAvasya bhavet klezaH?, kathaM vA bhavasthadharmaH klezo bhava(tI)| ti muktasya paryAyo bhavatvatiprasaGgaprAptyA bahudoSasadbhAvAt / uttarasthaM niyuktigraMthaM saMbaMdhanArthamAha-'ja'mityAdi // 'yat' yasmAd gatimato'vazyaM pratighAto bhavet , tato pucchA, tathA tatkAraNaM vighAtaH kArya gatisahitasya sato yasmAtkvacidavasthAnaM bhavedataH pRcchA, | yasAcca tasya tatra gamanam // | kahiM paDihayA siddhA?, kahiM siddhA paiTThiyA ? / kahiM boMdi caittANaM, kattha gaMtUNa sijjhaI ? // 958 // aloge paDihayA siddhA, logagge ya paiTThiyA / ihaM boMdi caittANaM, tattha gaMtUNa sijjhai // 959 // jamihaM boMdicAo tadeva siddhattaNaM ca ja ceha / tassAhaNaMti to puvabhAvanayao ihaM siddhI // 3800 // jeNa una boMdikAle siddho cAyasamae ya ja gamaNaM / paccuppaNNanayamayaM sijjhai gaMtUNa teNeha / / 3801 / / kiM siddhAlayaparatoNa gatI dhmmtthikaayvirhaao|sogtiuvgghkro logaMmi jamatthi nAloge // 3802 //
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 886 // logassa titha vivakkho suddhattaNao ghaDovva aghaDassa / sa ghaDAiociya maI na nisehAo tadaNurUvo // 3803 // tamhA dhamAdhammA logaparicchedakAriNo juttA / iharA''gAse tulle logo'logotti ko bhedo ? // 3804|| logavibhAgAbhAve paDighAyAbhAvao'NavatthAu / saMvavahArAbhAvo saMbaMdhAbhAvao hojjA / / 3805 / / niraNuggahattaNAo parato na gatI jalAdi va jhasassa / jo gamaNANuggahiyA so dhammo logaparimANo ||3806 // atthi parimANakArI logassa pameyabhAvao'vassaM / nANaMpiva neyassA logatthitte ya so'vassaM // 3807 || paNa pasattamevaM ThANAo taM ca No jao chaTThI / iha kattisAhaNeyaM katturaNatthaMtaraM ThANaM // 3808 // bhaNicattaNato vA ThANaviNAsapataNaM Na juttaM se / taha kammAbhAvAo puNakkiyAsbhAvao yAvi // 3809 // nitthANAo vA vomAINa payaNaM pasajjejjA / adha Na mayamaNegaMto ThANAo'vastapayati // 3810 // kayagAi mattaNAo mokkho nicco Na hoi kuMbho vva / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammAvi jaM nico // 3811 // aNudAharaNamabhAvo esotti matI na taM jato Niyao / kuMbhaviNAsavisiTTho bhAvocciya poggalamao so // 3812 / / kiM vegaMteNa kathaM poggalamettavilayaMmi jIvassa ? / kiM nivvattiyamahiyaM Nabhaso ghaDamettavilayaMmi 1 // 3813 / / sosvarAho vva Na Na bajjhate baMdhakAraNAbhAvA / jogo ya baMdhahetU Na ya so tassAsarIriti // 3814 // puNo tassa pasUtI bIyAbhAvAdihaMkarassevA bIyaM ca tIeN kammaM Na ya tassa tayaM tato nicco // 3815 // davyAmuttattaNao nabhaM va nicco mato sa davvatayA / naNu vibhutAdipasaMgo evaM sati nANumANAo || 3816 // * siddhasya gatiH ||886 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcAye| vRttau siddhAnAM sthAnaM CROCOCAL // 887 // // 887 // REASONG NANA jIvA kuMbhAdayo vva bhuvi lkkhnnaadibhedaao|suhdukkhbNdhmokkhaa'bhaavo yajato tadegatte / / 3817 // ko vA nicaggAho sabvaM ciya bhavaNabhaMgaThitimatiyaM / pajAyaMtaramettappaNA hi nicAdivavadeso // 3818 // bhavato siddhotti matI teNAdimasiddhasaMbhavo jutto| kAlANAdittaNao AdisarIraM va tadajuttaM // 3819 // 'kahiM mityAdi gatArthA / ucyate-'alo'ityAdi spaSTA // pazcAI nayadvAreNa vyAcaSTe-'ja'mityAdi // yasmAdiha jantoH bondItyAgo bhavati tadeva ca bondItyAgarUpaM yataH siddhatvaM, yamAceha mokSasAdhanAni jJAnAdIni, tataH pUrvabhAvaprajJApanIyApekSayA ihaiva sA gatirastu, bandhacchedAt / 'jeNa' ityAdi / / yato na bondityAgavelAyAM-upAntyasamaye siddhaH, saMsAritvAt , tyAgasamaye ca yasmAd gamanaM, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAt , pacchadaM spaSTaM, zeSaM bhAvitArtha yAvat asthIsipanbhArovalakviyaM maNuyalogaparimANaM / logagganabhobhAgo siddhikkhettaM jiNakkhAyaM // 3820 // IsIpabbhArAe sIyAe joyaNami logaMto / bArasahiM joyaNehiM siddhI savvaTThasiddhAu ||ni. 960 // nimmaladagarayavaNNA tusAragokhIrahArasarivaNNA / uttANayachattayasaMThiyA u bhaNiyA jiNavarehiM // 961 // egA joyaNakoDI bAyAlIsaM bhave sayasahassA / tIsaM ceva sahassA do ya sayAauNapaNNAsA // 962 // gAuya dhaNUsahasse satteva sayA havaMti chaavtttthaa| egattIsaM aMgula addhaMgulameva parihariyaM ||ni.963|| bahumajjhadesabhAe aTTeva ya joyaNAI bAhallaM / caramaMtesu ya taNuI aMgulasaMkhejaIbhAgaM ||ni.964|| E NDARK
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 888 // vizeSAva0 || gaMtUNa joyaNaM joyaNaM tu parihAi aMgulapuhuttaM / tIse'viya peraMtA macchiyapattAu taNuyatarA // 965 // siddhAnAM koTyAcArya IsIpabbhArAe uvariM khalu joyaNassa jo koso / kosassa ya chabbhAe siddhANogAhaNA bhaNiyA // sthAnaM vRttI 'IsI' tyAdi, ISatprAgbhArakalpAyAH sItAbhidhAyAH pRthivyA bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo yojanapramANe kSetre upariSTAda-|* // 888 // lokaH, sarvArthasiddhAttrayodazabhiriti / / 'nimmale'tyAdi varNaH / / 'egA' ityAdi spaSTA / / 'gAu' ityAdi // gAuyaM ekkaM dhaNu 6 sahassaM, arddhagavyUtamityarthaH, dvAbhyAM dhanuHsahasrAbhyAM gavyUtamitikRtvA, satteva sayA chAvaTThA, arddhagavyUtaM nyUnamityarthaH // (atra | "bahumajjha" ityAdi 3824 "gaMtUNa" ityAdi 3825 etadgAthAdvayaM naiva vyAkhyAtaM ) IsI' tyAdi / IsIpabbhArAe puDhavIe joyaNassa jo uvarimo koso tassa'vi kosassa uvarime chambhAge AdhArabhRte vakSyamANapramANe siddhAnAM ucchyAGgulaniSpannazarIratribhAgapatitAtmapradezabhRtAM 'avagAhanA' avasthAnaM bhaNitA, na cAtra kSetrasya bahutvAdavagAhanA nitarAM nyUneti codanIyaM, avagAhanAmAtraprakramAd , yaccAsyedaM pramANamtinni sayA tettIsA dhaNuttibhAgo ya koschbbhaao| jaM paramogAho'yaM to te kosassa chbbhaae||967|| | uttANao va pAsallio va ahavA nisaNNao ceva / jo jaha kareDa kAlaM so taha uvavajjae siddho||968|| iha bhavabhiNNAgAro kammavasAo bhavaMtare hoi / na yataM siddhassa jao tammivi toso tdaagaaro||969|| dIhaM vA hastaM vAjaM carimabhave havejja sNtthaannN| tatto tibhAgahINA siddhANAgAhaNAbhaNiyA ||ni. 970 // ACCORDINGRESS
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 1889 // tiNi sayA tettIsA dhaNuttibhAgo ya hoMti boddhavvo / esA khalu siddhANaM ukko sogAhaNA bhaNiyA // cattAri ya rayaNIo rayaNiM tibhAgUNiyA ya boddhavvA / esA khalu siddhANaM majjhimogAhaNA bhaNiyA // gAya hoi rayaNI sAhIyA aMgulANi aTTheva / esA khalu siddhANaM jahaNNa ogAhaNA bhaNiyA // ni. 973 // ogAhaNAe siddhA bhavattibhAgeNa hoMti parihINA / saMThANamaNitthaMtthaM jarANaraNa vippamukkANaM // ni. 974 // dehati bhAgo susiraM tappUraNao tibhAgahINotti / so joganirohe cciya jAo siddho'vi tadavattho ||3836 // saMhArasaMbhavAo paesamettammi kiM na saMThAi 1 / sAmatthAbhAvAo sakammayAo sahAvAo // 3837 // siddho'vi deharahio sapayattAbhAvao na saMharai / apayattassa kiha gaI ? naNu bhaNiyA'saMgayAIhiM // 3838|| jeTThA u paMcasayadhaNutaNussa majjhA ya sattahatthassa / dehattibhAgahINA jahanniyA jA bihatthassa || 3839 // kiha marudevImANaM ? nAbhIo jeNa kiMcidUNA sA / to kira paMcasayacciya ahavA saMkoyao siddhA // 3840 // sattUsiesa siddhI jahannao kahamihaM bihatthesu ? / sA kira titthayaretuM sesANaM sijjhamANAnaM // 3841 // puNa ho bihatthA kummAputtAdao jahanneNaM / anne saMvaTTiyasattahatthasiddhassa hINatti ||3842|| bAhulao ya suttambhi satta paMca ya jahannamukosaM / iharA hINanbhahiyaM hojjaMguladhaNupuhuttehiM // 3843 // accherayAi kiMcivi sAmannasue na desiyaM savvaM / hoja va aNibaddhaM ciya paMcasayAesavayaNaM va // 3844 // I **%%%% siddhAnAmavagAhanA // 889 //
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhAnAmaragAhanA vRttI // 890 // vizeSAva0 'tinnI' tyAdi pUrvAddha spaSTaM, yasmAtparamo'yamavagAhastasmAtte siddhAH kosacchanbhAgamApUryAvatiSThante / 'uttA' ityAdi gAthAtrayaM | koTyAcArya spaSTam // adhunA trividhA'vagAhanAmAha-'tinnI'tyAdi / spaSTA, bhAvArthastvayaM-paJcabhyaH zatebhyastribhAgapAtanAt // vimadhyamAmAha'cattArI' tyAdi spaSTA // bhAvArthastu saptabhyo hastebhyastribhAgapAtanAt / jaghanyAmAha-'egA'ityAdi spaSTA / bhAvArthastu hastadvayatri bhAgapAtanAt / tathA cAha-'ogA' ityAdi suprasiddhA // etadgAthAcatuSTayaM bhASyakAraH prapaJcayati-'deha' ityAdi spaSTA // Aha // 890 // | labdhAvasaraH-'saMhAra'ityAdi spaSTA // 'siddho'vI'tyAdi // siddho'vi so Na saMharati, dehAbhAvena prayatnAbhAvAt, tyaktamalpavaktavyaM 1 | 'tiNNi sate' tyAdi / adhunaitadAha-'jeTThA u' ityAdi gatArthA, navaraM dehavibhAgahIneti vizeSaNamAtramiti na paunarutyam / Aye | codyamAha-'kiha' ityAdi / kiha marudevImANaM ?, marudevyavagAhanA tribhAgapatitatve satyapi kathaM paribhASitakrozaSaDbhAge'vagADhetyarthaH, hai nAbhipatnItvena sapAdapaJcadhanuHzatapramANatvAttasyAH, na, abhiprAyAparijJAnAt , tathAhi-sA nAmeH paJcasapAdadhanuHzatapramANAt | kizcinyUnA, na bhagavadavagAhanAmAnA ityarthaH, tasmAtkila paJcazataiva jyeSThA'vagAhaneti na doSaH, yaccoktaM 'kulakarahiM samaMti, tatra zabdo'nurUpavAdI, dhanuSa iva jyA, athavA'nye vyAcakSate-saMkucitasiddhA hastiskandhArUDhatvAt / jaghanyAyAM codyamAha-'sattU' ityAdi / nanu saptahastocchriteSu jaghanyataH siddhiH, yadA caivaM tadA kathamiha dvihasteSu niyuktikRtA jaghanyoktA ?, ucyate-sA sattUsitesu | siddhI titthagarANaM, vIravarddhamAnasvAmyAdiSu jaghanyoktA, uktajaghanyA tu sesANamatitthagarANaM sijjhamANANaM-siddhiM gacchatAmuktA niyuktikRtA, te ca kUrmIsutAdaya iti, Aha ca-'te puNe' tyAdi puvvaddhaM gatArtham , aNNe jahaNNamavagAhaNaM bhaNaMti, kasyetyAhasaMvaTTio sattahattho jo siddho, itaraMmi majjhimA, vIravat / prakArAntaramapyastItyAha-'bAhulla' ityAdi, prAyazaH sUtre 'sattaMti satta. RASRAECARRCRROk AR-2005RKAR
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva. koTyAcArya vRttI saMsthAna 1891 // hatthA 'paMca yatti paMcadhaNusattA, jahAsaMkhaM jahaNaM ukkosaM ogAhaNA, idharA hINaM vA anbhahiyaM vA tAo hojA, kiyatetyAha-yathA-15 siddhAnAM saMkhyaM aMgulapuhutteNaM tathA dhaNupuhutteNaM // 'acche' ityAdi spaSTA // atha kimiti anitthaMsthasaMsthAnabhAja iti, atrocyate susiraparipUraNAo puvvaagaar'nhaavvtthaao| saMThANamaNitthaMthaM jaM bhaNiyaM aNiyayAgAraM // 3845 // etto cciya paDiseho siddhAiguNesu dIhayAINaM / jamaNitthaMthaM puvvAgArAvekkhAe nAbhAvo // 3846 / / nAmuttassAgAro vinnANassava na kuMbhanabhaso vva / diTTho pariNAmavao neyAgAraMca vinANaM // 3847 // // 891 // jIvANannaM ca jao dehAgAroya so nahA taMpi / parimiyavatthuttaNao juttaM kuMbho vva sAgAraM // 3848 / / 'susI' tyAdi // yasmAt zuSiraparipUraNAt pUrvAkAramanyathA vyavasthApayati tasmAt 'saMThANa' mityAdi spaSTam / 'ettoM' ityAdi / ata evoktaM-'se Na dIhe' ityevamAdi, yasmAcAnitthaMsthaM pUrvAkAravazAducyate nAbhAva itikRtvA tasmAnna tadamutaH zabdAdabhAva ityto'niytaakaarsiddhiH|| evaM sthApite satyAha-'nA'ityAdi / / siddhasyAkAro nAsti, amRtatvAdvijJAnasyeva, 'na' naitadevaM, amUrttasyApyAkArasadbhAvAd ghaTAkAzasyeva, tathA ca dRSTaH parimANavata AkAraH, tathA vijJAnamapi jJeyAkAratvena sAkAraM, anAkAratve ca bahudoSaprasaGgAt , ato na tanirAkAram / 'jIvA'ityAdi / yatazca jIvANaNNaM viNNANaM, so ya jIvo dehAgAro tasmAttadapi vijJAnaM | | dehAkAra, ato taM sAgAramuttaM-pratipAditaM, parimitavastutvAtkumbhavat / jattha ya ego siddho tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / anno'nnasamogADhA puTThA savve'vi logate // 3849 // phusai aNate siddhe sabbapaesehiM niyamao siddho / te'vi asaMkhejaguNA desapaesehiM je puTThA // 3850 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 892 // 4%ANNOCENSECHNOL na jarAmaraNavimukkA jIvattaNao maI maNussava / na hi jIvaNavirahAo na jIvaNaM kmmvirhaao||3851|| siddhAnAM vayaso hANIha jarA pANaccAo ya maraNamAiDe / sai dehammi tadubhayaM tadabhAve taM na khasseva // 3852 // sparzaH egakkhetta'NaMtA paesaparivuDhihANio ttto| hoti asaMkhenaguNA'saMkhapaeso jamavagAho // 3853 // sukhaM ca egakkhette'NaMtA kiha mAyA muttivirhiyttaao| neyammi va nANAI diTThIo vegarUvammi / / 3854 // ||892 // muttimayAmavi ya samANadesayA dIsae paIvANaM / gammai paramANUNa ya muttivimukesu kA saMkA ? // 3855 / / tesiM siddhattaMpi va sokkhamasAhAraNaM tao'NuvamaM / desovaNayAo puNa purisodAharaNamakkhAyaM // 3856 // jai vA saMsAre ciya hoja tayaM kiM ttha mokkhaciMtAe / tavihamaccaMtasuhaM jattha va so keNa sNsaaro?||3857|| ___ atulaM anannasarisaM nivvANaM nivvui paraM sokkhaM / aNNesiM nivvANaM dIvassa va savvahA nAso // 3858 // asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNe ya NANe ya / sAgAramaNAgAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM ||ni.975|| 8 kevalaNANuvauttA jANaMtI savvabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvao khalu kevaladiTThIhiM'NatAhi ||ni.976|| NANami daMsaNaMmI etto egataragaMmi uvauttA / savvassa kevalissavi jugavaM do natthi uvaogA // mutto karaNAbhAvAdaNNANI khaMva NaNu viruddho'yaM / jamajIvayAi pAvai ettocciya bhaNati tannAma // 3862 // davvAmuttattasabhAvajAtito tassahAvavivarIyaM / Nahi jaccataragamaNaM juttaM nabhasovva jIvattaM // 386 / / ACROSOCIALORESCUES
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 893 // muttAdibhAvao NovaladdhimantidiyAI kuMbhovva / uvalaMbhaddArANi u tAiM jIvo taduvaladdhA ||3864 // tadubarame'vi saraNato tavvAbAre'vi NovalaMbhAu / iMdiyabhiNNo NAyA paMcagavakkhovaladdhA va / / 3865 // NANarahito na jIvo sabhAvato'Nuvva muttibhAveNa / jaM teNa viruddhamidaM atthi ya so nANarahio ya // 3866 // kiha sonANasarUvo NaNu paJcakkhANubhUtiyo niyaye / paradehaMmivi gammati sa pavittinivittiliMgAu // 3867 // savvAvaraNAvagame so suddhataro havejja sUrovva / tammaya bhAvAbhAvAdaNNANittaM Na juttaM se ||3868|| evaM payAsamatio jIvo chiddaavbhaasyttaao| kiMcimmattaM bhAsaha chi (DDA) varaNappadIvovva // 3869 // bahuyataraM viyAI mutto savvappihANavigamAu / avaNIyagharo vva Naro vigayAvaraNo'havA dIvo // 3870 // asthi mANusaNaM taM sokkhaM navi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sokkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // 978 // suragaNasuhaM saMmattaM savvaddhApiMDiyaM jai havejjA / navi pAvai muttisuhaM NaMtehivi vaggavaggehiM // 979 / / siddhassa suho rAsI savvaddhApiMDio jai havejjA | so'NaMtabhAgabhaio savvAgAse Na mAejjA // 980 // jaha nAma koi meccho jagaraguNe bahuvihe vitaannNto| Na caie parikaheuM uvamAeN tahiM asaMtI // 989 // | iya siddhANaM sokkhaM aNovamaM natthi tassa ovammaM / kiMci viseseNetto sArikkhamiNaM suNaha vocchaM // 982 // |jaha savvakAmaguNiyaM puriso bhottUNa bhoyaNaM koI / taNhAchuhAvimuko acchejja jahA amatatitto // 983 // I siddhAnAM saukhyaM // 893 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 894 // | iya savvakAlatittA atulaM nevvANabhuvagayA siddhA / sAsayamavvAbAhaM ciTThati suhI suhaM pattA // 984 // 6 nirvANasyAjaM ca taNukammasaMtainAso bIyaMkurANa vA mokkho / anno na ya saMtANI saMtANAo tao nAso // 3878 // jaM nAragAibhAvo bhavo va na ya nAragAio bhinno| koI jIvo to nAragAinAsammi tannAso // 3879 // bhAvatA nirAsaH jaha taMtumao paDao taMtuviNAsamma savvahA natthi / taha nAragAimaio jIvo tadadbhAvao natthi // 3880 // 4 // 894 // nahi nAragAipajjAyamettaNAsaMmi savvahA nAso / jIvaddavvassa mao muddANAse vva hemassa || 3881|| kammakao saMsAro tannAse tassa jujae nAso / jIvattamakammakayaM taNNAse tassa ko nAso 1 || 3882|| juttaM jaM taMtumayassa taMtuNAse paDassa nAsotti / apaDamayataMtuNo Na tu nAso paDamettanAsammi ||3883 // taha jIvakammasaMjogao bhavo tavviogao tassa / jutto NAso NAtammayassa jIvassa taMNAse ||3884|| gammai dehAdINaM paropparaM karaNakajja bhAvAu / kattA saMtANa'hio daMDaghaDANaM kulAlo vva // 3885|| Na ya savvahA viNAso'Nalassa pariNAmato payasseva / kuMbhassa kavAlANa ya tahAvikA rovalaM bhAu || 3886 / / jai savvahAna nAso'Nalassa kiM dIsaena so sakkhaM ? / pariNAmasuhumatAo jaladavikAraMjaNarauvva // 3887 // hoUNa maMdiyaMtaragajjhA puNariMdiyaMtaraggahaNaM / khaMdhA eMti na eMti ya poggala pariNAmavecittA // 3888 / egegiMdiyagajjhA jaha vAyavvAdao tahaggeyA / houM cakkhuggajjhA ghANAIgijjhayAmeti // 3889 // asato kharasaMgassava satovi dUrAibhAvao jaM ca / aggahaNamato niyamo na yapatte teNa Natthitti / / 3890 / /
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcAye vRttI // 895 // Na vikArANuvalaMbhAdAgAsaMpiva viNAsadhammA so / iha nAsiNo vikAro dIsaha kuMbhassa vAvayavA // 3891 // asato natthi pasUtI hoja va jai hou kharavisANassa / na ya sabvahA viNAso svvuccheyppsNgaau||3892|| | bhAvatAto'vatthitassa keNai nAso dhammeNa bhavaNamanneNa / vatthucchedo na mato saMvavahArAvarohAo // 3893 // nirAsa: kAlaMtaraNAsI vA ghaDovva kayagAdito matI hojA / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammAvi jaM nicco // 3894 // // 895 // jaha dIvo nevvANo pariNAmaMtaramio tahA jiivo| bhaNNai parinevvANo patto'NAyAdhapariNAmaM // 3895 / / muttassa paraM sokkhaM NANA'NAbAhao jahA munninno| taddhammA puNa virahAdAvaraNAbAhaheUNaM // 3896 / / punnApunnakayAI jaM suhadukkhAiM teNa tannAse / taNNAso to'mutto nissuhadukkho jahA''gAsaM // 3897 // ahavA nissuhadukkho NabhaMva dehiNdiyaadbhaavaau| AhAro dehocciya jaM suhadukkhovaladdhINaM // 3898 // puNNaphalaM dukvaM ciya kammodayayo phalaMva pAvassa / naNu pAvaphalevi samaM paJcakkhavirohayA cevaM // 3899 / / jattocciya (paJcakkha) soma! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDigAravisiTuM to puNNaphalaMpi dukkhaMti // 3900 / visayasuhaM dukkhaMciya dukkhappaDiyArao tigicchavva / taM suhamuvayArAoNa yovayAroviNA tacaM // 3901 // tamhA jaM muttasuhaM taM taccaM dukkhasaMkhae'vassaM / muNiNo'nAbAhassava NippaDigArappasUtIu // 3902 / / jaha vA nANamayo'yaM jIvo nANovaghAi cAvaraNaM / karaNamaNuggahakAri savvAvaraNakkhae suddhI // 3903 // taha sokkhamayo jIvo pAvaM tassovaghAyaNaM neyaM / punnamaNuggahakAriM sokvaM savvakkhaye sayalaM // 3904 // SAMACHAR
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI nirvANasyAbhAvatAnirAsaH // 896 // / / 896 // AURANGARH jaha vA kammakkhayayo so siddhattAipariNaiM lahai / taha saMsArAtItaM pAvai tattocciya suhaMpi // 3905 // sAyAsAyaM dukkhaM tazvirahaMmi ya suhaM jao teNa / dehidiesu dukkhaM sokkhaM dehiMdiyAbhAve // 3906 / / jo vA dehiMdiyajaM suhamicchai taM paDucca doso'yaM / saMsArAtItamidaM dhammaMtarameva siddhisuhaM // 3907 // kahamaNumeyaMti matI NANANAbAhaotti naNu bhaNiyaM / tadaNiccaM nANaMpiya ceyaNadhammovi rAgovya // 3908 // kayakAyi'bhAvao vA NAvaraNAbAhakAraNAbhAvA / uppAyadvitibhaMgassabhAvao vA na doso'yaM // 39.9 // 'jattha'ityAdi // tathA-'phusatI'tyAdi carcitamanyatra / Aha-'na jaretyAdi / siddhA jarAmaraNavipramuktA na bhavanti jIvatvAt manuSyavat , ucyate, nadyetat , hetorasiddhatvAt , asiddhatvaM ca jIvanavirahAta , jIvanaM ca kathaM netyata Aha-karmavirahAt / tathAhi-'vaya'ityAdi / / dehe sati jarAmaraNe, 'tadabhAve tu dehAbhAve tu tatteSAM nAkAzasyevAtaH kimucyate-'Na jaretyevamAdi, zeSa | sugamam // syAt saMsAra eva tadityucyate-'jaive'tyAdi spaSTA // aparaH kAzcadAha-'jaM ce'tyAdi / / ca mokSastanukarmasantatinAzaH, tannAzamAtra ityarthaH, tRtIyavastvantarAsaMvedanAdbIjAGkurasantativat , na cAsiddho heturityAha-Na ya anno tatio saMtANAo-kammadehaparaMparAo saMtANI, tao NAsotti tato nAzo mokSastaducchede na kizcidbhAvAd analavat , tathAhi-'ja'mityAdi / yasmAt saMsAro nArakAdibhAvo bhavo vA, na ca nAragAdibhyo bhinnaH kazcijIvaH, atastannivRttestannivRttiH, tadanantaratvAt , tatvAtmavat / |'jahe'tyAdi gatArthA, navaraM tava santAninaH / AcArya Aha-'nahIM'tyAdi spaSTA // api ca-'kamme'tyAdi // 'tannAse' karmanAze 'tasya' jIvasya ko naashH| paTadRSTAntamadhikRtyAha-'jutta'mityAdi / juttaM jaM taMtunAse tattaMtumayassa paDassa nAso, kAraNanivRtte
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryanamaskAra // 897 // stadavinAbhAvikAryanivRttaH, asmatpakSe karmanivRttAviva bhavanivRttiH, nanu kiM na yuktamityAha-na tu paDamettanAsaMmi apaDamatataMtuNo vizeSAva kovyAcArya 6 NAso jutto, yathA tvatpakSe karmabhavanAze Atmano nAza iti / tathA caah-theNtyaadi|| tathA jIvakarmasaMyogAdbhavo bhavati tatazca tadviyovRttau gAt' jIvakarmaviyogAttasya yukto nAzo bhavasya, natu kassetyAha-no'karmAtmakasya jIvasya 'tannAze' karmanAze vinAzo yuktaH, | api tu bhavasya / api ca-'gammatI'tyAdi ||dehkmmsNtaannbbhhiokttaa gammati, paropparaM karaNakajabhAvAto daMDaghaDANaM kulAlo vva / // 897 // 6 siddhatti ya buddhattiya pAragayatti ya prNprgytti| ummukkakammakavayA ajarA amarA asaMgA yaani.985|| 8 nicchiNNasavvadukkhA jaaijraamrnnbNdhnnvimukkaa| avvAbAhaM sokkhaM aNuhu~tI sAsayaM siddhA // 986 // || siddhANa namukkAro jIvaM moetiH // 987 // siddhANa0 dhnnaann0||988|| | siddhANa evaM khalu0 // 989 // siddhANa savva0 maMga0 bitiyN0||990|| hai NAma ThavaNA davie bhAvaMmi ya cauvviho ya Ayario / davvami egabhaviyAI loie sippasatthAI // 991 // paMcavihaM AyAraM AyaramANA tahA pyaaseNtaa|aayaarNdsentaa AyariyA teNa vuccaMti // 992 // AgamadavvAyario AyAraviyANao annuvutto| noAgamaojANaya bhavvasarIrAiritto y||ni.993|| bhavio baddhAU abhimuhoya muulaainimmiovaavi|ahvaa davvabbhRo davvanimittAyaraNaovA // 994 // DHAROHSSESEGA% %E5CD0004545445C
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 898 // A majAyAvayaNo caraNaM cArotti tIeN aayaaro| so hoi nANadaMsaNacarittatavavIriyaviyappo // 3920 // upAdhyAyatassAyaraNapabhAsaNadesaNao desiyA vimokvatthaM / je te bhAvAyariyA bhAvAyArovauttA ya // 3921 // namaskAraH AyariyanamokkAro jIvaM moei bhvshssaao| bhAveNa karimANo hoi punnobohilaabhaae||ni.995|| AyariyaNamokkArodhaNNANabhavakkhayaM kareMtANaM / hiyayaM aNummoeMto visottiyaavaarohoi||ni.996||3 // 898 // AyariyanamokkAro evaM khalu vannio mhtthotti| jo maraNammi uvagge abhikkhaNa kIraI bhuso|| AyariyanamokkAro, svvpaavppnnaasnno| maMgalANaM ca savvesi, tatiyaM hoi mNglN||ni.998|| nAma ThavaNA davie bhAve ya caubviho uvjjhaao| davve loiyasippA dhamme taha annatitthIyA // 999 // bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhehiM / jamhAtaM uvaisaMti, ujjhAyA teNa vuccati // 1000 // utti uvaogakaraNe jhattiya jhANassa hoi niddese| eeNa hoi ujjhA eso aNNo'vi pjaao||1001|| uvagamma jo'hIyai jaM covagayamajjhayAviti / jaM covAyajjhAyA hiyassa to te uvajjhAyA // 3929 AyAradesaNAo AyariyA viNayaNAduvajjhAyA / atthappadAyagA vA guravo suttassuvajjhAyA // 3930 // ujjhAyanamokkArojIvaM moei bhvshssaao| bhAveNa kIramANo hoi puNo bohilAbhAe // 1002 //
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ GRA sAdhunamaskAra: // 899 // vizeSAva | ujjhAyanamokkArodhaNNANa bhavakkhayaM kareMtANaM / hiyayaM aNummueMto visottiyAvAraohoi // 1003 / / koTyAcArya ujjhAyanamokkAro evaM khalu vannio mahatthotti / jo maraNammi uvagge abhikkhaNaM kariI bhuso|| vRttI ujjhAyanamokkAro svvpaavppnnaasnno| maMgalANaM ca savvesiM, cautthaM hoi mNglN||ni.1005|| // 899 // nAmaM ThavaNA sAhU davvasAhU ya bhAvasAhU ya / davvammi loiyAI bhAvammi ya saMjao sAhU ||ni.1006|| ghaDapaDarahamAdINiM sAheMtA hoMti dvvsaahutti| ahavAvi davvabhUyA NAyavvA davvasAhutti ||ni.1007|| nivvANasAhae joe, jamhA sAhaMti saahunno| samA ya savvabhUesu, tamhA te bhAvasAhuNo ||ni.1008|| | kiM pecchasi sAhUNaM tavaM va NiyamaMca saMjamaguNaM vA / to vaMdasi sAhUNaM ? eyaM me pucchiosAha / / 1009 // asahAe sahAyattaM kareMtime saMjamaM kareMtasta / eeNa kAraNeNaM NamAmi'haM savvasAhUNaM ||ni.1010|| sAhaNa namokkAro jIvaM moei bhvshssaao| bhAveNa kIramANo hoi puNobohilAbhAe ||ni.1011|| 13 sAhUNa NamokkAro evaM khalu vannio mahatthotti |jo maraNammi uvagge abhikkhaNaM kIraI bhuso|| sAhUNa namukkAro, savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesi, paMcamaM hoi maMgalaM ||ni.1013|| -HORSERICA SARKARREARSES
