Book Title: Sangit Ratnakar Part 04 Kalanidhi Sudhakara
Author(s): Sarangdev, Kalinatha, Simhabhupala
Publisher: Adyar Library
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034230/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho ! zrutajJAnam" graMtha jIrNoddhAra 190 saMgIta ratnAkara - 4 : dravya sahAyaka : zrI vallabhasUrijI ma.sA. samudAyanA pravartinI pU. sA. zrI sujJAnazrIjI ma. nI ziSyA pU. sA. zrI subudhdhizrIjI ma. tathA pU. sA. zrI sukumAlAzrIjI ma. nI preraNAthI zrIvallabhasUrijI zrAvikA upAzraya, rAmanagara, sAbaramati jJAnadravyanI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2071 I. 2015 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha ___84 ___810 010 011 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| kramAMka pustakanuM nAma tA-TI515Ara-saMpaES | 001 | zrI naMdIsUtra avacUrI | pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 | 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI | pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 | zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. | 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. | 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. | 007 | aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 | 009 | zilparatnam bhAga-1 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 162 | 012 | kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 302 prAsAdamajarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 352 | zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 120 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI dIpArNava uttarArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 110 jinaprAsAda mArtaNDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA 498 | jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 | hIrakalaza jaina jyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 022 | dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 023 anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 452 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 026 | tattpopaplavasiMhaH | zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya 188 | 027 | zaktivAdAdarzaH | zrI sudarzanAcArya zAstrI 214 | kSIrArNava zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 414 029 | vedhavAstu prabhAkara zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI ___192 013 454 226 640 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 824 288 30 | zinjaratnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadavRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 zrI narmadAzaMkara zAstrI | paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. bhAvasUrinI ma.sA. 520 034 (). pU. bhAvasUri ma.sA. zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (2) 324 302 196 039. 190 040 | tilaka 202 480 228 60 044 218 036. | zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-5 037 vAstunighaMTu 038 | tilakamannarI bhAga-1 tilakamagnarI bhAga-2 tilakamajharI bhAga-3 sakhasandhAna mahAkAvyam saptabhaphImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvaloka sAmAnya niryukti guDhArthatattvAloka 046 saptabhInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraSiNIkaraNI nayopadeza bhAga-2 tarakiNItaraNI nyAyasamuccaya cAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa 053 bRhad dhAraNA yaMtra 05 | jyotirmahodaya pU. bhAvasUrinI ma.sA. pU. bhAvasUrina ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI. zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI sa. pU. akSayavijayajI 045 190 138 296 (04) 210 274 286 216 532 113 112 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAna sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha - 04. (mo.) 9425585804 (kha) 22132543 ( - bhela) ahoshrut.bs@gmail.com aho zrutajJAnam graMtha bharNoddhAra saMvata 2055 (6. 2010) - seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. khA pusto www.ahoshrut.org vevasAiTa parathI pe| DAunaloDa srI zaDAze. pustakanuM nAma IrttA TIDADAra-saMcA krama 055 | zrI siddhama bRhadvRtti bRhadnyAsa adhyAya-6 056 | vividha tIrtha kalpa 057 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA | 058 siddhAntalakSagUDhArtha tattvalokaH 059 vyApti paJcaka vivRtti TIkA jaina saMgIta rAgamALA 060 061 caturviMzatIprabandha ( prabaMdha koza) 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya 063 | candraprabhA hemakaumudI 064 | viveka vilAsa 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha 066 | sanmatitattvasopAnam upadezamAlA doghaTTI TIkA gurjarAnuvAda 067 068 moharAjAparAjayam 069 | kriyAkoza - 070 kAlikAcAryakathAsaMgraha 071 sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA 072 | janmasamudrajAtaka 073 meghamahodaya varSaprabodha 074 jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho bhASA saM .: saM saM saM gu. saM zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI zrI rasikalAla eca. kApaDIA zrI sudarzanAcArya pU. meghavijayajI gaNi saM/gu. zrI dAmodara goviMdAcArya saM F saM saM saM pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. jinavijayajI ma.sA. zubha. saM saM/ hiM saM. saM. saM/hiM saM/hiM zubha. pU. pUNyavijayajI ma.sA. | zrI dharma zrI dharmadatta pU. mRgendravijayajI ma.sA. pU. labdhisUrijI ma.sA. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. pU. caturavijayajI ma.sA. zrI mohanalAla bAMThiyA zrI aMbAlAla premacaMda zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya zrI bhagavAnadAsa jaina zrI bhagavAnadAsa jaina zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI pRSTha 296 160 164 202 48 306 322 668 516 268 456 420 638 192 428 406 308 128 532 376 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '075 374 238 194 192 254 260 | jaina citra kalpadruma bhAga-1 16 | jaina citra kalpadruma bhAga-2 77) saMgIta nATya rUpAvalI 13 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 79 | zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 081 bRhad zilpa zAstra bhAga-2 | bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083. AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 kalyANa kAraka 085 | vinorana zora kathA ratna koza bhAga-1 kathA ratna koza bhAga-2 088 | hastasagnIvanama 238 260 guja. | | zrI sArAbhAI navAba guja. | zrI saYTmAruM navAva guja. | zrI vidyA saramA navIna guja. | zrI sArAmAruM navIna guja. | zrI manasubAna muvAmana guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI gagannAtha maMvArama guja. | . vantisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zatrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarAna kozI guja. | zrI levalAsa navarIna lozI sa. pU. meniyanI saM. pU.vinayanI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 114 '084. 910 436 336 087 230 322 (089/ 114 endracaturvizatikA sammati tarka mahArNavAvatArikA 560 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra krama 272 240 saM. 254 282 466 342 362 134 70 316 224 612 307 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | pustaka nAma kartA TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI saM. motIlAla lAghAjI punA 92 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 bAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 94 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 bAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI | veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. | sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA | gaurIzaMkara ojhA hindI | munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | sabodhavANI prakAza nyAyavijayajI |sN./g / hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara saM. orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI saM, AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4.5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara | puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA saM./hi | aravinda dhAmaNiyA 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArvasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 123|| | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana | bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam | jinavijayajI saM. jaina satya saMzodhaka 514 454 354 saM./hi 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 saM./gu 414 400 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 754 194 3101 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA / saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra kuMvarajI ANaMdajI guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. | braja. bI. dAsa banArasa 133 || | karaNa prakAzaH brahmadeva saM./aM. | sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. | yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta barnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1,2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 / / jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhASavati zatAnaMda mArachatA saM./hi | eca.bI. guptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI prA./saM. | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI | jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra saM. harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana saM. pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha vizvezvaraprasAda dvivedI saM. bIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA | hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra | pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM.-5 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | krama | pustaka nAma kartA/saMpAdaka viSaya | bhASA saMpAdaka/prakAzaka 154 | uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya | pU. hemacaMdrAcArya | vyAkaraNa | saMskRta johana kriSTe 155 | uNAdi gaNa vivRtti | pU. hemacaMdrAcArya vyAkaraNa saMskRta pU. manoharavijayajI 156 | prAkRta prakAza-saTIka bhAmAha vyAkaraNa prAkRta jaya kRSNadAsa guptA 157 | dravya parikSA aura dhAtu utpatti | Thakkara pherU dhAtu saMskRta /hindI | bhaMvaralAla nAhaTA 158 | Arambhasidhdhi - saTIka pU. udayaprabhadevasUrijI jyotISa saMskRta | pU. jitendravijayajI 159 | khaMDaharo kA vaibhava | pU. kAntIsAgarajI zIlpa | hindI | bhAratIya jJAnapITha 160 | bAlabhArata pU. amaracaMdrasUrijI | kAvya saMskRta paM. zIvadatta 161 | giranAra mAhAtmya daulatacaMda paraSottamadAsa tIrtha saMskRta /gujarAtI | jaina patra 162 | giranAra galpa pU. lalitavijayajI | tIrtha saMskRta/gujarAtI | haMsakavijaya phrI lAyabrerI 163 | praznottara sArdha zataka pU. kSamAkalyANavijayajI | prakaraNa hindI | sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI 164 | bhAratiya saMpAdana zAstra | mUlarAja jaina sAhitya hindI jaina vidyAbhavana, lAhora 165 | vibhaktyartha nirNaya giridhara jhA saMskRta caukhambA prakAzana 166 | vyoma batI-1 zivAcArya nyAya saMskRta saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI 167 | vyoma vatI-2 zivAcArya nyAya saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya | 168 | jaina nyAyakhaMDa khAdyam | upA. yazovijayajI nyAya saMskRta /hindI | badrInAtha zukla 169 | haritakAvyAdi nighaMTU | bhAva mitha Ayurveda saMskRta /hindI | zIva zarmA 170 | yoga ciMtAmaNi-saTIka pU. harSakIrtisUrijI | saMskRta/hindI | lakSmI veMkaTeza presa 171 | vasaMtarAja zakunam pU. bhAnucandra gaNi TIkA | jyotiSa khemarAja kRSNadAsa 172 | mahAvidyA viDaMbanA pU. bhuvanasundarasUri TIkA | jyotiSa | saMskRta senTrala lAyabrerI 173 | jyotirnibandha / zivarAja | jyotiSa | saMskRta AnaMda Azrama 174 | meghamAlA vicAra pU. vijayaprabhasUrijI jyotiSa saMskRta/gujarAtI | meghajI hIrajI 175 | muhUrta ciMtAmaNi-saTIka rAmakRta pramitAkSaya TIkA | jyotiSa | saMskRta anUpa mizra 176 | mAnasollAsa saTIka-1 bhulAkamalla somezvara jyotiSa orienTa insTITyUTa 177 | mAnasollAsa saTIka-2 bhulAkamalla somezvara | jyotiSa saMskRta orienTa insTITyUTa 178 | jyotiSa sAra prAkRta bhagavAnadAsa jaina jyotiSa prAkRta/hindI | bhagavAnadAsa jaina 179 | muhUrta saMgraha aMbAlAla zarmA jyotiSa | gujarAtI | zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI 180 | hindu esTrolojI pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa | jyotiSa gujarAtI pitAmbaradAsa TI. mahetA 264 144 256 75 488 | 226 365 nyAya saMskRta 190 480 352 596 250 391 114 238 166 saMskRta 368 88 356 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2071 (I. 2015) seTa naM.-6 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | viSaya pahA pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 kartA/saMpAdaka pUjya mammaTAcArya kRta | bhASA saMskRta 181 364 182 kAvyaprakAza bhAga-2 222 183 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane3 saMskRta saMskRta saMskRta 330 saMpAdaka / prakAzaka pUjya jinavijayajI pUjya jinavijayajI yazobhArati jaina prakAzana samiti zrI rasIkalAla choTAlAla zrI rasIkalAla choTAlAla | zrI vAcaspati gairobhA | zrI subramaNyama zAstrI 184 | nRtyaratna koza bhAga-1 156 248 pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI kumbhakarNa nRpati zrI azokamalajI zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva saMskRta saMskRta /hindI 504 185 | nRtyaratna koza bhAga-2 186 | nRtyAdhyAya 187 | saMgIratnAkara bhAga-1 saTIka 188 | saMgIratnAkara bhAga-2 saTIka 189 saMgIranAkara bhAga-3 saTIka saMskRta/aMgrejI 448 440 616 | zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI | zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga 190 saMgIratnAkara bhAga-4 saTIka saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta gujarAtI | zrI sAraMgadeva 632 nArada 84 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya ane nATya saMbaMdhI jaina graMtho 193 | nyAyabiMdu saTIka 192 zrI hIrAlAla kApaDIyA mukti-kamala-jaina mohana graMthamAlA / zrI caMdrazekhara zAstrI 220 saMskRta hindI 194 | zIghrabodha bhAga-1 thI 5 sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 422 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 304 pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 195 | zIghrabodha bhAga-6 thI 10 196| zIghrabodha bhAga-11 thI 15 197 | zIghrabodha bhAga-16 thI 20 198 | zIghrabodha bhAga-21 thI 25 446 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA | 414 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 409 199 | adhyAtmasAra saTIka 476 eca. DI. velanakara saMskRta/gujarAtI | narottamadAsa bhAnajI saMskRta siMghI jaina zAstra zikSApITha saMskRta/gujarAtI | jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa 200| chandonuzAsana 200 | maggAnusAriyA 444 zrI DI. esa zAha 146 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga-1 niyukti+TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga-2 niyukti+TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga-3 niyukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga-5 niyukti+TIkA 207 | suyagaDAMga sUtra bhAga-1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga-2 saTIka 209 | suyagaDAMga sUtra bhAga-3 saTIka 210 | suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 | suyagaDAMga sUtra bhAga-5 saTIka 212 | rAyapaseNiya sUtra 213 | prAcIna tIrthamALA bhAga-1 214 | dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 | tArkika rakSA sAra saMgraha bAdArtha saMgraha bhAga-1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, 219 pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) vAdArtha saMgraha bhAga-2 (SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, 220 | samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) | bAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, 221 __ zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) kartA / TikAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka | zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI malayagiri | gujarAtI zrI becaradAsa dozI A.zrI dharmasUri | saM./gujarAtI | zrI yazovijayajI graMthamALA zrI hemacaMdrAcArya | saMskRta A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI varadarAja saMskRta rAjakIya saMskRta pustakAlaya vividha kartA saMskRta mahAdeva zarmA 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 vividha kartA / saMskRta | mahAdeva zarmA 78 mahAdeva zarmA 112 vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi | saMskRta mahAdeva zarmA 228 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Adyar Library Series - No. 86 GENERAL EDITOR: ALAIN DANIELOU Director, Adyar Library SANGITARATNAKARA OF SARAGADEVA WITH TWO COMMENTARIES Vol. IV-Adhyaya 7 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANGITARATNAKARA OF S'ARNGADEVA WITH KALANIDHI OF KALLINATHA AND SUDHAKARA OF SIMHABHUPALA EDITED BY PANDIT S. SUBRAHMANYA SASTRI Vol. IV-Adhyaya 7 THE ADYAR LIBRARY 1953 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by D, V. Syamala Rau, at the Vasaata Press, The Theosophical Society, Adyar, Madras 20 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD The present fourth volume completes the edition of the "Sangita Ratnakara " of Sarngadeva with its two main commentaries, the "Sudhakara" of Simhabhupala and the "Kalanidhi" of Kallinatha. This last and important volume contains only one chapter, the seventh, which deals exclusively with the technique and the art of dancing. This is the most extensive available work on dancing written after the "Abhinava Bharati," the great commentary of Abhinava Gupta on Bharata's "Natya S'astra" which dates from the end of the 10th century. Sarngadeva lived about the middle of the 13th century. Simhabhupala wrote the first commentary very shortly afterwards. Kallinatha wrote his "Kalanidhi" at the end of the 15th century. We have there fore here a survey of the art of dancing and the literature on the dance for more than two centuries in a period where Hindu civilization was still extremely brilliant. The plan of the present chapter is not essentially different from that of the well known "Abhinaya Darpana" of Nandikes'vara. It is however more extensive and contains much additional information. On the Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi other hand the treatment of most of the subjects is more brief than in the "Natya Sastra." About half of the introductory verses of this chapter (up to verse 42) are common with the introductory chapter of Nandikes'vara's "Abhinaya Darpana." The 'Abhinaya Darpana" itself mentions that these verses are the teachings of older authorities. etAni pUrvazAstrAnusAreNoktAni vai mayA / (Abh. Darp. 47.) Since there seems no reason to doubt the antiquity of the "Abhinaya Darpana", it appears that Sarngadeva borrowed them from this authoritative work unless he had access to the sources of Nandikes'vara himself. The whole chapter also draws most of its material from the Natya Sastra and its commentaries. A number of passages are quoted almost verbatim, such as verses 78 to 89 on the basic positions of the hands corresponding to Natya Sastra 9, 4-17. Even where Sarngadeva appears to have reshaped the definitions, he did not introduce any new element and the substance of the whole chapter is strictly traditional. The verses of the Sangita Ratnakara were in turn reproduced in most of the later works. I have noted important borrowings in the "Sangita Saroddhara," the "Rasa Kaumudi," the "Abhinava Bharata Sara Sangraha," etc. The editing of the text of this volume, like that of the previous ones, is the remarkable work of a renowned scholar, Pandita Subrahmanya S'astri, who had just completed it before his death. Mr. Ramachandra Sarma, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 46 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vii who is on the staff of the library, and had worked on this text under the direction of Pandita Subrahmanya S'astri, has seen the manuscript through the press. Dr. G. Srinivasa Murti, the Adviser and former Director of the Library, has also helped the Editors with valuable suggestions. On behalf of the Adyar Library I express here our indebtness to Mr. Ramachandra Sarma, Dr. G. Srinivasa Murti, and the Vasanta Press. December, 1953 ALAIN DANIELOU Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAdvayopetanartanAdhyAyasya viSayAnukramaH puTasaMkhyA puTasaMkhyA pranthakRnmaGgalAcaraNam 1, 2 / avadhUtam nATayotpattiH, tasya vibhAgazca 3, 4 / kampitam nATyasya mokSasAdhanatvopapAdanam 5,6 Akampitam nATyAdInAM svarUpalakSaNam 7,8 udvAhitam abhinayasya bhedAH, tasyeti parivAhitam / kartavyatA 9, 10 azcitam nRtyalakSaNam nihazcitam nRttalakSaNam 12 parAvRttam nRtyanRttayoravAntarabhedaH AkSiptam tatra matabhedapradarzanam 14 adhomukham AGgikAbhinayasya bhedA: 15 lolitam nRttAdhyAyagatapadArthasaMgrahaH 16, 17 tiryaGnatonnatam skandhAnatam aGgabhedAH (6) 17-96 ArAtrikam samam (1) tatra zirobhedAH (14) 17-25 pArvAbhimukham dhutam 10 (2) hastabhedAH (67) 25-28 AdhUtam " tatra zAstrasaMmatapradarzanam 29-32 vidhutam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA 51-69 51, 52 hastaprakaraNam asaMyutahastAH patAkaH tripatAka: ardhacandraH kartarImukhaH arAla: muSTiH zikharaH kapitthaH khaTakAmukhaH zukatuNDaH kAGgUla: padmakozaH alapallava: sUcImukhaH sapazirA: caturaH mRgazIrSaH haMsAsyaH haMsapakSa: bhramaraH mukula: UNenAma: saMdaMza: tAmracUDaH puTasaMkhyA 32-86 saMyutahastA: (13) (24) 32-51 aJjali: 33 kapota: 34, 35 karkaTa: svastikaH 36, 37 Dola: puSpapuTa: utsaGgaH khaTakAvardhamAnaka: gajadantaH 40, 41 avahitthaH niSadhaH 42 makaraH " vardhamAnaH 37, 38 19-80 ru 46 43, 44 nRttahastAH (30) caturazrau uttau talamukhau svastiko 47 viprakIrNI 48 arAlakhaTakAmukhau Aviddhavaktro 49, 10 sUcyAsyau 50 recitau 51 adherecitau 49 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 samam 74 puTasaMkhyA puTasaMkhyA nitambo aprasiddhahastaparijJAne lokapallavau pramANakathanam kezabandhau abhinaye hastAnAmeva prAdhAuttAnavaJcitau nyapradarzanam 83, 84 latAkarau abhinayahastAnAmabhineyArthAdhInakarihasta: sthAnaniyamakathanam 84 pakSavaJcitau hastapracArasya viSayabhedena pakSapradyotako 71, 72 vyavasthAnirUpaNam 85,86 daNDapakSau garuDapakSako 73 (3) vakSobhedA: (1) 87-89 UrdhvamaNDalinau pArzvamaNDalinau Abhugnam uromaNDalinau 75 nirbhugnam ura:pArzvamaNDalinau 76 prakampitam muSTikasvastiko ____76, 77 udvAhitam nalinIpadmakozau alapallavau (4) pArzvabhedAH (5) 89, ulbaNau vivartitam lalitau apasRtam valito prasAritam matAntaroktA hastA: (3) 80, 81 unnatam nikuJcaka: (a) 80 dvizikhara: (saM) 80, 81 (5) kaTIbhedA: (1) 90, 91 varadAbhayau () 81 kampitA ___90, 91 hastalakSaNopasaMhAraH 82-86 udvAhitA natam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ recitA puTasaMkhyA puTasaMkhyA chinnA ___91 (1) grIvAbhedA: (9) 96-99 vivRttA samA vivRttA valitA (6) caraNabhedA: (13) 92-95 recitA samaH kuJcitA azcita: azcitA kuJcitaH tryazrA sUcI natA agratalasaMcara: unnatA udghaTTitaH tADitaH (2) bAhuprakaraNam 99-125 ghaTitotsedhaH bAhubhedAH (16) 99-104 ghaTTitaH UrdhvasthaH marditaH adhomukhaH agragaH tiryaggata: pANigaH apaviddhaH pArzvagaH prasArita: skandhabhedAH (1) 95, 96 aJcita: ekoccI maNDalagatiH karNalagnau svastikaH ucchrito udveSTita: srastau pRSTAnusArI lolito AviddhaH kuJcitaH (2) pratyaGgabhedAH (6) 96-134 namraH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 110 puTasaMkhyA puTasaMkhyA sarala: 104 lalitavartanikA AndolitaH valitavartanA utsArita: gAnavartanikA prativartanikA . vartanAH 105-125 vartanAbhedA: 105 cAlakAnAM lakSaNakathanam 110-124 patAkavartanA 106 cAlakabhedA: (50) 111,112 arAlavartanA vizliSTavartitam zukatuNDavartanA vepathuvyaJjakam alapadmavartanA apaviddham khaTakAmukhavartanA laharIcakrasundaram makaravartanA vartanAsvastikam UrdhvavartanA saMmukhInarathAGgam AviddhavartanA 107 purodaNDabhramam recitavartanA tribhaGgovarNasarakam nitambavartanA Dolam kezabandhavartanA nIrAjitam phAlavartanikA (cakravartanikA),, svastikAzleSacAlanam kakSavartanikA 108 mitha:samIkSyabAhyam urovartanikA vAmadakSavilAsakam khaDgavartanikA maulirecitakam padmavartanA vartanAbharaNam daNDavartanA AdikUrmAvatAram pallavavartanA 109 aMsavartanakam ardhamaNDalavartanA maNibandhAsikarSam ghAtavartanikA (alapallava0) , kalaviGkavinodam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 123 xiv puTasaMkhyA puTasaMkhyA catuSpatrAbjam 116, 117 paryAyagajadantam maNDalAmam rathanemi vAlavyajanacAlanam svastika trikoNam vIrudhabandhanam latAveSTitakam vizRGgATakabandhanam navaratnamukham kuNDalicArakam cAlakalakSaNopasaMhAraH 123,124 murajADambaram cAlakAnAM prayogakathanam dvAradAmavilAsakam 124, 125 dhanurAkarSaNam sAdhAraNam " (3) pRSThodarayorlakSaNakathanam 126 samaprakoSThavalanam (4) jaTharabhedAH (4) devopahArakam 118, 119 kSAmam tiryaggatasvastikAgram , khallam maNibandhagatAgatam pUrNam alAtacakrakam riktapUrNam vyastotplutanivartakam urabhrasaMbAdham (5) UruprakaraNam 127, 1 tiryaktANDavacAlanam , UrubhedAH (1) dhanurvallIvinAmakam kampitaH tArkSyapakSavilAsakam , valitaH kararecakaratnam 120, 121 stabdhaH zarasaMdhAnam udvartitaH maNDalAbharaNam 122 nivartitaH aMsaparyAyanirgatam aSTabandhavihAram " (6) jaGghAprakaraNam 128-131 karNayugmaprakIrNakam ___, jaGghA medAH (10) 128 120 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvartitA natA kSiptA udvAhitA parivartitA niHsRtA parAvRttA tirathvInA bahirgatA kampitA cala: bhrAmita: samaH (8) jAnuprakaraNam jAnubhedAH (7) saMhatam kuJcitam ardhakuJcitam puTasaMkhyA 129 "" natam unnatam "" "" 130 "" (7) maNibandhaprakaraNam 131, 132 tasya bhedAH (5) 131 nikuJca: AkuJcitaH "" " 131 "" "" 132 "} XV "" "" 133, 134 133 " " vivRtam samam "" 134 (1) dRSTiprakaraNam upAGgabhedA: (12) 135 - 177 135-150 dRSTibhedAH (36) 135, 136 136 - 139 136 satra rasadRSTayaH (8) kAntAdRSTiH hAsyA karuNA raudrI vIrA bhayAnakA bIbhatsA adbhutA puTasaMkhyA 134 snigdhA hRSTA dInA " kuddhA dRptA " 137 "" 137, 138 "" 139 sthAyibhAvadRSTayaH (8) 139- 142 139, 140 " bhayAnvitA jugupsitA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute " "" 141 "" " dd Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUnyA malinA vismitA vyabhicAridRSTayaH (20) 142 - 150 142 143 zrAntA lajjitA zaGkitA mukulA ardhamukulA glAnA jillA kuJcita! vitarkitA abhitaptA viSaNNA lalitA AkekarA vikozA vibhrAntA viplutA puTasaMkhyA 142 trastA madirA dRSTiprakaraNopasaMhAraH "" " 144 39 xvi "" 145 dz 146 " " 147 19 " 148 " 13 149 bhrUbhedA: sahajA patitA utkSiptA " 150 recitA nikuJcitA bhrukuTI caturA (3) puTaprakaraNam. puTabhedAH prasRtau kuJcitau (7) sphuritau pihitau vicAlitau samau puTasaMkhyA 150 (9) " 151 11 35 152 " 193 153 - 154 153 " " unmeSitanimeSitavivartitA: 154 "" (4) tArakAprakaraNam 155 - 158 tasyAH karmANi 155 (2) " tasyA bhedA: svaniSThAni tArAkarmANi (9) 155 bhramaNam valanam (2) bhrUprakaraNam 150-152 pAta: " "" 33 "" "" " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 84 calanam pravezanam vivartanam samudvRttam niSkAmaH prAkRtam viSayaniSThAni tArA karmANi (8) samam sAci anuvRttam avalokitam vilokitam ullokitam Alokitam pravilokitam xvii puTasaMkhyA puTasaMkhyA 155 (6) nAsAprakaraNam 160, 161 nAsAbhedAH (6) 160 svAbhAvikI natA mandA 161 vikRSTA vikUNitA socchAsA (7) anilaprakaraNam 162-166 ucchAsaniHzvAsa bhedA:(19) 162 tatra matAntarapradarzanam 162 anilabhedA: (10) , samaH bhrAntaH vilInaH AndolitaH kampitaH stambhitaH ucchAsaH niHzvAsa: sUtkRtaH sItkRtaH svamatena bhedAH (9) svasthau calau (5) kapolaprakaraNam kapolabhedAH (6) kuJcitau kampitI pUrNau kSAmau samo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xviii puTasaMkhyA puTasaMkhyA pravRddhaH 163 nirasta: ullAsitaH 164 vimuktaH vismitaH skhalitaH prasRtaH 165 matAntaroktAnAM dazavidhazvAsAnAM lakSaNakathanam 165,169 khaNDanam chinnam cukkitam grahaNam samam daSTam niSkarSaNam (8) adharaprakaraNam 166-169 156-169 adharabhedAH (10) 166 vivartitaH kampitaH 167 visRSTaH vinigRhitaH saMdaSTaka: samudgaH uvRtta: vikAsI Ayata: recitaH (10) jihvAprakaraNam 172, jihvAbhedAH (6) RjvI sUkkAnugA vakrA unnatA lolA lehinI (11) cibukaprakaraNam 173-179 cibukabhedAH (8) 173, vyAdIrNam zvasitam (9) dantakarmaprakaraNam 169-171 dantakarmabhedAni (8) 169 vakram saMhatam calasaMhatam sphuritam kuTTanam calitam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lolam (12) vadanaprakaraNam 176, 177 (5) 176 vadanabhedAH vyAbhugnam bhugnam * vidhutam vivRtam vinivRttam utkSiptA patitA puTasaMkhyA 175 pANigulphakarADgulibhedAnAM lakSaNam tatra pANibhedAH (8) utkSiptapatitA antargatA bahirgatA mithoyuktA viyuktA 19 "" "" 177 2 "" " 178 "" "" " "" "" "" "" 31 "" "" "" xix "" "" 19 viyuktau tatra karADgulibhedAH (7) saMyutAH viyutAH vakrA: valitA: patitAH kuJcanmUlA: prasRtAH caraNAGgulibhedAH (5) adhaH kSiptAH utkSiptAH kuJcitA: prasAritA: saMlagnA: caraNatalabhedAH (5) patitAm uddhRtApram bhUmignam uddhRtam puTasaMkhyA 178 kuJcanmadhyam tirazcInam mukharAgaprakaraNam = = = = =229 "" "" " " " agulisaGgatA tatra gulpha bhedAH (1) aGguSThasaMzliSTau antaryAta bahirgatau mithoyuktau mukharAgasya lakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 179 22: " 180 ,, " " "" "" ,, 180, 181 180 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA 181 tasya bhedAH (4) svAbhAvikaH prasannaH raktaH zyAmaH puTasaMkhyA agragata: 182 adhogata: pArzvagataH saMmukhAgataH hastakaraNAnAM sAmAnyalakSaNam / ( " 985 teSAM bhedAH AveSTitam udveSTitam vyAvartitam parivartitam karakarmANi dhUnanam zleSa: 185-188 (20) 189 vizleSaH hastapracArabhedAH (15) 182,183 tatra bharatamatapradarzanam (3) uttAnaH 182 adhomukhaH pArzvata:pANiH tatrAnyamatapradarzanam (2) ugraga: adhastala: tatra svamatapradarzanam (15) uttAnaH adhastalaH pArzvagataH agratastala: svasaMmukhatala: UrdhvamukhaH adhomukhaH parAGmukhaH saMmukhaH pArzvatomukha: ardhvagaH kSepaH rakSaNam mokSaNam parigrahaH nigrahaH utkRSTaH AkRSTiH vikraSTiH tADanam tolanama chedaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxi puTasaMkhyA 197 198 YPP 200 202 puTasaMkhyA bhedaH 189 valitoru sphoTanam maNDalasvastikam moTanam vakSaHsvastikam visarjanam AkSiptarecitam AhvAnam ardhasvastikama tarjanam diksvastikam karakSetrANi (14) pRSThasvastikam pura:pArzvam svastikam pazcAtpArzvam aJcitam UrdhvaziraH apaviddham adha:ziraH samanakham lalATam unmattam svastikarecitam skandhaH nikuTTakam uraH ardhanikuTTakam nAbhiH kaTIcchinnam kaTI kaTIsamam zIrSaka: bhujaGgatrAsitam Urudvayam alAtam vikSiptAkSiptakam nRttakaraNaprakaraNam 190-252 nikuJcitam tasya sAmAnyalakSaNam 191 ghUrNitam teSAmuddeza: (108) 192, 194 / / UrdhvajAnuH talapuSpapuTam 195, 196 madherecitam lInam 197 mattalli vartitam ardhamattalli kau 204 205 " 206 " 207 208 209 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxii 212 puTasaMkhyA recakanikuTTakam lalitam valitam 210, 211 daNDapakSam pAdApaviddhakam napuram bhramaram cinb 212, 213 bhujaGgatrastarecitam bhujaGgAJcitam daNDarecitam 213, 214 caturam kaTibhrAntam vyaMsitam 215 krAntam vaizAkharecitam 216 vRzcikam vRzcikakuTTitam 216, 217 vRzcikarecitam latAvRzcikam AkSiptam 217, argalam talavilAsitam lalATatilakam 219 pArzvanikuTTakam cakramaNDalam 219, 220 puTasaMkhyA uromaNDalam Avartam kuJcitam ___ 220, 221 DolApAdam vivRttam vinivRttam pArzvakAntam nizambhitam 222, vidyubhrAntam atikrAntam vivakSitam vivartitam gajavikrIDitam gaNDasUci garuDaplutam talasaMsphoTitam 225, pArzvajAnu gRdhrAvalInam sUci " hariNa ardhasUci sUcIviddham hariNaplutam parivRttam daNDapAdam mayUralalitam preDolitam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtam sarpitam karihastam sarpitam apakrAntam nitambam skhalitam siMhavikrIDitam siMhAkarSitam avahitthakam nivezam eDakAkaDa janitam upasRtam talasaMghaTTitam udvRttam viSNukrAntam lolitam madaskhalitam saMbhrAntam viSkambham udghaTTitam zakaTAsyam UrUvRttam vRSabhIDa nAgApasarpitam puTasaMkhyA 229 230 19 "" 231 "" 231, 232 "" xxiii " 233 " 234 "" " 235 "" 236 "" "" 237 "" 138 "" " 239 "" gaGgAvataraNam karaNAnAmiti kartavyatAnirUpaNam utplutikaraNAni daNDapraNAmAJcitam kartaryaJcitam puTasaMkhyA 239 240-252 teSAmuddezaH (36) 240, 241 aJcitam 242 ekacaraNAJcitam bhairavAca alagam kUrmAlam UrdhvAm 240 darpaNa jalazayanam nAgabandham kapAlacUrNanam "" "" 243 "" "" "" 244 "" antarAlagam lohaDI (luThitaM) kartarIlohaDI (kartarIluThitaM ),, ekapAdalohaDI (ekapAdaluThitaM) 19 245 11 "" pRSTham matsyakaraNam karasparzanam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute "" 246 "" 31 247 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxiv puTasaMkhyA 247 puTasaMkhyA / 259 eNaplutam tiryakaraNam tiryagazcitam tiryaksvastikam 260 248 261 sUcyantAni bAhyabhramarI 261, 262 262, 263 antardhamarI chatrabhramarI tiripabhramarI alagabhramarI cakrabhramarI aJcitabhramarI zirobhramarI digbhramarI samapAdAJcitam bhrAntapAdAJcitam skandhabhrAntam sUcIviddhaH aparAjita: vaizAkharecita: pArzvasvastikaH bhramaraH AkSiptakaH paricchinna: madavilasitaH AlIDhaH AcchuritaH pArzvacchedaH apasarpitaH mattAkrIDa: vidyuddhAntaH viSkambhApasRtaH mattaskhalitaH gatimaNDala: apaviddhaH viSkambhaH udghaTTitaH AkSiptarecitaH recitaH ardhanikuTTakaH vRzcikApasRtaH alAtaka: parAvRttaH 265 252 aGgahAga: 252-274 tatra pUrvaraGgalakSaNam 252-254 aGgahAralakSaNam 215 mAtRkAdInAM lakSaNam aGgahAravibhAgaH aGgahArakaraNaprayoge kAlaniyamaH ,, sthirahastaH paryastakaH 258 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivRtta kare citaH udvRttakaH saMbhrAntaH svastikarecita: ahArANAM prayoganiyama: cakalakSaNam cArINAM svarUpakathanam cArINAM vibhAgaH tatra bhaumyaH AkAzikyaH dezIprasiddhAzcAryaH tatra bhaumyaH "" bhaumyaH AkAzikyaH (16) samapAdA sthitAvartA cArINAM sAmAnyalakSaNam 276 cAprayoge itikartavyatA 277 278 279 akAzikyaH zakaTAsyA vicyavA adhyaka cASagati: ekAkrIDitA samotsaritamattallI paTasaMkhyA 272 273 mattallI D "" 274 XXV "" 275 "" 281 282 "" 283 284 285 "" atikrAntA " 280 apakrAntA pArzvakAntA "" 286 utspanditA aDatA spanditA avaspanditA "" 287 baddhA janitA UrUvRttA bhaumacArINAM viniyogaH mRgaplutA UrdhvajAnuH alAtA sUcI nUpurapAdikA DolapAdA daNDapAdA vidyudbhrAntA bhramarI bhujaGgatrAsitA AkSiptA AviddhA udvRttA puTasaMkhyA 287 (16) 288 "" "" 289 "" 289, 290 "" 291 " 292 " "" 293 "" "" 294 "" "" 295 " " 296 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsAM viniyogaH hastAbhinayacAryorguNapradhAna dezIcArya: bhAvavyavasthA kSetreSu kaTyA eva prAdhAnyapradarzanam kavyAzrayanAvyanRtyayorhasta niyama: (98) rathacakrA parAvRttatalA nUpuraviddhA tiryaGmukhA marAlA karihastA kulIrikA vizliSTA kAtarA pASNirecitA UrutADitA UruveNI talavRttA hariNatrAsikA ardhamaNDalakA tiryakkuJcitA puTasaMkhyA 296 madAlasA tiryaksaMcAritA 297 " 298 "" 299 "" "" 300 " "" 301 33 xxvi "" zz 302 "" "" "" 303 >> "" AkuJcitA stambhakrIDanikA laGghitajaGghakA sphuritA avakuJcitA saGghaTTitA khuttA svastikA taladarzinI purATikA marATikA sarikA sphurikA nikuTTikA latAkSepa: askhalitikA samaskhalitikA vidyudbhrAntA puraH kSepA vikSepA hariNaplutA apakSepA DamarI daNDapAdA aGghritADitA jaGghAGghanikA puTasaMkhyA 303 304 "" "" "" 305 " "" 31 306 " "" "" 307 "" "" >> 308 "" "" 309 "" " "" 310 "" Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alAtA jaGghArtA veSTanam dveSTa utkSepaH pRSThotkSepaH sUcI viddhA prAvRtam ullola: kohaloktA madhupasaMjJakAcArya: cArINAmuddezaH puraH pazcAtsarA pazcAtpuraHsarA trikoNacArI ekapaTTi pAdayakuTTitA pAda sthiti nikuTTitA kamapAda nikuTTitA pArzvadvayacAriNI kuTTa kuTTa puTasaMkhyA 310 " 311 ,, "" "" 312 "" "" "" 313-317 313, 314 "" "" "" " "" xxvii " 315 " "" "" "" 19 pArzvakSepani kuTTitA pArzvakSepAkhya kuTTitA catuSkoNakuTTitA madhyasthApanakuTTA tirazcInakuTTA pRSThaluThitA purastAlluThitA anulomavilomA pratilomAnulomikA samapAdani kuTTitA cakrakuTTanikA madhyacakrA madhyaluThitA vaktrakuTTanikA sthAnakalakSaNam teSAmuddeza: tatra puruSasthAnakAni (6) vaiSNavam samapAdam vaizAkham maNDalam Am pratyAlIDham strIsthAnakAni (7) Ayatam puTasaMkhyA 315 "" "" 316 "" " " " "" "" 317 " "" "" 317-319 27 319, 320 321 322 323 puraHkSepani kuTTitA pazcAtkSepa nikuTTitA 329, 326 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute " 324 324, 325 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxviii puTasaMkhyA sr s puTasaMkhyA avahityam 327 zaivam azvakrAntam gAruDam gatAgatam 328 kUrmAsanam valitam nAgabandham moTitam vRSabhAsanam vinivartitam upaviSTasthAnakAni (9) dezIsthAnakAni (23) svastham svastikam madAlasam vardhamAnam krAntam nandyAvartam viSkambhitam saMhatam utkaTam samapAdam srastAlasam ekapAdam jAnugatam pRSThottAnatalam 331 muktajAnu caturazram vimuktam pANividdham pANipArzvagatam suptasthAnakAni (6) ekapArzvagatam samam ekajAnugatam AkuJcitam parAvRttam prasAritam samasUci 333 vivartitam viSamasUci udyahitam khaNDasUci natam brAhmam 334 vRttisAmAnyalakSaNam veSNavam tasyA vibhAga: 332 ' " 341 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxix puTasaMkhyA 354 daNDapAdam krAntam lalitasaMcaram sUcIviddham vAmaviddham 356 " - vicitram vihRtam alAtam lalitam 358 358, 359 puTasaMkhyA tatra bhAratIvRttiH 341 sAtvatIvRttiH 342 ArabhaTIvRtti: kaizikIvRttiH 342, 343 vRttInAmavAntarabhedA: 343,344 vRttInAM prayojanakathanam , nyAyasAmAnyalakSaNam 345 pravicArANAM sAmAnyalakSaNam ,, teSAM vRttiSu prayogavidhiH 346, 347 maNDalAnAM sAmAnyalakSaNam .. teSAmuddezaH 348 bhaumamaNDalAni (10) bhramaram 349 Askanditam 349 Avartam zakaTAsyam aDitam samotsaritam adhyardham eDakAkrIDitam piSTakuTTam cASagatam 364 AkAzikamaNDalAni (10) bhatikrAntam lAsyAGgAni (10) 360-363 teSAmuddeza: cAli: cAlivaDaH laDhiH sUkam uroGgaNam dhasakaH aGgahAraH oyArakaH vihasI manaH rekhAlakSaNam zramavidhiH 364, 365 pAtralakSaNam 369, 366 pAtraguNAH 367 352 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxx puTasaMkhyA puTasaMkhyA pAtradoSAH 368 sabhAsado lakSaNam 393 pAtramaNDanAni 369 sabhApatilakSaNam 394 upAdhyAyalakSaNam 370 sabhAsaMnivezaH 395, 396 saMpradAyalakSaNam 372, 373 navarasalakSaNam 397-444 saMpradAyaguNadoSAH 374 zuddhapaddhatiH 374-376 rasasya prAdhAnyatvopapAdanam 397 gauNDalIvidhiH 377-384 tasya sAmAnyalakSaNam 398,399 peraNilakSaNam 384-388 tatra dRSTAntanirUpaNam 400 tasyAGgAni 385 rasavibhAgaH " tatra ghargharalakSaNam tatra matAntarapradarzanam 401 sthAyibhAvAnAmuddezaH , ghargharabhedAH (6) sthAyisaMcAriNovibhAgaH 402 paDivATa: vyabhicAribhAvAH,teSAmuddeza: 403 apaDapaH sAttvikabhAvAH, teSAmuddezaH ,, siripaTa: rasAnAM parasparajanyajanakaalagapATa: bhAvanirUpaNam 404 sirihiraH rasAnAM varNadevatAnirUpaNam ,, khaluhula: rasavizeSalakSaNam 405 viSamAGgasya lakSaNam tatra zRGgAraH 405, 406 peraNipaddhatiH 389, 390 vibhAvAnAM sAmAnyalakSaNam 407 AcAryalakSaNam tatra zRGgAravibhAvaH naTalakSaNam anubhAvAnAM lakSaNam 408 nartakalakSaNam tatra zRGgArAnubhAva: 409 vaitAlikalakSaNam vipralambhalakSaNam cAraNalakSaNam vipralambhasya rasatvAkSepaH 411 kolhATikalakSaNam 393 tatra dRSTAntaH 412 386 388 391 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA tasya parihAra: 413, 414 zRGgAre varNanIyA dazAvasthA: 414, 415 415, 416 (2) hAsyalakSaNam tasya vibhAvAH (3) karuNalakSaNam, tasya " smitAdInAM lakSaNam 417,418 vibhAvA: anubhAvA: vilApana paridevanayoH svarUpa tasya saMcAriNaH tasya zaGkAparihAraH bhAvAnAM sthiratvAkSepaH sthAyino bhedAH xxxi "" 419, 420 420, 421 421 nirUpaNam karuNasya traividhyam 422 ruditasya traividhyam 422, 423 (4) raudralakSaNam, tasya vibhAvA : 423 tasyAnubhAvA: 424 425 426 427 428 (5) vIralakSaNam, tasya vibhAvAH anubhAvA: tatra nayAdInAM lakSaNam 430, vIrasya bhedAH (6) bhayAnakaH, tasya vibhAvAH anubhAvAH 428, 429 430 431 432 27 433 tasya bhedA: (7) bIbhatsaH, tasya vibhAvAdayaH bIbhatsa bhedA: (8) adbhutaH, tasya vibhAvAdayaH puTasaMkhyA 434, 435 tasya bhedau (9) zAnta:, tasya vibhAvA: anubhAvA: zAntasya svarUpalakSaNam tatra matAntareNa rasAntara tatra nirveda: glAni: " _435, 436 zaGkA tadUSaNam bhaktyAdInAM tatrAntarbhAva kathanam ratyAdisthAyibhAvavyavasthA zaGkA auprayam dainyam 436, 437 438 asUyA madaH zramaH vyabhicAriNAM lakSaNam "" 439 440 441 442 "" 443, 444 444-466 444, 445 445, 456 446, 447 447, 448 "" "" 449 450 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rrii puTasaMkhyA 450 puTasaMkhyA vyabhicAriNAM rasopayogitvam 465, 466 451, 452 tatra cintA dhRtiH smRti: brIDA mohaH Alasyam cApalam 452,453 45 454 470 harSaH amarSaH 454,455 viSAdaH apasmAraH455,456 jaDatA vitarkaH 456.4 suptam autsukyam avahittham 458 457 sAttvikalakSaNam 466-471 matAntareNa sattvazabdArthaH 468 sAttvikabhedAH, tatra stambha: 469 svedaH romAJca: svarabhedaH vepathuH vaivarNyam 470, 471 apt pralayaH bhAvalakSaNanigamanam nATakAdinirmANe kaviniyamaH 471, 472 granthopasaMhAraH kaveH sahRdayaprArthanA 473, 474 zlokArdhAnAmanukramaNikA 475-533 . udAhRtavAkyAnAmanukramaH 534-543 vizeSapadAni 544-584 Recurrences and Parallels 585-600 matiH bodhaH (vibodha:) 459 vyAdhiH 459,460 unmAdaH 460, 461 garvaH " AvegaH 462, 463 maraNam (mRtiH) 463, 464 trAsa: 464,465 nidrA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivAbhyAM namaH zrI-niHzaGka-zArGgadeva-praNItaH saMgItaratnAkaraH caturakallinAtha-viracitayA kalAnidhyAkhyaTIkayA siMhabhUpAlaviracitayA saMgItasudhAkarAkhyaTIkayA ca sametaH saptamo nartanAdhyAyaH AGgikaM bhuvanaM yasya vAcikaM sarvavAGmayam / AhArya candratArAdi taM numaH sAttvikaM zivam // 1 // kalAnidhiH atha gItavAdyopakAryatvenAbhedAtizayopAyabhUtaM nartanaM pratipipAdayiSuH zArGgadevaH prakaraNAdau tatparisamAptyAdiphalAkAGkSayA samuciteSTadevatAM nartanaspRSTaguNatvena stauti-AGgikamityAdinA / bhuvanam ; paridRzyamAnaprANilokaH ; yasya ; zivasya ; AGgikam ; aGgavyApAro bhavati / zivasya jagadrUpatvAditi bhAvaH / sarvavAGmayam ; vedazAstrAdisamastaM zabdajAtaM yasya vAcikaM vAgvyApAro bhavati / candratArAdi ; candrAdijyotiSAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH zivaprasAdasaMprAptaniHsImajJAnasaMpadA / tanyate zArGgadevena nartanaM tApakartanam // 2 // maNDalaM yasya AhArya hArakeyUrAdivibhUSaNaM bhavati / sAttvikaM ; sattvaguNapradhAnam / atra zivazabdena kUTasthasya parazivasya vivakSitatvAttatsAttvikaM tasyAviruddham / taM zivaM numa iti saMbandhaH / atrAGgikAdizivaguNavAcakaiH zliSTazabdaiH prakaraNapratipAdyasya nartanasyAbhidhAnamapi draSTavyam / evamiSTadevatAM stutvA prakaraNasya viSayAdIn drshyti-shivprsaadetyaadinaa| zivaprasAdasaMpradAniHsImajJAnasaMpadA zArGgadevena mayA tApakartanaM nartanaM tanyata iti saMbandhaH / tatra nartanaM viSayaH / tApakartanamityanenAdhyAtmikAditApatrayocchedaH prayojanaM darzitam / tadarthina evAdhikAriNa AkSipyante / saMbandhastu tApatrayocchedananartanayoH sAdhyasAdhanabhAvaH / nartanasya granthasya ca pratipAdyapratipAdakabhAvaH // 1, 2 // sudhAkaraH gItavAdye ukte, aziSTaM nRttaM vivakSustatsUcaka maGgalamAcarati-AGgikamiti / taM zivaM zaMkaraM numaH varNayAmaH / yasya sarva bhuvanamAnikam , aGgAnAM samUha AGgikam ; pRthivyAdyaSTamUrtitvAt / sarvaM ca vAGmayaM vidyAjAtaM yasya vAcikam vAksamUhaH; 'niHzvasitamasya vedAH' iti zrutatvAt / candranAradi yasyAhArya kAryam ; sakalajagatkartRkatvAt / athavA candratArAdi yasyAharyamalaMkaraNam ; candramaulitvAt / sAttvikaM sattvaguNapradhAnam ; yadyapi purANAdiSu tamoguNaH paramezvaraH zrUyate ; tathApi hariharayorabhedavivakSayoktam / athavA sattvaM sattA, tayopalakSitaH sAttvikaH, tamityarthaH / pakSe tannRttaM numaH / yasya bhuvanaM sarvamAGgikamabhinayanam ; zivaM zubhamityarthaH / tathA vAcikamabhinayanaM sarvasaMbandhAbhirvAgbhirmIyata iti vAGmayam ; tadapi zubham / candratArAdi, AhAryamabhinayanam ; candrazabdena aGgopalakSaNaM mukhaM lakSayitvA tArakAnvitayA tayA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH nATyaM nRtyaM tathA nRttaM tredhA taditi kIrtitam / nATyavedaM dadau pUrva bharatAya caturmukhaH / / 3 / / tatazca bharataH sArdhaM gandharvApsarasAM gaNaiH / nATyaM nRtyaM tathA nRttamagre zaMbho: prayuktavAn // 4 // prayogamuddhataM smRtvA svaprayuktaM tato haraH / taNDunA svagaNAgraNyA bharatAya vyadIdRzat / / 5 / lAsyamasyAgrataH prItyA pArvatyA samadIdRzat / buddhAtha tANDavaM taNDormayebhyo munayo'vadan || 6 || pArvatI tvanuzAsti sma lAsyaM vANAtmajAmuSAm / tayA dvAravatI gopyastAbhiH saurASTrayoSitaH // 7 // tAbhistu zikSitA nAryo nAnAjanapadAzritAH / evaM paraMparAprAptametalloke pratiSThitam // 8 // pratyaGgopalakSaNam / tatazca pratyaGgakriyArUpamAharyamabhinayanaM yasya zubham / tathA sAttvikamabhinayanaM kampAdikaM yasya zubham ; taM nartanaM numa iti saMbandha: / evamucitaM maGgalamAcarya viSayaM pratijAnIte - zivaprasAdeti / IzvaraprasAdena prAptA niHsImA niravadhikA jJAnasaMpat yena ; tApakartanaM saMtApanAzakaM nirvApakamityarthaH // 1, 2 // (ka0) viSayatvenoddiSTaM nartanaM vibhajati - nATayamityAdinA / taditi / nartanam / nATyAdibhedabhinnasya nartanasyeha gatiM darzayatinATyavedamityArabhya, etalloke pratiSThitamityantena / nATyavedamiti / vedyate'nena dharmArthAviti vyutpatyA RgAdimukhyavedamUlatvena ca caturmukheNa dattasya vedatve siddhe tadarthabhUtanATyapratipAdakabharatamunipraNItasya caturvidhapuruSArthaphalasya zAstrasya vedamUlatvena vaidikatvaM veditavyam / ayamevopavedeSu parigaNitazca ; 'sAmavedasyopavedo gAndharvavedaH " iti / nATayaMveda e (6 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH RgyajuHsAmavedebhyo vedAcAtharvaNaH kramAt / pAThyaM cAbhinayAn gItaM rasAn saMgRhya padmabhUH // 9 // nyarIracatrayamidaM dharmakAmArthamokSadam / gItaprAdhAnyavivakSayA gAndharvaveda ucyate / abhinayaprAdhAnyavivakSayA tu nATyaveda iti cocyate / tasya ca mukhyavedasArasaMgrahatvaM darzayitumAhaRgyajurityAdi / RgvedAtpAThyasya saMgrahaNam ; tasya mantrarUpatvena zabdapradhAnatvAditi mantavyam / pATyaM nAma vAcikAmineyaH / yajurvedAdabhinayAnAM saMgrahamapi ; tasya pATAkSarodghATanaM ca / sAmavedAt gItam ; tasya nAdAtmakatvAditi mantavyam / atharvaNAdrasAnAM zRGgArAdInAM saMgrahaNamapi ; tasya mAraNamohanAdyabhicArakarmapratipAdakatvena rasapradhAnatvAditi bhAvaH / idaM trayamiti / nATyanRtyanRtAnItyarthaH / dharmakAmArthamokSadamiti / yo yaM yaM puruSArthamuddizya prayuGkte sa sa tasya sidhyatItyarthaH // 3-9- / / (su0) nartanaM lakSayati-nATyamiti / nartanaM triprakAram ; nATayaM nRtyaM nRttamiti / eteSAM mUlotpattimAha-nATyaveda miti / caturmukho brahmA, bharatamunaye nATyavedaM vedatulyaM nATyazAstraM dadau / tamadhyApayadityarthaH / tadadhItya bharata: zaMbhorapre nATyatritayaM prAyunak ; tatastatprayogadarzanenoddhataM svaprayuktaM prayogaM smRtvA taNDunAmnA svagaNamukhyena haro bharatAya darzayAmAsa / bharatasya agrataH prItyA pArvatyAH lAsyam samadIdRzat / budhdeti / taNDoH sakAzAttANDavaM buddhA, bharatAdayo munayo manuSyebhyo'pyavAdiSuH / pArvatI tu bANAtmajAmuSAm , lAsyam anuzAsti sma azizikSita / zAstiIikarmakaH / tayA; uSayA dvAravatIgopyaH, tAbhiH ; gopImi: saurASTrayoSitaH / tAbhiH ; saurASTranArIbhistu nAnAjanapadAzritA: striyaH zikSitAH / itthaM paraMparAprAptametannATayaM loke pratiSThAmagamat / Rgiti / kramAdRgAdivedacatuSTayAt vAdyamabhinayaM gItaM zRGgArAdIn rasAMzca gRhItvA idaM trayaM gItanRttavAdyapratipAdakaM zAstraM padmabhUH brahmA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH kIrtiprAgalbhyasaubhAgyavaidagdhyAnAM pravardhanam // 10 // audAryasthairyadhairyANAM vilAsasya ca kAraNam / duHkhArtizokanirvedakhedavicchedakAraNam // 11 // api brahmaparAnandAdidamabhyadhikaM dhruvam / jahAra nAradAdInAM cittAni kathamanyathA // 12 // na kiMcid dRzyate loke dRzyaM zrAvyamataH param / sarvadA kRtakRtye nApya kliSTeSTapradAyake // 13 // vyarIracat / tenaiva rasapratipAdana siddherityarthaH / kimarthamityapekSAyAM prayojanaM hetugarbhaircatubhiH vizeSaNairAha - dharmakAmArthetyAdinA // -3-9- // 1 (ka) nAntarIyakatayA kIrtyAdayo'pi riSTArthAH sidhyantItyAhakIrtiprAgalbhyetyAdinA / prAgalbhyaM prauDhatA ; zAstraviSaye / vaidagdhyaM caturatA ; lokaviSaye / sthairye nAma pravRttAdhyavasAyAdacAlanam / dhairye tu zokaharSayorbuddherekarUpatvam / nATyAdiprayogadarzanena duHkhAdyaniSTa nivRttirapi bhavatItyAha - duHkhArtItyAdi / duHkhaM bAhyendriyaparitApaH ; ArtirvAcikaH paritApa: ; zoko manasaH saMtApa : ; nirveda: zUnyacittatvam ; kheda: kAyikaH saMtApa iti dukhAdInAM bhedA draSTavyAH / pUrvaM nATyAdermokSasAdhanatvamuktam, idAnIM tasyaiva mokSarUpatAmarthApatyA sAdhayati -- api brahmetyAdi / brahmavidAmapi teSAM nAradAdInAma trAsaktyatizayAditi bhAvaH / idaM na kevalaM nAradAdInAM mano jahAra ; api tu sakalalokasyApItyabhiprAyeNAha - na kiMcid dRzyata iti / nanu viSayAsaktamanaso lokasya manoharatvenAsya kathamutkarSa ityAzaGkayAsyotkarSatvaM darzayituM viSaya nivRttamanasApyetadanusaMdheya mityAha - sarvadeti / kRtakRtyena ; kRtamRNatrayApAkaraNAdikRtyaM yena sa tathoktastena ; tasyAnantaramapi saMsArapravartaka dharmasaMcikIrSayA kartavyabuddherabhAvaH / kRtakRtyazabdena sAdhana Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH draSTavye nATyanRtye te parvakAle vizeSataH / nRttaM tvatra narendrANAmabhiSeke mahotsave // 14 // yAtrAyAM devayAtrAyAM vivAhe priyasaGgame / nagarANAmagArANAM praveze putrajanmani // 15 // brahmaNoktaM prayoktavyaM maGgalyaM sarvakarmasu / catuSTayasaMpanno mumukSurucyate / aliSTeSTapradAyake iti hetugarmitaM vizeSaNam / akliSTamiSTaM mokSaH, tasya pradAyake yato nATyanRtye ataste mumukSuNApi sarvadA draSTavye iti yojanA / ayamabhiprAyaH--nATyanRtyayoranukaraNAtmakatvenAlIkatvAttannidarzanena lokavyavahArasyApyalIkatve bhAvyamAne saccidAnandasvabhAvAtmakaviSayaM jJAnaM dRDhaM bhavati / viSayasukhAbhilASiNastu kimutetyapizabdArthaH / sarvadA darzanAsaMbhave'pi parvakAle vizeSato draSTavye ityAhaparvakAla iti / parvakAla utsavakAlaH // -10-13- // (su0) nATyasyAvazyaMbhAvitayA kIrtyAdayo'pi sidhyantItyAha-kIrtItyAdinA | kIrtiH; yazaH, pragalbhaH ; pratibhA, tasya bhAvaH ; saubhAgyam ; subhagatvam ; vaidadhyama ; caturatvameteSAM pravardhanam / audAryam ; udArasvabhAvaH; sthairyam ; kAryasyAdhyavasAyaH ; dhairyam ; harSazokayoH samAnarUpatvam ; eSAM vilAsasya ca kAraNaM bhavati / duHkhAtizokanirvedakhedAnAM vicchedakAraNaM bhavati / api ca brahmAnandAdapyadhikamidaM nATayaM zreSThamityarthaH / ata eva nAradAdInAM cittAni jahAra / na kiMciditi / ita: nATyAditritayAdanyad darzanIyaM zrotavyaM ca loke na dRzyate / sarvadeti | kRtakRtyena mumukSuNApi, akliSTeSTapradAyake; duHkhAsaMpRktaM yatsukhaM tatpradAyake nATyanRtye draSTavye ityarthaH / parvakAle ; mahotsavakAle, te vizeSato draSTavya iti // -10-13- / / (ka0) nAThyanRttyayoH prayogasamayamuktvA nRttasya prayogasamayamAha-- nRttaM tviti // -14, 15- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH nATyAditritayasyAtaH prapaJcamabhidadhmahe // 16 // nATyazabdo rase mukhyo rasAbhivyaktikAraNam / caturdhAbhinayopetaM lakSaNAvRttito budhaiH // 17 // nartanaM nATyamityuktaM sa tvatrAbhinayo bhavet / kAvyabaddhaM vibhAvAdi vyaJjayanyo naTe sthitaH // 18 // nRttasya prayogasamayamAha-nRttaM (su0) nATyanRtyayoH kAlavizeSamuktvA tviti / spaSTo'rthaH // -14, 15 // (ka0) nATyAdInAM svarUpaM vaktumAha-nATayAdIti / tatra nATyazabdasya lakSakatAM vaktuM tasya mukhyArthatAM darzayati-nATayazabdo rase mukhya iti / mukhyaH; vAcaka ityarthaH / tasya lakSyArtha darzayatirasAbhivyaktItyAdi / mukhyArthasya rasasya nartanabhedatvAsaMbhavAnmukhyArthabAdhe sati, tasya rasasya vyaJjakatvena saMbandhinazcaturvidhAbhinayopetasya nartanavizeSasya lakSyArthatvAt tatra ca vartamAno'yaM nATyazabdo lAkSaNika ityarthaH / nATyavizeSaNatvena prasaktasya caturvidhasyAbhinayasya sAmAnya lakSaNamAha-sa vityAdi / sa iti vakSyamANaH parAmRzyate / kAvyabaddhamiti / atra kAvyazabyena nATakAdIni rUpakANyucyante / teSAmeva naTAbhineyArthatvAt / tatra nATakAdau kavinA nibaddhaM vibhAvAdi; Adizabdena anubhAvasAttvikasaMcAristhAyibhAvA gRhyante / vibhAvAdi vyaJjayan ; prakAzayan , sAmAjikAnAm ; prekSakANAm ; nirvighnAM rasasaMvidam ; nirvighnAM nirantarAyAM, tatra vyavadhAnamevAntarAyaH, avyavahitAmityarthaH / rasasaMvidamAnandAnubhUti janayan , naTasthitaH; naTe sthito yo'rtho vidyate sa tvabhinayo bhavet / tuzabdo'vadhAraNe, sa eveti / na tu ceSTAmAtramityarthaH / atrAbhinayavyaGgya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH sAmAjikAnAM janayanirvighnAM rasasaMvidam / lakSaNAni vibhAvAdervakSye rasanirUpaNe // 19 // AGgiko vAcikastadvadAhAryaH sAttviko'paraH / caturdhAbhinayastatrAGgiko'Ggairdarzito mataH // 20 // vAcA viracitaH kAvyanATakAdistu vAcakaH / tvena prasaktAnAM vibhAvAdInAM lakSaNAnyadhyAyAnte rasanirUpaNAvasare vakSyanta ityAha-lakSaNAnItyAdi // -16-19 // (su0) nATyAdInAM svarUpaM vaktuM pratijAnIte-nATyAdIti / yataH nATyAditritayaM prazastamata: kAraNAt nATyanRttyanRttAnAM prapaJcaM lakSaNAdivistaraM kathyate / lakSaNayA rasasya abhivyaJjakatvena AGgikAdicaturvidhAbhinayopetaM nartanamityucyate / abhinayalakSaNamAha-sa tviti / kAvyanATakAdirityAdizabdena rUpakANi vivakSitAni / teSAmabhineyArthatvAt / tatra kavinA nibaddhaM vibhAvAnubhAvavyabhicArAdikaM sthAyIbhAvasya kAraNam , kArya sahakAryAdikaM vakSyamANaM vyaJjayan sAmAjikAnAM prekSakANAM nirvighnAm avyavahitAM yo rasasaMvidaM janayati so'bhinayaH / lakSaNAnIti / vibhAvAderlakSaNAni agre rasanirUpaNAvasare vakSyanta ityarthaH // 16-19 // (ka0) sAmAnyena lakSitasyAbhinayasya vizeSAnAha-AGgika ityAdi / buddhividitapadapadArthaiH anukartRbhiH aGgaH karacaraNAdibhiH karaNaiH darzita AGgikaH / kAvyanATakAdistviti / tuzabdo'vadhAraNe / kAvyanATakAdirevetyarthaH / na tu lokavyavahArArtha zabdamAtramityarthaH / hArakeyUretyAdi / anukAryagatAbharaNasajAtIyatvenAnuka; dhRtaM hArAdivibhUSaNamAhAryAbhinayaH / Adizabdena dhanurAdyAyudhaM puraskRtaM dhvajayAnAdi ca vibhUSaNatvena grAhyam / tasyApi zobhAhetutvena vibhUSaNatvAt / AhAryasyApi anukArya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH AhAryoM hArakeyUrakirITAdivibhUSaNam // 21 // sAttvikaH sAttvikairbhAvairbhAvukena vibhAvitaH / itikartavyatA tasya dvividhA parikIrtitA // 22 // lokadharmI nATyadharmItyete ca dvividhe punaH / cittavRttyarpikA kAcidvAhyavastvanukAriNI // 23 // iti bhedadvayaM prAhurlokadhAH purAtanAH / jJApakatvenAbhinayatvaM draSTavyam / sAttvikai vairiti / stambhAdibhiraSTa. bhirvakSyamANairbhAvaiH / mAvukena : bhAvanAvyApAravatA naTena prekSakeNa ca / vimAvita iti / stambhAdInAM sakalarasasAdhAraNatvena durvivecitatve'pi tattadrasaM prati niyatatvena sUkSmekSikayA saMbhAvitaH / / 20, 21- // (10) abhinayasya bhedAnAha-AGgika iti / tAn medAn lakSayati-caturdheti / tatra ajhaiH zira AdibhirvakSyamANaiH karaNairdarzita AGgikaH / vAcikastu kAvyanATakAdidvArA vAcA abhinetavyaH / hArakeyUrakirITAdinA bAhyanimittako racanAvizeSa AhAryaH / sAttvikaiH kampAdibhiH bhAvavizeSa: bhAvukena vibhAvitaH sAttvikaH // 20, 21 // (ka0) caturvidhasyApyabhinayasya prathamaM tAvad dvividhAmitikartavyatA. mAha- itikartavyatA tasyetyAdi / itikartavyatA; prakAraniyamaH / ete ca punardvividhe iti / ete; lokadharmInATyadhamyauM / cittavRttyarpiketi / cittavRttyarpiketi lokadhA eko bhedaH / bAhyavastvanukAriNIti dvitIyaH / ubhe apyanvarthe veditavye / cittavRttau arpitasyArthasya pradarzakatvena prvRttaa| yathA, "garve'pyahamiti tajjJairlalATadezosthitaH kAryaH" iti patAkahastaviniyoge muninoktam / tatra cittavRttyarpitasya garvasya pradarzanaprakAraH cittavRttyarpikA / bAkhavastvanukAriNIti / bahiHsthitaM padmAdi vastvanukarotIti / yathA padmakozahastakamalAdinirUpaNe // 22, 23. // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH Azritya kaizikI vRttimekA nATayopayoginIm // 24 // tadyogyAM laukikI zobhAM karotyAveSTitAdibhiH / aMzenaivopajIvantI lokamanyA pravartate // 25 // nATyadhA api prAjJA bhedadvandvamidaM jaguH / (mu0) tasya dvividhetikartavyatAmAha-itikartavyateti / itikartavyatA nAma prakAra niyamavizeSaH / sA dvividhA, lokadharmI, nATyadharmI ceti / ete api dviprakAre / tadeva dvaividhye lokadhA Aha-cittavRttyeti / lokadhA cittavRttyarpiketyeko bhedaH, dvitIyastu bAhyavastvanukAriNIti // -22, 23- // (ka0) nATyadhA api bhedadvayamAha-- AzrityetyAdi / tatraikA nATyopayoginI kaizakI vRttimAzritya tadyogyAM laukakI zobhAM karotItyanvayaH / kaizikImiti; 'vAgaGgAbhinayAnAM yA saukumAryeNa nirmitA / ullamadgItanRttAvyA zRGgArarasanirbharA / nizaGkaH kazikI brUta tAM saundaryekajIvitAm / ' iti kaizakIlakSaNaM vakSyati / ata eva nATyopayoginI ; nATye avasthAnukaraNa upayogo'syA astIti tathoktA / puruSasyApi loke vyavahArAnukaraNadazAyAM mArdavamapekSyata iti bhAvaH / yathA loke yaH kazcana puruSo yaM kaMcanAhitaM puruSaM laguDAdinA prahRnavAna, tatsAkSibhUgo'nyastamanukaroti, anenaivaM prahRtamiti / tatra'nukaraNasya AropitatvenArthakriyAbhAvAt mRdutvameva tasya dRzyate / ataH saukumAryAtmikA kaizikI nATyopayoginI bhavati, tAm Azritya, tadyogyAM nATayopayoginI lokikI zobhAM karoti / anyAM nATyadharmImAha-AveSTitAdibhirityAdi / AveSTito Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH AGgikAbhinayaireva bhAvAneva vyanakti yat || 26 // tannRcyaM mArgazabdena prasiddhaM nRtyavedinAm / 11 dveSTitavyAvartita parivartitAkhyaiH caturbhiH vakSyamANaiH karaNaiH upalakSitA / anyA aMzaikadezena lokamupajIvantyeva pravartata / lokAyattasvabhAvetyarthaH / evaM ; "hastamantaritaM kRtvA tripatAkaM prayoktRbhiH / janAntikaM prayoktavyamapavAritakaM tathA // 19 ityAdi muninA yaduktaM tatsarvamapi yathAyogaM nATya dharmIdvaye draSTavyam / evamAGgakAbhinaye dharmINAM catuSTayaM darzitam / vAcikAdAvapi yathAsaMbhava - mUhanIyam / vAcikAbhinaye'pi kevalavAkyoccAraNaM lokadharmI; rAgayuktavAkyAccAraNaM nATyadharmI / AhAryAbhinaye'pi hArake yUgadibhUSaNaM lokadharmI; phUkRtaM dhvajayAnAdibhUSaNaM nATyadharmI / sAtvikAbhinaye'pi naTena bhAvayitvA svarUpato darzitAH stambhAdayo lokadharmI; ta eva sAkSAtkRtA hastAbhinayena darzitA nATyadharmI / cittavRttyarpikAdayo'vAntarabhedA api vAcikAdiSu yathAsaMbhavaM matimadbhirunneyAH // 24, 25- // (su0 ) etayorlakSaNamAha-Azrityeti / tatraikA vakSyamANAM kaizika vRtti, tadyogyAM; nATayopayoginImAzritya, lokikIM zobhAM yA karoti saikA cittavRttyarpikA / anyA AveSTitAdibhiH vakSyamANaiH caturbhiH karaNaiH, bAhyavastvanukAriNIbhedena aMzaikadezena lokamupajIvantyeva pravartate / idameva lokadharmyA bhedadvayaM nATyadharmyAmatidizati - nATyadharmyA iti // 24, 25- // (ka0 ) atha nRtyaM lakSayati- AGgikAbhinayairevetyAdi / yava; nartanam, AGgikAbhinayaireva bhAvAneva vyanakti, tannRtyamiti saMbandha: / atra AGgikAbhinayairiti bahuvacanamAGgikAvAntarabhedavivakSAbhAvAdanupapadya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 saMgItaratnAkaraH gAtravikSepamAtraM tu sarvAminayavarjitam // 27 // AGgikoktamakAreNa nRttaM nRttavido viduH / mAnamAnikAdibhirityavagamayati / tena AnikAdiSu caturvapi prApteSu bahuvacanasya tritve paryavasAnAt traya evetyavadhAraNena tatraiko nivartanIyaH / nivAntarasyApratIteH / tatra vAcikAdiSu kasya nivRttirityAkAGkSAyAM yadi vAciko nivatyeta, tadA AGgikasyopajIvyatvAbhAvAdapravRttireva syAt / ato yatrAGgikastatra vAciko'bhyupeyaH / sAttvikAhAryayormadhye sAttvikasyaiva Ajhike antaraGgatvenopAdeyatve pArizeSyAhiraGga AhArya eva nivartanIyo bhavati / bhAvAnevetyavadhAraNena rasAstadAbhAsAzca nivartyante / etaduktaM bhavati-" AhAryAbhinayaM muktvA AGgikavAcikasAttvikairupetamato bhAvAnAmevAbhivyaJjakaM yannartanaM tannRtyam" iti / tathAcoktaM bhAvaprakAzakRtA; " vAgaGgasattvAbhinayA bhAvAH syurnATyakarmaNi / raso'bhineyo vAgaGgasattvAhAryasamuccayAt // " iti / nRtyavedinAM mArgazabdena prasiddhamiti / te nRtyaM mArgazabdena vyapadizantItyarthaH // -26, 26 // (su0) evaM nATayaM lakSayitvA nRtyanRtte lakSayati-AGgiketi / AGgikaireva abhinayaiH zira AdibhiH yad bhAvAn sthAyino vyabhicAriNo vA vyanakti, tat nRtyajJaiH mArga ityujyate // -26, 26 // (ka0) atha nRttaM lakSayati-gAtravikSepamAtraM tviti / sarvAbhi nayavarjitam ; AGgikAdicaturvidhAbhinayavarjitam / aanggikoktmkaarenneti| AlikAbhinaye aGgapratyaGgopAGgAnAM yaH prakAra uktaH, tena prakAreNa gAtravikSepamAtraM tu nRttavido nRttaM viduH / tuzabdo nRtasya nATyanRtAbhyAM vailakSaNyadyotanAya // -27, 27- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tANDavaM lAsyamityetad dvayaM devA nigadyate // 28 // vardhamAnAsAritAdhairgItaistattaddhRvAyutam / karaNairaGgahAraizca prAdhAnyena pravartitam // 29 // taNDUktamudatapAyaprayogaM tANDavaM matam / lAsyaM tu sukumArAGgaM makaradhvajavardhanam // 30 // (su0) nRttalakSaNamAha-gAtreti / abhinayaM vinA kevalagAtravikSepo nRttamityucyate // -27, 27- // (ka0) atha nRtyanRttayoravAntarabhedau darzayati-tANDavamityAdi / etad dvayam ; etayoH saMnihitayoH nRtanRtyayoH dvayam / tatra tANDavaM lakSayati-vardhamAnetyAdi / vardhamAnAdIni gItAni madrakAdiSUktAni draSTavyAni / tattaddhRvAyutamiti / sA sA dhravA tattaddhRvA prAvezikyAdikA, tayA yuktam / prAvezikyAdayo dhravAzca bhAratIye dhuvAdhyAye draSTavyAH / karaNaiH; talapuSpapuTAdibhiH vakSyamANaiH nRttakaraNaiH; aGgahAraiH; sthirahastAdibhizca / prAdhAnyeneti / kvacitkaraNAGgahArakramaM hitvApItyarthaH / uddhataprAyaprayogamiti tANDavasyAsAdhAraNaM lakSaNam / itarasya tu lakSaNAMzasya sAdhAraNyasaMbhavAt / taNDUktamiti saMjJApravRttinimittakathanam / lAsyasyAsAdhAraNaM lakSaNamAha-lAsyaM tvityAdi // -28-30 // (su0) nRttanRtyayoravAntarabhedo lakSayati-tANDavamiti / etad dvayaM nRttanRtyayordvayam , tANDavalAsyabhedena dvadhA nigadyate / tayorlakSaNatAhavardhamAnetyAdi / tAlAdhyAyoktaiH vardhamAnAdibhiH gItaiH, prAdezikyAdibhiH dhruvAdibhiH saMyuktaiH karaNaH, aGgahAraizca prAdhAnyena pravartitaM, taNDunA proktam, uddhatapracuraprayogeNa ca saMyukta tANDavamityucyate / lAsyaM tu sukumAraiH aGgeyuktaM makaradhvajavardhanamiti // -28-30 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 saMgItaratnAkara: viSamaM vikaTaM ladhvityetadbhedatrayaM viduH / nRttasya tatra viSamaM syAdrajjubhramaNAdikam // 31 // virUpaveSAvayavavyApAraM vikaTaM matam / upetaM karaNairalpairaJcitAdyairlaghu smRtam / / 32 / / nATakasthitavAkyArthapadArthAbhinayAtmakam / tadAdyabharatenoktaM rasabhAvasamanvitam // 33 // nATyaM tannATa keSvevopayuktaM tadvatAnataH / vihAya trInabhinayAnAGgiko'trAbhidhIyate // 34 // (ka0) prasaGgAnnRttasyaivAnyadbhedatrayaM darzayati- viSamamityAdi / alpairaJcitAdyairiti / kriyAvaicitryAbhAvAt aJcitAdIni nRtya karaNAni 1 alpAni bhavanti // 31, 32 // - (su0 ) matAntareNa nRttasya bhedatrayaM vibhajya lakSayati - viSamamiti / tatra RbhramaNAdikaM viSamamucyate / viruddharUpaveSAvayavakriyAdibhiryuktaM vikaTam, yathA peraNyAdivat / aJcitAdyaH alpai. karaNairyuktaM ladhvityucyate ; yathA utsavAdau grAmyayoSitAmiti // 31, 32 // (ka0) atra nRteSUpayogitvenAGgikAbhinayasya svarUpaM prapaJcayiSyannATa - kAdyupayogitvamAtreNa nRttAnupayoginAM vAcikAdInAmaprapaJcane hetuM darzayati - nATakasthitetyAdi / vAkyArthAbhinayo rasAbhinaya: ; padArthAbhinayo bhAvAbhinayaH / atra nATakazabdaH prakaraNAdyupalakSaNam / tena ' nATakeSveva ' ityatra nATakAdiviti draSTavyam / tadgatAn abhinayAniti / tadgatAn ; nATyagatAn vAcikasAtvikAhAryAn // 33, 34 // (su0) nATaketi / nATake sthito yo vAkyArthaH, padArthazca abhinayAtmakaM rasabhAvasamanvitaM nATyaM saMgItAdyupayuktamiti, tadupayuktAnAhAryAdyabhinayatrayaM muktvA AGgikaH kartavya iti // 33, 34 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tasya zAkhAGkuro nRttaM pradhAnaM tritayaM matam / tatra zAkheti vikhyAtA vicitrA karavartanA // 35 // aGkuro bhUtavAkyArthamupajIvya prvrtitH| vartanA sA bhavetsUcI bhAvivAkyopajIvanAt / / 36 // karaNairaGgahAraizca sAdhitaM nRttamucyate / nAtropayoginau sUcyaGkurAyuktau prasaGgataH // 37 // aGgAnyatra ziro hastau vakSaH pArthe kaTItaTam / pAdAviti SaDuktAni skandhAvapyapare jaguH // 38 // (ka0) AGgikAbhinayamya bhedAn darzayati- tasya zAkhAkura , pradhAnamiti / AGgikAbhinayoktatarAGgApekSayA zAkhAdeH prAdhAnyamityarthaH / prasaGgAtsUcI lakSayati- sA bhavetsUcIti / nRttaM lakSayati- karaNairiyadi / nanu lakSitasyApi nRtasya punarlakSaNaM kathamiti cet, ucyate / pUrva sarvAbhinayazUnyamAjhikAbhinayaprakAreNa pravartitaM gAtravikSepamAtraM nRta. mityuktam / idAnIM tvAGgikAbhinayasya AGgikatvena madhye prayojyaM karaNAGgahAranirvRttaM nRttamuktamiti bhedo draSTavyaH // 35-37 // (su0) AGgikasya bhedAn lakSayati---tasyeti / tasya ; AGgikAbhinayasya zAkhAGkuranRttAni pradhAnAni / teSAM lakSaNamAha-tatreti / vicitrakaravyApAra: zAkhA, bhUtavAkyArthamupajIvya pravartitA vartanAvyApAro'GkuraH / saiva vartanA bhaviSyadvAkyopajIvanAt sUcItyucyate / karaNaH aGgahAraizca yatsAdhitaM tantRttamucyate / yadyapi sUcyAkurayoratropayogau na staH / tathApi, prasaGgata: prayogeNokta iti draSTavyam // 35-37 // (ka0) asmin nRttAdhyAye saMgrAhmAn padArthAnanukrameNoddizatibhaGgAnyatretyAdinA / aGgAntareSviti / ziraso vyatirikteSu karaNayori Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH pratyaGgAni punIvA bAhU pRSThaM tathodaram / UrU jo SaDityAhurapare maNibandhakau // 39 // jAnunI bhUSaNAnIti trayamatrAdhikaM jaguH / dRSTibhrUpuTatArAzca kapolau nAsikAnilaH // 40 // adharo dazanA jihvA cibukaM vadanaM tathA / upAGgAni dvAdazeti zirasyaGgAntareSu tu / / 41 // pANigulpho tathAGgulyaH karayoH pAdayostale / mukharAgazca karayoH pracArAH karaNAni ca // 42 // karmANi pANikSetrANi karaNAni dvidhA tataH / zRddhAnyutplutipUrvANi cAGgahArAH sarecakAH // 43 // cAryaH zuddhAzca dezIsthAH sthAnakAnyatha vRttayaH / nyAyAH samavicArAzca maNDalAnyakhilAnyapi // 44 // lAsyAGgAni tato rekhA zramaH pAtrasya lakSaNam / guNadoSA maNDanaM ca tasyopAdhyAyalakSaNam // 45 // saMpradAyA guNA doSAstasya zuddhA ca paddhatiH / gauNDalyAzca vidhiH samyaglakSma peraNinastataH // 46 // tatpaddhatirathAcAryoM naTanartakalakSaNam / tyarthaH / pANiguruphakarAGgulipAdAGgulipAdatalAni paJcopAGgAni jJeyAni / 'tathA amulyaH karayoH pAdayostale' ityuddeze tu karayoraGgulya iti yojanIyam / tale iti tu saMnihitayoH pAdayoreva yojanIyam / 'karayostale' iti tu tayoH karaNapracArabhedakatvena vakSyamANatvAditi bhAvaH / sarecakA iti / recakAnAmaGgaharAGgatayaiva prayogaH, na pArthakyeneti dyotayitumaGgahAravizeSaNatve Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH vaitAlikazcAraNazca koDlATikasabhAsadaH // 47 // sabhApatiH sabhAyAzca nivezo rasalakSaNam / bhAvalakSaNamityasminnadhyAye mahe kamAt // 48 // atha zirobhedAHdhutaM vidhutamAdhUtamavadhUtaM ca kampitam / AkampitodvAhite ca parivAhitamazcitam // 49 // nihazcitaM parAvRttamukSiptAdhomukhe tathA / noddezo draSTavyaH / evaM, 'nyAyAH sapavicArAzca' ityatrApi pravicArANAM nyAyAGgatvaM draSTavyam // 38-48 // (su0) atra nRttAdhyAye abhidheyAn padArthAn saMgRhNAti-aGgAnIti / zarIrAdIni SaDaGgAni bhavanti / kecit skandhAvapi saptamaGga kathayanti | pratyaGgAni grIvAdIni SaT / apare tu maNibandhAdIni trINi pratyaGgAnyAdhikamAhuH / dRSTyAdIni zira AdhupAGgAni dvAdaza; aGgAntareSu tu pANigulphAdInyaSTau karacaraNayorupAGgAni, catvAri mukharAgAdIni; karayoH pracArAH, karakaraNAni ; hastakSotrANi ; nRttakaraNAni ; utplutikaraNAni ; sarecakA aGgahArAH; zuddhacAryaH; dezIcAryaH; sthAnakAni; kaizikyAdayo vRttayaH; sapravicArA nyAyAH; maNDalAni; cAlyAdIni lAsyAGgAni ; rekhAlakSaNam ; zramavidhiH ; pAtralakSaNam ; pAtraguNA:; pAtradoSAH; pAtramaNDanaM ca ; upAdhyAyalakSaNam ; saMpradAyanirUpaNam ; saMpradAyaguNAH, doSAzca ; saMpradAyasya zuddhapaddhatiH ; gauNDalIvidhiH ; peraNIlakSaNam ; peraNIpaddhatiH ; AcAryalakSaNam ; naTanartakavaitAlikacAraNakobATikasabhAsadAnAM lakSaNam ; sabhApatilakSaNam ; sabhAsaMnivezanirUpaNam ; navarasalakSaNam ; vyabhicArAdibhAvAnAM lakSaNam ; sAttvikAdibhAvAnAM nirUpaNam ; nATakAdinirmANe niyamanirUpaNamityetAni asmin nRttAdhyAye kathayAma iti // 38-48 // (ka0) tatrAGgeSu prathamoddiSTasya ziraso bhedAnuddizati-dhutaM vidhutamityAdi // 49-51 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 saMgItaratnAkaraH lalitaM ceti vijJeyaM caturdazavidhaM ziraH // 50 // tiryaGnatonnataM skAndhAnatamArAtrikaM samam / pArzvAbhimukhamityanyAn bhedAn paJcApare jaguH // 51 // paryAyeNa zanaistiryaggatamuktaM dhutaM ziraH / zUnyasthAnasthitasyaiva pArzvadezAvalokane // 52 // anAzvAse vismaye ca viSAdenIpsite tathA / pratiSedhe ca tasyoktaH prayogo bharatAdibhiH / / 53 // iti dhutam (1) (su0 ) tatra prathamoddiSTazirobhedAnAha - dhutamiti / dhutama, vidhutam, AdhUtam, avadhUtam, kampitam, Akampitam, udvAhitam, parivAhitam, aJcitam nihaJcitam parAvRttam, utkSiptam, adhomukham, lolitamiti caturdazavidhaM ziraH / apare tiryaGnatonnatam, skandhAnatam ArAtrikam, samam, pArzvAbhimukhamityanyAn paJca bhedAnAduH // 49-51 // , "C (ka0) yathoddezaM lakSaNAni saviniyogamAha - paryAyeNa zanairityAdi / saMjJAvAhanayorapItyatra saMjJeti gUDhArthasUcikA ceSTA saMjJocyate / evaM saMjJopadezayorityAdAvapi draSTavyam / vallabhAnukRtAviti / lIlAyAmityarthaH / priyAnukaraNaM lIlA" ityuktatvAt / hanudhAraNa iti / rukcintAdiviSayaM yaddhastena hanudhAraNaM tasmin aJcitaM ziraH kAryamityarthaH / sarvadikairiti / svarUpato bhinnAnAmapi zirobhedAnAM yatra yeSu keSu - cidartheSu viniyogasAmyaM dRzyate ; tatra vikalpavijJAnAdekenocitena prayogaH kartavyaH // 52-77 // iti bharatoktaM caturdazavidhaM ziraH / (su0) tatra dhutaM lakSayati--paryAyeNeti / krameNa vAmadakSiNayoH zanaiH tiryak namrIbhUtaM ziraH dhutamityucyate / tasya viniyogamAha - zUnyeti / vijanasthAne Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH drutagatyA tadeva syAdvidhutaM tatpacakSate / zItArte jvarite bhIte sadyaH pItAsave tathA // 54 // iti vidhutam (2) AdhUtaM tu sakRttiryagUrvAnItaM ziro matam / garveNa svAGgacIkSAyAM pArzvastho nirIkSaNe // 55 // zaktonvityabhimAne ca prayogastasya kIrtitaH / ityAdhUtam (3) yadadhaH sakRdAnItamavadhUtaM taducyate // 56 // sthityarthe dezanirdeze saMjJAvAhanayorapi / AlApe ca prayoktavyamidamAhurmanISiNaH // 57 // ityavadhUtam (4) sthitasya puruSasya, pArzvapradezayorubhayorIkSaNe, anAzvAse, vismaye, viSAde, anIpsite, anicchAyAM ; tathA pratiSedhe ca viniyogaH // 52, 53 // iti dhutam (1) (su0) vidhutaM lakSayati-druteti / tadeva dhutaM, drutagatyA ; zIghragatyA kriyamANaM vidhutamityucyate / asya viniyogamAha-zIteti / zItAte ; zaityena pIDite, jvarite, bhIte, tathA sadya:pItAsave ca viniyogaH // 14 // ___ iti vidhutam (2) (su0) AdhUtaM lakSayati-AdhUtamiti / sakRt ; ekavAraM, tiryak ; UrvIkRtaM zira AdhUtamityucyate / tasya viniyogamAha-gaNeti / gaNa svAGgavilokanAdiSu, pArzvasthasya UrdhvanirIkSaNe, ahaM zaktonvityabhimAne ca viniyogaH // 15 // ityAdhUtam (3) (su0) avadhUtaM lakSayati-yaditi / sakRt ; ekavAraM yad adhaH kRtaM zira Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH bahuzo drutamUrdhvAdhaH kampanAtkampitaM ziraH / jJAne'bhyupagame roSe vitarke tarjane tathA // 58 // tvaritapraznavAkye ca prayoktavyamidaM ziraH / iti kampitama (5) AkampitaM tadeva syAd dviHprayuktaM zanairyadi // 59 // etatpaurastyanirdezaprazne saMjJopadezayoH / AvAhane svacittasthakathane ca prayujyate // 6 // ityAkampitam (6) avadhUtamityucyate / tasya viniyogamAha-sthityartha iti / sthityarthe ; pratiSThArthe, dezanirdeze, saMjJAyAm , AvAhane, AlApe ca prayoktavyam // -56, 57 // ityavadhUtam (5) (su0) kampitaM lakSayati-bahuza iti / bahuvAraM drutaM, zIghram , Urdhvamadhazca kampanAt kampitaM ziro bhavati / tasya viniyogamAha--jJAna iti / jJAne; abhyupagame ; aGgIkAre, rope; kope, vitarke; saMzaye, tarjane; bhasane, tathA tvaritapraznavAkye ca viniyogaH // 58- // iti kampitam (5) (su0) AkampitaM lakSayati- Akampita miti / tadeva kampitaM ziraH zanaiH yadi dvi:prayuktaM, tadA Akampitam / etasya viniyogamAha-etaditi / paurastyanirdeze, prazne, saMjJAyAma , upadeze ca, tathA AvAhane, svacittasthAbhiprAyAvedane ca prayujyate // -59, 60 // ityAkampitam (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH sakRdUrdhva ziro nItamudvAhitamudIritam / zakto'hamiti kArye'sminnabhimAne prayujyate // 61 // . ityudvAhitam (7) parimaNDalitAkArabhrAmitaM parivAhitam / lajjAbharodbhave mAne vallabhAnukRtau tathA // 62 // vismaye ca smite harSAmarSayoranumodane / vicAre ca vicArajJAH kAryamAhuridaM ziraH // 63 // iti parivAhitam (0) ziraH syAdazcitaM kiMcitpArdhato natakaMdharam / rukcintAmohamUrchAsu tatkArya hanudhAraNe // 64 / / ___ ityazcitam (9) (su0) udvAhitaM lakSayati-sakRditi / ekavAramUrvIkRtaM zira udvAhitaM bhavati / asmin kArye zakto'hamityabhimAne tasya prayogaH // 61 // ___ityudvAhitam (7) (su0) parivAhitaM lakSayati-parimaNDaliteti / parito maNDalAkAreNa bhrAmitaM ziraH parivAhitam / tasya lajjAbharodbhave; mAne ; vallabhAnukRtau, vismaye ; smite; harSAmarSayoranumodane ; vicAre ca viniyogaH // 62, 63 // iti parivAhitam (8) ___ (su0) aJcitaM lakSayati-zira iti / kiMcit alpaM pArzvapradezena natamAna prAptaH kandharo yasya, tathAvidhaM zira aJcitaM bhavati / ruk ; rogaH, cintA ; vicAra:, moha ; vibhramaH, mUrchA ; vakSyamANalakSaNaH, hanudhAraNe, hanuH mukhAgraM tasya dhAraNe ca viniyogaH // 64 // __ ityazcitam (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH utkSiptavAhuzirasaM managrIvaM nihazcitam / vilAse lalite garve bibboke kilikizcite // 65 // mohAyite kuTTamite mAne stambhe ca tadbhavet / vilAso gamanAdiH syAnceSTAzliSTAGgayA kRtA // 66 // kAntAyAH sukumArAGgopAGgatvaM lalitaM viduH / vibbokastviSTalAbhena jAtAdrvAdanAdaraH // 67 // harSAdrodanahAsyAdi procyate kilikizcitam / mohAyitaM priyakathAdRSTayAdau tanmayAtmatA // 68 // kezAdigrahaje harSe duHkhavadvedanaM tu yat / tatsyAtkuTTamitaM mAno roSaH praNayasaMbhavaH // 69 // syAttu niSkriyatA stambho navoDhApriyasaGgame / iti nizcitam (10) parAGmukhIkRtaM zIrSa parAvRttamudAhRtam // 70 // (su0) nihaJcitaM lakSayati-utkSiptamiti | utkSiptama uccIkRtaM bAhuH zirA yasmin , mannA grIvA yasmin , tathAvidhaM ziro nihaJcitaM bhavati / tasya vilAsAdiSu viniyogaH / vilAsAdInAM lakSaNamAha-vilAsa ityAdinA | AzliSTaM sundaramaGgaM yasyAH, tathAvidhayA nAryA kRtA gamanAdiceSTA vilAsaH / kAntAyAH sukumArAGgopAGgatvaM lalitam / iSTalAbhajagarvAt anAdaro bibbokaH / harSeNa ruditahAsyAdikaM kilikiJcitam / priyasya guNazravaNe, tasya darzane, taccaraNavinyAsadhvanizravaNAdau vA tanmayatvaM moTTAyitam / harSa kezAdigrahaNe jAte sati du khavadvedanaM kuTTamitam / praNayajaroSo mAnaH / niSkriyatA stambha iti // 65-69 // iti nihaccitam (10) (su0) parAvRttaM lakSayati-parAGmukhIkRtamiti / parAGmukhIkRtaM ziraH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tatkArya kopalajjAdikRte vaktrApasAraNe / parAvRttAnukaraNe pRSThataH prekSaNe tathA // 71 // iti parAmRtam (11) UrdhvavaktraM ziro jJeyamutkSiptaM tatprayujyate / darzane tuGgavastUnAM candrAdivyomagAminAm / / 72 / / ityutkSitam ( 12 ) lajjAduHkhamaNAmeSu syAdanvarthamadhomukham / ityadhomukham (13) ziraH syAllolitaM sarvadikaiH zithilalocanaiH // 73 // nidrAgadagrahAvezamadamUrcchAsu tanmatam / iti lolitam (14) iti bharatoktaM caturdazavidhaM ziraH 23 parAvRttam | kopalajjAdikRte ; vaktrApasaraNe ; parAvRttAnukaraNe ; pRSTata: prekSaNe ca tasya viniyogaH // - 70, 71 // iti parAvRttam (11) (su0 ) utkSiptaM lakSayati - Urdhvati / UrdhvavaktraM zira utkSiptam / tasya vyomagAminAM candrAdInAm, tuGgavastUnAM darzane ca viniyogaH // 72 // ityukSiptam (12) (su0 ) adhomukhaM lakSayati - lajjeti / adhaH mukhaM yasya tat, adhomukhamanvarthanAmakam / tasya lajjAduHkhapraNAmeSu viniyogaH // 72 // ityadhomukham (13) (su0) lolitaM lakSayati -- zira iti / sarvadRkkaiH; sarvA dizo yeSu tAni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 saMgItaratnAkaraH tiryanatonnati prAptaM zirastiryanatonnatam // 74 // bibbokAdiSu kAntAnAM tatprayogaM pracakSate / iti tiryaGnato natam (1) skandhAnataM tadAkhyAtaM skandhe yannihitaM ziraH // 75 // tannidrAmadamUrcchAsu cintAyAM tatprayujyate / iti skandhAnatam (2) skandhe tu kiMcidAzliSya bhrAntamArAtrikaM smRtam // 76 // vismaye dRzyate tacca parAbhiprAyavedane / ityArAtrikam (3) sarvadikkANi, tathAvidhaiH sarvadikkaiH zithilaiH locanairyuktaM ziro lolitaM bhavati / tasya nidrAgadaprahAvezamadamUrcchAsu viniyoga: // - 73, 73- // iti lalitan (14) iti bharatoktaM caturdazavidhaM ziraH / (su0) matAntaroktaM paJcavidhaM ziro lakSayati- tiryagityAdinA / tiryak pArzvataH natonnatiM prAptaM ziro natonnatamityucyate / tasya kAntAnAM bibbokAdiSu viniyogaH // - 74, 74- // iti natonnatam (1) (su0) skandhAnataM lakSayati -- skandhAnata miti / skandhe yannihitaM ziraH skandhAnatamityucyate / tasya nidrAmadamUrcchAsu, cintAyAM ca viniyogaH // -75, 75 // iti skandhAnatam (2) (su0) ArAtrikaM lakSayati-skandhe iti / skandhe tu kiMcit AzliSya, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapramo nartanAdhyAyaH svAbhAvikaM samaM zIrSa svabhAvAminaye matam // 77 // iti samam (4) pArdhAbhimukhamanvartha pArzvasthasyAvalokane / iti pArdhAbhimukham (5) iti paJca shir:prkaaraaH| ityekonaviMzatividhaM ziraH / / istabhedAnAmuddeza:patAkastripatAko'rdhacandrAkhyaH kartarImukhaH // 78 // arAlamuSTizikharakapitthakhaTakAmukhAH / zukatuNDazca kAGgralaH padmakozo'lapallavaH // 79 // sUcImukhaH sarpazirAzcaturo mRgazIrSakaH / ziraH, ArAtrikaM bhavati / tasya vismaye parAbhiprAyavedane ca viniyogo dRzyate // -76, 76- // ityArAtrikam (3) (su0) samaM lakSayati-svAbhAvikamiti / svAbhAvikaM vikArahInaM zIrSa samamucyate / tasya viniyogaH svabhAvAbhinaye bhavati // -77 // iti samam (4) (su0) pArvAbhimukhaM lakSayati-pArveti / pArvAbhimukhamityanvartha ziraH / tasya pArzvasthasyAvalokane viniyogaH // 77- // iti pAbhimukham (5) iti matAntaroktaM paJcavidhaM ziraH / AhatyakonaviMzatividhaM ziraH / / (ka0) atha hastabhedAnuddizati-patAka ityAdinA / abhineyava Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 saMgItaratnAkara: haMsAsyo haMsapakSa bhramaro mukulastathA / / 80 / / UrNanAbhazca saMdazastAmracUDo'paraH karaH / asaMyutA matA hastAzcaturviMzatirityamI / / 81 / / abhineyavazAdeSAM saMyutatvamapISyate / aJjali kapotAkhyaH karkaTaH svastikastathA // 82 // ste : puSpapuTotsaGgaukhaTakAvardhamAnakaH / gajadantosaferrer niSadho makarastathA / / 83 / / vardhamAnazceti hastAH saMyutAH syutrayodaza / ete'bhinayahastA syuH saptatriMzanmunermatAH || 84 // caturazra tathodavRttau hastau talamukhAbhidhau / svastikau viprakIrNAkhyAvarAlakhaTakAmukhau || 85 / / tAdeSAM saMyutatvamapISya iti / abhineya: ; abhinayayogyo'rthaH I tadvazAt eteSAM patAkAdInAM caturviMzatyasaMyutahastAnAM saMyutatvamapISyata iti / yathA vakSyati patAkahasta viniyoge ; ' ucitau vicyutau kAryAvetAvanyonyasaMmukhau' iti / tathA bharatenApyuktaM caturahastaviniyoge ; " nayanaupamyaM padmadalarUpaNaM hariNakaraNanirdezam / saMyutakaraNenaiva tu catureNaitAni kurvIta // 99 iti / evaM hastAntareSvapi draSTavyam / nanu trayodazasaMyutahastAnAM triMzannRttahastAnAM ca hastadryaniSpAdyatve samAne'pyuddeze'JjalyAdInAmekavacanena nirdezaH / caturazrAdInAM dvivacanena nirdezaH kathamiti cet; ucyate-aJjalyAdInAmabhinayahastatvenArthagamakatvaniyamAt saMyutatvavyatirekeNArthagamakatvAbhAvAt saMyutAkAreNaikahastatvam / tenaikavacanirdeza evopapannasteSAm / caturazrAdInAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 saptamo nartanAdhyAyaH Aviddhavaktrau sUcyAsyau recitAvardharecitau / nitambau pallavau kezavandhAvuttAnavazcitau / / 86 // latAkhyau karihastazca pakSavazcitakAbhidhau / pakSapadyotako daNDapakSau garuDapakSako / / 87 // UrdhvamaNDalinau hastau pArzvamaNDalinAvapi / uromaNDalinau syAtAmura pArdhimaNDalau // 88 / / muSTikasvastikAvanyau nalinIpadmakozakau / alapadmAvulvaNau ca lalitau valitAviti / / 89 // nRttahastA matAstriMzannRttamAtropayoginaH / etAnabhinaye'pyAhuH zAstrataH saMpradAyataH / / 90 / / tu nRttahastatvena zobhAmAtropayogitvAt tasya caikenApi sAdhyatvAt prayoge pRthaksvAtantryaM darzayituM teSAM dvivacavanirdeza evopapannaH / yadyapyevaM pRthak svAtantryam , tathApi caturazrAvityAdikayorekarUpayoH 'arAlakhaTakAmukhau' ityAdikayoH bhinnarUpayorvA ekaikahastatvena parigaNanaM tu tayoranyonyApekSayA militayoreva zobhAtizayahetutvavivakSayeti draSTavyam / nanu ca nRttaprastAve abhinayahastAnAmuddezalakSaNaparIkSAbhiH ko'rthaH ? iti cet , ucyate-'AGgikoktaprakAreNa nRttaM nRtavido viduH' iti khalUktam / tasyAyamarthaH--AGgikAbhinaye zirohastAdibhedAnAmAvagamakatve yo yaH prakAra uktaH, sa evArthAvagamakatvaM vihAya, nartakecchayA yathAzobhaM tAlalayAnugatatvena prayuktazcet nRttaM bhavatIti / ato'trAGgikAbhinayaprakAro'vazyamAdau vaktavya ityacodyametat / kiMca abhinayaprastAve nRttamapyupakaroti / AveSTitAdibhiH abhinayasyA vicchinnAkAratAmapohya vAkyArthavizrAntipratItijananAt / yathAha-abhinavaguptAcAryoM bhAratIyavivRttau, "ete ca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 saMgItaratnAkaraH trayodaza saMyutAvyatirekeNa na svArthasya gamakAH" ; ityuktvA, " eteSAM tvabhinayahastAnAM chidracchAdanenaikavartanAnupravezAdalAtacakrapratimAM darzayituM, masRNoddhatavartanAtmakatayA caikavAkyArthavIzrAntatAM prathayituM, nRttasya ca vastubhUtatvenoktasya svarUpamabhidhAtuM, 'nRtyantau ceTayau' iti nRttAdiviSaye ca sUcyaGkurAdAvupayogamapi darzayituM nRtazabdena vizeSyaM nirdizati-nRtahastAnityAdinA / " nRtahastAnadhikRtya tenaiva, " saMyutAsaMyutarUpopajIvina eta ityekAkino'pi prayujyante" iti (nATaya0 a09-10) ata aJjalyAdInAM saMyutarUpataiva / caturazrAdInAM tUbhayarUpateti sarvamavadAtam / atha kathaM caturazrAdInAmuddezamadhye, 'karihastazva' ityekavacana nirdeza ityatra granthakAraH svayamevopapattiM vakSyatItyalam / nRttamAtropayogina iti keSAMcinmatam / anye tu etAn nRttahastAn zAstrataH saMpradAyata abhinaye'pyAhuH // -78-90 // (su0) hastabhedAnuddizati-patAka iti / patAkAdayastAmracUDAntA asaMyutahastAzcaturviMzatiH; yathA--patAkaH, tripatAkaH, ardhacandraH, kartarImukha:, arAlaH, muSTiH, zikhara:, kapitthaH, khaTakAmukha:, zukatuNDaH, kAzUla:, padmakoza:, alapallavaH, sUcImukhaH, sarpazirA:, caturaH, mRgazIrSaka:, haMsAsyaH, haMsapakSaH, bhramaraH, mukula:, UrNanAbhaH, saMdazaH, tAmracUDa iti / eteSAmabhinayavazAtsaMyutatvamapyaGgIkriyate / aJjalyAdayo vardhamAnAntA saMyutahastAstrayodaza ; yathA-aJjaliH, kapotaH, karkaTaH, svastikaH, DolaH, puSpapuTaH, utsaGgaH, khaTakAvardhamAnakaH, gajadantaH, avahitthaH, niSadhaH, makaraH, vardhamAna iti / ete sarve militvA saptatriMzadabhinayahastA munerabhimatA: / caturazrAdayo lalitAntAstriMzannRttahastAH nRttamAtropayogina eva / yathA-caturazrau, udvRttau, talamukhau, svastiko, viprakIrNo, arAlakhaTakAmukhau, Aviddhavaktrau, sUcyAsyau, recitau, ardhacitau, nitambau, pallavau, kezabandhau, uttAnavaJcitau, latAkarau, karihastaH, pakSavaJcitau, pakSapradyotako, daNDapakSako, garuDapakSako, UrdhvamaNDalinau, pArzvamaNDalinau, uromaNDalinau, ura:pArdhimaNDalinau, muSTikasvastikau, nalinI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH latAkhyau hi munirvakti nRttAbhinayagocarau / sUcyante'nye sAhacaryAttenAbhinayagocarAH // 91 // panakozau, alapadmakau, ulbaNau, lalitau, valitAviti / kecit etAn nRttahastAn abhinaye'pyAhuH / kutaH ? zAstrAt saMpradAyAceti // -78-90- // (ka0) tatra zAstraM tAvadarzayati-latAkhyau hi munirvakti nRttAbhinayagaucarAviti / yathAha muniH " tiryakprasAritau caiva pArzvasaMsthau tathaiva ca / / ___ latAkhyau ca karau jJeyau nRtAbhinayanaM prati // " iti / saMpradAyaM darzayati-sUcyante sAhacaryAttenAbhinayagocarA iti / asyArthaH-nRttahasteSu latAbhinayahastayorabhinaya viSayatve munivacanena zAstreNa siddhe tena latAhastena sAhacaryAdanye nRtahastA abhinayagocarAH sUcyanta iti / ayameva saMpradAyo jJeyaH / zAstrAnuktasyApi zAstreNAbhyanujJAtasya zAstrAvirodhino'rthavizeSasya AcAryaziSyaparaMparayA yadupadezapradAnaM sa saMpradAya ityetallakSaNalakSitatvAt / tathAcoktam "yo yatsamyagvijAnIte sa yadvadati tattvataH / sa saMpradAyaH kathito viSNunA lokajiSNunA // " iti, " yatra kutracidAkhyAtA saMsthitizcAnupUrvataH / sa saMpradAyaH kathito yathA svarNavibhUSaNe // " iti ca // 91 // (su0) nanu bharatAzAstre nRttahastAnAmabhinaye viniyogo na dRzyate / tatkathamuktaM zAstrata iti ? tatrAha-latAkhyAviti / muniH ; bharataH, latAkhyau hastau, nRtte abhinaye ca kathayati / ataH kAraNAt anye'pi latAkhyahastasAhacaryAt caturazrAdayo'pyabhinayaviSayAH sUcyante jJApyanta iti // 91 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 saMgItaratnAkaraH . yuktitaH saMpradAyAca lokato'tra vishessdhiiH| yathA hi karihastena hastI loke'bhinIyate // 92 // bhaTTAbhinavaguptAyairidamabhyupagamyate / sarve ca militAH santaH saptaSaSTirime karAH // 93 // catuHSaSTitvameteSAM na yuktyaagmgocraaH| catuHSaSTitvamevaM vA teSAM sUribhirUhyatAm // 94 // (ka0) evaM zAstrasaMpradAyAbhyAM nRttahastAnAmabhinaya viSayatvamapi vidyata iti sAmAnyenAbhinaya viSayatve jJAte kutra kasya kathamabhinaya iti vizeSajijJAsAyAmAha-- yuktitaH saMpradAyAca lokato'tra vizeSadhIriti / atra nRtahastAnAmabhinayaviSayatve, vizeSadhIH; vizeSajJAnam , kacit yuktitaH; prayokturupapapattivizeSAt , kvacit saMpradAyAt ; AcAryopadezaparaMparAyAH, kvacit lokataH; lokacaritAt , ekaikasmAt dvAbhyAM tribhyo vA draSTavyam / tatra lokato jJeyamudAhRtya darzayati --- yathA hi karihastena hastI loke'bhinIyata iti / tadetadAcAryairapyaGgIkRtamityAha-maTTAbhinavaguptAdyairidamabhyupagamyata iti / hastasaMkhyAM militvA darzayatisarve ceti / saMyutAsaMyutanRttahastA atra sarvazabdenocyante / loke tAvatteSAM catuHSaSTitvaprasiddhiraprAmANikItyAha-na yuktyAgamagocara iti / lokaprasiddhayanyathAnupapattyA catuHSaSTitve yuktiM granthakAraH svabuddhayA kalpayaticatuHSaSTitvamevaM vetyAdinA // 92-94 // (su0) kutretyAkAkSAyAmAha-yuktita iti / prayokturupapattivizeSAt , AcAryopadezapAraMparyAt , lokAcArAca draSTavyam | lokAcArameva darzayatiyathA hIti / karihastena gajAbhinayo loke dRzyate / bhaTTAbhinavaguptAdayaH ; bharatazAstraTIkAkArAH, idam ; karihastAbhinayam / abhyupAgagat aGgayakArSuH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 saptamo nartanAdhyAyaH kartavyau svastiko hastau viprakIrNavizeSaNau / karau hi svastikIbhUya vicyutau viprakIrNakau / / 95 // svatantrayorato nAsti prayogo vibhakIrNayoH / uromaNDalinAvevaM pArzvamaNDalinoriha / / 96 / / vizeSaNe colbaNayoH kartavyAvalapallavau / vizeSaNavizeSye ca na syAtAM bhinnagAminI // 97 // nIlamutpalamityatra na hISTaM paGkajadvayam / prasiddharupapattyartha yuktireSA mayoditA // 98 // AcAryANAM tu sarveSAM pRthaguddezalakSaNe / vadatAM svastikAyeSu na vizeSaNatA matA // 10 // ete sarve'pi militA: saMyutAH, aMsayutAH, nRttahastAzca sptssssttiH| nanu loke catuHSaSTihastakA iti prasiddhiH, tatkathamucyate saptaSaSTiriti ? atrAha-catu:paSTitvamiti / zAstreNa yuktyA vA na catuHSaSTitvaM ghaTate, bharatAdizAstrezvadRSTatvAt / abhinayArthameteSAmavazyaMbhAvAcca / athavA anena prakAreNa sUribhiH jJAtRbhiH eteSAM hastakAnAM catuHSaSTitvamUhanIyam / / -92-94- // (ka0) svastikAdInAM viprakIrNAdivizeSaNatAyuktilokaprasiddhayava. gatacatuHSaSTitvanirvAhAyAsmabhirevoktA, na tvAcAryasaMmetetyAha-AcAryANAM tviti // 95-99 // (su0) tameva prakAramAha- kartavyAviti / svastiko hastau viprakIvizeSaNau krtvyo| hi yasmAt kAraNAt pUrva svastiko bhUtvA pazcAt vicyutau pRthagbhUtau viprakIrNAvityucyate / ata eva svastikAbhyAM pRthagbhUtayoviprakIrNayorna prayogaH / evameva uromaNDalinau pArzvamaNDalinau vizeSaNam / iha alapallavau ca ulbaNayorvizeSaNam / nanu vizeSaNatve'pi bhedo bhaviSyati / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 saMgItaratnAkaraH nikuzcakamayukteSu karaM dvizikharaM punaH / yukteSu nRttahasteSu tvadhiko varadAbhayau // 10 // bruvantaH kecidAcAryA hastasaptatimUcire / teSAmIpadvikAre'pi viniyogeSvananyatA // 101 // athAsaMyutA hastAHtarjanImUlasaMlagnAkuJjitAGguSThako bhavet / patAkaH saMhatAkAraH prasAritatalAguliH // 102 // vastusparze capeTe ca patAkAlAlanAdiSu / jvAlAsUrdhvagatAsvasyAGgulyaH praviralAzcalAH // 103 // dhArAsvadhogatAH pakSipakSe tvasya kaTisthite / tatrAha-vizeSaNeti / vizeSaNaM vizeSyaM ca yasmAt bhinnapadArthAviti na dRSTam / atra dRSTAntamAha-nIlamiti / prasiddheti / lokaprasiddhayapapAdanAya mayA eSA yuktiruktA / AcAyAMNAm ; bharatAdInAm / pRthakpRthaguddezalakSaNaM ca vadatA svastikAdiSu vizeSaNaM nAbhimatam // -95-99- // (ka0) kaizcidAcAryairadhikahastatrayAGgIkAreNa hastasaptatiruktetyAhanikuJcakamityAdi / teSAM trayANAM svenAparigaNane hetumAha-teSAmISadvikAre'pi viniyogeSvananyateti // 100, 101 // (su0) matAntareNa hastatrayamuddizati-nikuzcakamiti / asaMyutahastakeSu nikuJcakamekaH, yukteSu punaH, saMyutahasteSu zikharaH, nRttahasteSu varadAbhayAviti kecidAcAryAH hastA: saptatirityAhuH / teSAM mate anyebhya ISadvikRtatve'pi viniyoge anyatvaM nAsti / tulyatavetyarthaH // -100, 101- // (ka0) atha patAkAdInAM yathoddezakramaM saviniyogAni lakSaNAnyAha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH Urdhva gacchannucchriteSu puSkaramahatau tvadhaH // 104 // UrdhvaM gacchankaTikSetrAdutkSepAbhinaye krH| Abhimukhye mukhakSetramAgacchannijapArvataH // 105 // svapArve kampamAnastu pratiSedhe bhavatyasau / zIghraM gharSanadhiSThAya patAkaH kSAlane param // 106 // patAkaM tu zanairgharSan mardane mArjane tathA / utpATane dhAraNe ca zilAdisthUlavastunaH // 10 // ucitau vicyutau kAryAvetAvanyonyasaMmukhau / adhogatocchritacalAguliyUrmivegayoH // 108 // iti patAkaH (1) tarjanImUletyAdi / atra patAkAdInAM hastAnAM patAkAdyAkAravatvena patAkAdizabdAbhidheyatvam / patAkAdizabdAnAM ca svavRttinimittapatAkAdyarthaprakAzakatvAt / atra tattadabhidheyAnAM hastAnAM tattadarthapradarzakatvaM ca kvacidanuktamapyanusaMdheyam / tatra patAkahastaviniyoge capeTetyucyate / capeTo nAma prasAritanirantarAGgulitalena hastena vaTuceTAdInAmasthAne prahAraH // 102-108 // iti patAkaH (1) (su0) patAkaM sakSayati-tarjanIti / tarjanyA mUle saMlagna AkuJcito. 'GguSTho yasya tathAvidhaH, saMhatAkAra: militAkAraH, prasAritatalAguliH; AsAritatalAgulizca patAka iti / tasya viniyogamAha-vastviti / eSa patAka: vastusparze ; capeTe ca ; capeTo nAma hastaghAta:, patAkAlAlanAdiSu ; patAko dhvajaH, tasya lAlane prayogaH / yadA agulya UrdhvaM gatAH praviralA: calAzca bhavanti, tadA jvAlAsu prayogaH / yadA amulya adhogatAH tadA varSadhArAsu prayogaH / pakSipakSAbhinaye tu kaTisthito bhavati / Urdhva gacchan Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH sa eva tripatAkaH syAdvakritAnAmikAGguliH / dadhyAdimaGgaladravyasparzAdau sa vidhIyate // 109 // parAGmukhaH syAdAhAne lagnadvayagulikuJcanAt / bahiH kSiptAGgulidvandvo'dhastalo'nAdarojjhite // 110 // namaskAre tvasau kAryaH zirasthaH pArvatastalaH / uttAnitAGgulidvandvo vadanonnamane mataH // 111 // saMdehe dadhadagulyau krameNaiva natonnate / adhomukhaH ziraHprAnte bhramannuSNISadhAraNe // 112 // patAka: ucchriteSu ucceSu prayujyate / adhogacchan puSkaraprahatau prayujyate / kaTikSetrAdUrdhva gacchan utkSepAbhinaye prayujyate / nijapArzvata: ; svapArzvata: mukhakSetramAgacchan Abhimukhye bhavati / asau ; patAkastu svapArzve kampamAna: san pratiSedhe viniyujyate / zIghramiti / patAkam adhiSThAya zIghraM gharSana kSAlane abhinayet / zanaiH gharSan kRtaH patAkastu, mardane mArjane ca viniyujyate / tathA utpATane, zilAdisthUlavastuno dhAraNe ca anyonyasaMmukhAvetau patAko vicyutau saMlagnau kAryo / adhogatocchUinacalAGguliH ; adhogatA ucchritA calAzca aGgulayo yasya, tathAvidhaH san patAka: vAyUmivegayoH abhinaye ca kAryaH // -102-108- // iti patAka: (1) (ka0) tripatAkahastaviniyoge-tAgeva kirITasya dhRtau mUoMpradezaga iti / uSNISadhAraNAbhinaye, adhomukhaH ziraH prAnte bhramanniti yAhaguktaH, tAhageva mUryordhvadezagazceti / amayartha:--- adhomukha stripatAkahastaH prathamaM ziraHprAnte bhrAntvA, tataH tadUrdhvadeze pUrvAvRtyardhaparimANavatayA bhrAntyA, tato'pyUrvadeze tadardhAvRttiparimANavattayA bhraman kirITasya dhRtau dhAraNAbhinaye bhavati / zirasa uparibhAga AnupUryeNa sthUlamUlasUkSmAgratvadarzane Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tAdRgeva kirITasya dhRtau mUrdhvadezagaH / aniSTe gandhavAgghoSe nAsAsya zrotrasaMvRtim // 113 // aGgulIbhyAM kramAtkurvan pakSisroto'nileSu tu / kSudrepUrdhvamadhastiryak kramAdgacchan dadhattathA // 114 // adhomukhacalA gulyau kaTikSetragataH karaH / ase tanmArjane ca syAdadho yAntImanAmikAm / / 115 / / netrakSetragatAM vibhratti ke tu lalATagam / alakasyApanayane dadhattAmalakAnvitAm / / 116 // iti tripatAkaH (2) 35 mukuTapratItirbhavedityarthaH / aniSTa ityAdi / aGgulIbhyAM tarjanImadhyamAbhyAM nAsA saMvRttiM kurvat aniSTaM gandhamabhinayaMt / tathA AsyasaMvRttiM kurvan aniSTAM vAcamabhinayeta / tathA zrotrasaMvRtiM kurvan aniSTaM ghoSamabhinayediti kramo draSTavyaH / tathA adhomukhacalAGgulyau dadhat kaTikSetragata : kara UrdhvamadhastiryaggacchaMstu kramAt kSudreSu pakSisroto'nileSu bhavatItyanvayaH // 109-116 // iti tripatAkaH ( 2 ) ; " ( mu0 ) tripatAkaM lakSayati -- sa eveti / saH patAka eva vakritA anAmikAGguliryasmin tathAvidhaH tripatAko bhavati / sa ca dadhyAdimaGgaladravyasparze viniyujyate | lagnasya dvyaGgulAderAkuJcanAt parAGmukha AhvAne ca viniyujyate / bahiH kSiptamaGgulidvandvaM yasya adhastalaH tadhAvidhaH karaH anAdare, namaskAre ca kArya: / uttAnitAGgulidvandvaH pArzvatalasthaH vadanonnate, krameNa aGgulyau natonnate dadhan saMzaye viniyujyate / dvau aGgulau adhomukhaziraH prAnte bhraman uSNISadhAraNe prayojyaH / sa eva mUrdhordhvadezagaH kirITadhAraNe prayojyaH / aniSTe niSedhe aDgulIbhyAM tarjanImadhyamAbhyAM nAsikA - Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH ekato'GgulisaMghAte yatrAGguSThe sthite'nyataH / candralekhAkRtirbhAti so'rdhacandro'bhidhIyate // 117 // uparyuttAnito'rdhandAvUrdhvago bAlapAdape / parAGmukhastu khede syAtkapolaphalakaM dadhat // 118 // prayoktavyaH kRze madhye balAnirvAsanAdiSu / ityardhacandraH (3) azliSTamadhyamA pRSThe saMsthitA tarjanI yadA // 119 // saMvRtiM kurvan aniSTaM gandhamabhinayet / tathA AsyasaMvRtiM kurvan aniSTAM vAcamabhinayet / tathaiva zrotrasaMvRtiM kurvannaniSTaM ghoSamabhinayediti kramo'nusaMdheyaH / tathA adhomukhacalAphulyau dhArayan kaTikSetragataH kara Urdhvamadhastiryaggacchan krameNa kSudreSu pakSisroto'nileSvapi bhavati / tathaiva adhomukhena ca aGgulyau kaTikSetre vartamAne asre raktasrAve, tanmArjane ca syAt / adhogacchantImanAmikAgulI netrapradeze bibhrat dhArayan tilakaviracane kAryaH / lalATe vartamAnAmalikayuktAmanAmikAM dadhAno alakasya apanaye; apasAraNe viniyujyate // 109-116 // iti tripatAkaH (2) (su0) ardhacandraM lakSayati-ekata iti / ekataH pradeze aGgulisaMghAte agulisamUhe, aGguSThe ca pRSThe pRthaganyata: sthite sati, yaH kara: candralekhAkRtivadbhAti so'rdhacandraH / eSa uparipradeze uttAnIkRtazcet tadA ardhendau, tadeva Urdhvagazcet bAlapAdape ca abhinayane kAryaH / parAGmukhastu khede; tadeva kapolaphalakaM dadhat ; gaNDaphalakaM dhArayan kRze, madhye, dauvArikakRtabalAnnirvAsane ca kAryaH // 117-198- // ityArdhacandraH (3) (ka0) kartarImukhalakSaNe-pRSThe azliSTamadhyameti samabhivyAhArAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tripAtakasya hastasya tadA syAtkartarImukhaH / alaktakAdinA pAdaraJjane patane punaH // 120 // madhyamAM tarjanIsthAne punastatraiva tarjanIm / dadhAno'dhogato'thAgrasthottAne lekhyavAcane // 121 // iti kartarImukhaH (4) tarjanyAdiSvaGgulISu prAcyAH mAcyAH parA parA / dUrasthoccA manAgvakA dhanurvakrA tu tarjanI || 122 // aGguSThaH kuJcito yatra tamarAlaM pracakSate / 37 madhyamAyAH pRSThameva gamyate / pRSThaM pAzcAtyo bhAgaH / viniyoge camadhyamAM tarjanIsthAna iti / tarjanyAM madhyamAGgulipurobhAgaM nItAyAM madhyamA tarjanIsthAne sthitA bhavati / punastatraiva tarjanImityanena tarjanyA eva vyApAraH, na madhyamAyA iti gamyate / evaM dadhAno'dhogataH patane bhavatItyanvayaH // - 119- 121 // iti kartarImukhaH (4) (su0 ) kartarImukhaM lakSayati- azliSTeti / tripatAkahastasya tarjanI asaMlagnA satI madhyamAGgulipRSThe yadA tiSThati, tadA kartarImukhaH / tasya viniyogastu - alaktakAdinA, yAvakAdinA caraNaraJjane kArya: / tarjanIsthAne madhyamAM, punastatraiva tarjanIM dhArayan, agre adhogata uttAnazca yadi syAt tadA patane, atha agrasthottAne likhitavAcane ca viniyogaH kAryaH // - 119 - 121 // iti kartarImukhaH (4) (ka0) arAlahastalakSaNe - tarjanyAdiSvaGgulISu prAcyAH prAcyAH parA pareti / madhyamApekSayA tarjanI prAcI; anAmikApekSayA kanIyasI pareti draSTavyam / tatra parA parA madhyamAdiH prAcyAH prAcyAH tarjanyAdeH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 saMgItaratnAkara: AzIrvAdAdiSu proktaH sa puMsAM hRdayasthitaH // 123 // adhaH strINAM kezabandhe kezAnAM ca vikIrNane / dvistriH kAryo'nyapAGattu svapArthe vartulabhramaH // 124 // Avrajan janasaMgha syAdAhAne patadaGguliH / vivAhe tvaGgulAgrasthasvastikAkArayojitam // 125 // pradakSiNaM karadvandvaM syAddhamatkevalaM punaH / pradakSiNaM bhraman kAryo devatAnAM pradakSiNe / / 126 // kastvaM ko'haM ka saMbandha ityasaMbaddhabhASaNe / bahiH punaH punaH kSiptAGgulirbhAlasthitaH punaH / / 127 // bhAlasvedApanayane tripatAkoditeSu ca / ityarAlaH (5) sakAzAt / dUrasthocA manAvakA kartavyeti / pUrvApUrvApekSayA parAparAsu dUrasthatvAdyAdhikyaM draSTavyam // 122-127. // ityarAla: (5) (su0) arAlaM lakSayasi-tarjanIti / tarjanyAdipu aGgulIpu, pUrvasyAH pUrvasyAH sakAzAt parA parA aGgulISu dUrasthoccA manAgvakrA vA bhavati / tarjanI tu dhanurAkAreNa vakrA ; aGguSThaH yatra kuJcito bhavet tama arAlaM prAhuH / tasya puruSahRdayasthitasya AzIrvAdAdiSu viniyogaH / adhaHsthita: san strINAM kezabandha tathA kezAnAM ca vikIrNane ; pRthakkaraNe ca dvistriH kRtaH san prayujyate / anyapArzvasakAzAta svapArzva vartulabhramamAvajan janasaMdhe janasamUhe viniyujyate / patadaGguli: ; patantya aGgulayo yasya, tathAvidha AhvAne kAryaH / vivAhe ; vivAhasamaye tu aGgulyagrayoH svastikAkArasya yojanaM yasya ; tathAvidhamarAlaM karadvandvaM kevalaM pradakSiNaM bhraman prayujyate / puna: pradakSiNaM bhraman Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 saptamo nartanAdhyAyaH talamadhyasthitairlaggairaphulyauragopitaiH // 128 // nipIDya madhyamAM tiSThatyaGguSTho muSTirucyate / kuntanistriMzadaNDAdigrahe vividhayodhane // 129 // dhAvane prAGmukhAGguSTho mallayuddhe karadvayam / iti muSTiH (6) muSTarUrdhvakRto'GguSThaH zikharaH saMprayujyate // 130 // zaktitomarayormokSe dhanurbhallAGkuzagrahe / alakotpIDane muSTiH kAryaH so'pyasya lokataH // 131 // ___ iti zikhara: (7) devatAnAM pradakSiNe kArya: / bahiH ; bahi:pradeze, punaH puna: kSiptA agulayo yasmin , tathAvidho'rAla: kastvam ? ko'ham ? ka: saMbandha: ? ityasaMbaddhabhASaNe saMbandhAbhAvabhASaNe prayujyate / bhAlasthitaH ; bhAle niTile sthito'rAlaH punaH bhAlasvedApanayane, tripatAkoditeSu vastuSu ca prayojyaH // 122-127- // ityarAla: (5) (su0) muSTiM lakSayati-talamadhyeti / talamadhyasthitaiH lagnaiH saMzliSTaiH aGgulInAmagraiH agopitaiH prakaTai: aGguSTho madhyamAM pIDayitvA tiSThati sati muSTirnAmA hastakaH / sa ca kuntAdigrahaNe vividhayuddhe viniyujyate / tadeva muSTiH prAGmukhAguSThazcet tadA dhAvane, zIghragatau prayujyate / malayuddhe tadeva muSTiH karadvayena prayujyate // -128, 129- // iti zikharaH (6) ____ (ka0) zikharahastaviniyoge-muSTiH kArya iti / kuntagrahaNAdAvityarthaH / so'pyasya lokata iti / saH ; muSTiH, asya zikharasya kArye lokataH lokAnusArAdbhavatItyarthaH / / -130, 131 // iti zikhara: (7) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 saMgItaratnAkaraH aGguSThAgreNa lagnAgrA tarjanI zikharasya cet / kapitthaH syAttadA kAryoM dhAraNe kuntavayoH // 132 // cakracApagadAdezca zarAkarSAdikarmaNi / anyonyakAryaviSayau kapitthazikharau kacit / / 133 / iti kapitthaH ( 8 ) anAmikAkanIyasyAvutkSipte kuTilIkRte / virale cetkapitthasya tadA syAtkhaTakAmukhaH / / 134 // (su0 ) zikharaM lakSayati- muSTeriti / UrdhvaM uccaH kRtaH aGguSTho yasmin tathAvidho muSTireva zikharaH / tasya viniyogastu -- zaktitomaramokSaNe ; tomaraH kuntavizeSaH, dhanurgrahaNe, 'bhallAdigrahaNe, aGkuzagrahaNe ca prayujyate / alokotpIDane ; alakAnAmutpIDane muSTiH kAryaH / so'pyasya zikharasya lokAnusArataH kAryaH // -130, 131- // iti zikharaH ( 7 ) (su0) kapitthaM lakSayati -- aGguSTheti / aGguSThAgreNa ; aGguSTasya a agulayo yasmin evaMvidhaH tarjanI saMzliSTAprabhAgbhavati cet, tadA kapittho bhavati / tasya niyogastu - kuntasya, vajrasya, hIrakasya ca dhAraNe, cakracApagadAdezva, zarAkarSaNAdivyApAre ca prayujyate / kapitthazikharau kacit vyApAravizeSe parasparakAryaviSayau pryoktvyau| zikharakArye kapitthaH prayoktavya ityarthaH // 132 - 133- // iti kapittha: ( 8 ) (su0 ) khaTakAmukhaM lakSayati -- anAmiketi / yadA kapittha eva anAmikA kanIyasyau dve aGgulI UrdhvamutkSipte, kuTilIkRte, virale ca tadA khaTakAmukhaH / tasya viniyogastu - ayamuttAnazcet valgaccAmaradhAraNe, kusumAvazastravizeSa: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 1 bhalaH, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH utsAnasturagAdeH syAdvalgAcAmaradhAraNe / kusumAvacaye muktAsragdAmadharaNe tathA // 135 // zaramanthAkarNaNe ca saMmukho darpaNagrahe / kastUrikAdivastUnAM peSaNe'dhastalau karau // 136 // tAmbUlavITikAntacchedanAdau ca sa smRtaH / iti khaTakAmukhaH (9) arAlasya yadAtyantavakre tarjanyanAmike // 137 // zukatuNDastadA sa syAtpremakope naverNyayA / nAhaM na tvaM na me kRtyaM tvayeti vacane tathA // 138 // ghUtAkSapAtanAdau syAtsAvajJe tu visarjane / AhAne ca bahizcAntaH kramAkSiptAGgulirbhavet / / 139 // iti zukratuNDa: (10) . caye, muktAsragdAmadhAraNe; tathA zaramanthAkarSaNe ca prayujyate / ayaM saMmukhazcet , darpaNagrahaNe, kastUrikAdivastUnAM cUrNIkaraNe ca prayujyate / ayamadhastala: sthitazcet, tAmbUlavITikAvRntacchedanAdau ca prayujyate // 134-136- // iti khaTakAmukhaH (9) (su0) zukatuNDaM lakSayati-arAlasyeti / arAlasya pUrvoktahastakasya tarjanyanAmike dve amulyau yadA atyantavakrIkRtau bhavetAm , tadA zukatuNDAkhyo hasto bhavati / tasya viniyogamAha-sa iti | sa: ; zukatuNDaH, navaya'yA premakope, prItikope, 'nAhaM na tvam', 'tvayA na me kRtyamasti,' iti vacane, dyUtAkSapAtanAdau, sAvajJavisarjane ca prayujyate / ayameva bahirantazca kramAt kSiptA agulayo yatra, tathAvidhaH zukatuNDaH AhvAne viniyujyate // -137-139 // iti zukatuNDa: (10) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 saMgItaratnAkara: kAle'nAmikA vA bhavedUrdhvA kanIyasI / UrdhvAstretAgnisaMsthAnAstarjanyaGguSThamadhyamAH / 140 / / phale'lpe ca mite grAse syAdviDAlapadAdiSu / cikagrahaNe caiva bAlakAnAM vidhIyate // 141 // iti kAla : (11) aGguSThAGgulayo yasminnalagnAgrA dhanurnatAH / viralAH padmakozo'sau kAryo devArcane balau // 142 // dvirvA viprakIrNAH puSpANAM prakare karaH / phale bilvakapitthAdau strINAM ca kucakumbhayoH // 143 // iti padmakoza: ( 12 ) (su0) kAGgulaM lakSayati - kAle iti / yatra anAmikA vakrA bhavet / kaniyasI ca UrdhvA UrdhvAkArA uccA bhavet / etasminneva tarjanyaGguSThamadhyamAH tretAgnivat trikoNAkArAH sthitAH, sa eva kAlaH / asya viniyogamAhaphale iti / alpe phale; laghIyasi phale, parimitaprAse, biDAlapadAnukaraNAdiSTa, bAlakAnaM cibukagrahaNe ca vidhIyate // 140, 141- // iti kAla: (11) (ka0) padmakozahastalakSaNe - aGguSThAGgulaya iti / aGguSThAdayo'Ggulaya ityarthaH // 142, 143 // iti padmakoza: ( 12 ) ( su0 ) padmakozaM lakSayati- aGguSTheti / yasmin aGguSThAGgulayaH alagnAgrAH dhanurAkAreNa natAH viralAzca bhavanti, sa padmakozaH / tasya viniyogamAha - asau ; padmakozaH, devArcanAdau, balipradAne ca kArya: / ayameva kara: dvitrirvA viprakIrNAmazcet puSpANAM prakare, bilvakapitthAdau phale, strINAM kucakumbhayoH mardane ca viniyogaH // 142, 143 // iti padmakoza: (12) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 saptamo nartanAdhyAyaH vyAvartitAkhyaM karaNaM kRtvaiva samavasthitAH / yasyAGgulyaH karatale pArzvagAH so'lapallavaH // 144 // alapadmaH sa eva syAdagulInAM ca kecana / asya vyAvartitasthAne parivartitamUcire // 145 // kasya tvamiti nAstIti vAkyayoH pratiSedhane / tucchAyuktAnRtatvoktiSveva strIbhiH prayujyate // 146 // ityalapallava: (13) UrdhvaprasAritA yatra khaTakAmukhatarjanI / .hastaH sUcImukhaH sa syAdabhineyamihocyate // 147 // zastre cakrAbhidhe kumbhakAropakaraNe tathA / rathAGge janasaMghAte bhramantI tarjanI bhavet / / 148 // (ka0) alapallavalakSaNe-vyAvartitAkhyaM karaNamiti / AveSTitaprakriyayA kaniSThAghagulikRtayA yA karavartanA tadvayAvartitaM karaNam // 144-146 // ityalapallava: (13) . (su0) alapallavaM lakSayati-vyAvartitAkhyamiti / vyAvartitAkhyaM karaNaM kRtvA, yasya azalyaH karatale pArzvagAH samavasthitA: so'lapallavaH / matAntaramAha-alapadma iti / kecana AcAryAH asya aGgulInAM vyAvartitamimameva alapadma ityAhuH / asya vyAvartitasthAne parivartitamapyUcire / tasya viniyogamAha-kasyeti / kasya tvamiti, nAstIti vAkyayoH pratiSedhane, tucchAyuktAnRtatvoktiSu strIbhiH prayujyate / / -143-145- // ityalapallavaH (13) (su0) sUcImukhaM lakSayati-Urveti / yatra khaTakAmukhasya tarjanI UrdhvaprasAritA, sa sUcImukhAkhyo hasta: syAt / tasyAbhineyastu-cakrAbhidhe zastre, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 saMgItaratnAkaraH UrcavaktrAdhomukhI ca nijapArzvagatA tathA / pArthAntarAnija pArzvamAyAntI ca kramAdbhavet // 149 // patAkAyAM bhavedUrvA sAdhuvAde ca dolitA / ekatve tarjanI cordhvA nAsAsthA zvAsavIkSaNe / / 150 // adhastale pArthayukte saMyoge virahe punaH / viyukte ca vidhAtavye zAIdevena kIrtite // 151 // iti sUcImukha: (14) patAko nimnamadhyo yaH sa tu sarpazirAH karaH / devebhyastoyadAne'sAvuttAno'dhomukhaH punaH // 152 // bhujaGgamagatau sa syAdAsphAle karikumbhayoH / bhujAsphoTe ca mallAnAM niyuddhAdiSu kIrtitaH / / 153 / / ___iti sarpazirA: (15) kumbhakAropakaraNe, tathA rathAGge, janasaMghAte ca ayaM sUcImukho bhramatarjanIko bhavet / tathA ayameva tarjanI UrdhvavaktrA, adhomukhI ca nijapArzvagatA bhavet, tadA patAkAyAm / sAdhuvAde; tvayA sAdhukRtamityuktau tu AndolitA tarjanI UrdhvA bhavet / ekatve tarjanI cordhvA yadi nAsAsthA bhavet , tadA zvAsavilokane prayojyaH / adhastale tarjanIkaraH pArzvasaMyukte sati saMyoge'bhineyaH / virahe puna: tathaiva viyukto vidhAtavya iti // 147-151 // __iti sUcImukhaH (14) (su0) sarpazirasaM lakSayati-patAka iti / nimnamadhyaH ; nimno nIco madhyo yasya tathAvidha: patAka eva karaH sarpazirAH / asau uttAnazcet devebhyaH toyadAna kAryaH / ayamadho mukhazcet, bhujaGgamagatau ; gajakumbhAsphAlane ; mallAnAM bhujAsphoTe ; niyuddhAdiSu ca kAryaH // 152, 153 // ___ iti sarpazirAH (15) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH asyAGguSTho madhyamAyA madhyaparvodaraM zritaH / UrdhvA kanIyasI yatra caturaM taM karaM viduH // 154 // anye patAkAGguSThasya madhyamAmUlasaMsthitim / ISacca pRSThato yAntIM kaniSThAM ca pare jaguH / / 155 // naye vadanadezastho yutau dvau maNibandhayoH / vinaye'tha vicAre syAtpArdhago'tha hRdi sthitaH // 156 // UhApohau ca lIlAyAmudveSTitayutaH karaH / kaitave'kSapreraNe ca bhavedUrdhvatalaH same // 157 // aGguSThamadhyamanyonyavandhanena tu mArdave / cAturyavacane tvetau saMyutau caturoditau / / 158 / / iti caturaH (16) (su0) caturaM lakSayati-asyeti / asya ; sarpaziraso'GguSThaH, madhyamAyA agulyA madhyaparva udaraM zritaH san , kanIyasI UrdhvA uccA yatra jAyate, taM karaM caturAkhyaM hastakaM viduH / matAntaramAha-anya iti / anye ; AcAryAH, caturAkhye hastake patAkAkhyasya hastasya aGguSThasya madhyamAyA mUle saMsthitimAhuH / anyanmatAntaramAha-para iti / pare tu; AcAryAH, kaniSThAM ca ISat kiMcit pRSThataH, svasya pRSThato yAntIM gatAmAhuH / asya viniyogastu-ayaM vadanadezastho yadi bhavati, tadA naye nItimArge vicAraNe kAryaH / maNibandhayoveitau yuktau cet, tadA vinaye kaary:| ayameva yadi pArzvagataH, tadA vicAre kAryaH / yadi hRdi sthitazcet , tadA UhApohayo: / yadi udveSTitayuta: karazcet tadA lIlAyAM prayojyaH / same Urdhvatalazcet tadA kaitave, akSapreraNe ca kAryaH / aguSThamadhyamayoranyonyaM bandhane kRte sati mArdave viniyujyate / etau dvau caturoditau saMyutau yuktau cet , tadA cAturyavacane prayojyau // 254-158 // . iti caturaH (16) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH sarpazIrSakarasyo yadAGguSThakaniSThike / mRgazIrSastadA hastaH sa tvadhovadano bhavet // 159 // adyehasAMpratArtheghUttAnodyUtAkSapAtane / gaNDAdikSetrasaMsthastu gaNDAdisvedamArjane // 160 // iti mRgazIrSaH (17) lgnaastretaagnisNsthaanaastrjnynggusstthmdhymaaH| zeSe yatro virale haMsAsyaH so'bhidhIyate // 161 // ayaM mRduni niHsAre zlakSNe'lpe zithile laghau / marditaM mathitaM kSiptaM dadhadagraM vidhUnitam // 162 / / aucityAcacyutayuktaM tu kusumAvacayAdiSu / iti hasyAsyaH (18) (su0) mRgazIrSa lakSayati--sarpazIrSeti / UrvIkRtASThakaniSThikaH sarpazIrSa eva mRgazirpaH / asya viniyogastu-yadyayamadhovadano bhavet, tadA adya, iha, sAMpratamityasminnarthe kAryaH / ayamuttAnazcet dyUte, akSapAtane ca kAryaH / ayaM gaNDAdikSetrasaMsthazcet, gaNDAdisvedamArjane yojyaH // 159, 160 // iti mRgazIrSaH (17) ___ (ka0) haMsAsyahastaviniyoge-ayaM mRduni niHsAre zlakSNe'lpe zithile laghau marditaM mathitaM kSiptaM dadhadayaM vidhUnitamiti / ayaM haMsAsyo marditamagraM dadhanmRduni niHsAre ca prayujyate / mathitamagraM dadhat zlakSNe viniyujyate / kSiptamagraM dadhadalpe viniyujyte| vinitamayaM dadhat zithile laghau ca viniyujyate / evaM yojanIyam // 161-162- / / iti haMsyAsya: (18) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH yadi kiMcinnamanmUlaM tarjanyAdyagulitrayam // 163 // patAkasya tadA hastaM haMsapakSaM pracakSate / ayamAcamane kAryazcandanAdyanulepane // 164 / / hanudezagatastu syAd duHkhaje hanudhAraNe / maNDalIkRtabAhU tau mahAstambhapradarzane // 165 // AliGgane ca pratyakSe parokSe svastikIkRtau / romAJcAyanubhAvastu raseSveva yathArasam // 166 // anubhAvA rasavazAtkAryA hastAntareSvapi / iti haMsapakSa: (19) (su0) haMsAsyaM lakSayati-lagneti / yatra tarjanyaGguSThamadhyamAH ; tretAmisaMsthAnAH; tretagnivat trikoNAH saMsthitAH; saMlamAH; parasparaM saMlagnA bhavanti / zeSe ; anAmikAkaniSThike, UrdU virale ca yatra bhavet sa haMsAsyaH / asya viniyogamAha-ayamiti / ayaM haMsAsyaH marditamagraM dadhanmRduni, niHsAre ca prayujyate / mathitamagraM dadhat zlakSNe viniyujyate / kSiptam utkSiptamagraM dadhadalpe niyujyate / vidhUnitamagraM dadhat zithile laghau ca viniyujyate / kusumAvacayAdiSu ayamaucityAt cyutayuktaM yathAtathA viniyujyate // 161-162- // iti haMsyAsyaH (18) ___(ka0) haMsapakSahastaviniyoge-parokSe svastikIkRtAviti / apratyakSe kRta AliGgane, svastikIkRtau pArzvavyatyAsena anyonyAMsaparyantaM prApitAvityarthaH / romAJcetyAdi / romAJcAdInAM sAttvikatve'pi, anu pazcAdbhavatIti vyutpattyA anubhAvatvamapyupapannam / AdizabdenAnubhAvatvena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 saMgItaratnAkaraH aguSThamadhyamAGgulyau zliSTAne tarjanI natA // 167 // yatro virale zeSe sa karo bhramaro bhavet / grahaNe dIrghanAlAnAM puSpANAmayamiSyate // 168 // karNapUre tAlapatre kaNTakoddharaNAdiSu / iti bhramara: (20) prasiddhAH kaTAkSavIkSaNabhujAkSepAdayo vilAsA gRhyante / yathArasam ; svAbhivyaGgyaM prakRtarasamanatikramyetyarthaH / raseSu ; zRGgArAdiSu ; eSaH, haMsapakSaH / prayojyo bhavatIti zeSaH / haMsapakSoktaM rasavyaJjakatvaM hastAntareSvapi draSTavyamityAha-anubhAvA iti // -163-166- / ___ iti haMsapakSaH (19) (su0) haMsapakSaM lakSayati-yadIti / kiMcid ; alpaM, namat ; namanaM prAptaM mUlaM yasya ; tathAvidhasya patAkasya tarjanyAdyalitrayaM yadi syAt , tadA haMsapakSaH / asya viniyogamAha--ayamiti / ayaM haMsapakSa: Acamane, candanAdyanulepane hanudezagataH kAryaH / duHkhaje tu hanudhAraNe / maNDalIkRtabAhU; maNDalIkRtau vartulAkArau bAhU yayoH, tathAvidhau tau dvau haMsapakSau mahAstambhapradarzane kAryaH / AliGgane; saMsparza, svastikIkRtau tau haMsapakSau pratyakSaparokSAliGganayoryathAyogaM viniyogaH kAryaH / eSaH; haMsapakSastu romAJcAdyanubhAvaiH yathArasamabhineyaH / evaM hastAntareSvapi rasavazAt anubhAvA: kAryAH // -163-166- // iti haMsapakSaH (19) ___ (su0) bhramaraM lakSayati-aGguSTheti | aGguSThamadhyamAvagulyau zliSTe agre tarjanI yatra, tadvat namrIbhUtau zeSe anAmikAkaniSThike Urdhva virale ca sta:, sa bhramarAkhyo hastakaH / tasya viniyogamAha-grahaNa iti / ayaM dIrghanAlakusumagrahaNe, karNapUre, tAlapatre, kaNTakoddharaNAdiSu ca viniyujyate // -167, 168- // iti bhramaraH (20) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 388 yatrAGguSThAnalagnAzca saMhatAGgulayo'khilAH // 169 // UrdhvAzca mukulaH sa syAtpAdimukulAkRtau / balikarmaNi devAnAM pUjane bhojanAdiSu / / 170 / / muMhurvikAsya prakRti nIto dAne tvarAnvite / mukhacumbe tu kAntAnAM saMnidhau viTacumbane // 171 // kucakakSAdidezasthaH syAdAcchuritake krH| yadAGgulIpaJcakena sazabdaM nakhalekhanam / / 172 / / kucAdau kAmasUtrajJAstadAcchuritakaM viduH / iti mukula: (21) padmakozasya yatra syuragulyaH paJca kuJcitAH // 173 // UrNanAbhaH sa cauryeNa grahe kezagrahAdiSu / ziraHkaNDUyane kAryazcibukakSetragau ca tau // 174 // (su0) mukulaM lakSayati-yatreti / yatra ; aguSThAnalagnAH; aGguSTasya agreNa lagnamagraM yAsAM, tathAvidhAH, saMhatAH; militAH, akhilA apyaGgulayaH UrdhvAkArAzca santi ; sa mukulAkhyo hastakaH / sa ca, padmAdimukulAkRtau; padmamukulAkArAdiSu, balikarmaNi, devAnAM pUjane, bhojanAdiSu ca viniyujyate / ayameva mukula:, punaH vikAsya ; vikAsaM prApya, prakRti nIta: ; svabhAvaM prApitazcet, tvarAnvite dAne kAryaH / ayameva karaH, kAntAnAM saMnidhau mukulIkRtya mukhacumbane, athavA viTacumbane, viTAzcumbantIti viTacumbanaM tasmin ; kucakakSAdidezasthaH san Acchuritake vidhIyate / AcchuritakalakSaNamAha-yadeti / yadA agulIpaJcakena kucakakSAdau, sazabdanakhalekhanaM, tadA Acchuritakamiti kAmasUtrajJA AhuH // -169-172- // __ iti mukula: (21) (su0) UrNanAbhaM lakSayati-padmakozasyeti / yatra pUrvoktapadmakozasya paJca agulyaH kuJcitAH syuH, sa UrNanAbhaH / tasya viniyogamAha- . Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 saMgItaratnAkaraH kAryau svastika siMhavyAghrAdinakharAyudhe / ityUrNanAbha: (22) arAlAGguSThatarjanyau lagnAgre nimnatAM gataH / / 175 / / kiMcicettalamadhyasthastadA saMdeza ucyate / sa tredhA syAdagrajazca mukhajaH pArzvajaH kramAt / / 176 // prAGmukhaH saMmukhaH pArzvamukha ityasya lakSaNam / kaNTakoddharaNe sUkSmakusumAvacayAdiSu / / 177 / / prayoktavyo'gradazo dhigityuktau tu roSataH / vRntAtpuSpodghRtau vartizalAkAJjanapUraNe || 178 || kartavyo mukhasaMdaMzaH saMdaMzaH pArzvajaH punaH / guNanikSepaNe muktAphalAnAM vedhane tathA / / 179 / / nirUpaNe ca tattvasya sadvitIyo'tha bhASaNe / saroSe vAmahastena kiMcidagravivartanAt / / 180 / / alaktakAdiniSpeSe'pyeSa zrIzArGgiNoditaH / iti saMdaMza: (23) sa iti / saH ; UrNanAbhaH cauryeNa kezAdiSu grahaNe, ziraH kaNDUyane ca kAryaH / siMhavyAghrAdinakharAyudhAbhinaye, cibukakSetragau, cibukakSetravartamAnau tau dvAvUrNanAbhau svastikau svastikasaMyuktau kAryau // - 173, 174- // ityUrNanAbhaH (22) (su0) saMdezaM lakSayati -- arAleti / yatra arAla eva aGguSTatarjanyau parasparalagnAgre nimnatAM gate, kiMcit talamadhyasthe ca bhavataH, tadA saMdezo bhavati / tasya bhedAnAha - sa iti / saMdazaH trividhaH ; agrajaH, mukhajaH, pArzvaja iti / prAGmukha agraja: ; saMmukho mukhaja: ; pArzvamukhaH pArzvaja iti / asya viniyogastu -- kaNTakoddharaNe, sUkSmakusumAvacayAdiSu ca prathamaH kAryaH / roSata: vigityuktau ; vRntAt puSpoddharaNe; vartizalAkAanapuraNe ca dvitIyaH / muktApha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH bhramarasya talasthe cetkaniSThopakaniSThike // 181 // tAmracUDastadA hasto bAlAhAne'tha bharsane / gItAditAlamAne ca zaighrayavizvAsanAdiSu // 182 // sazabdacyutasaMdaMzaH kAryo'sau choTikocyate / prasAritakaniSThasya muSTeryattAmracUDatAm / / 183 // viniyogaM sahasrAdisaMkhyAnirdezane'sya ca / ke'pyUcustattu niszaGko naicchallakSyeSvadarzanAt // 184 / / iti tAmracUDa: (24) iti caturvizatirasaMyutahastAH / atha saMyutahastAH patAkahastatalayoH saMzloSAdaJjalirmataH / lAnAM guNanikSepaNe, tathA cchidrakaraNe ca tRtIyaH kAryaH / tathA tattvasya nirUpaNe sadvitIyaH, saMyuktakaraNena kAryaH / eSaH; saMdazaH vAmahastena kiMcidapravivartanAt saroSabhASaNe, alaktakAdini:peSe'pi viniyoga iti zAGgadevena kathitam // -175-180- // iti saMdaMza: (23) (su0) tAmracUDaM lakSayati-bhramarasyeti / bhramarasya ; pUrvoktabhramarAkhyahastakasya, kaniSThopakaniSThike ; kaniSThAnAmike dve agulyau karatale yadA bhavataH, tadA tAmracUDaH / tasya viniyogamAha-bAleti / bAlAnAmAhvAne, bhartsane, gItAditAlamAne, zIghrArthe, vizvAsane ca, asau ; tAmracUDa: sazabdaM yathA tathA cyutasaMdazaH kAryaH, sa ca choTiketyucyate / matAntaramupanyasya dUSayatiprasAriteti / prasAritA muktA kaniSThikA yasya, tathAvidhA muSTiracanA tAmracUDa iti / yadyapi mahArASTradeze, asya tAmracUDasya sahasrAdisaMkhyAgo nirdeze prayoge dRzyate / tathApyanyatra lakSyeSvadarzanAt zArGgadevo naicchat // -181-184- // iti tAmracUDa: (24) iti caturvizatirasaMyutahastAH / (su0) atha trayodazasaMyutaM hastakaM lakSayiSyan , tevaJjaliM lakSayati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH devatAguruviprANAM namaskAreSvayaM kramAt // 185 // kAryaH ziromukhorastho nRbhiH strIbhiryatheSTataH / ityaJjaliH (1) kapoto'sau karau yatra zliSTamUlAgrapAkau // 186 // asya kUrmaka ityanyAM saMjJAM hastavido viduH / praNAme gurusaMbhASe vinayAGgIkRtau tvayam // 187 // pAGmukhaH saziraHkampaH strIkApuruSayorbhavet / iti kapota: (2) anyonyasyAntarairyatrAgulyo niHsRtya hastayoH // 188 / / antarvahizca dRzyante karkaTaH so'bhidhIyate / patAketi / patAkahastatalayoH saMyogAt aJjaliH / sa ca, zirasthaH devatAnamaskAre ; mukhasthaH gurunamaskAre ; urasthaH brAhmaNanamaskAre ca nRbhiH puruSaiH krameNa kAryaH / strIbhistu svecchayeti // 184-, 185- // ityajali: (1) (ka0) saMyutahasteSu kapotalakSaNe-kapoto'sau karau yatra zliSTamUlAgrapArvakAviti / zliSTamUlAgrapArzvakAviti vizeSakathanAttalayorvizliSTatvaM gamyate / tenAJjalito'sya vailakSaNyaM draSTavyam // -186, 187- // ___ iti kapota: (2) (su0) kapotaM lakSayati-kapota iti / ziSTamUlAprapArzvako ; zliSTaM saMbaddhaM mUlamagraM pArzva yayoH; tathAvidhaM karadvayaM yatra, asau kapotaH / asya viniyogamAha-asyeti / asya; kapotasya kUrmaka ityanyAM saMjJAM kecidAhuH / ayaM prAGmukhaH praNAme, gurusaMbhASaNe, vinayAGgIkaraNe ca kaaryH| sa eva prAGmukhaH san yadi saziraHkampa: syAt , tadA trIkApuruSayozca pryojyH|| 186, 187- // iti kapota: (2) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH antaHsthitAguliH kAryazcintAyAmatha marSaNe // 189 // Urdhva pArthe'grato vA syAtparAGmukhatalAguliH / aGgAnAM moTane cAtha bRhadehe svasaMmukhaH // 190 // jaTharakSetragaH pRSThe tvaGgulInAM hanuM dadhat / khede ca saMkucatkicidanyonyAbhimukhAmuliH // 191 // zaGkhasya dhAraNe so'yaM jRmbhAdau vahiraguliH / iti karkaTaH (3) ekasya maNibandhe'nyamaNibandhasthitau karau // 192 / / dehasya vAmapArthasthAvuttAnau svastiko mataH / atrArAlau patAkau vAbhinaye vazagau karau // 193 / / (ka0) karkaTahastaviniyoge-parAGmukhatalAGguliriti / atra hastayoH parAGmukhatalAgulitvaM parasparApekSayA abhinetrapekSayA ca draSTavyam / bRhaddehe svasaMmukha ityatra svazabdopAdAnAdabhinetRsaMmukhatvameva // -188-191- // iti karkaTa: (3) (su0) karkaTaM lakSayati-anyonyeti / yatra dvayorhastayoH agulyaH anyonyasya; parasparaM madhye nirgatya, antarvA bahizca dRzyante sa karkaTaH / tasya viniyogamAha-antariti / anta:sthitAgulizcet cintAyAM, marSaNe ca kAryaH / Urdhvago vA pArzvago vA prAGmukhatalAguli: san aGgAnAM moTane ; svasaMmukhaH san bRhadehe; jaTharakSetragaH san agulyA hanuM dhArayan khede ; saMkucya kiMcidanyonyAbhimukhAGguli: san zaGkhadhAraNe ; bahiraGguli: san jRmbhAdau ca kAryaH // -188-191- // iti karkaTa: (3) (su0) svastikaM lakSayati-ekasyeti / yatra ekasya hastasya maNibandhe, anyahastamaNibandhasyopari sthite sati, ubhAvapi karau uttAno Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 saMgItaratnAkaraH vicyutaH svastikaH strIbhirevamastIti bhASaNe / gagane sAgarAdau ca vistIrNe saMprayujyate // 194 // iti svastika: (4) lambamAnau patAkau tu zlayAMsau zithilAGgulI / Dolo bhavedasau vyAdhau viSAde madamUrchayoH // 195 // saMbhramAdau yathAyogaM stabdho vA paarthddolitH| iti Dola: (5) sarpazIrSo miladvAhyapArthaH puSpapuTo bhavet // 196 // dhAnyapuSpaphalAdInAmapAM ca grahaNe'rpaNe / kAryaH puSpAJjalau caiSa proktaH soDhalasUnunA // 197 // iti puSpapuTaH (6) dehasya savyapArzve tiSThataH, tadA svastikaH / asya viniyogamAhaatreti / atrAbhinetavyavazAt arAlau vA patAko vA svastiko kAryoM / sa ca vicyutaH san strIbhiH evamastItibhASaNe, gagane, vistIrNa sAgarAdau ca kAryaH // -192-194 // __iti svastikaH (4) ___ (su0) DolaM lakSayati-lambamAnAviti / patAkAkhyau karau lambamAnau srastAMsau zithilAgulI yadA bhavetAM, tadA DolAkhyo hastakaH / tasya viniyogamAha-asAviti / aso; Dola: vyAdhau, viSAde, made, mUrchAyAm , saMbhramAdau yathAyogaM stabdho nizcalo vA, DolAyamAno vA yathA syAttathA kAryaH // 195, 196- // iti DolaH (5) (su0) puSpapuTaM lakSayati-sarpazIrSa iti / milad bAhyaM pArzva yayostathAvidhau dvau sarpazIrSoM puSpapuTAkhyo hastakaH / asya viniyogamAhadhAnyeti / ayaM ca, dhAnyapuSpaphaladInAM grahaNe, apAm arpaNe, puSpAjalau ca kaaryH|| -196-197 // iti puSpapuTa: (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH anyonyaskandhadezasthAvarAlau svastikIkRtau / svasaMmukhau ca vitatAvutsaGgo gIyate karaH / / 198 // dehadakSiNabhAgasthaM svastikaM kecidUcire / adhastalatvamapyanye'nyonyakakSAnuvezinIH // 199 // aGgulIH karayoH pRSThadvayaM pArzvamukhaM viduH / karAvarAlayoH sthAne sarpazIrSAvitItare // 20 // atiprayatrasAdhye'rthe zItAliGganayorapi / prasAdhanAnaGgIkAre lajjAdau caiva yoSitAm // 201 // ityutsaGgaH (7) khaTakAmukhayoH pANyoH svastike maNibandhane / anyonyAbhimukhatve vA khaTakAvardhamAnakaH // 202 // tAmbUlagrahaNAdau syAtkAminAM prathame rase / puSpANAM granthane satyabhASaNAdau matAntare 203 // kumudotpalakunteSu rUpaNe zaGkhadhAraNe / iti khaTakAvardhamAnakaH (8) / (su0) utsaGgaM lakSayati-anyonyeti / anyonyaskandhadezasthau arAlau yatra svastikIkRtya, svasaMmukhau ; svasya purastAt vitatau cet, tadA utsnggH| matAntaramAha-keciditi / kecit dehadakSiNabhAgastha svastikamAhuH / anye tu adhogttlaanggulitvmpyaahuH| pare tu pRSThadvayaM pArdhAbhimukhaM yathA tathA karayoragulI: anyonyakakSAnuvezinI: yadA bhaveyuH, tadA, utsaGgamityAhuH / itare arAlayoH sthAne sarpazIrSAvityAhuH / asya viniyogastu-atiprayatnasAdhye'rthe ; zIte ; AliGgane, prasAdhanAnaGgIkAre ; strINAM lajjAdau ca kArya: 198-201 // ityutsaGgaH (7) (ka0) khaTakAvardhamAnamya viniyoge-prathame mata iti / maNi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 saMgItaratnAkaraH skandhakUparayormadhyamanyonyasya yadA karau // 204 // dadhAte sarpazirasau gajadantastadoditaH / AkuzcattUrparau skandhadezasthau sarpazIrSakau // 205 // anyonyAbhimukhau lakSma gajadante jaguH pare / eSa zailazilotpATe gatAgatayutaH karaH / / 206 // vivAhasthAnanayane syAdvadhUvarayorayam / stambhagrahe'tibhAre ca zrIsoDhalamutoditaH // 207 // iti gajantaH (9) bandhasvastikatvapakSa ityarthaH / matAntara iti / anyonyasaMmukhatvapakSa ityarthaH / / 202, 203- // iti khaTakAvardhamAnaH (8) (10) khaTakAvardhamAnaM lakSayati-khaTakAmukhayoriti / khaTakAmukhayoH pANyoH maNibandhe svastike vA anyonyAbhimukhatve vA khaTakAvardhamAno bhavati / asya viniyogastu-tAmbUlagrahaNAdau; kAminAM prathame rase; zRGgArarasaprayojake'rthe, puSpANAM ca prathane ca kAryaH / matAntare tu satyabhASaNadau kumudAnAmutpalAnAM kuntAnAM ca rUpaNe, zaGkasya dhAraNe ca kAryaH // 202, 203 // iti khaTakAvardhamAnaH (8) (ka0) gajadantahastaviniyoge- eSa iti prathamalakSaNalakSito nirdizyate / ataH zailazilotpATAdiSu viniyogastasyaiveti jJAtavyam / atrAbhinayahastAnAM bharatAyuktAsamastaviniyogAkathanaM nRtte'bhinayahastAnAmaprAdhAnyajJApanArtham / atha nRttahastAdInAmapi caturazrAdInAM sagAdyAkarSaNAdabhinaya divapradarzanam , " sUcyante'nye mAhacaryAt' iti pUrvokta Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH vakSaso'bhimukhau santau zukatuNDAvadhomukhau / kRtvA nItAvadho yatra so'vahittho'bhidhIyate // 208 // daurbalyautsukyaniHzvAsagAvakAryeSvasau bhavet / ityavahitthaH (10) mukulasya kapitthena veSTanAniSadho bhavet // 209 // zAstrArthasamyaggrahaNe sa syAnniSpeSaNe tthaa| syArthasya nirvAhArthamabhinaye nRttasya saMnipatyopakArakAGgatvaM darzayituM ceti mantavyam / / -204-207 // iti gajadantaH (9) (su0) gajadantaM lakSayati-skandheti / yatra sarpazirasau karau skandhakUrpayoH madhyapradezaM yadA dadhAte tadA gajadantaH / matAntaramAha-para iti / pare; AcAryA: AkuJcitau kUrparau yayoH, tathAvidhau skandhadeze vartamAnau anyonyAbhimukhau sarpazIrSako lakSma jaguH / asya viniyogamAha-eSa iti / eSaH; gajadantaH gatAgatayutaH san zailotpATane, vadhUnAM varANAM ca vivAhasthAnanayane, stambhagrahaNe, atibhAre ca kAryaH // -204-207 // ____ iti gajadantaH (9) (su0) avahitthaM lakSayati-vakSasa iti / yatra zukatuNDAkhyau hasto pUrva vakSaHsaMmukhau, pazcAdadhomukhau kRtvA, adhaHpradeze ca yatra nItau so'vahitthaH / asya viviyogastu-daurbalye ; autsukye ; ni:zvAse ; gAtrakArye ca kAryaH // 208, 208- // ityavahitthaH (10) (su0) niSadhaM lakSayati-mukulasyeti / kapitthena saMveSTanAta mukula eva niSadho bhavati / asya viniyogamAha-zAstrArtheti / saH ; niSadhaH, zAstrArthAdeH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH samyakca rathApite tathyamidamityabhibhASaNe // 210 // prathamaM gajadantaM tu niSadhaM kecidUcire / sa zauryadhairyagAmbhIryagarvAdiSu matastathA // 211 // iti niSadhaH (11) uparyupari vinyastau yatrAnyonyamadhomukhau / UrdhvAGguSThau patAkAkhyau karau sa makaraH smRtaH // 212 / / sa nakramakarAdInAM kravyAdadvIpinAmapi / siMhAdInAmabhinaye nadIpUrasya ceSyate // 213 // iti makaraH (12) haMsapakSau svastikatvaM prAptau yadi parAGmukhau / vardhamAnastadA hastaH kapATodghATane bhavet / / 214 // samyaggrahaNe ; niSpeSaNe ; samyaksthApite ; idaM tathyamityabhibhASaNe ca kAryaH / matAntaramAha-keciditi / kecit AcAryAH, prathamaM tu gajadantaM niSadhamAhuH / sa: zauyadhairyagAmbhIryagarvAdiSu prayujyate // -209-211 // ___ iti niSadhaH (11) (su0) makaraM lakSayati-uparIti / yatra patAko uparyupari vinyasto anyonyamadhomukhau UrdhvAGaguSThau ca kriyete sa makaraH / asya viniyogamAhasa iti / sa ; makara: nakramakarAdInAM jalajantUnAm , kravyAdadvIpinAM siMhAdInAM mAMsabhakSiNAm , nadIpUrasya vApyAderabhinayapradarzane ca kAryaH // 212, 213 // iti makara: (12) (su0) vardhamAnaM lakSayati-haMsapakSAviti / yatra haMsapakSau svastikatvaM nItI, karau ca parAGmukhau bhavataH, sa vardhamAnaH / asya viniyogamAha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH vicyutaH svastikastadvadvakSaHsthalavidAraNe / sarpazIrSoM haMsapakSasthAne'sminnapare jaguH // 215 // apare'bhyupajagmustaM svastikena vinA kRtam / ___ iti vardhamAnaH (13) iti trayodazasaMyutahastAH / puromukhau samaskandhakUparau khaTakAmukhau // 216 // sthitau vakSaHpurodeze vakSaso'STAGgulAntare / caturazrAviti moktau sragAdyAkarSaNe karau // 217 // . iti caturazrau (1) kapATeti / eSa kapAToddhATane kAryaH / yadA yicyutaH san svastikatvamApnoti, tadA vakSaHsthalavidAraNe prayujyate / matAntaramAha-sarpazIrSa iti / apare AcAryAH, asmin vardhamAne haMsapakSasthAne sarpazIrSamAhuH / pare tvAcAryAH taM vardhamAnaM svastikena vinA abhyupajagmuH // 214, 215- // iti vardhamAnaH (13) iti trayodazasaMyutahastAH / (ka0) nRttahasteSu caturazrayorlakSaNe-puromukhAviti / prayoktA yadiGmukhohastayorapi taddiGmukhatvameva puromukhatvaM draSTavyam / na vindradiGmukhatvaM prayoktRsaMmukhatvaM vA // 2160, 217 // iti caturazrau (1) (su0) atha triMzannRttahastAn lakSayati-puromukhAviti / prAgabhimukhau samAnaskandhakUparau pUrvoktakhaTakAmukhau vakSaso'STAdazAGgulantare vakSaHpurodeze vartamAnau caturazrAkhyau karau bhavataH / tayoviniyogastu--sragAdyAkarSaNe kAryoM // 216-, 217 // iti caturazrau (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH caturazrIkRtya pANyoH kRtayoMIsapakSayoH / uttAno'dho vrajatyeko vakSo'nyo yAtyadhomukhaH // 218 // yadA syAtAM tadovRttau tAlasantanirUpaNe / tAveva tAlavRntAkhyAvavadan nRttakovidAH // 219 // prAGmukhau haMsapakSAkhyau vyAvRttiparivartitau / jayazabde prayoktavyAvudvRttau menire pare // 220 // ityuvRttau (2) bhUtvovRttau sthitau vyazrI haMsapakSau svapAIyoH / jAtau mithaH saMmukhasthatalau talamukhau matau // 221 // budhairabhidadhAte to madhure mardaladhvanau / iti talamukhau (3) (ka0) udvRttahastayodvitIyalakSaNe-vyAvRttaparivartitAviti / vyAvRtto'ntarvartitaH, parivartito bahirvartita ityarthaH // 218-220 // ityudAttau (2) (su0) uvRttayorlakSaNamAha-caturazrIkRtyeti / dvau hastau caturazrIkRtya, tata: tayoH haMsapakSIkRtayoH madhye eka uttAna: san yadyadho gacchati, apara adhomukhaH san vakSaHpradezamAgacchati, tadA udvRttAkhyau hastau bhavataH / etau tAlavRntAbhinaye niyujyate / nRttakovidA: tAveva tAlavRntAkhyAvityavadan / matAntaramAha-prAGmukhAviti | savyApasavyabhramaNe vyAvRttaparivartitena tyaktau haMsapakSau uvRttAviti pare menire / anayoviniyogastu-jayazabde prayoktavyAviti // 218-220 // ityuttau (2) (su0) talamukhayorlakSaNamAha-bhUtveti / yatra hastau udRttau bhUtvA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 saptamo nartanAdhyAya: azliSTahaMsapakSAbhyAM svastikaH svastikau karau // 222 // iti svastikau (4) viprakIrNau tu tAveva sahasA svastike cyute / nIcAgrAvunnatAyau vA kucAbhyAM purataH sthitau / / 223 / / parAGmukhau haMsapakSau viprakIreM jaguH pare / iti viprakIrNo (5) patAkasvastikaM kRtvA vyAvRttiparivartane // 224 // tata: tryazrI viSamau sthitau yau, tau haMsapakSau parasparasaMmukhatalau jAtau cet , tadA talamukhau bhavataH / anayoviniyogamAha-budhairiti / budhaiH, tau talamukhau madhure mardaladhvanau ; mRdaGganAde prayogamabhidadhAte // 221, 221- // iti talamukhau (3) (su0) svastikayorlakSaNamAha--azliSTeti / azliSTAbhyAm asaMyuktahastakAbhyAM pUrvoktaH svastikaH kRtazcet, tadA svastikAkhyau hastau bhavataH // -222 // iti svastikau (1) (su0) viprakIrNayorlakSaNamAha-viprakIrNAviti / tAvaiva svastiko sahasA cyutau santau viprakIrNAvityucyate / matAntareNAnyathA lakSayatinIcAprAviti / nIcamanaM yayoH, tathAvidhau unnatAyau yadA kucAbhyAM purastAt vidyamAnau haMsapakSau parAGmukho asaMmukhau cet, viprakIrNAvityanye avAdiSuH // 223, 223- // iti viprakIrNo (5) / (ka0) arAlakhaTakAmukhayorlakSaNe- patAkasvastikaM kRtveti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 saMgItaratnAkaraH UrdhvAsyau padmakozau ca vyAttiparivartane / kamAtkRtvA yatra vAmamuttAnArAlamAcaret // 225 // khaTakAmukhamanyaM vAdhomukhaM caturazrataH / svastikenAthavA yadvA kRtvArAlau karAvubhau // 226 // khaTakAmukhasaMjJau tAvarAlakhaTakAmukhau / vaNijAM sacivAdInAM vita'sau prayujyate // 127 // anye tvAhururograsthaH prAGmukhaH khaTakAmukhaH / arAlaH ponnatApo'nyastiryagISatmasAritaH // 228 // pArzvavyatyayato yadvA svapArthe cetkarau sthitau / talAntarau tadA syAtAmarAlakhaTakAmukhau / / 229 / / ityarAlakhaTakAmukhau (6) patAkahastayoH svastikamityanena maNibandhakRtaH svastiko gamyate / vizeSAnabhidhAnAt / vyAvRttiparivartane ityatra kRtvetyanuSaJjanIyam / tataH padmakozAviti dvivacanopAdAnena svastikatvaM tayorneSyata iti jJAyate / atastayoyAvRttiparivartane kamAtkRtvetyanvayaH / atrApi patAkasvastikavadeva padmakozayorapi svastikaM kRtvA vyAvRttiparivartanayoH kriyamANayona cArutAtizaya iti matvA, abhinavaguptapAdairnalinIpadmakozoktavartanA kartavyetyavadhAritam / sA ca yathA " anyonyasaMmukhau santau saMzliSTamaNibandhako / padmakozau pRthakprAptau vyAvRttiparivartane // nalinIpadmakozau staH" iti vakSyamANanalinIpadmakozAnuguNalakSaNAnusAreNAtra padmakozayoAvRtti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH bhujAgrayoH kUrparayoraMsayoH savilAsayoH / satoH patAkau vyAvRttiM vidhAya bhavato drutam // 230 // adhastalau cedAviddhavaktrau hastau tadoditau / vikSepavalane prAhuH prayogaM kRtinastayoH / / 231 // ityAviddhatrastrau (7) 63 I parivartane kartavya iti nATyAcAryasaMpradAyo'vagantavyaH / kiMcAtra padmakozayoH kriyAyAM kramAdityucyate, tatra patAkasvastikasya padmakozayozca vacanakrameNaiva kriyAkramasyAvagatatvAttadarthamanarthakaM kramagrahaNaM padmakozayorvyAvRttiparivartanakriyAkramasyApi pAThakrameNaivAvagatatvAttadarthamapyanarthakaM sadUrdhvasthayoH padmakozayorekasya vyAvRttimitarasya parivRti tathA parivartitasya vyAvRttimavyAvartitasya parivartanaM ca kramAtkRtvetajjJApayatIti granthakArAbhiprAyo veditavyaH // -224-229 // ityarAlakhaTakAmukhau (6) (su0) marAlakhaTakAmukhayorlakSaNamAha-patAketi / patAkasvastikA - nantaraM pUrvoktavyAvRttiparivartane, tata UrdhvAyau Urdhvamukhau, padmakozau ca vyAvRttiparivartane kramAtkRtvA, yatra vAmam; vAmahastamuttAnamarAlaM kuryAt, anyaM khaTakAmukhaM ca adhomukhaM kuryAt / tata: caturazraH, athavA svastikena, yadvA arAlau karau kRtvA, khaTakAmukhau dvau karau syAtAM tadA arAlakhaTakamukhau / asau vaNijAM, sacivAdInAM vitarke prayujyate / matAntaramAha - anye tviti / anye AcAryAH, khaTakAmukhaH karaH pUrvAbhimukha: agre tiSThan, anyastu kara: arAla: atyunnatApra: tiryakpradeze kiMcitprasAritaH, dvAvapi karau pArzvatryatyAsena svapArzve vA vakSyamANatalAntarau sthitau santau marAlakhaTakAmukhau bhavetAmiti // -224-229 // ityarAlakhaTakA mukhau (6) (ka0) Aviddhavaktrayorviniyoge - vikSepavalana iti / vizeSa: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 saMgItaratnAkaraH madhyamAsaMgatAguSThau caturazrapradezagau / sarpazIrSoM kramAttiryakrasarantau pradezinIm // 232 // bahi prasAritAM dhatto yadA sUcImukhau tadA / patAko prathamaM kAyauM vyAhattaparivartitau 233 // bhrAntvA prasAraNaM cAtra vizeSa kecidUcire / madhyaprasAritAguSThau sarpazIrSAkRtI krau|| 234 // recitasvastiko kecidUcuH sUcyAsyalakSaNam / iti sUcyAsyau (6) saMbhramaH / tena valanaM vakratayA gamanam ; tasmin // 230, 231 // ___ ityAviddhavaktrau (7) (su0) AviddhavaktrayorlakSaNamAha--bhujAprayoriti / bhujAgreSu kUrparAMseSu savilAseSu saktau dvau patAko karau vyAvRtti vidhAya, yadi adhastale bhavetAM tadA Aviddhavaktrau hastau uditau / kRtinaH nRttazAstrajJAH, tayoH vikSepavalane; vikSepeNa saMbhrameNa kAryavyagratayA valane gamane prayoga ityAhuH // 230, 231 // ityAviddhavaktrau (7) (ka0) sUcyAsyayolaNe-caturazrapadezagAviti / atra caturazrayoH pradezo vakSaso'STAGgulAntaro vakSaHpurodezaH / tatra gatAviti tathoktau / sarmazIrSoM kamAtsvayaM tiryakprasarantau bahiHprasAritAM pradezinIM yadA dhattastadA sUcImukhAvityanvayaH // 232-234- / / ___iti sUcyAsyau (6) (su0) sUcyAsyayorlakSaNamAha-madhyameti / madhyamayA saMgatau saMlagnau, aGguSThau yayoH, tathAvidhau caturazrapradezagau sarpazIrSoM, kramAt tiryak prasarantau bahiHprasAritAM pradezinI yadA dhattaH, tadA sUcyAsyau bhavataH / matAntareNa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH prasAritottAnatalAvucyete recitau karau // 235 // athavA recitau proktau haMsapakSau drutabhramau / yadvA recitayorlakSma lakSaNe milite ime // 236 // prayojyau tau nRsiMhasya daityavakSovidAraNe / iti recitau (9) ekena caturazreNa tau syAtAmardharecitau // 237 // ityardharecitau (10) vizeSamAha-patAkAviti / prathamaM patAko hastakau vyAvRttaparivartitau vidhAya, tataH bhrAntvA prasAraNaM cAtra kecit vizeSamAhuH / matAntareNa anyathA lakSayati-madhyeti | madhye prasArite aSThe yayostathAvidhau sarpazIrSI hastau recitasvastiko cettadA sUcyAsyayorlakSaNaM kecitkathayanti // 232-234- // ___ iti sUcyAsyau (8) (ka0) recitayorlakSaNe- yadvA recitayorlakSma lakSaNe milite ime iti / ime pUrvokte dve lakSaNe milite satI recitayorlakSmeti tRtIyaM lakSaNam / tau tRtIyalakSaNalakSitau recitau / nRsiMhasya daityavakSovidAraNe prayojyAviti tayoreva viniyogaH / / -235, 236. // iti recitau (9) (su0) recitayolakSaNamAha-prasAriteti / prasAritamuttAnatalaM yayostathAvidhau karau recitAvicyute / athavA drutabhrAmitI ; zIghraM bhrAmitau haMsapakSau recitAviti / yadvA milite ime lakSaNe recitayorlakSaNe jJAtavye / tau nRsiMhasya daityavakSovidAraNe prayojyau // -235, 236- // ___ iti recitau (9) (su0) ardharecitayorlakSaNamAha-ekeneti / pUrvoktarecitahastakayormadhye ekakara: caturazcet, tadA ardharecitau // -237 // ityardharecitau (10) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH uttAnAdhomukhatvAbhyAM krameNa skandhadezataH / patAko yadi niSkramya nitambakSetravartinau // 238 // recakaM kuruto hastau nitambAvuditau tadA / iti nitambau (11) bAhU vyAvartitenovaM prasArya parivartitaH / / 239 // svastikAkRtitAM nItau patAko pallavau matau / zithilau tripatAkau tu kecidatra pracakSate // 240 / / (ka0) nitambayorlakSaNe-uttAnAdhomukhatvAbhyAM krameNeti / uttAnAdhomukhatve krameNa bhavataH / naikakAlameveti mantavyam / anyathA dvayoruttAnatvaM dvayorapyadhomukhatvaM tAbhyAmityuktaM krameNeti padamanarthakaM syAt / hastayostathAbhAvasya vinA krameNa saMbhavAt / evaM hi sArthakatvaM bhavati / pUrva yasyottAnatvaM bhavati tasyAdhomukhatvaM, yasyAdhomukhatvaM tasyottAnatvamiti jJAyamAna uttAnAdhomukhatve krameNa saMbhavataH / na hastayoryogapadyenottAnatvamadhomukhatvaM ceti vyavacchedyasya saMbhavAt / kiMca kriyAvaicitryAcchobhAtizayalAbho'pi bhavati // 238, 238- // ___ iti nitambau (11) (mu0) nitambayolakSaNamAha-uttAneti / patAkahastau krameNa uttAno'dhomukhau skandhapradezAt niHsRtya, yadi nitambakSetre vidyamAnau yadA vakSyamANarecakaM kuruta:, tadA nitambAkhyau hastakau bhavataH // 238, 238- // iti nitambau (11) (su0) pallavayorlakSaNamAha-bAhU iti / vyAvartitenopalakSitau patAkAkhyau bAhU UrdhvaM prasArya, parivartitena svastikAkRtitAM nItau prApitau patAko Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH natonatau padmakozau zithilau maNibandhayoH / svapArzvayoH purastAdvA pallavAvavadanpare / / 241 // padmakozakarasthAne patAkAvapare jaguH / iti pallavau (12) pArzvadezotthitau pArthamaspRzantau gatau ziraH // 242 // nitambavatkezadezAnniSkramya ca punaH punaH / pRthaggatAgatau yau tau kezabandhau karau matau // 243 // iti kezabandhau (13) pallavAvityucyate / matAntaramAha-zithilAviti / atra patAkasthAne zithilau tripatAkAviti kecidAhuH / anye tu padmakozAkhyau hastau maNibandhayo: zlathatvena natonnatau svapArzvayoH purastAdvartamAnau pallavAvityAhuH / padyakozasthAne patAkAviti kecit // -239-241- // iti pallavau (12) (ka0) kezabandhayorlakSaNe-nitambavadityatidezenAtrApi krameNottAnAdhomukhatvAbhyAmityetadanusaMdheyam / evaM pArzvadezAcchiraHparyantaM gatau tathA / kezadezAniSkramya ca punaH punaH pRthaggatAgatAviti / yadaikaH kezadezAnirgacchati, tadA anyaH kezadezaM pratyAgacchati / evaM pauna:punyena pRthaggatAgatau yau hastau tau kezabandhAviti saMmatau // -242, 243 // iti kezabandhau (13) (su0) kezabandhayorlakSaNamAha-pArzvadezeti / yatra karau pArzvadezAdutthAya pArzvamaspRzantau ziraHpradezaM gatau prAptau, pUrvoktanitambahastakavat kezapradezAt niHsRtya muhurmuhuH pratyekaM gatAgatau yau hastau tau kezabandhAviti // -242,243 // iti kezabandhau (13) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH kapolAMsalalATAnAM kSetre tvanyatame sthitau / tripatAko karau kiMcittiryazcau saMmukhau mithaH // 244 // aMsakUrparayoH kiMciJcalatorUrvatastalau / kSaNaM bhUtvA pracalitau jJeyAvuttAnavazcitau / / 245 // aMsakUparayoH kiMcitpatanaM manvate pare / ____ ityuttAnavaJcitau (14) patAko Dolitau tiryakpasRtau tau latAkarau // 246 // anayoH karayoH kezavandhayozca nitambayoH / tripatAkAkRti kecidAcAryAH pratijAnate // 247 // iti latAkarau (15) (ka0) uttAnavaJcitayorlakSaNe-UrdhvatastalAvityatrottAnatvaM, pracalitAvityatra vaJjitatvaM ca draSTavyam // 244, 245- // ityuttAnavaJcitau (14) (su0) uttAnavaJcitayorlakSaNamAha-kapoleti / kapolAdInAmanyatame kSetre sthitau tripatAko hastau, tiryak gatvA parasparasaMmukhau aMsakUrparayoH kiMcit calatoH Urdhvatastalau pracalitau santAvuttAnavaJcitAkhyau bhavata: / kecit aMsaparayoH kiMcinnamanaM manyante / / 244, 246- // ityuttAnavacitau (14) (su0) latAkarayorlakSaNamAha-patAkAviti / yatra patAkAkhyau hastau, Dolitau tiryak prasRtau bhavataH, tadA latAkarau stH| anayoH karayo: kezabandhayoH nitambayozca tripatAkAkRti kecidAcAryA pratijAnate // -246, 247 // iti latAkarau (15) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH spRzatkarikarAkAraH paarthyoshcelltaakrH| unnato dolito'nyastu karNasthaH khttkaamukhH|| 248 // tripatAko'thavA yatra karihastamamuM viduH / nanvanyahastavatkasmAnAtra dvivacanaM kRtam // 249 // brUmo yatraikazabdena sajAtIyAvubhau karau / uktau tatra dvivacanaM ghaTavaccaturasravat // 250 // bhinnazabdau vijAtIyau yo vA dvivacanaM tayoH / yathA ghaTapaTau syAtAmarAlakhaTakAmukhau // 251 // (ka0) karihastasya lakSaNe-spRzatkarikarAkAra iti / kariNaH karaH karikaraH / spRzaMzcAsau karikarazca, tasyAkAra ivAkAro yasyeti bahuvrIhiH / yathA karI svakareNa pArzvasthitadrumAdi spRzati, tadA pArzvaprasAritasya tatkarasya ya AkArastamanukurvANa ityarthaH / atra caturAzrAdayo nRttahastAzcaturazrAvityevaM dvivacanenaivoddiSTA / tathaiva lakSyante lakSayiSyante ca nRtahastatvAvizeSe'pyayaM karihastAviti noddiSTaH / kiMtu karihastazcetyekavacanenoddiSTaH / tathaiva 'karihastamamuM viduH' iti lakSyate ca / tatkathamupapadyate ? ityabhiprAyeNa pRcchati-nanvanyahastavaditi / ___ atra dvivacanAzrayaNe sajAtIyArthavAcakayorekarUpayoH zabdayorekazeSazcaturazrAvityAdiSu nimittatvena svIkRtaH / tathA vijAtIyArthavAcakayobhinnarUpayoH zabdayostu dvandvaH, 'arAlakhaTakAmukhau' ityatra nimittatvena sviikRtH| karihasta isyatra tu dvandvaikazeSayorekatarAsaMbhavAdvivacanAnupapattau satyAmekavacanameva samyagAzritamiti pratipAdayiSyan pariharati-bramo yatretyAdinA / sajAtIyau carazratvAdyAkAreNa samAnajAtIyAvubhau karAvekazabdena caturazrAdikazabdena yatroktau tatra ghaTavat , ghaTazca ghaTazca ghaTAviti / yathA caturazravat , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 saMgItaratnAkaraH karihastAkRtistveko dRzyate'tra latAkaraH / itikartavyatA tvanyA syAdekavacanaM tataH / / 252 // na cAtra karihastatvamekaikatra ghaTatvavat / na cAtraiH karIhasta zabdavAcyo'paraH karaH / / 253 / / naikazeSo na ca dvandvo yato dvivacanaM bhavet / AzritaM caikavacanaM muninA sarvadarzinA / / 254 || iti karihastaH (16) caturazrazca caturazrAviti yathA tathodvRttAdiSu dvivacanamekazeSeNa kRtamityarthaH / yau vA karau vijAtIyau vividhajAtIyau bhinnazabdavAcyAvityarthaH / tayoH karayorghaTapaTau yathA syAtAM tathA arAlakhaTakAmukhAviti dvivacanaM dvandvena bhavediti bhAvaH / prakRte dvandvaikazeSayorabhAvaM darzayitumAha- karihastAkRtistveka iti / dvitIyasya karasya ka upayoga ityAkAGkSAyAmAha - itikartavyatA tvanyeti / anyeti kriyAparatvena strIliGgatvam / anyA dvitIyA karakriyA | itikartayatAGgamityarthaH / ekasminkare karihastAkRtau kRte sati tato dvitIyasya khaTakAmukhasya tripatAkasya vA karNAbhyarNasthitiH karikarNAnukaraNena karihastasyaivopakAriketi tadaGgatvam / tataH kAraNAdekavacanameva syAditi nigamanam / evamanabhyupagacchantaM pratyAha-na cAtreti / pratipAdite'rthe saMmatiM darzayannAha - Azritamiti / yathAha muni: "" 'samunnato latAhastaH pazcAtpArzvavilolitaH / tripatAko'paraH karNe karihastaH prakIrtitaH // 99 iti // 248-254 // iti karihastaH (16) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tripatAko kaTIzIrSe nyastAyau pakSavazcitau / iti pakSavacitau (17) tau pArthAbhimukhAgrau tu pakSaprayotako matau // 255 // uttAnau kecidanye tUrdhvAGgulI ca parAGmukhau / (su0) karihastasya lakSaNamAha-spRzanniti / karikarAkAraH ; karihastavat pArzvadvayaM spRzan latAkaraH, unnatya Dolita: san , anyastu karNe vartamAnaH khaTakAmukhaH, athavA tripatAko yatra vidyate tadA amuM karihastamAhuH / AkSipati-nanviti / yathA anyeSu kezabandhAdiSu hasteSu yathA dvivacanadyotakaM kRtaM tathAtra karihaste kasmAnna kRtam ? uttaramAha-brUma iti / yatra ekazabdena samAnajAtIyau DolAkarAvityucyete, tatra dvivacanam | yathA ghaTavat , caturazravat / bhinnazabdAviti / yau vA vijAtIyau karau bhinnazabdau bhinnazabdapratipAdako tayoH ghaTapaTAvitivatsyAt / yathA-arAlakaTamukhau / atra tu karihastake eka eva lAtAkaraH, karihastAkRti: dRzyate / tasya itikartavyatA tu anyA syAt / tasmAdekavacanaM bhavediti / dvivacanapradezavalakSaNyamAha-na cAtreti / yathA ekaikatra ghaTatvaM tathA karihastatvamekaikatreti samAyAtam / dvivacanasyeti / itikartavyatAsahitasya anyasya karihastatvAt / na caikasya karihastazabdavAcyatvam , aparasya karasya naikazeSadvandvAdi vidyate / yena dvivacanaM syAt / bharatena ca ekavacanenaiva nirdezaH kRtaH / tasmAdekavacanameva nyApyamiti // 248-254 // iti karihastaH (16) (su0) pakSavaJcitayolakSaNamAha-tripatAkAviti / ekaH karaH kaTinyastAnaH, anya: pArzva nyastAgraH, tathAvidhau dvau tripatAko hastau pakSavaJcitau bhavataH // 254- // ___iti pakSavacitau (17) (ka0) pakSapradyotakayorlakSaNe-zobhate caitau prAgbhyAmanantaramiti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 saMgItaratnAkaraH hastau bhaNanti zobhete caitau bhAgbhyAmanantaram / / 256 / / ___ iti pakSaprayotakau (18) upavakSasthalaM haMsapakSe gacchati pArthataH / savilAso'parastiryakprasRtazcellatAkaraH // 257 // kramAdazAntareNaivaM daNDapakSau tadA karau / hastaprasAraNaM tvatra yugapanmenire'pare // 258 // iti daNDapakSau (19) etAvityUrdhvAGgulI ca parAGmukhAviti tRtIyapakSoktau / prAgbhyAmityuttAnau keciditi dvitIyapakSoktAbhyAm / atra cakAraH prArambhAmityanena prathamapakSoktayoH samuccayAthai yojanIyaH prAgbhyAM ceti / tenAyamarthaH / kaTIzIrSanyastAyau tripatAko prathamaM pArthAbhimukhAgrau kRtvA tadanantaramuttAnau kRtvA tataH paramUrdhvAGgulI parAGmukhau ca kRtau cecchobhAtizayo bhavatIti // -255-256 // iti pakSapradyotakau (18) (su0) pakSapradyokayorlakSaNamAha-tAviti / tAveva pakSavaJcitau pArdhAbhimukhAgraM yayoH, tathAvidhau pkssprdyotkaavityucyte| mtaantrmaah-uttaanaaviti| kecitta uttAno pakSavazcitau pakSapradyotakAvityAhuH / kecit ubhaMgulI parAGmukhau ca hastau pakSapradyotakAviti bhaNanti / anye ca pakSapradyotako prakRtAbhyAM vazcitakAbhyAmanantaraM zobhAM prApnuta iti // -255-256 // iti pakSaprayotako (18) (su0) daNDapakSayorlakSaNamAha- upavakSaHsthalamiti / haMsapakSe haste pArzvapradezAt vakSaHsthalasamIpaM yAti, aparo hasto latAkaratAmetya, savilAsaH san tiryak prasRtazcet , yadA krameNa aGgAntareNApyevaM bhavati, tadA daNDapakSako Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH adhomukhau kaTikSetre sthitvA nyazcitakUrparau / patAkau tiryagUz2a drAggatau garuDapakSakau // 259 // tripatAkAvimau kaizciduktau na tu munermatau / iti garuDapakSakau (20) mAlasthalamurodezAtmApya tatpArdhamAgatau // 260 // maNDalabhrAntivitatApUrdhvamaNDalinau krau| lalATaprAptiparyantamanye lakSmAnayorjaguH // 261 // cakravartaniketyetau prasiddhau nRttavedinAm / __ityUrdhvamaNDalinau (21) hastau bhavataH / matAntaramAha-hasteti / kecit atra samakAlameva hastaprasAraNamAhuH // 257-258 // iti daNDapakSau (19) (su0) garuDapakSakayorlakSaNamAha-adhomukhAviti / patAko hastau adhomukhau kaTibhAge sthitvA, natakUparau vizatau tiryagUz2a ca yadi zIghraM bhavataH tau garuDapakSako / matAntaramAha-tripatAkAviti / kaizvidAcAryaiH tripatAkAbhyAM garuDapakSau kAryAvityuktau, tau muninA nAbhyupagatAviti // 259, 219- // iti garuDapakSakau (20) (ka0) UrdhvamaNDalinorlakSaNe---urodezAtpArzva prApya bhAlasthalamAgatAvityanvayaH / atra vakSodezAdvayAvartitakaraNapUrvakaM vaM svaM pArzva prApya lalATapradezamAgatau / tato maNDalavadvAntyA prasAritAvUrdhvamaNDalinAviti keSAMci. nmatam / anye tu, anayoH; UrdhvamaNDalinoH / lalATamAptiparyantaM lakSma jaguriti ; tAvataivordhvamaNDalitvasya ca nippannatvAditi teSAmabhiprAyaH / maNDala Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH tau patAkAkRtI pArdhanyastAvanyonyasaMmukhau // 262 // pArSamaNDalinAvuktAvanye tvAhuH svapArdhayoH / AviddhabhrAmitabhujau pArcamaNDalinAviti // 263 // kakSavartaniketyetau manvate nRttavedinaH / iti pArzvamaNDalinau (22) bhrAntivitatatvamUrdhvamaNDalinoH svarUpamiti ca teSAM matam / yata UrdhvamaNDalinAveva cakravartaniketi nRttavedinAM prasiddhau bhavataH // 260, 261- // ityUrdhvamaNDalinI (21) (su0) UrdhvamaNDalinorlakSaNamAha-bhAlasthalamiti / tAvubhau karau uraHpradezAt bhAlasthalamAgatya bhAlasthalapArzvatAM gatau, maNDalAkAreNa sthitau vistRtau ca UrdhvamaNDalinI karau bhavataH / matAntaramAha-lalATe ti / anye tu lalATAvadhiparyantamanayorlakSaNamAhuH / etau cakravartaniketi nRttavedinAM prasiddhau bhavataH / / -260, 261- // ___ ityUmaNDalinI (21) (ka0) pArzvamaNDalinodvitIyalakSaNe-AviddhabhrAmitabhujAviti / atrAviddhazabdenAveSTitakaraNapUrvikA vartanA gamyate / tayoH svasvapArzvayoomitabhujAvityanena pArzvamaNDalinoranvarthatA darzitA bhvti||262,263-|| iti pArzvamaNDalinI (22) ___ (su0) pArzvamaNDalinolakSaNamAha-tAviti / yatra tAveva patAkAkRtI pArzvanyastau anyonyasaMmukhau pArzvamaNDalinau bhavata: / manAntaramAha-anye tviti / anye tu ; AcAryAH, svasvapArzvayo: pUrvoktavidhilakSaNavantau AviddhabhrAmitau bhujau yayoH, tathAvidhau pArzvamaNDalinAvityAhuH / etau nRtyavedina: kakSavartiniketi manvate // 262, 263- // iti pArzvamaNDalinau (22) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH yugapatkaraNe kRtvodveSTitaM cApaveSTitam // 264 // yAtau svapArthe vakSasto bhrAntyA maNDalavatkramAt / vakSo'bhivyutkramAprAptAvuromaNDalinau karau // 265 // anayordhamaNaM pAhuranye vakSasthalasthayoH / urovartanikAtvena prasiddhau tadvidAmimau // 266 // haMsapakSau pare mAhurUva'maNDaliSu triSu / ityuromaNDalinau (23) (ka0) uromaNDalinorlakSaNe-udveSTitamapaveSTitaM ca karaNe yugapatkRtveti / ekena hastenodveSTitamanyenApaveSTitaM ca kRtaM cetkaraNadvayasya yogapadyaM saMbhavati / tathA caikasyAgamane'nyasya gamanaM kartavyamiti bhinnarUpAbhyAM vartanAbhyAM vakSasto vakSaHpradezAtsvapArzvayoH pArzvadezAtprati maNDalavajrAntyA maNDalAkArabhramaNena yAtau gatau, tato vakSo vakSaHsthalamAbhimukhyena vyutkramAdupakrAntaM kramamullaGghaya praaptau| ayamarthaH-udveSTitopakrameNa svapArzvagato hasta AveSTitena vakSaH prApnoti / tathAveSTitopakrameNa svapArzvagatazcodveSTitena vakSaH prApnotIti / haMsapakSau pare prAhurityanena prathamaM patAkAviti mantavyam // 264-266- // ityuromaNDalinI (23) (su0) uromaNDalinorlakSaNamAha-yugapaditi / yatra samakAlamevodveSTitamapaveSTitaM ca karaNaM yAtau gacchatau svapArzvasthau maNDalabhramaNaM kRtvA, punaH punaH vakSaH prAptau uromaNDalinau bhavataH / matAntaramAha-anye iti / anye ; AcAryAH, anayoH vakSasthalasthayoH bhramaNaM prAhuH / imau nRttavidAm, urovartanikAtvena prasiddhau / matAntaramAha-para iti / pare; AcAryAH, UrdhvamaNDalinamArabhya triSu hastakeSu haMsapakSAvityAhuH // -264-266- // ityuromaNDalinI (23) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 saMgItaratnAkaraH ekatroraHsthitottAne'nyasminpArzvaprasArite // 267 / / vyAvartitenAlapanIkRtvorastho yadA krH| svapArtha nIyate'nyastUdveSTitakriyayA karaH // 268 // tadaivArAlatAM prApya yAtyuro maNDalAkRtiH / anyo'pyevaM karAbhyAsAduraHpArthArdhamaNDalau // 269 // ityuraHpAvadhimaNDalau (24) ekaM vartanayArAlaM tathAnyamalapallavam / hastaM muhuH kramAtkRtvA kriyate svastikAkRtI // 270 // (ka0) uraHpArvArdhamaNDalayorlakSaNe-ekatra ; ekasmin hasta uraHsthitottAne sati, uraHsthitazcAsAvuttAnazceti samAsaH / anyasmin haste prasArite sati / atrAnuktamapyuttAna ityUhanIyam / anyathA anyasthAveSTitakriyayA kara iti vakSyamANAveSTitakriyocitasaMnivezAbhAvenAzobhAvahatvaM syAt / evamanyaH karastadaivArAlatAM prApya maNDalAkRtiH san uro yAtIti saMbandhaH / tadeveti / yadorasthaH karaH svapArzva nIyate pArzvaprasArito'pi karastatsamasaya evoro yAtItyarthaH / / -267-269 // ityuraHpAvardhimaNDalau (24) (su0) ura:pAvardhimaNDalayorlakSaNamAha-ekatreti / ekasmin haste uttAnAne ura:sthite sati, anyasmin pAveM prasArite sati, yadaika: karo vyAvartitena alapanaM kRtvA svapArvaM prApyate, apara udveSTanena tasminneva samaye arAlo bhUtvA maNDalAkRtirbhavati / anyo'pyevameva ; evaM rUpakarAbhyAsAt ura:pArdhimaNDalAkhyau karau bhavataH // -267-269 // ityura:pAdhimaNDalau (24) (ka0) muSTikasvastikayorlakSaNe-ekaM vartanayArAlamiti / vartanayA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH khaTakAmukhahastau cenmuSTikasvastikau tadA / kapitthau zikharau muSTI cAtha vA svastikAkRtI // 271 // iti muSTikasvastikau (25) 77 azliSTasvastikau santau vyAvRttakriyayA karau / mithaH parAGmukhau kRtvA yau kRtau padmakozakau / / 272 / / nalinIpadmakozau tAvapare tvanyathA jaguH / anyonyasaMmukhau santau saMzliSTamaNibandhakau || 273 / / padmakozau pRthakprAptau vyAvRttiparivartane / nalinIpadmakozau staH ke'pyAhuH padmakozayoH / / 274 // vyAvRttyA parivRttyA ca jAnvantikagatAvimau / skandhayoH stanayoryadvA jAnunornikaTaM gatau / / 175 / / maNibandhAkuJcanaprabhavayA AveSTitavartanayetyarthaH / arAlakaraNe tasyAH saMgatatvAt tathAnyamalapallavamiti / tatheti, taducitavartanayetyarthaH / atrAla saMgatayA maNibandhAkuJcanaprabhavayodveSTitavartanayeti draSTavyam / atra khaTakAmukhAdInAM pAraMparyeNa muSTiprabhavatvAtteSvanyatamaprayoge'pi muSTikasvastikavyapadeza upapanna iti tadvidAM matam // 270, 271 // iti muSTikasvastika (25) (su0) muSTikasvastikayorlakSaNamAha-ekamiti / ekaM hastaM vartanayA saha arAlaM kRtvA, tathA anyam alapallavaM muhuH kramAt vidhAya, khaTakAmukhAkRtI dvau hastau svastikAkRtI kriyete cettadA muSTikasvastikau bhavataH // 270, 271 // iti muSTikasvastika (25) (ka0) nalinIpadmakoza yordvitIyalakSaNe - vyAvRttiparivartane pRtha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 saMgItaratnAkaraH vivartitau padakozau tallakSmetyavadan pre| ___iti nalinIpayakozau (26) udveSTitakriyau vakSaHkSetrasthAvalapallavau // 276 / / skandhAntikamathopetya prastAvalapadmako / ityalapallavau (27) prAptAviti / anyonyasaMmukhayoH saMzliSTamaNibandhayoH padmakozayoreko vyAvRttimanyaH parivartanaM ca yugapadeva pRthakkuruta ityarthaH // 272-275. // iti nalinIpadmakozau (26) (su0) nalinIpadmakozayorlakSaNamAha-azliSTeti / azliSTasvastiko : asaMyuktasvastiko santau karau vyAvRttakriyayA mitha: parasparaM parAGmukhau kRtvA, yAvalapallavau kriyete, tau nalinIpadmakozau bhavetAm / matAntaramaha-apare tviti / apare; AcAryAstu anyonyasaMmukhau santau vyAvRttiparivRttibhyAM pRthak gatau panakozAveva nalinIpAkozau sta ityAhuH / anyanmatamAhake'pIti / ke'pi ; AcAryAH, vyAvRttiparivRttibhyAM jAnusamIpagamanAt nliniipdmkoshaavityuucire| matAntaramAha-para iti / pare; skandhayoH, yadvA jAnunozca nikaTaM gatau prAptau vivartitau padmakozau nalinIpanakozayorlakSaNaM prAhuH // 272-275- // iti nalinIpanakozau (26) (su0) alapallavayorlakSaNamAha--udveSTiteti | udveSTanaM vyAvartanaM sadyo bhramaNamiti yAvat / tena upalakSitau vakSa:kSetrasthau alapallavau karau yasyAstAm / tataH skandhasamIpamAgatya yadA prasaraNaM prAptaM, tadA alapallavI bhavetAm // -276, 276- // ityalapallavau (27) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 79 prasArya skandhayoH skandhAbhimukhamacalAGgulI || 277 // vartitAvalapadmau cedulbaNau bhaNitau tadA / ityuvaNa (28) pallavau zIrSadezasthau lalitau kalitau budhaiH / / 278 // caturazrImabhaJjantau zirasthAvacalau karau / lalitAvapare mAhuranye tu khaTakAmukhau / / 279 / / zanaiH prApya ziro'nyonyalagAyau lalitau viduH / iti lalitau (29) kUrparasvastikayutau latAkhyau valitau matau // 280 // (su0) ulbaNayorlakSaNamAha - prasAryeti / skandhAbhimukhe pracalAH caJcalAH agulayo yayoH, tathAvidhau karau skandhayoH prasArya vartanAyuktau alapallavau kriyate cet; tadA ulbaNau bhaNitau uktau // - 277, 277- // ityulbaNau (28) (su0) lalitayorlakSaNamAha - pallavAviti / zIrSadezasthau ; zIrSapradezavartamAnau budhaiH lalitAviti kalitau jJAtau / matAntaramAha -- caturazrImiti / caturazratvamabhajantau anAzrayantau zirasthAnasthitau acalau karau lalitA - viti / matAntaramAha -- anye tviti / anye tu; AcAryAH khaTakAmukhau zanaiH mandaM, ziraH prApya, anyonyalagnAgrau; parasparamilitAprau lalitAvityAhuH // -278, 279- // iti lalitau (29) (su0 ) valitayorlakSaNamAha -kUrpareti / latAkhyau karau kUrparasvastikayuktau valitAvityucyete / matAntaramAha - para iti / pare; AcAryAH, mUrdhni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 saMgItaratnAkaraH muSTikasvastika mUrdhni vivRttau tau pare viduH / anye tvAcakSate'nyonyalagnAgraiau khaTakAmukhau || 281 // Urdhva pRSThato namrakUrparau valitau matau / nRttahastau krameNApi prayojyau sUrayo viduH / / 282 // iti valitau (30) iti triMzannRhastAH | patAko madhyamAmUlalagnAGguSThau nikuJcakaH / sa svalpAbhinaye vedAdhyayane ca prayujyate // 283 // iti nikuJcaka: (asaMyutahastaH ) ( 1 ) zikharadvandvasaMyogAtkarodvizikharo mataH / Urdhvapradeze vivRttau muSTikasvastikau valitAvityAhuH / anyanmatamAha-- anye tviti / anye; AcAryAstu evamAcakSate -- anyonyasaMlagnA prau khaTakAmukhau Urdhvagau UrdhvapradezakRttau pRSThataH namrakUrparau valitau bhavetAmiti / etau nRttahastau kramazaH prayojanIyAviti sUraya AhuH // -280-282 // iti valitau (30) iti triMzannRhastAH / ( su0 ) matAntaroktAnAM nikuJcakAdInAM lakSaNamAha-patAketi / madhyamAmUlalagnAGguSTha: ; madhyamAyA aDguleH mUle lagna aGguSTho yasya, tathAvidhaH patAko nikuJcaka: / asya viniyogastu saH; nikuJcaH, svalpAbhinaye vedAdhyayane ca kAryaH // 283 // iti nikucaka: ( asaMyuta hasta:) (1) (su0 ) dvizikharaM lakSayati-zikhareti / pUrvokta zikhara dvandvasaMyogAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH zayanArthe'GgulisphoTe strINAmanunaye tathA // 284 // nAstItyarthe'pi saMyujya viyuktaM zikharadvayam / iti dvizikhara: (saMyutahastaH) (2) pRthagdakSiNavAmau cedvaradAbhayadau karau / / 285 // arAlau kaTipArzvasthau tadoktau varadAbhayau / ___iti varadAbhayau (nRttahastau) (3) iti matAntaroktAstrayo hastAH / pradarzanArthamukteyaM hastAnAM saptatirmayA // 286 / / AnantyAdabhineyAnAM santyanantAH pare kraaH| dvizikhara: karo bhavati / asya viniyogastu-svApanArthe, aGgulisphoTe, tathA strINAmanunaye, nAstItyarthe ca kAryaH // 284- // iti dvizikharaH (saMyutahastaH) (2) (ka0) matAntaroktAnAM nikuJcakAdInAM trayANAM karANAM lakSaNAni saviniyogamAha-~-patAko madhyamAmUla ityAdinA // -283-285- / / ___ iti varadAbhayau (nRttahastau) (3) iti matAntaroktAstrayo hastAH / (su0) varadAbhayayorlakSaNamAha-pRthagiti / saMyujya viyuktaM zikharadvayaM pRthak dakSiNe vAme ca sthitaM cet, tadA varadAbhayau bhavataH / kaTIzIrSasthau arAlAvapi varadAbhayAviti // 285 // iti varadAbhayau (nRttahastau) (3) iti matAntaroktAstrayo hastAH / (ka0) nigamayati-pradarzanArthamiti / abhinaya dikpradarzanArthamiyaM hastAnAM saptatiruktetyukte sati na sAkalyenoktA hastA iti pratIyate / asAkalyenoktau satyAM kati hastA ityAkAGkSAyAmAha-santyanantAH pare Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH karA iti / sAkalyenAkathana Anantyameva heturdraSTavyaH / Anantyameva kuta ityAkAGkSAyAmAha-AnantyAdabhineyAnAmiti / abhineyAnAm ; jAtikriyAguNadravyarUpANAM padArthAnAm / teSAmAnantyameva hastAnantye heturuktaH / etena pratyartha hasto'pi bhinna ityabhiprAyaH sUcito bhavati / nanvevaM tarhi bhUyasAmapyarthAnAmekaikena sUcImukhAdinA bharatAdibhiH kRtamabhinayapradarzanaM kathamiti ceducyate / na hi teSAmapyeka eva sUcImukhAdirbahvarthapradarzako'bhimataH / kiMtu karaNakarmasthAnapracArakriyAdibhedAtpratyartha bhinna evetyamimataH / ekatvavyavahArastu saMkSepArtha vRkSAdizabdavatprakRtisArUpyAdraSTavyaH / yathA vRkSazabde vibhaktyAdibhedAtpratyartha bhinne'pi laukikAnAmeko'yamiti vyavahAraH, tathA patAkAdAvapi prakRtisArUpyAdekatvavyavahAroDavagantavyaH / kacidanekeSvapyartheSvekarUpakaraNasthAnAdiyuktasya hastasya prayogadarzanaM tvanekArthAnAmakSAdizabdAnAM prayogavadavagantavyam / evaM sati hastasaptativacanaM saMkSepAbhiprAyaM mantavyam / ayamevArtho'bhinavaguptapAdairbhAratIyavivRtau prapaJcitaH ; vivRtazca saMyutahastanigamanAvasare / yathA-" asaMyutAstAvadete bhavanti / na yete'saMyutA eva / nApyeta eva kohalAdibhiranyeSAM darzanAt" ityupakramya, " tathAhi ; kUparAdhI'tatripatAkena pArzve khaTakAmukhena ca strINAmabhinaya iti, khaTakena karNAntamAgacchatA vAmena ca kapitthamuSTayAnyatareNa bANamokSaH" iti ca / atra strIdarzane naikastripatAko naikaH khaTakAmukho vA / kiM tUbhayasaMnivezavAneko hastaH / tathA bANamokSAbhinaye naikaH khaTako nApi muSTikapitthayoranyataraH / api tu tatsaMnivezavizeSavAnanyo hstH| tathA muninApi --- " aGgAdyabhinayasyeha yo vizeSaH kvacit kvacit / anukta ucyate yasmAtsa citro'bhinayaH smRtaH" || iti prapazcitaH // 286. // kUrparAdhika* ityapi pATho dRzyate. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH lokavRttAnusArAtte'pyUhyantAmanayA dizA // 287 // netrabhUmukharAgAdyairupAGgairupabRMhitAH / pratyaGgaizca karAH kAryA rasabhAvapradarzakAH // 288 // (ka0) evaM hastAnAmAnantye siddhe tatrAprasiddhahastaparijJAne lokaM pramANayannAha-lokavRttAnusArAtte'pyUhyantAmanayA dizeti / tathA cAha muniH " noktA ye ca mayA hyatra lokAgrAhyAstu te budhaiH / loko vedAstathAdhyAtma pramANaM trividhaM smRtam / tasmAnnATyaprayoge tu pramANaM loka iSyate / " iti / atredamupaharam-abhinayAnantyAddhastAnantye'pi svabuddhayA lokato vAnuktahastakalpanAyAM karaNapracArAdibhiH saMyutatvenAsaMyutatvena vA saMnivezavizeSa eva kalpanIyaH, na tUktapatAkAdivyatirikto hastaH / uktarItyA kalpitasya tAvatyeva hastAntarasiddhaH kaMcidapyartha yathA tathA vA dharmidvayAzrayaNena yathAzobhamabhinIya patAkAdiSvanyatame paryavasyediti / nanu kacidekasyApyarthasya bahavo hastAH saMbhavanti, tatra kenAbhinayaH kartavya iti ceducyate / prayoge pUrvAparasaMgatatvena yaH zobhAkArI karastenAbhinayaH kartavya iti mantavyam / yathAha bharata: "arthasyaikasya bhUyAMsaH saMbhavanti yadA karAH / zobhAkArI tadA tatra karaH kAryaH prayoktRbhiH" / / iti // -287 // (ka0) abhinaye tvaGgAntarApekSayA hastAnAmeva prAdhAnyaM darzayitumAha-netrabhrUmukharAgAdyairiti / atrAdyazabdena tArApuTAdInyupAGgAnta Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 saMgItaratnAkara: uttameSvabhineyeSu lalATakSetracAriNaH / vakSaHsthA madhyameSu syuradhameSu tvadho matAH / / 289 // anyairuktA vyavastheyamuttamAdyabhinetRSu / uttame saMnikRSTAH syurmadhyame madhyasaMsthitAH / / 290 // adhame tvabhineye syurviprakRSTacarAH karAH / rANi gRhNante / mukhe rAgasyAnupAGgatve'pi netrAdyupAnasAhacaryAdupAGgatvamupacaryate / pratyaGgaizcetyatra cakAreNAGgAnyapi samuccIyante / tena zirazcaraNAdInyapyaGgAnyabhinaye hastAnAmupabRMhakatvAdupasarjanAni bhavantItyarthaH / hastAnAmapyupAGgAdyupabRMhitAnAmeva rasabhAvapradarzakatvaM bhavati, na tu kevalAnAmiti bhAvaH / kAryA iti prayoktRviSayo niyamavidhiH // 288 // (ka) athAbhinayahastAnAmabhineyArthAdhInaM sthAnaniyamamAha - uttameSvityAdi / uttameSu suvarNAdiSvartheSu, abhineyeSu, abhinetavyeSu karA lalATakSetracAriNaH syuriti / tathA kartavyA ityarthaH / madhyameSu puSpaphalAdyarthebhinetavyeSu vakSaHsthAH syuH / adhameSu piNyAkAdiSvartheSu tvabhinetavyeSvadhogatAH syuH // 289 // ; (ka) iyamarthakRtA vyavasthAbhinetR viSayatvenAnyairuktetyAha - anyairiti / uttamAdyabhinetRSu uttamA abhinetAro rAjadevIprabhRtaya: ; Adizabdena, madhyamA abhinetAraH senApatipurohitaprabhRtayaH ; adhamA dauvArikaparicArakAdayazca gRhyante / eteSvabhinetRSu, iyaM vyavasthokteti / rAjAdiSvabhinetRSu lalATadezacAriNaH, purohitAdiSvabhinetRSu vakSaHsthAH, dauvArikAdiSvabhinetRSvadhogatAzca kartavyA iti vyavasthA | uttamAdyarthaviSayaM vyavasthAntaraM darzayati -- uttame saMnikRSTAH syurityAdi // -289,290 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAya: 85 alpo hastapracAraH syAtpratyakSe bhUrisAttvike / / 291 // parokSe pracuraH sa syAnmadhyame madhyamo mataH / kAryAH suvyaktalakSmANaH pAtrairuttamamadhyamaiH / / 292 / / sasauSThavAca nIcaistu pANayastadvilakSaNAH / viSaNNe vyAkule bhIte mUrcchite tandrayAnvite / / 293 // ( ka 0 ) atha hastapracArasyAlpamacuramadhyamatvavyavasthAM viSayabhedena darzayati - alpo hastapracAraH syAdityAdi / pratyakSe; sAkSAdanubhUyamAne'rthe, bhUrisAttvike prabhUtasAttvike bhAve vA abhinetavye hastapracAro'lpaH kartavyaH syAt / parokSe; apratyakSe'rthe'bhinetavyaM, saH; hastapracAraH pracuraH kartavyaH syAt / madhyame ; kiMcitpratyakSatvena kiMcidapratyakSatvena ca sthite'rthe'bhinetavye madhyamo nAtyalpo nAtipracuraH pracAraH kartavyo'bhimataH / bhUrisAttvika ityanenaivAlpasAttvike'pracuraH / madhyamasAttvike madhyamaH pracAra ityavagantavyam // 290, 291- // (ka0) abhinetRviSayAmanyAM vyavasthAM darzayati-kAryAH suvyaktalakSmANa iti / uttamamadhyamaiH pAtra rAjapurohitAdyanukArakaiH pAtraiH / suvyaktalakSmANaH ; zAstre yasya hastasya yallakSaNamuktaM tatsamyakkRtaM cetsuvyaktaM bhavati / suvyaktaM lakSma yeSAM te tathoktAH / sasauSThavAceti; 'kaTI jAnusamA yatra kUrparAMsa ziraH samam / uraH samunnataM sannaM gAtraM tatsauSThavaM bhavet ' // iti vakSyamANalakSaNena sauSThavena sahitAH sasauSThavAH / nIcaistviti / dauvArikAdibhirnIcapAtraistu, tadvilakSaNA iti / avyaktalakSaNA asauSTha - vAzcetyarthaH / uttamAditAratamyena pAtrANi yojayedityabhiprAyaH / keSucida Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 saMgItaratnAkara: jugupsAzokasaMta supte glAne jarArdite / rogazItArtanizreSTasaMciteSvapi tApase / / 294 // mattonmattapramatteSu na hastAbhinayo bhavet / sUcayantyAntaraM bhAvaM ye karAH karkaTAdayaH / / 295 / / viSaNNAdiSvapi prAyaH prayojyAste satAM matAH / iti hastaprakaraNam / bhineyavizeSeSu hastAbhinayaM niSedhati - viSaNNa iti / kiM sarvatra evAtra na hastAbhinaya ityAzaGkaya pratiprasavArthamAha - sUcayantIti // // - 292 - 295 // iti hastaprakaraNam | 1 (su0) hastalakSaNamupasaMharati - pradarzanArthamukta miti / abhineyArthAnAmAnantyAt iyanto hastA iti vaktuM brahmAdayo'pi nezate / ata ete hastAH dik pradarzanArthaM mayA hastasaptatiruktAH / lokarItyA anye'pyanayA dizA UhanIyA: / hastAnAM prAdhAnyamAha - netreti / vakSyamANa netrAdyupAGgayuktAzcaite rasabhAvavyaJjakAH kartatryA: / abhinayavizeSe teSAM sthAnavizeSamAha-uttameSviti / uttamAbhinaye lalATakSetre hastAnAM pracAraH ; madhyamAbhinaye vakSasi pracAraH / adhamAbhinaye adhogataH pracAra iti / anyairiyaM lalATAdivyavasthA uttamamadhyamAdhamasthAnaniyamA abhinetRvizeSaNatvenoktAH / abhineyavizeSeNaiteSAM saMnikarSavizeSamAha - uttama iti / vizeSeNa hastapracArANAmalpatvabAhulye kathayati - alpa iti / bhUrisAttvike pratyakSe hastapracAro'lpaH / parokSe pracuraH / madhyame madhyamaH | abhinetRviSayAmanyAM vyavasthAmAha - kAryA iti / uttamapAtraiH; madhyamapAtraizca suyaktalakSmANaH, muvyaktaM lakSmA yeSAM te tathoktAH ; sasauSThavA : ; vakSyamANasauSThavalakSaNena sahitAzca kAryAH / nIcaistviti / nIcapAtraistu, tadvilakSaNAH, uttamAdivilakSaNA: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH atha vakSobhedAH syAdvakSaH samamAbhugnaM nirbhunaM ca prakampitam / / 296 // udvAhitaM paJcadheti teSAM lakSmAbhidadhmahe / sauSThavAdhiSThitaM vakSazcaturazrAGgasaMzrayam // 297 // prakRtisthaM samaM prAhuH svabhAvAbhinaye ca tat / iti samam (1) asauSThavA ityarthaH / atra uttamAditAratamyena pAtrANi yojayediti / hastAbhinayasya keSucit sthAnavizeSaniSedhamAha--viSaNNe iti / viSaNNe, vyAkule, bhIte, mUrchite, tandrAlau, jugupsAyAm , zokasaMtapte, glAne, jarApIDite, rogAte, zItArte, nizceSTe, tApase, matte, unmatte, pramatte ca hastAbhinayo na kAryaH / utsargeNoktasyAbhinayaniSedhasya kvacidapavAdamAha-sUcayantIti / -286-295- // iti hastaprakaraNam / (ka0) atha vakSaHprabhedAnuddizya lakSayati-syAdvakSa ityAdi / tatra samasya vakSaso lakSaNe-sauSThavAdhiSThitamiti / sauSThavena kaTIjAnvityAdinoktalakSaNenAdhiSThitam / caturazrAGgasaMzrayamiti / caturazraM ca tadaGgaM ca caturazrAGgam / caturazrAGgaM saMzrayo yasyeti tathoktam / ____ vaiSNavaM sthAnakaM yatra kaTInAbhicarau karau / pRthaksamunnataM vakSazcaturazraM taducyate' iti // caturazrAGgalakSaNaM vakSyate / ziSTaM spaSTam // 296-302- // iti paJcavidhaM vakSaH / (su0) vakSobhedAn vibhajate-syAditi / samAdibhedena vakSasaH paJca bhedAH / samam , Abhugnam, nirbhugnam , prakampitam , udvAhitamiti / teSAM krameNa lakSaNamAha-sauSThaveti / sauSThavAdhiSThitam ; sauSThavamavaSTambhaH tena adhiSThitaM saMyuktam , caturazrAGgasaMzrayam , caturazramAyatonnatamaGgaM ca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 saMgItaratnAkaraH nimnaM zithilamAbhugnaM vakSaH syAdrvalajjayoH // 298 // zItahacchalyayoH zoke mUrchAbhIsaMbhrameSu c| . kArya vyAdhau viSAde ca brUte zaMkarakiMkaraH // 299 // ityAbhugnam (2) nirbhugnaM nimnapRSThatvAdunnataM stabdhamapyuraH / mAne ca satyavacane stambhe vismayavIkSite // 300 // 'prakRSTabhASaNe garvotseke cedaM prayujyate / iti nirbhumam (3) prakampitaM kampitaM syAdUrdhvakSepainirantaraiH // 301 // syAgIhAsazramazvAsakAsahikAsu rodane / ___ iti prakampitam (4) caturazrAGgaM saMzraya aGgavinyAso yasya tathAvidhaM vakSaH prakRtistham , svAbhAvikaM samamityucyate // -296, 297- // iti samam (1) (su0) AbhugnaM lakSayati--nimnamiti / nimnamunnatam , zithilaM vakSa abhugnam / tacca garve, lajAyAm , zIte, hRcchalye, zoke, mUrchAbhItisaMbhramAdiSu, vyAdhau, viSAde ca prayujyate // -298, 299 // ityAbhumam (2) ___ (su0) nirbhugnaM lakSayati--ni mamiti / nimnapRSThatvAt unnatamuro nirbhugnam / tacca mAne, satyavacane, stambhe, vismayavIkSite, prakaSTabhASaNe, garvAdhikye ca prayujyate // 300, 300- // iti nirbhumam (3) (su0) prakampitaM lakSayati-prakampitamiti / nirantaraiH UrdhvaprakSepaiH praharSabhASaNe iti paatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH akampaM saralotkSiptamudvAhitamudIritam // 302 / / dIrghocchvAse ca jRmbhAyAmuttuGgAlokane ca tat / ityudvAhitam (5) iti paJcavidhaM vakSaH / atha pArzvabhedAH vivartitaM cApasRtaM prasAritamatho natam // 303 // unnataM ceti saMcakhyuH pArtha paJcavidhaM budhAH / vivartanAt trikasya syAtparAvRttau vivartitam // 304 / / ___ iti vivartitam (1) tannivRttyA tvapasRtaM bhavetpArdhavivartane / ityapamRtam (2) avalambitaiH kampitaM vakSaH prakampitamityucyate / tacca bhaye, hAse, zrame, zvAse, kAse, hikkAyAm , rodane ca prayujyate // -301, 301- // iti prakampitam (4) (su0) udvAhitaM lakSayati-akampamiti / saralotkSiptam , uccIkRtam , akampam ; kampahInaM vakSa udvAhitam / tacca dIrghocchAse, jRmbhAyAm , uttuGgAlokane ca prayujyate // -302, 302- // ___ ityudvAhitam (5) iti paJcavidhaM vakSaH / (ka0 ) pArzvabhedAnuddizya lakSayati'- vivartitamityAdi // -303-306 // iti paJcavidhaM pArzvam / ___ (su0) pArzvabhedAnAha-vivartitamiti / vivartitam , apasRtam , prasAritam , natam , unnatamiti budhAH nRttajJAH pArzva paJcadhA saMcakSyuH / atra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 saMgItaratnAkara: prasAritaM tUbhayato vistArAtsyAnmudAdiSu / / 305 // iti prasAritam (3) nyazcitAMsaM nitambaM tu nataM syAdapasarpaNe / iti natam (4) pArzva tadviparItaM tUnnataM syAdupasarpaNe / / 306 / / ityunnatam (5) iti paJcavidhaM pArzvam / atha kaTIbhedA: kampitodvAhitA chinnA vivRtA recitA tathA / kaTI paJcavidhetyuktA tallakSma vyAhare'dhunA // 307 // drutaM gatAgate pArzve dadhatI kampitA matA / gaNazaH paJcasaMkhyAGkamAhurityarthaH / eteSAM bhedAnAM krameNa lakSaNamAha - vivartanAdityAdinA / trikasya vivartanAt parAvRttau vakSo vivartitam / iti vivartitam (1) apasRtaM lakSayati - taditi / tasya vivartanasya nivRttyA apasRtam / tatpAvivartane prayojyam / ityapasRtam (2) prasAritaM lakSayati-prasAritamiti / ubhayato vistRtatve prasAritam / tanmudAdiSu prayojyam / iti prasAritam (3) nataM lakSayati - nyaJciteti / nyaJcita aMso nitambo yasmin, tathAvidhaM pArzvanatam / tadapasarpaNe prayojyam (4) unnataM lakSayati - taditi / tadviparItaM pArzvamunnatam | tadupasarpaNe prayojyam / ityunnatam (5) // -303-306 // iti paJcavidhaM pArzvam (ka0) kIM vibhajya lakSayati-kampitodvAhitetyAdi // iti paJcavidhA kaTI / // 307-311 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tAM kubjavAmanAdInAM gamane ca prayojayet // 308 // iti kampitA (1) zanairuccalitA pArthadvayenodvAhitA kttii| strINAM lIlAgateSveSA pInAGgAnAM gatAvapi // 309 // ityudvAhitA (2) chinnA tiryamukhe pArthe madhyasya valanAtkaTI / vyAyAme saMbhrame caiSA vyAvRttaprekSaNAdiSu // 310 // iti cchinnA (3) parAGmukhena pAzrUNAbhimukhaM yA vivartitA / vivRttA sA kaTI proktA viniyojyA vivartane // 311 / / iti vivRttA (4) sarvato bhramaNAduktA recitA bhramaNe bhavet / iti recitA (5) iti paJcavidhA kttii| __(su0) kaTI bhedAnAha-kampiteti / kampitA, udvAhitA, chinnA, vivRtA, recitA iti paJcavidhoktA / tAsAM krameNa lakSaNamAha-dRtamiti / drutaM zIghra pArzva gatAgate dadhatI kaTI kampitA / tAM kubjavAmanAdInAM gamane ca prayojayet / iti kampitA (1) udvAhitAM lakSayati-zanairiti / pArzvadvayena zanaiH uccalitA kaTI udvAhitA / eSA strINAM lIlAgamane, pInAGgAnAM gamane'pi viniyujyate / ityudvAhitA (2) chinnAM lakSayati- chinnA iti / tiryamukhe pArve madhyasya valanAt chinnAkaTI bhavati / eSA vyAyAme, saMbhrame, vyAvRtta Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH atha caraNabhedAH samo'zcitaH kuzcitazca sUcyAtalasaMcaraH // 312 // udaghaTTitazceti muneH SaDvidhazcaraNo mtH| tADito ghaTitotsedho ghaTTito marditastathA // 113 // agragaH pANigaH pAdaH pArzvagathAparaH paraiH / iti saptApare proktAH pAdAstallakSaNaM bruve // 114 / / svabhAvena sthito bhUmau samaH pAdo'bhidhIyate / svabhAvAbhinaye kAryaH sthiro'sau recake calaH // 315 // iti sama: (1) bhUsthapANiH samutkSiptAgratalaH pramRtAGguliH / azcitaH sa bhavetpAdo istabhramarakAdiSu // 316 // ityaJcitaH (2) prekSaNAdiSu ca kAryA / iti cchinnA (3) vivRttAM lakSayati-parAGmukheneti / parAGmukhena pArveNa abhimukhaM vivartitA kaTI vivRttA / sA vivartane kAryA / iti vivRttA (4) recitAM lakSayati-sarvata iti / sarvato bhramaNAt recitaa| sA bhramaNe kAryA / iti recitA (6) 307-311- // iti paJcavidhA kttii| (ka0) pAdabhedAnuddizya lakSayati-samo'zcita ityAdi / saviniyogAni teSAM lakSaNAni sphuTArthAni // -312-325 // ___ iti trayodaza crnnbhedaaH| (su0) caraNabhedAnAha-sama iti / samaH, azcita:, kuJcitaH,sUcI, agratalasaMcara:, udghaTTita iti bharatamatena caraNa: SaDvidhaH / matAntaramAha-tADita Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 saptamo nartanAdhyAyaH kuzcitAGgulirutkSiptapANirmadhye ca kuJcitaH / kuzcitaH 'syAdatizrAntagatau tuGgasya ca grahe / / 117 // ___ iti kuzcitaH (3) vAmaH svAbhAviko'nyastu bhuvyaGguSThAgrasaMsthitaH / utkSiptetarabhAgo'sau sUcI nUpuravandhane // 318 // ___ iti sUcI (4) yasyotkSiptA bhavetpANiraGguSThaH prasRtastathA / aGgulyo nyazcitAH sa syAtpAdo'gratalasaMcaraH // 319 // preraNe kuTTane sthAne pIDane bhUmitADane / bhUsthApasAraNe sa syAdrecake bhramaNe made / / 320 / / ityapratalasaMcara: (5) iti / tADitaH, ghaTitotsedha:, ghaTTitaH, marditaH, agragaH, pANigaH, pArzvaga iti sasa pAdabhedA bhavanti / evaM trayodaza bhedAH / teSAM krameNa lakSaNamAhasvabhAveneti / svabhAvena prakRtyA sthita: samapAda ityucyate / sa ca svabhAvAbhinaye kaaryH| iti samaH (1) aJcitaM lakSayati-bhUsthapANiriti / bhUsthitapANiH; bhUmau sthita: pANiryasya saH ; samutkSiptAgratala: ; samyak utkSiptamuccIkRtaM talAgraM yasya tathAvidhaH; prasRtAGguliH ; prasRtA agulayo yasya, tathAvidha aJcito bhavati / sa ca hastabhramarakAdiSu viniyogaH / bhramarakaM karaNavizeSaH / ityaJcita: (2) kuJcitaM lakSayati-kuJciteti / kuJcitA agulayo yasya tathAvidhaH ; utkSiptapANimadhye tu, utkSiptaH ucca: pANiH yasya, tasya madhye tu saMkucitaH, kuJcitAkhyazcaraNaH / sa ca atizrAntagatau ; atizrAntasya bahumArgagamanazrAntasya gatau, tuGgasya grahe ca, atyuccapadArtha / syAdatikrAntagatau ityapi pATha:. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH yadi pAdatalAgreNa sthitvA bhUmau nipAtyate / asakRddhA sakRtpANirbhavedudghaTTitastadA // 321 // ityudghaTTitaH (6) pArSyA dharAmavaSTabhya tAmagreNa nihanti yaH / tADitazcaraNaH sa syAtprayojyaH krodhagarvayoH // 322 // iti tADita: (7) ghnanmuhurghaTitotsedho'grapANibhyAM bhuvaM kramAt / ___ iti ghaTitotsedha: (8) ghaTTitaH kSitighAtI syAtpArNyadhriH preraNena sH|| 323 // iti ghaTTitaH (9) yastiracA talenovI pramRdgAti sa marditaH / iti mardita: (10) grahaNe ca viniyujyate / iti kuJcita: (3) sUcI lakSayati-vAma iti / vAmaH pAda: svAbhAvikaH, anyastu bhUmau aGguSThAgreNa saMsthitaH, utkSiptetarabhAgo vA bhavati, sA sUcI / asau nUpurabandhane kAryA / iti sUcI (4) apratalasaMcaraM lakSayati-yatreti / yatra pANi: utkSiptaH, aGguSThaH prasRtaH, tathA agulyo nyaJcitAH, so'pratalasaMcaraH / sa ca preraNe, kuTTane, sthAne, pIDane, bhUmitADane, bhUsthitApasaraNe, recake, bhramaNe, made ca kAryaH / ityagratalasaMcaraH (1) udghaTTitaM lakSayati-yadIti / yatra bhUmau pAdatalAgreNa sthitvA pANiH asakRdvA sakRdvA nipAtyate, sa udghaTTitaH / ityuddhaTTita: (6) tADitaM lakSayatipASryA iti / yatra pAryA bhUmimavaSTabhya agreNa bhUmistADyate sa tADitaH / sa ca krodhagarvayoH prayojya: / iti tADita: (7) ghaTitotsedhaM lakSayati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti saptamo nartanAdhyAya: agrago'ye drutaM sarpan prayojyaH paGkilakSitau / / 324 / / ityAgaH (11) pRSThato'pasaranpArSyA pANigaH pAda ucyate / iti pANigaH (12) sthitaH pArthe'thavA pArzva vrajanpArzvaga iSyate // 325 // iti pArzvagaH (13) iti trayodaza caraNabhedAH / atha skandhabhedAH ekocau karNalagnau cocchritau srastau ca lolitau / ityuktau paJcadhA skandhau nAmnAbhivyaktalakSaNau // 326 // ekoccau kathitau skandhau muSTikuntapahArayoH / AzleSe zizire cAMsau karNalagnau matau satAm / / 327 / / ucchtiau harSagarvAdau srastau duHkhe zrame made / (ka0) skandhabhedAnAM viniyogaM darzayati-ekoccAvityAdi / / // 326-328- // iti paJcadhA skndhau| iti saptAGgAni / ghnanmuhuriti / yatra agrapANibhyAM bhUmi: kramAt hanyate, sa ghaTitotsedhaH / iti ghaTitotsedhaH (8) ghaTTitaM lakSayati-ghaTTita iti / pArya H preraNena kSitiM ghAtayan ghaTTitaH / iti ghaTTitaH (9) marditaM lakSayati-ya iti / yaH pAdaH tiryak talena urvI pramRgAti, sa mardita: / iti mardita: (10) agragaM lakSayati- agraga iti / agre drutaM zIghraM sarpan gacchan agragaH / sa ca paGki Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 saMgItaratnAkaraH mUrchAyAM cAtha kartavyau lolitau viTanartane / / 328 // nRttajJairgaditau hAsye huDakAvAdyavAdane / ___ iti paJcadhA skndhau| iti saptAGgAni / atha grIvAbhedAH samA nivRttA valitA recitA kuzcitAzcitA / / 329 // tryazrA nataunatA ceti grIvA navavidhA bhavet / samA svAbhAvikI dhyAne jape kArye svabhAvaje // 330 // iti samA (1) lakSitau prayojyaH / ityagragaH (11) pANigaM lakSayati-pRSThata iti / pAryA pRSThato'pasaran pAdaH pANiga: / iti pANigaH (12) pArzvagaM lakSayati--sthita iti / pArvopari sthitaH, pArzvagAmI vA pArzvagaH / iti pArzvagaH (13) // -312-325 // ____ iti trayodaza caraNabhedAH / (ka0) atha prathamoddiSTAyA grIvAyAH prabhedAnuddizati-samA nivRttetyAdi / / -329-334- // (su0) skandhabhedAnAha-ekoccAviti / ekoccau, karNalagnau, ucchito, srastau, lolitAviti paJcavidhau skandhau / teSAM lakSaNAni nAmnaiva prakaTIkRtAni / prathamo muSTikuntaprahArayoH ; dvitIya, azleSe, zizire ca ; tRtIyo harSagarvAdau; caturtho duHkhe, made, mUrchAyAM ca ; paJcamo viTanartane, hAsye, huDukkAvAdane ca prayojyaH // 326-328- / / iti paJcadhA skndhau| iti saptAGgAni / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH grIvA tvabhimukhIbhUya nivarteta yadA tadA / nivRttetyucyate sA syAtsvasthAnAbhimukhAdiSu // 331 // iti nivRttA (2) pArthonmukhI tu valitA grIvA bhaGge tathekSaNe / ini valitA (3) recitA vidhutabhrAntA vartule mathane tathA // 332 // ___ iti recitA (4) (su0) evaM saptAGgAni nirUpya pratyaGgAni nirUpayiSuH prathamanirdiSTagrIvAbhedAnAha-sameti / samA, nivRttA, valitA, recitA, kuJcitA, aJcitA, tryazrA, natA, unnatA iti navavidhA grIvA / krameNa lakSaNamAha-sameti / svAbhAvikI grIvA samA / sA ca dhyAne, jape, svAbhAvike kArye ca prayojyA // -329, 330 // iti samA (1) (su0) nivRttAM lakSayati-grIvA iti / yadA grIvA abhimukhIbhUya nivateta, tadA nivRttA bhavati / sA svasthAnAbhimukhAdau prayojyA // 331 // iti nivRttA (2) (su0) valitAM lakSayati-pAonmukhIti / pAzrvonmukhI grIvA valitA / sA ca bhaGge, kauTilye, athavA palAyane, IkSaNe, pArzvapAdAvalokane ca prayojyA // 331- // iti valitA (3) (su0) recitAM lakSayati--recitA idhi / vidhutA bhrAmitA grIvA recitA / sA ca vartule, mathane ca prayojyA // -332 // iti recitA (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 saMgItaratnAkaraH AkuJcitA kuJcitA syAnmUrdhabhAre svagopane / iti kuJcitA (5) acitA prasRtA lolA kezAkarSe'rdhavIkSaNe // 333 // ityavitA (6) yA pArzvagatA khede pArzvekSAskandhabhArayoH / iti dhyazrA (7) ParatmrAlaMkArabandhe kaNThAvalambane / / 334 // iti natA (8) (su0 ) kuJcitAM lakSayati-AkuJciteti / AkuJcitA grIvA kucitA / sA ca mUrdhabhAre, svagopane ca prayojyA // 332 // iti kucitA (5) (su0 ) aJcitAM lakSayati - azviteti / lolA caJcalAbhUtvA prasRtA vistRtA grIvA avitA / sA ca kezAkarSaNe, ardhavIkSaNe ca prayojyA // 333 // iyazcitA (6) (su0) tryazrAM lakSayati - tryazreti / pArzvagA grIvA tryazrA / sA ca khede; pArzvakSaNe ; skandhabhAre ca prayojyA // 333 // iti vyazrA (7) (su0 ) natAM lakSayati---nateti / avanamrA grIvA natA / sA ca alaMkArabandhe, kaNThAvalambane ca prayojyA // - 334 // iti natA ( 8 ) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH unnatordhvAnatA grIvAlaMkArordhva pradarzane / ityunnatA ( 9 ) atha bAhubhedA: Urdhvastho'dhomukhastiryagapaviddhaH prasAritaH / / 335 / / aJcito maNDalagatiH svastiko dveSTitAvapi / pRSThAnusArItyudito bAhurdazavidho budhaiH / / 336 / / AviddhaH kuJcito namraH saralAndolitAvapi / utsArita iti prAhurvAhUnSaDaparAnpare / / 337 / / zIrSAdUrdhvaM vrajanvArUrdhvasthastutadarzane / ityUrdhvasthaH (1) (su0) unnatAM lakSayati -- unnateti / urdhvAnatA grIvA unnatA / sA ca alaMkAreNa Urdhvapradarzane prayujyate // 334 - // 99 ityutratA ( 9 ) iti navavidhA grIvA / iti zrIvAprakaraNam -335-338- // (ka) atha bAhubhedAnuddizati - Urdhvastho'dhomukha ityAdi // (su0) bAhubhedAnAha - Urdhvastha iti / UrdhvasthaH, adhomukha, tiryagapaviddha:, prasAritaH, aJcitaH, maNDalagatiH, svastikaH, udveSTitaH, pRSThAnusArIti dazAvidho bAhu: / matAntaramAha - Aviddha iti / Aviddha:, kuJcitaH, namraH, sarala:, AndolitaH, utsArita ityanyadapi bAhuSaTakaM pare procuH / krameNa lakSaNamAha - zIditi / zIrSAt UrdhvaM gato bAhu: urdhvasthaH / sa ca tuGgadarzane prayojyaH // - 335-337- // yUtha : (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 saMgItaratnAkaraH adhomukho mahIzleSI ityadhomukhaH (2) tiryakpArzvagato bhavet / / 338 // iti tiryaggataH (3) bAhumaNDalavadgatyA vakSaHkSetrAdvinirgataH / apaviddhaH ityapaviddhaH (4) (su0) adhomukhaM lakSayati-adhomukha iti / mahIzleSI ; mahIM pRthvI zliSyati tayA saha saMyoga prApnoti ; sa adhomukha ityujyate // -338 // ___ityadhomukhaH (2) (10) tiryaggataM lakSayati-tiryagiti / pArzvagataH, pArzva prApta: tiryagityujyate // -338 // iti tiryaggataH (3) (ka0) atrApaviddhabAhulakSaNe-maNDalavadgatyA vakSaHkSetrAdvinirgata ityAdi / maNDalamasyA astIti maNDalavatI / sA cAsau gatizceti karmadhArayaH / " purvakarmadhArayajAtIyadezIyeSu (aSTA0 6.3-42) ityAdinA puMvadbhAve sati maNDalavadgatiriti rUpam / tacca maNDalamatra bAhorapaviddhasaMjJAnusAreNa bahirmukhameva mantavyam / anyathA 'vakSaHkSetrAdvinirgataH' ityetallakSaNaM nopapadyate // 338, 339- // ___ityapaviddhaH (4) (su0) apaviddhaM lakSayati-bAhuriti / yatra bAhuH maNDalavadgatyA; maNDalAkArayA gatyA vakSa:kSetrAt vinirgataH : so'paviddhaH // 338-, 339 // ityapaviddhaH (1) za ". (2) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH athAgradezamanudhAvanprasAritaH // 339 / / iti prasArita: (5) vakSaHkSetrAdvinirgatya vakSaHpratyAgato'zcitaH / ___ ityacitaH (6) ucyate maNDalagatiH sarvato bhramaNAdbhajaH // 340 // khaDgAdibhrAmaNe cAsya viniyogaM pracakSate / iti maNDalagatiH (7) svastiko lagnayo hoH pArzvavyatyAsataH sthitau // 341 // sa syAdbhAnorupasthAne parirambhe'bhivAdane / iti svastiH (8) (su0) apasAritaM lakSayati-atheti / UrdhvadezamanudhAvan prasArito bhavati // -339 // iti prasAritaH (5) (su0) aJcitaM lakSayati-vakSaHkSetrAditi / yatra bAhuH vakSaHkSetrAt vinirgatya, vakSaHpratyAgatazcet, aJcitaH // -340 // ___ ityaJcitaH (6) (su0) maNDalagatiM lakSayati-ucyata iti / sarvato bhrAnto bhujaH maNDalagatiH / asya ca khaDgAdibhrAmaNe viniyoga pracakSate // -340, 340- // iti maNDalagatiH (7) (ka0) svastikabAhuviniyoge-sa syAdbhAnorUpasthAne parirambhe'bhivAdana ityatra hastapracAravizeSAnabhidhAne'pi lokaprasiddhabhAnUpasthAnAdiviniyogavazAttaducitaH pracAro draSTavyaH / tathAhi bhAnUpasthAne Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 saMgItaratnAkara: niSkrAmanmaNibandhasthavartanAmAzrito bhujaH / / 342 / / udveSTito bhavet ityudveSTita: ( 9 ) pRSThAnusArI pRSThato gataH / bhavettUNazarAkarSe vITikAgrahaNe ca saH || 343 // iti pRSThAnusArI (10) mastakopari svastikAkAra vinyastAvattAnitahastatalau bAhU lokaprasiddhau / parIrambhe svasaMmukhahastatalau svasvapArzvAtpArzvAntaragatau bAhU prasiddhau / abhivAdane tu tAdRzAvadhomukhahastatalau bAhU prasiddhau / evaM hastAdyabhinayeSvapi pracAravizeSAnabhidhAne'pi viniyogavazAdvizeSo draSTavyaH // // - 341, 341- // iti svastikaH ( 2 ) (su0 ) svastikaM lakSayati - svastika iti / lagnayoH saGgatayoH bAhoH pArzvavyatyAsataH sthitau satyAM svastiko bhavati / sa ca bhAnorupasthAne ; parirambhe ; abhivAdane ca prayojyaH // - 341, 341- // iti svastika : (8) (su0 ) udveSThitaM lakSayati-- niSkrAmabhiti / maNibandhasthAM pUrvoktavartanAmAzritya niSkrAman bhuja udveSTitaH // 342, 342 // ityudveSTita: ( 9 ) (su0 ) pRSThAnusAriNaM lakSayati--pRSThAnusArIti / pRSTato gataH pRSThAnusArI / sa ca tUNAt zarAkarSe, vITikAgrahaNe ca prayojyaH // - 342, 343 // iti pRSThAnusArI (10) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH Aviddho'bhyantarAkSiptaH ityAviddha: ( 11 ) kuJcatastu sa ucyate / yastIkSNakUrparaM vakrIkRtaH khaDgAdidhAraNe / / 344 // mahAre bhojane pAne prokto niHzaGkasUriNA / iti kuJcila: (12) ISakrastu namro'sau stutau mAlyasya dhAraNe // 345 // iti natra : (13) 103 sarala: pArzvayorUrdhvamadhastAcca prasAritaH / (ka0) AviddhalakSaNe - abhyantarAkSipta iti / udveSTitopakrAntayA antarmukhavartanayetyarthaH // 343 // ityAviddha: ( 11 ) (su0 ) AviddhaM lakSayati-- abhyantarAkSipta AviddhaH // 343 // ityAviddhaH ( 11 ) (su0 ) kuJcitaM lakSayati - kuJcitastviti / yaH tIkSNakUrparaM yathA bhavati tathA vakIkRtaH saMkucIkRta: kuvito bhavati / sa ca khaDgAdidhAraNe, prahAre, bhojane, pAne ca viniyujyate // - 344, 344 // iti kuJcitaH (12) (su0 ) namraM lakSayati -- ISaditi / ISadvakrIkRto namra ityucyate / asau stutau, mAlyasya dhAraNe ca prayujyate // - 345 // iti natra: (13) (ka0) saralabAhulakSaNe - saralaH pArzvayorUrdhvamadhastAcca prasArita Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 saMgItaratnAkara: 'syAtpakSAnukRtau mAne bhUsthanirdezane kramAt / / 346 / / iti saralaH (14) gatAvAndolito'nvarthaH ityandolita : (15) bAhurutsAritaH punaH / svapArzvamanyato gacchaJjanatotsAraNe bhavet // 347 // ityutsArita: (16) iti SoDazavidho bAhu: / iti / atra trINi lakSaNAni draSTavyAni ; yathA pArzvayoH prasAritaH saralaH ; UrdhvaM prasAritaH saralaH ; adhastAtprasAritazca sarala iti / ekalakSaNatve hi; ' syAtpakSAnukRtau mAne bhUsthanirdezane kramAt ' iti kramAdviniyogabhedaM na brUyAt // 346 // iti sarala: (14) (su0 ) saralaM lakSayati - sarala iti / pArzvayorUrdhvamadhastAcca prasArito bAhuH saralaH / sa ca prajJAkRte, mAne, bhUsthanirdeze ca prayojyaH // 346 // iti sarala : (14) lakSayati- gatAviti / gatau Andolito (su0 ) AndolitaM 'nvarthaH // - 346 // ityandolita : (15) (su0 ) utsAritaM lakSayati -- bAhuriti / svapArzvamanyato gacchan utsAritaH / sa ca janatAyA utsAraNe prayojyaH // 346-, 347 // ityutsAritaH (16) iti SoDazavidho bAhu: / 1 sa syAtprajJAkRte mAne iti sudhAkara:. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH atha vartanAH bAhUnAM karaNenAtha samastavyastayojanAt / kramAdrutAdivaicitryAjjAyante'tra sahasrazaH // 348 // vartanAzcaturairUhyAstAH zobhAbharasaMbhRtA / (ka0) vAhUnAmityAdi / bAhUnAmuktAnAM SoDazavidhAnAM karaNe. nAveSTitAdipUrvakavyApAreNa / samastavyastayojanAditi / dvitriprabhRtInAmekaikarUpANAM samastAnAM vyastAnAM vA yojanAt mizraNAt / kramAdadvatAdivaiciyAditi / Adizabdena madhyavilambitau gRhyate / drutAdInAM layAnAM vaicitryaM nAma yativizeSarUpeNAvasthAnam / tasmAtsahasrazo vartanA jAyante / vartanAH zobhAbharasaMbhRtAH satyazcaturairUhyA bhavanti / atrAsmAbhirna prapaJcyata ityarthaH / granthakAraNAnuktAnAmapi tAsAM svarUpaparijJAnArtha kohaloktAH kAzcana vartanAH kathyante / yathA-atha vartanAH patAkArAlayoH pUrva zukatuNDAlapamayoH / vartanA khaTakasyApi pazcAnmakaravartanA // UrdhvavartanikAviddhavartanA recitAhvayA / nitambakezabandhAkhye phAlavartanikA tataH // kakSavartanikoraHsthavartanA khddgvrtnaa| padmavartanikA daNDavartanA pallavAbhidhA // ardhamaNDalikA ghAtavartanA lalitAbhidhA / valitA gAtrapUrvA ca vartanA prativartanA / / caturviMzatirityuktA vartanA bhaTTataNDunA / gamyete. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH atha kramAllakSaNamucyate savyApasavyavyatyAsA bhrAntirA maNibandhataH / / kriyate cetpatAkasya sA patAkAkhyavartanA / iti patAkavartanA (1) tarjanyAdyagulInAM yadantarAveSTanaM kramAt // AveSTitakriyApUrva sA proktaaraalvrtnaa| ityarAlavartanA (2) avahitthaH karo vakSasyAviddhAdhomukhaH kRtaH // UrupRSThe vartitazcecchukatuNDAkhyavartanA / ___ iti zukatuNDavartanA (3) abhyantare kaniSThAyA vartante'gulayaH kramAt / / vyAvartita kriyA yatra sAlapadmasya vrtnaa| ityalapadmavartanA (1) khaTakAmukhayo mikSetre savyApasavyataH / / maNibandhAvadhibhrAntiH khaTakAmukhavartanA / iti khaTakAmukhavartanA (5) yadA tu makaro hastaH purastAtpArzvayorapi // vyAvaya'te bahizcAntastadA makaravartanA / iti makaravartanA (6) yadoddhRtau nRttahastAdUrdhvadezena vartitau / / tado+vartanA nAma vartanAvidbhirIritA / ityUrdhvavartanA (7) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH AviddhavakrayoH pANyotate cedbhujau kramAt // AviddhAvantarAkSiptau sA syaadaaviddhvrtnaa| ityAviddhavartanA (6) svastikAdvicyutau hastau haMsapakSau drutabhramau // recyete cedvartanAbhyAM tadA recitavartanA / iti recitavartanA (9) maNibandhAvadhibhrAntau vizliSTAGgulipallavA / / nitamboktaprakAreNa vartitau skandhadezayoH / punanitambadeze tu patAko vartitau kramAt / / nitambavartanA nAma iti nitambavartanA (10) kezabandhoktarItitaH / vicitravartanAyogAtkezadezAdvinirgatau // punazca kezadeze ca paryAyeNa vivarjitau / patAkAveva cetpAhuH kezabandhAkhyavartanAm // ___ iti kezabandhavartanA (11) vyAvRtya vakSasaH phAlaM prApya tatpArzvamAgatau / tato maNDalavadvAntyA pracAlitabhujau karau / / patAkau cecchanairUva'maNDalAveva kovidaiH / cakravartaniketyuktA phAlavartanikApi ca / / iti phAlavartanikA' (12) cakravartanikA ityapi vyvhaarH| ' Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 saMgItaratnAkaraH pArzvamaNDalinoH pANyordhamaNaM svasvapArzvayoH / kramAdekaikapAdhai vA kakSavartanikAM jaguH // iti kakSavartanikA (13) urovartanikAM vidyAduromaNDalinoH kriyAm / ___ ityurovartanikA (14) ekasyAkuJcito muSTiH khaTakAsyo'zcitaH paraH // iti kIrtidharastvAha muSTikasvastikau karau / khaDgavartaniketyetannAmadheyaM tvakalpayat // iti khaDagavartanikA (15) padmakozAbhidhau hastau vyAvRttAdikriyAnvitau / AzliSTau svastiko kSetre vyAvRttaparivartitau / / mithaH parAGmukhau santau nalinIpadmakozakau / etau kIrtidharAcAryAH padmavartanikAM jaguH // yadvA svastikAkuzcitau hastau vyAvRttaparivartitau / mithaH parAGmukhau santau saiSA kamalavartanA // ___ iti padmavartanA (16) vakSaHkSetraM zrayatyeko yena kAlena pArzvataH / vyAvRttyA haMsapakSAkhyastenaiva parivartitaH / / prasAritabhujo'nyastu tiryakAryA parAH punaH / evamaGgAntareNApi kriyA syAddaNDapakSayoH // daNDavartanikAmenAM bhaTTataNDurabhASata / iti daNDavartanA (17) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 saptamo nartanAdhyAyaH patAko maNibandhasthau zithilau svastikau punaH // kathitau pallavau tau hi khyAtA pallavavartanA / iti pallavavartanA (18) vyAvartitena hastazcedalapallavazaMsitA // svapArzvavakSasaH prApya prasAritabhujo bhraman / arAlaM dadhadAveSTakaraNena zrayannaraH // tadAnImeva pArzva svamanyo gacchati pUrvavat / maNDalena tato'pyevamuraHpArzve'rdhamaNDalau // tayoryaiSA kriyA sA syAdardhamaNDalavartanA / ityardhamaNDalavartanA (19) udveSTitena niSpannau syAtAM cedalapallavau // vakSasaH skandhayorUrdhvaprasAritayutAvubhau / skandhAbhimukhamAviddhau valitau cAGagulIdale // alapallavitau prAhurghAtavartanikAM pare' / iti ghAtavartanikA (20) etAveva calau mUrdhakSetragau lalitA matA // khaTakAyau zirodeze lagnAgrau tAM pare jaguH / iti lalitavartanikA (21) kUrparasvastikAkAravartanAdvalitA matA // anye tvAcakSate'nyonyalamAnau khaTakAmukhau / Urdhvagau pRSThato namrakUrparau valiteti ca // __ iti calitavartanA (22) pare AcAryA alapallavavartanAM praahuH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 saMgItaratnAkara: te rekhAmanatikramya bhUribhaGgibhRto bhujAH / / 349 / / recyante yadi lakSyajJaizvAlakAH kIrtitAstadA / vyAvartirto'ntargAtraM cedalapallavahastakaH / parAGmukho'paviddhaH syAtkathitA gAtravartanA / / iti gAtravartanA (23) gAtrasya prAtilomyena pANirAkSipya vartate / alapallavasaMjJazretprativartanikA tadA // iti prativartanikA (24) anyAzca kathitAH sapta vartanA nRttavedibhiH / vartanA yA zirasthAdyA dvitIyA tilakasya ca // vartanA nAgabandhAkhyA syAtsiMhamukhavartanA / vaiSNavyeA talamukhI saptamI kalazAmidhA // nAmamAtra prasiddhAstAstaireva sphuTalakSaNAH / iti vartanAH / prakRtamanusarAmaH || 348, 348- // (su0 ) prakaraNamupasaMharati - vAhUnAmiti / bAhubhedAnAM ca samastavyastayojanAt kramAt zIghramadhyavilambitAdivaicitryabhedena bahavo bhedA bhavanti / tasmAt bahavo vartanAH zobhAbharasaMbhRtAH satyazcaturairUhyAH / rekhAmiti / rekhAmanatikramya anyena bhUribhaGgibhRtaH bahucAturIbhUtA ete bhujA:, yadi recyante vakSyamANarecakayuktA bhavanti, tadA lakSyajJe: cAlakA ityucyante / // 348, 349- // (ka0) te rekhAmityAdi / te SoDaza bhujA rekhAM zobhAmanatikramyAparityajya yadi bhUribhaGgibhRtaH santo recyante cet, bahuvidhaiH prakAraizva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 111 lanAtmakarityarthaH / pRthagbhUtAH kriyante cettadA lakSyajJaizvAlakA iti kIrtitAH / teSAM cAlanAzrayatvAcAlakasaMjJA veditavyA / teSAM lakSyaprasiddhatvAtte tata evAvagantavyA ityatra granthakAreNa noktAH / teSAM keSAMcitsvarUpaparijJAnAya kohaloktAni lakSaNAni likhyante / yathA zArdUlamuninA pRSTaH kohala uvAca -- " cAlakAnAM svarUpaM vai samAhitamanAH zRNu / tatra kriyA manohArI vAdye cAlanamucyate // anena rahitaM nRtaM niSprANatanuva vam / vizliSTavartitaM pUrva vepathuvyaJjakaM tathA // apaviddhaM tataH pazcAlaharIcakrasundaram / vartanAsvastikaM caiva saMmukhInarathAGgajam / / purodaNDabhramAkhyaM ca tribhaGgIvarNasArakam / DolaM nIrAjanaM caiva svastikAzleSacAlanam // mIthaH savIkSyabAhyaM ca vAmadakSavilAsitam / maulirecitakaM caiva vartanAbharaNaM tataH // AdikUrmAvatArAkhyamaMsavartanakaM tathA / maNibandhAsikarSAkhyaM kalaviGkavinoditam / / catuSpatrAvjasaMjJaM ca maNDalAmAbhidhaM tathA / vAlavyajanacAlAkhyaM tathA vIrudhabandhanam / / vizRGgATakabandhAkhyaM pazcAtkuNDalicArakam / murujADambaraM pazcAdvAradAmavilAsakam // dhanurAkarSaNaM caiva sAdhAraNamataH param / samaprakoSThavalanaM tathA devopahArakam // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 saMgItaratnAkaraH tiryaggatasvastikAmaM maNibandhagatAgatam / alAtacakrakAkhyaM ca vyastotplutanivartakam // tathorabhrakasaMbAdhaM tiryaktANDavacAlanam / dhanurvallIvinAmAkhyaM tAyapakSavilAsitam // kararecakaratnAkhyaM zarasaMdhAnanAmakam / maNDalAbharaNaM caivamaMsaparyAyanirgatam / / aSTabandhavihAraM ca karNayugmaprakIrNakam / paryAyagajadantAkhyaM rathanemisamAhRyam // syAtsvastikatrikoNaM ca latAveSTitakaM tathA / navaratnamukhaM ceti paJcAzaddhava cAlakAH // eteSAmeva mukhyatvaM munettakalAsu vai| kiM tvamI kecanAnvarthA nAmagamyAstu kecana / / kecitprAyogikAstadvadapare sAMpradAyikAH / anye'pi bahavaH pUrva prayuktA bhaTTataNDunA / / anyonyavyatihAreNa tilataNDulavartanA / nRttamaGgalazAstre tu zataM santyeva cAlakAH / / nAradenApi muninA tathA saptazataM mune / dezInRttasamudrAkhye kIrtitAzcAlakAzca vai // sahastraM cAlakAssvanye tANDave zaMbhunoditAH / ato'nantatvameteSAM tattacchAstra vikalpanAt // kiM tu loke prayoktRNAM kAlato'lpadhiyAmiha / teSu teSu vizeSeNa kararecakarAziSu // sArasAratarAstvete vedhasA bhavyacetasA / dano ghRtamivodIrNAH subodhAya ca cAlakAH // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH prAptayoH svastikatvaM prAktiryageko vilolitaH / pArzvayomauliparyantamUrdhvaM cAdhazca cAlanam // anyastu bhajate yatra tattu vizliSTavartitam / ___ iti vizliSTavartitam (1) nAbhikSetrasamIpasthe tiryagluThati caikake / / svasyAparAgavalanaM rasavRttisamujjvalam / karayoryattu tatproktaM vepathuvyaJjakaM punaH // iti vepathuvyajakam (2) vAmadakSiNabhAgena nAbhikaNThapradezayoH / luThane maNDalenaiva tvapaviddhamiti smRtam / / ityapaviddham (3) nAbhikSetrasamIpasthe tiryagluThati caikake ! aparaM tu parAcInamAndolitakakarmaNA // nItvA vAmAMsaparyantaM bahireva prasArya ca / amumantaH samAkSipya mUrdhni savyApasavyayoH / / viloDya pArzvayormandaM vilAsena tu yadbhavet / prakIrtitaM tu taddhIrairlaharIcakrasundaram / / iti laharIcakrasundaram (4) ekasya pArzvacalane vidyuddAmaviDamvinaH / AnuguNyena hastena yogo vicyutipUrvakaH / / paunaH punyena yasmAttu vartanAsvastikaM matam / athavA tumbikhaNDAbjavartanAbhistu tadbhavet / / iti vartanAsvastikam (5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH anyonyAbhimukhe syAtAM vyazraM calitarecitau / pArzvagAvAntarAvRttyA dviguNau tIkSNakUrparam // pUrvavadvalitau yatra karau saundaryazAlinau / saMmukhInarathAGgaM tannirdiSTaM tapatAM vara // iti saMmukhInarathAGgam (6) kRtvaikaM muSTirUpeNa tiryaGmukhatayApi ca / tasyaiva bahirantazca luThito'nyasya lIlayA // puro niHsAraNaM pANyoH paryAyeNa ca yatra tu / purodaNDabhramaM tattu nirdiSTaM pUrvasUribhiH / / ___iti purodaNDabhramam (7) pUrvapArzveNa vidizi tiryakcenmaNDalAtmanA / yA kriyA jAyate pANyoH paryAyAdhugapaJca vA // tribhaGgIvarNasarakaM cAlanaM ceti sA smRtA / iti tribhaGgIvarNasarakam (6) UrdhvAdhovadanaM vyazra luThato yatra lIlayA // paryAyaNa karau saumyaM DolaM tatparikIrtitam / iti Dolam () prAptau svastikatAmeva bahireva ca niHsRtau // antastiryakcakrabhAvAcchIrSe savyApasavyayoH / luThato yatra yugapatkarau nIrAjitaM tu tat // iti nIrAjitam (10) karayoH svastikAzleSasAriNoraMsadezataH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH valanaM yatra nirdiSTaM svastikAzleSacAlanam // iti svastikAzleSacAlanam (11) eko hastaH parasyAMsaparyantaM saralonnataH / nivRttazcetsvapArzve syAtparyAyAddattamaNDalam // mithaHsamIkSya bAhyaM tadgaditaM nAmato budhaiH / ___ iti mitha:samIkSyabAhyam (12) savyApasavyayostiryagluThanaM svastikAtmanA / / karayoryatra vidyuta nirdiSTaM tacca taNDunA / vAmadakSatirazcInaM taccApyanvarthasaMjJi tat / / iti vAmadakSavilAsitam (13) kaTIkSetragatazcaikaH syAncedanyaH purogataH / atha tau kezaparyantaM luThato yatra lIlayA // maulirecitakaM proktaM tajjJairnayanasundaram / iti maulirecitakam (14) karNabhAgagatazcaikaH parazcedvartito bhavet // utsAritodveSTitakairvartanAbharaNaM tu tat / ___iti vartanAbharaNam (15) vAmadakSiNakAvauM mUnoM vA yugapatkramAt // UrdhvAdhomaNDalAkArabhrAntau svastikagau punaH / vartanAsvastikau pArzvadvaye maNDalaghUrNitau / / abhimaNDalasaMpUrNI yadA tu luThataH karau / AdikUrmAvatAraM tadrecakajJAH pracakSate // ityAdikUrmAvatAram (16) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH maNibandhaprakoSThAMsavartanAvalitoddhRtaiH / sA ca kiMcinnataziraHkSetropariviloDanaiH / / parAgadhomukhatvena luThitairvA puro bhuvi / valitairArjavAdanyaiH pANyoH savyApasavyayoH // pArzvayoryogapadyena namrabhAvAtkrameNa vaa| bhUyate yatra luThitamaMsavartanakaM viduH / / ityasavartanakam (17) dviguNodazcanenaiva kramAdaMsAttu loDitau / paryAyeNa ca kRtvAtha kUparasvastikAtmanA / viloDya tatraiva bahiH karaM muSTisvarUpataH / antanivezya tvarayA luThanAt tryazrabhAvataH / / valamAne tadanyasmin kramazaH pArzvayordvayoH / tasyaiva ca samutkSepaH kriyate yatra lIlayA // maNibandhAsikarSAkhyaM tadvidaH pratijAnate / iti maNibandhAsikarSam (18) ziraHkSetropariSTAttu madhyAdAkAzakasya vA / / viloDya maNDalabhrAntyA paryAyeNa ca pArzvayoH / karayoH kalpate yatra patanotpatanAmikA / / kriyAsamabhihAreNa kriyA ca drutamAnataH / kalaviGkavinodAkhyaM cAlanaM tatpracakSate / / iti kalaviGgavinodam (19) pUrvamUrva praluThitastato maNDalavartitaH / tatpazcAccaturAzAsu karo yatra vilAsataH // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH luThamAne tadanyasminnAbhikSetrasamIpage / paryAyAdvartate ramyaM catuSpatrAujamIritam // iti catuSpatrAbjam (20) muSTirUpastu luThitastadUrdhva cArjavAtpunaH / gatAgataH pArzvayozca tatpazcAdagrato gataH / / calamAne tadetasmin pUrvoktasthAnagAmini / paryAyeNa karo yatra maNDalAmAbhidhaM tu tat / / iti maNDalAgram (21) utprakoSThaM ca paryAyAdaMsaparyantakAntare / luThitau ca tathAdhastAdgAminau ca prabhAvataH // bhavato yatra tu karau vAlavyajanacAlanam / iti vAlavyajanacAlanam (22) yatra trikoNamaryAdAmanusRtya praloDyate // purastAtpArzvayozcaiva karo maNDalacArataH / tadvIrudhabandhAkhyamuddiSTaM bhaTTataNDunA // iti vIrudhabandhanam (23) pratilomAnulomAbhyAmasyaiva khalu yA kriyA / vizRGgATakabandhAkhyaM mataGgastaduvAca ha / / iti vizRGgATakabandhanam (24) vAmadakSiNayoryatra karasthasya viloDanam / kurvan gatAgataM dikSu vyartha vA vartate punaH // . tadvai kuNDalicArAkhyaM praNItaM prAcyasUribhiH / iti kuNDalicArakam (25) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 saMgItaratnAkaraH ApAdikagatazcAtha tatraivAbaddhamaNDalaH / / savyApasavyayozcaiva pArzvayorvartana kriyA / dakSiNo yatra hastastu tato vAmAMsamudyataH // vegAdvidizi gatvAtra luThitaH savyapArzvagaH / tadanyasmin viluThito yatra nAbhisamIpagaH // murujADambaraM nAma nirNItaM yaminAM vara / iti murujADamvaram (26) aMsAntarakSetragatau bAhU cetpArzvayordvayoH // patetAM yugapadyatra dvAradAmavilAsakam / iti dvAradAmavilAsakam (27) baddhasvastikayoH pArzve tiryagvegAtprasarpatoH // eko nivRtya sahasA yadi krnnaavtNskH| dhanurAkarSaNAkhyaM tannirNItaM bhaTTataNDunA // iti dhanurAkarSaNam (28) kaTIkSetragatau cAtha tiryadviguNacAlitau / antarAmaNDalabhrAntikAriNau bahireva vA / / yugapaJca karau yatra tacca sAdhAraNaM smRtam / iti sAdhAraNam (29) samaprakoSThavalanamanvarthamiha kIrtitam / / athavAviddhakena syAdapaviddhena vA ca tat / iti samaprakoSThavalanam (30) arAlakaparAvRttyA pArzvayorapi ca dvayoH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH luThitaH prasRtasyAne sadalatvamamuzcataH / kUparakSetramAsAdya luThatyanyo'pi yatra tu // devopahArakaM nAma tattvavidbhinirUpitam / iti devopahArakam (31) prathamaM pArzvayoreva prasRtau dviguNau tataH // anyonyAbhimukhau caiva pazcAtsvastikabandhanau / pradhAvata: purodezaM yatra hastau vilAsataH // tiryaggatasvastikAgraM taduddiSTaM sumantunA / iti tiryaggatasvastikApram (32) kasyacinmaNibandhe tu luThito'nyastataH karaH / / bahirmaNDalagaH sthitvA tathAntarmaNDalairapi / yatra pravartate tattu maNibandhagatAgatam // iti maNivandhagatAgatam (33) antarbahizcakracaraH kazciddhastaH parAGmukhaH / aparo'lAtacakrasya kurute ca viDambanam // alAtacakrakAkhyaM tattadvidaH paricakSate / ityalAtacakrakam (34) pUrva pArzvamukhAveva nirgatau tatra vegataH // tIkSNakUparakAveva dviguNatvAvalambinau / saMzliSTAvUrvavadanau bhUtalAbhimukhau tataH // yatra syAtAM karau tattu vyastotlatanivartakam / iti vyastotplutAnivartakam (35) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 saMgItaratnAkaraH prathamaM svastikaM bhUyo bahireva vinirgatau // vegAnivRttAvanyonyaM sAMmukhyaM bhajataH karau / yatrorabhrakasaMbAdhaM taduktaM tapatAM vara // __ityurabhrasaMbAdham (36) tiryagUrva prathamataH kRtvaikaM nAbhidezagam / tiryapAntirAyAtaM karamanyaM prakalpya ca // yA kriyA jAyate sA tu tiryaktANDavacAlanam / iti tiryaktANDavavAlanam (37) UrdhvAdhovadanau kRtvA paryAyeNa vilAsataH / / tatraiva maNDalAkArabhrAntau kRtvA tu pUrvavat / ziraHkSene ca kaTyAM ca pArzvayorgatipUrvakam / / yatra syAtAM karau tattu dhanurvallIvinAmakam / / ____ iti dhanurvalIvinAmakam (38) vartanAsvantikaM kRtvA yugapatpArzvayordvayoH / / yadi syAtAM karau prAhustAyapakSavilAsakam / iti tArthyapakSavilAsakam (39) prathamaM pArzvayorgatvA prasArya ca vidizyanu / / nibaddhasvantiko tatra kaTImauligatau mithaH / vAlavyajanacAlAkhyakriyAM pUrvavadAzritau / / vartanAsvastikaM baddhyA bhUtalAbhimukhau tataH / samutthitau maNDalataH svastikau patitAvadhaH // kRtvaikaM bhrAmitaM cAMse tadanyaM rathacakravat / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 saptamo nartanAdhyAyaH bhrAmayitvA vilAsena tadAndolitakarmaNA // saralAtsAritodveSTAtprasAritakanamrakaiH / : luThitau svairamaMsAnte maNDalordhvagau // vizramAbhimukhau caiva paryAyeNa tu yatra vai / patitotpatitau bAhurmUrdhnaH kaTyavasAnakam // tataH svastikatrandhena kamanIyeSu keSucit / araM tatra pradezeSu vAmadakSiNaghUrNitau // antarbahizcakrabhAvaM savilAsamathAzritau / kUrparasvastikenaiva parAcInapralolitau // athavA saralatvena kevalaM drutamAnataH / vAmadakSiNayoH pazcAt trikaparyantalolitau // ekaikaM svastikaM cAtha nayanAnandadAyakau / UrdhvAdhovadanau tryakarau yatra gatau mune // kararecakaratnAkhyaM lakSitaM tatpurAriNA / idaM tu kamanIyaM vai yatra yatra prayujyate // yakSA vidyAdhAdharAH siddhAH padmabhUzca maharSayaH / tatra tatra pradezeSu prItAstiSThantyapekSitAH // indrAdidevAH prItAH syuH prINAti paramezvaraH / granthavistara bhItena kathyate nAsya vistaraH // iti kararecaratnam (40) ekasmiMstu parAcIne laThamAne vilAsataH / anyo hastaH ziraH kSetra paryantaM cedgatAgataH // punastanmukha eva syAccharasaMdhAnanAmakam / iti zarasaMdhAnam ( 41 ) 121 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 saMgItaratnAkaraH abhyantarApavedhena cakrakAntipUrvakam // anupraloDya DolAvadyA kriyA pArzvayordvayoH / prAtilomyena vA syAttu maNDalAbharaNaM tu tat // ___iti maNDalAbharaNam (42) Adau tu svastikaM baddhvA kalAsAvapare'pi ca / niSkrAntAvaMsadezAttu paryAyeNa kaTIM prati / / syAtAM cedyatra hastau tadaMsaparyAyanirgatam / ityasaparyAyanirgatam (43) vAmadakSiNapAzcAtyapurobhAgeSu sarvataH / / svastikAnmaNDalAmAhyAdhugaparakramazo'thavA / aSTAsu dikSu syAtAM cetkarau viluThitau tataH / / aSTabandhavihArAkhyaM niraNAyi manISibhiH / ityaSTabandhavihAram (44) paryAyatuSTau luThitau tiryakarNasamIpataH // pArve svasminnura kSetraparyantaM hi yadA karau / sumantunA taduddiSTaM karNayugmaprakIrNakam // iti karNayugmaprakIrNakam (45) tiryagluThati caikasminnaparazcetprasAritaH / krameNa yatra tatproktaM paryAyagajadantakam / / iti paryAyagajadantakam (49) Adau madhye 'vasAne ca svastikAkAradhAriNau / rathacakrAkRtI tiryagyugapatkramazo'thavA // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 saptamo nartanAdhyAyaH luThitau cetkarau tattu rathanemisamAhvayam / itirathanemi (47) prathamaM svastikI bhUtvA kuJcitAvUrdhvagau punaH / / tathA vAmAMsaparyantaM paryAyAccedgatau karau / tatsvastikatrikoNAkhyaM kSemarAjena lakSitam // iti svastikatrikoNam (48) antarbahizcedvalitAvUrdhvaprodveSTitau karau / paryAyApArzvayostiryagekasmin luThito'paraH // syAccetkarastaduddiSTaM latAveSTitakAbhidham / iti latAveSTitakam (49) viziSTavartitAdyaizca navabhirdazabhizca vA // uktaiH saMkarasaMsRSTirUpeNa parikalpitaiH / AdhambhillasamutkSiptaistataH svastikabandhanaiH // aparAaparAvRttau bhUtalAbhimukhau tataH / maNDalau ca tirazcInau sAviddhAvapaviddhakau // yugapatkramazo vAtha tatkAlAI kriyocitau| AndolitakriyAyuktau bhavetAM yatra vai karau / / navaratnamukhaM tatra prAha lauhityabhaTTakaH / ___iti navaratnamukham (50) itIdaM tapatAMzreSTha yadAdiSTaM svayaMbhuvA // lakSaNaM cAlakAnAM vai pratyapAdi mayAdhunA / ete saubhAgyavijayaprastArAmarabhUruhaH // devAnAM bhUsurANAM ca pArthivAnAM priyakarAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 saMgItaratnAkaraH otAvatsarigoNInAM padasya malapasya ca // 350 / / gajaropazamasyAnte khaNDe'pyelAdigAmini / sAlagasthadhruvAdyante yacca paharaNaM bhavet // 351 // anantamaGgalagrAhyalIlAvibhramamaNDanAH // nRttalakSyavizeSeNa prANasarvasvameva ca / yathArha te prayuktAH syuH kIrtimaGgaladAyakAH / / bahunAtra kimuktena saMdhyAkAleSu sarvadA / nAnAnRttakalollAsazAlino'pi mahezituH / / alapadmakasaMjJAste saMkIrNA neha lakSitAH / atyantavallabhAzcaiva siddhAnAM nAkinAmapi // ato viyuktA yuktAzca hastA nRttAzrayAH pare / prasaGgAnuprasaGgena kohalena mayAdizat // yathAlakSaNamAkhyAtA munizArdUla tattvataH / iti kohalazArdUlasaMvAde saMgItamerau yuktAyuktanRttahastAzrayacAlakabhedaprabhedalakSaNaM nAma dvitIyamAhikaM samAptam / / -349-349- // (ka0) athaiSAM cAlakAnAM prayogasya viSayaM darzayati-otetyAdi / otAdayo vAdyaprabandhAH pUrvamuktAH / gajaraprabandhAGgatvena copazama uktaH / eteSAmante khaNDe prayojyA iti vakSyamANena saMbandhaH / elAdigAminyapIti / elAdIna zuddhAn gItaprabandhAn gacchatItyelAdigAmI tasmin / AtradizabdenAntyakhaNDaH samuccIyate / tathA sAlagasthadhruvAdInAmante khaNDa ityanuSaGgaH / yacca praharaNaM vAdyaprabandhavizeSaH tadantakhaNDe prayojyAH / matAntaramAzrityAha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 saptamo nartanAdhyAyaH tadantakhaNDe'nyatrApi proddhate tuNDakaizike / kavite'pi prayojyAste nAnyatretyUcire pare // 352 // -anyatrApIti / para AcAryAH / anyatreti / dhUvAdInAmantimakhaNDavyatirikta ityarthaH / tuNDakaizike proddhata iti khaNDa iti vizeSapadaM prakaraNAdanuSaJjanIyam / tuNDakaizika iti / tuNDaM mukhaM prArambha ityarthaH / tatra kaizikaM sukumaarm| ayamarthaH--yadgItakhaNDaM mukhe prArambhe sukumAraM bhavati, pazcAdbhAge proddhataM bhavati / yadvA mukhe prathamAvRttau sukumAraM bhavati, kramAt caramAvRttau proddhataM bhavati, tadgItakhaNDaM tuNDakaizikaM proddhatamityucyate / tatroddhatAMze cAlakAH prayojyA ityarthaH / kavite'pIti / kavitaM nAma vAdyaprabandhavizepaH / tatrApi bAhulyAddIptaM nRttamityuktam / tasminnaze prayojyA ityanena, yastu dIptanartanasya viSayaH, tatraiva prayojya iti mantavyam / nAnyatreti; anyatra sukumAraprayogaviSaye na prayojyA ityUcire ityarthaH / kavite'pItyanenocira ityasya saMbandhaH // -350-352 // iti bAhuprakaraNam / iti SoDazavidho baahuH| (su0) saMprati cAlakAnAM prayogamAha-oteti / vAdyAdhyAyoktAnAM otAvatsarigoNInAm , elAdigAmini; tathA sAlagasthadhruvAdyante pryojyaaH| praharaNaM vAdyaprabandhavizeSa:, tadantakhaNDe prayojyA ityrthH| anyatreti / anyatra dhruvAdInAmantimakhaNDavyatirikta ityarthaH / tathA tuNDakaizike proddhate, kavite'pi te prayojyAH / pare AcAryA: nAnyatreti Ucire // -350-352 // iti bAhuprakaraNam / iti SoDazavidho bAhuH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 saMgItaratnAkaraH pRSThaM tu jaTharoktAbhirvartanAbhirvivartate / ato na tatpRthagvAcyaM jaTharaM tUcyate'dhunA // 353 / / kSAmaM khallaM tathA pUrNa tredhA jaTharamiSyate / kSAmaM syAnnamanAjjRmbhAhAsyanizvAsarodane // 354 // ___ iti kSAmam (1) nimnaM khallaM kSudhArte syAdAture zramakarzite / vetAlabhRGgiriTyAdijaTharAkAradhAri tat // 355 // . iti khallam (2) pUrNa sthUlaM vyAdhite syAttundile'tyazite tathA / ___iti pUrNam (3) anye'nvartha riktapUrNa zvAsaroge'paraM jaguH // 356 // iti rikapUrNam (4) iti catuqadaram / (ka0) atha pRSThodarayoH prabhedAn lakSayitumAha-pRSThaM vityaadi| jaTharoktAbhivartanAbhirvivartata iti / jaTharaM kSAmaM cepRSThamakSAmaM bhavati / jaTharaM khalaM cetpRSThaM pUrNa bhavati / jaTharaM pUrNa cet pRSThaM khalaM bhavati / jaTharasya riktapUrNatve pRSThasya pUrNariktatvamityarthaH // 353-356 // iti rikapUrNam (4) iti caturdhedaram / (su0) pRSThodarayorlakSaNamAha-pRSThaM tviti / jaTharoktavyApAraireva pRSTha vivartate, vyApAravadbhavati / ata: tat pRthaGanocyate / adhunA jaTharaM nirUpyate / jaTharaM trividham ; kSAmam , khallam , pUrNamiti / teSAM lakSaNamAha-kSAmaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 saptamo nartanAdhyAyaH kampito valitaH stabdhodvartitau ca nivartitaH / ityUruH paJcadhA tatra muhuH pArthe natonnate // 357 / / yasyAsau kampito jJeyo'dhamAnAM gamane ca saH / iti kampita: (1) valito'ntargate jAnunyUruH svairagatau striyAH // 358 / / iti valitaH (2) syAditi / namanAt kSamaM bhavati / tacca jRmbhAhAsyanizvAsarodane prayojyam / iti kSAmam (1) nimnaM nIcaM khalaM bhavati / tacca vetAlAdi jaTharavatsyAt / asya kSudhAte, Ature, zramakarzite ca prayojyam / iti khallam (2) sthUlaM jaTharaM puurnnmujyte| tundile, atyazite ca prayojyam / iti pUrNam (3) anvarthanAmakaM riktapUrNa kecidAcAryA jaguH / tat zvAsaroge prayojyam / iti riktapUrNam (4) // 351-356- // iti caturthodagm / / (ka0) athorujaGghAmaNibandhajAnubhUSaNabhedAnAM lakSaNAni granthata eva subodhAni / / 357-376- // ___ iti kampitaH (1) (su0) UrubhedAnAha-kampita iti / kampita:, valitaH, stabdhaH udvartitaH, nivartita iti paJcadhA UruH / teSAM lakSaNamAha-muhuriti / yasya pArzvadvayaM punaH punaH natonnataM ca bhavati sa kampita: syAt / sa ca adhamagamane viniyogaH // 357, 357- // iti kampitA (1) (su0) valitaM lakSayati-valita iti / jAnuni antargate valitaH / sa: striyA svairagatau viniyogaH // -358 // iti valita: (2) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 saMgItaratnAkaraH stabdhastu niSkriyaH sa syAdviSAde sAdhvase tathA / ___ iti stabdhaH (3) pANerantarbahiHkSepAtkSepAdagratalasya ca 359 // muhurudvartitaH sa syAdvayAyAme tANDave tathA / ityudvartitaH (4) nivartito'ntargatayA pArSyA syAtsaMbhrame zrame / / 360 // iti nivartitaH (5) iti paJcadhoruH / AvartitA natAkSiptodvAhitA parivartitA / iti paJcavidhA jaGghA zAhUdevena kIrtitA / / 361 / / (su0) stabdhaM lakSayati-stabdhastviti / niSkriyaH kriyAhIna: stabdhaH / saH viSAde tathA sAdhvase ca viniyogaH // 358- // iti stabdhaH (1) (su0) udvartitaM lakSayati-pANeriti / pANaiH agratalasya, pAdAgratalasya ca kSepAt muhurmuhurantarbahiHkSepAt udvartitaH / sa ca vyAyAme, tANDave kAryaH // -359, 369- // ityudvartitaH (4) __ (su0) nivartitaM lakSayati-nivartita iti / pANidvaye antargate sati nivartitaH / sa ca saMbhrame, zrame ca kAryaH // -360 // iti nivartitaH (5) iti paJcadhA uuruH| ityUruprakaraNam / (su0) atha jaDAbhedAnAha-Avartiteti / AvartitA, natA, kSiptA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 saptamo nartanAdhyAya: niHsRtA ca parAvRttA tirathInA bahirmatA / kampitetyaparAH paJca jaGghAH saMcakSate pare // 362 // vAme dakSiNataH pAde dakSiNe vAmataH kRte / muhurAvartitA proktA vidUSakaparikrame // 363 // ____ ityAvartitA (1) namajjAnurnatA javA sthAnAsanagatAdiSu / __ iti natA (2) bahirvikSepataH kSiptA vyAyAme tANDave ca sA // 364 // iti kSiptA (3) Urdhva nItodvAhitA syAdAviSTagamanAdiSu / ___ ityudvAhitA (4) udvAhitA, parivartiteti zArGgadevamatena jaGghA pnycdhaa| niHsRtA, parAvRttA, tirazcInA, bahirgatA, kampiteti pare AcAryAH paJcadhA AhuH / evaM jaGghAbhedA dazadhA / teSAM krameNa lakSaNamAha-vAma iti / muhurmuhuH vAme dakSiNapAde, dakSiNe vAmapAde ca kRte sati AvartitAkhyA jaGghA / sA vidUSakaparikrame prayojyA // 361-363- // __ ityAvartitA (1) (su0) natAM lakSayati-namaditi / namajjAnurjaGghA ntaa| sA ca sthAnAsanagatAdiSu prayojyA // 363- // ___ iti natA (2) (su0) kSiptAM lakSayati-bahiriti / bahiH jaGghAyA vikSepAt kSiptA | sA ca vyAyAme, tANDave ca prayojyA // -364 // ___ iti kSiptA (3) (su0) udvAhitAM lakSayati-Urdhvamiti / UrdhvaM nItA jaGghA udvaahitaa| sA ca kupitagamanAdiSu prayojyA // 364- // ityudvAhitA (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 saMgItaratnAkaraH pratIpaM gacchato jaGghA tANDave parivartitA / / 365 // iti parivartitA (5) puraHprasAritA jaGghA niHsRtA prikiirtitaa| iti ni:sRtA (6) pazcAdratA parApattA bhUmilanena jAnunA / / 366 / / vAmena pitRkArye syAdanyena surakarmaNi / iti parAvRttA (7) bhUmilagrabahiHpArdhA tirazcInAsane matA // 367 / / iti tiravInA (6) (su0) parivartitAM lakSayati-pratIpamiti / pratIpaM viparItaM gacchataH puruSasya jaGghA parivartitA / sA ca tANDave prayojyA // -365 // ___iti parivartitA (5) (su0) niHsRtAM lakSayati-pura iti / puraHprasAritA jaGghA niHsRtA // 365- // iti niHsRtA (6) (su0) parAvRttAM lakSayati-pazcAditi / bhUmilagnena jAnunA upalakSitA pazcAdgatA jaGghA parAvRttA / sA ca vAmajAnunA cet , pitRkArya; dakSiNajAnunA cet, surakarmaNi devakArye ca prayojyA iti // -366, 366- / / iti parAvRttA (7) (su0) tirazcInAM lakSayati-bhUmilAneti / bhUmau lagnaM bahiHpArzva yasyAH, sA tirazcInA / sA ca Asane viniyojyA // -367 // iti tirazvInA (8) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 saptamo nartanAdhyAyaH bahirgatA matA jayA nRtte pArthaprasAritA / iti bahirgatA () kampanAtkampitA bhItau kAryA gharSarikAdhvanau // 368 // ___ iti kampitA (10) iti dazadhA jaghA / paJcadhA maNibandhaH syAnikuJcAkuzcitau calaH / bhrAmitaH sama ityatra nikuJcastu sa ucyate // 369 // yo bahinimnatAM nItaH sa dAnAbhayadAnayoH / - iti nikuzca: (1) (su0) bahirgatAM lakSayati-bahirgateti / pArzvaprasAritA jaGghA bhirgtaa| sA ca nRtte prayojyA // 367- // ... iti vahirgatA (9) (su0) kampitAM lakSayati-kampanAditi / jaGghAyA: kampanAt kampitA / sA ca bhItI, ghargharikAdhvanau ca prayojyA // -368 // iti kampitA (10) . iti dazadhA jaGghA / iti javaghAprakaraNam / ..