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 14 esopaMca namokkAro, svvpaavppnnaasnno| maMgalANaM ca savvesiM, paMca(paDha)maM hoi maMgalaM / dAraM // 1014 // saMkSepavistakoTyAcArya AcAryanamaskArAdhikAre dravye ekabhavikAdisTedhA pUrvavat , bhAvato dvedhA-laukiko lokottarazca, tatra zilpazAkhAdyAcAryo laukikaH | rAbhAva: vRttI anye tvenamapi dravyAcArya bruvate, itaramAha-paMce'tyAdi punbaddhaM, evaM 'AyAra'mityAdi pacchadaM / vyAkhyA-Agama ityAdi gtaa||900|| rtham / zabdArthamAha-'A maityAdi / ayamAG maryAdAyAM caraNaM cArastayA maryAdayA cAra AcAraH, sa ca paJcadhA / 'tassa'ityAdi / / // 10 // | tasya AyaraNato pabhAsaNato desaNato'nyeSAM kriyayA, dezanA kimartha ? ya evaM te, zeSaM sukhonneyaM yAvatsamAptaM vastu // adhunA ''kSepastatrAhanavi saMkhevo na vitthAro saMkhevo duviho'ha siddhasAhUNaM / vittharao'Negaviho paMcaviho na jujjae tmhaa|| arahaMtAI niyamAsAhU sAhU ya tesu bhiyvvaa| tamhA paMcavihokhalu he unimittaM havai siddho ||ni.1016|| nivvuasaMsArikayAkayasthalakkhaNavihANao jutto / saMkhevanamokAro duviho'yaM siddhasAhUNaM // 3946 // usabhAINamaNaMtarasiddhAINaM jiNAiyANaM ca / vittharao paMcaviho navi saMkhevo na vitthAro // 3947 // jaivi jaiggahaNAo hoi kayaM gahaNamaruhayAINaM / tahavi na tagguNapUyA jigunnsaamnnnnpuuyaao||3948|| pariNAmasuddhiheuM va payatto sA ya bjjhvtthuuo| pAya guNAhiAo jA sA na taUNaguNalaMbhA // 3949 / / jaha maNuAiggahaNe hoi kayaM gahaNamaruhayAINaM / na ya tavvisesabuddhI taha jai sAmaNNagahaNammi // 3950 // CARROR
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAtra0 koTyAcArya vRttau // 909 // jai evaM vittharao jutto tadaNaMtaguNavihANAo / bhavaNai tadasajjhamao paMcaviho heubheyAo / / 3951 / / maggovaesaNAI so'bhihio tappabheao bheo / jaha lAvagAibheo diTTho lavaNAikiriyAo || 3952 / / 'navI' tyAdi || 'Navi saMkhevo'tti, aha Na saMkhevotti vattavyaM, neha vikAraH karttavyo vikaTatvAt, tathAvidhAnyAkSaravat na, etadanupAdAnena prathamAMzakapaJcamAtra prasaGgAt, tasmAtkarttavyo'yaM ?, vidyamAnatvenApizabdArthatvAt, tadayamatrApakSepo - nanu saMkSepaNyAsadvyavaMti zAstrANi bhavanti, tadyathA - sAmAyikaM caturdaza pUrvANi, iha tu namaskArAdhikAre na saMkSepo nApi vistara iti, apizabdasya vyavahitatvAt, tathAhi - saMkSepo dvividho bhavati, etaduktaM bhavati-yadi saMkSepaH syAttataH saMkSepe dvividho namaskAro bhavet 'siddhasA dhUNaM' ti siddhasAdhubhyAM vyAptatvAt, nirvANArhadAcAryopAdhyAyAnAM siddheSvantarbhAvAt, itareSAM sAdhudhvantarbhAvAt / tathA 'bittharao | Negavidho'tti athAyaM vistareNa syAt tato'nekavidhaH syAt, namo RSabhAya - mahAvIravarddhamAnasvAmine ityevamAdi, evaM siddhebhyaH prathama samayasiddhebhya ityevamAdi, tasmAnna paJcavidho yujyate, ubhayabhraSTatvAdityAkSepaH / atha prasiddhistatra, dvividhastAvana bhavati ekapadavyabhicAritvena vaizeSikaguNapUjAparihAraprasaGgAt, ekavidho'pi na bhavati, karttumazakyatvAd, Aha ca- 'ara' ityAdi // ihAIdA - cAryopAdhyAyA niyamAtsAdhava eva, nirvANaprApakayoga sAdhakatvena nirvikalpatvAt, sAdhavastu teSu - upAdhyAyAcAryArhatsu bhaktavyAH, savika| lpakatvAt, savikalpakatvaM tu keSAJcitsAdhUnAM bhikSukamAtrANAM sAdhutvAt keSAJcitsUtravidAmupAdhyAyatvAt keSAJcidarthavyAkhyAtRRNA|mAcAryatvAt keSAJcitsamupajAta kevalatvenArhazvAd, ataH sAdhupade vyabhicAriNi gRhyamANe na vaizeSikA guNAH pUjitA bhavanti, api tu sAmAnyaguNA iti, prayogaH - sAdhumAtra namaskAro viziSTAI d| diguNanamaskRtiphala prApaNAyAlaM na bhavati, tatsAmAnyAbhidhAnanamaskAra saMkSepavistarAbhAvaH / / 901 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvara kovyAcArya vRttI // 902 // tvAt manuSyamAtranamaskAravat jIvamAtranamaskAravadvepti, yasmAdevaM dvividho na yujyate 'tamhA' ityAdi pacchaddhaM, 'tamhA paMcavidho|saMkSepavista bhavati siddhoti 'tasmAt vaizeSikaguNapUjAphalAnyathA'nupapatteH paJcavidha eva namaskAraH siddho bhavati, tathA 'heu'tti yo hetura- rAbhAvaH | haMdAdInAM namaskArArhatve ukto 'magge avippaNAso' ityevamAdi tannimittaM copAdhibhedAtpazcavidha eva namaskAraH siddho bhavati, tathA |3 vistareNa ca kartumazakyatvAditi / AkSepavyAkhyAnamAha-'nI'tyAdi / nanu 'namo arahaMtANaM' ityatra jutto saMkhevanamokArotti // 902 // pratijJA, sa ca duviho ciya siddhasAdhUnAM, hetumAha-'NivvutasaMsArikayAkatatthalakSaNavihANaotti je NibutA te siddhA, saMsAriNastu sAdhavaH, yathAsaMkhyaM kRtArthatvasAmAnyasaMgrahAt akRtArthatvasAmAnyasaMgrahAcca, tathA lakSaNavidhAnato nivRtAnivRtalakSaNaTra bhedasAmAnyAcca / na cedevaM rocate tataH-'usabhA' ityAdi / usabhAdINaM sarveSAM karttavyaH mahAvidehAnAM ca, tatrApyanantarAdisiddhAnAM jiNAiyANaM ca sAmAnyakevalisiddhAnAM cazabdAdAcAryAdInAM cetyevaM vistaraH kArya iti zeSaH, pazcavidhastasmAna yujyata iti zeSaH, kiM kAraNamityAha-yato jaMNa vittharo, ubhayabhraSTatvAd , ucyate-'jatI'tyAdi // satyametad , yadyapi 'yatigrahaNAt' sAdhUpAdAna| mAtrAdahadAdInAM grahaNaM kRtaM bhavati, anirvRttAnAmiti vAkyazeSaH, tathApi yatisAmAnyaguNapUjanAt sAdhunamaskArakaraNAt na tadguNapUjA-nAInnamaskAraphalaM labhyate tena, etaduktaM bhavati-arhadAdinamaskAre ubhayalAbhaH sAdhunamaskAre tvekalAbhasteSAmarhadAditve vyabhicArAta , evaM 'yativi ya siddhaggahaNA hoti kayaM gadhagamaruhayAdIgaM / tahavi Na tagguNapUjA siddhaguNamettapUjAto // 1 // tasmAna | tAvad dvividho yujyata iti bhAvanA / api ca-'parI'tyAdi / iha dhImato namaskArakartuH pariNAmazuddhinimittaM prayatno-namaskArajJAna| zabdakriyAlakSaNo bhavati, sA ya pAyaM jAyae bajjhavatthUo saMpunAo guNAhiyAo, sA kimityata Aha-sA pariNAmavizuddhina AASARAM
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ arhadAdikramaH // 903 // vizeSAvara tadUnaguNalabhyeti, ahaMdAdibhyo nyUnau siddhasAdhU tadanau tallabhyA'sau na bhavatItyarthaH, nanu ca sAdhugrahaNe'rhadAdipratItirbhavati tatazca kovyAcArya na kazciddoSaH, naitadevaM, mahadantaratvAt , tathAhi-'jaha' ityAdi // yathA manuSyagrahaNe, AdizabdaH svabhede, bhavati kRtaM grahaNaMvRttI grahaNamAtramahadAdeH, kiM tarhi na kRtamityAha-na ca tadvizeSaH arhadAdivizeSabuddhiH, manuSyAdigrahaNe grahaNaM kRtaM bhavatIti vartate, taha kimityata Aha-tathA sAdhusAmAnyagrahaNe'rhadAdigrahaNamAtre satyapi nAhadAdivizeSabuddhirbhavatItyatona dvividho yuktH|| 'jatI'tyAdi / 1903 // 'maggo' ityAdi / / Aha-yadyevaM tato vistaratastarhi yukto'nantaguNatvAdarhadAdeH, naivaM, tasyAsAdhyatvAd , ataH paJcavidhaH siddhaH, kuta ityata Aha-hetubhedAta, sa ca mArgopadezanAdirabhihito'dhastAd, atastadbhedAt-paJcavidhopAdhimedAd bhedo'sya paJcadhA, dRSTAntamAhayathA lAvakaplavakapAcakapAThakayAcakabhedo dRSTo lavanakriyAtaH plavanakriyAta ityevamAdi, evaM paJcavidhahetubazAdayamapi pazcavidha eveti / / kramadvAramAha* puvvANupuTiva na kamo neva ya pacchANupuTiva esa bhave / siddhAIyA paDhamA bIyAe sAhuNo AI // 1017 // jeNa kayatthA siddhA najiNA siddhAio kamo jutto| pacchakkamo va jai saMjayAi siddhAvasANo to||3954|| jaMca jiNANavi pujjA siddhAjaM tesiM nikkmnnkaale| kayasiddhanamokArA kareMti sAmAiyaM sabve // 3956 // arahaMtuvaeseNaM siddhA najaMti teNa arahAI / navi koi ya parisAe paNAmattA paNamaI rnno||ni.1018|| jai evaM Ayariovaesao jaM jinnaaipddivttii| teNAyariyAikamo jutto no cedaNegaMto // 3957 // AMORORSHANGANAGAR
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 904 // jutto va gaNaharANaM jiNAio jaM jiNovaeseNaM jANaMti tevi sese sesA u gurUvaeseNaM / / 3958 / / ahavAssyariuciya so tesiMpi jao tao pasatto bhe / AyariyAIucciya evaM sai savvasAhUNaM / / 3959 / / paDhamovaesa gahaNaM taM cAruhao na sesaehiMto / guravo'vi taduvaiTThassa ceva aNubhAsayA navaraM // 3960 arahaMtagurUvajjhAya bhAvao tassa gaNaharANaMpi / jutto tayAiucciya na gurutti tao jiNo na bhave / / 3961 / / sajiNo jiNAisayao so ceva gurU gurUvaesAo / karaNAiviNAyaNAo so ceva mao uvajjhAo / / 3962 / / jaI siddhanamokkAraM chaumattho kuNai na ya tadAIo / taM pai tayA na doso nahi so takAlamaruhaMto // 3963 / / evamakatthakAle siddhAI hou bhaNNai tayAvi / aNNe saMtaruhaMto tao tayAI tao niccaM // 3964 // 'puvA' ityAdi / iha 'namo arahaMtANa' mityAdyayaM pUrvAnupUrvI kramo na bhavati, siddhAnAM kRtArthatvena prAdhAnyataH pUrvanipAtAt: nApi ca pazcAnupUrvI eSa kramo bhavet, sAdhyAdyanabhidhAnAt, anAnupUrvI tu krama eva na bhavati, asamaJjasatvAt tathAhi - siddhA dIyA paDhamA puvvANupuccI, bitiyAe ya pacchANupubbIe sAhuNo AdI / Aha ca bhASyakAraH - ' jeNa' ityAdi / yena kAraNena kRtArthAH siddhA nArhantastataH kramaH siddhAdiryuktaH, yadi cet pazcAtkramo'bhipretaH tataH tasmAtsAdhvAdyAH siddhAntA yuktAH // 'jaM ce'tyAdi spaSTA / tasmAtsiddhAdiH kramaH / ucyate-arahaMtuvaeseNaM siddhANajjaMti jeNa teNArihAdikamo, tathA ca- 'navI 'tyAdi, spaSTam || aniSTApattimAha - ' jatI' tyAdi / yadyevaM yadutArhadupadezena te jJAyante tannatyAdiH kramo yuktaH, (tadAcAryAdikramaH) tadupadezena arhadAdiparijJAnAt, na cedevamanekAnto'yaM yadupadezena yo jJAyate tasya prAdhAnyamiratasya ca guNabhAva iti / para evAha - 'jutto' ityAdi 1664 1966 % arhadAdi kramaH // 904 //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvaka koTyAcArya vRttI // 905 // SAHARASHRE kAsvA, yukto vA'yaM kramaH 'gaNadharANaM' gautamasvAmipramukhAnAmarhadAdikramaH, kiM kAraNamityAha-'yat' yasmAt 'te' gaNadharA 'ava namaskAra zeSAn siddhAcAryopAdhyAyasAdhUna 'jinopadezena' tIrthakaropadezena jAnanti, 'zeSAstu' sAdhavo'smadvidhA 'gurUpadezena' AcA pUjAbhyAM yopadezenArhatsiddhopAdhyAyasAdhUna jAnanti, ataH keSAzcidarhadAdiH keSAzcicAcAryAdiH krama iti / codaka evAha-'ahavetyAdi / / phalasiddhiH | ahavA so-titthakaro tesiM-gaNaharANaM Ayario cciya, jao evaM tato evaM sati pasatto me AyariyAio ciya, krama // 905 // | iti zeSaH, keSAmityAha-savvasAhUNaM gaNaharANAmasmadvidhAnAM ceti prakrama ityayaM puurvpkssH| yaduktaM 'yadI'tyAdi tatsarva parijihIrSarAha| 'paDhamoityAdi / iha gaNabhRtAmavAptapravrajyAnAM prathamamupadezagrahaNaM yattadarhata eva sakAzAt , anabhimatapatiSedhamAha-na'zeSebhyaH ' | siddhAcAryopAdhyAyasAdhubhyaH, ato 'guravo'pi' AcAryAstRtIyasthAnabhAvinaH 'tadupadiSTasyaiva' arhadupadiSTasyaiva kevlmnubhaasskaaH| tataH prakRte kimityata Aha-'ara' ityAdi // tasya tIrthakarasyAIdgurUpAdhyAyabhAvataH, kimata Aha-gaNadharANAM yuktaH, 'tadAdireva' | ahaMdAdireva kramaH, apizabdAdasmadvidhAnAM ca, tathA ca na gururitikRtvA'sau jino na bhavet / bhavedeva, yataH-'sa'ityAdi spaSTA / yaccoktaM-"jaM ca jiNANavi pujA" ityAdi, atrocyate-'jatI'tyAdi / (yadyapItyAdi) pubaddhaM spaSTaM tathApi na siddhAdiH kramaH, yataH-'taM pai na doso' kiM kAraNamityAha-nahi so tatkAlamaruhan / Aha-'eva'mityAdi spaSTA, navaramanye mahAvidehAdiSu / dAraM / adhunA prayojanaphaladarzanAyAhaettha ya paoyaNamiNaM kammakkhayamaMgalAgamo ceva / ihaloyapAraloiya duvihaphala tattha diTuMtA // 1019 // ihaloe atthakAmA AroggaM abhiraI ya nissphttii| siddhI ya sagga sukule paJcAyAI ya paraloe // 1020 // 3
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya namaskArapUjAbhyAM phalasiddhiH // 906 // // 906 // ihalogammi tidaMDI sAdivvaMmAulaMgavaNameva / paraloe caMDapiMgala huMDiyajakkho ya diTuMtA ||ni.1021|| sayaovaogakiriyAguNalAbhotappaoyaNamiheva / kAlaMtaranipphattI phalamiha prlogmokkhesu||3968|| kammakkhao'NusamayaM tallAbhe ceva tduvogaao| savvatthesu ya maMgalamavigghaheU namokAro // 3969 / / suyamAgamotti ya tao suovaogappaoyaNo taM c| AyahiyapariNAbhAvasaMvarAI bahuvigappaM // 3970 // pUyA phalappayA nahi nahaM va kovppsaayvirhaao| jiNasiddhA diTuMto vedhammeNaM nivAIyA / / 3971 / / pUyANuvagArAo'pariggahAo vimuttibhAvAo / dUrAibhAvaovi ya viphalA siddhAipUyatti // 3972 // jiNasiddhA diti phalaM pUyAe keNa vA pavaNNamiNa? | dhammAdhamma nimittaM phalamiha ja savvajIvANaM // 3973 / / te ya jao jIvaguNA tao nadeyA navA samAdeyA / kayanAsAkayasaMbhogasaMkaregattadosAo // 3974 // nANANAbAhasuhaM mokkho pUyAphalaM jao'bhimayaM / taM nAyapajjayAo deyaM jIvAibhAvo vva // 3975 // bhattAi hoja deyaM na tadattho pUyaNappayatto'yaM / taMpi sakaodayaM ciya bajjhanimittaM paro navaraM // 3976 / / kammaM suhAiheuM bajjhayaraM kAraNaM jao deho / saddAibajjhanarayaM jai dAyAre kahA kA Nu ? // 3977 / / tamhA sakAraNaMciya suhAi bajjhaM nimittimettAyaM / ko kassa dei hara va nicchayao? kA kahA siddheH||3978|| jai savvaM sakayaM ciya na dANaharaNAi phalabhihAvannaM / naNu jatto cciya sakayaM tatto ciya tapphalaM juttaM // 3979 // dANAi parANuggahapariNAmavisesao sao ceva / puNNaM haraNAi parovadhAyapariNAmao pAvaM // 3980 // RS205AILAS
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI namaskAra pUjAbhyAM phalasiddhiH // 907 // // 907 // taM puNNaM pAvaM vA ThiyamattaNi bajjhapaccayAvekkhaM / kAlaMtarapAgAo dei phalaM na parao lambhaM // 3981 // jai vA paDilahiyavvaM tattociya jeNa taM pariggahiyaM / to tammi sivaM patte kugaigae vA kuo lbbh?||3982|| lahai adeto va kao sAhU ja deja puvdaaiss| katto'vahAriNo taMja paDihIreja se dhaNiNo ? // 3983 / / ahava maI jaM teNavi diNNaM aNNassa taM tao laddhaM / paDideha tahA hArI hArIo aNNao laddhaM // 3984 / / evaM hou'NavatthA dANaggahaNANamaparibhogo ya / jai paraoladdhavvaM deyaM vA tassa taM ceva // 3985 // tamhA saparANuggahapariNAmAo supttvinniogaa| dAyA puNNaM pAvai jaM tatto se phalaM hoi // 3986 // jaha so pattANuggahapariNAmAo phalaM sao lahai / taha geNhaMto'vi phalaM tadaNuggahao solahai // 3987 // hArIvi haraNapariNAmadUsio bajjhapaccayAvikkhaM / pAvo pAvaM pAvai jaM tatto se phalaM hoi / / 3988 // jaha sAyattaM dANe pariNAmAo phalaM tahehAvi / niyayapariNAmauciya siddha jiNasiddhapUyAe // 3989 / / kajA jiNAipUyA pariNAmavisuddhiheuo nicca / dANAdau vva maggappabhAvaNAo ya kahaNaM va // 3990 // kovappasAyarahiyapi dIsae phldmnnnnpaannaaii| kovappasAyarahiyaMti niSphalaM to aNegaMto // 3991 / / kovAivirahiyaM ciya savvaM jamaNuggahovaghAyAya / dIsai teNa viruddhaM phalamiha kovappasAyAo // 3992 // haraNappayANaheU havez2a kovAdao maI taMpi / naNu sakayaM ciya bhaNiyaM nibhittamettaM paronavaraM / / 3993 / / jai vA na sakayaM heuM taM to kovappasAyavaM raayaa| so savyasevayANaM samANaphalado kahaM na bhave // 3994 // AAAAAAER
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 908 // ALSARSACROE dIsaha ya visamaphalado viphaloya smaannsevyaannNpi| bhaNNai ya sukayapuNNo to se raayppsaautti||3995|| 4 namaskArakovappasAyaheuM ca jaM phalaM nahi tdtthmaarNbho|n parappasAyaNatthaM ca kiMtu niyayappasAyatthaM // 3996 // pUjAbhyAM dhammAdhammAna parappasAyakovANuvattiNojamhA / to na parotti pasaNNodhammo kuviutti vaa'dhmmo?||3997||31 phalasiddhiH tassAhaNasuNNassavi jaivA dhammo prppsaayaao| to jo jassa pasanno sa tassa dejA jagaddhammaM // 3998 // // 908 // kuvio hareja savvaM dejA dhamma va tahaya pAvati / akayAgamakayanAsA mokkhagayANapi vA paDaNaM // 3999 // jai vIyarAgadosaM muNimakosijja koi duTThappA / kovappasAyarahio muNitti kiM tassa naadhmmo?||4000| savao tassAdhammo jai vaMdaMtassa to dhuvaM dhmmo| kovappasAyarahie taha jiNasiddhe'vi ko doso? // 4001 // hiMsAmi musaM bhAse harAmi paradAramAvisAmitti / ciMtejja koi na ya ciMtiyANa kovAisaMbhUI // 4002 // tahavi adhammo dhammo dayAisaMkappao tahehAvi / vIyakasAe savao'dhammo dhammo ya sNthunno||4003|| tamhA dhammA'dhammA juttA niyyppsaaykovaao| dhammatthiNA payatto kajjo to sappasAyammi // 4004 // so ya niyayappasAovarasaMjiNasiddhapUyaNAutti / jamsa phalamappameyaM teNa tayatyo payatto'yaM // 4005 / / nANAimayatte sai pujA kovappasAyavirahAo / niyayappasAyaheuM nANAitiyaM va jiNasiMddhA // 4006 // pujjA jiNAivajA nahi mokvatthaM sarAgadosatti / akayatthabhAvo'vi ya dabvaTThAe dariddavva // 4007 // . kalusaphaleNa na jujai kiM cittaM tattha jaM vigyraago| saMtevi jo kasAe nigiNhaI sovi tttullo||4008|| ARORASEX
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAtra0 koTyAcArya vRcau // 909 // na parovayArao ciya dhammo na parovayAraheuM ca / pUyAraMbho naNu sapariNAmasuddhatthamakkhAo ||4009 // pUyA parovArAbhAve'vi sivAya jiNavarAINaM / pariNAmasuddhiheDaM subhakiriyAo ya baMbhaM va // dAraM // 4010 // parahiyayagayA mettI karer3a bhUyANa kamuvayAraM sA ? / avayAraM dUrastho kaM vA hiMsAisakappo 1 ||4011 // dhammAdhammanimittaM tahAvi taha caiva niruvagAro'vi / pUyAsuhasaMkappo dhammanimittaM jiNAInaM // 4012 // arosa parANuggalakkhaNasaMkappamettao ceva / phalamiha nau pacchA takka ovagArAvagArAo ||4013 // iharovauttabhattAjinnAhavahammi dakkhiNeyassa / detassa vahAvattI teNAdANappasaMgo ya // 4014 // na parapariggahau cciya dhammo kiMtu pariNAmasuddhIo / pUyA'pariggahammivi sA ya dhuvA to tadAraMbho // iha coyagamaNumopagamaNisehagameva saMpayANaMti / bahumuNipaDimAi jao na dANamapariggahaM teNaM // 4016 // dANapariggahaNammivi dhammo niyyprinnaamsuddhiio| apariga he vi jaissA ko nAma pariggahaggA ho // 4017 / / kiM ca parayiyaniyayA mettI bhUehiM saMpariggahiyA / hiMsAsaMkappo vA jaM dhammAdhammahe utti || 4018 || evaM jiNAipUyA sdvaasNvegsuddhiheuuo| apariggahAvi dhammAya hoi sIlavvayAI vva // 4019 // jaM ci muttivimukkA muttA guNarAoM to viseseNaM / teNaM ciya te pujjA nANAitiyaM va mokkhatthaM // 4020 // muttimaovi na muttI ijjai kiMtu je guNA tassa / te muttivimuttacciya naNu siddhaguNA viseseNaM // 4021 // ahaba maI muttimao guNapUyA hoha muttipUyAo / tagguNasaMbaMdhAo siddhaguNANaM tu sA natthi // 4022 // 6 a namaskArapUjAbhyAM phalasiddhiH / / 909 //
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 910 // xxxx pUyA muttiguNANaM saMbaMdhe phalamitIha ko heU ? / anno pariNAmAo tassa ya ko keNa saMbaMdho 1 // 4023 // forest pariNAmo bjjhaalNbnnnimittmettaago| dei phalaM savvo cciya siddhaguNAlaMbaNo cevaM // 4024 || jaha dUtthesafa dhummi sarIrapuTThibalaheU / taNudovballAhaphalo katthai sogAisakappo ||4025|| taha pariNAmo suddho saddhammaphalo hi dUrasaMthe'vi / avisuddho pAvaphalo dUrAsannaMti ko bheo ? ||4026 // ahavA'yasabhAvo'yaM pariNAmo teNa savvameveha / dUramahAlaMbaNao tassAsannaM tao savvaM // 4027|| jar3a sapariNAmaucciya dhammo'dhammo va kiMttha bajjheNa? / jaM bajjhAlaMbaNao so hoi tao tadatthaM taM // 4028|| pariNAmo bajjhAlaMbaNo sayA ceva cittadhammotti / viSNANaMpiva tamhA suhabajjhAlaMbaNapayatto // 4029 // jatto tatto va subho hoi kimAlaMbaNappa bheeNa 1 / jaha nANAlaMbaNao vivarIyAovi so na tahA ||4030 // kiMtu bhAlaMbaNao pAeNa subho vidhammao iyaro / jaM hoi taM payatto subhAsu bhAdANavosagge // 4031 // annANiNo muNimmivi na subho diTTho subho ya nissIle / jai pariNAmaucciya phalamiha kiM tA patacitAe ? // suhapariNAmanimittaM hojja suhaM jai tao suho hoja / ummattassa va na u so suho vivajjAsa bhAvAo || 4033 // na muNivecchanne nissIle'vi muNibuddhIe deto / pAvai muNidANaphalaM taha kiM na kuliMgidAyAvi // 4034 || thA muNiliMga guNANa sunnaMpi teNa paDimavva / pujaM thANamaIe na kuliMga savvahA juttaM // 4035|| na kevalaM kuliMgesvi hoi taM bhAvaliMgao na tao / muNiliMgamaMgabhAvaM jAi jao teNa taM pucaM // 4036 // - namaskArapUjAbhyAM phalasiddhiH // 910 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 911 // teNa suhAlavaNao pariNAmavisuddhimicchayA niccaM / kajjA jiNAipUyA bhavvANaM bohaNatthaM ca ||4037|| kayapaMcanamokAro karei sAmAiyaM tu (ti) so'bhihio / sAmaiyaMgameva ya jaM so sesaM ao vocchaM // 4038 // 'ettha' ityAdi / / atra ca paJcavidhanamaskAra karaNe prayojanamidaM yaduta karaNakAla evAkSepeNa karmakSayaH jJAnAvaraNIyAdikarma malApagamaH, antaH karmamalApagamaH, antaHkarma pudgalApagamAbhAve nakArasyApyabhAvAt tathA maGgalAgamazcaiva yaH svAtmani tadaiva maGgalapariNAmo, navanavasaMvegazraddhetyarthaH / dAraM / phalaM tu kAlAntarabhAvi dvividhaM - aihikaM pAralaukikaM ceti / tatra dRSTAntA vakSyamANAH - 'ihe'tyAdi // iha loke arthakAmau phalaM bhavataH, tathA 'ArogyaM' nIruktvaM bhavati, ete cArthAdayo'vazyaM zubhavipAkino bhavanti, yata Aha- 'abhiratizca' Abhimukhyena ratiriha loke'rthAdibhyo bhavati, paraloke ca tebhya eva zubhAnubandhitvAnniSpattiH, puNyasyeti gamyate, athavA'bhiraterniSpattirityekavAkyataiveti / tathA paraloke ca phalaM siddhiH - nirvANaM tathA svargaH tathA sukula pratyAyAtizca, siddhigrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtha, anyathA praviralAH siddhyanti ekabhavena, asiddhyamAnAstu svargAdiSveva yAntIti // sAmprataM yathAkramame - vArthAdInadhikRtyodAharaNAnyAha - 'ihalogammI' tyAdi mUlaTIkAto jJeyAni / atha bhASyakAraH prayojanaM phalaM cAha - 'sata' ityAdi / ihevattIdAnImeva tatprayojanaM, kimata Aha- satatopayogakriyayA namaskAraviSayo yo guNalAbhaH, yAH karmakSayakSayopazamodbhavA labdhaya | ityarthaH / niyuktikArArddhatRtIya gAthAnyAcikhyAsurAha pacchaddhaM phalaM tu 'kAlAntaraniSpattiH kAlAntarAvirbhAvi, kvetyAha-' iha'tti ihaloke'rthakAmArogyAbhiratinivRtyAdIni, 'paraloke' svargAdau 'mokSe ca' nirvANe'tyantasukhAvAptiriti // athavedaM prayojanamityAha- 'kamme' tyAdi || 'tallAbha eva' namaskAralAbha eva yaH karmakSayo'nusamayaM tadupayogAt sa prayojanaM tatprayuktamayogAt, namaskArapUjAbhyAM phalasiddhiH / / 911 //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 992 // tathA namaskAraH sarvArtheSvavighna heturmaGgalamevamayaM maGgalAgamatha, sa ca prayojanam // atha sAmAnyenAIdAdinamaskArasvarUpAdyAha- 'suta' ityAdi // tako - namaskAraH zrutaM, Agama ityarthaH, sa ca zrutopayogaprayojanaH zrutopayogaH phalamasyeti zrutopayogaprayojanaH, tacca zrutopayogaphalamasya namaskarturbahutrikalpaM, kiMviziSTamityAha-Atmahita parijJAnaM viSayapariNAmanivRttiH bhAvasaMvaraH NavaNavasaMvegAt zraddhA, AdizabdAdacintyacaritAnuSThAnAdi gRhyate, etatprabhAvo'yaM paJcanamaskAraH / evamukte satyAha- 'pUyA' ityAdi // nahi jinasiddhau namaHpUjAphalapradau koparahitatvena prasAdarahitatvena ca, vaidharmyeNa nRpAdayaH / tathA- 'pUyA' ityAdi / viphalA siddhAdipUjeti, na siddhAH pUjAyAM kRtAyAmapi phalaM dadatItyarthaH, iyaM pratijJA, hetUnAha - 'pUyANuvagArao' tti pUjayA'nupakriyamANatvAt, tadaparigrAhitvAdamUrttatvAt dUratvAt dUradUratvAdAkAzavat / dvAragAthe / atrAcAryo'nabhyupagatopAlambhatayA pratijJAyA nirviSayatvaM darzayan siddhasAdhyatAmAha- 'jiNa' ityAdi // jinasiddhau pUjAyAM namaskArakartuH phalaM yacchata iti kena cedaM pratijJAtaM ?, Aha- namaskAra| phalamihAmuSmikamuktamudAharaNaprayogAt, na tasyAnyathAsiddhatvAt, anyathAsiddhatvaM ca - 'dhamme' tyAdi pacchaddhaM kaMThaM / tataH kimityata Aha- 'te ya' ityAdi // tau ca dharmAdharmau anugrAhakagatau 'yataH' yasmAjjIvaguNAH tasyaiva dharmAstenAnyasmai kasmaicidanugrAhyAya na deyAH, na vA tenAnugrAhyeNa tataH samAdeyAH, kiM kAraNamityAha- 'kate' tyAdi bhAvitArtham / apica - 'nA' ityAdi // yatazca'pUjAphalaM ' namaskAraphalamabhimataM jJAnAnAbAdhasukhaM mokSaH, tataH kimityata Aha-tana deyaM namaskArakartre tAbhyAM jinasiddhAbhyAM AtmaparyAyatvAt jIvAdibhAvavat, AdizabdAccaitanyabhAvaH, ato nirviSayaH prAkpratiSedha iti siddhasAdhanAt / evaM tAvaddharmAdharmau na parapradeyAvidaM tu parapradeyamityAha - 'bhattA' ityAdi / iha bhaktaM- zAlyodanAdi deyaM bhavet prakRtisiddhatvAt ubhayasaGgatavastuvat, namaskArapUjAbhyAM phalasiddhiH // 912 //