(su0) maNibandhabhedAnAha-paJcadheti / nikuJcaH, AkuJcitaH, calaH, bhrAmitaH, sama iti maNibandhasya paJca bhedAH / teSAM lakSaNamAha-nikuJca iti / yaH maNibandha: bahiHpradeze nimno bhavati, sa nikuJca: / sa ca dAne, abhayadAne ca prayojyaH // 369, 369- // iti nikucaH (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 saMgItaratnAkaraH AkuJcito'ntanimno'sau kAryo'pasaraNe budhaiH // 370 // ityAkuJcitaH (2) nikuJcAkuzcitAbhyAsAcalamAvAhane viduH| iti cala: (3) bhrAmito bhramaNAtkhaDgacchurikAbhrAmaNAdiSu // 371 // ___ iti bhrAmitaH (4) RjuH samaH pustakasya dhAraNe ca pratigrahe / iti samaH (5) iti paJcadhA maNibandhaH / (su0) AkuJcitaM lakSayati--AkuJcita iti / antarnimna AkuJcitaH / asau apasarpaNe kAryaH // -370 // ityAkucita: (2) (su0) calaM lakSayati-nikuJceti / nikuJcAkuJcitAbhyAM saMyogAt calo bhavati / sa ca AvAhane prayojya: // 370- // iti cala: (3) (su0) bhrAmitaM lakSayati-bhrAmita iti / bhramaNAt bhrAmitaH / sa ca khaDgacchurikAdibhrAmaNAdau prayojyaH // -371 / / __ iti bhramita: (4) (su0) samaM lakSayati-Rjuriti / RjuH samaH / sa ca pustakasya dhAraNe, pratigrahe ca prayojyaH // 371- // __iti samaH (5) iti paJcadhA maNibandhaH / iti mnnibndhprkrnnm| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH saMhataM kuzcitaM cArdhakuzcitaM natamunnatam / / 372 // vivRtaM samamityUce jAnu saptavidhaM budhaiH / zliSTAnyajjAnu jAnUktaM hIroSAsu saMhatam // 373 // ___ iti saMhatam (1) jAnu lagnorujacaM tu bhavetkuJcitamAsane / iti kuJcitam (2) nitambanamanAjAnu tvardhakuJcitamucyate // 374 / / ityardhakuJcitam (3) mahIgataM nataM jAnu mataM pAte namaskRtau / iti natama (4) (su0) atha jAnubhedAnAha-saMhatamiti / saMhatam , kuzcitam , ardhakuJcitam , natam , unnatam , vivRtam , samamiti saptavidhaM jAnu / teSAM saptAnAM bhedAnAM kramAllakSaNamAha-zliSTeti / zliSTaM saGgatam , anyajAnu yena, tAthAvidhaM jAnu saMhatamityucyate / tacca hrIroSAsu prayojyam // -372, 373 // ___ iti saMhatam (1) (mu0) kuJcitaM lakSayati-jAnviti / lagne saGgate UrUjo yasmin , tathAvidhaM jAnu kuJcitamityucyate / tacca Asane prayojyam // 373- // iti kuccitam (2) (su0) ardhakuJcitaM lakSayati-nitambeti / nitambe namanAt jAnu ardhakuJcitamityucyate // -374 // ___ ityardhakuJcitam (3) (su0) nataM lakSayati-mahIgatamiti / mahIgataM jAnu natamityucyate / tacca pAte, namaskRtau ca prayojyam // 374- // iti natam (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 saMgItaratnAkaraH stanakSetragataM jAnUnnataM zailAdhirohaNe // 375 // ityunnatam (5) gajArohe tu vivRtaM jAnudvandvaM vahirgatam / ___ iti vivRtam (6) samaM svAbhAvikaM jAnu svabhAvAvasthitau bhavet // 376 // iti samam (7) tattaddezajuSo bhUSA bhUSaNAnIti manyate / iti saptavidhaM jAnu / iti jAnuprakaraNam / iti nava pratyaGgAni / (su0) unnataM lakSayati-stanakSetreti / stanakSetraprApta jAnu unnatam / tacca zailAdhirohaNe prayojyam / / - 375 // ityunatam (5) (su0) vivRtaM lakSayati-gajeti / bahirgataM jAnudvandvaM vivRtam / tacca gajArohe prayojyam // 375- // ___ iti vivRtam (6) (su0) samaM lakSayati-samamiti / svAbhAvikaM jAnu samaM bhavati / tacca svabhAvAbhinaye kAryam // -376 // iti samam (7) (su0) tattadvezajuSa: sarva tathAvidhA bhUSA bhUSaNAni bhvntiityaahuH||376-|| iti saptavidhaM jaanu| iti jAnuprakaraNam / iti nava pratyaGgAni / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 135 kAntA hAsyA ca karuNA raudrI vIrA bhayAnakA // 377 // bIbhatsA cAdbhutetyaSTau draSTavyA rasadRSTayaH / snigdhA hRSTA tathA dInA kruddhA dRptA bhayAnvitA // 378 // jugupsitA vismiteti dRzo'STau sthaayibhaavjaaH| sthAyiSvavyabhicAritvaM prApteSu sthAyidRSTayaH // 379 // zUnyA ca malinA zrAntA lajjitA zaGkitA tathA / mukulA cAdhemukulA glAnA jihmA ca kuJcitA / / 380 // (ka0) athopAGgeSu prathamoddiSTAyA dRSTebhaidAnuddizati-kAntA hAsyesyetyAdi / sthAyiSvavyabhicAritvaM prApteSu sthAyidRSTaya iti / sthAyiSu ratyAdisthAyibhAveSu avyabhicAritvaM prApteSviti vyabhicAritvamaprAptepvityarthaH / ratyAdInAM vyabhicAritvaprAptirapi zRGgArAdirasaparyantatAM vihAya viruddhabhAvAntarabAdhyatvena yadaivaMbhUtA ratyAdayo bhavanti, tadA snigdhAdayaH sthAyidRSTayaH / anyathA vyabhicAritvaM prApiteSviti vyabhicAridRSTaya evetyarthaH / kAntAdInAM SaTtriMzadRSTInAM lakSaNAni spaSTArthAni // -377-431- // (su0) athopAGgeSu dRSTiM nirUyayati-kAnteti / kAntA, hAsyA, karuNA, raudrI, vIrA, bhayAnakA, bIbhatsA, adbhutetyaSTau rasadRSTayaH / snigdhA, hRSTA, dInA, kuddhA, dRptA, bhayAnvitA, jugupsitA, vismitetyaSTau sthAyidRSTayaH / nanu sthAyibhAvAnAmeva rasatvaM tatkathaM rasadRSTibhyaH sthAyidRSTInAM bhedaH ? atrAhasthAyiSviti / sthAyino yadA sarasatayA vipAkA bhavanti, vyabhicAritvaM prApnuvanti; tadA rasadRSTibhyo bhinnA sthAyidRSTayo jAyante // -377-379 // (su0) vyabhicAridRSTInAM bhedAnAha-zUnyeti / zUnyA, malinA, zrAntA, lajjitA, zaGkitA, mukulA, ardhamukulA; glAnA, jilA, kuzcitA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 saMgItaratnAkara: vitarkitAbhitaptA ca viSaNNA lalitAbhidhA / AkekarA vikozA ca vibhrAntA viplatA parA / / 381 // trastA ca madiretyetA vyabhicAriSu viMzatiH / sarvAstA militAH satyaH SaTtriMzaddaSTayo matAH / / 382 // ApibantI dRzyaM yA savikAsAtinirmalA / saMkSepakaTAkSA sA kAntA manmathavardhinI // 383 || yadgatAgatavizrAntivaicitryeNa vivartanam / tArakAyAH kalAbhijJAstaM kaTAkSaM pracakSate || 384 // iti kAntA ( 1 ) kiMcidantaH samAviSTavicitrabhrAntatArakA / AkuJcitapuTA mandamadhyatIvratayA kramAt / / 385 / / vismApane'bhinetavye hAsyA dRSTiH prazasyate / iti hAsyA (2) vitarkitA, abhitaptA, vitaptA, lalitA, AkekarA, vizokA, vibhrAntA, viplutA, trastA, madiretyetA vyabhicAridRSTayo viMzatirbhavanti / tAH sarvA militAH SaTtriMzat // 380-382 // (su0 ) etAsAM lakSaNamAha-ApivantIveti / AsamantAt sAdaraM vilokanameva pAnam tacca dRzyam pibantIti ca savikAsA atinirmalA, yA dRSTiH bhrUkSepeNa kaTAkSeNa ca yuktA jAyate, manmathavardhinI ca bhavati, sA kAntA / kaTAkSalakSaNamAha-yaditi / yaH gatAgasya vibhAntiH sthiratvam, tatra yadvaicitryaM saundarya, tena saha tArakayo: vivartanaM calanaM bhavati, taM kalAbhijJA: kaTAkSaM pracakSata ityanvayaH // 383, 384 // iti kAntA ( 1 ) (su0 ) hAsyAM lakSayati--- kiMciditi / kiMcit alpameva, anta: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH patitordhvapuTA sAmrA zokamantharatArakA // 386 // nAsAgramevAnugatA karuNA dRSTirucyate / iti karuNA (3) cakitadvipuTA stabdhatArakAtyantalohitA // 387 // rUkSA bhrukuTibhImogrA raudrI dRSTirudAhRtA / ___ iti raudrI (4) acaJcalA vikasitA gambhIrA samatArakA // 388 // dIptA saMkucitApAGgA vIrA dhIrairudAhRtA / samAviSTA praviSTA, vicitrAbhyAM bhrAnti prAptA kanInikA yasyAH; mandamadhyatIvratayA, mandatvena, madhyatvena, tIvratvena vA AkuJcitau puTau yasyAH, tathAvidhA dRSTiH hAsyA / sA ca vismApane abhineyA // 385, 385- // __iti hAsyA (2) (su0) karuNAM lakSayati-patiteti / patitaM namram Urdhva puTaM yasyAH; astuNA sahitA sAsrA; zokamantharatArakA, zokena mantharA sthiratArakA kanInikA yasyAH; nAsAgrameva anugatA dRSTi: karuNA // -386, 386- // ____ iti karuNA (3) (su0) raudrI lakSayati-cakiteti / cakita dvipuTA; cakite bhIte dve puTe yasyAH; stabdhatArakA ; stabdhA nizcalA kanInikA yasyAmiti / atyantalohitA; atyantamaruNA ; rUkSA; ni:snehA ; bhrukuTibhImA ; bhrukuvyA vakSyamANalakSaNayA, bhImA bhayAvahA; ugrA; krUrA dRSTi: raudrI // -387, 387- // iti raudrI () (su0) vIrAM lakSayati-acaJcaleti / acaJcalA; caJcalarahitA; vikasitA; vikAsa prAptA ; gambhIrA ; prasannA ; samatArakA; same tArake yasyAm / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 saMgItaratnAkara: audAryadhairyagAmbhIryamAdhuryalalitAnyapi // 389 // tejaHzobhAvilAsAkhyAnaSTau bhedAn vivRNvatI / iti vIrA (5) 'tatodRttapuTAtyantacaJcalodRSTattatArakA / / 390 / / dRzyAtpalAyamAne ca bhItyA dRSTirbhayAnakA / iti bhayAnakA (6) dIptA ; ujjvalA, saMkucitApAGgA; saMkocaM prAptau apAGgau yasyAm, sA dRSTi: vIreti dhIrairudAhRtA / sA ca audAryadhairyagAmbhIryamAdhuryalalitAdibhirlakSitAn, teja:zobhAvilAsAdibhirlakSitAMzcASTau bhedAn vivRNoti // - 388,389 // iti vIrA (5) (su0) bhayAnakAM lakSayati- tateti / tatodvRttapuTA, tataM vistRtam, udvattaM parivRttaM puTaM yasyAm / caJcalordhvagatArakA ; caJcalA kampitA, UrdhvagatA tArakA yasyAm / dRzyAtpalAyamAne ca darzanIyAdapasarantyau ca, bhItyA, bhayAnvitA dRSTiH bhayAnakA // - 390, 390 - // iti bhayAnakA (6) 1 stabdha: . 'audAryAdInAM lakSaNamukaM bhAvaprakAzane yathA-priyAlApasmitodAraM dAnamaudAryamucyate / zuzume'rthe tadvai vyavasAyAdacAlanam / avijJAteGgitAkAro bhAvo gAmbhIryamucyate / mAdhurya ceSTitAlApa sparzAnAM spRhaNIyatA / ceSTitaM yasya zRGgAramayaM talalitaM bhavet / avamAnAsaha tvaM yattattejaH samudAhRtam / spardhAdhikriyate yatra sA zobheti prakIrtitA / vRSayAnaM * smitAlApo vilAsa iti kathyate / * sagarvamandagamanam / S Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 139 bIbhatsA syAnmilallolapakSmA taralatArakA // 391 // dRzyodvegAdapAGgau ca nikuzcitapuTau zritA / iti bIbhatsA (7) prasannA snigdhazuklAMzAntarvahirgAmitArakA // 392 // ISatkuzcitapakSmAyAdbhutApAGgavikAsinI / raseSvaSTasu zRGgArapramukheSu kramAdimAH // 393 // ___ ityadbhutA (8) ityaSTau rsdRssttyH| rasadRSTirbhavedbhAvadRSTi vairnulvnnaiH| vikAsisnigdhA madhurA cature bibhratI dhruvau // 394 // (su0) bIbhatsAM lakSayati-bIbhatseti / milallolapakSmA ; milatI lole caJcale pakSmaNI yasyAm | taralatArakA ; tarale vistRte tArake yasyAm / dRzyodvegAt ; dRzyodvignAt , nikuJcitapuTau; nikuJcitau puTau yasyAm / te apAGge zritA dadhatI dRSTi: bIbhatsA || -391, 391- / / iti bIbhatsA (7) (su0) adbhutAM lakSayati-prasanneti / prasannA ; gambhIrA; snigdhaH, masRNaH, zukla:, zubhraH ; aMza apAGgo yasyAH; antabehirgA mitArakA ; antarbahizca, niryAtA tArakA yasyAH ; ISatkuJcitapakSmAnA ; ISat kiMcit kuJcitaM namanaM prApitaM pakSmaNoragraM yasyAH; apAGgavikAsinI ; kaTAkSe vikAsa prApitaH yasyAH, tathAvidhA dRSTiH adbhutA / imA dRSTayaH kramAt zRGgArapramukheSu aSTasu raseSu prayoktavyA iti // -392, 393 // ___ ityadutA (8) ityaSTau rsdRssttyH| (su0) atha sthAyidRSTInAM lakSaNamAha-rasadRSTiriti / pUrvoktarasadRSTireva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 saMgItaratnAkaraH kaTAkSiNI sAbhilASA dRSTiH snigdhAbhidhIyate / atraikabhrUsamutkSepamAhuH kIrtidharAdayaH // 395 // ___ iti snigdhA (1) phullagallA vizattArA kiMcidAkuJcitA calA / nimeSiNI smitAkArA hRSTA dRSTirudAhRtA // 396 // ___ iti hRSTA (2) yA tvardhapatitordhvasthapuTeSaduddhatArakA / sabASpA mandasaMcArA dInA dRSTirasau matA // 397 // iti dInA (3) sthirovRttapuTAM rUkSAM kiMcittaralatArakAm / anulbaNaiH vyaktaiH bhAvaiH bhAvadRSTirbhavet / vikAsIti / vikAsinI cAsau snigdhA ceti vikAsisnigdhA ; madhurA ; cature ; bhruvau ; bibhratI bibhrANA, sAbhilASA; kaTAkSiNI dRSTiH snigdhA / atra ekabhrUsamutkSepamapi kIrtidharAdaya AcAryA manyante // 394, 395 // " iti snigdhA (1) (su0) dRSTAM lakSayati-phullagalleti / phullagallA ; phullau vikasitau gallau kapolau yasyAH; vizattArA; vizantI antaHpraviSTA tArA yasyAm | kiMcidAkuJcitA; ISannamitA; calA ; caJcalA ca ; nimeSiNI, smitAMkArA ca dRSTiH hRSTA // 396 // iti hRSTA (2) (su0) dInAM lakSayati-yA tviti / ardhapatitA UrdhvasthapuTitA ISat ruddhatArakA, sabASpA; bASpasahitA, mandasaMcArA ca dRSTiH dInA // 397 // iti dInA (3) (su0) kruddhAM lakSayati-sthireti / sthirovRttapuTAm ; sthirau ud Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH bhrukuTIkuTilAM dRSTiM kruddhAM brUte harapriyaH / / 398 / / iti kruddhA (4) samudgaratI dRSTA vikasitA sthirA / iti dRptA (5) madhyanirgamanoyuktau bhAvavisphAritau puTau / / 399 // tArake kampite yasyAH sA syAddRSTirbhayAnvitA / iti bhayAnvitA (6) 'aspaSTAlokinI mIlattArakA saMkucatpuTA / / 400 // dRzyaM dRSTvA samudvignA dRSTiruktA jugupsitA / iti jugupsitA (7) 141 vRttau puTau yasyAm | rUkSAm ; niHsnehAm; kiMcittaralatArakAm ; ISat tarale lolite tArake yasyAm / bhrukuTIkuTilAm; bhrukuTyA vakrIkRtAM dRSTi kuddhAmiti harapriyaH zArGgadevo brUte // 398 // iti kruddhA (4) (su0 ) dRptAM lakSayati -- sattvamiti / saMpadvipadoH cetaso vikAratvaM santvam ; tat udgirantI dRSTiH dRptA // 398- // itihaptA (5) (su0) bhayAnvitAM lakSayati - madhyeti / madhyanirgamanodyuktA ; yasyA madhyaM nirgamanAya utsukamiva pratibhAti / yasyAH puTau pakSmANau, bhAvavisphAritau; bhAvAnAM vizeSeNa prakAzaM prAptau / yasyAH tArake kampite; sA dRSTiH bhayAnvitA // - 399, 399- // iti bhayAnvitA (6) (su0 ) jugupsitAM lakSayati -- aspaSTeti / aspaSTAlokinI ; aprakaTa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 saMgItaratnAkaraH bharavisphAritAkArapuTadvandvavikAsinI // 401 // nizcalA dRSTiruttatArakA vismitA smRtA / dRSTayo'STAsu ratyAdisthAyibhAveSvimAH kramAt // 402 // ____ iti vismitA (8) ityaSTau sthAyibhAvadRSTayaH / samatArApuTA dRzyadRSTizUnyA vilokinI / niSkampA dhUsarA zUnyA cintAyAM dRSTiriSyate // 403 // iti zUnyA (1) mAlocamAnA ; mIlattArakA ; nimIlitatArakA ; saMkucatpuTA ; saMkucitapakSmA; dRzyaM vastu dRSTvA samudvimA udvegaM prAptA dRSTi: jugupsitA // -400, 400- // iti jugupsitA (7) (su0) vismitAM lakSayati-bharamiti / bharavisphAritAkArapuTadvandvavikAsinI; bharaM atizayaM yathAtathA, visphAritaM vistRtAkAraM puTadvayaM yasyAH, tathAvidhA vikAsinI; nizcalA; acaJcalA ; udvRttattArakA ; udvRtte tArake yasyAH; tathAvidhA dRSTiH vismitA / imA dRSTayaH aSTasu ratyAdisthAyibhAveSu krameNa prayoktavyA iti // -401, 402 // iti vismitA (8) ityaSTau sthAyibhAvadRSTayaH / (su0) atha viMzati vyabhicAradRSTiM lakSayati--sameti / samatArApuTA; same tArake kanInike puTe ca yasyAH, dRzyadRSTizUnyA; dRzyasya padArthasya darzanazUnyavilokanaM yasyAH, tathAvidhA niSkampA; kampazUnyA, dhUsarAkArA dRSTiH zUnyA / sA ca cintAyAM prayujyate // 403 // iti zUnyA (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH dRzyAdapasRte tAre kiMcinmukulitau puTau / dadhatyapAGgau vicchAyau pakSmAgraspandane tathA / / 404 // dRSTiH syAnmalinA strINAM vihRte sA prayujyate / prApte kAle'pyasaMlApaH priyeNa vihRtaM matam / / 405 // iti malinA ( 2 ) 143 adUrAlokinI mlAnapuTApyalasacAriNI / calattArA manAk kuJcatprAntA zrAntA zrame matA / / 406 / / iti zrAntA ( 3 ) mitho'bhigAmipakSmAgrApyadhastAdgatatArakA / patitordhvapuTA dRSTirlajjAyAM lajjitA matA / / 407 // iti lajjitA ( 4 ) (su0) malinAM lakSayati -- dRzyAditi / tArakAdvayaM dRzyAdapasRtam ; puTadvayaM kiMcinmukulitam ; apAGgadvayaM vicchAyaM prAptam ; tathA pakSmaNorapradvayaM spanditaM ca yasyAM bhavati sA dRSTirmalinA / sA ca strINAM vihRte prayojyA / vihRtasya lakSaNamAha - prApteti / saMlApocite kAle prApte satyapi priyeNa sAkamasaMlApo vihRtamityucyate // 404, 405 // iti malinA ( 2 ) (su0) zrAntAM lakSayati- adUreti / adUrAlokinI; dUrAlokane asamarthA / mlAnapuTA ; mlAnapakSmA / alasacAriNI; alasasaMcArA / calattArA; caJcalatArakA / manAk kuJcatprAntA ; ISat kuJcitau bhavanatau prAntau yasyAH; tathAvidhA dRSTiH zrAntA / sA ca zrame prayojyA // 406 // iti zrAntA (3) (su0) lajjitAM lakSayati - mitha iti / mithaH parasparam, abhigAmipakSmAtrA, abhimukhagAminI pakSmAgre yasyAH, adhastAdgatatArakA ; adhogata Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH muhuzcalasthirA pArdhAlokinI bahirunmukhI / gUDhAvalokinI zIghraM vinivRttA vilokanAt // 408 // zaGkAyAM zaGkitA dRSTiruktA niHzaGkasUriNA / iti zaGkitA (5) sphuratsaMzliSTapakSmAyA sukhavizrAntatArakA // 409 // mukulA dRSTirAnande hRdyayoH sparzagandhayoH / iti mukulA (6) ardhavyAkozite kiMcid bhramantyau tArake puTau // 410 // yatrArdhamIlitau sArdhamukulArthe sukhaprade / ___ ityardhamakuMlA (7) tArakA, patitordhvapuTA ; patitA cAsau UrdhvapuTA ca tathAvidhA dRSTiH lalitA / sA ca lajjAyAM prayojyA // 407 // iti lajitA (4) (su0) zaGkitAM lakSayati-muhuriti / muhuH calasthirA ; kSaNaM caJcalA, kSaNaM sthirA, pAliokinI ; pArzvapradezadarzanIyA, bahirunmukhI ; bAhyonmukhI, gUDhAvalophinI ; gUDhabhAvenAvalokayantI, vilokanAt zIghraM jhaTiti vinivRttA dRSTiH zaGkitA / sA ca zaGkAyAM prayojyA // 408, 408- // iti zaGkitA (5) (su0) mukulAM lakSayati-sphuraditi / sphuratsaMzliSTapakSmAnA; sphurantI saMlagne pakSmAgre yasyAH; sukhavizrAntatArakA ; sukhena vizrAntA tArakA kanInikA yasyAm ; tathAvidhA dRSTiH mukulA / sA ca Anande ; hRdyasparzagandhayozca prayojyA // -409, 409- // ___ iti mukulA (6) (su0) ardhamukulAM lakSayati-ardheti / ardhavyAkozite ; ISadvikAsa prApite, kiMcid bhramantyo ; alpaM bhramantyau, tArake kanInike puTau ca ; yatra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH majjattArA mandacArA zithilA vikalairiva // 411 // pakSmAnabhUpuTairyuktA glAnA glAnau vidhIyate / iti glAnA (6) kiMcitkuJcatpuTA gUDhapatattArA vilokane // 412 // zanaistiryanigUDhA yA sA jihmA viniyujyate / asUyAyAM nigUDhArthe jaDatAlasyayorapi // 413 // . iti jihmA (9) kiMciJcetkuzcitAni syuH pakSmAgrANi puTAvapi / samyakca kuJcitA tArA tadA hakkuJcitocyate // 414 // ardhamIlito; kiMcitsaMkucitau yasyAmU, tathAvidhA dRSTi: ardhamukulA / sA ca sukhaprade'rthe prayojyA // -410, 410- // ityardhamukulA () (su0) glAnAM lakSayati-majaditi / majjattArA; magnA tArA kanInikA yasyAH; mandacArA; mandrasaMcArA; zithilA vikalairiva sthitaiH; pakSmAprabhUpuTaiH; puTAgrabhUpuTaiH sahitA dRSTi: glaanaa| sA ca glAnau prayojyA // - 411, 411 // iti glAnA (6) ___ (su0) jihmAM lakSayati-kiMciditi / kiMcit kuJcatpuTA ; IpannamitapakSmA, vilokane ; vIkSaNe, gUDhapatattArakA, zanaiH tiryanigUDhA dRSTiH jilA / sA ca asUyAyAm , nigUDhArthe, jADaye, Alasye ca prayojyA // // -412, 413 // iti jimA (9) (su0) kucitAM lakSayati-kiMciditi / yatra pakSmAnapuTAH kiMcit Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 saMgItaratnAkaraH aniSTe'sUyite tejo duSpekSye'kSivyathAsu sA / iti kuJcitA (10) udbhAmitapuTotphullatArAdhaHsaMcarantyapi // 415 // vitarkitoditA dRSTivitarke sAbhidhIyate / iti vitarkitA (11) vilokanAlase tAre vyathApracalitau puTau // 416 // yasyAH saMbhrAntavadbhAnti sAbhitaptAbhidhIyate / nirvede gheditavyA saapybhighaatoptaapyoH|| 417 // ityabhitaptA (12) kuzcitAni; tArA ca; kanInikA ca samyak kuJcitA sA dRSTiH kuJcitA / sA ca aniSTe, anabhiprete, asUyAyAm , tejasA duSprekSye sUryAdau ; akSivyathAsu, netravyathAsu ca prayojyA // 414, 414- // iti kucitA (10) (su0) vitarkitAM lakSayati-udbhAmiteti / udbhAmitapuTA ; udbhrAmitau puTau yasyAH ; utphullatArA; utphulle tArake yasyAH ; adha:saMcAriNyapi vikAsitakanInikA dRSTi: vitrkitaa| sA ca vitarke prayojyA // -415, 415 // iti vitarkitA (11) (su0) abhitaptAM lakSayati-vilokaneti / vilokanaviSaye alasaM kanInikAdvayaM yatra, vyathayA atyantacaJcalau, puTau yasyAH saMbhrAntavat bhAnti bhAsamAnA sA dRSTiH abhitaptA | sA ca nivede, abhighAte, upatApe ca prayojyA // -416, 417 / / ityamitaptA (12) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 saptamo nartanAdhyAyaH yA dRSTiH patitApAGgA vistAritapuTadvayA / nimeSiNI stabdhatArA viSaNNA sA viSAdinI // 418 // iti viSaNNA (13) madhurA kuzcitApAjhA sabhrUkSepA smitAnvitAM / manmathonmathitA dRSTilalitA lalite matA // 419 // ___ iti lalitA (14) kiMcitkuzcatpuTApAGgA dRSTirardhanimeSiNI / pRthakpathe cAnyanetrAnmuhustArAvivartinI // 420 // AkekarA durAloke syAdvicchinne ca vastuni / ityAkekarA (15) (su0) viSaNNAM lakSayati-yA dRSTiriti / yA dRSTiH, patitApar3A; patitau apAGgau yasyAH, vistAritapuTadvayA ; nibheSiNI ; nimeSavatI, stabdhatArA; nizcalatArA ca sA viSaNNA / sA ca viSAde prayojyA // 418 // iti viSaNNA (13) (su0) lalitAM lakSayati-madhureti / mAdhuryavatI, kuJcitApAGgA, bhrUkSepasmitayuktA, manmathonmathitA; madanonmAdinI dRSTiH llitaa| sA ca lalite prayojyA // 419 // " iti lalitA (14) (su0) AkekarAM lakSayati-kiMciditi / kiMcitkuzcatpuTApAgA; alpasaMkucitau puTau apAGgau yasyAH; ardhanimeSavatI, anyanetrApekSayA pRthakpathe mArge yasyA muhuH pratikSaNaM tArAM vivartayantI dRSTiH, sA AkekarA / sA ca duraloke, vicchinne vastuni ca prayojyA // 420, 420- // ityAkekarA (15) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 saMgItaratnAkaraH vikAsitapuTadvandvA vikAsinyanimeSiNI // 421 // * anavasthitatArA ca vikozA kIrtitA budhaiH / jJAnavijJAnagarve sA syAdamarSe vimarzane // 422 // iti vikozA (16) yA tu kacidavizrAntamavisrabdhaM vilokane / vistIrNA caJcalotphullatArA sA dRSTirucyate // 423 // vibhrAntA vibhrame vege saMbhrame ca bhvedsau| iti vibhrAntA (17) puTau visphuritau stabdhau yasyAH staH patitau kramAt // 424 // sA viplutAtiduHkhAdAvunmAde cApale tathA / iti viplutA (18) (mu0) vikozAM lakSayati-vikAsiteti / vikAsitapuTadvayA, vikAsavatI animeSA, anavasthitatArA ca dRSTiH vikozA / sA ca jJAnavijJAnagarveSu, amarSe, vimarza ca prayojyA // -421, 422 // iti vikozA (16) (su0) vibhrAntAM lakSayati--yA tviti / yA tu dRSTiH ; avizrAntam ; avisrabdham , vilokane ; vistIrNA ; vistAravatI, caJcalotphullatArA ; caJcalena vikasitakanInikA, tathAvidhA dRSTiH vibhrAntA / sA ca vibhrame, vege, sasaMbhrame ca prayujyate // 423, 423- // iti vibhrAntA (17) (su0) viplutAM lakSayati-puTAviti / yatra krameNa pakSmANau visphuritI stabdhau patitau ca bhavataH, sA viplutA / sA ca AtiduHkhAdauM, unmAde, cApale ca prayojyA // -424-424- // iti viplutA (18) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 saptamo nartanAdhyAyaH utkampotphullatArA syAt trAse trastodbhamatpudA // 425 // ___iti trastA (19) madirA trividhA proktA taruNe madhyame'dhame / made prayogamahantI tattallakSmasamanvitA // 426 // tIvo mado'dhamo'tra syAdadhame puruSe sthitaH / dRSTivikasitApAGgA kSAmIbhUtavilocanA // 427 // AghUrNamAnatArA syAnmadirA taruNe made / kiMcitkuJcatpuTA kiMcidanavasthitacAriNI // 428 // dRSTiH kiMcidbhamattArA madirA madhyame made / adhobhAgacarI kiMcidRSTatArA nimeSiNI // 429 / / yatne'pyasiddhayadunmeSA madirA syaanmde'dhme|| iti trividhA madirA (20) iti viMzativyabhicAridRSTayaH / (su0) prastAM lakSayati-utkampeti / utkampitavikAsitatArakA dRSTiH trastA / sA ca trAse prayojyA // -425 // iti trastA (19) (su0) madirAM lakSayati-madireti / madirAdRSTiH trividhA / sA ca uttamamadhyamAdhamabhedAt / vakSyamANatattalakSmabhiH sahitA teSveva madeSu viniyogamahantI / atra tIbro mado'dhamaH; sa ca adhame puruSe sthito bhavati / dRSTiriti / vikasitApAgA; vikasitau apAGgau yasyAH; kSAmIbhUtavilocanA ; kSAmIbhUte vilocane yasyAH, AghUrNamAnatArA; AsamantAt ghUrNamAne bhrAmite tAre yasyAm ; tathAvidhA madirAdRSTiH taruNe made prayojyA; kiMcinnamitapuTA ; ISannamitau puTau yasyAH; ISadanavasthitasaMcArA ; kiMcibhramattArA; ISadbhramaNaM prApite tAre Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 saMgItaratnAkaraH pradarzanArthamityuktAH SaTtriMzadRSTayo mayA // 430 // anantAH santi saMdarbhAd bhUtArApuTakarmaNAm / dRSTayastA virizco'pi pratyekaM vaktumakSamaH // 431 // lAghavAttatmabodhArtha bamo bhrUprabhRtInyataH / iti dRSTiprakaraNam / sahajA patitotkSiptA recitA kuzcitA tathA // 432 // bhrukuTI caturA ceti proktA dhUH saptadhA budhaiH / svAbhAvikI syAtsahajA bhAveSvakuTileSvasau // 433 // iti sahajA (1) yasyAH; tathAvidhA madirAdRSTiH madhyame made prayojyA; adhobhAgacAriNI ; kiMcidavalokitatArakA, nimeSavatI, yatne kRte'pi asiddhonmeSA; tathAvidhA madirAdRSTi: adhame made prayojyeti // 426-429- // ___ iti trividhA madirA (20) iti viMzativyabhicAridRSTayaH / / (su0) dRSTiprakaraNamupasaMharati-pradarzanArthamiti / mugdhaparijJAnAya mayA SaTtriMzadRSTaya uktAH / yadyapi bhratArApuTakarmaNAM saMdarbhA anantA dRSTayaH santi; tA viJcio'pi pratyekaM vaktuM neSTe / tathApi lokavRttyanusAreNa lAghavAt tatparijJAnArtham , ataH paraM bhUtArAdikarmANi kathayAma iti // -430, 431- // iti dRSTiprakaraNam / (ka0) atha bhrUbhedAn lakSayitumAha-sahajA patitetyAdi // -432-434- // iti sahajA (1) (su0) atha bhrUbhedAnAha-sahajeti / sahajA, patitA, utkSiptA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH patitA syAdadho yAtA sadvitIyAthavA kramAt / utkSepe vismaye harSe roSe'sUyAjugupsayoH // 434 // hAse ghrANe ca patite vidhIyetAmubhe dhruvau / iti patitA (2) utkSiptA saMmatAnvarthA krameNa saha cAnyathA // 435 // strINAM kope vitarke ca darzane zravaNe nije / bhrUlIlAhelayozcaiSA kAryoMkSiptA vicakSaNaiH // 436 // ityutkSiptA (3) ekaiva lalitotkSiptA recitA nRttagocarA / iti recitA (4) recitA, kuJcitA, bhrukuTI, catureti saptaprakArA bhrUH / krameNa lakSaNamAhasvAbhAvikIti / svAbhAvikI bhrUH sahajA / asau akuTileSu RjuSu bhAveSu prayojyA // -432, 433 // iti sahajA (1) (su0) patitAM lakSayati-patiteti / adho yAtA bhrUH patitA / sA ca utkSepe, vismaye, harSe, roSe, asUyAyAm , jugupsAyAM ca prayojyA / ubhe api bhruvau hAsaghrANayorvidhIyate // 434, 434- // iti patitA (2) (ka0) ekorikSaptAbhrUviniyoge-lIlAhelayoriti / tatra lIlA nAma yoSitAM puMsAM zArIro bhaavvishessH| yathAha tallakSaNaM bhAvaprakAzakAraH " mano madhuravAgaGgaceSTitaiH prItiyojitaiH / priyAnukaraNaM lIlA sA syAtstrIpuMsayorapi" iti // (pR. 9) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH kevalA sadvitIyA vA mRdubhaGgA nikuJcitA // 437 // mohAyite kuTTamite vilAse kilakizcite / ___ iti nikucitA (5) AmUlAtsadvitIyA bhUrukSiptA bhRkuTI krudhi // 438 // iti bhRkuTI (6) tathA helA nAma sAttviko bhAvavizeSaH / yathA tenaivoktaM lakSaNam " sa eva hAvo helA syAllalitAbhinayAtmikA / nAnAprakArAbhivyaktazRGgArAkAracikA" iti (pR0 8) // -435-439 // ___ iti saptadhA bhruuH| iti bhrUprakaraNam / (su0) utkSiptAM lakSayati-utkSipteti / Urdhva nItA utkSiptA anvarthA / utkSiptA ca ekasya vA dvayorvA bhavatu / sA ca strINAM kope, vitarke, darzane, zravaNe, lIlA, helayozca prayojyA // -435, 436 // ityurikSaptA (3) (su0) recitAM lakSayati-ekaiveti / ekaiva lalitotkSiptA bhrU recitaa| sA ca nRttamAtragocarA // 436- // iti recitA (4) (su0) nikuJcitAM lakSayati-kevaleti / kevalA vA dvitIyasahitA vA, mRdubhaGgA; mRdurbhaGgo yasyAH, saukumAryeNa yuktA bhrUH nikunycitaa| sA ca moTTAmite, vilAse, kilikiJcite ca prayojyA / / -437, 437- // __iti nikucitA (5) (su0) bhRkuTI lakSayati -A mUlAditi / A mUlAt sadvitIyaM yathAtathA utkSiptA bhrUH bhRkuTI / sA ca kope kAryA // -438 // iti bhRkuTI (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH sadvitIyAlpakaspandAdAyatA mantharA bhavet / caturA rucire sparze zRGgAre lalite ca sA // 439 // iti caturA (7) iti saptadhA bhruuH| prasRtau kuzcitau syAtAmunmeSitanimeSitau / vivartitau ca sphuritau pihitau ca vitADitau // 440 // samau ca navadhetyuktau puTau soDhalasUnunA / Ayatau prasRtau syAtAM vIre harSe ca vismaye // 441 // iti prastau (1) . Akuzcitau kuzcitau sto rUpAdau ca manohare / iti kuzcitau (2) (su0) caturAM lakSayati-sadvitIyeti / sadvitIyaM yathA tathA alpaspandA dIrghamantharA bhrUzca caturA / sA ca rucire, sparza, zRGgAre, lalite ca prayojyA // 439 // iti caturA (7) iti saptadhA bhraH / iti bhrUprakaraNam / (ka0) atha puTayorbhedAn lkssyti-prstaavityaadi||440-445-|| (su0) puTayobhaidAnAha-prasRtAviti / prasRtau, kuJcitau, unmeSito, nimeSito, vivartitau, sphuTitau, pihitau, vicalitau, samAviti navavidhau puTau / krameNa lakSaNamAha-AyatAviti / Ayatau prasRtau vIre harSe vismaye ca 20 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 saMgItaratnAkaraH unmeSitau tu vizleSAtsaMzleSAttu nimeSitau // // 442 // vivartitau samudRttau trayo'mI krodhagocarAH / ityunmeSitanimeSitavivartitAH (3-5) sphuritau spanditau syAtAM tAvIrSyAviSayau matau // 443 // ___ iti sphuritau (6) atIva kuzcitau lagnau pihitau tau dRzo ruji / suptimUrchAtivarSoSNadhUmavAtAJjanArtiSu // 444 // iti pihitau (7) uttareNAdharAghAtAdabhighAte vicAlitau / Ahuranye tvadRzyau tAviti visphAraNAtpuTau // 445 // iti vicAlitau (8) samau svAbhAvikAvetau svabhAvAbhinaye matau / iti samau (9) iti navadhA puttau| prayojyau / AkuJcitau kuJcitau ; tau rUpAdau, manohare ca prayojyau / vizleSe unmeSitau ; saMzleSe nimeSitau ; samudvRttau vivartitau / unmeSitanimeSitavivartitA amI trayo'pi krodhe prayojyAH / spanditau sphurito, tAvIrSyAyAM prayojyau / atIva parasparasaMlagnau puTau pihitau ; tau ruji prayojyau, tathA suptimUrchAtivarSoSNadhUmavAtAJcanArtiSu ca prayojyAviti / uttareNa puTena, adharasya adhaHsthisya puTasya ghAtAt vitADitau / tau ca abhighAte kAryo / ativisphAraNAt anavalokanIyau puTau vitADitAviti kecidAhuH / svAbhAviko samau ; etau svabhAvAbhinaye prayojyau // 440-445- // iti nvdhaaputtau| iti puTaprakaraNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 saptamo nartanAdhyAyaH karmabhistArakAbhedA yaiH syustAnyadhunA bruve // 446 // tAni dvedhA svaniSThAni viSayAbhimukhAni ca / bhramaNaM valanaM pAtazcalanaM ca pravezanam // 447 // vivartanaM samuvRttaM niSkrAmaH mAkRtaM tthaa| svaniSThAni navetyAhustArAkarmANi suuryH|| 448 // tArayormaNDalabhrAntiH puTAntardhamaNaM matam / valanaM tryazragamanaM pAtastu syAdadhogatiH // 449 // (ka0) atha tArakAbhedAn lakSayituM tadbhedakAni karmANi varNayitumAha-karmabhistArakAbhedA ityAdi / yaiH karmabhiH tArakAbhedA syuH; tAni karmANi adhunA brUma iti / ayamabhiprAyaH- nayanagolakamAzritAyAstArakAyA hastAdivatsvarUpagatabhedAsaMbhavAdbhamaNAdikarmabhedAdeva tArAbhedo'vagantavya iti / tAni karmANi svaniSThatvena viSayAbhimukhatvena ca dvedhA bhavantItyAha-tAni dvedheti // -446, 446- / / (ka0) tatra svaniSThAnyuddizya lakSayati-bhramaNamityAdi // -447-453. // iti nava svaniSThAni tArAkarmANi / (su0) tArakAbhedAn vaktuM prathamaM tatkarmaNo bhedAnAha-karmabhiriti / karmavizeSaiH yaiH tArakAbhedA bhavanti, tAn adhunA kathayAmi / tAni karmANi dviprakArANi ; svaniSThAni; svaviSayAbhimukhAni viSayaniSThAni ; viSayAbhimukhAnIti ca / tatra svaniSThAni tArAkarmANi bhramaNAdibhedena navavidhAni / tAni yathA-bhramaNam ; valanam, pAtaH, calanam , pravezanam , vivartanam , samudvRttam , niSkrAmaH, prAkRtamiti / krameNa lakSaNamAha-tArayoriti / puTAntastArayoH maNDalabhrAntibhramaNam (1); tryazragamanaM valanam (2); adhogamana Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * saMgItaratnAkaraH calanaM kampanaM proktamatha jJeyaM pravezanam / pravezaH puTayorantaHkaTAkSastu vivartanam // 450 // udgatistu samuttamantarA nirgamastu yaH / sa niSkAmaH prAkRtaM tu svabhAvasthitirucyate // 451 // samudvRttaM ca valanaM bhramaNaM vIraraudrayoH / pAtastu karuNe kAryazcalanaM tu bhayAnake / / 452 // pravezanaM tu bIbhatse hAsye tu syAdvivartanam / zRGgAre syAttu niSkAmo vIre raudre bhayAnake // 453 // adbhute ca prAkRtaM tu bhAvenAvezabhAgini / iti nava svaniSTAni tArAkarmANi / viSayAbhimukhAnyaSTau tArAkANyatha bruve // 454 // samaM sAcyanuvRttAvalokitAni vilokitam / ullokitAlokite ca pravilokitamityapi // 455 // pAtaH (3); kampanaM calanam (4); puTAntaH pravezaH pravezanam (5); kauTilyaM tu vivartanam (6); udgatiH samuvRttam (7); antarAnirgamaH niSkAmaH (8); svabhAvasthiti: prAkRtam (9); samudvRttamaNDalabhramaNAni vIraraudrayoH prayojyAni / pAta: karuNe kArya: / valanaM bhayAnake kAryam / pravezanaM bIbhatsahAsyayo: kaarym| vivartanaM zRGgAre kAryam / nikrAmo vIraraudrabhayAnakeSu kAryaH / adbhute ca prAkRtaM kAryam / / -447-453- // iti nava svaniSThAni tArAkarmANi / (ka0) viSayAmimukhAnyuddizya lakSayati--samaM sAcItyAdi / / -454-460. // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 saptamo nartanAdhyAyaH etAni darzanAnyAhurlakSyalakSmavicakSaNAH / saumyaM madhyasthatAraM ca darzanaM samamucyate // 456 // iti samam (1) sAcyucyate tirazcInapakSmAntargatatArakam / ___iti sAci (2) rUpanirvarNanAyuktamanuvRttaM mataM muneH // 457 / / nirvarNanA kriyAkAdiddakSAtazvirasthirA / ityanuvRtam (3) adhasthadarzanaM yattadavalokitamucyate // 458 // itsavalokitam (4) (su0) viSayAbhimukhAnyaSTavidhAni / tAni yathA-samam , sAci, anuvRttam , avalokitam , ullokitam , Alokitam , pravilokitam , vilokitamityetAnyaSTau darzanAnItyucyante / teSAM krameNa lakSaNamAha-saumyamiti / saumyam ; akrUram , madhyasthatAradarzanaM samamityucyate // -454, 455 // iti samam (1) (su0) sAci lakSayati-sAcIti / tirazcInaM pakSmAntargatatAraka kanInika sAcItyucyate // 456- // iti sAci (2) (su0) anuvRttaM lakSayati-rUpamiti / rUpanirvarNanAyuktam ; rUpasya nirvarNanayA yuktamavalokanam anuvRttam / keyaM nivarNanetyapekSAyAmAha-nivarNaneti / kAtsnya'didRkSayA; kAtsnyena sAkalyena didRkSAheto: cirakAlaM, sthirA kriyA nivarNanetyucyate // -457, 457- // ___ityanuvRttam (3) (su0) avalokitaM lakSayati-adhaHstheti / adhaHsthasya darzanamavalokisam // -458 // ityavalokitam (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 saMgItaratnAkaraH pRSThato darzanaM yattadvilokitamudAhRtam / ___ iti vilokitam (5) ullokitaM tadUrdhvasthavastuno yadavekSaNam // 459 // ityullokitam (6) sahasA darzanaM yattadAlokitamudIritam / ityAlokitam (7) pArzvasthadarzanaM moktaM kRtibhiH pravilokitam / / 460 // iti pravilokitam (8) sAdhAraNAnyamUnyAhU rasabhAveSu tdvidH| ___ ityaSTau darzanAni / ityaSTau viSayaniSThAni tArAkarmANi (su0) vilokitaM lakSayati-pRSThata iti / pRSThato darzanaM vilokitamityucyate // 458- // iti vilokitam (5) (su0) ullokitaM lakSayati-ullokitamiti / Urdhvasthavastuno yadavalokanaM tad ullokitaM bhavati // -459 // ityullokitam (6) (su0) AlokitaM lakSayati-sahaseti / yat sahasAdarzanam tad AlokitaM bhavati // 459- // ityAlokitam (7) (su0) pravilokitaM lakSayati-pArzvastheti / pArzvasthadarzanaM pravilokitamiti kRtibhiH proktam / etAni darzanAni rasabhAveSu sAdhAraNAnI tyAhuH // -460, 460. // ___iti pravilokitam (8) ityaSTau darzanAni / ityaSTau viSayaniSThAni tArAkarmANi | iti tArakAprakaraNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 159 kuJcitau kampitau pUrNau kSAmau phullau samau tathA // 461 // kapolau SaDvidhAvuktau tallakSaNamathocyate / saMkocAtkuzcitau romAJcitau zItajvare bhaye / / 462 // iti kuJcitau (1) sphuritau kampitau kAyauM romaharSeSu sUribhiH / ___ iti kampitI (2) kapolAvunnatau pUrNau tau garvotsAhagocare // 463 // iti puunne (3) kSAmau tvavanatau jJeyau duHkhe kAryAvimau naTaiH / iti kSAmau (4) gaNDau vikasitau phullau praharSe parikIrtitau // 464 // iti phullau (5) samau svAbhAviko bhAveSvanAvezeSu tau matau / iti samau (6) iti SoDhA kapolalakSaNam / (ka0) atha kapolayo/dAn lakSayitumAha- kuzcitau kampitau pUrNAvityAdi // 461-464- // (su0) atha kapolayorbhedAnAha-kuJcitAviti / kuJcitau, kampitau, pUrNI, kSAmau, phullau, samAviti SaDvidhau kapolau / krameNa lakSaNamAhasaMkoceti / saMkocAt kuJcitau / tau romAJcitau zIte, jvare bhaye ca kAryoM / iti kuJcitau (1) sphuraNAt kampitau / tau romaharSeSu kAryoM / iti kampitau (2) unnatau pUrNau / tau garvotsAhayo: kAryoM / iti pUrNI (3) avanatau kSAmau / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 saMgItaratnAkaraH svAbhAvikI natA mandA vikRSTA ca vikUNitA / / 465 // socchAsetyuditA nAsA par3idhA sUrizAGgiNA / svAbhAvikI syAdanvarthA bhAveSvAvegavarjitA / / 466 / / iti svAbhAvikI (1) muhuH saMzliSTavizliSTapuTA nAsA natA matA / socchvAsAbhinaye mandavicchinnarucigocare / / 467 // iti natA ( 2 ) 1 tau naTaiH duHkhe kAryoM / iti kSAmau ( 4 ) vikAsaM prAptau phullau / tau praharSe kAryau / (5) svAbhAvikau samau / tau anAvezeSu bhAveSu kAryau / iti samau (6) // - 461-464- // iti SoDhA kapolalakSaNam / iti kapolaprakaraNam | (ka0 ) atha nAsAbhedAn lakSayitumAha - svAbhAvikI natetyAdi // - 465-470- // (su0 ) atha nAsAmedAnAha - svAbhAviketi / svAbhAvikI, natA, mandA, vikRSTA, vikUNitA, socchvAseti SaDbhedAH / tAsAM krameNa lakSaNamAhasvAbhAvikIti / anvarthA svabhAvAvasthitA svAbhAvikI / sA Avegavarjite bhAve kAryA // - 465, 466 // iti svAbhavikI (1) (su0 ) natAM lakSayati - muhuriti / muhuH pratikSaNaM saMzliSTau puTau yasyAH, sAnatA / sA ca socchrAsAbhinaye, mandavicchinnarucire ca kAryA // 467 // iti natA ( 2 ) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH mandA tu mandaniHzvAsocchrAsA nAsAbhidhIyate / sA cintautsukyayoH zoke nirvede ca vidhIyate / / 468 // iti mandA (3) vikRSTAtyantamutphullapuTA roSArtibhItiSu / UrdhvazvAse ca kartavyA ghrAtavye bhUrisaurame / / 469 // iti viza (4) vikUNitA saMkucitA hAsye'sUyAjugupsayoH / iti viNatA (5) 161 AkRSTazvasanA nAsA socchvAsA saurabhe bhavet / / 470 / / nirvedAdiSu bhAveSu dIrghocchvAsakareSu ca / iti socchvAsA (6) iti SoDhA nAsikA / iti nAsAprakaraNam | (su0 ) mandAM lakSayati- mandA tviti / mandaniHzvAsocchrAsA ; alpaniHzvAsena ucchrAsA nAsA mandA / sA ca cintAyAm, autsukye, zoke, nirvede ca prayojyA // 468 // iti mandA (3) (su0 ) vikRSTAM lakSayati - vikRSTeti / atyantamutphullapuTA ; atizayena utphullau puTau yasyA:, tathAvidhA nAsA vikRSTA / sA ca roSe, Ata, bhIte, UrdhvazvAse, bhUrisaurabhe; bahuparimale dravye ghrAtavye ca prayojyA // 469 // iti vikRza ( 4 ) (su0 ) vikUNitAM lakSayati - vikUNiteti / saMkucitA vikUNitA / sAca hAsye, asUyAyAm, jugupsAyAM ca prayojyA // 469- // iti vikUNitA (5) (su0 ) socchvAsAM lakSayati - AkRSTeti / AkRSTazvasanA nAsA 21 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 saMgItaratnAkaraH svasthau calau pravRddhazca nirastollAsitAvapi // 471 // vimukto vismitaH zvAsaH skhalitaH prasRtastathA / evamucchvAsaniHzvAsau navadhA kohaloditau // 472 // samo bhrAnto vilInazcAndolitaH kampito'paraH / stambhitocchvAsaniHzvAsasUtkRtAni ca sItkRtam / / 473 // evaM dazavidhaH prokto lakSyajJairmAruto'paraiH / svasthAvucchAsaniHzvAsasaMjJau vAyU svabhAvajau // 474 / / svasthakriyAsu kartavyAvuktau niHzaGkariNA / ____ iti svasthau (1) socchvaasaa| sA ca saurabhe, nirvedAdipu bhAveSu dIrghocchAsakareSu ca prayojyA // -470, 470- // __ iti socchAsA (6) iti SoDhA naasikaa| iti nAsAprakaraNam / (ka0) atha nAsAsyabhavAnanilabhedAn lakSayitumAha-svasthau calAvityAdi // -471-482 // (su0) atha sochvAsanizvAsayorbhedAnAha-svasthAviti / ucchAsAdibhedena navavidho nAsAsyabhavo'nanilaH / tAnAha-svasthau, calau, pravRddhaH, nirastaH, ullAsita:, vimuktaH, vismitaH, skhalita iti / kohalamatena dazavidhaH / tAnAha-samaH, bhrAntaH, vilInaH, AndolitaH, kampitaH, stambhita: uchAsaH, niHzvAsaH, sUtkRtam , sItkRtamiti / teSAM krameNa lakSaNamAha-svasthAviti / uchAsaniH zvAsasaMjJau vAyU svabhAvajau svasthAvityucyute / tau svasthakriyAyAM prayojyau // -471-474- // iti svasthau (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 163 uSNau dIghauM sazabdau ca tau mukhena kRtau calau // 475 // kAryAvautsukyanirvedazokacintAsvimau matau / ___ iti calau (2) pravRddhaH sansazabdena vadanena vinirgataH // 476 // niHzvAsaH syAtmavRddhAkhyaH kssyvyaadhyaadigocrH| iti pravRddhaH (3) sazabdaH sansakRtkSipto nirastaH kathyate maruta // 477 // duHkhAnvite saroge ca zrAnte caiMSa vidhIyate / ___ iti nirasta: (4) (su0) calau lakSayati-uSNAviti / uSNau sazabdau zabdasahitau, dIpoM ca mukhena kRtau vAtau clau| tau autsukyanirvedazokacintAsu prayojyau // -475, 475- // ___ iti calau (2) __ (su0) pravRddhaM lakSayati-pravRddha iti / sazabdena vadanena pravRddhaH san vinirgato nizvAsa: pravRddhaH syAt / ayaM pUrvayordvayorapi bhinnaH / tatra militayoH ucchAsaniH zvAsayostathAvidhasaMjJitvAt dvivacanamuktam / atra tu ekaikasyApi saMjJAsaMbhavAt dvivcnaanaadrH| tasya viniyogastu-kSayatryAdhyAdau kAryaH // -476, 476- // iti pravRddhaH (3) (su0) nirastaM lakSayati-sazabda iti / sazabdaH san zabdasahitaH san, sakRt ekavAraM kSipte marut vAto nirasta iti kathyate / sa ca duHkhAnvite, saroge, zrAnte ca prayojyaH // -477, 477- // iti nirasta: (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 saMgItaratnAkara: cirAnmandaM nipItastu ghrANenollAsito marut / / 478 // gandhe vidhAtavyaH saMdigdhe ca vicakSaNaiH / ityulA sita: ( 5 ) saMyamya suciraM mukto vimuktaH kathyate'nilaH || 479 // yoge dhyAne ca sa proktaH prANAyAme ca sUribhiH / iti vimukta: ( 6 ) cittasyAnyaparatvena yaH prayatnena vartate / / 480 // savismito vismaye syAdadbhute cArthacintane / iti vismita: (7) mahattvAduHkhaniSkrAntaH kathitaH skhalito'nilaH // 481 // syAdazamyAM dazAyAM sa vyAdhau praskhaliteSu ca / iti skhalitaH (8) (su0) ullAsitaM lakSayati - cirAditi / cirAt cirakAlaM mandaM zanaiH zanaiH ghrANena nipIto marut vAta ullAsito bhavati / sa ca hRdye gandhe ; saMdigdhe ca kAryaH // - 478, 478- // ityalAsitaH (5) (su0 ) vimuktaM lakSayati - saMyamyeti / suciram cirakAlam, saMyamya mukta vAto vimuktaH / sa ca yoge, dhyAne, prANAyAme ca kAryaH // 479, 479 // iti vimuktaH (6) (su0 ) vismitaM lakSayati-cittasyeti / cittasya anyaparatvena anyAsaktena yo vAyuH prayatnena vartate sa vismitaH / sa ca vismaye, adbhute, prarthacintane ca kAryaH // 480, 480- // iti vismita: (7) (su0 ) skhalitaM lakSayati-mahatvAditi / mahatvAt duHkhena niHsRtaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 165 prasRto dIrghaH sazabdo nirgato mukhAt // 482 // iti prasRtaH ( 9 ) iti navavidho'nilaH / samossvasthaparyAyo bhrAnto'ntabhramaNAnmarut / anye tvanvarthanAmAnastatra sUtkRtasItkRte / / 483 | zabdAnukaraNe vaktratyAjyagrAhye'nile kramAt / samaH svAbhAviko bhrAntaH prathame priyasaGgame // 484 // vilIno mUrchite zailArohe tvAndolito mataH / kampitaH surate zastramokSAdau stambhito bhavet / / 485 // ucchvAsaH kusumAghrANe niHzvAso'nuzayAdiSu / pavanaH skhalita: / saH ; skhalitaH, dazAmyAM dazAyAm, vyAdhau, praskhaliteSu ca prayojyaH // - 481, 481- // iti skhalita: (8) ( su0 ) prasRtaM lakSayati - prasupta iti / sazabdaM yathA tathA mukhAt vinirgataH dIrgho vAtaH prasRtaH / sa ca nidrANe prayojyaH // - 482 // iti prasRta: ( 9 ) iti navavidho'nilaH / (su0) matAntareNa dazavidhaM pavanaM lakSayati - sama iti / svasthaparyAyaH, avikRto maruta sama: (1) antabhraMmito marut bhrAnta: (2) anye tu anvarthanAmAna:; nAnaivoktalakSaNA ityarthaH / teSAM viniyogamAha - tatreti / sUtkRta - sItkRte zabdAnukaraNe bodhye / kramAt mukhAttyAjye vAtaH sUtkRtama, mukhe grAhyeo vAtaH sItkRtamiti / samaH svAbhAvike prayojyaH / bhrAntaH prathame priyasaGgame kAryaH / vilIno mUrcchAyAm / Andolita : zaulArohe | kampitaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 saMgItaratnAkaraH sUtkRtaM vedanAdau syAcchIte kleze tu sItkRtam // 486 // nakhakSate mRgAkSINAM nirdayAdharacarvaNe / viniyogAntarANyatra budhyatAM lokato budhAH // 497 // iti matAntareNa dazadhA zvasanaH / ityAnilaprakaraNam / vivartitaH kampitazca visRSTo vinigrahitaH / saMdaSTakaH samudrazcetyadharaH SaDvidho mataH // 488 // anye'nyAnUcuruvRttavikAsyAyatarecitAn / oSThayoH saMpuTastiryaksaMkocena vivrtitH|| 489 // avajJAvedanAsUyAhAsyAdiSu vidhIyate / iti vivartitaH (1) surate / stambhitaH zAstramokSAdau / ucchAsaH kusumAghrANe | niHzvAsa anuzayAdau / sUtkRtaM vedanAdau / sItkRtaM zIte, kleze ca pragojyam / mRgAkSINAM subhruvAM nirdayAdharacarvaNe ca viniyogAntarANyapi budhAH lokato'vagantavyAH // 483-847 // iti matAntareNa dazadhA zvasanaH / ___ itynilprkrnnm| (ka0) athAdharabhedAn lakSayitumAha-vivartitaH kampitazcetyAdi // 488-495. // (su0) adharabhedAnAha-vivartita iti / vivartitaH, kampitaH, visRSTaH, vinigUhitaH, saMdaSTakaH, samudga ityadharaH SaDvidhaH / matAntareNa caturvidhamadharaM lakSayati - anya iti / anye, AcAryAH, udvRttAdibhedena adharasya caturo bhedAnAhuH / udvattaH, vikAsI, AyataH, recita iti / AhatyAdharasya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 167 vyathAyAM kampito'nvartho bhItau zIte jape ruji // 490 // iti kampitaH (2) visRSTaH syAdviniSkrAnto raJjane'laktakAdinA / strINAM vilAse vizva zArGgidevena kIrtitaH / / 491 // iti visRSTaH (3) mukhAntarnihitaH prANasAdhye'rthe vinigUhitaH / roSerSyayozca nArINAM balAccumvati vallabhe / / 492 // iti vinigUhita: (4) bhedA daza / teSAM krameNa lakSaNamAha-oSThayoriti / saMkocenopalakSitaH saMpuTaH, tiryakkRta oSThau vivartitaH / tasya avajJAyAm, vedanAyAm asUyAyAm, hAsye ca viniyogaH // 488-489- // iti vivartita : (1) (su0 ) kampitaM lakSayati - vyathAyAmiti / anvarthanAmA kampitaH / sa tu bhItau, zIte, jape ca prayojyaH // - 490 // iti kampita: ( 2 ) (su0 ) visRSTaM lakSayati - visRSTa iti / bahirniSkrAnto vAto visRSTaH / sa tu alaktakAdinA raJjane, strINAM vilAse, bibboke ca prayojyaH || 491 / / iti visRSTaH (3) (su0 ) vinigUhitaM lakSayati - mukhAntariti / mukhA ntarnihitaH ; mukhamadhye kSipto vAto vinigUhitaH / sa ca prANasAdhye'rthe; kope, IrSyAyAm, nAyakasya balAtkAracumbane ca prayojyaH // 492 // iti vinigUhitaH (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 saMgItaratnAkaraH saMdaSTako'dharo dantairdaSTaH krodhe vidhIyate / ___ iti saMdaSTaka: (5) samudstu bhavedoSThasaMpuTo dadhadunnatim // 493 / / syAtphUtkAre'nukampAyAM cumbane cAbhinandane / iti samudgaH (6) AsyotkSiptatayovRttaH so'vajJAparihAsayoH // 494 // ityudvRtaH (7) ISadRzyordhvadazano vikAsI sa smite smRtaH / iti vikAsI (8) ___ (su0) saMdaSTakaM lakSayati-saMdaSTaka iti / dantairdaSTo'dharaH saMdaSTakaH / sa ca krodhe kAryaH // 492- // iti saMdakaH (5) (su0) samudnaM lakSayati-samudgastviti / oSTasaMpuTa unnatiM dadhat samudgo bhavati / sa ca phUtkAre, anukampAyAm , cumbane, abhinandane ca prayojya: / / -493, 493- // iti samudgaH (6) (su0) udvRttaM lakSayati-Asyeti / Asyena utkSipta uccIkRta udvRtto bhavati / sa ca avajJAparihAsayo: prayojyaH // -494 // __ ityudvattaH (5) (mu0) vikAsinaM lakSayati-Ivaditi / ISad dRzyaH ; kiMcidvilokanIyaH, Urdhvadazano yasmin sa vikAsI / sa ca smite kAryaH // 494- // iti vikAsI (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH sa sArdhamuttaroSThena tataH syAdAyataH smite // 495 / / ityAyata: (9) paryantavalanAdukto vilAse recito'dharaH / iti recitaH (10) iti duzavidho'dharaH / itydhrprkrnnm| dantakarmANi vakSyAmo dantalakSaNasiddhaye // 496 // kuTTanaM khaNDanaM chinnaM cukitaM grahaNaM samam / daSTaM niSkarSaNaM ceti dantakarmASTakaM jaguH / / 497 // saMgharSaNaM kuTTanaM syAcchItarUbhIjarAsu tat / ___iti kuTTanam (9) (su0) AyataM lakSayati-sa iti / uttaroSThena sAkaM tata AyataH / sa ca vismaye kAryaH // -495 // ityAyata: (9) (su0) recitaM lakSayati-paryanteti / paryantavalito'dharo recitaH / sa ca vilAse kAryaH // 495- // iti recitaH (10) iti dshvidho'dhrH| ityadharaprakaraNam / (ka0) dantakarmANi lakSayitumAha-dantakarmANi vakSyAma ityAdi // -496-502 // (su0) pratijJAprayojanapUrvakaM dantakarmANi kathayati-dantakarmANIti / kuTTanam , khaNDanam, chinnam, cukkitam , grahaNam , samam , daSTam , niSkarSaNa 22 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 saMgItaranAkaraH khaNDanaM tu muhurdantazleSavizleSaNaM matam // 498 / / japAdhyayanasaMlApabhakSaNeSu bhavedidam / iti khaNDanam (2) chinnaM syAdADhasaMzleSo rodane bhItizItayoH // 499 / / vyAdhau ca vITikAcchedavyAyAmAdiSu kIrtitam / iti cchinnam (3) dantapaGktyoH sthitirdUre cuktiM jRmbhaNAdiSu // 500 // iti cukkitam (4) mityaSTau dantakarmANi / teSAM lakSaNamAha-saMgharSaNa miti / samyak gharSaNaM kuTTanaM bhavati / tat zIte, ruji, bhIte, jarAsu ca yojyam // -496, 497- / / iti kuTTanam (1) (mu0) khaNDanaM lakSayati-khaNDanaM tviti / muhuH dantazleSavizleSaNaM khaNDanam / tacca jape, adhyayane, saMlApe, bhakSaNe ca prayojyam ||-498, 498- // ___ iti khaNDanam (2) __(su0) chinnaM lakSayati-chinnamiti / dantAnAM gADhasaMzleSaH chinnam / tacca rodane, bhItI, zIte, vyAdhau, vITikAcchedane, vyAyAme ca kAryam // // -499, 499- // iti cchinnam (3) (su0) cukkitaM lakSayati-danteti / dUre dantapaGktayoH sthiti: cukkitama / tacca jRmbhaNAdiSu kAryam // -500 // iti cukkitam (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tRNasya cAGgulairdantadhAraNaM grahaNaM bhaye / iti grahaNam (5) kiMcicchleSaH samaM tacca svabhAvAbhinaye matam / / 501 / / iti samam (6) adhare daMzanaM dantairdaSTaM krodhe'bhidhIyate / iti daSTam (7) niSkarSaNaM tu niSkAsaH kArya markaTarodane / / 502 // iti niSkarSaNam (8) ityaSTau dantakarmANi | iti dantakarmaprakaraNam | 171 (su0 ) grahaNaM lakSayati - tRNasyeti / tRNasya aGgulaiva dantadhAraNaM grahaNaM bhavati / tacca bhaye prayojyam // 900 // iti grahaNam (5) (su0 ) samaM lakSayati - kiMciditi / kiMcideva dantapaGktyoH saMzleSaH samam / tacca svabhAvAbhinaye prayojyam // 501 // iti samam ( 6 ) (su0 ) daSTaM lakSayati - adhara iti / dantaiH adhare daMzanaM daSTam / tacca krodha kAryam // 101 // (su0) niSkarSaNaM bhavati / tacca markaTarodane iti daSTam (7) lakSayati--- niSkarSaNamiti / niSkAso niSkarSaNaM prayojyam // 102 // iti niSkarSaNam (8) ityaSTau dantakarmANi | iti karmaprakaraNam | Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 saMgItaratnAkaraH RcI sRkAnugA vakronnatA lolAvalehinI / jiheti SaDvidhA tatra prasRtAsye prasAritA // 503 / / RjcI zrame pipAsAyAM zvApadAnAM prayujyate / iti RjvI (1) mRkAnugA lIDhasRkA prakopasvAdubhakSayoH // 504 // ___ iti sRkAnugA (2) vyAttAsyasthonnatAgrA ca vakrA nRharirUpaNe / iti vakrA (3) (ka0) atha jihvAbhedAn lakSayitumAha-RjvI sUkkAnugetyAdi / // 503-506 // (su0) jihvA bhedAnAha-RjvIti / RjvI, sRkkAnugA, vakrA, unnatA, lolA, lehinIti SaDdhiA jihvA / krameNa lakSaNamAha-tatreti / prasRtAsye; prasRte mukhe, prasAritA jihvA Rjvii| sA ca zrame, zvApadAnAM pipAsAyAM ca prayojyA // 503, 503- // iti RjvI (1) (su0) sRkkAnugAM lakSayati - mukkAnugeti / lIDhasRktvaM sRkAnugA / sA ca prakope, svAdubhakSaNe ca kAryA || -504 // ___ iti sRkkAnugA (2) (su0) vakrAM lakSayati-vyAttAsyeti / vyAvRtte mukhe vidyamAnA unnatAmA ca vakrA / sA ca nRharirUpaNe kAryA // 104- // iti vakA (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 173 vyAttAsyasthonnatAnvarthA jRmbhAsyAntasthavIkSayoH // 505 // ityunnatA ( 4 ) vyAtte vaktre calA lolA vetAlAbhinaye bhavet / iti lolA (5) dantoSThaM lihatI jihvA lehinI saMmatA muneH || 506 // iti lehinI (6) iti ghoDhA jihvA / iti jihvAprakaraNam | jisoSThadantakriyayA citrakaM lakSyate tataH / uktaprAyaM sukhArthe tu vakSye lakSyAnusArataH / / 507 / / (su0) unnatAM lakSayati vyAttAsyastheti / unnatA anvarthA / sA ca jRmbhAyAm, AsyAntastharvIkSaNe ca kAryA // - 505 // ityunnatA ( 4 ) (su0 ) lolAM lakSayati - vyAtta iti / vyAtte vaktre caJcalA lolA / sA ca vetAlAbhinaye prayojyA // 905 // iti lolA (5) (su0 ) lehinIM lakSayati-- dantoSThamiti / dantoSThaM lihantI jihvA lehinI // - 506 // iti lehinI (6) iti SoDhA jihvA / iti jihvAprakaraNam | (ka) atha cibukabhedAn lakSayitumAha - jihoSTadantakriyayeti // // 507 - 512 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 saMgItaratnAkaraH vyAdIrNa zvasitaM vakraM saMhataM calasaMhatam / sphuritaM valitaM lolamevaM cibukamaSTadhA // 508 // vyAdIrNa dUraniSkrAntaM jRmbhAlasyAdiSu smRtam / iti vyAdIrNam (1) ekAgulamadhaHsastaM zvasitaM vIkSaNe'dbhute // 509 // ___ iti zvasitam (2) varka tiryaGnataM tattu grahAveze vidhIyate / iti vakram (3) nizcalaM mIlitamukhaM maune saMhatamiSyate // 510 // iti saMhatam (4) (mu0) atha cibukabhedAnAha-jihveti / yadyapi cibukaM jiloSThadantakriyayA lakSitatvAduktaprAyameva / tathApi sukhArtha nirUpyate / cibukamaSTavidham / yathA-vyAdIrNam , zvasitam, vakram , saMhatam , calasaMhatam , sphuritam , calitam , lolamiti / krameNa teSAM lakSaNamAha-vyAdIrNamiti / dUrato nirgataM vyAdIrNama / tacca jRmbhAlasyAdiSu kAryam // 507, 508- // iti vyAdIrNam (1) (su0) zvasitaM lakSayati-eketi / aGgulaparimitamadhaHsrastaM zvasinam / tacca adbhute vIkSaNe kAryam // -509 // iti zvasitam (2) (su0) vakraM lakSayati-vakramiti / tiryaGnataM vakram / taca grahAveze kAryam // 509- // ___ iti vakram (3) (su0) saMhataM lakSayati-nizcalamiti | mIlitaM mukhaM yasmin ; tathAvidhaM nizcalaM caJcalarahitaM saMhatam / tacca maune prayojyam // -510 // iti saMhatam (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAya: saMlagoSThaM calaM nArIvalgane calasaMhatam / iti calasaMhatam (5) kampitaM sphuritaM prAhu te zItajvare tathA / / 511 / / iti sphuritam (6) calitaM zliSTavizliSTa vAstambhe kSobhakopayoH / iti calitam (7) romanthe kevalAvarte lolaM tiryaggatAgatam // 512 // iti lolam (6) ityaSTavidhaM cibukama / iti cibukaprakaraNam / (su0) calasaMhataM lakSayati-saMlagneti / saMlagna oSTho yasmin ; tathAvidhaM caJcalaM calasaMhatam / tacca nArIcumbane kAryam // 510- // iti calasaMhatam (5) (su0) sphuritaM lakSayati-kampitamiti / sphuritaM kampitam / tacca bhIte, zItajvare ca kAryam // -511 // iti sphuritam (6) (su0) calitaM lakSayati-calitamiti / zliSTavizliSTaM calitam / tacca vAstambhe, kSobhe kope ca kAryam // 511- / / iti calitam (7) (su0) lolaM lakSayati-romantha iti / tiryaggatAgataM lolam / tacca romanthe, kevalAvarte ca kAryam || -512 // iti lolam (6) ityaSTavidhaM cibukam / iti cibukaprakaraNama / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH vyAbhugnaM bhugramadvAhi vidhutaM vivRtaM tathA / vinivRttamiti prAjJAH SaDidhaM vadanaM jaguH // 513 // kiMcidAyAmivaktraM ca vyAbhugnaM mukhamucyate / nirvedautsukyacintAdau taduktaM pUrvasUribhiH / / 514 // iti vyAbhumam (1) adhomukhaM tu bhumaM tallajjAyAM prakRtau yteH| iti bhumam (2) lIlAsUkSiptamadvAhi garvAnAdarato gatau / / 515 // ityudvAhi (3) (ka0) atha vadanabhedAn lakSayitumAha-vyAbhugnamityAdi / / // 513-516 // (mu0) atha vadanabhedAnAha-vyAbhumAmiti / vyAbhunAdIni vadanasya SaDbhedAni / tAni yathA-vyAbhugnam , bhugnam , udvAhi, vidhutam , vivRtam , vinivRttamiti / krameNa teSAM lakSaNamAha-kiMciditi / kiMcit ISat AyAmi vistRtaM vaktraM yasmin ; tathAvidhaM mukhaM vyAbhugnam / tacca nivaMde, autsukye, cintAyAM ca kAryamiti pUrvasUribhiruktam // 513, 514 // __iti vyAbhumam (1) (mu0) bhugnaM lakSayati-adhomukhamiti / adhomukhaM bhugnam / tacca lajAyAm , prakRtau ca kAryama // 514- // ____ iti bhumam (2) (su0) udvAhi lakSayati-lIleti / utkSiptamudvAhi / tacca lIlAyAm , garve, anAdare gatau ca kAryam // -515 // ityudvAhi (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 saptamo nartanAdhyAyaH vAraNe naivamityuktau vidhutaM tiryagAyatam / iti vidhutam (4) vizliSTauSThaM tu vivRtaM hAsyazokabhayAdiSu // 516 / / iti vivRtam (5) vinivRttaM parAvRttaM roSAsUyiteSu tat / iti vinivRttam (6) iti poDhA vadanam / iti vadanaprakaraNama / iti dvAdaza zirogatAnyupAGgAni | (su0) vidhutaM lakSayati-vAraNa iti / tiryagAyataM vidhutam / tacca vAraNe; 'vimataM ca tat etena kartavyam' iti vAraNArthe prayojyam // 515- // iti vidhutam (4) (su0) vivRtaM lakSayati-vizliSTeti / vizliSTau oSThau yasmistat , vivRtam / tacca hAsye, zoke, bhaye ca kAryam // -616 // iti vikRtam (5) (su0) vinivRttaM lakSayati-vinivRttamiti / parAvRttaM, parAGmukhaM vinivRttam / tacca roSe, IrSyAyAm , asUyAyAM ca kAryam // 516- // ___ iti vinivRttam (6) iti SoDhA vadanam / iti vadanaprakaraNam / iti dvAdaza zirogatAnyupAGgAni / 23 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH utkSiptA patitokSiptapatitAntargatA tathA // 517 // bahirgatA mithoyuktA viyuktaanggulisnggtaa| pANirityaSTadhA pAdacArIsthAneSu dRzyate // 518 // gulphAvaGguSThasaMzliSTAvantaryAtau bahirmukhau / mithoyuktau viyuktau ca pazcadhA sthAnakAdiSu // 519 / / saMyutA viyutA vakA valitAH patitAstathA / kuJcanmUlAH kare'gulyaH prasRtAzceti saptadhA / / 520 // ete pArSyAdibhedAH syuH saMjJAvijJAtalakSaNAH / iti paannigulphkraagulibhedaaH| (ka0) atha pANibhedAnAha-utkSiptetyAdi // 517,518 // (su0) atha pANibhedAnAha-utkSiptetyAdi / utkSiptAdaya aSTau pANibhedAH / utkSiptA, patitA, utkSiptapatitA, antargatA, bahirgatA, mithoyuktA, viyuktA, agulisaGgateti / tAsAM bhedAnAM nAmneva lakSaNaM spaSTam // -517, 518 // (ka0) atha gulphabhedAnAha-gulphAvityadi / / 519 // (su0) atha gulphabhedAnAha-gulphAviti / sthAnakAdiSu gulpho pnycprkaarau| adguSTasaMzliSTau, antaryAtau, bahirgatau, mithoyuktau, viyuktAviti // 519 // (ka0) karAGgulibhedAnAha- saMyutA viyutetyAdi / 520,520 // (su0) karAGgulibhedAnAha-saMyutA iti / karAmulya: saMyutAdibhedena saptavidhAH / saMyutAH, viyutAH, vakrA:, valitAH, patitA:, kuJcanmUlA:, prasRtA iti / tAsAM lakSaNAni spaSTArthAni // 520, 520- // iti pANigulphakarAgulimedAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH adhaHkSiptAstathotkSiptAH kuzcitAzca prasAritAH // 521 // saMlagnAzceti caraNAGgulayaH paJcadhA mtaaH|| muhuH pAtAdadhaHkSiptA viboke kilakizcite // 522 // utkSiptA muhurutkSepAnavoDhAyAstrapAbhare / saMkocAtkuzcitAH zItamUrchAtrAsagrahArdite / / 523 // prasAritA RjustabdhA stambhe svApe'GgamoTane / aguSThasyApyamI bhedA jJAtavyA nRttakovidaH // 524 // svAGguSThAsu mitholagnAH saMlagnA gharSaNe matAH / iti crnnaagulimedaaH| (ka0) caraNAgulibhedAnAha - adhaHkSiptA ityAdi // // -521-524. // iti caraNAGgulimedAH / (mu0) caraNAGgulibhedAnAha-adhaHkSiptA iti / adha:kSiptAH, utkSiptAH, kuJcitAH, prasAritAH, saMlagnA iti paJcabhedAH / tAsAM lakSaNamAhaadhaHkSipteti / muhuH pAtAt adhastAt kSiptA adhaHkSiptAH, tAzca bibboke, kilikiMcite ca prayojyAH / ityadhaHkSiptAH (1); muhuH vAraM vAram , utkSepAt utkSiptAH / tAzca navoDhAyA lajAtizaye kAryAH / ityutkSiptAH (2); saMkocAt kunycitaaH| tAzca zItamU trAsagrahArdite kAryAH / iti kuJcitAH (3); RjustabdhAH prasAritAH / tAzca stambhe, svApe, aGgamoTane ca kAryAH / amI catvAro bhedAH aGguSThasyApi bhavanti / iti prasAritAH (4); svAmguSThA mitholagnAH, parasparasaGgatA: saMlagnAH / tA gharSaNe kAryA: / iti saMlagnAH (5) // -521-524- // iti crnnaagulibhedaaH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 saMgItaratnAkara: patitAyaM coddhatAgraM bhUmilagnamathoddhRtam / / 525 / / kuzcanmadhyaM tirazvInamiti SoDhA talaM viduH / iti karaNagatAni paJcAGgAni / iti pANigulphAGgulitalAni karacaraNopAGgAni / vivRNoti manovRtti mukharAgo rasAtmikAm / / 526 / ato rasopayogitvAnmukharAgo'bhidhIyate / (ka0) caraNatalabhedAnAha - patitAgraM cetyAdi // - 525,525- // iti karaNagatAni paJcAGgAni / iti pANigulphAGgulitalAni karacaraNopAGgAni / (su0) caraNatalaM lakSayati - patitApramiti / patitAgram, uddhRtAgram, bhUmilagnam, uddhRtam, kuJcanmadhyam, tirazcInamiti caraNatalaM SaDidhamAhuH // - 525, 525- // iti karaNagatAni paJcAGgAni / iti pASNigulphAGgulitalAni karacaraNopAGgAni / (ka0 ) athoddezakrameNa mukharAgaM lakSayitumAha - vivRNotIti / mukharAgasya nATayopayogadvArA nRte'pyupayogaM darzayati- rasAtmikAM manovRtti vitRNotIti / rasAtmikAM zRGgArAdirUpAm ; anena manovRttirityAdi sthAyisvarUpatvaM, nirvedAdisaMcAribhAvarUpatvaM cAvagantavyam / teSAmapi rasevvantarbhAvAt / ata evAsya mukharAgasya nRtte'pyupayogo draSTavyaH / nRtasyAbhinayopetatvAbhAve'pi kvacinnATyAGgatayA rasavyaJjakatvAGgIkArAt ka citsvAtantryeNa gItAdiSu prayoge'pi gIte vAkyArthabhUtarasavyaJjakatvAcca nRtte - spi mukharAgasyopayogo draSTavyaH / ato'tra nRttaprakaraNe mukharAgasya saMgatyabhAvo na zaGkanIyaH // -526, 526- // " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 181 svAbhAvikaH prasannazca raktazyAmo'parastathA / / 527 // caturdhA mukharAgo'trAnvarthaH svAbhAviko mataH / anAviSTeSu bhAveSu sudhIbhiH sa vidhIyate / / 528 // ___ iti svAbhAvikaH (1) prasanno nirmalo hAsye zRGgAre cAdbhute bhavet / ___iti prasana: (2) rakto'ruNaH syAtkaruNe raudre vIre'dbhute tathA // 529 // iti rakta: (3) anvoM bhavati zyAmaH sa vIbhatse bhayAnake / iti zyAmaH (v) zazineva dizo'GgAni zobhante mukharAgataH // 530 // rasabhAvAntare netramanyadanyatkSaNe bhavet / yathAtathocitaH kAryoM mukharAgo rase rase // 531 // iti caturdhA mukhraagH| iti mukharAgaprakaraNam / (ka0) tadbhedAnuddizati-svAbhAvika ityAdi / -527-529 / / (ka0) mukharAgasyAGgazobhAkAritvaM sadRSTAntapAha-zazineveti / ayaM mukharAgo rase rase yathotistathA kArya iti dRSTidRSTAntenAharasabhAvAntara iti // -530, 531 / / iti caturdhA mukhraagH| iti mukharAgaprakaraNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 saMgItaratnAkaraH uttAno'dhomukhaH pArzvagataH pANiriti tridhA / pracAraM bharato mene pazcadhA tvapare jaguH / / 532 // agrago'dhastalazceti dvau trayazca puroditAH / tatra tvagraga uttAno'dhomukho'dhastalaH karaH // 533 // antarbhUtaM vadanbhadRstritvameva samAdadhe / uttAno'dhastalaH pArzvagato hasto'gratastalaH // 534 // svasaMmukhatalacordhvamukho'dhovadanastathA / parAGmukhaH saMmukhazca hasto'nyaH pArzvatomukhaH // 535 // (su0) mukharAgaM kathayituM prati jAnIte-vivRNotIti / rasAtmikAM manovRttiM cittavRttivyaJjako mukharAgaH / ata: rasopayogitvAt mukharAgo'bhidhIyate / tasya svAbhAvikAdayazcatvAro bhedAH / te yathA-svAbhAvikaH, prasannaH, raktaH, zyAma iti / teSAM lakSaNamAha-anvartha iti / anvartho nAma svAbhAvikaH / sa ca anAviSTeSu bhAveSu kArya: / iti svAbhAvikaH (1); nirmala: prasannaH / sa ca hAsye, zRGgAre, adbhute ca kAryaH / iti prasannaH (2); aruNo raktaH / sa ca karuNe, raude, vIre, tathA adbhute ca kAryaH / iti raktaH (3); anvarthaH zyAmaH / sa ca bIbhatse, bhayAnake ca kAryaH / zazineti | yathA candreNa dizo bhAnti, tathA mukharAgeNa sarvANyaGgAni bhAsante / rasabhAvAntare nayanaM yathA pratikSaNamanyadanyadbhavet , tathA mukharAgo'pi rase rase yathocitaH kAryaH // -526-531 // iti caturdhA mukhraagH| iti mukharAprakaraNam / (ka0) atha bharatAdimatabhedena karapracArAn darzayati-uttAno'dhomukha ityAdinA / teSAmapyarthA draSTavyAH // 532-536- // iti paJcadaza hastapracArAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 saptamo nartanAdhyAyaH Urdhvago'dhogataH pArzvagato isto'grago'paraH / saMmukhAgata ityetAn pracArAn daza paJca ca / / 536 // lakSyalakSaNatattvajJaH zArGgadevo'bhyabhASata / iti paJcadaza hastapracArAH / niSpattau nirapekSAyAM karasyAbhinayAya yaH / / 537 // kriyAvizeSaH kriyate taddhastakaraNaM matam / bhAveSTitodveSTite ca vyAvartitamataH param / / 538 // parivartitamityetaccaturdhA sUrisaMmatam / (su0) atha paJcadaza hastapracArAnAha-uttAna iti / uttAnaH, adhomukhaH, pArzvagataHpANiriti bharatamatena karapracAratrividhaH / apare AcAryAH, agragaH, adhastalazceti dvAvadhikaM jaguH / militvA karapracArA: paJca bhavanti / tatra agraga uttAne'ntarbhUtaH, adhastalazca adhomukha iti vadan bhaTTanAyako bhAratIyaTIkAkAra evamevocitamityuktavAn / zAGgadevastu ; uttAna:, adhastala:, pArzvagataH, agratastalaH, svasaMmukhatalaH, UrdhvamukhaH, adhomukhaH, parAGmukhaH, saMmukha:, pArzvatomukhaH, UrdhvagaH, adhogataH, pArzvagataH, agragataH, saMmukhagata iti paJcadaza prakArAn abhyabhASata // 532-536- // iti paJcadaza hstprcaaraaH| (ka0) atha karaNAni lakSayiSyan teSAM sAmAnyalakSaNaM taavdaah-nippttaavityaadinaa| karasya patAkAdehastasya nippattau tarjanI mUlasaMlagnA' ityAdipUrvoktalakSaNavazena tattatsvarUpasiddhau nirapekSAyAmAveSTitAdIni karaNAnyanapekSyaiva jAtAyAM satyAmityarthaH / evaMsthite'bhinayAya 'vastusparze capeTe ca' ityAdiviniyogavacanavazAdvA, yuktito vA, saMpradAyAdvA, lokato vA hastenArthapradarzanAya / arthapradarzanaM ca kvaciddhastasyottAnatvena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 saMgItaratnAkaraH tarjanyAdyaGgulInAM yadbhavedAveSTanaM kramAt // 539 // talasaMmukhamAvakSaH karo'pyAyAti pArthataH / tadAveSTitamAkhyAtaM karasya karaNaM budhaiH // 540 // bhavati, kvacidadhastalatvena, kvacitpArzvatalatvenetyevamAdipracArayogeNocitapadArthapradarzanAyetyarthaH / yaH kriyAvizeSaH kriyata iti / pUrvamuttAnahastAdhastalatve tathAdhastalasyottAnatve, tathottAnasya pArzvatalatve, tathA pArzvatalasyAgratastalatve, tathApratastalasya saMmukhatalatve vA, evamUrdhvamukhatvAdiSvapi hastAntarakaraNe madhye madhye chidrAcchAdako yo vartanArUpaH kriyAvizeSaH kriyate, taddhastakaraNamiti sAmAnyalakSaNam / tasya karaNasya vizeSAn darzayatiAveSTitetyAdi / -537, 538- // (su0) hastakaraNaM lakSayati-niSpattAviti / niSpattI; niSpattiviSaye, nirapekSAyAM; anyAnapekSAyAM satyAM, ya: kriyAvizeSa: karAbhinayArtha kriyate, tadeva hastakaraNam / tasya AveSTita:, udveSTita:, vyAvartitaH, parivatita iti catvAro bhedAH // -537, 538- // (ka0) tatrAveSTitaM lakSayati-tarjanyAyagulInAmiti / atrAdizabdena madhyamAnAmikAkanIyasyo'mulyo gRhNante / yatkramAdAveTanaM bhavediti / Rjutvena sthitAnAM tarjanyAdInA magulInAM madhye prathama tarjanyA AveSTanaM vakrIkaraNam / tadanu madhyamAyAH, tadanvanAmikAyAH, tadanu kanIyasyA iti kramaH / aGgulInAM krameNa veSTanakAla eva karo'pi tadagulyAzrayaH pArzvataH svakIyAtpArdhAttalasaMmukhaM hastatalamabhinetrabhimukhaM yathA bhavati tathA AvakSaH; vakSaHparyantamAyAti savilAsaH sannAgacchati cettatkarasya karaNamAveSTitamiti bugherAkhyAtam // -539, 540 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH . 185 yattu krameNa niryANamaGgulInAM talAdahiH / vakSaHsthalAtkarasyApi tadudveSTitamucyate / / 541 // AveSTitapakriyayA kArya vyAvartitaM kare / udveSTitena vyAkhyAtaM karaNaM parivartitam // 542 // kitvetatkaraNadvandva kaniSThAdyagulIkRtam / iti catvAri kAkaraNAni / (ka0) udveSTitaM lakSayati-patcityAdi / naladdhahiH ; hamtatalAvahiH, parAcInatvena tarjanyAdInAM krameNa pUrvoktena yanniryANaM prAdurbhAvaH ; vakratvena sthitAnAmagulInAM tarjanyAdikrameNa RjukaraNamiti yAvat / tasminnevAGgulInirgamanakAle / karasyApIti / tadagulyAzrayabhUtasya hastamya / apizabdenAnuSaGagAniryANaM samuccIyate / vakSaHsthalAtkArasyApi yannirmANamiti / tadudveSTitamucyata iti saMbandhaH // 541 // (ka0) vyAvartitaM lakSayati-AveSTitapakripayeti / prakRSTA kriyA prkriyaa| AveSTitA AvRttirUpetyarthaH / tayA kare vyAvartitaM kAryam / parivartitaM lakSayati-- udveSTiteneti / vyAkhyAtamiti / udveSTitena, uddhataprakriyayetyarthaH // 542 // (ka0) vyAvartitaparitartitayoH kramAdAveSTitodveSTitAbhyAM svarUpabhedaM darzayati-- kiMsviti / etatkaraNadvandvam ; vyAvartitaM parivartitaM ca / kaniSThAdyagulIkRtamiti / tarjanyAyagulIkRtAdAveSTitAtkaniSThAdyagulIkRtasya vyAvartitasya svarUpabhedaH, tathA tarjanyAdyagulIkRtAdudveSTitAtkaniSThAdyagulIkRtasya parivartitasya ca svarUpabhedo draSTavya ityarthaH / eteSAmuSTitAdInAM caturNA karaNAnAmabhinayayogadarzanAyaka nATakavAkyamabhinIya darzayAmaH / yathA 24 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 saMgItaratnAkaraH " vedAnteSu yamAhurekapuruSaM vyApya sthitaM rodasI yasminnIzvara ityananyaviSayaH zabdo yathArthAkSaraH / antaryazca mumukSubhirniyamitaprANAdibhirmagyate ___sa sthANuH sthirabhaktiyogasulabho niHzreyasAyAstu vaH // " iti vikramorvazIye nAndIzlokaH / asyAbhinayaprakArastu-prathama tAladhareNa sakRttAlAghAtaM ' tattAdhI' iti zabde dIyamAne naTI vA, naTo vA sUtradhAratvena praviSTaM pAtraM tacchandasamakAlameva maNDalasthAnakena saha caturazrau karau kRtvA, gAyanIbhiH vedAnteSu ityAdiSu padeSu gIyamAneSu tatsvarapramANena prathamaM tAvadvedapadasyAthai nikuzcitakaraNottAnena parAGmukhenAdhogatenodveSTitakaraNapUrvakaM savilAsamabhinayet / abhinaye sarvatra dRSTiM hastAnugatAM kuryAt / tato'nteSviti padasyArtha sUcImukhenApratastalena pArzvamukhenordhvagate. nAbhinayet / tadA nikuzcakasUcImukhayormadhyamAvartitaM karaNaM bhavati / tato yamiti padasyAthai vyAvartita karaNapUrvakaM vAmena sUcImukhenAgratastalenordhvamukhena pArzvagatenAbhinayet / tadAnIM dakSiNahasto'pi kaTyAM vA nAbhideze vA sthitaH kartavyo bhavati / anantaramAhuriti padasyArthamudveSTitakaraNapUrvaka dakSiNena haMsAyanAsyadeze kiMcitprasAritenordhvamukhenottAnenAbhinayat / tadAnImeva vAmahasto'pi kaTInAbhicaraH kartavyo bhavati / evaM sarvatrAsaMyutena hastanAbhinayet , tadanyaH kaTInAbhivaraH kartavya iti veditavyam / tata ekati padasyArthamAveSTitapUrvakeNa dakSiNena sUcImukhenordhvamukhenAgratamtalenAagatenAbhinayet / tataH puruSamiti padasyArthamudveSTitakaraNapUrvakaM vAmena catureNa svasaMmukhatalena pArzvamukhena UrdhvamevAbhinayet / tato vyApyeti padasyordhvamudveSTitapUrvakaM dakSiNena patAkenottAnena parAmukhena pArzvagatena svayamekAM bhramarikAM kRtvAbhinayet / tataH sthitamiti padasyArtha vyAvartitakaraNapUrvakaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 187 vAmena zikhareNa svasaMmukhatalena pArzvamukhena kiMcidadhogatenAbhinayet / tato rodasIti padagyArthamudveSTitapUrvakaM dakSiNena patAkenottAnenordhvamukheno gatena divaM darzayitvA pazcAtenaiva cAdhomukhenAdhogatena bhUmi darzayitvAbhinayet / tato yasminniti padasyAthai bAmena pUrvoktayamiti pdaarthvdbhinyet| tata Izvara iti padasyArthamudveSTitakaraNapUrvakaM dakSiNena catureNottAnenordhvamukhenAsyadezAtkacitpArzvagatenAbhinayet / tata itipadasyArthamAveSTitakaraNapUrvakaM dakSiNena mRgazIrSaNAdhastalena pArzvamukhena saMmukhAgatanAbhinayaMt / tato'nanyaviSaya iti padArthe namo'rthamudreSTitapUrvakaM vAmena khaTakAmukhena muktakaTakenAbhinayet / tenaiva sUcImukharUpeNa punarudveSTitapUrvakamuttAnena pArzvagatenAnyapadasyArthamabhinayet / tato viSayapadasyArthamudveSTitapUrvakaM dakSiNena caraNenotAnena parAGmukhena kiMcitpArzvagatenAbhinayet / tataH zabdapadasyArtha tyAvartitapUrvaka vAmena sUcImukhenAgratastalena karNarandhrAbhimukhenAbhinayet / tato yathArthapadasyArthamudveSTitapUrvakaM dakSiNena saMdaMzenottAnitena kiMcidUrdhva gatvAdhogatenAbhinayet / tato'kSarapadamyArthamAveSTitapUrvakaM dakSiNena saMdaMzenAmatastalenordhvamukhena kriyayA pArzvagatenAbhinayet / tato'ntaHpadasyArtha vyAvartitapUrvakaM dakSiNena saMdaMzena saMmukhena hRdayanihitenAbhinayet / tato ya iti padasyArtha pUrvavadabhinIya, cetipadasyAthai tenaiva kiMcitpArzvaprasAritenAbhinayet / tato muskRbhiriti padasyArtha saMmukhAgatena vyAvartitapUrvakaM saMdaMzadvayanottAnitena nAbhihRddezayorupayuparivinyastenAbhinayet / tato niyamitapadasvArtha vyAvartitapUrvakaM vAmena zikhareNa saMmukhA. gatena hRdayadeze nihitenAbhinayet / tataH prANAdibhiriti padasyArtha vyAvartitapUrvakeNa dakSiNena saMdaMzena svasaMmukhatalena pArzvamukhena saMmukhAgatena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 saMgItaranAkaraH nAsAdeze dvistri, patitotpatitenAbhinathet / tato mRgyata iti padazyArtha tenaivodveSTitapUrvakeNa kartarImukhena pArzvatalena parAGmukhena hRdayadeze zanaimitenAminayet / ___ tataH sa iti padArtha vAmena yacchandArthavadabhinayet / tataH sthANupadasyArtha vyAvartitarvakeNa patAkadvayena zirodeze'JjaliM baddhAbhinayet / tataH sthirapadasyArtha parivartitapUrvakeNa saMdaMzadvayanottAnitena parAGmukhenorodeze nihitenAbhinayet / tato bhaktipadasyArtha parivartitapUrvakeNa patAkadvayena hRdaye'JjaliM baddhAbhinayeta / tato yogapadasyAthai parivartitapUrvakeNa saMdaMzadvayanottAnitena mumukSuvadabhinayet / kiMtu vAmahastaM nAbhau patAkamuttAnitaM kuryAt / tataH sulabhapadasyArtha vyAvartitapUrvakeNa dakSiNena catureNottAnena pArzvamukhena hRdayaM prati saMmukhAgatenAbhinayet / tato niHzreyasAyeti padasyArtha vyAvartitapUrvakeNArAladvayenottAnitena puromukhena saMvalanamUrdhvagatenAbhinayet / tato'stviti padasyAthai dakSiNena parivartitapUrvakeNa patAkenottAnitapArzvamukhena pAntiragatenAbhinayet / tato va itipadArtha parivartitapUrvakeNa patAkadvayanottAnitena puromukhenAgrageNAbhinayet / ___ evaM sarvatra hastAntarAlaparipUrakatvena karaNaprayogo draSTavyaH / atra padArthAnAM hamtairabhinaye vibhaktyarthAnAmapi pRthagabhinayaM kecillakSayanti / teSAM vAcikenaivAvagamyamAnatvena pRthaGmuninAna bhidhAnAdammAbhirna prapaJcyante / evaM sarvatrAGgike prakRtyarthAbhinayanaiva pratyayArtho'pyabhinItaprAya eva draSTavyaH / vidhau hi pratyayArthasyaiva prAdhAnyAtprakRtyarthAnantaraM so'pyabhineyaH / niSedhe'pi nArthasya praadhaanyaadbhineytaa| anyatra siddharUpe'rthe prakRtyarthasyaiva prAdhAnyAtsa evAbhineyo na pratyayArthaH / ayamatra vizeSaH-yatra pratyayArthasya prAdhAnyaM, tatra pUrva prakRtyartho'bhinIyate pazcAtpratyayArthaH / yatra prakRtyarthasya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 189 dhUnanaM zleSavizleSau kSepo rakSaNamokSaNe // 543 // parigraho nigrhshcotkRssttaakRssttivikRssttyH| tADanaM tolanaM chedabhedau sphoTanamoTane // 544 // syAdvisarjanamAhAnaM tarjanaM ceti viMzatiH / karakarmANi nRttajJairanvarthAni vabhApire // 545 // iti viMzatiH karakarmANi / prAdhAnyaM tatra prakRtyartha evAminIyate na pratyayArtha iti / evaM vidhiniSedhAnubhavarUpeNa hastAbhinaya kriyA trividheti muninoktamavagantavyam / evaM karANAM karaNayogAdabhinaya sthitim / asaMdigdhaM mugdhabuddhayai kallinAtho'bhyabhASata // 542- // iti catvAri karakaraNakAni / (su0) teSAM lakSaNamAha-tarjanyAdIti / yatra tarjanyAdInAmaGgulInAM kramAt yadAveSTanaM bhavati ; karo'pi talAbhimukhaH san , AvakSaH; vakSaH paryantaM ca pArzvapradezAdAgacchati, tad AveSTitAkhyaM karaNaM bhavati / udveSTitaM lakSayati-ratviti / aGgulInAM talataH bAhyapradeze krameNa nirgamanaM, karasyApi vakSaHsthalAt bahinirgamanaM tad u.STitAkhyaM karaNaM bhavati / vyAvartitaM lakSayatiAveSTiteti / AveSTitaprakriyayA; AvRttirUpaprakriyayA, kare vyAvartitaM kAryam / parivartitaM lakSayati-- uTheSTiteneti / udveSTitena ; uddhataprakriyayA parivartitAkhyaM karaNaM bodhyam / kiMtvatra kaniSThAdibhiH agulIbhiH recakaM karaNadvayaM kartavyamiti / iti vyAvartitaparivartite // -539-542- // iti catvAri karakaraNakA ni / (ka0) atha karakarmANyAha-dhUnanamiti // -543-545 // iti viMzatiH karakarmANi / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 saMgItaratnAkaraH pArdhadvayaM purastAca pazcAdUrdhvamadhaH ziraH / lalATakarNaskandhoronAbhayaH kaTizIrSake // 546 // UrudvayaM ca hastAnAM kSetrANIti caturdaza / iti caturdaza hastakSetrANi | karaNaiH karaNAtIto'naGgahAro'GgahArakaiH // 547 // yaH sthANU rodasIraGge nRtyatIzaM namAmi tam / (su0) karakarmANyAha-dhUnanamiti / dhUnanama , zleSaH, vizleSaH, kampaH, rakSaNam , mokSaNam , parigrahaH, nigrahaH, utkarSaH, AkRSTiH, vikRSTiH, tADanam , lolanam , chedaH, bhedaH, sphoTanam , moTanam , visarjanam , AhvAnam , tarjana. miti viMzatirityanvarthAni karakarmANi nRttajJaiH paribhASitAni // 543-545 // iti viMzati: karakarmANi / (ka0) atha karakSetrANyAha-pArzvadvayamityAdi // 546, 546- // _ iti caturdaza hastakSetrANi / (su0) hastakSetrANyAha-pArzvadvaya miti / pura:pArzvam , pazcAtpArzvam , UrdhvamadhaH ziraH, lalATam , karNI, skandhau, u':, nAbhiH, kaTIzIrSam , Urudvayamiti caturdaza hastakSetrANi, hastasthAnAnItyarthaH // 546, 546- // iti caturdaza hastakSetrANi / (ka0) atha nRtakaraNAni lakSayipyaMstANDavanRtapravartakamIzaM praNamati-karaNerityAdi / karaNAtItaH karaNAni cakSurAdIni tAnyatItya vartata iti sa tathoktaH / indriyANAma viSayabhUta ityarthaH / anaGgahAraH ; anajhaM kAmaM haratItyatrArthe udyamanavivakSAyAM "karmaNyaNa " (aSTAdhyAyI 3-2-1) iti sAmAnyena.Ni kRte'naGgahAra iti bhavati tArahAra iti yathA / sthANuH sthiro Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 191 syAtkiyA karapAdAdevilAsenAtruTadrasA // 548 // karaNaM nRttakaraNaM bhImavImasenavat / prabhedAnkaraNasyAsya brUmahe bharatoditAn // 549 // yo rodasIraGge rodamyAveva raGgaH, tasmin karaNairvakSyamANaistalapuSpapuTAdibhiH, aGgahArakaiH sthirahamtAdibhiH nRtyati, tamIzaM namAmIti saMbandhaH / atra karaNAtItaH karaNairiti, anaGgahAro'GgahArariti sthANuna yatIti virodhAlaMkAro dhvanyate // -547, 547- // (su0) evaM nRttAbhinayasAdharaNImaGgamAtRkAmabhidhAya sAkSAt nRttopayogInImaGgasamudrAyarUpANi lilakSayiSurmaGgalamAcarati-karaNairiti / taM paramezvaraM namAmi / ya: karaNAtItaH ; karaNaiH indriyaiH atItaH, atIndriya ityarthaH / indriyAgocaro vA, athavA kriyAkriya ityarthaH / evaMvidhopakaraNaiH talapuSpapuTAdibhiH nRtyakaraNaiH; nRtyakaraNAtIto'pi karaNe: nRtyatIti virodhAbhAsaH / bhanaGgahAraH; anaGgaM kandarpa harati nAzayatItyanaGgahAraH / evaMvidho'pyaGgahAraiH vakSyamANaiH karaNasamudAyarUpaiH nRtyati / yastu anaGgahAraH aGgahArazUnya sa aGgahAraiH nRtyatIti virodha: / rodasIraGge; rodasI dyAvApRthivyau, te eva raGgo maNDapaH, tatra sthANuH ; sthiro niyaH, sthANuracetano'pi nRtyatIti virodhaH / nanu kathametadviruddhaM saMbhavati? tatrAha-Izamiti / kartumakartumanyathA kartuM sArthaH, kiM vA na karotItyarthaH // -547, 547- // __ (ka0) karaNAnAM saamaanylkssnnmaah-syaakriyetyaadi| karapAdAderiti / Adizabdena zirovakSaHpArzvakaTInAM bAhujaGghAdInAM ca grahaNam / phividhA kriyA ? vilAsena ; aGgazobhayA, atruTadasA ; atruTannacchidyamAno rasaH prekSakaprItiryasyAM sA tathoktA / evaM viziSTA karapAdAdeH kriyA karaNam / tadeva nRtakaraNaM myAt / vyapadezadvayasadbhAve dRSTAntamAhabhImavadbhImasenavaditi / saMjaikadezenApi prasiddhayA vyapadezo bhavatItyarthaH // .548, 549 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 saMgItaranAkaraH talapuSpapuTaM lInaM vartitaM valitoru ca / maNDalasvastikaM vakSaHsvastikAkSiptarecite // 550 // svastikAnyardhadikpRSThAdyAni svastikamazcitam / / apaviddhaM samanakhonmatte svastikarecitam / / 551 // nikuTA nikuTTe ca kaTIchinnaM kaTIsamam / bhujaGgatrAsitAlAtavikSiptAkSiptakAni ca / / 552 // nikuzcitaM ghUrNitaM syAdUrdhvajAnvardharecitam / mattalli cArdhamattalli syAdrecakanikuTTakam // 553 // lalitaM valitaM daNDapakSaM pAdApaviddhakam / nUpuraM bhramaraM chinnaM bhujaGgatrastarecitam / / 554 // bhujaGgAzcitakaM daNDarecitaM caturaM tataH / kaTibhrAntaM vyaMsitaM ca krAntaM vaizAkharecitam / / 555 // vRzcikaM vRzcikAye ca syAtAM kuTTitarecite / latAdRzcikamAkSiptArgale talavilAsitam // 556 // lalATatilakaM pArthanikuTuM cakramaNDalam / uromaNDalamAvarta kuzcitaM DolapAdakam // 557 // vivRttaM vinivRttaM ca pArthakrAntaM nizumbhitam / vidyuDrAntamatikrAntaM vikSiptaM ca vivartitam / / 558 // (ka0) tadbhedAnuddizati-talapuSpapuTamityAdi / vakSaHsvastikAkSiptarecite iti / vakSaHsvastikaM cAkSiptarecitaM ceti dvandvaH / svastikAnyadikpRSThAvAnIti / ardhasvastikaM, diksvastikaM, pRSThasvastikamiti trINi karaNAni / vRzcikAye kuTTitarecite syAtAmiti / vRzcikakuTTitaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH gajavikrIDitaM gaNDasUcI syAdruDaplutam / talasaMsphoTitaM pArvajAnu gRdhrAvalInakam // 559 // sUcyardhasUcinI sUcIviddhaM ca hariNaplutam / parivRttaM daNDapAdaM mayUralalitaM tataH / / 560 // preDholitaM saMnataM ca sarpitaM karihastakam / prasarpitamapakrAntaM nitambaskhalite tathA / / 561 // siMhavikrIDitaM siMhAkarSitaM cAvahitthakam / nivezameDakAkrIDananitopasRtAni ca // 562 // talasaMghaTTitottaviSNukrAntAni lolitam / madaskhalitasaMbhrAntaviSkambhodghaTTitAni ca // 563 // zakaTAsyorUdvattAkhye vRSabhakrIDitaM tataH / nAgApasarpitamatho gamAvataraNaM tathA // 564 // ityaSTottaramadiSTa karaNAnAM zataM myaa| gatisthitiprayogANAmAnantyAtkaraNAnyapi // 565 // anantAnyaGgahAreSu' tviyattAM copyogitaa| iti karaNAnAmuddezaH / vRzcikarecitamityarthaH / iti karaNAnAmaSTottarazatamuddiSTamityuktyA kathamiyantIti pariccheda ityAzaGkAM pariharati-gatisthitItyAdi / gatisthitiprayogANAmiti / gatayazcAryaH; sthitayaH sthAnakAni, tAsAM prayogAH paurvAparyaviparyayAbhyAmanantA bhavanti / teSAmAnantyAdyadyapi karaNAnyapyanantAni bhavanti, tathApyaGgahAreSu vakSyamANeSu sthirahastAdigviyatAmaSTottarazatakaraNA kriyntaamupyogitaa| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 saMgItaratnAkaraH naamevopyogitaa| upayogo yeSAmastItyupayogIni / upayoginAM bhAva upyogitaa| aGgahAreSUpayogavazAdaSTottarazataM karaNAnyuddiSTAnItyarthaH // // 550-565. // iti karaNAnAmuddezaH / (su0) karaNaiH nRtyatItyuktam / tatra kimidaM karaNamityapekSAyAmAhasyAditi / karapAdAdeH avayavasamUhasya, vilAsena ; zobhayA, atruTadrasA; acchidyamAno raso yasyAM sA, tathAvidhA kriyA karaNamityucyate / tadeva karaNaM nRtyakaraNazabdenApyabhidhIyate / atra dRSTAntamAha-bhImaditi / yathA eka evaM yudhiSThirAnujo yadAdhikyenaiva bhImazabdena bhInase nazabdena cocyate ; tadvadityurthaH / asya karaNasya prabhedAn , bharatoditAn bharatenoktAn vadAmaH / talapuSpapuTamiti / tala puSpapuTam , lInam , vartitam , valitoru, maNDalasvastikam, vakSa:svastikam , AkSitarecitam , ardhasvastikam , diksvastikam , pRSThasvastikam, svastikam , aJcitam , apaviddham , samanakham , unmattam , svastikocitam, nikuSkara, ardhanikuDakara, kaTIcchinnam , kaTIsamam , bhujaGgatrAsitam , alAtam, vikSitAkSiptakam , nikuJcitam , ghUrNitam , UrdhvajAnu, adharecitam , mattalli, ardhamattali, recakanikuTTakam , lalitam , valitam , daNDapakSam , pAdApaviddhakam , nUpurama , bhramaram, chinnam , bhujaGgatrastarecitam , bhujaGgAzcitam , daNDarecitam , caturam, kaTibhrAntam , vyaMsitam, krAntam, vaizAkharecitam , vRzcikama, vRzcikanikuTTakam, vRzcikarecitam, latAvRzcikam , AkSiptam , argalam , talavilAsitam, lalATatilakama, pArzvanikuTTakam , cakramaNDalam , uromaNDalam , Avartam , kuJcitam , DolApAdam , vivRttam , vinivRttam, pArzvakrAntam , nizumbhitam , vidyubhrAntam , atikrAntam , vikSiptam , vivartitam , gajavikrIDitam , gaNDasUci, garuDaplutam talasaMsphoTam , pAca jAnu, gRdhrAvalInakam , sUci, ardhasUci, sUcIviddhama , hariNaplutam , parivRtam , daNDapAdam , mayUralalitam , preDkholitam, saMnatam , sarpitam, karihastam , prasarpitam, apakrAntam , nitambam , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH atha lakSaNameteSAM vakSye lakSyavidAM matam // 566 // mAyazo nartanArambhe samapAdau latAkarau / caturathaM bhaveda vizeSastvayamucyate // 567 // cAryAdhyadhikayA pAde viniSkrAmati dakSiNe / 195 skhalitam, siMhavikrIDitam, siMhAkarSitam, avahitthakam, nivezakam, eDakAkrIDitam janitam, upasRtam, talasaMvaTTitam udvRttam, viSNukrAntam, lolitam, madaskhalitam, saMbhrAntam, viSkambham, udghaTTitam, zakaTAsyam, UrUvRttam, vRSabhakrIDitam, nAgApasarpitam, gaGgAvataraNamityaSTottarazataM karaNAni bhavanti // - 548-569- // iti karaNAnAmuddezaH / (ka0) athoddezakrameNa karaNAni lakSayitumAha-atha lakSaNamiti // - 566 // (ka0) nartanAdau sakalakaraNasAdhAraNamaGgasaMnivezaM tAvadAhaprAyaza iti / vizeSastvayamucyata iti / ayamiti vakSyamANatalapuSpapuTakaraNasya saMnivezaH || 567 // (su0 ) karaNAnAmiyattAparicchedavyavasthAmAha - gatIti / gatiH gamanam, sthitiH svasthAnaM ca prayogANAmAnantyAt karaNAnyapyaparimitAni / kiMtu aGgahAreSu iyatAmevopayogaH / teSAM lakSaNaM pratijJAya kathayati - atheti / prAyaza: ; bAhulyena, nartanArambhe ; nartanArambhakAle, samapAdau samau pAdadvayau, latAkarau caturazram aGgaM bhavet / idaM tu sarvasAdhAraNam / ayam; adhunA vakSayamANatalapuSpapuTakaraNAnAM saMnivezavizeSastu abhidhIyata ityarthaH // // -566-567 // ( ka 0 ) tameva vizeSamAha - cAryetyAdi / atra karaNAGgatvenocya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 saMgItaratnAkaraH vyAvartanAtkarayuge dakSiNaM pArdhamAgate // 568 // parivartanato vAmapArtha saMnatamAzrite / tatkucakSetrasaMviSTo yasya puSpapuTaH karaH // 569 // talapuSpapuTaM tatsyAtpAde'gratalasaMcare / yadyanantarametatsyAtkaraNaM karaNAntarAt // 570 // tadA karakriyA tttttyaajygraahykraanugaa| etatpuSpAJjalikSepe lajjAyAM ca niyujyate // 571 // ___ iti talapuSpapuTam (1) mAnAnAM cArINAM sthAnAnAM ca svarUpaM vakSyamANatattallakSaNavazAdvivakSayA atra karaNeSu yojanIyam / yadyanantaramiti / etatkaraNaM talapuSpapuTAkhyaM prathamamaprayujyamAnaM sadyadi karaNAntarAdanantaraM syAttadAsya karakriyA karayoH kriyA-tattatyAjyagrAhya karAnugeti / tasmiMstasminkaraNe lakSaNavazAttyAjyayo hyayorvA karayoranugA anusAriNI kartavyetyarthaH / ayamabhiprAyaHidameva talapuSpapuTaM prathamaM prayujyate ceduktalakSaNayuktameva prayoktavyam / karaNAntarAnantaraM prayujyate cettadA tadanusAreNeti / ayaM nyAyaH karaNAntareSvapyunneyaH / karaNAnAM lakSaNANi granthata eva subodhAni // 568-647 // iti talapuSpapuTam (1) (su0) talapuSpapuTAkhyaM karaNaM lakSayati-cAryA iti / adhyadhikasaMjJayA vakSyamANayA cAryA, dakSiNe pAde viniSkrAmati sati, karayuge vyAvartya, dakSiNaM pArzvamAgatya, parivartana kriyayA saMnataM vAmapArzvamAzrite sati, tasya vAmakucasya kSetre sthita: puSpapuTAkhya: karo yatra bhavati / tata talapuSpapuTAkhyaM karaNam / yadIti / etat karaNaM yadi karaNAntarAt anantaraM syAt , tadA asya hastakriyA tasya karaNapUrvasyoktasyaiva prayoktavyaH / tyAjyagrahakarAnugA; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH UrdhvamaNDalinau kRtvA karau vakSaH sthito'JjaliH / nihaJcitaM cAMsakUTaM yatra grIvA natA kRtA / / 572 / / lInaM tatkaraNaM yojyaM vallabhAbhyarthane budhaiH / iti lInam (2) 197 AliSTau maNibandhasthasvastikAbhimukhau karau / / 573 // 'kRtvA vakSasyekakAlaM vyAvRttaparivartitau / uttAnau pAtayedUrvoryatra tadvartitaM matam / / 574 // asUyAyAM prayogaH syAtpatAkau yadi pAtayet / adhomukha nighRSTau tau krodhaM sUcayataH karau / / 575 / / zukatuNDAdayo'pyanye viniyogavazAdiha / itivartitam (3) tyAjyayoH karayoH anugA tadAnuguNyena kartavyA: / etat talapuSpapuTAkhyaM karaNam, puSpAJjalivikSepe lajjAyAM ca prayojyam // 568-571 // iti talapuSpapuTam (1) ( mu0 ) lInaM lakSayati - Urdhveti / UrdhvamaNDalinau karau vidhAya, vakSaH sthito'JjaliH kAryaH / aMsadvayaM nihaJcitaM kRtvA, yatra grIvA natA kRtA, tat lInAkhyaM karaNam / tat vallabhasya nAyakasya abhyarthane kAryam // 172, 172 // iti lInam (2) (su0 ) vartitaM lakSayati - AzriSTAviti / yatra maNibandhau svastikasaMmukhau karau kRtvA, vakSasi samakAlameva vyAvRttaparivartitau vidhAya, Urudvaye uttAnau pAtayet tad vartitAkhyaM karaNam / tasya asUyAyAM prayogaH / yadi karau patAkau kRtvA adhomukhau pAtyete, tadA krodhe viniyogaH / iha ; asmin karaNe viniyogavazAt zukanuNDAdayo'pyanye karAH saMbhavanti // - 573-575 // iti vartitam (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 saMgItaratnAkaraH vakSa kSetre samaM hastau vyAvRttaparivartitau // 576 // vidhAyAkSiptayA cAryA saMhatau parivartanAt / tatrAnIya nidhIyete zukratuNDAvadhomukhau / / 577 // paddhayA te sthitiryatra valitoru taducyate / mugdhastrIvrIDite cAsya prayogaH zANioditaH // 578 // iti valitoha (4) caturazrau karau kRtvA vidadhadvicyavAM ttH| udveSTitakriyApUrvamUrdhvamaNDalinau karau // 579 // vidhAya svastikau kuryAdatra sthAnaM ca maNDalam / maNDalasvastikaM tatsyAtmasiddhArthAvalokane // 580 // iti maNDalasvastikam (5) (su0) valitoru lakSayati-vakSa:kSetra iti / yatra samakAlameva hastau vyAvRttaparivartitau vidhAya, AkSiptayA cAryA parivartanAt saMhato kRtvA, tatra vakSasi tAvAnIya, zukatuNDau adhomukhau kRtvA, baddhayA sthitizca yatra kalpyate, tad valitoru bhavati / asya mugghastrIbIDite prayogaH // -676-178 // iti valitoru (1) __ (su0) maNDalasvastikaM lakSayati-caturazrAviti / yatra pUrva caturazrau hastau vidhAya vicyavAkhyAM cArI kurvan , udveSTatakriyApUrva karau UrdhvamaNDalinI vidhAya svastiko kuryAt / tato maNDalAkhye vakSyamANe sthAnake yadi tiSThati, tadA maNDalasvastikAkhyaM karaNaM bhavati / tacca prasiddhArthAvalokane kAryam // 579, 580 // iti maNDalasvastikam (5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 saptamo nartanAdhyAyaH caturazrau karau vakSaHsthitau kRtvAtha recitau / vyAvartitena cAnIyAbhugne vakSasi yatra tau // 581 // svastiko svastiko pAdau tadvakSaHsvastikaM matam / anAbhunAMsametacca yojyaM lajjAnutApayoH // 582 // iti vakSaHsvastikam (6) hastau hatkSetragau yatra vyAvRtyordhvaM ca pArzvayoH / zikaM haMsapakSaM ca drutabhramamadhomukham // 583 // vakSaH prApyAparaM tAdRgbhUtaM niSkrAmayettataH / pAdAvazcitasUcyau ca tatsyAdAkSiptarecitam // 584 // anenAbhinaye tyAgaparigrahaparamparA / ityAkSiptarecitam (7) (su0) vakSaHsvastikaM lakSayati-caturazrAviti / yatra vakSaHsthitacaturazrAnantaraM recitau karau, vyAvartitena bhugne vakSasi AnIya svastikau bhavataH, pAdAvapi svastiko kriyete, tat vakSaHsvastikam / etadeva ISadbhunAMsaM sat lajjAnutApayoH prayojyam // 581, 582 // iti vakSaHsvastikam (6) (su0) AkSiptarecitaM lakSayati-hastAviti / hRdayakSetre vartamAnau hastau yatra Urdhva vyAvRttya vartanayuktau vidhAya, pAzrvayoH nikSipya, ekaM haMsapakSaM drutabhramaM bhrAmitam adhomukhaM vakSo natvA, dvitIyaM karaM tAdRgbhUtaM haMsapakSaM bhrAmitamadhomukhaM niSkrAmayet / tataH pAdau aJcitasUcyau ca kuryAt / tad AkSiptarecitaM bhavati / tat tyAgaparigrahaparaMparAyAM kAryam // 583, 984- / / ityAkSiptarecitam (7) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 saMgItaratnAkaraH dakSiNaH karihastaH syAdvAmastu khaTakAmukhaH / / 585 // vakSasthaH svastiko pAdau yatrArdhasvastikaM tu tat / anye karikarasthAne pakSavazcitakaM param / / 586 // pakSapadyotakaM cArdhacandraM kaTigataM viduH / ityardhasvastikam (8) pArthayoragrataH pRSThe svastiko'tra dizaM gataH // 587 / / karAJI recitau yatra tadiksvastikamucyate / tadgItaparivarteSu viniyuktaM purAtanaiH / / 588 // svastikaprakriyaipA syAtsvastikoktyantareSvapi / iti diksvastikam (5) udveSTitakriyApUrva bAhovikSipyamANayoH / / 589 / / (su0) ardhasvastikaM lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNaH karaH karihastaH, vAma: karaH khaTakAmukhaH, pAdau ca vakSasthaH svastikau bhavataH; tad ardhasvastikaM bhavati / anye AcAryAH; karikarasthAne pakSavaJcitakaM, pakSapradyotakaM cArdhacandraM kaTigatamAhuH // -585, 586- / / ityardhasvastikam (6) (su0) diksvastikaM lakSayati-pArvayoriti / yatra karAbhyAmaGghibhyAM ca kRta: svastikaH, pArzvayoH agrata: pRSThena yatra bhrAmyate, tat diksvastikam / taca bhrAntaparivartane prayojyam / eSA svaskiprakriyA svastikAntareSvapi syAt // -587, 588- // iti divasvastikam (9) (mu0) pRSThasvastikaM lakSayati-udveSTiteti / bAhroH ; hastayo: udveSTita Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH kRtvA vAmapakrAntAM kriyamANe'paveSTane / recayitvAnyacaraNaM sUcIsvastikamAcaret / / 590 // yatrAGghribhyAM karAbhyAM ca tatpRSThasvastikaM bhavet / etanniSedharAbhasyaparAnveSaNabhASaNe / / 591 // prayuktaM nAvyatattvajJairanyairyuddhaparikrame / iti pRSThasvastikam ( 10 ) udveSTitena niSkAsya pANyorvyAvartamAnayoH / / 592 / / utplutya yugapadyatra karAGghriH svastikaH kRtaH / tatsvastikaM prayoktavyaM budhaiH pUrvokavastuni // 593 // iti svastikam (11) vyAvarta parivartAbhyAM nAsAdezaM gato yadA / 201 kriyApUrvaM bhavati / tataH vikSipyamANayoH bahoH apakrAntAM cAroM kRtvA, apaveSTane kriyamANe sati, anyacaraNaM recayitvA pAdAbhyAM karAbhyAM ca sUcitasvastikaM kriyate, tatra pRSThasvastikam / etacca niSedharAbhasyaparAnveSaNabhASaNayuddhaparikrameSu prayojyam // -589-591- // iti pRSThasvastikam ( 10 ) (su0 ) svastikaM lakSayati- udveSTiteneti / hastayoH udveSTitena niSkAntayoH pazcAdvayAvartanAnayoH sato: utpatanaM kRtvA, yatra karayoH aGyozca svastikaH kriyate / tat svastikAkhyaM karaNam // 592, 593 // iti svastikam (11) (su0 ) aJcitaM lakSaya te - vyAvarteti / ghyAvatane parivartane ca nAsikApradezaM prAptaH karihastaH, yadA alapadmatvaM dhatte, tadA aJcitAkhyaM 26 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 saMgItaranAkaraH karihasto'lapadmatvaM dhatte syAdazcitaM tadA // 594 // saMmukhaprekSaNe tacca yojyaM svasyAtikautukAt / ityazcitam (12) caturazrakaraH sthitvA hastaM vyAvartya dakSiNam // 595 // niSkrAmayanbhajecArImAkSiptAmatha dakSiNam / zukatuNDaM karaM tasyaivorau tu paripAtayet // 596 // yatrApaviddhaM tadvAme vakSasthe khaTakAmukhe / tatkopAsUyayoryojyamuktaM soDhalasUnunA // 597 // ityapaviddham (13) dehaH svAbhAviko yatra pAdau samanakhau yutau / latAhastau samanakhaM syAtpraveze tadAdime // 598 // iti samanakham (14) karaNaM bhavati / tacca svasya atikautukAt saMmukhaprekSaNe prayojyam // // 594, 194- // ityacitam (12) (su0) apaviddhaM lakSayati-caturazrakara iti / dakSigaM hastaM caturazrAnantaraM vyAvartitaM vidhAya, tasya niHkramaNasamaye, AkSiptAM cArI kuryAt / tataH tameva dakSiNaharataM zukatuNDaM vAmorUpari pAtayet / vAmaharataM ca vakSaHsthitaM khaTakAmukhaM ca kuryAt / tadapaviddhAkhyaM karaNaM bhavati / tacca kopAsUyayoryojyam // // -595-597 // ityapaviddham (13) (su0) samanakhaM TakSayati-deha iti / yatra dehaH svAbhAviko'vikRtaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH cAryAviddhAzcitapade paryAyAcitaH karaH / yatronmattaM tu tadrve saubhAgyAdisamudbhave // 599 // ityunmattam (15) caturazraH sthitaH kRtvA haMsapakSau drutabhramau / vyAvRttiparivRttibhyAmadhazvorca ziraHsthalAt // 600 // AnIyAviddhavakrau cedvakSasi svastikau kRtau / viprakIrNau tataH kAryoM pakSavazcitako karau // 601 // pakSaprayotakau pazcAcArI tadvazagA bhavet / ante'vahityakaM sthAnaM tadA svastikarecitam // 602 // nRttAbhinayane tacca praharSAdau niyujyate / iti syastikarecitam (16) pAdau samanakhAkhyau, haratau ca latArUpo cet ; tadA samanakhaM karaNam / tacca nRttasya Adime praveze prayojyam // 598 // iti samanakham (14) __ su0) unmattaM lakSayati-cAryeti / AviddhAkhyAM cArI kRtvA, caraNazca aJcitaH, karastu krameNa recito bhavati ; tadunmattaM karaNam / tacca garve, saubhAgyAdisamudbhave kAryam // 599 // ityunmattam (15) ___ (su0) svastikarecitaM lakSayati-caturazrAviti / caturadhAnantaraM haMsapakSI karau vyAvRttibhyAM zIghram adhazcordhva zirazca bhrAmayitvA, pAdatalAt vakSasi AnIya, AviddhapakSau svaskiau ca kRtvA, tato viprakoNoM santo pazcAt kaTipradeze pakSavaJcitakau, pakSaradyotakau ca kuryAt / cArI ca tadanugatA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 saMgItaranAkaraH mADalasthAna ke kRtvA caturazratayA sthitaH / / 603 // udveSTaya dakSigaM hastaM nItvA skandhazirasyamum / patanotpatanAviSTakaniSThAdyagulIdvayam // 604 // alagyAkRti kRtyodghaTTite'yau ca dakSiNe / AviddhavakratAM nItvA kare'tra caturazrite / / 605 // tathaiva vAmapANyadhri yatra syAttannikuTTakam / AtmasaMbhAvanAkhyAnapare vAkye niyujyate // 606 // iti nikuTakam (17) tadevArdhanikuTuM syAdekenAGgena cetkRtam / amarUdavacaHmokte tatraivAya niyujyate // 607 // ityardhaniddhAm (18) meva yAM kAMcidvidhAya, ante abAhityakaM sthAnakaM kriyate cet tadA svasti. karacitam / tacca praharSAdau prayojyam // 600-602- // iti svastikarecitam (16) __(mu0) nikuSkaM lakSayati-maNDalasthAnaka iti / yatra maNDalAkhyasthAnake caturazrAyatayA tiSThan dakSiNaM hastamudveSTaya, amuM skandhaziraHsthalaM nItvA, patanotpata navat AviSTakaniSThAdyAlidvayamalapadmAkRtiM kRtvA, dakSiNAdhizca udghaTTito bhavati / dakSiNaH karaH AviddhavakatA laJcA caturazrito bhavati / evameva vAmo hastazcaraNazca yatra bhavetAm ; tat nikuTTakaM karaNam / taca AtmasaMbhAvanAyAM prayojyam // -603-606 // iti nikam (17) ___ (su0) ardhanikuTTakaM lakSayati--tadeveti / tadeva ; nikka meva, ekenAnena kRtaM cet ; ardhanikuTTakaM bhavati / tacca aprarUDhavacasi prayojyam // 607 // isanikam (10) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH pArthena bhramarI kRtvA maNDalasthAnake sthitaH / kRtvA chinnAM kaTImekAM vAhoH zirasi pallavam // 608 // karamajhAntareNaivaM yatra tricaturAH kRtAH / AvRttayaH kaTIchinnaM tadvismayanirUpaNe // 609 // iti kaTIchinnam (19) AkSiptAmapyapakrAntAM cArI kRtvA karadvayam / svastikIkRtya nAbhistho dakSiNaH khaTakAmukhaH // 610 // kaTyAmanyo'rdhacandrazca kRtaH pArtha ca tannatam / anyadudvAhitaM yatra vRttiraGgAntaraistathA // 611 // tatkIsamamAdiSTaM vaiSNavasthAnakAnvitam / prayojyaM sUtradhAreNa jarjarasyAbhimantraNe // 612 // iti kaTIsamam (20) (su0) kaTIcchinnaM lakSayati ---pArveneti / yatra pArzvabhramaNAnantaraM maNDalAkhye sthAne sthita: san , ekAM kaTI chinAM vidhAya, bAhuzirasi pallavaM karaM kuryAt / evamanyara jai: yatra tricatura AvRttayaH kriyante, tat kaTIcchinnaM karaNaM bhavati / taca vismayanirUpaNe prayojyam // 608, 609 // iti kaTIcchinnam (19) - (su0) kaTIsamaM lakSayati -AkSiptAmiti / yatra AkSiptAm , apakAntAM ca cArI kRtvA, karadvayaM svastikaM vidhAya, dakSiNahastaM nAbhau khaTakAmukhaM kriyate ; vAmazca kaTipradeze ardhacandraH, tadvAmapArzva nataM bhavati / anyad dakSigapArzvamudAhitaM bhavati / tatra vaiSNavasthAnakayutaM kaTIsamaM karaNamuktaM bhavati / tacca sUtradhAreNa jarjarasyAbhimantraNe prayojyaM bhavati // 610-612 // iti kaTIsamam (20) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 saMgItaratnAkaraH bhujaGgAtrAsitAM cArI kRtvotkSipya ca kuzcitam / aghimUrukaTIjAnuyazraM yatra vivartayet // 613 // vyAvRttiparivRttibhyAmeko DolAkaro'paraH / khaTakAkhyastadanvartha bhujaGgagatrAsitaM matam / / 614 // iti bhujaMgatrAsitam (21) cAryalAtA nitambazca karo'ya caturazrakaH / etadakSiNato vAma UrvajAnustathaiva cet // 615 // anAntaraM tadAlAtaM nRtte salalite matam / ityalAtam (22) haste byAvartamAne tu so'dhivikSipyate bahiH // 616 // caturazraH karaH pANiH pUrvo'tha parivartane / (su0) bhujaGgatrAsitaM lakSapati-bhujaGgatrAsitAmiti / yatra bhujaGganAsitAkhyAM cArI vidhAya, kucitamaGkhimutkSipya UrU:, kaTI, jAnu ca tryazratayA vivartito bhavati / ekaH vyAvRttiparivRttibhyAM DolAkaro bhavati, anyaH khaTako bhavati, tad anvartha bhujaGgatrAsitAkhyaM karaNaM bhavati // 613, 614 // iti bhujaGgavAsitam (21) __ (su0) alAtaM lakSayati-cAryeti / yatra alAtAkhyA cArI; nitambAkhyaH kara: dakSigahastaH caturazro bhavati / vAmo'pi UrdhvajAnuH, aGgAntaraM ca yadA bhavati cet , tadA etadalAtAkhyaM karaNaM bhavati / tacca salalite nRtte prayojyam // 615, 615- // | ityalAtam (22) (su0) vikSiptAkSiptakaM lakSayati-hasta iti / yatra haste vyAvartamAne Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH pANirAkSipyate cAGghiyatrAGgaM cAnyadIdRzam // 617 // vikSiptAkSiptakaM tatsyAdtAgatanirUpaNe / imaM tu nATyatattvajJA viniyogaM na panvate // 618 // vAkyArthAbhinayastatra ytraabhinyhstkaaH| prAdhAnyena vidhIyante nRttamAtraparaM tvidam // 619 // ato'ntarAlasaMdhAne gatInAM ca parikrame / / tathA yuddhaniyuddhasthacArIsthAnakasaMkrame // 620 // kArye tAlAnusaMdhAne yojyaM karaNamIdRzam / iti vikSiptAkam (23) vRzcikaM karaNaM kRtvA yatrArAlaM zirasthale // 621 // taddikaM karamAdhAya nAsAkSetrArjavena tu / kRto vakSasyarAlo'nyastadvadanti nikuzcitam // 622 // etadutpatanautsukyavitarkAdau prayujyate / manye patAkasUcyAsyAvasminnAsAgragau viduH // 623 // iti nizcitam (24) sati, aghriH bahivikSipyate / aparastu hasta: caturazra eva / pUrvapANiH parivRttyA AkSipyate, anyadapyaGgamIdRzaM vikSepe vikSiptam , AkSepe cAkSiptam ; tadA vibhiptAkSiptaM karaNaM bhavati / tacca gatAgatanirUpaNe kAryam / nAzyatattvajJAH imaM viniyogaM nAnumanyante / yatra vAkyArthAbhinayaH tatra abhinayahastakA: prAdhAnyena nRttamAtratvena vidhIyante / ata IdRzaM karaNam , antarAlasaMdhAne ; abhinayAntarasaMbandhe gatInAM parikrame, tathA yuddhAdInAmavasthitacArIsthAnakasaMcAre, tAlAnusaMdhAne ca prayojyamiti // -616-620- // iti vikSiptAkSiptakam (23) / (su0) nikuJcitaM lakSayati-vRzcikamiti / yatra vRzcikAkhyaM karaNaM kRtvA, zirasi arAlaM karaM tadeze kRtvA, nAsAkSetrAjavena vakSasi anya arAlaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 saMgItaratnAkaraH Urdhva vyAvartanenAdhaH parivartanataH kare / pArthakSetrAdbhrAmyamANe jayAsvastikamAcaret / / 624 / / tato'pakrAntacArIkastaddikazcaraNo ydaa| ghAmo DolAkaraH proktaM karaNaM ghUrNitaM tadA // 625 // iti pUjitam (25) kuzcite caraNe cAryA mUrbajAnau yadA krH| tadigbhavo'lapadmo vArAlazcordhvamukho bhavet // 626 // pakSavazcitakau cordhva stanasAmyasthajAnunaH / khaTakAsyo'paro vakSasyUrdhvajAnu tadocyate // 627 // ityUrdhvajAnuH (na) (26) kRtazcet, tadA nikuJcitAkhyaM karaNaM bhavati / etat utpatanautsukyavitarkAdau prayojyam | anye AcAryAH asnin nAsApragau patAkasUcyAsyau jaguH / / // -621-623 // iti nizcitam (24) ___ (su0) ghRNitaM lakSayati-Urvamiti / Urdhvam upari vyAvartanena, adhaH; adha:pradeze parivartanena ca pArzvakSetrAt haste bhrAmyamANe sati jaGghAsvastikamAcaret / vAmacaraNazca apakrAntAkhyayA cAryA yuktaH san tasya digabhimukho. bhavati / caraNazca DolAkhyaH ; tadA ghUrNitaM karaNaM bhavati // 624, 625 // iti ghUrNitam (25) ___ (su0) UrdhvajAnu lakSayati-kuJcita iti / kuJcite caraNe sati, UrdhvajAnusaMjJAyAM cAryA satyAm , tadigbhavaH; tasyAM dizi jAta: karaH alapadmaH, athavA arAlazca Urdhvamukho bhavet ; stanasAmye vartamAnasya jAnunaH / Urdhvapradeze pakSavaJcitako bhavet ; aparastu vakSasi khaTakAmukhaH / tata UrdhvajAnvAkhyaM karaNaM bhavati // 626, 627 // ityUrdhvajAnu (26) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 209 maNDale sthAnake sthitvA vakSasthaH khaTakAmukhaH / sUcImukhaM cApasArya yadA tasyAntike kRtaH // 628 // aghidyaTTitaH pArtha saMnataM cApasAraNe / tadardharecitaM yojyamasamaJjasaceTane / / 629 / / ityadharecitam (27) gulphayoH svaskiM kRtvA pAdayorapasarpaNe / yugapatkarayoryatrodveSTanaM cApaveSTanam // 630 // kuryAnmuhurmuTThastattu mattalli madavedakam / ____ iti mattala (08) nitambakezavandhAdivartano dakSiNaH karaH // 631 // udvegApamRtau pAdau vAmazcedrecitaH krH| kaTyAmardhastadA tvardhamattalli taruNe made / / 632 // ityadharmattala (29) (su0) adharecitaM lakSayati-maNDaleti / maNDalAkhye