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI pUjAbhyAM // 913 // PRAHARIOR tatraitatsyAd-idameva tarhi dAsyantIti naH siddhasAdhanamiti, ucyate-na 'tadartha bhaktArtha namaskArakartuH pUjanaprayAsa iti yena siddha | namaskAra| sAdhyatA syAt , api ca-tadapi bhaktAdi prApaNamanyataH svakRtodayameva AtmapariNAmastathAsvAbhAvyalabhyatvAt , parastu dAtA |nimittamAtraM, etaduktaM bhavati-nizcayata AntaraM kAraNaM vyavahAratastu bAhyamapi / tathA ca-'kamma' ityAdi / nizcayataH sukhAdihetuH phalasiddhiH karma 'yataH' yasmAttasmAddehastu bAhya, zabdAdi tu bAhyataraM 'jaI'tti yadyevaM tato dAtari tu kA kathA ?, upasaMjihIrSurAha-'tamhA' hai // 913 // ityAdi / tasmAtsvakAraNameva sukhAdi, bAhyasya nimittamAtratvAt , ataH kaH kasmai dadAti harati vA nizcayataH?, ataH kA kathA | | namaskAraphaladAtRtvaM prati / / evaM sthite satyAha-'jatI'tyAdi / yadi sarva phalaM svakRtameva, kaH kasmai dadAtIti vacanAt , api ca | haraNaphalaM 'kaH kasyApaharatIti vacanAt , tarhi na dAnaharaNAdiphalamihApanna, ucyate, nanu yata eva ca tatsvakRtaM tata eva tatphalaM dAtuhartuzca yuktamadhyavasAyavizeSAta, tathA hi tataH-'dANAdI'tyAdi / / dAnAdipariNAmavizeSataH khata eva puNyaM, tathA haraNAdiparopa. ghAtapariNAmato pAvaM hartuH, itarasya tvAnuSaGgikamiti bhAvaH / tasmAt-'ta' mityAdi spaSTA, navaraM na parataH sakAzAllabhyaM, tasmAdanabhyupagatopAlambho'sAviti / 'jaive' tyAdi / syAnmati:-kasyacid yena yadvastu prayuktaM sat parigRhItaM tattata evaM pratilabdhavyaM dRSTatvAtsausnAtikavat , prayuktazca jinanamaskArastasmAttatphalaM labhyamiti, ucyate-'to' tasmin pratigrAhake sAdhyAdau zivaM prApte dhigvarNAdau ca kugatiM gate kutastasya tallabhyaM bhavatu ?, yena tata eva pratilabdhavyamityucyate, yad yena dattaM tasmai taddeyaM sausnAtikavat , yasya ca hRtamasAvapi tasyApaharati / tataH-'labhatI'tyAdi / 'sAdhuH' niHsaGgo muniH jaM putradAyissa deja taM ato kuto labhatu ?, etaduktaM bhavati-yadi yad yena yasmai anugrAhyAya dattaM sa tasmai punardadAti tato dAnagrahaNAtIta RSiH kathaM bhikSAM labhate ? tasmai AMROGRAMONEERUARCANE
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI vizeSAvAda adadat , kuto vA pUrvabhavahAriNaH / idAnIM ca nirgacchatAmApannasya tadidAnIM yatpratihiyeta 'se' tasya dhaninA janmAntarasambandhinA / namaskArakoTyAcArya 'ahava' ityAdi / syAnmatiH yattena RSiNA'nyasmai anyasmin janmani dattaM tattataH svasambandhino labdhvA pratidadAti pUrvadAtu pUjAbhyAM riti, tathA hArI idAnIM sAdhuH sannanyasmAddhAriNo labdhvA pratidadAti svasambandhina iti, ucyate-'eva'mityAdi / / evaM yadi parato phalasiddhiH // 914 // labdhavyaM tadaiva ca tasya yadi pradAtavyaM tato dANagahaNANa hota'NavasthA aparibhogo ya, svayaM sadaivAnyasmai dIyamAnatvAt Ayavyayavi 18 // 914 // zuddhatvAt , tasmAtsausnAtikadRSTAnto na sAdhuriti / 'tamhA' ityAdi // tamhA dAtA supattaviNiyogAt yatpuNyamavApnoti tat | svaparAnugrahapariNAmAo // tahA jaha so svata eva phalaM labhate dAtA pAtrAnugrahapariNAmAt , tathA yatirapi svakarmakSayopazamAdeva khata AhArAdi prApnoti, etaduktaM bhavati-dAtA tamupAdhiM kRtvA svapariNAmAtpuNyaM labhate, grAhako'pi tamupAdhiM kRtvA tadAnaM svata eva | labhate, zeSa spaSTamiti sAdhyasAdhanatA // atha hetoranaikAntikatvamAha-kove' tyAdi puvvaddhaM kaMThaM, yataH 'to' tataH anekAntastasmAt hai| 'kopaprasAdarahita'tti yaduktaM sAdhanaM taniSphalam / atha viruddhatvamAha-kovAdI' tyAdi / yasmAtkopaprasAdarahitamapi sarvamAkAzAdyA. hArAdi anugrahopaghAtAya phalapradAnAya dRzyate, tathA ca vraNe AkAzamupaghAtAkhyaphalaM, udararandhe cAhAro'nugrahakRditi / teNe' tyAdi | pacchadraM, asyAyamarthaH-tena kopaprasAdarahitaM cAphalaM ceti viruddhaM, vipakSa eva phaladAtRtvena bhAvAviruddho heturityarthaH / atha prasaGgato dharmAdhauM svakRtAveva, nAnyatarAvityAha-haraNe tyAdi / / syAnmatirbhavataH kopaprasAdau haraNapradAnahetU , nanu tadapi haraNapradAna 4svakRtameva, yato 'bhaNita' mityAdi // spaSTam / / 'jaI' tyAdi / / yadi ca tama svakRtaM tataH kopaprasAdavati rAjani vizeSo na8 hai syAd , yo ruSTo vividhaphalAdhAyI tuSTazca // 'dIsatI' tyAdi spaSTam / / tthaa-'ko|' tyAdi // kopaprasAdahetuzca yatphalamaihikaM nahi hai
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 915 // tadarthamasmAkamayaM namaskArArambhaH, nApi paraprasAdArtha, anyatrAtmaprasAdArAdhanAt / apica- 'dhamme' tyAdi / na ca dharmAdharmau paraprasAda kopabhAvabhAvinau yasmAt tamhA Na paro pasaNNottikaTTu dhammo, kuviotti vA'dhammo / atrAniSTamAha-'tasse'tyAdi / yadivA dhammo parappasAyAo to tassAdhaNarahitassavi jo jassa pasaNNo sa tasmai jagaddhamai dadyAt / 'kuvI' tyAdi // kupitastu sarva dharma haret adharma vA dadyAt, tathA caikasyAkRtAgamaH sarvajagaddharmalAbhAt, zeSasya tu dharmanAzAtkRtanAzo, mokSagatasyApi siddhasya patanaM bhavet, taddharmasyAnyenAnyatra tuSTena saMcAritatvAt dharmasvabhAve'pi / atha prakRtaprasiddhayarthaM dRSTAntaH - 'jatI' tyAdi pugvaddhaM kaMTha, sa ca muNittikRtvA kiM tasya AkrozayituH 1, adharma eva, duSTapariNAmAd atastaM muNiM / 'savato' ityAdi pugvaddhaM kaMThaM / dArzantikaH- tathA jinasiddhau stUyamAnau phaladau kopaprasAda rahitatvAdvItarAgamunivaditi ko doSo yena na te heturanaikAntikaH / udAharaNam -'hiMsAmI'tyAdi // nAsmin bhUtAnAM cintAviSayANAM 'kopAdisaMbhUtiH' saMprAptiH kopAdeH / tathA'pyadharmo duSTapariNAmAd, evaM dharmo dayA|dibhyaH / ' tamhA' ityAdi / tasmAddharmo nijamanaH prasAdAd viparyayeNa adharmaH, yadA caivaM tato dharmArthinA svaprasAde prayatna kAryaH / ' so ye'| tyAdi / sa ca nijAtmaprasAdastatpUjanAd, yaH kiMviziSTaH ? aprameyaphala:, tena nijAtmapariNAmArtho'yamArambho - 'namo arahaMtANaM' ityAdi || pramANaM loSTAdivyudAsena, Aha- 'nANAdi' spaSTam // evamukte trInaGgIkRtyAha - 'pujjA' ityAdi // NAyariyAdao pujA mokkhatthiNA sarAgadoSatvAt akRtArthatvAt, upakArakSamadravyArtha dramakavat / ucyate- 'ne' tyAdi, na paropakAraM kariSyantIti dharmoM, nApi cAcAryAdInAmupakAro bhaviSyatIti, kiM tahiM ?, 'nanu' spaSTam / 'pUyA' ityAdi, paJcAnAmapi / dAraM / 'pare' tyAdi // sAdhuhRdayagatA maitrI sAdhuna maskartRsaMsthAnIyA bhUtAnAm / 'dhammA' ityAdi // dharmAdharmanimittaM tathA'pi tau yathAsaMkhyam evam- 'dANe' ityAdi // namaskArapUjAbhyAM phalasiddhiH // 915 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttau // 996 // uvagAro sukhaM, avagAro visUyigAI || 'ihare' tyAdi // iharA yathA'vasthitagrAhe / dAraM // 'na pare' tyAdi / taiH pUjAyA aparigrahe'pi sA pariNAmavizuddhirdhruveti tadArambhaH / apica - 'ihe' tyAdi / iha jagati 'saMpayANaM' ti satkRtya pradAnaM tacca saMbhavatastredhA, tadyathA - 'codagaM' ti svayaM prArthanA codanA - dIyatAM me iti, aprArthitapradAne tu svayamanumate tatparibhogAdanumodakaM, 'aniSedhakaM' apratiSedhamAtraM yathAsaMkhyamudAharaNAni - baduH- baMbhaNo muNI-sAdhU paDimA pupphAdi Na nisehei, yata evamato na dAnamaparigrahaH, ato'parigrahatvAdityasiddho hetuH / tathAhi - 'dANa' ityAdi kAkvA / iha pAtreNa dAne parigRhIte'pi dharmo dAturnijapariNAmazuddheH, tathAhi - nAsau mandapariNAmaH, tatazca tena aparigRhIte'pi yadi sA, ko nAma parigraho 1 yenocyate aparigrahAditi / 'kiM ce' tyAdi gatArthA / 'eva' mityAdi / tairapi gRhItA'pi sA dharmAya zIlavaddezena / dAraM / 'jaM ciye' tyAdi spaSTA / api ca- 'muktI' tyAdi spaSTA // 'ahave' tyAdi puvvaddhaM kaMThaM, sapratimapUjanAt, mUrtipUjA ca tadguNasambandhAt, siddhaguNAnAM tu pUjyamAnAnAM sA mUrttirnAsti, AkAzaguNAnAmiva / atrocyate- 'pUyA' ityAdi / iha muttiguNANaM - mUrtipratibaddhAnAM guNAnAM pUjAsambandhe phalamityatra bhavataH ko'nyo hetuH pariNAmaM muktvA ? tasya ca pariNAmasya phalaM dadata idaM codyaM kiM kena saMbadhyate / api ca- 'nI' tyAdi kaNThatham / hetvantaramadhikRtyAha - ' jahe' tyAdi putraddhaM kaNThayaM, jahA yataH - 'taNu' ityAdi pacchaddhaM / tathA kimata Aha- 'taha' ityAdi // tathA'pi dUrasaMsthe'pi jinAdau pariNAmo dharmaphalaH, avizuddhastu zokAdiprakhyaH pApaphalaH ato duramAsaNNamiti kA vAcoyukti ? riti / 'ahavA' ityAdi / athavA 'yat' yasmAt 'AtmasvabhAvaH' AtmadharmaH pariNAmastena sarvamevAsya vastu dUraM, atha manyase "AlambanataH' Alambana vivakSayA dUrAsannAdibheda iti ceducyate tathA'pi sarvamevAsyAsannamevAlambanam / codakaH - 'jatI' tyAdi codya parihAraH kSuNNo, namaskArapUjAbhyAM phalasiddhiH / / 916 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva navaraM paryante tadatthaM 'ta'ti bAhya, iSyata iti vAkyazeSaH / tathA ca-'parI'tyAdi spaSTA // paryante kartavya iti shessH| AhakovyAcArya || 'jatto'ityAdi cocaM kaNThayaM, kiM paJcavidhenAlambanenetyarthaH / ucyate-yathA'sau na anAlambanaH, evaM viparItAlambano'pi na, 'ki-dU namaskAra pUjAbhyAM vRttI ntvi'tyAdi / kintu so suhAlaMbanato pAeNa subhoja hoi, prAyograhaNamabhavyasthAhato'pyazubhapariNAmabhAvasaMbhavAt viparyayAd , itaraH phalasiddhiH azubhaH, tataH prayatnaH kartavyaH shubhaashubhaadaanvyutsrge| tathAhi-'annA ityAdi punbaddhaM, zubho ya NissIle, aNNAgiNo dihotti // 917 // anuvRttiH / 'jatI'tyAdi cocaM spaSTam / ucyate-'suhe'tyAdi / iha mithyAdRSTeH zubhapariNAmanimittaM zubhapariNAmakArya bhaveta // 917 // zubhaphalaM yadi tao-asau niHzIlaviSayaH pratyayaH zubho bhavet , yAvatA nAsau zubho, viparItapratyayAd, azIle'pi suzIlapratyayAt , ummattassa va, uktazca-'sadasadi'tyevamAdiviparyAsabhAvAt , viparyAsabhAvazca niHzIle'pizIlasamAropAt / punarapyAha-'naNu' ityAdi / naNu muNivesacchaNNe niHzIle'pi pAtre muNibuddhIe dAtA dadat pAvati muNidANaphalaM, adhyavasAyAta , tathA kina kuliGge dAtAvi pAvati muNidANaphalaM tabbuddhIe deMto ? / ucyate-'ja'ityAdi pAdatrayaM spaSTaM, na kuliGgaM sarvathA yuktaM pUjayitum / 'naNu'ityAdi / / nanu kevalaM kuliGge'pi sarajaskAdau bhavati kiM tatpratikSipyate ?, ucyate-tadbhAvaliGgAt , na tu dravyaliGgAt , iha ca muNiliGgamubha| yAtmakasaGgabhAvaM jAti tato teNa taddavvaliGgaM pUjyam / namokAranijjuttibhASyam / / 'teNe'tyAdi bhAvitArthA / / evam-'ka'. ityAdi / kRtapaJcanamaskAraH karoti sAmAyikamityevamAgamamanusaratA sa namaskAra utpatyAdividhAnato'bhihitaH sAmAyikAGgatvAt / | athottaragAthA'bhisambandhanArthamAha-zeSa yanoditaM tadvakSye, tatrApi tAvat zAstrasthitimAha bhASyakAra: ettha ya suttANugamo suttAlAvayakao ya nikkhevo| suttapphAsiyanijutti nayA ya paisuttamAujjA / / 4039 // MARA DHAARAANERALASEX
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAMva kovyAcArya sUtrasparzi vRttI // 918 // CARREARSA aNugaMtavvaM suttaM suttANugamANusArao taM ca / suttaM karemi bhaMte ! sAmAiyamevamAIyaM // 4040 // tassa kayapayannAso suttaphAsaM bhaNAmi tattheva / suttAlAvaganAsaM nae ya vocchAmi sNbhvo||4041|| kAdikarakaraNe bhae ya ate sAmAiya savvae ya vaje ya / joge paJcakravANe jAvajIvAe tiviheNaM // 4042 // |NavicAra: suttaM karemi bhaNie dhAU vihiojao Dukiya krnne| teNa karemi vayaNao gammai karaNaM tadatthotti // karaNaM kiriyA bhAvo saMbhavao veha chavihaM taM ca / nAma ThavaNA davie khette kAle ya bhAve ya // 4044 // // 918 // nAma nAmassa va nAmao va karaNaMti naamkrnnNti| ThavaNA karaNannAso karaNAgAro va jo jss||4045|| taMteNa tassa tammi va saMbhavaova kiriyA mayA krnnN| davvassa va daveNa vadavvammi va dvvkrnnNti||4046|| davvakaraNaM tu saNNAkaraNaM velukaraNAiyaM bahuhA / saNNA nAmaMti maI taM no nAmaM jamabhihANaM // 4047 // jaM vA tadatthavigale kIrai davvaM tu davaNapariNAmaM / velukaraNAi nahi taM tadatthasunnaM na vA saddo // 4048 // jai na tadattvavihINaM to kiha davvakaraNaM ? jao teNaM / davvaM kIrai saNNA karaNaMti ya karaNarUDhIo // 4.49 // 4 nosannAkaraNaM puNa davvassArUDhakaraNasaNaMpi / takiriyAbhAvAo paogao vIsasAo y||4050|| sAiyamaNAiyaM vA ajIvadavvANa vIsasAkaraNaM / dhammAdhammanahANaM aNAisaMghAyaNAkaraNaM // 4051 // naNu karaNamaNAIyaM ca viruddhaM bhaNNae na doso'yaM / anno'nnasamAhANaM jamihaM karaNaM na nivvattI // 4052 / / ahava parapacayAo saMjogAikaraNaM nabhAINaM / sAtI uvayArAo pajjAyAdesao vAvi // 4053 // RRENCE
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcAye vRttI HRUGAR // 919 // cakkhusamacakkhusaMpiya sAIaM rUvivIsasAkaraNaM / ambhANuppabhiINaM bahuhA saMghAyabheyakayaM // 4054 // hoi paogo jIvavAvAro teNa jaM viNimmANaM / sajjIvamajIvaM vA paogakaraNaM tayaM bahuhA / / 8055 / / sUtrasparzi kAdikarasajjIvaM mUluttarakaraNaM mUlakaraNaM jamAIyaM / paMcaNhaM dehANaM uttaramAittiyasseva // 4056 // dANavicAraH mUlakaraNaM sirorasapaTThIvAhodarorunimmANaM / uttaramavasesANaM karaNaM kesAikammaM ca // 4057 / / saMThavaNamaNegaviha doNhaM paDhamassa bhesajehiMpi / vaNNAINaM karaNaM parikammaM taiyae natthi // 4058 // // 919 // saMghAyaNa parisADaNamubhayaM karaNamahavA sarIrANaM / AdANamuyaNasamao tadaMtarAlaM ca kAlo siN||4059|| khuDDAgabhavaggahaNaM tisamayahINaM jahannamubhayassa / pallatiyaM samaoNaM ukkoso'ntarAlakAlo'yaM // 4060 // do viggahammi samayA samao saMghAyaNAi tehaNaM / khuDAgabhavaggahaNaM savvajahaNNaDhiIkAlo // 4061 // ukkoso samaUNo jo sosNghaaynnaasmyhiinno| kiha na dusamayavihINo sADaNasamae'vaNIyammi 1 // 4062 / / bhaNNai bhavacarimammivi samae saMghAyasADaNe cev| parabhavapaDhame sADaNamao taNo na kaalotti||4063|| jai parapaDhame sADo nimviggahao ya tammi sNghaao| naNu savvasADasaMghAyaNAoNsamae viruddhaao||4064|| jamhA vigacchamANaM vigayaM uppajamANamuppaNNaM / to parabhavAisamae mokkhAdANANa na viroho // 4065 / / cuisamae nehabhavo ihadehavimokkhao jhaa'tiie| jaina parabhavo'vitahiM to sokohou saMsArI? // 4066 // naNu jaha viggahakAle dehAbhAve'vi parabhavaggahaNaM / taha dehAbhAvammivi honehabhavo'viko doso? // 4067 // C ARREE
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA vizeSAva koTyAcArya vRttI // 920 // jaM ciya viggahakAlo dehAbhAvevi to prbhvoso|cuisme u na deho na viggaho jaisa ko hou ? // 4068 // sUtrasparzisaMghAyaMtarakAlo jahannao khuDuyaM tisamaUNaM / do viggahammi samayA taio saMghAyaNAsamao // 4069 // * kAdikaratehaNaM khuDbhavaM dhariu parabhavamaviggaheNeva / gaMtUNa paDhamasamae saMghAyayao sa viNNeo // 4070 // . NavicAraH ukkosaM tettIsaM samayAhiyapubbakoDiahiyAI |so sAgarovamAiM aviggaheNeha saMghAyaM // 4071 // // 920 // kAUNa puvvakoDiM dhariuM surajeTThamAuyaM tatto / mottUNa ihaM taie samae saMghAyayaMtassa // 4072 / / ubhayaMtaraM jahaNNaM samao niviggaheNa saMghAe / paramaM satisamayAI tettIsaM uyahinAmAiM // 4073 // aNubhaviuM devAisu tettIsamihAgayassa taiyaMmi / samae saMghAtayao duvihaM sADaMtaraM vocchaM // 4074 // khuDDAgabhavaggahaNaM jahannamukkosayaM ca tettIsaM / taM sAgarovamAI saMpuNNA puvvakoDI y||4075|| veubviyasaMghAo samao so puNa viuvaNAIe / orAliyANamahavA devAINAigahaNammi // 4076 / / ukkoso samayadurga jo samaya viuvviuM mao biie| samae suresu vaccai nivviggahao tayaM tassa // 4077 // ubhaya jahannaM samaoso puNa dusamayaviubviyamayassa / paramayarAI saMghAyasamayahINAI tettIsaM // 4078 // saMghAyaMtarasamao samayaviuvimayassa taiyammi / so divi saMghAyayao taie va mayassa taiyammi // 4079 // 2 ubhayassa ciraviubviyamayassa devesu viggahagayassa / sADassaMtamuhattaM tiNhavi tarukAlamukkosaM // 4080 // AhArobhayakAlo duviho aMtaratiyaM jahannati / aMtomuhuttamukkosamaddhapariyamUNaM ca // 4081 // RADAR
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya sUtrasparzikAdikaraNavicAraH // 921 // // 921 // teyAkammANaM puNa saMtANo'NAiona sNghaao| bhavvANa hoja sADo selesIcarimasamayammi // 4082 // ubhayaM aNAinihaNaM saMta bhavbANa hoja kesiMci / aMtaramaNAibhAvA aJcataviogao nnesiN||4083|| ajjIvANaM karaNaM neya paDasaMkhasagaDathUNANaM / saMghAyaNaparisADaNamubhayaM taha nobhayaM ceva // 408 / / jaM jaM nijIvANaM kIrai jIvappaogao taM taM / bannAha rUvakammAi vAvi tadajIvakaraNaMti // 4085 // 'ettha ya' ityAdi / / atra gaNabhRdRbdhasUtravyAkhyAnavidhau sUtrAnugamo'nugamadvitIyabhedaH, tathA sUtrAlApakakRtazca |nikSepo nikSepatRtIyabhedaH, tathA sUtrasparzaniyuktyanugamo niyuktyanugamacaramabhedaH, tathA nayAzca caramamUladvArabhAvinaH prati sUtramAyojyAH zrotAramapekSyeti / tatra sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tadyathA-ahINakkharaM aNacakkharaM avAiddhakkharaM akkhalitamityAdi, | Aha ca-'aNu' ityAdi, gatArthA // taccedaM sUtraM-'karemi bhaMte ! sAmAiya' mityevamAdi sarvamuccAraNIyam, evaM sthite satIdamaparamAha'tasse' tyAdi // tasya sUtrasya sUtrasparza bhaNAmi, kiMviziSTaH sannityata ucyate-'katapadaNNAso' kRtapadanyAsaH, padanyAsapUrvakamityarthaH, tathA tatraiva sUtrasparza sUtrAlApakanyAsaM 'nAma karaNa'mityAdinA tathA nayAMzca saMbhavato vakSye, punaH kriyA'bhidhAnaM nayAnuyogaprAdhAnyakhyApanArtha, tatra padAni vicchidya darzayannAha niyuktikAraH-karaNe' ityAdi // 'sutta'mityAdi / suttamiti sUtraM yaduccA|ritaM tatrAdau karomIti bhaNite sopapattikaM yad gamyate tadAha-dhAU vihito yato DukRJ karaNe tena karomivacanataH-tena kriyA karaNavacanasakAzAt kimata Aha-karaNaM gamyate 'tadatthotti dhAtvartho gamyate / 'karaNa'mityAdi / athavehedaM sUtrakhaNDaM saMbhavato | mA yathAsabhavaM paryAyadhvanibhirvyAkhyeyaM, tadyathA-'karaNaM kiriyA bhAvo ti karaNaM-kRtiH kriyA-kRtiH bhAvaH karaNaM, athavA karaNaM kriyA
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 922 // bhAva ityarthaH, 'saMbhavato vehAtti athaveha saMbhavato yathAparijJAnaM karaNavyutpattayaH kAryAH / bhedairAha-taM ca karaNaM chabdhihaM-'nAma sUtrasparzi| mityAdi SaDvidho nikSepaH / krameNa vyAkhyA-'nAma' mityAdi, nAmakaraNaMti tAvadAdyadvAraparAmarzaH, kiMviziSTamata Aha-'nAma'- kAdikarati nAmaiva karaNaM (nAmno vA) paJcamItatpuruSo, mayUravyaMsakAdiprakSepAt, tathA 'ThavaNA' sthApanAkaraNaM, kimata Aha-karaNasya nyAsaH-kASThA- jANavicAraH dau vinyAsamAtraM yasya vA karaNasya-dAtrAdeyoM ya aakaaro'bhimtH| 'taM teNe' tyAdi / taditi kriyata iti karaNaM dravyaM ca tatkaraNaM // 922 // ceti dravyakaraNamiti pUrva, karaNasAdhanaH kriyate aneneti 2, 'tassa'tti kRtiH karaNaM kriyAyA niSpAdanamiti bhAvasAdhanaH, kriyate tasminniti vetItyadhikaraNasAdhanaH, saMbhavetyAdi, 'vA' athavA saMbhavato kriyA karaNaM matA, sarvakArakaniSpAdyatvAddhAtvarthasya, tadyathA'davyassa damveNa davya' mityAdi, dravyakaraNavyutpattayaH / etacca Agamato noAgamatazca, noAgamato vyatiriktaM dravyakaraNaM dvedhAsaMjJAkaraNaM nosaMjJAkaraNaM cetyAha-'davya' ityAdi // dravyakaraNaM nirUpitazabdArtha, tuzabdo dvaividhyavizeSaNArtha, saMjJAkaraNaM nosaMjJAkaraNaM cetyarthaH, prathamamadhikRtyAha-'sannAkaraNaM bahuha'tti saJjJAviziSTaM ca tatkaraNaM ca sajJAkaraNaM tad bahudhA-sahasrAgrazaH, kiM tadityAha'pelukaraNAI' iha lATadeze rUtapoNikA yA seva mahArASTrakaviSaye pelurityucyate tasyAH karaNa kASThamayI zalAkA pelukaraNaM AdizabdAtkANDakaraNaM lekhinyAdi parigRhyate / mUriH parAbhiprAyamAzaGkate, syAnmatirbhavataH-sajheti nAma bhaNyate ityevaMkRtvA nAmakaraNamevaitat paryAyazabdamAtrabhedAt , kiM dravyamadhya idaM ?, tallakSaNatvAd , ucyate, tanna, kuta ityAha-yat-yasmAnAmAbhidhAnaM abhidhAnamAtraM, idaM tu na tathA, anvarthayuktatvAt, tathAhi-kriyate'neneti karaNamityartho'syAstIti // atha nAmadravyakaraNayoreva vizeSasiddhayarthamAha|'jaM vetyAdi / yadvA'bhidhAnaM 'tadarthavikale' bhAvendrArthazUnye kvacid gopAladArakAdau kriyate tannAma, anvarthatyaktatvAt , 'davvaM tu MR-4-NENEUROLX
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 923 // | pelukaraNAdi' tti pelukaraNAdi punardravyaM, dravyArthatA cAtra sAdhyA, kiMviziSTamityAha- 'davaNapariNAmaM 'ti peludravyaM tathApariNatikAri, ata evAha - naiva tattadarthAnvarthazUnya karaNArthatvAt, tathA nApi ca zabdaH - zabdamAtrameva tad, api tu dravyArtho'pi taditi / tadevamasyAdhastyAd vyavaccheda uktaH, uparimAdabhedamutpazyan para Aha- 'jatI' tyAdi / yadyetat pelukaraNaM 'tadarthavihInaM' anvarthazUnyaM na bhavati tataH kiM - kasmAt idaM dravyakaraNamiti prajJApyate 1, nanu bhAvanikSepa evAsya kSepo bhavatu, ucyate yato- yasmAtkAraNAt tena kASThavizeSeNa dravyaM kriyate pravitataM sad bhUtaM tathA vartyate, tataH saJjJAkaraNaM kimityucyate ceducyate, saJjJAkaraNamiti ca tatkaraNarUDheH, etaduktaM bhavati-saJjJA ca sA karaNaM ceti saJjJAkaraNamiti naiva vizeSaNasamAso'GgIkriyate, api tu saJjJAviziSTaM karaNaM saJjJAkaraNamiti // dvitIyamAha - 'no' ityAdi / akSaraghaTanA - kasyacitpunardravyasyApi sataH nosaMjJAkaraNamiti vyapadezaH paGkajasyApyapaGkajavyapadezavat / yuktimAha tatkriyAbhAvAt tasya dravyasya tathA'dhikArakriyAsadbhAvAt, tacca dvedhA 'NosannAvIsasapayoge tti vacanAt tathA cAha bhASyakAraH - payogato vIsasAo ya, tatra prayogo - jIvavyApArastena nirvRttaM prAyogika, tathA vizrasA svabhAvo'bhidhIyate tena nirvRttaM vaizramaM, atha vizrasAkaraNaM yeSAM yeSAM yadvidhaM ca bhavati tadAha - 'sAdI' tyAdi // tathA visrasAkaraNaM| svAbhAvikakaraNaM keSAM bhavatItyAha - ajIvAtha te dravyANi cAjIvadravyANi teSAmajIvadravyANAM mUrttAmUrttAnAmiti sAmarthyalabhyaM, kiMviziSTaM 1 - sAdikamanAdikaM, vAzabdaH samuccayArthaH, tatrArUpyajIvadravyANAmanAdi bhavatItyata Aha-dharmAdharma nabhasAmanAdisaGghAtanA karaNaM vaizrasikamiti, 'kRtyaluTo bahulamiti vacanena karaNazabdasyAnekArthatvAt / tathA ca codyam- 'naNu' ityAdi / nanu ca karaNamanAdi ceti viruddhaM, 'DukRJ karaNe' iti karaNasyAbhUtaprAdurbhAvArthatvAd, bhaNyate, na doSo'yaM, kiM kAraNamityAha - 'yat' yasmAdiha-arUpi sUtrasparzikAdikaraNavicAraH // 923 //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 924 // dravyakaraNaprastAve 'nyo'nyasamAdhAnaM - anyo'nyAvagAhaH karaNamabhipretaM na nivRttiH - nAbhUtaprAdurbhAvaH, karaNazabdasyAnekArthatvAdapi / evaM tAvannirupacaritaM, athopacArataH parihAramAha-'ahave' tyAdi || ahavA nabhAINaM sAdIyaM, uvayArAo, kiM tadityAha - 'saMjogAdikaraNaM' ti saGghAtakaraNaM, Adizabdo dvipradezAdisaMyogAkhyasvabhedaprakhyApakaH, kimupacArasya nibandhanamityAha - 'parapaccayAu'ti teSAM | paraH tadavagAhI ghaTastadvinAzapratyayAt tebhyastadapagamena, tatsaGghAtanA karaNaM sAdIti bhAvArtha:, athavA nayAntaramAsthAya nirupacaritameva parihAramAha-paryAyAdezato vA dharmAdInAM saMghAtanAkaraNaM sAdi, na ca bahnabhyupagamavirodhaM tasya samApAdayanti, vastuno'nantadharmAtmakatvAd, dharme dharme ca nayamatAntarAzrayaNAt / uktamarUpyajIvAnAdivizrasAkaraNaM, atha rUpyajIvasAdivisrasAkaraNamAha-'cakkhu' | ityAdi // iha sAdIyaM rUvivIsasAkaraNamapi dvedhA, tadyathA cAkSuSaM cakSurgrAhyaM tathA acAkSuSaM atadgrAhyaM, udAharaNaM - abhrandradhanurAdi cAkSuSaM, sthUlabahalAkArapariNAmapariNatatvAt, aNudvayaNukAdInAM tvitarat evametad bahudhA saMghAtabhedakRtatvAt karaNatA cAsya kRtiH karaNaM, anyathA vA svadhiyA vaktavyaM, 'vIsasAto ya'tti gatam / 'hoI'tyAdi / hoi payogo jIvavAvAro teNa jaM viNimmANaM tayaM bahudhA paogakaraNaM bhaNNati, tacca mUlabhedato dvividhaM kathamityAha -- sajIvamajIvaM ca, sajIvaM dehAdi ajIvaM kusumbharAgAdi pratimAdi vA karaNam / atha sajIvaprayogakaraNaM bhedenocyate- 'sajIva 'mityAdi // sajIvaMti - sajIvaprayogakaraNaM | dvedhA, kathamityAha-mUlakaraNaM uttarakaraNaM ca tatra paJcAnAmaudArikAdInAM 'jamAdIya'ti yadAdau saMghAtanAkaraNaM tanmRlakaraNamucyate, 'uttara'tti uttarasaGghAtakaraNaM tvAditritayasyaiva audArikavaikriyAhArakasya, tasyaivAGgopAGgAdi, netarayoH / tAni cAmUni, tatra'mUla' ityAdi / mUlakaraNa maSTAnAM ziraHprabhRtInAM nirmApanaM, zarIrANAM ca yathAsaMbhavaM yojanA, tathA'vazeSANAM - hastapAdAGgulyAdInAM sUtra sparzikAdikara NavicAraH // 924 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva. koTyAcArya vRttau // 925 // OURSEXX SALA nirmANaM, kimata Aha-uttarakaraNa, uttaraprayogeNaiva yanniSpAdyate taduttarakaraNamityarthaH, tathA kezAdikarma ca-kezanakharadanAnura sUtrasparzianAdi cottarakaraNam / iha ca-'saMTha'ityAdi / dvayorAdyayoH zarIrayoH saMskaraNamanekavidhaM, api ca-prathamasyaudArikasya bheSajairapi kAdikara| varNakarNapAlyAdhivyAdhInAM karaNaM, tathA 'parikarma' sambandhanAlakSaNaM audArikavaikriyayorevoktena prakAreNa, kimata Aha-vyatirekeNa hai NavicAraH tRtIye-AhArake nAsti, svarasata eva tathAbhUtaviziSTotpatteH prayojanAbhAvAcca, 'payoge yattI'tyapi vyAkhyAtam // athavA prakArA-15 // 925 // ntareNa jIvaprayogakaraNaM vyAcikhyAsurAha-'saMghAte'tyAdi / / ahavA zarIrANAM paMcaNhavi payogakaraNaM tamaNNadhA bhaNatIti varakaseso, | tadyathA saMghAtakaraNaM parisADakaraNaM ubhayakaraNaM ceti, karaNadhvaneH pratyekAbhisambandhAt , iha caikaikasya karaNasya kAlAntaraM ca vaktavyaM, ata Aha-'AityAdi, 'sinti' amISAM trayANAM karaNAnAM 'kAlo tti kAlo vaktavyaH, tatra 'AyANamuyaNa'tti sarvasaMghAtasarvaparizATayoH samayaH kAlo dRSTaH, tayorapAntarAlakAlaM mizralakSaNaM vakSyati, cazabdo'nuktasamuccayArthaH, tenaitaduktaM bhavati-mizrakAlaM jaghanyamadhyamotkRSTabhedAt , tathA saGghAtaparizATAnAmantaraM jaghanyAdi / tatra tAvadaudArikaviSayasya saGghAtaparizATobhayakaraNasya kAlato'ntaratazcAnugama ityAha-'khuDAga'ityAdi / / ihobhayasyaudArikaviSayasya saMghAtaparizATanasya jaghanyaH kiyAn kAla iti, Aha-khuDAga| bhavaggahaNaM tisamayahINaM, tisamayahINameva, Na causamayahINaM, sATasamayassehabhavaparakIyatvenAnyabhavasambandhitvAd , vakSyati ca, iha ca vicchappaNNagasadAvaliyakAlo khuDDAgabhavaggahaNaM, khuDDAgabhavaggahaNA sattarasa bhavaMti ANapANuMmi, etacca nigodAdeH, tathA ukkoso| rAliyavisayassa saMghAtaparIsADakAlo ayaM yaduta-pallatiyaM samaUNaM, uktopapatteH / amu mevArtha bhAvayannAha-'dovI'tyAdi / / dvau vigra| he'nAhArakasamayau tathA samaya AhArakasamayaH saMghAtanAyAM bhAvini kSullakabhavagrahaNe, atastaitribhiH samapairUnaM kSullakabhavagrahaNaM sarva