sthAnake sthitvA, eko hastaH vakSasthaH khaTakAmukho bhavati / anyazca tatsamIpe apasArya sUcImukho bhavati / pAdazca udbhaTTitaH / pArvaM ca saMnataM bhavati / tatra ardharecinAkhyaM karaNaM bhavati / taca apasAraNe, asamaJcasaceSTite ca prayojyam // 628, 629 // iyadherecitam (25) (su0) mattalli lakSayati-gulphayoriti / yatra gulphayo: svastikAnantaraM pAdApasaraNaM ca, karayo: udveSTanAveSTane yugapat muhurmuhuH kriyate, tatra mattallyAkhyaM karaNaM bhavati / tacca madavedane kAryam // 630, 630- // ___ iti mattalli (28) (su0) ardhamattalli lakSayati-nitambeti / yatra dakSiNaH karaH nitamba Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 saMgItaratnAkaraH recito dakSiNo hastaH so'niruddhaTTito bhavet / yatra DolAkaro vAmastadrecakanikuTTakam // 633 // iti rejakanikuSTakam (30) pUrvoktaH karihasto'nyaH pAdacoTTitastathA / matAntaraM cellalitaM tadA nRtte vilAsini // 634 // iti lalitam (31) vakSAkSetrAtkare sUcImukhasaMjJe'pasarpati / sUcIpAdo'pyapasRtazcArI syAd bhramarI tataH // 635 // kezabandhAdivartanaH, pAdau udvegApasRto, vAmaH kara: kavyAmadharecitaH, tatrArdhamattAlli / taca; taruNe made prayojyam // -631, 632 // ityardhamattala (29) __(su0) recakanikuTTakaM lakSayati-recita iti / yatra dakSiNo hasto recitaH, adhiruTTito bhavati / vAmaH DolAkaro bhavati / tatra recakanikuTTakaM karaNaM bhavati // 633 // iti rekanikuTTakam (30) (su0) lalitaM lakSayati-pUrvokta iti / pUrvoktanitambakezabandhAdihastakavyApAravAn dakSiNaH karo bhavati / anyo vAma: karaH karihasta:, pAdazca udghaTTitaH, aGgAntaramapyevaM cet, tadA lalitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca vilAsinInRtte prayojyam // 634 // iti lalitam (31) (su0) valitaM lakSayati-vakSaHkSetrAditi / vakSaHkSetrAt hasto sUcI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 211 kramAdaGgadvaye'pyevaM lalite valitaM bhavet / ___ iti valitam (32) yatrorbajAnuzvArI syAllatAhastau karau kRtau // 636 // tayorekaM tato nysyedupyuulsthnaanunH| punaraGgAntareNaiva daNDapakSaM taducyate / / 637 // ___ iti taNDapakSam (33) parAGmukhau nAbhitaTe hastau cetkhaTakAmukhau / sUcIpAdo'dhiNAnyena yuktvaapkraantyaanvitH|| 638 // aghiranyastathaiva syAttadA pAdApaviddhakam / iti pAdApaviddhakam (34) mukhatAmetya apasarpati sati, sUcIpAdo'pyapasRto bhavati / tata: bhramaryAkhyA cArI ca kriyate / evaM kamAt aGgadvaye'pyevaM bhavati cet , tadA valitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca lalite prayojyam // 635, 635- // ___ iti valitam (32) (su0) daNDapakSaM lakSayati-yatreti / yatra prathamam UrdhvajAnvAkhyA cArI, latArUpau krau| tayoH karayormadhye ekaM karamUrdhvarUpasya jAnuna upari sthApayet / punaH aGgAntare'pyevaM kriyate cet ; tadA daNDapakSAkhyaM karaNaM bhavati // -636, 637 // iti daNDapakSam (33) (su0) pAdApaviddhaM lakSayati-parAGmukhAviti / khaTakAmukhau karau nAbhitaTapradeze parAGmukhau kriyete| sUcIsaMjJazca pAdaH anyena aghiNA saMyogaM prApya, apakrAntayA cAryA andhito bhavati / aya adhiH, evameva kRtazcet, tadA pAdApaviddhAkhyaM karaNaM bhavati // 638, 638- // iti pAdApaviddhakam (34) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -212 saMgItaratnAkara: vidhAya bhramarIM cAroM tato nUpurapAdikAm / / 639 // pAdenaikena tadikaM hastaM recitamAcaret / dvitIyaM tu latAhastaM yatra tannUpuraM viduH / / 640 / / iti nUpuram (35) pAdamAkSiptacArIkaM tadaivodveSTitaM karam / trikaM ca valitaM kRtvA pAdasvastikamAcaret || 641 // tatastadvad dvitIyAGgaM yugapacolvagau karau / yatra tad bhramaraM yojyaM taccoddhataparikrame / / 642 / / iti naram (36) alapadmau kaTIpArzvakSetre yatra kramAtkarau / kaTIchinnA ca vaizAkhaM sthAnaM tacchinnamucyate / / 643 / / (mu0 ) nUpuraM lakSayati - vidhAyeti / bhranaryAkhyAM cAroM kRtvA, tato nUpurapAdikAM cAroM kuryAt / ekena pAdena taddikkam ; taddigavasthitaM kRtvA, ekena kareNa recitaM kuryAt / dvitIyaM hastaM tu latArUpaM kuryAt / tadA nUpurAkhyaM karaNaM bhavati // -639, 640 // iti nUpuram (35) (su0 ) bhramaraM lakSayati - pAdamiti / AkSiptAkhyA cArI yasmin, tathAvidhaM pAdaM kRtvA, tasminneva samaye hastamudveSTitaM trikaM ca valitaM vidhAya pAdasvastikAcaret / anantaraM tadeva dvitIyamaGgaM vidhAya, satkArameva ulbaNau karau yatra kriyete, tatra bhramarAkhyaM karaNaM bhavati / tacca madoddhataparikrame prayojyam // 641, 642 // iti naram ( 36 ) (su0 ) cchinnaM lakSapati - alapadmAviti / kaTIpAzvapradeze ca ubhau Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 saptamo nartanAdhyAyaH syAttAlamaJjane tacca tayAgamatisAraNe / iti cchinnam (37) bhujaGgatrAsitA cArI tato yatra ca recitau // 644 // hastau sto vAmapAdhaM tadbhujaGgatrastarecitam / iti bhujamavastarecitam (38) cArI cedakSiNA H syAtpUrvoktA dakSiNaH karaH // 645 // recito'nyo latAhasto bhujajJAzcitakaM tadA / iti bhujaMgAcitam (39) cArI cedaNDapAdA syAdaNDapakSau ca hastakau // 646 // karau kramAdalapadmau vidhAya, kaTI cchinnAM kRtvA, vaizAkhaM sthAnaM ca karoti ; tacchinnAkhyaM karaNaM bhavati / tacca tAlabhaJjane, tathAGgapratisAraNe ca prayojyam // // 643, 643- // iti chinnam (35) (su0) bhujaGgatrastarevitaM lakSayati-bhunaDreti / yatra bhujaGgatrAsitAkhyAM cArI vidhAya recitau bhavataH ; hastau ca vAmapAzrve kriyete ceta, tadA bhujaGgatrastarecitAkhyaM karaNaM bhavati // -644, 644- // ___ iti bhujayastarecitam (30) (mu0) bhujaGgAJcitaM lakSayati-cArIti / yatra dakSigAyau pUrvoktA bhujaGgAtrAsitA cArI / dakSiNahasto recitaH / anyo vAma: karaH latArUpa: kriyate cet ; tadA bhujaGgAJcitaM karaNam // -645, 645- // iti bhujaGgAdhitam (39) (su0) daNDarecitaM lakSayati-cArI ceti / yatra prathamaM daNDapAdAkhyA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 saMgItaratnAkaraH pramodanRttaviSayaM tadA syAdaNDarecitam / prayogamapare prAhurasyodataparikrame // 647 // iti daNDarecitam (40) vakSaHkSetrasthayoH pANyorvAmazvedalapallavaH / dakSiNazcaturo'vistUddhaTTinazcaturaM tadA // 648 // etadvismayasUyAyAM vaidUpikyAM niyujyate / iti caturam (41) drutApasAritaM vAmaM sUcIpAdaM vidhAya cet // 649 // tatpArthe dakSiNaM nyasyettatkAlaM recayetkaTim / kurvanvA bhramarI hastau vyAvRttaparivartitau / / 650 // kRtvAnte caturazraH syAtkaTibhrAntaM tadA bhavet / asya tAlAntarAleSu yatInAM paripUraNe // 651 // prayogamAha niHzaGkastathA gatiparikrame / iti kaTizrAntam (42) cArI, hastau ca daNDapakSau bhavataH / tatra daNDarecitaM karaNam / tacca pramodanRttayoH prayojyam / anye uddhataparikrame prayojyamiti prAhuH // -646, 647 // iti daNDarecitama (..) (su0) caturaM lakSapati-vakSaHkSetreti / yatra hastayoH vakSaHkSetrasthayoH satoH vAma: alapalavatAm , dakSiNaH caturatAM ca dhatte / eko'GghriH udghaTTitaH, tatra catugakhyaM karaNaM bhavati / tacca vismaye, asUyAyAM, vaidUSikyAM ca prayojyam // 648, 648- // iti caturam (41) (su0) kaTibhrAntaM lakSayati-druteti / yatra sUcIsaMjJakaM pArzva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH eka udveSTitenAdho viprakIrNaH karo'paraH // 652 // Uca tAdRkparAvRttyA vkss.kssetrgtsttH| uttAno recitazcaiko'paro'dhomukharecitaH // 653 // AlIDhaM sthAnakaM yatra tadvayaMsitamudAhRtam / prayojyamAJjaneyAdimahAkapiparikrame // 654 / / iti vyaMsitam (43) cAryAtikrAntayA pAdaM pAtyamAnaM tu kuzcayet / vyAvartitena tatkAlaM karaM niSkrAmayettataH / / 655 // AkSipya parivartena taM kuryAtkhaTakAmukham / vakSasyevaM dvitIyAGgaM yatra tatkAntamiSyate // 656 // prayogamAhurAcAryAstasyoddhataparikrame / iti krAntam (44) vAmapAdaM drutApasAritaM kRtvA, tasya vAmasya pArve dakSiNaM caraNaM nyaset / tataH kaTI recitA bhavati / bhramaryAkhyAM cArI kurvan , karau ca vyAvRttaparivartitau vidhAya, ante caturazre kRte, tadA kaTIbhrAntAkhyaM karaNaM bhavati / taba tAlAntarAleSu, yatInAM paripUraNe, gati parikrame ca prayojyam // -649-651- / / iti kaTIbhrAntam (42) (su0) vyaMsitaM lakSayati-eka iti / yatra ekakara udveSTitena adho viprakIrNo bhavati / aparastu kara UrdhvamudveSTitena parAvRttyA ura:kSetraM prApnoti / tata: eka: kara uttAnarecita:, apara adhomukharecita: / tata AlIDhamthAnaka ca bhavati, tat vyaMsitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca AJjaneyAdimahAkapiparikrame prayojyam // -452-454 // ___iti vyaM sitam (43) (su0) AtikrAntaM lakSayati-cAryeti / atikrAntasaMjJayA cAryA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 saMgItaranAkaraH hastapAdakaTigrIvaM recitaM sthAnakaM punaH // 657 / / vaizAkhaM yatra tajjJeyaM vijJaivaizAkharecitam / iti vaizAkharecitam (45) pharihastau karau pAdau pRSThe vRzcikapucchavat // 658 // dUrasaMnatapRSThaM ca yatra tazcikaM viduH| etadairAvaNAdInAM vyomayAne niyujyate // 659 // iti vRzcikam (46) vRzcikaM caraNaM kRtvA bAhuzIrSe yadA kramAt / alapadmau nikuTayete tadA vRzcikakuTTitam // 660 // pAtyamAnaM pAdaM kuJcitaM kuryAt / tasminneva samaye vyAvartitena kara nikAmayet / tataH AkSepeNa parivartanena ca taM karaM khaTakA mukhaM kuryAt ; evaM dvitIyAGgamapi yatra kriyate, tad atikrAntAkhyaM karaNaM bhavati / asya prayogaM tu AcAryA uddhataparikrame prAhuH // 455, 456- // iti kAntam (44) (mu0) vaizAkharecitaM lakSayati-hastapAdeti / hastapAdAdikaM yatra recitaM vaizAkhaM sthAnakaM cet ; tadA vaizAkharecitAkhyaM karaNaM bhavati // // -457, 457- // iti vaizAkharecitam (45) (su0) dRzcikaM lakSayati-karihastAviti / karihastAkhyau harato, pAdau ca pRSThe vRzcikapucchavadAkAraM gacchataH, pRSThaM ca dUrasanataM yatra, tat vRzcikAkhyaM karaNaM bhavati / etad airAvaNAdInAM vyomayAne prayojyam // -458, 459 // iti vRzcikam (46) (su0) vRzcikakuTTitaM lakSayati-vRzcikamiti / vRzcikAkhyaM karaNaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH savismaye vyomayAnavAJchAdau viniyujyate / iti vRzcikakuTTitam (47) 217 yatrAGghrI vRzcikIbhUtau svastikau recitau karau / / 661 // vicyutau cettadAkAzayAne vRzcikarecitam / iti vRzcika recitam (48) vivaraNo yatra vAmahasto latAbhidhaH / / 662 // latAvRzcikaM yojyaM gaganotpatane budhaiH / iti latAvRzcikam (49) AkSiptA yatra cArI syAdAkSiptaH khaTakAmukhaH // 663 // kRtvA, alapadmau bAhuzikhare kramAt nikuTayete, tatra vRzcikakuTTitAkhyaM karaNam / tacca vismaye vyomayAne ca prayojyam // 660, 660 // iti vRzcikanikuTTakam (47) (su0 ) vRzcikarecitaM lakSayati-yatreti / pAde vRzcikatAM prApte, karau svastikarecitau vicyutau ca bhavataH ; tatra vRzcikare citAkhyaM karaNaM bhavati / tacca AkAzayAne prayojyam // -661, 661- // iti vRzcika recitam (48) (su0 ) latAvRzcikaM lakSayati - vRzcika iti / yatra caraNe vRzcike sati, vAmahasto latAkara:; tatra latAvRzcitam / tacca gamane, utpatane ca prayojyam || -662, 662- // iti latAvRzcikam (49) ( su0 ) AkSiptaM lakSayati- AkSiptA iti / yatra AkSiptAkhyA 28 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 saMgItaratnAkaraH caturo vA tadAkSiptaM vidUSakagatau matam / ___ ityAkSiptam (50) kaniSThAGagulibhAge cedvAmA dakSiNaH sthitaH / / 664 / / stabdhajaGghaH sArdhatAladvitayaM syAtprasAritaH / tadaiva stabdhabAhuH sanvAmapArthe'lapallavaH / / 665 // vAmetaraH karaH kiMcitprasRtAyo'rgalaM tadA / parikrame'GgadAdInAM zArGgadevena kIrtitam / / 666 // ityargalam (51) UrdhvamUrdhvAGgulitalaH pAdaH pArthe prasAritaH / tadagrayukpatAko'GgaM yatretthamaparaM kramAt / / 667 // sUtradhArAdiviSaye tatsyAttalavilAsitam / . iti talavilAsitam (52) cArI, AkSiptaH khaTakAmukhaH, caturo vA hasto bhavati / tadAkSiptam / taJca vidUSakagatau prayojyam // -663, 633- // ____ ityAkSiptam (50) (su0) argalaM lakSayati-kaniSTheti / yatra vAmA H kaniSThAgulibhAge dakSiNa: pAda: stabdhajaGgha sArdhatAladvayapravibhAgena prasArito bhavati, tenaiva prakAreNa, vAmetaraH kara: dakSiNo bAhuH stabdhaH sana , vAmapAveM alapallavatAmetya kiMcit prasRtAgro bhavati / tadA argalAkhyaM karaNaM bhavati / tacca aGgadAdInAM parikrame prayojyam // -664-666 // ityargalam (51) (su0) talavilAsitaM lakSayati-Urdhvamiti / yatra Urdhvapradeze UrdhvA aGgulayaH talaH yasya, tathAvidhaH pAdaH pArzvapradeze prasArito bhavati / tasya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 saptamo nartanAdhyAyaH aGguSTho vRzcikA cellalATe tilakaM likhet // 668 // tadA lalATatilakaM vidyAdharagato matam / iti lalATatilakam (53) pANyoH svastikayorUrdhvamukhaH pArtha nikuTitaH // 669 // eko'nyo'dhomukho yatra tadvatpAdo nikuTTitaH / tatprakAzanasaMcArAbhyAse pArthanikuTTakam // 670 // iti pArzvaniyuTkam (54) yatra kRtvADitAM cArI DolAbhyAM cakravardramet / antarnatena gAtreNa tadUcuzcakramaNDalam // 671 // ca agre patAkAkhyaH karaH saMyogaM prApnoti / anyadapyevameva kriyeta cet. tadA talavilAsitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca sUtradhArAdiviSaye prayojyam // // 667, 667- // iti talavilAsitam (52) ___ (su0) lalATatilakaM lakSayati-aguSTha iti / yatra vRzcikAkhyasya karaNasya aGghaH aGguSThaH pazcAdAgatya yadi lalATe tilakaM karoti ; tadA lalATatilakAkhyaM karaNaM bhavati / tacca vidyAdharagatau prayojyam // 668,668- // iti lalATatilakam (53) (su0) pArzanikuTTakaM lakSayati-pANyeti / svastikAkArayoH madhye eko hasta UrdhvamukhaH san pArzva nikuMTTayati / anyastu hasta adhomukho bhavati / pAdazca yatra nikuTTitaH, tat pAvanikuTTakAkhyaM karaNaM bhavati / tacca prakAzanasaMvArAbhyAse prayojyam // :669, 670 // ___ iti pArzanikuTakam (54) (su0) cakramaNDalaM lakSayati-yatreti / yatra advitAkhyAM vakSyamANAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 saMgItaratnAkaraH surANAM varivasyAyAM taduddhataparikrame / iti cakamaNDalam (55) cAryau baddhAsthitAvarte uromaNDalinau karau / / 672 / / yatroromaNDalaM tattu zivavallabhabhASitam / ityuromaNDalam (56) udveSTenApaveSTena yatra DolAbhidhau karau / / 673 / / cArI cASagatistatsyAdAvarta bhayasarpaNe / ityAvartam (57) uttAno vAmapArzvastho'lapadmo dakSiNaH karaH / / 674 / / cAroM vidhAya DolarUpAbhyAM hastAbhyAM madhye nataM prAptena gAtreNa zarIreNa yatra bhramaNaM kuryAt, tat cakramaNDalAkhyaM karaNam UcuH avAdiSuH / tacca devAnAM varivasyAyAM uddhataparikrame ca prayojyam // 671, 671- // iti cakramaNDalam (55) (su0 ) uromaNDalaM lakSayati - cAryAviti / baddhAkhyAM sthitAvartAkhyAM ca cAroM kRtvA, uromaNDalinau karau yatra kriyete; tat uromaNDalAkhyaM karaNaM bhavati // - 672, 672 - // ityuromaNDalam (56) (su0 ) Avarta lakSayati -- udveSTeti / yatra udveSTanApaveSTanAbhyAM hastau DolAyitau bhavataH / tataH cArI ca cASagati:; tat AvartAkhyaM karaNa bhavati / tacca bhayasarpaNe prayojyam // 673, 673- // ityArvatam (57) (su0 ) kuJcitaM lakSayati- - uttAna iti / yatra dakSiNahastaH vAmapArzve Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 221 yatra tatkuzcitaM pAde savye'gratalasaMcare / tena devAnabhinayelsadAnandanirbharAn // 675 // iti kuzcitam (58) UrdhvajAnoH paraM cArI DolApAdA yadA bhavet / Dolau hastau tadA proktaM DolApAdaM vidAMvaraiH // 676 // iti DolApAdam (59) pAdamAkSiptayA cAryAkSipyAkSipya karAvapi / vyAvRttiparivRttibhyAM kRtvA bhramarikAM karau / / 677 // recitau cedvivRttaM syAttaccoddhataparikrame / iti vivRttam (60) alapamatAM dhatte, satyapAdazca agratalasaMcAro bhavati / tatra kuJcitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca AnandanirbhareNa devAbhinaye prayojyam // -674, 675 // . iti kuccitam (58) ___(su0) DolApAdaM lakSayati-UrdhvajAnoriti / yatra UrdhvajAnusaMjJiko cArI kRtvA, anantaraM DolApAdAkhyA cArI kriyate ; hastau ca DolArUpau kriyete; tadA DolApAdAkhyaM karaNaM bhavati // 676 // iti DolApAdam (59) (su0) vivRttaM lakSayati-pAdamiti / yatra AkSiptAkhyayA cAryA, upalakSitapAdamAkSipya, hastAvapi vyAvRttiparivRttibhyAM bhramarikAkArau kRtvA yadA recitau bhavataH ; tadA vivRttAkhyaM karaNaM bhavati / tacca uddhataparikrame prayojyam // 677, 677- // iti vivRttam (60) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH sUcyajriNA dvitIyAGgreH pANitaH svastikaM bhavet // 678 / / vyAvRttiparivRttibhyAM valayitvaikapArvataH / trikaM baddhAbhidhAM cArI kuryAddhastau tu recitau // 679 // yatra tadvinivRttaM syAtpUrvoktaviniyogabhAk / iti vinivRttam (61) pArthakrAntA bhaveccArI karau pAdAnugau yadA / / 680 // pArthakrAntaM tadA yadvAbhineyavazagau karau / tadyojyaM bhImasenAde raudramAye parikrame / / 681 // iti pArzvakAntam (62) pASNideze dvitIyA H kuzcitazcaraNo bhavet / samunnatamuraH pANeH khaTakAkhyasya madhyamA / / 682 // (su0) vinivRttaM lakSayati-sUcyaviNeti / yatra sUcIrUpeNa caraNena saha dvitIyacaraNasya pArzvapradezena ca svastikaM kuryAt / tato vyAvartanena parivartanena ca valanaM vidhAya, ekasmin pArve trikaM baddhAkhyAM cArI kuryAt / hastau ca yatra recitau bhavataH ; tatra vinivRttAkhyaM karaNaM bhavati / taca pUrvoktArthe prayojyam || -678-679- // iti vinitam (61) (su0) pArzvakrAntaM lakSayati-pArzvakrAnteti / pArzvakrAntAkhyA cArI kRtvA, hastau pAdAnugau vA abhineyavazagau vA bhavataH, tatra pArzvakrAntAkhyaM karaNaM bhavati / tacca bhImasenAdInAM raudraprAye parikrame prayojyam // -680, 681 // ___ iti pAvakrAntam (62) (su0) nizumbhitaM lakSayati-pANibhAga iti / yatra dvitIyacaraNaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH yatrAGgulistilakayellalATaM tannizumbhitam / yadvA vRvikahastaH syAdabhineyo mahezvaraH || 683 || iti nizumbhatam (63) pRSThato bhrAmitaM pAdaM sarvatomaNDalaplutaH / bhrAmayeccecchiraH kSetre vidyudbhrAntaM tadocyate / / 684 // prayogamasya ca prAhuruddhatAnAM parikrame / iti vidyudbhrAntam (64) kRtvA cArImatikrAntAmaGghrimagre prasArayet / / 685 // yatra hastau prayogArhAvatikrAntamado viduH / ityatikrAntam (65) 223 pANibhAge kuJcito bhavati / uraHsthalaM samunnataM ca bhavati, khaTakA mukhahastasya madhyamAGguliH yatra lalATe tilakaM kuryAt ; tat nizumbhitAkhyaM karaNaM bhavati / yadvA vRzcikahastavyApAraH syAt / tacca mahezvarasya abhinaye prayojyam // // 682, 683 // iti nizumbhitam (63) (su0 ) vidyudbhrAntaM lakSayati - pRSThata iti / yatra pRSThataH pArzvato maNDalagatyA bhrAmayitvA pAdaH ziraH kSetre bhrAmyate, tatra vidyudbhrAntAkhyaM karaNaM bhavati / tacca uddhataparikrame prayojyam // 684, 684- // iti vidyudbhrAntam (64) (su0 ) atikrAntaM lakSayati - kRtveti / yatra atikrAntAM cArI kRtvA, anantaraM caraNamagre prasArayet / hastau ca yatra prayogAnuguNaM bhavetAm / tatra atikrAntAkhyaM karaNaM bhavati / tacca atikrAntamade prayojyam // - 689, 685- // ityatikrAntam (65) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 saMgItaratnAkaraH vidyudbhrAntAdaNDapAde kramAccAyauM vidhAya cet || 686 // udveSTitApaveSTAbhyAmekamArgagatau karau / recayannagrataH pRSThe pArzvayorvikSipettadA // 687 // vikSiptamabhinetavyastenoddhataparikramaH / iti vikSiptam (66) karaM caraNamAkSipya yatra trikavivartanam || 688 / / karo'paro recitazca tadvadanti vivartitam / iti vivartitam (67) solApAdA yadA cArI karihasto'sya karNagaH || 689 // kriyAviSTaH karo'nvarthe gajavikrIDitaM tadA / iti gajavikrIDitam (68) (su0 ) vikSiptaM lakSayati - vidyuditi / vidyudbhrAntAkhyAM daNDapAdAkhyAM ca cArIdvayaM kRtvA, udveSTitApaveSTitAbhyAM ca hastau ekamArgavartinau kuJcitau kurvan agre pRSThe pArzvadvaye ca yadA vikSipyete, tadA vikSiptAkhyaM karaNaM bhavati / tacca uddhataparikrame prayojyam // - 686, 687- // iti vikSiptam (66) (su0 ) vivartitaM lakSayati - karamiti / yatra karaM caraNaM cAkSipya trikaM vivartyate, aparo hastaH recito bhavati, tatra vivartitAkhyaM karaNaM bhavati // - 688, 688- // iti vivartitam (67) (su0 ) gajavikrIDitaM lakSayati -- Doleti / yatra DolA pAdAkhyAM cAroM kRtvA, karihastaH karaH karNagataH san vyAparAviSTo bhavati / tadA anvarthanAmakaM gajavikrIDitAkhyaM karaNaM bhavati // - 689, 689- // iti gajavikrIDitam (68) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 saptamo nartanAdhyAyaH sUcIpAdo nataM pArzva vakSasthaH khaTakAmukhaH // 690 // vAmo'lapallavo gaNDakSetre cedgaNDasUci tat / kSetre'tra kecidicchanti sUcIpAdaM pare punaH // 691 // sUcImukhaM nRttahastamanye'bhinayahastakam / karaNenAbhinetavyA kapolAlaMkRtistadA // 692 // iti gaNDasUcI(vi) (69) latArecitako hastau dRzcikAghriH samunnatam / uro yatra tadanvarthAbhidhAnaM garuDaplutam // 693 // iti gahaDaplutam (70) daNDapAdAkhyayA cAryA yadvAtikrAntayA drutam / utkSipya pAtyamAne'GghrAvagre cettAlikAM karau // 694 // (su0) gaNDasUci lakSayati-sUcIti / yatra sUcyAkhyazcaraNaH, pArzva natam , vakSasi dakSiNahastaH khaTakAmukhaH, vAmazca gaNDakSetre alapallavo bhavati ; tadA gaNDasUcyAkhyaM karaNaM bhavati / atra kecit gaNDakSetre sUcIpAdamicchanti / pare punaH sUcImukhaM nRttahastamicchanti / anye abhinayahastakamicchanti / taca kapolAlaMkRtau prayojyam // -690-692 // ___ iti gaNDasUci (69) (su0) garuDaplutaM lakSayati-latArecitakAviti / yatra hastau latArecitakau ; pAdau ca vRzcikaH ; ura: samunnatan ; tatra anvarthAbhidhAnaM garuDaplutaM bhavati // 693 // iti garuDaplutam (70) (su0) talasaMsphoTitaM lakSayati-daNDapAdeti / yatra daNDapADhAkhyayA cAryA vA, atikrAntAkhyayA cAryA vA upalakSite, maghau tUrNamutkSipya - 29 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 saMgItaratnAkaraH sazabdAM kuruto'nvartha talasaMsphoTitaM tadA / iti talasaMsphoTitam (71) samapAdastu pRSThe cennihitazcaraNo'paraH // 695 // muSTivakSa.sthito hasto'pyardhacandraH kaTItaTe / pArvajAnu tadA jJeyaM yojyaM yuddhaniyuddhayoH // 696 // iti pArzvajAnu (72) pRSThe'ddhiH prasRto bhUmizliSTAGguSThau latAkarau / yadA tadA mahApakSiyuddhe gRdhrAvalInakam // 697 // iti gRdhrAvalInakam (73) pAtyamAne sati, agre yadi hastau sazabdAM tAlikAM vidadhAte ; tadA talasaMsphoTitAkhyaM karaNaM bhavati // 694, 694- // iti talasaMsphoTitam (01) (su0) pArzvajAnu lakSayati-samapAdeti / yatra samapAdorUkaM yathA tathA pRSThe pAdau nihito bhavati / eko hasto muSTitAmetya vakSasi vartate / anyo'pi ardhacandrIbhUya kaTItaTe saMtiSThate ; tatra pArzvajAnvAkhyaM karaNaM bhavati / tacca yuddhaniyuddhayoH prayojyam // -695, 696 // iti pArzvajAnu (72) __(mu0) gRdhrAvalInakaM lakSayati-pRSTha iti / yatra pRSThapradeze caraNaH prasarati ; bhUmiM zliSTaH zrita aGguSTo yayoH, tathAvidhau latAkarau bhavataH; tadA gRdhrAvalInakAkhyaM karaNaM bhavati / tacca mahApakSiyuddhe prayojyam // 697 // iti gRdhrAvalInakam (73) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 saptamo nartanAdhyAyaH utkSipya kuzcitaH pAdaH pAtyate bhUmimaspRzan / khaTakAkhyazca tadiko hasto vakSasyathAparaH / / 698 / / alapadmaH zirodeze tathaivAGgAntaraM kramAt / yatra tacchAIdevena gaditaM sUci vismaye // 699 / / iti sUci (74) sUcyevaikAGgaracitamardhasUci pracakSate / ityardhasUci (75) pakSavazcitako vArdhacandro hastaH kaTIgataH // 700 // khaTakAkhyo'paro vakSasyanyapANisthito'paraH / sUcyadhizcettadA sUcI viddhaM cintAdigocaram / / 701 // iti sUcIviddham (76) (su0) sUci lakSayati-utkSipyeti / yatra caraNamUrdhvamutkSipya bhUmisparzanaM vinaiva kuJcitaM ca kuryAt / tadizi vartamAno hasta: khaTakAmukho vakSasi bhavati / atha aparaH karaH alapadmatAmetya ziraHpradezagato bhavati / evameva aGgAntaramapi kRtaM cet ; tadA sUcyAkhyaM karaNaM bhavati / tacca vismaye prayojyam // 698, 699 // iti sUci (74) (su0) ardhasUci lakSayati-sUcIti / ekAGgaracitaM sUcyeva ardhasUcyAkhyaM karaNaM bhavati // 699- // ___ ityardhasUci (75) __ (su0) sUcIviddhaM lakSayati-pakSavaJcitaka iti / yatra eka: karaH pakSavaJcitako vA ardhacandro vA kaTIgAmI bhavati ; vakSasi anyaH karaH khaTakAmuko bhavati / anyacaraNasya pANipradeze anyaH caraNaH sUcI bhavati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 saMgItaratnAkaraH hariNaplunayA cAryA DolAkhaTakahastakam / hariNaplutamAkhyAtaM nAmoktaviniyogakam // 702 // ___ iti hariNakrutam (77) UrcamaNDalinau hastau sUcyadhiryatra bddhyaa| vivRtto'tha bhramarikA parivRttaM taducyate / / 703 // iti parivRttam (78) cArInUpurapAdo'tha daNDapAdAd drutaH krH| daNDavanyasyate yatra daNDapAdaM taducyate / / 704 / / sUrayo viniyuJjanti tatsATopaparikrame / iti daNDapAdam (79) cet , tadA sUcIviddhAkhyaM karaNaM bhavati / tacca cintAdigocare prayojyam // // -700, 701 // ityarthasUci (76) (su0) hariNaplutaM lakSayati-hariNeti / yatra hariNaplutAkhyAM cAroM kRtvA, hastau ca kramAt DolAkhaTakAmukhau bhavataH / tadA hariNaplutAkhyaM karaNaM bhavati / tasya viniyogastu nAmnaiva bodhyaH // 702 // iti hariNaplutam (77) (su0) parivRttaM lakSayati-Urkheti / hastau UrdhvamaNDalinau yatra adhizca sUcI; baddhayA cAryA yatra vivartanena bhramarikA ; tat parivRttAkhyaM karaNaM bhavati // 703 // iti parivRttam (78) (10) daNDapAdaM lakSayati-cArIti / yatra prathamaM nUpurapAdAkhyA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 229 hastau cedrecitAkArau vRzcikAghi nikuJcya ca // 705 // bhramarI kriyate'nvartha mayUralalitaM tadA / iti mayUralalitam (80) DolApAdAkhyacArIkAdaGgrenyAghriNA yadA // 706 // utplutya bhramarI kuryAdbhavetprekholitaM tadA / iti preDolitam (81) kRtvA mRgaplutAM cArI kRto'dhiH svastiko'grataH // 707 // Dolau hastau saMnataM tadadhamApasRtau bhavet / iti saMnatam (82) cArI; tato daNDapAdAkhyA ; hastazca zIghraM daNDavat nyasyate, tat daNDapAdAkhyaM karaNaM bhavati / tacca sATopaparikrame prayojyam // 704, 704- // iti daNDapAdam (79) (su0) mayUralalitaM lakSayati-hastAviti / yatra hastau recitau vidhAya, vRzcikapAdaM nikuJcya saMkocya, bhramarI cArI ca yatra kriyate ; tatra anvarthanAmakaM mayUralalitAkhyaM karaNaM bhavati // -705, 705- // __iti mayUralalitam (80) (su0) prekholitaM lakSayati-Doleti / ekAghiNA dolApAdAkhyA cArI yasmin , tathAvidhAt aGgreH anyena caraNena yadA utplutya bhramarI kriyate ; tadA prekholitAkhyaM karaNaM bhavati // -706, 706- // iti pralolitam (81) ___(mu0) saMnataM lakSayati-kRtve ti / yatra mRgaplutAkhyAM cArI kRtvA, aprataH aghiH svastikaH kriyate, hastau ca DolAkhyau kriyete, tadA saMnatAkhyaM karaNaM bhavati / tacca adhamApasRtau prayojyam || -707, 707- // iti saMnatam (82) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 saMgItaratnAkaraH aJcite'pasaratyaGghAvanyArnAmitaM ziraH / / 708 / tasminpArzve karo'pyeSa recito'GgAntaraM tathA / yatra tatsarpitaM mattasyopasarpApasarpaNe / / 709 / / iti sarpitam (83) vAmatkhako vakSasyudveSTitatayA paraH / tripatAkaH karaH karNe taddikacaraNo'JcitaH / / 710 // niSkramyate yadA proktaM karihastaM tadA budhaiH / iti karihastama (84) hasto yo recitastadikpAdayedbhUmigharSaNAt / / 711 // caretpAdAntarAnmandaM mandamanyo latAkaraH / tadA khecarasaMcAragocaraM syAtprasarpitam / / 712 / / iti prasarpitam (85) ( su0 ) sarpitaM lakSayati - azvita iti / yatra ekAGghrau aJcitIbhUya, anyAH apasarati sati, ziro namyate / tatpArzva eva karo'pyeSa recito yadi bhavati ; tathA aGgAntaramapyevaM kriyate cet, tat sarpitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca mattasya upasarpaNe, apasarpaNe ca prayojyam // - 708, 709 // iti sarpitam (83) (su0 ) karihastaM lakSayati- - vAma iti / yatra vAmahastaH khaTakAmukhatAmetya vakSasi bhavati / anyo hastaH udveSTitakriyayA tripatAkIbhUya karNagato bhavati / taddigavasthitaH caraNo'JcitaH san niSkramyate ; tatra karihastAkhyaM karaNaM bhavati // 710, 710- // iti karihastam (84) (su0 ) prasarpitaM lakSayati- hasta iti / yatra eko hasto recito Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 saptamo nartanAdhyAyaH baddhApakrAntayozcAryoH kRtayoIstayoH punaH / tattatprayogAnugayorapakrAntamudAhRtam / / 713 // ityapakAntam (86) adhomukhAgulI hastau patAko cecchiraHsthalam / bhAnIya parivRttena niSkramyorcAsayostayoH // 714 // mithomukhAvavasthApya svadehAbhimukhAGgulI / nitambAkhyau vidhIyete nitambaM karaNaM tadA // 715 / / iti nitambam (87) holApAdAdbhigamanAgamane haMsapakSakaH / bhavati / tadigavasthita ekazcaraNo bhUmiM gharSayet, anyazcaraNo mandaM mandaM cAryate, anyo hasto latAkaro bhavati / tatra prasarpitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca khecarasaMcAre kAryam // -711, 712 // iti prarpitam (85) (su0) apakrAntaM lakSayati-biddheti / baddhApakrAntAkhyacArIdvayaM yatra kriyate, hastadvayamapi tatprayogAnusAri bhavati, tatra apakrAntAkhyaM karaNaM bhavati // 713 // ityapakrAntam (86) (su0) nitambaM lakSayati-adhomukheti / yatra adhomukhA aGgulayo yayoH, tathAvidhau patAkAkhyau karau ziraHpradezaM prApya, parivRttena aMsayorUrva niSkramya mithomukhamavasthApya, tadeva svadehAbhimukhAlIkaM nitambIkriyate, tat nitambAkhyaM karaNaM bhavati // 714, 715 // iti nitambam (85) (su0) skhalitaM lakSayati-Doleti / yatra DolApAdAkhyA cArI / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 saMgItaratnAkaraH abhyetyAthetthamanyAGgaM yatra tatskhalitaM matam / / 716 // iti skhalitam (88) kRtvAlAtAM puro'Gghri ced drutaM nyasya capeTavat / kRto hastastathAnyAGgaM siMhavikrIDitaM tadA / / 717 // etadraudragatau yojyaM brUte zrIkaraNAgraNIH / iti siMhavikrIDitam (89) vRzciko'GghriH padmakozau vorNanAbhau yadA karau // 718 // anyAGghrau vRzcike pAJcau bhaGktvA tau tAdRzau punaH / kRtau siMhAbhinayane siMhAkarSitakaM tadA / / 719 / / iti siMhAkarSitam (90) ; aGghriNA gamanAgamane haMsapakSAkhyaH karaH caraNAnugato bhavati tadA skhalitAkhyaM karaNaM bhavati // 716 // iti skhalitam (88) (su0 ) siMhavikrIDitaM lakSayati-- kRtveti / yatra alAtAkhyAM cA kRtvA, aGghriH puraHpradeze drutaM nyasyate, hastaH capeTAkAraH kRto bhavati ; tathA anyAGgamapyevaM kriyate, tatra siMhavikrIDitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca raudragatau yojyam // 717, 717- // iti siMhavikrIDitam (89) (su0 ) siMhAkarSitaM lakSayati- vRzcika iti / yatra vRzcikAkhyazcaraNaH, karau padmakozau UrNanAbhau vA bhavataH / anyAGghrau vRzcike sati, pUrvakRtau karo bhaGktvA, punastAdRzAveva karau kriyete; tadA siMhAkarSitAkhyaM karaNaM bhavati / taca siMhAbhinayane prayojyam // - 718, 719 // iti siMhAkarSitam (90) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 saptamo nartanAdhyAyaH vidhAya janitAM cArI yadyarAlAlapallavau / lalATavakSaHkSetrasthau hastAvabhimukhAgulI // 720 // kramAtkRtvodveSTitena vyAvRttyA pArzvagau tataH / vAkSodeze'pavepTena parivRtyA ca tAdRzau / / 721 // mithomukhau nidhIyete tadA syAdavahitthakam / gopanaprAyavAkyArthAbhinaye tanniyujyate / / 722 // anye'vahitthahastena yuktatvAdavahitthakam / vadanti cintAdaurbalyaprabhRtyabhinayakSamam // 723 // ___ ityavahisthakam (91) yatra vakSasi nirbhugne nihitau khttkaamukhau| maNDalasthAnakaM tattu nivezaM gajavAhane // 724 // iti nivezam (92) (su0) avahitthakaM lakSayati---vidhAyeti / yatra janitAM carI kRtvA, hasto arAlAlapallavatAmetya, abhimukhAgulIbhUya, lalATavakSa:kSetrasthau kamAt bhavataH / tata udveSTitavyAvRttibhyAM pArzvamAgamya, apaveSTitaparivRttibhyAM pArzvamAgamya, apaveSTitaparivRttibhyAM vakSaHsthale tAdRzAveva mithomukhau kriyete; tat avahitthakAkhyaM karaNaM bhavati / tacca gopanaprAyavAkyArthAbhinaye kAryam / anye tu avahitthahastayuktamAhuH / tacca cintAdaurbalyaprabhRtAvapi kaarymaahuH|| // 720-723 // ityavahityakam (91) (su0) nivezaM lakSayati-yatreti / yatra nirbhugne vakSaHsthale khaTakAmukhau hastau nidhIyete, maNDalasthAnakaM ca yatra kriyate ; tat nivezAkhyaM karaNaM bhavati / tacca gajavAhane kAryam // 724 // iti nivezam (52) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 saMgItaranAkaraH eDakAkrIDitA cArI ceDolAkhaTakau karau / saMnataM valitaM gAtrameDakAkrIDitaM tadA // 725 // adhamaprakRtimANigatigocaramiSyate / ityeDakAkrIDitam (11) cArI cejanitA muSTivakSastho'nyo latAkaraH // 726 // yadA tadA kriyArambhAbhinaye nitaM bhavet / iti janitam (94) bhAkSiptAM vAmatadhArI vyAvRttaparivartitam // 727 // karaM kRtvA nate pArce dakSiNe'rAlatAM nayet / yatra tatsyAdupasRtaM vinayenopasarpaNe // 728 // ityupasRtam (95) (su0) eDakAkrIDitaM lakSayati-eDaketi / yatra prathamam eDakAkrIDitA cArI kriyate; tato DolAkhaTakau hastI, gAtraM saMnataM valitaM ca bhavati / tat eDakAkrIDitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca adhamaprakRtiprANigatigocare kAryam // 725, 725- // ityeDakAkoDitam (93) (su0) janitaM lakSayati-cArIti / yatra jatitA cArI, eko hasto muSTitAmetya vakSaHstho bhavati, anyo hasta: latAkaro bhavati ; tat janitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca kriyArambhAbhinaye prayojyam // -726, 726- // iti janitam (94) (su0) upasRtaM lakSayati-AkSiptAmiti / yatra vAme AkSiptA cArI kriyate; tato hasta: vyAvRttaparivartito bhUtvA Aste, dakSiNApAveM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 saptamo nartanAdhyAyaH DolApAdAM bhajacArI saMghaTTitatalau krau| patAko recayitvA cedvaiSNave sthAnake sthitaH // 729 / / kaTisthaM dakSigaM hastaM vAmaM recitamAcaret / anukampAvidhAne syAttalasaMghaTTitaM tadA // 730 // iti talasaMghaTTitam (96) patra prasAritAnItaM hastapAdaM vidhIyate / gAtramuttacArIkaM taddvRttaM vidurbudhAH / / 731 // ityudRttam (95) namrIbhUte sati, bharAlaM yatra kuryAt, tatra upasUtAkhyaM karaNaM bhavati / taca upasarpaNe kAryam // -727, 728 // ityupasRtam (95) (su0) talasaMvahitaM lakSayati-DolApAdAmiti / yatra DolApAdAkhyA cArI; tataH, saMvaTTitatalau hastau patAko recitau vidhAya, tato vaiSNavAkhye sthAnake sthita: san, dakSiNahastaM kavyAM sthApayitvA, vAmahasto recitazca bhavati; tat talasaMghaTTitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca anukampAvidhAne kAryam // // 729, 730 // iti talasaMghaThitam (16) (su0) udvRttaM lakSayati-yoti / yatra hastapAdaM prasAritAnItam , gAtraM ca udvRttAkhyacArIkaM ca kriyate, tatra uvRttaM nAma karaNaM bhavati // ityupRttam () Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 saMgItaratnAkara: kuJcitaH prasaratyaGghriragre yatrodgamonmukhaH / karau ca recitau viSNukrAntaM tatkramaNe hareH / / 732 // iti viSNukAntam (98) recitaH pANirekaH syAdvakSasyanyo'lapallavaH / lolitaM zIrSamubhayorvizrAntaM pArzvayorapi / / 733 / / vaiSNavaM sthAnakaM yatra tadAhulalitaM budhAH / iti lalitam (99) svastikApatau pAdau krameNa parivAhitam || 734 | ziro Dolau yadA hastau madaskhAtakaM tadA / etanmadhyamade yojyaM bhASate bhavavallabhaH / / 735 / / iti madaskhalitam (100) (su0) viSNukAntaM lakSayati - kuzcita iti / yatra udgamanAya unmukhaH caraNaH agre kuJcitaH prasarati, karau ca recitau / tat viSNukrAntAkhyaM karaNaM bhavati / tacca tatkramaNe kAryam // 732 // iti viSNukAntam (98 ) (su0 ) lolitaM lakSayati-- recita iti / yatra eko hasto vakSasi recita:, anya alapallavaH zIrSa pArzvadvaye lolitaM vizrAntaM ca, tato vaiSNavasthAnakaM ca bhavati / tat lolitAkhyaM karaNaM bhavati // 733, 733 // iti lolitam (99) (su0 ) madaskhalitaM lakSayati - svastiketi / yatra pAdau krameNa svastikApasRtau; zirazca parivAhitaM bhavati ; yadA hastau ca Dolau bhavataH / tatra madaskhalitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca madhyamade kAryam // - 734, 7395 // iti madaskhalitam (100) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH bhAviddhAM vidadhaccArIM vyAvRttaparivartitam / alapadmakaraM nyasyedUrupRSThe yadA tadA / / 736 / / saMbhrAntaM tatprayoktavyaM sasaMbhramaparikrame / iti saMbhrAntam (101 ) apetyopamRjedvAmaM dakSiNo nRttahastakaH / / 737 / / sUcImukho nikutheta sAdhirvAmakaro hRdi / tadvadaGgAntaraM kRtvA sUcIpAdazca dakSiNaH / / 738 // hasto'sAvalapadmaH syAdvAmahastastu pUrvavat / evaM punaH punaryatra viSkambhaM tadvabhASire / / 739 / / iti viSkambham (102) udghaTTito'GghriH pArzve tatsaMnataM tAlikoyatau / 237 " (su0 ) saMbhrAntaM lakSayati - AviddhAmiti / yatra AvidvAkhyAM cArI vidhAya, vyAvRttaparivartanAnantaram alapadmAkhyaM karamUrupRSThe yadA kSipet tadA saMbhrAntAkhyaM karaNaM bhavati / tacca sasaMbhramaparikrame prayojyam // 736, 736- // iti saMbhrAntam (101 ) (su0 ) viSkambhaM lakSayati -- apetyeti / yatra vAmamapetya dakSiNaH sUcImukhAt nRttahasta upamRjya, vAmahastasamIpaM gacchet, dakSiNo nikuTThito bhavati, vAmahastazca hRdaye sthApyaH / evamaGgAntare'pi kRtvA, dakSiNaH pAdaH sUcI, dakSiNo hasta alapadma:, vAmastu pUrvavat; evaM puna: punarAvRttau viSkambhAkhyaM karaNaM bhavati // - 737-739 // iti viSkambham (102) (su0 ) udghaTTitaM lakSayati -- udghaTTita iti / yatra udvadvitaH caraNaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 saMgItaranAkaraH hastau yatrodghaTTitaM tadAttA pramodakam / / 740 // ityudghaTTitam (103) zakaTAsyA bhavecArI prasAryetAghriNA saha / eko hasto dvitIyastu vakSasthaH khaTakAmukhaH // 741 // patra tacchakaTAsyaM syAttAdRze bAlakhelane / iti zakaTAsyam (104) sahorUvRttayA cAryA yatra vyAvartanAnvitau // 742 // arAlakhaTakau hastau nidadhyAdRrupRSThayoH / UrUdvRttaM tadIyA'yAM prArthanApremakopayoH // 743 // ityUrUddhRttam (1.5) pArzva ca saMnatam / hastau tAlikodyatau bhavataH, tat AvRttAGgamudghaTTitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca pramode prayojyam // 740 // ___ ityudghaTTitam (103) __ (su0) zakaTAsyaM lakSayati-zakaTAsyeti / yatra zakaTAsyA cArI, caraNena saha eko hasta: prasArita:; dvitIyastu khaTakAmukhIbhUya vakSaHstho bhavati; tat zakaTAsyAkhyaM karaNaM bhavati / taca tAdRze bAlakhelane kAryam / / // 741, 741- // iti zakaTAsyam (104) (su0) UrUvRttaM lakSayati-saheti / yatra urUdvRttayA cAryA saha, dhyAvartanenopalakSitau arAlakhaTakAmukhau hastau UrupRSThayoH nidhIyete; tat arUdvRttAkhyaM karaNaM bhavati / tacca IrSyAyAm , prArthanAyAm , premNi, kope ca prayojyam // *742, 743 // ityUrUdattam (1.5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 saptamo nartanAdhyAyaH alAtAM vidadhaccArI hastau kurvIta recitau / vyAtyA kuzcitau kRtvAlapadmau bAhuzIrSayoH // 744 // nyasyete yatra taddhIrA vRSabhakrIDitaM jaguH / ___iti vRSabhakrIDitam (106) hastau cedrecitau syAtAM zirastu parivAhitam // 745 // svastikApastau pAdau tadA nAgApasarpitam / mAhuH prayogametasya sUrayastaruNe made / / 746 // iti nAgApasarpitam (107) a rukSepanikSepAvanu pronnatisaMnatI / majetAM tripatAko cedevameva zirastadA / / 747 // gaGgAvataraNaM gaGgAvatAre zAGgiNoditam / iti gaGgAvataraNam (1.8) (su0) vRSabhakrIDitaM lakSayati-alAtAmiti / yatra alAtAkhyA cArIkaraNasamaye hastau recitau vidadhyAt / tato vyAvartanaM kRtvA kuJcito alapadmAkhyau karau krameNa bAhazIrSayoH bhavakSipyete; tadA vRSabhakrIDitAsyaM karaNaM bhavati // 744, 744- // iti vRSakIDitam (106) (su0) nAgApasarpitaM lakSayati-hastAviti / yatra hastau recitau bhavataH ; zirastu parivAhitaM bhavati ; pAdau svastikApasRtau bhavataH, tat nAgApasarpitAkhyaM karaNaM bhavati / tacca taruNe made prayojyam // 745, 746 // iti nAgApasarpitam (107) (su0) gaGgAvataraNaM lakSayati-apreti / yatra caraNasya utkSepavikSepo, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 saMgItaranAkaraH kartavyaH karaNe prAyo vAmo vakSaHsthitaH karaH / / 748 // pANistu dakSiNastatra syaatttttkrnnaanugH| ityaSTottarazataM karaNAni / atha dezyanusAreNa deze deze lasadyazAH // 749 // vadatyutplutipUrvANi karaNAni haramiyaH / azcitaM caikacaraNAzcitaM syATairavAzcitam // 750 // daNDapraNAmAzcitaM ca kartaryazcitakaM tataH / alagaM trINi kUrmordhvAntarapUrvAlagAni ca // 751 // tata: unnatasaMnatI ca tripatAkahastau bhavataH ; zirazcaivameva bhavati; tadA gaGgAvataraNAkhyaM karaNaM bhavati / tacca gaGgAvatAre prayojyam // 747, 747- // iti gaGgAvataraNam (108) (ka0) sakalakaraNasAdhAraNImitikartavyatAmAha-kartavyaH karaNe prAya iti / prAya ityanena yatra lakSaNe vAmahastasya pRthakriyA nAbhihitA, tatretyavagantavyam // -748, 448- // ityaSTottarazataM karaNAni / (su0) evaM karaNAnAM lakSaNamuktvA sarvalakSaNasAdhAraNaM karaNasAdhAraNaM karavinyAsamAha-kartavya iti / karaNe kartavye sati, vAma: karaH prAya: bAhulyena vakSasi sthite, dakSiNaH pANistu tattatkaraNAnugatatvamupagacchatIti // // 748, 748- // ityaSTottarazataM karaNAni / (ka0) athoplutikaraNAni lakSayitumAha-atha dezyanusAreNeti / eteSAM bharatAdyanuktatvAcchuddhakaraNavallakSaNaniyamo nAdriyata ityarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 saptamo nartanAdhyAyaH 241 lohaDI kartarIlohaDayekapAdAdilohaDI / tataH syAdarpasaraNaM zayanaM jalapUrvakam // 752 // nAgabandhaM kapAlAyaM cUrNanaM natapRSThakam / syAnmatsyakaraNaM cAtha karasparzanasaMjJakam // 753 // eNaplutaM tatastiyakaraNaM tiryagazcitam / tiryaksvastikasaMjJaM ca sUcyantamatha kIrtitam / / 754 // bAhyAntazchatratiripAlagacakre'zcitAdimAH / sapta bhramaryo bhramarI ziraHpUrvA digAdimA // 755 // samapAdAzcitaM bhrAntapAdAzcitamataH param / skandhabhrAntaM ca SaTtriMzaditi soDhalanandanaH // 756 // saMkSipyotplutipUrvANi karaNAni samAdizat / tAnuddizati-azcitamityAdi / kUrmorcAntarapUrvAlagAnIti / kUrmAlagamUrdhvAlagamantarAlagamiti trINi / kartarIlohaDItyekaM padam / jalapUrvakaM zayanaM jalazayanamityekam / kapAlAdyaM cUrNanam / sUcyantamityuddeze svatantramekam / ziraHpUrvA bhramarI shirobhrmrii| digAdimA bhramarItyanuSaGgaH, digbhramarIti // -749-756 // ___ (su0) evaM nRtyakaraNAnyuktvA, utplutikaraNAni vaktuM pratijAnIteatheti / harapriya iti sAbhiprayAyaM vizeSaNam / Izvaro hi tANDave utplutipUrvakaiH karaNaiH nRtyati / tataH tatprItaye tAni kathayatItyarthaH / tAni SaTtriMzadvidhAni / yathA-aJcitam , ekacaraNAJcitam , bhairavAJcitam , daNDa-, praNAmAJcitam , kartaryaJcitam , alagam, kUrmAlagam , UrdhvAlagam, antarAlagam, lohaDI, kartarIlohaDI, ekapAdalohaDI, darpasaraNam , jalazayanam , nAgabandham, kapAlacUrNanam , natapRSTham , matsyakaraNam , karasparzanam , 31 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 saMgItaratnAkaraH azcitaM samapAdena sthitvottAnotplutau bhavet // 757 // ityazcitam (1) ekapAdAzcitaM tatsyAdekapAdavinirmitam / ___ ityekacaraNAmcitam (2) UrupRSThasthitaikA rutplutau bhairavAJcitam // 758 // iti mairavAJcitam (3) eNaplutam , tiryakaraNam , tiryagaJcitam , tiryaksvastikam , sUcyantAni, bAhyabhramarI, antardhamarI, chatrabhramarI, tiripamabhramarI, alagabhramarI, cakrabhramarI, aJcitabhramarI, zirobhramarI, digbhramarI, samapAdAJcitam , bhrAntapAdAzcitam , skandhabhrAntamiti // -749-756- // (su0) teSAM krameNa lakSaNamAha-azcitamiti / samapAdena ; samacaraNena sthitvA uttAnotplutau kriyamANAyAm ; azcitAkhyaM karaNaM bhavati // // -757 // ityazcitam (1) (ka0) azcitamiti / eteSAM lakSaNAni spssttaarthaani||-757-791|| (su0) ekacaraNAJcitaM lakSayati--eketi / ekapAdavinirmitam , ekena pAdena kalpitam , ekapAdAJcitAkhyaM karaNaM bhavati // 757- // ityekacaraNAzcitam (2) (10) bhairavAJcitaM lakSayati-Urviti / UrUpRSThasthitekAGgreH, UrUpRSThasthaikacaraNasya, utpluto, utpnuvane bhairavAJcitAkhyaM karaNaM bhavati // -758 // iti bhairavAcitam (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH utplutyAzcitavayatra nipateiNDavadbhuvi / daNDamaNAmAzcitaM tadvaditaM nRttavedimiH // 759 // ___ iti daNDapraNAmAJcitam (4) aJcitaM svastikAnibhyAM kartaryazcitamucyate / iti kartaryazcitam (5) adhomukhotpluto'gre ca patitvA kukkuTAsanam / / 760 // SadhIyAdyatra satmoktamalagaM sUrizAGgiNA / ityalagam (6) kUrmAsanaM yadyalage bhavetkUrmAlagaM tadA // 761 // iti kUrmAlagam (7) (su0) daNDapraNAmAJcitaM lakSayati-utplutyeti / aJcitavat pUrvoktAzcitakaraNavat, yatra bhuvi daNDavanipatane daNDapraNAmAJcitAkhyaM karaNaM ___ iti daNDapraNAmAzcim (4) (su0) kartaryazcitaM lakSayati-aJcitamiti / aJcitasvastikacaraNAbhyAM kRtaM kartaryaJcitAkhyaM karaNaM bhavati // 759- // ____ iti kartaryazcitam (5) __ (su0) alagaM lakSayati-adhomukheti / adhomukhamutplavanaM vidhAya agre patitvA yatra kukkuTAsanaM badhnAti, tat alagAkhyaM karaNaM bhavati // // -760, 760. // ityalagam (6) (su0) kUrmAlagaM lakSayati- kUrmAsanamiti / yadA pUrvoktAlage kUrmAsanaM badhyate cet, tadA kUrmAlagAkhyaM karaNaM bhavati // -761 // iti karmAlagam (5) bhavati // 719 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH UrdhvAlagaM tatpatitvA samA rUqhasaMsthitau / ityUligam (8) kRtAlago nipatyoAmuttAnoraHsthalasthitaH // 762 / / pRSThataH zroNisaMsparzi ziraH syAdantarAlage / ityantarAlagam (9) samapAdasthito yatra vivartya trikamutplutaH // 763 // tiryakpAte lohaDI talluThitaM cocyate budhaiH / iti lohaDI, laThitaM vA (10) vastikAghrikRtA saiva kartarIlohaDI matA // 764 // iti kartarIlohaDI, kartarI ThitaM vA (11) (su0) UrdhvAlagaM lakSayati-Uolagamiti / yatra patitvA samacaraNasya UrdhvasaMsthitiH kriyate, tadA UrdhvAlagAkhyaM karaNaM bhavati // 761- // ___ ityUligam (8) (su0) antarAlagaM lakSayati-kRtAlaga iti / kRtam alagaM yena, tathAvidham uA patitvA uttAnam uraHsthalaM yasya, tathAvidhaH sthitaH pRSThataH zroNI spRzati ziro yasya, tathAvidho yadi bhavet ; tadA antarAlagAkhyaM karaNaM bhavati // -762, 762- // ityantarAlagam (9) ___ (su0) lohaDI lakSayati-samapAdeti / samapAdasthitaH, samAbhyAM pAdAbhyAM sthitaH san , trikaM vivartya utplutya yatra tiryakpatet sA lohaDI; tadeva budhaiH luThitamityucyate // -763, 763- // ___ iti lohaDI, laThitaM vA (10) (su0) kartarIlohaDI lakSayati-svastiketi / yatra svastikacaraNakalpitA lohaDayeva kartarIlohaDI bhavati || -764 // iti kartarIlohaTI, kartarIlaThitaM vA (11) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH ekAdhrijA tvekapAdalohaDI saMmatA satAm / ityekapAdalohaDI, ekapAdaThitaM vA (12) vaiSNave sthAnake sthitvA patetpArthena cedbhuvi // 765 // karaNaM darpasaraNaM tadAha karaNAdhipaH / iti darpasaraNam (13) tadeva jalazayyAkhyamAsane jalazAyivat / / 766 // iti jalazayanam (14) nAgabandhaM tadeva syAnAgavandhavadAsane / iti nAgabandham (15) (su0) ekapAdalohaDI lakSayati-eketi / ekacaraNodbhavA lohaDI ekapAdalohaDI bhavati // 764. // ityekapAdAlohaDI, ekapAdaluThitaM vA (12) (su0) darpasaraNaM lakSayati-vaiSNava iti / yatra vaiSNavAkhye sthAnake sthitvA, yadi bhuvi pArzvana patet ; tat darpasaraNAkhyaM karaNaM bhavati // / / -765, 765- // ___iti darpasaraNam (13) (su0) jalazayanaM lakSayati-tadeveti / tadeva darpasaraNameva yatra jalazAyivat Asane kriyamANe sati ; jalazayanAkhyaM karaNaM bhavati // -766 // iti jalazayanam (14) (su0) nAgabandhaM lakSayati-nAgabandhamiti / tadeva darpasaraNameva yatra nAgabandhAsane kriyamANe sati ; nAgabandhAkhyaM karaNaM bhavati // 766 // iti nAgabandham (15) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 saMgItaranAkaraH samapAdasthito yatra saMspRzya zirasA bhuvam // 767 // parAvRttastatkapAlacUrNanaM varNitaM budhaiH / iti kapAlacUrNanam (16) kapAlacUrNanaM kRtvottAnaM vakSazcalAsanam // 768 // yatrokta natapRSThaM tadvakolamaparairidam / iti natapRSTham (17) utplutya madhyamAvartya vAmapArzvana matsyavat / / 769 // parivarteta cenmatsyakaraNaM varNitaM tadA / iti matsyakaraNam (18) alagaM karaNaM kRtvA hastenAzritya ca kSitim // 770 // (su0) kapAlacUrNa lakSayati-samapAdeti / yatra samAbhyAM pAdAbhyAM sthitaM sat zirasA bhUmiM spRzan parAvRtto bhavati, tat kapAlacUrNAkhyaM karaNaM bhavati // -767, 767- // iti kapAlacUrgaNam (16) (su0) natapRSThaM lakSayati-kapAleti / yatra kapAlacUrNanaM kRtvA vakSasi calAsanaM kriyate, tat natapRSThAkhyaM karaNaM bhavati / tadeva vaGkolamityucyate // // -768, 768- // iti natapRSTham (17) (su0) matsyapRSThaM lakSayati-utplutyeti / yatra utplutya madhyamAvartya matsyavat vAmapArzvana parivartate, tat matsyakaraNaM bhavati // -769, 769- // iti matsyakaraNam (10) (su0) karasparzanaM lakSayati-alagamiti / yatra alagaM karaNaM kRtvA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 saptamo nartanAdhyAyaH parivarteta yatrAdhaH karasparzanamUcire / iti karasparzanam (19) utplutyAnyatamAM sUcI khe kRtvA bhajate kSitau // 771 / / yadotkaTAsanaM cordhvasthAnameNaplutaM tadA / ityeNaplutam (20) tiryagekena pAdena samutplutya nipatya cet // 772 / / tiSThe vyaghriNAnyena syAttiryakaraNaM tadA / ___iti tiryakaraNam (21) samapAdAtparaM tiryugutplutau tiryagazcitam // 773 // ___iti tiryagazcitam (22) hastena bhUmimAzritya, adha: parivartane kRte sati ; karasparzanAkhyaM karaNaM bhavati // -770, 770- // iti karasparzanam (19) (su0) eNaplutaM lakSayati-utplutyeti / yatra utplavanaM vidhAya, yAM kAMcit sUrcI gagane kRtvA, yadi bhUmau UrdhvasthAnamutkaTAsanaM kriyate; tat eNaplutAkhyaM karaNaM bhavati // 771, 771- // ___ ityeNaplutam (20) (su0) tiryakaraNaM lakSayati-tiryagiti / ekena pAdena tiryagutplutya, anyena caraNena bhUmau yadi tiSThati, tadA tiryakkaraNam // -772, 772- // iti tirthakkaraNam (21) (su0) tiryagazcitaM lakSayati-samapAdeti / samapAdena sthitvA, tiryagutplavane, tiryagaJcitAkhyaM karaNaM bhavati // -773 // iti tiryagavitam (22) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 saMgItaratnAkaraH syAttiryaksvastikaM kRtvA svastikaM tiryagutplutau / iti tiryaksvastikam (23) samAdyanyatamAM sUcIM dadhate nidhane yadi / / 774 // karaNAni tadA prAci sUcyantAni pracakSate / iti sUcyantAni (24) dakSiNenAGghriNA sthitvA vAmamaGghri tu kuJcayet / / 775 / / araran bhavedyatra sA bAhyabhramarI matA / iti vAhyabhramarI (25) etasyAstu viparyAsAdantarbhramarikA bhavet || 776 || ityantamarI (26) (su0 ) tiryaksvastikaM lakSayati- syAditi / svastikaM kRtvA tiryagutplutau tiryaksvastikAkhyaM karaNaM bhavati || 773-|| iti tiryakrutikam (23) (su0 ) sUcyantAni lakSayati - samAdIti / yatra samAdyanyatamAM sUca bhajante yadi pUrvoktAni karaNAni dhArayati, tadA sUcyantAkhyaM karaNaM bhavati // - 774, 774- // , iti sUcyantAni (24) (su0) bAhyabhramarI lakSayati - dakSiNeneti / yatra dakSiNena caraNena vAmacaraNaM nikuJcya, anyatra vAmAvartA bhrAmayet; sA bAhyabhramarI // // -779, 779- // iti bAhyabhramarI (25) (su0 ) antarbhramarI lakSayati - etasyA iti / etasyAH bAhyabhramaryA viparyAse; antarbhamarikA bhavet // -776 // ityantamarikA (26) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH trivikramAkAradhArI sthAnamAsthAya yatra tu / vAmAvartabhramAdAddustAM chatrabhramarI yudhAH // 777 / / iti cchatrabhramarI (27) tiripabhramarI tiryagbhrame'GghrisvastikAtparam / iti tiripabhramarI (28) vaiSNavasthAnake sthitvA yadA vAmAGghriNA sthitaH // 778 / / dehaM bhrAmayate tiryagalaga bhramarI tadA / ityagabhramarI (29) 249 bhramarikA khaNDasUcyardhe cakravabhramAt / / 779 / / iti cakrabhramarI (30) ( su0) chatrabhramarI lakSayati - trivikrameti / yatra ekaM caraNaM bhUmau nidhAya, trivikramAkAraH san vAmAvarta bhramati, sA chatrabhramarI || 777 // iti cchatrabhramarI (27) (su0 ) tiripabhramarI lakSayati - tiripeti / caraNasya svastikAnantaraM tiryak bhrame kriyamANe ; tiripabhramarI || 777- // iti tiripatramarI (28) (su0 ) alagabhramarI lakSayati--- vaiSNaveti / vaiSNavasthanake sthitvA tato vAmacaraNena sthitaH san dehaM tiryak bhrAmayati cet, tadA alaga bhramarI bhavati // - 778, 778- // 32 ilagabhramarI (29) (su0 ) cakratratarI lakSayati - cakrabhramariketi / yatra khaNDa sUcyAkhyasya karaNasya ardhacakrAkAra bhramaNayuktaM kriyate ; tadA cakrabhramarI bhavati // 779 // iti cakrabhramarI (30) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 saMgItaratnAkaraH samapAdAnantaraM cettiravIM bhrAmayettanum / ucitabhramarI prAha tadA zaMkaravallabhaH // 780 // ityatibhramarI (31) zirasaiva bhuvi sthitvovakRtau caraNau dadhat / paribhramati yatra triH sA zirobhramarI matA / / 781 // iti zirobhramarI (32) prAgvatsakRtsakRdbhrAntvA hastabhrAntyA ghRtakSitiH / dikcatuSke kramAttiSThedyadA digbhramarI tadA / / 782 // iti digbhramarI (33) samapAdAJcitaM kRtvA skandhenaikena bhUsthitaH / (su0 ) aJcitabhramarI lakSayati- samapAdeti / samapAdAM cAroM vidhAya yadA tiryak dehaM bhrAmayet; tadA azvitabhramarI // 780 // ityucitabhramarI (31) (su0) zirobhramarI lakSayati - zirasaiveti / zirasA bhUmau sthitvA, UrdhvakRtau caraNau kRtvA, yatra trivAraM paribhramati ; tadA zirobhramarI // 781 // iti zirobhramarI (32) (su0 ) digbhramarI lakSayati - prAgvaditi / pUrvavat sakRt bhrAntvA ca ekasyAM dizi tiSThati / punaH sakRt bhrAntvA anyasyAM dizi evaM ca tattaddikSu hastena kSitimavalambya bhrAntvA tiSThati cet, tadA digbhramarI // // 782 // itidigbhramarI (33) (su0 ) samapAdAJcitaM lakSayati- samapAdeti / samapAdaH san azci Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 251 parivRtya ca tiryakcetpAdAvullolayettadA // 783 // samapAdAJcitaM prAha sUriH zrIkaraNAgraNIH / iti samapAdAcitam (34) bhrAmayitvA dakSiNAdhiM tadIyatalapRSThataH // 784 // jaGghAmadhyamavaSTabhya vAmA razcitaM padam / vidhAya tiryakskandhAbhyAmadhiSThAya vivRtya ca // 785 // pAdAvullolayetsoktaM bhrAntapAdAzcitaM tadA / iti bhrAntapAdAcitam (35) utkaTAsanamAsthAyAzcitaM kRtvA sayugmataH // 786 // sthitvA bhuvi vyomni kRtvAGgAntarANi tato bhuvam / avaSTabhya karAbhyAM ced bhrAntvA bhrAntvA ca pUrvavat / / 787 // tiSThematidizaM proktaM skandhabhrAntaM tadA budhaiH| tAkhyaM karaNaM kRtvA, skandhapradezena bhUmau sthitaH san , parivartya tiryakpArzvapradeze yadA ullolayet, tadA samapAdAJcitAkhyaM karaNaM bhavati // 783,783- // iti samapAdAzcitam (34) (mu0) bhrAntapAdAcitaM lakSayati-bhrAmayitveti / dakSiNacaraNaM bhrAmayitvA, dakSiNAGgulitalapRSThena vAmacaraNasya jaGghAmavaSTabhya, azcitAkhyaM karaNaM vidhAya, tattatskandhAbhyAM bhUmimavalambya vivRtya yadA caraNau ullolyet| sadA bhrAntapAdAJcitAkhyaM karaNaM bhavati // -784, 785- // iti bhrAntapAdazcitam (35) __ (su0) skandhabhrAntaM lakSayati-utkaTeti / utkaTAsane sthitvA azcitAkhyaM karaNaM kRtvA, skandhayugmena bhUmau sthitvA, aGgAntarANi AkAze Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 saMgItaratnAkara: vidyante'nye'pi bhUyAMso bhedAH karaNasaMzrayAH / / 788 // na te zrIzArGgiNA proktA granthaprathimabhIruNA | iti skandhabhrAntam (36) iti SaT triMzadutplutikaraNAni / pUrvaraGge prayoktavyAn dRSTAdRSTaphalAnapi / / 789 / / aGgahArAn pravakSyAmi nAmato lakSmatastathA / aGgAnAmucite deze haraNaM savilAsakam / / 790 / / mAtRkotkarasaMpAdyamaGgahAro'bhidhIyate / yadvA hAro harasyAyaM prayogo'Ggairiti smRtaH // 791 // vidhAya, tato hastAbhyAM bhuvaM dhRtvA bhramaNAnantaraM digbhramarIvat dikSu catuSTaye yadA tiSThet tadA skandhabhrAntAkhyaM karaNaM bhavati / evaM karaNasaMzrayA anye'pi bhedA bahavo vidyante / na te granthavistara bhIruNA zArGga devenoktAH // - 786-788- // iti skandhabhrAntam (36) iti SaTtriMzadutplutikaraNAni / (ka0 ) atha karaNasamudAyarUpAn aGgahArAn lakSayitumAdau teSAM prayogasthalaM phalaM sanirvacanaM svarUpaM cAha -- pUrvaraGga ityAdi / pUrvaraGgo nAma nATakAdiSu rUpakeSu prathamaM nATakAdivastusUcakatvena 'pratyAhArAdibhirdvAviMza 1 tatra bhAvaprakAzane pUrvarAjamukam ; tadyathApratyAhAro'vataraNamArambhAnAvaNe api / vaktrapANistatastatra bhavettu parivahanA / saMghaTTanA tato mArgAsAritaM ca tato bhaveta / paTakaM tanotthApanaM parivartanaM / nAndIprarocanA tatra trigatAsArite api / gItaM trA trisAma syAGgadvAramataH param / etAnyajJAni kathyante pUrvaraGgasya sUribhi: / ( pR0 195 ) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 253 tyaGgairyukto nAndIprabhRtiH kavinA nibaddhaH saMdarbhavizeSaH / yathAha bhAvaprakAzakAraH, tasya saniruktikaM lakSaNam --- " naTo gItena nATayena' nRtenAbhinayena ca / ro rAmAdyavasthAbhiranukAryAbhirajasA // rAmAditAdAtmyApatteH prekSakAn rasayiSyati / sabhApatiH sabhA sabhyA gAyakA vAdakA api / naTI naTAzca modante yatrAnyonyAnuraJjanAt / ato raga iti jJeyaH pUrva 'yastu prayujyate // tasmAdayaM pUrvaraGga iti vidvadbhirucyate / kalApAtAH pAdabhAgAH parivartAzca sUribhiH / / pUrva kriyante yadrale pUrvaraGgo bhavedataH" iti / (bhAvaprakAzanam , pR0 194) tasminpUrvaraGge / tatra dvAviMzatyaGgeSu mArgAsAritAdau tathA trisAmo''nantararaGgadvArAkhye'le; "devastutyAzrayakRtaM yadaGgaM yatra dRzyate / mAhezvarairaGgahArairuddhataistatprayojayet // vAghena. 'yatsa prakalpate. 'trisAmro lakSaNamuktaM satraiva bhAvaprakAzanetrisAma syAt trivRttaM ca trilayaM ca tripANi sat / vAgasatyAbhinayastrittamabhidhIyate / (pR0 198) sthAnamuktaM layastredhA drutaM madhyaM vilambitam / (pR0 191) trilayaM nAma-dutamadhyavilambitayogAt / tripANika nAma-samapANiH, avarapANiH. uparipANiveti / (nATyazAstram -34.17.) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 saMgItaranAkaraH yatra zRGgArasaMbandhaM gAnaM strIpuruSAzrayam / devyA kRtairaGgahArailalitaistatprayojayet" / (bhAvaprakAzanam , pR0 198) ityAdivacanavazAdaGgahArAstatra prayoktavyA ityarthaH / samyakprayogedRSTaM phalaM tAvadItazravaNena nRtadarzanena ca janita AnandaH / adRSTaM phalaM tu devatAprItijanakatvenApUrvasAdhyaM lokAntarasukham ; tadubhayamapyataiH sidhyatItyuktam -dRSTAdRSTaphalAnapIti / tathAcoktam --- "evaM yaH pUrvaraGgaM tu vidhinA saMprayojayet / nAzubhaM prApnuyAdatra pazcAtsvarga sa gacchati" iti // (bhAvaprakAzanam , pR0 199) aGgAnAmiti / karacaraNAdInAm / ucite deza iti / pUrvokteSu pArthAdi. trayodazasu pANikSetrAdiSu yatrocito dezastasminniti / tathA pAdayoryasyAM cAryo ya ucito dezastasminniti / evaM ziraHprabhRtInAmapyucito dezo draSTavyaH / tatra haraNaM hAro dezAntarAtprApaNamityarthaH / etAvatyevAGga. hAralakSaNe'bhihite laukikAGgakriyANAmapyaGgahAratvaM prasajyeta / tadvayavacchedArtha savilAsakamityuktam / tathApi nRtakaraNepvativyAptirbhavatIti tatparihArAya mAtRkotkarasaMpAdyamityuktam / mAtRkA nAma karaNadvayanippAdyA kriyaa| tathA vakSyati-"karaNAbhyAM mAtRkA syAt" iti / tAsAmutkaraH samUhaH / tena saMpAdyaH / evaM viziSTamaGgAnAM haraNamaGgahAra iti saniruktikaM lakSaNam / niruktyantaraM darzayati-yadveti / harasyAyaM hAra iti prayogavizeSaNam / so'pi prayogo'nivartita ityAro'hAra ityarthaH // -789-791 // (su0) evaM karaNAnyuktvA , karaNasaMdarbharUpAn aGgahArAn nAmnA lakSaNena ca kathayati-pUrvaraGga iti / pUrvarane prayoktavyA dRSTaphalA aGgahAra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH karaNAbhyAM mAtRkA syAtkalApaH karaNaitribhiH / caturbhiH khaNDako jJeyaH saMghAtaH paJcabhirmataH / / 792 // iti saMghavizeSeNa saMjJAbhedAn pare jaguH / karaNanyUnatAdhikyaM tepAM mene muniH svayam // 793 // dvAbhyAM tribhizcaturbhirvetyetadvAzabdasUcitam / iti kathyante / teSAM niruktidvArA sAmAnyalakSaNamAha-aGgAnAmiti / aGgAnAm ; zira AdInAm , hAra ucite deze savilAsaM prApaNam ; mAtRphotkarasaMpAdyam ; mAtRkApUrvo zira AdyaGgapratyaGgapAtrasamudAyaH, tasya utkaraH samUhaH, tena saMpAdyo vidheya aGgahAra ucyate / anyathA nirvakti-yadveti / ajhaiH kRta: harasya Izvasya saMbandhI yo aGgahAra iti // -789-791 // (ka0) 'mAtRkotkarasaMpAdyam', ityaGgahAralakSaNe prasaktAyA mAtRkAyA lakSaNaprasaGgAtkaraNasaMghAtavizeSANAM saMjJA darzayati-karaNAbhyAmityAdi / karaNAbhyAmavayavabhUtAbhyAm / mAtRketyavayavisaMjJA veditavyA / tathA tribhiH karaNaiH avayavaiH kalApo nAmAvayavI, catubhiH karaNaiH khaNDakaM nAma rAgAvayavI, paJcabhiH karaNaiH saMghAta iti / karaNanyUnatAdhikyamiti / aGgahAreSu karaNAnAM nyUnatA cAdhikyaM ca / kaciduktepu nyUnatA, kaciduktebhya Adhikya miti / teSAmahArANAM tatkuto'vagantavyamityAkAGkSAyAmAha-vAzabdamUcitamiti / dvAbhyAM tribhizcaturbhiriti mAtRkAvizeSaNam // 792-793- / / ___ (su0) tasya bhedAnAha-karaNAbhyAmiti / karaNadvayena kRta aGgahAro mAtRkA; karaNatrayeNa kalApaH; karaNacatuSTayena khaNDakaH ; karaNapaJcakena saMghAta iti karaNavizeSANAM saMjJAvivizeSAn AcAryA AhuH / bharatamunistu teSAM mAtRkAdInAM bhedAnAM karaNeSu nyUnatvamAdhikyatvaM ca mene / nanu kutra bharatenaivamuktam ? tatrAha-dvAbhyAmiti / "dvAbhyAM tribhizcaturbhirvA (nATya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH sthirahasto'tha paryastaH sUcIviddho'parAjitaH / / 794 / / vaizAkharecitaH pArthasvastiko bhramaro'paraH / AkSiptakaH paricchinno madAdvilasitastataH / / 795 / / AlIDhAcchuritau pArthacchedasaMjJo'pasarpitaH / mattAkrIDastathA vidyubhrAnto'mI SoDazoditAH // 796 / / caturazreNa mAnenAGgahArA munisNmtaaH| viSkambhApamRto mattaskhalito gatimaNDalaH // 797 // apaviddhazca viSkambhoTTitAkSiptarecitAH / recito'rdhanikuTTazca vRzcikApamRtastataH // 798 / / alAtakaH parAvRttAH parivRttAdirecitaH / uttakazca saMbhrAntasaMjJaH svastikarecitaH / / 799 // SoDazeti vyazramAnA dvAtriMzadubhaye matAH / karaNavAtasaMdarbhAnantyAttepAmanantatA // 800 // dvAtriMzatte tathApyuktAH prAdhAnyaviniyogataH / zAstram , 4-31)" ityasmin zloke "vAzabdena niyamaH sUcitaH" iti vyAkhyAtamabhinavaguptAdibhiH // 792, 793- // (ka0) athAGgahArAnuddizati-sthirahasta ityAdi padAdvilasita iti / madavilasita ityarthaH / caturazreNa mAneneti / caturazrazvaJcatpuTaH, tasya mAnaM pramANaM samasaMkhyAkalAtmakaM caturazramityucyate / tenetyarthaH / ataH sthirahastAdInAM SoDazAnAmekaikagurukalAprayojyatvena vakSyamANAnAM karaNAnAM samasaMkhyayA caturazratvamavagantavyam / nanu sUcIviddhAdikepu keSucidAhAreSu karaNanyUnatAdhikyasya dRSTatvAtkathaM karaNAnAM samasaMkhyAtvaM kathaM ca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH ekaikaM karaNaM kArya kalayA gururUpayA / / 801 // sarveSAmaGgahArANAmityAha krnnaagrnniiH| teSAmaGgahArANAM caturazratvamiti cet , ucyate-tatra karaNasthAne recakaiH pUraNaH kartavyamiti saMpradAyo veditvyH| ata eva granthakAraNApi''aGgahArA: sarecakAH' ityudizatA recakAnAmaGgahArAGgatvaM sUcitam / tathA gatimaNDalAdiSu vyazrAGgahAreSu recakaiH karaNAnAM viSamasaMkhyA saMpAdanIyetyavagantavyam / / 794-800- // __(su0) aGgahArAn vibhajate-sthirahasta ityaadinaa| sthirahastaH, paryastakaH, sUcIviddhaH, aparAjitaH, vaizAkharecitaH, pArzvasvastikaH, bhramarakaH, AkSiptaH, paricchinnaH, madavilasitaH, AlITaH, churitakaH, pArzvacchedaH, apasarpitaH, mattAkrIDaH, vidyubhrAnta iti caturazramAnena SoDazAGgahArAH; viSkambhApasRtaH, mattaskhalitaH; gatimaNDalaH, apaviddhaH, viSkambhaH, udgha hitaH, AkSiptarecitaH, recitaH, ardhanikuTTaH, vRzcikApasRtaH, alAtaH, parAvRttaH, parivRttarecitaH, uvRttaH, saMbhrAntaH, svastikarecita iti tryazramAnena SoDazAGgahArAH; sarve militA dvAtriMzadaGgahArA bhavanti / karaNasamUhAnAM racanAvizeSANAmaGgahArA anekavidhAH, tathApi mukhyatvena dvAtriMzaduktAH // // 794-800. // (ka0) aGgahArAGgANAM karaNAnAM prayoge kAlapramANamAha-ekaikaM karaNaM kArya kalayA gururUpayeti / kalAzabdasya laghuparyAyatvena prasidvatvAdatra gururUpayeti vizeSaNam / / 801-801 // (su0) karaNAnAM prayoge kAlapramANamAha-ekaikamiti / sarveSvaGgahAreSu ekaikaM karaNaM ca gururUpayA kalayA kAryam // -801-891- // prabandhakAreNApi. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 saMgItaratnAkaraH lInaM samanakhaM kRtvA vyaMsitaM cAtra vicyutau // 802 // karau kRtvojjhitAlIDhaH pratyAlIDhaM vrajettataH / nikuTTakorUdvattAkhyasvastikAkSiptakAnyatha / / 803 // nitamba karihastaM ca kaTIcchinnamiti kramAt / karaNaiH sthirahastaH syAdazabhiH zivavallabhaH / / 804 // aGgahAreSu sarveSu pratyAlIDhAntamAditaH / prayoktavyamiti prAhuH kecinnAvyavizAradAH / / 805 // iti sthirahastaH (1) talapuSpapuTaM pUrvamapaviddhaM ca vartitam / nikuTTakorUvRttAkhyAkSiptoromaNDalAnyatha / / 806 // nitamba karihastaM ca kaTIchinnamiti kramAt / dazabhiH karaNairebhiH prokta paryastako budhaiH / / 807 / / ___ iti paryastakaH (2) (ka0) aGgahArANAM vizeSalakSaNAni granthata eva subodhAni // // 802-891 // . (mu0) sthirahastasya lakSagamAha-lInamiti / lInaM, samanakhaM, vyaMsitaM ca kRtvA hastau vicyutau kuryAt / AlIDhaM sthAnakaM kRtvA, pratyAlIDhaM vrajet / tataH nikuTTakam , UrUvRttam , svastikam , AkSiptakama , nitambam , karihastam , kaTIcchinnamiti kramAt dazabhiH karaNairyuka: sthirhstaakhyo'ngghaarH| kecit AcAryAH sarveSu aGgahAreSu Adita: pratyAlIDhAntaM prayoktavyamityAhuH // -802-805 // iti sthirahastaH (1) (su0) paryastakaM lakSayati-talapuSpapuTamiti / talapuSpapuTam , apa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 saptamo nartanAdhyAyaH ardhasUcyatha vikSiptamAvartaM ca nikuTTakam / UrUvRttamathAkSiptamuromaNDalasaMjJakam / / 808 // pharihastaM kaTIchinnaM navabhiH karaNairiti / sUcIviddhAbhidhaH prokto'GgahAro bharatAdibhiH / / 809 // __ iti sUcIviddha: (3) daNDapAdaM vyaMsitaM ca prasarpitakasaMjJakam / nikuTA nikuTTe cAkSitoromaNDale tataH // 810 // karihastaM kaTIchinnamiti lakSmAparAjite / navabhiH karaNairyuktamuktaM niHzaGkasUriNA // 811 // ityaparAjitaH (4) viddhama , vartitam , nikuTTakama , UrUvRttam , AkSiptam , uromaNDalam , nitambam , karihastam , kaTIcchinnamiti karaNadazakaiyuktaM paryastakAkhyo'GgahAraH // 806, 807 // iti paryastakaH (2) (su0) sUcIviddhaM lakSayati-ardhasUcIti / ardhasUci, vikSitam , Avartam , nikuTTakam , UrUvRttam , AkSiptam , uromaNDalam , karihastam, kaTIcchinnamiti krameNa navabhiH karaNairyuktaH sUcIviddho bhavati // 808,809 // ___sUcIviddha: (3) (su0) aparAjitaM lakSayati-daNDapAdamiti / yatra daNDapAdam , vyaMsitam , prasarpitam , nikuTTakam , ardhanikuTTakam , AkSiptam , uropaNDalam , karihastam, kaTIcchinnamiti krameNa navabhiH karaNairyukta: aparAjitAkhyo'GgahAro bhavati // 810, 811 // aparAjita: (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 saMgItaratnAkaraH vaizAkharecitaM dvAbhyAmanAbhyAmaya nUpuram / bhujaGgatrAsitonmattamaNDalasvastikAnyatha / / 812 // nikuTTakorUdvRttAkhyAkSiptoromaNDalAni ca / karihastaM kaTIchinnamityekAdazabhiH kramAt // 813 / / karaNairaGgahAraH syAnAmnA vaizAkharecitaH / iti vaizAkharecitaH (5) diksvastikaM tatazcAGgenaikenArdhanikuTTakam // 814 // punardiksvastikamathAnyAGgenArdhanikuTTakam / apavidokhdavRttAkhye tathAkSiptaM nitambakam / / 895 // pharihastaM kaTIchinnamaSTabhiH karaNairiti / syAtpArdhasvastiko'bhyAsAttvAdyayordazabhirbhavet // 816 // iti pArzvasvastikaH (6) (su0) vaizAkharecitaM lakSayati-vaizAkheti / yatra aGgadvayena vaizAkharecitam , tato nUpuram , bhujaGgatrAsitam , unmattama , maNDalasvastikam , nikuTTakam , UrUvRttam , AkSiptam , uromaNDalam , karihastam , kaTIcchinnamityekAdazabhiH karaNairyukto vaizAkharecitAkhyo'GgahAro bhavati // 812, 813- // vaizAkharecita: (5) (su0) pArzvasvastikaM lakSayati-diksvastikamiti / yatra divasvastikam , tata ekenAGgena kRtamardhanikuTTakam , punaH diksvastikam, tato'nyADrena kRtamardhanikuTTakam , apaviddham , UrUvRttam , AkSiptam , nitambakam , karihastam , kaTIcchinnamityaSTabhiH, AdyayorabhyAsena dazatvaM gataH karaNairupalakSitaH pArzvasvastikAkhyo'GgahAro bhavati // -814-816 // pAsvastikaH (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 saptamo nartanAdhyAyaH nUpurAkSiptakacchinnasUcInyatha nitambakam / karihastaM ca karaNamuromaNDalakaM tataH // 817 // phaTIchimamiti proktaH karaNairbhamaro'STabhiH / __ iti bhramaraH (7) kRtyA nUpuravikSiptAlAtAnyAkSiptakaM tataH / / 818 // uromaNDalasaMjJaM ca nitamba karihastakam / kaTIchinnaM ca karaNairebhirAkSiptako'STabhiH // 819 // vikSiptAlAtakAkSiptaprayogaM dviH pare jaguH / isyAkSiptakaH (8) kRtvA samanakhaM chinnaM saMbhrAntamaya vAmataH // 820 // bhramaraM vAmapArdhisUcyavikrAntasaMjJakam / (su0) bhramaraM lakSayati-nUpureti / yatra napuram , AkSiptam , chinnam , sUci, nitambam , karihastam , uromaNDalam , kaTIcchinnamityaSTabhiH karaNaiH kramAdupalakSito bhramaro bhavati // 817, 817- // iti bhramara: (7) (su0) AkSiptakaM lakSayati-kRtveti / yatra napuram , vikSiptam , alAtam , AkSiptam , sata uromaNDalam , nitambam , karihastakam , kaTIcchinnamiti karaNASTakaM krameNa vartate, sa AkSiptakaH / atra vikSiptamalAtamAkSiptaM ca karaNaM dviHprayojyamiti kecidAhuH // -818, 819- // ityAkSiptakaH (6) (su0) paricchinnaM lakSayati-kRtveti / yatra prathamataH samanakham , tataH chinnam , saMbhrAntam , vAmato bhramaram, vAmataivArdhasUci, atikrAntam , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 saMgItaratnAkaraH bhujaGgavAsitAdUrdhva karihastaM vidhIyate // 821 // phaTIchinnaM paricchinno navabhiH karaNairiti / iti paricchinnaH (1) madaskhalitamattallitalasaMsphoTitAni ca // 822 // bahuzazcitragumphAni nikuTTakamataH param / UrUvRttaM ca karaNaM karihastasamAhRyam / / 823 // kaTIchinnaM ca sapteti madAdvilasite jaguH / karaNAni trayANAM tu trirabhyAsAttrayodaza // 824 // abhyAsAMstriSu vAJchanti catuSpazcAdikAnapi / iti madavilasita: (10) vyaMsitaM sanikuTuM syAnnUpuraM vAmato'dhitaH // 825 // anyato'lAtakAkSite uromaNDalakaM tataH / bhujaGgatrAsitam, karihastam, kaTIcchinnaM ca kramAt kalpyate, sa navabhiH karaNairyuktaH paricchinakhyo'AGgahAro bhavati // -820, 821- // iti paricchinnaH (9) (su0) madavilasitaM lakSayati-yatra madaskhalitamattallinalasaMsphoTitAni bahuzaH citragumphAni kriyante ; tataH nikuTTakam , UrUvRttam , karihastam , kaTIcchinnaM ca kriyate, sa madavilasita: / atrAdyasya karaNatrayasya trirAvRtyA saptApi karaNAni trayodaza bhavanti // -822-824- // iti madavilasitaH (10) (su0) AlIDhaM lakSayati-vyaMsitamiti / yatra vyaMsitam , nikuTTakam , vAmAdhikRtaM nUpuram , dakSigAdhikRte alAtakAkSita, uromaNDalam , kari Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 263 / karihastaM kaTIchinnamityebhiH karaNaiH kramAt // 826 // bhavedaSTabhirAlIDho'GgahAro munisaMmataH / ityAlIDha: (11) napuraM bhramaraM cAtha vyaMsitAlAtake tataH / / 827 // nitambaM sUcisaMjJaM ca karihastamataH param / kaTIchinnaM ca karaNAnyaSTetyAccharite viduH / / 298 // ityAcchuritaH (12) vRzcikAdyaM kuTTitaM syAdurghajAnu tataH param / AkSiptasvastikaM kRtvA trikasya parivartanam // 829 / / uromaNDalasaMjJaM ca nitambaM karihastakam / kaTIchinnaM ca karaNaM pArthacchede'STamaM matam // 830 // iti pArzvacchedaH (13) hastam , kaTIcchinnaM ca kramAt kalpyate, sa karaNASTakavAn AlIDhaH // // -825, 826- // ityAlIDhaH (11) (su0) AcchuritaM lakSayati-nUpuramiti / napuram , bhramaram , vyaMsi. tam, alAtam , nitambama , sUci, karihastam , kaTicchinnamiti karaNASTakaM yatra krameNa bhavati / sa Acchurita: // -827, 828 // ityAchuritaka: (12) (su0) pArzvachedaM lakSayati-vRzcikAdyamiti / vRzcikakuTTitama , UrdhvajAnu, AkSiptam , svastikama , trikaparivartanottaramuromaNDalam , nitambam , karihastam , kaTIcchinnamiti karaNASTakaM yatra kramAd bhavati, sa pArzvacchedaH / / // 829, 830 // iti pArzvacchedaH (13) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 saMgItaranAkaraH apakrAntaM vyaMsitasya kevalaM karayoH kriyaa| karihastaM cArdhasUci vikSiptAkhyaM kaTIyutam // 831 // chinamUrUvRttasaMjJamAkSiptaM karihastakam / kaTIchinnaM ca sapleti karaNAnyapasarpite // 832 // sArthAni dviH kaTIchinnakarihastakRternava / isyapasarpitaH (14) bhramaraM nUpurAkhyaM ca bhujaGgAtrAsitAbhidham / / 833 // dakSiNAGgenaiva kRtvA kuryAdazaukharecitam / AkSiptacchinnakaraNe bhramaravyaMsite tataH // 834 / / uromaNDalasaMjJaM ca nitamba karihastakam / phaTIchinnaM ca karaNairebhirvAdazabhiH kramAt / / 835 // ekAdazabhirabhyAsAdgaNanA bhramarasya tu / mattAkrIDAbhidhAnaH syAdaGgahAro harapriyaH / / 836 / / iti mattAkoDa: (15) (su0) apasarpitaM lakSayati-apakrAntamiti / apakrAntama , vyaMsitasya hastakriyAmAtram , karihastam , ardhasUci, vikSiptam , kaTicchinnam, UrUvRttam , AkSiptam , karihastakam , kaTIcchinnamiti karaNasaptakaM yatra kramAd bhavati ; so'pasarpita: // 831, 832- // ityapasarpitaH (14) (su0) mattAkrIDitaM lakSayati-bhramaramiti / yatra bhramaram , nUpuram , bhujaGgatrAsitaM ca dakSiNAnena kRtvA, tato vaizAkharecitam , AkSiptacchinnam , bhramaraM ca vAmAjhena kRtvA, tata uromaNDalam, nitambam , karihastam , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH vAmAGgenArdhasUci syAdvidyubhrAntaM tu dakSiNe / punaraGgaviparyAsAd dvayaM chinnamataH param / / 837 / / atikrAntaM vAmato'tha latAvRzcikamAcaret / kaTIchinnaM ca SaDiti dvayorabhyAsataH punH|| 838 // pharaNAnyaSTasaMkhyAni vidyubhrAnte vidurbudhAH / ___iti vidyuddhAnta: (16) iti caturazramAnena SoDazAGgahArAH / nikuTTakAkhyaM karaNaM vidhAyAdhunikuTakam // 839 / / bhujaGgatrAsitAdUrdhva bhujaGgagatrastarecitam / AkSiptoromaNDale ca kramAtkRtvA latApharam // 840 // phaTIchinnaM saptamaM tu viSkambhApamRte bhavet / iti viSkambhApamRta: (1) kaTIcchinnamiti karaNadazakaM yatra krameNa bhavati ; sa mattAkrIDaH / atra bhramarAbhyAM gaNane ekAdazakaraNAni bhavanti // -833-836 // iti mattAkoDa: (15) (mu0) vidyubhrAnta lakSayati-vAmAneneti / yatra vAmAjhena ardhasUci, dakSiNAdhiNA vidyubhrAntam, punarapi aGgavyatyAsena tavayam , tataH chinnam , atikrAntaM ca, vAmAGgena latAvRzcikam , kaTIcchinnaM ca kriyate ; sa vidyubhrAntaH // 837, 838- // iti vidyuddhAntaH (16) iti caturazramAnena SoDazAGgahArAH / (su0) atha tryazramAnena SoDazAGgahArAn lakSayati-niphuTTakAkhyamiti / yatra nikuTam , ardhanikuTTam , bhujaGgatrastarecitam , AkSiptama , uromaNDalam , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH mattalligaNDasUcyAkhye lInamapyapaviddhakam // 841 // tadrutatvena kartavyaM talasaMsphoTitaM tataH / karihastaM kaTIchinnaM karaNAni kramAditi // 842 // saptAGgahAre proktAni mattaskhalitasaMjJake / ___ iti mattaskhalitaH (2) maNDalasvastikAdUrdhva nivezonmattasaMjJake // 843 / / udghaTTitAkhyaM mattalli syAdAkSiptamataH param / uromaNDalakaM chinnaM kavyAdi gatimaNDale // 844 // ityaSTau pharaNAni syuriti niHzaGkabhASitam / iti gatimaNDala: (3) apaviddhaM prathamataH sUcIviddhamatho karau // 845 // latAvRzcikam , kaTIcchinnamiti karaNasaptakaM kramAdbhavati ; sa viSkambhApamRtAkhyo'mahAraH // -839, 840- // iti viSkambhApamRta: (1) (su0) mattaskhalisaM lakSayati-mattallIti / yatra mattalli, gaNDasUci, lInam , apaviddhametatritayaM drutam , tataH talasaMsphoTitam , karihastam , kaTIcchinnamiti karaNASTakaM krameNa bhavati, sa mattaskhalitaH / / -841,842- // iti mattaskhalitaH (2) (su0) gatimaNDalaM lakSayati-maNDaleti / maNDalasvastikam , nivezam , unnatam , udghaTTitam , mattali, AkSiptam , uromaNDalam , kaTIcchinnamiti karaNASTakaM yatra krameNa bhavati ; sa gatimaNDalaH // -843, 844- / / iti gatimaNDala: (3) (su0) apaviddhaM lakSayati-- yatra prathamamapaviddham , tata: sUcIviddham , tataH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH udveSTite samaM cAryA baddhayA valayettrikam / UrUvRttaM ca karaNamuromaNDalakaM tataH // 846 // kaTIchinnaM paJcamaM cedapaviddhastadA bhavet / ___ityapaviddhaH (1) nikuTTakAkhyaM karaNaM syAnikuJcitamazcitam // 847 / / urUvRttaM tato'pyanikuTTakaraNaM ttH| bhujaGgatrAsitaM hastodveSTane bhramaraM tataH // 848 // karihastaM kaTIchinnaM viSkambhe navamaM bhavet / iti viSkambhaH (5) udghaTTite nikuTAkhyamuromaNDalakaM tataH // 849 // nitambaM karihastaM syAtkaTIchinnaM ca pazcamam / ___ityudghaTTitaH (6) kare udveSTite, tataH baddhAkhyayA cAryA trikavalanam , tata UrUvRttam , uromaNDalam , kaTIcchinnaM ca kamAt kriyate ; so'paviddhaH // -845, 846- // ityapaviddhaH (4) (su0) viSkambhaM lakSayati-nikuTaketi / yatra nikuTTama, kucitam , aJcitam , urUvRttam, ardhanikuTTam , bhujaGgatrAsitam , karodveSTanena bhramaram , karihastam kaTIcchinnamiti karaNanavakaM viSkambhaM bhavati // -847, 848- // iti viSkambhaH (5) (su0) udghaTTitaM lakSayati-udghaTTita iti / nikuTTam , uromaNDalam, nitambam , karihastam , kaTIcchinnamiti karaNapaJcakam udghaTTito bhavati // // -849,849- // ityudghaTTitaH (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 saMgItaratnAkaraH svastikAdyaM racitaM syAtpRSThasvastikasaMjJakam // 850 // diksvastikaM kaTIchinnaM samaM ghUrNitanAmakam / bhramaraM vRzcikAdyaM ca recitaM pArthapUrvakam / / 851 // nikuTTakamuraHpUrva maNDalaM saMnataM ttH| siMhAkarSitakaM nAgApasarpitasamAhvayam // 852 // atha vakSaHsvastikaM tu kecidicchanti suuryH| daNDapakSaM ca karaNaM lalATatilakAhvayam / / 853 // vRzcikaM tu latAdyaM ca bhavedatha nizumbhitam / vidyubhrAntAbhidhAdUrdhva gajavikrIDitaM tataH // 854 / / nitambaviSNukrAntAkhyorUvRttAkSiptakAni ca / uromaNDalasaMjJaM ca nitamba karihastakam / / 855 / / vaikalpikaM kIchinnamicchantyAkSiptarecite / paJcaviMzatisaMkhyAni karaNAni purAtanAH // 856 / / nitamboromaNDalayostvAvRttyA saptaviMzatiH / ye vakSaHsvastikaM nAtra kaTIchinnaM ca manyate // 857 // paJcaviMzatireva syAdAsattAvapi tanmate / ityAptarecitaH (7) (su0) AkSiptarecitaM lakSayati-svastikAdyamiti / yatra svastikarecitam , pRSThasvastikam , diksvastikam , kaTIsamam , pUrNitam , bhramaram , vRzcikarecitam, pArzvanikuTTakam , uromaNDalam , saMnatam , siMhAkarSitam , nAgApasarpitam , vakSaHsvastikam , daNDapakSam , lalATatilakam , latAvRzcikam , vidyubhrAntam , gajavikrIDitam, nitambam , viSNukAntam, UrUvRttam, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAya: 269 svastikAdyaM recitaM syAdardharecitakaM tataH // 858 // vakSaHsvastikamunmattasaMjJamAkSiptarecitam / ardhamattallikaraNaM syAdrecakanikuTTakam / / 859 // bhujaGgatrastapUrva ca recitaM nUpuraM stH| vaizAkharecitaM kRtvA bhujaGgAJcitamAcaret // 860 // daNDarecitakaM cakramaNDalaM vRzcikAdimam / recitaM vRzcikAdUrdhva vittavinivRttake / / 861 // vivartitaM ca garuDaplutakaM lalitaM bhavet / mayUrAcaM sarpitaM ca skhalitAkhyaM prasarpitam // 862 / / talasaMghaTTitamatho vRSabhakrIDitaM tataH / lolitaM SaDviMzatiryA karaNAnAmitIritA // 863 // tAM kRtvA viSamairbhAgezcaturdhA dikcatuSTaye / parivRttiprakAreNa prayujyAnte samAcaret / / 864 // uromaNDalakaM yatra kaTIchinnaM srecitH| iti recitaH (6) AkSiptam , uromaNDalam , nitambam , kaTIcchinnamiti paJcaviMzatikaraNAni yatra santi ; tadAkSiptarecita : // -890-857- // ityAkSiptarecitaH (7) (su0) recitaM lakSayati-svastikAyamiti / svastikarecitam , ardharecitam, vakSaHsvastikam , unmattam , AkSiptarecitam , ardhamattalli, recakanikuTTakam , bhujaGgatrastarecitam , napuram, vaizAkharecitam, bhujaGgAJcitam , daNDarecitam, cakramaNDalam, vRzcikarecitam, vivRttam, nivRttam , vivartitam , garuDaplutam , lalitam , mayUralalitam , sarpitam , skhalitam , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH nUpurAkhyaM vivRttaM ca nikuTAnikuTTake // 865 // ardharecitakAdUrdhva syAdrecakanikuTTakam / lalitAkhyaM ca vaizAkharecitaM caturaM tataH // 866 / / daNDarecitakAdUrdhva bhavevRzcikakuTTitam / nikuTTakaM pArcapUrva saMbhrAntodvaTTite tataH // 867 // uromaNDalakAdUrdhva karihastasamAhvayam / kaTIchinnaM saptadaza bhavedanikuTTake // 868 // ityardhanikuTTakaH (9) latAvRzcikamAdau syAnikuzcitamataH param / mattalli ca nitambAkhyaM karaNaM karihastakam // 869 // kaTIchinnaM smRtaM SaSThaM vRzcikApasRte budhaiH| prasarpitam , talasaMghaTTitam vRSabhakrIDitam, lolitamiti Sar3izatikaraNAni viSamabhAgaiH dikcatuSTaye caturdhA kRtvA parivRttiprakAreNa uromaNDalaM kaTIcchinnaM ca yatra kriyate ; sa recita: // -858-864- // iti recita: (7) - (su0) ardhanikuTTakaM lakSayati-nUpurAkhyamiti / napuram , vivRttam , nikuTTam , ardhanikuTTam , adherecitam , recakanikutham , lalitam , vaizAkharecitam , caturam , daNDarecitam , vRzcikakuTTitam , nikuTTakam , pArzvasaMbhrAntam , udghaTTitam , uromaNDalam, karihastam , kaTIcchinnamiti saptadaza karaNAni yatra krameNa bhavanti ; so'rdhanikuTTakaH // -865-868 // ityardhanikuTaka: (9) (su0) vRzcikApasRtaM lakSayati-latAvRzcikamiti / latAvRzcikam , nikuzcitam , mattalli, nitambam, karihastam , kaTIcchinnamiti SaTkaraNAni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 saptamo nartanAdhyAyaH atra sthAne nitambasya bhramaraM kecidUcire // 870 // iti vRzcikApamata: (10) tvastikaM vyaMsitaM dviralAtAkhyordhvajAnunI / nikuzcitArdhasUcyAkhyavikSiptovRttakAnyatha // 871 // AkSiptaM karihastaM syAtkaTIchinnamalAtake / ekAdaza syuH karaNAnye dviyaMsite'dhikam // 872 // ityalAtakaH (11) dakSiNAGgena janitaM zakaTAsyamalAtakam / bhramaraM vAmamaGgaM ca nikuTTitakarAnvitam // 873 // karihastaM phaTIchinnaM karaNAni kramAditi / parAvRtte SaDuktAni zrImatsoDhalasUnunA // 874 / / namanobhamanaM tajjJairaGgasyoktaM nikuTTakam / iti paravRttaH (12) yatra santi ; sa vRzcikApasRtaH / atra nitambasthAne bhramaramapi kecidicchanti // // 869, 870 // iti vRzcikApasRtaH (10) ___ (su0) alAtakaM lakSayati-svastikamiti / svastikam , vyaMsitam , alAtam, UrdhvajAnu, nikuJcitam , ardhasUci, vikSiptam , uttam , AkSiptam , kaTIcchinnamityekAdazakaraNAzrita alAtakaH // 871, 872 // ___ ityarAlaH (11) (su0) parAvRttaM lakSayati-dakSiNeti / dakSiNAGgena janitaM kRtvA, zakaTAsyam , alAtakam , vAmAGgakRtaM bhramaram , nikuTTakayutakarihastam , kaTI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 saMgItaranAkaraH nitamba karaNaM kRtvA kuryAtsvastikarecitam // 875 // vikSiptAkSiptakamatho latAvRzcikasaMjJakam / unmattaM karihastaM ca bhujaGgatrAsitaM ttH|| 876 // AkSiptakaM nitambaM ca nitambAntAnyamUnyatha / nava bhramarakAkhyeNa parivRttaM samAcaret / / 877 // digantaramukhe kRtvA vyAvatya parayordizoH / karihastakaTIchinne kuryAdAdyadizi sthitaH / / 878 // yatra taM prAhurAcAryAH parivRttakarecitam / parivRttavidhizcAyaM tyaktvAntyaM karaNadvayam // 879 / / sarveSAmaGgahArANAM zAdevena sUriNA / bhaTTAbhinayaguptAdimatajJena nigadyate // 880 // iti parivRttakarecitaH (13) cchinnamiti SaTkaraNAni krameNa yatra bhavati / sa parAvRttaH / aGgasya namanonnamanameva nikuTTakamityucyate / / 873, 874- / / iti parAvRttaH (12) (su0) parivRttakarecitaM lakSayati-nitambamiti / nitambam , svastikarecitam, vikSiptAkSiptakam , latAvRzciGgam, unmattam , karihastam , bhujaGgAtrAsitam , AkSiptakam , nitambametAni nava bhramarIyuktAM yadA kuryAt , digantarAbhimukhaH sthitvA, anyadizorAvRttyA, Adyadizi karihastaM kaTIcchinnaM ca kuryAt ; tadA parivRttarecitam / atra antyakaraNadvayaM tyaktvA ayaM parivRttavidhiH sarveSvaGgahAreSu Avazyaka eveti // -875-880 // iti parivRttakareSitaH (13) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH nUpurAtkaraNAdUrdhva bhujaGgAzcitamAcaret / gRdhAvalInakaM dve ca vikSipte pRthagaGgaje / / 881 // udvRttamadhyera sUcyAkhyaM nitambamatha vRzcikam / latApUrva kaTIchinnaM navabhiH karaNairiti / / 882 / / dattako dvirvikSiptodavRttAkhyamadhikaM dvayam / ityudvRttakaH (14) vikSiptamaJcitaM gaNDasUcIci sarvAntimaM tataH / / 883 // ardhasUci tato daNDapAdaM vAmAGgasAdhitam / caturaM bhramaraM cAtha nUpurAkSiptanAmake || 884 / / ardhasvasvikasaMjJaM ca nitambaM karihastakam / uromaNDalasaMjJaM ca kaTIchinnamiti kramAt / / 885 // karaNaiH paJcadazabhiH saMbhrAntamabhaNanbudhAH / iti saMbhrAnta: (15) 273 ( su0 ) udvRttakaM lakSayati- nUpurAditi / atra nUpuram bhujaGgAci - tam gRdhrAvalInakam, vikSiptam, udvRttam, udghaTTitam, nitambam, latAvRzcikam, kaTIcchinnamiti navabhiH karaNaiH udavRttaH kAryaH // 881, 882 - // ityudvRttakaH (14) (su0) saMbhrAntaM lakSayati--vikSiptamiti / atra vikSiptam, azcitam gaNDasUci, gaGgAvataraNam, ardhasUci, daNDapAdam, caturam, bhramaram, nUpuram, AkSiptam, ardhasvastikam, nitambam, karihastam, uromaNDalam, kaTIcchinnamiti krameNa paJcadazabhiH karaNaiH saMbhrAntaH kAryaH // -883-885- // iti saMbhrAnta: (15) 35 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH vaizAkharecitAdUrdhva vRzcikaM dviridaM dvayam / / 886 / / nikuTTakAbhidhAdUrdhva kramAvAptalatAkaram / kaTIchinnaM caturtha cettadA svastikarecitam / / 887 // jJeyamAdyadvayAbhyAsAdadhikaM karaNadvayam / iti svastikarecita: (16) ___ iti vyazramAnena SoDazAGgahArAH / mRdaGgomukhaibhambhAbherIpaTaiDiNDimaiH / / 888 / / paNavairda1rAdyaizca vAdyaistAlalayAnugaiH / vardhamAnAsAriteSu pANikAgItakAdiSu // 889 / / pUrvaraGgasya cAGgeSu dhIrairutthApanAdiSu / aGgahArAH prayoktavyAH zreyaH paramabhIpsubhiH // 890 // viniyogo'GgahAreSu karaNAnAmitIritaH / AhuH pRthakmayoge'pi karaNAnAM mahatphalam / / 891 / / iti dvAtriMzadaGgahAralabhaNama / (su0) svastikarecitaM lakSayati-vaizAgveti / vaizAkharecitaM vRzcikam , vaizAkharecitaM vRzcikam , nikuTTakaM latAkarayuktam , kaTIcchinnaM yatra vartate ; sa svastikarecitaH // -886, 887- // ____ iti svastikarecitaH (16) iti tryazramAnena SoDazAGgahAgaH / (ka0) pUrvaraGgAGgeSu keSucidyathocitamaGgahArA: savAdyaM prayoktavyA ityAha-mRdaGgairityAdi // -888-891 // iti dvAtriMzadaGgahAralakSaNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH recakAnatha vakSyAmazcaturo bharatoditAn / pAdayoH karayoH kaTyA grIvAyAzca bhavanti te // 892 // pAyeguSThAgrayorantarbahizca satataM gatiH / namanonnamanopetA procyate pAdarecakaH // 893 // parito bhramaNaM tUrNa hastayoIsapakSayoH / yatparyAyeNa racitaM sa bhavetkararecakaH // 894 // viralamamRtAGguSThAGgulestiryagbhrameNa ca / sarvato bhramaNaM kaTayAH kaTIrecakamUcire // 895 // grIvAyA vidhutabhrAntiH kathyate kaNTharecakaH / aGgahArAGgamapyete janayanti pRthak phalam // 896 // iti recakalakSaNam / (su0) pUrvaraGgAGgezvaGgahArANAM prayoganiyamamAha-mRdaGgairityAdinA / tAlalayAnusArimRdaGgagomukhabhambhA bherIpaTahaDiNDimapaNavadardurAdivAdyaiH, vardhamAnAsAriteSu, pANikAgItikAdiSu pUrvaraGgAGgeSu, dhIraiH utthApanAdiSu ca zreyo'bhilASibhiH aGgahArAH prayoktavyAH / pratyekaM karaNaprayoge'pi mahAphalada eva // -888-891 // iti dvAtriMzadaGgahAralakSaNam / (ka0) aGgahAropayogino recakAn lakSayitumAha-recakAnathetyAdi / tatra pAdarecakaM lakSayati-pArNyaGguSThAgrayorityAdi / namanonmamanopetAntarbahizca satataM gatiriti / yadA pANyornamanopetAntargatistadA aGguSThAnasya namanopetA antrgtirbhvti| evaM yadA aGguSThAgrasyonnamanopetA bahirgatirbhavati, tadA pAyorunnamanopetA bahirgatirbhavatIti draSTavyam / kararecakaM lakSayati-parito bhramaNamityAdi / haMsapakSayorhastayoH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 saMgItaratnAkara: vicitramaGghrijaGghoruphaTIkarma samaM kRtam / cArI syAtkaraNe GISa careriJpratyayAntataH / / 897 // I paryAyeNa racitaM tUrNaM parito paribhramaNamantarbahizcetyarthaH / vAmadakSiNahastayorekasmin haMsa pakSe'ntarbhramaNaM kurvati, tadanyo bahibhramaNaM karoti / evaM paryAyeNa kriyate cetsa kararecako bhavet / kaTIrecakaM lakSayati - sarvato bhramaNamiti / tattu bhramarIbhedeSvanugataM draSTavyam / kaNTharecakaM lakSayati-grIvAyA iti / / 892 - 896 // iti recakalakSaNam | (su0 ) karAdInAM recakaM pUrvamuktam, tatra ko'yaM recaka ityapekSAyAM pratijJAya vibhAgapUrvakaM recakaM lakSayati- recakAniti / pAdAdInAM catvAro recakA bhavanti / yathA - pAdarecakAH; kararecakAH, kaTIrecakAH ; grIvArecakA iti / teSAM krameNa lakSaNamAha - pANiriti / pASNidvayasya aGguSThadvayasya ca bAhyAbhyantarayoH natonnatayoH saMtataM yA gatiH sa pAdarecakaH / haMsapakSatAM prAptayoH hastayoH paryAyeNa kRtaM tvaritaM parito bhramaNaM kararecakaH / kavyAM sarvato bhramaNaM kaTIraMcakaH / viralaprasRtAGgulaiH tiryagbhramaNena yA grIvAyA vidhutabhrAntiH sA grIvArecakaH / ete recakA aGgahArAnaM phalamapi janayanti utpAdayanti / nanu ' dravyasaMskArakarmasu parArthatvAt, phalazrutirarthavAdaH syAt " ityuktatvAt kathamaGgasya pRthakphalatvam ? datendriyakaraNanyAyena guNaphalasaMbandhena bhaviSyati / / 892-896 / / 66 iti recalakSaNama | (ka0 ) atha cArINAM sAmAnyalakSaNamAha-- vicitramityAdi / vicitramaGghrijaGghorukaTIkarma cArI syAdityetAvatyucyamAne pratyekamaGghrayAdikRtAnAM karmaNAmapi cArItvapratItiH syAt; ata uktaM samaM kRtamiti / samaM saha yugapaditi yAvat / ekasminkAle'GghrayAdibhiH kRta Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama nartanAdhyAyaH hasto vAbhinaye gatyAM caraNo yo yadepsitaH | tatsaMpacyucitA cArI kAryA taducitA parA / / 898 // evamanyonyaniyamAtsaiva vyAyAma ucyate / cArI ca karaNaM khaNDo maNDalaM ceti tadbhidAH || 899 // 277 " cara mityarthaH / evamapi laukike karmaNyativyAptiH syAdityuktaM vicitramiti / vaicitryApAdanaM nartana eva kriyata iti na kutrApyativyAptiH / cArIzabdasya vyutpatti darzayati - karaNe GIpi carerijpratyayAntata iti / gatibhakSaNayoH" ityetasmAdvatyarthe vartamAnAccAryate'nayeti karaNArthe vivakSite, ' iJvapAdibhyaH " ityauNAdika iti vArtikene Jpratyaye sati ' cAri' iti sthite " kRdikArAdaktino vA GISvaktavyaH" iti pakSe GISi kRtaM cArIti rupaM siddham || 897 // 66 (su0) cAroM lakSayati - vicitreti / vakSyamANavizeSayuktA samakAlakRtasaMghAtAdikarmacaraNAditadvizeSahetoH cArItyucyate / cArIzabda niSpattimAhacArI syAditi / caradhAtoH iJ karaNe, bhAve vA, " kRdikArAdaktina: " iti GISa cArIzabdaniSpattiH // 897 // (ka0) cArIprayoga itikartavyatAmAha - hasto vetyAdi / atra vAzabda upamAne / abhinaye hasto vA hasta iva / gatyAM gatyanukAre yadA yazvaro'JcitAdiSu pAdabhedeSvIpsito vyApArayitumiSTaH / tatsaMpacyucitA ; tasya caraNasya saMpattiH, tasyA ucitA / samAdicaraNasaMpAdanayogyetyarthaH / cArI, aGghrijaGghorukaTIkriyA kAryA kartavyA / parA ; taditarA pAdAdikriyA; taducitA ; prathamacAryucitA kAryA / dvitIyA cArI prathamacArya - sAriNI kartavyetyarthaH / evamanyonyaniyamAditi / dvitIyAdicAryanusAreNa tRtIyAdayazcAryaH kRtAzcedityarthaH / saiva ; cAryeva vyAyAma ityucyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 saMgItaratnAkaraH tatraikapAdaniSpAdyA cArI cAryeva kIrtitA / pAdadvayena karaNaM tannRttakaraNAtpRthak // 900 // karaNaiH syAtribhiH khaNDo maNDalaM khaNDakaitribhiH / caturbhirvA kramAttAle jyazre ca caturazrake // 901 // seti jAtiparatayaikavacanam / tasya vyAyAmasya bhedAnAha-cArI cetyAdi / tadbhidAH; vyAyamabhedAH / / 898, 899 / / (su0) cArINAmitikartavyatAmAha-hasta iti / abhinaye hasto vA, gatyAM pAdo vA yadA Ipsita: gatyanukAreNa vyApArayitumiSTaH, tadanuguNA cArI pradhAnam / tatsaMpattyucitA; tasya pAdasya saMpattiH rUpaniSpattiH ucitA / aGghrijacorukaTIkarmacArI kaaryetyrthH| parA itarA caraNAdikriyA taducitA prathamacAryucitA kAryA / evaM karaNacaraNayoH parasparaniyamena kriyamANA cArI vyAyAma ityucyate / tasya bhedAzcaturvidhaH, cArI, karaNam , khaNDaH, maNDalaM ceti // 898, 899 // (ka0) krameNa teSAM svarUpamAha-tatretyAdi / ekapAdaniSpAdyA; vAmena dakSiNena vaikena pAdena nivartayitavyA / atra prAdhAnyAtpAdagrahaNam / pAdAdinetyarthaH / cAryeva ; pUrvoktA cAryeva cArI kIrtitA / vyAyAmabhedatvenoktA cArIti kthitaa| pAdadvayena nippAdyA cAryeva karaNam / vyAyAmabhedatvenoktaM karaNaM bhavati / atra talapuSpapuTAdibhiH sAMkaryazaGkAM pariharati-tannRttakaraNAtpRthagiti / karapAdAdikriyAtmakaM nRttakaraNam / kevalapAdAdikriyasmikA cArIti bhedo'vagantavya ityamiprAyaH / taistribhiH karaNainippAdyA cAryeva khaNDaH; vyAyAmabhedatvenoktaH khaNDo bhavet / taitribhiH khaNDaiH vyazre tAle caturmireva khaNDakaizcaturazre tAle ceti kramAdviSayavyavasthayA vikalpo draSTavyaH / evaM ca vyazre tAle cAcatpuTe tribhiH khaNDakaiH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH bhaumI cAkAzikItyeSA dvedhA bhaumyo'tra SoDaza / samapAdA sthitAvartA zakaTAsyA ca vicyavA / / 902 // adhyardhikA cASagatireDakAkrIDitA tathA / samotsaritamattallI mattallyutspanditADDitA // 903 // syanditAvasyanditAkhyA baddhA ca janitAbhidhA / arUdvattetyatha brUmaH SoDazAkAzikIrimAH // 904 // iti bhaimyaH / caturazre tAle caccatpuTe caturbhiH khaNDakairvA kramAnniSpAdyA cAryeva vyAyAmabhedo maNDalamityucyata iti yojanIyam / / 900, 901 // (su0) teSAM svarUpamAha-tatreti / ekapAdaniSpAdyA cArI pUrvoktA cAryeva cArI bhavati / pAdadvayena karaNaM bhavati / nat ; karaNam / nRttakaraNAt; karacaraNAdikriyAtmakAt pRthagiti veditavyam / tribhiH karaNaiH niSpAdyA cArI khaNDo bhavati / tribhiH khaNDai: maNDalaM bhavati // 900, 901 // (ka0) cArIvibhAgamAha---bhaumItyAdi / eSetyekapAdanippAcA prakRtA cArI nirdizyate / eSA cArI bhaumI bhUmisaMbandhinI, AkAzikI AkAzasaMbandhinI ceti dvidhA / atra Asu madhye bhaumyazcAryaH ssoddsh| tA uddizati-samapAdetyAdi // 902-904 // iti bhaimyaH / (su0) cArIvibhAgamAha-bhaumIti / cArI dvividhA, bhaumI, AkAzikI ceti / samapAdeti / atra Asu madhye bhaumyazcAryaH SoDaza / yathA-samapAdA, sthitAvartA, zakaTAsyA, vicyavA, adhyadhikA, cASagatiH, eDakAkrIDitA, samotsaritamattallI, mattallI, utspanditA, aDitA, spanditA, avaspanditA, baddhA, janitA, UrUvRtteti // 902-904 // iti bhaumyH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 saMgItaratnAkaraH atikrAntApyapakrAntA pArzvakrAntA mRgaplutA / UrdhvajAnuralAtA ca sUcI nUpurapAdikA // 905 // DolApAdA daNDapAdA vidyubhrAntA bhramaryapi / bhujaGgatrAsitAkSiptA viddhodvRtteti kIrtitAH // 906 // bharatAbhimatAzcAryoM dvAtriMzanmilitAstu tAH / dezIprasiddhAH santyanyAstAH saMpratyabhidadhmahe / / 907 / / ityAkAzikyAH / rathacakA parAvRttatalA nUpuraviddhakA / / tiryaGmukhA marAlA ca karihastA kulIrikA // 908 // vizliSTA kAtarA paannirecitaapyuurutaadditaa| UruveNI talottA hariNatrAsikA parA / / 909 // (ka0) athAkAzikIruddizati-atikrAntetyAdi / evaM dvedhA mArgacAryoM dvAtriMzat / / 905-907 // __ ityAkAzikyaH / (su0) AkAzikImAha-atikrAnteti / atikrAntA, apakrAntA, pArzvakrAntA, mRgaplutA, UrdhvajAnuH, alAtA, sUcI, nUpurapAdikA, DolApAdA, daNDapAdA, vidyubhrAntA, bhramarI, bhujaGgatrAsitA, AkSiptA, viddhA, uddhRtteti SoDaza bhavanti / bharatAmimatA: tAH sarvAH cAryoM militA dvAtriMzat // // 905-907 // ityAkAziyaH / (ka0) atha dezIcArISu bhaumIruddizati-rathacakretyAdi / vidyubhrAntetyAdi / 908-912. // iti dezIcArISu bhaumyaH / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 saptamo nartanAdhyAyaH 281 ardhamaNDalikA tiryakkuJcitA ca madAlasA / saMcAritotkuzcitA ca stambhakrIDanikA tataH // 910 // cArI laghitajaGghAkhyA sphuritApyavakucitA / api saMghaTTitA khuttA svastikA taladarzinI // 911 // purATayardhapurATI ca sarikA sphurikA tataH / nikuTTikA latAkSepApyaskhalitikA parA // 912 // samaskhalitikA bhaumyaH paJcaviMzaditIritAH / iti dezIcArISu bhaumyaH / vidyubhrAntA puraHkSepA vikSepA hariNaplutA / / 913 / / apakSepA ca DamarI daNDapAdAddhitADitA / jaGghAlaGghanikAlAtA jaGghAvartA ca veSTanam // 914 // (su0) dezI lakSayati--dezIprasiddhA anyAzcAryaH santi / tatra bhaumIcAryaH paJcatriMzadvidhAH / tA uddizati-rathacakreti / rathacakrA, parAvRttatalA, nUpuraviddhakA, tiryaGmukhA, marAlA, karihastA, kulIrikA, vizliSTA, kAtarA, pANirecitA, UrutADitA, UruveNI, talovRttA, hariNatrAsikA, ardhamaNDalikA, tiryakkuJcitA, madAlasA, saMcAritA, utkuJcitA, stambhakIDanikA, lacitajavikA, sphuritA, avakuJcitA, saMghaTTitA, khuttA, svastikA, taladarzinI, purATI, ardhapurATI, sarikA, sphurikA, nikuTTikA, latAkSepikA, aiskhalitikA, samaskhalitiketi // 908-912 // iti dezIcArISu bhaumyaH / (ka0) AkAzikIruddizati- vidyudabhrAntetyAdi / etA apyubhayAzcatuSpazcazat / / 913-916 // iti dezIcArIpvAphAzikyaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 saMgItaranAkaraH udveSTanamathotkSepaH pRSThotkSepazca sUcikA / viddhA prAtamullola ityatraikonaviMzatiH / / 915 / / vyomagA ubhayAstu syAcatuSpaJcAzadUcire / mArgadezIgatAzcAryaH SaDazItirimA matAH // 916 // iti dezIcArIpvAkAzikya: / aya bhaumyaH lakSaNAni kramAttAsAM cArINAmabhidadhmahe / nirantarau samanakhau pAdau kRtvA sthito yadA / / 917 / / sthAnena samapAdena samapAdA tadoditA / pracArayogyatAmAtrAcArI sthAne'pyasau matA // 918 // iti samapAdA (1) (su0) dezISu AkAzikyazcArya ekonaviMzatiH / tA uddizatividyuditi / vidyudbhrAntA, puraHkSepA, vikSepA, hariNaplutA, apakSepA, DamarI, daNDapAdA, adhritADitA, jaGghAlavanikA, alAtA, javAvartA, veSTanam , udveSTanam , utkSepaH, pRSThotkSepaH, sUcikA, viddhA, prAvRtam , ullola iti / ubhayagatA: sarve militAH catuSpaJcAzacAryoM bhavanti / evaM mArgadezIgatAH cAryaH SaDazItiH // 913-916 // iti dezIcArISvAkAzikyaH (ka0) tAsAM sarvAsAM pratyekaM lakSaNAnyabhidhAtumAha -- lakSaNAnIti / tatra samapAdAM lakSayati-nirantarAvityAdi / yadA pAdau nirantarau parasparaM shlissttau| samanakhau ; samA nakhA yayostau / samAgrapANibhAgAvityarthaH / prathama tAdRzau kRtvA, samapAdena sthAnena sthitshcet.| pAdayorvitastyantarasthityA samapAdaM nAma sthAnakaM vakSyate / tatra vitastirnAma dezAzrayaH parimANavizeSo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH caraNAntarapArzva cedratvAgratalasaMcaraH / antarjAnuH svastikatvaM prAptaH pAdastathetaraH / / 919 // vizliSya pArzva svanItaH sthitAvartA tadocyate / iti sthitAvartA (2) 283 dvAdazAGgulAtmakaH / yathoktaMvitastirdvAdazAGgulaH " ( nAmaliGgAnuzAsanam 2-6-84) iti / tena samapAdasthAnakena yadA sthito bhavati, tadA samapAdA nAma cAryuditA / atra sthita iti puMliGga nirdezena nartakaparatve nartakyA apyupalakSaNaM draSTavyam / atra kRtvA sthita iti kriyAdvayazravaNAtpUrve pAdayorvairantarya kriyAnantaraM samapAdasthAna sthitikriyeti paurvAparya draSTavyam / pracAretyAdi / samapAdAyA gatirUpatAbhAve'pi pracArayogyatAmAtrAtpracArasya gateryogyatAmAtrAccArItyupacaryata ityarthaH / vastutastu, sthAne; sthAnake'pyasau samapAdA matA / rUpadvayamapyasyAM saMbhavatItyarthaH // 917, 918 // iti samapAdA (1) (su0) tAsAM pratyekaM lakSaNAni vaktumupakramate - lakSaNAnIti / tatra samapAdAM lakSayati- nirantarAviti / nirantarau samanakhau pAdau vidhAya, yadA samapAdena sthAnena sthitau cet, tadA samapAdA bhavati / sA ca pracArayogyasthitAvapi bhavati // 917, 918 // iti samapAdA (1) (ka0) atha sthitAvartI lakSayati -- caraNAntaretyAdi / agratalasaMcaraH pAdaH | caraNAntarapArzvam ; agratalasaMcArAdanyazcaraNazcaraNAntaram / tasya pArzva bahirbhAgapradezaM gatvA, antarjAnuH svastikatvaM prAptazcediti / anena caraNAntarasya pANibhAgena gamanaM gamyapArzvadezAvadhizva gamyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 saMgItaratnAkaraH yatra dhRtvA pUrvakAyaM pAdo'gratalasaMcaraH // 920 // prasAryodvAhitamuraH zakaTAsyA tadA bhavet / AsyaM kSepyaM hi zakaTaM cArImenAmupAzritaiH // 921 / / iti zakaTAsyA (3) / tathetara iti / itaraH sthitaH pAdaH / tatheti / agratalasaMcaro bhUtvetyarthaH / vizliSya svastikaM kRtvA ; pArzva nIta iti / caraNAntarAmulyaprabhAgena svakIyaM pArzva nItazcet ; tadA sthitAvartA nAma cArI bhavet / / // 919, 919- // iti sthitAvartA (2) ___(su0) sthitAvartI lakSayati-caraNeti / yatra caraNAntarapArzva bhrAntvA, ekaH pAdaH agratalasaJcArI bhUya, antarjAnuH svastikatvamApnoti / itarastathaiva vizliSya svapArzva nIyate, sA sthitAvartA cArI bhavati / / 919, 919- // iti sthitAvartA (2) (ka0) zakaTAsyAyAm-AsyaM kssepymiti| kSepyamityAsyamityasya pratipadam / anenAsyA anvarthatA darzitA bhavati / evaM sarvatra cArINAM prAyeNAnvarthatA draSTavyA // -920-927 // iti zakaTAsyA (3) (su0) zakaTAsyAM lakSayati--yadeti | yadA pUrvakAyaM yatnAt dhRtvA, udvAhitamuraH prasArya, agratalasaMcaraH kriyate, tadA zakaTAsyA bhavati / // -920, 921 // iti zakaTAsyA (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH uddhRtya samapAdAyAH pAdau yadi talAgrataH / nikuTTayetAM dharaNImucyate vicyavA tadA // 922 // iti vicyavA (4) dakSiNA H pANiMdeze vAmaH pAdo nidhIyate / dakSiNastvapamRtya sve pArSe tryazratayA sthitaH // 923 / / sArdhatAlAntaratvena dakSiNo'pyevameva cet / vAmapASNo sa ca vyazro bhavedadhyardhikA tadA / / 924 // ityadhyardhikA (5) tAlamAtraM puraH kRtvA dvitAlaM pRSThato gate / dakSiNe'Gghau samaM pAdau kiMciduplutipUrvakam / / 925 // upamRtyApasapaitAmapamRtyopasarpataH / yatra satrAsagatyAdau saiSA cASagatirmatA // 926 // iti cASagatiH (6) (su0) vicyavAM lakSayati-uddhRtyeti / yatra samapAdAyAM pAdA uddhRtya talAgreNa bhUminikuvyate ; sA vicyavA bhavati / nikuTTanaM pUrvamuktam // 922 // iti vicyavA (4) (su0) adhyadhikAM lakSatati-dakSiNA riti / dakSiNacaraNasya pANipradeze yadA vAmaH pAdo vinyasyate / tato dakSiNastu tryazraH san svApArzva apasRtya vartate, dakSiNo'pi sArdhatAlAntaratvena, evameva vAmapANideze sthito bhavati, sa ca tryazro bhavati ; sA adhyardhikA bhavati // 923, 924 // ityadhyardhikA (5) (su0) cASagati lakSayati-tAlamAtramiti / sAlapramANalakSaNaM sthAna Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagItaratnAkaraH kiMciduplutya caraNau yatrAgratalasaMcarau / paryAyazo nipatataH saiDakAkrIDitA matA // 927 // ___ ityeDakAkrIDitA (7) abhyantare''ranyasya pAde'gratalasaMcare / sajadhAsvastike'thAnyapAde'gratalasaMcare // 928 // kRte'Gghayo'rNatoryatrApamRtizcopasarpaNam / samotsaritamattallI sA bhavenmadhyame made // 929 // iti samotsaritamattallI (6) prakaraNe vakSyati / yatra puraH tAlamAtraM kRtvA, dakSiNapAde pRSThataH tAladvayaM gate sati, pAdau samameva kiMcidupasRtya apasarpataH, apasRtya upasarpatazca bhavati ; sA cASagatiH / eSA satrAsagatyAdau prayojyA // 925, 926 // iti cASagatiH (6) (su0) eDakAkrIDitAM lakSayati-kaciditi / ubhau caraNAvagratalasaMcArau kiMcidutplavanaM vidhAya paryAyaza: kramazaH nipatataH, tadA 'eDakAkrIDitA bhavati // 927 // ityeDakAkrIDitA (5) (ka0) samotsaritamattallIti saMjJAyAM samaprasatetyatra samotsariteti prAkRtapadaM muninA prayuktaM draSTavyam / mattaceSTitatvAnmattallI iti saMjJA daSTavyA // 928-938. // (su0) samotsaritamattallI lakSayati-abhyantara iti / ekapAdAbhyantare anyapAde apratalasaMcare sati, tatpAde ca AghUrNite apasaraNa upasaraNe samaM kriyate, sA samotsaritamattallI / sA madhyame made prayojyA // 928, 929 // iti samotsaritamattallI (0) ajikAgatitulyasvAdeDakAkrIDitA ityabhinavagudhapAdAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH bhUmizliSTAkhilatalau jaGghAsvastikasaMyutau / bhayau yadA pAdau ghUrNantau vopasarpataH / / 930 // yadvApasarpataH sA syAnmattallI taruNe made / iti matrI (9) 287 kaniSThAGgulibhAgenAGguSThabhAgena ca kramAt / / 931 // recakasyAnukAreNa zanairaGghrirgatAgatam / kurute yatra sA cArI budhairutspanditoditA / / 932 // audAsInyAdhazcyutistu spanda ityabhidhIyate / recitaM nRttahastaM ca kecidatra pracakSate // 933 // ityu spanditA (10) samAGghraragrapRSThAbhyAmanyo 'gratalasaMcaraH / nighRSTazcaraNo yatra kramAttAmaDitAM viduH / / 934 // iyatA ( 11 ) ( su0 ) mattalIM lakSayati - bhUmIti / yatra bhUmizliSTAkhilatalau, jaGghA svastikasaMyutau, yadA pAdau ardhatryazrau, ghUrNantau vA upasarpataH, yadvA apasarpataH ; sA mattalI; eSA taruNe made prayojyA || 930, 930 - // iti matallI ( 9 ) (su0) utspanditAM lakSayati - kaniSTheti / yatra kaniSThAGgulibhAgena aGguSThabhAgena ca recakAnusAreNa pAdaH kramAt zanaiH gatAgataM kurute, sA 'utspanditA / audAsInyena adhazcyutiH spandaH / atra kecidAcAryA recita nRttahastamapi bhaNanti // -931-933 // ityutspanditA (10) (su0 ) aDitAM lakSayati - sameti / yatra samapAdasya agrapRSThAbhyAm anya: agratalasaMcaraH pAdaH nighRSyate ; sA aDitA // 934 // ityavitA] ( 11 ) , yathAH pratyAvartanarUpaspanditakRt tattulyatvAt utspanditetyabhinavaguptapAdAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 saMgItaratnAkara: niSaNNoruH samo vAmo dakSiNo'GghriH prasAritaH / paJcatAlAntaraM tiryagyasyAM sA spanditA matA / / 935 / / iti spaSanditA ( 12 ) aGghricAraviparyAsAtsaivAvaspanditA matA / ityavaspanditA (13) Urudvayasya valanaM jaGghAsvastikasaMyutam / / 936 // bhaGktvA vA svastikaM pAdatalAgre maNDalabhramam | kRtvA pArzva gate svaM svaM yatra baddheti sA matA / / 937 // iti baddhA (14) cArI sA janitA yasyAM pAdo'gratalasaMcaraH / (su0) spanditaM lakSayati-niSaNNa iti / yatra niSaNNoruH, vAmapAdaH samaH, dakSiNapAdaH paJcatAlAntaraM tiryak prasArito bhavati ; sA spanditA // 935 // iti spanditA ( 12 ) (su0) bhavaspanditAM lakSayati - aGghrIti / yatra aGghricAravimaryAsAt ; pAdacAravyatyAsAt; seva ; spanditaiva avasspanditA bhavati // 935 // ityavaspanditA (13) (su0) baddhAM lakSayati - Urudvayasyeti / yatra Urudvayasya valanam ; pratyekaM jaGghA svastikasaMyutaM vA kRtvA, pAdatalena agre maNDalabhramaM vidhAya svasvapArzva gacchataH ; sA baddhA // -936, 937 // iti baddhA (14) (su0 ) janitAM lakSayati - cArIti / yatra pAdaH apratalasaMcaro bhavati ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 289 muSTivakSasi hasto'nyo yathAzobhaM pravartate // 938 // adhikriyA pradhAnaM syAditikartavyatetarA / iti janitA (15) pANiH pAdasya cedagratalasaMcarasaMjJitaH // 939 // anyAGkripRSThAbhimukhI viparyAso'thavA bhavet / abhyanyajaGgha valitA jaGghA cennatajAnukA // 940 // UrUdvattA tadA cArI lajjAdau niyujyate / ___ ityUrUvRttA (16) niyuddhe cAGgahAreSu nATaye caitAH pratiSThitAH / / 941 // vakSasi muSTIbhUto hasta: yathAzobhaM pravartate ; sA janitA / atra itarA itikartavyatA adhikriyA pradhAnaM syAt // 938, 938- // iti anitA (15) (ka0) janitAyAM 'muSTirvakSasthaH (zlo0 726)' ityuktam , tallakSaNatvena na grAhyamityAha-aghrikriyeti / anyathA cArIkaraNayoH sAMkarya syAditi bhAvaH / evamanyatrApi cArISu karavyApAravacane draSTavyam // -939, 940. // __(su0) UrUvRttAM lakSayati-pANiriti / yatra agratalasaMcarapAdasya pANiH anyapAdapRSThAbhimukhI bhavati, tadvayatyAso vA bhavati / natajAnukA ekA jaGghA anyajaGghAbhimukhaM valitA bhavati / sA UrUvRttA bhavati / eSA IrSyAlajjAdau prayujyate // -939, 940- // ___ ityUrUvRttA (16) (ka0) bhaumacArINAM sAdhAraNaviniyogamAha-niyuddhe cetyAdi / 37 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 saMgItaranAkaraH anAdivedamUlena nAvyavedena kIrtitAH / iti SoDaza bhaumyacAryaH / ayAkAzikyaH gulphakSetre'nyapAdasyoDhatyAdhiM kuJcitaM puraH // 942 // kiMcitprasArya cokSipya yathAprakRti lokavat / catustAlAdyantareNa tato'greNa nipAtayet // 943 / / yatra cArImatikAntAM niHzaGkastAmakIrtayat / ityatikAntA (1) niyuddhaM muSTiyuddham / aGgahAra ityanena nRttaM gRhyte| nATye cetyatra cakAreNa nRtyamapi gRhyata ityavagantavyam / niyuddhAdiSu yathocitaM bhaumyazcArya: prayoktavyA ityarthaH / etAsAmanAditvaM darzayati-anAdivemUleneti / anAdayo vedA RgvedAdayazcatvAraH // .941, 941- // ____ iti SoDaza bhaumyazcAryaH / (su0) bhaumacArINAM viniyogamAha--niyuddha iti / anAdivedamUlanAvyanigamapratipAditAH, niyuddhe ; muSTiyuddhe, aGgahAreSu nATaye ca prayojyA etAzcAryaH // -941, 941 // ___ iti SoDaza bhaumyshcaaryH| (ka0) athAkAzikInAM lakSaNAni granthata eva subodhAni // -942-965- // ___ iti SoDaza AkAzikyazcAryaH / (su0) ayAkAzikI lakSayati-athAkAzikya iti / tatrAtikrAntAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 saptamo nartanAdhyAyaH baddhAM vidhAya cArI ceduvRtyAdhiM ca kuzcitam // 944 / / pArthe vinikSipecArImapakrAntAM tadAdizet / ityapakAntA (2) nItvopari svapArthena kuzcitaM caraNaM tataH // 945 // pArSyA cetpAtayedbhUmau pArthakrAntA tadocyate / sA pArthadaNDapAdeti prasiddhA lokavartmani // 946 / / bhanyorukSetraparyantamukSipya caraNaM tataH / udghaTTitaM bhuvi nyasyedasyAmityapare jaguH // 947 // iti pAryakAntA (3) lakSayati-gulmakSetreti / yatra gulmakSetre anyapAdovRttyA kuJcitaH puraH pAda kiMcitprasArya utkSipya catustAlAdyantareNa agreNa nipAtayet / sA atiphrAntA // -942, 943- // ityatikAntA (1) (su0) apakrAntAM lakSayati-baddhAmiti / yatra baddhAM cArI vidhAya, uddhRtyA kuJcitaH pAdaH pArzve vinikSipyate ; sA apakrAntA // -944,944- // ityapakAntA (2) (su0) pArzvakrAntAM lakSayati-nItveti / yatra pArzve kuJcitaM pAdaM pAryA bhUmau pAtayet ; sA pArzvakrAntA / sA ca pArzvadaNDapAdeti prasiddhA / anyorukSetraparyantaM pAdamutkSipya udghaTTitaM yadA bhUmau nyasyet ; tadA pArzvakrAntA ityapare prAhuH // -945-947 // iti pArthakAmtA (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 saMgItaranAkaraH kuzcitaM pAdamutkSipyotplutya bhUmau nipAtya tam / anyAzcitAdhijayAM ca pazcAddeze kSipedyadA / / 948 // tadA mRgaplutA jJeyA sA vidUSakakartRkA / iti mRgaplutA (4) kuzcitorikSaptapAdasya jAnustanasamaM yadA // 949 / / nyasya stabdhIkRto'nyo'GghrirUrvajAnustadA bhavet / ityUrdhvajAnuH (5) pRSThaprasArito'GghrizcedanyorvabhimukhaM talam / / 950 // kRtvA pANiH svapArthe mAnyastAlAtA tadoditA / ityalAtA () (su0) mRgaplutAM lakSayati-kuJcitamiti / yatra kuzcitaM pAdamutkSipya, tamapi bhUmau nipAtya, anyAJcitapAdajaGghA yadA pazcAddeze nikSipyate, tadA mRgaplutA / sA ca vidUSakena kAryA // 948, 948- // iti mRgaplutA (4) - (su0) UrdhvajArnu lakSayati-kuJciteti / yatra kuzcitotkSiptajAnU stanasamaM vinyasya, anyapAdaH stabdhIkriyate ; sa UrdhvajAnuH // -949, 949- // ityUrdhvajAnu: (5) (su0) alAtA lakSayati-pRSTeti / yatra adhiH pRSThataH prasArya tattalamanyorvabhimukhaM vidhAya pANiH svapArzvabhUmi nyasyate ; sA alAtA // // -950, 950- // ityalAtA (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 293 utkSipya kuzcitaM pAdaM jaGghAmasya prasArya ca // 951 // jAnvantAM voruparyantAmagrayoge nataM bhuvi / caraNaM pAtayedyasyAM sA sUcIti nigadyate // 952 // ___ iti sUcI (7) pazcAnnItvAzcitaM pAdaM tasya pArSyA sphijaM spRzet / taM tato'zcitajathaM ca bhUmAvagratalena cet // 953 // nipAtayettadA cArI moktA nUpurapAdikA / iti nUpurapAdikA (8) pAdaM kuzcitamuddhatya DolayitvA ca pArzvayoH // 954 / / nyasyetpArSyA svapArthe ceDDolApAdA tadocyate / iti DolApAdA (7) (su0) sUcI lakSayati-utkSipyeti / yatra kuJcitaM pAdamutkSipya tajaGghA jAnvantaram UruparyantAM vA prasArya, agreNa taM pAdaM bhuvi pAtayet ; sA sUcI // -951, 952 // iti sUcI (7) ___ (su0) nUpurapAdikAM lakSayati-pazcAditi / yatra azcitaM pAdaM pazvAnnItvA, pAyA: 'sphirapradezamutspRzati aJcitajaGgha tameva pAdamayatalena bhUmau nipAtayet ; sA nUpurapAdikA // 953, 953- // ___ iti nUpurapAdikA (8) (su0) DolApAdAM lakSayati-pAdamiti / yatra kuJcitaM pAdaM pArzvayoH udvRttaM DolayitvA pAryA pArzve nyasyet ; sA DolApAdA // 954, 954- // iti DolApAdA (9) "striyo sphicau kaTiprothau" (2.2.75) ityamaraH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 saMgItaratnAkaraH nUpurazcaraNe'nyasya pASNideze vidhAya cet // 955 // svadehakSetrAbhimukhaM jAnvagratvena vegataH / agre prasAryate cArI daNDapAdA tadoditA / / 956 // iti daNDapAdA (10) pRSThato valitaM spRSTvA ziro bhrAntvA ca sarvataH / prasRtazcaraNo yatra vidyubhrAntA bhavedasau // 957 // iti vidyubhrAntA (11) atikrAntAgataM pAdaM vyazrasyorovivartanam / kRtvA pAdAntaratalabhrameNa bhrAmyate tanuH / / 958 / / yatra sA bhramarI cArI zArGgadevena kIrtitA / iti bhramarI (12) (su0) daNDapAdAM lakSayati-nUpura iti / yatra caraNe pANideze ca napura nidhAya, svadehakSetrAbhimukhajAnvaratvena vegAt prasArayati ; sA daNDapAdA // -995, 996 // iti daNDapAdA (10) (su0) vidyubhrAntAM lakSayati-pRSThata iti / yatra pRSTato valitaM ziraH saMspRzya sarvatoM bhramaNena caraNaH prasAryate ; sA vidyuddhAntA // 997 // iti vidyuddhAntA (11) __(mu0) bhramarI lakSayati-atikrAnteti / yatra atikrAntAgata pAda tryazrasya urovivartanaM kRtvA, pAdAntaratalabhramaNena tanuH bhrAmyate ; sA bhramarI // 958,959- / / iti bhramarI (12) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 saptamo nartanAdhyAyaH anyorumUlakSetrAntaM pAdamukSipya kuzcitam // 959 // nitambAbhimukhI pANiH kuryAjjAnu svapArzvagam / yatrottAnaM pAdatalaM kaTIjAnuvivartanAt / / 960 // bhujaGgatrAsitA sA syAd bhuGgavAsasUcikA / iti bhujaGgatrAsitA (13) tAlatrayAntarokSiptaM kuzcitaM pAdamAnayet // 961 // pArthAntaraM tato javAM svastikIkRtya pAtayet / dharaNyAM pANimAgena yatrAkSiptAmamU viduH // 962 // inyAkSiptA (14) vizliSTajaGghayoH kRtvA svastikaM tasya kunycitH| pAdaH prasArito vakraH svapArzvastho'tha pAtyate // 963 // pArSyA pASrNyantarakSetre yatrAviddhA bhvtysau| ityAviddhA (15) ___ (su0) bhujaGgatrAsitAM lakSayati-anyorumUleti / yatra anyorumUlakSetraparyantaM kuzcitaM pAdamutkSipya, pANiH nitambAbhimukhI, jAnu svapArzvagataM kaTIjAnuvivartanena pAdatalamuttAnaM ca kriyate ; sA bhujaGgatrAsitA // // -959-560- // iti bhujAvAsitA (13) (su0) AkSiptAM lakSayati-tAlatrayeti / yatra tAlatrayAntaramutkSiptaH kuJcitaH pAdaH pArthAntaramAnIyate, tato jayAM svastikIkRtya, pANibhAgena bhUmau pAtyate ; sA AkSiptA // -961, 962 // ityAkSiptA (14) (su0) AviddhAM lakSayati-vizliSTeti / yatra viliSTajaGghayoH svastikaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 saMgItaratnAkaraH viddhApAdamanyorumadezasthAsnupANikam / / 964 // kRtvotplutya bhramarakaM datvA yatra nipAtayet / tathAnyaM pAdamutya sottAzeSarUpiNI // 965 // ___ ityuttA (16) iti SoDaza AkAzikyazcAryaH / lalitAGgakriyAsAdhyAzcAryo yuddhaniyuddhayoH / nRtte nATaye gatau caitAH prayoktavyA manISibhiH // 966 // vidhAya, prasArita: vakra: svapArzvastha: tatpAda: pANibhAgena pAryantarakSetre pAtyate ; sA AviddhA // 963, 963- // ityAviddhA (15) (su0) udvRttAM lakSayati-Aviddheti / yatra AviddhApAdam anyorupradezasthapASNikaM kRtvA utplulya, bhramarakaM datvA nipAtayet , tathA anyaM pAdamuddhRtya evaM kriyate cet ; sA udvRttA // -964, 965 // (su0) AsAM sAdhAraNaM viniyogamAha-laliteti / lalitAGgakriyAsAdhyA etAzcAryaH, yuddhaniyuddhayoH, nRtte, nATaye ca manISibhiH prayoknavyA ityarthaH // 966 // ityuttA (16) iti SoDaza AkAzikyazcAryaH / (ka0) AkAzikInAmapi sAdhAraNaM viniyogaM darzayati-yuddhaniyuddhayorityAdi / lalitAGgakriyAsAdhyA iti tAsAM dvividhAnAmapi svarUpakathanam / atra gatAviti nATayAtpRthagupAdAnAddhastAbhinayavarjitaM gamanamAtrAnukaraNaM gamyate / / 966 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 297 pradhAnaM yo yadA yatra hastaH pAdo'thavA bhavet / so'gre tadanugo'nyaH syAtsAmye tu samakAlatA // 967 // yataH pAdastato isto yato hststtstrikH| caraNAnucarANyAhuraGgopAGgAni sUrayaH / / 968 / / evaM cArIpradhAnatve syAdaGgaviniyojanam / prAdhAnye hastakAnAM tu hastamaGgAnyupAsate // 969 / / cAraM cAraM yathA cAryA caraNaH zrayate mahIm / kAraM kAraM karastadvadvizrAmyati kaTItaTe / / 970 / / (ka0) hastAbhinayacAryorguNapradhAnabhAvaM viSayavyavasthayA darzayatipradhAnamityAdi / yatra nATaye vA nRte vA, yadA nATaye'rthavazAdgatyanukaraNAvasare, nRtte vA prayogavazAddhastakriyAvasare, yo hastaH pAdo vA pradhAnaM bhavet / so'gra iti / sa hastaH pAdo vA agre prathamaM prayoktavya ityarthaH / anyaH; prathamaprayuktAdanyaH, tadanugaH; tasya prathamaprayuktasyAnugo'nusArI bhavet / sAmye viti| nATaye vA nRte vA hastapAdayoH samaprAdhAnye viSayabhUta ityarthaH / samakAlatA; hastapAdayorekakAlatA; hastapAdayogekakAlaprayojyatvamityarthaH // 967 // (ka0) hastapAdayorekataraprAdhAnye taditareSAmaGgabhUtAnAM pravRttiniyamamAha-yataH pAda ityAdi // 968, 969 // (ka0) karakSetrANAM trayodazAnAmuktatve'pi teSu kaTyA eva prAdhAnyaM darzayituM sadRSTAntamAha-cAraM cAramiti / caraNazcAryo cAraM cAraM caritvA caritvA yathA mahIM zrayate / tatra sthAnAntarasyAnuktatvAdasaMbhavAceti bhAvaH / tadvattathA karaH, kAraM kAraM, kRtvA kRtvA kaTItaTe vizrAmyatIti / pArzvadvayA 38 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 saMgItaranAkaraH ardhacandraH karo nATaye saMzrayeta kaTItaTam / pakSavazcitako nRtte pakSapradyotako'thavA // 971 // caturazraM samAzritya bhUlagnau cet sarpataH / purataH pRSThato vAJjI rathacakA tadocyate / / 972 // iti rathacakA (1) dikteSu sthAnAntareSu satsvapi kaTItaTe vizrAmyatIti vacanaM prAcuryAbhiprAyeNeti mantavyam / / 970 // (ka0) tatra kaTyAzrayaNe nATyanRttayorvyavasthayA hastaniyamamAhaardhacandra ityAdi / etAsAmapi mArgatyaM / Tyavedoktatveneti pUrvoktamanusaMdheyam // 971 // iti dvAtriMzadhArIlakSaNama / (su0) hastAbhinayacAryANAM guNapradhAnabhAvamAha-pradhAnamiti / yatra hasto vA pAdo vA yaH pradhAnaM bhavati sa prathamaH / anyastadanugo bhavati / ubhayoH sAmye smkaaltaa| yatazcaraNaH, tataH karaH, yataH karaH, tatastrikaM bhavati / aGgopAGgAni pAdAnucarANItyAhuH / yathA pAdaH cAryo cAraM cAraM bhUmi bhajate, tathA hastaH kAraM kAraM phaTIpradeze vizrAnto bhavati / nATaye ardhacandrahasta: kaTItaTagato bhavati / nRtte pakSavaJcitako vA, pakSapradyotako vA bhavati // 966-971 // iti dvaatriNshcaariilmnnm| (su0) atha dezIcArI lakSayati-caturazramiti / yatra caturazramAsAdya bhUlagnau pAdau pRSThato vA prasarpata: ; sA rathacakrA // 972 // ___ iti rathacakA (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manamo nartanAdhyAyaH pazcAdusAnitatalazcaraNaH pramRto bahiH / yasyAM parAvRttatalA zAhnadevena soditA / / 973 // iti parAvRttatalA (2) sthitvA svastikabandhena pAryoH prapadayostathA / . recitau caraNau yatra soktA nUpuraviddhakA // 974 / / iti nUpuraviddhA (3) vardhamAne sthito sthAne vAmadakSiNato yadA / sarato drutamAnena pAdau tiryaGmukhA tadA / / 975 // iti tiyaGmukhA (4) __(mu0) parAvRttatalAM lakSayati-pazcAditi / yatra pazcAduttAnitatala: bahiH prasRtazca caraNo bhavati ; sA parAvRttatalA // 973 // iti parAvRttAtalA (2) (su0) nUpuraviddhAM lakSayati-sthitveti / yatra svastikabandhe sthitvA pAryoH pAdau recitau bhavataH ; sA nUpuraviddhA // 974 // iti napuraviddhA (3) (ka0) atha dezIcArIpu bhaumIdhu prathamoddiSTAyAM rathacakrAyAM caturazraM samAzritya bhUlanau cedityuktam / atra catuzrazabdena vakSyamANadezIsthAnakamucyate / na tu vaiSNavasthAnakoktAGgasaMnivezavizeSaH / prasiddhAprasiddhayoH siddhasyaiva grAhyatvAt ; dezItvasaMbandhAcca / pAdayoklamatvena prasarpaNameva loke niHsaraNamityucyate / parAvRttatalAdInAM lakSaNAni tu granthata eva subodhAni / tatra tatroktasthAnakAnAM lakSaNaM tattallakSaNAdavagantavyam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 saMgItaratnAkaraH nanyAvartasthitau pAdau pANipAdAgrarecitau / puraH prasAritau yasyAM sA marAlAbhidhIyate // 976 // iti marAlA (5) saMhatasthAnake sthitvA pArthAbhyAM gharSataH kSitim / caraNau yatra sA cArI karihastA prakIrtitA // 977 / / iti karihastA (6) nanyAvartasthayoraJjyostiryaksRtvA kulIrikA / iti kulIrikA (7) rathacakrAdInAM paJcatriMzacArINAM bhaumItvaM prAyeNa bhUtalasaMbandhAnapAyAdityava. gantavyam // 975-1000- // iti paJcatriMzadromacAryaH / (su0) tiryaGmukhAM lakSayati--vardhamAne iti / yatra vardhamAnasthitau pAdau drutamAnena vAmato dakSiNatazca carata: ; sA tiryamukhA // 975 // iti tiryamukhA (4) (su0) marAlAM lakSayati-nandyAvarteti / yatra nandyAvartasthau pAdau pANipAdAparecitau, puraH prasAritau ca yathA bhavataH ; sA marAlA // 976 // iti marAlA (5) (su0) karihastAM lakSayati-saMhateti / yatra saMhatasthAnasthau pAdau pArzvadezAbhyAM bhUmiM gharSataH ; sA karihastA // 977 // iti karihastA (6) (su0) kulIrikAM lakSayati-nandyAvarteti / nandyAvartasthau pAdau yatra tiryak sarata: ; sA kulIrikA || 977- // iti kulIrikA (7) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH pANividdhasthitau pAdau cedvizliSyopasarpataH / / 978 // yadApasarpataH moktA sA vizliSTAbhidhA budhaiH / iti vizliSTA (6) nandyAvartasthapAdAbhyAM pazcAtsRtvA tu kAtarA // 979 / / iti kAtarA (9) pANipArzvagate sthAne sthitvA cedrecitA kRtaa| pANistadoditA cArI niSNAtaiH pANirecitA // 980 // iti pANirecitA (10) ekapAde sthitaH sthAne bhUsthena caraNena cet / UruM tADayati proktA tadA cArgurutADitA / / 981 // ___ityUrutADitA (11) (10) vizliSTAM lakSayati-pANiriti / yatra pANividdhasthAnasthau pAdau vizliSya upasarpataH, athavA prasarpataH ; sA vizliSTA // .978,978- // ___ iti vizliSTA (8) (su0) kAtarAM lakSayati-nandyAvarteti / yatra nandyAvartasthau pAdau pazcAt sarataH ; sA kAtarA // -979 // iti kAtarA (9) (su0) pANirecitAM lakSayati-pANIti / yatra pANipArzvagate sthAne sthitvA pANi: recitA kriyate ; sA pANirecinA // 980 // iti pANirecitA (10) (su0) UrutADitAM lakSayati-ekapAde *iti / yatra ekapAde sthAne sthitvA, bhUgatena pAdena UruH tADayati ; sA UrutADitA // 981 // ityUkatADitA (11) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 saMgItaranAkaraH urusthasvastikAkArAvadhI saMgharSato bhuvam / pArdhAbhyAM yatra tAmAhurUraveNI manISiNaH / / 982 // ityUruveNI (12) agulIpRSThabhAgena purataH sarato drutam / prapade yatra sA cArI talovRttA matA satAm / / 983 / / ___iti talovRttA (13) kuzcite svastikIkRtya valitAnte tale yadA / aGmayorutplutya nipateddhariNatrAsikA tadA / / 984 // iti hariNatrAsikA (14) bhRmighRSTayA bahirnItAvAvartete zanaiH kramAt / caraNau yatra tAmAhurardhamaNDalikAM budhAH / / 985 // ___ ityardhamaNDalikA (15) (10) UruveNI lakSayati-Urusthati / yatra pAdau UrusvaskimAlambya pArvAbhyAM bhUmi gharSayataH ; sA UruveNI // 982 / / ityUruveNI (12) (su0) talovRttAM lakSayati-agulIti / yatra pAdAne azulipRSThabhAgena drutaM purato gacchata: ; sA talodvattA // 983 // iti talodAttA (13) (10) hariNatrAsikA lakSayati-kuzcite iti / yatra kucite svastikIbhUya valitAnte pAdatale utplutya patitA; sA hariNatrAsitA // 984 // ___ iti hariNatrAsikA (14) (su0) ardhamaNDalikAM lakSayati-bhUmIti / yatra pAdau bhUmiM ghRSTvA bahinItA krameNa zanairAvatyaite ; sA ardhamaNDalikA // 985 // isyardhamaNDalikA (15) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH yatrAkuJcya tirazcInaM caraNaM prakSipenmuhuH / tAM tiryakkuzcitAM cArImAha zrIkaraNezvaraH // 986 / / iti tiryakkuJcitA (16) itastatazca caraNau sthApayeta visaMsthulau / mattapadyatra tAmAhuzcArI dhIrA madAlasAm // 987 // __ iti madAlasA (15) bhAkuJcito'nirukSipyotkSipyAnyenAdhriNA yadA / yujyate'nyastu saMsapettiryaksaMcAritA tadA // 988 / / iti tiryaksaMcAritA (18) utkSipya kuzcitau pAdau nyasyedekaikamagrataH / yasyAM sotkuzcitA cArI proktA soDhalasUnunA / / 989 // ___ ityutkucitA (19) (su0) tiryakkuJcitAM lakSayati-yatreti / yatra tirazcInaM pAdamAkuJcapa muhuH prakSipati ; sA tiryakkucitA // 986 // iti tiryakkuJcitA (16) (su0) madAlasAM lakSayati-itastatazceti / yatra bhUsaMsthitau pAdau itastato mattavat sthApayet ; sA madAlasA // 987 // iti madAlasA (17) ___ (su0) tiryaksaMcAritAM lakSayati-yatreti yatra AkuJcitA ekapAda: utkSipyotkSipya anyapAdena yujyate, anyazca saMsarpati ; sA tiryakasaMcAritA // 988 // iti tiryaksaMcAritA (18) (su0) utkuJcitAM lakSayati --utkSipyeti / yatra kuJcitau pAdau ekaikato'prato nyasyet ; sA utkuJcitA / / 989 // ityutkaSitA (19) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 saMgItaratnAkaraH tiryaprasAritaikAghi pArzvamanyattalena cet / muhuH saMyojayeduktA stambhakrIDanikA tadA / / 990 / / ___iti svambhakIDanikA (20) sthAne'dhiH khaNDasUcyAkhye tiSThannAkRSya gataH / ladhyate'nyAjriNA thatra soktA laDitajayikA / / 991 // iti lalitajalikA (21) sphuritAne mRtau vegAspRzoH pAdapArzvayoH / ___ iti sphuritA (22) kramAdAkRzcitAghibhyAM pazcAdtyAvakuzcitA // 992 // ityavakucitA (23) (su0) stambhakIDanikAM lakSayati-tirya giti / yatra tiryak prasAritaikacaraNaH, anyapAdatalena pArzva saMyojayati ; sA snambhakrIDanikA // 990 // iti stambhanakrIDanikA (20) (su0) laDitajaddhikA lakSayati-sthAna iti / yatra khaNDasUcisthAnasthaH eka: pAdaH anyapAdena AkRSya vegena laGghayate ; sA lar3itajacikA // 991 // iti lakhitajAtikA (21) (su0) sphuritAM lakSayati-sphuriteti / yatra pAdau pRSThayoH pAdapArzvayozca agre vegAt sarataH ; sA sphuritA // 991- // iti sphuritA (22) (su0) avakuJcitA lakSayati-kramAditi / yatra Akucitau pAdau kramAt pazcAt gacchataH; sA avakuJcitA // *992 // ityavakucitA (23) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 saptamo nartanAdhyAyaH sthAne viSamasUcyAkhye sthitvotplutya patanbhuvi / azI saMghaTTayedyatra soktA saMghaTTitAbhidhA // 993 / / iti saMghaTTitA (24) dharaNyAM caraNAgreNa ghAtaH khuttA nigadyate / iti khuttA (25) gharaNaH svastikAkArakAritaH svastikA bhavet // 994 // iti svastikA (26) yatrAzI saMhatasthAne sthitvA tiryakpRthakkRtau / spRzato bAgapArdhAbhyAM bhuvaM sA taladarzinI // 995 / / iti taladarzinI (25) (su0) saMghaTTitAM lakSayati-sthAna iti / yatra viSamasUcIsthAne sthitvA, utplutya bhUmau patan pAdaH saMghavyate ; sA saMghaTTitA // 993 // ___ iti saMghaTTitA (24) (su0) khuttAM lakSayati-dharaNyAmiti / yatra bhUmau pAdAmeNa tADyate ; sA khuttA // 993- // ___ iti khuttA (25) (su0) svastikAM lakSayati-caraNa iti / yatra caraNaH svastikAkAra gataH, sA svastikA // -994 // iti svastikA (26) (su0) taladarzinI lakSayati-yoti / yatra pAdau saMhatasthAne sthitvA, tiryageva pRthaggatvA, bAhyapArvAbhyAM bhUmi spRzata: ; sA taladarzinI // 995 // ___iti taladarzinI (20) 39 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH nikuTTanAnmiyo'dhibhyAmuddhatAbhyAM purATikA / iti purATikA (28) uttena nikuTTena caraNena nikuTTanam // 996 // uttasyAnyapAdasya yatra sArdhapurATikA / ___ ityardhapurATikA (29) gharaNo'gre saratyeko yatra sA sarikA matA // 997 / / iti sarikA (30) puraHsaraNamadhibhyAM samAbhyAM sphurikA bhavet / iti sphurikA (31) (su0) purATikAM lakSayati-nikuTTanAditi / yatra udRttau pAdau mitho nikuTayete ; sA purATikA // 995- // iti purATikA (28) (su0) ardhapurATikAM lakSayati-uvRtteneti / yatra uvRttena nikuThUna caraNena, udvRttasya anyacaraNasya nikuTTanaM kriyate; sA ardhapurATikA // 996, 996- // ityardhapurATikA (29) (su0) sarikAM lakSayati-caraNa iti / yatra ekaH pAdaH agre sarati ; sA sarikA || -997 // iti sarikA (30) (mu0) sphurikAM lakSayati-pura iti / yatra samAbhyAM caraNAbhyAM purato saraNaM kriyate ; sA sphurikA // 997- // iti spharikA (11) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH sthitistu caraNAgreNa kuzcitena nikuTTikA / / 998 / / iti nikuTTikA (32) pazcAnyasya purastAcca prasArya caraNaM yadi / nikuTTayedbhuvaM tena latAkSepastadoditaH / / 999 / / iti latAkSepaH (33) skhalite caraNe tiryagahuskhalitikA bhavet / ityaskhalitikA (34) purataH pRSThatastiryakcaraNau yugapayadA // 1000 // skhalataH procyate cArI samaskhalitikA tadA / iti samaskhalitikA (35) iti pazcatriMzadromacAryaH / (su0) nikuTTikAM lakSayati-sthitistviti / yatra kuzcitena caraNAgreNa sthitiH kriyate ; sA nikuTTikA // -998 // iti nikuTTikA (32) __ (su0) latAkSepaM lakSayati-pazvAditi / yatra caraNaM pazcAt nyasya, purastAcca prasArya, tena caraNena yadi bhUmi nikuvyate ; sa latAkSepaH // 999 // iti latAkSepAH (33) (su0) aiskhalitikAM lakSayati-skhalite iti / yatra pAdaH tiryak skhalitaH ; sA ahaskhalitikA // 999- // __ ityahaskhalitikA (34) (su0) samaskhalitikA lakSayati-purata iti / yatra caraNadvayaM purataH pRSThatazca yugapat skhalati ; sA samaskhalitikA // -1000, 1000- // iti samaskhalitikA (35) iti paJcatriMzadaumacArya: Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH yasyAM puro'dhimukSipya lalATasyopari drutam // 1001 // bhrAmayitvA bhuvi nyasyedvidyubhrAntAmamUM viduH / ___ iti vidyugAntA (1) aghi kuzcitamutkSipya puro vistArya gataH // 1002 // vinyasedavanau yatra puraHkSepA bhavedasau / iti pura:kSepA (2) puro gaganabhAge cetprasArya caraNaM muhuH // 1003 // AkuJcayettadA cArI vikSepA zAhiNoditA / iti vikSepA (3) (ka0) vidyubhrAntAdInAmekonaviMzaticArINAmAkAzikItvamAkAze vyApArapAcuryAdityavagantavyam // 1001-1016 // (su0) athAkAzikI vidyubhrAntAM lakSayati--yasyAmiti / yatra purata: pAdamutkSipya, lalATopari tUrNaM bhrAmayitvA bhUmau nyasyeta ; sA vidyudbhrAntA // -1001, 1001. // iti vidyujhAntA (1) (su0) puraHkSepAM lakSayati-addhimiti / yatra kuzcitaM pAdamutkSipya, purata: vegena vistArya bhUmau vinyaset ; sA puraHkSepA // 1002, 1002- // iti puraHkSepA (2) (su0) vikSepAM lakSayati-pura iti / yatra purataH gaganapradeze pAdaM prasArya muhurAkuJcayet ; sA vikSepA // -1003, 1003- // iti vikSepA (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH natA rutplutyAbhIkSNaM nipAtAddhariNaplutA // 1004 // ___ iti hariNatA (4) pAyapArthena yatroroH pRSThaM spRSThetaratpadam / nitambanikaTaM yAti sApakSepA prakIrtitA 1005 // ityapajhepA (5) umaryAkuzcitasyA'rvAmadakSiNato bhramAt / iti DamarI (6) yatra svastikamAvartya protkSipettiryagUlataH // 1006 // caraNau daNDapAdA sA cArI niHzaGkakIrtitA / iti daNDapAdA (7) (su0) hariNaplutAM lakSayati-nateti / yatra pAdau abhIkSNaM yathAtathA utplutya bhUmau nipAtayet ; sA hariNaplutA // -1004 // iti hariNatA (4) (su0) apakSepAM lakSayati-bAhyeti / yatra Uro: bAhyapRSThaM pArzvana spRSTA, itaratpadaM nitambasamIpaM gacchati ; sA apakSepA // 1005 // ityapakSepA (5) (su0) DamarI lakSayati-Damayeti / yatra AkucitapAda: vAmalo dakSiNata: kramAt kSipyate ; sA DamarI // 1005- // iti umarI (6) (su0) daNDapAdAM lakSayati--yati / yatra pAdau svastikamAvatyaM tiryagUz2a ca protkSipyete ; sA daNDapAdA || -1006, 1006- // iti daNDapAdA (7) Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 4kSapadhAda / sagItaranAkaraH vistAryAdhI plutaM kRtvA gamanaM tAiyenmithaH / / 1007 // yadA pAdataladvandvaM tadA cAryaghritADitA / ityaGghritADitA (8) kiMcidAkuJcitaM pAdamadhiNAnyena laGghayet // 1008 / / gagane cesadA cArI jaGghAlavanikA matA / iti jakAlanikA (7) alAtAGgrau pRSThagate zIghramanyAGgrilavite // 1009 / / ityalAtA (10) salamantardhamasyA'rjAnupRSThe kSipedyadi / bahirkAmasya tatpArthe jaGghAvartA tadA bhavet / / 1010 / / iti javAvartA (11) (su0) anitADikAM lakSayati-vistAryAdhIti / yatra pAdaM vistIrya pluti kRtvA AkAze pAdataladvayaM parasparaM tADayet ; sA aghritADikA || -1007, 1007- // ___ityaghritATikA (8) (su0) javAlaGghanikAM lakSayati--kiMciditi / yatra ISadAkuzcitaM caraNam anyena pAdena AkAze laGghayet ; sA jaGghAlaGghanikA // -1008, 1008- // iti javAlakanikA (1) (su0) alAtA lakSayati-alAteti / yatra pRSThagataH pAdaH, anyapAdena . tUrNa labhyate ; sA alAtA || - 1009 // ___ ityalAtA (10) (su0) jaGghAvartI lakSayati-talamiti / yatra antardhAntapAdatalaM jAnupRSThe bahintipAdatalaM tatpArzva nikSipyate ; sA jaGghAvartA // 1010 // iti jalAvartA (19) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 saptamo nartanAdhyAyaH aghiNaikena vedanyaM veSTayedveSTanaM tadA / tadeva valanaM kecidavadannRttakovidAH // 1011 // iti veSTanam (12) udveSTanaM gheSTayitvA pRSThato'Ggrau prsaarite| __ityudveSTanam (13) Akuzcitasya pAdasya purataH pRSThatastathA // 1012 // utkSepo jAnuparyantamutkSepaH kathyate budhaiH / ityutkSepaH (14) sa cetpRSThata eva syAtpRSThotkSepamamuM viduH / / 1013 // iti pRSThotkSepaH (15) (su.) veSTanaM lakSayati-ajriNeti / yatra ekapAdena aparapAdaM veSTayati ; tad veSTanama / tadeva valanamiti kecidvadanti // 1011 // iti veSTanam (12) (su0) udveSTanaM lakSayati----udveSTana miti / yatra pAda: pRSThato veSTayitvA, putara: prasAryate ; tad udveSTanam // 1011- // ___ityudveSTanam (13) (su0) utkSepaM lakSayati-AkuJcitasyeti / yatra Akuzcita: pAda: purata: pRSThatazca jAnuparyantamutkSipyate; sa utkSepaH // -1012, 1012 // ___ ityutkSepaH (14) __(mu0) pRSThotkSepaM lakSayati--sa iti / sa evaM ; utkSepa eva, pRSThamAtre uskSiptazcet ; tadA pRSThotkSepaH // 1013 // iti pRSThokSepaH (15) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 saMgItambAkaraH uraH pArthena vinyasya padaM yatra prasArayet / tIkSNAgrIkRtya tAmAha sUcI zrIkaNThavallabhaH // 1014 / / iti sUcI (16) pAdayoH svastike'syaikaH kiMcidAndolitaH puraH / kuzcitazcaraNo yatra sA viddhA bodhitA budhaiH // 1015 // iti viddhA (17) lalitA dalitA mUrtiruttazcaraNo bhavet / yatra tatmAvRtaM jJeyaM makaradhvajajIvanam / / 1016 // iti prAvatam (18) ullolaH syAcaraNayoH krameNollAlanAdivi / ityullola: (19) ityokanaviMzatyAkAzacAryaH / iti SaDazItirmAgedezIcAryaH / (su0) sUrcI lakSayati-ura iti / yatra ura: pArvana vinyasya, pAdaH tIkSNAgrIkRtya prasAryate ; sA sUcI // 1014 // iti sUcI (16) __(su0) viddhAM lakSayati-pAdayoriti / yatra ekaH pAdaH svastikIbhUya kiMcid Andolyate, anyazca kuJcito bhavati ; sA viddhA // 1015 // iti vidA (17) ___ 'su0) prAvRtaM lakSayati-laliteti / yatra mUrtiH valitA; pAdau uddhRttau bhavata: ; tat pazcazarajIvanaM prAvRtaM jJeyam // 1016 // iti prAvRtam (18) (su0) ullolaM lakSayati-ullola iti / yatra pAdayoH krameNa AkAze ullolanaM kriyate ; sa ullolaH // 1016 // ityulolaH (19) isyophanaviMzatyAkAzacAryaH / iti SaDazItirmArgadezIcAryaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 313 (ka0) etAsAM catuSpazcAzaJcArINAM dezItvaM bharatAnuktatve sati kohalAdyuktatvAd draSTavyam / loke madhupasaMjJakAzcArIvizeSA dezIcArISve. vAntarbhUtA mantavyAH / tA apyatra vyAkhyAne kohaloktAH pradarzyante / yathA " atha pAdanikuTTAkhyacArINAM lakSaNaM bruve / pAdakuTTanacArI tu loke madhupasaMjJikA // tasyAzca bahavo bhedA diGmAtraM cocyate mayA / savyApasavyacalanaM pAdacArISu mocyate // nikuTTanaM tu pAdena tADanaM syAnmahItale / . uddezaH kriyate'nvarthazcArINAM svocito mataH // pura:pazcAtsarA cArI tathA pazcAtpuraHsarA / trikoNacArI pazvAcca tathaikapadakuTTitA / / pAdadvayanikuTTAkhyA pAdasthitinikuTTitA / kramapAdanikuTTA ca pArzvadvayacarI tathA / / cArI DamarukuTTAkhyA DamarudvayakuTTitA / puraHkSepanikuTTA ca pazcAtkSepanikuTTitA // pArzvakSepanikuTTA ca catuSkoNAkhyakuTTitA / madhyasthApanakuTTA ca tirazcInAkhyakuTTitA // cArI ca pRSThaluThitA purastAlluThitA tathA / anuloma vilomA ca pratilomAnulomikA / / samapAdanikuTTA ca cakrakuTTanikA tataH / madhyacakrA tato madhyaluThitA vaktrakuTTitA // paJcaviMzatisaMkhyAzca kIrtitA hyarthayogataH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH evamanyAzca kartavyAzcAryazcAnvarthalakSaNAH // iti cArINAmuddezaH / pAdazikSAsu kartavyAH karavyApAranartanaiH / nikuThya ca talenAdau puraHpazcAnnidhIyate // pAdazcAGgulipRSThena svasthAne cApi kuTTitaH / puraHpazcAtsarA nAma sAnvarthA parikIrtitA // iti puraHpazcAtsarA (1) saiva pazcAtpuraHkSepAtroktA pazcAtpuraHsarA / * iti pazcAtpuraHsarA (2) nivezitAbhidhaH pAdaH sthApito'gulipRSThataH / nikuTTitaH purastAcca pArzve pRSThe nivezitaH // caraNAgulipRSThena punaH sthAne ca kuTTitaH / trikoNacArI soddiSTA cArI cAnvarthasaMjJikA // iti trikoNacArI (3) kuTTitazca svapArzve ca sthApito'GgulipRSThataH / punarnikuTTitasthAne sA caikapadakuTTitA / / ___ ityekapadakuTTitA (4) evaM pAdadvayakRtA sA paaddvykuttttitaa| iti pAdadvayakuTTitA (5) kuTTitaH prathamaM pAdaH sthitazcAGgulipRSThataH / anyastataH kuttttitshcetpaadsthitinikuttttitaa|| iti pAdasthitiniTTitA (8) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 saptamo nartanAdhyAyaH pAdadvayakRtA saiva kramapAdanikuTTitA / iti kramapAdanikuTTitA (7) kuTTito'GgulipRSThe ca sthitaH pAdo'paraH sthitaH / svastikasthApitaH pUrvaH svapArzve sthalakuTTitaH / / evaM pAdadvayenApi sA pArzvadvayacAriNI / iti pArzvadvayacAriNI (6) kuTTitazvaraNaH pUrva luThito'GgulipRSThataH / pazcAnnikuTTitasthAne bhaveDDamarukuTTitA / iti DamarukuTTitA (9) pAdadvayakRtA sA ceDumarudvayakuTTitA / iti DamarudvayakuhitA (10) kuTTitazcaraNaH pUrva purato'GgulipRSThataH / sthApitaH kuTTitasthAne puraHkSepanikuTTitA // iti puraHkSepanikuhitA (11) pazcArakSepAcca sA proktA pazcAtkSepanikuTTitA / iti pazcAtkSepanikuTTitA (12) pArzvatazca punaH kSepAtpArzvakSepAkhyakuTTitA / iti pArzvakSepAkhyakuThThitA (13) kuTTitazcaraNaH pUrva puraH pazcAnnivezitaH / vyazrabhAvAtpunazcApi puraH pazcAttadanyathA // kuTTitazca tataH sthAne catuSkoNAkhyakuTTitA / iti catuSkoNakuTTitA (14) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 saMgItaranAkaraH kuTTitaH prathamaM pAdaH puraH pazcAnnivezitaH / madhye nivezitazcAyaM punastatraiva kuTTitaH // madhyasthApanakuTTAkhyA cArI cAnvarthalakSaNA / iti madhyasthApanakuTA (15) kuTTitazcaraNaH pUrva svapArzve'pyanyapArzvake / nikSiptazcApi madhye ca tatrApi ca nikuTTitaH // sA tirazvInakuTTAkhyA proktA sArthapracArikA / iti tiradhInakuhitA (16) kuTTitazcaraNaH pRSThe luThito'GgulipRSThataH / punazca kuTTitasthAne sA pRSThaluThitAbhidhA // iti pRSThaluThitA (15) purastAca kRtA saiva purastAlluThitAbhidhA / iti purastAlluThitA (18) trikoNacArI yA cArI tvanulomavilomagA / svasthAne sthApitapadA tatastatrApi kuTTitA // sAnulomavilomAkhyA cArIyaM parikIrtitA / ityanulomavilomA (19) viparItapracArA sA pratilomAnulomikA / iti pratilomAnulomikA (20) nikuTTitau samau pAdau sthitau cAGgulipRSThayoH / samapAdanikuTTA ca kIrtitAnvarthalakSaNA // iti samapAdanikuTTitA (21) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH sthAnaM sthitirgatizcArI sthAnamAdyantayorgateH // 1017 // kuTTitaM caraNaM pazcAd bhrAmayitvA ca vinyaset / kuTTayecca tataH sthAne cakrakuTTanikA matA // iti cakrakudRnikA (22) kudRyitvA ca vinyasya bhrAmayitvA nyasettataH / nikuTTayettataH sthAne madhyacakrA prakIrtitA // - iti madhyacakrA (23) kuTTayitvA ca vinyasya luThitazca nikuTTitaH / sA madhyaluThitA ceti kIrtitAnvarthanAmikA // ___ iti madhyaluThitA (24) kuTTayitvA ca vinyasya bhrAmito laThitastataH / kuTTitazca punaH sthAne vaktrakuTTanikAbhidhA // iti vaktrakuTanikA (25) evaM prakIrtitAzcAryaH paJcaviMzatisaMkhyayA / evamanyAzca vijJeyAzcAryo buddhayA manISibhiH" // iti / prasaGgAnmadhupasaMjJAzcAryo darzitAH / prakRtamanusarAmaH // 1016- // ityekonaviMzatirAkA zikyazcAryaH / ityubhayyazcatuSpaJcAzaddezIcAryaH / iti SaDazItirmArgadezIcArya: / (ka0) atha cArINAmanantaraM sthAnakAnAM lakSaNe saMgati darzayitumAha-sthAnaM sthitirityAdi / sthIyate'sminniti vyutpattyA adhikaraNa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 saMgItaratnAkaraH sthitvA gacchati gatvA ca tiSThatItyavinAkRtAH / cAryaH sthAnena tAbhyo'to'nantaraM sthAnamucyate // 1018 // sAdhanatvaM mA vijJAyIteti sthAnazabdasya bhAvasAdhanatAM darzayati-sthAnaM sthitiriti / caryate'nayeti vyutpattyA gatireva cArIzabdonocyata ityAha-gatizcArIti / tacca sthAnaM gaterAdAvante ca niyamena bhavatItyAha-sthAnamAdhantayorgateriti / amumevArtha lokasaMmatyA draDhayatisthitvA gacchati gatvA ca tiSThatIti / tatra sthitvA gacchatIti sthite. rAdibhAvaniyamo darzitaH / gatvA ca tiSThatIti sthiterantyabhAva niyamazca / atra dhUmAmyorikha vyAptiniyamo draSTavyaH / tato gatireva sthAnena vyAptA / na tu sthAnaM gatyeti / yathAminA dhUmo vyAptaH / natu dhUmenAmiritivat / itItyAdi / ityuktaprakAreNa cAryaH sthAnenAvinAkRtA vyAptAH / yato'ta ityadhyAhartavyam / tAbhyazcArIbhyo'nantaramavyavadhAnena sthAnakamucyata iti saMgatipradarzanam / sthAnakAnAM sAmAnyalakSaNamAha-saMnivezavizeSa ityaadi| nizcalazcalanarahitaH / aGge zarIre saMnivezavizeSaH / atra vizeSazabdena buddhipUrva kRta ityavagantavyam / tena laukikAdaGgasaMnivezAdvayAvRttidraSTavyA // 1017, 1018- // (su0) atha cArInirUpaNAnantaraM sthAnakAnAM lakSaNaM vaktumArabhatesthAnamiti / sthitiH sthAnamityucyate / gatiH cArItyucyate / sthitvA gacchati, gatvA ca tiSThati ; ataH tad dvayamapyavinAbhUtam / sthAnena cA[palakSitaH / idAnIM sthAnaM kathyate / aGge nizcala: saMnivezavizeSaH sthAnam / tacca dvividham , puMsthAnam ; strIsthAnamiti / AdyaM SaDidham , vaiSNavam , samapAdam , vaizAkham , maNDalam , pratyAlIDham , AlIDhamiti / dvitIyaM saptavidham ; Ayatam , avahittham , krAntam , gatAgatam , valitam , moTitam , vinivartitamiti // -1017-1021- / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 saptamo nartanAdhyAyaH saMnivezavizeSo'Gge nizcalaH sthAnamucyate / vaiSNavaM samapAdaM ca vaizAkhaM maNDalaM tathA // 1019 // AlIDhapratyAliDe ca sthAnAnIti nareSu SaT / atha sthAnAni vakSyAmastrINi strINAM munermatAt // 1020 // AyatAkhyAvahitthAzvakrAntAnyanyaccatuSTayam / athApi ceti vadatA muninA sUcitaM bruve / / 1021 / / gatAgataM ca valitaM moTitaM vinivartitam / atha dezIsthAnakAnAM trayoviMzatirucyate / / 1022 // svastikaM vardhamAnAkhyaM nandyAvarta ca saMhatam / samapAdaM caikapAdaM pRSThottAnatalaM tathA // 1023 / / caturazraM pANividdhaM pANipArzvagataM tathA / ekapArzvagataM ca syAdekajAnunatAbhidham / / 1024 / / parAvRttAhayaM sUci samAdi viSamAdyapi / khaNDasUci tato brAhma vaiSNavaM zaivagAruDe / / 1025 // kUrmAsanaM nAgabandhaM vRSabhAsanamityapi / svastha madAlasaM krAntaM syAdviSkambhitamutkaTam // 1026 // srastAlasaM jAnugataM muktajAnu vimuktakam / upaviSTasthAnakAni naveti bharato'bravIt // 1027 / / samamAkuzcitaM sthAnaM prasAritavivartite / udvAhitaM nataM ceti suptasthAnAni santi SaT // 1028 / / iti sthAnAni SaTpuMsAM strINAM saptAparANyapi / (ka0) tadbhedAnuddizati-vaiSNavamityAdi / vaiSNavAdiSvekapazcA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 saMgItaratnAkara: trayoviMzatiruktAni nava sthAnAni cAsane / / 1029 / / suptasthAnAni SaT tAni sarvANi militAni tu / ekapaJcAzadAcaSTa niHzaGkaH karaNAgraNIH / / 1030 // sarveSAM vacmi lakSmaiSAmidAnIM tadvidAM matam / ekaH samasthitaH pAdastryatraH pakSasthito'paraH sArdhadvitAlAntarAlo jaGghA kiMcinnatA bhavet / sauSThavaM yatra tajjJeyaM vaiSNavaM viSNudaivatam / / 1032 // prakRtisthasya saMlApe nAnAkAryAntarAnvite / prayojyaM tanmuniH prAha nRbhiruttamamadhyamaiH || 1033 // 1031 // zatsthAnakeSu madhye, svastikAdIni trayoviMzatiH sthAnakAni dezIsthAnakAni / dezImArgavivekazca cAryuktaprakAreNa draSTavyaH // 1019-1030- // (su0 ) atha dezIsthAnAni lakSayati - atheti / dezIsthAnAni trayoviMzatividhAni--svastikam, vardhamAnam, nandyAvartam, saMhatam, samapAdam, ekapAdam, pRSThottAnatalam, caturazram, pASNividdham, pASNipArzvagatam, ekapArzvagatam, ekajAnugatam, parAvRttam, samasUci, viSamasUci, khaNDasUci, brAhmam, vaiSNavam, zaivam, gAruDam, kUrmAsanam, nAgabandham, vRSabhAsanamiti / upaviSTasthAnakAnyAha - svastha miti / svastham, madAlasam, krAntam, viSkambham, utkaTam, srastAlasam, jAnugatam, muktajAnu, vimuktamiti nava upaviSTasthAnakAni / suptasthAnakAnyAha - samamiti / samam, AkuJcitam prasAritam, vivartitam, udvAhitam, natamiti SaT suptasthAnakAni / AhatyaikapaJcAzatsthAnakAni bhavanti / tatra svastikAdIni trayoviMzatiH dezIsthAnakAni / dezImArgavibhAgastu cAryuktaprakAreNa bodhyaH // -1022-1030- // (ka0) tatra vaiSNavasthAnakasya lakSaNam - ekaH samasthita ityAdi / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 saptamo nartanAdhyAyaH viSNuveSadhareNaiva naTenetyapare jaguH / sUtradhArAdinA nATyasthitikati cApare / / 1034 // pakSasthito'sau caraNo yaH pArthAbhimukhAguliH / tryazraH sa eva kiMciccetpurodezAbhimukhyabhAk // 1035 // aGguSThamadhyamAGgulyau ye hastasya prasArite / tadagrayorantarAlaM tAlamAhurmanISiNaH / / 1036 / / kaTI jAnusamA yatra kUrparAMsaziraHsamam / uraH samunnataM sannaM gAtraM tatsauSThavaM bhavet // 1037 // saMtraM svasthAnavizrAntaM niSaNNaM tvacalasthiti / calapAdamanatyuccamacaJcalamakubjakam // 1038 / / sauSThave'GgaM bhavettacca kAryamuttamamadhyamaiH / etacca vaiSNavaM sthAnaM caturazrasya jIvanam // 1039 // vaiSNavaM sthAnakaM yatra kaTInAbhicarau krau| pRthaksamunnataM vakSazcaturazraM taducyate // 1040 // iti vaiSNavam (1) tatra pakSasthitasya pAdasya lakSaNamAha-yaH pArthAbhimukhAmuliriti / vyazrasya lakSaNamAha-vyazraH sa eveti / pakSasthita eva kiMcitpurodezAbhimukhyabhAkcet , vyazro bhavati / atra tAlazabdena rekhAzAstrAzrayaH parimANabheda ucyate / tasya tAlasya lakSaNamAha-aguSThamadhyamAGgulyAvityAdi / idamevAdezaparimANam - " tAlAntarau tadA syAtAmatAlakhaTakAmukhau" ityAdiSu draSTavyam / na tu prasiddha kAlaparimANaM tadvayaJjako ghanavAdyabhedo vA / sauSThavasya lakSaNamAha-kaTI jAnusametyAdi / kUrparAMsazira iti / kUrparau cAMsau ca zirazceti prANyaGgatvAdekavadbhAvaH / tAni kUrparAdIni sauSThave mithaH samAni kartavyAni bhavanti / prasaGgAtsannaniSaNNazabdayorarthamAha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 saMgItaratnAkaraH pradhAnaM sauSThavaM pAdAvekatAlAntarau samau / yatra tatsamapAdaM syAccaturAnanadaivatam // 1041 // etacca vipradattAzIHsvIkAre'tha nirIkSaNe / madhyamAnAM vihaGgAnAM kanyAvarakutUhale // 1042 / / liGgivativimAnasthasyandanastheSu ceSyate / iti samapAdam (2) sannaM svasthAnavizrAntaM niSaNNaM tvacalasthitIti / sauSThave zarIrasya sthitivizeSamAha-calapAdamityAdi / caturazrasya jIvanamityetena prasaktasya caturazrasya lakSaNamAha-vaiSNavaM sthAnakaM yatretyAdi / 1031-1040 // ___ iti vaiSNavam (1) (su0) tatra vaiSNavasthAnakaM lakSayati- eka iti / yatra eka: pAda: samaH, anyaH tryazrIbhUya vakSasi vartate ; jaGghA ca sArdhatAladvayAntarAle kiMcinnatA bhavati / tatsauSThavaM viSNudevatAsaMbandhi vaiSNavaM sthAnaM bhavati / tacca prakRtisthasya nAnAkAryAntaralaMsApe uttamaiH madhyamaizca puruSaiH prayojyamiti munermatam / apare tu viSNuveSadhAriNeva naTenetyAhuH / anye nATyasthitikA sUtradhArAdinA prayojyamityAhuH / pakSasthita iti / yazcaraNaH pArdhAbhimukhAmulirbhavati, asau pakSasthitaH / aGguSTheti / hastasya prasArita aGguSThamadhyamAGgulyagrAntarAlaM tAla ityucyate / kaTIti | yatra kaTIkUrparajAnuziraHsamaM vakSaH samunnataM, gAtraM ca sannaM tatsauSThavam / sauSThave aGgaM sannaM svasthAnavizrAntaM niSaNNaM, samapAdaM, anatyuccam , acaJcalam , akubjaM ca bhavati / etadeva catarazrajIvanaM vaiSNavaM sthAnam / yatra hastakaTI nAbhicAriNau, vakSaH samunnataM ca bhavati, tat caturazramityucyate // -1031-1040- // iti vaiSNavam (1) (ka0) ataH paraM samapAdAdIni sthAnakAni granthata eva vyaktalakSaNAni // 1041-1053 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 323 bhUmerUddhaniSaNNau cetsArdhatAlatrayAntare // 1043 // nabhasyUrU caraNayostAvadevAntaraM bhuvi / jyazrapakSasthayoH sthAnaM vaizAkhaM kathitaM tadA // 1044 // vizAkhadaivataM tacca sthUlapakSIkSaNe bhavet / yuddhAdau preraNe'zvAnAM vegadAne ca vAhane // 1045 / / iti vaizAkham (3) pakSasthau caraNau vyazrAvakatAlAntarau bhuvi / kaTIjAnusamau vyomni sArdhatAladvayAntare / / 1046 // UrU yatra niSaNNau tanmaNDalaM zakradaivatam / dhanurvajAdizastrANAM prayoge gajavAhane // 1047 / / vIkSaNe garuDAdInAmidaM munirupAdizat / catustAlAntarau pAdau maNDale'nye pracakSate // 1048 // iti maNDalam (4) (su0) samapAdaM lakSayati-pradhAnamiti / yatra pUrvoktaM sauSThavaM pradhAnam , ekatAlAntare pAdau ca samau bhavataH ; tad brahmadevatAkaM samapAdaM bhavati / tacca viprArpitAzIrvacanasvIkaraNe, madhyavihaGganirIkSaNe, kanyAvarakautuke, liGgini, vratini, vimAnasthe, syandanasthe ca prayojyam // 1041-1052- // iti samapAdam (2) (su0) vaizAkhaM lakSayati-bhUmeriti / yatra bhUmeH UrdhvaM sArdhatAlatrayAntarAle AkAze UrU niSaNNau bhavataH, tAvadeva antarAle bhUtale caraNau tryazrapakSasthau bhavataH, tat vaizAkhaM bhvti| tacca vizAkhadevatAkam / sthUlapakSIkSaNe, yuddhAdau, azvAnAM preraNe, vegadAne, vAhane ca prayojyam // -1043, 1045- // iti vaizAkam (3) (su0) maNDalaM lakSayati--pakSasthAviti / yatra pAdau ekatAlAntarau Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 saMgItaratnAkaraH vAmo yatra niSaNNorurambare pUrvamAnataH / dakSiNazcaraNazcAgre pazcatAlaM prasAritaH // 1049 // tryau dvAvapi tadvidyAdAlIDhaM rudradaivatam / IrSyAkrodhakRto jalpaH kAryastenottarottaraH // 1050 // vIraraudrakRtaM mallasaMgharSAsphoTanAdikam / tathA saMdhAya zastrANi pratyAlIDhaM samAzrayet // 1051 // ityAlIDham (5) AlIDhAGgaviparyAsAtmatyAlIDhamudIritam / AlIDhakRtasaMdhAnazastrametena mokSayet // 1052 / / rudraM ca daivataM tatra bhApate zaMbhuvallabhaH / eSAmAdyAni catvAri dRzyante nATyanRttayoH / / 1053 // bhUmau tryazrau bhavataH, kaTIjAnusamaM sArdhatAladvayAntare nabhasi UrU niSaNNau bhavataH, tat zakradevatAkaM maNDalaM sthAnaM bhavati / tacca dhanurvamAdizastraprayoge, gajavAhane, garuDAdivIkSaNe ca prayojyam / anye AcAryAH, atra maNDalasthAnake catustAlAntarAlau pracakSate // 1046-1048 // iti maNDalam (4) (su0) AlIDhaM lakSayati-vAma iti / yatra vAmaH pAdaH AkAze prathamamAnata: dakSiNapAdazca agre tAlapaJcakAntarAle prasArito bhavati, pAdadvayamapi tryanaM bhavati ; tad rudradevatAkamAlIDhaM sthAnaM bhavati / tacca IrSyAkrodhakRte jalpe, vIraraudrakRte mallasaMvarSAsphoTanAdike zastrasaMdhAne ca kAryam // 10491051 // ityAlIDham (5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 325 prayogastvantyayostajjJairiSTo nATayaikagocaraH / anye pazcavidhe'pyAhurnartane sthAnakAni SaT // 1054 // ___ iti pratyAlIDham (6) iti SaTpuruSasthAnakAni / vAmastAlAntarasyazro dakSiNazvaraNaH samaH / prasanna vadanaM vakSaH samunnatamanunnatA // 1055 // kaTInitambago hasto dakSiNo'nyo ltaakrH| yatrAyataM tadAkhyAtaM kamalA cAtra devatA // 1056 // (ka0) atra puruSakartRkANAM SaNNAM sthAnakAnAM sAdhAraNa viniyogapradarzanAvasare paJcavidhe nartana ityuktam / tatra nATyanRtyanRttalAsyatANDavabhedena nartanasya pUrvoktaM paJcavidhatvamanusaMdheyam // 1054 // ___ iti pratyAlIDham (6) iti SaTpuruSasthAnakAni / (su0) pratyAlIDhaM lakSayati-AlITeti / AlIDhAGgavyatyAsAtpratyAlIDhaM bhavati / AlIDhe saMdhIyamAnazastrasyAtra mokSaNaM kAryam / atrApi rudradaivataM, zaMbhuvallabhaH ; zArGgadevo bhASate / atra AdyasthAnacatuSTayaM nAvyanRttayoH prayujyate / anyad dvayaM nAvyamAtragocaraM bhavati / anye paJcavidhe'pyAhuH // 10521054 // iti pratyAlIDham (6) iti SaTpuruSasthAnakAni / (ka0) AyatasthAnaviniyoge-raGgAvataraNArambha ityuktam ? raGgAvataraNaM nAma pAtrasya raGgapravezopakramaH // 1055-1062 // ityAyatam (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 saMgItaratnAkara: sthAnaM cikIrSitAsu syAtkSatAsu ca gatiSvidam / AbhASaNe ca kartavye sakhIpriyatamAdibhiH // 1057 // raGgAvataraNArambhe puSpAJjalivisarjane / amarSe cAbhilASAprabhave'GgulimoTane // 1058 // tarjane pratiSedhe ca kArya mAnAvalambane / garvagAmbhIryamaune syAdAvAhanavisarjane // 1059 // pUrvaraGge strIbhireva prayojyaM kecidUcire / / naro nAryo'thavA kuryuH praveze sthAnakaM striyAH // 1060 // sthAnaM yathAbhineyaM syAtpraviSTeSviti cApare / AyatAnantaraM kAryA raGgAvataraNAdayaH / / 1061 / / hastapAdapracArastu teSu jJeyo yathocitam / bhaTTAbhinavaguptasya matametadudIritam // 1062 // ityAyatam (1) (su0) atha strIsthAnakAni lakSayati-vAma iti / yatra vAmaH pAdaH tAlAntare tryazraH, dakSiNaH pAdaH samaH, mukhaM prasannam , vakSa: samunnataM ca, kaTI connatA, vAmahasto latAkaraH, dakSiNahasto nitambagatazca bhavati, tat kamalAdevatAkam AyataM sthAnaM bhavati / idaM sthAnaM cikIrSitAsu kSatAsu gatiSu prayujyate / sakhIpriyatamAdyAbhASaNe, raGgAvataraNArambhe; puSpAJjalivisarjane, amarSe, abhilASAprabhave, aGgulimoTane, garvagAmbhIryamaune, AvAhanavisarjane, pUrvaraGge ca strIbhireva prayojyamiti kecidAcAryA Ucire / naro vA nAryo vA praveze sthAnakaM kuryuH / praviSTeSvapi sthAnamabhinetavyamityapare / AyatAnantaraM raGgAvataraNAdikaM kAryam / tatra hastapAdapracArAH yathocitaM jJeyA iti bhaTTAbhinavaguptasya matam // 1055-1062 // ityAyatam (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH avahitthaM tadeva syAdviparyAsena pAdayoH / cintAvitarkayostoSe saMlApe ca nisargaje / / 1063 // vismaye bhUrisaubhAgyagarvaje svAGgavIkSaNe / lIlAvilAsa lAvaNyavaramArgavilokane / / 1064 | kAryaM daurgamidaM sthAnamavahitthasya sUcakam / ityavahittham (2) 327 samasyaikasya pAdasya pASNidezagato'paraH / / 1065 // sUcIpAdaH svapArzve vA samastAlAntare sthitaH / yatrAzvArohaNArambhe tadazvakrAntamucyate / / 1066 // skhalite vigaladvastradhAraNe gopyagopane / prasUna stavakAdAne taruzAkhAvalambane / / 1067 / / naisargike ca saMlApe vibhrame lalite tathA / prayoktavyamidaM sthAnaM bhAratI cAtra devatA / / 1068 // ityazvakrAntam (3) (su0) avahitthaM lakSayati - avahitthamiti / yatra pAdayorviparyAsena racitaM tadeva avahittham / tacca cintAvitarkatopasaMlApeSu, naisargikavismaye, bhUrisaubhAgyagarveNa svAGgAvalokane, lIlAvilAsalAvaNyavara mArgavilokane ca prayojyam / idaM tu durgAdevatAkam // 1063, 1064- // ityavahittham (2) (su0 ) avakrAntaM lakSayati - samasyeti / yatra samaikapAdapANidezagataH, sUtripAdo'paraH, svapArzve vA samAt tAlAntare vA tiSThati, tad bhAratIdevatAtmakam azvakrAntaM bhavati / tacca azvArohaNArambhe, skhalite, vigaladvastradhAraNe, gopyagopane, puSpastabakAdAne, vRkSazAkhAvalambane, naisargikasaMlApe, vibhrame, lalite ca prayojyam // - 1065-1068 // ityazvakrAntam (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 saMgItaratnAkaraH gatyunmukhI ca yatraika padamuddhRtya nartakI / udAste tadgatisthityonirodhAtsyAdgatAgatam // 1069 // iti gatAgatam (4) zarIramISadalitaM pAdo valitadigbhavaH / kaniSThAzliSTabhUranyo bhUlanAGguSThako yadA / / 1070 / / tadA valitamAkhyAtaM sAbhilASavilokane / ___iti valitam (5) ekaH samo'dhiranyastu kushcito'rdhtlaaguliH|| 1071 // agre yadordhvagau istau karkaTau moTitaM tadA / kAmAvasthAsu sarvAsu viniyogo'sya kiirtitH|| 1072 // ___ iti moTitam (6) (su0) gatAgataM lakSayati-gatIti / yatra nartakI ekaM caraNamuddhRtya gatyunmukhI vartate, gatisthitinirodhayuktaM tad gatAgataM bhavati // 1069 // __ iti gatAgatam (4) (su0) valitaM lakSayati--zarIramiti / yatra zarIramISadvalitaM bhavati / ekaH pAdaH kaniSThAzliSTabhUmiH, anyo bhUmilagnAGguSThazca bhavati ; tadvalitam / taJca sAbhilASavilokane prayojyam // 1070- // iti valitam (5) (su0) moTitaM lakSayati-eka iti / yatra ekaH pAdaH samaH, anyaH kuJcitaH, ardhatalAgulizca bhavati ; agrekarkaTahastau Urdhva gacchataH, tnmottitm| tacca sarvAsvapi kAmAvasthAsu viniyujyate // -1071, 1072 // iti moTitam (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 329 pRSThato'GgaparAvRttyA tadeva vinivartitam / iti vinivartitam (7) iti sapta strIsthAnakAni / svastiko haMsakasthAne caraNau kuzcitau yadA // 1073 // mithaH zliSTakaniSThau ca tadAhuH svastikaM budhAH / iti svastikam (1) vardhamAne tu caraNau tiryazcau pANisaMgatau // 1074 // ___ iti vardhamAnam (2) (ka0) avahitthasthAnakaviniyoge--avahitthasya sUcakamityuktam / tatrAvahitthaM nAmeGgitAkAragopanAtmakaH sNcaaribhaavH| tasyetyarthaH // // 1063-1072- // iti sapta strIsthAnakAni / (ka0) svastikAdInAM lakSaNAni spaSTArthAni // -1073-1083 // (su0) vinivartitaM lakSayati-pRSThata iti / pRSThata aGgaparAvRttiyukta tadeva, moTitameva vinivartitam // 1072- // iti vinivartitam (7) iti sapta strIsthAnakAni / (su0) atha dezIsthAnAni lakSayati-svastika iti / yatra pAdau svastiko kuJcitau parasparazliSTakaniSThau ca bhavataH; tat svastikam // -1073, 1073- // iti svastikam (1) (su0) vardhamAnaM lakSayati-vardhamAna iti / yatra pAdau tiryacau pANisaMgatau ca bhavataH ; tad vardhamAnam // -1074 // iti vardhamAnam (2) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 saMgItaratnAkaraH asyaiva cecaraNayorantaraM syAtSaDagulam / vitastimAtramathavA nandyAvarta tadoditam // 1075 // . iti nanyAvartam (3) dehaH svAbhAviko'GguSThau pAdayothenmitho yutau / gulphau ca saMhataM tatsyAtpuSpAJjalivisarjane // 1076 // iti saMhatam (1) vapuH svAbhAvikaM pAdau vitastyantaritAujU / yatra tatsamapAdAkhyaM zAIdevaH samAdizat // 1077 // iti samapAdam (5) samasyA'stu jAnUvaM bAhyapAdhaM yadItaraH / bAhyapAdhaina lamo'ghirekapAdaM tadocyate // 1078 // ityekapAdam (5) (su0) nandyAvarta lakSayati-asyaiveti / asminneva pAdayorantarAlaM SaDaGgulaM vA vitastimAtraM vA bhavati ; tadA nandyAvartam // 1075 // iti nanyAvartam (3) (su0) saMhataM lakSayati-deha iti / yatra dehaH svAbhAvikaH, pAdAGguSThau gulpho ca mithaH saMyutau bhavataH; tad saMhatam / tatpuSpAJjalivisarjane kAryam // 1076 // " iti saMhatam (4) (su.) samapAdaM lakSayati-vapuriti / yatra zarIraM svAbhAvikam ; pAdau vitastyantarAlagatau RjU bhavataH ; tat samapAdam // 1077 // iti samapAdam (5) (su0) ekapAdaM lakSayati-samasyeti / yatra ekaH samapAdaH, jAnU svabAhyapArzvagataH, itaro bAhyapArzvalagnaH ; tad ekapAdam // 1078 // ityekapAdam (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 saptamo nartanAdhyAyaH bhUlanAGgulipRSTho'ghiH pazcAdeko'paraH puraH / samo yatra tadAdiSTaM pRSThottAnatalaM budhaiH // 1079 // iti pRSThotAnatalam (7) nandyAvartasya cedaGghayorbhavedaSTAdazAGgulam / antaraM caturaiH sthAnaM caturanaM tadoditam // 1080 // iti caturazram (8) pANiraguSThasaMzliSTA pANividdhe vidhIyate / iti pANividdham (9) pANipArzvagate pANirantaH pArthAntarasthitaH / / 1081 / / iti pANipArzvagatam (10) (su0) pRSThottAnatalaM lakSayati-bhUlaneti / yatraeka: pAda: pazcAd bhUmilagnAzulipRSThaH, anyaH puraH samazca bhavati / tat pRSThottAnatalam / / 1079 // iti pRSThottAnatalam (7) ___ (su0) caturanaM lakSayati-nandyAvarteti / yadA nandyAvarta eva pAdayorantaram aSTAdazAGgulaM bhavati / tadA camurazram // 1080 // iti caturazram (0) (su0) pANividdhaM lakSayati-pANiriti / yatra pANi: aDguSThasaMzliSTA ; tat pASNividdham // 1080- // iti pANividdham (9) (su0) pANipArzvagataM lakSayati-pANIti / yatra pANiH, pANipArzvagatA ; tat pANipArzvagatam // -1081 // iti pANipArzvagatam (10) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 saMgItaratnAkaraiH samasyAGghraH puraH kiMcidaparazcaraNo yadA / syAdvAhyapArzvagastiryagekapArzvagataM tadA / / 1082 / / ityekapArzvagatam (11) ekaH samo'Gghriranyacedantare caturaGgule / tiryakkuJcitajAnuH syAdekajAnunataM tadA / / 1083 / ityekajAnunatam (12) parAvRtte same syAtAM pArlyAGguSThakaniSThike / iti parAvRttam (13) (su0 ) ekapArzvagataM lakSayati - samasyeti / yatra samapAdasya purataH, aparaH pAdaH bAhyapArzve kiMcit tiryagbhavati ; tad ekapArzvagatam // 1082 // ityekapArzvagatam (11) (su0 ) ekajAnunataM lakSayati - eka iti / yatra ekaH pAdaH samaH, anyaH caturaGgulAntare tiryak kuJcitajAnurbhavati ; tad ekajAnunatam // 1083 // ityekajAnunatam (12) (ka0 ) parAvRttAkhyasya sthAnakasya lakSaNe - aGguSThakaniSTike pAya same syAtAmityucyate / tasyAyamartho'vagantavyaH / dvayoH pAdayokasyAGguSTha itarasya kaniSThikA cetyaGguSThakaniSThiketi dvandvaH / te pAya same syAtAmiti / vAmAGguSTho dakSiNapArthyA samaH ; dakSiNakaniSThikA vAmapArSyA samA; yadvA dakSiNAGguSTho vAmapArNyA samaH ; vAmakaniSThikA dakSiNapAya sameti / atra samatvamekadezasthitatvamavagantavyam / anyathaikapAdasyAGguSThakaniSThayostadIyapAya samatvaM na saMbhavati / evaM pAdAntarapAya samatvaM tUktaprakAreNa saMbhavati / pAdAntarapANipazcAdbhAgasthityA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 333 pANijaGghorusaMlagnadharaNI caraNau yadA // 1084 // tiryaprasAritau syAtAM samasUci tadocyate / iti samasUci (14) sUcIpAdau pRthagyatra puraH pazcAtprasAritau / / 1085 // yugapadgaditaM tajjJaiH sthAnaM viSamasUci tat / bhUlanajAnugulphau tau caraNau kecidUcire // 1086 // iti viSamasUci (15) eko'dhiH kuJcito'nyastu bhUsaMlagnorupASNikaH / tiryaprasArito yatra khaNDasUci tadocyate / / 1087 / / ___ iti khaNDasUci (16) samatve vivakSite tvaGguSThakaniSThikAgrahaNamanarthakaM syAt / pAdagrahaNenaiva gatArthatvAditi // 1083 - // | ___ iti trayoviMzatirdezIsthAnAni / (su0) parAvRttaM lakSayati-parAvRtta iti / yatra aGguSThakaniSThike pAryo parAvRtte same ca bhavataH ; tat parAvRttam // 1083- // iti parAvRttam (13) (su0) samasUci lakSayati-pANIti / yatra pANijaborubhUlagnaM pAdau ca tiryakprasAritau bhavataH ; tat samasUci // -1084, 1084- // iti samasUci (14) (su0) viSamasUci lakSayati-sUcIpAdAviti / yatra sUcIpAdau puraH pazcAcca pRthageva yugapatprasAritau ca bhavataH; tad viSamasUci / kecit tau caraNau bhUlagnajAnugulpho vadanti // -1085, 1086 // iti viSamasUci (15) (su0) khaNDasUci lakSayati-eka iti / yatra ekaH pAdaH kuJcitaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 saMgItaratnAkaraH ekaH samo'GghriranyazcetkuJcitIkRtya pRSThataH / jAnusaMdhisamatvenotkSipto brAhmaM taducyate / / 1088 // iti brAhmam (17) samamekaM vidhAyAGghrimanyazcetkuJcito manAk / puraH prasAritastiryakpadaM syAdvaiSNavaM tadA / / 1089 // iti vaiSNavam (18) aGghraH samasya vAmasya jAnuzIrSasamo'paraH / uddhRtaH kuJcitAkAro yatra zaivaM taducyate / / 1090 / / iti zaivam (19) anyaH bhUlagnapArNikaM tiryakprasAritazca bhavati ; tat khaNDasUci // 1087 // iti khaNDasUci (16) (su0 ) brAhmaM lakSayati - eka iti / yatra ekaH pAdaH samaH, anyaH pRSThataH kuJcito bhUtvA jAnusaMdhisamatve notkSipyate ; tad brAhmam // 1088 // iti brAhmam (17) (su0 ) vaiSNavaM lakSayati - samamiti / yatra ekaM pAdaM samaM vidhAya, anya ISatkuJcitaH punaH tiryakprasAritazca bhavati ; tad vaiSNavam // 1089 // iti vaiSNavam (18) (su0) zaivaM lakSayati - aGgreriti / yatra vAmapAdaH jAnuzIrSasamaH, apara: pAda udvRttaH kuJcitAkArazca bhavati ; tat zaivam // 1090 // itizevam (19) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 335 AkuJcitaH puro vAmaH pazcAdanyastu jAnunA / bhuvaM gatau yadA pAdau gAruDaM gaditaM tadA // 1091 // iti gAruDam (20) dakSiNazcaraNo jAnubAhyagulphamilakSitiH / vAmaH samo bhavedyatra kUrmAsanamado viduH // 1092 // iti kUrmAsanam (21) yadopavizya vAmoroH pRSThe nyasyati dakSiNAm / javAM tadA nAgabandhamabhyadhAtkaraNAgraNIH / / 1093 / / iti nAgabandham (22) viyute saMyute vA cenjAnunI saMsthite kSitau / vRSabhAsanamAkhyAtaM sauSThavAdhiSThitaM tadA // 1094 // iti vRSabhAsanam (23) iti trayoviMzatirdezIsthAnAni / (su0) gAruDaM lakSayati-AkuJcita iti / yatra vAmaH pAdaH puraH kuJcitaH, anya: pAda: jAnubhUmigato bhavati ; tada gAruDam // 1091 // ___ iti gAruDam (20) (su0) kUrmAsanaM lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNaH pAdaH jAnubAhyagulphamilitabhUmiH, vAmazca samo bhavati ; tat kUrmAsanam // 1092 // iti kUrmAsanam (21) (su0) nAgabandhaM lakSayati-yadedi / yadA upavizya vAmorupRSThe dakSiNajaGghAdhyasyate ; tadA nAgabandham // 1093 // ___ iti nAgabandham (22) (su0) vRSabhAsanaM lakSayati-viyuta iti / yatra jAnunI saMyujya, viyujya vA bhUsthite bhavataH ; tat sauSThavAdhiSThitaM vRSabhAsanaM bhavati // 1094 // iti vRSabhAsanam (23) iti trayoviMzatirdezIsthAnAni / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH vistAritAzcitAvadhI yatroraH kiMcidunnatam / karAvUrukaTinyastau svasthaM sthAnaM taducyate // 1095 // iti svastham (1) ekaH prasAritaH kiMcidanyo'GghristvAsanAzritaH / ziraHpArzvagataM yatra tanmadAlasamiSyate // 1096 // made vipadi nirvede'pyautsukye virahe bhavet / iti madAlasam (2) istau cibukavinyastau bAhuzIrSazritaM ziraH // 1097 // ISadbASpe ca nayane yatra krAntamudAhRtam / nirjane nigRhIte ca zokaglAne bhavedidam // 1098 // iti krAntam (3) (su0) athopaviSTasthAnakAni lakSayati-vistAriteti / yatra pAdau vistAritAJcitau, ura ISadunatam , hastau UrukaTInyastau ca bhavataH ; tat svastham // 1095 // iti svastham (1) (su0) madAlasaM lakSayati--eka iti / yatra ekaH pAdaH kiMcit prasAritaH, anyazca tathA zira:pArzvagataM ca bhavati ; tat madAlasam / tacca made, vipadi, nivede, autsukye, virahe ca kAryam // 1096, 1096- // iti madAlasam (2) (su0) krAntaM lakSayati-- hastAviti / yatra hastau cibukanyastau, ziraH bAhazIrSagataM bhavati ; nayane ca ISadbASpayute bhavataH ; tat krAntam / idaM nirnane, nigRhIte, zokaglAne ca kAryam // -1907, 1098 // iti kAntam (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 337 UrU vistAritau bAhU pAdau vistAritAzcitau / yadA nimIlite netre viSkambhaM bhaNitaM tadA // 1099 // yoge dhyAne bhavedetatsvabhAvena yadAsane / iti viSkambhitam (4) same pANI saha sphigbhyAM bhUtale caraNau samau // 1100 // yadA tadotkaTaM yogadhyAnasaMdhyAjapAdiSu / ityutkaTam (5) hastau srastau vimuktau ca zarIramalasaM yadA // 1101 // locane mantharAkAradhare srastAlasaM tadA / hAniglAnimadavyAdhimUrchAbhItiSu tadbhavet // 1102 // iti sastAlasam (6) (su0) vikambhitaM lakSayati-Urviti / yatra UrU vistAritau ; bAhU pAdau ca aJcitau bhavataH ; netre nimIlite ca bhavataH ; tad viSkambhitam / tacca yoge, dhyAne, svabhAvAsane ca kAryam // 1099, 1099- // iti niSkambhitam (4) (su0) utkaTaM lakSayati-same iti / yatra pANI same ; pAdau bhUtale samau ca bhavataH ; tad utkaTam / tacca yogadhyAnasaMdhyAjapAdiSu prayojyam // 1100, 1100- // ityutkaTam (5) (su0) srastAlasaM lakSayati-hastAviti / yatra hastau srastau vimuktau ca bhavataH ; zarIramalasaM, locane mantharAkAradhare ca bhavataH ; tat srastAlasam / tacca hAniglAnimadavyAdhimUrchAbhItiSu prayojyam // 1101, 1102 // iti prastAlasam (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH jAnubhyAM bhUmisaMsthAbhyAM sthAnaM jAnugataM matam / home devArcane dInayAcane mRgadarzane // 1103 // kusattvavAsane cedaM bhavetkruddhaprasAdane / iti jAnugatam (7) utkaTasyaiva jAnvaikaM dharApRSThamadhiSThitam // 1104 // yatraitanmuktajAnu syAnmAninInAM prasAdane / havane sajjanAnAM ca sAntvane sAdhukarIke // 1105 // iti muktajAnu (8) vimuktaM bhUprapatanaM hAvakrandAdiSu smRtam / ___ iti vimuktam (9) iti navopaviSTasthAnakAni / (su0) jAnugataM lakSayati-jAnubhyAmiti / yatra bhUmisaMsthAbhyAM sthIyate, tat jAnugatam / tacca home, devArcane, kusattvatrAsane, kuddhaprasAdane ca prayojyam // -1102, 1103. // ___ iti jAnugatam (7) (su0) muktajAnu lakSayati-utkaTasyeti / utkaTa eva ekajAnu dharApRSThagataM cet ; tat muktajAnu / tacca mAninInAM prasAdane, havane, sAdhukRtasajanAnAM sAntvane ca prayojyam // -1104, 1105 // iti bhuktajAnu (8) (su0) vimuktaM lakSayati-vimuktamiti / yatra bhUpatanaM tat vimuktam / taJca hAvakrandAdiSu prayojyam // 1105- // iti vimuktam (9) iti navopaviSTasthAnakAni | Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 339 suptamuttAnavaktraM ca srastamuktakaraM samam // 1106 // iti samam (1) AkucitAGgamAviddhajAnvAkuzcitamucyate / prayogastasya zItArtAbhinaye zAGgiNoditaH // 1107 // ityAkuJcitam (2) upadhAya bhujAmekAM yatprasAritajAnukam / suptaM prasAritaM sthAnaM sukhasupte tadiSyate // 1108 // iti prasAritam (3) vivartitamadhovaktraM suptaM zastrakSatAdiSu / iti vivartitam (4) (su0) suptasthAnakAni lakSayati-suptamiti / yatra uttAnavaktraM, srastamuktakaraM suptam ; sat samam // -1106 // ___iti samam (1) (su0) AkuJcitaM lakSayati-AkuJcitAGgamiti / yatra AviddhajAnvA AkuJcitAGgaM bhavati ; tad AkuJcitam / tacca zItArtAbhinaye kAryam // 1107 // ityAkuJcitam (2) (su0) prasAritaM lakSayati-upadhAyeti / yatra ekAM bhujAmupadhAya, prasAritajAnukaM suptam ; tat prasAritam / tacca sukhasupte prayojyam // 1108 // ___ iti prasAritam (3) (su0) vivartita lakSayati-vivartitamiti / yatra adhovaktraM suptam ; tadvivartitam / tacca zastrakSatAdiSu prayojyam // 1108- // iti vivartitam (4) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 saMgItaratnAkara: skandhanyastaziraH suptaM kUrparAdhiSThitakSiti / / 1109 // yattadudvAhitaM proktaM lIlayAvasthitau prabhoH / ityudvAhitam (5) ISatprasRtajaGgha yatsuptaM srastakaradvayam // 1110 // tannataM sthAnakaM khedazramAlasyAdiSu smRtam / iti natam (6) iti SaTsuptasthAnakAni / ityekapaJcAzatsthAnaprakaraNam / vAGmanaHkAyajA ceSTA puruSArthopayoginI // 1111 // vRttiH sA bhAratI sAntva tyArabhavyatha kaizikI | (su0) udvAhitaM lakSayati-skandhanyasteti / yatra skandhanyastaziraH kUrparaprAptabhUtalaM suptam, tad udvAhitam / taca lIlayA avasthitau prabhoH purataH prayojyam // - 1109, 1109- // ityudrA hitam (5) (su0 ) nataM lakSayati - ISaditi / yatra ISat prasRtajaGgham, trastakaradvayaM yat suptam ; tad natam | tacca khedazramAlasyAdiSu prayojyam // 1110,1110 - // iti natam (6) iti SaT suptasthAnakAni / ityekapaJcAzatsthAnaprakaraNam / (ka0) athoddezakrameNa vRttIrlakSayituM tAsAM sAmAnyalakSaNamAhavAGmana: kAyajetyAdi / vAGmanaH kAyebhyo jAyata iti tathoktA / puruSArthopayoginI; atra puruSArthazabdena dharmArthakAmA gRhyante, na mokSaH ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH caturvidheti vijJeyA tAsAmutpattirucyate // 1112 // RgvedAdbhAratI jAtA yajurvedAttu sAttvatI / atharvaNAdArabhaTI sAmavedAttu kaizikI / / 1113 // vRttiH saMskRtavAkyaikapradhAnA bharatairnRbhiH / prayujyamAnA vAgvRttiH prAdhAnyAdbhAratI matA / / 1114 // 341 taM pratyAsAmupayogAbhAvAt / teSu dharmAdiSUpayogo'syA astIti puruSArthopayoginItyuktam / ceSTA ; vyApAro vRtirucyate / sA vRttirbhAstItyAdibhedena caturvidheti vijJeyeti saMbandhaH / tAsAM RgAdivedebhya utpattiM darzayatitAsAmiti // - 1111-1113- // (su0 ) atha kramaprAptA vRttIrlakSayati--- vAGmanaH kAyajeti / vAGmana:kAyajA ; vAGmana: kAyabhavA, puruSArthopayuktA ceSTA vyApAro vRttiriti kathyate / sA; vRttiH, caturvidhA - bhAratI, sAttvatI, ArabhaTI, kaizikIti / vRttInAmutpattimAha -- tAsAmiti / RgvedAt bhAratI jAtA ; yajurvedAttu sAttvatI jAtA ; atharvaNAt ArabhaTI jAtA ; sAmavedAttu kaizikI jAteti // -1111-1113- // (ka0) tatra ca bhAratIM vRttiM lakSayati- vRttiH saMskRtetyAdi / saMskRtavAkyameva pradhAnaM yasyAH sA tathoktA / atra vAgvyApArasyaikasya prAdhAnyam / manaH kAyavyApArayostvaprAdhAnya mityarthaH / ata eva vAgvRttirityucyate / bharatairnRbhiH prAdhAnyAtprayujyamAneti bhAratIzabdasya vyutpatti - darzitA / nATakArthAbhinetAraH sUtradhArAdayo bharatA ityucyante // 1114 // ( su0 ) tatra bhAratImAha -- vRttiriti / vRttiH ; bhAratIvRtti:, saMskRtavAkyapradhAnA; ata eva bharataiH nRbhiH prAdhAnyAt prayujyamAnA bhavati / atra bharatazabdena nATakAbhinetAraH sUtradhArAdayo vivakSitAH // 1114 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 saMgItaratnAkara: sattvaprakAzakaM yatsyAttadyuktaM sattvamucyate / manastatprabhavA harSazauryatyAgAstu sAcatAH / / 1115 // tatpradhAnA sAttvatI syAdvIraraudrAdbhutotkaTA / hInA zRGgAranirvedakaruNairuddhatAzrayAt / / 1116 // ArAdutsAhino ye syurbhaTAstatkAyasaMbhavA / bhavedArabhaTI vRttI raudrAdAvuddhate rase // 1117 // mAyendrajAlabahulA citrayuddhamavardhinI / vAgaGgAbhinayAnAM yA saukumAryeNa nirmitA // 1118 // ullasadgItanRttADhyA zRGgArarasanirbharA / (ka0) sAttvatyA niruktipUrvakaM lakSaNamAha - saccaprakAzakaM yatsyAdityAdi / etenAsyA manovyApArapradhAnatvaM darzitaM bhavati // 1115, 1116 // (su0) sAttvatI mAha -- sattvaprakAzakamiti / sattvaprakAzakaM yat, tadyuktaM sattvaM manaH, tadbhavA harSazauryatyAgAdayaH sAttvatAH, tatpradhAnA vRttiH sAtvatI / sA ca vIraraudrAdbhutavatI zRGgAranirveda karuNarahitA bhavati // 1115, 1116 // (ka0) athArabhaTyA lakSaNaM saniruktikamAha - ArAdityAdi / tatkAyasaMbhavAtteSAM bhaTAnAM zarIrasaMbhavetyanena cArabhaTyAH kAryavyApArapradhAnatvaM darzitam // 1117, 1117- // (su0 ) ArabhaTImAha - ArAditi / ArAt utsAhino ye bhaTAH syuH, teSAM kAyasaMbhavA, zarIravyApArajA vRtiH, sA arabhaTI / sA ca raudrAdyuddhatarasoditA, mAyendrajAlabahulA, citrayuddhapravardhinI ca bhavati // 1117, 1917- // (ka0) atha kaizikyA lakSaNamAha - vAgaGgAbhinayAnAmityAdi / etena kaizikyAM vAGmana: kAyavyApArANAM samaprAdhAnyamuktaM bhavati / atra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 343 niHzaGkaH kaizikIM brUte tAM saundaryaikajIvitAm // 1119 // saundarya saukumAryAbhyAM raudrAdAvapyasau bhavet / AmukhaM ca prahasanaM tathA vIthI prarocanA / / 1120 // aMzAH syuriti catvAro ye bhAratyA munermatAH / udghAtyakAvalagite kathodghAtaH pravartakam / / 1121 // prayogAtizayazceti bhedAH paJcAmukhasya ye / utthApakAbhidho bhedaH sAttvatyAH parivartakaH / / 1122 // saMlApakazcaturthastu yaH saMghAtyakasaMjJakaH / saMkSiptakaM cAvapAtaH syAdvastUtthApanaM tathA / / 1123 / / kaizikIzabdo rUDho draSTavyaH / yadvA kezAnAM samUhaH kaizikam / kaizikavanmRdutvAtsumanobhirvicitratvAcca kaizikIyogo'pi draSTavyaH // 1118,1119- // (su0) kaizikImAha - vAgaGgeti / vAgaGgAbhinayAnAM yA samaprAdhAnyaM bhvti| yA ca gItanRttADhyA, zRGgArarasanirbharA, saundaryaikajIvitA ulladvRtti:, sA kaishikii| iyaM saundaryasaukumAryAbhyAM raudrAdAvapi bhavati // 1118, 1119- // (ka0 ) atha bhAratyAdInAmavAntara bhedAnparigaNayati - AmukhaM cetyAdinA // - 1120-1125 // iti vRttilakSaNam / (su0) bhAratIvRtterbhedAnAha - Amukhamiti / Amukham, prahasanam, vIthI, prarocaneti / tatrAmukhaM paJcavidham / udvAtyakam, avalagitam, kathoddhAta', pravartakaH, prayogAtizayazceti // - 1120, 1121- // (su0) sAttvaterbhedAnAha-- utthApaketi / utthApakaH, parivartakaH, saMlApakaH, saMghAtaka iti sAttvatIbhedAzcatvAraH / ArabhaTIbhedAnAha - saMkSiptakamiti / saMkSiptakam, avapAtaH, vastUtthApanam, saMpheTa ityArabhavyA bhedAzva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 saMgItaratnAkaraH saMpheTavAra bhavyAM yaditi bhedacatuSTayam / kaizikyAM yanmataM narma narmaspuJjastathAparaH || 1924 // narmasphoTo narmagarbhati bhedacatuSTayam / paricittAkSepakaM ca paropAlambhakaM tathA / / 1225 // roSeyasUcakaM ceti narmabhedAstrayazca ye / sodAharaNalakSmaNaste'mI nATakagocarAH / / 1126 // vistaratrastacittena niHzaGkena na tenire / kAvyaM gItaM tathA nRttaM vRttihInaM na zobhate // 1127 // ato vRttIrvijAnIyAdetA bharatabhASitAH / iti vRttilakSaNam / I tvAraH / kaizikI bhedAnAha -- kaizikyAmiti / kaizikyAM narma, narmaspuada:, narmasphoTaH, narmagarbha iti catvAro bhedAH / paracittAkSepakam, paropAlambhakam, roSerSyA sUcakamiti narmabhedAstrayaH / eteSAM lakSaNAni vistarabhItyA na pratipAdyate / kAvyagItanRttAni vRttihInAni na zobhate // - 1122 - 1929- // - (ka0) teSAM lakSaNAnabhidhAne hetumAha -- sodAharaNetyAdinA / nATakagocarAste'mI vRttibhedA vistaratrastaccittena niHzaGkena sodAharaNalakSmANo na tenira iti saMbandhaH / teSAM nATakagocaratvena nRte nAtIvopayoga iti bhAvaH // - 1126, 1126- // (ka0 ) tarhi nRttaprakaraNe vRttikathanaM kathamityata Aha-kAvyaM gItamityAdi / vRttihInaM na zobhata iti / yadyapi vRttihInatvena kAvyAdInAM na svarUpaniSpattiH tathApi niSpannasya nRttAdeH zobhAtizayAdhAnahetutvena vRttInAmapyupayogo vidyata ityatra prakaraNe tatkAryamiti bhAvaH // -1127,1127- // iti vRttilakSaNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 saptamo nartanAdhyAya: yuddhe parAtmazastrANAM kramAdrakSaNapAtane // 1128 // vidhAtumucitA gAtravartanA nyAya ucyate / bhArataH sAtvato vArSagaNyaH kaizikasaMjJakaH / / 1129 / / bhedAstasyeti catvAraH kramAd vRtticatuSTaye / teSAM lakSaNasiddhayartha pravicArAn Qve'dhunA / / 1130 // yAH prakRSTA vicitrAzca gatayaste prikrmaaH| ta eva pravicArAH syuH zastramokSaNagocarAH // 1131 // (ka0) atha vRttyanuSaktAn savicArAn nyAyAlakSayituM nyAyasAmAnyalakSaNaM tAvadAha-yuddha ityAdi / parAtmazastrANAM kramAdrakSaNapAtane iti / parazastrANAM rakSaNaM nAma zatrupraharaNAni yathA svadehe na nipatanti, tathA phalakAdinA svadehasaMrakSaNamityarthaH ; AtmazastrapAtanaM nAma zatrazarIre svapraharaNAni yathA phalakAdinivAraNaM vaJcayitvA nipatanti, tathA svahastalAghavAdinA zastrapAtanam ; te vidhAtumucitA nATayocitetyarthaH / gAtravartanA nyAya ucyata iti saMbandhaH / kramAtticatuSTaya iti / bhAratyAM bhArataH / sAvatyAM sAtvataH / ArabhavyAM vArSagaNyaH / vRSagaNo nAma kazcidbhaTavaraH / tatsaMbandhAdayaM vyapadezo drssttvyH| kaizikyAM kaizika iti kramaH / / / / -1128-1130- // __ (su0) nyAyalakSaNamAha-yuddhe iti / yuddhe parazastrANAM cyAvanapAtanavidhAnocitA gAtravartanA nyAyItyucyate / sa caturvidhaH / bhArataH, sAttvataH, vArSagaNyaH, kaizika iti // -1128, 1130 // (ka0) pravicArANAM sAmAnyasvarUpamAha-yAH prakaSTA ityAdi / zastramokSaNagocarA iti / svadeharakSaNe kartavye'pi pravicArANAM zastramokSaNapravaNatvamevetyarthaH // 1131 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH phalakaM vAmahastena khaGga dakSiNapANinA / gRhItvApasRtau kRtvA karAvAkSipya tau tataH / / 1132 // phalakabhrAmaNaM kRtvA pArzvayorubhayoratha / paritaH zirasaH zastraM bhrAmayitvA tu khaDginam // 1133 // karaM ziraHkapolAntarudveSTaya maNibandhataH / phalakasyApyupaziraH paribhramaNamAcaret // 1134 // vidhireSa sakRtkaTayAM zastrapAtazca bhArate / sAtvate'pyevameva syAcchavabhrAntistu pRSThataH // 1135 / / kartavyaH zastrapAtastu pAdayoriha tadvidA / pravicAraH sAtvatavadvArSagaNye vidhIyate // 1136 // pRSThataH phalakasyApi bhramaNaM syAdihAdhikam / skandhe vakSasi vA zastrahastasyodveSTanaM tathA // 1137 // (su0) teSAM lakSaNasidhyarthaM pravicAra: kathyate-yA iti / prakRSTA vicitrAzca gatayaH pravicArA ityucyante / vAmahastena phalakaM, dakSiNahastena khaDagaM gRhItvA prasRtau hastau kRtvA, tau AkSipya pArzvadvaye'pi phalakabhramaNaM kRtvA zirasaH paritaH zastraM bhrAmayitvA, khaDginaM hastaM ziraH kapolAnte udveSTaya zira:samIpe phalakabhramaNaM kuryAt / eSa vidhi: bhArate kaThyAM sakRcchatrapAtazca bhavati / sAttvate'pyevameva / zastrabhramaNaM tu pRSThataH kAryam | pAdayoH zastrapAtaH, pRSThata: phalakabhramaNaM ca vArSagaNye kAryam / skandhe vakSasi vA zastraM, zastrodveSTanaM ca vakSaHsthale prahAraH pAtanaM cAtra bhavati / kaizike tu bhAratavatsarvam / zastrapAtastu zirasi bodhyaH // 1131 / / ___ (ka0) sapravicArANAM bhAratAdInAM pRthaksvarUpamAha-phalakaM vAmahastenetyAdinA // 1132-1138 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH mahArapAtanaM cAtra vakSasthalagataM matam / kaizike syAdbhAratavacchatrapAtastu mUrdhani // 1138 // zaktikuntAdizastrANi dhanurvajAdikAnyapi / nyAyeSveSu prayuJjIta sauSThavena samanvitaH // 1139 // pravicArA na zobhante sauSThavena vinA kRtaaH| saMjJAmAtreNa kartavyaH prahAro na tu vAstavaH // 1140 // mAyendrajAlairathavA pahAramiva darzayet / ete nyAyAH prayoktavyAcArIbhiH zastramokSaNe // 1141 // iti nyAyalakSaNam / cArIcayavizeSaH prAGmaNDalaM pratipAditam / tadbhedAnadhunA dhImAnvakti zrIkaraNAgraNIH // 1142 // (ka0) nartane nyAyopayogamAha-zaktikuntetyAdi / prhaarmiveti| yathA vAstavaH prahAro na bhavati, tathA kuryAdityarthaH // 1139-1141 // iti nyAyalakSaNam / (su0) nyAyopayogamAha-zaktIti / atra nyAyeSu zaktikuntadhanurvajAdIni sasauSThavaH san prayuJjIta / saMjJAmAtreNa prahAraH kAryaH / na tu vAstavaH / athavA mAyendrajAlaiH prahAramiva darzayet / ete nyAyAH cAribhiH zastramokSaNe prayojyAH // 1139-1141 // ___ iti nyAyalakSaNam / (ka0) uddezakrameNa maNDalAni lakSayiSyan pUrva cArINAM lakSaNAvasare prasaGgAduktaM tatsAmAnyalakSaNamanusmArayati-cArIcayavizeSaH prAGmaNDalaM pratipAditamiti / cArIcayavizeSa iti / maNDalakhaNDakaistribhizcaturbhirveti pUrvoktamityarthaH // 1142 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 saMgItaratnAkaraH bhramarAskanditAvartazakaTAsyAni cADitam / samotsaritamadhyardhameDakAkrIDitaM tataH // 1143 // piSTakuTuM cApagataM bhaumAnIti dazAvadan / atikrAntaM daNDapAdaM krAntaM lalitasaMcaram // 1144 // sUcIviddhaM vAmaviddhaM vicitraM vihRtaM tataH / alAtaM lalitaM ceti vyomajAni dazAbruvan // 1145 / / bhaumAkAzikacArINAM prAcuryAnmaNDalAnyapi / bhaumAnyAkAzikAnIti vyapadezaM prapedire // 1146 // eteSAM viniyogazca vijJeyaH zastramokSaNe / nabhobhavAnAM prAdhAnyaM bodhyaM yuddhaparikrame // 1147 // cArInAmnAtra caraNaM vakSye cArIvivakSayA / cArINAM nyUnatAdhikyaM na dUSayati maNDalam / / 1148 / / (su0) prasaGgAnmaNDalAnAM sAmAnyalakSaNamAha-cArIti / cArIvizeSo maNDalam / tad dvividham / bhaumam , AkAzikaM ceti / bhaumacArIprAdhAnye bhaumam ; AkAzacArIprAcurya AkAzikam / tatra bhaumasya bhedAnAha-bhramareti / bhramaram , Askanditam , Avartam , zakaTAsyam , aDDitam , samotsaritam , adhyardham , eDakAkrIDitam, piSTakuTam , cASagatamiti bhaumamaNDalAni daza // 1142 // (ka0) tdbhedaandrshyti-bhrmraasknditetyaadi| cArINAM nyUnatAdhikyaM na dRSayati maNDalamiti / caturazravyazramiteSvaGgahAreSu karaNAnAM nyUnatAdhikyamiva caturazravyazramAnamiteSu maNDaleSu cArINAM nyUnatAdhikyaM maNDalaM na dUSayati / tatrAGgahAreSu yathA recakaiH pUraNaM kRtaM tathAtrApi maNDaleSu pAdarecakaizcArIsaMkhyApUraNe kRte sati caturazravyazratvayoH saMbhavAdadoSa iti bhAvaH // -1143-1148- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 saptamo nartanAdhyAya: dakSiNo janito vAmaH spandito dakSiNaH punaH / zakaTAsyastathA vAmaH pAdo'vaspandito'thavA // 1149 // dakSiNo bhramaro vAmaH syandito'ghrirathetaraH / zakaTAsyazcASagatirvAmo'nyo bhramaro bhavet // 1150 // vAmAnte spandito yatra tadUce bhramaraM budhaiH| iti bhramaram (1) dakSiNo bhramaro vAmo'Dito'tha bhramaraH sa cet // 1151 // dakSiNaH zakaTAsyatvaM gatvoruttatAM gataH / (su0) AkAzikasya bhedAnAha-atikrAntamiti / atikrAntam , daNDapAdam , krAntam , lalitasaMcaram , sUcIviddham , vAmaviddham , vicitram , vihRtam , alAtam , lalitamityAkAzamaNDalAni daza / bhaumAkAzikAnAM cArINAM prAcuryAt maNDalAnyapi bhaumAni AkAzikAnIti vyapadezaH / eteSAM viniyogastu zastramokSaNe vijJeyaH / nabhobhavAnAM yuddhaparikrame prAdhAnyaM bodhyam , maNDalacArINAM nyUnatAdhikye na doSAya // 1143-1148 // (ka0) maNDalAnAM lakSaNAni granthata eva subodhAni // -1149, 1173 // (su0) bhramaraM lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNaH pAdo janitaH, vAmapAda: spanditaH, punardakSiNaH zakaTAsyaH, punarvAmaH spanditaH ; yadvA dakSiNo bhramaraH, vAma: spanditaH, punardakSiNaH zakaTAsyaH, punarvAma: cASagatiH, punardakSiNo bhramaraH, ante vAmaH spanditazca bhavati / tad bhramaramityucyate // // 1149-1150- // ___ iti bhramaram (1) (su0) AskanditaM lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNo bhramaraH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 saMgItaratnAkaraH vAmo vAdhyadhikIbhUya bhramarau dakSiNaH punaH // 1152 // spanditaH zakaTAsyastu vAmastenaiva bhUtalam / sphuTamAsphoTitaM dhIraistadAskanditamiSyate // 1153 // ityAskanditam (2) dakSiNo janito vAmaH sthitAvartastataH param / zakaTAsyo bhavetpazcAdeDakAkrIDitAhayaH // 1154 // urUdvatto'DDitacArI janitAmAzritastataH / samotsaritamattalliH kramAdaGghristu dakSiNaH / / 1155 // zakaTAsyaH kramAdUrUvRttazca syaadthetrH| pAdacApagatiHi syAdakSiNaH spanditastataH // 1156 // vAmAjriH zakaTAsyaH syAdanyo'dhibhramarastataH / vAmazcASagatiryatra tadAvartamavAdiSuH // 1157 // ityAvartam (3) vAmo'DitaH, punardakSiNo bhramaraH, vAmo'DitaH, punardakSiNaH zakaTAsyatAmAsAdya, UrUvRttaH, vAmo'dhyardhakatAmAsAdya bhramaraH, punardakSiNa: spanditaH, vAmastu zakaTAsyazca bhavati / ante tAdRzena vAmahastena bhUtalaM sphuTamAsphovyate ca; tad Askanditam // -1151-1153 // ityAskanditam (2) (su0) Avatai lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNo janitaH, vAmaH sthitAvartaH, tata: zakaTAsyaH, tata eDakAkrIDitaH, tata UrUvRttaH, tato'DitaH, tato janitazca bhavati / punardakSiNaH kramAt zakaTAsyaH, UrUvRttazca, punarvAmaH cASagatiH, punardakSiNaH dvi:spanditaH, vAmaH zakaTAsyaH, punardakSiNo dvirdhamaraH, vAmazcASagatizca bhavati ; tad Avartam // 1194-1157- // ityAvartam (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH janitaH saptapUrvoktasthitAvAdibhedabhAk / krameNa zakaTAsyazca dakSiNaH spandito'paraH // 1158 / / zakaTAsyastataH pAdo yAvanmaNDalapUraNam / krameNa yatra tajjJeyaM zakaTAsyAbhidhaM budhaiH // 1159 // ___iti zakaTAsyama (1) udghaTTitastato baddhaH samotsaritapUrvakaH / mattallirardhamattallirapakrAntazca dakSiNaH // 1160 // utto vidyuddhAntazca bhramaraH spanditazca saH / vAmastu zakaTAsyo'nyo dviH syaacaapgtisttH|| 1161 // vAmo'Dito'bhyadhikastu kramAccApagatiH prH| samotsaritamattallimattallibhramarastathA // 1162 // vAmo'tha spandito bhUtvA bhUtaTAsphoTanaM yadA / kurute pakSiNaH prAhuraDitaM maNDalaM tadA // 1163 // ityaGgitam (5) (su0) zakaTAsyaM lakSayati-janita iti / yatra prathamamAvatoMktAH sapta bhedAH, tato dakSiNaH zakaTAsyaH, vAmaH spanditaH, punardakSiNaH zakaTAsyo bhavati / tat zakaTAsyam // 1158, 1159- // iti zakaTAsyam (4) (su0) advitaM lakSayati-udghaTTita iti / yatra dakSiNa udghaTTitaH, tato baddhaH, samotsaritamattaliH, ardhamattalliH, apakrAntazca, vAmastu udvRttaH, vidyudbhrAntaH, bhramaraH, spanditazca ; punardakSiNaH zakaTAsyaH, cASagatizca, vAmo'dvitaH adhyardhakazva, punardakSiNazcASagatiH, samotsaritamattalliH, mattalliH, bhramarazca bhavati / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 saMgItaratnAkara: sthAnena samapAdena sthitvA hastau prasArayet / nirantarAvUrdhva kRtAvAveSTayodveSTaya ca kSipet // 1164 // kaTItaTe tataH pAdau bhrAmayedakSiNe tataH / krameNAnantaraM vAmaM punaH pAdaM prasArayet || 1965 // evaM bhrAntvA kramAdyatra maNDalabhramaNaM bhavet / caturdikaM tadAkhyAtaM samotsaritasaMjJakam / / 1166 // iti samotsaritam (6) krameNa dakSiNaH pAdo janita: spanditastataH / aDDitoktA caturbhedA vAmasyAdhyadhikAdikA / / 1167 // dakSiNaH zakaTAsyaH syAdyatrAnte dikcatuSTaye | maNDalabhramaNaM tattu niyuddhe'dhyardhamaNDalam / / 1168 // ityadhyardham (7) vAmaH spandito bhUtvA, bhUtaTe AsphoTanaM kurute ; tat aDitam // 11601163 // ityaDitam ( 5 ) (su0 ) samotsaritaM lakSayati-sthAneneti / yatra samapAdasthAnena sthitvA hastau prasArya, Urdhvakalpitau nirantarau tAveva AveSTya, udveSTaya ca kaTItaTe kSipyete; tato dakSiNavAmapAdau krameNa bhrAmyete, tato vAmapAdaH prasAryate / evaM bhrAntvA dikcatuSTaye'pi maNDalabhramaNaM kriyate ; tat samotsaritam // 1164-1966 // iti samotsaritam (6) (su0 ) adhyardhe lakSayati - krameNeti / yatra dakSiNo janitaH, spanditazca, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 saptamo nartanAdhyAyaH bhUyuktaizcaraNaiH sUcIviddhaM karaNamAzritaiH / sUcIviddhAbhidhe cAveDakAkrIDitairaya // 1169 // saMpUrNaimaraiH prAgvatsUcIviddhAdhibhistataH / AkSiptairmaNDalabhrAntyA dikcatuSTayayuktayA // 1170 // ante racitayA jJeyameDakAkrIDitAhayam / ityelakAkrIDitam (8) sUcI dakSiNapAdaH syAdvAmo'pakAntakastataH // 1171 // sanyavAmau ca bahuzo bhujaGgatrAsitau kramAt / yatrAnte maNDalabhrAntiH piSTakuTuM taducyate // 1172 / / iti piSTakuTam (9) vAmastu aDitoktabhedacatuSTayavAn , adhyardhakazca / punardakSiNaH zakaTAsyaH, ante dikcatuSTaye maNDalabhramaNaM ca bhavati ; tad ardhyardham // 1167, 1168 // ___ ityadhyartham (7) (su0) eDakAkrIDitaM lakSayati-bhUyuktairiti / yatra bhUsaGgataiH sUcIviddhakaraNasaGgataiH sUcIviddhAkhyacAryAzritaiH, tato bhramaraiH pAdaiH, tata AkSiptaiH sUcIviddhAGghibhizca dikcatuSTaye maNDalabhrAntyA ante recitayA ca eDakAkrIDitaM bhavati // 1169, 1170- // ityeDakAkrIDitam (8) (su0) piSTakuTuM lakSayati-sUcIti / yatra dakSiNaH sUcI, vAmo'pakrAnta:, savyavAmau kramAd bahuzo bhujaGgatrAsitau, ante maNDalabhrAntizca bhavati ; tat piSTakuTTam // -1171, 1172 // iti piTakuTam (9). Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 saMgItaratnAkaraH caraNaizcASagatibhiH samastairmaNDalabhramam / ante dadhaccApagataM niyuddhaviSayaM bhavet // 1173 / / iti cASagatam (10) ____ iti daza bhaumamaNDalAni / janitaH zakaTAsyazca dakSiNazcaraNaH kramAt / vAmo'lAto dakSiNastu pArthakrAntastato'paraH // 1174 // sUcI sa eva bhramara uTTatto dakSiNo bhavet / vAmastvalAtako vADrI chinnAkhyakaraNAzrayau // 1175 // bAhyabhramarakaM yatra vAmAGgaM recitaM bhavet / atikrAntastato vAmo daNDapAdastu dakSiNaH // 1176 // avocattadatikrAntaM maNDalaM zaMkarapriyaH / __ityatikrAntam (1) (su0) cASagataM lakSayati-caraNairiti / yatra samastaiH caraNaiH cASagatibhiH maNDalabhramaNam, ante cASagatizca bhavati; tat cASagatam / tacca muSTiyuddhe prayojyam // 1173 // iti cASagattam (10) iti daza bhaumamaNDalAni / (su0) AkAzikeSvatikrAntaM lakSayati-janita iti / yatra dakSiNazcaraNaH kramAt janitaH, zakaTAsyazca, vAmo'lAta:, dakSiNastu pArzvakrAnta:, tataH sUcI bhramara udvRttazca, tato vAmo'lAtaH, pAdadvayaM chinnAkhyakaraNayuktaM vAmAGgakRtaM bAhyabhramarakaM yatra recitaM bhavet / tata: vAmo'tikrAntaH, dakSiNastu daNDapAdo bhavati ; tad atikrAntam // 1174-1176- // ityAtikAntam (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamau nartanAdhyAyaH dakSiNo janito bhUtvA daNDapAdo bhavedaya // 1177 // sUcI ca bhramaro vAma utto dakSiNastataH / alAto vAmacaraNaH pArthakrAntastu dakSiNaH // 1178 // bhujaGgatrAsitazcAsau vAmo'tikAntatAM gataH / dakSiNo daNDapAdo'tha sUcI ca bhramaro'paraH // 1179 // yatra taddaNDapAdAkhyaM maNDalaM bhaNitaM budhaiH / iti daNDapAdam (2) dakSiNaH sUcyapakrAnto vAmo'dhridakSiNastataH // 1180 // pArthakrAntastathA vAmaH samantAnmaNDalabhramaH / sUcI yatrAtha vAmaH syAdapakrAntastu dakSiNaH // 1181 // taduktaM kRtibhiH krAntaM svabhAvagatigocaram / ____ iti krAntam (3) (su0) daNDapAdaM lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNo janito bhUtvA, tata: daNDapAdo bhavet , vAmaH sUcI bhramarazca bhavati / tato dakSiNa uvRtto bhavati / vAmo'lAtaH, dakSiNastu pArzvakrAntaH, bhujaGgatrAsitazca / punarvAmo'tikAnta:, dakSiNo daNDapAdaH, atha aparo vAma: sUcI, bhramarazca bhavati ; tad daNDapAdam // -1177-1179- // iti daruDapAdam (2) (su0) krAnsaM lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNaH sUcI, vAmo'pakrAntaH, punardakSiNaH pArzvakrAntaH, vAmaH samantAt maNDalabhrAntaH, sUcI vA, punardakSiNo'pakrAntazca bhavavi ; tad svabhAvagatigocaraM krAntaM bhavati // // -1980-1981- // iti krAntam (3) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 saMgItaratnAkaraH UrdhvajAnustathA sUcI dakSiNazvaraNaH kramAt // 1182 // / vAmapAdastvapakrAntaH pArthakrAntastu dakSiNaH / kramAtsUcI bhramarako vAmaH pAdo'tha dakSiNaH // 1183 // pArthakrAntastato vAmo'tikrAnto dakSiNaH punaH / sUcyapakrAntako vAmaH pArthakrAnto'parastataH / / 1183 // syAdvAmAghiratikrAntazcaraNadvitayI ttH| syAcchinnakaraNoktA cedvAmAviracitaM zritA // 1185 // bAhyabhramarakaM vidyAttadA lalitasaMcaram / iti lalitasaMcaram (4) dakSiNavaraNaH sUcI bhramarazca bhavettataH // 1186 // pArthakrAnto'tha vAmAdhirapakrAnto'tha dakSiNaH / sUcI vAmastvapakrAntaH pArthakrAntastu dakSiNaH // 1187 // yatra tanmaNDalaM proktaM sUcIviddhaM purAtanaiH / iti sUcIviddham (5) (sU0) lalitasaMcaraM lakSayati-UrdhvajAnuriti / yatra dakSiNa UrdhvajAnuH, sUcI ca, vAmo'pakrAnta:, pArzvakrAntaH, vAmo'tikrAntaH, punardakSiNaH sUcI, apakrAntazca, vAmaH pArzvakrAntaH, atikrAntazca ; pAdadvaye chinakaraNaM, vAmapAdaracitaM bAhyabhramarakaM ca vartate / tat lalitasaMcaram // -1982-1985- // iti lalitasaMcaram (4) (su0) sUcIviddhaM lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNaH sUcI bhramarazca; vAma: pArzvakrAnta: apakrAntazca ; atha dakSiNaH sUcI, vAmastvapakrAntaH, dakSiNastu pArzvakrAnto bhavati ; tat sUcIviddham / / -1986, 1987- // iti sUcIviddham (5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma nartanAdhyAyaH 357 sUcyaGghrirdakSiNo vAmastvapakrAnto'tha dakSiNaH / / 1188 / daNDapAdo'tha sUcI syAdvAmo bhramarakaca saH / pArzvakrAnto dakSiNaH syAdAkSipto dakSiNetaraH / / 1189 // dakSiNo daNDapAdaH syAdvarUdvatto'pyanantaram / vAmazca sUcI bhramaro'lAtazca kramato bhavet / / 1190 // pArzvakrAnto dakSiNaH syAdvAmo'tikrAntatAM vrajet / yatra tadvAmaviddhAkhyaM maNDalaM zArGgiNoditam / / 1191 // iti vAma viddham (6) dakSiNo janito'GghriH syAdUrUddvRttazca vicyavaH / tataH saptasthitAvartodvayAvartodita bhedabhAk / / 1192 // spandito vAmapAdaH syAtpArzvakrAntastu dakSiNaH / bhujaGgatrAsito vAmo'tikrAnto dakSiNo bhavet // 1193 // udvRttazcaiva vAmastu syAdalAto'tha dakSiNaH / pArzvakrAnto'thavA sUcI vAmo vikSipya dakSiNam // 1194 // vAmapakrAntatAM nItastadvicitraM pracakSate / iti vicitram (7) (su0) vAmaviddhaM lakSayati -- sUcyaGghririti / yatra dakSiNaH sUcI, vAmastvapakrAntaH, dakSiNo daNDapAdaH, vAmaH sUcI bhramarazva, dakSiNaH pArzva - krAntaH, vAma AkSiptaH, dakSiNo daNDapAdaH UrUvRttazca vAmaH sUcI, bhramaro'lAtazca kramazo bhavet / punardakSiNaH pArzvakrAntaH, vAmo'tikrAnto bhavati ; tad vAma viddham // - 1988 - 1191 // iti vAmaviddham (6) (su0 ) vicitraM lakSayati - dakSiNa iti / yatra dakSiNazcaraNo janitaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 saMgItaratnAkaraH dakSiNo vicyavo bhUtvA spandito'nantaraM bhavet // 1195 // pArthakrAnto dakSiNo'nirvAmastu spanditastataH / utto dakSiNo'lAto vAmaH sUcI tu dakSiNaH // 1196 // pArthakrAntastu vAmAjrirAkSiptIbhUya dakSiNaH / bhrAntvA savyApasavyena daNDapAdatvamAgataH // 1197 / / vAmaH krameNa sUcI syAd bhramarazcAtha dakSiNaH / bhujaGgatrAsito vAmo'tikrAnto vihRtAbhidhe // 1198 // iti vihRtam (8) sUcI ca bhramarI vAme kramAtpAde tu dakSiNe / bhujaGgatrAsitAM cArImalAtAM dakSiNetare / / 1199 // UrUdvRttaH vicyavazva / tataH sthitaavrtiidvyaavtoktbhedsptkm / tato vAmaH, spandita:, dakSiNa: pArzvakrAntaH, vAmo bhujaGgatrAsitaH, dakSiNo'tikrAnta:, vAma udvRttaH, dakSiNo'lAtaH, punarvAma: pArzvakrAnta: sUcI dakSiNaM vikSipya apakrAntatvaM nIyate ; tad vicitram // 1192-1194- // ____ iti vicitram (7) (su0) vihRtaM lakSayati-dakSiNa iti / yatra dakSiNo vicyavo bhUtvA, anantaraM spanditaH pArzvakrAntazca / tato vAma: spanditaH, udvRttazca ; tato dakSiNo'lAtaH, vAmaH sUcI, punardakSiNaH pArthakrAntaH, vAma AkSiptaH, dakSiNaH savyApasavyena bhrAntvA daNDapAdatvaM gacchati ; punarvAmaH krameNa sUcI bhramarazca; dakSiNo bhujaGgatrAsita:, vAmo'tikrAntazca bhavati / tad vihRtam // / / -1195-1198 // iti vihRtam (8) (su0) alAtaM lakSayati-sUcImiti / yatra vAmaH sUcI bhramarI kurute, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 saptamo nartanAdhyAyaH SaTkRtvaH saptakRtvo vA kRtvA cArIrimAH kramAt / caturdikSu drutaM bhrAntvA parimaNDalitAkRtiH // 1200 // dakSiNAGghAvapakrAntAM vAme tu caraNe kramAva / atikrAntA bhramarike lalitaizcaraNakramaiH // 1201 // karoti yatra tatmAharalAtaM maNDalaM budhAH / ityalAtam (9) sUcyadhidakSiNo vAmastvapakrAnto'tha dakSiNaH // 1202 / / pArthakrAntatvamAgatya bhujaGgatrAsito bhavet / atikrAntastu vAmAjrirAkSipto dakSiNastataH // 1203 // vAmo'tikrAntatA nItvorUvRtto'lAtakaH kramAt / pArthakrAnto dakSiNaH syAdvAmaH sUcyatha dakSiNaH // 1204 // apakrAnto vAmapAdastvatikrAntIkRto yadA / lalitaM saMcareduktaM lalitaM maNDalaM tadA // 1205 // iti lalitam (10) iti dazAkAzikamaNDalAni / iti maNDalalakSaNam / dakSiNo bhujaGgatrAsitAmalAtAM ca cArI tanute / evaM SadkRtvo vA, saptakRtvo vA etAzvArIH kRtvA, tato dikcatuSTaye drutaM bhrAntvA, parimaNDalitAkAraH dakSiNo'pakrAntAM cArI, tato vAmo'tikrAntAM bhramarIM ca tanute; tad alAtam // 1199-1201- // ityalAtam (9) (10) lalitaM lakSayati-sUcyaviriti / yatra dakSiNaH sUcI, vAmo'pakrAntaH, punardakSiNaH pArzvakrAnto bhujaGgatrAsitazca ; vAmo'tikrAntaH, tato Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 saMgItaratnAkaraH cAlizcAlivaDazcAtha laDhiH sUkamuroGgaNam / dhasakazcAGgahAraH syAdoyAro vihasI manaH // 1206 // lAsyAGgAni dazaitAni dezyAM dezIvido viduH / komalaM savilAsaM ca madhuraM tAlalAsyayuk / / 1207 // nAtidrutaM nAtimandaM vyazratApracuraM tathA / pAdorukaTibAhUnAM yogapadyena cAlanam / / 1208 // iti cAli: (1) dakSiNa AkSiptaH, vAmo'tikAntaH, UrUvRttaH, alAtazca ; tato dakSiNaH pArzvakrAntaH, vAmaH sUcI, punardakSiNo'pakrAntaH, vAmo'tikrAntazca bhavati; tat lalitam // -1202-1205 // iti lalitam (10) iti dazAkAzikamaNDalAni / iti maNDalalakSaNam / (ka0) atha dezIlAsyAGgAni lakSayituM tAnyuddizati-cAlizAlivaDa ityAdi / cAlivaDasya lakSaNAMze-sAMmukhyapAyeti / madhyalayavyazratAbhyAM pracuro bhavati / itarattu dvayorapi samAnamityarthaH // 1206-1208 // ___ iti cAliH (1) (su.) atha lAsyAGgAni lakSayati-cAliriti / cAlyAdIni daza lAsyAGgAni bhavanti / yathA-cAliH, cAlivaDaH, laDhiH, sUkam , uroGgaNam , dhasakaH, aGgahAra: oyAraH, vihasI, mana iti / teSAM krameNa lakSaNamAhakomalamiti / yatra komalaM savilAsatAlasAmyayuktaM madhuraM nAtidrutaM nAtimandaM tryazratApracuraM, yaugapadyena pAdorukaTibAhucalanaM kriyate, sA cAliH // // 1206-1208 // iti cAli: (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH cAliH sA zaidhyasAMmukhyamAyA cAlivaDo bhavet / iti cAlivaDaH (2) sukumAraM tirazcInaM vilAsarasikaM ca yat // 1209 / / yugapatkaTibAhUnAM cAlanaM sA laDhirmataH / ___iti laDhiH (3) karNayovibahulaM lasallIlAvataMsayoH // 1210 // vilamvenAvilambena sUkaM tallayacAlanam / iti sUkam (4) (su0) cAlivaDaM lakSayati-seti / zIghrasAMmukhyaprAyA sA cAlireva cAlivaDaH // -1208 // iti cAlivaDa: (2) (ka0) laDhilakSaNe-kaTivAhUnAmiti / kaTizca bAhU ca kaTibAhava iti bahuprakRtiko dvandvaH / pratipArzva kaTibAhoreva cAlanaM laDhirityarthaH // -1209, 1209- // iti laDhiH (3) (su0) laDhiM lakSayati-sukumAramiti / sukumAraM tirazcInaM yad vilAsarasikaM yugapat kaTibAhUnAM cAlanaM kriyate ; sA laDhiH // -1209, 1209- // ___ ini laDhiH (3) (ka0) sUkalakSaNe-hAvabahulamiti / hAvo nAma strINAM vilAsavizeSaH / yathoktaM bhAvaprakAze " helAhetuH sa zRGgAro bhAvAtkiMcitprakarSavAn / sagrIvArecako hAvo nAsAkSibhUvikAsakRt" // iti / tena hAvena pracuram / / -1210, 1211- // iti sUkam (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 saMgItaranAkaraH vilambenAvilambana kucayorbhujazIrSayoH // 1211 // lalitaM cAlanaM tiryatajjJAH mAhururoGgaNam / ityuroGgaNam (5) ghasakaH syAtsulalitaM stanAdhonamanaM layAt // 1212 // ityuroGgaNam (6) (su0) sUkaM lakSayati-karNayoriti / yatra lIlAvataMsayoH karNayoH lasat hAvabahulaM vilambana avilambena vA layacAlanaM kriyate, tat sUkam // // -1210, 1210- // iti sUkam (4) (mu0) uroGgaNaM lakSayati-vilambeneti / yatra vilambAvilambAbhyAM kucayoH bhujazIrSayozca lalitaM cAlanaM tiryak kriyate; tad uroGgaNam / / // -1211, 1211- // ityuroGgaNam (5) (ka0) dhasakalakSaNe-layAtstanAdhonayanamiti / svabhAvena sthitAyA nartakyAstAlalayAnukaraNakrameNaiva sthitvA hasvIbhAva ityarthaH / ziSTaM spaSTam // -1211-1215 // iti ghasakaH (6) iti daza lAsyAGgAni / (su0) dhasakaM lakSayati-dhasaka iti / sulalitaM stanAdhonamanaM dhasaka ityucyate // -1212 // iti pasaH (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH satAlalalitopetA kramAtkayAIyornatiH / dhanurvadaGgahAraH syAditi niHzaGkabhASitam // 1213 // ityArahAra: (7) kiMcittiryagadho mUnoM gatiroyArako mataH / ___ ityoyArakaH (6) smitaM syAdvihasI yastu zRGgArarasanirbharaH // 1214 / / abhyastAdanya evAtisUkSmapratyagrabhaGgibhAk / ___ iti vihasI (9) gItAderAgataH sthAyastallayAttanmano matam // 1215 // ___ iti manaH (10) (su0) aGgahAraM lakSayati-satAleti / yatra satAlalalitopetA, dhanurvat kAyArdhayornatiH, sa aGgahAraH // 1213 // ityAhAra: (7) (su0) oyArakaM lakSayati-kiMciditi / yatra mUrdhaH kiMcit tiryagadhogatiH kriyate, sa oyAraka ityucyate // 1213- // ityoyArakaH (8) (su0) vihIM lakSayati-smitamiti / yatra zRGgArarasanirbharaH, abhyastAt anya eva atisUkSmapratyagrabhaGgibhAMk smitaM kriyate, sA vihasI // / / -1214, 1214- // iti vihasI (s) (su0) mano lakSayati-gItAderiti / yatra gItAdisthAyalayo vartate, tad manaH // -1215 // iti manaH (10) iti daza lAsyAGgAni / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 saMgItaratnAkaraH zironetrakarAdInAmaGgAnAM melane sati / kAyasthitirmanonetrahArI rekhA prakIrtitA // 1216 // iti rekhAlakSaNam / atha zramavidhiH vighnezaM bhAratI devIM brahmaviSNumahezvarAn / raGgaM tadevatAstAlavAdyabhANDAni ca kramAt // 1217 // upAdhyAyaM nRttakanyAH stambhayugmaM ca daNDikAm / kastUrikAcandanAyaiH sAmodairanulepanaiH // 1218 // zubhaiH sugandhibhiH puSpaiyUMpairArAtrikairapi / naivedyairvividhairvastraistAmbUlairbalibhistathA // 1219 // arcayitvA zubhe lagne prArabheta zramaM sudhIH / stambhadvayoparinyasyetkanyA hRdayasaMmitAm // 1220 // hastagrAhyAM tirazcInAmavaSTambhAya daNDikAm / vasitvA vasanaM zubhraM dRDhamAdAya kaJcakam // 1221 // (ka0) atha rekhAM lakSayati-zironetretyAdi / manAMsi netrANi ca haratItyarthe, haraterauNAdika inpatyaye GISi hArIti rUpaM vedivyam // 1216 // iti rekhAlakSaNam / (su0) atha rekhAlakSaNamAha-zironetreti / zironetrakarAdyaGgamelane manonetrahAriNI kAyasthiti:, rekhetyucyate // 1216 // iti rekhAlakSaNam / (ka0) atha zramavidhimAha-vighnezamityAdi / aGgavivartanamiti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to nartanAdhyAyaH daNDikAlambinI kanyAbhyasyedaGga vivartanam / valanaM sthApanaM rekhAM tAlasAmyaM layAnapi // / 1222 // aGgAdIni puroktAni lAsyAGgAnyakhilAnyapi / gItavAdyAnugamanaM zikSeta sumanAH satI / / 1223 // iti zramavidhiH / 365 pAtraM syAnnartanAdhAro nRtte prAyeNa nartakI / mugdhaM madhyaM pragalbhaM ca pAtraM tredheti kIrtitam / / 1224 // mugdhAderlakSaNaM proktaM yauvanatritayaM kramAt / lInAdharastanAbhogakapolajaghanorukam / / 1225 / / sAmAnyavacanam ; valanamityAdi tu vizeSavacanam / zramo nAma nartana zikSAbhyAsa ucyate // 1217-1223 // iti zramavidhiH / (su0 ) atha zramavidhiM lakSayati - vighnezamiti / vighneza, bhAratI, devIM, brahmaviSNumahezAn, raGga, raGgadevatAH, tAlavAdyabhANDAni ca kramAt upAdhyAyaM, nRttakanyAH, stambhayugmaM, daNDikAM ca, kastUrikA candanasugandhipuSpadhUpadIpanaivedyavastratAmbUlAdibhiH samabhyarcya, zubhe lagne zramaH kAryaH / stambhayorupari hRdayasaMmitAM hastagrAhyAM tirazcInAM daNDikAvaSTambhAya kApi kanyA nyastavyA / taddaNDikAvalambinI dhavalavastrapariSkRtA, dRDhakaJcukavatI kanyA aGgavivartanaM, valanaM, sthApanaM, rekhAM, tAlasAmyaM layAn prAguktAnyaGgahArAdIni sakalAni lAsyAGgAni cAbhyasyet / gItavAdyAnugamanaM ca zikSeta // 1217-1223 // iti zramavidhiH / (ka0) atha pAtrasya lakSaNamAha - pAtraM syAdityAdi / nartanAdhAro nartakI nRte prAyeNa pAtraM syAditi yojanA | nartakasyApi narta Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 saMgItaratnAkaraH surataM prati sotsAhaM prathamaM yauvanaM matam / pInorujaghanaM pInakaThinocaghanastanam // 1226 // jIvitaM manmathasyoktaM dvitIyaM yauvanaM budhaiH / unmAdakaM zriyA juSTaM saMpannaratinaipuNam // 1227 // kAmazikSitabhAvaM ca tRtIyaM yauvanaM viduH / yauvanaM turyamapyasti mandotsAhamano bhavet // 1228 / / mlAnAdharastanAbhogakapolajaghanaM ca tat / atipragalbhametasmAdyauvanAtpAtramucyate // 1229 // tajjarAbhimukhaM zobhAvikalaM nAdRtaM budhaiH / bAlaM manovihInatvAnna pAtraM tajjJaraJjakam // 1230 // ___ iti pAtralakSaNam / nAdhAratvAvizeSe'pi nRttaviSaye nartakyeva loke pAtramityucyate ; na nartaka ityarthaH / tatpAtraM mugdhaM madhyaM pragalbhaM ceti tredhA kIrtitam / mugdhAdeH pAtrasya lakSaNam-yauvanatritayaM kramAditi / yovanAnAM vakSyamANAnAM prathamadvitIyatRtIyAnAM tritayaM tasya kramAditi / prathamayauvanayuktaM mugdhaM pAtram / dvitIyayauvanayuktaM madhyamaM pAtram / tRtIyayauvanayuktaM pragalbhaM pAtramiti kramaH / teSAM yauvanAnAM lakSaNamAha-lInetyAdi / 1224-1230 // iti pAtralakSaNam / (su0) atha pAtraM lakSayati-pAtramiti / nartanAdhAraH pAtram , nRttapAtraM nartakItyucyate / tatpAtraM trividham ; mugdham , madhyam , pragalbhamiti / mugdhAdilakSaNaM tu yauvanatritayakrameNa bodhyam / lInAdharastanAbhogakapolajaghanorukaM surataM prati sotsAhaM yadyauvanaM tatprathamam / pInorujaghanakaThinAtivanastanamanmathajIvitaM yadyauvanaM tad dvitIyam / unmAdakazobhayA samanvitaM ratinaipuNa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 saptamo nartanAdhyAyaH sauSThavaM rUpasaMpattizcAruvistIrNavaktratA / vizAlanetratA vimbAdharatA kAntadantatA // 1231 // mukambukaNThatA vellallatAsaralabAhutA / tanumadhyonnatisthUlanitambakarabhorutA / / 1232 // atyucckhrvpiintvraahitymshiraaltaa| lAvaNyakAntimAdhuyedhairyodAryapragalbhatA // 1233 / / gauratA zyAmatA veti tajjJaiH pAtraguNA matAH / yatpAtraM gAtravikSepaiH komalaivilasallayaiH / / 1234 // sutAlairakSarANIva prodrigItavAdyayoH / gItavAdyadhvani cAGgaizvAkSuSatvamivAnayat // 1235 // sumanAMsIva gAtrANi rasapUrNatayA dadhat / nRtyatyuttamamAcaSTa tadidaM karaNAgraNIH // 1236 // iti pAtraguNAH / saMpannaM kAmazikSitabhAvaM yadyauvanaM tat tRtIyam | surate mandotsAhamanaskaM mlAnastanAbhogakapolajaghanaM yadyauvanaM tacaturtham ; etacca jarAbhimukhatvAt zobhAvaikalyAcca budhairnAdRtam / bAlaM manovihInatvAnna caturaM janAya // 1224-1230 // iti pAtralakSaNam / (ka0) pAtraguNAnAha-sauSThavamityAdi / sauSThavaM nAmAnAnAM zobhanatvam / vaiSNavasthAnakoktAGgasaMnivezo vaa| rUmasaMpattirityasyaiva prapaJcaH, cAruvistIrNavaktratetyAdi lAvaNyAdipragalbhatetyanto bahUnAM dvandvaH / gauratA zyAmatA veti / kRSNatA pAtrasya guNa ityarthaH // 12311236 // iti paatrgunnaaH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 saMgItaratnAkaraH dhyastAnAM vA samastAnAmeSAM doSo viparyayaH / guNadoSau parIkSeta pAtre nRttasya siddhaye // 1237 // 'mArkaNDeyapurANoktA nRtte pAtraikatantratA / nRttenAmalarUpeNa siddhirnAnyena rUpataH // 2238 / / cArvadhiSThAnavannRttaM nRttamanyaviDambanA / ___ iti paatrdossaaH| (su0) atha pAtraguNAn lakSayati-sauSTavamiti / sauSThavam ; aGgAnAM zobhAvahatvam / rUpasaMpatti: cAruvistIrNa vaktram / vizAlanayanatvaM bimbaphalatulitAdharatvaM, majjularadanatvaM, kambukaNThatvaM, calallatopamabAhutvaM, tanumadhyatvaM, nAtisthUlanitAmbatvaM, karabhorUtvaM, atyuccapInakharvatvarAhityaM lAvaNyaM, kAnti:, mAdhuryam , prAgalbhyam , gauratvam , zyAmatvamityete pAtraguNAH / layavilasitaiH satAlai: komalai: rasabharitaiH gAtravikSepaiH yatpAtram , gItAvAdyayoH akSarANi progiradiva bhAsate taduttamam // 1231-1236 // iti pAtraguNAH / (ka0) pAtrasya doSAnAha-vyastAnAM vetyAdi / vyastAnAM sauSThavAdiSvekaikaguNAnAM samastAnAM samavetAnAmeSAM guNAnAM viparyayo'bhAvo doSaH / pAtrasya guNadoSaparIkSaNe prayojanamAha-nRttasya siddhaya iti / nRtasiddheH pAtraikatantratAmabhiyuktasaMmatipUrvakaM darzayati-mArkaNDeyetyAdi / // 1237, 1238- // iti paatrdossaaH| (zu0) atha pAtradoSAn lakSayati-vyavastAnAmiti / eSAM vyatyAsena vA sAmastyena vA abhAvo doSaH // 1237, 1238- // iti pAtradoSAH / mudritamArkaNDeyapurANe, ayaM viSayo noplbhyte| apitu viSNudharmottare tRtIyakhaNe rshyte| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 saptamo nartanAdhyAyaH sunIlasnigdhavistIrNakezapAzanivezitaH / / 1239 / / pranthivilulitaH pRSThe lasatpuSpAvataMsakaH / veNI vA saralA dIrghA muktAjAlavirAjitaiH / / 1240 // kalitaM kuntalairbhAlaM kastUrIcandanAdinA / racitaM citrakaM bhAle netre tanvaJjanAzcite / / 1241 // ullasatkAntivalaye tAlapatre ca karNayoH / dantapaGktiH prabhAjAlapojjvalIkRtara bhU // 1242 / / ka tUrIpatrabhaGgAGkau kapaulau kaNThalambitA / tArAhArAvalI gthUlamauktikA stanamaNDanA // 1243 // prakoSThau nyastasadannasauvarNavalayAnvitau / agulyo dhRtamANikyanIlavajrAdimudrikAH // 1244 // candanai--saraM gAtraM yadvA kuGkumaraJjitam / kIrodakaM dukUlAdi vastraM kUrpAsakastanuH / / 1245 // sakaJcukaM vA calanaM tattaddezAnusArataH / etanmaNDanamanyadvA pAtrayoH zyAmagaurayoH // 1246 // yathocitaM vidhAtavyamityAha zivavallabhaH / ___ iti pAtramaNDanAni / (ka0) tasya pAtrasya maNDanamAha-sunIla snigdhetyAdi // -1239-1246- // iti paatrmnnddnaani| (su0) atha pAtramaNDanAni lakSayati-sunIleti / pRSThe, sunIlasnigdhavistIrNakezapAzanivezita: puSpAlaMkRtaH vilulitaH pranthiH ; muktAmAlAmano Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 saMgItaratnAkara: rUpavAnnRttatattvajJo grahamokSavicakSaNaH / / 1247 / / samAdigrahavijJazca vAdyavAdanaveditA / saMpradAyAgatajJAno dhvanimAdhuryatattvavit / / 1248 // sthAyAdhikyonatAbhijJaH kuzalo layatAlayoH / vAdyaprabandhanirmAtA mukhavAdyeSu kovidaH / / 1249 / uttA nUnabhaGgInAM ziSyazikSaNadakSiNaH / pratiSThApayitA nRttagItavAdyavyavasthiteH / / 1250 // praviSTo hRdayaM yadvA pAtrasya hRdi ca svayam / raJjakaH syAdupAdhyAyo nRttadoSavidhAnavit / / 1251 // ityupAdhyAyalakSaNam / hAriNI dIrghA vA saralA vA veNI ; kuntalAdhiSThitaM bhAlam ; tatra kastUrIcandanAdikalpitaM tilakam; aJjanamaJjulaM nayanayugalam ; kAntisaMtatidanturatAlapatrapariSkRtaM zravaNayugalam ; raGgataTapronmeSaghaTanApaTuprabhApaTalajaTilaM dantamaNDalam ; kastUrIpatrabhaGgakomalau kapolau ; tArAvalIpariSkRtaH kaNThaH ; sthUlamauktikadAma kucayugalam ; lasadratnakanakavalayakamanIyaM prakoSThadvayam ; mANikyavajramauktikamedurA aGgulaya: ; candanacarcitaM gAtraM, kuGkumaraJjitaM vA ; dukUlAdikaM vasanam ; sUkSmaM kUrpAsakaM vA kaJcukaM tattaddezAnusAreNa anyadapi vA maNDanaM jJeyam // - 1239-1246- // iti pAtramaNDanAni / (ka0) lakSaNamAha - rUpavAnityAdi / upAdhyAyo nAmAtra bharatAdizAstrAbhijJo'bhinayopadeSTA vidvAnabhidhIyate / nRttatavajJa iti / nRttasya gAtravikSepamAtraM tvityAdinoktalakSaNasya tattvaM svarUpaM tAlalayAzrayatvAdikaM jAnAtIti tathoktaH / grahamokSavicakSaNa iti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute upAdhyAyasya Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama nartanAdhyAyaH 371 gItavAdyayorupakramopasaMhAraveditA / samAdigrahavijJazceti / tAne ye mahA samAtItAnAgatAzca traya uktAstAnvizeSeNa jAnAtIti tathoktaH / vAdyavAdanavediteti / vAdyAnAM tatAdInAM vAdanaprakArAbhijJaH / saMpradAyAgateti / zAstre tatra tatra rahasyeSu gurUpadezAtparaMparAyAtaparijJAnavAn / dhvanimAdhuryatattvaviditi / dhvanernAdasya mAdhuryamiti / yasya rAgasya yasminnAdavizeSe kriyamANe raktivizeSaH, taddhvanimAdhuryamityucyate; tasya tattvaM svarUpaM vetIti tathoktaH / sthAyAdhikyonatAbhijJa iti / sthAyAnAM rAgAvayavAnAmAdhikyamUnatA ca tayorabhijJa iti tathoktaH / loke yathA karacaraNAdInAmavayavAnAmAdhikyonate pazyatyevaM rAgeSu sthAyAdhikyonate jAnAtItyarthaH / kuzalo layatAlayoriti / layo drutAdiH ; tAlazca catpuTAdiH ; tayoH kuzalatvaM nAma vartamAne laye layAntarakaraNaM, vartamAne tAle tAlAntarakaraNaM cetyarthaH / vAdyaprabandha nirmAteti / vAdyaprabandhAH pUrvoktA yatyAdayaH / tA nirmAtuM zakta ityarthaH / mukhavAdyeSu kovida iti / murajAdivAdyodbhavA varNa saMghAtA eva tAladhareNoccAritA mukhavAdyAnItyucyante teSu kovidaH ; tadguNadoSAbhijJaH / udbhettA nRtnabhaGgInAmiti / tUryatraye'pi nUtana prakArANAmutpAdakaH / ziSya zikSaNadakSiNa iti / ziSyANAM zikSaNe samyagviyAsaMkramaNe samarthaH / nRttagItavAdyavyavasthiteH pratiSThApayiteti / tena dezImArgavibhAgena tUryatrayavyavasthAyAH pratiSThApakaH / praviSTo hRdayamiti / pAtreNa svahRdayaM praviSTa iti karmaNi niSThA / yadvA pAtrasya hRdi svayaM praviSTazvetyatra kartari niSThA / upAdhyAyapAtrahRdayayorekIbhAvena bhavitavyamityarthaH / anyathA sAttvikAbhinayopadezagrahaNe'sya na saMbhava iti bhAvaH / raJjaka iti / abhinayopadezAdiSu zAstra goSThISu ca janacittAkarSakaH / vRttadoSavidhAnaviditi / nRtasya doSaM vidhAnaM ca vetIti tathoktaH / evaMviziSTa upAdhyAyaH syAt / etaduktaM bhavati - ' upAdhyAyena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 saMgItaratnAkaraH yatrako mukharI zreSThastathA pratimukharyapi / dvAvAvajadharAvaDDAvajau ca karaTAdharau // 1252 // nRtAdiSu sarveSu lakSyeSu tattvajJena bhavitavyam / na tu tattatkarmakA' iti // -1247-1251 // ityupAdhyAyalakSaNam / (su0) upAdhyayaM lakSayati-rUpavAniti | rUpavAn ; gambhIrAkRtiyuktaH, kohalabharatAdizAstratattvajJaH, abhinayopadeSTA upAdhyAya ityucyate / nRttatattvajJa: ; gAtravikSepamAtralakSaNasya tattvaM tAlAdi jAnAtIti tathokaH ; prahamokSavicaaNa: ; gItavAdyayorupakramopasaMhAre kuzala: ; samAdigrahavijJazca ; tAnoktA samAtItAnAgatA ye grahA:; tAn vizeSato jAnAtIti tathoktaH ; vAdyavAdanaveditA; tatAdivAdyAnAM vAdanaviSaye samarthaH; saMpradayAgatajJAna: ; gurUpadezaparaMparAyAtajJAnasaMpannaH ; dhvanimAdhuryatattvavit ; dhvane: nAdasya mAdhuryamarmavit ; sthAyAdhikyonatAbhijJa: ; sthAyAH, rAgAvayavAH, teSAM nyUnAdhika marmajJaH ; layatAlayo: kuzala: ; layatAleSu samarthaH ; vAdyaprabandhanirmAtA, pUrvoktavAdyaprabandhAnAM nirmANe kuzala: ; mukhabAyeSu kovida ; murajAdivAyeSu paNDitaH; nUnabhaGgInAmuddettA; tauryatrayeSu nUtanaprakArANAmutpAdakaH; ziSyazikSaNadakSiNa ; ziSyANAM zikSaNe abhyAsaviSaye samarthaH ; nRttagItavAdya yavasthite: pratiSThApayitA; nRttagItavAdyAnAM vyavasthAyAH pratiSThApaka ; hRdayaM praviSTa ; natakena svahRdayaM praviSTa ityarthaH; yadvA pAtrasya hRdi svayaM praviSTazceti ; upAdhyAyapAtrahRdayayorekIbhAvena bhavitavyamityarthaH / raJjakaH ; janacittAkarSaka: ; nRttadopavidhAnavit ; abhinayasya doSajJaH ; evaMguNaviziSTa upAdhyAyaH syAdityarthaH // -1247-1251 // __ ityupAdhyAyalakSaNam / (ka0) atha saMpadAyaM lakSayati-yatraika ityAdi / atra nartano Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH dvAtriMzanmardaladharA varAstAladharadvayam / kAMsyatAladharAstvaSTAviSTAH kAhalikadvayam / / 1253 // vAMzikau rasikau vyaktasuraktamacuradhvanI / catvAro madhuradhvAnA bhavantyete varAstayoH // 1254 // dvau mukhyagAyanau sArdhamaSTabhiH saha gAyanaiH / mukhyagAyanike cASTau sahagAyanikAstayoH // 1255 // saMpradAyasamullAsi pAtramekaM guNAnvitam / sarve'mI rUpavantaH myuzcitrAlaMkaraNAnvitAH // 1256 // gItAdisAmyanipuNAH praharSotphullacetasaH / uttamaH saMpradAyo'sau loke kuTilamucyate / / 1257 / / tadardha madhyamo nyUno'smAtkaniSTho nigadyate / ___iti saMpradAyalakSaNam payoginAM vAdakagAyakAnAM bRndaM saMpradAya iti lokarUDhyA ucyate / // 1257- // ___ iti saMpradAyalakSaNam / (su0) saMpradAya lakSayati -- yatreti / yatra eko mukharI; pratimukharI caikaH ; dvAvAvajadharau ; dvAvaDDAvajau ; dvau karaTadhAriNau ; dvAtriMzanmadaladharAH ; dvau tAladharau; aSTau kAMsyatAladharAH ; dvau kAhalavAdako ; vAMzikAzcatvAraH ; aSTabhirgAyanaiH saha dvau mukhyagAyanau ; aSTau gAyanIyukte dve mukhyagAyanyau ; tayormadhye ekaM guNAnvitaM saMpradAyasamullAsi pAtram , sarve'pi citrAlaMkaraNAnvitA rUpazAlinaH ; gItAdisAmyapaTavaH; saMtoSavikasitamanasazca bhavanti ; sa uttamaH saMpradAyaH, tadardhe madhyamaH saMpradAyaH, tadrAhitye kaniSThaH // 1252-1257- // iti saMpradAyalakSaNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 saMgItaratnAkaraH anuvRttirmukhariNa tallayornyUnapUraNam / / 1258 // tAlAnuvRttirityete catvAraH kuTile guNAH / saMpradAyasya doSaH syAdetadguNaviparyayaH / / 1259 // iti saMpradAyaguNadoSAH / atha zuddhapaddhati : saMgItajJairbudhaiH sArdhaM nAyake prekSake sthite / pravizya raGgabhUmiM te tiSThantaH sAMpradAyikAH / / 1260 / / vAdyAnAM nAdasAmyaM ca kRtvAvasthitamAnasAH / melApakaM vAdayeyuH prabandhaM gajaraM tataH / / 1261 // tato javanikAntardhau dadhAnaM kusumAJjalim / pAtraM tiSThedadhiSThAya sthAnakaM sauSThavAnvitam / / 1262 / tatazvopasamArambhe'ntardhAne cApasArite / sabhAjanamanohAri pAtraM raGgabhuvaM vizet / / 1263 / / (ka0) saMpradAyasya guNAnAha - anuvRttirmukhariNa ityAdi / saMpradAyasya doSAnAha - etadguNaviparyaya iti // 1258, 1259 // iti saMpradAyaguNadoSAH / (su0) saMpradAyaguNadoSAn lakSayati - anuvRttiriti / mukhariNo'nuvRttiH, tasya laya:, nyUnapUraNam, tArAnuvRttirityete catvAraH saMpradAyaguNA: ; etadguNaviparyaye doSAH syuH // -1258, 1259 // iti saMpradAya guNadoSAH | (ka0) saMpradAyasya zuddhapaddhatimAha - saMgItajJairbudhaiH sArdhamityAdi / melApakaM vAdayeyurityAdi / melApakAdayo vAdyaprabandhAH pUrvoktalakSaNA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH vAdhamAne prabandhe copazamAdau ca vaadkaiH| subhaGgi raGgapIThasya madhye puSpAJjaliM kSipeta // 1264 // yataH svayaM surajyeSTho mdhyernggmdhisstthitH| tataH praharSasaMpannaM nRttAGgaireva kevalai // 1265 // vAdyenopazamenAtra nRtyetpAtraM manonvitam / padamonA ca kavitaM malapAvatsakAvapi / / 1266 // rigoNI tuDuketyebhiH pravandhairniyatakramaiH / svecchAkRtakramairyadvA vAdyamAnaiH samantataH / / 1267 // sapAGgairviSamAGgobhayairvA nRttamAcaret / tataH zuddhaprabandhaizca gIyamAnairnijecchayA // 1268 // pAtraM vidhAya trividhaM nartanaM sthAnamAcaret / gajarAnantaraM nAsti yadopazamavAdanam / / 1269 // pAtraM tadA tadArambhe pravizediti tadvidaH / iti paddhatirukteyaM proktA pariviDirjane // 1270 // vAdanaM samahastasya prAkpravezAtpare jaguH / samahastAdibhiH pATaiH suvRttaiH pRSThasauSThavaiH 1271 // sthitena samapAdena pravezaM te pracakSate / kecidAhuH