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttau | vizeSAda jaghanyasthitikAla audArikasyobhayaviSayIti / punaH sarvaparizATavarjamutkRSTamubhayakAlaM bhAvayannAha, tathA-'ukko' ityAdi / yo'sAvu- matraspazikovyAcAryatkRSTo devottarakurvoraudArikasyobhayakAlaH saMghAtanAsamayahInaH avigrahotpatteH, avigrahotpAdanaprayojanaM tu asyotkRSTakaraNArtha, anyathA kAdikara | vimadhyamaH syAt / atra siddhAntasthitimanavagacchannAha-'kathaM' kena prakAreNa na dvisamayavihIno'sAvutkRSTa audArikobhayakAlaH ?, jANavicAraH // 926 // paryantazATasamayasyApi tato'panIyamAnatvAt-tataH pAtyamAnatvAt prathamasamayeneva, evaM trisamayahIno'pi na, karamAccatuHsamayavihIna || // 926 // | iti, ucyate-na, abhiprAyAparijJAnAt / tathAhi-'bhanna'ityAdi / bhAvanA-bhavacarame'pi samaye jIvasya, kimata Aha-'saMghAtasA| DaNA ceva' saMghAtazcAsau zATanA ceti saMghAtazATanA, mizrakAla iti bhAvanA / svapakSasiddhau bhAvArthamAha-yasAcca parabhavaprathamasamaye zATanaM, kAkvA neha bhavacarame, tataH kimityata Aha-atastenAgrabhavabhAvicaramasamayena nAsau jaghanya utkRSTo vA kSullakottarakurusambandhyu| bhayakAlaH kriyata iti, nAsau tataH pAtyata iti bhAvanA, atiprasaGgAdidoSataH / tadevamukta labdhAvasara Aha-'jatI'tyAdi // yadi parabhavaprathamasamaye'samaye prAgAyuSaH sATa:-sarvathA tyAgaH yadi ca nirvigrahatastasminneva samaye tatra sarvasaGghAtastannanu sarvasaMghAtapari4 sATane samaye ekasmin viruddhe, ucyate-'jamhA' ityAdi // yasmAd // RjusUtranayAdezAd vigacchadvigataM sAtyamAnaM sAtitaM utpadya mAna-saMghAtyamAnaM utpanna-saMghAtitaM 'to' tataH kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAt parabhavasyAdisamaye 'mokSAdAnayoH' sarvaparizATasaMghAta| yoravirodha iti / tathA ca-'cutI'tyAdi / 'cyutisamaye' prAgbhavAyuSkasarvaparizATasamaye na ihabhavaH, kiM tahiM ?, parabhava ityabhiprAyaH, iha dehasya vimuktatvAt , tadyathA-atIte, ita ekanavatAdau Adhastya ityarthaH, api ca-jati tahiM-cyutisamaye naiva parabhavo bhavanmatyA tato'sau saMsArI ko bhavatu ?,kimiha bhavasaMsAryAhozvit parabhavasaMsArIti, nirvyapadezyo'sau // nanu ca cyutisamaye ihabhavasamba SARAKAR
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 927 // ndhitvenAsau vyapadezyaH iha zarIrarahitvAt bhavadabhyupagatavigrahakAlavat, parabhavazarIrasambandhAbhAve'pi parabhavavyapadezavat, tathAhi'naNu' ityAdi // nanu yathA bhavatpakSe 'vigrahakAle' vakragatisamaye 'dehAbhAve'pi bhAvizarIrAprAptAvapi parabhavagrahaNaM parabhavassa ucyate, tathA kimityata Aha- tathehApi matpakSe sarvaparizATakAle, apizabdo bhinnakramaH, 'dehAbhAvami' prAgdehatyAge'pi hojjehabhavo' vittIhabhavo'pi bhavet, ko doSo 1, yenocyate cyutItyevamAdyata iha bhavasaMsArthasAviti prakramaH / atrAcAryo dRSTAntadArzantikayorvaidhuryamApAdayannAha - 'jaM ciyetyAdi / yata eva dehAbhAve'pi vigrahakAlo'sau samayaH 'to' tti ata evAsau vigrahaH parabhavastadAyuSkadezatvAt, cyutisamaye tu bhavato na dehastasya tyaktatvAt nApi ca vigraho vakrAbhAvAd, vakre ca svayamapi parabhavAbhyupagamAt, 'yati'tti yadi | cedevaM ubhayataH pAzArajjuH sthitametad, yaduta ko'sau bhavatu saMsArItyevamAdi // evaM kAla ukto'thAntaramAha - 'saMghAta ' ityAdi // | iha saMghAtasya saMghAtasya cAntarakAlo - vyavadhAnakAlo jaghanyaH sarvastokaM kSullakabhavagrahaNaM, kiMviziSTaM ? - tribhiH samayairuktairnyanaM, tathA cAha - 'dosvI 'tyAdi / 'tehU' ityAdi prathamaM khuDDAgaM punazca parabhavamannaM khuDDAgaM cetrAvigraheNa gatvA tatprathame samaye saMghAtayataH sarvasaMghAtaM kurvato jIvasya saH - audArikasaGghAtaviSayo'pAntarAlakAlo vijJeya iti / evaM saMghAtassa jahaNNo'pAntarAlakA lo gato / ( " tehUNaM " ityAdi gAthA 4070 tamA naiva vyAkhyAtA) / 'ukko' ityAdi / ukkosaM audArikasaMghAtAntaraM tettIsaM samayAhiyapuvvakoDiadhiyAI so sAgarovamAI, asyaiva bhAvanAmAha-iha puvyabhavAo RjugaIe saMghAtaM kAUga tatprathamatayA punazcaikasamayanyUnAM pUrvakoTiM dhRtvA trayastriMzatsAgaropamANi dhRtveha tRtIye samaye sarvasaMghAtaM kurvatastrayANAM samayAnAmekaH pUrvakoTayAM prakSipyate, tataH saMpUrNA jAtA, zeSa ekastenAdhikA sA trayastriMzadbhizva sAgaraiH, eSa audArikasya sarvasaMghAtasyAntarakAla sUtra sparzi kAdikaraNavicAra: | // 927 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasparzikAdikaraNavicAra: vRttau AUR // 028 // vizeSAva | utkRSTaH // athobhayasya jaghanyamantarakAlamAha-'ubhaya' ityAdi // ihaudArikaviSayasyobhayasyAntaraM-vyavadhAnaM 'jaghanyaM sarvastokaM koTyAcArya hai samaya ekaH, paratra nirvigrahasaMghAtatvAt, tathA 'paramaM ti utkRSTo'syAntarakAlaH 'satisamayA' ityAdi spaSTam / sthApanA / atha | sADassa duvihaM aMtaraM vocchaM, tatra-atra ('aNubhaviu'ityAdi gAthA 4074 tamA naiva vyaakhyaataa)| 'khuDDAga'ityAdi / kSullakabhava grahaNaM jaghanyaM, zATasya zATasyAntaraM prAdhAnyakhyApanArthamayaM saMghAtasamayotra gaNyata iti, etaduktaM bhavati-yatsarvazATayorabhyantare tatsarva // 928 // bhASyakAreNa vivakSyate tadyathobhayasamayAH, tathA ca sarvasaMghAtakriyA tanmadhya iti tAmapyatra bRmaH, na ca parizATasaMghAtakriyAyAH kAlabhedaH athavA saGghAtakriyA prAk-zATakriyAyA abhyantara iti, etaduktaM bhavati-na niSThA vivakSyate, kintu kriyA, ata evAdhastyasamayatrayonaM kSullakaM saMghAtayojaghanyamantaramuktaM sUtrakAreNa tu RjvevoktaM tisamayahINaM khuI hoi, kSullakabhavaM savvabaMdhasADANaM tisamayahINaM ca yathAsaMkhyaM, iha jaghanyaM zATasya zATasya cAntaraM kSullakabhavagrahaNaM saMpUrNamAhAto'vasIyate-atItabhavacaramasamaye zATa iti, etatsaMpUrNAntarA nyathAnupapatteH, anyathA dochappaMcAsAvaliyasayapaDhamAvaliM tatprathamasarvasaMghAtAkhyasamayapAtAdekasamayanyUnaprAptiprasaGgaH / atraivAcAryadezIya 6 Aha-prApnotu, jaghanyatarAntaraguNalAbhAt , naitadevaM, atItabhavacaramasamaye AyuSkAnubhavavaiziSTayena tatra parizATasya virudhyamAnatvato yuktyanubhavabAdhitatvAt , ata evoktaM 'bhaNNati bhavacarimaMmi vetyevamAdi, na ceditazcetazca parizATasaMghAtakriyAkAriNaH samayasya paura| styAdrAzeH pAtaprasaGgastadbhAvabhAvitvAdantarasya, tathAhi-saMghAta ubhayaM ca zATayorantaramiti, ukkosaM spaSTam / gatamaudArikakaraNam, | athaivameva vaikriyamAha-'veu'ityAdi / iha orAliyANaM tiriyamaNuyANaM veubviyasaMghAto hoti, so puNa vikurvANasyAdau-tatprathamasamaye, - tato mizra iti, athavA devAdInAmAdigrahaNe-Adau saMghAtane // utkRSTakAlamAha-'ukko' ityAdi / jo orAlio samayaM viubdhi SSCANDALXXX ASKAR
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayamAha-saMghAta mityAnapAna trayastriMzatsAgarANi, bitie niviggaheNa suresu saMghAei so ukkoso saMghAtakAlaH 'tayaM tassatti tatsamayadvayaM tasya bhavati / / athobhayasya sthitikAvizeSAva* sUtrasparzikovyAcArya lamAha-'ubhetyAdi / / ubhayasya vaikriyaviSayasya sarvajaghanyamavasthAnaM samayaH, sa punardvisamayavikurviNastRtIyasamaye sa (yo) mriyate kAdikarahai paraM tUbhayakAlaH saMghAtasamayena nyUnAni trayastriMzatsAgarANi, zATakAlastvekasAmAyika iti // tathaitadviSayasyaiva trividhakaraNasya hai NavicAraH | dvividhamantaramAha-saMghAta mityAdi // vaikriyaviSayasya saMghAtasya saMghAtasya cAntaraM samayo, virahakAlaH samayamekaM, kthmityaah||929|| samayaviuvviyettyanena prathamasaGghAtasamayamAha, 'matasse'tyanena tu vigrahasamayaM, 'taiyamityanena tu prAktanAt tRtIyasamayabhAvinaMTU // 929 // | suraloke sarvasaMghAtamAha, athavA tRtIye mRtasya tRtIye saMghAtaM kurvataH saMghAtAntarasamayotti vrttte|| athobhayasya jaghanyamantaramAha| 'u'ityAdi / ubhayasya vaikriyaviSayasya, antaramekaH samaya iti vAkyazeSaH, kasya ?, prAka ciraM vikurvitamRtasya, prabhUtaM kAlamubhaya| kAriNo mRtasyetyarthaH, deveSu cAvigrahotpattimataH, tathA zATasya cAntarmuhUrta-maNuorAlasarIrI sADaM kAuM viundhidehassa / ThAUNaMtamu huttaM, savvalahuM kajasiddhIe // 1 // jaM puNaravi veuvvI, aMtamuhutteNa prismaanneuN| sADaM kareti tamhA aMtamuhuttaraM diDheM // 2 // samaya | ityeke| paDhame sADaM bitie baMdhaM sADaM ca savvasADaM ca / tatie sADassevaM antaramegaM samayamAhU // 3 / / dvAvAdyAvaudArikaviSayau / atha | vaikriyaviSayANAM prayANAmapi karaNAnAmantaramAha-trayANAmapi vaikriyaviSayANAM saMghAtAdInAmutkRSTaM vyavadhAnakAlo vanaspatikAlaH // athAhArakazarIrasya saMghAtobhayazATAnAM tadantarANAM ca kAlo'bhidheya iti gAthA-'AhArobhayakAla'ityAdi / tatrAhArakasya saGghA-1 takAlaH zATakAlazca samaya eka eveti siddhaM, ubhayasya tu saGghAtazATasya dvividho jaghanya utkRSTazca vaktavyaH, antarANi ca trINi trayANAmapi jaghanyAni saMkSepeNAMtarmuhUrttakAlaH, tasya sthAnAntarANi bahUni, trayANAmapyutkRSTamantaramarddhapudgalaparivattoM dezonaH / teyA' SRIGANGACAC% RECRUAR OLOGICALX
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 930 // ityAdi / taijasakArmaNayostu na saGghAtaH santAnAnAditvAt iha ca sarvasaMghAto nirUpyate, tathA bhavyAnAM keSAJcit sarvaparizATo'pi bhavet zailezyavasthAcaramasamaye / / ubhayamadhikRtyAha - ' ubhaya mityAdi / ubhayaM tatsaMghAtaparizATobhayaM anAdinidhanaM tacca keSAJcit sAntaM bhavet tathA'ntaraM trayANAmapi nAsti sadA bandhAt yadA bhavatastadA'tyantaM na bhavata itikRtvA / gataM sajIva prayogaprakaraNamathA jIvaprayogakaraNamAha- 'ajjIvetyAdi // yathAsaMkhyaM bhAvanA / athavA 'jaM ja' mityAdi spaSTA // dAraM / kSetrakaraNamAha iha davvaM ceva nivAsamettapajjAyabhAvao khettaM / bhannai nabhaM na tassa ya karaNaM nivvattio'bhihiyaM // 4086 // hoja va pajjAyAo pajjAo jeNa davvao'Nanno / uvayAramettao vA jaha lo? sAlikaraNAI ||4087 / / khette va jattha karaNaMti khettakaraNaM tayaM jahA siddhaM / khettaM puNNamiNaM puNNakaraNasaMbaMdhamettaNaM // 4088 || 'ihe 'tyAdi / iha NabhadavvaM caiva khettaM bhaSNai upacArAt tathA cAha-nibandhanaM nivAsamAtraparyAyabhAvAt etaduktaM bhavati'kSi nivAsagatyo 'riti mUrttadravyavasatibhAvapratipatteH kSetraM, tasya ca parasya nirvRcyA na karaNatvaM mataM amRrttatvAt, yadi tu tatstheSu dravyeSu kriyamANeSu tatkriyata iti vyapadizyeta, kAmaM, Aha ca- 'hojjA' ityAdi // syAdvA'sya karaNatA / athavA 'khette 'tyAdi / kSetre karaNamityevaM vyutpattiH, na tu SaSThIsamAsaH, yathA siddhametat puNyamidaM kSetramujjayantAdi, puNyakRteH sambandhamAtreNa / dAraM / jaM vattaNAharUvo kAlo davvassa caiva pajjAo / to teNa tassa tammi va na viruddhaM savvahA karaNaM // 4089 || ahaveha kAlakaraNaM bavAi joisiyagaiviseseNaM / sattavihaM tattha caraM cauvvihaM thi(thavi) ra makkhAyaM // 4090 / / bavaM ca bAlavaM ceva, kolavaM thiviloyaNaM / garAdi vaNiyaM ceva, viTThI havai sattamA // 4091 // %%%** kSetrakaraNaM // 930 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlakaraNa vizeSAva koTyAcArya // 931 // // 931 // NAGARAGAR pakkhatihao duguNiyA durUvarahiyA ya suklapakkhammi / sattahie devasiyaM taM ciya rUvAhiyaM ratti // 4092 // 5 sauNi cauppaya nAgaM kiMthugdhaM ca karaNaM thiraM cauhA / bahulacauddasirattiM sauNI sesaM tiyaM kmso||4093|| 'ja'mityAdi gatArthA, navaraM kAlatvena // 'ahavetyAdi / athavA kAlakaraNaM sattavihaM bavAdi, tacca jyotiSkagativizeSeNa, * tatra saptavidhaM caraM, sthiraM tu caturvidhaM, tadyathA-'bava'mityAhi saptavidhaM spaSTam / iha caitadvidhiH-'pakkha'ityAdi gAthAI spaSTa, prati| pakSaNa bhAvanA-kRSNacaturdazI dviguNitA 28 saptabhirbhAge hRte na kiJcidAsta iti saptamaM karaNaM bhavati viTThI, evaM zuklapakSepi, yadi 4 | nAma rUpadvayaM dviguNarAzeH pAtyate, tathA 'taM ciya rUvAhiyaM rattiti tadeva saptabhAgahRtalabdhaM rUpAdhikaM sadrAtrau karaNaM bhavati, baba| mityarthaH / / sthiramAha-'sauNI'tyAdi / iha ca mAsAnmAsAdahulacauddasiratiM sauNi paMcadasIe divasato catuSpadaM rayaNIe NAgaM paDivadivase kiMthugdhaM, tao calANi satta kameNa huMti, etaduktaM bhavati-ahorattamahorattaM dohiM2 gacchada, mAsacchede solasapaharA sauNIyAdIhiM // atha bhAvakaraNamAha bhAvassa va bhAveNa va bhAve karaNaM ca bhAvakaraNaMti / taM jIvAjIvANaM pajjAyavisesao bahuhA // 4094 // aparappaogajaM jaM ajIvarUvAipajjayAvatthaM / tamajIvabhAvakaraNa tappajAyappaNAvekvaM // 4095 // ko davvavIsasAkaraNao viseso imassa? naNu bhaNiyaM / iha pajjAyAvekkhA davvaTThiyanayamayaM taM ca // 4096 // iha jIvabhAvakaraNaM suyakaraNaM nosuyAbhihANaM ca / suyakaraNaM duviyappaM loiyalouttaraM ceva // 4097 / baddhamabaddhaM ca puNo styaastthovesbheyaao| ekeka saddanisIhakaraNabheyaM muNeyavvaM // 4098 // SARAMMARRORAK
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya // 932 // uttI u saddakaraNaM pagAsapADho va saraviseso vA / gUDhatthaM tu nisIhaM rahassasuttatthamahavA jaM // 4099 // bhAvakaraNaM loe aNibaddhAI aDiyapaJcaDiyAI krnnaaii| paMcAdesasayAI marudevAINi uttarie // 4100 // dAraM / bhAvakaraNAhigAre kimihaM sahAidabvakaraNeNaM / bhaNNaI tatthavi bhAvo vivakkhio tagvisiho u // 4101 // 51 nosuyakaraNaM duvihaM guNakaraNaM jujaNAbhihANaM ca / guNakaraNaM tavasaMjamakaraNaM mUluttaraguNA vA // 4102 / / // 932 // maNavayaNakAyakiriyA pancarasavihA u jhuMjaNAkaraNaM / sAmAiyakaraNamiNaM kiM nAmAINa hojAhi ? // 4103 // || savvaMpi jahAjoggaM neyaM bhAvakaraNaM viseseNaM | suyabaddhasaddakaraNaM suyasAmaiyaM na cArittaM // 4104 // guNakaraNaM cArittaM tavasaMjamaguNamayaMtikAUNaM / saMbhavaosuyakaraNaM supasatthaM jujaNAkaraNaM // 4105 // 'bhAvetyAdi / 'bhAvasya' jIvabhAvasya krodhAdeH karaNaM bhAvakaraNaM varNAdervA, evaM sarvatra, tathA cAha-pazcAddhaM tad-bhAvakaraNaM 'jIvAjIvANaM' ti jIvaparyAyAjIvaparyAyabhedato bahudhA, SaSThIlopena samAsapadAntatA, catuSpadaM, jIvabhAvakaraNamajIvabhAvakaraNaM cetyevaM dvayaM, tatrAjIvabhAvakaraNaM tAvadAha-'apare' tyAdi // yadaparaprayogajaM tatsvAbhAvikaM ajIvAnAM rUpAdInAM paryAyAvasthaM, 6 abhrAdInAM vA nAnAvarNagamanaM yattadajIvabhAvakaraNaM, kiMviziSTamityAha-ajIvaparyAyArpaNApekSaM ajIvaparyAyavizeSitamitiyAvat / uktamapyajAnAnaH pUrvAparavizeSaM pRcchati 'ko' ityAdi / imassAjIvabhAvakaraNassa dabavIsasAkaraNassa davvavIsasAkaraNao ko viseso ?, ucyate, nanviha paryAyaviziSTaM tat, tatra niSparyAyamiti vizeSaH / dAraM / dvitIyamAha-'ihe'tyAdi / iha jIvatIti | jIvastasya bhAvo jIvabhAvastasya tena kriyata iti vA jIvabhAvakaraNaM, taca dvedhA-zrutabhAvakaraNaM nozrutabhAvakaraNaM ceti, tatra zrutabhAva
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vizeSAva. koTyAcArya vRttI // 933 // karaNaM dvivikalpaM-laukikaM lokottaraM ceti / 'barddha' ityAdi // puNo ekvekaM loiyalouttarasuyabhAvakaraNaM duvihaM, kathamityAha-baddha bhAvakaraNaM abaddhaM ca, kathamityAha-zAstropadezamedAda, gadyapadyabandhanAd baddhamiti bhAvanA, tathA 'asatthovaesabhedAoM' muktakaNThazravaNAdabaddhamityarthaH / ekeka' mityAdi , puNa ekekaM baddhaM abaddhaM ca dudhA, saddakaraNaM nisIhakaraNaM ca, tatra zabdabaddhalaukikabhAvazrutakaraNaM | prakAzapAThaM prakAzopadezaM ca, itarattu viparyayaH / tathA cAha-'uttI' tyAdi gatArthA prAyaH, evaM sarvatra bhAvanA / / Aha-loke lokottare IA // 933 // ca muktakaNThaM zrutabhAvakaraNamastIti kA pratyayaH 1, ityAha-'loe' ityAdi spaSTArthA, zrutaM caitaditi bhAvanIyam / 'bhAva' ityaadi|| | Aha-bhAvakaraNAdhikAre SaSThe dvAre prastute kimiha zrutabhAvakaraNe zabdAdiviSayeNa dravyakaraNena ? , anadhikRtatvAt dravyasya, duvyaM hai zabdo, bhaNyate-'tatrApi zabdakaraNe bhavaccodyAlambane 'bhAvo vivakSito' bhAva evAbhipretaH, kiMviziSTa ityAha-'tadviziSTa zabdaviziSTaH, zabdasya yaH kAryaH kAraNaM ceti na doSaH / atha dvitIyaM bhedamAha-'no' ityAdi // nozrutakaraNamiti dvedhA-guNa-18 karaNaM' guNAnAM kRtiH, tathA yuJjanAkaraNaM yujyanta iti yogA:-manovA kAyAdayasteSAM kRtiyuJjanAkaraNaM, asya dvayasya krameNa te vyAkhyA-'guNakaraNaM tapaHsaMyamaniSpAdana mUlottaraguNaniSpattirvA guNakaraNam / dvAram / yuJjanAkaraNamAha-'maNe tyAdi / manaH kriyA caturvidhA-satyAsatyobhayAnubhayabhedAt , evaM bhASAkriyApItyaSTau, kAyakriyA saptadhA-orAliyasarIrakAyappaoge evaM orAliyamIsa 2 veubdhiya 3 veubbiyamIsa 4 AhAraka 5 AhArakamIse 6 kammaNakAyappaoge yatti 7, paJcadaza, evaM tAvatpaurvAparyaMNokte pRcchati-idaM sAmAiyakaraNaM nAmAdInAM katamatkaraNaM syAditi, atrocyate-savvapI'tyAdi |srvmpiiti caturvidhaM sAmAyika 'yathAyogaM yathAsaMbhavaM 'jJeyaM boddhavyaM dravyAdiSu, dravyAderbhAvasyAnarthAntaratvAt, bhAvakaraNaM vidaM sAmAyikaM, vizeSeNa bhAvarUpatvAt / CONTROCRECRPANA
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 934 // - athAnyatra bhAvAGge yatraitatsyAttatrAvatArayannAha - 'suta'tti zrutabhAvakaraNamidaM, tatrApi baddhe, tatrApi zabdakaraNametat, tathA caturNAM sAmAyikAnAM zrutasAmAyikametad / natu caritracaritrAcaritra samyaktvametad, yataH - 'guNa' ityAdi // iha cAritraM guNakaraNaM varttate, nozrutabhAvakaraNaprathamabheda ityarthaH tapaHsaMyamaguNAtmakatvAt, atrAsya sAmAyikasya nAvatAraH zrutarUpatvAt tasya ca caritrarUpatvAt iti bhAvArtha:, tathA supasatthaM juMjaNAkaraNaM taM nozrutakaraNasya dvitIyabhedo yastatsAmAyikaM tu labhate yathAsaMbhavaM, 'sutaM' ti zrutakaraNaM, prazastavAgrUpatvAd api caraNaMti cAritrasAmAyika, juMjaNAkaraNasya kAya kriyArUpatvAd api keSucit pustakeSu sutakaraNaMtipAThaH, tadapi cintyaM // tadevaM karaNazabdo nirUpitaH / karomi bhadanta ! sAmAyikamityatra kriyAM zrutvA codaka AkSipannAha kayAkayaM keNa kathaM ? kesu va davvesu kIrai bAvi ? / kAhe va kArao nayao karaNaM kaiviha kahaM va 1 // 4106 // kiM kathamayaM kIrai ? kiM cAto ? bhaNai savvahA doso / kayamiha sambhAvAo na kIrae cirakayaghaDa vva // 4107 // freeriyApasaMgo kiriyAvephallamapariNiTThA vA / akayakayakajja mANavvavaesAbhAvayA nice // 4108 // akaipi neya kIrai acaMtAbhAvao khapuSpaM va / nizcakiriyAidosA savisesayarA ya sunnammi ||4109 // sadasadubhaya dosAo savvaM kIrai na kajjamANaMpi / ii savvahA na kIrai sAmaiyamao kao karaNaM 1 // 4110 // naNu savvahA na kIrai paDisehammivi samANamevedaM / paDisehassAbhAve paDisiddhaM keNa sAmaiyaM ? // 4111 // aha kayamakathaM na kathaM na kajjamANaM kathaM tahAvi kathaM / paDisehavayaNameyaM taha sAmaiyaMpi ko doso 1 // 4112 / / akayamasuddhanayANaM nicattaNao nabhaM va sAmaiyaM / suddhANa kathaM ghaDa iva kayAkayaM samayasagbhAvo // 4113 // bhAvakaraNe kRtAkRtAdi vicAra: // 934 //
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvaka koTyAcArya vRttI // 935 // AMRESORRHEARCHLORS kIrai kayamakayaM vA kayAkayaM veha kanjamANaM vA / kajamiha vivakkhAe na kIrae savvahA kiMci // 4114 // | bhAvakaraNe rUvitti kIrai kao kubho saMThANasattio ako| dohivi kayAkao so tamsamayaM knjmaannotti||411|| 24 kRtAkRtAdi pubbakao u ghaDatayA parapajjAehiM tadubhaehiM ca / kajjato ya paDatayA na kIrae savvahA kuMbho // 4116 // vicAraH vomAi niccayAo na kIraI davvayAi vA savvaM / kIrai ya kanjamANaM samae savvaM spjjyo||4117|| // 93 // uppAyaTTiibhaMgassa bhAvao iya kayAkayaM savvaM / sAmAiyaMpi evaM uppAyAIsahAvaMti // 4118 // dabvamaNatyaMtarapajjAyaMtaravisesaNehiM jujjeja / uppAyAisahAvaM na u sAmaiyaM guNo jamhA // 4119 // so uppaNNo uppaNNa eva vigao ya vigaya eveha / kiM sesamassa jeNiha kayAkayAdesayA hojjA ? // 4120 // jaMciya davANanno pajjAotaM ca tivihsmbhaavN| toso'vi tirUvo ciya tatto ya kyaakyshaavo||4121|| jaha vA rUvaMtarao vigamuppAevi rUvasAmaNNaM / niccaM kayAkayamao rUvaM parapajjayAo vaa||4122|| taha pariNAmaMtarao vayavibhavevi pariNAmasAmaNNaM | niccaM kayAkayamaosAmaiyaM prgunnaaovaa||4123|| davAicaukkaM vA paDucca kayamakayamahava sAmaiyaM / egapurisAio kayamakayaM nANAnarAIhiM // 4124 // keNa kayaMtiya vavahArao jiNidehiM gaNaharehiM ca / tassAmiNA u nicchayanayassa tattojao'NanaM // 4125 // naNu niggame gayaM ciya keNa kayaM taMti kA puNo pucchA ? / bhaNNai sa bajjhakattA ihaMtaraMgo viseso'yaM // 4126 // ahavA satatakattA tattheha pujjkaargo'bhimo| ahaveha savvakAragapariNAmANannarUvotti // 4127 //
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 936 // 'kayAkaya' mityAdi // vyAkhyA- 'ki' mityAdi // kimiti praznArthaH, tad yadetatsAmAyikaM tatkiM kRtaM kriyate uta akRtamiti dvayIgatiH 1, kizvAto, bhaNyate - sarvathA'pi doSaH, tathAhi katamihaNa kIrae, sadbhAvao, kRtatvAdityarthaH, cirakRta ghaTavat / apica kRtamapi kArayataH 'nicce' tyAdi // nityaM kriyAprasaGgo'sau syAd yadi kRtaM kriyate, ata evAha-kriyAvaiphalyaM muhurmuhustatkaraNAt, athaca kRtaM kArayato'niSThA // api ca-nitye vastunyAzrIyamANe satIdamakRtamitivyapadezAbhAvaH syAt, tathedaM kRtaM idaM kriyamANamityasyApyabhAvaH, na cedaM, lokAdiprasiddhatvAt / dvitIyamadhikRtyocyate- 'akaya mityAdi gatArthA / kriyamANaM tarhi kriyata iti cettatrApyucyate 'sada' ityAdi // savvaMNa kajja mANaMpi kIrai, sadasadubhayadoSAt samuccayadoSaprasaGgAt / upasaMharannAha - iti sarvathA vikalpatrayeNa na kriyate sAmAyikaM yato taH kutaH karaNaM?, yenocyate - karomItyAdi, atrocyate - idaM vikalpatrayavacanaM 'kiM kRtaM kriyata' ityAdi tulya eva doSa iti / Aha- 'naNu' ityAdi puvvaddhaM gatArtha, tasmAt 'paDI' tyAdi spaSTam / 'ahe 'tyAdi / aha'kataM Na kataM akayaM Na kayaM zeSaM spaSTam / siddhAntasthitimAha - 'akaya' mityAdi pAdatrayaM spaSTaM, tasmAtkRtAkRtaM, ata ucyate- ' katAkataM' ti / api ca- 'kIraItyAdi spaSTA // udA| haraNam -'rUvI' tyAdi gatArthA / caturthapAdodAharaNam - 'puvva' ityAdi // pUrvakRto ghaTatayA na kriyate, evaM sarvathA na kriyate kRtaH, tathA paraparyAyairubhayaizca pUrvakRto na kriyate, sarvathA na kriyata ityAha- 'kaaMto yetyAdi spaSTaM, ato'yaM na sarvathaiva kriyata iti, | evaM vA sarva na kriyata ityAha- 'vomAdI' tyAdi gatArthA / 'uppA' ityAdi || sAmAyikamapyutpAdavigamasthitikhabhAvamiti kRtAkRtaM / / atrAha - 'davva' mityAdi / dravyaM yujyeta utpAdAdisvabhAvaM, kuta ityAha- aNatthaMtarapajjAyaMtaravisesaNAhinti - anarthAntarabhUtaprabhUtaparyAyavizeSaNAd, yasmAttasthau sAdhutpadyate cetyarthaH, na tu sAmAyikamutpAdavigamasthitisvabhAvaM yuktaM, guNatvAttasya / 'so' bhAvakaraNe kRtAkRtAdi vicAra: // 936 //
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya vRttau bhAvakaraNe OM kRtAkRtAdi | vicAraH // 937|| // 937 // NARCOACAAAAAAA ityAdi / sa ca yadyutpannaH utpanna eva, vigatazcedvigata eva, kiM zeSamasyA''ste jeNeha tassa katAkatavyapadezo bhaved / ucyate'jaM ciyetyaadi|| yata eva dravyAdananyaH paryAyo'ta eva na codyametat , tacca dravyaM trividhasadbhAvaM, to so'vi paryAyaH trirUpa eva, tatazca kRtAkRtasvabhAvaH sAmAyikAkhyo'pi guNa iti // dRSTAntAntaramatraivAha-'jaha vA ityAdi // yathA vA dravyasya rUpAntareNa vigamotpAde'pi, yathA vA zyAmatAvirAme zuklatotpattAvapItyarthaH, rUpasAmAnyaM dravyasAmAnyaM nityaM anapAyi, atazca kRtAkRtarUpaM dravyaM sAmAnyenAkRtaM vizeSatazca kRtaM, yathA vA paraparyAyato'tatvAt svaparyAyaizca kRtatvAtkRtAkRtaM, evamayamapi guNa iti / Aha ca-'tahetyAdi |tthaa pariNAmAntarataH pariNAmAntareNa vayavibhave'pi-vigama utpAde'pi pariNAmasAmAnyaM yatsAmAyikaguNAt kathaJcidananyat nityaM anapAyi, atazca kRtAkRtaM sAmAyikaM, paraguNadvAreNa vA kRtAkRtaM, bhAvitavat / 'davAdI'tyAdi / / vAzabdaH pUraNArthaH, athavA davvAdicaurpha paDucca kayAkayaM sAmAiyaM, tathAhi-dabao egapurisaM paDucca kataM, sAdisapayavasitatvAt , Na NANApurise, bharaherakhae paDucca kataM, Na videhe, osappussappiNikAlaM paDucca kayaM, (Na itaraM) mAvao upayogAditrayaM paDucca kRtaM, pravAhato'kRtaM / dAraM / 'keNe'tyAdi / kena kRtamiti prazne gururAha-vyavahArato jinendrairgaNadharaizca, nizcayanayatastu tatsvAminA, tato'nanyatvAdasya / 'naNvi'tyAdi pubbaddhaM kaMThaM, bhaNyate sa tatra bAhyakartA bhagavAn bhaNitaH, iha nvantaraGgaH karlocyata iti vizeSaH sUtrasparza / | 'ahavA' ityAdi // athavA tatropodghAte svatatraH kartA'bhihitaH svayaMbuddhatvAt, iha tu tasyaiva prayokturbhagavataH prayojyakArako'bhihita | iti, prayojyazcAsau kArakazceti jIva ityarthaH, athavehAsau kartA sarvakArakapariNAmApanarUpo gRhyate, jIvaH sAmAyikaM adhyavasAyenAdhyava| sAyAdibhyo bhAvAt karotIti / dAraM / CALAAAAAACROGRUC4%%
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyeSu vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 938 // CSSRO dabvesu kesu kIrai sAmaiyaM ? negamo maNuNNesu / sayaNAiesu bhAsai mnnunnnnprinnaamkaarnno||4128|| negateNa maNunnaM maNunnapariNAmakAraNaM davyaM / vabhicArAo sesA beMti tao savvadabvesu // 4129 // karaNaM naNu bhaNiyamuvagghAe kesuttIhaM kao puNo pucchA / kesutti tattha visao iha kesu Thiassa tllaabho||4130|| to kiha savvaddavvAvatthANaM jaaimettvynnaao| dhammAisavvadavvAdhAro savvojao'vassaM // 4131 // . // 938 // visao va uvagyAe kesutti ihaM sa eva heutti / saddheyaneyakiriyAnibaMdhaNaM jeNa sAmaiyaM // 4132 // ahavA kayAkayAisu kajja keNaM kayaM va kattatti / kesutti karaNabhAvo taiyatthe sattami kAuM // 4133 // 'davveM'ityAdi / keSu dravyeSu sAmAyikaM kriyate ? iti praznaH, tatra naigamo bhASate-manojJeSu zayanAsanAdiSu, teSAM manojJa-|4|| pariNAmakAraNatvAt , uktazca-"maNuNNaM bhoyaNaM bhocA" ityevamAdi, zeSAstvasya hetorasiddhatvamApAdayanta AhuH-'negamityAdi spaSTA, navaraM prinnaamaadhiintvaanmnojnytaayaaH| 'naNu'ityAdyAkSepaparihArau sphuTau, navaramuktaJca-'savvagaya'mityevamAdi, tasmAsthitametatsarvadravyeSviti / evamukte satyAha-'to kihe'tyAdi // yadi na paunaruktyaM tato'nyaccoya-nanu kathaM sarvadravyAvasthAnaM yenocyate-savvadavvesu, etaduktaM bhavati-na hi samaste'pyAkAze sthitastatpariNAmaM labhate, ucyate-jAtimAtravacanAt , tadekadezavacanAt , kuta etadityAha-'dhammAdI'tyAdi / parihArAntaramAha-'visa'ityAdi / / athavopodghAte sAmAyikasya viSaya uktaH, iha tu sUtrasparza keSu / hetubhUteSu 'sa eva'tti sa eva sAmAyikalAbho labhyata iti cintyate, kuta ityAha-yasmAt zraddheyajJeyakriyAdravyahetujanyaM taditi // 'athavetyAdi / athavA kRtAkRtAdiSu dvAreSu 'kArya' phalaM sAmAyikamuktaM, 'keNa va kataM ve'tyatra tu dvitIyadvAre karjA nirdiSTaH,
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvaka kovyAcArya // 939 // | tathA 'kesutti tRtIyadvAre kAraNabhAvo nirdiSTaH, kathamityata Aha-saptamI tRtIyArthe kRtvA, kesu kIrati-kaiH karaNabhRtaiH sAmA-2 kArakakAla yikaM phalarUpamAtmanA kriyata iti, tatazca keSviti na mUladvAraM punaruktatAmAvahatItyabhiprAyaH / dAraM / 'kAdhe va kArao Nayao'tti praznottaramAhauddiDhe cciya negamanayassa kattA'NahijjamANo'vi / jaM kAraNamuddeso tammi ya kajjovayArotti // 4134 // // 939 // saMgahavavahArANaM pcaasnnyrkaarnnttnno| uddiTuMmi tadatthaM gurupAmUle smaasiinno||4135|| ujjusuyassa paDhaMtotaM kuNamANo va niruvaogovi / AsannAsAhAraNakAraNao sahakiriyANaM // 4136 // sAmAiovautto kattA saddakiriyAviutto'vi / saddAINa maNunno pariNAmo jeNa sAmaiyaM // 4137 // kattA nayaobhihio ahavA nayaotti nIio neo|saamaaiyheupaaunjkaaro so nao ya imo||4138|| 'uddI'tyAdi / ihoddiSTa eva sAmAyike naigamanayasyAnadhIyAno'pi ca kartA bhavati 'yat' yasmAduddezastasya kAraNaM varttate, tatra | coddeze yasmAtkAryopacAra iti / 'saMgahe'tyAdi pubbaddhaM kaMThaM / 'tadartha sAmAyikA) gurupAdamUle niviSTo'paThannapi tataH kartA / | 'ujju'ityAdi // RjusUtrasya nirupayogo'pi paThan tadvA kurvan kriyayA tatka" bhavati, pazcArdaina yuktiH-'sAmAie'tyAdi / saddAdINa-'sAmAie'tyAdi sayuktikaM spaSTam / 'katte'tyAdi // evaM kartA nayato'bhihitaH sAmAyikasya, tatra 'kAhe va kArao Nayaotti vyAkhyAtArthamAbhimukhyena, athavA 'Naya'tti pRthagdvAraM, tathA cAha-athavA nayato-nItito maryAdayA, kaH? ityata Aha-sAmAiyaheukArao sAmAyikahetuka , sAmAyikasya prayojyakarttA ityarthaH, sa ca nayo'yaM-sA ceyaM vyavasthA yayA'sau
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI sAmAyike | dAnavya vasthA ||940 // // 940 // jIvaH sAmAyikasya kartA bhavatIti // AloyaNA ya viNae khettadisA'bhiggahe ya kAle ya / rikvaguNasaMpadA viya abhivAhAre ya atttthme|4139|| sAmAiyatthamuvasaMpayA gihatthassa hoja jaiNo vA / ubhayassa pauttAloiyassa sAmAiyaM dejA // 4140 // Aloiyammi dikkhArihassa gihiNo carittasAmaiyaM / bAlAidosarahiyassa deja niyamo na sesANaM // 4141 // sAmAitthasamaNovasaMpayA sAhuNo havejAhi / vAghAyamesakAlaM va pai suyatthaMpi hojAhi // 4142 // savvaM va bArasaMga suyasAmaiyaMti tadubhayatthaMpi / hojA''loiyabhAvassa deja suttaM tadatthaM vA // 4143 // AloyaNasuddhassavi deja viNIyassa nAviNIyassa / nahi dijaDa AharaNaM paliyattiyakannahatthassa // 4144 // aNuratto bhattigao amuI aNuattao visesannU / ujjutto'paritaMto icchiyamatthaM lahai sAhU // 4145 // viNayavaovi ya kayamaMgalassa tadavigdhapAragamaNAe / deja sukaovaogo khittAisu supasatthesu // 4146 // ucchuvaNe sAlivaNe paumasare kusumie va vaNasaMDe / gaMbhIrasANuNAe payAhiNajale jiNaghare vA // 4147 // deja na u bhaggajhAmiyamasANasunnAmaNunnagehesu / chaarNgaarkyvraamejhaaiidvvduddhesu||4148|| puvvAbhimuho uttaramuho va dijA'havA pddicchejaa| jAe jiNAdao vA disAi jiNaceiyAI vaa||4149|| cAuddasiM paNNarasiM vajjejjA aTTamiMca navami ca / chahiM ca cautthi bArasiM ca sesAsu dejAhi // 4150 // miyasira addA pusso tini ya puvAI mUlamassesA / hattho cittA yatahA dasa viddhikarAiMnANassa // 4151 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya sAmAyike dAnavyavasthA // 941 // // 941 // MACRECAUCRACa saMjhAgayaM ravigayaM viDeraM saggahaM vilaMvaM ca / rAhuhayaM gahabhiNNaM ca bajae satta nakkhatte // 4152 // piyadhammo daDhadhammo saMviggo'vajabhIru asaDho y| khaMto daMto gutto thirabvayajiiMdio ujjU // 4153 // asaDho tulAsamANo samio taha sAhu saMgaharao ya / guNasaMpaovaveo juggo seso ajuggo ya // 4154 // neo'bhibvAhAro'bhivbAharaNamahamassa saahuss| iyamuddissAmi suttatthobhayao kaaliysuymmi||4155|| davvaguNapajjavehiya bhUyAvAyammi gurusamAihe / beuddidyamiyaM me icchAma'NusAsaNaM siiso||4156|| 'Alo' ityAdi dvAragAthA, tabAlocanA-Abhimukhyena 'locU darzane' gurorAtmabhAvadarzanamAlocanA, tAmAha-'sAmA'ityAdi / sAmAyikArthamupasampad bhavet gRhasthasya yatervA, tatra cobhayAya pradattAlocanAya sAmAyikaM dadyAt , cAritrasAmAyikaM zrutasAmAyika ca / tatra gRhasthe-'Aloiya'mityAdi // Aloie dabbao Na NapuMsagAi, khettao NANArio, kAlao uNheNAvi Na kilammati, bhAvato nIruk amaMdo, zeSaM spaSTam / kayaM tAvad gRhasthasya // atha sAdhorAha-'sAmAiya'mityAdi // iha sAdhorapi sAmAyikAthagrahaNArthamupasaMpadbhavet yadA svagurustasUtramAtraviditi, tathA sUtramAtrArthamapi bhaved vyAghAtaM pratItya, mandaglAnAdinA vismaraNasadbhAvAt, khagurvAdInAM avAgbhAvIbhavanasaMbhavAt , esakAlaM vA paDucca, tathA SyatkAle evaMbhRtA api sAdhavo bhaviSyanti ye sAmAyikasUtramapyakhaNDaM na jJAsyantIti // 'savvaM ve'tyAdi / athavA nedaMmAtraM-etatpramANameva zrutasAmAyikaM, kiM tarhi ?, sarva dvAdazAGgaM zrutasAmA| yikamiti, ata Aha-tadubhayArthamapi bhavet sAdhorupasampat , ata ucyate-AdarzitabhAvAya dadyAt sUtraM1 artha vAra / dAraM / viNayadvAre gAthAdvayaM gatam / khettadAre tiNNi // digabhigrahe ekA // kAle ekA / rikkhadAre ekA kNtthaa| dvitIyocyate-'saMjhAgaya'mityAdi / AREAK*** *
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRtta // 942 // sandhyAgataM-yatra raviH sthAsyati 'ravigataM' yatra sthitaH vir3eraM pUrvadvArikeSu pUrvadizA gantavye'parayA gacchataH, sagrahaM ca grahAdhiSThitaM, pUsAmAyike vilaMbi-yad bhAsvatA paribhujya muktaM rAhuhataM yatra grahaNamAsIt grahabhinnaM tadvidAritam , etAni vayA'ni / dAraM / guNadAre doNi te uddezAdikaMThA / dAraM / 'ne'ityAdi / / abhicyAharaNamabhivyAhAro jJeyaH sAmAyikavidhau, guruziSyoktipratyuktiyathA-ahamassa sAhussa idamuddi-12 karaNaM | ssAmi-vAcayAmi, kathamityata Aha-sutteNaM attheNaM tadubhaeNaM, khamAsamaNANaM hattheNaM uddiDheM, joga karehitti zeSaH, AptopadezapArampa // 942 // . yakhyApanArtha ca kSamAzramaNahastagrahaNaM, samuddezAnujJayostu yathAsaMkhyaM sthiraparicitaM kuru samyag dhArayAnyeSAM cAnupravAcayeriti gurvabhivyAhAraH, kvArya vidhirityaah-kaaliysuymmi| 'davvetyAdi / / bhUtAvAde tu davvaguNapajjavehi ya ityAdividhiH, evaM gurusa-14 | mAdiSTe sIso beuddiDamiNamo icchAmaNusAsaNaM pUjyairvidhinA vidhIyamAnam / dAraM / atha karaNaM katividhamityetadAha-- karaNaM tabvAvAro gurusissANaM caubvihaM taM c| uddeso vAyaNiA tahA samuddesaNamaNunA // 4157 / / naNu bhaNiyamaNegavihaM puvvaM karaNamiha kiM puNo gahaNaM / taM puvvagahiyakaraNaM idamiha dANaggahaNakAle // 4158 // pubvamavisesiyaM vA iha gurusIsakiriyAvisesAo / karaNAvasaro vA'yaM gaMtatthaM tu vccaaso||4159|| labbhai kahaMti bhaNie suyasAmaiyaM jahA namokAro / sesAI tadAvaraNakkhaovasamao'havobhayao // 4160 // naNu bhaNiyamuvakkamayA khaovasamao puNo uvgghaae| labbhai kahaMti bhaNiya ihaM kahaM kA puNo pucchA ? / / 4161 // 4 bhaNie khaovasamao sa eva labbhai kahaM uvagyAe / soceva khaovasamoiha kesiM hoja kammANa ? // 4162 // 'karaNa'mityAdi / karaNaMti kRtiH, karaNaM tatkimucyate ? ityAha-gurusissANaM tadvyApAraH sAsAyikavyApAraH, tacca caturvidhaM, R-204RA%CEDEX
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 943 // tadyathA - uddeso vAyaNA samuddeso aNunnA iti, codaka Aha- 'nanu' ityAdi // nanu pUrvamanekadhA karaNaM bhaNitamihaiva tata iha-asyAM gAthAyAM kiM punargrahaNaM karaNasya 1, ucyate- tatpUrvagRhItasya sAmAyikasya karaNamuktaM, idaM tu caturvidhaM karaNaM ziSyAcAryayordAnagrahaNa kAlaviSayamiti vizeSaH / vizeSAntaramAha - 'pucca' mityAdi / athavA pUrvamavizeSitaM karaNamuktaM, ziSyAcAryasaMbandhAnAnAzrayaNAt, iha tu guruziSyakriyAvizeSAt, na paunaruktyamiti zeSaH, athavA'yamevoddeza karaNasyAvasaraH, yadyevaM kathaM tatroktamiti ceducyate - anekAntArthaM tu vyatyAsaH, tathAhi - nAyaM niyamo'nyatra niyatamanyatra naivocyata iti / dAraM / vicitrA ca sUtrakRtiriti / kathamityetadAha - 'labhatI' tyAdi spaSTA, zeSANi trINi sAmAyikAni / 'naNvi' tyAdi codyaM - pUrvamupakramatedamukta 1 punazcopodghAte2, tata iha tRtIye sthAne kathaM labhyata iti keyaM pRcchA ?, ucyate- 'bhaNite' tyAdi // ihopakrame khayovasamayo bhaNite uvAghAte sa eva kathaM labhaitti bhaNitaM, iha tu sa eva keSAM karmaNAmiti tRtIyamabhidhAnIyam / evaM tAvadadhikRtagAthA vyAkhyAtA, tadvayAkhyAnAtsUtracAlanAprasiddhiH kRteti bhAvArthaH / athedAnImetasyAmeva kRtAkRtAdidvAragAthAyAM kena kRtamiti dvitIyadvAre yeyaM tRtIyA, mA bhUt sandehaH syAt kimiyaM kartRlakSaNA uta karaNalakSaNA 'kartRkaraNayostRtIye 'ti vacanAd ato neyaM karaNalakSaNA, api tu kartRlakSaNA, etasyArthasya prakAzanArthaM prazrottaragarbhamidamArabhyate, etaduktaM bhavati - karomItyatra kartRkaraNavyavahAraM ghaTa ivApazyannAha - ko kArao karato kiM kammaM 1 jaM tu kIrae teNaM / kiM kArao ya karaNaM ca hoi annaM aNannaM te 1 // 4163 // ko kAraotti bhaNie hoi kareMtoti bhaNNae guruNA / kiM kammaMti ya bhaNie bhaNNai jaM kIrae teNaM // 4164 // hor kayaMtiya kattA naNu bhaNio tattha kA puNo pucchA / tavvivaraNaM ciya imaM keNaMti va hola mA karaNaM / / 4165 / / kartRkriyAkArakAH // 943 //
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya kartRkriyAkArakAH AMOLEU // 944 // // 944 // MSAROLORADALS ahavA kayAkayAisu kattAraM kammakaraNabhAvaM c| sAmAiyassa souM kulAlaghaDadaMDagANaM va // 4166 // pavibhAgamapecchaMto pucchai ko kArao ? karato'yaM / kiM kammaM? kIraha teNa tusaddeNa karaNaM ca // 4167 // kiM kArao ya karaNaM ca hoi kammaM ca te cshaao| annamaNanna bhaNNai kiMcAhana savvahA juttN||4168|| annatte samabhAvAbhAvAo tappaoyaNAbhAvo / pAvai micchassa va se sammAmicchA'viseso ya // 4169 // ahava maI bhinneNa vi dhaNeNa sadhaNo'dhaNotti vveso|sdhnnoy dhaNAbhAgI jaha taha sAmAiyassAmI // 4170 // taM na jao jIvaguNo sAmaiyaM teNa viphalayA tassa / annattaNao juttA parasAmaiyassa vA'phalayA // 4171 // jai bhinnaM tabbhAve'vi to tao tassa bhAvarahiutti / annANi ciya nicaM aMdho vva samaM paIveNaM // 4172 // egatte tannAse nAso jIvassa saMbhave bhavaNaM / kAragasaMkaradoso tadikkayAkappaNA vAvi // 4173 // AyA hu kArao me sAmAiyakamma karaNamAyA ya / tamhA AyA sAmAiyaM ca pariNAmao ekaM // 4174 // jaM nANAisabhAvaM sAmaiyaM jogamAha karaNaM ca / ubhayaM ca sapariNAmo pariNAmANannayA jaM ca // 4175 // teNAyA sAmaiyaM karaNaM ca casaddao na bhinnaaii| naNu bhaNiyamaNaNNatte tannAse jIvanAsotti // 4176 / / jai tappajayanAso ko doso hoi ? savvahA natthi / jaM so uppaayvvydhuvdhmmaa'nnNtpjjaao||4177|| savvaM ciya paisamayaM uppajjai nAsae ya niccaM ca / evaM ceva ya suhdukkhbNdhmokkhaaismbhaavo||4178|| egaM ceva ya vatthu pariNAmavaseNa kAragaMtarayaM / pAvai teNAdoso vivakkhayA kAragaM jaM ca // 4179 // RA.OROSSAHARSA
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI // 945 // KRRRRRRRRRA kuMbhovi sijjamANo kattA kammaM sa eva karaNaM ca / nANAkArayabhAvaM lahai jahego vivakkhAe // 4180 // kartRkriyAjaha vA nANANanno nANI niyaovaogakAlammi / egovi tissahAvo sAmAiyakArao evaM // 4181 // kArakAH 'ko kArao ityAdi / pRcchati kaH kArakaH ?, sAmAyikasya kartA kimayamutAyamiti praznakarturabhiprAyaH, ucyate-kurvan, svatantratvAt tasya, tathA ki karma ?, ucyate-'kriyate' nirvaya'te tena kA, tuzabdAta kiM karaNaM ? ucyate-manaAdi, evaM 12 // 945 // pravibhAga ukte satyAha-'te' tava sUreH kiM kArakaH karaNaM cazabdAtkarma, yakAropAttazcakAro bhinnakramatve sati samuccayArthaH, tatazca kiM | kArakaH karaNaM karma ca etattrayaM kimekaM bhavati nAnA vA ? / ayaM tAvadakSaramAtrArthaH, bhAvArtha tvAha bhASyakAraH-'ko kA' ityAdi, | praznottaramuktArtham / evaM tAvattuzabdaM vihAya mUlagAthApUrvArddha vyAkhyAtaM, asmin vyAkhyAne etadanutthAnavAdI AcAryadezIyaH prazno-5 ttarakArAvAkSipannAha-'keNa' ityAdi / kena kRtamityatra kartA nanu bhaNito'nantarAtItagAthAyAM, tatraivaM sthite kA punaH pRcchA praznakartaH 1, kiM cottaraka riti, nanu na cINe caritavyaM niSphalanvAd, ucyate, tadityanena sarvanAmnA AdyagAthAdvitIyadvAraparAmarzaH, tasya | 'vivaraNaM' vyAkhyAnamidaM yaduta-ko kArao karatotti, etaduktaM bhavati-granthakArasyAcaM dvAraM sujJAnamAbhAtIti na vivRtaM, dvitIyaM vivarSaH praznapUrvakamAha-ko kArato kareMtotti, keNetyAdi / athavA keNaM dvitIyadvAra ukte hoja mA karaNaMti mA bhRtkena karaNena kRtamAzaGkA syAt , karaNe'pi tRtIyetikRtvA, ata ucyate kartarIyaM tRtIyA, taducyate-'ko kArao ? kareMto'tti // 'ahvaa'ityaadi|| | 'pavI' ityAdi / athavA kimanena sthUreNa coditena ?, anya eva tu dvitIyagAthopanyAsaM kurvato'bhiprAyaH, tathAhi-'katA' ityAdi, kRtAkRtAdiSu dvAreSu sAmAyikasya kartAraM zrutvA 'keNaM ti vacanAt , tathA karma zrutvA 'katAkaya' miti vacanAt , tathA karaNabhAvaM KARE- EXAMS vya ta-'ko kArao ? karato coditena ?, anya e chatAkRtAdiSu dvAreSu sAmANi
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya kartRkriyAkArakAH // 946 // | // 946 // RECIRRE-RE-RAIGRAA% ca zrutvA 'kairdravya' ritivacanAta kulAladaNDaghaTAnAmiva pravibhAgamapazyan pRcchati ziSyo dvitIyagAthAyAM-ko kArao?, gururuttaramAhakarato'yaM, zeSamuktArthamato yujyate gAthApUrvArdotthAnamiti ko'trAtizayavAcoyukteH prastAva iti // atha pazcAddhaM prati codaka Aha'ki' mityAdi pUrvavadakSaraghaTanA, bhaNyate guruNA, kiM cAta Aha codako-na sarvathA yuktaM, tathAhi- 'anna' ityAdi / 'se' sAmA|yikaka yadi sAmAyikamanyattato'nyatve sAmAyikaphalAbhAvaH syAt , samabhAvAbhAvAt , kiM, mithyAdRSTeriva, tathA ca sati samyagmithyAdRSTayoravizeSaH / para evAcAryamAzaGkate-'ahave' tyAdi / / syAnmatiH- arthAntareNApi dhanena sadhanaH adhana iti vA vivekena | vyapadezo dRSTo yathA, yathA ca sadhano dhanAbhAgI dRSTaH, tathA kimityata Aha-tathA sAmAyikasvAmyapi tena bhinnenApi tadvAn phalabhogI ca bhaviSyatIti / 'tanna ityAdi // tanna, yato jIvaguNaH sAmAyika, tena dRSTAntadArzantikayovaiSamyAt , sAmAyikasyAphalatA yuktA'nyatvAd ,yathA parasAmAyikasyAphalatA evaM tasyApi, anyatvAvizeSAdityarthaH / apica-'jatI'tyAdi gAthA gatArthA // dvitIyaM | vikalpamadhikRtyAha-'ega' ityAdi pUrvArddha gatArtha, tathA kArakANAM-kartRkarmakaraNAnAM saMkaraH syAt , ekatA vA, kalpanA vA syAt | kartRkaraNakarmaviSaye, ekatvAt, AcArya Aha-atra kazcidanabhyupagatopAlambhaH, kazcittu bhAvArthAparijJAnadoSAd , yataH-'AyA' ityA di / Atmaiva kArako mama sAmAyikasya, iha ca yuSmacchabdena sAkSAdiva coditatvAnme ityAha, sAmAyikaM ca tatkarma ca sAmAyikakarma tadapyAtmaiveti vartate, sambandho vA, tathA karaNamapyAtmaiva, tasmAdAtmA sAmAyika cazabdAtkaraNaM ca, 'pariNAmatotti Atma| pariNAmAddhetorekamevedaM vastu, paramArthato'bhinnatvAJcandrajyotsnAvat / atraivopapattimAha bhASyakAra:-'ja'mityAdi // yasmAtsAmA|yika sAmAnyarUpaM jJAnadarzanacAritrasvabhAvaM, sAmAyikakaraNaM ca yogamAha, ubhayaM ca sAmAyikayogalakSaNaM karmakaraNaM, yasmAccAtmanaH
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya | vRttau // 947 // pariNAmo'nanyaH / pazcArddhavyAcikhyAsayA''ha- 'teNe' tyAdi // 'teNa' yasmAt 'AtA' AtmA tathA sAmAyikaM cazabdAtkaraNaM ca etAni trINyapi vastUni na bhinnAni na yutAyutAni, vivakSayeti zeSaH / 'nagvi'tyAdi spaSTam || 'jatI' tyAdi gatArtham / apica'savvaM ciye' tyAdi gatArthA / apica - 'ega 'mityAdi puvvaddhaM spaSTaM tadyathA - dhanurvidhyati dhanuSA vidhyati dhanuSo vidhyati dhanuSi | vidhyati, tena kAraNenAdoSo'yaM yadekaM nAnA syAt, vivakSayA ca kArakapravRtteH / tathA ca - 'kuMbho'vI tyAdi // kumbho'pi ghaTospi | sRjyamAnaH - utpAdyamAnaH karmAbhidhIyate, nirvartyatvAt, tathA karttA sa evatti sa eva kumbhaH karttA bhavati, tenAtmanA svayaM bhavane svatantratvAt, tathA 'karaNaM catti sa eva karaNamiti vyapadizyate, pRthubudhnodarAdiniSpAdane sAdhakatamatvAt evaM 'nANe' tyAdi spaSTam / 'jaha vA' ityAdi / yathA vA zrutajJAnAdananyo jJAnI caturdazapUrvarAdirnijopayogakAle eko'pi trikhabhAvo bhavati, tathA hyahamAtmeti kartRtvaM, tasyAtmA jJAyamAnatvena viSayatvAttatkarma, zrutajJAnaM karaNaM, evaM sAmAyikaM karomi trisvabhAva iti, karaNaM vyAkhyAtam / dAraM / bhadaMta iti sUtrasparzanaM, tatrAha bhadi kallANasuhattho ghAU tassa ya bhadaMtasaddo'yaM / sa bhadaMto kallANo suho ya kallaM kilAruggaM // 4182 // taM taca nivvANaM kAraNakajjovayArao vAvi / tassAhaNamaNasaddo saddattho ahava gaccattho ||4183 // kalamaNaitti gacchai gamayai va bujjhai va bohayai vatti / bhaNai bhaNAveha va jaM to kallANo sa cAyario // 4184 // ahavA kalasaddattho saMkhANattho ya tassa kalleti / saddaM saMkhANaM vA jamaNai teNaM ca kallANo // 4185 // supasaMsattho vANiMdiyANi surddhidio suho'bhimao / vassidio jamuttaM asuho ajiiMdio'bhimao // bhaMtezabdArthaH // 947 //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 948 // suhamahavA nevvANaM tacca sesamuvayAra o'bhimayaM / tassAhaNaM gurutti ya suhabhanne pANasaNNavva // 4187 // jaM ca siyaM khehito'NuggahavaM taM tao suhaM taM ca / abhayAi tappayAyA suhamiha tanbhattibhAvAo // 4188 // ahavA bhaya sevAe tassa bhayaMtotti sevae jamhA / sivagaiNo sivamaggaM senvo ya jao tadatthINaM // 4189 // ahavA bhA bhAjo vA dittIe tassa hoi aMtotti / bhAjato vA''yario so nANatavoguNajuIe // 41990 // ahavA tosveo jaM micchattAibaMdhaheUo / ahavesariyAi bhago vijjai se teNa bhagavaMto // 4191 // neraiyAibhavassa va aMto jaM teNa so bhavatotti / ahavA bhayassa aMto hoi bhayaMto bhayaM tAso // 4192 // nAmAi chavihaM taM bhAvabhayaM sattahehalogAi / ihalogajaM sabhavao paralogabhayaM parabhavAo ||4193 // kiMcaNamAdANaM tabbhayaM tu nAsaharaNAio NeyaM / bajjhanimittAbhAve jaM bhayamAkamhiaM taMti // 4194 // asilogabhayamajasao dujjIvamajIviyAbhayaM nAma / pANaparicAyabhayaM maraNabhayaM nAma sattamayaM // 4195 // ama gavAisa tasseha amaNamaMto'vasANamegatthaM / amai va jaM teNaMto bhayassa ato bhayatoti // 4196 // amaroge vA aMto rogo bhaMgo viNAsapajjAo / jaM bhavabhayabhaMgo so tao bhavaMto bhayaMto ya // 4197 // ettha bhayaMtANaM paagyvaagrnnlkkhnngiie| saMbhavao patteyaM da-ja-ga-bagArAilovAo // 4198 // hassekAraMtAdesao ya bhaMtetti savvasAmaNNaM / guruAmaMtaNavayaNaM vihiyaM sAmAiyAIe // 4199 / / 'bhadI'tyAdi // bhadirayaM dhAtudartharthaH, kathamityata Aha-kalyANArthaH sukhArthazca tasya ca dhAtorbhadantazabdo'yaM niSpannaH, tata bhaMtezabdArthaH / / 948 / /
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 949 // sa bhadanto yaH kiMviziSTa ityAha-yaH kalyANaH sukhazca tatra kalyANapadamAha- kalyaM kila 'ArogyaM' nIruktvam / ucyate- 'ta'mityAdi / taccArogyaM pAramArthikaM nirvANaM, tamANayatIti to kallANo, sa cAyario saMbandhaH, vAzabdo'thavArthaH, athavA kAraNe kAryopacArAt jJAnadarzanacAritratrayAnayanAt kalyANa ityarthaH / apica- 'tassAhaNa' ityAdi pacchaddhaM, asya vyAkhyA - athaveti pazcAnupUrvyA aNaraNadhAtusamUhaH saddattho - bhaNanArthaH, tatazca 'tatsAdhanaM' kalyasAdhanaM aNatIti kalyANaH, kalyabhaNaka ityarthaH, 'athavA gaccattho' ti athavA gatyartho'Nazabdastatazca kalyamaNati - gamayatIti kalyANaH / tathA ca pazcAnupUrvyA bhAvayannAha - 'kala' mityAdi pUrvAddhaM gatyarthadhAtuviSayatvAt gatArtham / yathA kalyaM bhaNati bhANayati vA jaM / 'aha' ityAdi // ahavA kalyazabdo vyutpAdyate, tatra 'kala' tti dvayartho dhAtuH zabdArthaH saMkhyAnArthazva, kala zabdasaMkhyAnayoriti dhAtupAThAt tasya kalyamiti rUpaM bhavati / pazcArddhena zabdamAha - tatazca 'yat' yasmAcchabdaM aNati saMkhyAnaM vA - gaNitAdi tenaiva kalyANaH / 'supetyAdi // 'suha' ityAdi // suzabdaH prazaMsArtho nipAtaH, khAnIndriyANi, tatazca 'sukho'bhimataH' sukho'bhipretaH zuddhendriyo, vazyendriya ityarthaH, viparyayeNa tu viparyayaH, athavA sukhahetutvAtsukha iti, Aha ca - ' ahavA' ityAdi, sukhaM saMsArAtItaM tathyaM, sAMsArikaM tUpacArataH, tasyobhayasyApi sukhasya guruH sAdhanamiti sukhamasau, sukho'sAvityarthaH kimivetyAha- 'anne' AhAre prANasajJAvat prANahetutvAd, yathA prANA odanaH, evamasAvapi sukhahetutvAtsukha iti bhAvanA / anyathA'pi sukhazabdArthamAha- 'jaM cetyAdi / yasmAdvA sukhamiti ko'rtho'kSaradvayasya?, suSThu itaM svitaM khebhyaH - indriyebhyo yadutpannaM suhaM pAyayaselIe, taM ca aNuggaharUvaM abhayAdi, AdizabdAcchrotrasukhAdi gRhyate, tasyaivaMvidhasya sukhasya pradAtA guruH suhaM bhaNNai, kiM kAraNamityAha - sukha bhaktibhAvAt sarve jIvA na hantavyA iti vacanAd ayaM bhadantaH / 'ahavA' ityAdi / athavA bhaMtezabdArthaH // 949 //