kevalayoH prayogaM gItavAdyayoH // 1272 // ekaikazaH prayogo'pi gItAdeH kaizcidiSyate / iti zuddhapaddhatiH / anusaMdheyAH / samAviSamAGgairyobhayairvA vRttamAcarediti / samAjJaizcaturazrAzritaiH, viSamAGgaH, vyazratAzritaiH, ubhayairubhayAzritairvAGganRttaM kuryAt / zuddha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 saMgItaranAkaraH prabandhaiH, elAdibhiH / nijecchayA gIyamAnairiti / sUDakramaM vihAya cetyarthaH / trividhaM nartanamiti / samaviSamobhayAtmakamityarthaH / athavA nATyanRtyanRtabhedena triviSaM nartanaM vidhAyeti / ayamarthaH- yadA rasAzrayatvena gItArthAbhinayaH kriyate, tadA nATyam / yadA bhAvAzrayatvena gItArtho'bhinIyate tadA, nRtyam / yadA gAtravikSepamAtreNa gItamAtramanukriyate, tadA nRttamiti / pAtrapravezasya pAkSikaM kAlamAha-gajareti / gajarAnantaramupazamavAdanaM yadA nAsti, tadA pAtraM, tadArambhe gajarArambhe pravizediti tadvida AhuH / yadA gajarAnantaramupazamavAdanamasti, tadopazamArambha eva pUrvoktaprakAreNa pAtrapravezaH kartavya iti / iyaM paddhatiloMke janaiH pariviDirityuktA / samahastAdibhiriti / samahastAdayaH pATA vAdyAdhyAyoktA draSTavyAH / kevalayogItavAdyayoH prayogamiti / gItavAdyayoH kevalatvaM samahastAdipATarAhityena draSTavyam / atra vAdyazabdena mukhavAdyamucyate / tena tatprabandhA yatyAdayo'vagantavyAH / atrAyamarthaH-elAdayo gItaprabandhAH, yatyAdayo vAdyaprabandhAH svasvoparakhakamurajAdivAdanarahitA api nartane prayoktavyA iti keSAMcinmatam / apareSAM matamAha-ekaikaza iti / kevalaM gItaprabandhAnAM kevalaM vAdyaprabandhAnAM vA prayoga ityarthaH // 1260-1272- // iti zuddhapaddhatiH / (su0) saMpradAyasya zuddhapaddhatiM lakSayati-saMgItajJairiti / yatra saMgItajJaiH sAkaM prekSamANe sati, raGgabhUmiM praviSTe tu sAMpradAyike vAdyanAdasAmyaM kRtvA, avasthitamanAH santaH, melApakaM pUrvoktalakSaNalakSitaM prabandhaM, tato gajaraM vAdayatsu satsu, yavanikAntaritaM sakusumAJjalikaM pAtraM sauSThavAzritasthAnakamAlambya, yavanikApasaraNAnantaraM raGgabhuvaM pravizya, vAdake prabandhairvAdyamAne, raGgapIThamadhye puSpAJjaliM vikiret / tata: nRttAneH manoharaM nRtyet / tata: padamotA ca kavitaM, malapAvatsakAvapi, rigoNItuDukAdyaiH niyatakamairvA svecchAkRtakramai Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH atha gauNDalIvidhiH vAdyaprabandhaiH kaThinaistyaktamelAdibhistathA // 1273 // gItaiH sAlagasUDasthaiH prabandhairyad dhruvAdibhiH / lAsyAGgaiH kevalairaGgaiH komalaizcaiva nRtyati // 1274 / / svayaM gAyati vAdyaM ca trivalI vAdayetsvayam / tatpAtraM gauNDalI kecidvAdanaM nAtra manvate // 1275 // trivalIdhAraNaM skandhe grAmyatvaM kurute striyAH / agAyantI tvazArIrA saiva syAnmUkagauNDalI // 1276 // gauNDalyA maNDalaM proktaM tajjJaiH karNATadezajam / tasyAzca nartanaM pAhu\NDalI lakSaNAzrayAt / / 1277 // prabandhaiH samAGgaiH viSamAGgaiH, ubhayairvA nRtyaM kuryAt ; anye pravezAt prAk samahastasya vAdanaM prAhuH / tanmate samapAdasthAnenaiva pAtrapravezaH; anye tu gItavAdyamAnaM prAhuH / / 1260-1272- // iti shuddhpddhtiH| (ka0) atha gauNDalyA vidhimAha-vAdyapabandhairityAdi / kaThinairvAdyaprabandhairdItanartanaprayojyairotAkavitAdibhistyaktaM varjitam / elAdibhigItastatheti / varjitamityarthaH / sAlagamUDamyairbhuvAdibhiH; prabandhaiH, lAsyAGga, cAryAdibhiH / kevalaiH kopalairiti / kiMcidapyanuddhataiH / uktairdhavAdibhireva nAnyarityarthaH / yatpAtrametaireva nRtyati / svayaM gAyati svayaM trivalI vAdyaM vAdayediti / tUryatrayamapyekAzrayaM kartavyamiti bhAvaH / tatsAtraM gauNDalItyucyate / tasyAzceti / tasyA gauNDalyA nartanaM ca lakSaNAzrayAt lakSaNAyA vRtterAzrayAt gauNDalI prAhuH / yathA gaGgAyAM ghoSa ityatra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH tatratyAM paddharti pAhustadvido gauNDalIvidhim / sA dezIpaddhatistUktA tallakSma mahe'dhunA // 1278 // karNATamaNDalairyuktAstatra syuH sAMpradAyikAH / pUrvavatsamanAdatvamAtodyAnAM vidhIyate // 1279 // melApakaM vAdayeyurekatAlyA samAhitAH / yena kenApi tAlena gajare vAdite sati // 1280 // niHsAraNaikatAlyA vArabdhasyopazame sati / pAtraM pravizya raGgasya madhye puSpAJjaliM kSipet // 1281 // AviSkurvatsavyavAmapurogANyatha nRtyataH / gajaropazamenaiva tataH sarvAGganartanam // 1282 // ahatAlaM nisAraM caikatAlIM zritayA tataH / rigoNyA tAlaniyamarahitAbhyAmataH paraH // 1283 // avatsakavitAbhyAM ca kramAnartanamAcaret / gaGgAzabdena taTavadgauNDalyA nartanamAzrayAzrayibhAvena gauNDalItyupacaryata ityarthaH / tatratyAmiti / tatra gauNDalyAM bhavAM paddharti gauNDalIvidhi prAhuH / sA tu; gauNDalIbhavA paddhatistu dezIpaddhatiruktA / atra tuzabdena zuddhapaddhaterupacArato mArgatvaM dyotitaM bhavati / Arabdhasyopazame satIti / asya gajarasyopazama upazamAkhye khaNDa upakrAnte sati / savyavAmapurogANyAviSkurvaditi / savyAnAni savyabhAgapravartitAni; vAmAnAni vAmabhAgapravartitAni; dvividhAni tAni viSamAjhANItyucyante / purogANi purobhAgapravartitAni samAjAnItyucyante / AviSkurvatprakAzayatpArthakyena darzayat / sarvAGganartanamiti / savyavAmapurogANAM mizrANAM nartanamityarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 saptamo nartanAdhyAyaH nAnAvidhaM punarnRtyedrigoNyohavaNAtmanA // 1284 // nivAriteSu vAgheSu datte sthAne'ya vaaNshikaiH| saha gAyati saMyuktastaiH sArdhamaya gauNDalI // 1285 // uccArya sthAyinaM kuryAdrAgAlatiM caturvidhAm / anyA vA gAyanI mukhyA vividhAlaptimAcaret // 1286 // maNThakAtmatimaNThAcca tAlenAnyena saMyutam / sakalaM dhruvakaM gItvA jakayA vAdyamAnayA // 1287 // udRvaNAtmaneti / rigoNyAmapyAdau vaikalpikasyodRvaNasyoktatvAdatrApi rigoNyAdau lalitamuTTavaNaM prayoktavyamityarthaH / tena rigoNyuTTavaNAtmA bhavati / uTTavaNalakSaNamapi 'nijairyA taddhithoMdebhirvyApakairakSaraistathA / pATervA racitA kiMcidvilambitalayAzrayA / deMkArAlaMkRtAyantA vadanyuTTavaNAmamUm ' // iti pUrvoktamanusaMdheyam / udRvaNa iva covaNam / athavA pravandhAntarasyAGga tayA tadAdau vAdyamAnA yatirevoTTavaNamityucyate / yathoktaM prAk - 'Adau vAdyaprabandhasya kasyApyatayA yadA / tadvido vAdayantyetAM vadantyuTTavaNaM tadA' // iti / tadAtmatA vA jJeyA / atha vAMzikaiH sthAne datta iti / sthAna nAsa mandrAdiSvekatamam / caturvidhAM rAgAlaptimiti / svasthAnacatuSTayayuktAmityarthaH / vividhAlaptimiti / bhaJjanIpratigrahaNakAdinAnAbhedayuktAM rUpakAlaptiM rAgAlaptiM cetyarthaH / maNThakAtmatimaNThAccAnyena tAleneti / maNThakapratimaNThakavyatiriktena dezItAleSvanyatamenetyarthaH / zlakSNaM mRdu yathA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 saMgItaratnAkaraH zlakSNaM dhruvAkhyakhaNDena gIyamAnena saMtatam / gAyanairmelakopetairmanovyaktimanoharam // 1288 // nRttaM kiMcidvidhAyAtha zAntayorgItavAdyayoH / vidhAya vividhasthAyAnmuhurdhavapadaM brajet // 1289 // bhavati tathA / vAdyamAnayA jakayeti / jakkA nAma yatirevocyate / 'yatirjakA ca sA' iti prAguktatvAt / tayA jakkayA saha melApakopetairgAyanaiH saMtataM gIyamAnena dhruvAkhyakhaNDena dhruvakasya gItasya madhyakhaNDenopalakSitam / manovyaktimanoharamiti / mano nAma prAguktalakSaNaM lAsyAGgam / tasyAbhivyaktyA manoharaM nRttam kiMcidvidhAya ; alpameva kRtvA / atha ; ana. ntaram , gItavAdyayoH; zAntayoH satoH, vividhasthAyAn ; bahuprakArAn rAgAvayavAn vidhAya / dhruvapadaM muhurbajediti / nartakIkartRkatvena vidhAnAnmadhye madhye vividhasthAyAnAM nartanaM kRtvA muhurmuhurbuvapadasyApi nartanaM kuryAdityarthaH // -1273-1289 // (su0) gauNDalyA vidhiM lakSayati-vAdyaprabandhairiti / kaThinaiH vAdyaprabandhaiH, elAdibhiH prabandhaizca tyaiktaiH, gItaiH tattaddhavAzritaiH, sAlagasUDasthaprabandhaiH, kevalalAsyAGgaiH, komalAGgaizca yat pAtraM nRtyati, svayaM gAyati, trivalIvAyaM ca vAdayati, tad gauNDalItyucyate / atra trivalIvAdyavAdanaM nAstIti kecit / yatra skandhe trivalIM kRtvA, azArIreNa striyo gAyanti, sA mUkagauNDalI / bhatra karNATadezamaNDanaM gauNDalyA kAryam / tatpaddhati: gauNDalIvidhirityucyate / yatra karNATamaNDalamaNDitA: sAMpradAyikA: prathamamekatAlyA melApakaM vAdayanti, tata: yena kenApi tAlena gajare vAdyamAne sati, ni:sAruNA vA, ekatAlyA vA upazame prArabhyamANe sati, pAtraM raGgamadhyaM pravizya, tatra puSpAJjaliM prakSipya, nartanaM kuryAt / tata: gajaropazamenaiva sarvAGganartanaM kAryam / atAlaniHsArvekatAlIyuktayA rigoNyA, tataH tAlaniyamavihInAbhyAmavatsakavitAbhyAM kramAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH kAMzcidgItasya tAlena gItatAlAkSaraiH parAn / nAtidIrghAnnAtinI cAnmAdhuryamauDhipezalAn / / 1290 / raktiyuktAnvinA tAlaM yadi vAdau vidhAya tAn / sutAlakalitamAntAn dhruvakhaNDe kalAsayet / / 1291 // kalAse vAdyaghAtaM ca kuryuH sAmyena vAdakAH / kalAseSu bhavetpAtraM lInaM citrArpitaM yathA / / 1292 // evaM kurvatprakriyAyAM kRtAyAM pUrvavatpunaH / 381 nartanaM kuryAt / tataH rigoNyA uTTavaNAtmanA nAnAvidhaM nartanaM kuryAt / tataH gAyanasaMyuktaiH vAMzikaiH vAdyeSu vAdyamAneSu sthAne ca datte, gauNDalI sthAyinamuccArya caturvidharAgAlaptiM kuryAt / anyA vA mukhyagAyanI rAgAlaptiM kuryAt // - 1273 - 1289 // ; ( ka 0 ) madhye madhye vidheyAn sthAyAn vizeSAddarzayati -- kAMzcidityAdi / gItasya tAleneti / gIte yastAlaH tanmAtrAyuktAn gItAkSara rahitAnityarthaH / parAn; anyAn, gItatAlAkSaraiH yuktAn / pakSAntaramAhayadi veti / tAn ; sthAyAn, Adau prAgbhAge, tAlaM vinA ; tataH sutAlakalitaprAntAMzcaramabhAge zobhanatAlayuktAnvidhAya, dhruvakhaNDe; kalAsayet ; nartanaM samApayedityarthaH / kalAse; kalA sAvare | vAdakAca; murajAdivAdakAzca, sAmyena; kAlasAmyenaikakAlamityarthaH / vAdyadyAtaM svasvavadyAnAM ghAtaM tADanaM kuryuH / etena tasmin kalAse tAlasya ghAtakAle prApte'pi tatrAghAtaH kartavya iti vihito bhavati / tasyApi ghanavAdyatvena vAdyatvAvizeSAt / kiM ca, kalAseSu pAtraM citrArpitaM ; yathA citralikhitamiva lInaM nizcalaM bhavet / evaM kurvaditi / uktaprakAreNa kalAsaM kurvat / punaH prakriyAyAM kRtAyAM satyAmiti / madhye madhye sthAyeSu prayukteSu 1 - Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 saMgItaratnAkara: nRttaM samAcaretpAtraM gIyamAne dhruvAMzake / / 1293 || AbhogenAtha nRtyeca vAdyamAnena vAdakaiH / gauNDalya jovitA sA syAcyAge saMnihite sati // 1294 // nAnAvidhapauDhacArIcAlakaM nRttamAcaret / atra praharaNaM vAdyamAbhoge'pyetadiSyate / / 1295 / / kRtvAtha vAdyasAmyena tyAgaM vizrAntimAcaret / kRtvA nRttaM dhruveNaivaM dhruvavanpaNThakAdibhiH / / 1296 / / kramAnnRtyedvizeSastu teSAmeSo'bhidhIyate / satvityarthaH / dhruvAMzake dhruvasyAMzabhUte bhuvAkhye khaNDe, gIyamAne sati nRtaM samAcaret / atha anantaraM vAdakaiH vAdyamAnena Abhogena dhruvAntyakhaNDena nRtyet / tyAge gItasamAptau saMnihite sati sA gauNDalI nartakI, ojonvitA balayuktA syAt / tadA tathAbhUtA satI, nAnAvidhaprauDhacArIcAlakam ; cAryazca cAlakAzceti dvandvaH, prauDhAca te cArIcAlakAzceti karmadhArayaH / nAnAvidhAH prauDhacArIcAlakA yasminniti bahuvrIhiH / tAdRzaM nRttamAcaret / atrAbhoge'pyetatpraharaNaM vAdyamiSyata iti / atrApizabdena dhruvakhaNDAnte'pi praharaNaM vAdyaprayogo dyotyate / atha vAdyasAmyena tyAgaM kRtvA vizrAntimAcaret || 1290-1295- // (su0 ) kAMzciditi / maNThapratimaNThAdi tAlayuktaM sakalaM dhruvakaM gItvA, vAdyamAnayA jakkayA zlakSNaM gIyamAnadhruvakhaNDayuktaM melApakopetai: gAyakaiH ISadvadhaktIkRtaM nRttaM kiMcit kRtvA, gItavAdyazAntyanantaraM nAnAsthAyAn kRtvA, mudurdhruvapadaM gItvA, nartanaM kuryAt // 1290-1295- // (ka0) dhruvoktaM maNThAdiSvatidizati - bhuvavanmaNThakAdibhiH kramAScanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH maNThAdedhurvakhaNDena kevalaM nartanaM bhavet / / 1297 / / maNThe tu maNThatAlena prArambhe nartanaM matam / tataH syAdekatAlyaiva maNThanRttaM kramAtkramAt / / 1298 // nartanaM pratimaNThAdau svatAlenaiva kIrtitam / eSu sAlagagIteSu nRttaM drutalayAzrayam / / 1299 // vilambito layastuktastANDave paNDitaiH sadA / rUpakairekatAlyantairevaM sAlagasUDagaiH / / 1300 / / nartitvA kriyate tyAgo yatrAsau gauNDalIvidhiH / iti gauNDalI vidhi: / 383 - nRtyediti / maNThAdiSu vizeSaM vaktumAha - vizeSastviti / maNThAderdhruvakhaNDena kevalaM nartanaM bhavediti / dhruvakhaNDavatsthAyaprayogo na kartavya ityarthaH / ayaM ca niSedho yatra dhruvamArabhya sUDakrameNa nartanaM kriyate tatraiva draSTavyaH / yatra tu maNThAdiSvanyatamamArabhya vA maNThAderekaikasya vA prAdhAnyena nartanaM kriyate, tatrArabdhe maNThAdau svatantre vA maNThAdau sthAyaprayogaH kartavya eveti saMpradAyo'vagantavyaH / pratipaNThAdau svatAlenaiti maNTha| dvaiSamyoktiH / sAlagagIteSu drutalayAzrayaM nRtamiti / eSu sAlagagIteSu uktasya nRttasya lAsyaprAyatvena mRdutvAdasya vilambalayayoge satyatyanta mRdutvapratItyA sAmAjikAnAM prItiM na janayati / drutalayayoge tu lAsyagatasaukumAryasya parabhAgAcchobhA bhavati ; tathA -- tANDave tu vilambitalaya iti / tANDavasyoddhatatvena tasya drutalayayoge satyuddhatatamatvapratIteH pUrvokta eva doSaH / vilambalayayoge tu pUrvavatparabhAgasaMbhavAddddzyatvaM bhavatItyabhiprAyaH / yathA loke nIlavastre nikSiptaM muktAphalaM zubhrAMzuke vA nihitamindranIlaM nitarAM zobhate tathetyarthaH / rUpakairiti / evamuktaprakAreNaikatAlyanteH sAlagasUDa gai Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 saMgItaratnAkaraH masmAdizvetaliptAGgo vibhranmuNDaM ziraH zikhAm // 1301 // bhrAjaddharSarikAjAlajaGghaH zArIrapezalaH / * paJcAGgakuzalastAlakalAlayavicakSaNaH // 1302 // rUpakaiTuMtAdibhiH saptabhiryatra gIte nartitvA tyAgaH kriyate'sau gauNDalIvidhiH / / -1296-1300- / / iti gauNDalIvidhiH / ___ (su0) atidezamAha-dhruvavaditi / gItatAlena kAMzcit gItatAlAkSaraitidIrdhAn , nAtinIcAn , mAdhuryaprauDhipezalAn, raktiyuktAn kAMzcit vidhAya, Adau tAlaM vinA, tataH sutAlakalitaprAntAn dhruvakhaNDe kalAsayet , nartanasya samAptiM kuryAdityarthaH / kalAse vAdakA vAdyayAtaM sAmyena kAlasAmyena kuryuH / tadA pAtraM citrArpitamiva tiSThet / evamuktaprakAreNa dhruvAMzake gIyamAne pAtraM nRttaM samAcaret / atha vAdakaiH vAdyamAnena Abhogena nRtyet / gItasamAptau satyAM gauNDalI ojonvitA syAt / tadA nAnAvidhaprauDhacArIcAlakaM nRttamAcaret / atrApi dhruvakhaNDAnte'pi praharaNamiNyate / atha vAdyasAmyena tyAgaM kRtvA vizrAntimAcaret / evaM dhruveNa nRttaM kRtvA, dhruvavat maNThakAdiSvapi krtvym| tatra vizeSamAha-vizeSastviti | maNThAdeH dhruvakhaNDena kevalaM nartanaM bhavet / maNThe maNThatAlena prArambhe nartanaM kAryam / tata ekatAlyA kramAt pratimaNThAdau svatAlenaiva nartanaM kAryam , eSu sAlagagIteSu drutalayAzrayaM nRttamuktam / tANDave tu vilambitalaya uktaH / evamuktapakAreNa ekatAlyantaiH sAlagasUDagai rUpakaiH drutAdibhiH yatra gIte nartitvA tyAgaH kriyate'sau gauNDalIvidhiH // -1296-1300- // iti gauNDalIvidhi: ___ (ka0) atha peraNino lakSaNamAha-bhasmAdItyAdi / bhasmAdinA zvetavarNakadravyeNa liptAGgo muNDaM vyaparopitakezaM ziraH zikhAM ca bibhrat / bhrAjarSarikAjAlajaGgha iti / peraNino nartanasya cArIpradhAnatvena cArI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH sabhAjanamanohArI yo nRtyati sa peraNI / ghargharo viSamaM bhAvAzrayazca kavicArakaH / / 1303 / / gItaM ceti samAcaSTa paJcAGgAni harapriyaH / tatra ghargharikAvAdye vahanirghargharo mataH / / 1304 // paDivATacApaDapaH siripATo lagAdimaH / 385 pATaH sirihirAkhyazca tataH khaluhulAhvayaH / / 1305 / / iti ghargharabhedAH syuH SaDamI tadvidAM matAH / karaNaprayatnenaiva vAdanIyA jaGghayorbaddhA ghanavAdyabhedaH kiGkiNI gharghariketyucyate / tasyA ekasyA eva nAdavyakterabhAvAnnAdapuSTayai tA bahavo grAhyAH / ato jAlamityuktam / | ghardharikANAM jAlaM bhrAjatsvAkAreNa nAdena ca zobhamAnaM ghargharikAjAlaM yayoste bhrAjaddhargharikAjAle, tAdRze jaGghe yasya sa tathoktaH / zArIrapezala iti / suzArIra ityarthaH / etena peraNinaivAvazyaM gAtavyamityuktaM bhavati / paJcAGgakuzala iti / ghargharAdIni paJcAGgAnyanupadameva vakSyate / teSu kuzalaH // - 1301-1303 // (su0) atha peraNinaM lakSayati - bhasmeti / bhasmAdizvetaliptAGgaH, muNDaM ziraH, zikhAM ca bibhrat bhrAjat ghargharikAjAlajaGghaH, jaGghayorbaddhA ghanavAdya medaH kiGkiNI gharghariketyucyate / zArIraprezala: ; suzArIrayuktaH, paJcAGgakuzala: ; vakSyamANeSu paJcAGgeSu samarthaH tAlakalAlayavicakSaNaH yaH sabhyajanamanoharaM nRtyati ; sa peraNI / peraNino'GgAnyAha - gharghara iti / gharghara: ; viSamam ; bhAvAzrayaH ; kavicArakaH ; gItamiti paJcAGgAni harapriya: samAcaSTa // // - 1301-1303- // - (ka0) tatra ghargharaM lakSayati -- ghargharikAvAdye vahaniriti / bani 49 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 saMgItaranAkaraH bhUmilagnAprayorathyoH paryAyAmikuTTanam / / 1306 // pANidvayena pAA vaikayA syAtpaDivATakaH / iti paDivATaH (1) bhavecApaDapaH pAdatalenAvanikuTTanam / / 1307 // ityapaDapaH (2) rabhyAsavizeSaH / tasya ghargharasya SaDbhedAnAha-paDivATa ityAdi / ala gAdimaH pATo'lagapATa ityekaH / paDivATAdayaH saMjJA dezIprasiddhatvena rUDhA draSTavyAH // -1304, 1305- / / (su0) tatra ghardharasya lakSaNamAha-tatreti / gharikAyA: vahani: abhyAsavizeSaH, gharghara ityucyate / tasya bhedAnAha-paDivATa iti / paDivATaH, apaDapaH; siripATaH; alagapATa:; sirihiraH; khalahula iti // // -1304-1305- // (ka0) bhUmIti / eteSAM lakSaNAni granthata eva subodhAni // -1306-1313- // iti peraNilakSaNam / __(su0) paDivATasya lakSaNamAha-bhUmilaneti / yatra bhUmilagnAprayoH pASNidvayena vA, ekapASryA vA krameNa bhUmikuTTanam , sa: paDivATaH // // 1306, 1306- // iti pahivATaH (1) (su0) apaDapaM lakSayati-bhavediti / yatra pAdatalena bhUmikuTTanaM, so'paDapaH // -1307 // ityapaTapa: (2) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH talena bhUmilanena pAdasya saraNaM puraH / tathApasaraNaM pazcAnmuhuH siripaTo bhavet / / 1308 // iti siripaTaH (3) dvayozcaraNayoyoni paryAyeNa prakampanam / yatkRtaM komalaM so'trAlagapATaH prakIrtitaH // 1309 / / ityalagapATaH (4) satyekasminsame pAde'niH puraH prerito bhavet / yastasya japayA kampaH proktaH sirihiro budhaiH / / 1310 // yadvA dvayoH svabhAvena tiSThatoH pAdayorbhuvi / jaGghayoH kampanaM pAhu/rAH sirihiraM tadA // 1311 // iti sirihira: (5) (su0) siripaTaM lakSayati-taleneti / yatra bhUmilagnena pAdatalena muhuH puraH saraNaM, tathA apasaraNaM ca kriyate ; sa siripaTaH // 1308 // iti siripaTa: (3) (su0) alagapATa lakSayati-dvayoriti / yatra dvayoH caraNayoH mAkAze paryAyeNa komalaM calanaM kRtaM bhavet ; so'lApATaH // 1309 // ityalagapATaH (4) (su0) sirihiraM lakSayati-satyeti / yatra ekasmin pAde same, adhiH puraH prerito bhavet / anyasya nyaste jaGghayoH kampana ; sa sirihiraH / matAntaramAha-yadveti / yadA dvayoH pAdayoH svabhAvena bhuvi tiSThatoH yatra jaGghayoH kampanaM kriyate ; tadA sirihiro bhavati // 1310, 1311 // iti sirihiraH (5) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ph88 saMgItaratnAkaraH bhUlagnAgrasya vAmAGghraH pASya yaddhamikuTTanam / bhUlagnAgrasya cAnyasya bhramaH savyApasavyataH // 1312 // isit khahuH prokto ghargharo nRttakovidaiH / dizAnayA pare'pyUhyA ghargharAH zobhayAnvitAH / / 1313 // sarve gharghara bhedAste kAryAstAlAnugAminaH / iti khaluhula: ( 6 ) atra cotlutipUrvaM syAtkaraNaM viSamAbhidham / / 1314 // vikRtArthAnukArastu budhairbhAvAzrayo mataH / kavicAro bhavedatrottamanAyakavarNanam // 1315 // atra syAtsAlagaM gItaM yaduktaM gauNDalIvidhau / iti peraNilakSaNam | (su0) khalluhulaM lakSayati -- bhUlanAmeti / yatra bhUlagnAgrasya vAmAGghra: pAyad bhUmikuTTanam ; bhUlagnAgrasya anyasya dakSiNapAdasya savyApasavyato bhramaNaM khaluhula: / anayA dizA apare ghargharA apyUhyA: / te sarve gharghara bhedAH zobhayA anvitAH tAlAnugAminazca kAryAH // 1312, 1313- // iti khalahulaH (6) viSamAkhyamaGgamAha - atra ceti / utplutipUrvaM karaNaM pUrvoktamazcitAdiSaT triMzadbhedabhinnam bhAvAzrayAkhyamaGgaM lakSayati -- vikRtArthAnukAra iti / peraNinA sAmAjikAnAM hAsyotpAdanAya kriyamANaM vikRtapadArthAnukaraNaM yadvidyate sa bhAvA zrayaH / kavicAraM lakSayati - uttamanAyaka varNana - miti / gItAkhyamaGgamAha - atra syAtsAlagaM gItamiti / sAlagaM gItaM drutAdikam // - 1314-1315- // iti peraNilakSaNam / (su0 ) viSamAkhyamaGgaM lakSayati - atreti / utpallutipUrva karaNaM viSama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha peraNIpaddhati: -- saptamo nartanAdhyAyaH 389 gauNDalIvidhivaccAtra raGgasthA: sAMpradAyikAH / / 1316 // kuryurgambhIramAtodyadhvani dhidhidhidhIti / tato vilamvitaprAye rigoNyuTTavaNAzraye / / 1317 // pAdatraye vAdyamAne dvirdvirniHsArutAlataH / vizedvikRtavAgveSabhUSo raGge'TTaboDakaH / / 1318 / / tasminnRtyati hAsyaikarase vizati peraNI / rigoNyupazamenaiSa praviSTo nRttamAcaret / / 1319 // prazAnte vAghasaMghAte tatastAladharaiH samam / vAdyamAne sunipuNaM tAle gArugisaMjJake / / 1320 / yadvA sarasvatIkaNThAbharaNe vAdakaistathA / kriyamANe mardalAdermandraM tAlasamadhvanau // 1321 // mityabhidhIyate / bhAvAzrayaM lakSayati - vikRteti / vikRtArthAnukaraNaM bhAvAzrayaH / kavicAraM lakSayati - kavicAra iti / uttamanAyakavartanaM kavicAraH / gItAkhyaM lakSayati- atreti / sAlagaM gItamityucyate / tacca drutAdikam // -1314, 1315- // iti peraNilakSaNam | (ka0) atha peraNinaH paddhatimAha - gauNDalI vidhivaccAtretyAdi / atrAtidezena vAdakAnAM nAdasAmyakaraNaM gRhyate / rigoNyuTTavaNAzraya iti / rigoNyuTTavaNaM pUrvoktamanusaMdheyam / aTTavoDaka iti sakala ziromuNDitAbhidhAyI dezIzabdaH / saMjJake tAla iti / " gArugistu caturdrutA / virAmAntA" iti pUrvoktaM tallakSaNamanusaMdheyam / yadveti pakSAntaram | sarasvatIkaNThAbharaNa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH peraNI ghargharAnkuryAnnAnA cApaDapAdikAn / tataH kUTanibaddhena yadvA varNasarAtmanA // 1322 // kavitenaiSa viSamaM nRtyenniHsArutAlataH / tataH sAlagasUDena nRtte tatra ca darzayet // 1323 // rekhAM ca sthApanAM hRdyA vahanIgItanartanam / viSamaM ca praharaNAnugamAbhogavAdane // 1324 // kavicArAMstathA bhAvAzrayAnperaNipaddhatau / iti pernniipddhtiH| iti / 'dvau gurU dvau laghudrutau / tAle sarasvatIkaNThAbharaNe zAGgisaMmatau' iti lakSaNamapyanusaMgheyam / apaDapAdikAn nAnA kuryAdi tisaMbandhaH / hRdyA vahanIriti / hRdayaMgamAn ghargharikAvAdyavAdanaprakArAnityarthaH / praharaNaM vAghaprabandhAnAM vizeSaH / tadanugacchatyanukarotIti tathoktam / viSamaM pUrvoktamutplutikaraNam // -1316-1324- // iti pernniipddhtiH| (su0) atha peraNinaH paddhatiM lakSayati-gauNDalIti / yatra gauNDalIvidhAviva raGgasthAH sAMpradAyikA: gambhIramAtodyadhvani kuryuH / tataH vidhividhIti pAdatraye vilambitaprAye rigoNyuTTavaNAzraye niHsarutAlena dvidyimAne sati, viziSTavAgveSabhUSaNe hAsyaikarase naTe nRtyati sati, rigoNyupazamAnantaraM peraNI raGgaM pravizya nRtyet / tato vAdyasaMghAte prazAnte sati, anantaraM tAladharaH peraNI gArugitAle vAdyamAne sunipuNaM kuryAt / yadvA-sarasvatIkaNThAbharaNe kriyamANe vAdakaiH kriyamANe mardalAdeH tAlasame mandradhvanau ca sati apaDapAdIn ghargharAn kUTanibaddhena vA varNasarAtmanA vA kavitena vA kRtvA, eSa peraNI niHsArutAlataH viSamaM nRtyet / tata: sAlagasUDena nRtte rekhAM sthApanAM ca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 391 tauryatraye lakSyalakSmavedyAcAryaH prakIrtitaH // 1325 // vAgmI surUpaveSo'sau sarasastutikovidaH / samAsu parihAsajJo bhavedvAdanavAdyavit // 1326 // ityAcAryaH / caturdhAbhinayAbhijJo naTo bhANAdibhedavit / iti nttH| hRdyA vahanI: gItanatarne viSamaM ca praharaNAnugamanam , AbhogavAdanaM, kavicArAn , bhAvAzrayAMzca darzayet ; sA peraNIpaddhatiH // -1316-1324- // __ iti pernniipddhtiH| (ka0) athAcArya lakSayati-tauryatraya ityAdi / / -1325,26 // ityAcAryaH / (su0) AcAryalakSaNamAha-tauryatraya iti / tauryatraye lakSyalakSaNajJaH, vAgmI, zobhanarUpaveSabhAk , sarasaH, stotrapaTuH, sabhAsu parihAsavit, mukhavAdyajJaH yaH, sa AcArya ityucyate // -1325, 1326 // ityAcAryaH / (ka0) naTaM lakSayati-caturdhetyAdi / bhANAdibhedaviditi / bhANo nAma nATakAdiSu rasAzrayeSu dazarUpakeSveko rUpakabhedaH / Adizabdena prahasanAdIni rUpakANi gRhyante // 1326 // ___ iti ntt:| (su0) naTalakSaNamAha-caturdheti / caturvidhAbhinayavettA, bhANAdibhedavit ; bhANo nAma dazarUpake veko bhedaH / atrAdizabdena prahasanAdInAM prahaNam / etAdRzaguNayukto naTa ityucyate // 1326- // iti naTaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 saMgItaratnAkaraH nartakaH sUribhiH prokto mArganRtte kRtazramaH / / 1327 / / - iti nartakaH / sarvabhASAvizeSajJo janAnAM narmakarmadaH / paTuH parApavAdeSu smRto vaitAliko budhaiH // 1328 / / iti vaitAlikaH / kiGkiNIvAdyavedI ca vRtto vikaTanartakaiH / marmajJaH sarvarAgeSu caturazcAraNo mataH // 1329 // iti caarnnH|| (ka0) nartakaM lakSayati-mArganRtte kRtazrama iti / mArganRttaM karaNAGgahArAdyAtmakaM nRttam / tatra kRtAbhyAsaH // -1327 // iti nartakaH / (su0) atha nartakaM lakSayati-nartaka iti / mArganRtte kRtazramaH, mArganRttaM nAma karaNAGgahArAtmakaM nRttam / tatra kRta abhyAso yena sa nartaka ityucyate // -1327 // iti nartakaH / (ka0) vaitAlikaM lakSayati-sarvabhASetyAdi / -1328 // iti vaitAlikaH / (su0) atha vaitAlikaM lakSayati-sarvabhASeti / sarvabhASAsu vizeSajJAnasaMpannaH, sabhyajanAnAM narmakArI, parApavAdeSu samarthaH, etAdRzaguNayukto vaitAlika ityucyate // -1328 // iti vaitAlikaH / (ka.) cAraNaM lakSayati-kiGkiNItyAdi // 1329 // iti cAraNaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 saptamo nartanAdhyAyaH bhArasya bhUyaso voDhA prauDho bhramarikAdiSu / rajjusaMcAracaturazchurikAnartane kRtI // 1330 // zastrasaMkaTasaMpAtapaTuH kohATiko mataH / iti kolhATikalakSaNam / madhyasthAH sAvadhAnAzca vAgmino nyaayvedinH|| 1331 // truTitAtruTitAbhijJA vinyaanmrkNdhraaH| agarvA rasabhAvazAstauryatritayakovidAH // 1332 // asadvAdaniSeddhArazcaturA mansaracchidaH / amandarasaniSyandihRdayAH syuH sabhAsadaH // 1333 // ___ iti sabhAsado lakSaNam / __ (su0) atha cAraNaM lakSayati-kiGkiNIvAdyavedIti / kiGkiNIvAdyajJaH, vikaTanartakaiH vRtaH, sarvarAgeSu marmajJaH, caturaH yaH, sa cAraNa ityucyate // // 1329 // __iti caarnnH| (ka0) kohATikaM lakSayati-bhArasyetyAdi // 1330,1330 // iti kolhATikalakSaNam / (mu0) atha kolhATikaM lakSayati-bhArasyeti / bahubhAravoDhA, bhramarakAdiSu prauDhaH, samarthaH ; rajjusaMcAre caturaH, caNaH ; churikAnartane paTuH; zastrasaMkaTapAte paTuH dakSaH ; evaMvidhaguNopetaH kolhATika ityucyate // 1330, 1330- // iti kolhATikalakSaNam / (ka0) sabhAsado lakSayati-madhyasthA ityAdi / / -1331-33 // iti sabhAsado lakSaNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 saMgItaratnAkaraH zRGgArI bhUrido mAnyo gAtrapAtravivecakaH / zrImAnguNalavasyApi grAhakaH kautuke rataH // 1334 // vAgmI nirmatsaro narmanirmANanipuNaH sudhIH / gambhIrabhAvaH kuzalaH sakalAsu kalAsu ca // 1935 // samastazAstravijJAnasaMpannaH kIrtilolupaH / priyavAkparacittajJo medhAvI dhAraNAnvitaH // 1336 // tUryatrayavizeSajJaH pAritoSikadAnavit / sarvopakaraNopeto dezImArgavibhAgavit // 1337 // hInAdhikavivekajJaH prAjJo madhyasthadhIradhIH / svAdhInaparivArazca bhAvako rasanirbharaH // 1338 // satyavAdI kulInazca prasannavadanottaraH / sthiramemA kRtajJazca karuNAvaruNAlayaH // 1339 // dharmiSThaH pApabhIruzca vidvadvandhuH sabhApatiH / iti sabhApatilakSaNam | (su0) atha sabhAsadaM lakSayati--madhyasthA iti / madhyasthAH ; avahitAH, vAgminaH, nyAyavedinaH, truTitAtruTitAbhijJAH, vinayena AnamrakandharA:, garvarahitAH, rasabhAvajJA:. tauryatritayakovidAH, asadvAdaniSeddhAraH, caturAH, matsaramidAH, amandarasaniyandihRdayAH sabhAsada ityucyante / / -1331-1333 / / iti sabhAsado lakSaNam / (ka0) sabhApati lakSayati-zRGgArItyAdi // 1334-1339. // iti sabhApatilakSaNam / (su0) atha sabhApati lakSayati-zRGgArIti / zRGgArI, bahudAtA, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 395 vicitrA nRtyazAlA syAtpuSpapakarazobhitA / / 1940 / / nAnAvitAnasaMpannA ratnastambhavibhUSitA / sasyAM siMhAsanaM ramyamadhyAsInaH sabhApatiH / / 1341 // vAmato'ntaHpurANi syuH pradhAnA dakSiNena tam / pRSThabhAge pradhAnAnAM koNaH zrIkaraNAdhipaH // 1342 // tatsaMnidhau tu vidvAMso lokavedavizAradAH / rasikAH kavayo'pyatra caturAH sarvarItiSu // 1343 / / mAnyAjyotirvido vaidyAnvidvanmadhye nivezayet / syAdvAmetarabhAge tu matriNAM parimaNDalam / / 1344 / / tatraiva sainyamAnyAnAmanyeSAmupavezanam / vilAsino vilAsinyaH parito'ntaHpurANi ca / / 1345 // purato'pi nRpasya syuH pRSThabhAge tu bhUpateH / mAnanIyaH, gAtrapAtravivecakaH, zrImAn , guNalezasyApi gRhItA, kautukAsaktaH, vAgmI, matsarazUnyaH, narmanirmANapaTuH, sudhIH, gambhIrabhAvayuktaH, sakalakAlAsu samarthaH, samastazAstravijJAnasaMpannaH, kIrtiSu lolupaH, priyavAdI, parAbhiprAyajJaH, medhAvI buddhimAn ; dhAraNAyuktaH, tUryatrayavizeSajJaH, pAritoSikadAnavit , sarvopakaraNavAn, dezImArgavibhAgavit, hInAdhikavizeSajJaH, prAjJaH, madhyastheSu dhIraH, svAyattaparivAraH, bhAvakaH, rasanirbharaH, satyavAdI, kulInaH, prasannavadanaH, sthiraprItiH, kAruNyavAn , dharmiSThaH, pApabhIruH, vidvadvandhuH, ityevaMguNopetaH sabhApatirityucyate // 1334-1339- // iti sabhApatilakSaNam / (ka0) atha sabhAsthAnaM tatra sAmAjikAnAM saMnivezaM cAha-~vicitretyAdi / evamiti / uktaprakAreNa sabhAM sAmAjikasamUhaM saMnivezya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 saMgItaratnAkaraH cArucAmaradhAriNyo rUpayauvanasaMbhRtAH // 1346 // svakaGkaNajhaNatkAranirvANajanamAnasAH / AsInA vAmabhAge syurane vaaggeykaarkaaH|| 1347 // kathakA bandinazcAtra vidyAvantaH priyaMvadAH / prazaMsAkuzalAzcAnye caturAH sarvamAtuSu // 1348 // tataH paraM ca paritaH parivAropavezanam / adhiSThitaM sadaH kArya dakSaitradharairnaraiH / / 1349 // aGgarakSAstu tiSTheyuH sarvataH zastrapANayaH / saMnivezma sabhAmevaM netA saMgItamIkSate // 1350 // iti sabhAsaMnivezaH / / yathAsaMsthAnaM sthApayitvA, netA ; nAyaka uktaguNaH sabhApatiH / saMgItam : AnandAtizayotpAdasAdhanaM tUryatrayaM gItavAdyanRtyAnAM melanamityarthaH / IkSate; avahitamanA bhUtvA vilokayediti niyamo'nusaMdheyaH / / -1340-1350 // iti sbhaasNniveshH| (su0) sabhAsaMnivezaM lakSayati-vicitrA iti / ratnastambhAlaMkRtAyAM, puSpazobhitAyAM, nAnAvidhavibhAvavilasitAyAM nRtyAzAlAyAM siMhAsane sabhApatistiSThet / tadvAme antaHpurANi ; taddakSiNe pradhAnAH; pradhAnapRSThabhAge kozAdyadhipAH; tatsaMnidhau lokavedasamarthA vidvAMsaH ; rasikAH kavayaH ; tanmadhye jyotirvidaH vaidyAzca ; tadakSiNe mantriNaH, tatraiva senApatayazca tiSTheyuH / anta:purasya parito vilAsinyaH ; sabhApateH parito vilAsinazca upavizeyuH / rAjJaH pRSThabhAge cArucAmaradhAriNyaH, rUpayauvanazAlinyaH svaGkaNajhaNatkAratoSitamanasa: upavizeyuH / rAjJo vAmabhAge vAggeyakArakAH, kathakAH, bandinaH, vidyAvantaH, priyaMvadAH, prazaMsAkuzalAH, sarvamAtuSu caturazca, anye'pi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH atha navarasalakSaNam - rasapradhAnamicchanti tauryatrikamidaM vidaH / tatsAmAnyavizeSAbhyAmadhunAbhidadhe rasam // 1351 // upvisheyuH| tataH paraM paritaH parivArA upavizeyuH / sadasi dakSAH vetradhAriNaH, zastrapANayaH, aGgarakSakAzca sarvata: tiSTheyuH / evaM sabhAM saMnivezya netA saMgItaM pazyet // -1340-1350 // iti sbhaasNniveshH| atha navarasalakSaNam (ka0) evaM saMgItasvarUpanirUpaNAnantaraM rasanirUpaNasaMgatiM darzayan rasaprakaraNamArabhate-rasapradhAnamityAdi / vidaH; vidvAMsaH idam / tauryatrayaM saMnihitapUrvakAlamevoktalakSaNatvAt buddhisthitasya tUryatrayasyedamA pratyakSaviSayeNa nirdeza upapanna eva / rasamadhAnamicchantIti / raso nAma vibhAvairityAdinA vakSyamANalakSaNo dhIvizeSa icchAvizeSo vA, sa pradhAnaM yasya sa tattathoktam / tauryatrikasya rasAvirbhAvasAdhanatvenAGgatvam / rasasya tatsAdhanatvenAGgitvamityarthaH / yata evaM tattasmAtkAraNAt rasaM tatsAmAnyavizeSAbhyAmabhidadha iti / rasazabdAbhidheyasya svarUpanirUpaNaM sAmAnyenAbhidhAnaM zRGgArAdizabdAnAM svarUpanirUpaNaM vizeSAbhidhAnam // 1351 // (su0) atha rasaprakaraNamArabhate-rasapradhAnamiti / vidaH; vidvAMsaH, idaM tauryatrikaM rasapradhAnamicchanti / tasmAt sAmAnyavizeSAbhyAmadhunA rasasya lakSaNamabhidadha ityanvayaH / atra rasasya svarUpanirUpaNaM sAmAnyena ; zRGgArAdInAM tu vizeSeNetyavagantavyam / tatra rasasya sAmAnyalakSaNamAha-vibhAvairiti / naTasthitaiH vibhAvAnubhAvavyabhicArisAttvikaiH svAdutayA * nIyamAnaH sthAyI rasa ityucyate / sa navavidhaH-zRGgAraH, hAsyaH, karuNaH, raudraH, vIraH, bhayAnakaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 saMgItaratnAkaraH vibhAvairanubhAvazca naTasthairvyabhicAribhiH / janitAtmaparAmitramitrAdyAzrayatAM vinA / / 1352 / / avasthAdezakAlAdibhedasaMbhedavarjitam / kevalaM ratihAsAdisthAyirUpaM pragRhNatI // 1253 // bIbhatsaH, adbhutaH, zAntazceti / zAntasya zamasAdhyatvAt tasya ca naTe'saMbhavAt aSTAveva-rasa iti kecidAhuH / tana manoharam / na hi naTastAvat kaMcana rasaM svadate; paraM tu sabhAstArAH / tathAca sati zuddhahRdayAH sabhyAH svavibhAvavibhAvitaM zAntarasamanubhavatIti saMjAghaTata eva / sthAyyapi navavidha:-ratiH, hAsa:, zokaH, krodhaH, utsAhaH, bhayam , jugupsA, vismayaH, nirveda iti // 1351-1361- // . (ka0) tatra sAmAnyalakSaNamAha--vibhAvairityAdi / vibhAvA nAma loke sthAyyAdibhAvAnAM, 'dRSTA ye janmahetavaH' ityAdinA vkssymaannlkssnnaaH| anubhAvA nAma, 'bhAvAnAM yAni kAryANi ' ityAdinA vakSyamANalakSaNAH / vyabhicAriNo'pi, 'stokairvibhAvairutpannAH' ityAdinA vakSyamANalakSaNAH / naTasthairiti vibhAvAdInAM vizeSaNam / tena laukikaraso vyAvaya'te / jniteti| uktairvibhAvAdibhiH janitA sAmAjikeSUtpAditA; AtmA ahamiti pratyayaviSayaH ; paraH anyaH, anyasminnapyayamamitra idaM mitramiti, AdizabdenAyamudAsIna ityudAsIno gRhyate / evamAtmAdirAzrayo viSayo yasyAH sA AtmaparAmitramitrAdyAzrayA, tasyA bhAvastateti vakSyamANAyAH saMvido dhrmH| tAM vinA / avasthetyAdi / avasthAbhedA jAgratsvamasuSuptayaH; dezabhedAH puramAmAdayaH; kAlabhedA ahorAtrAdayaH; Adizabdena brAhmaNAdayo varNabhedA gRhasthatvAdaya AzramabhedAH pAcakapAThakAdayo'nye'pi gRhyante / hai saMbhedaH saMparkaH / tena varjitam / ata eva kevalaM ratihAsAdisthAyi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH ato nirantarAyatvAtparAM vizrAntimAzritA / pratibhAnubhavasmRtyAdyanyabodhavilakSaNA / / 1354 / / brahmasaMvidvisadRzI nAnAratyAdisaGgamAt / sukharUpA svasaMvedyA saMvidAsvAdanAbhidhA / / 1355 // rasaH syAdathavA sthAyI rasastadgocarIbhavan / 399 rUpam / ratiH zRGgArarasasya sthAyibhAvo vakSyate / hAso hAsyarasasya ; Adizabdena karuNasya zoka ityAdikaM draSTavyam / evaMvidhaM sthAyirUpaM pragRhNatI svIkurvatI / ata iti / uktakAraNAt; nirantarAyatvAt ; vinarahitatvAt parAm ; utkRSTAM vizrAnti visrambhamAzritA / pratibhetyAdi / pratibhA nAma sUkSmasUkSmArthagrAhakaM bhaviSyadvastuviSayakaM jJAnam / anubhavo nAma vartamAnavastuviSayaM jJAnam; smRtirnAmAtItavastuviSayaM jJAnam ; Adizabdena saMzayaviparyayau gRhyete / pratibhAdiSvanyo'nyatamo bodho jJAnaM tadvilakSaNA / pratibhAdibodheSvanyatamasyApi na sadRzItyarthaH / pratibhAdivailakSaNyaM brahmasaMvido'pi vidyata iti tayA sAdRzyamAzaGkya tasyA api vailakSaNyaM sahetukaM darzayati -- brahmasaMvidvisadRzIti / nAnAratyA tisaGgamAdbahudhAbhUtaratyAdisthAyibhAvasaMbanghAddhetoH brahmasaMvido vaisAsAdRzyamuktvA, aMzAntare saccidAnandarUpaiH tatsAdRzyamApyAha - sukharUpetyAdi / sukharUpetyanena AnandarUpatA, svasaMvedyetyanena cidrUpatA, AsvAdanAbhighetyanena sarUpatA ca darzitetyavagantavyam / evaMvidhA saMvidrasaH syAdityanvayaH / kaizcita, "sthAyI bhAvo rasaH smRtaH ityuktatvAt tanmatamanusmRtyAha - athaveti / tadbocarI bhavan; tasyA uktarUpAyA: saMvido gocarIbhavan viSayatvena pratIyamAnaH sthAyI ratyAdiko bhAva eva rasaH syAt / / 1352 - 1355- // 19 - Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH dadhyAdivyaJjanaizcaiva haridrAdibhirauSadhaiH // 1356 // madhurAdirasopetairyadvad dravyairmuDAdibhiH / yuktaiH pAkavizeSeNa pADavAkhyAparo rasaH // 1357 / / utpAdyate vibhAvAdyaiH prayogeNa tathA rasaH / zRGgArahAsyau karuNo raudro vIro bhayAnakaH // 1358 // bIbhatsazcAdbhutaH zAnto navadheti raso mataH / zAntasya zamasAdhyatvAnaTe ca tadasaMbhavAt // 1359 // aSTAveva rasA nATayeSviti kecidacUcudan / (ka0) " vibhAnubhAvavyabhicArisaMyogAdrasaniSpattiH" ityasya bharatasUtrasyArthamanusaMdhAya lokasiddhabhojanarasadRSTAntapUrvakamAha-dadhyAdivyaJjanairityAdinA / atra vibhAvA dadhyAdisthAnIyAH; saMcAriNaH ciJcAharidrAdyauSadhasthAnIyAH; anubhAvAH guDAdidravyasthAnIyA iti mantavyAH / pAkavizeSasthAnIyo'paro'nya utkRSTazca / madhurAdibhyaH SaDbhyo'nyaH teSAM saMsargarUpatvAt / ata eva tebhya utkRSTazca / pADavAkhya iti / SaDbhimadhurAdibhiH nirvRttaH SADavaH / SADava ityAkhyA yasya sa tathoktaH / atrApi ratyAdibhyo'nya utkRSTazca zRGgArAdiko raso draSTavyaH / / 1356-1357 // (ka0) evaM sAmAnyena rasamabhidhAya tadvizeSAnuddizati-zRGgArahAsyAvityadi / atra kaizcit zAntavyatiriktAH zRGgArAdayo'STAveva nATyarasatvenoktAH / zAntena saha kathaM navadhetyuddeza upapanna iti cocaM parijihIrSurAdau tanmatamanubhASate-zAntasyetyadi / zamo nAma sarvendriyavyApAroparamAtmakaH zAntasya sthAyI / naTe ca tadasaMbhavAditi / naTa ISaJcalanayukte tu tasya zamasya, AsvAdyamAnatvAsaMbhavAdityarthaH / anenASTAvevetyatropapattirdarzitA bhavati / -1358, 1359- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tadacodyaM yataH kiMcinna rasaM svadate naTaH / / 1360 // sAmAjikAstu lihate rasAn pAtraM naTo mataH / te zuddhahRdayAH zAntaM svavibhAvavibhAvitam / / 1361 // ekAgracetasaH santo'nubhavantIti yujyate / ratihAsazucaH krodhotsAhau bhayajugupsane / / 1362 / / vismayacAtha nirveda: sthAyibhAvA navetyamI / jugupsAM sthAyibhAvaM tu zAnte kecidvabhASire / / 1363 / / 401 (ka0 ) tadUdUSayati - tadacodyamiti / yataH kAraNAt naTo rasaM kiMcidapi na svadate / naTasya svakAryAbhinaya vihitatvenAlpo'pi rasasyAsvAdaH tasya nAstItyarthaH / sAmAjikAstviti / teSAM kAryAntarAnusaMdhAnAbhAvatte tUtarUpAn rasAn svadante / ataH kAraNAt naTaH pAtraM rasasyAdhAramAtram / ayamartha:: - yathA loke pAnakAdirasasya caSakAdikamAdhAratvena pAtraM, na tu tadAsvAdajJAtRtvena / . evaM naTo'pi rasAsvadako na bhavati / ataH zAntarasasya na nATyarasatvaniSedha iti / ta ityAdi / te; sAmAjikAH, zuddhahRdayAH; kAryAntarevvanAsaktacittA ityarthaH / ekAgracetasaH; nATyadarzana evAvahitamanasa ityarthaH / evaMvidhAH santaH svavibhAvavibhAvitam ; svavibhAvA vakSyamANAH saMsArabhIrutAdayaH, tairvibhAvitaM niSpAditaM zAntamanubhavanti / iti yujyata iti / zRGgArAdivat sAmAjikAsvadyamAnatvAt zAntasyApi nATyarasatvamupapannamityarthaH // - 1360, 1361- // (ka0) atha rasopAdAnabhUtAn sthAyibhAvAnuddizati - ratihAsazuca ityAdi / zAntasya sthAyibhAvavikalpaM matabhedena darzayati -- jugupsAmi - tyAdi / sarvAnpare viduriti / sarvAn nirvedajugupsotsAhazamAn / zAnte nirvedasya tAvatsthAyitvaM mayAtIteSu janmAntareSu mokSedyogo na kRta iti tattva 51 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 saMgItaratnAkaraH utsAhamAhuranye'nye zamaM sarvAnpare jaguH / uddizya sthAyinaH prApte samaye vyabhicAriNAm // 1364 // amaGgalamapi brUte pUrva nirvedameva yat / / munirmene'sya tannUnaM sthAyitAvyabhicArite // 1365 // pUrvAparAnvayo yasya madhyasthasyAnuSaGgataH / sthAyI syAdviSayeSveva tattvajJAnodbhavo yadi // 1366 // iSTAniSTaviyogAptikRtAstu vyabhicAryasau / bodhajitasya bhAvavizeSasyAnusyUtatvAt draSTavyam / jugupsAyAstusthAyitvamanubhUyamAnaviSayaheyatvadarzanAnumyUtyA draSTavyam / utsAhasya tu sthAyitvaM sAdhanacatuSTayasaMpattyarthaM mAnasaprayatnAnusyUtyA draSTavyam / zamasyApi sthAyitvaM sarvendriyavyApAroparaterabhyAsAddaSTavyam / evaM samavetAnAmapi nirvedAdInAM zAntaM prati sthAyitvamanusaMdheyam / uddizyetyAdi / sthAyino ratyAdibhAvAnuddizya vyAbhicAriNAM nidAdInAM samaye'vasare / prApta iti / sthAyipratidvandvitvena vyabhicAriNAM buddhayapArUDhatayA saMgatatvAditi bhAvaH / amaGgalamityAdi / yat / yasmAt kAraNAt muniH bharatarSiH amaGgalamapi nirvedameva pUrva brUte, tattasmAt kAraNAt asya nirvedasya sthAyitAvyabhicAritA mene / nUnamiti munerabhiprAya utprekSyate / evaM sati madhyasthasya nirvedasyAnuSaGgato dehalIpradIpanyAyenobhayatra saMbandhAt pUrvAparAnvayo bhavati / hi prasiddhau / pUrvaiH sthAyibhiH paraiH vyabhicAribhizcAnvayayojanA // / / -1362-1366- // (ka0) sthAyisaMcAritayovibhAgamAha-sthAyI syAdityAdi / eSa nirvedo yadi viSayeSu tattvajJAnodbhavo bhavet, tadA sthAyI syAt / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 403 nirvedaglAnizaGkauyyadainyAsUyAmadazramAH // 1367 // cintA dhRtiH smRtiauDAmohAlasyAni cApalam / harSAmarSaviSAdAzcApasmAro jaDatA tathA // 1368 // vitarkasuptamautsukyamavahitthaM tathA matiH / vibodho vyAdhirunmAdo garvAvegau mRtistathA / / 1369 / / trAso nidrA trayastriMzaditi sturvyabhicAriNaH / stambhaH svedo'tha romAzcaH svarabhedo'tha vepathuH // 1370 // vaivarNyamazru pralayo'STau bhAvAH sAttvikA iti / asau: nirvedaH, iTAniSTaviyogAptikatAstu : iSTaviyogakRto'niSTAvAptikRto vA bhavati cettadA vyAbhacArI syAt // -1367 / / (ka0) vyabhicAriNa uddizati-nirveda ityAdi // - 13671369- // (su0) vyabhicAriNo lakSayati-nirvedeti / nirvedaH, glAni:, zaGkA, augryam , dainyam , asUyA, madaH, zramaH, cintA, dhRtiH, smRtiH, brIDA, mohaH, Alasyam , cAvalam , harSaH, amarSaH, viSAdaH, apasmAraH, jaDatA, vitarkaH, suptiH, autsukyam , avahityam , matiH, vibodha:, vyAdhi', unmAdaH, garvaH, AvegaH, mRtiH, trAsaH, nidreti trayastriMzadvayabhicAribhAvAH / / -1367-1369- // (ka0) sAtkiAnuddizati-stambha ityAdi / -1370,1370 - / / ___ (su0) atha sAttvikabhAvAn lakSayati-stambha iti / stambhaH, svedaH, romAJcaH, svarabhedaH, vepathuH, vaivarNyam , azru, pralaya ityaSTau sAtvikabhAvAH // -1370, 1370- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 saMgItaratnAkaraH vibhAvAdyairanucitaH sthAnatvAdvikRtiM gataiH // 1371 / / zRGgArAdirasAbhAsAH kRtA hAsyasya hetavaH / phalaM bandhuvadho raudre vibhAvaH karuNe ca saH // 1372 // jagadustadvido raudramataH karuNakAraNam / raudraM bhayAnake hetumata eva pracakSate // 1373 // zRGgArAdvimalambhAkhyAtkaruNotpattiriSyate / bhayAnake'dbhute hetuM vIraM dhIrA babhASire // 1374 / vidUSakasya hAsastu nAyake hAsyakAraNam / sAmyAdrudhiramohAdivibhAvAdvayabhicAriNAm // 1375 // bIbhatse sati bhIrUNAmutpadyeta bhayAnakaH / anyonyajanyajanakA bhavantyevamime rasAH // 1376 / / zyAmaH sito dhUsarazca rakto gauro'sitastathA / nIlaH pItastata: zveto rasavarNAH kramAdime // 1377 // viSNumanmathakInAzarudrendrAH kAlasaMjJakaH / mahAkAla: kramAd brahmA budhazca rasadevatAH // 1378 // zRGgAre devatAmAhurapare makaradhvajam / (ka0) rasAnAmanyonyajanyajanakabhAvamAha-vibhAvAdyairityAdi / // -1371-1376 // (su0) rasAnAM parasparajanyajanakabhAvaM lakSayati--vibhAvAdyairiti // -1371-1376 // (ka0) zRGgArAdInAM krameNa varNAn devatAMzcAha-zyAma iti / tatra zRGgAraH zyAmavarNaH, viSNudaivataH / hAsaH zvetavarNaH, manmathadaivataH / karuNo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH vakSye vizeSalakSyANi rasAderadhunA kramAt // 1379 // vibhAvairvarakAntAyaiH svakAvye kvigumphitaiH|| sAkSAtkAramivAnItairnaTena svaprayogataH // 1380 // nIto ratisthAyibhAvaH sadasyarasanIyatAm / naTena kAntadRSTayAdhairanubhAvaiH pradarzitaiH // 1381 // dhUsaravarNaH, yamadaivataH / raudro raktavarNaH, rudradaivataH / vIro gauravarNaH, indradevataH / bhayAnakaH kRSNavarNaH, kAladaivataH / bIbhatso nIlavarNaH, mahAkAladevataH / adbhutaH pItavarNaH, brahmadaivataH / zAntaH zvetavarNaH, budhadaivata iti kramo draSTavyaH // 1377, 1378- // (su0) zRGgArAdirasAnAM varNAn devatAMzca lakSayati-zyAma iti / zyAmaH, sita:, dhUsaraH, raktaH, gauraH, asitaH, nIlaH, pItaH, zveta iti kramAdete rasavarNA bhavanti / viSNuH, manmathaH, kInAzaH, rudraH, indraH, kAla:, mahAkAlaH, brahmA, budha iti kramAdete rasadevatA bhavanti / kecit zRGgAre makaradhvaja iti vadanti // 1377, 1378- // __ (ka0) rasAdevizeSalakSaNAni vaktaM pratijAnIte-vakSya ityAdi / rasAderityatra Adizabdena sthAyivyabhicArisAttvikA gRhyante / eteSAM samudAyavivakSayA rasAderityekavacana nirdezaH / vizeSalakSmANIti / samudAyinAM zRGgArAdInAM pratyekaM lakSaNAnItyarthaH / tatra zRGgAraM lakSayativibhAvairityAdi / varakAntathairiti / varazca kAntA ca varakAnte AlambanavibhAvau / Adyazabdena candracandanamandAnilAdaya uddIpanavibhAvA gRhyante / svakAvya iti / svazabdena kavirucyate / kavigumphairiti / kavinA nibaddhaiH, anantaraM naTena svapayogataH svakIyAt caturvidhAminayaprayogAt , sAkSAtkAramAnItairiva sthitaiH vibhAvaiH / sadasyarasanIyatAM sadasyaiH sAmAjika Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 saMgItaratnAkaraH AvezAtizayaM nItazcitrito vyabhicAribhiH / harSacintAdibhiH proktaH zRGgAraH sUrizAGgiNA / / 1382 // saMbhogavipralambhau vAvasthe dve tasya kIrtite / kAntAsaMyogavirahI lakSaNe ca tayoH kramAt / / 1383 / / strIpuMsayoruttamayoeNnoH pUrNasukhodayA / prArambhAtphalaparyantavyApinI smarasaMbhRtA / / 1384 // saMvidoraikyasaMpatyA krIDAtra sthAyinI ratiH / rasanIyatAmAsvAyamAnatAM nItaH prApitaH / naTena anukA pradarzitaiH kAntAdRSTayAyaiH anubhAvaiH AvezAtizayaM sAmAjikamanaHsvabhimAnAtizaya nItaH prApitaH / harSacintAdyaiH vyAbhicAribhiH citritaH zavalitaH ratisthAyibhAvaH ; ratyAkhyaH sthAyibhAvo yasya saH / marizAGgiNA zRGgAraH prokta iti sNbndhH| saMbhogetyAdi / tayozca kAntAsaMyogavirahau kramAllakSaNe iti / kAntAsaMyogaH saMbhogazRGgArasya lakSaNam / kAntAviraho vipralambhazRGgarAsya lakSaNamiti kramaH / / -1379-1383 // (su0) atha zRGgAraM lakSayati-vibhAveriti / kavinA nibaddhaiH, naTena abhinItaiH, vibhAvAdyaiH sadasyaiH rasanIyatA nItaH ratisthAyibhAvaH, naTena pradarzitaiH kAntAdRSTayAdyaiH anubhAvai: AvezAtizayaM sadasyAnAM manaHsvabhimAnAtizayaM nItaH, harSacintAdibhiH citritaH ; ratyAkhyaH sthAyibhAvo zRGgAraH / sa dvividha: ; saMbhogazRGgAraH, kAntAvirahastu vipralambha iti // -1379-1383 // .. (ka0) ratiM lakSayati-strIpuMsayorityAdi / saMvidoraikthasaMpatyeti / strIpuMsasaMbandhinyoH buddhayoratyantamekarUpatayA krIDA keliH / atra sthAyinI ratiriti / anyatra devAdiviSayA saMcAriNI ratirityarthaH // 1384, 1384- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH loke sthAyyAdibhAvAnAM dRSTA ye janmahetavaH / / 1385 // upanItAH kavivarairnaTaiH sAkSAtkRtA iva / rasAnprasunvate te myurvibhAvAstadvibhAvanAt // 1386 / / kAntau tIvrasmarAkrAntau dvatIsakhyAdayo jnaaH|| tattadyogyo'pyalaMkAraH kirITakaTakAdikaH // 1387 // samayo'pi vasantAdiviSayAzcandanAdayaH / gItAdayazca dezo'pi ramyaha-vanAdikaH // 1388 // kAntAnukaraNaM haMsayugmacitrAdidarzanam / jalakelItyevamAdyAH zrutA yadvA vilokitaaH|| 1389 // vibhAvatvena vikhyAtA rase zRGgAranAmani / (su0) ratiM lakSayati-strIpuMsayoriti / uttamayoH strIpuMsayoH pUrNasukhodayA ; prArambhAtphalaparyantavyApinIsmarasaMbhRtA, saMvidoH aikyasaMpattyA yatra krIDA, sA sthAyinI ratirityucyate // 1384, 1384- // (ka) vibhAvAnAM sAmAnyalakSaNamAha-loka ityAdi / sthAyyAdItyatra Adizabdena saMcAriNo gRhyante / tadvibhAvanAditi / teSAM rasAnAM vibhAvanAdutpAdanAt / etena vibhAvazabdasya vyutpattirdarzitA // // -1385, 1386 // (su0) vibhAvAnAM sAmAnyalakSaNaM lakSayati-loka iti / atrAdizabdena saMcAriNo gRhyante / teSAm ; rasAnAm // -1385, 1386 // (ka0) tatra zRGgArasya vibhAvAnAha-kAntAvityAdi / kAntA ca kAntazca kAntau / "pumAMstriyA" ityekazeSaH / atra tayorAlambanavibhAvatvaM ratyAdInAmitareSAmuddIpanavibhAvatvam // 1387-1389 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 saMgItaratnAkaraH bhAvAnAM yAni kAryANi nATyante kuzalainaTaiH / / 1390 // anubhAvA hetavaste svahetvanubhave ytH| te bhAvAnAbhimukhyena nayanti gamayanti hi // 1391 // ato'bhinayazabdenApyucyante kRtrimA nttaiH| (su0) zRGgArasya vibhAvAn lakSayati-kAntAviti / kAntA ca kAntazceti ekshesssmaasH| atra kAntayoH strIpuMsayoH AlambanavibhAvatvaM, ratyAdInAmitareSAmuddIpanavibhAvatvamiti // 1387-1389 // (ka0) anubhAvAnAM sAmAnyalakSaNamAha-bhAvAnAmityAdi / bhAvAnAM sthAyinAM saMcAriNAM ca yAni kAryANi kaTAkSabhujAkSepaprabhRtIni kuzalaiH naTaiH nATyante anukriyante, te yataH kAraNAt svahetvanubhave sveSAM hetavaH sthAyinaH saMcAriNazca teSAmanubhavo'trAnumAnam / tatra hetavo liGgAni / ataste'nubhAvA iti siMhAvalokananyAyena yojanIyam / etena anubhAvayantItyanubhAvA iti vyutpattirdarzitA bhavati / teSvabhinayazabdapravRttau nimittaM darzayati-te bhAvAnityAdi / hi yasmAtkAraNAt te'nubhAvAH bhAvAn padArthAn Abhimukhyena / nayantItyasya vyAkhyAnaM gamayantIti ; jJApayantItyarthaH / ataH naTaiH kRtrimA anukArarUpeNa naTa AropitA vartamAnAH santo'bhinayazabdenApyucyante / anukAryaniSThatvenAnubhAvavyapadezaH / kaTAkSAdaya evAnukartRniSThatvenAbhinayA ucyanta ityrthH|-1390, 1391- / / (su0) anubhAvAnAM sAmAnyalakSaNaM lakSayati-bhAvAnAmiti / bhAvAnAM sthAyinAM saMcAriNAM ca yAni kAryANi kaTAkSAdIni, kuzalaiH naTaiH nAvyante anukriyante, te anubhAvAH / te yata: svahetvanubhave hetavaH syuH / / -1390, 1391- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 saptamo nartanAdhyAyaH kAntA dRSTiH kaTAkSAkhyaM tArakAkarma zarmakRt / / 1392 / / cature ca bhruvau cArugocarA madhurA girH| romAJcamukharAgAdiracitaH sAttvikotkaraH // 1393 // anubhAvA bhavantyete zRGgArarasapoSiNaH / AlasyaugyajugupsAbhyo'nye'tra syurvyabhicAriNaH // 1394 // AlasyAditrayaM vayaM svavibhAvaikagocaram / eSa saMbhogazRGgAragataH parikaro mataH // 1395 / / vipralambhe nAnubhAvaH kAntadRSTayAdiriSyate / (ka0) tatra zRGgArAnubhAvAnAha-kAntAdRSTirityAdi / romAJcamukharAgAdiracita ityAdi / tatra mukharAgazabdena vaivarNyamucyate / Adizabdena svarabhedAdayo grAhyAH; romAzcamukharAgAdirUpeNa racita ityarthaH / laukikarasavatsvayameva na jAtaH / api tu naTena svasminnAropita ityarthaH / sAtvikotkara iti / stambhAdayo'STAvapItyarthaH / stambhAdInAmanubhAvatve'pi sAttvikavyapadezo mana ArabdhatvAditi mantavyam / AlasyetyAdi / atra: saMbhogazRGgAre / AlasyaugyajugupsAbhyo'nya iti / nirvedAdaya ekatriMzadapItyarthaH / jugupsAyA bIbhatsazAntau prati sthAyitve'pi rasAntaraM prati saMcAritvAt teSu parigaNanamaviruddham / evamekatra rase sthAyino'pi ratyAderanyatra saMcAritvaM draSTavyam / tathA AlasyAditrayamapi svavibhAvaikagocarameva saMbhogazRGgAre varNya mityAha-AlasyetyAdi svavibhAvaikagocaramiti / kevalaireva vRttyAdibhiH vakSyamANaiH svavibhAvairutpannamityarthaH / etena vibhAvAntaragocaraM ced grAhyamityuktaM bhavati / vipralambha iti / virahazRGgAre kAntAdRSTayAdiranubhAvo neSyate / tasya duHkhAtmakatvAditi bhAvaH // // -1392-1395. // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 saMgItaratnAkaraH cintAsUyAzramautsukyanirvedaglAnimRtyavaH // 1396 // unmAdavyAdhyapasmAravivodhajaDatAstathA / dainyaM nidrA tathA svamasuptacintAdayazca ye // 1397 // tadIyairanubhAvastu vipralambho'bhinIyate / unmadAdidazAM cAtikRSTAM nAtra pradarzayet // 1398 // na cAtra maraNaM sAkSAddarzayettasya sUcikAm / tadanantarajAtAM tu darzayetsukhinI dazAm // 1399 // 'vAcA vAbhinayaM tasya sUcayetkRtrimaM vadet / (su0) zRGgArasyAnubhAvaM lakSayati-kAnteti / yatra kAntAkhyA dRSTiH ; kaTAkSAkhyaM tArakAkarma ; cature bhruvau ; madhurA giraH; pulakamukharAgAdisUcita: sAtvikotkara ityAdyAH zRGgArapoSakA bhavanti / AlasyaugyajugupsAvarja vyabhicAriNazca zRGgAre bhavanti / iti saMbhogacAraparikaraH // -1392-1395- // (ka0) vipralambhocitAn saMcAriNa aah-cintaamyetyaadi| tadIyairanubhAvairiti / cintAsUyAdisaMbandhibhirvakSyamANairanubhAvaiH / vAcA vetyAdi / tasya ; maraNasya, kRtrimam abhinayaM vAcA sUcayet / vAgrUpeNa sUcyabhinayena vA vadet / AGgikasAttvikAhAryamaraNaM naivAbhinayedityarthaH // // -1396-1399- // (mu0) vipralambhaM lakSayati-cinteti / vipralambhazRGgAre tu kAntAdRSTayAdyanubhAvo na bhavati / zaGkAsUyAzramautsukyanirvedaglAnimaraNonmAdavyAdhyapasmAravibodhajADyadainyanidrAsvapnasuSuptibhiH, cintAdyaizca tadIyairanubhAvaivipralambho'bhineyaH / atra ; vipralambhe, unmAdAdeH atikaSTA dvazA na pradarzanIyA / dazAM vA bhAvinidharnA sUcayena tvimA vadet / iti sudhAkarasaMmataH pAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamau nartanAdhyAyaH 411 nanu duHkhAtmakaH kasmAdvipalambho raso mataH // 1400 // maivaM ratyanusaMdhAnaM vipralambhe'pi dRzyate / vipralambhodbhavA zaGkA saMbhoge dustyajA dhruvam // 1401 // itaretaracitratvAdrasatvaM sulabhaM tayoH / maraNaM ca sAkSAnna pradarzanIyam / bhAvinI dazAM tatra tatra darzayet // -13961399- // (ka0) vipralambhasya rasatvamAkSipati-na viti / duHkhAtmaka iti hetugarbhitaM vizeSaNam / duHkhAtmakatvAt vipralambhaH kathaM rasa ityAkSepaH / pariharati-maivamiti / vipralambhe'pi ratyanusaMdhAnaM dRzyata ityatrApizabdena saMbhoge ratyanusaMdhAnaM siddhamevetyuktaM bhavati / evamanabhyubhagacchantaM pratyAha -bipralambhodbhavA zaGkA saMbhoge'pi dhruvaM dustyajeti / ayamarthaHsaMbhogasamaye'pi bhAvivirahabhIrutvasyAvazyaMbhAvAttasyApi duHkhAtmakatvasaMbhavAtsaMbhogasaMminnatvAccitratvam / vipralambhasya duHkhAtmakatve'pi bhAvisamAgamAzotpannasukhasaMminnatvAccitratvam / ataH kAraNattayoH saMbhogavipralambhayo rasatvamAsvAdyamAnatvaM sulabham / anekarUpatayA ghoSayituM zakyamityarthaH / / // -1400, 1401- // ___ (su0) atra vipralambhe rasatvamAkSipati-nanviti / nanu duHkhAtmako vipralambhaH kathaM tasya zRGgAratA iti cenna, vipralambhe ratyanusaMdhAnasya dRSTatvAt ratyanAliGgitasyaiva karuNatvAt vipralambhasya zRGgAratA yujyata eva / kAmasUtre ca zRGgArasya dazAvasthA: pratipAditAH / tA yathA-abhilASa: cintA, anusmRtiH, guNakIrtanam , udvegaH, vilAsaH, unmAdaH, jADyam , vyAdhiH, maraNamiti / atra bhoktaiva pradhAnam , bhogyA tUpasarjanIbhUtA / ataH striyA: narAntarAsaktiH rasabhaJjikA / puMsastu svAtantryAt stryantarAsaktina rasabhaJjikA / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: naikarUpe cirAsvAdyaH zarkarAvadbhavedasau / / 1402 / saMbhoge'pi na nidrAsti nanvanyonyAbhilASiNoH / vibodhastvastyasau kasmAdvipralambhaikagocaraH / / 1403 // naitannidrAvinAzo hi vibodhastAmRte kutaH / ratizramakRtA nidrA saMbhoge'pyasti cenna tat || 1404 // zRGgArastu vAGanepathyAGgaceSTAbhistrividhaH / ramAdivyaJjakanaTaveSo naipathyamityujyate // - 1400-1415 // 412 iti zRGgAraH (ka0) evaMrUpe tasmin doSo nAstIti sadRSTAntamAha -- naikarUpa iti / asau rasa ekarUpe sati zarkarAvat cirAsvAdyo na bhavet / yathA zarkarA atimadhuratayA AmrAdibhiranantaritA satI ciramAsvAdyA na bhavati / evaM sukhAtmako hi saMbhogo nirvedAdibhiranantaritazcetsAmAjikairAsvadyo na bhavati / ekarUpatve zIghrameva tRptijananAtparyavasyet / nirvedAdibhiranantaritatvAdanekarUpatve'pyAmlAdyantazarkarAvat cirAsvAdyo bhavatItyarthaH / pUrvaM saMbhogazRGgAre, 'Alasyaumya jugupsAbhyo'nye'tra syurvyabhicAriNaH ' iti vacanAt nidrAvibodhau bhavata ityarthAduktam / tau saMbhoge na saMbhavata ityAkSipati - nanviti / tatra hetukathanam -- anyonyAbhilASiNoriti / yUnoH parasparaM nirantarAbhilASitvAdityarthaH / saMbhoge'pItyatra apizabdo bhinnakramaH / saMbhoge nidrApi nAstIti yojanIyam / nidrApUrvakatve niyatasvarUpalAbho vibodhaH sutarAM nAstItyapizabdArthaH / tamevArthe vispaSTamAha - vibodhastu kasmAdastIti / ataH kAraNAdasau vibodho vipralambhaikagocaro vaktavya ityAkSepArthaH // -1402, 1403 // (ka0) pariharati---naitaditi / hi yasmAtkAraNAt vibodho nAma Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 413 bhavantyapi na sodbhAvyA ratyuktarSavirodhinI / karuNe vipralambhe ca cintAdivyabhicAriNAm // 1405 // sAdhAraNyAttayo do nAsti cettadasAMpratam / zoko hi karuNe sthAyI vipralambhe ratirmatA // 1406 // sthAyibhedAdvibhAgo'tastayoruttamapuruSe / nanu nIce tu mAlyAdivibhAvAnAmasaMbhavAt / / 1407 / / ratyabhAve vipralambhaH zRGgAro jAyate katham / ataH syAtkaruNaH spaSTastatreSTavirahodbhavaH // 1408 // mAlyAdyasaMbhavAnIce saMbhogAsaMbhave'pi cet / nidrAvinAzaH / tejo'bhAvastama itivannidrAyA abhAvo vibodha ityarthaH / atastAmRte nidrAM vinApi saMbhoge vibodhaH kuta iti parihAraH / punaH pUrvapakSI zaGkate--ratizramakRtA nidrA saMbhoge'pyasti cediti / punaH pariharatina taditi / sA nidrA bhavantyapi saMbhoge ratizramakRtA vidyamAnApi nodbhAvyA / tatra hetumAha-ratyutkarSavirodhinIti / yato ratyutkarSavirodho bhavati, ataH kavibhirnidrA na varNanIyetyarthaH / idAnIM karuNavipralambhayorabhedaM zaGkate-karuNa ityAdi / tatra hetumAha-cintAdivyabhicAriNAMsAdhAraNyAditi / tadUSayati-tadasAMpratamiti / hi; yasmAtkAraNAt karuNe zokaH sthAyI vipralambhe ratirmatA sthAyitvena saMmatA / ataH kAraNAt tayoH karuNavipralambhayoH sthAyibhedAt vibhAgaH siddha ityarthaH / idAnIM viSaya vizeSe sthAyibhedasaMbhavAt karuNavipralambhayovibhAgamaGgIkRtya viSayAntare sthAyibhedAbhAvena tatra tayorabhedaM zaGkateuttamapUruSa ityAdi / uttamapuruSe kuladhanAdinA saMpanne karuNavipralambhabhedAbhAvo na / tatra tayoH vibhaago'stvityrthH| nIce tu; kuladhanahIne tu, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 saMgItaratnAkaraH tanna nIcaratiryasmAnArImAtravibhAvajA // 1409 // viyoge'pi tathA mAlyAdyabhAvena kathaM ratiH / AzAbandhazlathIbhUtacintAdivyabhicArikaH // 1410 // virahaH karuNAdbhinnaH priyanairAzyakAritam / kAmazAstre ca zRGgAre dazAvasthaH prakIrtitaH // 1411 // mAlyAdivibhAvAnAm ; uddIpanavibhAvAnAmasaMbhavAddheto ratyabhAve sati tanniSTho vipralambhaH kathaM zRGgAro jAyate / zRGgAra eva na bhavatItyarthaH / ataH kAraNAt tadAnIM ca viSaya iSTavirahodbhavaH karuNaH spaSTaH syAdityabhedapratipAdanam / idAnIM saMbhogapratibandhA vipralambhasya karuNAdbhedaM sAdhayatimAlyAdyasaMbhavAdityAdi / cet , yadi nIce mAlyAdyasaMbhavAddhetoH saMbhogasaMbhave'pi pratipAdyate / tanna / tatpratipAdayituM na zakyamityarthaH / yasmAtkAraNAt nIcaratiH nArImAtravibhAvajA mAlyAdyanapekSyaiva saMbhogapravartitA dRzyata ityarthaH / viyoge'pIti / yathA saMbhoge mAlyAdyabhAve'pi ratiraGgI kRtA, tathA viyoge'pi mAlyAdyabhAve'pi ratiH kathaM na kasmAnAGgI kriyate / avazyamaGgIkartavyetyarthaH / karuNavirahau svarUpeNApi parasparabhinnAvityAha- AzAvandhetyAdi / AzAbandhazlathIbhUtacintAdivyabhicArika iti / AzAyA bandhaH priyasaGgamo bhaviSyatItyevaMrUpaH, tena zlathIbhUtAH cintAdayo vyabhicAriNo yasminniti sa tathoktaH / evaMrUpo virahaH priyanairAzyakAritAta : priya iSTajane nairAzyaM nirgatA AzA yasmAt sa nirAzaH, tasya bhAvastattvam / tena kAritAt utpAditAt karuNAdbhinnaH pRthagbhUtaH // 1404-14100 // (ka0) atha zRGgAre kavibhirvarNanIyA dazAvasthA darzayati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , saptamo nartanAdhyAyaH 415 abhilApastatazcintAnusmRtirguNakIrtanam / udvego'tha vilApaH syAdunmAdo vyAdhisaMbhavaH // 1412 / / jaDatA maraNaM ceti dazAvasthAH prakIrtitAH / bhoktA pradhAno bhogyA tu kAntA tadupasarjanam // 1413 // ato narAntarAsaktistasyAH zRGgArabhaGgakRt / bhoktustvaparatantratvAtkAntAntaramabhaJjakam // 1414 / / vAGnepathyAGgaceSTAbhiH zRGgArastrividho mataH / rAmAdivyaJjako veSo naTe nepathyamiSyate // 1415 // iti zRGgAraH veSAlaMkAragamanagaditAnAM vikaaritaa| eteSAM ca parasthAnAmanukAro vilajjatA // 1416 // viSaye'rucitA dRSTayApyasaMgatavibhASaNam / kAmazAstra ityAdi / kAmazAstre ; vAtsyAyanAdau / zRGgAre ; apilApAdayo dazAvasthA uktAH strIpuruSayoranyonyAlambanatvAvizeSe'pi pradhAnopasarjanabhAvakRtaM vaiSamyAha-bhoktetyAdi / zRGgArabhaGgakaditi / kAntAyAH puruSAntarAsaktau rasAbhAso bhavatItyarthaH / kAntAntaramabhaJjakamiti / puruSe svakAntAntarAsaktAvapi rasAbhAso na bhavatItyarthaH / zRGgArasya traividhyamAha-vAGnepathyetyAdi / nepathyasvarUpamAha-rAmAdivyaJjaka ityAdi // -1411-1415 // iti zRGgAraH (ka0) atha hAsyaM lakSayituM tasya vibhAvAdIn darzayativeSAlaMkAretyAdi / vikAriteti / svagatAnAM veSAdInAM svabhAvAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH hAsanIyasya kakSAdisaMsparzaH kuhanAvahaH / / 1417 // ityAdayo vibhAvAH syuranubhAvAstu netrayoH / kapolayoroSThayozca spando dRSTayorvikAsanam // 1468 // atyantamIlanaM kiMcitkuzcanaM pArzvapIDanam / prasvedamukharAgAdyA yasyAtha vyabhicAriNaH // 1419 // svamo'vahitthamAlasyanidrAtandrAdayo'pare / ete smitAdibhedeSu yathAyogaM vyavasthitAH // 1420 // sthAyibhAvazca hAsaH syAdasau hAsyaH prakIrtitaH / AtmasthaH parasaMsthazcetyasya bhedadvayaM matam // 1421 // Atmastho draSTurutpanno vibhAvekSaNamAtrataH / hasantamaparaM dRSTvA vibhAvAMzcopajAyate // 1422 / / yo'sau hAsyarasastajjJaiH parasthaH parikIrtitaH / uttamAnAM madhmamAnAM nIcAnAmapyasau bhavet / / 1423 // vyavasthaH kathitastasya SaDbhedAH santi cApare / smitaM ca hasitaM proktamuttame puruSe budhaiH // 1424 / / bhavedvihasitaM copahasitaM madhyame nre| nIce'pahasitaM cAtihasitaM parikIrtitam / / 1425 / / vikRtatvaM hAsyasya vibhAvo bhavati / eteSAM veSAdInAM parasthAnAmavikRtAnAmapi parasvabhAvabhUtAnAmanukAro'sya hAsyasya vibhAvo bhavati / hAsanIyasya ; hAsayitumiSTasya janasya / kuhanAvahaH ; kuhanAM kapaTamAvahatIti tathoktaH / evaMhAsayAmIti kapaTena parasya kakSAdisaMsparzazca taddhAsakaraNaM bhavati / kakSAdItyAdizabdena pArzvapradezAdi gRhyate / ityAdaya iti / loke hAsya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 saptamo nartanAdhyAyaH IpatphullakapolAbhyAM kaTAkSairapyanulvaNaiH / adRzyadazano hAsyo mantharasmitamucyate // 1426 // vaktranetrakapolaizcedutphullairupalakSitaH / kiMcillakSitadantazca tadA hasitamiSyate // 1427 / / kAraNatvena ye'rthA dRSTAste grAhyAH / yasya anubhAvAstviti vyavahitairapi saMbandhaH / atha vyabhicAriNa ityatra sthAyibhAvazca hAsaH syAt ityatrApi yasyetyanusaMdheyam / asau hAsya iti / pUrvavAkyeSu yasyeti yacchabdena yo'bhihitaH so'sAviti parAmRzyate / vibhAvekSaNamAtrata iti / Atmasthasya hAsyasya tAvataivotpattidarzanAt / parastho hAsyastu hasantamaparaM vibhAvAMzca dRSTopajAyate / vyavastha iti / uttamo madhyamo nIca ityarthaH / teSAmeva pratyekaM bhedadvayamAha-smitaM cetyAdi // 1416-1425 // (su0) hAsyaM lakSayati-vepeti / yatra veSAlaMkAragamanavacasAM vikAritvaM, parasthAnAM veSAdInAmanukArazca, vilajatvam , viSayatRSNA, asaMgatabhASaNamityAdyA vibhAvA bhavanti / nAsikayoH, kapolayoH, oSThayozca spandaH; dRSTayovikasanam ; atyantamIlanaM ca ; ISatkuJcanam , pArzvapIDanam , prasvedamukharAgAdayazcAnubhAvA bhavanti / svapnAvahitthAlasyanidrAtandrAdayaH, anye ca smitAdibhedavyavasthitA vyabhicAriNo bhavanti / hAsazca sthAyI bhavati, tatra hAsyaH / sa dvividhaH, AtmasthaH, parastha iti / anyadIyavibhAvekSaNamAtraja AtmasthaH; hasantamanyaM dRSTvA yatra vibhAvAMzcopajAyate, asau parasaMsthaH / asau hAsyaH uttamamadhyamanIcabhedena vyavastho bhavati / tasya SaDbhedAH santi / uttame puruSe, smitaM hasitaM ca bhavati / madhyame puruSa, vihasitam , upahasitaM ca bhvti| nIce puruSa, apahasitam , atihasitaM ca bhavatIti // 1416-1425 // (ka0) smitAdInAM pratyekaM lakSaNamAha-Ipatphulleti / puurvaanniiti| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 saMgItaratnAkaraH sazabdaM madhuraM kAlAgataM vadanarAgavat / mAkuJcitAzigaNDaM ca vidurvihasitaM budhAH || 1428 // nikuJcitAMsazIrSazca jihmadRSTivilokanaH / utphullanAsiko hAsyo nAmnopahasitaM mataH / / 1429 // asthAnajaH sAdRSTirAkampa kandhamUrdhakaH / zArGgadevena gadito hAsyo'pahasitAhayaH / / 1430 // sthUlakarNaH kaTudhvAno bAppapuraplutekSaNaH / karopagUDhapArzvazva hAsyo'ti hasitaM mataH // 1431 // pUrvANi svasamutthAni smitAdiyugalatraye / parANi tvaparasthAni hAsyo'vihasitaM mataH / / 1432 // hAsyaraudrAvapi tredhA vAGnepathyAGgaceSTitaiH / upalakSaNametattu teSAM sarveSu saMbhavAt || 1433 // iti hAsya : (2) smitAdiyugalatraye pUrvANi smitavihasitApahasitAni svasamutthAni / parANi tviti / hasitopahasitAtiha sitAni tvaparasthAni / tatra hetumAhapUrvasaMkrAntijavata iti / pareSAM hasitAdInAM smitAdisaMkrAntyA jAtatvAtparotthastraM draSTavyam / ayamarthaH - uttamapuruSaniSThaM smitaM dRSTTA uttamapuruSAntarasya hasitaM jAyate / tathA madhyamapuruSaniSThaM vihasitaM dRSTrA madhyamapuruSAntarasyopahasitaM jAyate / tathA nIcapuruSaniSThamapahasitaM dRSTA nIca puruSAntarasyApahasitaM jAyate / evaM smitAdiyugalatraye pareSAM parasthatvaM pUrveSAmAtmasthatvaM draSTavyamiti / etaduktaM bhavati "AtmasthApekSayA parasyAdhikyaM bhavati" iti / hAsasya punastraividhyamAha - hAsyaraudrAvapItyAdi / hAsyaraudrAvityetadupalakSaNam / yatasteSAM sarveSu saMbhavAditi / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 saptamo nartanAdhyAyaH iSTabandhuviyogazca zrInAzo vadhabandhane / vyasanaprabhavo'narthaH sutAdinidhanaM tathA // 1434 // dezabhraMzAdayazcaite zrutA yadvA vilokitAH / vibhAvAH saMmatAH puMsAmuttamAnAM parAzritAH // 1435 // madhyamAdhamapuMsAM tu te syuraatmaikygocraaH| teSAM vAGnepathyAGgaceSTitAnAM trayANAM bhedAnAM sarveSu raseSu saMbhavAt vidyamAnatvAditi // 1426-1433 // iti hAsyaH (2) (su0) smitAdInAM SaNNAM pratyekaM lakSaNamAha-ISaditi / yatra ISadvikasitau kapolau ; anulbaNau kaTAkSau ; dazano'dRzyaH, mantharo hAsyo bhavati, tad smitam / yatra vaktranetrakapolAni vikasitAni bhavanti ; dantAMzca ISallakSitAni ; tad hasitam / evamanye'pi // 1426-1433 // iti hAsyaH (2) (ka0) atha karuNaM lakSayituM tasya vibhAvanAha-iSTabandhuviyogazcetyiAdi / zrInAzaH; zriyaH saMpado nAzaH / vyasanaprabhavo'nartha iti / dyUtamadyAdivyasanarjato'narthaH / uttamAnAM puMsAM svagatAH parAzritAzca yatra vibhAvA bhavantItyanvayaH / AtmaikagocarA iti / madhyamAdhamapuMsAM tu parAzritA na vibhAvA ityarthaH // 1434-1435- // (su0) atha karuNaM lakSayati-iSTeti / yatra iSTabandhuviyogazca, saMpado nAzaH, vadhabandhane, cUtamadyAdizyasanajAto'narthaH, tathA sutAdinidhanam , dezabhraMzAdayazca zrutAH; athavA vilokitA vetyAdyA vibhAvA bhavanti / ete uttamAnAM puMsAM svagatAH parAzritA bhavanti / madhyamAdhamapuMsAM tu te vibhAvA AtmaikagocarA bhavanti // 1434-1435- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 saMgItaratnAkaraH azrupAto mukhe zoSo vilApaH paridevanam // 1436 // stambho vivarNatA srastagAtratA pralayastathA / zvAsocchAsau dehapAtaghAtorastADanAdayaH // 1437 / / ete yatrAnubhAvAsyuratha glAniH zramo bhayam / moho viSAdanirvedau cintautsukye ca dInatA // 1438 // jaDatAvyAdhirunmAdAlasyApasmAramRtyavaH / stambhakampAzuvaivarNyasvarabhaGgAdayastathA // 1439 // yatra saMcAriNaH sthAyI zokaH sa karuNo mataH / vyavasthAtrAnubhAvAnAM yogyatvAduttamAdivu // 1440 // (ka0) anubhAvAnAha-azrupAta ityAdi / saMcAriNa Ahaatha glanirirityAdi / / nanu stambhAdInAM sAttvikAnAmapyanubhAvalakSaNa yuktatvena teSu parigaNanamastu // -1436-1439. / / (su0) asyAnubhAvaM lakSayati--azrupAta iti / yatra azrupAtamukhazoSavilApaparidevanastambhavivarNatAsrastagAtratApralayazvAsocchAsadehapAtaghAtorastADa - nAdaya anubhAvA bhavanti / yatra glAnizramabhayamohaviSAdanirvedacintautsukyadainyajADyanyAdhyunmAdAlasyApasmAramRtyavaH, tathA stambhakampAzruvaivarNyasvarabhaGgAdayo vyabhicAriNo bhavanti / yatra zokaH sthAyI bhavati ; sa karuNa ityabhidhIyate // -1436-1439- // (ka0) saMcAriSu kathaM teSAM parigaNana miti ceducyate / sattvaprAdhAnyena pravRttAnAmapi stammAdInAM "bhAvAnAM yAni kAryANi nATyante kuzalainaTaiH / tena bhAvA hetavaste svahetvanubhave yataH // " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 421 vilApo rodanaM zocyaguNastavapuraHsaram / syAdevAtmaparANAM yadupAlambhena rodanam // 1441 // paridevanamityuktaM tadidaM zabdakovidaiH / iti lakSaNayogena yathAnubhAvatvamupapannaM tathA--"vizeSAdAbhimukhyena caranto vyabhicAriNaH" ityasthiratvalakSaNayogena saMcAritvamupapannameveti / evamuktA glAnyAdayaH saMcAriNo yatra bhavanti / yatra zokaH sthAyI bhavati sa karuNo mataH / vyavasthetyAdi / atra karuNa uttamAdInAmuttamamadhyamAdhamAnAM puMsAM yogyatvAttattatmakRtyucitatvenAnubhAvAnAM pUrvoktAnAmazrupAtAdInAM vyavasthA niyamaH kartavyaH // -1440 // (su0) anubhAvAnAM vyavasthAmAha-vyavastheti / uttamAdiSu, uttamamadhyamAdhamapAtreSu yogyatvAt ; tattatprakRtiguNocitatvena pUrvoktAnubhAvAnAM vyavasthA kartavyA / vilApaparidevanayoH svarUpaM lakSayati-vilApa iti / vilApo nAma kRtasya karmaNo'nucitatvadhiyAnutApaH / paridevanaM nAmAnuzocanoktiH / karuNasya traividhyaM lakSayati-dharmeti / dharmopaghAtajaH, vittanAzajaH, bandhunAzaja iti / tatra pUrvaja uttameSveva / aparau tvaniyama iti / ruditasya traividhyaM lakSayati-tredhA iti / ruditaM trividham , AnandAIAbhedAt / uttamasya Anando hetuH, anyasya AtihetuH, aparasya Idhyeti / tatrAnandajaM lakSayati-duHkheti / duHkhasmaraNapUrvakAt yatra vikasitakapolakam , romAzcamapAGgasthabASpaM yatra bhavati, tadAnanda jam / AtijaM lakSayati-uccairiti / IrSyAkRtaM lakSayati-zira iti // -1440-1447 // iti karuNa: (ka0) vilApanaparidevanayoH svarUpamAha-vilApa ityAdi / zocyaguNastavapuraHsaraM rodanaM vilApa: syAt / daivAtmaparANAmupAlambhena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 saMgItaratnAkaraH dharmopaghAtajo vittanAzajo bandhunAzanaH // 1442 // karuNastrividhasteSAmuttameSveva pUrvajaH / vedhA ruditamAnandAIAhetukRtaM bhavet // 1443 // duHkhasmRtiyutAnandAjjAtaM phullakapolakam / saromAzcamapAGgasthavASpamAnandajaM matam // 1444 // uccaiH svaravilApaM ca sabhrUpAntavivartitam / srutAzrudhAramasvasthaceSTAGgaM cArtijaM matam // 1445 // yadrodanaM vidyate, tadidaM rodanaM zabdakovidaiH paridevanamityuktam // 14411441- // (ka0) karuNasya traividhyamAha-dharmopaghAtana ityAdi / uttameSveva ; uttamaprakRtipveva bhavatIti niyamaH / tena vittanAzajabandhunAzajayoruttamAdiSvaniyamo draSTavyaH // -1442-1442- // (ka0) ruditasya traividhyamAha-AnandAtItikRtamiti / ekasya ruditasyAnando hetuH| anyasyArtihetuH / aparasyA heturityarthaH // -1443 // (ka0) duHkhasmRtiyutAnandAjAtamiti / duHkhasmaraNapUrvako ya AnandastasmAjjAtaM ruditaM lakSayati-pullakapolakamiti / kevalAnandAjjAtaM lakSayati-saromAJcamityAdi // 1444 // (ka0) kevaladuHkhAjjAtaM lakSayati-uccaiH svaravilApamityAdi / sabhrapAntavivartitam ; bhrUpAntavivartitAbhyAM sahitam / sutAzrudhAram ; sutA avArA yasminniti tathoktam / asvasthaceSTAGgam ; svasthA ceSTA na vidyate yeSAM tAnyasvasthaceSTAni tAdRzAnyajAni yasminniti tathoktam // 1445 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH ziraHkalpitanizvAsaM sphuradoSThakapolakam / kaTAkSa bhrukuTIvakraM strINAmIyakRtaM bhavet / / 1446 / / dhairyAduttamamadhyAnAM nAzru svavyasane sravet / parasthe tu sravennArInIcAnAM tUbhayatra tat / / 1447 // indaprakRtayo rakSodaityAdyanyAyakAriNaH / yuddhaM krodho'nRtaM vAkyaM paradArAdidharSaNam / / 1448 / dezajAtikulAcAravidyAnindA parasya ca / vadhAnyadArayAtrAdipratijJAparuSoktayaH // / 1449 // gRhAdibhaJjanaM rAjyaharaNaM matsarastathA / jighAMsAdyAzca yatra syurvibhAvAH parikIrtitAH 1450 // 423 (ka0 ) IrSyAkRtaM lakSayati - ziraH kampitanizvAsamityAdi / uttamamadhyAnAM puMsAmazru svavyasana AtmaduHkhe na sravet / parasthe vyasane tu tret / nArInIcAnAM tu tadruditam / ubhayatra svaparavyasanayorityarthaH // 1446 1447 // iti karuNaH (To) atha raudraM lakSayituM prathamaM tadvibhAvAnAha - hantRprakRtaya ityAdi / hantRprakRtayaH ; hantRtvaM prakRtiryeSAM te ; hananasvabhAvA ityarthaH / te ca rakSodaityAdyanyAyakAriNaH / Adizabdena corAdayo gRhyante / krodha iti / anyakRtaH krodho'nyaraudrasya vibhAvo bhavati / paradArAdidharSaNamiti / atrAdizabdena kSetravittAdyapaharaNaM gRhyate / anyadArayAtrAdipratijJA parastrIgamanapratijJA / Adizabdena tadapaharaNAdipratijJA gRhyate // 1448 1450 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 saMgItaranAkaraH bhRkuTInetraraktatvaM kapolasphuraNaM tthaa| dantoSThapIDanaM hastaniSpepo'thAnyavigrahe // 1451 // talAyaistADanaM chedo mardaH pATanamoTane / zastrANAM grahaNaM pAtaH prahAro rudhirasutiH // 1452 // ete'nubhAvAsteSAM tu karma yattADanAdikam / na tatsAkSAtprayoktavyaM kIrtanIyaM paraM naTaiH // 1456 // (su0) atha raudrasya vibhAvAnAha-hantRprakRtaya iti / hantaprakRtayaH hananasvabhAvA ityarthaH / atrAdizabdena corAdayo vivakSitAH / anyakRtaH krodho'nyasya vibhAvo bhavati / tatra hetu:-paradAreti / Adizabdena kSetravittAdayo gRhyante / tathA parasya dezajAti kulAcAravidyAnindAH; vadhanimittakAnyadArayAtrAdipratijJAyAM paruSoktiH, gRhAdibhaJjanam , rAjyasya haraNam , tathA matsarazca, evamAdayo yatra vibhAvA bhavanti // 1448-1450 // (ka0) raudrsyaanubhaavaanaah-bhRkuttiityaadi| athAnyavigraha iti| pUrvoktA bhRkuTInetraraktatvAdayaH svavigraha AtmanaH zarIre bhavanti / vakSyamANAstalAyaistADanAdayo'nya vigrahe parasya raudrAlambana vibhAvamya vigrahe zarIre svena raudrAdhiSThAnabhUtena kRtA bhavanti / talAyairiti / atra talazabdena hastapAdatalamucyate / Adizabdena muSTayAdayo grAhyAH / taistADanaM raudrAnubhAvaH / chedaH; nakhAdibhiH kRtaH / mardaH; bhItyAdi. saMzleSeNAGgamardanam / pATanamoTane iti / pATanaM nAma svakarAbhyAmanyasya karAdyavayavaM gRhItvA tasya dvedhIkaraNam / moTanaM nAma pUrva gRhItvA tadaGgAnAM bhaJjanam / zastrANAM churikAdInAM grahaNam / pAta:; gRhItAnAM zastrANAM parAGgaM prati pravaNIkaraNam / prahAraH; pravaNaiH zanaiH kRtA kSatiH / rudhirasUtiH; prahArotpannasya rudhirasya srAvaH / teSAM madhye yat troTanAdikaM karma Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 425 utsAhasamyagbodhau cAmarSAvegaugyacApalam / svedvepthuromaanycgddsvrtaadyH|| 1454 // bhAvAH saMcAriNaH sthAyI krodho raudrAbhidho rasaH / sAkSAtsvedo'bhineyo vA vyajanagrahaNAdinA // 1455 // utsAhastvatra saMcArI na caasmaadviirsNkrH| vidyate, tatsAkSAnna prayoktavyam / kiMtu naTaiH paraM kevalaM kIrtanIyam // // 1451-1453 // __(su0) athAnubhAvAnAha-bhRkuTIti / bhRkuTyAdayaH pUrvamuktAH / atra talazabdena hastapAdatalaM vivakSitam / chedaH nakhAdInAM karma / marda: bhayAdinA aGgamardaH / pATanaM nAma svakarAbhyAmanyasyAvayavasya dvaidhIkaraNam / moTanam ; aGgAnAM bhaJjanam | churikAdInAM grahaNam | pAtaH parAGgaM prati zastrAdInAM pravaNIkaraNam | prahAraH kSatiH / rudhirajutiH rudhirasya srAvaH, evamAdayo'nye'pyatrAnubhAvatvena vivakSitAH / teSAM madhye churikAdInAM karma na sAkSAtprayoktavyamiti // 1451-1453 // (ka0) atha saMcAriNa aha-utsAhetyAdi / yatra krodhaH sthAyI bhavati, sa raudrAbhidho rsH| tatra svedaH saakssaadevaabhineyH| tADanAdivatsUcanIya eva na bhavatItyarthaH / veti / athavA svedaH sAkSAdabhinetumazakyazcettadA vyajanagrahaNAdinA so'bhineyo bhavati / nanUtsAhasyAtrApyanupravezAdvIreNAsya saMkaraH prasajyetetyAzaGkayAha---utsAhastvityAdi / atra raudra uktaH, utsAhastu yataH saMcArI na sthAyItyarthaH / asmAtkAraNAdvIrasaMkarazca na / vIraraudrarasayorutsAhasadbhAvasyAvizeSe'pi vIre sthAyitvena raudre saMcAritvenosAhasya bhinnasya bhinnarUpatvAdvIraraudrayorna sAMkaryamityarthaH // 1454, 1455. // 54 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 saMgItaratnAkaraH nanu cAvyabhicAreNa bhAvasya sthAyitA matA // 1456 // sthAyI tatkathamutsAho vIre'pyeSa bhaviSyati / maivaM kSaNikavidyotA vidyudvayabhicAriNaH // 1457 / / sthirAH syuH sthAyinastena dvirUpo'yaM rasadvaye / (su0) atha saMcAriNaM lakSayati--utsAha iti / yatra krodhaH sthAyI, sa raudro rasaH / tatra svedaH sAkSAdabhineyaH / veti pakSAntare / athavA svedaH sAkSAdabhinetumazakyazcet vyajanAdinA abhineya iti / atra vIrasya saMkaramAzaGkate-utsAhastviti // 1454, 1455- / / (ka0) evaM taGkekasyaiva bhAvasya vyabhicAritvaM sthAyitvaM ca mitho virodhAdubhayaM na saMgacchata iti zaGkate-nanu ceti / bhAvasyotsAhAderavyabhicAreNa / vyabhicAro'trAnayatyaM vivakSitam / tadabhAvazcAvyabhicAraH / ekaikarasapratiniyatatvamityarthaH / tenAvyabhicAreNa sthAyitA matA dRSTA / tattasmAtkAraNAdeSa utsAho vIrasthAyI kathaM bhaviSyati / raudrAnupravezAdvyabhicArI bhavannayamutsAho vIranaiyatyAbhAvAttatra sthAyyeva na bhavatItyAkSepArthaH / / -1456, 1456- // (ka) pariharati-maivamiti / vyabhicAriNo bhAvA vidyudvata: taDidiva kSaNika vidyotAH; kSaNakAlaprakAzA asthirA yato bhavanti, atasteSAM vyabhicAritvaM na tvanaiyatyeneti bhAvaH / sthAyinaH sthirAH syuriti / sthirA akSaNikA yato'ta eva teSAM sthAyitvaM na tvekaikarasaM prati niyatatveneti bhAvaH / tena kAraNenAyamutsAho rasadvaye vIraraudrayovirUpaH / vIre sthAyI raudre vyabhicArIti rasayorna sAMkaryamityarthaH // -1457, 1457- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 427 nanu sthAyyapi bhAvatvAnnisargAtkSaNiko bhavet / / 1458 // satyaM kiMtu sa saMskArarUpeNa sthAyitAM gataH / tattiraskRtasaMskArAstvanye tatsthairyayoginaH / / 1459 / / AvirbhAvatirobhAvadharmANazcAtra yantritAH / (ka0) bhAvAnAM sthiratvamAkSipati - nanviti / sthAyyapIti / bhavataH sthAyitvenAbhimato ratyAdirapItyarthaH / bhAvatvAditi / manovi - kAratvAt / nisargAtkSaNikaH; svabhAvena kSaNikaH / kSaNikatvaM nAma trikSaNAvasthAyitvam / yathoktam - " zabdabuddhikarmaNAM trikSaNAvasthAyitvam " iti / bhAvamAtrasya kSaNikatvAdvyabhicAritvameveti bhAvaH / ardhAGgIkAreNa pariharati -- satyamiti / sa rasasyAvirbhAvaH saMskArarUpeNa bhAvanAkhyasaMskArAtmanA na sthAyitAM gataH sthairye prAptaH / atra kSaNikatvAGgIkAdardhAGgIkAraH / saMskArasya sthAyitvokteH parihAraH // - 1458, 1458- // (ka) evaM tarhi saMskArarUpatvAvizeSeNa nirvedAdayo'pi kathaM na sthAyina ityata Aha--- tattiraskRta saMskArA iti / tena sthAyinA prabalena ratyAdinA tiraskRtasaMskArA abhibhUtabhAvanAH / teSAM durbalatvAdvayavahitasaMskArAH santaH / anye tu nirvedAdayastu sthairyayoginaH sthAyino na bhavanti / etaduktaM bhavati - " saMskArarUpeNApi yaH prabalaH sa sthAyI, yo durbala: sa vyabhicArI " iti / tadevAha - AvirbhAvetyAdi / atra sthAyisaMcAri - tvaviSaya AvirbhAvadharmeNa sthAyI, tirobhAvadharmeNa saMcArIti yantritA niyantritA jJeyAH // - 1459, 1459- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 saMgItaratnAkaraH gurau priye ripau bhRtye bhavetkrodhazcaturvidhaH // 1460 // gurAvavyaktaceSTaH syAtkrodho vinayayantritaH / apAGganirgatAlpAsro bhrukuTIkuTilAnanaH // 1461 // sphuritoSTho mRgAkSINAM kopaH praNayajaH piye| daSToSTho hastaniSpeSI vikaTabhRkuTIpuTaH // 1462 // svabhujaprekSaNaiH zatrau bhavetkrodho nirrglH| vikRtaprekSaNairakSivistArai ribhartsanaiH // 1463 // bhRtye kAryavazAtkopaH kRtrimaH kruurtojjhitH| . avismayAdasaMmohAdaviSAdAca yaH satAm // 1464 // dharmAdyarthavizeSeSu kAryatattvavinizcayaH / nayazca vinayaH kIrtiH parAkramaNazaktatA / / 1465 // pratApaH prabhuzaktizca durdhrssprauddhsainytaa| mantrazaktizca saMpannadhanAbhijanamantritA // 1466 // ityAdayo vibhAvAH syurnaTe kaavysmnvitaaH| (ka0) atra sthAyinaH krodhasya viSayabhedAcAturvidhyamAha-gurAvityAdi / subodhamanyat // -1460-1463- / / iti raudraH (su0) atha sthAyinazcAturvidhyaM lakSayati-gurAviti / spaSTo'rthaH // // -1460-1463- // iti raudraH (ka0) atha vIraM lakSayituM tdvibhaavaanaah-avismyaadityaadi| satAM dharmAdyarthavizeSeSviti / AdizabdenArthakAmau gRhyate / arthavizeSAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 saptamo nartanAdhyAyaH sAmAdInAmupAyAnAM yathAsvaM viniyojane // 1467 // vijJatvaM sthairyadhairye ca zaurya tyAgo yathocitam / bhASaNaM bhAvagambhIravAkyasyetyevamAdayaH // 1468 // sarve garvAnubhAvAzcAnubhAvAH syuratha smRtiH / augyamAvegaromAzcAvamarzazca dhRtirmatiH // 1469 / / evaMprabhRtayo bhAvA yatra syurvyabhicAriNaH / utsAhaHsthAyibhAvazca dhIrA vIraM tamUcire // 1470 // uttamaprakRtiSveva puruSeSveSa jAyate / puruSArthAH, teSu / vismayo garvastadabhAvAt , saMmohazcAjJAnaM tadabhAvAt , viSAdo duHkhaM tadabhAvAcca hetoryaH kAryatattvavinizcayaH, sa vIrasya vibhAvo bhavati / etena vismayAdiyuktasya kAryatattvavinizcayo na jAyata ityuktaM bhavati / ityAdaya iti / Adizabdena loke vIrotpAdakatvena ye'nye dRSTAste grAhyAH / naTe kAvyasamanvitA iti / kAvyazabdena vAcikAbhinaya ucyate / tena saha naTairabhinItA ityarthaH // -1464-1466- // (su0) vIrasya vibhAvAn lakSayati-avismayAdIti / garvAbhAvo'vismayaH, tasmAt ; ajJAnaM saMmohaH, tasmAt ; duHkhAbhAvo'viSAdaH, tasmAt hetoH satAM dharmArthakAmeSu yaH kAryatattvavinizcayaH / nayaH, vinayaH, kIrtiH, parAkramaNazaktatA, pratApaH, prabhuzaktizca, durdharSaprauDhasainyatA, mantrazaktizca, saMpannadhanAbhijanamantritA ityevamAdayo vIrasya vibhAvA bhavanti / atrAdizabdena loke vIrotpAdakatvena ye'nye dRSTAste grAhyA bhavanti // -1464-1466- // (ka0) vIrasyAnubhAvAnAha--sAmAdInAmityAdi / sarve garvAnubhAvAzceti / vyabhicAribhAvasya garvasya ye'nubhAvA vakSyante, te sarve'pi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 saMgItaratnAkaraH samyagvijJAya pADguNyaprayogo gIyate nayaH // 1471 // saMdhizra vigraho yAnamAsanaM saMzrayastathA / dvaidhIbhAva iti proktA nItizAstreSu SaDguNAH // 1472 // indriyANAM jayaM prAha vinayaM zaMkarapiyaH / vIrAnubhAvA bhavantItyarthaH / vyabhicAriNa Aha-atha smRtirityAdi / yatra cotsAhaH sthAyibhAvo bhavati dhIrA vidvAMsastaM vIramUcire / uttamaprakRtidhveveti / madhyamAdhamapuruSayorvIro na jAyata ityarthaH / / -1467-1470- // (su0) athAnubhAvAnAha-sAmAdInAmiti / sAmAdInAM caturNAmupAyAnAM viniyogaviSaye, sthairyadhairye ca vijJatvam , yathocitaM zauryatyAgau, bhAvagambhIraM bhASaNamityevamAdayaH sarve garvAnubhAvAH, garvasya ye'nubhAvAH, te'pyatra syuH / vyabhicAriNa udizati-atha smRtiriti / augrayamAvegaromAzcAvamarzadhRtimatItyevamAdayo bhAvA atra saMcAriNo bhavanti // -1467-1469- // (ka0) vIravibhAvatvenoktasya nayasya svarUpamAha-samyagvijJAyetyAdi / SaDguNA eva SADguNyam // -1471 // (ka0) prasaGgAt SaDguNAnAha--saMdhizvetyAdi // 1472 // __(su0) sthAyinamAha-utsAha iti / yatra utsAhaH sthAyI bhavati, taM paNDitA vIramityAhuH / sa ca vIro'pi uttamaprakRtiveva jAyate / na tu madhyamAdhamapuruSayoH / vIravibhAvitaM nayaM lakSayati-samyagiti / SaDguNA eva SADguNyam / guNAn lakSayati-saMdhizceti / saMdhiH, vigrahaH, yAnam , Asanam , tathA saMzrayaH, dvaidhIbhAva ityete nItizAstroktAH SaDguNA bhavanti // -14701472 // (ka0) vinayasvarUpamAha-indriyANAmityAdi // 1472- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH pratApaH pauruSodbhUtA prasiddhiH zatrutApinI / / 1473 / / kIrtiH suhRdudAsInajanAnandapadaM yazaH / sAmadAne bhedadaNDAvityupAyacatuSTayam || 1474 // sthairyaM tvacalacittatvaM dhairya gAmbhIryazAlitA / zaurya bhavedanudbhUtabhayaM yuddhapravartanam / / 1475 / / vIraH syAducite yuddhe raudrastvanucite bhavet / 431 (su0 ) vinayasya svarUpamAha - indriyANAmiti / pratApasya lakSaNamAha - pratApa ityAdi / kIrti lakSayati- kIrtiriti / sthairyadhairye lakSayatisthairyamiti / sthairya nAma cittasyAcAlanatvam; dhairyaM tu gAmbhIryamiti / zaurya lakSayati-- zauryamiti / anudrutabhayaM yathAtathA yuddhe pravartanaM zauryamityucyate / vIraM lakSayati-vIra iti / yatra nAyakapratinAyakau samabalau syAtAm ; tatra vIro bhavati ; yathA rAmarAvaNayoH / yatra viSamabalau bhavetAm ; tatra raudro bhavati ; yathA bhImaduHzAsanayoriti vivekaH / vIrasya traividhyaM lakSayati-dAnavIreti / dAnavIraH, dharmavIraH, yuddhavIra iti / tatra vibhAvAnAha - vIra iti / anyatsugamam || 1473-1477 // iti vIra: ( ka 0 ) pratApasya lakSaNamAha - - pratApa ityAdi // - 1473 // (ka0) kIrtilakSaNamAha- kIrtirityAdi / sAmAdInAmityatrAdizabdena grAhyAnAha - sAmetyAdi || 1474 // (ka0) sthairyadhairyayorlakSaNamAha - sthairye tvacalacittatvaM dhairya gAmbhIryazAliteti / zauryasya lakSaNamAha - zairyaM bhavediti / ucite yuddhe vIraH syAditi / yatra nAyakapratinAyakau tulyabalau taducitaM yuddham / yathA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 saMgItaratnAkaraH dAnavIro dharmavIro yuddhavIra iti tridhA // 1476 // vIro dAnAdayastatra vibhAvAH pratinAyake / nAyake tvanubhAvAH syurvIrasyeti vidAM matam // 1477 / / rakSaHpizAcabhallUkaprabhRterbhASaNAkRteH / darzanaM zravaNaM zUnyAgArAraNyapravezayoH / / 1478 / / vikRtasya dhvanetrAsodvegayoH prsNsthoH| zravaNaM cAnusaMdhAnaM bandhUnAM vadhabandhayoH // 1479 // evamAyA vibhAvAH syuratha netrakarAjriNaH / madhye madhye stambhakampo romAJcanicayastathA // 1480 // rAmarAvaNayostatra vIra eva / raudrastvanucite bhavediti / yatra tvekaH prabalo'nyo durbalastadanucitaM yuddham / yathA bhImaduHzAsanayostatra raudra eva // // 1475, 1475- // (ka0) vIrasya traividhyamAha-dAnavIra ityAdi / tatra trividhe vIre / pratinAyake dAnAdayo vibhAvA iti / pratinAyakena kRtaM dAnaM nAyakAzrayasya dAnavIrasya vibhAvaH / pratinAyakakRto dhamoM nAyakAzrayasya dharmavIrasya vibhAvaH / tathA pratinAyakakRtaM yuddhaM nAyakAzrayasya yuddhavIrasya vibhAvo bhavatItyarthaH / nAyake tvanubhAvAH syuriti / nAyakakRtAni dAnadharmayuddhAni tu vIrasya nAyakaniSThavIrasyAnubhAvA bhaveyuriti vidAM viduSAM mataM saMmatam // -1476, 1477 // iti vIraH (ka0) atha bhayAnakaM lakSayituM tadvibhAvAnAha- rakSaHpizAcabhallakamabhRterityAdi / zUnyAgArAraNyapravezayorityAdInAM yathAyogaM darzana Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH zuSkoSThatAlutA kampahRdayatvaM vivarNatA / mukhasya svarabhedazca gAtrasaMso vilakSatA // 1481 // kAMdizIkatayA dRSTeranubhAvA bhavantyamI / atha stambhAdayo'pyaSTau dainyamAvegacApale // 1482 // zaGkAmohAvapi trAsApasmAramaraNAdayaH / yatra saMcAriNaH sthAyi bhayaM sa syAdbhayAnakaH // 1483 / / vAstavaM kRtrimaM ceti bhayaM dvedhA nigadyate / zravaNAnusaMdhAnaiH saMbandhaH kartavyaH / anubhAvAnAha-atha netrakarAghiNa ityAdi / prANyaGgatvAd dvandvaikavadbhAvaH / mukhasya vivarNatetyanvayaH / saMcAriNa Aha-atha stambhAdaya ityAdi / yatra bhayaM sthAyi bhavati, sa bhayAnakaH syAt // 1478-1483 // ___ (su0) bhayAnakasya vibhAvAdInAha-rakSa iti / yatra zUnyAgArAraNyapravezayoH vikRtadhvaneH paratrAsodvegayoH zravaNam ; bandhUnAM vadhabandhayo: anusaMdhAnamityevamAdyA vibhAvAH / madhye madhye netrayoH, karayoH, aghriNozca stambhakampAH; tathA romAJcanicayaH; zuSkoSThatAlutvam ; hRdayasya kampatvam ; mukhasya vivarNatvam ; svarabhedazca, gAtrasaMsaH; dRSTeH kAMdizIkatayA vilakSatvamityevamAdayo'nubhAvAH syuH / stambhAdyaSTakam , dainyAvegacApalazaGkAmohatrAsApasmArasmaraNAdayazca vyabhicAriNaH / bhayaM ca sthAyI bhavati / tatra bhayAnakam // 1478-1483 // (ka0) tasya bhayasya dvaividhyamAha-vAstavamityAdi // 1483 / / (su0) bhayasya dvaividhyaM lakSayati-vAstavamiti / tacca bhayAnaka vAstavaM kRtrimaM ceti dvividhaM bhavati / strINAM kRtrimam , puMsastu vAstavam / tatra 55 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 saMgItaratnAkaraH strINAM ca nIca prakRteH puMsaH syAdvAstavaM bhayam // 1484 // madhyame cottame puMsi kRtrimaM tadudAhRtam / svabhAvAdabhayau tau hi svAminaM ca guruM prati / / 1485 / / bhayaM vinayabodhAya darzayetA matAvikam / nIcaiH svabhAvabodhArtha tatkArya mRduceSTitaiH || 1486 // madhyame uttame ca kRtrimamapi bhavati / gurusamIpe vinayabodhAya, kacinnIcatvabodhAya ca tatkalpanAt // 1484-1493- // iti bhayAnakaH (ka0) vAstavasyAzrayamAha - strINAmityAdi / kRtrimasyAzrayamAha - madhyame cetyAdi // - 1484, 1484- // ( ka 0 ) madhyamottamAzrayasya bhayasya kRtrimatvaM pratipAdayatisvabhAvAdabhayAvityAdi / tau madhyamottamau / nIcairiti / tadatAttvikaM bhayaM nIcaiH kartRbhirmRduceSTitaiH karaNaiH svabhAvabodhArthaM nIcatvaprakAzanAya kadAcitkAryam // - 1485-1486 // (su0 ) atha bIbhatsasya vibhAvAnAha - svabhAvAditi / yatra svabhAvAt indriyANAM doSAdvA, vastuno'tyantApriyAtmakatvam, niSiddhamatitRptezcAruciraM malamizritatvam, aniSTaphaladAnena muhurudvegadAyakatvamityete vibhAvAH ; hRtkampagAtraghUnanamukhanAsoSThahanukuJcanaSThIvanA niyatapAdanyAsanAsAdRpidhAnAnItyete anubhAvA: / mohaH, AvegaH, apasmAraH, mRtyuH, vyAdhizvetyete vyabhicAriNa: ; jugupsopalakSitabIbhatsaH sthAyI bhavati ; sa bIbhatsa: / sa ca traividhyaM bhavati -- zuddha:, mazuddha:, atyantazuddha iti / Adyo rudhirAdilakSitaH zuddhaH ; madhyo viSThAdilakSito'zuddhaH ; antyo zuddhadharmodbhavo'tyantazuddhaH, sa ca heyatvena saMsAragocaro bhavati // - 1485- 1493- // iti bIbhatsaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nartanAdhyAyaH svahetUtthaH kRtrimazca vitrAsitakamityapi / bhayAnaka stridhA tatra prathamo'nvarthanAmakaH / / 1487 // kRtrimastUttamakRto gurvAdIn pratyavAstavaH / vibhISikArthI bAlAdervitrAsitakamiSyate / / 1488 // svabhAvAddhAtudoSAdvA vastvatyantAmiyAtmakam / niSiddhamatitRptezcAruciraM malamizritam / / 1489 / / aniSTaphaladAnena muhurudvegadAyakam / syAdvibhAvo'thAnubhAvA utkampo gAtradhUnanam / / 1490 / / saMkocanaM ca nAsoSThahanUnAM SThIvanaM tathA / padanyAso'pyaniyataH pidhAnaM nAsayorhazoH / / 1491 // atha saMcAriNo mohAvegApasmAramRtyavaH / vyAdhizva yatra vIbhatsaH sa sthAyinyA jugupsayA / / 1492 zuddha zuddho'tyantazuddho vIbhatsastrividho mataH / Adyau rudhiraviSThAdizuddhAzuddhavibhAvajau / / 1493 // 435 (ka0) bhayAnakasya traividhyamAha - svahetUttha ityAdi / vibhISikArya iti / bAlAdInprati bhISayituM prayuktaH // 1487-1488 // (ka0) atha bIbhatsaM lakSayituM tadvibhAvAnAha - svabhAvAdityAdi / anubhAvAnAha -- utkampa ityAdi / saMcAriNa Aha-- mohetyAdi / yatraite vibhAvAdayo bhavanti sa sthAyinyA jugupsayopalakSito bIbhatso bhavati // 1489 - 1492 // I (ka0) tasya trevidhyamAha -- zuddho'zuddha ityAdi / Adyau zuddhAzuddhau / rudhira viSThAdizuddhAzuddhavibhAvajAviti / rudhirAdiH zuddho Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 saMgItaratnAkaraH zuddhadharmodbhavo'tyantazuddhaH saMsAragocaraH / durlabhAbhISTasaMprAptiH khecarANAM vilokanam // 1494 // vimAnAnAM ca mAyAnAmindrajAlasya darzanam / prAsAdopavanAderapyapUrvasyAtizAyinaH // 1495 // dRSTvA tu puruSaM vidyAzilpAdyatizayAnvitam / ete yatra vibhAvAH syuranubhAvAstu netrayoH / / 1496 / / vistAraNaM nirnimeSamIkSaNaM pulakodgamaH / sAdhuvAdollukasane cAnandAddhAravastathA // 1497 // gadgadaM vacanaM svedavepathU hrssgocrau| sparzagrahAzritAzcAnubhAvAH saMcAriNAtvamI // 1498 // stambhaH svedazca romAJcaH pralayo gadgadaM vacaH / AvegasaMbhramau jADyamiti yatrAtha vismayaH // 1499 // sthAyI tamadbhutaM prAha zrImatsoDhalanandanaH / vibhAvaH / tasmAjjAtaH zuddhaH / viSThAdirazuddho vibhAvaH / tasmAjjAto. 'zaddhaH / zuddhadharmodbhava iti / zuddhadharmo nivRttidharmaH / tata udtaH / saMsAragocaraH; heyatvena saMsAro viSayo yasya sa tathoktaH / so'tyantazuddho bIbhatsaH // 1493, 1493- // iti bIbhatsa: (ka0) athAdbhutaM lakSayituM tadvibhAvAnAha-durlabhAbhISTasaMpAptirityAdi / durlabhasyAbhISTasya vastunaH saMprAptiH / anubhAvAnAha-netrayovistAraNamityAdi / sAdhuvAdollukasane iti / sAdhuvAdazcollukasanaM ca // -1494-1499- // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH mAyA mithyAprakaTitaM rUpAdiparivartanam // 1500 // asaMbhAvyasya sattvasya darzanaM vividhauSadhaiH / hastalAghavato mantrairindrajAlaM prakIrtitam // 1501 // gAtrobhUnanamAlAdAdatrollukasanaM matam / (su0) athAdbhutasya vibhAvAnAha-durlabheti / yatra durlabhAbhISTasaMprAptiH, khecaraNAM vimAnAnAM ca vilokanam , mAyAnAmindrajAlasya darzanam , prAsAdopavanAderapyapUrvAtizAyino darzanam ; vidyAzilpAdyatizayitasya puruSasya darzanamityete vibhAvAH; netrayoH vistAraNam , pulakodgamaH, hAhAravaH, gadgadaM vacanaM mukhe, harSagaucarau svedavepathU, sparzagrahaNamityete anubhAvAH; stambhaH; svedaH, romAJcaH, pralayaH, gadgadaM vacaH, AvegasaMbhramau, jADyamityete saMcAriNaH; vismayaH sthAyI ca bhavati / tatrAdbhutaH // -1494-1499- // (ka0) mAyAyA lakSaNamAha-mAyetyAdi // -1500 // (10) mAyAM lakSayati-mAyeti | mithyAprakAzitarUpAdiparivartanaM mAyetyucyate / indrajAlaM lakSayati-asaMbhAvyeti / yatra vividhaiH auSadhaiH hastalAghavena mantraizca asaMbhAvyasya sattvasya darzanaM kriyate, tadindrajAlam / gAtrobhUnanamiti / AhvAdAt gAtrobhUnanamulakasanaM bhavati / kiMcidAkuJcite netre sparzaH, skandhakapolayoH bhrUkSepaNam / anubhAvAstu nUnA abhinavA: sparzagrahAzritA bhavanti / adbhutasya dvaividhyaM lakSayati-Anandaja iti / AnandajaH, divya iti / tatra manorathAvAptyA Anandajo bhavati / divyavastUdbhavena divyo bhavati // -1500-1503- // ityadbhutaH (ka0) indrajAlasya lakSaNamAha-asaMbhAvyasyetyAdi // 1501 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 saMgItaratnAkaraH kiMcidAkuJcite netre sparzaH skandhakapolayoH // 1502 // bhrUkSepaNaM cAnubhAvA nUtnA sparzagrahAzritAH / AnandajastathA divyo dvividho'bhidadhe'dbhutaH // 1503 // Adyo manorathAvApterdivyavastUdbhavo'paraH / saMsArabhIratA doSadarzanaM viSayeSu ca // 1504 / / yogisaGgo munInAM ca zrutAH zamadamakSamAH / adhyAtmaviSayA goSThI tApasAstApasAzramAH // 1505 / / bhUrinirjharajJAMkAri vAri tIrthAni tairthikAH / saritaH puNyapayaso nIvArAGkitasaikatAH // 1506 // zaivaM ca vaiSNavaM kSetraM vijanAni vanAni ca / bhaktA bhaktirasonmattAH zaMkarasya harerapi // 1507 // viSNubhaktimabhAvAdyA vibhAvA yatra saMmatAH / (ka0) ullukasanasya svarUpamAha-gAtrodbhUnanamityAdi / sparzagrahAzritAnubhAvAnAha-kiMcidAkucite ityAdi / nUnA abhinavA rasAntarevaNyAtayAmA ityarthaH // 1502, 1502 - // (ka0) adbhutasya dvaividhyamAha-Anandaja ityAdi // -1503, 1503. // ityadbhutaH (ka0) atha zAntarasasya vibhAvAnAha-saMsArabhIrutetyAdi / zrutA munInAM zamadamakSamA yatra vibhAvA iti vakSyamANena saMbandhaH / bhUribhirijhAMkArIti / bhUrizvAsau nirjharazca tasya jhAMkAraH / jhAMkAra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 saptamo nartanAdhyAyaH mandaspando bahizcittamAnandAzruplute dRzau // 1508 // romAJcakaJcukA mUrtirmokSazAstrArthacintanam / brahmavidyopadezazca saMvAdastattvagocaraH // 1509 // nAsAgrAnugate netre jJAnamudrApradarzanam / ityAdayo'nubhAvAH syurime tu vyabhicAriNaH / / 1510 // unmAdaH paramAnandarasapAnasamudbhavaH / harSI dhRtiH samIcIno vivodhazca smRtirmtiH|| 1511 // nirvedastattvavodhotthaH sthAyI zAnto bhavedasau / ityanukaraNam / so'syAstIti vAriNo vizeSaNam / bhUrIti pRthakpadaM vA vArivizeSaNam // -1504-1507- // (su0) atha zAntasya vibhAvAnAha-saMsAreti / yatra saMsArabhIrutvam ; viSayeSu doSadarzanam , yogitaGgaH, zamadamakSamAH, AdhyAtmaviSayagoSThI:, tApasA:, tApasAzramAH, bhUrinirjharajhAMkAri vAri, tIrthAni, tairthikAH, parizuddhajalAni, nIvArAGkitasaikatAH sarita:, zaivaM vaiSNavaM ca kSetram , vijanAni kAnanAni, viSNurudrabhaktiyuktA janAH, viSNubhaktiprabhAvAdyA vibhAvAH / anubhAvAnAha-mandeti / yatra mandaspando bahizcittam , AnandAzrupUrNa nayane, romAJcasaMcayakaJcukA tanuH, mokSazAstrArthacintanam , brahmavidyopadezanam , tattvaviSayakasaMvAdaH, nAsAgranyastanayanatvam , jJAnamudrApradarzanamityAdayo'nubhAvA: / vyabhicAriNa Aha-- unmAda iti / yatra paramAnandaparIvAhapAnaja unmAda:, harSaH, dhRtiH, samIcInavibodha:, smRtiH, matiH, nirveda ityete vyAbhicAriNaH / yatra tattvajJAnajo nirvedazca sthAyI bhavati ; sa zAntaH / matAntareNa sthAyyantaramAhaathaveti // -1504-1512- // (ka0) anubhAvAnAha-mandaspanda ityAdi / vyabhicAriNa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 saMgItaratnAkara: ratyAdibhedavidhuro viSayopaplavojjhitaH / / 1512 // parAnandaghanaikAtmanirbhAsaH zAnta ucyate / svato viSayavaimukhyaM zamaH sthAyyathavA bhavet / / 1513 / / nATyanirvAhako madhye madhye saMcArisaMbhavaH / Aha- unmAda ityAdi / rasAntaronmAdAdasya vailakSaNyamAha -paramAnandarasapAnasamudbhava iti / samocIno vivodha iti / vibodhasya samIcInatvamAtmaviSayatvam / smRtimatyorapyatra tAdRzatvaM mantavyam / yatra tattvabodhottho nirvedaH sthAyI bhavati, asau zAnto bhavet // - 15081511- // (ka0) zAntarasasya svarUpamAha - ratyAdibhedavidhura ityAdi / tasya bAhyaviSayAlambanatvAbhAvAdratyAdibhedavidhuratvaM draSTavyam / viSayopalojjhita iti / viSayakRta upaplavaH paricchinnatvAdikaM tenojjhitaH / ata eva parAnandaghanaikAtmA; paramAnandena ghano nibiDaH, eko'bhinna AtmA svarUpaM yasyeti sa tathoktaH / nirmAso jJAnam // - 1512, 1512- // mAha- (ka0) matAntareNa sthAyyantaramAha - atha veti / zamasya svarUpa- svato viSayavaimukhyamiti / svata iti / tAtkAlikA titRptyAdinimittAntararAhityenetyartha / kevalazamasyA bhinnarUpatvAdabhinaya bhedAbhAve kathaM nATyarasatvamityatrAha - nATyanirvAhaka ityAdi // -1513, 1513- // (su0) zamasya svarUpamAha - svata iti / zAntocitAnabhimayAn lakSayati - svabhAva iti / yasmAdevaM tasmAt zAnto nAmAtmanaH prakRti: svabhAva iti / zAntasya svabhAvamAha - vihAyeti // - 1913, 1913 - // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH svabhAvAbhinayAH pUrvamAGgikA ye nirUpitAH // 1514 / / te zAntaviSayA yasmAcchAntaH prkRtiraatmnH| vihAya viSayaunmukhyaM nijAnandasthitiyataH // 1515 // AtmanaH kathyate zAntaH svabhAvo'sau mtsttH| bhakti snehaM tathA laulyaM kecittrIn manvate rasAn // 1516 // zraddhArdratAbhilApAMzca sthAyinasteSu te viduH / (ka0) zAntocitAnabhinayAnAha- svabhAvAbhinayAH puurvmityaadi| yasmAdevamataH zAnto nAmAtmanaH prakRtiH svabhAvaH // -1514-1514 // (ka0) zAntasya svabhAvatvaM pratipAdayati-vihAyetyAdi / // -1515-1515- // iti zAnta: (ka0) matAntareNa rasAntarANi shngkte-bhktimityaadi| zraddhAtAbhilApAniti / bhaktirase zraddhA sthAyinI / sneharasa ArdratA sthaayinii| laulyarase'bhilASaH sthAyIti yathAsaMkhyaM draSTavyam || -1516-1516- // (su0) matAntareNa zaGkAmAha-bhaktimiti / bhaktim , sneham , laulyamiti trIn rasAn kecid bheNu: / Ahuzca teSAM krameNa zraddhA, ArdratA, abhilASazca sthAyIti / tadUSayati-tadasaditi / hi yasmAt bhaktisnehau nRgocarau / tayoH sthAyitvamAha-nRnAryoriti / nRnAryoH strIpuMsayoH, parasparaviSayatve bhaktisnehayo ratibhedatvenAtra zRGgAra eva sthAyinau matau / ato bhaktisnehayorapi ratAvantarbhAvAnna pRthagrasatvamiti / laulyasya hAse'ntarbhAvamAha-ayukteti / ayuktaviSayA asaMbhAvyamAnavastuviSayA tRSNA laulyamityucyate / tad hAsyakAraNaM bhavati / ato rasA navaiveti bharatamuninA saMpradhAritam // -1516-1518- // iti zAntaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 saMgItaranAkaraH tadasadatibhedau hi bhaktisnehau nRgocarau // 1517 // vyabhicAritvamanayonAryoH sthAyinau tu tau / ayuktaviSayA tRSNA laulyaM taddhAsyakAraNam // 1518 // ato rasA navaiveti muninA saMpradhAritam / (ka0) tadrUSayati-tadasadityAdi / hi yasmAtkAraNAnagocarau kevalapuruSaviSayau parasparaM puruSaviSayAvityarthaH / tAdRzau / bhaktisnehI ratibhedAviti / tayorbhAvatvamevetyarthaH / bhAvatve'pi sthAyitvamiti yAvat / kiM tvanayorbhaktisnehayo ratibhedatve'pi vyabhicAritvameva / yathAha kAvyaprakAzakAra:-" ratirdevAdiviSayA vyabhicArI tathAJjitaH / bhAvaH proktaH" (kAvya0pra04-35) iti / tarhi bhaktisnehayoH kutra sthAyitvamityAkAGkSAyAmAha-nRnAryoriti / nA ca nArI ca nRnAyauM / tayoH parasparaviSayatve bhaktinehayo ratibhedatvena zRGgAra eva sthAyinau mtau| yathA rAmabhadre sItAyA bhaktiH / tasyAM ca tasya snehazca varNyate kavibhiH / ataH tau tayoH sthAyinAveva ratibhedatayA mantavyau / ato bhaktisnehayorapi ratAvantarbhAvAnna pRthaprasatvamiti bhAvaH / / -1517, 1517. // (ka0) laulyasyApi hAse'ntarbhAva vaktuM tatsvarUpamAha-ayuktaviSayetyAdi / ayuktaviSayA; asaMbhAvyamAnavastuviSayA tRSNA laulyamityucyate / tat / laulyaM hAsyakAraNaM hAsyasya vibhAvo bhavati / yathA sItAviSayA rAvaNasya tRSNA kavibhirvarNitA satI zrotRNAM hAsyaM janayati / ataH tasyA na pRthagrasatvamiti bhAvaH / nigamayati-ato rasA navaiveti / tatrAcAryasaMmatimAha-iti muninA saMdhAritamiti // -1518, 1518 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aar nartanAdhyAya: 443 ratyAdayaH sthAyinazcetsyurbhUyiSThavibhAvajAH / / 1519 // stokairvibhAvairutpannAsta eva vyabhicAriNaH / rasAntareSvapi tadA yathAyogaM bhavanti te / / 1520 // yathA hi hAsaH zRGgAre ratiH zAnte ca dRzyate / vIre krodho bhayaM zoke jugupsA ca bhayAnake / / 1521 // ( ka 0 ) ratyAdInAM sthAyitve saMcAritve ca vyavasthApakaM kAraNabhedaM darzayati -- ratyAdaya ityAdi / ratyAdayo navApi / bhUyiSThavibhAvajAcediti / bhUyiSThAzca te vibhAvAzca AlambanoddIpanarUpAH / tairjAtAzcesthAyinaH syuH / dRDhasaMskAravattayA sthirA bhavanti / ta eva ratyAdayaH stokairalpairvibhAvairutpannAzcet / abhibhUta saMskAravattayA vyabhicAriNo bhavanti / kSaNikA bhavantItyarthaH / rasAntareSvityAdi / te ratyAdayaH / tadA alpavibhAvajatvena vyabhicAritve / rasAntareSu ratyAdInAM sthAyitve pratiniyatebhyaH zRGgArAdibhyo'nyeSu / yathAyogaM yogamanatikramyetyarthaH / yasmin rase ratyAdiSu yaH saMcArI bhavituM yogyaH, sa eva tatra varNanIya ityarthaH // // - 1519, 1520 // (su0 ) ratyAdInAM sthAyitve saMcAritve ca vyavasthApakamAha - ratyAdaya iti / bhUyiSThAH vibhAvA AlambanoddIpanarUpAH, tairjAtAzcet sthAyino bhavanti / taeva ratyAdayaH stokaH alpaiH vibhAvairjAtAzcet vyabhicAriNo bhavanti / te ratyAdayaH rasAntareSvapi yathAyogaM bhavanti / uktamarthaM vivRNoti - yathA hIti / anyatsugamam // - 1519 - 1522 // iti navarasalakSaNam (ka) yathAyogazabdenoktamarthaM vivRNoti -- yathA hItyAdi utsAhavismayau sarvaraseSu vyabhicAriNaviti / utsAhasya vIra eva sthAyitvam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 saMgItaratnAkaraH utsAhavismayau sarvaraseSu vyabhicAriNau / zamaH sarvaraseSvasti sthairyAcavyabhicAryasau // 1522 // atha vyabhicAriNAM nirvedAdInAM hi lakSaNam / AkrozanamadhikSepo vyAdhikrodhau ca tADanam // 1523 // dAridrayamiSTavirahaH paraddhezca darzanam / nIceSviti vibhAvAH syuruttame svapamAnanam // 1524 // tattvabodhazca yatra syAdanubhAvAstu rodanam / itareSvaSTasu yogyatayA vyabhicAritvam / tathA vismayasyAbhUta eva sthAyisvamitareSu vyabhicAritvamiti sarvazabdArthaH saMkocanIyaH / zamaH sarvaraseSvastIti / ayamarthaH-loke zRGgArAdipvaSTasu madhye yaM kaMcana rasamanubhavata eva puMso janmAntarasukRta vizeSavazAcchama utpadyata iti tattadrasasaMbandhAccha. masya sarvarasepvastitvamiti / tataH zAnte zamaH sthAyI bhavatu / anyatra vyabhicArI bhavatvityAzaGkAyAmAha-sthairyAcavyabhicAryasAviti / asau zamastu svato viSayavaimukhyAtmakaH sannutpannaH sthairyAtpunarviSayAbhilASAbhAvena vAsanAyAH sthiratvAtkadAcidavyabhicAryeva / zAnte nityaM sthAyyavetyarthaH / yastu prathamamutpanno'pi punarapi manaso viSayAbhimukhatayA nivartate, sa tUktalakSaNaH zama eva na bhavati / kiM tu zamAbhAsa eva / atra svarUpasata eva ratyAdeH sthAyitvaM saMcAritvaM ca vicAryate, na svAbhAsasyeti sarvamavadAtam // 1521, 1522 / / iti navarasalakSaNam (ka0) pUrva rasalakSaNe rasaM prati nimittakAraNatvena vibhAvA uktaaH| rasasya kAryatvenAnubhAvA apyuktAH / rasopAdAnakAraNatvena sthAyi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 saptamo nartanAdhyAyaH nizvAsocchasite dInamukhatA saMdhAraNam // 1525 // ityAdayaH sa nirvedo bhAvaH sUribhiriSyate / ___iti nirvedaH vyAdhirvAntivirekazvopavAso niyamastapaH // 1526 // manastAporatipAnAtivyAyAmasuratAni ca / nidrAchedo'dhvagamanaM kSutpipAsAdayastathA // 1527 // no'pi lakSitAH / saMcAriNastu rasasahakAritayA nAmamAtreNoddiSTAH ; na tu pratyekaM lakSitA itIdAnI nirvedAdInAM vizeSalakSaNAni vaktumAha-atheti / nirvedAdInAM bhAvAnAM rasavanmanovikAravizeSarUpatayA tatta dvibhAvAnubhAvakathA napUrvakaM lakSayati-'AkrozanamadhikSepaH' ityArabhya 'sastagAtratAkSinimIlanam' (1642) ityantena granthasaMdarbheNa // 1523, 1524- / / (su0) atha vyabhicAriNo lakSyati---.atheti / tatra nirvedaM lakSayatiAkrozanamiti / yatra Akrozanam , adhikSepa ; vyAdhiH, krodhaH, tADanam , dAridrayam , iSTaviyogaH, parakIyavRddhidarzanamityete nIceSu vibhAvAH / uttame tu avamAnanatattvabodhau vibhAvau, rodanam , ni:zvAsosite, dInamukhatvam , saMpradhAraNamityAdyA anubhAvAzca bhavanti, sa nivedaH // 1523-1525- // iti nirvedaH (1) (ka0) nirvedAnubhAvepu-saMpradhAraNamiti / ityAdaya ityatrAdizabdena lokasiddhA anye'pyanubhAvA grAhyAH // -1525, 1525- // iti nirvedaH (su0) glAniM lakSayati-vyAdhiriti / yatra vyAdhiH, vAntiH, virekaH, upavAsaH, niyamaH, tapaH, manastApaH, atipAnAtivyAyAmasuratAni, nidrAcchedaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 saMgItaratnAkaraH vibhAvAH syuratha sastAdharanetrakapolatA / mandAvutkSepanikSepau pAdayostanugAtratA // 1528 / vivarNazithilAGgatvaM kampAnutsAhatAdayaH / yatra bhAve'nubhAvAH syuH sA glAnirabhidhIyate // 1529 // iti glAniH cauryarAjAparAdhAderakAryAdgrahaNaM nRNAm / anyeSu tatsahAyeSu vibhAvazcedathAtmanaH / / 1530 / / anyenAdarzane yatra pArzvayormuhurIkSaNam / kaNThoSThamukhazoSazca jihvAyAH parilehanam / / 1531 / / vepathurmukhavaivarNya guruvihalajihvatA / unmukhekSaNamityAdiranubhAvagaNo yadA / / 1532 // nIceSUttamamadhyeSu nareSu mRduceSTitaiH / adhvagamanam , kSutpipAsAdayazca vibhAvA syuH / tathA srastAdharanetrakapolatA, pAdotkSepavikSepo, vivarNazithilagatvam , kampaH, anutsAha ityAdyA anubhAvA bhavanti, sa glAniH // -1526-1529 // iti glAni: (2) (ka0) zaGkAlakSaNe-cauryetyAdi / cauryarAjAparAdhAderakAryAkhetoH naNAM cauryAdikartRNAM grahaNaM tatsahAyepvanyeSatpadyamAnAyAH zaGkAyA vibhAvazvettadA / tanniSThAnubhAvAnAha-athAtmana ityAdi / yadaivamAdiranubhAvagaNo bhavati, tadAnIM teSvasaMdeharUpA zaGkA bhveditynvyH| sottamAnAmiti / sA zaGkottamAnAM puMsAM strINAmapi bhIrutvAdbhIrusvabhAvatayA / bhayakRditi / bhayAnakasya vibhAvo bhavatItyarthaH / ziSTaM spaSTam // 1530-1533 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH sottamAnAmapi strINAM bhIrutvAdbhayakRdbhavet // 1533 // priyavipriyajA zaGkA zRGgAre shaahminnoditaa| cauryarAjAparAdhAdiprabhavA tu bhayAnake // 1534 // parasthA svasamutthA ca dvedhA zaGkA nigadyate / nRSu bhIrusvabhaveSu taralAlokanAdibhiH // 1535 / / sAparAdhatvazaGkA yAnyeSAM sA parasaMsthitA / svasamusthA pare jJAsyantyaparAdhaM mametyasau // 1536 // svazaGkAyAM parajJAnazaGkA yA svsmutthitaa| . sahabhAvo'vahitthena zaGkAyA dRzyate rase / / 1537 // iti zahA nRpAparAdho'sadoSakIrtanaM copadhAraNam / vibhAvAH syuratho bandho vadhastAunabhartsane // 1538 // (su0) zaMkA lakSayati--priyeti / yatra cauryarAjAparAdhAdikAryeNa grahaNaM vibhAvaH, paraiH tasyA darzane yatnaH, pArzvadvaye muhurvIkSaNam , kaNThoSThamukhazoSaNam , jihvAparilehanam , vepathuH, mukhavaivarNyam , guruvihvalajihvatA, unmukhekSaNamityAdyA anubhAvA bhavanti / sA zaGkA / nIce anarthabhAvA zaGkA uttamAnAM strINAmapi sA bhavatyeva / zRGgAre priyavipriyazaGkA / bhayAnake cauryraajaapraadhjaa| zaGkA dvividhA / parasthA svasamutthA ceti / bhIrusvabhAveSu mAnuSeSu taralodvIkSaNAdinA sAparAdhatvazaGkayA pareSAM jAtA zaGkA parasthA / mamAparAdhamanye jJAsyantIti yA svasamutthitA zaGkA sA dvitIyA // 1530-1537 // iti zaGkA (3) (su0) aunyaM lakSayati-nRpeti / yatra rAjAparAdha:, asadoSakIrtanam , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 saMgItaranAkaraH ete yatrAnubhAvAstadaumyaM nirdayatAtmakam / ityaumyam (4) cintautsukyAnmanastApAdaurgatyAcca vibhAvataH // 1539 // anubhAvAttu ziraso vyArattergAtragauravAt / dehopaskaraNatyAgAdainyaM bhAvaM vibhAvayet // 1540 // iti tainyam (5) nAnAparAdho vidveSaH parasyaizvaryasaMpadAm / saubhAgyamedhAvidyAderdarzanaM ca vibhAvakam // 1541 // anubhAvAstvamAdidopoktirguNanihavaH / guNasya dopIkaraNamaprekSaNamadhomukham / / 1542 // avajJAbhukuTItyAdyA yatrAsUyAma