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavezabdA ***%AA- // 950 // vizeSAva06 bhaja sevAyAM etasya dhAtorbhajanta iti rUpaM bhavati, ko bhAvArtha ityata Aha-yasmAcchivagatIn siddhAn 'sevate' bhajate zivamArga koTyAcArya vA, vA luptaH, tato bhajanta iti vAkyazeSaH, prAkRtAkSarANAM tulyatvAt / 'sevvo ya'ityAdi yasmAcca bhajyata iti bhajantaH 'ahaM' vRttI | ityAdi / athavA bhA dittIe 'bhA dIptA viti dhAtustasya bhavati bhAnta iti rUpaM, 'vA' athavA 'bhAjo dittIe' 'bhrAtR diiptaa||950|| viti dhAtustasya bhavati bhrAjantaH, vAzabdo nipAtaH, sa cAcAryaH kayA bhAti bhrAjate vetyAha-jJAnatapoguNAtyA / / 'ahave'tyAdi / athavA bhrAntaH 'bhrama anavasthAna' iti mithyAtvAdibandhahetubhyaH khalvapetatvAt , aizvaryAdibhagayogAdvA bhgvntH| 'nera'ityAdi / nArakAdibhavAntakRtyAdvA bhavAntaH, athavA bhayassa aMto hoi bhayaMto-bhaNyate bhayAntaH, bhayaM ca trAsa ucyate / 'nAmAdI'tyAdi / taMca nAmAdi chavihaM, bhAvabhayaM sattahA-'ihaparalogAdANamakamhAdAjIvamaraNamasiloe' upanyAsastvanyathA gAthAnulomyAt / | bhayazabdo vyAkhyAto'dhunA tu antazabdaM vyutpAdayatrAha-'ama'ityAdi / / ama gatyAdiSu paThyate, tasyehAnta iti rUpaM bhavati, amanamanto'vamAnamekArtha, punarbhayasyAnto bhayAnta ityatrAbhisambandhaH, 'amati va jaM teNa aMtotti' 'vA' athavA amati yasmAt ato'ntaH, ayamartho'mISAmakSarANAmiti bhAvanA, zeSaM prAgvat // 'ama' ityAdi / 'vA' athavA anyathA antazabdo vyutpAdyate, 'ama roge' 'rujo bhaGge tatazca anto rogo vinAza iti paryAyo'yaM vartate, tatazcAsau. mUriryad-yasmAd bhavabhaGgo bhayabhaGgo vA varttate | tato bhavAnto bhayAntazcocyate / athokteSu padeSu yathA 'bhaMte'tti bhavati tathA''ha-etyamityAdi spaSTA // tathA-'hasse' tyAdi / / | ko'syArthaH-bhazabdasya isvAdezAt isvapadasya cekArAntAdezAt kimata Aha-'bhaMte'tti bhavati, sarvasAmAnyatvAt / etacca ___AmaMtei karebhI bhaMte sAmAiyaMti sIso'yaM / AhAmaMtaNavayaNaM guruNo kiM kAraNamiNaMti ? // 4200 // . RecordNAG KAR
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI // 951 // KAROAkexkARCH bhaNNai gurukulavAsovasaMgahatthaM jahA guNatthIha / niccaM gurukulavAsI haveja sIso jao'bhihiyaM // 4201 / / AmaMtraNa nANassa hoi bhAgI thiratarao saNe caritte ya / dhannA gurukulavAsaM AvakahAe na muMcaMti // 4202 // phalaM sAmAgIyAvAso raI dhamme, aNAyayaNavajaNaM / niggaho ya kasAyANaM, eyaM dhIrANa sAsaNaM // 4203 / / yikAzca AvassayaMpi nicca gurupAmUlammi desiyaM hoi / vIsupi hu saMvasao kAraNao jadabhisejjAe // 4204 / / | // 951 // evaM ciya savvAvassayAiM ApucchiUNa kajjAiM / jANAviyamAmaMtaNavayaNAo jeNa sabvesiM // 4205 / / sAmAiyamAimayaM bhadaMtasaho ya ja tadAIe / teNANuvattai tao karemi bhaMtetti sabvesu // 4206 // kiccAkiccaM guravo vidaMti viNayapaDivattiheuM ca / ussAsAi pamottuM tadaNApucchAi paDisiddhaM // 4207 // guruvirahami ya ThavaNA gurUvaesovadaMsaNatthaM ca / jiNavirahammivi jiNabiMbasevaNAmaMtaNaM saphalaM // 4208 // ranno va parokkhassa'vi jaha sevA maMtadevayAe vA / taha ceva parokkhassavi guruNo sevA vinnyheuN||4209|| 8 ahavA guruguNanANovaogao bhAvagurusamAeso / iha viNayamUladhammovaesaNatthaM jao'bhihiyaM // 4210 // viNao sAsaNe mUlaM, viNIo saMjao bhave / viNayAo vippamukkassa, kao dhammo? kao tavo? // 4211 / / viNaovayAra mANassa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthayarANa ya ANA suydhmmaaraahnnaa'kiriyaa||4212|| AyAmaMtaNamahavA'vasesakiriyAvisaggao taM ca / sAmAiegakiriyAniyAmagaM taduvaogAo // 4213 // evaM ca savvakiriyA'savannayA taduvauttakaraNaM ca / vakkhAyaM hoi nisIhiyAdikiriyovaoguvva // 4214 // NAAMKARAULANAKI
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 952 // 4 ahavA jahasaMbhavao bhadaMtasaddo jiNAisakkhINaM / AmaMtaNAbhidhAI tassa kkhijje thiravvayayA // 4215 // gahiyaM jiNAisakkhaM maetti tallajjagorava bhayAo / sAmAiyAiyAre pariharao taM thiraM hoi // 4216 // ahavA bhataM ca tayaM sAmaiyaM cei bhaMtasAmaiyaM / pattamalakkhaNamevaM bhaMtesAmAiyaM taM ca // 4217 // nAmAivudAsatthaM naNu so sAvajjajogaviraIo / gammai bhaNNai na jao tatthavi nAmAisanbhAvo // 4218 // aMtassa va sAmaiyaM bhaMte sAmAiyaM jiNAbhihiyaM / na parappaNIyasAmAiyaMti bhaMtevisesaNao // 4219 // rAgaddosavirahio samoti ayaNaM ayotti gamaNaMti / samagamaNaMti samAo sa eva sAmAiyaM nAma / / 4220 // ahavA bhavaM samAe nivvattaM teNa tammayaM vAvi / jaM tappaoyaNaM vA teNa va sAmAiyaM neyaM // 4229 // ahavA samAI sammattanANacaraNAI tesu tehiM vA / ayaNaM ao samAo sa eva sAmAiyaM nAma ||4222 || ahavA samassa Ao guNANa lAbhotti jo samAo so / ahavA samANamAo neo sAmAiyaM nAma ||4223|| ahavA sAmaM mittI tattha ao (gamaNaM) teNa hoi sAmAo / ahavA sAmassAo lAbho sAmAiyaM NeyaM // 4224|| sammamao vA samao sAmAiyamubhayaviddhibhAvAo / ahavA sammassa Ao lAbho sAmAiyaM hoi // 4225|| ahavA niruttavihiNA sAmaM sammaM samaM ca jaM tassa / ikamappae pavesaNameyaM sAmAiyaM neyaM // 4226 // 'guru ityAdi spaSTaM yAvadA vassayaMpI' tyAdi, bhadantazabdaM kurvatA nityaM gurupAdamUle (basanaM) darzitaM bhavatItyatastadgrahaNaM, tathA pratyekamapi kAraNato vyAghAtena saMvasato yadabhizayyA nivAsa uktaH kalpe, atra bhAvArtha:- jati khuDDulagA vasadhI to annattha gaMtUNa AmaMtraNa phalaM sAmA yikArthazva // 952 //
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 953 // katipayA sAdhuNo vasaMti, tatrAcAryasamIpe paDikkamiu~ pAusiyakAlagrahaNottarakAlaM sUtrArthapauruSIM kRtvA'nyasyAM gacchanti, athAntarA zvApadAdibhayaM tato'rthapaurupIM hApayanti, tataH sUtrapauruSImapi, kAlamapi, tathA caramaM kAyotsargaM dvitIyamAdyaM yAvatiSThatyapi sahasrara| zmau tatra yAntIti / evaM ciye' tyAdi pugvaddhaM spaSTaM, 'sAme' tyAdi, tenAsau bhadantazabdaH sarveSu mukhavastrikAdyAvazyakeSvanuvarttate / kiM kAraNamityAha - 'kithA' ityAdi / ApRcchaya sarva karttavyaM, guruprAmANyAt, gurorabhAve nirviSayo'yamiti ceducyate- 'guru' ityaadi| spaSTA, evamAmantraNaM saphalaM // 'ranno' ityAdi, yathA sevA siMhAsanasya / 'athave' tyAdi, iha viNayamUladhammovadesaNatthaM guruguNanANovayogeNa bhAvagurusamAdezo hRdaye suguroranusmaraNaM kriyate bhadantoccAraNAt / 'AtA' ityAdi || 'vA' athavA AtmAmantraNametad bhadanta iti, kathaM ?, avazeSapratyupekSaNAdikriyAvisargato- virAmeNa taccAtmAmantraNaM sAmAyikaikakriyAniyAmakaM, tasyAM velAyAM tanmAtropayogAt / ' evaM ce' tyAdi spaSTA // ' ahave' tyAdi sayuktikA spaSTA / tathAhi - 'gahiya' mityAdi spaSTA || 'aha' |ityAdi / athavA bhaMte sAmAyikamityatra samAnAdhikaraNaH samAsastathAhi bhantaM ca taM sAmAyikaM ceti bhantasAmAyikaM etvasyAlAkSaNikatvAt kalyANaprApakatvAcca bhantaM ca taM caivamabhidhIyate, kuta ityAha- nAmAdisAmAyikavyudAsArthaM, teSAmevaM kalyANaprApakatvAsaMbhavAt, codaka Aha- 'naNu' ityAdi, nanvasau nAmAdivyudAsaH sAvadyayogaviratereva gamyate, bhaNyate guruNA - Na, yasmAttatrApi sAvadyayogaviratau nAmAdinikSepasadbhAvo'stIti na tayA nAmAdivyudAso gamyata ityavasthitametat-taM ca nAmAdivyudAsatthanti // | 'bhaMte' tyAdi / athavA bhAntasya sambandhi yat sAmAyikaM karomi, tasya jinAbhihitatvAt, na kutIrthyAdipraNItaM karomi, ayamartho | gamyate bhadantavizeSaNAt etadevaM padadvayamAkhyAtamiti / dAraM / atha sAmAyikasUtrasparzanam - 'rAge' tyAdi, prAyaH prAgeva carcitatvA AmaMtraNa phalaM sAmAvikArthazca // 953 //
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAvaka koTyAcArya vRttI // 954 // LARIS sarvasAvadhayogapatyA khyAnazabdArthaH // 954 // dihApi tathaiva bhAvanIyam / kim ?-'ahavetyAdi / athavA niruktaM sAmaM jaM tasya sAnaH, ikaM kvApi dezyAdike gRhamAhuH, athavA samyag yatkSIrazarkarayoriva tasya ikaM, tathA ca samaM ca yat tulAdaNDakavat tasya ikaM sAmAyikaM, etaduktaM bhavati-appaye pavesaNaM. Atmake jJAnAdiratnaprotanaM sAmAyika, yadyallakSaNenAnupapanna tatsarva nipAtanAtsiddhaM, evaM sAmAyika jJeyaM, bahudheti vAkyazeSaH, iha ca prabhUtavikalpopAdAnaM sAmAyikavat sarvasUtrANi bahuparyAyANIti jJApanArtha, anantagamaparyAyatvAt / dAraM / paJcamaM sUtrasparzanamAha pRcchA kiM puNataM sAmaiyaM savvasAvajajogaviraitti / siyae sa teNa savvo taM savvaM kaivihaM savvaM // 4227 / / nAma ThavaNA davie Aese ceva niravasesaM ca / taha savadhattasavvaM ca bhAvasavvaM ca sattamayaM // 4228 // kasiNaM davvaM savvaM taddeso vA vivakkhayAbhimao / dave taddesammi ya savvAsave ya cubhNgo||4229|| savvAsabve davve desammi ya nAyamaMguliddavvaM / saMpuNNaM desoNaM pavvaM pavvegadeso ya // 4230 // Adeso uvayAro so bahutarae pahANatarae vA / desevi jahA savvaM bhattaM bhuttaM gao gaamo||4231|| duvihaM tu niravasesaM savvAsesaM tadekadeso ya / savvAsesaM sabve aNimisanayaNA jahA devA // 4232 // taddesAparisesaM sabve asurA jahA asiyavaNNA / jaha joisAlayA vA savve kira teulessAgA // 4233 // jIvAjIvA savvaM taM dhatte teNa savvadhattatti / savve'vi savvadhattAsavvaM jamao paraM NannaM // 4234 // aha davvasavvamegahavvAdhAraMti bhinnamannehiM / egANegAdhArovayArabheeNa cAdesaM // 4235 // ANSEMESSAM0 2 0
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 955 // bhinnamasesaM jamihegajAi visayaMti savvadhattAo / bhinnAya savvadhattA savvAdhArotti savvaihiM // 4235 // kammodayassahAvo savvo asuho suho ya odaio / mohovasamasahAvo sabvo uvasAmio bhAvo // 4237 // kammaktvayassahAvo khaio savvo ya mIsao mIso / aha savvadavvapariNairUvo pariNAmio sabvo // 4238 // ahigayama sesasavvaM visesao sesayaM jahAjogaM / garahiyamavajjamuttaM pAvaM saha teNa sAvajjaM // 4239 // ahaveha vajjaNijjaM vajjaM pAvaMti sahasakArassa / digdhattAdesAo saha vajjeNaMti sAvajjaM ||4240 | jogo joynnmaaykiriyaasmaaghaannmaayvaavaaro| jIveMNa jujjae vA jao sa sAhijjae soti // 4241 // jaM teNa juJjae vA sakammuNA jaM ca jujjae tammi / to jogo so'yamao tiviho kAyAivAvAro ||4242 // savvo sAvajjotti ya jogo saMbajjhae tayaM savvaM / sAvajjaM jogaMti ya paJcakakhAmitti vajjemi // 4243 // paiso paDisehe akkhANaM khAvaNA'bhihANaM vA / paDisehassa'kkhANaM paJcakkhANaM nivittitti // 4244 // nAmaM ThavaNA davie aitthapaDisehabhAvao taM ca / nAmAbhihANamuttaM ThevaNA''gArakkhanikkhevo // 4245 // davvassa va davvANa va davvabhUyassa davva heuM vA / davvaSpacakkhANaM niNhAINaM va savvaMpi // 4246 // bhikkhayarANamaicchA paDiseho rogiNo va kiriyAe / siddhaM paJcakkhAo jaha rogI sabvavejjehiM // 4247 // bhAvassa bhAvao bhAvaheumaha bhAva eva vA'bhimayaM / paJcakkhANaM duvihaM taM suyamiha nosuyaM ceva // 4248 // puvvaM nopucvasuyaM paJcakkhANaMti pucvasuyamuttaM / AurapaJcakkhANAiyaM ca noputrvasuyamuttaM // 4249 // sarvasAvadyayogapratyA khyAna zabdArtha // 955 //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttI miti, ata A vivakSyate tadA bhimataH-abha vizeSAva nosuyapaccakkhANaM mUluttaraguNavihANao duvihaM / sabve dese ya mayaM iha savvaM svvsdaao||4250|| sarvasApadyakoTyAcArya 'kiM puNe' tyAdi // na ca pRcchAnutthAnaM, bhASyakArAdyukteranabhipretatvAt pRcchottaraM, ucyate-sarvasAvadhayogaviratiH sAmAyika, yogapatyA| atha sarvazabdasya ko'rthaH ? ityetadAzaGkayAha-'siyate sa teNa savvotti 'sR gatau tasyauNAdiko vanpratyayaH, sarvazabdo vA ni khyAna| pAtyate, sriyate sa iti sarvaH, sriyate vA'neneti sarvaH, sarveti tatsarva niravazeSa, yogamiti hRdayAkUtaM, evaM tAvatsarvasya tatvamuktaM, zabdArthaH // 956 // sarva saMpUrNamakhaNDaM niravazeSa kRtsnamiti tu paryAyAH, bhedAna vyAcikhyAsuH prazna kArayannAha-'katividhaM savvaM ti kiyatprakAraM sarva d||956|| miti, ata Aha-'nAma'mityAdi / nAmaThavaNAo gayAo, vyatiriktadravyasarvamAha-'kasI'tyAdi / / 'davvaM ti iha yadA'GgulyAdi dravyaM svAvayavaiH saMpUrNa vivakSyate tadA tat kasiNaM davvaMti kRtsnaM dravyasarvamucyate, sakalamityarthaH, tathA 'taddezo vA' aGgulIdravya| dezo vA 'vivakSayA' vivakSAmaGgIkRtya abhimataH-abhISTaH kRtsnadravyasarvatayA, svAvayavasaMpUrNatayA'bhipretatvAt sakalAGgulIdravyavat , evamanayodvayoH padayozcaturbhaGgI, sA caivaM, tathA cAha-dabve taddesaMmi ya anena prathama bhaGga uktaH, tathA sabya asavve evaM caturbhaGgo, bhAvanIya iti vAkyazeSaH / etadeva bhAvayannAha-savvA ityAdi // sarvAsarvadravye jJAtam-udAharaNamaGgulIdravyaM, anena prathamatRtIyabhaGgahai kayorarddhamarddhamAgRhItaM, evaM punarapi vAcyaM, tato dvitIyacaturthayorarddhArddhamAgRhItaM, kiMviziSTamaGgulIdravyamityAha-uktakrameNa sampUrNa desUrNa | tathA, sampUrNadesUrNati uttarArddhamaGgIkRtyAha, 'desammi yatti desammi ya savvAsavve zabdA asabve NAtamaMgulIdavvaM, kiMviziSTamityAha| pavvaM pavvegadeso ya 2 idaM dravyasarvam / AdezasarvamAha-'AdesoM ityAdi // Adizyata ityAdezo-vyavahAraH, upacAra ityarthaH, sa bahutare deze gate stoke ca deze tiSThati sati pravarttate, tathA pradhAnatare gate apradhAne ca deze tiSThati sati pravartate, yathAkramamudAharaNa ARREARREAR ALLSCRECORRHEARLOCAL
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya sarvAdipadavyAkhyA // 957 // // 957|| NAGAKARCHANA mAha-yathA deze'pi pAtrIcaturbhAge odanasya tiSThati sati sarva bhaktaM bhuktamiti Adizyate, tathA gataH sarvo grAmaH pradhAnasya gatatvAditi, upacArasarvametat / atha niravazeSamAha-'duvI'tyAdi / niravazeSasarva dvividhaM bhavati-sarvAparizeSasarva taddezAparizeSasarva ceti, | tatra sarvAparizeSasarvodAharaNaM yathA 'sarve' azeSA devAH khalvanimiSanayanA iti / 'tadde' ityAdi / devadezAparizeSasarva tu spaSTArtham / / | sarvadhattAsarvamAha-'jIvA ityAdi / iha sarvajIvalokavastu jIvAjIvamAtraM taddhatte-dhArayati yena kAraNena tena kAraNena sA sarvadhattocyate vivakSA, nanu dadhAterhirityAdezAddhitamiti bhavitavyaM, kathaM dhattamiti ?, ucyate, prAkRte dezIpadasyAviruddhatvAt , ataH saiva sarvadhattocyate, jIvAjIvayoH parato'nyasyAbhAvAt // athedAnIM dravyasAdInAM mitho vizeSamAha-'ahe tyAdi / athetyAnantaryArthaH, dravyasarva | bhinnamitarebhya iti saMTaGkaH, ekAlidravyAdhAramitikRtvA, 'Adeza'tti AdezasarvamapItarebhyo bhidyate, kathamityata Aha-ekapradhAnapuruSAdhAropacArabhedena tathA'nekabhAgAdhAropacArabhedena c| tathA-'bhinna mityAdi / bhinnamazeSasarva sarvadhattAtaH, kasmAttadityAhayasmAdihaikadevajAtiviSayaM taditi, itarA'pi sarvebhyo bhinnA jIvAjIvAdhAratvAt / dAraM / bhAvasarvamAha-kamma' ityaadi|| savvo'vi zubhAzubho audayiko kammodayasabhAvo / 'kamme tyAdi spaSTam / / iha ca- 'ahIM' tyAdi / dAraM / SaSThaM sUtrasparzanamAha-'garahitamityAdi, garhitaM vastu avadyamuktaM bhagavadbhiH , pApamityarthaH, saha tenAvadyena vartata iti saavdyH| 'ahaM' ityAdi // ahaveha mokSAdhikAre varjanIyaM vajyaM 'vRjI varjane pApameva, 'saha'tti saha varjanIyena varttata iti savayaH, ityevaM sthite prAkRtazailyA sakArasya dIrghatvAdezAtsaha vajryeneti sAvayaH, ko'sauH ?-yogaH ityabhiprAyaH pulliGgAbhidhAnAt / atha yogvyaacikhyaasyaa''h-'yog'ityaadi| 'yujiruyoge' 'yuja samAdhau vA tasya bhAve kArake ghaJ, yojanaM yogaH, Atmakarmasambandha ityarthaH, athavA''tmakriyAsamAdhAnaM Atma MANASI
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAvajIvavyAkhyA nouail vizeSAva06 kriyAsambandho yogaH, etaduktaM bhavati ?-sakarmakAtmavyApAro yogaH, yato vA jIvena yujyate tato yogaH, kimuktaM bhavati ?-samA- dhIyate sotti AtmanA Atmani saMbadhyate yaH sa yoga iti bhAvanA / 'ja'mityAdi // athavA yujyate'sAvanena karmaNA saheti yogaH, vRttI tasmin vA sati yato jIvo yujyate to so yogo bhaNNai, sa ca trividhaH kAyAdivyApAraH, kAyavAGmanoyoga ityarthaH / auttarAdhayeNa // 958 // 8| yojayannAha-savvo' ityAdi, savvo sAvajjoti ya yogo saMbadhyate tayaM savvaM sAvajaM jogati ya, kimata Aha-'paccakkhAbhitti | sUtrAvayavaH, asya vyAkhyA-pratyAcakSe'haM, ato'yaM karma, pratyAkhyeyatvAt / tathAhi pratyAcakSe'hamityatra zabdArthaH-'patI' tyAdi // pratItyayaM zabdaH pratiSedhe akaraNe, akkhANaM kimucyate ? ityAha-khyApanA abhidhAnaM vA, kasyetyata Aha-pratiSedhasyAkhyAnaM-khyA4/panamabhidhAnamiti pratyAkhyAnaM, nivRttirityrthH| nAmetyAdi bhedavyAkhyAnam-'nAma' mityAdi spaSTaM, dAraM // jAvajjIvAetti / jIvotti jIvaNaM pANadhAraNaM jIviyaMti pjjaayaa| gahiyaM na jIvadavvaM gahiyaM vA pajavavisiTuM // 4251 / / / iharA jAvajjIvaMti jIvadavvagahaNe mayassAvi / paJcakkhANaM pAvai gahiyamao jIviyaM taM ca // 4252 // nAmaM ThavaNA davie ohe bhava tabbhave ya bhoge ya / saMjamajasamasaMjamajIviyamii tavibhAgo'yaM // 4253 // davve hiraNNabhesajabhattaputtAi jIviyanimittaM / jaM davajIviyaM taM dadhvassa va jIviyamavatthA // 4254 // AussaddavvatayA sAmannaM pANadhAraNamihoho / bhavajIviyaM cauddhA neraiyAINa jA'vatthA // 4255 / / tambhavajIviyamorAliyANa jaMtambhavovavannANaM / cakkaharAINaM bhogajIviyaM suravarANaM ca // 4256 / / saMjamajIviyamisiNaM assaMjamajIviyaM avirayANaM / jasajIviyaM jasonAmao jiNAINa logaMmi // 4257 // RANSACREA4G
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya HORSCIEN yAvajIvavyAkhyA vRttI // 959 // // 959 // COURSESCOO narabhavajIviyamahigaya visesao sesayaM jahAjogaM / jAvajjIvAmi tayaM tA paJcakkhAmi sAvajjaM // 4258 // jAvadayaM parimANe majjAyAe'vadhAraNe cei / jAvajjIvaM jIvaNaparimANaM jattiyaM metti // 4259 // jAvajjIvamihAreNa maraNamajjAyaoma takAlaM / avadhAraNevi jAvajjIvaNameveha na u pro||4260|| jAvajjIvaM patte jAvajjIvAe liMgavaccAso / bhAvappacayao vA jA jAvajjIvayA tAe // 4261 // jAvajjIvatayA iti jAvajjIvAe~ vnnnnlovaao| jAvajjIvo jIse jAvajjIvA'havA sA u // 4262 // IG kA puNa sA saMbajjhai paccakkhANakiriyA tayA savvaM / jAvajjIvAe~ ahaM pacakkhAmitti sAvajjaM // 4263 // jIvaNamahavA jIvA jAvajjIvA purA va sA neyaa| tIe pAyayavayaNe jAvajjIvAi taieyaM // 4264 // 'jIvottI'tyAdi / iha jIvetyanena zabdena 'gRhItaM' upAttaM sUtre sUtrakAreNa, kimata Aha-'jIvana' jIvanakriyAmAtra, atra | ca jIvanaM prANadhAraNaM jIvitamiti paryAyAH, kinnu na gRhItamanenetyata Aha-'na jIvadavya'tti na yAvajIvadravyaM jIvati tAvatpratyAkhyAnamabhipretaM gaNabhRtaH, na caikAntena jIvadravyamapi nAbhipretaM, yata Aha-'gRhItaM vA upAttaM vA jIvadravyaM tena, yadi nAma paryAyaviziSTam, ihabhavajIvitaviziSTamiti bhAvanA, anyathA tamantareNa tasyAdhyavasAtumazakyatvAt , itthaM caitadaGgIkarttavyaM yaduta na tu jIvadavvaM gahiyati // 'iharA' ityAdi / iharA jIvadavvagahaNe matassAvi suralogAdau bhoge bhuMjato paJcakkhANaM pAvara, hetumAha-yAvajIvaMti kRtatvAd jAvajIvitAdavipramuktatvAcca jIvasya, etaduktaM bhavati-yAvajjIva yAvajjIvanaM, na tu yAvajjIvo yAvajjIvaM, zuddhaM kRtvA nigamayabAha-gahitaM 'ato jIvitaM' ato jIvanakriyA ihabhavavartinI bhagavatA gRhIteti / tacca sAmAnyena dazabhedamiti, Aha ca
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI // 960 // GAGRICANCERICROCRICKS 'nAma' mityAdi kaNThaM // 'davva'mityAdi pubbaddhaM kaNThaM, taM davyajIvitaM, athavA dravyasya sacetanAcetanasya jIvitam-avasthA tadyathA yAvajIvaamRtaM vipamityevamAdi / dAraM // 'Aue' tyAdi // tathA ihAnAdau saMsAre paribhramataH sattvasya sAmAnya prANadhAraNaM-udayAnudayA- vyAkhyA bhyAmavivakSita prANadhAraNaM 'oho'tti oghajIvitamityucyate, kathaM sAmAnyamityAha-'AussaddavvatayA' AyupaH sadbhAvamAtradravyatayA AyuSaH sambandhIni santi ca tAni dravyANi cAyuHsadvyANi tadbhAvaH tattA tayA, nehAyuSaH sAmAnyena ekamapi samayamucyata 1 // 16 // iti bhAvanA, anena ca siddhA eva mRtA iti / dvAraM / tathA bhUyate'sminniti bhavo, bhavopalakSitaM jIvitaM bhavajIvitaM, taccaturdA, kimuktaM bhavatItyAha-nArakatiyanarAmarANAM 'yA'vasthA' yadavasthAnaM, prathamasamayAdAcaramasamaya iti vAkyazeSaH / dAraM / 'tabbhave'tyAdi // tadbhavenophlakSita jIvitaM tadbhavajIvitaM, yat kiMviziSTamityAha-yattasminneva tasminneva ca bhave upapannAnAmaudArikANAmeke|ndriyapaJcendriyatiyagnarANAM bhavati, kAyasthitiyogAta , ekendriyANAmanantAni bhavagrahaNAni-tatraiva tatravotpatteH, eteSAM tu saptASTaula | bhavagrahaNAnIti, parato muktiravazyaM vijAtIyabhavanaM vA, tirazcAmiva, audArikagrahaNAnArakAdivyudAsasteSAM tatraivotpacyabhAvAt , zeSANi || | spaSTAni / iha ca-'nara' ityAdi / narabhavajIvitenehAdhikAraH, manuSyasyaiva pravrajyAsadbhAvAt , evaM tAvadatra prakrame yad grAhyaM yadvA na grAhyamityabhidhAya prakRtamevAha-ato 'yAvajjIvAmi' yAvadidamAyuSkaM pAlayAmi tAvatsarvaM sAvadhaM yogaM pratyAcakSe'hamiti / athedAnI yAvacchabdArthamAha-'jAva' ityAdi // yAvadityayaM dhvanisvidhvartheSu, tadyathA-parimANe maryAdAyAmavadhAraNe ceti, prathamamAha'jAvajjIvatti, kimuktaM bhavatItyata Aha-jattiyaM me jIvaNaparimANaM-Ayussa parimANaM tAvantaM kAlaM,parato na vidhirna pratiSedha iti / tathA-'jAvajjIva' mityAdi // iha yAvajIvaM, kimuktaM bhavatItyAha-AreNa maraNamajAyato, na tatkAlaM, na maraNAdapi parato, vrata
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogakaraNavyAkhyA | // 961 // vizeSAvara bhaGgabhayAt , avadhAraNe'pi yAvadevehajIvanaM tAvadeva pratyAcakSe'haM, na tu parataH // tadevaM yAvajjIvamiti vyAkhyAte para Aha-'jAve'koTyAcArya tyAdi / tadevamuktena zabdavidhinA yAvajIvaM vaktavye prApte kahaM ? jAvajIvAe, bhaNiyaM bhagavatA ityetAvAn vAkyazeSaH, ucyateyAvajIvAe bhaNato bhagavato liMgavacAso'bhippeto / bhAva ityatra vAzabdaH parihArAntarAbhidhAnArthaH, athavA tadevaM yAvajjIvaM patte | yAvajIvAe kasmAdabhihitamiti ceducyate-bhAvapratyayataH kAraNAt 'yAvajjIvatA' yAvajIvanabhAvo yAvajjIvatA tayA yaavjjiivn||961|| tayA, etaduktaM bhavati-yAvajjIvavaktavye bhAvapratyayadvArAyAtatAlAkSaNikavarNalopaM kRtvA sUtramuktaM bhagavatA yaavjjiivaae| tathA caitadeva | vyAcikhyAsurAha-'jAva' ityAdi // yAvajjIvatayA iti sthite vaNNalovAo, kimata Aha-jAvajjIvAe, bhagavayA bhaNitamiti zeSaH, tathA 'jAva'ityAdi / 'kA puNe' tyAdi / athavA yAvajjIvaM vaktavye prApte yAvajjIvo yasyAM sA yAvajjIveti bahuvrIhiH, | 'tuH' pUraNArthaH, kA punaH sA'nyapadArthAbhidheyA saMbadhyate ?, prtyaakhyaankriyaa| prakRtaM darzayannAha-'tayA ityAdi, asyAkSaraghaTanA, haiM tayA yAvajjIvAe paccakkhANakiriyAe karaNabhUyAe ahaM savvaM sAvaja itizabdopapradarzanAd yogaM paccakkhAmi // prAkRtazailyopadarza nArthamapyAha-'jIvaNa'mityAdi // athavA yAvajjIvA, kimuktaM bhavatItyata Aha-jIvaNaM jIvA, dazavidhaprANAnubhUsirityarthaH, sA ca | pUrvavat vikalpatrayAt , tAe pAyayavayaNe jAvajjIvAe, savvaM sAvajjaM jogaM paccakravAmIti vakkaseso, evaM yAvajjIvaM patte bhagavatA | tatiyA iyaM sUtre upAti paurvAparyaM // athaitAvati nirutsukIbhUtatvAdidamaparamAha paccakkhAmitti mao uttmpurisegvynnokttaa| tiNNi vihA jassataotiviho jogomo'higo|| taMtivihaM viiyAe paJcakkheyamiha kmmbhaavaao| tiNi vihA jassa tayaM tivihaM tiviheNa teNaMti / 4266 // WAHARASHTRA BEAUCRORECASSACRECOG