viduH / ityasyA (6) coradhAraNamityete vibhAvAH / bandhaH, vadhaH, tADanam , bhartsanamityete anubhAvA bhavanti, tadaumyam // 1538, 1538- // ityaugyam (4) (su0) dainyaM lakSayati-cinteti / yatra cintItsukyamanastApadaurgatyAni vibhAvAH, ziro vyAvartanagAtragauravadehopaskaraNatyAgA ityete anubhAvA bhavanti, tadanyam // -1539, 1540 // iti devyam (5) (su0) asUyAM lakSayati-nAnAparAdha iti / yatra nAnAparAdhaH, vidveSaH paraizvaryasaMpatsaubhAgyavidyAmedhAdidarzanaM ca vibhAvaH / amarSAdidoSeNoktaguNAnAM nivaH, guNasya doSIkaraNama , aprekSaNam , avajJAbhrukuTI ityAdyA anubhAvA bhavanti, sA asUyA // 1541-1542- // ityasyA (6) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH madyapAnaM vibhAvo'yAnubhAvAH paJca yetra ca // 1543 // zayanaM hasanaM gAnaM rodanaM pruvoktyH| uttame puruSe svApo hAsagAne tu madhyame // 1544 // rodanaM paruSoktizca bhavataH puruSe'dhame / sa syAnmadaH sa ca tredhA taruNo madhyamo'dhamaH / / 1545 / / taruNo'lpo'dhamastvatra praddho'dhamasaMzrayAt / sarveSAM taruNaH prokto madhyamo madhyanIcayoH // 1546 // pumAMso'dhamasattvA ye teSAmevAghamo mdH| avyaktAsaMgatairvAkyai romAJcanicayaistanoH // 1547 // sukumAraskhaladgatyAbhinayettaruNaM madam / sastavyAkulavikSiptau bhujau skhalitapUrNite // 1548 // netre gatizca kuTilAnubhAvA madhyame mde| gatibhaGgaH smRte zo hikA chardiH kaphasnutiH // 1549 // gurvI cihA SThIvanaM cAnubhAvAH syurmade'dhame / raGge vidhAya pAnaM tu nATayenmadavardhanam / / 1550 // pItvA raGgapraveze tu madara'NyAya buddhimAn / harSazokabhayopAyAnyugapadarzayedahUn // 1551 / / iti madaH (7) (su0) madaM lakSayati-madyapAnamiti / yatra madyapAnaM vibhAvaH, zayanaM, hasanaM, gAnaM, rodanaM, paruSoktirityete uttamapuruSe'nubhAvA: ; svApaH, hAsa:, gAnaM ca madhyamapuruSe'nubhAvAH; rodanaM, paruSoktizca adhame puruSe'nubhAvau bhavataH, sa madaH / so'pi trividhaH / taruNaH, madhyamaH, adhama iti / taruNo'lpa: adhamastvatra adhamasaMzrayo pravRddhaH / sarveSAM taruNaH proktaH / madhyanIcayoH madhyamaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 saMgItaratnAkara: adhvavyAyAmasevAdyairvibhAvairanubhAvakaiH / gAtrasaMvAhanairAsyasaMkocairaGgamoTanaiH / / 1552 / / vizvAsairnRmbhitairmandaiH pAdakSepaiH zramo yataH / iti zramaH (8) vibhAvA yatra dAridryamaizvarya bhraMzanaM tathA / / 1553 // iSTArthApatizcAtha zvAsocchrAsAvadhomukham / saMtApaH smaraNaM dhyAnaM kAyai dehAnupaskRtiH / / 1554 // adhRtizvAnubhAvAH syuH sA cintA parikIrtitA / vitarko'syAH kSaNe pUrve pAzcAtye vopajAyate / / 1555 / / iti cintA ( 9 ) adhamasattvA ye pumAMsa:, teSAmevAdhamo madaH / avyaktAsaGgataiH vAkyaiH, tanoH romAJcanicayaiH, sukumAreNa skhaladgatirityAdyA taruNe made'nubhAvA bhavanti / srastau vyAkulau, vikSiptau skhalitau, ghUrNitau bhujau, kuTile netre, kuTilA gatizcetyAdyA madhyamamade'nubhAvA bhavanti / gatibhaGgaH, smRtinAza:, chardiH, jihvASThIvanamityAdyA adhame made'nubhAvA bhavanti / madavardhanaM madhu pItvA ra'bhinayet / tato raGgaM pravizya madakSayAya harSazokabhayopAyAn yugapatpradarzayet // // -1543-1551 // iti madaH (7) (su0 ) zramaM lakSayati - adhveti / yatra adhvavyAyAmasevAdikaM vibhAvaH / gAtrasaMvAhanaM, mukhasaMkocanam, aGgamoTanaM, ni:zvAsa:, jRmbhA, pAdotkSepa ityete anubhAvAH, sa zramaH // 1552, 1552- // iti zramaH (8) (su0 ) cintAM lakSayati-vibhAvA iti / yatra dAridrayam, aizvaryabhraMzanam, iSTArthApaharaNam, niHzvAsocchvAsAvityete vibhAvA: ; saMtApaH, smaraNaM, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH vivekaH zrutisaMpattigurubhaktistapasvitA / ete viSayabhAvena karaNatvena ca sthitAH // 1556 // iSTAdhikAnAmiSTAnAM lAbhastu viSayatvataH / krIDAkaraNabhAvena vibhAvA yatra saMmatAH // 1557 // prAptabhAgyopabhogasya tvaprAptAtItabhogayoH / jIrNe naSTe cAviSAdo na tu zocanamityapi // 1558 // anubhAvadvayaM yatra dhRti tAM bravate budhaaH| iti dhatiH (10) pazcimAhare rAtraH svAsthyaM nidrAkSayastathA // 1559 // dhyAnaM ca muhurabhyAsaH sadRzaH zrutidarzane / ete yatra vibhAvAH syuranubhAvAstu kampitam // 1560 // udvAhitaM ca zIrSasyAsadRzasyAvalokanam / dhyAnaM, kArya, dehAnupaskRtiH, atirityAdyA anubhAvAH ; sA cintA / asyAH cintAyAH vitarkaH pUrvakSaNe uttarakSaNe vA upajAyate // -1953-1555 // ___ iti cintA (9) (10) dhRti lakSayati-viveka iti / yatra vivekaH zrutisaMpattiH, gurubhaktiH, tapasvitvamityete viSayatvena, karuNatvena ca vartante / iSTalAbhastu viSayatvena krIDAkaraNatvena ca vibhAvA bhavanti / prAptabhogyopabhogasya aprAptAtItabhogayoH aviSAdena sthitirityAdyA: anubhAvAH; sA dhRtiH // 1556-1958- // ___iti dhRtiH (10) (su0) smRti lakSayati-yatra, rAtre: pazcimAhare svAsthyaM yathAtathA nidrAkSayaH, tathA dhyAnam , muhurmuhurabhyAsazca, sadRzaH zrutidarzana ca ityete vibhAvAH / kampitamudvAhitaM ca ziraH, tAdRzAvalokanam, bhrUnamanaM, smaraNaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 saMgItaratnokaraH dhUnatizca smRtiH sA syAtsukhaduHkhapradAyinAm / / 1561 // ciravismRtavastUnAM smaraNaM smRtirucyate / iti smRtiH (11) guruvyatikramo'vajJA kRte tyAge'nutApitA // 1562 // pratijJAtArthanirvAho vibhAvairebhirudgatA / mukhAvanamanaM gUDhavacanaM ca vicintanam // 1563 // vastrAGgulIyakasparzo nakhAnAM kartanaM muhuH / bhuvi lekhanAmityAdyairvIDAbhAvo'nubhAvyate // 1564 // vIDAnutApazucibhidRSTA kArye kRte sati / iti brIDA (12) devajopabAdehapIDeTavirahAdikam // 1565 / / marmaprahAro'pyasthAne ghoracorAdijaM bhayam / cAnubhAvaH, sA smRtiH / athavA sukhaduHkhapradAyinAM ciravismRtavastUnAM smaraNa smRtiriti // -1999-1561- // iti smRti: (11) (10) brIDAM lakSayati-gurviti / yatra, guruvyatikramaNam , avajJAtyAgAnantaramanutApaH, pratijJAtAnirvahaNamityete vibhAvAH; mukhAvanatiH, gUDhavacanam , vicintanaM ca, vastrAgulIyakasparzanam , muhurnakhakartanam , bhuvi lekhanamityAdyA anubhAvAH ; sA brIDA // -1562-1564- // iti grIDA (12) (su0) mohaM lakSayati-devajeti / yatra, daivatopahavaH, dehapIDA, iSTavirahAdikam , marmapraharaNam , asthAne ghoracorAdijA bhItiH ; tatpratIkAra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH tatpratIkArazUnyasya vairAnusmaraNAdayaH / / 1566 / / vibhAvAH santi yatrAtha patanaM dehaghUrNanam / hRdayasyAnavasthAnamindriyANAmaceSTatA / / 1567 / / ityAdayo'nubhAvAstaM mohamAhurmanISiNaH / pazyato bhItihetuM tatpratIkAramapazyataH / / 1568 // kAryAnizcayinI cittavRttirmoho'bhidhIyate / iti mohaH (13) atitRptiH svabhAvazca garbhavyAdhizramAdayaH / / 1569 // vibhAvA anubhAvAstu nidvAtandrAsanAzanAt / Rte sarvakriyAdveSo yatrAlasyaM taducyate / / 1570 // 453 ityAlasyam (14) amarSaprAtikUlyerNyArAgadveSAzca matsaraH / ' iti yatra vibhAvAH syuranubhAvAstu bhartsanam / / 1571 // vAkpAruSyaM prahArazca tADanaM vadhabandhane / zUnyasya vairasmaraNAdirityete vibhAvAH; patanaM, dehaghUrNanaM, hRdayAnavasthiti:, indriyANAM nizceSTatvamityAdyA anubhAvA bhavanti ; sa mohaH // - 1969 - 1968- // iti moha : (13) (su0 ) AlasyaM lakSayati - atitRptiriti / yatra, atitRptisvabhAvagarbhavyAdhizramAdyAH vibhAvAH, nidrAtandrAsarva kriyAdveSAdayo'nubhAvAzca bhavanti ; tadAlasyam // - 1969, 156- // ityAlasyam (14) (su0) cApalaM lakSayati- amarSeti / yatra, amarSaH, prAtikUlyaM, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 saMgItaranAkaraH tacApalamanAlocyAkAryakAritvamiSyate // 1572 // iti cApalam (15) devabhartRgurusvAmiprasAdaH priyasaMgamaH / manorathAptirapApyamanorathadhanAgamaH // 1573 // samutpattizca putrAdevibhAvo yatra jAyate / netravaktraprasAdazca priyoktiH pulakodgamaH / / 1574 / / azrusvedAdayazcAnubhAvA harSa tamAdizet / iti harSaH (16) vidyAdhanabalaizvaryAdhikairmadhyesabhaM nRbhiH // 1575 // adhikSepAdaparSaH syAtmatIkAraspRhAtmakaH / nRNAmutsAhinAmeva sa syAttasyAnubhAvakaH // 1576 // svedo'dhomukhatA mUrdhakampo nirlksscitttaa| rAgadveSamatsarAzca vibhAvA bhavanti ; bhatsanavAkpAruSyaprahAratADanavadhabandhanAnyanubhAvAzca bhavanti ; taccApalam / / 1571, 1572 // iti cApalam (15) (mu0) harSe lakSayati--deveti / yatra, devabhartRgurusvAmiprasAdasaMpattiH, priyasaGgamaH, manorathaprAptiH, aprApyadhanaprAptiH, putrAdinA harSotpattizca vibhAvAH; nayanamukhaprasAdaH, priyavacanam , pulakotpattiH, azrusvedAdikaM cAnubhAvAzca bhavanti; sa harSaH // 1573-1974- // iti harSaH (16) (10) amarSa lakSayati-vidyeti / yatra, vidyAdhanaizvaryAdhikaiH adhikSepAdamarSo bhavati / sa tu pratIkAraspRhAtmakaH, utsAhinAM nRNAmeva vibhAvako Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH upAyAnveSaNaM cittotsAhastasyAnumAvakAH 1577 // ityamarSa: (17) satyupAye'pi kAryasyAsiddhidurdaivakAritA / nRpAparAdhazcauryAdigrahaNaM ca vibhAvakAH // 1578 / / sahAyAnveSaNopAyacintane vimanaskatA / uttame madhyame cAnubhAvAzcotsAhasaMzrayAH // 1579 / / adhame dhAvanaM dhyAnaM mukhazopavilokane / nidrA niHzvasitaM sakalehanaM cAnubhAvakAH / / 1580 / / santi yatra viSAdo'sau bhAvo bhAvavidAM mataH / ____ iti viSAdaH (18) deva gaistathA yakSaiH pizAcairbrahmarAkSasaiH // 1581 // bhUnAdyaizca grahairupairAvezastatsmRtistathA / azucezcirasaMsthAnaM zUnyAgArasya sevanam / / 1582 // bhavati / svedaH, adhomukhatA, mUrdhakampaH, nirlakSacittatA, upAyAnveSaNam, cittotsAhanamityete anubhAvA bhavanti ; so'marSaH // -1975-1577 // ityamarSaH (17) (su0) viSAdaM lakSayati-satyupAyeti / yatra, upAye satyapa kAryasiddhiH, nRpAparAdha ityAdyA vibhAvAH / sahAyAnveSaNama , upAyacintanamityAdyA uttamamadhyamayoranubhAvaH ; dhAvanaM mukhazoSaNaM dhyAnaM vilokanaM nidrA ni:zvasita sakkalehanaM cetyete anubhAvA adhame bhavanti ; sa viSAdaH // 1578-1580 // iti viSAdaH (18) (su0) apasmAra lakSayati-devairiti / yatra, devanAgayakSapizAcabrahma Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 saMgItaratnAkara: dhAtuvaiSamyamityAdyairvibhAvairanubhAvakaiH / spandanaM kampaniHzvAsau dhAvanaM patanaM bhuvi / / 1583 // jihvAyA lehanaM sveda: stambho vaktraM ca phenilam / niHsaMjJatetyAdibhizvApasmAramupalakSayet / / 1584 // ityapasmAraH (19) kAryAviveka jaDatA pazyataH zRNvato'pi vA / tadvibhAvAH priyAniSTadarzanazravaNe rujA / / 1585 / anubhAvAstu caivAsyAH prativAdAvabhASaNe / iSTAniSTAparijJAnaM cAnimeSekSaNAdayaH / / 1586 / / sA pUrva parato vA syAnmohAditi vidAM matam / iti jaDatA ( 20 ) yatra vipratipattiH syAtsaMzayo'pi vimarzanam / / 1587 // rAkSasabhUtAyupraprahAvezaH, tatsmRtiH, zUnyAgArasya sevanama, dhAtUnAmindriyANAM vaiSamyamityAdyA vibhAvAH; spandanaM, kampaniHzvAsau, dhAvanam, bhuvi patanam, jihvAyA lehanam, svedaH, stambhaH, phenilaM vaktraM ca, niHsaMjJatetyAdyA anubhAvA: ; so'pasmAraH // - 1581-1584 // ityapasmAra : (19) (mu0) jaDatAM lakSayati - kAryAviveka iti / pazyataH, zRNvato'pi kAryAvivekatA, jADyam, priyAniSTadarzanazravaNAdayo vibhAvA yatra bhavanti ; iSTAniSTaparijJAnanirnimeSaprekSaNAdyA anubhAvAH; sA jaDatA / sApi mohAt pUrve parato vA syAditi / 1985 - 1986- // iti jaDatA (20) ( su0 ) vitarka lakSayati-yatreti / yatra, vipratipattivimarzanasAdhaka Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH pakSayorubhayorukte mAne sAdhakabAdhake / vibhAvAH syurime cAnubhAvAH zIrpasya kampanam // 1588 // bhrakSepazcaturo hastastaM vitarka pracakSate / yo vitarkAnvitasthAyI so'vahitthena yujyate // 1589 / / iti vitarkaH (21) nidrAvibhAvajaM suptaM suptAvasthAtmakaM matam / tasyAnubhAvA nibhRtaM gAnaM netranimIlitam // 1590 // svamAlApanaM zvAsocchAsau bAhyAkSalInatA / __iti suptam (22) saMjAtamiSTavirahAduddIptaM priyasaMsmRteH // 1591 // nidrayA tandrayA gAtragauraveNa ca cintayA / anubhAvitamAkhyAtamautsukyaM bhAvakovidaH // 1592 // ityautsukyam (23) bAdhake mAne vibhAvau ; zIrSakampanabhrUkSepAcA anubhAvA bhavanti ; sa vitarkaH / yatra caturahastena bhrUkSepaM darzayati, taM vitarke pracakSate / yo vitarkAnvitasthAyI, so'vahitthena yujyate // -1987-1989 // iti vitarka: (21) (su0) suptaM lakSayati-nidreti / nidrA vibhAvasaMbhavA, svapnAvasthA suptamityucyate / tatrAnubhAvAH nibhRtagAtranetranimIlanazvAsocchrAsAdayo'nubhAvA iti // 1590, 1590- // .. iti nidA (22) (su0) autsukyaM lakSayati-saMjAteti / yatra, nidAtandrApAtra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH anubhAvapidhAnArtho'vahitthaM bhAva ucyate / tadvibhAvyaM bhayatrIDApASTaryakauTilyagauravaiH // 1593 // gadigaNanenApi tasyete svanubhAvakAH / priyAdigocarakathAbhaGgo dhairya ca kRtrimam / / 1594 / / anyathAkathanaM tadvadanyathA vekSaNAdayaH / ityavahityam (24) apUrvapratibhAnaM syAnmatistAM tu vibhAvayen // 1595 // anvayavyatirekotthaiH pratyayaiH shaastrcintnaiH| UhApohaizca vividhairatha tAmanubhAvayet // 1596 // saMdaMzacaturAdyaizca krairutkssepnnairbhuvoH| nAnAzAstrArthavipayaiH ziSyANAmupadezanaiH // 1597 // tAkhyau pratyayAvahApohau vidhiniSedhayoH / ___iti matiH (25) gauravaM cintAcAnubhAvAH; tadiSTavaikalyasaMbhUtapriyasaMsmaraNAtmakamautsukyamityucyate // -1591, 1992 // ityautsukam (23) (mu0) avahityaM lakSayati-anubhAveti / yatra, bhayavIDAdADharyakauTilyagauravANi, garvAdagaNaM ca vibhAvAH ; priyAdiviSayakava.thAbhaGgaH, dhyaM ca, vRhimma, anyathoktiH, anyathAprekSaNAdikaM ca anubhAyA bhavanti / tadahittham // // 1593-1594- // ityavahityam (24) (mu0) matiM lakSayati-apUrveti / apUrvapratibhAnAtmikA matiH / tatra cAnvayavyatirekajAH pratyayAH zAstracintanAni, UhApohau ca vibhAvAH ; saMdaMza Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 saptamo nartanAdhyAyaH svamAntanidrAchedAbhyAmAhArapariNAmataH // 1598 // zabdasparzAdibhiH svabhaiH smRtairvA jAgrati sthitaiH / vibhAvyate'tha jRmbhAkSimardanaiH zayanodgamaiH / / 1599 // agulitroTanairaGgavalanairyo'nubhAvyate / bhujavikSepaNaiH zvAsai vivodhapratibodhanam // 1600 // samyagbodho'thavA lokAttadvibhAvAnubhAvadhIH / iti bodha: (viyodha:) (26) ekaikazo dvandvazo vA trayANAM vA prakopataH // 1601 // vAtapittakaphAnAM syuAdhayo ye jvarAdayaH / iha tatpabhavo bhAvo vyAdhirityabhidhIyate // 1602 // stmbhaanggsNsvikssiptgaatrsNkucitaannaiH| utkrozakampastanitaizvAbhineyo jvaraH punaH // 1603 // caturAdihastAH bhUlatAkSepAH, nAnAzAstrasthanizcayA ziSyopadezAH, vidhiniSedhayoH UhApohayoH anubhAvA bhavanti ; sA matiH // -1595-1597 // ___ iti matiH (25) ___ (su0) bodhaM lakSayati-svapnAnteti / yatra, svapnAntaranidrAcchedAhArapariNAmAH svapnagatA vA jAgradgatA vA zabdasparzAdayo vibhAvAH / jambhAkSimardanAGgulikoTanAGgacalanAni bhUvikSepaH zvAsazcAnubhAvA bhavanti ; sa bodhaH // // -1598-1600- // iti yodha: (26) ___(mu0) vyAdhi lakSayati-ekaikaza iti / trayANAM vAtapittakaphAnAm , ekaikazaH dvandvazo vA ye jvarAditryAdhayaH, tatsaMbhavo bhAvaH vyAdhirityucyate / saMkucitAnanaiH utkrozakampastimitaiH, vikSiptagAtraH jyro'bhineyH| kAma Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH kAmajo'pyasti sa dvedhA zItadAhamavartanAt / hanucAlena sarvAGgakampena mukhazoSataH // 1604 // parideknaromAJcamukhasaMkocanAdibhiH / zItajvaro'bhineyo'tha dAhako'myupipAsayA // 1605 // pharAGgagAtravikSepAd bhUmizayyAbhilApataH / zItAnulepanAkAGkSAvikRSTaparidevanaiH // 1605 // iti vyAdhiH (27) uttamAnAM vipralambhe bhvetpriyviyogtH| nIcAnAM vibhavabhraMzAtsarveSAM saMnipAtataH // 1607 // abhighAtAttathonmAdastamebhiranubhAvayet / vinA nimittaM hasitaM ruditaM paThitaM tathA / / 1608 // nRttaM gItaM ca zayanopavezotthAnadhAvanam / asaMbaddhapralapanaM covRttidhUlibhasmanoH // 1609 // kapAlacIranirmAlyAdyalaMkaraNamityapi / unmAdaH pRthagukto'yaM vyAdhiSvantarbhavannapi // 1610 // jo'pyasti; jvaro dvividhaH, zItajvaraH, dAhajvara iti / hanucAlanasarvAGgakampanamukhakopanaparidevanaromAJcamukhasaMkocanAdibhiH prathamo'bhineyaH / jalapipAsayA karAGgagAtravikSepaiH bhUmizayanAbhibhASaNena zItAnulepanAkAGkSAjanitaparirodanena dvitIyo'bhineyaH / / -1601-1605 // iti vyAdhiH (27) (su0) unmAdaM lakSayati-uttamAnAmiti / uttamAnAM vipralambhazRGgAre priyaviyogavibhAvyaH, nIcAnAM tu vibhavabhraMzavibhAvyaH / anaimitikahasitarudita Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH ayaM hi vimalambhAdau vaicitryaM kurutetamAm / apasmAro'pyevameva vIbhatse ca bhayAnake / / 1611 // ___ityunmAda: (28) kulruupvlaishcryvidyaadrvinnyauvnaiH| nIcAnAM jAyate garvaH prAdhAnyena muhurmuhuH // 1612 // vizudvaduttamAnAM tu bAhulyAvepa yopitAm / udgrIvAvekSaNAvajJAsUyAnuttaradAnataH // 1613 // abhApaNAdamAMca pAruSyAdvibhramAdapi / aGganetravikArAccAdhikSepAtikramAdguroH // 1614 // tasyAbhinayanaM kAryamityAha karaNAgraNIH / vAgaGgasAtvikAhAryakriyAvyatyAsanaM bhavet // 1615 // vibhramo yopitAM harSAnurAgamadagarvanaH / ___ iti garvaH (29) nRttagItazayanopavezotthAnadhAvanAsaMbandhapralApadhUlibhasmodbhUlanakapAlanirmAlyAdya - laMkaraNAnyanubhAvA atra bhavanti / unmAdaH vyAdhAvantabhUto'pi vipralambhAdiraseSu vaicitryakAritvAt pRthagukta iti // 1607-1611 // ityunmAdaH (28) (su0) garva lakSayati-kularUpeti / kularUpabalaizvaryadhanavidyAyauvanaiH nIcAnAM muhurmuhuH garvo jAyate / uttamAnAM tu vidyut kSaNiko bhavati / strINAM tu bahularUpatayA jAyate / udgrIvAlokanam , avajJA, asyA, anuttaradAnam, abhASaNam , amarSaH, pAruNyam, vibhramaH, aGgavikAraH, netravikAraH, gurvadhikSepAtikamAvityetairayamabhineyaH // -1612-1615- // iti garvaH (29) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 saMgItaratnAkaraH adhIrANAM jAtamAtre zoke'nantaramudbhavet // 1616 // AvegaH patro'yaM tu dhIrairyAnnirUpyate / asau prativibhAvaM ca pRthakvitrAnubhAvabhAk / / 1617 // ato vibhAvarUpAnAM hetUnAM bhedato'STadhA / utpAtavAtavarSAgnikuJjarabhramaNAni ca / / 1698 / / priyApriyazrutirvairivyasanaM ceti hetavaH / forgekAnipAtAbhyAM nighatAbhikampanAt / / 1619 // sUryacandroparAgAbhyAmAvegaH ketudarzanAt / utpAtajossyAnubhAvo vaivarNya vastagAtratA // 1620 // vipAdavismayagatAnubhAvAceha saMpatAH / vAtaje tvatra vastreNa pidhAnaM netramardanam // 1621 // tvaritAgamanaM cAnubhAvAH syurvarpaje punaH / sarvAGgapIDanaM gehAyAzrayaH zIghradhAvanam / / 1622 / / anije dhRtiraGgAnAM dhUmAkulitanetratA / cAryAtikrAntayA cApakAntayA caraNaM bhavet / / 1623 / / kuJjarANAM niravadhibhramaNAdyastu jAyate / saraNApatI tatra tvarite bhayavepathuH || 1624 // (mu0 ) AvegaM lakSayati - adhIrANAmiti / yatra zokajananamAtreNa adhIrANAmAvego jAyate / uttamAstu jAtamapyAvegaM dhairyAnnirundhate / vibhAvarUpahetubhedena so'STavidhaH / utpAtajaH, vAtajaH, varSaja:, agnijaH, kuJjarabhramaNaja, triyazravaNajaH, apriyazravaNajaH, vairitryasanaja iti / utpAtajo vinipAtena, nirvAtena bhUkampanena, sUryacandroparAgAbhyAM ketudarzanena cAvegaH / atra ca vaivarNya strastagAtratvam, viSAdavismayagatabhAvAzca anubhAvA bhavanti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 saptamo nartanAdhyAyaH vismayo vIkSaNaM pazcAtmiyazravaNaje punaH / vastrAbharaNadAnaM cAbhyutthAnaM parirambhaNam // 1625 // kathAyAmazruromAJcAzcApriyazrutije tvamI / vilApaH patanaM bhUmau calanaM parivartanam / / 1626 // paribhAvanamityAdyA vairivyasanaje tvamI / sahasApasRtiH zastracarmavarmAdidhAraNam // 1627 / / gajAnAM turagANAM cArohaNaM saMpradhAraNam / pRthagityanubhAvAH syurAvege saMbhramAtmake // 1628 // ityAvegaH (30) maraNaM dvividhaM proktaM vyAdhijaM cApayAtanam / dopavaipamyajairgaNDajvarAdyairvyAdhijaM bhavet 1629 // vAtapittakaphA dRSTA dopatveneha saMmatAH / zastrAdi vipatoyebhyaH zvApadAtturagAdnAt // 1630 // agnyuccapatanAdibhyo jAtaM syAdabhighAtanam / nizceSTaprasRtairaGgaimIlanena ca netrayoH // 1631 // vAtaje vastreNa chAdanaM, nayanamardanaM, zIghragamanamityete anubhAvA bhavanti / varSaje tu sarvAGgapIDanaM, zIghradhAraNam , gRhAdyAzrayazcAnubhAvA: / agnije aGgadhUnanaM dhUmavyAkulanetratA, krAntApakrAntAkhyacArIdvayacaTulacaraNatvaM cAnubhAvAH / vairivyasanaje zastradharmAdidhAraNaM gajaturagAdyArohaNamityAdyA anubhAvAH / / 1616-1628 // ityAvega: (30) __(mu0) maraNaM lakSayati-- maragamiti / maraNaM dvividham , vyadhijamapaghAtajamiti / doSavaiSamyajajvarAyaiH vyAvijaM bhavati / vAtapittakaphoSNA: doSA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 saMgItaranAkaraH hikordhvshvaasvmnjntaaprivaarnnaiH| - avyaktAkSarabhASAyaiAdhijasyAnubhAvanam // 1632 // zastraje sahasA bhUmau patanaM ca vikampanam / sphuraNAdi prayoktavyamathAhivipapAnaje // 1633 // anubhAvA bhavantyaSTau vipavegAtkramAdime / kaayevepthudaahaashc hikAphenazca paJcamaH // 1634 // skandhabhaGgazca jaDatA maraNaM ceti saMmatAH / abhighAtAntarodbhate'nubhAvAH zastrajAtavat // 1635 // vyAdhyAderanivartyatvAnizcite maraNe sati / atra mAnidhanAJcittavRttimaraNamipyate // 1636 // ___iti maraNam (mRtiH) (31) gAtrotkampI camatkAraH sahasA trAsa ucyate / tasyotpAtAdghoranAdazrutebhISaNadarzanAt // 1637 / / utpattiranubhAvAstu gAtrasaMkocakampane / stambho gadgadazabdazca romAJcAH sastagAtratA // 1638 // ityucyante / zastrAhivipatoyazvApadaturaGgajAgnyutpatanasaMbhUtamagnijamityucyate / nizceSTaprasRtAGgatvaM netranimIlanam ucchsanaM vamanamityAdyA vyAdhije anubhAvAH / zastrajApaghAtaje tvaritaM bhUpatanaM vikampanaM sphuraNAdikaM cAnubhAvAH / viSapAnaje kArya vepathuH dAhaH hikkA phenaH skandhabhaGgaH jADayaM maraNamityaSTau anubhAvAH / anyatspaSTam // 1629-1636 // iti maraNam (31) (mu0) trAsaM lakSayati--gAtrotphampIti / ghoranAdazravaNAt bhISaNadarzanAt utpAtAca trAsa utpadyate / atra gAtrasaMkocanakampane stambhaH, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH nimIlanaM locanayoH pralayazceti kIrtitAH / pUrvAparavicArotthaM bhayaM trAsAtpRthagbhavet / / 1639 / / iti trAsaH (32) 465 nidrendriyANAM prathamA nivRttiH svasvagocarAt / atyAhAraH svabhAvazva cintAlasye madaH klamaH / / 1640 // vyAkhyAnAdiprayAsena vailakSaNyaM ca hetavaH / nidrAyAmanubhAvAH syurnRmbhAvadanagauravam / / 1641 / / zarIralolanaM netraghUrNanaM gAtramoTanam / niHzvAsocchvasite srastagAtratAkSinimIlanam / / 1642 // iti nidrA (33) trayastriMzadvicitratvakAritvAtsthAyinaM rasam / kurvantIti mayA proktAH santi tvanye sahasraH || 1643 // gadgada svaratvam, romAJcaH, srastAGgatvaM, netranimIlanaM, pralaya ityete anubhAvAH / pUrvApara vicArotthabhItirapi trAsa eva // 9637- 1639 // iti trAsa : (32) (su0 ) nidrAM lakSayati - nidrendriyANAmiti / indriyANAM prathamaM svasvaviSayebhyo nivRttiH nidretyucyate / atyAhArasvabhAvacintAlasyamadakkamAdinA sa ca jAyate / jRmbhAvadanagauravazarIralolanagAtramoTananizvAsocchrAsasrastagAtratA netranimIlanAnyanubhAvAH // 1640 - 1642 // iti niza (33) (ka0 ) vyabhicAribhiH kriyamANaM rasopakAramAha - trayastriMzadiitaH paraM sudhAkaravyAkhyA truTitA / 59 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH antarbhAvo'sti keSAMcidabhilASAya vA ratau / avahitthe tu dambhasya glAnau kSuttRSNayoryathA // 1644 // udvegasya tu nirvede'nyeSAmapyevamUdyatAm / iti trayastriMzadvaSabhicAribhAvAH / atha sAttvikalakSaNam - uktai ratyAdibhirbhAvaiH saMvidvikriyate yadA // 1645 // prANe'dhyasyati sAtmAnaM dehaM mANastanoti sH| tadA stambhAdayo dehe vikArAH prabhavantyamI // 1646 // tyAdi / rasaM sthAyinaM kurvantIti / atra hetuH-vicitra kAritvAditi / yasya kasyApi rasasya sahakAritvenotpannA nirvedAdayo bhAvA ekarUpaM taM svAnupravezAnnAnArUpaM kRtvA pazcAtasminnevAntarbhUnAH santaH kallolAH lalila. nidhimiva tameva rasaM sthAyitvena puSNantIti vyabhicArikRto rasopakAro drssttvyH| manovRttInAmanantatvAdiyanta eveti nirdhAraNaM kuta ityata Aha -santi vanya iti / // 1643 // (ka0) tahiM te kuto na kathitA ityatrAha-antarbhAva iti / tamevAntarbhAva diGmAtreNa darzayati-abhilApasyetyAdi / anyepAmapyevamUhyatAmiti / anyeSAmanuktAnAM bhAvAntarANAmapyevamuktaprakAreNa yathAyogaM nirvedAdipvantarbhAva UhmatAM buddhayA parikalpyatAm // 1657 - 1658 // iti trystriNshdvssbhicaaribhaavaaH| (ka0) atha sAttvikabhAvAla~kSayitumAha-athetyAdinA / uktarityAdi / ratyAdibhirbhAvaiH sthAyibhAvaiH saMvidviSayAnabhimukhaM jJAnaM yadA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH evaM sati svAdyamAnaratyAdisva vibhaavkaiH| vibhAvitA dehasaMsthaiH stambhAyairanubhAvitAH // 1647 // adhyastasaMvidi pANe prakAzante'ntare bhavAH / ete syuH sAttvikA bhAvAH sattvaprANaprakAzanAva // 1648 // vikriyate vissyvishessaabhimukhiikriyte| sA vikriyamANA saMvitprANe zarIrAntazcare jIvananimitte vAyuvizeSa AtmAnaM svasaMvidAkAramityarthaH / adhyasyati Aropayati / sa prANo dehaM sthUladeham / AtmAnaM tanoti ; adhyastasaMvidAkAraM karoti / deha Atmabuddhi janayatItyarthaH / atrAtmAnamiti pUrvavAkyasthaM padamAvRttyAsminvAkye yojanIyam / anyathAtra vidheyAbhAvAdasaMgatiH syAt / tanote: karotyarthAzrayaNatva evaM vyAkhyAnam / vistArArthatve tvarthAvRttinaM krnniiyaa| sa prANo dehaM tanotIti yojanA / dehaM tanoti vistArayati prANAkAreNa vRddhiM karoti / deha AtmabuddhiM janayatIti sa eva phalito'rtho'vagantavyaH / tadA stambhAdaya iti / yadaivaivaM paramparayA dehe cAtmAdhyAso. bhavati tadA stambhAdayo'mI dehe vikArAH prabhavantIti sAtvikotpattau sAmagrI darzitA / dehe vikAra ityanena bAhyAnAM stambhAdInAM ratyAyanubhAvatvamapi darzitaM bhavati / AntarANAM tu stambhAdInAM sAttvikatvamevetyavagantavyam // 1645,. 1646 // (ka0) eva satItyAdi / evaM satyuktaprakAreNa dehe stambhAdiSu vikAreSUtpanneSu / svAyamAnaratyAdisvairiti / svAdyamAnAzca te ratyAdayazca teSAM svaiH saMbandhibhiH / ratyAdInAM pratiniyasai rityarthaH / vibhAvakai lalanodyAnAdibhirvibhAvitA utpAditAH / dehasaMsthaiH stambhAdhairvikArairanubhASitA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH sAMkhyokto vA guNaH sattvaM sAdhutvaM vA taducyate / nirmalaprANadehatvaM sAdhutvamiha saMmatam // 1649 // tatra satve bhavA bhAvAH sAttvikAH saMmatAH satAm / catvAri mAdibhUtAni prAdhAnyenAvalambate // 1650 // kadAcitsvapradhAnaH sandehe prANazvaratyayam / yadAdhyAste dharAM stambhaM bhAvaM bhAvayate tadA // 1651 // mANAjjalasthAdaNi tejaHsthAttu vivarNatA / svedazcAkAzaniSThAttu pralayo jAyate tataH / / 1652 // svatantro'sau kramAnmandamadhyatIvratvabhedabhAk / romAJcaM vepathumatha svarabhedaM ca bhAvayet // 1653 // anubhAvyatvaM prApitAH / prakAzitA ityarthaH / adhyastasaMvidIti / adhyastA saMvidyasminniti tathoktastasmin / prANe prakAzanta iti / prANamAzritya pratibhAsanta ityarthaH / antare bhavA iti / uktaprakAreNAntare'ntarAtmani bhavAH saMbhUtAH / ete bhAvAH sattvaprANaprakAzanAtsattvAkhye prANe prakAzanAtsAttvikAH syuH // 1647, 1648 // (ka0) matAntarAzrayaNena sattvazabdasyArthAntaraM darzayati-sAMkhyotto vetyAdi / tatreti / triSu pakSeSu / ctvaariityaadi| ayaM prANo vAyurUpazcatvAri kSmAdibhUtAni pRthivyaptejaAkAzAni paryAyeNa / kadAcitsvapradhAnaH svAtmA vAyureva pradhAnaH san dehe caratIti saMbandhaH // 1649, 1650- // (ka0) tatra prANasya pRthivyAyavalambane stasmAdibhAvodbhAvanamAha -~yadAdhyAsta ityAdi / jalasthAdazrUNIti / jAyanta ityadhyAhAryam / tejasthAtpANAdvivarNatA svedazca jAyata iti saMbandhaH / AkAzaniSThAtprANAtu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH 469 bAhyAH stambhAdayo dehe nRNAM dehAtmamAninAm / mulabhA durlabhAstvete satAmanabhimAninAm // 1654 // . harSAdAgAdbhayAduHkhAdviSAdAdvismayAdruSaH / vikSepAcca bhavetstambho'nubhAvA jADyazUnyate // 1655 // niHsaMjJastabdhagAtratve nizceSTatvAprakampane / iti stambhaH (1) pralayo jAyate / tato'nantaramasau prANo vAyuH svatantraH pRthivyAghavalambya svaprAdhAnyena vartamAnaH / kramAnmandamadhyatIvratvabhedabhAgiti / mandaH prANavAyU romAJcaM bhAvayet / madhyo vAyurvepathu bhAvayet / atha tIbro vAyu: svarabhedaM ca bhAvayediti kramo draSTavyaH / bAhyA ityAdi / uktaprakAreNa stambhAdayaH sAttvikA AbhyantarA eva / tadvikAratvenAnubhAvA bAhyAH stambhAdayaH / dehAtmamAninAM dehamevAtmAnaM manyanta iti tthoktaaH| pAmarA ityarthaH / teSAM nRNAM dehe sulbhaaH| vibhAvasadbhAvamAtreNa zIghra prAdurbhavantItyarthaH / ete bAhyAH stambhAdayo'nabhimAninAM satAM dehendriyAdivyatiriktAtmadarzinAM dehe tu durlbhaaH| vibhAvasadbhAvamAtrAnodbhavantIsyarthaH // -1651-1654 // (ka0) atha sAttvikabhedAn stambhAdIn pratyeka prAtisvikaivibhA. yAnubhAvairlakSayati-hadriAgAdityAdi / atra stambhAdInAM sAttvikAnAM lakSaNeSu tattadanubhAvatvena stabdhagAtratA svedo'pItyAdibhiH stambhAdaya evoktA dRzyante / tatraivaM vivecanIyam / pUrva sAttvikazabdavAcyatvenokta antare bhavA ye stambhAdayo bhAvAsta evAtra lakSyante, ye dehasaMsthA bAhyA stambhAdayaste tu tadanubhAvatvena lakSaNatayoktA iti // 1655, 1655 / iti stambhaH (1) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 saMgItaratnAkara: manastApo rujA harSo lajjA krodho bhayaM zramaH // 1656 // pIDAghAtAtapau mohavyAyAmau ca vibhAvakAH / vyajanagrahaNaM svedo'pyarAlo bhAlamArjakaH / / 1657 // ityete'bhinayA yatra taM svedaM jagadubudhAH / iti sveda: (2) AliGganAcchuritake zItaharSa bhayakudhaH // 1658 // vibhAvayanti romAJcaM vyaktasyAbhinayAstvamI / gAtrasparzollukkusane muhuH kaNTakitA tanuH / / 1659 / / iti romAJcaH (3) aumyarogajarAkrodhabhayaharSamadAdayaH / vibhAvA visvaro bhinno gadgadazca dhvanirbhavet // 1660 // anubhAvastadA bhAvaH svarabhedo'bhidhIyate / sthAnabhraSTo visvaraH syAdvicchinno bhinnasaMjJakaH / / 1661 / / avyavasthitatAnoccanIca bhAvastu gadgadaH / iti svarabhedaH (4) AliGganAcchuritake harSo ropo bhayaM jarA / / 1662 // vibhAvAH zItarogau ca yatraite tvanubhAvakAH / vepanaM sphuraNaM kampo vepathuM kathayanti tam / / 1663 // ghepanAdyAH kampabhedAH pUrvAtsAtizayaH paraH / iti vepathuH (5) rogamohabhayakrodhazItatApathamai rbhavet / / 1664 / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyaH vaivarNyamasyAbhinayo nADIpIDanayogataH / sindurAyena vA varNAntarasaMcAraNaM mukhe // 1665 // iti vaivarNyam (6) harSAmarSAJjanAmAdbhayAcchokAcca jRmbhaNAt / animeSekSaNAcchItAdrogAdbhAvo'zru jAyate / / 1666 / / taM cAnubhAvayedazrusravagairnetramArjanaiH / ityAzru (7) madamUrjAbhighAtebhyo nidrAmohazramAdibhiH // 1667 // malayaH syAdabhinayenmahI nipatanena tam / iti pralayaH (0) ityuktAstrividhA bhAvAH sthAyino vybhicaarinnH||1668|| sAvikAca raseSu syuH sarve sarveSu sAttvikAH / ekaH kAryo rasaH sthAyI rasAnAM nATake sadA // 1669 // rasAstadanuyAyitvAdanye tu vybhicaarinnH| (ka0) bhAvalakSaNaM niyamayati-inyuktAstrividhA bhAvA iti / trividheSvapi bhAveSu sAttvikAnAM vizeSamAha-raseSu syuH sarve sarveSu sAcikA iti / sarve sAttvikAH stambhAdayo'STAvapi sarveSu raseSu zRGgArAdinavasvapi sAdhAraNyena bhavantItyarthaH / / -1668, 1668 // (ka0) nATakAdinirmANe kaveniyamamAha-ekaH kArya ityaadi| nATaka ityupalakSaNam / nATakAdiSu rUpake pvityarthaH / rasAnAmiti nirdhAraNe SaSThI / zRGgArAdInAM navAnAM rasAnAM madhya eko raso nATakAdiSu yatra yasya prAdhAnyaM bharatAdibhiruktam " eko raso'GgI kartavyo vIraH zRGgAra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 saMgItaratnAkaraH virodhino rasAsteSu saMdarbhyaH pRthagAzrayaH || 1670 // gumbhacitro rasAnAM syAnATaye kusumagumbhavat / sthAyI tu sUtrasthAnIyo raso rasavidAM mataH / / 1671 // sUrizrIzArGgadevena nATyavedAmbudheridam / samastamuddhRtaM sAraM dhIrairAtRpti sevyatAm / / 1672 / / eva vA" ityAdinA sa rasaH sadA prabandhasyAdimadhyAvasAneSvityarthaH / kAryaH kartavyaH / anye rasAstu tadanuyAyitvAtsthAyirasAnusAritvAdvadyabhicAriNaH / kartavyA iti zeSaH / tathA coktaM bharatamuninA - sarveSAM samavetAnAM rUpaM yasya bhavedvahu / 66 samantavyo rasaH sthAyI zeSAH saMcAriNo matAH // 99 iti // - 1669, 1669- // (ka0 ) virodhina ityAdi / yathA zRGgArasya bIbhatsaH / vIrasya bhayAnakaH / raudrasya karuNaH / adbhutasya hAsyaH / zRGgArAdInAmaSTanAmapi zAntaH / tathA bIbhatsasya zRGgAraH / bhayAnakasya vIraH / karuNasya raudraH / hAsyasyAdbhutaH / zAntasya zRGgArAdayo'STAviti parasparavirodhino rasA jJeyAH / teSu saMcAriSu ye virodhino rasA vidyante teSu virodhiSu viSaye pRthagAzrayo bhinnAzrayaH saMdarbha: kArya iti / ayamartha:- zRGgArabIbhatsAdInAmekAzrayatve virodho durnivAra eva / bhinnAzrayatve tu virodho nAstIti / gumbha ityAdi / evaM bhinnAzrayatvena virodhinA saMdarbhe kriyamANe sati ye nATakA rUpa / rasAnAM gumbho mAlAkusumagumbhavaccitraH syAnnAnAvarNagandhavadbhiH puSpairnirmitA mAleva nAnAvikArAtmakai rasairadbhuto bhavati / sthAyI triti / saMcArirasagumbhe sthAyI rasasteSAmAghAratvAtsUtrasthAnIyo mataH // 1670, 1671 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo nartanAdhyAyAH 473 granthe madIye yadi kazcidasti guNastatastasya parigrahAya / nAbhyarthaye vaH sudhiyaH pareSAM guNo'Nurapyadrisamo bhavatsu // 1673 / / sAvadyatA vA niravadyatAstu granthe mayAtra grathite tayA kim / ArAdhane vaH pravaNA matimeM santo guNaH kaM nanu nAtizete // 1674 // yuSmarakSodakSama vastu kimatrAsti jagattraye / kiM tu matpremataH santaH puraskuruta me kRtim // 1675 // yadvA purANaM panthAnaM munInAmahamanvagAm / snihyanti ca nisargeNa santaH sanmArgagAmini // 1676 // ArirAdhayiSoH sAdhUna kiM prajJAvibhavena me / rAmamAnandayanti sma tiryaJco'pi kapIzvarAH // 1677 // na vidyAdarpato granthapravRttirmama kiM tvidam / vidvanmAnasavAsAya gantuM pAtheyamAsthitam // 1678 // iti zrImadanavadyavidyAvinodazrIkaraNAdhipatizrIsoDhaladeva___ nandananiHzaGkazrIzArGgadevaviracite saMgItaratmAkare saptamo nartanAdhyAya: samAptaH // 7 // (ka0) granthamupasaMharan granthakAraH svakIyagranthasya pracayagamanAya sahadayAn vipazcitaH savinayaM prArthayate--mUrizrIzAGgadevenetyAdinA / tadidaM nigadavyAkhyAtam // 1672-1678 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 saMgItaratnAkaraH sudhiyA kallinAthena ratnAkarakalAnidhau / vivRtaM rasabhAvAdi vidvadbhistatparIkSyatAm // 1 // zaivAdisthirabhaktyavAptavibhavaH kartA tataH saMsRte rAhartA karaNAnyanupratikalaM tanmAtRkAzobhinAm / aGgAnAmatha tattvagocaradhiyA bhAvArthamabhyAnaya nattAdhyAyavivecanaM vyatanuta zrIkallinAthaH sudhIH // 2 // saptAdhyAyyudadhiM zriyA vilasitaM saMgItaratnAkara samyaglakSaNalakSya vistRtadhiyA manthena nirmathya tAm / tatrArthozca jighRkSudRSTayabhimukhAnkurvantamAtmodayA. dvidvadbhAvanayA kalAnidhimimaM zrIkallinAtho vyadhAt // 3 // nadI tadpatAmeti praviSTAmbunidhi yathA / jJAnalezo mayApyevaM sarvajJeSu niveditaH // 4 // / yathAkAzo mahAnbhUmIreNUnAmavakAzadaH / tathA majjJAnalezAnAM sarvajJA yUyamAzrayAH // 5 // evaM ratnAkaronnItaM zuktimuktAphalaM mayA / sarvajJAH svaguNairetadbhaSayantu kRpAnvitAH // 6 // evaM samRddhasaMgItaratnAkarakalAnidhau / sudhAsvAdena sudhiyAmAnandazviramedhate // 7 // iti zrImadabhinavabharatAcAryarAyavayakAratoDaramalazrIlakSmaNAcAryanandana caturakallinAthaviracite saMgItaratnAkarakalAnidhau nartanAdhyAya: saptama: samAptaH / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a aMzAH syuriti catvAraH aMzenaivopajIvantI aMsakUrparayoH kiMcit akampaM saralotkSiptaM agarvA rasabhAvajJA agAyantI tvazArIrA abhije dhUtirajJAnAM agnyuccapatanAdibhyaH apragaH pANigaH pAdaH go agrato'dhastalaceti a prasAryate cArI ayadordhvagau hastau aGkuro bhUtavAkyArtham netravikArAca amarakSAstu tiSTheyuH aGgahArAH prayoktavyAH aGgahArAjamapyete ahArAn pravakSyAmi aGgahAreSu sarveSu aGgAdIni purokAni APPENDIX I zlokAnAmanukramaNikA paTasaMkhyA ajJAnAM moTane cAtha 343 aGgAnAmucite deze 10 aGgAntaraM cellalitaM 68 ajJAntaraM tadAlAtaM 89 393 aGgulitroTanai raGga * 377 462 463 92 95 aGgAnyatra ziro hastau 328 15 aGgulIH karayoH pRSTha0 aGgulIpRSThabhAgena aGgulIbhyAM kramAtkurvan aGgulyo ghRtamANikya * aGgulyo nyazcitAH sa syAt 182 aGguSThaH kucito yana 294 aGguSThamaNyamanyonya * aGguSThamadhyamAGgulyau aGguSThasyApyamI bhedA: aGguSThAgreNa lammAgrA aGguSThAGgulayo yasmin 461 396 274 anuSTho vRzvikAghrezcet 275 aGghrikucitamutkSipya 252 aGghrikriyA pradhAnaM syAt 258 aGghricAraviparyAsAt 365 aGghriNaikena vedanyaM puTasaMkhyA 53 252 210 206 15 459 55 302 35 369 93 37 45 48, 321 179 40 42 219 308 289 288 311 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 saMgItaratnAkaraH 399 207 98 puTasaMkhyA puTasaMkhyA aGghrimUrukaTIjAnu0 206 atIva kuJcitau lagau 154 adhinyastathaiva syAt 211 ato na tatpRthagvAcyaM 126 aGghridghaTTita: pArzva 209 ato narAntarAsaktiH 415 aGgrI saMghaTTayedyatra 305 ato nirantarAyatvAt ane: samasya vAmasya 334 ato'ntarAlasaMdhAne aJjurutkSepanikSapau 239 ato'bhinayazabdena achyorutpulutya nipatet 302 ato rasA navaiveti 442 acaJcalA vikasitA 137 ato rasopayogitvAt 180 aJcitaM caikacaraNa. 240 ato vibhAvarUpAnAM 462 acitaM samapAdena 242 ato vRttIvijAnIyAt 344 aJcitaM svastikAdmibhyAM 243 atyantamIlanaM kiMcit aJcitaH sa bhavetpAdaH ___ atyAhAra: svabhAvazca 465 aJcitA prasRtA lolA atyuccakharvapInatva0 367 aJcite'pasaratyau 23. aba cotpalutipUrva syAt 388 acito maNDalagatiH 99 atra praharaNaM vAcaM 382 aJjalizva kapotAkhyaH 26 atra prAnidhanAccitta. ahatAlaM nisAraMca 378 aba sthAne nitambasya 271 jar3itoktA caturbhedA 352 aba syAtsAlagaM gItaM 388 ata: syAtkaruNaH spaSTaH 413 avArAlau patAko vA atikAntaM daNDapAdaM 348 akabhrUmamutkSepAt 140 atikrAntaM vAmato'tha 265 atha dezIsthAnakAnAM atikAntastato vAmaH 354 atha dezyanusAreNa 240 . atikrAntastu vAmAdhiH 359 atharvaNAdArabhaTI atikAntagataM pAdaM 294 atha lakSaNameteSAM 195 atikrAntA bhramarike 359 atha vakSaH svastikaM tu 268 atikrAntApyapakrAntA 290 athavA recitau prokto atitRptiH svabhAvazca 453 atha vyabhicAriNAM ni0 atipragalbhametasmAt 366 atha saMcAriNo moha. . 435 atiprayatnasAdhye'rthe 55 atha stambhAdayo'pyaSTau 433 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 319 65 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 477 puTasaMkhyA 100 279 430 450 150 193 290 atha sthAnAni vakSyAma: athApi ceti vadatA adUrAlokinI mlAna. adRzyadazano hAsyaH adbhute ca prAkRtaM tu adyehasAMpratArtheSu adhaHkSiptAstathotkSiptA: adhaH strINAM kezabandhe adhamaprakRtiprANi adhame tvabhineye syuH adhame dhAvanaM dhyAnaM adhare daMzanaM dantaH adharo dazanA jihvA adhastalatvamapyanye adhastale pArzvayukta adhastalau cedAviddha adhasthadarzanaM yattad adhikSepAdamarSaH syAt adhiSThitaM sadaH kArya adhIrANAM jAtamAtre adhRtizcAnubhAvAH syuH adhogatocchitacala. adhobhAgacarI kiMcid adhomukhaM tu bhumaM tat adhomukhaH ziraH prAnte adhomukhacalAGgulyau adhomukhanighRSTau tau adhomukhAnulI hastau adhomukhotpluto'preca puTasaMkhyA 319 adhomukho mahIzleSI , adhomukhau kaTikSetre 143 adhyadhikA cASagatiH 417 adhyastasaMvidiM prANe 146 adhyAtmaviSayAgoSTI 46 aNvavyAyAmasevAye: 179 anantA: santi saMdarbhAn 38 anantAnyAhAreSu 234 anayoH karayoH keza. anayobhramaNaM prAhuH anavasthitatArA ca 171 anAdivedamalena anAbhuprAsametaca 55 anAmikAkanIyasya 43 anAviSTeSu bhAveSu 63 anAzvAse vismaye ca 157 animeSekSaNAcchItAt 454 aniSTaphaladAnena 396 aniSTe gandhavAgghoSe 462 aniSTe'sUyite teja: 450 anukampAvidhAne syAt 33 anubhAvadvayaM yatra 149 anubhAvapidhAnArthaH 176 anubhAvastadA bhAvaH 34 anubhAvAttu zirasa: 35 anubhAvA bhavantyaSTo 197 anubhAvA bhavantyete 231 anubhAvA rasavazAt 243 anubhAvA hetavaste 181 18 471 435 35 146 235 451 458 448 464 409 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 saMgItaranAkaraH 325 4 . puTasaMkhyA puTasaMkhyA anubhAvAstu caivAsyAH 456 anye pazcavidhe'pyAhuH anubhAvAstvamarSAdi. 448 anye patAkasUcyAsyau 207 anubhAvitamAkhyAtaM 457 anye patAkASThasya anuvRttirmukhariNaH 374 anye'vahityahastena anenAbhinaye tyAga 199 anyeSu tatsahAyeSu anta:sthitAGguli: kArya: 53 anyairukkA vyavastheyaM antaraM caturaiH sthAna 331 anyonyakAryaviSayau antarjAnuH svastikatvaM 283 anyonyajanyajanakAH 404 antarnatena gAtreNa 219 anyenyasaMmukhau santo antarbahizca dRzyante 52 anyonyaskandhadezasthau antarbhAvo'sti keSAMcit 466 anyonyasyAntarairyatra antarbhUtaM vadana bhaTTaH 182 anyonyAbhimukhatve vA ante dadhaccASagataM 354 anyonyAbhimukhau lakSma ante racitayA kSeyaM 353 anyo'pyevaM karAbhyAsAt ante'vahitthakaM sthAna 203 anyorukSetraparyantaM anyato'lAtakAkSipte 262 anyorumUlakSetrAntaM 295 anyathAkathanaM tadvat 458 anvayavyatirekotthaiH 458 anyadudvAhitaM yatra 205 anvarthoM bhavati zyAma: 181 anyAyau vRzcike prAcI 232 apakAntaM vyaMsitasya 264 anyAdhripRSThAbhimukhI 289 apakrAnto vAmapAda: anyAJcitAghrijaGghA ca 292 apakSepAca DamarI 281 anyA vA gAyanI mukhyA 379 apare'bhyupajagmustaM anye karikarasthAne 20. apaviddhaM prathamata: anye tvanvarthanAmAna: 165 apaviddhaM samanakha: 192 anye tvAcakSate'nyonya. 8. apaviddhazca viSkambha. anye tvAhurograstha: 62 apaviddho'thApradeza 101 anyenAdarzane yatra 446 apaviddhorUdvattAkhye 260 anye'nyAnUcuruvRtta. 166 apasmAro'pyevameva anye'nvartha riktapUrNa 126 apAGga nirgatAlpAma: 428 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 291 256 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 364 298 287 281 269 270 144 273 259 273 api brahmaparAnanda. api saMghaTTitA khuttA apUrvapratibhAnaM syAt apetyopasjedvAma aprarUDhavacaHproke AbhASaNAdamarSAcca abhighAtAttathonmAdaH abhighAtAntarodbhUte abhilApastatazcintA abhineyavazAdeSAM abhyantare''ranyasya abhyanyanahuM valitA abhyastAdanya evAti. abhyAsAMstriSu vAmchanti abhyetyAyetthamanyA amalamapi brUte amandarasaniSyandi. amarSaprAtikUlyeA . amarSe cAbhilASA ayaM mRduni niHsAre ayaM hi vipralambhAdau ayamAcamane kArya: ayuktaviSayA tRSNA arAlaH pronnatApo'nyaH arAlakhaTakau hastau arAlamuSTizikhara. arAlasya yadAtyanta. arAlAGguSThatarjanyau bharAlau kaTipArzvasthau puTasaMkhyA 5 arcayitvA zume lame 281 ardhacandraH karo nATaye 458 ardhavyazrI yadA pAdau 237 ardhamaNDalikA tiryaka 204 ardhamattallikaraNaM 461 ardharecitakArya 46. ardhavyAkozite kiMcit 464 ardhasUci tato daNDa. 415 ardhasUcyatha vikSipta 26 ardhasvastikasaMjJaM ca 286 alakasyApanayane 289 alakotpIDane muSTiH 363 alatakAdinA pAda. 262 alatakAdiniSpeSe 232 alagaM karaNaM kRtvA 402 alagaM trINi kUrmola. 393 alapadmaH zirodeze 453 alapamaH sa eva syAta 326 alapamakaraM nyasyet 46 alapadmAkRtiM kRtvA.. 461 alapadmAvulbaNau ca ___47 alapadmau kaTIpArzva. 442 alapadmau nikuTayete 62 alAtaM lalitaM ceti 238 alAtakaH parAvRttAH 25 alAtAM vidadhacArI 41 alAtAghrau pRSThagate 5. alAto vAmacaraNaH 81 alpo hastapracAraH syAt 240 227 237 216 348 256 239 310 355 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA A " 6 puTasaMkhyA avajJA bhrakuTItvAcA 448 asya kUrmaka ityasyA avajJA vedanAsUyA. 166 asya tAlAntarAleSu 214 avatsakavitAbhyAM ca 378 asya vyAvartitasthAne avaSTabhya karAbhyAM cet 251 asyAGguSTho madhyamAyA avasthA dezakAlAdi. 398 asyaiva cecaraNayoH 330 avahitthaM tadeva syAt 327 ane tanmArjane ca syAt avahitthe tu dambhasya avismayAdasaMmohAt 428 avocattadatikrAntaM 354 AkampitaM tadeva syAt avyakAkSarabhASAyeH AkampitodvAhite ca avyaktAsaMgataikyiH 449 AkucaskUparau skandha. avyavasthitatAnoca. 47. AkuJcayettadA cArI 308 azuzvirasaMsthAna 455 Akuzcita: puro vAmaH azrupAto mukhe zoSaH 42. AkucitapuTAmanda. azrusvedAdayazvAnu0 454 AkuJcitasya pAdasya 311 azliSTamadhyamA pRSThe 36 akuccitA kucitA syAt azliSTasvastiko santo AkuccitAkSigaNDaM ca 418 azliSTahaMsapakSAbhyAM AkucitAGgamAviddha. aSTAveva rasA nATathe. 400 Akucito'ghrirutkSipya 303 asakRdvA sakRtpANiH AkuJcito'ntarnino'sau 132 asadvAdaniSeddhAraH 393 Akucitau kuJcitau sta: 153 asaMbaddhapralapanaM 46. AkRSTazvasanA nAsA 161 asaMbhAvyasya sattvasya 437 AkokarA durAloke 147 asaMyutA matA hastAH 26 AkekarA vizokA ca asUyAyAM nigUDhArthe 145 AkozanamadhiopaH 444 asUyAyAM prayogaH syAt 197 AkSiptaM karihastaM syAt asauprati vibhAvaMca 462 AkSiptakaM nitambaMca 272 asthAnajaH sAzrudRSTi: 418 AkSiptaka: paricchinnaH aspaSTAlokinI mIlatU 141 AkSiptachinakaraNe 264 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 271 256 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 puTasaMkhyA 152 319 326 153 342 473 19 470 215 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 263 AmUlAtsadvitIyA bhraH 234 AyatAkhyAvahitthAzva. 205 AyatAnantaraM kAryA 217 Ayato prastau syAtAM 353 ArAdutsAhino ye syuH 265 ArAdhane vaH pravaNA 215 ArirAdhayiSoH sAdhUna 149 AlApe ca prayokavyam 1 AlasyAditrayaM vardI 8 AlasyaumyajugupsAbhya: 11 AliGganAcchuritake 12 AliGgane ca pratyakSe 31 AlIDhaM sthAnakaM yatra 441 AlIDhakRtasaMdhAna 204 AlIDhapratyAlIDhe ca 416 AlIDhAjhaviparyAsAt , AlIDhAcchuritI pArzva0 438 AvartitA natAkSiptA. 435 AvAhane svacittastha. 19 AviddhaH kuJcito namaH 81 AviddhabhrAmitabhujau 438 AviddhavaktratA nItvA 231 Aviddhavaktrau sUcyAkhyo 203 AviddhAM vidadhaccArI 136 AviddhApAdAmanyoru. 326 Aviddho'bhyantarAkSipta: 33 AvirbhAvatirobhAva. 382 AviSkurvatsavyavAma0 343 AvRttayaH kaTIcchannaM AkSiptasvastikaM kRtvA AkSipta vAmatavArI AkSiptAmapyapakrAntAM AkSiptA yatra cArI syAt AkSiptamaNDalabhrAntyA AkSiptoromaNDale ca AkSipya parivartena AdhUrNamAnatArA syAt AGgika bhuvanaM yasya AGgiko vAcikastadvat AnikAbhinayaireva AGgikokkaprakAreNa AcAryANAM tu sarveSAM Atmana: kathyate zAnta: AtmasaMbhAvanAkhyAna AtmasthaH parasaMsthadhet Atmastho draSTurutpannaH Ayo manorathAvApteH Ayau rudhiraviSThAdi. AdhutaM tu sakRttiryak AnanyAdabhineyAnAM AnandajastathA divyaH AnIya parivRttena AnIyAviddhaSako cet ApibantIva dRzyaM yA AbhASaNe ca kartavye Abhimukhye mukhakSetram AbhogenAtha nRtyecca zrAmukhaM ca prahasanaM 324 319 324 237 427 378 2.5 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 saMgItaranAkaraH 319 10 puTasaMkhyA puTasaMkhyA AvegaH prabalo'yaM tu 462 iti bhedadvayaM prAhuH AvegasaMbhramI jADayaM 436 iti yatra vibhAvA: syuH AvezAtizayaM nItaH 406 iti saMghavizeSeNa 255 AveSTitaprakriyayA 185 iti saptApare prokkA: AveSTitodveSTite ca 183 iti sthAnAni SaTpuMsAM Avrajan janasaMghe syAt ityaSTottaramuddiSTaM AzAbandhalathIbhUta. 414 ityaSTau karaNAni syuH 266 AzIrvAdAdiSu protaH 38 ityAdayaH sa nirvedaH 445 AzritaM caikavacanaM 7. ityAdayo'nubhAvA: syuH mAzritya kaizikI vRtti ityAdayo'nubhAvAstaM AzleSe zizire cAso 95 ityAdayo vibhAvAH syuH 428 AzliSTau maNibandhastha. 197 ityuktAstrividhA bhAvAH AsInA vAmabhAge syuH 396 ityuktau paJcadhA skandhau AsyaM kSepyaM hi zakaTa. 284 ityUhaH paJcadhA tatra 127 AsyotkSiptatayodttaH 168 ityete'bhinayA yatra AhArya candratArAdi 1 indriyANAM jayaM prAha 43. AhAryo hArakeyUra. 9 imaM tu nAvyatattvajJA: AhuH pRthakprayoge'pi 274 iTabandhuviyogazva 419 Ahuranye tvadRzyau to 154 iSTAdhikAnAmiSTAnA AhAne ca bahizcAntaH 41 iSTAniSTaviyogApti. iTAniSTAparijJAnaM iSTArthApahRtizcAtha itaretaracitratvAt 411 iha tatprabhavo bhAvaH itastatazca caraNo 303 iti paddhatirutteyaM itikartavyatA tasya 9 IrSyAkrodhakRto jalpaH 324 itikartavyatA tvanyA 70 ISacca pRSThato yAntI iti ghargharabhedAH syuH 385 ISatkuzcitapakSamAprAt 139 iti paJcavidhA jaDA 128 ISatprastajavaM yat 34. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 375 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 483 puTasaMkhyA 151 311 ISatphullakapolAbhyo ISad dRzyordhvadazanaH ISadvASpe ca nayane ISadakastu namro'sau 429 15 34 182 puTasakhyA 417 utkSepe vismaye harSe 168 utkSepo jAnuparyantam 336 uttamaH saMpradAyo'sau 103 uttamaprakRtiSveva uttamAnAM madhyamAnAM uttamAnAM vipralambhe 173 uttame puruSe svApa: 466 uttame madhyame cAnu0 69 uttameSvabhineyeSu 25. uttame saMnikRSTAH syuH 33 uttareNAdharAghAtAd 379 uttAnasturagAdeH 422 utAnitAlidvandvaH 1.1 uttAno'ghastalaH pArzva. 95 uttAno'dhomukhaH pArtha. 165 uttano'dhomukhatvAbhyAM 338 uttAno'dho vrajatyeka: 251 uttAno revitazcaikaH 149 uttAno vAmapArzvastha: 459 uttAno kecidanye tu 22 uttAno pAtayedUrvo: 178 utthApakAbhidho bhedaH 179 utpattiranubhAvAstu 15. utpATane dhAraNeca 93 utpAtajo'syAnubhAva: 293 utpAtavAtavarSAni. 227 utpAdyate vibhAvAdyaH 303 utplutya bhramarI kuryAt 225 utplutya madhyamAvartya uktaprAyaM sukhArthe tu ukkai ratyAdibhirbhAvaH uktau tatra dvivacanaM ucitabhramarI prAha ucitau vicyutau kAryoM uccArya sthAyinaM kuryAta uccaiH svaravilApaM ca ucyate maNDalagatiH ucchritau harSagarvAdau ucchAsa: kusumAghrANe utkaTasyaiva jAnvaka utkaTAsanamAsthAya utkampotphulatArA syAt utkrozakampastanitaH ukSiptabAhuzikharaM utkSiptA patitorikSapta. utkSiptA muhurukSepAt utkSiptA saMmatAnvaryA utkSiptetarabhAgo'sau utkSipya kucitaM pAdaM utkSipya kuJcitaH pAdaH urikSapya kucitau pAdau utkSipya pAtyamAne'Ggrau 182 220 197 464 219 246 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 utplutya yugapadyatra utplutyAcitavadyatra utplutyAnyatamAM sUcIM utphullanAsiko hAsyaH utsArita iti prAhuH utsAha: sthAyibhAvazca utsAhamAhuranye'nye utsAha vismayau sarva * utsAhasamyagbodhau ca utsAhastvatra saMcArI udAste tadgatisthityoH udgatistu samuhRttam udgrIvA vekSaNAvajJa * udghaTTitaM bhuvi nyasyet udghaTTitazceti muneH udghaTTitastato baddhaH udghaTTitAkhyaM mattalli udghaTTite nikuhAkhyam udghaTTito'GghriH pArzva tat udghAtyakAvalagite uddizya sthAyina: prApte uddhRta: kuJcitAkAraH uddhRtya samapAdAyA: udbhettA nUnabhaGgInAM udbhAmita puTotphulla * udvAhitaM ca zIrSasya udvAhitaM nataM ceti udvAhitaM paJcadheti udvRttazca saMbhrAnta. saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 201 243 247 418 99 429 402 444 425 uttako dvirvikSipta * udvRttazcaiva vAmastu uttamadhye rasUcyAkhyaM 92 351 uduttasyAnyapAdasya uttena nikuTTena utto dakSiNo'lAta: uddhatto vidyuddhAntazva udvegasya tu nirvede udvegApatau pAdau udvego'tha vilApaH syAt "1 328 udveSTanaM veTayitvA 156 udveSTanamathotkSepaH 461 291 udveSTenApaveSTena udveSTitakriyA pUrva * udveSTita kiyA pUrva udveSTitakiyoM vakSa * 266 udveSTitApaveSTAbhyAm 267 237 udveSTitena niSkAsya udveSTitena vyAkhyAtaM udveSTite samaM cAryA 343 402 udveSTito bhavetpRSTha * 334 udveSTaya dakSiNaM hastaM 285 unnataM karihastaM ca 370 unnataM ceti saMcakhyuH 146 unnatodolito'nyastu 451 unnatordhvAnitA grIvA * 319 puTasaMkhyA 273 357 273 306 " 358 351 466 209 415 311 282 220 198 200 78 224 201 185 267 102 204 272 89 69 99 unmAdaH paramAnandaH 439 ev unmAdaH pRthaguko'yaM 460 256 unmAdakaM zriyA juSTaM 366 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 485 puTasaMkhyA 342 312 158 163 A puTasaMkhyA unmAdavyAdhyapasmAra. 410 ullasadgItanRttAvyA unmAdAdidazAM cAti. ullola: syAccaraNayoH unmukhekSaNamityAdi. 446 ullokitaM tadUrdhvastha. unmeSitau tu vizleSAt 154 ullolitAlokite ca upadhAya bhujAmekAM 339 uSNo dIqa sazandau ca upanItA: kavivaraH 407 uparyuttanito'rdhendau 36 uparyupari vinyasto 58 UruM tADayati protA upalakSaNametattu 418 UrudvayaM ca hastAnAM upavakSasthalaM haMsa. 72 Urudvayasya, valanaM upaviSTasthAnakAni 319 UpRSThasthitekA H upamRtyApasatAM 285 UraveNI talodttA upAGgAni dvAdazeti 16 UrusthasvastikAkArI upAdhyAyaM nRtakanyA: 364 UrU jar3e SaDityAhuH upAyAnveSaNaM citta. 455 UdvRttaM ca karaNam upetaM karaNairalpaiH 14 UrUdattaM tadAyAM uraH pArzvana vinyasya 312 UrUdvattamathAkSipta ura: samunnataM sannaM 321 UrUdattA tadA cArI uro yatra tadanvartha. 225 UrUddhRttetyatha brUmaH uromaNDalakaM chinnaM 266 UrUddhRto'hitavArI uromaNDalakaM yatra 269 UrU yatra niSaNNau tat uromaNDalakAdUrva 270 UrU vistAritau bAhU uromaNDalamAvarta 192 UrNanAbhaH sa cauryeNa uromaNDalasaMjJa ca 261, 263, 264, UrNanAbhazva saMdaMzaH ____268, 273 Urva gacchan kaTikSetrAt uromaNDalinAve 31 arva gacchannucchiteSu uromaNDalinau syAtAm 27 Urdhva tAdRkparAvRtyA urovartanikAtvena __ 75 Urva nItodvAhitA syAt ullasatkAntivalaye 369 Urdhva pArzve'prato vA syAt 190 288 242 28. 302 16 262, 267 238 259 289 350 323 330 129 53 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 saMgItaratnAkaraH 76 328 Sm. >> M. puTasaMkhyA puTasaMkhyA Urdhva vyAvartitonAtha 208 Rte sarvakriyAdveSaH Urdhvago'dhogataH pArzva. 183 Urdhvagau pRSThato namra UrdhvajAnuralAtAca 28. ekaM vartanayArAlaM UrvajAnustathA sUcI 356 ekaH kAryo rasaH sthAyI UrvajAnoH paraM cArI 221 ekaH prasArita: kiMcit UrvaprasAritA yatra 43 ekaH samasthitaH pAdaH 32. UrdhvamaNDalinau kRtvA 197 ekaH samo'Gghriranyazcet 332, 334 UrdhvamaNDalinau hastau 25, 228 eka: samo'ghriranyastu UrdhvamUrkhAlitalaH 218 eka udveSTitenAdha: 215 UrdhvavaktraM ziro zeyam 23 ekato'nulisaMghAte UrcavaktrAdhomukhI ca 44 ekatrora:sthitottAne UrvazvAse ca kartavyA 161 ekatve tarjanI cordhA kAryastho'dhomukhastiryak 99 ekapazcAzadAcaSTa UrdhvA kanIyasI yatra 45 ekapAdAcitaM tatsyAt 242 UrdhvAGguSThau patAkAkhyau 58 ekapAde sthitaH sthAne 301 UrdhvAlagaM tatpatitvA 244 ekapArzvagataM ca syAt Uzci mukulaH sa syAt 49 ekasya maNibandhe'nya. UstreitAmisaMsthAna 42 ekApracetasaH santaH 401 UrdhAsyau padmakozau ca 62 ekAkulamadha:staM UhApohezca vividhaiH 458 ekAghrijA tvekapAda* kApohoca lIlAyAm 45 ekAdaza syuH karaNA. ekAdazAbhirabhyAsAt 264 ekena caturazreNa RgyajuH sAmavedebhyaH 4 ekaikaM karaNaM kArya 250 RgvedAdAratI jAtA 341 ekaikaza: prayogo'pi RjuH samaH pustakasya 132 ekaikazo dvandvazo vA 459 RgvI zrame pipAsAyAM 172 ekaiva lalitorikSaptA 151 RgvI sakAnugA vakA 172 eko'dhiH kucito'nyastu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 319 245 333 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 487 puTasaMkhyA 415 140 416 467 381 297 162 puTasaMkhyA 15 eteSAM ca parasthAnAM 95 eteSAM viniyogava 219 ete smitAdibhedeSu 238 ete syuH sAttvikA bhAvAH 234 evaM kurvatprakiyAyAM 241 evaM cArIpradhAnatve 322 evaM dazavidhaH prokaH 321 evaM paraMparAprApta 193 evaM puna: punyNtr| 20 evaMprabhatayo bhAvAH 207 evaM bhrAntvA kramAdyatra 296 evaM sati khAdyamAna. 206 evamAdyA vibhAvAH syuH 248 evamanyo'nyaniyamAt 232 evamucchAsaniHzvAsau 214 eSa saMbhogaGgAra. 201 eSa sparze capeTe ca 369 eSa zailazilotpATe 236 eSAmAdyAni catvAri 27 eSu sAlagagIteSu 237 429 352 ekochau kathitau skandhI ekocau karNalau ca eko'nyo'dhomukho yatra eko hasto dvitIyastu eDakAkrIDitA cArI eNaplutaM tatastiryak etacca vipradattAzI: etaca vaiSNavaM sthAna etatpuSpAJjalikSepe etatpaurastyanirdeze etadutpatanautsukya. etadairAvaNAdInAM etaddakSiNato vAma etasyAstu viparyAsAt etadraudragataM yogya etadvismayasUyAyAM etaniSedharAbhasya. etanmaNDanamanyadvA etanmadhyamade yojyaM etAnabhinaye'pyAhuH etAni darzanAnyAhuH ete'nubhAvAsteSAM tu ete nyAyAH prayoktavyAH ete pAAdibhedA: syuH ete'bhinayahastA: syuH ete yatra vibhAvAH syuH ete yatrAnubhAvA: syuH ete yatrAnubhAvAstat eve viSayabhAvena 467 432 277 o 424 347 otAvatsarigoNInAM 178 bhoSThayoH saMpuTastiryaka 436, 451 42. augyUmAvegaromAzca. 448 augyUrogajarAkrodha. 451 aucityAccyutayuktaM tu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 saMgItaranAkaraH 246 puTasaMkhyA puTasaMkhyA audAryadhairyagAmbhIrya 138 kayyAmadhastadA tvardha. 209 audAryasthairyadhairyANAM kaNTakoddharaNe sUkSma audAsInyAdhazcyutistu kaNThoSThamukhazoSazca kathakA bandinazcAtra kathAyAmazruromAzcAH kakSavartaniketyeto kadacitsvapradhAnaH san kaTAkSatrukuTIvarka 423 kaniSThAGgulibhAge cet 218 kaTAkSiNI sAbhilASA 14. kaniSThAilibhAgena 287 kaTibhrAntaM vyaMsitaMca 192 kaniSThAzliSTabhUranya: 328 kaTisthaM dakSiNaM hastaM 235 kapAlacIranirmAlya. 460 kaTIcchinnaM ca karaNA. 263 kapAlacUrNanaM kRtvA kaTIcchinnaM ca karaNaM kapittha: syAttadA kAryaH kaTIcchinnaM ca karaNaiH 261, 264 kapitthau zikharau muSTI kaTIcchinnaM caturtha cet 274 kapoto'sau karau yatra kaTIcchinnaM ca SaDiti 265 kapolayoroSThayozca kaTIcchinnaM ca sapteti 262,264 kapolAMsalalATAnAM kaTIcchinnaM paJcamaMca 267 kapolAvunatau pUrgoM kaTIcchinnaM paricchinnaH 262 kapolau SaDvidhAyukto kaTIcchinnaM saptadaza 270 kampanAtkampitA bhItI kaTIcchinnaM saptamaM tu 265 kampitaM sphuritaM prAhuH 175 kaTIcchinnaM smRtaM SaSThaM 270 kampita: surate zAstra. 165 kaTIcchinnamiti proktaH 261 kampitetyaparA: paJca 129 kaTIcchinnA ca vaizAkha 212 kampitodvAhitA cchinnA kaTI jAnusamA yatra 311 kAmpito valita: stabdha. 127 kaTI jAnusamau vyoni 323 karaM kRtvA nate pADhe kaTItaTe tata: pAdau 352 karaM caraNamAkSipya 224 kaTonitambago hastaH 325 karaM zira:kapolAntaH 346 kaTI paJcavidhetyutyuktA 9. karakarmANi nRtajJaiH kaTyAmanyo'rdhacandrazva 205 karaNaM darpasaraNaM 245 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 416 189 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 489 puTasaMkhyA 418 224 258 236 378 24. 343 puTasaMkhyA karaNaM nRttakaraNaM 191 karoti yatra tatprAhuH karaNanyUnatAdhikyaM 255 pharopagUDhapArzvazva karaNavAtasaMdarbha 256 karoDaparo recitazca karaNAni tadA prAci 248 karau kRtvojjhitAlIDhaH karaNAni trayANAM tu 262 karau ca recitau viSNu. karaNAnyaSTasaMkhyAni 265 karau hi svastikIbhUya karaNAbhyAM mAtRkA syAt 255 karNapure tAlapatre karaNenAbhinetavyA 225 karNayohAvabahulaM karaNe: karaNAtItaH 190 karNATamaNDaleyuktAH karaNe: paJcadazabhiH 273 kartavya: karaNe prAyaH karaNa: sthirahasta: syAt 258 kartavyaH zAsrapAtastu karaNaH sthAttribhiH khaNDaH 278 kartavyo mukhasaMdaMzaH karaNerajahAra: syAt 260 kartavyo svastiko hasto karaNagaGgahArezva 13, 15 karmabhistArakAbhedA: karamAntareNavaM 205 karmANi pANikSetrANi karAGgagAvavikSepAt 46. kalAse vAdya ghAtaM ca karAjrI recitau yatra 200 kalAseSu bhavetpA karAvarAlayoH sthAne 55 kalitaM kuntala laM karAvUru kATinyasto 336 kavicArAMstathA bhAva. pharihastaM kaTIcchinnaM 259, 260, kavacAro bhavedatra 263, 266, 267, 271 kaviteneva viSama karihastaM ca karaNaM 261 kavite'pi prayojyAste karihastaM cArdhasUci 264 kastUrikAdivastUnAM karihastakaTIcchinne 272 kastUrikAcandanAye: karihastAkRtistvekaH 7. kastUrIpatrabhaGgAko karihasto'lapanatvaM 202 kastvaM ko'haM va saMbandhaH karihastau karau pAdau 216 kasya tvamiti nAstIti karuNastrividhasteSA 422 kAMdizIkatayA dRSTaH karuNe vipralamme ca 413 kAMzcidgItasya tAlena 381 381 388 125 364 38 433 381 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 176 puTasaMkhyA kAMsyatAladharAstvASTau 373 kiMciccetkuJcitAni syuH 145 kAGgale'nAmikA vakrA 42 kiMcicchaleSaH samaM tacca 171 kAntAdRSTi: kaTAkSAkhyaM 409 kiMcitkuzcatpuTA kiMcit 149 kantAnukaraNaM haMsa0 407 kiMcitkuJcatpuTA gUDha0 145 kAntAyAH sukumArAGga. kiMcitkuzcatpuTApAjhA 147 kAntAsaMyogavirahI 406 kiMcittiryagadho maH kAntA hAsyA ca karuNA 135 kiMcitprasArya corikSapya 290 kAntau tIvasmarAkAntau 407 kiMcidantaH samAviSTa. 136 kAmajo'pyasti sa dvedhA 46. kiMcidAkuJcite netre kAmazAstre ca zahAre 414 kiMcidAyAmivaktraM ca kAmazikSitabhAvaM ca 366 kiMcidutplutya caraNau 286 kAmavasthAsu sarvAsu 328 kiMcillakSitadantazca 417 kAyasthitimanonetra. 364 kiM tu matpremata: santaH 473 kAraM kAraM karastadvat 297 kiM tvetatkaraNadvandva 185 kArya daurgamidaM sthAnam 327 kIrtiH suhRdudAsIna. 431 kArya vyAdhau viSAde ca 88 kIrtiprAgalbhyasaubhAgya kArya: puSpAjalI ceSa. 54 kuTTanaM khaNDanaM chinnaM kAryaH ziromukhorastha: 52 kucakakSAdidezasthaH kAryaH suvyaktalakSmANaH 85 kucAdau kAmasUtrajJA: kAryAnizcayinI citta 453 kuJcanmadhyaM tiradhInam kAryAviveko jaDatA 456 kuzcanmUlA: kare'lyaH 178 kAryAvautsukyanirveda. 163 kuJcitaM pAdamutkSipya kArye tAlAnusaMdhAne 207 kuJcita: prasaratyadhriH 236 kAryo svastiko siMha. 50 kuccita: syAdatizrAnta. kAryavepathudAhAzca 464 kucitazcaraNo yatra kAvyaM gItaM tathA nRttaM 344 kuJcitAGgulirutkSipta. kAvyabaddhaM vibhAvAdi ___kuJcite caraNe cAryA kiGkiNIvAdyavedIca 392 kuJcite svastikIkRtya kiMcicettalamadhyastha: 5. kucitotkSiptapAdasya 292 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute . . 180 292 2 Ad Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 491 puTasaMkhyA puTasaMkhyA 214 294 288 292 229 235 261 398 152 kucitau kampitau pUrNau kuJjarANAM niravadhi. kuntanistrizadaNDAdi. kumudotpalakunteSu kurute pakSiNa: prAhuH kurute yatra sA cArI kuryAnmuhurmuhustattu kuryugambhIramAtodya. kurvantIti mayA prokAH kurvanvA bhramarI hastau kularUpabalezvarya kusattvavAsane cedaM kusumAvacaye mukkA. kUparasvastikayutau kUrmAsanaM nAgabandhaM kUrmAsanaM yadyalage kRtAlago nipatyoAm kRte'dhyopUMrNato yatra kRto vakSasyarAlo'nyaH kRto istastathAnyAGgaM kRto siMhAbhinayane kRtrimastUtAnakRtaH kRtvA cArImatikrAntAM kRtvA cArImapakrAntAM kRtvA cchinnAM kaTImekAM kRsvAtha vAdyasAmyena kRtvAnItAvadho yatra kRtvA nUpuravikSiptA. kRtvA tRttaM dhraveNaivaM 159 kRtvAnte caturazraH syAt 462 kRtvA pAdAntaratala. 39 kRtvA pArzva gate svaM svaM 55 kRtvA pANi: svapArce mA0 351 kRtvA mRgaplutAM cArI 287 kRtvAlAtAM puro'priM cet 209 kRtvA vakSasyekakAlaM 389 kRtvA samanakhaM chinnaM 465 kRtvotlutya bhramarakaM 214 kecidAhuH kevalayoH 461 ke'pyUcustattu niHzaGkaH 338 kevalaM ratihAsAdi. 41 kevalA sadvitIyA vA 79 kezAdigrahaje harSe 319 ketave'kSapreraNeca 243 kezike syAdbhAratavat 244 kaizikyAM yanmataM narma0 286 komalaM savilAsaM ca 207 kamAtkRtvA yatra vAmam 232 kamAtkRtvodeSTitena " kamAtsUcI bhramaraka: 435 kramAdadvaye'pyevaM 223 kramAdaGgAntareNevaM 201 kramAdAkuJcitAghribhyAM 205 kramAd tutAdivaicitryAt 382 kramAnRtyedvizeSastu 57 krameNa tatra tajjJeyaM 261 krameNa dakSiNaH pAdaH 382 krameNa zakaTAsyakSa 347 344 223 211 304 1.5 382 351 352 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 krameNAnantaraM vAmaM kriyamANe mardalAdeH kriyAvizeSaH kriyate kriyAviSTa: karo'nvartha krIDAkaraNabhAvena kSa kSaNaM bhUtvA pracalitau kSAmaM khalaM tathA pUrNa kSAmaM syAnamanAjjRmbhA kSAmatvavata jJeya kSiptai haMsapakSaM ca kSIrodakaM dukUlAdi kSudre pUrva madhastiryak kSetre'tra kecidicchanti khaTakAkhyazca taddikaH khaTakAkhyastadanvarthe Xiang khaTakAmukhamanyaM vA khaTakAmukhayo: pANyoH khaTakAmukhaddastau cet khaTakAsyoparo vakSa * khaDgAdizrAmaNe cAsya khaNDanaM tumuhurda * khaNDasUci tato bAhyaM vede ca saMkucaritra cit - saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 352 gagane sAgarAdau ca 389 gaGgAvataraNaM gaGgA 183 gajadantazvAvahitya: 224 gajarAnantaraM nAsti 451 68 126 33 159 199 gatAgataM ca valitaM 369 gatAvAndolito'nvarthaH gatibhaGgaH smRternAza: 35 225 227 206 62 55 77 208, 227 101 Hr gajaropazamasyAnte gajaropazamenaiva gajavikrIDitaM gaNDa* gajAnAM turagANAM ca gajArohe tu vivRtaM gaNDAdi kSetrasaMsthastu gaNDau vikasitau phulchau 319 53 gatisthitiprayogANAM gatyunmukhI ca yatraikaM gadgadaM vacanaM sveda0 gambhIrabhAva: kuzala: garvagAmbhIryamau syAt garvAdagaNanenApi garveNa svAGgavIkSAyAM gAtramuttacArIka gAtravikSepamAtraM tu gAvAne sya gAva sparzolluku gAtrotkampI camatkAraH gAtroddhUnanamAhAdAt gAyane meM kopetaiH 310 gItaM ceti samAcaSTa puTasaMkhyA 54 239 26 375 124 378 193 462 134 46 159 319 104 449 193 328 436 394 326 458 19 235 12 450 470 464 437 380 385 gagane cetadA cArI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 puTasaMkhyA 275 94 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA gItAdayazca dezo'pi 407 gauratA zyAmatA veti gItAditAlamAne ca 51 pranthe madIye yadi gItAdisAmyanipuNAH 373 prahaNe dIrghanAlAnAM gItAderAgataH sthAya: 363 pranthivilulita: pRSThe gItavAdyadhvani cAraiH 367 grIvA tvabhimukhIbhUya gItavAdyAnugamanaM 365 grIvAyA vidhutabhrAnti: gIteH sAlagasUDasthaiH guNadoSA maNDanaM ca guNadoSau parIkSeta 368 ghaTTitaH kSitighAtI syAt guNanikSepaNe muktA. 50 ghargharo viSamaM bhAva. guNasya doSIkaraNa. 48 manmuhurghaTitotseghaH gumbhIzcatro rasAnAM syAt 472 gurAvazyakaceSTaH syAt 428 guruvyatikamo'vajJA 452 cakitadvipuTA stabdha. gurau priye ripo mRtye 428 cakracApagadAdeva gurvI jihvA TIvanaM ca 449 cakrabhramarikA khaNDa. gulmakSetre'nyapAdasya 29. cakravartaniketyeto gulphayoH svastikaM kRtvA 209 catuHSaSTitvameteSAM gulphAvaSTasaMliyau 178 catuHSaSTitvamevaM vA gulpho ca saMhataM tatsyAt 330 caturaM bhramaraM cAtha gUDAvalokinI zIghra 144 caturanaM pANividdhaM gRdhrAvalInakaM dve ca 273 caturayaM bhavedaGgaM gRhAdibhajanaM rAjya. 423 caturacaM samAzritya gRhItvApasRtau kRtvA 346 caturazraH kara: pANiH gopanaprAyavAkyArtha. 233 caturazraH sthitaH kRtvA goNDalIvidhivaccAtra 389 caturazrakaraH sthitvA goNDalyAzca vidhi: samyak 16 caturazrAviti protaH goNDalyA maNDalaM proka 377 caturazrIkRtya pANyoH gauNDalyojonvitA sA syAt 382 caturazrImabhajantau 137 273 290 203 202 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 156 321 494 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA caturazreNa mAnena 256 caraNau yatra tAmAhuH 302 caturazrau karau kRtvA 198 caraNau yatra sA cArI caturazrau karau vakSaH 199 caretpAdAntarAnmandaM 230 caturazrau tatha dvRttI 26 calattArA manAkkuJcana caturA rucire sparza 153 calanaM kampanaM prokam cature ca bhruvo cAru. 4.9 calapAdamanatyuccam caturo vA tadAkSipta 218 calitaM zliSTavizliSTaM caturdikaM tadAkhyAtaM 352 cAturyavacane tveto caturdikSu taM bhrAntvA 359 cAraM cAraM yathA cAryo caturdhAbhinayastatra 8 cArI ca karaNaM khaNDa: caturdhAbhinayAbhijJaH 39 cArI cayavizeSaH prAG 347 caturdhAbhinayopetaM 7 cArI cASagatistasyAt 22. caturdhA mukharAgo'tra 181 cArI cenjanitA muSTiH caturbhiH khaNDako jJeyaH 255 cArI cedakSiNA : syAta caturbhirvA kamAttAle 278 cArI ceddaNDapAdA syAt 213 caturvidheti vijJeyA 341 cArINAM nyUnatAdhikyaM 248 catustAlAdyantareNa 29. cArI nAnAtra caraNaM catustAlAntarau pAdau 323 cArI nUpurapAdo'tha 228 catvAri kSmAdibhUtAni 468 cArI laDitajaGghAkhyA 281 catvAro madhuradhvAnAH 373 cArI sA janitA yasyAM 288 candana saraM gAtraM 361 cArI syAtkaraNe DISi 276 candralekhAkRti ti 36 cArucAmaradhAriNyaH 369 caraNaM pAtayedyasyAM 293 cAryaH zuddhAzca dezIsthAH 16 caraNa: svastikAkAra. 305 cAryaH sthAnena tAbhyo'taH 318 caraNAnucarANyAhuH 297 cAryalAtA nitambazca caraNAntarapArzva syAt 283 cAryAtikAntayA cApa0 462 caraNezcASagatibhiH 354 cAyatikrAntayA pAdaM 215 caraNo'gre saratyekaH 306 cAryAdhyadhikayA pAde 195 caraNau daNDapAdA sA 309 cAryAviddhAJcitapade Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 234 213 " Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAya baddhAsthitAvarte cArvadhiSThAnavannRtaM cAliH sA zaidhyasAM mukhya * cAlicAlivaDacAtha cittavatyarpikA kAcit cittasyAnyaparatvena cintA dhRtiH smRtivrIDA cintAvitarkayosto cintAsUyAzramautsukya * cintautsukyAnmanastApAt cikaNe caiva ciravismRtavastUnAM cirAnmandaM nipItastu caurya rAjAparAdhAdi caurya rAjAparAdhAdeH cha chinnaM syAdvAdasaMzleSaH chinnamUrudvRttasaMjJa chinnA tiryaGmukhe pArzve jaTharakSetragaH pRSThe jaDatA maraNaM ceti ja jagadutadvido raudraM jaGghayoH kampanaM prAhu: jaGghAM tadA nAgabandhaM jaGghA madhyamavaSTabhya jaGghAlaGghanikAlAtA zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 220 jaDatAvyAdhihanmAda * 368 janitaH zakaTAsyazca 361 janita: sapta pUrvoka0 360 janitAtmaparAmitra 0 9 japAdhyayanasaMlApa0 164 jayazabde prayoktavyau 403 jala kelItyevamAdyAH 327 jahAra nAradAdInAM 410 jAtau mithaH saMmukhastha * 448 jAnunI bhUSaNAnIti 42 jAnubhyAM bhUmisaMsthAbhyAM 452 jAnu lamoruja tu 164 jAnusaMdhisamatvena 447 jAnvantAM voruparyantAM 446 jighAMsAdyAtha yatra syuH jihvAyA lehanaM svedaH jihveti Sar3idhA tatra 170 264 91 jihvoSTadantakriyayA jIrNe naSTe cAviSAdaH jIvitaM manmathasyoktaM jugupsAM sthAyibhAvaM tu jugupsA zokasaMtapte jugupsitA vismiteti 404 387 jvAlAsUrdhvagatAsvasya * 335 251 281 jJAnavijJAnagarve sA jJAne'bhyupagame roSe jJa 53 415 jJeyamAdya dvayAbhyAsAt 495 puTasaMkhyA 420 354 351 398 170 60 407 5 60 16 338 133 334 293 423 456 172 173 451 366 401 86 135 32 148 20 204 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA tatazca bharataH sArdha DamaryAkuzcitasyAGgreH 309 tatazcopazamArambhe 374 Dola: puSpapuTotsA 26 tatastadvad dvitIyAGgaM 212 Dolo bhavedasau vyAdhau 54 tato javanikAntoM DolApAdAkhyacArIkAd 229 tatavRttapuTAtyanta. 138 DolApAdAghrigamanA. 231 tato'pakrAntacArIka: 208 DolApAdA daNDAdA 28. tato vilambitaprAye 389 DolApAdA yadA cArI 224 tatkaTI samamAdiSTaM 2.5 DolApAdAM bhavArI 235 tatkArya kopalajjAdi Dolau hastau tadA proktaM 221 taskucakSetra saMviSTaH 193 Dolau hastau saMnataM tad 229 tatkopAsUyayoyogyam 202 tattatprayogAnugayoH 231 tattayogyo'pyalaMkAraH 407 taM cAnubhAvayedazru 47. taptadazajuSo bhUSA taM tato'citajaIca 293 tattiraskRtasaMskArA: ta evaM pravivArA: syuH 345 tasvabodhazca yatra syAt 444 taccAralamanAlocya 454 tatpaddhatirathAcArya: tajjarAbhimukhaM zobhA0 366 tatpAtraM gauNDalI kecit taNDunA khagaNAgraNyA 3 tatyA dakSiNaM nyasyet 214 taNDUkamudataprAya. 12 tatprakAzanasaMcAra. tata: kUTanivaddhana 39. tatpratIkArazUnyasya tataH paraM ca paritaH 396 tatpradhAnA sAtvatI syAt 342 tata: praharSasaMpanna 375 tatra gharSarikAvAye 385 tataH zuddharavandhezva 375 tatratyA paddhataM prAhuH 378 tataH sapta sthitAvarta. 357 tatra tvagraga uttAna: 182 tata: sAlagasUDena 390 tava zAkheti vikhyAtA tataH syAdekatAlyaiva 383 tatra satve bhave bhAvA: 468 tataH syAdapasaraNaM 241 tatrAnIya nidhIyete 198 tataH svayaM surajyeSThaH 375 tatraikapAdaniSpAdyA 278 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatraiva sainyamAnyAnAM tatsaMnidhau tu vidvAMsaH tatsaMparayucitA cArI tatsAmAnyavizeSAbhyAM tatsyAtkuTTamitaM mAnaH tatsvAstikaM prayoktavyaM tathAnyaM pAdamutya tathA pasaraNaM pazcAt tathA yuddha niyuddhastha * tathA saMdhAya zastrANi tathaiva vAmapANya tadaprayukvatAko'GgaM tadagrayorantarAlaM tadacodyaM yataH kiMcid tadanantarajAtAM tu tadantakhaNDe'nyatrApi tadardha madhyamo nyUnaH tadardharecitaM yojyaM tadasadratibhedau hi tadA karakriyA tattat tadA khecara saMcAra* tadAyabharatenokaM tadA mRgaplutA jJeyA tadA lalATatilakam tadA valitamAkhyAtaM tadAveSTitamAkhyAtaM tadA stambhAdayo dehe tadanubhAvastu taduktaM kRtibhiH krAntaM 63 zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 395 tadeva jalazayyAkhya * 395 tadeva valanaM kecit 277 tadevArdhaniku syAt 397 tadeva stabdhabAhuH san 22 201 296 taddikaM karamAdhAya 387 taddigbhavo'lapadmo vA 207 taddbhutatvena kartavyaM 324 tadbhedAnadhunA dhImAn tadevArAlatAM prApya tadgItaparivarteSu 204 tadyojyaM bhImasenAde: 218 tadyogyAM laukikIM zobhAM 321 tadvadaGgAntaraM kRtvA 401 410 125 tanumadhyonnatisthUla * 373 tannataM sthAnakaM kheda0 230 15 tadvibhAvA: priyAniSTa0 tadvibhAvyaM bhayavrIDA 209 tana nIcaratiryasmAt 442 tannidrAmadamUrcchAsu 196 tannivRtyA tvapastaM 466 410 359 tannRttaM mArgazabdena tanyate zArGgadevena 292 tayA dvAravatI gopyaH 214 tayorekaM tato nyasyet 328 taruNo'lpo'dhamastatra 184 tarkAkhyau pratyayA vUha* tarjanI mUla saMlagnaH tarjane pratiSedhe ca tarjanyAdiSvaGgulISu 497 salyA 245 311 204 218 76 200 207 208 266 347 222 10 237 456 458 367 340 414 24 89 11 2 3 211 449 458 32 326 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 37 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 saMgItaravAkaraH 155 217 6. puTasaMkhyA puTasaMkhyA tarjanyAyakulInAM yad 184 tAgeva kirITasya talapuSpapuTaM tatsyAt 196 tAni dvedhA svaniSThAni 155 talapuSpapuTaM pUrva 258 tAbhistu zikSitA nAryaH talapuSpapuTaM lInaM 192 tAmbUlagrahaNAdau syAt talamadhyasthitairlaggaiH 39 tAmbUlavITikAvRnta. talamantardhamasyA H 31. tAmracUDastadA hastaH talasaMghaTTitovRtta. 193 tArakAyAH kalAbhijJAH 136 talasaMghaTTitamatho 269 tArake kampite yasyAH 141 talasaMmukhamAvakSaH 184 tArayormaNDalabhrAnti: talasaMsphoTitaM pArzva. 193 tArAhArAvalI sthUla. talAyestADanaM chedaH 424 tAlavayAntarotkSiptaM 295 talAntarau tadA syAtAm 62 tAlamA puraH kRtvA 285 talena bhUmilanena 387 tAlAnuvRttirityete 374 talatAvRzcikaM yogyaM tAveva tAlavRntAkhyau tasminnatyati hAsyaika. 389 tiripabhramarI tiryak tasmin pArzve karo'pyeSa 230 tiryakkuJcitajAnu: syAt 332 tasya zAkhAkuro nRttaM 15 tiryak ca te lohaDI syAt 244 tasyAnubhAvA nibhRtaM 457 tiryaprasAritakAghri 304 tasyAbhinayanaM kArya 461 tiryaprasArito yatra 333 tasyAM siMhAsanaM ramyaM 395 tiryak prasAritau syAtAm tasyAzca nartanaM prAhuH 377 tiryasvastikasaMjJaM ca 241 tasyotpAtAddhoranAda. 464 tiryagekena pAdena 247 tAM kubjavAmanAdInAM 91 tiryaDnatonnataM skandha0 tAM kRtvA viSamairbhAga: 269 tiryaDnatonnati prApta tAM tiryak kuJcitAM cArI 303 tiryamukhA marAlA va tADanaM tolanaM cheda. tiSThetpratidizaM prokaM 251 tADitazcaraNa: sa syAt 94 tiSTe vyaghriNAnyena tADito ghaTitotsedhaH 12 tIkSNAgrIkRtya tAmAha 312 tANDavaM lAsyamityetatU 13 tIvo mado'dhamo'tra syAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 249 280 19 149 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 499 puTasaMkhyA 43 truTitAtruTitAbhijJA 394 tredhA ruditamAnanda. 171 vyavastha: kathitastasya 138 vyazraH sa eva kiMciJcet 221 jyazrapakSasthayo: sthAnaM 408 dhyazrA natonatA ceti 1. yA pArzvagatA khede 441 jyazrI dvAvapi tadvidyAt 401 tvaritapraznavAkye ca 345 tvaritAgamanaM cAnu. puTasaMkhyA 393 422 416 321 323 324 2. 462 tucchAyukAnRtatvoki. tUryatrayavizeSataH tRNasya cADalairdanta. tejaH zobhAvilAsAkhyAn tena devAnabhinayet te bhAvAnAbhimukhyena te rekhAmanatikramya te zAntaviSayA yasmAta te zuddhahRdayA: zAntaM teSAM lakSaNasiddhayarthaM teSAmISadvikAre'pi tau patAkAkRtI pArzva. tau pAbhirmukhAgrautu tauryatraye lakSyalakSma. trayAstriMzadvicitrala. trayoviMzatirukkAni prastA ca madiretyetA trAso nidrA trayastriMzat trikaM ca valitaM kRtvA trika baddhAbhidhAM cArI vipatAkaH karaH karNe tripatAkasya hastasya tripatAkAkRti kecit tripatAkAvimau kaizcita tripatAko'thavA yatra tripatAko kaTIzIrSe tripatAko karau kiMcit trivalIdhAraNaM skandhe trivikramAkAradhArI 352 349 355 214 7. dakSiNaH karihasta: syAt 391 dakSiNaH zakaTAsya: syAt 465 dakSiNa: zakaTAsyatvaM 320 dakSiNaH sUcyapakrAntaH 136 dakSiNazcaturo'dhristu 403 dakSiNazvaraNaH sUcI 212 dakSiNazcaraNazcAgre 222 dakSiNazcaraNo jAnu0 23. dakSiNastvapamRtya sve . 30 dakSiNAjhena janitaM 68 dakSiNAGgenaiva kRtvA 73 dakSiNAghAvapakrAntI 69 dakSiNA H pANideze 7. dakSiNe'nau samaM pAdau 68 dakSiNenAghriNA sthitvA 377 dakSiNo janito'ddhiH syAt 249 dakSiNo nanito bhUtvA 324 335 285 271 359 285 248 357 155 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 89 puTasaMkhyA dakSiNo janito vAmaH 349, 350 daSTaM niSkarSaNaM ceti dakSiNo daNDapAda: syAt 357 daSToSTho hastaniSpeSI 428 dakSiNo daNDapAdo'ya 355 dAnavIro dharmavIraH dakSiNo bhramaro vAmaH 349 dAridyamiSTavirahaH 444 dakSigo vicyavo bhUtvA 358 dikcatuSke kamAtiSThet 250 daNDapakSaM ca karaNaM 268 diksvastikaM kaTIcchinnaM 268 daNDapAdaM vyaMsitaMca 259 diksvastikaM tatazcAGge. 26. daNDapAdAkhyayA cAryA 225 digantaramukha kRtvA 272 daNDAdo'tha sUcI syAt 357 dizAnayA pare'pyUyAH 388 daNDapraNAmAJcitaMca 240 dIptA saMkucitApAgA 137 daNDapraNAmAJcitaM tad 243 dIrghocchAse ca jRmbhAyAm daNDarecitakaM cakra. . 269 duHkhasmRtiyutAnandAt 422 daNDarecitakAdUrva 270 du:khAnvite saroge ca daNDavannyasyate yatra 228 duHkhArtizokaniveda. daNDikAlambinI kanyA durlabhAbhISTasaMprAptiH dadhatyapAGgau vicchAyau 143 dUrasaMnatapRSThaM ca 216 dadhAte sarpazirasau 56 dUrasthoccA manAgvaktrA dadhAno'dhogato'thAna. 37 dRzyaM dRSTvA samudvimA 141 daSyAdimAladravya. 34 dRzyAtpalAyamAne ca 138 dadhyAdivyaJjanezcaiva 400 dRzyAdapasate tAre 143 dantakarmANi vakSyAmaH 169 zyodvegAdapAhrau ca dantapatiH prabhAjAla. 369 dRSTayastA virico'pi 150 dantapaGkayo: sthitithUre 170 dRSTayo'STAsu ratyAdi 142 dantoSThaM lihatI jihvA 173 dRSTiH kiMcidramatArA 149 dantoSThapIDanaM hasta. 424 dRSTiH syAnmalinA strINAM darzanaM zravaNaM zUnya. 432 dRSTibhrUtpuTatArAzca darzane tujhavastUnAM 23 dRSTivikAsitApAzA 149 dazabhiH karaNarebhiH 258 dRSTvA tu puruSaM vidyA. dazA vA bhAvinidhanAM 41. devajopadravAhi. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 365 143 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 52 dvaidhIbhAva iti prokkA 454 dvau mukhyagAyanau sArdha. puTasaMkhyA 373 323 363 305 295 428 422 362 devatAguruviprANAM devabhartRgurusvAmi0 devebhyastoyadAne'sau devai gaistathA yakSaH dezajAtikulAcAra. dezIprasiddhAH santyanyAH dezabhraMzAdayazcete dehaM bhrAmayate tiryaka dehaH svAbhAviko'huSTI dehaH svAbhAviko yatra dehadakSiNabhAgasthaM dehasya vAmapArzvasthau dehopaskaraNatyAgAt dainyaM nidrA tathA svapna doSavaiSamyajairgaNDa. daurbalyautsukyani:zvAsaH ghUnAkSagatanAdau syAt draSTavye nATyanRtye te dvataM gatAgate pArzve drutagatyA tadeva syAt tApasAritaM vAma dvayozcaraNayoyoni dvAtriMzatte tathApyuktAH dvAtriMzanmadaladharAH dvAbhyAM vibhizcatubhirvA dvAvAvajadharAvahI dvitIyaM tu latAhastaM dvistri: kAryo'nyapAzcAttu dvinirvA viprakIrNApraH 32 423 dhanurvajAdizastrANAM 28. dhanurvadazahAra: syAt 419 gharaNyAM caraNAgreNa 249 gharaNyAM pANibhAgena 330 dharmAdyarthavizeSeSu 202 dharmiSThaH pApabhIruzca 55 dharmopaghAtajo vitta. 53 ghasakaH syAtsulalitaM 448 ghasakathAGgahAraH syAta 410 dhAtuvaiSamyamityAyaH 463 dhAnyapuSpaphalAdInAM 57 dhArAsvadhogatA: pakSi. 41 dhAvane prAGmukhAGguSThaH 6 dhutaM vidhutamAdhUtam dhUnanaM zleSavizleSau 19 dhairyAduttamamadhyAnAM 214 dhyAnaM ca muhurabhyAsaH 387 256 373 na kiMcid dRzyate loke 255 nakhakSate mRgAkSINAM 372 nagarANAmagArANAM 212 na cAtra karihastatvaM 38 na cAtra maraNaM sAkSAt 42 na cAtraika: karIhasta. 189 451 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 naTena kAntadRSTAyaiH natAGghrarutplutyAbhIkSNaM tAvanaghAlaMkAraH na te zrIzArGgiNA prokA: na tatsAkSAtprayoktavyaM tatau padmakoza nanu cAvyabhicAreNa nanu duHkhAtmakaH kasmAt nanu nIce tu mAlyAdi nanu sthAyyapi bhAvatvAt nandyAvartasthapAdAbhyAM nandyAvartasthayogDryoH nandyAvarta sthita pAdau nanvanyahastavatkasmAt nandyAvartasya cedaDhyo: namasyUrU caraNayoH nabhobhavAnAM prAdhAnyaM tAjA namanonnamanaM tajjJaiH namanonmanopetA namaskAre tvasau kArya: nayazca vinayaH kIrtiH naye vadanadezasthaH na nAryo'thavA kuryuH nartakaH sUribhiH prokta: nartanaM nAvyamityukaM nartanaM pratimaNThAdau nartitvA kriyate tyAgaH narmasphoTo narmagarbhaH saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 405 nalinI padmakozau tau 309 nalinIpadmakozau staH 98 navabhiH karaNairyukta 252 nava bhramarakAkhyeNa na vidyAdarpato grantha * 424 67 nAgabandhaM kapAlAdyaM 426 nAgabandhaM tadeva syAt 411 nAgApasarpitamatho 413 nATaka sthitavAkyArtha * 427 nATayaM tannATakeSveva 301 nATyaM nRtyaM tathA nRttaM 300 nAvyadharmyA api prAjJA nATyanirvAhako madhye " 69 nAvyavedaM dadau pUrva 331 323 348 nAtidIrghAnnAtinIcAt 129 nAtidrutaM nAtimandaM 271 nAtropayoginoM sUcI 275 nAnAparAdho vidveSaH 34 nAnAvitAnasaMpannA 428 nAnAvidhaM punarnRtyet 45 nAnAvidhaprauDhacArI * nAnAzAstrArthaviSayaiH nAbhyarthaye vaH sudhiyaH nAyake tvanubhAvAH syuH 326 392 nATyazabdo rase mukhyaH nAvyAdi tritayasyAtaH 7 puTasaMkhyA 77 39 259 272 473 241 246 193 14 11 3 10 44. 381 360 15 44. 395 379 382 458 473 432 383 nAsApramevAnugatA nAsAgrAnugate ne " 344 nAstItyarthe'pi saMyujya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 137 439 81 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 503 puTasaMkhyA 209 133 268 231 295 268 nAhaM na tvaM na me kRtyaM niHzaGkaH kezikI brUte ni:zvAsaH syAtpravRddhAkhyaH niHzvAsocchrasite dIna. niHzvAsocchrasite prasta. niHsaMjJavetyAdibhiva niHsaMjJastabdhagAtratve niHsAraNakatAlyA vA ni:sRtA ca parAvRttA nikuzcakamayukteSu nikuJcAkuJcitAbhyAsAt nikucitaM ghUrNitaM syAt nikuJcitAMsazIrSazca nikuJcitArdhasUcyAkhya. nikuTTakaM pArzvapUrva nikuTTakamuraH pUrva nikuTakAkhyaM karaNaM nikuTTakAbhidhAdU - nikuTTakorudRttAkhya. nikuTnAnmiyo'dhribhyAM nikuTTayetAM dharaNIm nikuhayedabhuvaM tena nikuTTArdhanikuTTe ca nikuTTikA latAkSepa. nivRSTazcaraNo yatra nitambaM karaNaM kRtvA nitA karihastaM ca nitamba karihastaM syAt nitambaM sacisaMca puTasaMkhyA 1 nitambakezabandhAdi 343 nitambanamanAjjAnu 163 nitambanikaTaM yAti 445 nitambavatkezadezAt 465 nitamba viSNukAntAkhya. 456 nitambAkhyau vidhIyete 469 nitambAbhimukhI pANi: 378 nitamboromaNDalayoH 129 nitambau pallavau keza. 32 nidrayA tandrayA gAtra. 132 nidrAgadaprahAveza. 192 nidrAcchedo'dhvagamanaM 418 nidrA ni:zvasitaM mukka. 271 nidrAyAmanubhAvAH syuH 270 nidrAvibhAvajaM suptaM 268 nindriyANAM prathamA 265, 267 nipAtayettadAM cArI 274 nipIDya madhyamAM tiSTha. 258, 26. nimIlanaM locanayoH 306 nimeSiNI stabdhatArA 285 nimeSiNI smitAkArA 307 nimnaM khallaM kSudhA syAt , 259 ninaM zithilamAbhumaM 281 niyuddhe cAhAreSu 287 nirantarAvUrvakRtI 272 nirantarau samanakhau 258 nirUpaNe ca tattvasya 267 nirjane nigRhIte ca 263 nirbhumaM ninnapRSThatvAt 65 293 39 465 147 8 289 352 282 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 saMgItaratnAkaraH 405 273 puTasaMkhyA puTasaMkhyA nirmalaprANadehatvaM 468 nIceSviti vibhAvAH syuH 444 nivarNanA kiyAkAya. 15. nIcaiH svabhAvabodhArtha nirvedaglAnizakogya. 403 nIto ratisthAyibhAvaH nirvedastattvabodhotyaH 439 nItvopari svapArzvana 291 nirvedAdiSu bhAveSu 161 nIlaH pItastata: zveta: 404 nivede veditavyAsA 146 nIlamutpalamityatra 31 nirvedautsukyacintAdau 176 napuraM bhramaraM cAtha nivartito'ntargatayA 128 nUpuraM bhramaraM chinnaM 192 nivAriteSu vAyeSu 379 nUpurazcaraNe'nyasya nivRttetyucyate sA syAt 97 nUpurAkhyaM vivRttaM ca 270 nivezameDakAkIDa. 193 napurAkSiptakacchinnaM 261 nizcalaM mIlitamukha 174 nUpurAtkaraNAdUrdhva nizcalA dRSTidRtta. 142 nRNAmutsAhinAmeva nidheTaprasRtairaGgaH 463 nRttaM kiMcidvidhAyAtha 38. niSaNNoH samo vAma: 288 nRtaM gItaM ca zayana niSiddhamatitRptezva 435 nRtaM tvatra narendrANAM niSkampA dhUsarA zunyA 142 nRttaM samAcaretpAtra niSkarSaNaM tu niSkAsaH 171 nRtta gaditau hAsye niSkamyate yadA prokaM 230 nRttasya tatra viSama niSkAmanmaNibandhastha. 102 nRtahastA matAstriMzat niSkAmayan bhajecArIm 202 nRtahastau krameNApi niSpattI nirapekSAyAM 183 nRttAbhinayane tacca nihaJcitaM cAMsakUTaM 197 nRte nATaye gatau caitA: 296 nizcitaM parAvRttam 17 nRttenAmalarUpeNa 368 nIcAgrAvunatApro vA 61 nRtyatyuttamamAcaSTa 367 nIcAnAM japyate garvaH 461 nRpAparAdhazcauryAdi 455 nIcAnAM vibhavabhraMzAt 46. nRpAparAdho'sadoSaH 447 nIce'pahasitaM cAti. 416 nRSu bhIrusvabhAveSu nAceSattamamadhyeSu 446 netrakSetragatAM vibhrat Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 46. 8 . 2 35 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokArdhAnAmanukramaNikA 505 puTasaMkhyA 260 284 392 285 204 netrabhrUmukharAgAdyaiH netravaktraprasAdaca netre gatizca kuTila. naikarUpe cirAsvAya: naikazeSo na ca dvandvaH netannidAvinAzohi naivedyavividharvastraiH naisargike ca saMlApe nyavitAsaM nitambaMtu nyasya stamcIkRto'nyo'ddhiH nyasyete yatra taddhIrAH nyasyetpAA svapAdhaM cet nyAyAH sapravicArAdha nyAyeSveSu prayujIta puTasaMkhyA 83 paJcaviMzatisaMkhyAni 454 pasAzalastAla. 449 paTuH parApavAdeSu 412 paDivATavApaDapaH 7. paNaverda1rAdyaizca 412 patanotpatanAviSTa. 364 patAkaM tu zanairvan 327 patAka: saMhatAkAra: 9. patAkasnipatAko'rdha. 292 patAkahastatalayoH 239 patAkasya tadA istaM 293 patAkasvastikaM kRtvA 16 patAkAyAM bhavedUrvA 347 patAko nimnamadhyo yaH patAko madhyamAmUla patAko Dolitau tiryaka 2.. patAko tiryagUdhvau bAra 203 patAko prathamaM kAryoM 27 patAko yadi niSkramya 457 patAko recayitvA cet 298 patitAgraM coddhatA 227 patitA syAdadho yAtA 208 patitordhvapuTA dRSTiH 323 patitordhvapuTA sAnA 321 padanyAso'pyaniyamaH 145 padamotA ca kavitaM 288 padmakozakarasthAne 13, padmakozasya yatra syuH 268 padakozau pRthakaprAptau / 235 18. pakSapradyotakaM cArdha pakSapradyotako pazcAt pakSapradyotako daNDa. pakSayorubhayAruke pakSavazcitako nRtte pakSavazcitako vArdha. pakSavazcitako corya pakSasthau caraNau tryazrI pakSasthito'sau caraNa: pakSmAnapuTairyukA pazcatAlAntaraM tiryak paJcadhA maNibandha: syAt paJcaviMzatireva syAt 143 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA 247 193 272 269 251 169 79 299 130 293 parasthA svasamutthA ca parasthe tu savemArI. parAGmukha: saMmukhava parAGmukhastu khede syAt parAGmukhaH syAdAhAne parAGmukhIkRtaM zIrSa parAGmukhena pAvena parAGmukhau nAbhitaTe parAGmukho haMsapakSau parANi svaparasthAni parAnandaghanaikAtma. parAvRttastatkapAla. parAvRttAnukaraNe parAvRttAiyaM sUci parAvRtte bahukkAni parApate same syAtA parikrametAdAdInA parigraho nigrahazca paricitAkSepakaM ca parita: zirasa: zastraM parito bhramaNaM tUrNa paridevanamityukaM paridevanaromASa. paribhAvanamityAcA parizramati yatra triH parimaNDalitAkAra. parivartanato vAma. parivartitamityetat parivarteta cenmatsya. puTasaMkhyA 447 parivarteta yatrAya: 423 parivRttaM daNDapAda 182 parivRttavidhizcAyaM 36 parikRttiprakAreNa 34 parikRtya ca tiryak cet 22 parokSe pracura: sa syAt 11 paryantavalanAduktaH 21 paryAyazo nipatata: " paryAyeNa zanaistiryak 18 pAcavA zIrSadezasthau 44. pavAdutAnitatalaH pathAdratA parAvRttA 22 pacAnnItvAcitaM pAdaM 319 pacAnnyasya purastAva 21 pazcimAhare rAtreH 132 pazyato bhItihetuM tat 218 pATaH sirihirAkhyazca 181 pAThayaM cAbhinayAn gItaM 344 pANirAkSipyate cAhiH 346 pANistu dakSiNastava 275 pANyoH svastikayorUrSa. 42. pAtastu kapaNe kArya: 46. pAtraM tadA tadArambhe 43 pAtraM tiSThedadhiSThAya 25. pAtraM pravizya rahasya 21 pAtraM vidhAya vividhaM 196 pAtraM syApartanAdhAraH 103 pAda: prasArito vakaH 246 pAdaM kRzcitamudatya 385 20. 240 215 156 375 374 375 365 295 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 507 puTasaMkhyA 150 295 205 291 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA pAdatraye vAdyamAne 389 pArzvayorayata: pRSThe pAdadvayena karaNaM 278 pArzvavyatyayato yA pAdamAkSiptacArI 212 pArzvasthadarzanaM prokaM pAdamAkSiptayA cAryA 221 pAvantiraM tato jahAM pAdayoH karayoH kayyA 275 pAntirAnnijaM pArzvam pAdayo: svastike'syaikaH 312 pAcarvAbhimukhamanvartha pAdazcASagatiHi syAt 35. pArvAbhimukhamityanyAn pAdAvaJcitasUcyau ca 199 pAbhyAM yatra tAmAhuH pAdAviti SaDukkAni 15 pArzvana bhramarI kRtvA pAdAvullolayetproktaM pAce vinikSipecArIm pAdenakena taddikaM 212 pAzvonmukhI tu valitA pAdorukaTibAhuna 36. pANiH pAdasya cedapra. pArvatI tvanuzAsti sma pANigulpho tathAlya. pArzva tadviparItaM tu pANijalosaMlama. pArzvakAntaM tadA yatA 222 pANideze dvitIyA H pArzvakAntatvamAgatya 359 pANidvayena pAve. pArzvakAntastato vAmaH 356 pANipArzvagate pANiH pArzvakAntastathA vAma: 355 pANipArzvagate sthAne pArzvakAntastu vAmAziH 358 pANiraSThasaMzliSTA pArzvakAntA bhaveccArI 222 pANirityaSTadhA pAda pArzvakAnto'tha vAmAziH 356 pANividdhasthitau pAdau pArzvakAnto'thavA sUcI 357 pANistadoditA cArI pArzvakAnto dakSiNaH syAt 357, 359 pANera-tarbahiH kSepAta pArzvakrAnto dakSiNo'GghriH 358 pAjSThAgrayoranta: pAryakSetrAbrAmyamANe 208 pAyA cetpAtayedbhamau pArzvajAnu tadA kSeyaM 226 pAThA dharAmavaSTabhya pArzvadezosthitI pArzva 6. pAyaryA pAya'ntarakSetre pArzvadvayaM purastAca 19. piTakuThaM cASagataM pArzvamaNDalinAvuko 7. pIDAghAtAtapo moha. 212 105 1 331 12. 295 340 .. .. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 saMgItaranAkaraH 129 puTasaMkhyA puTasaMkhyA pItvA praveze tu 49 pRthagityanubhAvAH syuH pInorujaghanaM pIna. 366 pRthaggatAgatau yau tau puTau visphuritau stabdhau 148 pRthagdakSiNavAmau cet punarAviparyAsAt 265 pRSThaM tu jaTharokAbhiH punarAntareNaiva 21 pRSThataH phalakasyApi 146 punardivasvastikamaya 26. pRSThataH zreNisaMsparzi 244 pumAMso'dhamasatvA ye 449 pRSThato darzanaM yattad 158 pura: prasAritastiryak 334 pRSThato bhrAmitaM pAdaM puraH prasAritA jahA 13. pRSThato'parAvRttyA 329 puraH prasAritau yasyAM 30. pRSThato'pasaranpAyA puraH saraNamaghribhyAM 306 pRSThato valitaM spRSTA purata: pRSThatastiryaka 307 pRSThaprasArito'Gghrizcet 292 purataH pRSThato vAghI 298 pRSThabhAge pradhAnAnI purato'pi nRpasya syuH 395 pRSTAnusArItyudita: purAvyardhapurATI va 281 pRSThe'dhriH prasto bhUmi. 226 puro gaganabhAge cet 308 peraNI ghargharAnkuryAt puromukhau samaskandha 59 prakampitaM kampitaM syAta puSpANAM prathane satya. 55 prakRtisthaM samaM prAhuH 87 pUrNa sthUlaM vyadhite syAt 126 prakRtisthasya saMlApe 32. pUrvaraNasya cAneSu . 274 prakRSTabhASaNe garva. pUrva prayokavyAn 252 prakoSThau nyastasadana 369 pUrvarane strIbhireva 326 pracAraM bharato mene pUrvavatsamanAdatvam 378 pracArayogyatAmAtrAt pUrvANi svasamutthAni 418 praNAme gurusaMbhASe pUrvAparavicArotyaM 465 pratApa: pauruSodbhatA pUrvAparAnvayo'vasya 402 pratApa: prabhuzaktizca 428 pUrvoka: karihasto'nyaH 21. pratijJAtArthanirvAhaH 452 pRSapaye cAnyanetrAt 147 pratibhAnubhavasmRtyA. pRthaksamulataM vakSaH 321 pratiSedhe ca tasyokaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 39. 88 182 282 18 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 215 374 163 156 125 pratiSThApayitA nRtta. pratIpaM gacchato jahA pratyahAni punaprIvA pratyAzca karA: kAryA prathamaM gajadantaMtu pradakSiNaM karadvandvaM pradakSiNaM bhraman kArya: pradarzanArthamityukAH pradarzanArthamukkeyaM pradhAnaM yo yadA yatra pradhAnaM sauSThavaM pAdau prapade yatra sA cArI prabhedAn karaNasyAsya pramodanRttaviSayaM prayukaM nAvyatattvahaH prayujyamAnA vAgmattiH prayoktamyaH kRzo madhye prayoktavyamiti prAhuH prayoktavyamidaM sthAnaM prayoktavyo'pasaMdaMzaH prayogamapare prAhuH prayogamasya ca prAhuH prayogamAha ni:zaH prayogamAhurAcAryA: prayogamuddhataM smRtvA prayogastasya zItAta. prayogastvantyayostI: prayogAtizayazceti prayojyaM tanmuniHprAha puTasaMkhyA 37. prayojyaM sUtradhAreNa 13. prayojyamAJjaneyAdi 16 prayojyau tau nRsiMhasya 83 pralayaH syAdabhinayet 58 pravicAra: sAsvatavat 38 pravicAsa na zobhante 38 pravizya raNabhUmi te 15. praviSTo hRdayaM yadvA 81 pravRddhaH san sazabdena praveza: purayorantaH 322 pravezanaM tu vIbhatse 302 prazaMsAkuzalAzcAnye 191 prazAnte vAdyasaMghAte 214 prasanna vadanaM vakSaH 201 prasannAH snigdhazukrAza. 34. prasanno nirmalo hAsye 36 prasarpitamapakrAntaM 158 prasAdhanAnaGgIkAre 327 prasAritaMtUmayata: 5. prasArita kaniSThasya 214 prasAritA RjuptabdhA 223 prasAritottAnatalau 214 prasArya skandhayoH skandha. 215 prasAryodvAhitamuraH 3 prasiddharupapattyartha 339 prasupte prasRto dIrghaH 325 prasUnastabakAdAne 343 prastazcaraNo yatra 32. prasUtau kRzcitau syAtAm 11 165 294 153 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 prasvedamukharAgAdyA prahArapAtanaM cAtra prahAre bhojane pAne prAgvatsakRtsakRdbhAntvA prAGmukhaH saMmukhaH pArzva * prAGmukhaH saziraH kampaH prADmukha iMsapakSAkhyau prANAjalasyAdaNi prANe'dhyasyati sAtmAnaM prAdhAnyena vidhIyante prAdhAnye hastakAnAM tu prApta bhAgyopabhogyasya prApte kAle'pyasaMlApaH prAyazo nartanArambhe prArambhAtphalaparyanta * prAsAdopavanAdeH prAhuH prayogametasya priyavAkparacitajJaH priyavipriyajA zaGkA priyAdigocarakathA priyApriyazrutirvairi preGkholitaM saMgataM ca preraNe kuTTane sthAne phalaM bandhuvadha phalakaM vAmahastena phalaka bhramaNaM kRtvA phalakasyApyupaziraH pha saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 416 347 103 250 50 52 60 468 466 207 phale bilvakapitthAdau phalle'lpe ca mite grAse phulla gallA vizattArA baddhayA te sthitiryatra baddhAM vidhAya cAroM cet baddhApakrAntayozcAryoH badhnIyAdyatra tatprokaM balikarmaNi devAnAM 297 bahiH kSiptAGgulidvandve 451 bahi: puna: puna: kSipta * 143 bahiH prasAritaM dhattaH 195 bahirgatA matA jaGghA 406 bahirgatA mithoyuktA 436 bahirvikSepataH kSiptA " 239 bahuzacitra gumphAni 394 bahuzo drutamUrdhvAdhaH 447 bAla manovihInatvAt 458 vAhurmaNDalavaddatyA 462 bAhUnAM karaNenAtha 193 bAhUvyAvartitenordhva 93 bAhyapArzvena labho'GghriH bAhyabhramarakaM yatra bAbhramarakaM vidyAt 404 bAhyAH stambhAdayo dehe 346 bAhyAntarachatra tiripa0 bibboka stviSTalAbhena bimbakAdiSu kAntAnAM puTasaMkhyA 42 42 140 198 291 231 243 49 4 38 64 131 178 129 262 20 366 100 105 66 330 354 356 469 241 22 24 "1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 284 345 393 bIbhatsavAmRta: zAntaH bIbhatsA cAdbhavetyaSTau bIbhatsA syAnmilallola. bIbhatse sati bhIrUNAM buddhAtha tANDavaM taNDoH budherabhidadhAte to brahmaNokaM prayoktavyaM brahmavidyopadezazca brahmasaMvidvisadRzI avantaH kecidAcAryAH bUmo yatraikadezena 425 429 puTasaMkhyA 40. bhavedArabhaTI vRttI 135 bhavedvihasitaM copa. 139 masmAdizvetaliptAH 4.4 bhArata: sAtvato vArSa. 3 bhArasya bhUyaso voDhA 6. bhAlasthalamurodezAt 6 bhAlasvedApanayane 439 bhAvalakSaNamityasmin 399 bhAvAH saMcAriNa: sthAyI 32 bhAvAnAM yAni kAryANi 9 bhASaNaM bhAvagambhIra bhinnazabdau vijAtIyau bhujaGgarastapUrva ca 438 bhuvanAsitaM hasta. 441 bhujagatrAsitazcAsau 288 bhujAvAsitAM cArI 316 bhujaGgavAsitAkSiptA 272 bhujaGgatrAsitA cArI 3. bhujaGgavAsitAdUrdhva 239 bhujaGgAtrAsitAlAta. 434 bhujAvAsitA sA syAt 435 bhujAtrAsitonmatta. 404 bhujaGgavAsito vAmaH 28. bhujaGgamagato sa: syAt 142 bhujaGgavikSepaNeH zvAsaiH 413 bhujaGgAJcitakaM daNDa. 286 bhujavikSepaNaiH zvAsaH 102 bhujAgrayo: kUparayoH 263 bhujAsphoTe ca malAnAM 206, 350 28. 213 262, 265 bhakA bhaktirasonmattAH bhakti snehaM tathA laulyaM bhaktvA vA svastikaM pAda. bhaTTAbhinavaguptasya bhaTTAbhinavaguptAdi. bhaTTAbhinavaguptAdyaiH bhajetA tripatAko cet bhayaM vinayabodhAya bhayAnakastridhA taba bhayAnake'hate hetuM bharatAbhimatAzcAryaH bharavisphAritAkAra. bhavantyapi na sodbhAvyA bhavecApaDapaH pAda. bhavettUNazarAkarSe bhavedaSTabhirAlIDhaH 192 26. 192 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 bhuvaM gatau yadA pAdau bhuvi lekhanAmityAyaiH bhUtAthaizva grahairuyaiH bhUtvadvRttau sthitau zrau bhUmighRSTayA bahina to bhUmi bahiH pArzva bhUmilagnAgrayoranyoH bhUmizliSTAkhilatalau bhUmerUrdhvaniSaNNau cet bhUyuktezvaraNaiH sUcI bhUrinirjharajhara bhUla jAnugulphau tau bhUla prAGgulipRSTho'Gghri: bhUlanAprasya cAnyasya bhUlagnAmasya vAmAGghra: bhUsthAvasaraNe saH syAt mRtye kAryavazAtkopaH medAstasyeti catvAraH bhokA pradhAno bhogyA tu bhoktustvaparatantratvAt bhaumAkAzikacArINAM bhaumAnya kAzikAnIti bhaumI cAkAzikItyeSA bhramaNaM valanaM pAtaH amaraM nUpurAkhyaM ca bhramaraM vAmapArzvArdha * saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA 335 bhramarAskAnditAvarta - 452 bhramarI kriyate'nvarthaM 455 60 bhrAjaddhargharikAjAla - bhrAntvA prasAraNaM cAtra * 302 bhrAntvA savyApasavyena 130 bhrAmaye ccecchiraH kSetre 386 bhrAmayitvA dakSiNAGghri * 287 bhrAmayitvA bhuvi nyasyet 323 353 438 333 331 bhrAmita: sama ityatra bhramito bhramaNAtkhaGga * bhrukuTI kuTilAM dRSTiM bhrukuTI caturA ceti bhrukuTInetrarakatvaM 388 388 93 428 345 415 415 348 majjatArA mandacArA 348 279 maNThAderdhruva khaNDena 155 maNThe tu maNThatALena maNDalabhramaNaM tattu maNDabhrAntivitatau 164 261 bhrUkSepaNaM cAnubhAvA bhrUkSepazcaturo hasta bhrUnatizca smRtiH sA syAt bhrUlalA helayozcaiSA sthapANi: samutkSipta * ma maNThakAtpratimaNThAzca paTasaMkhyA 48 229 284 * 358 223 251 *** 131 132 141 150 44 438 457 452 151 92 145 379 383 383 352 73 233 104 198 bhramaraM vAmama ca 271 maNDalasthAnakaM tattu bhramaraM vRzcikAdyaM ca 268 maNDalasthAnake kRtvA bhramarasya talasthe cet 51 maNDalasvastikaM tatsyAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 513 puTasaMkhyA 342 161 147 269 puTasaMkhyA 192 madhye madhye stambhakampo 266 manastatprabhavA harSa. 47 manastApo'tipAnAti. 209 manastApo rujA harSa: 266 manorathAptiraprApya 270 mantrazaktizca saMpanna. 192 mandaspando bahizcittaM 351 mandA tu mandaniHzvAsa. 303 mandAvutkSepanikSepo 256 manmathonmathitA dRSTiH 264 mayUrAdyaM sarpitaMca 83 maraNaM dvividhaM prokaM 471 marditaM mathitaM kSipta 262 marmajJaH sarvarAgeSu 193 marmaprahAro'pyasthAne 149 mahattvAduHkhaniSkrAntaH 149 mahAkAla: kramAdbrahmA 336 mahIgataM nataM jAnu 449 mAtRkotkarasaMpAdyaM 147 mArkaNDeyapurANoktA 400 mArgadezIgatAcArya: 141 mAlyAdyasaMbhavAnIce 64 mAyAmithyAprakaTitaM 37 mAnyAn jyotirvido vaidyAn 419 mAne ca satyavacane 322 mAyendrajAlabahulA 64 mAyendrajAlairathavA 434 miyaH parAGmukhau kRtvA 393 miyaH viSTakaniSThauca maNDalasvastikaM vakSaH maNDalasvastikAvaM maNDalIkRtabAhU to maNDale sthAnake sthitvA mattalligaNDasUcyAkhye mattalli ca nitambAkhyaM mattalli cArdhamattAlli mattallirardhamattalliH matapadyatra tAmAhuH mattAkIDastathA vidyut mattAkrIDAbhidhAna: syAt mattonmattapramatteSu madamUrchAbhighAtebhyaH madaskhalitamattalli. madastvalitasaMbhrAnta. madirA trividhA proktA made prayogamahantI made vipadi nide madyapAnaM vibhAvo'ya madhurA kuJcitApAGgA madhurAdirasopetaiH madhyanirgamanodyukto madhyaprasAritAGguSThau madhyamAM tarjanIsthAne madhyamAdhamapuMsAM tu madhyamAnAM vihaGgAnAM madhyamAsaMgatAGguSThau madhyame cottame puMsi madhyasthA: sAvadhAnAca 392 404 133 368 282 412 437 395 88 65 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 152 22, 16 514 saMgItaravAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA mitho'bhigAmipakSmAna. 143 mUrchAyAM cAtha kartavyo 93 mithomukhAvavasthApya 231 mRgazIrSastadA hasta: mithomukhau nidhIyete 233 mRdaGgomukhaibhambhA0 274 miyoyuktau viyuktau ca 178 melApakaM vAdayeyuH 374, 378 mukulasya kapitthena 57 maivaM kSaNika vidyotA 426 mukulA cArdhamukulA 135 maivaM ratyanusaMdhAna mukulA dRSTirAnande 144 moDAyitaM priyakathA mukhacumbe tu kAntAnAM moTTAyite kumite mukharAgazca karayo: moho viSAdanivedo 420 mukhasya svarabhedazca 433 mlAnAdharastanAbhoga. 366 mukhAntarnihitaH prANa. 167 mukhAvanamanaM gUDha0 mukhyagAyanike cATI 373 ya: sthANU rodasIrane mugdhaM madhyaM pragalbhaM ca 365 yataH pAdastato hastaH 297 mugdhastrIvrIDite cAsya 198 yatkRtaM komalaM so'tra 387 mugdhAderlakSaNaM prokaM 365 yattadudvahitaM prokaM 34. munimeMne'sya tannanaM 402 yattu krameNa niryANam 185 muSTikasvastikAvanyau 27 yatne'pyasiddhayuyunmeSA 149 muSTikasvastiko muni 8. yatparyAyeNa racitaM muSTivakSa:sthito hastaH 226 yatpAtraM gAtravikSepaH muSTivakSasi haste'nyaH 289 yatra kRtvAhitAM cArI 219 muSTavikAsya prakRti 49 yatra cArImatikAntAM 290 muhuH pAtAdadhaHkSiptA 179 yatra DolAkaro vAmaH 210 muhuH saMyojayeduktA 304 yatra taM prAhurAcAryAH 272 muhuH saMzliSTavizliSTa. 160 yatra tatkucitaM pAde 221 muhurAvartitA proktA 129 yatra tacchakaTAsyaM syAt 230 muhurudvartitaH sa syAt 128 yatra tacchA devena 227 muSTarUrvakRto'SThaH 34 yatra tatprAvRtaM kSeyaM 312 muhuzcalasthirA pArzva. 144 yatra tatsamapAdaM syAt 322 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 275 367 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatra tatsamapAdAkhyaM yatra tatsarpitaM mata yatra tatsyAdupasRtaM yatra taddaNDapAdAkhyaM yatra tad bhramaraM yojyaM yatra tadvAma viddhAkhyaM yatra tadvinivRttaM syAt yatra tanmaNDalaM prokaM yatra dhRtvA pUrvakAyam yatra prasAritAnItaM yatra bhAve'nubhAvAH syuH yatra vipratipattiH syAt yatra vakSasi nirbhu yatra saMcAriNaH sthAyi yatra saMcAriNaH sthAyI yatra satrAsagatyAdau yatra sA bhramarI cArI yatra hastau prayogA yatrAkucya tirazcInaM yatrAGgulastilaka yet yatrAGgulIpaJcakena yatra kutraH pralamAca yatrAGghribhyAM karAbhyAM ca yatrAGghrI vRzcikIbhUtau yatrAcchrI saMhatasthAne yatrAnte maNDalabhrAnti: yatrApaviddhaM tadvAme yatrAyataM tadAkhyAtaM yatrA mIlitau sArdha * zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 330 230 234 yatrAzvArohaNArambhe yatraiko mukharI zreSThaH yatraitanmuka jAnu syAt yatroktaM natapRSThaM tat yatrottAnaM pAdatalaM yatronmattaM tu tadbhaveM yatroromaNDalaM tattu yatrordhvajAnuzvArI syAt 355 212 357 222 356 284 yatrordhvavirale zeSe 235 yathA ghaTapaTau syAtAm 446 yathA tathocitaH kAryaH 456 yathA hi karihastena 233 yathA hi hAsaH zRGgAre 433 yathocitaM vidhAtavyaM 420 yadadhaH sakRdAnItam 285 yadAGgulIpacakena 294 yadA tadA kriyArambha0 yadA tadA mahApakSi0 yadA tadotkaTaM yoga0 223 303 223 49 49 201 277 yadi kiMcinnamanmUlaM 305 yadi pAdatalAgreNa 353 202 yadAdhyAste gharAM stambhaM yadA nimIlite netre yadA pAdataladvandvaM yadAsyAtAM tadotau yadotkaTAsanaM cordhva * yadopavizya vAmoro: 325 yadyanantarametatsyAt 144 yadgatAgatavizrAnti 0 515 puTasaMkhyA 327 372 338 246 295 203 220 211 48 69 181 30 442 369 19 49 234 226 337 468 337 310 60 47 94 247 335 196 136 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA yadvA dvayoH svabhAvena 387 yugapatkarayoryatra yadvApasarpataH prokkA 301 yugapadgaditaM tajjJaiH yadvApasarpataH sA syAt 287 yujyate'nyastu saMsarpa yadvA purANaM panthAnaM 473 yuddhaM krodho'nRtaM vAkyaM 423 yadvA recitayorlakSma 65 yuddhAdau preraNe'zvAnAM 323 yadvA vRzcikahastaH syAt 223 yuddhe parAtmazastrANAM 345 yadvA sarasvatIkaNThA. 389 yuSmatkSodakSama vastu yadvA hAro harasyAyaM 252 yena kenApi tAlena 374 yastasya jaGghayA kampa: 387 ye vakSaHsvastikaM nAtra 268 yastirazcA talenovI 94 yogisaGgo munInAM ca yastIkSNakUparaM vakrI. 103 yoge dhyAne ca sa protaH yasyAM parAvRttatalA. 299 yoge dhyAne bhavedetat 337 yasyAM puro'dhimutkSipya 308 yo bahinimnatAM nItaH 131 yasyAM sotkuJcitA cArI 303 yo vitarkAnvitasthAyI yasyAH saMbhrAntavaddhAti 146 yo'sau khaluhula: proktaH 388 yasyAhulyaH karatale 43 yo'sau hAsyarasastajjJaiH 416 yasyAsau kampito Aya: 125 yauvanaM turyamapyasti yasyotkSiptA bhavetpASNi. yA: prakRSTA vicitrAzca 345 yA tu kvacidavizrAntam 148 rakSaH pizAcabhallUka. 432 yAtau svapA vakSastaH raktiyuktAnvinA tAlaM 381 yAtrAyAM devayAtrAyAM 6 rakko'ruNa: syAtkaruNe 181 yA vardhapatitordhvastha. 140 raGgaM taddevatAstAla. yA dRSTi: patitApADA 147 ranAvatAraNAramme 326 yuktita: saMpradAyAca 30 rahe vidhAya pAnaM tu 449 yukkaiH pAkavizeSeNa 400 racitaM citrakaM bhAle yukeSu nRttahasteSu 32 rajjusaMcAracaturaH yugapatkaTibAhunA 361 rajakaH syAdupAdhyAyaH 370 yugapatkaraNe kRtvA 75 ratizramakRtA nidA 412 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 393 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaMkhyA 224 201 287 236 64 . 213 256 299 221 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 401 recayanaprataH pRche 413 recayitvAnyacaraNaM 44. recitaM nRttahastaM ca 443 recitaM vRzcikAdUrgha 28. recitaH pANireka: syAt 43 recitasvastikau kecit 399 recitA vidhutabhrAntA 139 recito dakSiNo hastaH 397 recito'nyo latAhasta: 181 recito'rdhanikudRzca 4.3 recitau caraNau yatra 407 recitau cedvivRtaM syAt 471 recyante yadi lakSya: 395 rogamohamayakodha. 139 rogazItArtanizceSTa. 473 rodanaM puruSoktizca 415 romAJcaM vepathumatha 375 romanthe kevalAvarte 389 romAJcakancukA mUrtiH 378 romAJcamukharAgAdi 21 romAJcAdyanubhAvastu 137 roSeryayozca nArINAM 157 roSAsUcakaM ceti 383 raudraM bhayAnake hetuM 370 390 66 lakSaNAni kamAttAsAM 287 lakSaNAni vibhAvAde: 275 lakSyalakSaNatattvajJaH ratihAsazucaH krodha rastyabhAve vipralambhaH ratyAdibhedavidhuraH ratyAdayaH sthAyinazcet rathacakA parAvRtta. rathAGge janasaMghAte rasa: syAdathavA sthAyI rasadRSTirbhavedbhAva. rasapradhAnamicchanti rasabhAvAntare netram rasAntareSvapi tadA rasAn prasunvate te syuH rasAstadanuyAyitvAt rasikA: kavayo'pyatra raseSvaSTasu zRGgAra. rAmamAnandayanti sma rAmAdivyajako veSaH rigoNI tuDuketyebhiH rigoNyupazameneSa rigoNyA tAlaniyama. rucintAmohamUrchAsu rUkSA bhrukuTibhImogrA rUpanirvarNanAyuktam rUpakairekatAlyantaiH rUpavAn vRttatattvajJaH rekhAM ca sthApanAM hRdyA recakaM kurute hastau recakasyAnukAreNa recakAnatha vakSyAma 11. 470 468 175 439 344 404 282 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 saMgItaratnAkaraH 327 3 236 puTasaMkhyA puTasaMkhyA lamAstretAmisaMsthAnAt 46 lAsyAGgaiH kevalairaGgaiH ladhyate'nyAghriNA yatra 304 liGgivativimAnastha. 322 lajjAdu:khapraNAmeSu 23 lInaM tatkaraNaM yojyaM 197 lajjAbharodbhave mAne 21 lInaM samanakhaM kRtvA 258 latAkhyau karihastazva 27 lInAdharastanAbhoga. latAkhyau hi munikti 29 lIlAvilAsalAvaNya. latApUrva kaTIcchinnaM 273 lIlAsUtkSiptamudAhi 176 latArecitako hastau 225 lokadharmI nAvyadhamI latAvRzcikamAkSipta 192 lokavRttAnusArAtte latAvRzcikamAdau syAt 270 loke sthApyAdibhAvAnAM 407 latAhastau samanakhaM 202 locane mantharAkAra lambamAnau patAko tu 54 lolitaM ceti vijJeyaM 18 lalATakarNaskandhoro. 19. lolitaM zIrSamubhayoH lalATatilakaM pArzva 192 lolitaM SaDiMzatiryA 269 lalATaprAptiparyantaM 73 lohaDI kartarIloha. lalATavakSa: kSetrasthau 233 lalitaM cAlanaM tiryak 362 lalitaM valitaM daNDa. 192 vakra tiryaGnataM tattu 174 lalitaM saMcaredukaM 359 vaktranetrakapolaizcet / 417 lalitAkhyaM ca vaizAkha. 270 vakSa:kSetrasthayoH pANyoH 214 lalitAGgakriyAsAdhyAH 296 vakSa kSetrAtkare sUcI 210 lalitAvapare prAhuH 79 vakSa:kSetrAdvinirgatya. 101 lalitA valitA mUrtiH 312 vakSa:kSetre samaM hastau 198 lAghavAttatprabodhArtha 15. vakSaH prApyAparaM tAm 199 lAvaNyakAntimAdhurya 367 vakSaHstha: svastiko pAdau lAsyaM tu sukumArAGga 13 vakSaHsthalAtkarasyApi lAsyamasyAprataH prItyA 3 vakSaHsthA madhyameSu syuH lAsyAGgAni tato rekhA 13 vakSaHsvastikamunmata. 269 lAsyAnAni dazaitAni 36. vakSaso'bhimukhau santo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 241 185 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakSasyevaM dvitIyAGgaM vakSye vizeSalakSmANi vakSodezo 'pavena vaNijA sacivAdInAM vadatAM svastikAdyeSu vadatyutplutipUrvANi vadanti cintA daurbalya 0 vadhAnyadArayAtrAdi vapu: svAbhAvikaM pAdau vartanAzcature rUyAH vartanA sA bhavetsUcI vartitAlapadmau cet vardhamAnazceti hastAH syuH vardhamAnastadA hastaH vardhamAnasAritAdyaiH vardhamAnAsAriteSu vardhamAne sthitau sthAne vardhamAne tu caraNaiH valanaM vyazragamanaM valanaM sthApanaM rekhAM valito'ntargate jAnu* sitvA vasanaM zubhraM vastrAGgulIyakasparza: vastrAbharaNadAnaM ca vAMzikau rasikau vyakta0 vAkpAruSyaM prahArava vAkyArthAbhinayastatra vAgaGgasAtvikAhArya * vAgaGgAbhinayAnI yA * zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 215 vAgmI nirmatsaro narma * 405 vAgmI surUpaveSo'sau 233 62 31 240 233 vAtaje tvatra vastreNa vADnepathyAGgaceSTAbhiH vAGmanaH kAyajA ceSTA vAcA vAbhinayaM tasya vAcA viracita kAvya 0 423 330 105 vAdanaM samahastasya 15 vAdya prabandhanirmAtA 79 26 58 13 274 299 329 155 vAma: svAbhAviko'nyastu 365 vAmato'ntaH purANi syuH 127 vAmazca sUcI bhramaraH vAmapAdastvapakrAntaH 364 452 vAmapArthau sa ca zyazraH vAtapittakaphA duSTAH vAtapittakapAnAM syuH 453 207 461 342 vAdyaprabandhaH kaThinaiH vAdyamAne prabandhe ca vAdyamAne sunipuNaM vAdyAnAM nAdasAmyaM ca vAdyenopazamenAtra vAmaH krameNa sUcI syAt vAmaH samo bhavedyatra 463 vAmazvASagatiryatra 373 vAmazcetkhaTako vakSaH vAmastAlAntarastrayazraH vAmastu zakaTAsyo'nyaH vAmastvalAtako vAghrI vAmAGgenArdhasUci sthAt 519 puTasaMkhyA 394 391 415 340 410 8 462 42 459 375 370 377 375 389 374 375 358 335 93 395 357 356 285 350 230 325 351 354 265 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 vAmAGghriH zakaTAsyaH syAt vAmAnte spandito yatra vAmArtabhramAdAhuH vAmAvartI bhavedyatra vAmetaraH karaH kiMcit vAme dakSiNataH pAde vAmena pitRkArye syAt vAma DolAkaraH prokaM mosssstu vAmo'tikrAntatAM nItvA vAmo'tha spandito bhUtvA vAmo'pakrAntatAM nItaH vAmo'lapallavo gaNDa0 vAmo'lAto dakSiNastu vAmo yatra niSaNNoru: vAmo vAdhyardhakIbhUya vAraNenaivamityukta vAstavaM kRtrimaM ceti vikasita vikAsinigdhA madhurA vikUNitA saMkucitA vikRta prekSaNerakSi0 vikRtasya dhvanestrAsa 0 saMgItaratnAkara: vikRtArthAnukArastu vikRSTAtyantamutphulla * vikSiptamaJcitaM gaNDa0 vikSiptamabhinetavyaH vikSiptAkSiptakaM tatsyAt vikSiptAkSiptako puTasaMkhyA 350 vikSiptAlAtakAGkSipta * 349 vikSepavalane prAhuH 249 vikSepAcca bhavetstambhaH 248 vighnezaM bhAratIM devIM vicAre ca vicArajJA: 218 129 vicitramaGghrijaGghoru0 130 vicitrA nRtyazAlA syAt vicyutaH svastikastadvat vicyuta: svAstika strIbhiH vicyutau cettadAkAza0 vijJatvaM sthairyadhairye ca vitarkasumautsukyam 208 351 359 351 357 225 vitarkitoditA dRSTi: 354 vitarkitAbhitaptA ca 324 vitarko'syAH kSaNe pUrve 350 vitastimAtramathavA 177 433 148 139 161 428 vidUSakasya hAsastu viddhA prAvRtamullola: vidyante'nye'pi bhUyAMsaH vidyAdhana balaizvarya * * vidyudulkA nipAtAbhyAM vidyudvAntamatikrAntaM vidyudrAntA daNDapAde vidyudrAntA puraH kSepA vidyudbhAntAbhidhAdUrdhvaM puTasaMkhyA 261 62 469 364 21 276 395 59 54 217 429 403 146 136 450 330 404 282 252 454 462 192 224 281 268 461 473 345 233 432 388 161 273 vidyudvaduttamAnAM tu 224 vidvanmAnasavAsAya 207 vidhAtumucitA gAtra * 272 vidhAya janitAM cArI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 521 puTasaMkhyA 398 435 148 330 43 vidhAya tiryak skandhAbhyAM vidhAya bhramarI cArI vidhAya vividhasthAyAt vidhAya khastiko kuryAt vidhAyAkSiptayA cAryA vidhireSa satkavyA vinaye'tha vicAre syAt vinA nimittaM hasitaM viniyogaM sahanAdi viniyogAntarANyatra viniyogo'jahAreSu vinivRttaM parAvRttaM vinivRttamiti prAkSa: vinyasedavanau yatra viprakIrNo tata: kAryoM viprakIrNI tu tAveva vipralamme nAnubhAvaH vipralambhodbhavA zaGkA vibodhastvastyasau kasmAt vibodho vyAdhirunmAdaH vibhAvatvena vikhyAtA vibhAvayanti romAcaM vibhAvA anubhAvAstu vibhAvAyaranucitaH vibhAvA yatra dAridraya vimAvA visvaro minaH vibhAvA: zItarogauca vibhAvA: saMmatAH puMsAM vibhAvA: santi yatrAtha puTasaMkhyA 251 vibhAvA: sphuratha prasta. 