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 vizeSAvaka koTyAcAye vRttI // 962 // 55ARLSO teNeti sAdhakatamaM karaNaM taiyAbhihANao'bhimayaM / keNa tiviheNa bhaNie maNeNa vAyAe kAraNaM // 4267 // yogakaraNamaNaNaM va mannae vA'NeNa maNo teNa davvaotaM ca / tajjoggapoggalamayaM bhAvamaNo bhaNNae maMtA // 4268 / / vyAkhyA vayaNaM vAguccae vA'Naeti vAyatti davvao sA ya / tajjoggapoggalA je gahiyA tappariNayA bhAve // 4269 // jIvassa nivAsAo pogglcyoysrnndhmmaao|kaao'vyvsmaahaannoy so dvv-bhaavmo||4270|| // 962 // tajjoggapuggalA je mukkAya paogapariNayA jaav| so hoi davvakAo baddhA puNa bhaavokaao||4271|| teNa tiviheNa maNasA vAyA kAeNaM kiM ? tayaM tivihaM 1 / puvAhigaya jogaM na karemiccAi sAvajja // 4272 // puvvaM va jamuddiTTa tiviha tiviheNa tattha krnnss| tivihattaNaM vivariyaM maNeNa vAyAe kAraNaM // 4273 // tivihamiyANi jogaM paJcakkheyamaNubhAsae suttaM / kiM puNarukkamiUNaM jogaM karaNassa niddeso ? // 1274 / / to na jahuddesaM ciya niddeso bhaNNae nisAmehi / jogassa karaNataMtovadarisaNatthaM vivajAso // 4275 // desiyamevaM jogo karaNavaso niyayamappahANotti / tanbhAve bhAvAo tadabhAve vppbhaavaao||4276|| tassa tadAdhArAo takAraNao ya tappariNaIo / pariNaturaNatyaMtarabhAvAo karaNameva to||4277|| ettocciyajIvassavi tammayayA karaNajogapariNAmA / gammai nayaMtarAokayAi samae jao'bhihiyaM // 4278 // AyA ceva ahiMsA AyA hiMsatti nicchao esa / jo hoi appamatto ahiMsao hiMsao iyro||4279||3 Ahegatte kattA kammaM karaNaMti ko vibhAgo'yaM? / bhaNNai pajjAyaMtaravisesaNAo na dosotti // 4280 // da
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogakaraNavyAkhyA vRttI // 963 // vizeSAva0 ekapi savvakAragapariNAmANannabhAvayAmei |naayaa nANANanno jaha viNNeyAipariNAmaM // 4281 // koTyAcArya sa yasAvajjo jogo hiMsAIo tayaM sayaM savvaM / na karemi na kAravebhi ya na yANujANe karatampi // 4282 / / ___ 'paJce'tyAdi // paJcakkhAmIti, atra kartA 'mataH' abhISTaH, kathaM ? ucyate-uttamapuruSaikavacanAd, vyAkaraNatantrasiddhatvAt , | karomIti vacanAt / dAraM / atha sUtropAttAnAM catuNAM vivakSitapadAnAM vyAkhyAnArthamAha gAthApazcAddhena-tisro vidhA yasyAsau trividho // 963 // mato'dhikRta iti yAvat , ko'sAvanyapadArthAbhidheyaH 1 ityata Aha-'yogaH' kAyavAGmanaHpravRttibhAva iti bhAvaH // 'ta'mityAdi / taM yogaM trividhaM iha sUtre pratyAkhyeyatvena karmabhAvAt , dvitIyayA nirdizatIti zeSaH, tadanena tividhaMti vyAkhyAtaM, tiviheNaMti vyAcikhyAsurAha-tisro vidhA yasya tattrividhaM, karaNamityadyApyaprakAzyAbhiprAyaH teNa tiviheNaM, iha ca-'teNe'tyAdi pubbaddhaM kaMThaM, 4 samyagajAnAnaH pRcchani kena trividhena?, maNite sisseNa gurU bhaNai-'maNeNa' vyApArarUpeNa, evaM vAcA kAyena / atha trividhakaraNaprabhe davyAkhyAnArthamAha-'maNaNa'mityAdi // mananaM manyate vA'neneti manaH, taca manodravyatastAvat tadyogyalokApannapudgalAtmakaM, bhAvamanastu mantA jIvaH // 'vayaNa'mityAdi spaSTA // 'jIva'ityAdi / 'ciJ cayane' cayanaM cIyate vA'yamiti 'nivAsacitizarIropasamA| dhAneSvAdezca ka' iti kAyaH, jIvasya nivAsAt , tathA pudgalAnAM cayAt pudgalAnAmeva keSAzciccharaNAt avayavasamAdhAnAt , sa ca dravyakAyo, bhAva kAyazca 'tajjogga' ityAdi / payogapariNatA tadabhimukhAH, zeSaM spaSTam / atastadeva prAguktaM nigamayannAhateNe' tyAdi // tena trividhena karaNena manasA vAcA kAyena, kimata Aha-tayaM puvAdhigayaM tivihaM sAvaja jogaM na karomiccAdi saMbajjhai / vyAkhyAntaramadhikRtyAha-'puvvaM ve' tyAdi / athavA yatpUrvodiSTamAlApakadvayaM tivihaM tiviheNaMti sUtre, tatrA
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM vizeSAva kovyAcArya vRttI yogakaraNavyAkhyA RECO // 964 // // 964 // lApakadvaye karaNasya dvitIyasthAnabhAjastrividhatvaM vivRttaM, katamena granthenetyAha-maNeNa vAyAe kAeNaM, sUtragatenaiveti vAkyazeSaH / 'tivI'nyAdi / idAnIM suttaM tivihaM pratyAkhyeyaM prathamapadavatinaM yogamanubhASate 'na karomI'tyAdinaiva sUtrAvayavena, atha dvitIyaM padaM tRtIyena vyAkhyAtaM prathamaM caturthena vyAkhyAyata iti prathamotthAnaM jJAtvA cucodayiSurAha-kiM puNarukamiUNaM jogaM tivihaMti tRtIye sthAne karaNasya vyAkhyAnaM kRtaM, nanu 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAdevamastu tiviheNaM na karemi na kAravemi kareMtapi aNNaM Na samaNujANAmi maNeNaM vAyAe kAyeNaM / na cedevam-'to na' ityAdi // tato na yathoddezaM tathopanyAsanirdezo-vyAkhyAnaM, tRtIyasthAne | karaNavivaraNAt , bhaNyate-nizamaya prayojanaM, tathAhi-yogasya kAryavAGmanaHpravRttilakSaNasya karaNatantropadezanArtha 'vyatyAsaH kRta' | anyathA nirdezaH kRtaH, karaNAdhInatvAtkarmaNa iti bhAvArthaH / tathAhi-'desina' mityAdi // evaM vyatyAsaM kurvatA sUtrakAreNa darzitaM | yaduta sa yogaH karaNavazAniyatamapradhAna iti / kiM kAraNamityAha-'tAve' karaNabhAve bhAvAd yogasya, tadabhAve cApyabhAvAt , karaNaM karturanAntaramitikRtvA / tathA ca-'tasse' tyAdi // tasya yogasya 'tadAdhAratvAt' karaNAdhAratvAdasau pradhAna iti, tAni | kAraNamasyeti tatkAraNastasmAcca, karaNapariNatezca yogasyAprAdhAnyaM, tathA pariNantuH' karturanarthAntarabhAvAt karaNAnAM, karaNamevAsau | yogaH, Aha-yadyevamuddezo'pyevaM kasmAnna kRtaH ? ucyate, yogasya pratyAkhyeyatvena prAdhAnyakhyApanArtham / yata eva caivaM vasya tadA dhAratA'to sarvA gAthAM paThitvA-'ettociye tyAdi / ata eva jIvasyApi tanmayatA' karaNAtmakatA gamyate, kuta ityAha-karaNa| yogapariNatirUpatvAt , sA ca manyate nayAntarAt kadAcitkathazcitsamaye, yato'bhihitam-'AyA' ityAdi / ihAtmaiva paramArthato'hiMsA, na bAhyA, zubhamanoyogapariNAmAdananyatvAd, viparyaye viparyayataH, tathA ca-'joityAdi spaSTam // 'Ahe' tyAdi // Aha R CAR0% RECORDS
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya vRttI // 965 // AC%ACROGRAA%ERS evaM kartA karma karaNamiti ko'yamamISAM vibhAgaH1, ucyate-bhaNitamasakRdetat, tathA hi tasyaiva pryaayaantrvishessnnaaddossH|| atha pratyAkhyAna (paryAyAntaratAM darzayan dRSTAntamAha-) ekaMpI' tyAdi pUrvAddhaM spaSTaM, pacchaddhe ahamiti kartA tadAtmaviSayaM jJAnaM karaNam / atha prathama | bhaMgA: avyAkhyAnanigamanena saMbaddhayA gAthayA prakramate-'sa ye' tyAdi / / sa ca sAvadyo yogo hiMsAdikaH, AdizabdAnmRSAdi, takaM sarva pyAdyarthazca na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / iha ca // 965 // karaNatigeNekeka kAlatige tighaNa27saMkhiyamisINaM / savvaMtijao gahiyaM sIyAlasayaM puNa gihINaM ||428shaad sIyAlaM bhaMgasayaM paJcakkhANammi jassa uvaladdhaM / so sAmAiyakusalo sesA savve akusalA u||4284|| kei bhaNaMti gihiNo tivihaM tiviheNa Natthi saMvaraNaM / taM na jao niddir3ha pannattIe viseseuM // 4285 // to kaha nijjuttIe'Numainisehotti so savisayammi / sAmaNNeNAnnattha u tivihaM tiviheNa ko doso ? // puttAisaMtainimittamettamekArasI pavaNNassa / jampaMti kei gihiNo dikkhAbhimuhassa tivihaMti // 4287 // juttaM saMpayamessaM saMvaraNaM kahamatIyavisayaM tu / kahamauNapatrameyaM ? kae va na kahaM musAvAo? // 4288 // niMdaNamaIyavisayaM na karemiccAivayaNaobhihiyaM / aNumaisaMvaraNaM vA'tItassa karemi jaM bhaNiyaM // 4289 / / ahavA tayaviraIo virame sNpymiiyvisyaao| saMpaisAvajA iva pavajjao ko musAvAo? // 4290 // na samaNujANeti gae kareMtamaNNaMpija sue'bhihiyaM / saMbhAvaNe'visaddo tadihobhayasaddamajjhattho // 4291 // na karetaMpitti na kAraveMtamavi nAvi yANujANaMtaM / na samaNujANebhi na kArayAmi avi naannujaannaami|| , POORRECEREMOIRACTOR
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 966 // api appayaMpiva sahasAkAra (iNA payattataM / iha samvo saMgahio kattAkiriyA paraMparao ||4293 // na karitaM vA bhaNie avisaddA na kayavaMtabhicAI / samaIyamAgamessaM taha na karissaM tamiccAI // 4294 // savvaM pacakkhAmitti vA tikAlovasaMga ho'bhimao / avisaddAo tasseva kattakiriyAbhihANaMti ||4295 // evaM savvassA se savisayaotIyaNAgaesuMpi / pAvai savvaniseho bhaNNai taM nAvavAyAo // 4296 // bhUyassa paDikkamaNAbhihANao'Numai mettamAgahiyaM / jAvajjIvaggahaNA desassa ya maraNamajjAyA ||4297 // ahavA jAvajjIvaggahaNAo'NAgayAvaroho'yaM / saMpaikAlaggahaNaM na karemiccAivayaNAo / / 4298 / / bhUyassa paDikkamaNAiNA ya teNeha savvasaddo'yaM / neo visesavisao jao ya suttaMtare'bhihiyaM / / 4299 / / samaIyaM paDikamae paccuppaNNaM ca saMvareitti / paJcakkhAi aNAgayamevaM ihaiMpi vijJeyaM // 4300 // 'karaNe' tyAdi / ikkekkaM na karei na kAravei kareMtaM nANujANAi yogaM prANAtipAtAdipaJcakaviSayaM karaNatrayeNa karaNabhUtena na karoti, etaduktaM bhavati yattana karoti tanmanasA vAcA kAyena, evaM na kArayatyapi, ananujJAnamapi, evaM varttamAne kAle nava bhavanti, evamatIte'pi nava, esse'vi Navatti sattAvIsaM, ata evAha - ' tighaNasaMkhiyaM'ti trayANAM yo ghanastatsaMkhiyaM - saMkhyApramANamRSINAMsAdhUnAM pratyAkhyAnaM bhavati, etatsaMkhyAyAM yuktimAha - 'sarvapratyAkhyAnasya' nirvikalpa pratyAkhyAnasyAdhikRtatvAt gRhasthAnAM punaH saptacatvAriMzadadhikaM zataM bhavati, pratyAkhyAnasyeti zeSaH, kathaM ?, taducyate yattanna karoti tatsyAnmanasA karaNabhUtena, syAdvAcA, syAtkAyena, syAtmanasA vAcA, syAnmanasA kAyena, syAdvAcA kAyena, syAt tribhirapIti karaNairna karomItyatra sapta labdhAH, evametAnyevameva na pratyAkhyAna bhaMgA: a pyAdyarthava // 966 //
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAna 0 koTyAcArya vRttau // 967 // | kAravemyatrApi sapta labhyante 14, evametAnyeva kareMtaM nANujANatItyatrApi sapta labhyante 21, evametAnyeva na karei na kAraveda dvayamamuJcatA sapta labhyante 28 evametAnyevameva na karei kareMtaM nANujANatItyetadapi dvayamamuJcamAnAni sapta labhyante 35, evametAnyevameva na kAravei kareMtaM nANujANAItyetadddvayamamuJcamAnAni sapta labhyante 42, sarve'pi 42 bhaGgAH, evametAnyevameva na kareti na kAraveti kareMtaM nANujANaiti yogatrayamamuJcamAnAni saptaiva labhyanta iti 49, sarve'pyekonapaJcAzat 49, kAlatrayaguNanAttu 147, sthApanA | ceyaM / tathA cAha - 'sItA' ityAdi gatArthA / atra codyam- 'keI 'tyAdi puvvaddhaM kaMThaM, ato'numatiniSedhAtkathametadguNyaM pUryate iti nyUnatA zAstrasya tanna, yatastaccheSaM spaSTam // 'to' ityAdi / tataH kathaM pratyAkhyAnaniyuktAvanumatiniSedha uktaH ? " duvihaMti| viheNa paDhamao" tti vacanAt ucyate sa svaviSaye'numatiniSedha uktastasyAM sAmAnyena vA anyatra tu viSayAtparato'numatiM nirudhAnasya ko doSo yena na pUryata ityucyate / apica - 'puttAdI' tyAdi gatArthA, tasmAd yuktaM gRhasthasyedam // atha punarapi parastRtIyabhAgapAtanArtha codayati- 'jutta' mityAdi // 'yuktaM' ghaTamAnakaM zrAvakasya sAmprataM saMvaraNamekonapaJcAzadvidhaM tasya varttamAnatvAt, tathA eSyamadhye konapaJcAzadvidhaM saMvaraNamasya yuktaM, tasya nivArayiSyamANatvAt kiM na yuktamityata Aha-na tvatItaviSayamapyekonapaJcAzadvidhaM saMvaraNaM yuktaM, vRttatvena samAcaritatvAttasya yatkRtaM tatkRtamevetyabhiprAyaH, ataH kathaM tadekonapaJcA zadbhedaM ?, asaMbhavena nirmUlatvAt kRte vA kArye na kathaM mRSAvAdo ?, mRSAvAda eva kRtatvAditi grAhaH, ucyate, satyamevametad, yathA''ha bhavAn, kintu - niMda ityAdi // na karemiccAdivayaNato na karemi na kAravemi kareMtaMpi aSNaM Na samaNujANAmi maNeNaM vAyAe kAraNaMti yaduktame konapaJcAzadbhedaM tena nindanamatItaviSayamabhihitaM etaduktaM bhavati - atItakRtA kAryaviSayA yA pratyAkhyAna bhaMgA: a pyAdyarthava // 967 //
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 968 // SAHASRECORDCALOREOG sAmpatamanumatiH karmabandhAya sA'nena niSidhyate, Aha ca pazcAna-'aNvi'tyAdi, gatArtham // 'ahavA'ityAdi // athavaiSaiva 4 pratyAkhyAna bhAvanA-prAJcoditaparihAraH, tathAhi-tadaviratio atItavisayAo 'saMpayaM-ahuNA virame'hamiti pratijJAyAM viparyayo mRSAvAdaH bhaMgAH a8|kaH ?, naivetyarthaH, zuddhihetutvAt 'saMpatasAvajjAdivatti sAmprataM sarvasAvadyayogaviramaNa iva, tasyApyuktA sA saMkhyeti vyavasthitam / / pyAdyarthazca | athottaratrApi sUtrAvayavasAdhanArthamidamAha, iha ca 'na samaNu'ityAdi // ayaM pUrvArdhAbhiprAyaH-na karemi na kAravemi na samaNujA // 968 // NAmi ityetAvatA vivakSitArthasiddheH kareMtaMpi aNNamityetana karttavyaM, niSphalatvAt , ucyate, naitadevaM, tadabhAve vivakSitArthAsiddhaH, jA'tat tasmAdiha sUtre saMbhAvane'pizabdo vartate, yaH kiMviziSTa ityAha-ubhayazabdayoH 'kareMtaM aNNa'mityanayormadhye'vasthA yasya saH, tathAhi-'na ka'ityAdi // 'annaMpI'tyAdi // asya gAthAdvayasya yathAsambandhamakSarANi nIyante tathA sUtropAttAdapiza(bdAdanyamivAtmAnamapi)bdAdAtmAnamiva paraM sahasAkArAdinA pravartamAnaM nAnujAne, etadevAhA''dyagAthAcaramASayavena-nANujANe, anyena karaNakAraNe | aGgIkRtyAha-apizabdAt kareMtaM 'na' iti na samaNujANe, evaM na kAratamapi / paraMparakamadhikRtyAha-api na kArayAmItyasyAyamarthaHyathA'haM na karomi evaM kareMtamapi na kArayAmi, tathA yathA'hametaM na kArayAmi evamenamapi kArayaMtaM na kArayAmi, api nANujANA vetti jahA nANujANAmi evamaNujANataMpi nANujANAmi, ata evAha-'uva'ityAdi / evaM sambo saMgahio kartRkriyAparamparakaH, tato | yathA'haM na karomi anyaM na kArayAmi, yazca kArayati tamapi na kArayAmi, evaM yAvadevameva bruvan divaM gataH evamahaM nANujANAmi, anyaM 6 nANujANAvemi, jo'viya'NujANAveti taMpi nANujANAmItyAdi, kartRparamparAvinAbhUtaH kriyAparamparaka iti bhUtaM saphalamapizabdopAdAnamiti sthitam ||'n ka'ityAdi ||'vaa' athavA'nyathA saphalo'pizabdaH, tathAhi-na kareMta samaNujAgAmi, evaM vartamAnakAlApekSaM bhaNite 20545 SCORECEM
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttI ALS tassetyAderarthaH // 969 // // 969 // %E5% ALSARAL apizabdAsamatItaM kAlamAzritya kRtavantaM kAritavantamityAdi, 'na' iti na samaNujANAmi, tathA AgamissaM pati, apizabdAtka| riSyantamapi kArayiSyantamapItyAdi, na iti vartate / tathA-'savva'mityAdi / vAzabdAdanyathA'pyapizabdaH sArthakaH, tathAhi-sarva * sAvA yogaM pratyAcakSe'hamityanenAdhastyenAvayavena oghatasvikAlopasaMgraho'bhimataH, atItAnAgatavartamAnApekSitvAta, iha tvapizabdA ttasyaiva trividhasya kAlasya kartakriyAbhidhAnaM, etaduktaM bhavati-na karemi na kAravemi kareMtaMpi anna na samaNujANAmIti vartamAnaH | kAlaH, apizabdAdatItaiSyAvuktena vidhinA viziSTau gRhItI, pUrva tu sAmAnyena trividha ukta iti bhAvArthaH // 'eva'mityAdi // evamanantaroktagAthArthapaurvAparyamAlocyAha codakaH-nanvatItAnAgateSvapi kAleSu 'savvaniseho' sarvathA'karaNaM bhavataH prApnoti, upapattimAha-sarvazabdasyAzeSaviSayatvAt , tacca na, ekadA kRtatvAd , anyadA prabhUtadoSasadbhAvAt , bhaNyate tanna, apavAdena bAdhitatvAt / | tathA ca-'bhUta'ityAdi / bhRtasAvadyAcaraNassa pratikramaNAbhidhAnato nivRtyabhidhAnena kimata Aha-anumatirityetacchidyate, tathA 8 | jAvajIvaggahaNA desassa ya dosassa nivArakaM, kimata Aha-maraNamaryAdA, ihabhavajIvitamityarthaH, ato'doSaH / 'ahe tyAdi // athavA trayamaGgIkRtya parihAraH, tathAhi-sUtra eva yAvajIvagahaNAto aNAgayAvarodho'yaM kRtaH, tathA na karemiccAivayaNAo tu saMpatta-2 kAlaggahaNaM / tathA-'bhUta'ityAdi / bhRtasya pratikramaNanindanAdinA nivRttiH, parihArakaphalamAha-tena kAraNena iha sUtre sarvazabdo'yaM vizeSaviSayo vijJeyaH, sarvaikadezatvAdaGgulIdezaparvasarvavat / yatazca sUtrAntara uktam / 'samatIta'mityAdi spaSTA / / atha tasyetyAha tassatti sasaMbajjhai jogosAvaja eva johigo| tamiti biiyAhigArAbhidhee kimiha tsstti||4301|| saMbaMdhalakkhaNAe chaTThIe'vayavalakkhaNAe vaa| samatIyaM sAvajaM saMbajjhAvei na u sesaM // 4302 / / SARKARMAte
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ % tassetyAderarthaH ROCK // 970 // vizeSAva0 avisiTuM sAvajaM saMbajjhAveMti kei chaTThIe / taM Na ppaoyaNAbhAvao tahA gNthguruyaao||4303|| koTyAcArya pacchittassa paDikkamaNaoya pAyaM ca bhUyavisayAo / tIyapaDikkamaNAo puNaruttAippasaMgAo // 4304 // tamhA paDikkamAmitti tassa'vassaM kmaamishss| bhavvamiha kammaNA taM ca bhUasAvajao Na'nnaM // 4305 // tiviheNaMti na juttaM paipayavihiNA samAhiaMjeNaM / sa'tthavigappaNayAe guNabhAvaNayatti ko doso|| // 970|| ahavA maNasA vAyA kAraNa ya mA bhave jahAsaMkhaM / na karemi na kAravebhi yana yANujANeNa patteyaM // 4307 // to tivihaMtiviheNaM bhaNNai paipayasamANaNAheuM / na karemitti patipayaM jogavibhAgeNa vA sajhaM // 4308 // ahavA kareMtamaNNaM na samaNujjANe'visaddao neyaM / atthavigappaNayAe visesao to samAyojjaM // 4309 // bhaMtetti pubvabhaNiyaM teNaM ciya bhaNai kiM puNo bhnniyN?| sabvattha so'Nuvattai bhaNiya caadipputtotti||4310|| aNuvattaNatthameva ya taggahaNaM nANuvattaNAdeva / aNuvattaMte vidhao jamiha kayA kiM tu jatteNaM // 4311 // ahavA samattasAmAiyakirio tbvisohnntthaae| tssaaiiyaarniyttnnaaikiriyNtraabhimuho||4312|| jaM ca purA nidiha gurU jahA''vAsayAiM svvaaiN| ApucchiuM karejA tayaNeNa samatthiyaM hoi / / 431 // sAmAiyapaccappaNavayaNo vA'yaM bhadaMtasahotti / savvakiriyAvasANe bhaNiyaM paJcappaNamaNeNaM // 4314 // 'tassattI'tyAdi pubbaddhaM kaNThaM / codaka Aha-'ta'mityAdi spaSTaM, etaduktaM mavati-taM pratikrAmati vaktavyaM, dvitIyAdhikArAt, & ucyate-vivakSayA SaSThayupanyastA / tathAhi-'saMbandhetyAdi / / tasya sAvadyasya yogasya sambandhi pratikramAmItyevaM sambandhalakSaNayA XXX. -452-%CE%% RAL
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva | tassetyA kovyAcArya // 971 // // 971 // SaSThayA, tathA trikAlaviSayasya vA yogasya yo'tItakAlasambandhI sAvadhayogAvayavastasyetyevamavayavalakSaNayA vA, yata Aha-samatIta sAvadhaM yoga sambandhayati sUtrakAraH, na tu kimityata Aha-na tu zeSaM vartamAnameSyaM vA, tasya saMbriyamANatvAt pratyAkhyAyamAnatvAcca, pratikramaNasya ca bhUtaviSayatvAd , vakSyati caitadanantaragAthayA // keSAMcinmatamupanyasya SayannAha-'avI'tyAdi / kecana vastvavivekino'nayA SaSThayA viziSTameva traikAlikaM sAvadhaM yogaM sambandhayanti, taca na, 'prayojanAbhAvAt' prayojanaparityAgAt tathA granthagurutvaprasaGgAca, tathA hi punarapi vivicyAsyaiva pratikrAntavyamiti // itazca tannetyAha-'pacchittasse' tyAdi / pacchANupuvIe puvvaddhabhAvanA, iha prAyaH prAyograhaNaM mithyAduSkRtAdestatkAlatvAt prAyazcittasya bhUtaviSayatvAt pratikramaNasya ca prAyazcittamadhye kA. yotsarganiyuktau paThitatvAt na sAmAnyena, pratyAkhyeyayogasaMbaddhayoH kAlayoH pratikramaNAviSayatvAt , itazcetyAha-atItasya paDikkamaNokteH kathaM sAmAnyenocyate-tasya paDikamAmitti?,tathA punaruktatvaprasaGgAcca, tathAhi 'savvaM paJcakkhAmI' tyukte 'tasyeti punaruktam / 'tamhA' ityAdi // tasmAt tasya pratikramAmItyasya zabdasyehAvazyaM karmaNA bhAvyaM, tataH prakRte kimata Aha-taM ca kamma pratikramaNa| zabdasya bhUtAtsAvadyayogAnnAnyaditi, tasmAd bhUtasyaiva pratikramAmi, netarayoH, avayavalakSaNatvAt SaSThayAH / 'tivI'tyAdi // codako brUte-yadi punaruktaparijihIrSubhavAn tatastavApi tiviheNaMti Na juttaM, tivihaMtiviheNaM ityasya dvayasyodezona kArya ityarthaH, kutaH?, pratipadavidhinA samApitatvAt , maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karentaM aNNaM Na samaNujANAmItyuktatvAdityarthaH, ucyate'tivihaMtiviheNaM' tyupanyAsaM kRtvA'rthavikalpanayA kArakaviSayayA uddezanirdezaviSayayA vA guNabhAvanA bhavati-sAmAnyavizeSaviziSTArthavAsanA''tmani bhavati, ataH kaH paunaruktyadoSaH, ataH kAraNAduddezyapadayorupanyAsaH 'ahN'ityaadi|| athavaivamanayorupanyAsaH,
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ tassetyAderarthaH vizeSAva kovyAcArya vRttau // 972 / / OM // 972 // SEX. tathAhi-yathAsaMkhyaM manasA na karomi vAcA na kArayAmi kAyena nAnujAnAni mA evaM prApsyatIti, kathaM ca mA na prApsyatItyata Ahana patteyaM ti na pratyekaM, mA bhavaditi varttate, etaduktaM bhavati-ekaiko yogastribhiH karaNevivakSyata ityetacca mA na prApad, ato tivihaM tiviheNaMti niyAmaka ucyate // tathA cAha-'to' ityAdi // tatastrividhaM trividhena bhaNanti gaNabhRtaH sUtraM, pratipadamamApanahetoH / athavaikaikayoge karaNatrayaM cAryata ityetadanuvartamAnena tividhativiheNeti cAnicchatA kimata ucyate-'Na karemi'tti na karemi na kAravemi kareMtaMpi aNNaM Na samaNujANAmi, evamatra pratipadaM yogavibhAgena sAdhya karaNatrayaM, etaduktaM bhavati-evaM vaktavyaM maNeNaM vAyAe | kAraNaM na karemi1 maNeNaM vAyAe kAraNaM na kAravemi2, maNeNaM vAyAe kAeNaM nasamaNujANAmi3, tathA ca sati granthagauravamapi syAt / 'athavA' ityAdi / asyA bhAvArtho'kSarairucyate-na karemi na kAravemi aNNaM Na samaNujANAmi, atrApizabdato yajjJeyaM-yad draSTavyamuktaM prAk tadvisesayo samAyojyaM, kathaM ?, arthavikalpanayA, trikAlaviSayakaraNakAraNAnumatisaMbhavAsaMbhavamArgaNayetyarthaH, tathAhiatIte kRtasya kAritasyAnumatasya ca sambandhinI anumatiridAnI vyavacchidyate, na tu karaNakAraNe, tayoH kRtakAritatvAt , itarakAladvaye tu karaNakAraNAnumatayo na nivAryante'viruddhatvAt , 'to'tti tataH karttavyamupanyAsapadadvayamiti tatkaraNe sati muktAvalInyAyena karaNayogapAThasaMbhavAttadasadbhAve cokte ca traikAlikavizeSasya karttamazakyatvAt / 'bhaMte' ityAdi / bhaMtetti puvvabhaNiya, evamukte codaka Aha-ata eva kiM punastasya grahaNaM ?, sarvatrAnuvRttestasya, bhaNita ca bhavatA-AdiprayuktaH sarvatrAnugata iti, ucyte-'annvi'tyaadi| tadanuvRttyarthameva smAraNaM, tathAhi na nyAyaH aNuyattaNAdeva, kiM tu yatteNaM. sa cAyaM yatnaH ||'ahvaa' ityAdi // athavA sAdhurbhadanta iti bhaNati, zeSa spaSTam / tathA-'jaM ce tyAdi spaSTA / tathA-'sAmA' ityAdi / 'vA' athavA'yaM bhadaMtasaddo sAmAiyakiriyApaJcappaNa -
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 973 // vayaNo, aNeNa ya savvakiriyAvasANe paJcappaNaM bhaNitaM, eSA sthitiranenokteti // neyaM paDikkamAmitti bhUyasAvajjao nivattAmi / tatto ya kA nivattI ? tadaNumaIo viramaNaM jaM // 4315 // niMdAmitti duche garihAmi tadeva to kao bheo / bhaNNai sAmaNNatthAbhee diTTho visesatyo / / 4316 // jaha gacchaitti go sappaitti sappo same'vi gacatthe / gammai visesagamaNaM taha niMdAgarahaNatthANaM // 4317 // sappaJcakkha durguchA taha niMdAmitti gammae samae / gurupaJcakkha duguJchA gammai garihAmisa deNaM // 4318 // egatthobhayagrahaNaM bhisAdaratthaM ca jamudiyaM hoi / kucchAmiM kucchAmiM tadeva niMdAmi garihAmi // 4319 // bhisamAyarao va puNo puNo va kucchAmi jamudiyaM hoi / puNaruttamaNatthaM veha nANuvAdAdarAIsu || 4320 // kiM kucchAmasppANaM aIyasAvajjakAriNamasagdhaM / attANamayaNamahavA sAvajjamaIyajogaMti || 4321 // 'neya' mityAdi puvvaddhaM spaSTaM, Aha - tataH kA nivRttiH 1, tasya kRtatvAt uttaraM gatArtham / 'nindAmI 'tyAdi / ko'rthaH ?, jugupse, tadevaM coktaM bhavati garhAmi, Aha- tato'nayorarthataH ko bhedo ?, bhaNyate - sAmAnyArthAbhede'pi vizeSArtha iSTaH / kathamityatra dRSTAntamAha - ' jahe' tyAdi spaSTo dRSTAntaH / tathAhi - 'sappa' ityAdi // tathA svapratyakSA yA jugupsA sA samaye nindocyate, gurupratyakSA tu gardA / athavA 'egattho' ityAdi // ekArtha ca tadubhayaM ca nindAgarhAlakSaNaM ekArthobhayaM tasya grahaNaM bhRzAdarArtha, yaduktaM bhavatikucchAmi 2, tadevoktaM bhavati - nindAmi garNAmi || 'bhisa' ityAdi puvvaddhaM uktArtha, Aha evaM punaruktametat tasyaiva bhaganAt, ucyate - 'puNa' ityAdi, uktaJca - " anuvAdAdaravIpsAbhRzArthaviniyoga hetvasUyAsu / ISatsaMbhramavismayagaNanAsmaraNeSvapunaruktam // 1 // " pratikramA| myAderarthaH // 973 //
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramAmyAderarthaH // 974 // vizeSAva04 kaM nindAmi garhAmIti, Aha ca-'ki' mityAdi // kiMviziSTaM ?-atItasAvadyakAriNamazlAghyaM, tathA 'attANaM ti attANa-avikoTyAcAryadyamAnatrANaM, tathA 'ataNa'ti satatagamanazIlaM, athavA sAvajaM AtmavizeSaNameva, tathA 'atItayogya' tathA'tItakalpaM, kiM ?, vRttI vakSyati kriyAM, ahavA sAvajamatItajogati, kiMviziSTaM ?-pazcAnupUrvyA''ha-'ataNaM satatabhavanapravRttaM, tathA AtmatrANaM tad yathA zirastrANaM tathA 'azlAghya' azlIla, tathA sAvajakAriNaM, tathA'tItaM, duHkhahetumityarthaH, kimataH kriyAmAha-kutsAmi nindAmi // 974 // garahAmi appANaM, kiMviziSTaM ?-atItasAvadyakAriNaM, ata evAha-'azlAghyaM' azlIlaM tathAghrANaM asataM-satatagamanazIlaM, athavA 'sAvadha' sapApamAtmAnaM, tathA'tItayogya-atItakalyANaM, athavA 'sAvajamatItajogati, evaM nindAmi garahAmi, kiMviziSTamityAhapacchANupuvIe ataNaM satatabhavanazIlaM AtmatrANaM zirastrANavat azlAghyaM sAvajakAriNaM sAtAtItaM duHkhamityarthaH / vivihaM visesao vA bhisaM sirAmitti vosirAmitti / chaDemitti jamuttaM tameva samaIyasAvajjaM // 4322 // mAMsAiviramaNAo jaheha bhaNiyammi vosirAmitti / tappaDivakkhaccAo gammai sAmAie'vevaM // 4323 // sammattAimayaM taM micchattAINi tamvivakkho'yaM / tANa vivakkho gammai pabhAsie vosirAmitti // 4324 // ahavA'ticchiyasAvajajoga pacchittasaMgahatthAya / saMkhevao vihANaM niMdAmicAisuttammi // 4325 // niMdAgarahaggahaNAdAloyaNapaDikkamobhayaggahaNaM / hoi vivegAINaM cheyaMtANaM visggaao||4326|| | 'viviha' mityAdi spaSTA / tadevaM satAtparya sUtraM vyAkhyAtaM, iha ca sarvasAvadyayogavirateH pratyAcakSe'haM iti zAbdena & nyAyena vaiparItyAzaGkAmAzaGkayAha guruH-tannetyAdi / / 'mAMsAdI' tyAdi / / yathA iha mAMsAdiviramaNe bhaNite 'vosirAmiti SARKARI
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva kovyAcArya nayavicAraH vRttI // 975 // // 975 // parityajAmi, etaduktaM bhavati-yatheha mAMsavirateH pratyAcakSe'hamityatra zAbdena nyAyena tadbhakSaNe prApte'pyArthena nyAyena tatpratipakSomAMsabhakSaNapratipakSaH tasya tyAgastadbhakSaNaviramaNalakSaNo 'gamyate' avasIyate, tathA saMvyavahAradarzanAd , evaM sAmAyike'pi sarvasAvadyayogavirateH pratyAcakSe'hamiti zabdaprApite'pi sarvasAvadyakaraNavidhau arthAtsAvadyayogAkaraNaM gamyate / etadeva bhAvayannAha-'samma'mityAdi / sphuTArthA / athaitaddezamevAnyaviSayamiti vyAcikhyAsurAha-'ahavA' ityAdi / athavA niMdAmiccAdisuttami saMkhevao. 'bhihANaM nindanAdipadAnAM, kimityata Aha-atikrAntasarvasAvadyayogaprAyazcittasaMgrahArtha, tacca dazadhA / tatazca yathAsaMbhavamAha-'niMdA' ityAdi spaSTA / / atha samastaM / sUtrasparzikA vyAkhyA upasaMjihIrSayedamAha evaM suttANugamo suttanAso suyatthajuttI ya / bhaNiyA nayANujogaddArAvasaro'dhuNA te ya // 4327 / / atthANugamaMga ciya teNa jahAsaMbhavaM tahiM ceva | bhaNiyA tahAvi patthuyadArAsunnatthamuNNehaM // 4228 // sAmannamaha viseso paccuppaNNaM ca bhAvamettaM ca / paisadaM ca jahatthaM ca vayaNamiha saMgahAINaM // 4329 // eyANa samoyAro dabvaTThiyapajjavaDiyadugaMmi / sesesu ya saMbhavao tANaM ca paropparaM kajjo // 4330 // davvaDhiassa davvaM vatthu panjavanayassa pjjaao| appiyamayaM viseso sAmannamaNappiyanayassa // 4331 // logavyavahAraparo vavahAro bhaNai kAlao bhmro| paramatthaparo maNNai necchaio paMcavaNNotti / / 4332 / / ahaveganayamayaM ciya vavahAro jaM na savvahA savvaM / sabvanayasamUhamayaM viNicchao jaM jahAbhUyaM // 4333 // 'eva'mityAdi / / 'evaM' uktena granthena sUtrAnugamaH sUtrAlApakanyAsaH sUtrasparzaniyuktizca, kimata Aha-'bhaNitA' vyAkhyAtA,
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva koTyAcArya vRttau // 976 // tadvayAkhyAnAcca vyAkhyAtamanugamadvAraM / adhunA' sAmprataM 'NI prApaNe nayanti-gamayanti anantadharmakalApAliGgitamUrteH padArthA nayavicAraH tmana ekamaMzamiti nayAH, anuyojanamanuyogo vyAkhyAnaM, nayAnuyogaH, nayAnuyogazcAsau dvAraM ca, sAmAyikArthapurapravezahetutvAditi nayAnuyogadvAraM tasyAvasaro-vibhAgaH, prastAva ityrthH|| iha ca nayAH-'atthA' ityAdi / atthANugamaMgapia jeNa teNa jahAsaMbhavaM tahiM ceva aNugame bhaNitA tathA'pi prastutadvArAzUnyArthamunneSye nayAn // iha saMgrahAdInAM dravyaparyAyAstikadvaye samavatAraH kAryaH, 15 // 976 // tAvantareNa tepAmabhAvAt "titthayaravayaNasaMgahavisesapatthAramUlavAyaraNI / davvaDhio ya pajjavaNo ya sesA viya ppA siM // 1 // " tathA eteSAmeva zeSeSu cArpitAnarpitAdiSu vakSyamANeSu kAryaH-karttavyaH, eteSAM samavatAra iti vaktavyaM, tathA teSAmeva 5 parasparasaMbhavato yathAsaMbhavaM, tadyathA RjusUtraH zabdAdiSu yAti, te'pi taM bahu manyata ityevamAdi / iha ca-'davya'ityAdi / dravyArthi-18 kasya dravyaM vastu-dravyamabhidheyaM, dravyArthikatvAt , tathA paryAyArthikasya paryAyo vastu, paryAyArthikatvAt / athaite paDapi arpitAnarpitayoH samavataranti, tanmataM cedaM-arpitanayasya-vivakSitanayasya mataM-abhiprAyo vizeSo, na sAmAnya itarasya na paryAyaH, athavA SaDapi vyavahAranizcayau, tanmatamAha-'loga' ityAdi // vyavahAro bhaNati-bhramaraH-zilImukhaH kRSNaH kRSNapraghAnatvAd atyAsayA:bhidhAnAca kiMviziSTo yo vyavahAraH ? ityAha-lokavyavahAraparo, lokAnuvRttizIla ityarthaH, Necchatio bhaNNati paMcavaNNo, saMnihitApahave'tiprasaGgAt , kiMviziSTo yo nizcayaH 1 ityAha-paramArthaparaH, yathA'vasthitavastuvAdItyarthaH / athavA vyavahAranizcaya| yoranyathA svarUpamAha-'ahave' tyAdi / athavA yAvatkizcidekanayamataM sa sarvo vyavahAraH, asatyatvAt , vivakSitaikahastyavayavasparzane | hastivyapadezavat , tathA cAha-yasmAtkAraNAdasau vyavahAro na sarvathA-sarvAtmanA sarva vastu sarvanayasamUhAtmakaM pratipadyate vinizcaya CREGCARRACHAR
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ tastvabhidhIyate yad yathAbhUtaM, samyaktvAt cakSuSmaddhastidarzanavat , athavA anantA api nayA dvidhA vRttimAsAdayanti-jJAnanayayAcA drazcAritranayazca, tatra nayavicAra: vRttau nANAhINaM savvaM nANanao bhaNai kiMtha kiriyAe ? / kiriyAe karaNanaotadubhayagAho ya sammattaM // 4334 // // 977 // nAyammi geNhiyavve ageNhiyavammi ceva atthammi / jaiyavvameva ii jo uvaeso so nao nAma / 9i77 // savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmettA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaDhio sAhU // nAotti paricchinno gejjho jo kajjakArao hoi / aggejjho'NuvagArI atyo davvaM guNA vAvi // 4337 // 3 jaiyavvaMti payatto kajo gejjhammi geNDiyanvetti / aggejjho'NAdeo'vahAraNe cevasaddo'yaM // 4338 // iti jotti evamiha jo uvaeso jANaNA naosotti / so puNa sammaiMsaNasuyasAmaiyAI boddha bvo||4339|| savvetti mUlasAhappasAhabheyAvisaddao tesiM / kiM puNa mUlanayANaM ? ahavA kimutAvisuddhANaM ? // 4340 // sAmanavisesobhayabheyA vattavvayA bahuvihatti / ahavA nAmAINaM icchai ko ka Nao sAhuM ? // 4341 / / souM saddahiUNa ya nAUNa ya taM jiNovaeseNaM / taM sabvanayavisuddhaMti savvanayasammayaM jaMtu // 4342 // caraNaguNasuTio hoi sAhU esa kiriyAnao nAma / caraNaguNasuTTiyaM jaM caraNanayA3ti sAhutti // 4343 // so jeNa bhAvasAhU samvanayAjaM ca bhAvamicchati / nANakiriyAnaobhayajuttoya jao sayAsAha // 4344 // ARRORSCORE-%%ESAK MORAMANAKAM
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayavicAraH vizeSAva0 koTyAcArya CROSOCIEN vRttI // 978 // // 978 // iyaparisamApiyamiyaM sAmAiyamatthao samAseNa / vittharao kevaliNo puvvavio vA pahAsaMti // 4345 // savvANuogamUlaM bhAsaM sAmAiassa soUNa / hoi parikammiamaI joggo sesANuogassa // 4346 / / ||smaaptmidN vizeSAvazyaka kRtirjinabhadragaNikSamAzramaNapUjyapAdAnAm // _ 'nANA ityAdi spaSTA / iyaM ca sambandhagAthA, yata Aha niyuktikAraH-'NAta'mityAdi / tatra 'NAyaMmitti jJAte-samyak paricchinne 'geNhiyabve'tti grahItavye-upAdeye 'agrahItavye anupAdeye, heya ityarthaH, cazabdaH khalUbhayograhItavyAgrahItavyayo. |titvAnukarSaNArthaH upekSaNIyasamuccayArtho vA, evakArastvavadhAraNArtho bhinnakramazca, tenaitadukta bhavati-jJAta eva sati grahItavye'grahI| tavye ubhaye upekSaNIye vA jJAta eva, nAjJAte, 'atthaMmitti aryata ityarthaH, sa ca dvividho bhavati-aihika AmuSmikazceti, tauhikodhA-grAhyo'grAhya upekSaNIyazca, tatra grAhyaH-srakcandanAgarukarpUradhUpavAsAGganAvastratAmbUlAdiriSTatvAt , tathA agrAhyaH kSAraviSazastrakaNTakAniSTajalAnalAdimano'nanukUlatvAt , tathopekSaNIyaH bhUtRNapAMzuzarkarAdirmAdhyasthyahetutvAt , evamAmuSmiko'pi tredhA, tatra grAhyaH samyagdarzanacAritrAdiH, agrAhyo mithyAtvAdiH, upekSaNIyo viSayAdirabhyudayAdirvA, tasminnarthe kimata Aha-'jaiyavvameva hi' | aihikAmuSkiphalaprApyarthinA satvena yatitavyaM, pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityarthaH, itthaM caitat samyagjJAte pravarttamAnasya phalA visaMvAdadarzanAt , tathA cAhureke-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAtmavRttasya, phalAsaMvAdadarzanAt // 1 // " tathA''muSmikaphalaprAptyArthinA'pi jJAta eva yatitavyaM, tathA''gamAdezAd, uktaJca-"paDhamaM nANaM tao daye"ti, itazcaitadevaM tIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalavihArapratiSedhAd , yathoktaM-'gIyattho ya'ityAdi, na yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyak panthAnaM pratipa. 645CRECORDSUCCES C 454
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau // 979 // | dyata ityabhiprAyaH, evaM tAvatkSAyopazamikabhAvamaGgIkRtya prAdhAnyamuditaM, atha kSAyikamapi bhAtramaGgIkRtya jJAnasyaiva prAdhAnyaM yasmAdahato'pi dIkSAvata utkRSTatapazcaraNavataH sakalalokAlokASa bhAsi kevalajJAnodayamantareNa muktiprApyabhAvo dRSTaH uktaJca - "dIkSAmabhyupagatasyApyarhataH kevalAdRte / yasmAnna mokSasaMprAptistasmAjjJAnaM viziSyate || 1 ||" tasmAjjJAnameva pradhAnamiti sthitaM, 'jo ubaeso so Nao NAmaM'ti ityevamuktena nyAyena ya upadezo jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma, jJAnanaya ityarthaH, ayaM ca caturvidhe sAmAyike Adyameva sAmAyikadvayamicchati, nottaraM, tasya kAryatvena guNIbhUtatvAt / ukto jJAnanayaH, adhunA kriyAnayAvasaraH, tadarzanaM cedaM kriyaiva pradhAna maihikAmuSmika phalaprAptikAraNaM yuktiyuktatvAt tathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye gAthAmAha'NAyammI' tyAdi // jJAte grahItavye'grahItavye caivArthe aihikAmuSmikaphalaprAtyarthinA yatitavyameva prayatnAdilakSaNakriyAviraheNa jJAnavato'pyabhilaSitArtha saMprApyadarzanAt, tathA cAhureke - "kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, | na jJAnAt sukhito bhavet // 1 // " tathA''muSmikaphalamAtyarthinA'pi kriyaiva karttavyA maunIndravacanaprAmANyAt, uktaJca - "cetiyakulagaNa" ityAdi, itacaitadevamabhyupeyaM, tIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnavaiphalyokteH tathA cAgamaH - 'subahaMpI' tyAdi, dRzikriyAvikalatvAttasya, evaM tAvatkSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtya, kSAyikamapyaGgIkRtya cAritrameva viziSyate, yasmAdaItaH samutpanna kevalasyApi na tAvadapavargaprAptiH saMjAyate yAvadakhilakarmendhanAnalabhUtAM hrasvapaJcAkSaro giraNamAtra kAlAvasthAyinIM sarvasaMvararUpAM cAritrakriyAM nApnoti, tasmAtkriyaiva pradhAneti sthitaM, 'jo uvaeso so Nao NAmaMti, iti ya upadezaH kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma, kriyAnaya ityarthaH ayaM ca caturvidhe sAmAyike caramameva dvayamicchati, netarat nayavicAraH / / 979 //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0 koTyAcArya vRttau 1186011 tasya etadarthamupAdIyamAnatvena guNIbhUtatvAt uktaH kriyAnayaH, itthaM jJAnakriyAnayasvarUpaM zrutvA'viditatadabhiprAyo vineyaH saMzayApana ityAha-kimatra tattvaM ?, ubhayasyApi yujyamAnatvAt ucyate- 'sabve' ityAdi / athavA jJAnakriyAnayamatamekagAthayA pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamAha - 'savve' ityAdi // sarveSAmiti (mapi ) mUlanayAnAM apizabdAttadbhedAnAM ca dravyAstikAdInAM bahuvidhavaktavyatAM - sAmAnyameva vizeSA eva ubhayameva vA'napekSamityAdirUpAM athavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM 'nizamya' zrutvA tat 'sarvanayavizuddhaM sarvanayasammataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH, bhAvanikSepasya sarvanayairiSTatvAt / tadameva gAthAdvayArthaM prAyo bhASyakAra Aha- 'NAtottI' tyAdi gatArthA || 'jaI' tyAdi gatArthA 'itItyAdi // ' iti joti mUlagAthAva yavasparzanaM, asya bhAvanA ii evaM jo ubaeso so jANaNANayoti 'so puNa'tti sa punarjJAnanayaH / 'sava' ityAdi, 'savve'ti mUlaM sarveSAM mUlanayAnAM naigamAdInAM sAhetyAderakSaraghaTanA, avisaddao sAhappasAhabhedAH, gRhyanta iti zeSaH, ataH 'tesi'nti teSAmapi kiM punarmUlanayAnAM 1, athavA'pizabdAt kimutAvizuddhAnAm 1 / atha 'bahuvidhattavtraya' mityetadvadyAcikhyAsurAha - 'sAmannetyAdi putraddhaM | bhAvitArtham / athaveti bahuvidhavaktavyatAprakArAntarArthaH nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhunikSepamicchatItyevaM bahuvihavattabvayaM nisAmetetyAdi vyAcikhyAsurAha - 'sou 'mityAdi / 'taM' ti tAM bahuvidhavaktavyatAM zrutvA prathamaM tAvannizamyAnenAdhigama uktaH, tathA zraddhAtumanena samyagdarzanamuktaM, tathA jJAtvA'nena tu jJAnaM, kena zraddhAtuM jJAtvA vetyAha- 'jinopadezena' arhacchAsanAnusAreNa kimata Aha-taditi tadvacanaM 'sarvanayavizuddha' miti tadetatsarvanayavizuddhaM vacanaM yaccaraNaguNeSu - mUlottaraguNalakSaNeSu susthitaH - zobhanena | vidhinA sthitaH, pratijJAvAnityarthaH tathAhi - 'caraNa' ityAdi putraddhaM kaMTha, ayaM tu sarvAviruddhaH kutaH ityAha- 'caraNe'tyAdi pacchddha | nayavicAraH // 980 //
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcArya nayavicAra vRttI // 981 // kaMThaM / kiM kAraNamityAha-'so'ityAdi spaSTam / sotumityAdi prakRtam // adhunA'sya zAstrasya sarvopasaMhArAya AtmAsvAtantryAviSkA raNAya cAha bhASyakAra:-'iya'ityAdi / 'iya' evaM 'katapavayaNappaNAmoM ityAdibhASyeNa 'parisamApitaM' parisamAptimAnItamidaM-sAmAyikamiti buddhisthaM nirdizati, kiM sUtrato ?, netyAha-arthato, vyAkhyAnamityarthaH, kiM prapaJcena?, netyAha-samAsena' saMkSepeNa, etAvanmAtrazaktikatvAnmama, kiM kAraNametadeva ?, yataH 'vistarataH' azeSaparyAyataH 'kevalinaH' sarvajJAH sarvadarzinaH pUrva| vidovA prakarSeNAsvArtha bhASayanta iti / athedAnImasya sUtrAbhyAmadhItasya sato yadvineyeSu phalamupajAyate tadupadidarzayiSurAha-savvA' ityAdi // tatra 'bhASyaM sAmAyikasya zrutvA' sAmAyikasyainAM vRttiM zrutvA, kiMviziSTAmimAmityAha-'sarvAnuyogamUlaM sarvAnuyogasya kAraNaM, kimata Aha-bhavati saMpadyate, kaH ?-'yogya' bhavyaH, kuta ityAha-'parikamnitamatI' ti etatparikarmitamatitvAt , etatprabodhitabuddhitvAt , kasya yogyo bhavatItyata Aha-'zeSAnuyogasya' dazavaikAlikAcArAdyanuyogasyeti // // 981 // bhASyaM sAmAyikasya sphuTavikaTapadArthopagUDhaM yadetat, zrImatpUjyairakAri kSatakaluSadhiyAM bhUrisaMskArakAri / tasya vyAkhyAnamAtraM kimapi vidadhatA yanmayA puNyamApta, pretyAhaM dAga labheyaM paramaparimitA prItimatraiva tena // 1 // // iti koTyAcAryakRtA TIkA samApteti // // zrIrastu / / granthAgramasyAM trayodaza sahasrANi saptazatAdhikAni // // graM. 13700 // mUlagranthAnam 4822 // 4%AAAAA%22
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvizeSAvazyakabhASye uttarArdhAnukramaH | anukrama vizeSAva0 koTyAcArya vRttau RASKAUS R NikA // 982 // // 982 // AraMbhapRSThAMkaH samAptigAAMkaH | pRSThAMka: gAAMkaH 501 dvitIye gaNadharavAde karmaNaH adRSTaphalatA, 585 dazame anyApitotpattimattvAdi vaicitryaM, jIvena bandhaH 2123 589 ekAdaze nirvANasiddhiH zAnAnAbAdhatA sukhasvA516 tRtIye bhUtasamudAye jIvatvanirAsaH, atirikta bhAvikatA 2503 cetanA, bAlavijJAnaM, kSaNikatAnirAsaH 601 gaNadharANAM kSetrakAlajanmAdIni 2521 527 turye bhUtasattA zUnyatAnirAsaH sAmagrImayatAnirAsaH 603 kAlasvarUpamedasthitisamayAdyAH, adhyavasAnAdyAH 2547 bhUtapaMcakaM ahiMsAsiddhiH 2268 609 karmopakramasiddhiH dezakAlakAlau pramANakAlaH pauru548 paMcame bhavasAdRzyanirAsaH svabhAvanirAsaH sAdRzyA SImAnaM paryAyakAlastatsthitI pramANakAlAdhikAraH 2585 sAdRzye 2280 622 puruSamedAH kAraNamedAH (samavAyyAdyAni) aprazasta555 SaSThe jIvakarmAnAditvaM bhavyAbhavyatve siddhanityatvaM prazaste zAnAdi, pratyayAH, nAmAdibhedaM lakSaNaM (addhAdi) akarmagatiH lokAloko pAtAbhAvo'nantatA 224ra utpAdavyayau 2675 568 saptame devAnAM siddhiH 2362 648 mUlanayAH dravyaparyAyArthoM sAmAnyAvazeSAH nagamAdi572 aSTame nArakANAM siddhiH 2282 __ svarUpaM,dezAdi,nayAnAM yojanaM,vyApakatA avibhAgArthaH 2774 574 navame puNyapApasvAtantryaM svabhAvanirAsaH tatpArthakyaM 2427 / 672 vajrasvAmivRttaM 2789 X436 ANASTASI
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI anukramaNikA // 983 // 2923 // 983 // SAHARSARKAR1-%CASS 674 AryarakSitavRttaM, anuyogapArthakyaM, anihnavatA 2799 676 nivAnAM viSayanagarIkAlAdyAH, jamAlyadhikAraH 2832 685 jIvaprAdezikAH 2855 690 avyaktakAH / 2887 696 sAmucchedikAH (kSaNabhaMgabhaMgaH) 703 dvikriyAH 2950 710 traizazikAH 3008 721 avaddhikAH aparimANAzca 3010 729 boTikAH 3112 742 nivadoSAH, AdhAkarmAdibhajanA 3122 748 mokSamArge nayAH, AtmanaH sAmAyikatA, sAmAyike dravyANi, dravyaparyAyAthiko 3134 755 sAmAyikamedAH sAmAyikavatsvarUpaM anumatya pratyAkhyAnaM sAmAyike kSetradikkAlagatyAdayaH 3198 760 digmedAH kAlasvarUpaM ucchbAsayogopayoga saMsthAnalezyAdi samyaktvasya sarvaMgatatA paryAyAdayaH 3315 779 mAnuSyAdyAH collakAdyAH AlasyAdyAH dRSTathutAdyAH anukampAdyAH vaidyAdidRSTAtAH abhyutthAnAdyAH 3292 782 samyaktvAdisthitisaMkhyA, viratAviratasparzanAbhAgAH 3316 | 720 samyaktvaparyAyAH, damayantAdyA dRSTAntAH 3350 793 namaskArasya nAntyamaMgalatA 793 namaskAre utpattyAdIni (22) utpannAnutpanne nayAH, samutthAnavAcanAlandhayaH 3389 805 namaskAre nikSepAH (bhAve nayAH) 810 kimAdiprarUpaNA jIvAjIvAdyA bhedAH dezopadhA tyAdi jIvAjIvAdirAdhAraH upayogalabdhI 3462 822 paMcavidhatA satpadaprarUpagAdyAH nava 825 AropaNAdApanAdyAH (1) prakRtyakAranokArobhayAdiH jinAdInAM vastutA 3493 828 mArgAdyA hetavaH aTavI-udadhi-goghaTanA 3526 832 rAgadveSakaSAyendriyapariSaddopasargAH, kaSAyANAM rAgadve SatAyAM nayAH, kaSAyanikSepAH iMdriyamedAH pariSa hopasargabhedAH (dRSTAntAH) 843 arhadvyutpattiH namanaphalaM ca 3603 Eest ROSSRSRSRUSSAKAKE 3476 3581
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 koTyAcArya vRttI 3646 anukramaH NikA // 984 // // 984 // SARAAR 850 karmasidAdimedAH 3624 | 917 karaNanirUpaNaM bavAdIni baddhAbaddhathutAdIni 4105 852 sadRSTAntaM buddhicatuSkaM / 934 kRtAkRtaM kartA adhikaraNaM manozAdidavyavicAraH 857 samudghAtAdi siddhatvaM ca 2675 uddezAdhyayanAdikAlaH 4138 865 ayogyavasthA 3706 940 AlocanAvinayakSetradigAdayaH uddezavAcanAsamuhe871 RjuzreNyAdi anAdisaMyoganAzaH bhavyAnucchedaH 3727 zAnuzAH 4162 873 yugapadupayoganirAsa: 3775 942 kArakakarmakaraNAnAM medAmedavicAraH 4181 883 siddhAnAM gatiH 3797 947 bhaMtepadArthaH bhavanikSepAH gurukulavAsaH sthApanAkaraNaM 885 alokapratighAtAdi 3819 sAmAyikapadArthaH 4226 887 ISatprAgbhArAsvarUpaM siddhAvagAhanAmedAH 3848 954 sarvasya nikSepAdi pratyAkhyAnanikSepAH 4250 891 parasparasiddhasparzanAdi siddhAnAM lakSaNaM siddhasaukhyaM 3909 958 jIbanikSepAH 4264 897 siddhasya paryAyA natiphalaM ca, AcAryanikSepAdi 961 trividhatrividhavicAraH 4282 upAdhyAyanikSepAdi sAdhunikSepAdi namaskAraphalaM 3943 965 saptacatvAriMzazatabhaMgavicAraH anumatiniSedhAniSedhau 901 namaskAre saMkSepavistAravicAraH AnupUrvIvicAraH 3964 apizabdasArthakyaM pratikramaNasaMbaMdha: 4300 905 prayojanaphalayorvicAraH pUjAdAnavItarAgavicArAH 4038 970 tatpadArthaH bhaMte'rthaH 4314 973 pratikramaNanindAgarhArthAH vyutsargArthaH 4326 iti namaskArabhASyaM 976 sAmAnyavizeSayonikriya yazca vicAraH 4346 MAS****ANIA
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAna 0 koTyAcArya vRttau // 985 // 2 zreyAMsi bahuvighnAni na nAma kiJcidasAdhyaM 39 3 tappubviyA arayA " vayasamaNadhammasaMjama piMDasa jA visohI 4. sarvazakevalajJAna0 7 paMcavihe Ayarie 8 sA puNa duvihA sikkhA nipphAiyA ya sIsA - (4) 35 9 taveNa sutteNa sutteNa (3) 12 nAmaGgalatvaM zAstrasya 24 natthi puDhavIvisiTTo annonnAgANaM 22 25 bhAvo vivakSitakriyA0 36 ujjusuyassa ege 35 bhAmujdamada 48 pazavazcApyanivRtta0 52 ayogaM yogamaparai0 (3) 53 sIyA sADI dIhaM ca 58 ukkarayokaiyAra 63 anaMtabhAgahINe vA 121 asti hyAlocanAzAnaM 126 je evaM jANai se 127 samyagdarzanazAnacA0 saMjogasiddhI " 128 je jattiyA ya heU (129) sammaddiTThI u na kuNa zivamastu kuzAstrANAM micchuNDAbhihayANaM kAle sikkha nANaM " 33 vRttisAkSiNaH 33 33 kAle ya bhattapANaM evaM samAyaraMto sayalasurAsurapaNamiya0 sattaTThabhavaggahaNa tattha ya jarajammaNama0 35 129 itheyAiM cattAri bhAsa. 23 33 39 35 135 nayaNavisayamANaM0 sIyAlI masahassA, jara jaha samaya samaya evaM ca saha narANaM, saha caiva ya niddiTToo kesiMcI sAvitto lakkhadugaM chattIsaM R ukose ciya divase paMca sahassA dolaya paNayAlIsa sahassA tettIsa sahassa tinni ya iyarassa u savvaM ciya bayAlIsa lakkhA tAvaksettA cauro. 136 jaM jaha sutte bhaNiyaM - e6 samma0 u0 ArAhapa " bahuvayaNeNa duvayaNaM 132 jeNaM jayA maNUsA paramANU tasareNU 133 ussehaMgulamegaM AyaMguleNa vatyuM ussehapamANAo. 134 sIyAlIsa sadassa pagavIsaM khalu lakkhA 4:45.40% *% vRttisAkSiNaH / / 985 / /
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva0 kovyAcAye vRttI vRttisAkSiNaH // 986 / / // 986 // SAGAR 142 saMtaraM nisarai 146 jaNavayasaMmayaThavaNA 147 jAI bhaMte! abhiNNAI 149 daMDaM prathame samaye 155 AbhiNibohiyaNANI NaM bhaMte ! neraie 158 savvAo lddhiio| 159 titthayarapavayaNa. 171 je akSarANusAreNa ukosayapuvvadharo'vi 193 tadyatheha pradIpasya ekapuMjI dvipuMjI ca vedayan pudgalAn zuddhAn yatripuMjI sa samyaktvaM. 202 taM samAsao caunvihaM 223 ukkosapaesiyANaM 237 rayaNappabhApuDhavi 254 bhavapratyayo nAraka0 262 hoUNa cakkavaTTI 266 mahato'pyekade0 268 acchaMdA jena 295 nAmaMThavaNA0 sAmA0 296 puvANupubvi heTThA jahiyaMmi u nikkhitte 309 aliyamuvaghAya-(4) 321 titthaM bhaMte ! titthaM 322 dAhovasame taNhAe| 326 jaha jariyassa na ruccai vivarIyadiTThipasarA pAvaTThANehito laddhaM jaM sAmaNNaM iha mANusajamma ciya. 325 paMkadAhapipAsAnAM paMkastAvat pApaM yaH kAlatrayavattibhiH 352 pUrvasya lAbhe bhajanIya0 352 palle mahAmahalle-(3) 371 AloyaNa paDikkamaNaM 382 evaM khalu goyamA ! mae 388 devagatIaNupuvvI carame nANAvaraNaM 395 Ame ghaDe nihattaM 406 nAma0 eso'NaNu 477 sAkSAd dRTvendrabhUtiH 478 kiM kariSyati pAMDityaM ,, devAgamanabhoyAnaM 482 patAvAneva puruSo vijJAnadhana pavaitebhyaH naha vai sazarIrasya agnihotraM juhuyAt 493 eka pava hi bhUtAtmA yathA vizuddhamAkAza tathedamamalaM brahma UrdhvamUlamadhaHzAkhaM savedagniM yadbhutaM 497 cakrAkaM bhajyamAnasya 502 tattha ya daLUNa surA0 519 bhagavan ! yadi yogyo'haM 533 hetupratyayasAmagrI loke yAvat saMjJA yAvad dRzyaM parastAvat 578 saMraMbhasamAraMbhAraMbha0 580 samAsvatulyaM viSamA0 580 iha dRSTahetvasaMbhavi. 584 mithyAdarzanAvirati. , dvIpo yathA nirvRtimabhyu0 591 jIvastathA nirvRtimabhyu0 593 sthitaH zItAMzuvajjIyaH ACCURRECTOR
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAva 0. koTyAcArya vRttau // 987 // 597 nirjitamadamadanAnAM 598 natrayuktamiva yuktaM vA 611 puvi khalu bho kaDANa 611 copaDa purA bhaNiyaM taM puvAvara viddayaM jaM kahiyaM sAmaiyaM 625 nirvartya vA vikArya vA 636 saMjame aNaNyaphale 638 sarvazo'sAviti tat hRdgatAzeSasaMzIti0 644 bhavasiddhipa NaM jIvai NaM bhaMte bhavasiddhipa jIve NaM bhaMte ! jIve rUvI ghaDoghaDo vA jo cUya so dumacciya nIlaM uppalamiyare. 677 sUtroktasyaikasyA0 679 gardabhImapi yo duhyAt 677 ege bhaMte! jIvaparase 706 pratikSaNamayaM kAyaH 718 iha dhammAdhammAgAsa. 719 avigappA sattA 725 baMdhaNasaMkamaNuvvaTTa 734 jiNakappiyA va duvihA dugatigacakapaNa pattaM pattAbaMdho 39 39 737 hiMsAnRtasteyaviSaya0 739 jArisayaM guruliMgaM 743 dhAraNayA uvabhogo 762 aTTaparaso ruyago sagaDuddhisaMThiyA dupapasAdiduuttara 763 ubhayAbhAvo puDhavA. NAragadevo'kamma. tiviho kAlo bhaNio(12) 764 ki jaddogAhapaDi. 788 tisthara pavayaNa suyaM 802 na nihANagayA bhaggA 813 egiMdiya suhumiyarA 856 anyathAnupapannatvaM yaH sAdhyasyopamAbhUtaH 23 877 ekaM kalpitabhedamapratihataM 879 nityaM sattvamasattvaM vA 880 jaM samayaM jANai No taM 917 sadasato0 929 maNuorAlasarIrI jaM puNaravi veubvI paDhame sADaM bitie 938 maNuSNaM bhoyaNaM bhuccA 973 anuvAdAdaravIpsA0 976 titthayaravayaNasaMgaha0 978 vijJaptiH phaladA paDhamaM nANaM " 979 dIkSAmabhyupate tasyA0 kriyaiva phaladA puMsAM cerayakulagaNa iti patrAMkakrameNa sAkSiNaH vRttisAkSiNaH // 987 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti siddhAntapIyUSapAthodhizrIjinabhadragaNikSamAzramaNasabhilaM. zrIvizeSAvazyakabhASyaM pUjyapAdasUripurandarazrIkoTyAcAryakRtavizeSavivaraNayutaM tomara