212 vibhAvAH sphuratho bandhaH 38. vibhAvAH syurime cAnu. 198 vibhAvitA dehasaMsthaiH vibhAvaranubhAvaizva 346 vibhAvairvarakAntAye: 45 vibhAvyate'ya jRmbhAkSi. 46. vibhISikArtho bAlAde: 51 vibhramo yoSitAM harSa. 166 vibhrAntA vibhrame vege 274 vimAnAnAM ca mAyAnAM 177 vimuktaM bhUprapatanaM 176 viyukte ca vidhAtavye 308 vimukto vismitaH zvAsa: 203 viyute saMyute vA cet 61 viyoge'pi tathA mAlyA. 4.9 viralaprasRtAGguSTha. 411 viralAH padmakozo'sau 412 virale cetkapitthasya 403 virahaH karuNAdbhinnaH 407 virUpaveSAvayava. 47. virodhino rasAsteSu 153 vilambenAvilambena 404 vilambito layastUktaH 45. vilApaH patanaM bhUmau 47. vilApo rodanaM zocya. vilAsino vilAsinyaH 419 vilAse lalite garve 453 vilAso gamAnAdi syAt 275 414 472 361,362 383 421 395 22 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 vilIno mUcchite zailA0 vilokanAla se tAre vivarNazithilAGgatvaM vivartanaM samuddhataM vivartanA trikasya syAt vivartitaM ca garuDa0 vivartitaM cApasRtaM vivartitaH kampitaca vivartita madhova vivartitau ca sphuritau vivartitau padmakoza vivartitau samutau vivAha sthAnanayane vivAhe tvAprastha vivRNoti manovRttiH vivRtaM samamityUce vizvataM vinivRtaM ca vivRttA sA kaTI prokA vivRtto'tha bhramarikA vivekaH zrutisaMpatti: vizAkhadevataM tacca vizAlanetratA bimba0 vizedvikRtavAgveSa vizeSaNavizeSye ca vizeSaNe colvaNayoH saMgItaratnAkaraH vizliSTajayoH kRtvA vizviSTA kAtarA pANi 0 vizliSTauSThaM tu vi vizviya pArzva svanItaH puTasaMkhyA 165 vizvAsairjubhimbhitairmandeH viSaNNAdiSvapi prAya: 146 viSaNNe vyAkuLe bhIte viSamaM ca praharaNa0 446 155 98 269 89 viSaye'rucitA dRSTayA * viSAdavismayagata * viSkambhApasRto mattaH viSNubhaktiprabhAvAdyA 166 339 153 viSamaM vikaTaM ladhvi * viSayAbhimukhAnyaSTau 78 viSNumanmatha kI nAza * viSNuveSadhareNaiva visRSTaH syAdviniSkrAntaH 154 56 38 vistaratrastacittena 180 vistAraNaM nirnimeSaM 133 vistAritAJcitAvaGghrI 192 91 228 451 323 367 389 vistIrNA caJcalotphulla * vismayAya nirveda: vismaye ca smite harSa 0 vismaye dRzyate taca vismaye bhUrisaubhAgya * vismayo vIkSaNaM pazcAt vismApane'bhinetavye 31 vihAya trInabhinayAn vihAya viSayanmukhyaM vIkSaNe garuDAdInAM vIraH syAducite yuddhe puTasaMkhyA 450 86 85 vIraraudrakRtaM malla * vIre krodho bhayaM zoke 390 14 156 415 462 256 438 404 321 167 44 436 336 148 401 21 24 327 463 " 295 200 177 283 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 136 14 441 313 431 324 xx Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIro dAnAdayastatra vRttiH saMskRtavAkyai * vRttiH sA bhAratI sAttva * tAtpuSpoddhRtau varti * vRzcikaM karaNaM kRtvA vRzcikaM caraNaM kRtvA pRthvikaM tu latAyaM ca vikaM vRdhikA vRzvikaraNo yatra vRzcikAyaM kuTTitaM syAt vRthviko'GghriH padmakozau vRSabhAsanamAkhyAtaM veNI vA saralA dIrghA vetAlabhRGgiriyyAdi vepathurmukhavaivarNya * vepanaM sphuraNaM kampa: bepanAyA: kampabhedAH veSAlaMkAragamana * vaikalpikaM kaTI chinnaM vaitAlikacAraNazca vaivarNyamazru pralaya: vaivarNyamasyAbhinayaH vaizAkhaM yatra tajjJeyaM vaizAkharecitaM kRtvA vaizAkharecitaM dvAbhyAM vaizAkharecitaH pArzva * vaizAkharecitAdUrdhva * vaiSNavaM samapAdaM ca vaiSNavaM sthAnakaM yatra lokAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 432 vaiSNavasthAnake sthitvA 341 vaiSNave sthAnake sthitvA 340 vyaMsitaM sanikuTTaM syAt 50 207 216 vyajanaprahaNaM sveda: vyathAyAM kampito'nvartha: 268 vyaracattrayamidaM 192 vyavasthAtrAnubhAvAnAM 217 vyasanaprabhavo'narthaH vyabhicAritvamanayoH 116 269 260 256 274 263 232 vyAkhyAnAdiprayAsena 335 vyAttAsyasthonnatAprA ca 369 vyAtAsyasthonnatAnvarthA 126 vyAte vaktre calA lolA 446 vyAdIrNa dUraniSkrAntaM 47. vyAdIrNaM zvasitaM vakaM 319 236, 321 vyastAnAM vA samastAnI vyAdhirvAntirvirekaca " 415 vyAdhiva yatra bIbhatsa: 268 vyAdhau ca vITikAcche30 17 vyAdhyAderanivartitvAt 403 471 vyAbhumaM bhumamudvAhi vyAyAme saMbhrame ceSA 523 puTasaMkhyA 249 145 262 470 vyAvartanAtkarayuge vyAvarta parivartAbhyAM vyAvartitAkhyaM karaNaM vyAvartitena cAnIya vyAvartitena tatkAlaM vyAvartite nAlapadmI * 167 442 * 420 419 368 465 172 173 " 174 33 464 176 91 196 201 4 199 215 76 yAtrutiparivRtibhyAM 203,206, 211,222 445 435 170 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 saMgItaratnAkaraH . . . . puTasaMkhyA puTasaMkhyA vyAvRtyA kuJcitau kRtvA 239 zarIramISadvalitaM 328 vyAvRtyA parivRtyA ca 77 zarIralolanaM netra vyomagA ubhayAstu syAt 282 zazineva dizo'zAni 181 bIDhAnutApazucibhiH 452 zastraje sahasA bhUmau zastrasaMkaTasaMpAta. zastrANAM grahaNaM pAta: 424 zakaTAsya: kramAdUruH 35. zastrAdiviSatoyebhyaH zakaTAsyastata: pAda: 351 zasne cakAbhidhe kumbha. zakaTAsyastathA vAma: 349 zAGgadevena gaditaH zakaTAsyazcASagati: , zAntasya zamasAdhyatvAt zakaTAsyA bhaveccArI 237 zAsrArthasamyaggrahaNe zakaTAsyo bhavetpazcAt 35. zikharadvandvasaMyogAt zakaTAsyorUdattAkhye 193 zithilau tripatAko tu zaktikuntAdizastrANi 347 zira: kaNDyane kAryaH zaktitomarayormokSe 39 ziraH kalpitani:zvAsa 423 zakonvityabhimAneca 19 ziraH pArzvagataM yatra zako'hamiha kArye'smin 21 ziraH syAdazcitaM kiMcit zakkAmohAvapi trAsa 433 ziraH syAlolitaM sarva0 zaGkAyAM zaGkitA dRSTiH 144 zirasaiva bhuvi sthitvA zavasya dhAraNe so'yaM 53 ziro holau yadAha sto 236 zanaiH prApya ziro'nyonya. 79 zironetrakarAdInAM zanairuccAlitA pArzva. 91 zivaprasAdasaMprApta zanaistiryanigUDhA yA 145 zIghraM gharSanadhiSThAya zabdasparzAdibhiH svaH 459 zItajvaro'bhineyo'tha 46. zabdAnukaraNe vaktra. 165 zItahRcchalyayoH zoke zama: sarvarasezvasti 444 zItAnulepanAkAkSA zayanaM hasanaM gAnaM 49 zItArte jvarite bhIte zayAnArthe'lisphoTe 81 zIrSa vrajavAhuH zaramanthAkarSaNe ca 41 zukratuNDaM karaM tasyai. 202 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 25. 33 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 525 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 25 SoDazeti gyazramAnA puTasaMkhyA 256 179 159 241 374 400 281 zukatuNDazva kAGgUla: zukatuNDastadA sa syAt zukratuNDAdayo'pyanye zuddhAnyutplutipUrvANi zuddhathamodbhavo'tyanta. zuddho'zuddho'tyantazuddhaH zubhraH sugandhibhiH puSpaiH zuSkoSThatAlutA kampa. zUnyasthAnasthitasyeva zUnyAtra malinA zrAntA zahArahAsyakaruNau zukArAdirasAmAsAH zRGgArAdvipralambhAkhyAt zujArI bhUrido mAnya: zRGgAre syAttu niSkAma: zahAre devatAmAhuH zeSe yatrovirale zaivaM ca vaiSNavaM kSetra zoko hi karuNe sthAyI zaurya bhavedanudbhUta. zyAmaH sito dhUsarazva dhaddhArdatAbhilASAMzca zravaNaM cAnusaMdhAnaM zrImAn guNalavasyApi lakSNaM dhuvAkhyakhaNDena zliSTAnyajjAnu jAnUkaM zvAsocchAsau dehapAta. 347 450 458 197 16. saMkocanaM ca nAsoSTha. 436 saMkocAtkuJcitAH zIta. 435 saMkocAtkucitau romA. 364 saMkSiptakaM cAvapAtaH 433 saMkSipyotpluvipUrvANi 18 saMgItabudhaH sArdha 135 saMgharSaNaM kuTTanaM syAt saMcAritotkucitA ca 404 saMjAtamiSTavirahAt saMjJAmAtreNa kartavyaH 394 saMtApaH smaraNaM dhyAnaM 156 saMdezacaturAdhezva 404 saMdaSTaka: samudrazca 46 saMdaSTako'dharo dantaH 438 saMdehe dadhadagulyo 413 saMdhizca vigraho yAnaM 431 saMnataM valitaM gAtram 404 sannaM svasthAnavizrAntaM 441 saMnivezavizeSo'Gge saMnivezya sabhAmevaM 394 saMpUrNabhramaraiH prAgvat saMpradAyasamulAsi saMpradAyasya doSa: syAt saMpradAyA guNA doSAH saMpradAyAgatajJAna: 359 saMpheTavArabhavyAM yat 168 43. 234 321 319 432 374 370 SaTkRsvA saptakRtvo vA / 344 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 saMgItaratnAkaraH 241 374 17 puTasaMkhyA puTasaMkhyA saMbhoge'pi na nidrAsti 412 satredhA syAdaprajazva saMbhogavipralambhau vA 406 satvamudritI dRSTiH 141 saMbhramAdau yathAyogaM 451 sadvitIyAlpakassandAt 153 saMbhrAntaM tatprayokadhyaM 237 sanakamakarAdInAM saMmukhaprekSaNe tazca 202 sa niSkAma: prAkRtaM tu 156 saMmukhAgata ityetAn 183 santi yatra viSAdo'sau 455 saMyamya suciraM muktaH 164 sapta bhramaryo bhramarI saMyutA viyutA vaktrA 178 saptAGgahAre prokAni saMlamAzceti varaNa. 179 sabASyA mandasaMcArA 14. saMlagoSThaM calaM nArI. 175 sabhAjanamanohAri saMlApakazcaturthastu 343 sabhAjanamanohArI 385 saMvidoraksaMpatyA 406 sabhApati: sabhAyAzca saMsArabhIratA doSa. 438 sabhAsu parihAsajJaH saMhataM kucitaM cArdha. 133 sabhrUkSepakaTAkSA sA 136 saMhatasthAnake sthitvA 30. samaM sAcyanuvRttI sa eva tripatAkaH syAt 34 samaM svAbhAvikaM jAnu. sakacukaM vA calanaM 369 samaH svAbhAviko bhrAntaH 165 sakalaM dhuvakaM gItvA 379 samatArapuTA dRzya. 142 sakapUrva ziro nItam 21 samapAdaM caikapAdaM sacetpRSThata eva syAt 311 samapAdastu pRSThe cet 226 sa jAsvastike'thAnya 286 samapAdAcitaM kRtvA 250 satAlalalitopetA 363 samapAdAcitaM prAha 251 sato: patAko vyAvRtti 63 samapAdAcitaM bhrAnta. 241 saravaprakAzakaM yatsyAt 342 samapAdAnantaraM cet 15. satyaM kiM tu sa saMskAra 427 samapAdA sthitA vartA 279 satyavAdI kulInazca 394 samapAdasthito yatra 244, 246 satyupAyo'pi kAryasya 455 samapAdAtparaM tiryak 247 satyekasmin same pAde 387 samamAkucitaM sthAnaM satyupAye'pi kAryasya 455 samamekaM vidhAyAdhri. 254 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 527 puTasaMkhyA 145 43. 462 103 422 370 samayo'pi vasantAdiH samaskhalitikA bhaumyaH samastamuddhataM sAraM samastazAstravijJAna samasyA H puraH kiMcit samasyA stu jAnUrva. samasyaikasya pAdasya samahastAdibhiH pATaH samAviSamAGga samA ragrapRSThAbhyAM samAdigrahavijJazva samAyanyatamA sUcI samA nivRttA valitA samA svAbhAvikI dhyAne samudgastu bhavedoSTha. samutpattizca putrAde: samudataM ca valanaM samulatatara: pANe: same pANI saha sphigbhyAM samo'zcita: kucitazva samo'tra svasthaparyAyaH samotsaritamatsaliH samotsaritamattalI samotsaritamadhya samo bhrAnto vilInazca samo yatra tadAdiSTaM samau ca navaghetyuko samau svAbhAvikAvetau samau svAbhAviko bhAve. zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 407 samyak ca kuJcitA tArA 281 samyak sthApite tathya. 472 samyagbodho'thavA lokAt 394 samyagvijJAya SADguNyaM 332 saraNApamRtI tatra 33. sarato namAnena 327 sarala: pArzvayorUrvam 375 saritaH puNyapayasaH saromAzcamapAGgastha. 287 saroSe vAmahastena sarpazIrSakarasyoce 248 sarpazIrSo miladvAhya. 56 sarpazIrSoM haMsapakSaH sarpazIrSoM kramAttiryaka 168 sarvato bhramaNaM kaThyAH sarvato bhramaNAdukA 156 sarvadA kRtakRtyena 222 sarvabhASA vizeSajJaH 337 sarvAGgapIDanaM geha. 92 sarvAstA militAH satya: 165 sarve garvAnubhAvAca 350, 351 sarve ghargharamedAste 279, 286 sarve ca militA: santa: 348 sarve'mI rUpavanta: syuH 162 sarveSAM taruNaH proktaH 331 sarveSAM vacmi lakSmaSA 153 sarveSAmaGgahArANAM 154 sarvopakaraNopetaH 159 savilAso'parastiya . 429 388 32. 257, 272 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA savismaye vyomayAna0 217 sA dvitIyAlpakaspandAd 153 sa vismito vismaye syAt 164 sAdhAraNAnyamUnyAhuH 158 savyavAmau ca bahuza: 353 sAdhAraNyAttayorbheda: 413 sazabdaM madhuraM kAlA. 418 sAdhuvAdollukasane sazabdacyutasaMdaMza: 51 sAparAdhatvazaGkA yA sazabdAM kuruto'nvartha 226 sA pArzvadaNDayAdeti 291 sazabdaH sansakRtkSiptaH 163 sA pUrva parato vA syAt sa zauryadhairyagAmbhIrya 58 sAmadAne bhedadaNDau 431 sa sArdhamuttaroSThena 169 sAmAjikAnAM janayan sasauSThavAzca nIcaistu 85 sAmAjikAstu lihate sa syAdbhAnorupasthAne 101 sAmAdInAmupAyAnAM sa syAnmadaH sa ca tredhA 449 sAmyAnudhiramohAdi 4.4 sa svalpAbhinaye veda. 7. sArdhatAlAntaratvena 285 saha gAyati saMyuktaiH 379 sArdhadvitAlantarAlaH 32. sahajA patitotkSiptA 150 sArdhAni dviH kaTIcchinna. sahabhAvo'vahityena 447 sAlagasthadhuvAyante 124 sahasA darzanaM yattad 158 sAvadyatA vA nivadya. sahasApasati: zAstra. sA viplutAtiduHkhAdau 148 sahAyAnveSaNopAya. 455 siMhavikrIDitaM siMha. 193 sahorudvRttayA cAryA 238 siMhAkarSitakaM nAga. 268 sAkSAtkAramivAnItaiH 405 siMhAdInAmabhinaye sAkSAtsvedo'bhineyaH 425 sindUrAghena vA varNAH sAMkhyokto vA guNaH sattvaM 468 sukambukaNThatAvellat sA cintautsukyayoH zoke 161 sukumAraM tirazcInaM sAcyucyate tirazcIna. 157 sukumAraskhalagatyA. 449 sAtvate'pyevameva syAt 346 sukharUpA svasaMvedyA sAttvikaiH sAttvika vaiH 9 sutAlakalitaprAntAn 381 sAttvikAca raseSu syuH 471 sutAlarakSarANIva 365 sA dezI paddhatistukA 378 sunIla snigdhavistIrNa. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 529 puTasaMkhyA 227 222 28 356 193 227 166 321 218 228 472 172 297 puTasaMkhyA suptaM prasAritaM sthAna 339 sUcyadhizvettadA sUcI. suptamuttAnavaktraM ca sUcyaghriNA dvitIyAGgreH suptasthAnAni SaTtAni 320 sUcyante'nye sAhacaryAt suptimUrchAtivarSoMSNa. 154 sUcyapakAntako vAmaH subhagiragapIThasya 375 sUcyardhasUcinI sUcI. sumanAMsIva gAtrANi sacyevaikAGgaracita. surataM prati sotsAha 366 sUtkRtaM vedanAdau syAt surANAM varivasyAyAM 220 sUtradhArAdinA nATya. sulabhA durlabhAratvete 469 sUtradhArAdiviSaye sUcayantyAntaraM bhAvaM sarayo viniyuJjanti sUcIM ca bhramaro vAma 355 sUrizrIzAhadevena sUcI ca bhramarI vAme 358 sUryacandroparAgAbhyAM sUcI dakSiNapAdaH syAt 357 sRkAnugA lIDhasakkA sUcIpAda: svapArzve vA 327 so'gre tadanugo'nyaH syAt sUcIpAdo'ghriNAnyena 211 socchAsAbhinaye manda. sUcIpAdo nataM pArka 225 socchAsetyuditA nAsA sUcIpAdo'pyapasRtaH 210 sottamAnAmapi strINAM sUcIpAdau pRthagyatra 333 sodAharaNalakSmANa: sUcImukhaM cApasArya 209 saundaryasaukumAryAbhyAM sUcImukhaM nRttahasta. 220 saubhAgyamedhAvidyAdeH sUcImukhaH sarpazirA: 5 saumyaM madhyasthatAraM ca sUcImukho nikuTapeta 237 sauSThavaM yatra tajjJeyaM sUcI yatrAtha vAma: syAt 355 sauSThavaM rUpasaMpatti: sUcI vAmastvapakrAnta: 356 sauSTavAdhiSThitaM vakSaH sUcIviddhaM vAmaviddhaM 348 sauSThave'haM bhavettacca sUcIviddhAbhidhaH proktaH 259 skandhakUrparayormadhyam sUcIviddhAbhidhe cAryA 353 skandhanyastazira: suptaM sUcI sa eva bhramaraH 354 skandhabhaGgazca jaDatA sUcyAdhridakSiNe vAmaH 357, 359 skandhabhrAntaM ca SaTtriMzat 67 343 448 157 32. 367 87 321 56 340 464 241 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 skandhayoH stanayoryadvA skandhAnataM tadAkhyAtaM skandhAntikamathopetya skandhe tu kiMcidAzliSya skandhe vakSasi vA zastra 0 skhalataH procyate cArI skhalite caraNe tiryak skhalite vigaladvastra * stanakSetragata jAnu * stabdhajaGghaH sArdhatAla * stabdhastu niSkriyaH sa syAt stambha: svedazva romAJcaH stambha: svedo'tha romAzca: stambhakampAzruvaivarNya * stambhagrahe'tibhAre ca stambhadvayopari nyasyet stambhAGgasavikSipta * stambhitocchrAsaniHzvAsa stambho gadgadazabdava stambho vivarNatA trasta * stokairvibhAverutpannAH strINAM kope vitarke ca O strINAM ca nIcaprakRteH strINAM lIlAgateSveSA atri vilAse bibboke strIpuMsayoruttamayoH sthAnaM cikIrSitAsu syAt sthAnaM yathAbhineyaM syAt sthAnaM sthitirgativArI saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 77 sthAnabhraSTo visvaraH syAt 24 sthAne'GghriH khaNDa sUcyAkhye 78 24 346 307 sthAyibhAvazva hAsaH syAta sthAyibhedAdvibhAgo'taH 23 327 sthAyiSvavyabhicAritvaM 134 sthAyI tatkathamutsAhaH 218 sthAyI tamadbhutaM prAha 128 sthAyI tu sUtrasthAnIyaH 436 sthAyI syAdviSayeSveva sthita pArzve'thavA pArzva 403 420 56 sthAnena samapAdena sthAne viSamasUcyAkhye sthAyAdhikyonatAbhijJaH 364 459 162 464 420 443 151 434 91 167 406 326 sthitistu caraNApreNa sthitena samapAdena sthitau vakSaH purodeze sthityarthe dezanirdeze sthitvA gacchati gatvA ca sthitvA bhuvi vyomni kRtvA sthitvA svastikabandhena sthirapremNA kRtajJazca sthirahasto'tha paryasta: sthirA: syu: sthAyinastena sthirottapuTa rUkSaM sthUlakarNaH kaTudhvAnaH sthairya tvacalacittatvaM snigdhA hRSTA tathA dInA tridyanti ca nisargeNa puTasaMkhyA 470 304 282, 352 305 370 416 413 135 426 436 472 402 95 307 375 59 19 318 251 299 394 256 426 141 418 431 135 473 456 33 317 spandanaM kampaniHzvAsau Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 189 88 241 311 422 396 294 155 spandita: zakaTAsyastu spandito vAmapAdaH syAt sparzagrahAzritAzvAnu spRzato bAhyapAzrvAbhyAM spRzatkarikarAkAraH sphuTamAsphoTitaM dhIraiH sphuraNAdi prayokavyaM sphuritaM valitaM lolam sphuritAgre mRtau vegAt sphuritoSTho mRgAkSINAM sphuritau kampitau kAryoM sphurito spanditau syAtA sphuratsaMzliSTapakSamAyA smitaM ca hasitaM proktaM smitaM syAdvihasI yastu sthanditAvasyanditAkhyA syAcchintrakaraNokkA cet syAttAlabhaJjane taca syAttiryasvastikaM kRtvA syAttu niSkriyatA stambhaH syAtpakSAnukRtau mAne syAtphUtkAre'nukampAyAM syAtkiyA karapAdAdeH syAtpArzvasvastiko'bhyAsAt syAddazamyAM dazAyAM sa: sthAddevAtmaparANAM yat syAdvAhyapArzvagastiryak syAdvakSa: samamAbhumaM syAdAmAjritikrAnta: puTasaMkhyA 350 syAdvAmetarabhAge tu 357 syAdvibhAvo'thAnubhAvA: 436 syAdvisarjanamAhvAna 305 syAdrIhAsazramasvAsa. 69 syAnmatsyakaraNaM cAya 35. sastavyAkulavikSiptau 464 prastAlAsaM jAnugataM 174 sutAzrudhAramakhastha. 304 svakaGkaNajhaNatkAra. 428 svatantrayorato nAsti 159 svatantro'sau kramAnmanda. 154 svato viSayavaimukhyaM 14 svadehakSetrAbhimukhaM 416 svaniSThAni navetyAhuH 363 svapArzva nIyate'nyastu 279 svapArzvamanyato gacchana 356 svapArzvayoH purastAdvA 213 svapArve kampamAnastu 248 svapapralApanaM zvAsa. 22 svaprAntanidrAcchedAbhyAM 104 svapno'vahitthasAlasya. 168 svabhAvAdabhayau tau hi 191 svabhAvAddhAtudoSAdvA 26. svabhAvAbhinayA: pUrvam 164 svabhAvAbhinaye kAryAH 421 svabhAvena sthito bhUmau 332 svabhujaprekSaNaiH zatrau 87 svayaM gAyati vAyaM ca 356 svazaGkAyAM parajJAna 67 33 457 434 441 92 428 447 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 saMgItaratnAkaraH 20. 4 228 0 8 puTasaMkhyA puTasaMkhyA svasaMmukhatalacordhva. 182 svedazcAkAzaniSThAttu svasaMmukhau ca vitato 55 svedavepathuromAzca0 425 svasamutthA pare jJasya. 447 svedo'dhomukhatA mUrdha. 454 svastikaM vardhamAnAkhyaM svastikaM vyaMsitaM tu dvi. 271 svastikaprakriyaiSA syAt haMsapakSau pare prAhuH svastikAkRtitA nItI 66 sapakSau svastikatvaM svastikAvikRtA saiva 244 haMsAsyo haMsapakSazca takAdya racita syAt 268, 269 hanucAlena sarvAGga. svastikAnyardhadikpRSTha 192 hanudezagatastu syAd svastikApasRtau pAdau 236, 239 hantRprakRtayo rakSa. svastikIkRtya nAbhistha: _____ 205 hariNaplutamArupAtaM svastiko lamayo hoH 101 hariNaplutayA cAryA svastiko haMsakasthAne cintAdibhiH proktaH khastiko viprakIrNAkhyau 26 harSamarSAJjanAddhamAt khastiko khastiko pAdau 199 harSazokabhayopAyAn khastha madAlasaM kAntaM 319 harSAdrAgAdbhayAhu:khAt svasthakriyAsu kartavyo 162 harSAdrodanahAsyAdi khasthAvucchAsani:zvAsa. , harSAmarSaviSAdAzca khasthau calau praddhava harSI dhRtiH samIcIna: khahetUttha: kRtrimazca 435 havane sajjanAnAM ca 338 khAGguSThAmu mitho lamAH 179 hasantamaparaM dRSTvA 416 svAdhInaparivArazca 394 hastaM muhuH kramAtkRtvA svAbhAvikaM samaM zIrSa 25 hasta: sUcImukhaH sa syAt svAbhAvika: prasannazca 181 hastaprAyAM tirazcInAM svAbhAvikI syAtsahajA 15. hastapAdakaTigrIvaM 216 svAbhAvikI syAdanvarthA 16. hastapAdapracArastu svAbhAvikI natA mandA , hastaprasAraNaM tvatra 72 svecchAkRtakamaryadvA 375 hastalAghavato mantraiH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute " 76 < 326 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 533 puTasaMkhyA 199 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 206 hastau hRtkSetragau yatra 23. hAniglAnimadavyAdhi0 277 hAsanIyasya kakSAdi. 237 hAse ghroNe ca patite 336 hAsyaraudAvapi tredhA 229 hiko zvAsavamana. 239 hInAdhikavivekajJa: 72 hInA gAranirveda. 238 hRdayasyAnavasthAnaM 213 hRdye gandhe vidhAtavyaH 337 home devArcane dIna0 haste vyAvartamAne tu hasto yo recitastaddik hasto vAbhinaye gatyAM hasto'sAvalapadmaH syAt hastau citrukavinyasto hastau cedrecitAkArI hastau cedecitau syAtA hastau bhaNanti zobhete hastau yatroddhahitaM tata hastau sto vAmapArzve tad isau vastau vimuktau ca 416 151 418 342 453 164 338 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX II udAhRtavAkyAnAmanukamaH puTasaMkhyA 121 123 186 110 112 aMsAntarakSetragatI aGgAdhabhinayasyeha ato'nantatvameteSAM ato ra iti zeyaH ato vimuktA yuktAzca atyantavallabhAzcaiva atha to kezaparyantaM atha pAdanikudyAkhya. athavA tumbikhaNDAja. athavAviddhakena syAt athavA saralatvena anantamAlapAhya. anukta ucyate yasmAt anupralocya DolAvat anulomavilomA ca anena rahitaM nRttaM antarAmaNDalamrAnti. antarnivezya tvarayA antarbahiyakracara: puTasaMkhyA antarbahizvakabhAvaM 118 antarbahizcedalito 82 antaryazva mumukSubhiH 112 antastiryakcakabhAvAt 253 anyastata: kuhitazcet 124 anyastu bhajate yatra 124 anyAzca kathitA: sapta 115 anye tvAcakSate'nyonya. 313 anye'pi bahavaH pUrva 113 anyonyavyatihAreNa 118 anyonyasaMmukhau santo 121 anyonyAbhimukhe syAtAM 124 anyonyAbhimukhau caiva 82 anyo hastaH zira: kSetra 122 aparaM tu parAcInam 313 aparAjaparAvRttI 111 aparo'lAtacakrasya 118 apaviddhaM tataH pazcAt 116 abhimaNDalasaMpUrNau 119 abhyantarApavedhena 62 114 121 113 123 119 111 115 122 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH 535 puTasaMkhyA 107 puTasaMkhyA 106 AviddhavakrayoH pANyoH 113 AviddhAvantarAkSiptau 121 AveSTitakriyApUrva AzliSTau svastiko kSetra 118 AhAryAbhiyaM muktvA 83 108 har abhyantare kaniSThAyA amumantaH samAkSipya araM tatra pradezeSu arAlaM dadhadAveSTa. arAlakaparAvRtyA arthasyaikasya bhUyAMsa: ardhamaNDalikA ghAta. alapadmakasaMjJAste alapallavasaMjJAzcet alapallavitau prAhuH alAtacakrakAkhyaM ca alAtacakrakAkhyaM tat avahitthaH karo vakSa. aSTavandhavihAraM ca aSTabandhavihArAkhyaM aSTAsu dikSu syAtAM cet asaMyutAstAvadete 108 123 121 123 124 incapAdibhyaH 11. iti kIrtidharasvAha 1.9 itIdaM tapatAMzreSTha 112 idaM tu kamanIyaM ve 119 indrAdidevAH prItA: syuH 106 112 122 ukaiH saMkarasaMsRSTi 122 ucitau vicyutau kAryoM 82 utprakoSThaM ca paryAyAt utsAritodveSTitakaiH uddezaH kriyate'nvarthaH 418 udveSTitena niSpannau 115 uraH samunnataM sanaM 111 urovartanikA vidyAt 122 ullasadItanRttAcyA A 115 313 mAtmasthApekSayA parasya. AdikUrmAvatAraM tad AdikUrmAvatArAkhyam Adau tu svastikaM baddhA Adau madhye'vasAne ca Adau vAyaprabandhasya AnuguNyena hastena AndolitakiyAyuktI AdhammillasamutkSipaiH bhApAdikagatazcAtha. 1. 10 113 UrupRSThe vartitazcet 123 Urdhvagau pRSThato namra UrdhvavartanikAviddha 118 UrdhvAdhomaNDalAkAra. 105 115 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA UrdhvAdho vadanaM tryanaM 114 kaTIkSetragatazcaika0 115 adhio vadanau kRtvA 120 kaTIkSetragatau cAtha 118 Udhvodhau vadanau vyazra. 121 kaTIjAnusamA yatra kathitau pallavau tau hi 109 karayoH kalpate yatra 116 ekasmiMstu parAcIne 121 karayoryattu tatprokta 113 ekasya pArzvacalane 113 karayoryatra vidyuta 115 ekasyAkuJcito muSTiH 108 karayoH svastikAzleSa. 114 ekaikaM svastikaM cAtha 121 kararecakaranAkhyaM 112, 121 ekaikaluThitau svairam 121 karNabhAgagatazcaika. 115 eko raso'GgIkartavyaH 471 kalaviGkavinodAkhyaM 116 eko nivRtya sahasA 118 kalApAtA: pAdabhAgA: 253 eko hasta: parasyAMsa0 115 kasyacinmaNibandhe tu 119 etAveva calau mUrdha. 1.9 kiMtu loke prayoktaNAM 112 ete ca trayodaza 28 kiM tvamI kecanAnvaryA eteSAM tvabhinaya. , phuTayitvA ca vinyasya eteSAmeva mukhyatvaM 112 kuTTayezca tata: sthAne ete saubhAgya vijaya. 123 kuTTitaM caraNaM pazcAt etau kIrtidharAcAryAH 108 kuTTitaH prathamaM pAda: 314, 316 evaM pAdadvayakRtA 314 kuTTitazca tata: sthAne evaM pAdadvayenApi 315 kuTTitazca puna: sthAne evaM prakIrtitazcAryaH 317 kuTTitazcaraNa: pUrva evaM yaH pUrvaraGga tu 254 kuTTitavaraNaH pRSThe 316 evamaGgAntareNApi 108 kuTTitazca svapArzve ca 314 evamanyAzca kartavyAH 314 kuTTito'GgulipRSThe va 315 evamanyAzca vijJeyAH 317 kurvan gatAgataM dikSu 117 parakSetramAsAdya 119 kUparasvastikAkAra. 109 kakSavartanikorastha. 105 kUparasvastikenaiva 121 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH puTasaMkhyA 111 117 kRtvaikaM bhrAmitaM cAMse kRtvaikaM muSTirUpeNa kRdikArAdaktinaH kecitprAyogikAstadvad kramapAdanikuTTA ca kramAdekaikapAzve vA krameNa yatra tatproktaM kiyate cetpatAkasya kiyAsamabhihAreNa puTasaMkhyA 12. cAlakAnAM svarUpaM vai 114 calamAne tadetasmin 277 112 313 janAntikaM prayoktavyaM 108 122 111 106 DolaM nIrAjanaM caiva 116 121 107 khaTakAyau zirodeze khaTakAmukhayo bhi. khaDgavartaniketyetat 111 121 120 123 gatAgataH pArzvayozca garve'pyahamiti tajjJaH granthavistarabhItena gAvasya prAtilomyena tataH svastikabandhena 109 tato maNDalavatbhrAntyA 106 tatpazcAccaturAzAsu 108 .tatra kriyA manohArI tatra tatra pradezeSu tatraiva maNDalAkAra 117 tatsvastikatrikoNAkhyaM tathA vAmAMsaparyantaM 121 tathAhi kUparAdhIta. tathorabhrakasaMbAdhaM tadanyasmin vilaThitaH tadAnImeva pArzva svam 107 tayoryaSA kiyA sA syAt 105 tadordhvavartanA nAma 111 tadvido vAdayantvetA 227 tadvIrudhabandhAkhyam 314 tadvai kuNDalicArAkhyaM tarjanyAyakulInAM , tasmAdayaM pUrvaraGgaH 118 109 106 379 117 cakravartanikettyuktA caturviMzatirityuktA catuSpatrAbjasaMjJaM ca caragatibhakSaNayoH caraNAGgulipRSThena cArI ca pRSThalaThitA cArI DamarukuTTAkhyA 68 " 106 253 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA tasmAnnATyaprayoge tu 83 dravyasaMskArakarmasu tasyAzca bahavo bhedAH 313 dvAbhyAM tribhizcaturbhirvA 255 tasyaiva bahirantazca 114 dviguNodazcanenaiva 116 tasyaiva ca samutkSepaH tiryagUrva prathamataH 120 tiryapAntirAyAtaM dhanurAkarSaNaM caitra tiryakpraptAritau caiva dhanurAkarSaNAkhyaM tat 118 tiryaggatasvastikA 112, 119 dhanurvallIvinAmAkhyaM 112 tiryagluThati caikasmin 122 tIkSNakUrpUrakAveva 119 tena bhAvA hetavaste 42. naTI naTAzca modante 253 teSu teSu vizeSeNa 112 naTo gItena nATayena trikoNavArI pazcAcca 313 nayanaupamyaM padmadala. trikoNavArI yA cArI 316 nalinIpAkozau staH trikoNacArI soddiSTA 314 navaratnamukhaM ceti 112 tripatAko'para: karNe navaratnamukhaM tatra 123 tribhaGgIvarNasarakaM 114 nAnAnRttakalollAsa. 124 gyazrabhAvAtpunazcApi 315 nAnAprakArAbhivyakta. 152 nAbhikSetrasamIpasthe 113 nAradenApi muninA 112 dakSiNo yatra hastastu 118 nAmamAtra prasiddhAstA: 110 daNDavartanikAmenAM 108 nAzubhaM prApnuyAdatra 254 dano ghRtamivodIH 112 ni:zaGka: kaizikI brUte dekArAlaMkRtAdyantA 379 ni:zvasitamasya vedAH devastutyAzrayakRtaM 253 nikuTTanaM tu pAdena 313 devAnAM bhUsurANAMca 123 nikuTTayettataH sthAne 317 devopahArakaM nAma 119 nikuTTitaH purastAca 314 dezInRtasamudrAkhye 112 nikuTitau samau pAdau devyA kRtairAhAraH 254 nikuTya ca talenAdau 314 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 10 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikSiptazcApi madhye ca nijairyA taddhiyoMdebhiH nitamba kezabandhAkhye nitambavartanA nAma nitamboktaprakAreNa nibaddhasvastikau tatra nivRttacetsvapArzve syAt nivezitAbhidhaH pAdaH niSkrAntAvaMsadezAttu nItvA vAmAM saparyantaM nRtyalakSya vizeSeNa nRttamaGgalazAstre tu nokA ye ca mayA yatra pa pazcaviMzatisaMkhyAzca patAkAlayoH pUrva patAkAveva cetprAhuH patAkau cecchanairUrdhva 0 patAkau maNibandhastha patitotpatitau bAhuH patatAM yugapadyatra padmakozAbhidhau hastau pRtha padmavartanikA daNDa parAgadhomukhatvena parAGmukho'paviddhaH syAt paryAya gajadantAkhyaM paryAyaSTau luThitau udAhRtavAkyAnAmanukramaH puTasaMkhyA 316 paryAyAtpArzvayostiryak 379 paryAyAdvartate ramyaM 105 107 " 120 115 314 122 113 124 112 83 313 105 107 paryAyeNa karo yatra paryAyeNa karau saumyaM paryAyeNa kRtvAtha pazcAtkSepAzca sA prokA 116 110 112 122 pazcAnnikuTTitasthAne pATairvA racitA kiMcit pAdakuTTanacArI tu pAdadvayakRtA sA cet pAdadvayakRtA seva pAdadvaya nikuTTAkhyA pAdazikSAsu kartavyAH pAdAGguSTena pArzvakSepani kuTTA ca pArzvagAvAntarAnRtyA pArzvatazca punaH kSepAt pAzrzvamaNDalino: pANyoH pArzvayomaliparyantam 31 109 pArzvayoryaugapadyena 121 pArzve svasminnuraH kSetra * 118 punarnikuTTitasthAne 108 62 105 punarnitamba deze tu punazca kuTTitasthAne punazca kezadeze ca punastanmukha eva syAt puraHkSepa nikuTTA ca puraH pazcAtsarA cArI puraH pazcAtsarA nAma 539 puTasaMkhyA 123 117 " 114 116 315 315 379 313 315 " 313 314 ', 313 114 315 108 113 116 122 314 107 316 107 121 313 11 314 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 saMgItaratnAkaraH 124 253 puTasaMkhyA puTasaMkhyA purastAca kRtA saiva purastAtpArzvayozcaiva 117 baddhasvastikayoH pArzve 118 puro daNDabhramaM tattu 114 bahirmaNDalagaH sthitvA 119 puro daNDabhramAkhyaM ca 111 bahunAtra kimuphena puro ni:sAraNaM pANyoH 114 pUrva kriyante yadrathe pUrva pArzvamukhAveva 119 bhavato yatra tu karau 117 pUrvapArzvaNa vidizi 114 bhAvAnAM yAni kAryANi 420 pUrvamUrdhva luThitaH 116 bhUyate yatra luThitam pUrvavadvalitau yatra 114 bhrAmayitvA vilAsena 121 pRthaksamunnataM vakSaH pauna:punyena yasmAttu 113 prakIrtitaM tu taddhIraiH maNibandhaprakoSThAMsa. pratilomAnulomAbhyAM 117 maNibandhAvadhibhrAntiH 106 prathamaM pArzvayoretra 119 mANibandhAvadhiprAntI 107 prathamaM pArzvayorgatvA 120 maNibandhAsikarSAkhyaM 111, 116 prathamaM svastikI bhUtvA 123 maNDalAbharaNaM caiva prathamaM svastikIM bhUyaH 120 maNDalena tato'pyevaM 109 pradhAvata: purodezaM 119 maNDalau ca tirazcInau 123 prasaGgAnuprasaGgena 124 madhyacakA tato madhya. prasAritabhujo'nyastu 108 madhyasthApanakuTAkhyA prAptayoH svastikatvaM prAk 113 madhyasthApanakuTA ca 313 prAptau svastikatAmeva 114 madhye nivezitazcAyaM prAtilomyena vA syAttu 122 mano madhuravAgA. 151 priyAnukaraNaM lIlA 18, 151 mAhezvarairajahAraiH 253 mitha: parAGmukhau santo 108 miya:samIkSyabAhyaM ca 111 mithaHsamIkSyabAhyaM tad 115 phalazrutirarthavAda: syAt 276 murajADambare nAma 118 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 112 313 316 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH puTasaMkhyA 253 murajADambaraM pazcAt muSTirUpastu laThitaH maulirecitakaM caiva maulirecitakaM proktaM 123 29 114 113 117 23 yakSA vidyAdharA siddhAH yatra kutracidAkhyAtA yatra trikoNamaryAdAm yatra pravartate tattu yatra zubhArasaMbaddhaM yatra syAtAM karau tatu yatrorabhrakasaMbA, yathArha te prayuktAH syuH yathAlakSaNamAkhyAtAH yadA tu makaro hasta: yadi syAtAM karau prAhuH yadoddhatau nRttahastau yA kiyA jAyate pANyoH yA kriyA jAyate sA tu yugapatkramazo vAtha yugapaJca karau yatra yo yatsamyagvijAnIte puTasaMkhyA 111 rAmAditAdAtmyApatte: 117 111 115 lakSaNaM cAlakAnAM vai latAkhyau ca karau Ayo luThato yatra yugapat 121 luTane maNDalenaiva 29 luThamAne tadanyasmin 117 laThitaH prasRtasyA 119 luThitau ca tathAdhastAt 254 luThito cetkarI tatta 120 loko vedastathAdhyAtma 120 124 vakSa:kSetraM zrayatyekaH 108 vakSasa: skandhayorUla. 12. vartanA khaTakasyApi vartanA nAgavandhAkhyA 114 vartanA yA zirasyAdyA 120 vartanAsvastikaM kRtvA 123 vartanAsvastikaM caiva 116 vartanAsvastikaM badhvA 29 vartanAsvastiko pArzva. valanaM yatra nirdiSTaM valamAne tadanyasmin 253 valitA gAtrapUrvA ca 442 valitairArjavAdanyaiH 122 vAgaGgAsattvAminayAH 12 vAgaGgAbhinayAnAM yA 108 - - - 110 120 120 115 115 116 116 raGge rAmAdyavasthAbhiH ratirdevAdiviSayA rathacakrAkRtI tiryak . raso'bhineyo vAgA. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 83 542 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA vAmadakSatirazcInaM 115 vyAvatyA haMsapakSAkhyaH 108 vAmadakSiNakAvartI vAmadakSiNabhAgena 113 vAmadakSiNayoH pazcAt 121 zira:kSetre ca kaTyAM ca vAmadakSiNayoryatra 117 zira:kSetropariSTAttu 116 vAlavyajanavAlAkhyaM 111 zobhAkarI tadA yatra vAlavyajanacAlAkhya. 120 vicitravartanAyogAt vitastidizAGgulaH 283 saMmukhInarathAGgaM tat 114 viparItapracArA sA 316 saMyutakaraNenaiva vibhAvAnubhAva. 400 saMyutAsaMyutarUpopa0 viloDya tatraiva bahiH 116 saMzliSTAlavadanau 119 viloDya pArzvayormandaM 113 sa eva hAvo helA syAt 152 viloDya maNDalabhrAntyA 116 sabhApatiH sabhA sabhyA 253 viziSTavartitAyaizca 123 sa mantavyo rasa: sthAyI 472 vizeSAdAbhimukhyena 421 samapAdanikuTTA ca 313,316 vizATakavadhAkhyaM 111, 117 samaprakoSThavalanaM 111, 118 vizrAmAbhimukhau caiva 121 samutthitau maNDalataH vizliSTavartitaM pUrva 111 samunnato latAhastaH vegAdvidizi gatvAtra 118 saralAtsAritodveSTa. 121 vegAnivRttAvanyonyaM 12. sarveSAM samavetAnAM vedAnteSu yamAhureka. 186 savyApasavyacalanaM 313 vaiSNavaM sthAnakaM yatra savyApasavyayostiryak 115 vaiSNavyekA talamukhI 110 savyApasavyayozcaiva 118 vyAvartitakriyA yatra 106 savyApasavyavyAtyAsA 106 vyAvartitena hastazcet 109 sa saMpradAya: kAthitaH vyAvartite bahizvAntaH 106 sahakSaM cAlakAstvanye 112 vyAvartito'ntargAnaM ceta 110 sA ca kiMcinnataziraH 116 vyAvRtya vakSasa: phAlaM 107 sA tirazcInakuhAkhyA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 120 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH 543 puTasaMkhyA 112 315 sAnulomavilomAkhyA sA madhyaThitA ceti sAmavedasyopavedaH sArasAratarAstvete sumantunA taduddiSTaM saiva pazcAtpuraHkSepAt skandhAbhimukhamAviddhau sthApitaH kuhitasthAne syAcetkarastaduddiSTaM syAtAM cedyatra hastau tat puTasaMkhyA 316 syAtsvastikatrikoNaM ca 317 svastikasthApitaH pUrvaH 3 svastikAkuJcitI hastI 112 svastikAdvicyutau hastau 122 svastikAnmaNDalAgrAhyA. 314 svasthAne sthApitapadA 109 svasyAparAgavalanaM 315 123 122 hastamantaritaM kRtvA 107 122 316 113 no Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX III vizeSapAdAni __a aMza, 343 aMsa, 68 aMsakUTa, 197 aMsaparyAyaranaM, 112, 122 aMsavartanaka, 111, 116 aMsavartanA, 116 akampaM, 89 akAryakAritva, 454 akuTila, 150 akubjaka, 321 aklie, 5 akSapAta:, 41 akSapAtana, 46 akSapreraNaM, 45 akSamaH, 150 akSinimIlana, 465 akSimarda, 459 akSilIna, 457 akSivistAraH, 428 akSivyathA, 146 agaNanaM, 458 agAyantI, 377 agArANi, 6 agopitaH, 39 agragaH, 92, 182, 183 amiH, 462 agnijaH, 462 agrajaH, 50 apratalaH, 92, 293 apratastalaH, 182 agratalasaMcaraH, 92, 93, 193, 221, 283, 284, 286, 287, 288, 289 aprapArzvaH, 52 apravivartana, 50 agrasaMdaMza: 50 aGkuzaH, 39 aGkuraH, 15 ajhAni, 15 aGgakampa, 460 aGgakriyA, 296 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni adhisvastika, 249 acaJcala, 311 acala, 79 acalacittatva, 431 acalasthiti, 321 aceSTA, 453 azcita 14, 17, 21, 92, 96, 98, 99, 101, 192, 199, 201, 2.3, 230, 240, 243, 243, 250, 251, 265, 273, 292, agada, 218 apIDana, 462 apratisAraNa, 213 agamoTana, 179,450 agarakSA, 396 avalana, 459 aGgaviparyAsa, 265 aGgavivartana, 365 bhAhAra, 13, 15, 16, 252, 256, 257, 258, 259, 260, 263, 214, 265, 272, 274, 275, 289, 360, 363 bhAhAraka, 19. agalaMsa, 459 bhAni, 15 aGgAntara, 16 bhAla, 171 ali, 16 ahulikuJcana, 34 aGgulimoTana, 326 aGgulikoTana, 459 aGgulisaGgatA, 178 aGgulisphoTana, 81 ajulIH, 55 ahuSThaH 37, 39, 40, 45, 46, 5. aSThamadhyamA, 42, 46 aSTasaMzliSTa, 178 aGgopAGga, 297 adhiH , 94 aSpritADitA, 281, 3. azcitabhramarI, 241 azcitAdiH, 14 ajana, 154, 471 aJjaliH, 26, 197 abodhaka, 389 atAla, 378 ahaskhalitikA, 281, 300 ahAvaja, 35 ahita 219, 279, 187, 348, 349, 350, 351, 352 atAtvika, 434 atikautuka, 202 atikrama, 461 atikrAnta 192, 194, 215, 223, 225, 261, 280, 290, 294, 348, 354, 355, 356, 355, 358, 359,462 atikAntamada, 223 atitRpti, 453 69 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 saMgItaranAkaraH atidvatam , 36. adhikSepa, 444,454,461 atinirmalA, 136 adhIrA, 462 atipAna, 445 adhRti, 450 atiprayatna, 55 adhogata, 37, 183 atibhAra, 56 adhogatiH, 155 atibhoga, 451 adhonamanaM, 362 atimanda, 360 adhobhAgacarI, 149 ativarSa, 154 adhomukha 17, 23, 34, 44, 5. ativyAyAma, 445 58, 60, 62, 66, 73, 100, atizAyI, 436 176,182 atibhrAnta, 93 adhomukhI, 4 atizrAntagati, 93 adhovadana, 46, 182 atihasita, 416, 418 adhyayana, 170 atyantazuddha, 435, 436 adhyadha, 348 atyazita, 126, 120 abhyardhamaNDala, 352 atyAhAra, 465 adhyadhikaH, 351 atharvaNa, 341 abhyarSikA, 279, 285, 352 azyadazana, 417 abhyarthikI, 350 aduta 135, 139,156, 164, 174, adhyAtmaviSayA, 438 181,342,400,404,436,438 adhvagamana, 445 adha:kSiptA, 179 adhvavyAyAma, 450 adhaHsastA, 14 anamahAra, 190 adhama, 84, 149, 229,419,49, anaGgIkAra, 55 anatyuca, 321 adhamaprakRti, 234 anabhimAnin , 469 adhamasatva, 449 anarthaH, 418 adhara, 16, 154 anavasthAna, 453 adharacarvaNa, 166 anavasthita, 148, 149 adhazcyuti, 287 anAdaraH, 22, 34, 176 adhastala, 34, 41, 55, 63, 182 anAbhama, 199 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAmikA, 34, 35, 40, 41, 42 anAviSTa, 181 anaveza, 159 animeSekSaNa, 456, 471 animeSiNI, 148 anila, 35, 164 anizcayinI, 453 aniSTa, 146 aniSTagandha, 35 aniSTa ghoSa, 35 aniSTadarzana, 456 afgphala, 435 aniSTavAka, 35 anukampA 1, 68 anukampAvidhAna, 235 anukAra, 415 anucita, 404, 431 vizeSapAdAni anutApa, 199, 452 anutApitA 452 anuttaradAna, 461 anudbhUtabhaya, 431 anunaya, 81 anunnatA, 325 anubhAva, 47, 398, 399,405, 408, 409, 410, 416, 420, 424, 429, 433, 435, 436, 438, 439, 444, 446, 448, 449, 450, 453, 454, 455, 456, 457, 460, 462, 463, 464, 465, 469, 470 547 anubhAvaka, 450, 454, 455, 458, 456 anubhAvita, 457 AnumodanaM, 21 anurAga, 461 anulepana, 46, 364 anuloma, 117 anulomaviloma, 316 anulbaNa, 139, 417 anuvRtta, 156, 157 anuvRti, 374 anuzaya, 165 anusaMdhAnaM, 432 anusmaraNa, 453 anusmRti, 415 anRta, 43, 423 antarAla, 207 antarAlaga, 240, 244 antarAlatAla, 321 antargata, 178 antata, 219 antarnihita, 167 antarbhramaNa, 155, 165. antarbhramarikA, 248 antarbhramarI, 241 antaryAta, 178 antasyavIkSa, 173 anyathAkathana, 458 anyadAra, 423 anyaparatva, 164 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH anyavigraha, 424 apasarpita, 256 anyAyakArin , 423 apasAraNa, 209 anyonyAbhilASI, 412 apasArita, 214, 374 anye, 73, 4, 80 apamRta, 89, 143, 209, 210, anyaH , 84 229, 236, 239 anveSa, 201 apasRti, 286, 462, 463 anvayavpatirekostha, 458 apasmAra, 403, 410, 433, 435, apakrAnta: 193, 194, 205, 208, 211, 231, 241. 264, 280, apahasitaM, 416, 418 351, 353, 356, 357, 359, apAMgrahaNaM, 54 apAGga, 135, 428 apakSepa, 281, 309 aprarUDhavacaH, 204 apaghAtaja, 463 aprasiddhArtha, 198 apaDapaH,385, 386,39. apriya, 462 apanayana, 35, 449 apriyAtmaka, 435 aparatantratva, 415 aprekSaNa, 440 aparasthAni, 418 abhajaka, 415 aparAjita, 256 abhayadAna, 131 aparAdha, 47 abhASaNa, 461 apare, 15, 16, 72, 77, 79, 92 abhighAta, 146, 154, 460, 464, apaviddhaH, 19, 100, 103, 109, 110, 111, 111, 118, 123, abhicArakarma, 4 194, 202, 256, 258, 260, abhijana, 428 / 266, 265 abhitaptA, 136, 146 apavedha, 122 abhinandana, 168 apaveSTana, 201, 209, 220 abhinayaH, 4, , 8, 12, 14, 19, apaveSTita, 75, 224 53,58, 342, 400 apasaran , 95 abhinayahasta,26, 225 apasaraNa, 13, 132, 347 abhinavagupta, 272, 326 bhapasarpaNa, 90, 209, 230, 234, 207 abhinetA, 84 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni 549 abhineyaH, 26, 43, 81, 84, 326, arAlavartanA, 106 arucitA, 415 abhimantraNa, 205 arucira, 435 abhimukha, 53, 55, 1,79, 91 aruNa, 181 abhimukhIbhUya, 97 argala, 192, 194, 218 abhilApa:, 415 arthaH, 4, 167 abhilASa, 140, 326, 441, 460 arthacintana, 164 abhilASavilokana, 328 arthanirvAha, 352 abhivAdana, 101 arthapracArikA, 316 abhiSekaH, 6 ardhakuJcita, 133 amIkSNa, 309 ardhacandraH, 25, 36, 200, 205, abhISTasaMprApti, 436 226, 227, 298 abhyantarAkSipta, 103 ardhatala, 328 abhyutthAna,463 ardhatAla, 323 abhyupagamaH, 20 ardhayazra, 287 amAla, 402 ardhanikuTTaka, 192, 194, 204, 256, amarabhUha, 123 260, 265, 265, 270 amarza, 148 ardhanimeSiNI, 147 amarSa, 21, 326, 403, 425, 448, ardhapatitA, 140 453, 454,461,471 ardhapurATikA, 306 ambara, 324 ardhapurATI, 281 ayukta, 43 ardhamaNDala, 109 ayuktaviSayA, 42 ardhamaNDalin , 27 araNyapraveza, 432 ardhamaNDalavartanA, 109 arAla, 25, 26, 35, 41,50, 53, ardhamaNDalikA, 281, 302 55, 62, 81, 109, 207, 208, ardhamattalli, 192,194,209,269,351 233, 234, 238, 47. ardhamIlita, 144 arAlaka, 118 ardhamukula, 135, 144 arAlakhaTakAmukha, 62,69 adharacita, 25, 65, 192, 194,209, arAlatA, 76 269, 27. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 saMgItaratnAkaraH ardhavIkSaNa, 98 alAtaka, 262, 263, 201, 354, ardhavyAkoza, 144 359 ardhasUci, 193, 194, 227, 264, alAtacakraka, 112, 119 265 alpa, 42, 46 ardhasUcI, 259, 261, 271, 273 alpAna, 428 ardhasvastika, 192, 194, 200, 253 alasa, 146, 335 ardhendu, 36 avakuJcita, 281, 304 arpaNa, 54 avajJA, 166,168,448,452,461 alaMkAra, 99, 407 avatsa, 124, 328, 375 alaMkAravandha, 98 avadhUtaM, 17, 19 alaka, 35, 39 avanata, 159 alaktaka, 35, 50, 167 avanamana, 452 alaga, 240, 243, 244, 246 avanamra, 98 alagapATa:, 385, 387 avanikuTana, 386 alagabhramarI, 241, 249 avapAta, 343 alama, 8. avabhASaNa, 456 alamAna, 42 avamarza, 429 alapana, 27, 43, 76, 79, 202, avayavavyApAra, 14 208, 212, 216, 220, 227, avalagita, 343 237, 239 avalehinI, 172 alapadmaka, 78, 124 avalokana, 190 alapadmavartanA, 106 avalokita, 157 alapadmAkRti, 204 avasthA, 457 alapAlavaH, 25, 31, 43, 76, 78, avaspandita, 279, 288, 349 109, 110, 214, 218, 225, avahitya, 23, 26, 55, 106, 203, 233, 236 319, 325, 403, 416, 445, alAta, 192, 194, 206, 232, 457, 458, 466 239, 256, 261, 271, 280, avahityaka, 193, 195, 233 281, 292, 310, 355, 357, avAstava, 435 358, 359 avilamba, 361, 362 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni 551 avivAda, 451 aviveka, 456 avizrAnta, 148 aviSAda, 428 avismaya, 428 avisrabdha, 148 avekSaNa, 158 avyakta, 449 avyaktaceSTa, 428 avyakAkSara, 464 anyabhicAra, 426 avyabhicArI, 444 avakuJcita, 281,304 avajJA, 166, 168, 448, 452, 461 azana, 453 azuddha, 435 azru, 403, 420, 423, 454, 463 azrudhArA, 422 azruzata, 420 azrutavaNa, 471 abhUNi, 468 azliSTa, 36, 61, 77 azvakAnta, 319, 327 azvArohaNa, 327 aSTabandhavihAra, 112, 122 asaMgata, 449 asaMbaddhapralapana, 460 asaMbadbhASaNa, 38 asaMbhAvya, 437 asaMlApa, 143 asaMmoha, 428 asaMyutaH, 26 asahaza, 451 asaddoSa, 447 asadvAda, 393 asita:, 404 asUyA, 145, 151, 161, 166, 197, 202, 214, 403, 410, 440,461,462 asUyita, 146, 177 asamanasaceSTana, 209 akSa, 39 asthAna, 452 asthAnaja, 418 aspaSTAlokinI, 141 asvasthaceSTa, 422 A AkampaH, 418 Akampita, 15, 20 AkarSaNa, 59 AkAzayAna, 217 AkAzika, 348 AkAzikI, 279 AkekarA, 147 Akuzcat , 56, 308 AkuJcita, 98, 108, 131, 132, 140, 153, 303, 304, 309, 310, 311, 319, 335, 339, 418,430 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 AkucitapuTA, 132 AkRSTa, 189 AkekarA, 136 Akrozana, 444 AkSiptA, 128, 192, 194, 198 saMgItaratnAkaraH 256, 269 AkSiptI, 358 Agama, 30 AghAta, 154 AghUrNamAna, 149 AGgika, 1, 8, 12, 14, 441 AGgikAbhinaya:, 11, 15 202, 217, 218, 221, 234, 256, 258, 259, 260, 261, 263, 264, 265, 268, 271, 272, 273, 280, 295, 353, 357, 359 Anandaprada, 431 AkSiptacArI, 212 AkSiptaracita, 192, 194, 199, AnandAzru, 439 Acamana, 46 AcArya, 16, 68, 125, 272, 391 Acchuritaka, 49, 256 263470 Ajaneya, 215 Atapa, 470 Atura, 126 Atoya, 378 AtmasaMbhAvanA, 204 AtmasthaH, 416 Atmaikyagocara, 419 AtharvaNa, 4 AdikUrmAvatAra, 111, 115 Aya bharata, 14 AdhUta, 17, 19 Ananda, 5, 144, 422 Anandaja, 422, 438 Anandanirbhara, 221 Antara, 86 Andolita, 99, 104, 113, 121, 123, 162, 135, 312 ApAta, 325 ApAdika, 118 ApibantI, 136 AbaddhamaNDala, 118 AbharaNadAna, 463 AbhASaNa, 326 Amimukhya, 33 Abhuma, 87, 88, 199 Abhoga, 382, 390 Amukha, 343 Ayata, 153, 166, 169, 319, 326 AyAmivaktra, 376 Atoyadhvani, 389 Atmanin, 469 AtmanirbhAsa, 440 ArabhaTI, 340, 341, 342, 344 ArAtrikaM, 18, 24, 364 ArirAdhayiSu, 473 Atmapara, 421 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni Ati, 5, 141, 154, 161, 422 AveSTitakriyA, 106 bhArtija, 422 AzIHsvIkAra, 322 ArdratA, 441 AzliSTa, 197 Alasya, 145, 154, 340, 403, AzleSa, 95 409, 416, 453, 465 Asana, 133, 336, 337, 430,453 AlApaH, 19 Askandita, 348, 350 AliGgana, 45, 55, 470 AsphoTita, 350 AlIDha, 215, 256, 258,263,319, Asya, 168, 284 AsvAda, 399 Alokita, 156, 158 AhArya, 1, 2, 8, 9, 461 AlokinI, 144 AhAda,437 Avajaghara, 372 AhvAna, 34, 38, 41, 189 bhAvarta, 192, 194, 175, 220,259, 348, 350 AvartitA, 128, 129 indraH, 404 AvAhana, 19, 20, 132, 326 indrajAla, 342, 347, 436, 437 Aviddha, 74, 99, 103, 106, 123, iSTAniSparihArajJAnaM, 456 203, 237, 295, 296, 339 iSTArthApahRtiH, 450 Aviddhaka, 118 Aviddhavaktra, 27, 63, 107, 204 AviddhavartanA, 105, 107 IrSyA, 133, 154, 167, 177, 238, AviSTagamana, 129 289, 324, 326, 453 AvRttAna, 238 ISatphulla, 417 Avega, 160,403,425, 429, 433, ISadRzya, 168 ISadvakraH, 103 Aveza, 406, 455 AvezamAk, 156 AveSTa karaNa, 109 ucitabhramarI, 250 AveTana, 184 uccapatana, 463 AveSTita,10,183, 184, 185 uccalitA, 91 cho Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 ucchrita, 33, 95 ucchrasita, 445, 465 ucchrAsa, 162, 165 uTTavaNa, 379, 389 utkaTa, 319, 337, 338 utkaTAsana, 247, 251, 337 utkampa, 149, 435 utkucita, 281, 303 utkRSTa, 189 utkoza, 459 utkSipta, 17, 23, 40, 89, 92, 93, 150, 151, 152, 168, 176, 178, 179 utkSiptapatitA 178 utkSiptapANi, 93 saMgItaratnAkara: utkSepa, 282, 311 utkSepAbhinaya, 33 uttama, (nAyakAdi) 84, 373,416,419, 420, 422, 423, 434, 444, 447, 449, 455, 460, 461 uttAna, 37, 41, 44, 46, 60, 62, 66,71,76, 182,197, 220, 295 utAnatala, 65 uttAnavazcita, 27, 68 uttAnavaktra, 339 utthApaka, 343 utthApana, 274 utpatana, 204, 207, 217 utpAta, 462 utpIDana, 39 utpluti, 16 utplutikaraNAni, 241 utplutipUrva, 240, 285, 388 utphulla, 161, 417, 418 utphullatArA, 146, 148, 149 utsaGga, 26, 55 utsArita, 99, 104, 115, 159 utsAha, 425, 426, 429, 401, 402, 444, 446 utsAhasaMzraya, 455 utsedha, 92 utspandita. 219, 287 udazvana, 116 udara, 16, 126 udbhIva, 461 udghaTTita, 92, 94, 193, 195, 204, 209, 210, 214, 237, 238, 256, 266, 267,270,291,351 udghATana, 58 uddhAtyaka, 343 uddIpta, 457 uddhatAzraya, 342 uddhRtA, 180 undrama, 149 udbhAmita, 146 udvartita, 127, 128 udvAhi, 176 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute uddhata, 3, 4, 13, 180, 342 uddhataparikrama 212, 214, 215, 220, 221, 223, 224 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni udvAhita, 17 21, 87, 89, 90, 91, 128, 129, 205, 284, 319, 340, 451 utta, 26, 60, 166, 168, 193, 195, 235, 273, 280, 293, 306, 312, 351, 354, 355, 357, 358 udvRttaka, 256, 271, 273 udvRttavArI, 235. uddhatatArakA, 138, 142 uttapuTA, 138, 140 udvRti, 460 udvega, 139, 209, 415, 432, 466 udveSTana, 121, 209, 220, 267, 282, 311, 346 udveSTita, 75, 76, 78, 99, 102, 109, 112, 183, 185, 198. 200, 201, 212, 215, 224, 230, 233, 267 uta, ( jAnvAdi ) 88, 89, 90, 96, unmAda, 148, 403, 410, 415, 439, 460 unmAdaka, 366 unmeSita, 153, 154 upaviSTasthAnaka, 319 upavezana, 460 upazama, 124, 374, 375, 378, 389 upasRta, 195, 196, 234 upahasita, 416, 418 upAGga, 16 upAdhyAya, 16, 364, 370 upAya catuSTaya, 431 upAyacintana, 455 ullukasana, 436, 470, 437 ullokita, 156, 158 99, 133, 134, 172, 173 unnatA, 61, 172 ullola, 251, 282, 312 ulkA, 462 ukSamana, 34 unmatta, 86, 192, 194, 203, ulbaNa, 27, 31, 79, 212 260, 269, 272 uSA, 3, 4 uSNISadhAraNa, 34 unmathita, 147 ura: pArzvArdhamaNDala, 27, 76, 109 saMbAdha, 112, 120 uroGgaNa, 360, 362 uromaNDala, 27, 31, 75, 108, 192, 194, 220, 258, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268,269, 270, 273 urovartanikA, 75, 105, 108 ullAlana, 312 ullAsita, 162, 164 555 k Uru, 127, 190 UrutADitA, 280, 301 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH aruveNI, 280, 302 ekajAnunata, 319, 332 UrUddhRtta, 193, 195, 238,258,259, ekatAla, 322, 323 260,261,262,264,267,268, ekatAlI, 378, 383 269,289, 349,350,357,359 ekapAda, 319, 330 UrNanAbha, 26, 50, 232 ekapadakuTTita, 313, 314 Urdhvaga, 183 ekapAdaluThita, 245 UrdhvajAnu, 192,194,206,208,211, ekapAdalohaDI, 241, 245 221, 263,267,280,292,356 ekapAdAJcita, 242 Urdhvadazana, 168 ekapArzvagata, 319, 332 Urdhvadeza, 35 ekabhrUsamutkSepa, 140 UrdhvapuTA, 137, 143 ekAharacita, 227 Urdhvapradarzana, 99 ekocca, 95 UrvaprasArita, 43 eDakAkoDita, 193, 195, 234,279, UrdhvamaNDala, 25, 73,75, 107,196, 286, 348, 350, 353 198, 220 eNapluta, 241, 247 Urdhvamukha, 182, 208 elAdi, 124, 376, 377 UrvavartanA, 105, 106 UrdhvazvAsa, 161, 464 Urvastha, 99 airAvaNa, 216 UrdhvADalI, 1 UrdhvAlaga, 240, 244 UhApoha, 45, 458 otA, 124, 375 oyAraH, 360, 363 Rgveda, 4, 341 RjubhramaNAdi, 14 aughya, 403, 409, 429, 448, jvI, 172 autsukya, 55, 161, 163, 176, 207, 336, 403, 410, 420, ekacaraNAzcita, 240, 242 448, 457 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni audArya, 5, 138 kampaH, 387,420,432, 456, 457 459, 464, 470 kampana, 156 kakSavartanikA, 74, 105.108 kampabhedAH, 470 kaTAkSa, 136, 156, 409, 416 kampita, 17,20,88,90,91, 127, kaTikSetra, 73 129, 131, 141, 159, 162, kaTibhrAnta, 192, 194, 214 165, 166, 165, 175, 451 kaTIcchinna, 192, 194, 205, 212, karakarma, 189 257, 259, 260, 261, 262, karakriyA, 196 263, 264, 265, 266, 265, karaTAdhara, 372 268,269,270,271,273,274 karaNa, 13, 14, 15, 16, 75,105, kaTItaTa, 15 140, 184, 185, 190, 191, kaTIrecaka, 275 196, 208, 225, 240, 248, kaTosama, 192, 194, 205 255, 255, 258, 259, 260, kaTuvAna, 418 261,262,263,264,266,268, kaNTakita, 470 269, 272, 273, 274, 277, kaNTakoddharaNa, 48,50 278, 412 kaNTharecaka, 275 karaNavAta, 256 kathakAH, 396 karaNasaMzraya, 252 kathAbhana, 458 karaNApraNI:, 257, 461, 320, 335, kathoddhAta, 343 kaniSTha, 373 karaNAdhipa, 245 kapAlacUrNana, 241, 246 karaNAnuga, 240 kapittha, 25, 40, 42, 57, 77 kararecaka, 112, 275 kapIzvarAH, 473 kararecakarana, 112, 121 kapotaH, 26, 52 karavartanA, 15 kapola, 16,68, 159 karavyApAra, 314 kapolAlaMkRti, 225 karasparzana, 241, 247 kamalavartanA, 108 karikara, 69, 200 kamalA, 325 karikumbha, 4 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 saMgItaratrAkaraH karihasta, 27, 30, 69, 70, 193, kavivara, 407 194, 200, 202, 210, 216, kAMdizIkatA, 433 224, 230, 258, 260, 261, kAMsyatAladhara, 373 262, 263, 264, 266, 265, kAGgrala, 25, 42 268, 270, 271, 272, 273, kAtarA, 280, 301 280, 300 kAntA, 22, 24, 135, 136, 415 karuNa, 135,137,156, 181, 342, kAntAdRSTi, 405, 409 400, 404,413,414,420,422 kAntAnukaraNa, 407 karopagUDha, 418 kAntAsaMyoga, 406 karkaTa, 26, 52, 53, 86, 328 kApuruSa, 52 karNa, 190 kAmazAstra, 414 karNapUra, 48 kAmasUtrajJAH, 49 karNayugmaprakIrNaka, 112, 122 kAmAvasthA, 328 karNalagna, 95 kAryatattvavinizcaya, 425 karNATadezaja, 377 kAryAsiddhi, 455 karNATamaNDala, 378 kAla, 404 karNAvataMsaka, 118 kAvyabaddha, 7 kartarImukha, 25, 30 kAhalika, 373 kartarIlaThita, 244 kiGkiNIvAdya, 392 kartarIlohaDI, 241, 244 kirITa, 9, 35 kartaryazcita, 240, 243 kilikiJcita, 22, 152, 155 kalavikRvinoda, 111, 116 kInAzaH, 404 kalazavartanA, 110 kIrti, 5, 428, 431 kalA, 250 kIrtidhara, 108, 140 phalAbhijJAH, 136 kukkuTAsana, 243 kalApa, 255 kucita, 35, 49, 92, 93, 96, 18, kalAsa, 122, 381 79, 103, 123, 133, 138, kavayaH, 395 139, 146, 147, 150, 153, kavicAra, 385, 390 154, 150, 179, 192, 194, kavita, 125, 375, 378, 390 206,208,221,222,227,236, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni 239, 290, 291, 292, 293, kezadeza, 107 295, 302, 303, 307, 308, kezabandha, 27, 38, 65, 68,209 312, 322, 328, 334 kezabandhavartanA, 105, 107 kaizika, 10, 125, 345, 347 kuTila, 141, 373, 374, 428, 449 kaizikI, 10, 340, 341, 343,344 kuTTana, 13, 169 kopa, 23, 41, 151, 175, 202, kuTamita, 22, 152 238, 428 kuTTita, 314, 315, 316, 317 komala, 360, 367, 377, 347 kuNDalicAra, 111,117 kohala, 105, 111, 124, 162,313 kulIrikA, 280, 300 kohATika, 17, 393 kusumagumma, 472 kauTilya, 458 kusumaghrANa, 165 kramapAdanikuTTita, 313, 315 kuzala, 394, 408 kravyAda, 58 kusattvavAsana, 338 kAnta, 192, 215, 319, 336,348, kusumAJjali, 374 kusumAvacaya, 41,46,50 kruddhA, 135, 140 kuhanAvaha, 416 krodha, 94, 154, 168, 171, 197, kUTanibaddha, 390 324, 401, 423, 425, 428, kUpara, 56, 63, 68, 73, 79, 103, 443, 44, 470 321, 340 kSAma, 126, 125, 151, 159 kUrparakSetra, 119 kSipta, 46 kUparasvastika, 109, 116, 121 kSiptA, 128, 129 kUrpAsaka, 369 kSepa, 189 kUrmaka, 52 kUrmAlaga, 240, 243 kUrmAsana, 243, 319, 335 khaTakAmukha, 25, 26, 40, 43,55, 59, kRtinaH, 158 62,69,77,79,80,106,109, kRtrima, 428, 433, 434, 435, 458 200,202,205,206,209,211, ketudarzana, 462 215, 215, 222, 225, 227, kezagraha, 49 228, 230, 233, 234, 238 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 saMgItaranAkaraH khaTakAmukhavartanA, 105, 106 garva, 19, 22, 58, 88, 94, 95, khaTakAvardhamAna, 26, 55 148, 159, 176, 203, 326, khaTakAsya, 108, 208 403, 429, 458 khaDgavartanikA, 105, 108 garvaja, 325, 461 khaDgAdibhramaNa, 101 garvotseka, 88 khaNDa, 124, 255, 277, 278 gADhasaMzleSa, 170 khaNDana, 169, 170 gAtrakArya, 57 khaNDasUcI, 249, 304, 319, 333 gAtragaurava, 457 khaluhula:, 385, 388 gAvadhUnana, 435, 437 khalla, 126 gAtramoTana, 465 khuttA, 281,305 gAtravartanA, 105, 110, 345 gAtravikSepa, 12, 367, 46. gAtrasaMvAhana, 450 gaGgAvataraNa, 193, 195 gAtrasparza, 470 gaDAvatAra, 239 gAtrasaMkocaka, 464 gajadanta, 26, 56, 58 gAvataMsa, 433 gajara, 124, 374, 375, 378 gAtrotkampI, 464 gajavikrIDita, 193, 194, 224, 268 gAna, 49 gaNDasUci, 193,194,225,266,273 gAndharvavedaH, 3, 4 gatAgata, 319,328 gAmbhIrya, 58, 138, 326, 431 gati, 317 gArugi, 389, 390 gatimA, 449 gAruDa, 319, 335 gatimaNDala, 256, 266 gIta, 4, 13, 200, 344, 405,460 gadA, 40 gItaka, 24 gadgada, 425, 436, 464, 470 guNakIrtana, 415 gandha, 144, 164 guNadoSa, 16, 368 gandharvApsarA:, 3 guNanikSepaNa, 50 gambhIrabhAva, 394 guNanihava, 448 garuDapakSaka, 27,73 guru, 428 garuDapluta, 193, 194, 225, 259 gurubhakti, 451 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruvyatikrama, 452 gurusaMbhASa, 52 gurvI, 449 gurupha, 16, 178 gUDhAvalokinI, 144 gUDhavacana, 452 gRdhrAvalInaka, 193, 194, 216, 273 gRhAdibhajana, 423 gopanopAya, 233 gopI, 3, 4 gopyagopana, 327 gomukha, 274 goSThI, 438 gauNDalI, 16, 377, 378, 379, 382, 383, 388, 389 gaura:, 404 grahaNa, 169, 171 hArdita, 179 grahAveza, 23, 174 grAmyatvaM, 377 grIvA, 16, 96 vizeSapAdAni gha ghaTitotsedha, 92, 94 gharghara, 385, 388, 390 ghargharikA, 131 ghardharikAjAla, 384 71 dharikAvAtha, 385 gharSaNa, 179 ghAtavartanikA, 105, 109 ghUrNita, 115, 192, 194, 208, 268, 449, 464 ca cakrakabhrAnti, 122 cakakunikA 313, 317 cakrabhramarikA, 241, 249 caturazrakara, 202 caturazramAna, 265 caturahasta, 457 glAnA, 86, 135, 145 glAni, 145, 336, 337, 403, caturazrI, 79 410, 420, 446, 466 561 cakramaNDala, 192, 994, 219, 169 cakravartanikA, 73 catura, 25, 45, 139, 150 153, 192, 194, 214, 218, 270, 273, 331,393,395, 396, 458 catura, 26, 59, 60, 62, 64, 65 69, 87, 198, 199, 203, 104, 206, 214, 256, 278, 321, 319, 330 caturAnana, 322 caturmukha:, 3 catuSkoNakuTTitA, 313, 315 catuSpatrAbja, 111, 117 catustAla, 290, 323 candroparAga, 462 caraNa, 348 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 saMgItaranAkaraH cala, 131, 132, 140, 144, 162, cintA, 21, 24, 53, 142, 161, 163, 143, 174 163, 176, 227, 233, 325, calana, 155, 156, 463 403, 406, 410, 413, 414, calasaMhata, 174, 175 415,420,448,450,457,465 calAsana, 246 cibuka, 16, 49, 336 calita, 114, 175 cukkita, 169, 170 cApala, 148, 403, 425, 433,454 cAmaradhAraNa, 41 cAmaradhArin , 396 chatrabhramarI, 241, 249 cAraNa, 17, 392 chinna, 90, 91, 169, 170, 192, cArI, 16, 198, 202, 203, 205, 194, 205, 212, 261, 264, 206, 207, 208, 211, 213, 265, 266, 354, 356 215, 219, 222, 224, 225, churikAnartana, 393 228, 229, 233, 234, 235, cheda, 189, 424 235, 238, 239, 276, 277, 278,282,284,287,288,289, 291,296,297,303,313,314, jakkA, 379 317,318,347,348,350,382 javA, 16, 128 cAlaka, 110, 112, 123, 124, jaGghAlavanikA, 281, 310 125, 382 javAsvastika, 208, 286, 287 cAlana, 111, 113, 114, 360, 361, jaGghAvatI, 281 jaGghAvartA, 310 cAli:, 360 jaThara, 53, 126 cAlivaDaH, 360,361 jaDatA, 145, 403, 410, 415, cASagata, 348, 354 cASagati, 220, 279, 285, 349, janAntika, 11 350, 351, 354 janita, 193, 195, 233, 234,271, cittapattyarpikA, 9 279, 288, 349, 350, 351, cittotsAha, 455 352, 354, 355, 357 citrayuddha, 342 janyajanaka, 404 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni 563 jayazabda, 6. jarA, 169, 470 taNDaH , 3, 4, 14, 115 jarjara, 205 taruNa, 149. 209, 49 jalazayana, 241, 245 taruNamada, 239 jalazayyAsana, 245 tarjana, 20, 289, 320 javanikA, 374 tala, 180,185 jAdhya, 436, 469 taladarzinI, 281, 305 jAnu, 16, 133, 134 talapuSpapuTa, 192, 194, 196, 258 jAnunata, 319, 320, 338 talamukhaH, 26, 60 jimA, 135, 145 talamukhavartanA, 110 jilA, 16, 172, 173 talavilAsita, 192, 194, 218 jugupsA, 86, 151,161,401,409, talasaMghaTTita, 193, 195, 235, 269 talasaMsphoTita, 193, 194, 262, 226, jugupsitA, 135, 141 jRmbhaNa, 170, 471 talovRtta, 280, 302 jambhA, 53, 89, 126, 127, 174, tADana, 189,313, 424,44,453 tADita, 82, 94 jyotirvidaH, 395 tANDava, 3, 4, 13, 112, 128, 129, 130, 383 tAmracuDaH, 26,51 hamarI, 201, 309 tArakAkame, 401 DamarukuhitA, 313,315 tArakAbhedAH, 155 DamarudvayakuhitA, 313, 315 tArA, 16, 163, 135, 140, 141, DiNDima, 274 143, 144,145,147,148,157 Dola:, 26, 54,111,114,122,219, tArAkarma, 155, 156 220,221, 228,229,234,236 tA_pakSavilAsaka, 112, 120 DolApAda, 192, 194, 221, 224, tAla, 274, 258 229, 231, 235, 280, 293 tAlatraya, 295 DolAkara, 206, 208, 21.. tAladhara, 373, 389 dolita, 68 tAlamAtra, 285 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH tAlamAna, 51 tilakavartanA, 110 tAlalAsyayuk, 36. tilataNDulavartanA, 112 tAlavRnta, 6. tIkSNakUpara, 114, 119 tAlAnusaMdhAna, 207 tIvramadaH, 149 tAlAnuvRtti, 374 tuDukA, 375 tAlAntara, 327 tuNDakaizika, 125 tAlAntarAla, 214 tRSNA, 442, 466 tAlikA, 225, 235 tairthikAH, 438 tirazcIna, 123, 129, 130, 155, tomara, 39 18., 361, 364 tolana, 189 tirazcInakuhita, 313, 316 tauryatraya, 391 tiripabhramarI, 241, 249 tauryatrika, 397 tirobhAva, 427 trastA, 136, 149 tiryak, 62, 64, 68, 72, 53, 145, trAsa, 149, 179, 403, 432, 433, 166, 309, 362, 363 ___464, 465 tiryakaraNa, 241, 247 trika, 89, 212, 221, 244 tiryakRzcita, 281, 303 trikaparivartana, 263 tiryaktANDavacAlana, 112, 120 trikaparyanta, 121 tiryaprasArita, 303, 304, 333 trikavalana, 267 tiryaksvastika, 241, 248 trikavivartana, 224 tiryagacita, 241, 247 trikoNacArI, 313, 314 tiryagAyata, 177 trikoNamaryAdA, 117 tiryaggata, 100 tripatAkaH, 25, 34, 35, 38, 66, tiryaggatasvastikAgra, 112, 119 68, 69, 71, 73, 230, 239, tiryaggatAgata, 175 tribhaGgIvarNasaraka, 111, 114 tiryagnama, 249 vivalI, 377 tiryagbhramaNa, 275 tryazra, 60, 96, 114, 278, 294, tiryaGnata, 174 ____320, 321, 323, 324, 325 tiryanatomata, 18, 24 bhyazrakara, 121 tiryamukha, 11, 114, 280, 299 gyazragamana, 155 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni 565 bhyazratA, 285, 360 dRzya, 5 tryazrapakSa, 323 dRSTi, 16, 15. bhyazrabhAva, 116, 315 devA, 455 tryazramAna, 256 devArcana, 42, 338 devopahAraka, 111, 119 dezI, 16, 240, 282, 36. daNDapakSaH, 27, 72, 192, 193,211, dezIcArI, 280, 313 213, 268 dezInRtasamudra, 112 daNDapAda, 192, 194, 213, 225, dezIpaddhati, 378 228, 259, 273, 280, 281, dezIvidaH, 360 294, 309, 348, 354, 355, daityAH , 423 357,358 dainya, 403, 410,433, 440 daNDapraNAmAJcita, 240, 242 dolita, 44, 69 daNDarecita,192,194,214,269,270 dvatabhrama, 65, 107, 199, 203 daNDavartanA, 105, 108 dvatamAna, 116, 121, 299 dantakarma, 169 dvatalaya, 383 dardura, 254 dvAradAmavilAsaka, 111, 118 dasaraNa, 241, 245 dvAravatI, 3 dazana, 16 dvitAla, 285 dazamIdazA, 164 dvitAlAntarAla, 320 dazAvasthA, 414, 415 dvizikhara, 32, 80 daSTa, 168, 169, 11 dAnavIra, 432 diksvastika, 191, 260, 268 dhanurAkarSaNa, 111, 118 digbhramarI, 241, 250 dhanurvallIvinAma, 112, 120 dInA, 135, 140 dharmavIra, 432 duHkha, 5, 22, 23, 47,95,148,159, dhasaka, 360, 362 163, 164, 414, 422, 469 / / dhuta, 17, 18 dUtI, 400 dhUnana, 189 haptA, 135, 141 dhRti, 403, 429, 439, 451 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH dhairya, 5, 58, 135, 429, 431,458, narmasphuJja, 344 narmasphoTa, 344 dhyAna,96,164,335,450,451,455 nalinIpAkozaka, 27, 77, 1.8 dhruvaka, 379 navaratnamukha, 112, 123 dhruvakhaNDa, 381, 383 navoDhA, 22, 179 dhruvapada, 380 nAgabandha, 241, 245, 319, 335 dhruvA, 13, 124, 377, 382 nAgabandhavartanA, 110 dhruvAMzaka, 382 nAgabandhAsana, 245 dhruvAkhaNDa, 380 nAgA:, 455 nAgApasarpita, 193, 195, 239 nATaka, 8, 14, 471 nagarANi,6 nATakagocara, 344 naTa, 7, 16, 159, 321, 398,40 nAvya, 3, 6, 7, 14, 296, 324 nata, 42, 67, 89, 90,96,98, nAvyatattvajJa, 201, 207 128, 133, 160, 205, 225, nATyadharmI, 9, 10 319, 340 nATyanirvAhaka, 440 natajAnuka, 289 nATyavizArada, 258 natapRSTha, 241, 246 nATyaveda, 3, 4, 290, 472 natonnata, 34, 126 nATyasthitikartA, 321 nandyAvarta, 300,301,319,330,331 nATayakagocara, 325 naya, 45, 428 nATayopayoginI, 10 nartaka, 16, 392 nADIpIDana, 471 nartakI, 328, 365 nAbhi, 190 nartana, 2, 7, 325 nArada, 5, 112 nartanAdhAra, 365 nAsikAnila, 16 narma, 344 ni:zaka, 51, 103, 144, 162, narmakarma, 392 259, 266, 290, 309, 320, narmagarbha, 344 343, 344, 363 narmanirmANanipuNa, 394 ni:zvAsa, 55, 162, 165, 445, narmabhedAH, 344 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapAdAni 567 niHsAratAla, 389, 390 nivezaka, 193, 195, 233 ni:sRtA, 129, 130 nizumbhita, 192, 194, 223, 268 nikuJca, 80, 131, 132 niSadha, 26, 57,58 nizcita, 139, 152, 194, 207, niSkarSaNa, 169, 171 229, 267, 270,271, 418 niSkAma,155, 156,199,202,215 nikuTa, 192, 194, 204, 258,259, nisAru, 378 260, 262, 265, 267, 270, nizcita, 17, 22, 196 274, 306 nIca, 416,423, 434, 444, 446, *nikuTTita, 219, 271, 281, 314, 460, 461 315,316 nIrAjana, 111 nitamba, 25, 66, 90, 133, 193, nIrAjita, 114 194, 206, 209, 231, 258, nUpura, 192, 194, 212, 260,261, 261, 263, 264, 265, 268, 262, 263, 264, 269, 270, 270, 271,272,273,295,309 273, 294 nitambaka, 260 nUpurapAda, 228 nitambavartanA, 105, 107 nUpurapAdikA 212, 280, 293 nidrA, 23, 24, 403, 410, 412, nUpurabandhana, 92, 93 416, 453,455,457,465,471 nUpuraviddhakA, 280, 299 nibaddhasvastika, 12. nRgocara, 441 nimeSita, 153, 154 nRtta, 3, 6, 12, 14, 15, 29, 296, nimeSiNI, 140, 147, 149 324, 344, 460 niyuddha, 44, 207, 226, 296, nRtakanyA, 364 352, 354 nRttakaraNa, 13, 191, 278 nirasta, 162, 163 nRttakalA, 112 nirbhuma, 87,88 nRttakovida, 60, 179, 311 nivaMda, 5, 146, 161,163,173, nRttagocara, 151 176,336,342,4.1,402,403, nRttajJAH, 96 410,420,439,444,445,466 nRttatattvajJa, 370 nivartita, 125, 128 nRttamaGgalazAstra, 112 nivRtta, 93, 95 vRttavidaH, 12 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 nRtavedin, 11, 73, 74, 243 nRttahasta, 27, 32, 80, 106, 225 237, 287 nRttADhya, 342 nRtAbhinaya, 203 nRttAzraya, 124 nRtya, 3, 6, 11 nRtyazAlA, 395 nyazcita, 73, 90, 93 nyAya, 16, 345, 347 nyAyavedI, 393 saMgItaratnAkara: pa pakSapradyotaka, 27, 71, 200, 203, 298 pakSavacitaka, 27, 71, 200, 203, 208, 227, 227, 298 pakSasthita, 320, 321 pakSAnukRta, 104 pakSmApra, 139, 143, 144, 145 pazcatAla, 288, 324 pazcAGga, 385 pazcAGgakuzala, 384 paTaha, 274 paDivATa, 385, 386 paNava, 274 paNDita, 383 patAka, 25, 32, 33, 44, 47, 53, 54, 58, 61, 63, 64, 66, 67, 68, 73, 74, 80, 107, 109, 197, 207, 218, 231, 235 patAkavartanA, 105, 106 patitA, 150, 151, 178 patitAya, 180 pada, 375 padArthAbhinaya, 14 paddhati, 375, 378 padmakoza, 25, 42, 49, 62, 67, 77, 78, 108, 232 padmabhUH, 4, 121 padmavartanA, 108 padmavartanikA, 105 parAGmukha, 34, 36, 58, 61, 71, 77, 11, 119, 182, 211 parAvRtta, 17, 23, 89, 130, 177, 246, 256, 271, 319, 322 parAvRttatala, 280, 299 parAvRti, 118, 329 parAzrita, 419 parigraha, 189, 199 paricchinna, 256, 262 paridevana, 420, 421, 460 parivartana, 61, 77, 196, 206, 208, 437, 463 parivartita, 43, 60, 64, 66, 128, 130, 183, 185, 197, 198, 214, 234, 237 parivAhita, 17, 21, 236, 239 pariviDi, 375 parivRtta, 192, 194, 202, 228, 231, 272 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAni 569 parivRttarecita, 256, 272 pArzvajAnu, 193, 194, 226 parivRtti, 203, 215, 221, 222, pArzvatomukha, 182 228, 233, 269 pArzvadaNDapAdA, 291 paryasta, 256, 257 pArzvadvayavarI, 313 paryAyagajadanta, 110, 122 pArzvadvayacAriNI, 315 pallava, 27, 66, 65,79, 205 pArzanikuTTaka, 190, 194, 219, 268 pallavavartanA, 105, 109 pArzvamaNDalin , 27, 31, 74 pazcArakSepanikuTTitA, 313, 315 pArzvamukha, 50,55 pazcAtpura:sarA 313, 314, pArzvavyatyAsa, 101 pATa, 375, 385 pArzvasaMbhrAnta, 270 pAvya,4 pArzvasvastika, 256, 260 pANikA, 274 pANi, 16, 92, 93, 94, 95 pAta:, 155, 156 pANiga, 92, 95 pAdadvayakuhitA, 313, 314 pANipArtha, 319, 331 pAdarajana, 37 pANirecita, 280, 301 pAdarecaka, 275 pANividdha, 301, 331, 319, 129 pAdApaviddha, 211 piSTakaTa, 348, 353 pAdasvastika, 212 pihita, 153, 154 pApasthitinikuTTitA, 313, 314 pIta, 404 pAdApaviddha, 191, 194 putrajanma, 6 pArvatI, 3, 4 pura:kSepanikuTTitA, 313, 315 pArzva, 15, 89 puraHkSepA, 281 pArzvakrAntA, 192, 194, 222, 280, puraHpazcAtsarA, 313, 314 291, 354, 355, 355, 356, purastAlluThita, 313, 316 357, 358, 359 purATikA, 306 pArzvakSepAkhyakuTTitA, 313, 315 purATI, 281 pArzvaga, 45, 92, 95 purArin , 121 182, 183 purodaNDabhrama, 111, 114 pArzvaccheda, 256, 263 pulakodama, 436, 454 pArzvaja, 50 puSpapuTa, 26, 54, 196 12 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 saMgItaranAkaraH 178 puSpAjali, 54, 330, 375, 348 pralaya, 403, 405, 420,436, 468, puSpAJjalikSepa, 196 471 puSpAJjalivisarjana, 326 pravicAra, 345, 346, 347 puSpAvataMsaka, 369 pravilokita, 156 pUrNa, 126, 159 pravRddha, 162, 163 pUrvaraGga, 252, 274, 326 pravezana, 155, 159 pRSTha, 16, 126 prasanna, 181 pRSThaluThita, 313, 316 prasarpita, 193, 194, 230, 259, pRSThasauSThava, 375 269 pRSThasvastika, 192, 201, 268 prasArita, 32, 62, 65, 76, 89,90, pRSThAnusArI, 99, 102 99, 101, 103, 109, 121, pRSTotkSepa, 282, 311 122, 172, 175, 179, 288, pRSThottAna, 319 319, 333, 334, 336, 339 pRSThottAnatala, 330 prasRta, 93, 98, 162, 153, 165, peraNI, 14, 16, 385, 389, praharaNa, 124, 382, 390 prakampana, 387, 469 prahasana, 343 prakampita, 87,88 prahAra, 95, 103, 347, 424, 453 pracAra, 16, 182, 183 prAkRta, 155, 156 pratApa, 428,431 prAvezikI, 13 pratimaNTha, 379, 383 prekSaNa, 81 pratimukharI, 372 prekSaka, 374 prativartanikA, 105, 110 preDDolita, 193, 194, 229 pratyA, 16, 17, 134 pratyAbhaGgi, 363 pratyAlIDha, 258, 319, 324 prabandha, 374, 375, 377 phAlavartanikA, 105, 107 pramodanRtta, 214 phulla, 159 prayogAtizaya, 343 phullakapola, 422 prarocanA, 343 phUtkAra, 160 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va bhavavallabha, 236 baddhA, 198, 220, 222, 228, 231, bhANa, 391 bhAratIya, 13 267, 279, 288, 291 baddhasvastika, 118 bandina:, 396 bahirgatA, 131, 178 bANaH 3 bAhu, 16 bAhyapArzvaga, 332 bahyabhramaraka, 354, 356 bAhyabhramarI, 241, 248 bAhyavastvanukAriNI, 9 vizeSapadAni bibboka, 22, 24, 167, 179 bIbhatsa, 135, 139, 156, 181, 400, 404, 435, 461 brahmA, 6, 404 bha bhaTTa, 182, 326 bhaTTataNDu, 108, 112, 117, 118 bhaya, 159, 171, 177, 220, 401, 420, 433, 434, 443, 449, 452, 458, 462, 465, 469, 470, 471 bhayAnaka, 135, 138, 156, 181, 400, 404, 435,443, 447, 461 bhayAnvitA, 135, 141 bharata, 3, 4, 18, 191, 182, 259, 274, 280, 313, 341, 344 bhartsana, 51, 428, 453 bhArata, 345, 346, 347 bhAratI, 327, 340, 341, 343 bhAvadRSTi, 139 bhAvalakSaNa, 17 bhAvA:, 9, 11, 150, 403, 407 408, 425, 429, 468, 471 bhAvAbhinaya, 14 571 mAvAzraya, 385, 388, 390 bhAvuka, 9 bhI 88, 169 bhIta, 85, 138, 161, 167, 170 175, 337 bhImasena, 191, 222 bhu, 176 bhujaGgatrastarecita, 192, 194,213, 269 bhujaGgatrAsita, 192, 194, 206, 213, 260, 262, 264, 265, 267, 272, 280, 295, 355, 353, 357, 358, 359 bhujaGgAcita, 192, 194, 213, 269, 273 bhUtavAkyArtha, 15 bhUmikuTTana, 386, 388 bhUmitAna, 93 bhUmilana, 180 bhUSaNa, 16, 134 bheda, 189 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 saMgItaratnAkaraH merI, 274 madaskhalita, 193, 194, 236 bhairavAJcita, 240, 242 madAlapa, 281, 303, 319, 336 bhaumI, 279, 281 madirA, 136, 149 bhramaNa, 75, 81, 91, 13, 101, madhya, 335 155, 156, 275, 462 madhyacakrA, 313, 317 bhramara, 48, 51, 192, 194, 212, madhyaluThita, 313, 317 256, 261, 263, 264, 265, madhyasthApanakuTTitA, 313, 316 268, 271, 272, 273, 348, mandA, 160, 161 349, 350, 351, 353, 354, malinA, 135, 146 355, 350 mAtuH, 396 bhramaraka, 92, 296, 356, 355, 393 mAtRkA, 255 bhramarikA, 221, 359 mAtRkotkara, 252 bhramarI, 205, 210, 212, 214, 229, mAdhurya, 138, 367, 381 280, 294, 358 mAna, 22, 88, 104, 457 bhrAnta, 162, 165 mAnAvalambana, 326 bhrAntapAdAcita, 241, 252 mAninI, 338 bhrAmita, 131, 132, 223, 317 mAyA, 362, 463, 435 zrRkuTI, 150, 152, 428 mArkaNDeyapurANa, 368 bhUpuTa, 16, 145 mArga, 11, 282 mRjiriTi, 126 mArganRtta, 392 mitha:samIkSyabAhyaM, 111, 115 mithoyukta 178 makaravartanA, 105, 106 miyolagna, 179 maNibandhagatAgataM, 112, 119 mukula:, 49, 57 maNibandhAsikarSa, 111, 116 mukulA, 135, 144 maNDala, 319, 329 muktajAnu, 319, 330 maNDalabhrAnti, 353 mukharAga,16,83,180,181,409,416 maNDalAya, 115, 118 mukharI, 372 maNDalAbharaNa, 112, 122 mukhavaivarNya, 446 mattali, 192, 194, 209, 279, 287 mukhazoSa, 446, 455, 46. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAni mukhasaMkoca, 460 yajurveda 4,341 mukhasaMdaMza, 50 yati: 214 mukhyagAyana, 373 yuddha, 207, 226, 296, 323 mugdha, 365 yuddhaparikrama, 201, 348 muniH, 3, 11,26,70,73,92,112, yuddhapravartana, 431 157,153,255,256,263,319, yuddhavIra, 432 320, 323,343,402,438,442 yauvanatritaya, 365 murajADambara, 111, 118 muSTi,25,39,77,95,226,234,229 muSTikasvastika, 27, 77, 80, 108 rakta, 181 muSTirUpa, 116, 117 rA, 190, 378, 449 mUkagauNDalI, 377 raGgapITha, 375 mUrchA, 21, 23, 24, 54, 88, 93, raGgapraveza, 449 154, 179, 335, 471 raGgabhuva, 374 mRti, 403 raGgabhUmi, 374 mRtyu, 410, 432 raGgasthA:, 389 mRgazIrSaka, 25, 46 rajAvataraNa, 326 mRgaplutA 229, 280, 292 rajjubhramaNa, 14 mRdA, 274 rajjusaMcAra, 393 melApaka, 374, 378 rajaka, 370 mokSaNa, 189 rati, 142, 406, 410,413, 414, moTana, 53, 189, 424 440, 443, 466, 467 moTita, 319, 328 ratinaipuNa, 366 moTTAyita, 22, 152 ratibheda, 442 moha, 21, 403, 420, 433, 435, ratizrama, 412 453, 456, 470, 471 rathacaka, 120, 122, 280, 298 maulirecitaka, 111, 115 rathanemi, 112, 123 sthAna, 43 ya rasa, 7, 395, 399, 400 yakSa, 12, 15 rasadRSTi, 135, 139 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 saMgItaratnAkaraH rasadevatA, 404 200, 203, 209, 210, 212, rasanirbhara, 342 213, 215, 216, 215, 221, rasanIyatA, 405 222, 224, 225, 229, 230, rasabhAva, 181 234, 236, 239, 268, 269, rasabhAvajJAH, 393 286, 287, 299, 301, 354 rasabhAvAH, 159 recitavartanA, 105, 107 , rasavarNAH, 404 recitasvastika, 64 rasavidaH, 472 rodasI, 190 rasavRtti, 113 romantha, 175 rasasaMvid , 7, 8 romaharSaNa, 159 rasA:, 4,404,472 romAJca, 45, 159, 403, 409, 425, rasAtmikA, 180 __ 429, 439, 449, 463, 464, rasAdiH, 405 468, 470,486 rasAbhAsAH, 404 romAJcanicaya, 432 rasAbhinaya, 14 roSaH, 20, 22, 50, 133,151,161, rasAbhivyakti, 7 167, 177, 344, 470 rAga, 453, 469 rauda, 156, 181, 232, 324, 342, rAgAlapti, 379 343, 400,404,418,425,431 rikapUrNa, 126 raudraprAya, 222 riMgoNI, 124, 375, 378, 379, raudrI, 135, 137 389 rura, 324,404 rudradevata, 324 lakSaNAvRttiH, 7 rUpaka, 383 lama, 34, 40, 46, 50 rekhA, 16, 110, 364, 365 lacitajaGghA, 281, 304 recaka, 16,66, 92, 93, 275 lajjA, 23, 55, 88, 143, 176, recakanikuTTaka, 193, 194, 210,269, 196, 199, 289, 470 270 lajjAbhara, 21 recita, 25, 65, 90, 91, 96,114, lajitA, 135, 143 150, 151, 166, 169, 199, laDhi, 360, 36 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAni 575 latA, 25, 215, 225 lehanI, 173 latAkara, 29,68,69,70, 72, 79, lokadharmI, 9 226, 230, 234,265,274,325 lolita, 18, 23, 95, 16, 193, latAkSepa, 281, 307 195, 269, 236 latAvRzcika, 192, 194, 215, 265, lola, 98, 172, 153, 174, 175 268, 270, 272, 273 lauhaDI, 241, 244 latAveSTitaka, 112, 123 laulya, 441, 442 latAhasta, 202, 210, 212, 213 lauhityabhaTTa, 123 laya, 362, 363, 365, 367, 374, layacAlana, 361 vakra, 37,42, 172, 174, 178 layAnuga, 274 vaktrakuTTanikA, 317 lalATatilaka, 192, 194, 219, 268 vaktrakuTTitA, 313 lalita, 22, 27, 79, 136, 138, vakSaH, 15, 84,87,89 147, 151, 153, 192, 194, vakSaHsvastika, 192, 194, 199,268, 206, 210, 211, 269, 270, 269 296, 312,348,359,362,363 vakola, 246 lalitavartanA, 105, 109 vadana, 16, 176 lalitasaMcara, 348, 356 varNasara, 390 laharIcakra, 111 vartana kiyA, 118 laharIcakrasundara, 113 vartanA, 15, 102, 105, 126, 209 lAsya, 3, 13 vartanAbharaNa, 111, 115 lAsyAGga, 16, 360, 365, 377 vartanAsvastika, 11, 113, 115, 120 lIDhasakka, 172 vartita, 79, 123, 192, 194, lIna, 192, 194, 197, 258, 266, 197, 258 vardhamAna, 26, 58, 299, 319, 329, lIlA, 45, 151, 176, 327, 340 320 luThita, 119, 122, 123,244,315, 316,317 valana, 91, 155, 156, 288, 311, lehana, 455 381 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 valita, 27, 79, 80, 96, 97, 109, 127, 174, 178, 192, 194, 211, 212, 234, 289, 294, 302, 312, 319, 328 valitavartanA, 105, 109 valito6, 192, 194, 198 vastUtthApana, 343 vaha ni:, 385 vAMzika, 373, 379 saMgItaratnAkara: vAkpAruSya, 453 vAkyArthAbhinaya, 14, 207, 233 vAkyaikapradhAna, 341 vAggeyakAraka, 393 vAGnepathya, 415, 418 vAcika, 1, 8, 14 vAcikAdi 12 vAcikAbhinaya, 11 vAdyaghAta, 381 vAdyaprabandha, 377 vAdyabhANDAni, 364 vAyasaMghAta, 389 vAmadakSatirazcIna, 115 vAmadakSa vilAsita, 111, 115 vAma viddha, 348, 357 vAmAvarta, 248 vAmAvartabhrama, 249 vArSagaNya:, 345, 346 vikUNitA, 160, 161 vikRSTA, 160, 161 vikRSTi, 189 vikozA, 136, 148 vikSipta, 192, 194, 224, 259, 261, 264, 271, 272, 273, 444, 459 vikSiptAkSiptaka, 194, 207 vikSepA, 281, 308 vicAlita, 153, 154 vicitravartanA, 107 vicyava, 198, 279, 285, 357, 358 vicyuta, 54, 59, 217, 258 vicchinna, 147, 160, 470 viTanartana, 93 viDambana, 119, 368 vitata, 55, 73 vitarka, 20, 62, 146, 151, 207, 327, 403, 450, 457 vitarkitA, 136, 146 vitasti, 330 vitADita, 153, 154 vidUSaka, 218, 292, 404 vidyAdhara, 121 vidyAdharagati, 219 vidyuddhAnta, 192, 194, 223, 224, 256, 265, 268, 275, 280, 281, 294, 308, 351 vAlavyajanacAlana, 111, 117, 120 vikaTa, 14 viddhA, 280, 282, 312 vidhuta, 17, 176, 177 vikAsI, 166, 168 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAni vilApa, 415, 420, 421, 463 vidhutabhrAntA, 17 vidhUnita, 46 vilamba, 361, 362 vilambita, 383 vinaya, 45, 52, 428, 460 vinigUhita, 166, 167 vilambitaprAya, 389 vinivRtta, 144, 176, 177, 192, vilAsa, 5, 22, 138, 152, 167, 194, 319, 329 viprakIrNa, 26, 31, 42, 61, 203, 215 vipralambha, 404, 406, 409, 410, 411, 413, 460, 461 viplutA, 136, 148, vibodha, 403, 410, 412, 439, 459 vibhAvAH, 7, 8, 398, 400, 404, 405, 407, 413, 414, 416, 419, 423, 424, 432, 435, 436, 438, 443, 444, 446, 447, 4488, 449, 450, 451, 452, 453, 456,467, 457, 470 vibhAvaikagocara, 409 vibhrama, 148, 327, 461 vibhrAntA, 136, 148 vimukta, 162, 164, 337, 338, 319 vizvaGgATakabandha, 111, 117 viyukta, 81, 124, 178 viyoga, 414 169, 191, 327, 390 vilAsina:, 395 vilAsinInRtta, 210 vilAsinyaH, 395 577 vilIna, 162, 165 vilokana, 146, 148 vilokita, 156, 158 vivartana, 155, 156, 295 vivartita, 78, 89, 91, 153, 154, 166, 192, 194,224,269,319, 339 vivRta, 90, 133, 134, 177 vivRtta, 80, 91, 176, 192, 194, 221, 228, 269, 270 vizAkhadaivata, 323 vizviSTa, 160, 175, 177, 280, 301 vizThiSTavartita 111, 113 virala, 40, 42 vizleSa, 154, 189 viraha, 44, 331, 406, 414, 457 viSaNNA, 136, 147, virizvaH, 150 virUpaveSa, 14 vireka, 445 vilakSata, 433 vilajjatA, 415 73 viSama, 14, 319, 385, 388, 390 viSamasUcI, 305, 333 viSamAGga, 375 viSayabhAva, 451 viSayavaimukhya, 440 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 saMgItamnAkaraH viSayAbhimukha, 155, 156 vRtti, 16,340,341,342,344,345 viSayopaplava, 440 vRzcika, 192, 194, 207, 216, 232, viSayonmukhya, 441 268,274 viSAda, 88, 128, 403, 420, vRzcikakuTTita, 192, 194, 216, 263, 270 viSkambha, 193, 195, 235, 256, vRzcikarecita, 192, 194, 217, 268. 267, 337 269 viSkambhApamRta, 256, 265 vRzcikAdhi, 219, 225, 229 viSkambhita, 319 vRzcikahasta, 223 viSNu, 404 vRzcikApasRta, 256, 271 viSNukrAnta, 193, 195, 236, 268 vRSabhakrIDita, 193, 195, 239, 269 viSNudaivata, 320 vRSabhAsana, 319, 335 viSNubhakti, 430 vetAla, 126, 127 viSNuveSadhara, 321 vetAlAbhinaya, 173 visaMsthula, 303 vetradhara, 396 visarjana, 41, 189 veda, 4 visaSTa, 166, 167 vedAdhyayana, . vismaya, 21, 24, 88, 151, 153, vepathu, 403, 425, 436, 446,462, 164, 214, 217, 265, 327, 464, 468, 470 401,436, 444,462,463, 469 vepathuvyajaka, 111, 113 vismita, 135, 142, 162, 164 veTana veTana, 281, 311 vihasita, 416, 418 vaitAlika, 17, 392 vITikAprahaNa, 102 vaidUSikI, 214 vIthI, 343 vaivarNya, 403, 420, 462, 471 vIra, 135, 137, 138, 153, 156, vaizAkha, 212, 216, 318, 319, 323 181, 324, 342, 400, 404, vaizAkharecita, 192, 194, 216, 256, 426, 429, 431, 432, 443 ___ 260, 264, 269, 270, 274 vIrasaMkara, 425 vaiSNava, 234, 236, 245,318,319, vIrA, 135, 138 320, 321, 334, 438 vIrudhabandhana, 111, 115 vaiSNavasthAna, 205, 249 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiSNavIvartanA, 110 vyaMsita, 192, 194, 215, 258, 259, 262, 263, 264, 271 vyaJjaka, 415 vyabhicAri, 84, 136, 398, 404, 406, 413, 402, 403, 409, 416, 426, 429, 439, 443, 444, 471 vyastotplutanivartaka, 112, 119 vyAdIrNa, 174 vyAdhi, 54, 88, 126, 163, 164, 170, 337, 345, 403, 410, 415, 444, 445, 453, 460, 463, 464 vyAbhuma, 176 vizeSapadA 185, 199, 215 vyAvartitakriyA, 106 vyAvRtta, 64, 77, 108, 197, 198, 214, 234, 237 vyAvRtta prekSaNa, 91 vyAvRtti, 60, 61, 62, 63, 77, 203, 206, 221, 222, 233, 239 ghoDA, 403, 452, 458 vyomaga, 282 vyomaja, 348 vyomayAna, 217 zaMkara, 438 zaMkara kiMkara, 88 zaMkarapriya, 354, 430 zaMkaravallabha, 250, 324 zaMbhu, 112 zakaTa, 248 vyAyAma 91, 128, 170, 277, 470 zAkhA, 15 vyAvarta, 201, 206 vyAvartana, 196, 208, 238 vyAvartita, 43, 66, 76, 109, 183, kaTAsya, 2, 193, 195, 238, 248, 271, 284, 348, 349, 350, 351, 352, 354 zakradevata, 323 zaGkA, 144, 403, 411, 433,447 zaGkitA, 135, 144 zabdAnukaraNa, 165 zarasaMdhAna, 112, 121 579 zAkhADura, 15 zAnta, 400, 401, 439, 440, 441, 443 zArGgadeva, 2, 44, 128, 167, 183, 218, 227, 272, 294, 299, 330, 418, 472 zArGgin, 198, 239, 252, 304, 339, 357, 447 zArdUlamuni:, 110, 124 zikhara, 25, 39, 40, 77, 80, 81 zithila, 46, 54,66, 67, 88, 145 ziras, 15 zirobhramarI, 241, 250 zirovartanA, 110 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 zilotpATa, 56 zilpAdi 436 zivavallabha, 220, 258, 369 zukatuNDa, 25, 41, 57, 139, 198, zveta, 404 202 zukatuNDavartanA, 106 zuddhapaddhati, 374 zuddha prabandha, 375 saMgItaratnAkara: zUnyA, 135, 142 zRGgAra, 139, 153, 156, 181, 342, 343, 400, 404, 406, 407, 409, 413, 414, 415, 443, 447 zoka, 5, 44, 86, 137, 161, 163, 177, 336, 413, 420, 443, 449, 462, 471 zobhA, 10, 138 zoSa, 420 zaurya, 71, 342, 429, 431 zyAma, 181, 367, 404 zrama, 16, 88, 55, 172, 340, 364, 403, 410, 420, 450, 453, 470, 471 zrAntA, 135, 143 zrAvya, 5 zrIkaraNApraNIH, 232, 251, 395, 303, 347 zrIsoDalasuta, 56 zrIvallabha, 312 zleSa, 189 zvasita, 174 zvAsa, 162 zvAsaroga, 126, 127 saMkSiptaka, 343 saMgItameru, 124 sa saMgItajJa, 374 saMghaTTita, 235, 281, 305 saMghAta, 255 saMgharSaNa, 169 saMghAtyaka, 343 saMcAriNaH, 420, 425, saMcAritA, 328 saMcArisaMbhava, 440 saMcArI, 425 saMdeza, 26, 50, 458 saMdaSTaka, 166, 168 saMnata, 193, 194, 196, 209, 229, 234, 237, 239, 268 saMpradAya, 16, 373, 374 saMpheTa, 344 436 saMbhrAnta, 146, 193, 195, 237, 256, 261, 273 saMmukha, 41, 50, 68, 77, 181 mukhaprekSaNa, 202 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute saMbhogazRGgAra, 409. saMbhrama, 54, 88, 91, 128, 148, 436463 Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAni 581 saMmukhasthala, 60 samud, 16, 6, 168 saMmukhAgata, 183 samudatta, 150, 154, 155 saMmukhInarathAja, 111, 114 samotsarita, 348, 352 saMyuta, 26, 45, 178, 335 samotsaritamattalli, 279, 286, 350, saMlama, 175, 179 351 saMlApa, 170, 327, 343 sarasvatIkaNThAbharaNa, 389 saMlApaka, 343 sarikA, 281, 306 saMhata, 133, 174, 198, 319, 330 sarpazirAH, 25, 44, 56 saMhatasthAnaka, 300, 305 sarpazIrSa, 46, 54, 55, 59, 64, 193, sapravicAra, 16 sabhApati, 17, 394, 395 sarpita, 193, 194, 230, 269 sabhAsadaH,393 sarvatomaNDala, 223 sarvAGganartana, 378 133, 134, 153, 154, 156, sasaMbhramaparikrama, 237 157, 159, 162, 165, 169, 171, 248, 319, 325, 327, savilAsaka, 252 331, 334, 337, 339 sahAyAnveSaNa, 455 samanakha, 192, 194, 202, 258, sAMkhya, 468 261,082 sAci, 156, 157 samapAda, 226, 242, 244, 246, sATopaparikrama, 218 250, 279, 282, 285, 316, sAsvata, 342, 345, 345 319, 322, 330, 352, 375 sAtvatI, 340, 341, 343 samapAdAcita, 241, 250, 251 sAttvika, 1, 2,8,9, 12, 14,403, samaprakoSTha, 118 461, 467, 468, 471 samaprakoSThavalana, 111, 114 sAttvikotkara, 409 samasUcI, 333 sAdhAraNa, 111, 110 samaskhalitikA, 281, 307 sAma, 4,431 samahasta, 375 sAmaveda, 4, 341 samAja, 375 sAmAjika,8 samAdhi, 244 sAlaga, 124, 388 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 sAlagagIta, 383 sAlagasUDa, 377, 383, 390 sita, 404 siripATa, 385, 387 sirihira, 385, 387 siMhamukhavartanA, 110 siMhavikrIDita, 193, 195, 232 siMhAkarSita, 193, 195, 232 siMhAbhinaya, 232 sumantu, 122 surajyeSTha, 375 saMgItaratnAkare: sUka, 360, 361 sUci, 193, 194, 227, 319 sUcikA, 282 sItkRta, 162, 165, 166 347, 367, 374 supta, 86, 339,340,403, 410, 457 sauSThavAdhiSThita, 335 suptasthAna, 319, 320 sUcI, 15, 92, 13, 199, 201, 222, 227, 247, 248, 263, 273, 280, 212, 312, 353, 354, 355, 356, 357, 358, 359 sUcIpAda, 210, 211, 214, 225, 237, 327, 333 sUcyAsya, 27, 64, 207 sUtkRta, 162, 165, 166 sUtradhAra, 205, 218, 321 sUrizArGgin, 160, 243, 406 kAnugA, 172 socchrAsA, 160, 161 soDhalanandana, 241, 436 soDhalasUnu, 54, 153, 202, 271, 303 sauSThava, 85, 87, 320, 321, 322, sUcIviddha, 193, 194, 227, 256, 259, 260, 348, 353, 356 sUcyaGghri, 227, 228 sUcyanta, 241 sUcyantAni 248 skandha, 15, 56, 66, 190 skandhabhaGga, 464 skandhabhrAnta, 241, 251 skandhAnata, 18, 24 skhalita, 162, 164, 193, 195, 232, 269, 307, 327, 449 stabdha, 127, 128 stambha, 88, 179, 403, 420, 432, 436, 456, 459, 464, 466, 467, 468, 469 stambhakrIDanikA, 281, 304 sthalakuTTita, 315 sUcImukha, 25, 43, 64, 209, 210, sthAna, 198, 212, 317, 327, 333 225, 237 338, 339, 375 sthAnaka, 16, 326, 374 sthAnakA di, 178, 209, 215, 216, 340 sthAnakAni, 325 sthAnAni, 320 sthApana, 365 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAni 583 sthAya, 36 // sphurita, 153, 154, 159, 174, 175 sthAyi, 433 spoTana, 189 sthAyitA, 426 smita, 21, 147, 168, 169, sthAyidRSTayaH, 135 sthAyinaH, 402, 426, 441, 442, smRti, 403, 429, 439, 452,455 443, 465, 471 smRtinAza, 449 sthAyibhAva, 401, 405, 416, 429 jastAlama, 319, 330 sthAyibhAvaja, 135 svaniSThAni, 155 sthAyibheda, 413 svapna, 410, 416, 455, 459 sthAyirUpa, 398 svabhAvAbhinaya,87,92,154,171,441 sthAyinI, 406, 435 svarabhA, 420, 422 sthAyI, 379,399,402,413,420, svarabheda, 403, 433, 468, 47. 425, 426, 420, 436, 439, svalpAbhinaya, 8. 440, 455, 472 svasaMmukhatala, 182 sthAyyAdi, 407 svasamutthA, 418, 47 sthitAvarta, 220, 279, 283, 350, svastika, 26, 31, 50, 53, 54, 351, 357 55, 58,59,61,62, 63, 66, sthiti, 317 76, 77 79,99,101,107, sthirahasta, 256, 250 108, 109, 113, 114, 115, sthUlakarNa, 418 120, 121, 122, 123, 192, sthairya, 5, 429, 431, 444 194, 197, 198, 199, 200, stharyayoginaH, 427 201, 203, 205, 209, 215, snigdhA, 135, 140 219, 222, 229, 239, 236, sneha, 41 248, 258, 263, 268, 271, spanda, 153, 287,416 281, 283, 288, 295, 302, spandana, 143, 456 305, 309, 315, 319, 329 spandita, 194, 349, 350, 351, svastikatrikoNa, 112, 123 352, 357, 358 svastikabandhana, 119, 121, 123, 299 spanditA, 279, 288 svastikarecita, 192, 194, 203, sphurikA, 281, 304 253, 269, 272, 274 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: harSa, 21, 22, 95, 151, 153, 342, 403, 403, 439, 449, 454, 469, 461, 470, 471 harSagocara, 436 svApa, 179, 449 svAbhAvika, 25, 92, 151, 154, hasita, 416 417, 420 hasta, 15 584 svAstikAGghri, 243 svastikAzleSacAlanama, 111, 114, 115 svastha, 162, 319, 336 svahetuttha, 435 159, 165, 180 svAbhAvikI, 150, 161 sveda, 403, 425, 436, 441, 454, 456, 468, 470 da sthAna, 329 haMsapakSa, 26, 47, 58, 59, 60, 61, 65, 72, 75, 107, 108, 199, 203, 231, 275 haMsayugma, 407 haMsAsya, 26, 46 hastakaraNa, 183 hastapAdapracArI, 326 hastapracAra, 85 hastaprasAraNa, 72 hastAbhinaya, 86 hAsa, 88, 151, 404, 416, 443, 449 hAsanIya, 416 hAsya, 22, 96, 126, 127, 156, 161, 177, 181, 389, 400, 404, 416, 417, 418, 442 hanucAlana, 460 inudeza, 47 hanudhAraNa, 21, 47 hara, 3, 4 harapriya, 140, 264, 285 hariNatrAsikA, 280 hariNapluta, 193, 194, 228, 281, helA, 151 302309 kSemarAja, 123 hAsyarasa, 416 hAsyA, 135, 136, 166 hikA, 88, 449, 464 huDukkAvAya, 96 hRSTA, 135, 140 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECURRENCES AND PARALLELS A number of verses in the Sangitaratnakara chapter 7 are also found in other works. We are giving here the references as regards to important books considered older than the Sargitaratnakara. These would therefore be borrowings. SR NS stands for Sangita Ratnakara The Natya Sastra The Abhinaya Darpana of Nandikes vara The Visqu Dharmottara AD VD , , AD 1 AD 3 AD 3 AD 4 AGgikaM bhuvanaM yasya vAcikaM sarvavAGmayam / AhArya candratArAdi taM numaH sAttvikaM zivam // sR 1 nATayaM nRtyaM tathA nRttaM tredhA taditi kIrtitam / SR 4 , nRttaM , nRtyamagre zaMbhoH prayuktavAn / prayogamuddhataM smRtvA svaprayukaM tato haraH / taNDanA svagaNAgraNyA bharatAya nyadIzat / SR 5 " " " , nyadIdizat / lAsyamasyAgrataH prItyA pArvatyA samadIdazat / SR 6 " " " " samadIdizat / buddhAtha tANDavaM taNDormatyebhyo munayo'vadan / SR 6 pArvatI svanuzAsti sma lAsya bANAtmajAmuzAm / SR 7 tayA dvAravatIgopyastAbhi: sauraassttryossitH| SR 7 tAbhistu zikSitA nAryoM naanaajnpdaashritaaH| SR 8 , tattaddezIyAstadaziSyanta yoSitaH / AD 4 AD 5 AD 6 AD 6 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 SANGITARATNAKARA evaM paraMparAprAptametalloke pratiSThitam / SR 8 Rgyaju:sAmavedebhyo vedAcAtharvaNa: kramAt / sR 9 AD 7 AD 7 AD 8 AD 8 pAThayaM cAbhinayAn gItaM rasAna saMgRhya pdmbhH| SR9 , cAbhinayaM , , , paGkajaH / vyarIracattrayamidaM dharmakAmArthamokSadam / sR 10 vyarIracacchAstramidaM , , / kIrtiprAgalbhyasaubhAgyavaidagdhyAnAM pravardhanam / audAryasthairyadhairyANAM vilAsasya ca kAraNam // SR 11 du:khArtizokanivedakhedavicchedakAraNam / / SR 11 api brahmaparAnandAdidamabhyadhika dhruvam // " " " , matam / draSTavye nATyanRtye te parvakAle vizeSataH / AD 9 AD 10 AD 10 AD 12 SR 14 AD 12 nRttaM tvatra narendrANAmabhiSeke mhotsve| yAtrAyAM devayAtrAyAM vivAhe priyasaGgame / nagarANAmagArANAM praveze putrajanmani // SR 15 AD 13, 14 AD 14 AD 38 brahmaNokaM prayoktavyaM magalyaM sarvakarmasu / AGgiko vAcikastadvavAhAryaH saatviko'prH|| caturdhAbhinayastavAGgiko'darzito mataH // SR " , " jairnidarzitaH / vAcA viracitaH kAvyanATakAdiSu vaacikH| SR AhAryo hArakeyUrakirITAdivibhUSaNam / SR vessaadibhirlNkRtiH| AD 38 AD 39 21 21 AD 40 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECURRENCES AND PARALLELS 587 sAttvika: sAttvika varbhAvukena vibhaaNvitH| SR 22 sAttvika: sAttvika bhauvarbhAvakSena vibhAvitaH / AD 40 AD 42 amAnyatra ziro hastau vakSa: pAveM kaTItaTam / sR 38 __ " " " , pArTI kttiitttau| pAdAviti SaDukkAni skandhAvapyapare jguH| SR , , grIvAmapyapare ,, / pratyaGgAni punIMvA bAhU pRSThaM tathodaram / SR pratyaGgAnyatha ca skandhau , , UrU jo SaDityAharapare maNibandhako / 39 AD 43 AD 43 AD 44 AD 44 AD 45 AD 46 42 AD 47 jAnunI bhUSaNAnIti trayamatrAdhikaM jaguH / , kUparAvetat , , dRSTibhUpuTatArAzca kapolo nAsikAnilaH / * , , , nAsikAhan / adharo dazanA jihvA cibukaM vadanaM tthaa| pANigulpho tathAkulyaH karayoH paadyostle| nizcitaM parAvRttamutkSiptAdhomukhe tathA / " , mukSiptaM cApyadhomukham / lolitaM ceti vijJeyaM caturdazavidhaM ziraH / , , , trayodazavidhaM ,, / yadadhaH sakRdAnItamavadhUtaM tadudhyate / , sakRdAkSipta ,, tdissyte| ziraH syAdazcitaM kiMcitpArzvato natakaMdharam / kiMcitpAvanatagrIvaM ziro viveyamaccitam / NS 8-18 NS 8-18 NS 8-28 sR 64 VD 3.24.8 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 utkSipta bAhuzikharaM mamagrIvaM nihaJcitam / utkSipta bAhuzikharaM nizcita zirodharam / tathAcitazirodharam / " dw 19 wr patAkastripAta ko'rdhacandrAkhyaH kartarImukhaH / SR 78 tripatAkazca tathA vai kartarImukhaH / pitAkospatAkaH kartarImukhaH / 11 SANGITARATNAKARA haMsAsyo haMsapakSazca bhramaro mukulastathA / saMdezo mukulastathA / " 39 SR 65 aJjali kapotAkhyaH karkaTaH svastikastathA // SR 82 aJjalia kapotaca NS 9-8 " SR 80 NS 9-7 Dola: puSpapuTotsaGgaukhaTakAvardhamAnakaH / gajadanto'vahitthava niSadho makarastathA // vardhamAnazceti hastA: saMyutAH syukhayodaza / SR 83-84 NS 9-9 caturazrau tathottau hastau talamukhAbhidhau / caturazrau tathottau tathA talamukhau smRtau / caturastathAttau tathA talamukhau smRtau / dolaH puSpapuTazcaiva tathA makara eva ca / gajadanto'vahitthaca vardhamAnastathaiva ca / ete vai saMyuktA hastAH mayA proktAstrayodaza / Ns 9-10 NS 9-9 SR 85 svastikau viprakIrNAkhyAvarAlakhaTakAmukhau / SR 85 svastikau viprakoNa cApyarA lakhaTakA mukhau / Aviddhavaktrau sUcyAyau recitAvardharecitau / SR 86 INS 8-30 VD 3-24-9 SR 86 NS 4 VD 3-26-1 AD 89 VD 3-26-3 VD 3-26-5 VD 3-26-6 VD 3-26-6 VD 3-26-7 NS 9-11 VD 3-26-8 NS 9-11 NS 9-12 VD 3-26-9 nitambau pallava kezabandhAvuttAnavacitau / uttAnavacitau caiva palatrau ca tathA karau / nitambAvapi vijJeyau kezabandhau tathaiva ca / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute NS 12-13 Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECURRENCES AND PARALLELS latAkhyau karihastazca pakSavaJcitakAbhidhau / SR 87 latAkhyau ca tathA proktau karihastau tathaiva ca / latAkhyau karihastau ca pakSadyotAvahitthakau / pakSapradyotako daNDapakSau gahaDapakSakau / pakSavacitakau caiva pakSapradyotakau tathA / UrdhvamaNDalinau hastau pArzvamaNDalinAvapi / uromaNDalinau syAtAmuraHpAzvArdhamaNDale // UrdhvamaNDalinau caiva pArzvamaNDalinau tathA / uromaNDalinau caiva ura: pArzvArdhamaNDale // SR 88 SR 89 maNDalajau caiva pArzvamaNDalajAvapi / pArzvArdhamaNDau caiva uromaNDalako tathA // muSTikasvastikAnyau nalinI padmakozakau / alapadma vulbaNau ca lalitau valitAvapi // muSTikaH svastikazvApi nalinIpadmakozakau / alapallavolbaNau ca lalitau valitau tathA // iSTa (muSTi: svastikAnyau tathA vai padmakozakau / Ala (ala) pallavasaMjJau ca tathA colbaNasaMjJitau // bhAlasvedApanayane tripatAkoditeSu ca / svedasya cApanayane zeSe caiSa karo bhavet / talamadhyasthitairlamairaGgula|grairagopite: / aGgulyo yasya hastasya talamadhye'grasaMsthitAH / muSTerUrdhvakRto'GguSThaH zikharaH saMprayujyate / SR 128 UrdhvAGguSTo'yameva syAtkaraH zikharasaMjJitaH / SR 127 SR 128 SR 87 kAnAmikA vA bhavedUrdhvA kanIyasI / SR 140 kAle'nAmikA vA tathA cordhvA kanIyasI / SR 147 UrdhvaprasAritA yatra khaTakAmukhatarjanI / prasRtA tarjanI cAtra yadA sUcImukhastadA / NS 13 VD 3-26-10 NS 14 Ns 15 VD 3-26-11 NS 9-16 VD 3-26-12 VD 3-26-25 VD 3-26-27 VD 3-26-29 VD 3-26-38 VD 3-26-33 589 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590. SANGITARATNAKARA lmaasnetaagnisNsthaanaastrjnynggusstthmdhymaaH| SR 161 tarjanImadhyamAGguSThA tretAmisthA nirantaram / bhaveyurhasavaktrasya zeSA hyanyAH prasAritAH / VD3.26.45,46 ayaM mRduni niHsAre zlakSNe 'lpe zithile laghau / SR 162 zlakSNalAghavaniHsAramArdaveSu prayojayet / vD 3.26-46 aGguSThamadhyamAGgulyau zliSTAne tarjanI ntaa| SR 167 madhyamASThasaMdezo vakA caiva pradezinI / UrdhvamanyA: prakIrNAzca bhramarazca tadA bhavet // VD 3.26-44 arAlAGguSThatarjanyau lagnAgre nimnatAM gataH / kiMciccettalamadhyasthastadA saMdaMza ucyate / sa tredhA syAdaprajazca mukhaja: pArzvaja: kramAt // SR 175, 176 tarjanyakuSThasaMdaMzastvarAlasya yadA bhavet / nibhumatalamadhyazca sa saMdaMza iti smRtH| saMdaMzatrividho Ayastvagrajo mukhajastathA / tathA pAcakRtazcaiva . . . . . / VD 3-26-49,50 ekasya maNibandhe'nyamaNibandhasthitau krau| dehasya vAmapArzvasthAvutAnau svastiko mtH| SR 192, 193 maNibandhanavinyastAvarAlau vardhamAnakaH / uttAno natapArzvasthau svastikaH prikiirtitH| VD 3-26-57 gagane sAgarAdau ca vistIrNe saMprayujyate / SR 194 vistIrNa sarvametena Rtavo gaganaM ghanam / samudrazcAbhineyaH syAt . . . . VD 3.26-58 lambamAnau patAkau tu zlathAMsau shithilaagulii| Dolo bhavet . . . . . .I SR 195 patAko lambitau hastau doti prikiirtitH| Vo 3.26-62 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECURRENCES AND PARALLELS mukulasya kapitthena veTanAniSadho bhvet| SR 209 mukulaM tu yadA hastaM kapitthaM pariveSTayet / VD 3-26-61 uparyuparivinyastau yatrAnyonyamadhomukhau / / UrvAGaguSThau patAkAkhyau karau sa makaraH smRtaH // sa nakamakarAdInAM kvyaaddviipinaampi| siMhAdInAmabhinaye nadIpUrasya ceSyate // SR 212, 213 patAkau tu yadA hastau mUrta (Urdhva) hastAvadhomukhau / uparyupari vinyastau tadA sa makaraH karaH / siMhavyAghramRgAdyAnAM kartavye'bhinaye bhavet // VD 3-26-64,65 iMsapakSau svastikatvaM prAptau yadi praangmukhau| SR 214 yo vai vardhamAnastu haMsapakSau parAGmukhau / VD 3.26.68 puromukhau samaskandhakUparau khaTakAmukhau / sthitau vakSa:purodeze vakSaso'STAlAntare / caturazrAviti prokau gAdyAkarSaNe krau| SR 216, 217 vakSaso'STAlasthau tu prAGmukhau khttkaamukhau| samAnakUrparAMsau tu caturau prakIrtitau / VD3.26-71 prasAritottAnatalAvucyete recitau karau / athavA recitau prokto haMsapakSau drutbhrmau| SR 235 recitau cApi vijJeyo haMsapakSau dvatazramau / prasAritottAnatalo recitAveva saMjJitau // VD 3-26-77 natonnatI padmakozau zithilau maNibandhayoH / SR 241 maNibandhananirmuktau zithilau pallavau smRtau / VD3-26-80 patAko Dolitau tiryaprasRtau tau latAkarau / anayoH karayoH kezabandhayozca nitambayoH / tripatAkAkRti kecidAcAryAH pratijAnate / SR 246, 247 tiryaprasAritAveva pArzvasaMsthau tathaiva ca / latAkhyau tu karau jJeyau mRttAbhinayanaM prati / VD 3.26-82 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 SANGITARATNAKARA vipatAko kaTIzIrSe nyastAgrau pakSavacitI / SR 255 kaTIzIrSaniviSTAyau tripatAko yadA kro| pakSavaJcitakau . . . . . . . / VD3.26-84 pallavI zIrSadezasthau lalitau kalitau budhaiH / SR 278 pallavau tu zirodeze saMprAptI lalitAviti / VD 3.26-90 nirbhumaM nimnaSTatvAdumataM stbdhmpyurH| SR 300 stabdhaM ca nimnaSThaM ca nirbhunaM nAma tatsmRtam / VD 3-24-27 mAne ca satyavacane stambhe vismayavIkSite / SR 300 stambhe savismaye mAne viSAde ca tthessyte|| VD 3.24.28 syAdvakSaH samamAbhunaM nirbhumaM ca prakampitam / udvAhitaM pazcadheti teSAM lakSmAbhidadhmahe // SR 296, 297 Abhumamaya nirbhumaM tathA caiva prakampitam / udvAhitaM samaM caiva paJcadhoraH prakIrtitam / VD 3.24-25,26 kampitodvAhitA chinnA vikRtA recitA tthaa| kaTI paJcavidhetyukkA talakSma vyAhare'dhunA || SR 307 prakampitA ca chintA ca nivRttA recitA tthaa| udvAhitA caiva kaTinUte paJcavidhA smRtA // VD3-24-38 drutaM gatAgate pArSaM dadhatI kampitA mtaa| tAM kubjavAmanAdInAM gamane ca prayojayet // SR 308 tiryaggatAgate kSipraM vileyA ca prkmpitaa| VD 3.24.39 nIcavAmanakubjAnAM gatau kAryA prkmpitaa| VD 3-24.41 chinnA tiryamukhe pArve madhyasya valanAtkaTI / SR 310 madhyasya valanAcaiva chinnA sNprikiirtitaa| VD 3-24-39 vyAyAme saMbhrame caiSA vyaavRttprekssnnaadissu| SR 310 vyAyAme tvatha saMprApte vyAvRttaprekSiteSu ca / VD 3-24.42 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvatobhramaNAdukkA recitA bhramaNe bhavet / SR 312 sarvatobhramaNAcaiva recitetyabhidhIyate / samA nirRttA valitA recitA kucitAzcitA / trayazrA natonnatA ceti grIvA navavidhA bhavet / samA svAbhAvikI dhyAne jape kArye svabhAvaje / SR 329, 330 samA natotA zyazrA recitA kuJcitAcitA / valitA ca nivRttA ca prIvA navavidhArthataH / samA svAbhAvikI dhyAnasvabhAvajapakarmasu / nivRttetyucyate sA syAtsvasthAnAbhimukhAdiSu / SR 331 nivRttAbhimukhIbhUtA svasthAnAbhimukhAdiSu / pArzvanmukhI svAdvalitA zrIvAbhaGge tathekSaNe / SR 332 ca vIkSaNe / " dw RECURRENCES AND PARALLELS "" 33 39 "" recitA vidhutabhrAntA vartule mathane tathA / hAve mathanavRttayoH / " " AkucitA kuJcitA syAnmUrdhabhAre svagopane / SR 333 kucitAkucite mUrdhni ghArite galarakSaNe / acitA prasRtA lolA kezAkarSe'rdhavIkSaNe / aJcitApasRtodbandha kezAkarSoccadarzane / SR 332 natAvanamrAlaMkArabandhe kaNThAvalambane / natA natasyAlaMkArabandhe kaNThAvalambane / SR 333 yA pArzvagatA khede pArzvekSAskandhabhArayoH / SR 334 yA pArzvagatA caiva skandhabhAre ca duHkhite / SR 334 kSAmaM khallaM tathA pUrNa kathitaM kuJcitaM samam / SR 354 kSAmaM phulaM ca pUrNa ca kathitaM kuJcitaM samam / 75 VD 3-24-40 NS 8-167, 168 NS 8-172 NS 8-171 NS 8-170 INS 8-171 NS 8-171 INS 8-169 NS 8-168 NS 8-133 593 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 SANGITARATNAKARA VD 3-24.43,44 VD 3-24-50 VD 3-24-51 VD 3-24.51 kampito valitaH stabdhodvartitau ca nivartitaH / SR 357 kampanaM valanaM caiva stambhanodvartane tathA / vivartanaM ca paJcaiva . . . . . / AvartitA natA kSiptodvAhitA privrtitaa| SR 361 AvartitaM nataM kSiptaM codvAhitamathApi c|| parivRttaM tathA paJca . . . . . . / vAme dakSiNata: pAde dakSiNe vAmataH kRte / muhurAvartitA proktA . . . . . SR 363 AvartitaM tu vyatyAsAdvAmadakSiNajaGghayoH / namajjAnurnatA jaGghA sthaanaasngtaadissu| SR 364 jAndhorAkuzcanAzcaiva nataM jJeyaM prayoktRbhiH / bahirvikSepata: kSiptA vyAyAme tANDave ca sA ISR 364 vikSepAccaiva jaGghAyA: kSiptamityabhidhIyate / pratIpaM gacchato jaGghA tANDave privrtitaa| SR 365 pratIpanayanaM yatra parivRttaM tadiSyate / sattvamudritI dRSTiIptA vikasitA sthiraa| SR 398 sattvamudritI haptA dRSTitsAhasaMbhavA / AkekarA durAloke syAdvicchinne ca vastuni / SR 421 AkekarA durAloke vicchedaprekSiteSu ca / anavasthitatArA ca vikozA kIrtitA budhaiH / SR 422 anavasthitatArA ca vikozA dRssttirissyte| dRSTivikasitApAGgA kssaamiibhuutvilocnaa| SR 427 dRSTivikasitApAgA madirA taruNe mde| VD3-24-52 VD 3-24-53 NS 8.57 NS 92 NS 8-79 Ns 8.82 bhramaNaM valanaM pAtazcalanaM ca pravezanam / nivartanaM samudattaM niSkAmaH prAkRtaM tthaa| SR 447,448 bhramaNaM valanaM pAtazcalanaM sNprveshnm| nivartanaM samudattaM niSkAmaH prAkRtaM tthaa| NS 8-95 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calanaM kampanaM proktamatha jJeyaM pravezanam / calanaM kampanaM jJeyaM pravezo'ntaHpravezanam / RECURRENCES AND PARALLELS samaM sAcyanuvRttAvalokitAni vilokitam / SR 455 samaM sAcyanuvRtte ca hyAlokitavilokite / ullokitAlokite ca pravilokitamityapi / pralokitollokite vApyavalokitameva ca / rUpa nirvarNanAyuktamanuddhataM mataM muneH / rUpanirvarNanAyukta manuvRttamiti smRtam / sahasA darzanaM yattadAlokitamudIritam / sahasA darzanaM yatsyAttadAlokitamucyate / 11 "1 "" SR 450 12 SR 455 vivartita: kampitaca visRSTo vinigUhitaH / saMdaSTakaH samudgazvetyadharaH SaDvidho mataH // vivartanaM kampanaM ca visargo vinigUhanam / saMdaSTakaM samudrazca SaTkarmANyadharasya tu / vivartanaM tathA kampo vimarzo'tha vigUhanam / saMdaSTazca samudrazca karmANyadharajAni ca / SR 457 SR 460 svAbhAvikI natA mandA vikRSTA ca vikUNitA / SR 465 socchrAsetyuditA .1 / natA mandA vikRSTA ca socchrAsA ca vighUrNitA / svAbhAvikI ceti. natA mandA vikRSTA ca socchrAsA kUNitAnatA / svAbhAvike ca SR 488 NS 8-97 NS 8-103 NS 8-103 NS 8-105 NS 8-105 VD 3-25-50 NS 8-126 VD 3-25-62,63 NS 8-138 595 VD 3-25-69, 70 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANGITARATNAKARA samudstu bhavedoSThasaMpuTo dadhadunnatim / syAtphUtkAre'nukampAyAM cumbane cAbhinandane / SR 493,494 samudrastvanukampAyAM cumbane caabhinndne| NS 143 kuTTanaM khaNDanaM chinnaM cukkitaM grahaNaM samam / daSTaM niSkarSaNaM ceti dantakarmASTakaM jguH| SR 497 kuTanaM khaNDanaM chinnaM cikitaM lehanaM samam / daSTaM ca dantakriyayA . . . . . / talapuSpapuTaM lInaM vartitaM valitoru c| SR 550 talapuSpapuTaM pUrva valitaM vlitohc| NS 8-144 NS 4.34 apaviddhaM samanakhonmatte svastikarecitam / SR 551 apaviddhaM samanakhaM lInaM svastikarecitam / NS 4.35 mattalli cArdhamattali syAdecakanikuTTakam / sR 553 mattallI vardhamatalI syAdecakanikuTTakam / VD 3-20.44 lalATatilakaM pArzanikuThaM cakramaNDalam / SR 557 lalATatilakaM kAntaM kuccitaM cakramaNDalam / NS 4-44 lalATatilakaM caiva kuNDalaM (kucit)ckrmnnddlm| VD 3:20.47 vivRttaM vinivRttaM ca pArzvakrAntaM nizumbhitam / SR 558 Ns 4.46 parivRttaM nittaM ca pArzvakrAntaM nikuJcitam / VD 3-20-49 vidyaddhAntamatikAntaM vikSiptaM ca vivartitam / SR 558 " ,, vivartitakameva ca / NS 4.46 preholitaM saMnataM ca sarpitaM karihastakam / SR 561 preDDolitaM nitambaM ca skhalitaM pa(ka)ri hastakam INS 4.50 VD 3.20-52 NS 4.66 dehaH svAbhAviko yatra pAdau samanakhau yutau / SR 598 dehaH svAbhaviko yatra bhavetsamanakhaM tu tat / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECURRENCES AND PARALLELS 597 samapAdA sthitAvartA zakaTAsyA ca vicyvaa| SR 902 samapAdA sthitAvartA zakaTAsyA tathaiva ca / NS 10-8 adhyadhikA cASagatireDakAkrIDitA tthaa| SR 903 adhyadhikA cASagatirvicyavA ca tathAparA / NS 10-8 atikrAntApyapakrAntA pArzvakAntA mRgplutaa| UrdhvajAnuralAtA ca sUcI npurpaadikaa| SR 905 atikrAntA pakrAntA pArzvakAntA tathaiva ca / UrdhvajAnuzca sUcI ca tathA nUpurapAdikA // NS 10.11 vaiSNavaM samapAdaM ca vaizAkha maNDalaM tathA / AlIDhapratyAlIDheca sthAnAnIti nareSu SaT / SR 1019 vaiSNavaM samapAdaM ca vaizAkha maNDalaM tathA / pratyAlIDhaM tathAlIDhaM sthAnAnyetAni SaNnRNAm / vaiSNavaM samapAdaM ca vaizAkha maNDalaM tathA / pratyAlIDhamathAlIDhaM SaT puMsAM sthAnakAni tu / NS 50 VD 3-23.1 eka: samasthitA pAdasyazraH pakSasthito'paraH / sAdvitAlAntarAlo jalA kiMcintratA bhavet / sauSThavaM yatra toyaM vaiSNavaM viSNudevatam / prakRtisthasya saMlApe nAnAkAryAntarAnvite / SR 1031, 1032, 1033 dvau tAlAvardhatAlazca pAdayorantaraM bhavet / tayoH samutthitastvekasyazrapAdasthito'paraH / kiMcidadhitagaDaM ca sauSThavAzapuraskRtam / vaiSNavasthAnametaddhi viSNurevAdhidaivatam / sthAnenAnena kartavyaH saMlApastu svabhAvataH / NS 10-51. 52.53 svabhAvasaMzrita: pAdatryaMza: pakSagato'paraH / kiMcidazcitajazva vaiSNavaM sthaanmucyte| sthAnenAnena kartavyaH saMlApastu svbhaavtH| VD 3.23.2,3 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 SANGITARATNAKARA pradhAnaM sauSThavaM pAdAvekatAlAntarau samau / yatra tatsamapAda syaaccturaanndaivtm| sR 1041 samapAde samau pAdau tAlamAtrAntarasthitau / svabhAvasauSThavopetau brahma cAtrAdhidevatam / NS 10-57,58 samapAdaM tu vijJeyaM samastAlAntaraH padaiH / svabhAvasauSThavopetaM kabrahmAdhidaivatam / VD 3-24-3,4 dhanurvaghrAdizanANAM prayoge gjvaahne| - SR 1047 dhanurvajANi zastrANi maNDalena prayojayet / NS 10-65 dhanurvaJapraharaNaM maNDalena prayojayet / / VD 3-24.10 vAmo yatra niSaNNorambare pUrvamAnataH / dakSiNavaraNavAgre pazcatAlaM prasArita: / yau dvAvapi tadvidyAdAlIDhaM rudradevatam / SR 1049, 1050 asyaiva dakSiNaM pAdaM pacatAlAn prasArya ca / AlIDhaM sthAnakaM kuryAdvadrazvAtrAdhidevatam / NS 10-66,67 Adau ca dakSiNaM pAdaM paJcatAlaM prasArayet / AlIDhaM nAma tatsthAnaM rudrakAlyatra devtm| VD 3-24.11 mAlIDhAjhaviparyAsAtpratyAlIDhamudIritam / SR 1052 AlIDhaparivartastu pratyAlIDamiti smRtam / NS 10-69 AlIDhaM parivartante pratyAlIDhamiti smRtam / VD3-24.16 dhAmastalAntarasyazrI dakSiNazvaraNa: samaH / prasabhaM vadanaM vakSaH samunnatamanusmatA / kaTInitambago hasto dakSiNo'nyo ltaakrH| SR 1055, 1056 tAlamAtrAntaranyastasyatra:(va)kSagato'paraH / prasannamAnanamura: samaM yatra samunnatam / VD 3-24.19, 20 latAnitambagau hastau sthAnaM jJeyaM tadAyatam / ragAvataraNArambhe pusspaanyjlivisrjne| SR 1058 rasAvataraNe hyetattathA puSpAjalau bhavet / D 3-24-20 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECURRENCES AND PARALLELS 599 bhArataH sAtvato vArSagaNya: kaishiksNjnykH| SR 1125 bhArataH sAtvatazcaiva vArSagaNyo'tha kaizikaH / NS 10-71 bhramarAskanditAvartazakaTAsyAni cAhitam / samotsarimadhyardhameDakAkrIDitaM ttH| piTakuTTa cASagataM bhaumAnIti dazAvadan / SR 1143, 1144 bhramarAskandite syAtAM mArdavaM ca tataH param / samAsaritamityAhureDakAkrIDitaM tathA / piSTakuTuM ca vijJeyaM tathA cASagataM punH| VD 3-20-26, 27, 28 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute