Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasuvANi (saTIkaM) anula namo namo nimmala daMsaNassa bhAga: - 7 saMzodhakaM sampAdakazca mani dIparatnasAgara .
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala daMsaNassa zrI AnaMda-kSamA lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyonamaH Agama suttANi (saTIka) bhAgaH-7 jJAtAdharmakathAGgasUtraM, upAsakadazAGgasUtraM, antakaddazAGgasUtraM, anuttaropapAtikadazAGgasUtraM, praznavyAkaraNadazAGgasUtraM -: saMzodhakaH sampAdakazcaH :muni dIparatnasAgara tA. 14/4/2000 ravivAra 2056 caitra suda 11 45- Agama suttANi-saTIka ___ mUlya rU.11000/+ Agama zruta prakAzana 5 - saMparka sthala :"Agama ArAdhanA kendra'' zItalanAtha sosAyaTI vibhAga-1, phleTa naM-13, 4-thI maMjhila, vhAyasenTara, khAnapura, ahamadAbAda (gujarAta)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGgasUtram, upAsakadazAGgasUtram, antakaddazAGgasUtram, anuttaropapAtikadazAGgasUtram, praznavyAkaraNadazAGgasUtram viSayaH pRSTAGkaH 87 -61 -73 | adhyaya -74 jJAtAdharmakathAGga sUtrasya viSayAnukramaH mUlAGka: viSayaH pRSThAGkaH mUlAGkaH zrutaskandhaH-1 zrutaskandhaH-2 1-41 / adhyayanaM-1 utkSiptajJAtaM 7 -224 varga:-1 camarendra agramahiSI | 252 | adhyayanaM-2 saMghATakaM kAlI, rAjI, rajanI, vidyuta, adhyayana-3 aNDaH 99 meghA (paJca adhyayanAni) adhyayanaM-4 kUrmaH | 105/-225 | vargaH-2 balIndraagramahiSI adhyayanaM-5 zelakaH 108 "zuMbhA'' di paJca adhyayanAni adhyayana-6 tumbakaH 122/-226 / vargaH-3 dharaNAdimahiSI / | 257 -75 / adhyayanaM 7 rohiNI 123 // "dUlA'' di.54 adhyayanAni |-109 | adhyayanaM-8 mallI | 129/-227 | vargaH-4 bhUtAnaMdAdimahiSI 25 |-140 adhyayanaM-9 mAkandI 164 'rucA' di 54 adhyayanAni |-141 / adhyayana-10 candramA 179/-233 vargaH-5 pizAcAdimahiSi -142 | adhyayana-11 dAvadravaH 180 'kamalA' di 32 adhyayanAni |-144 | adhyayanaM-12 udakajJAtaH / 182-234 vargaH-6 mahAkAlendramahiSI 258 |-147/ adhyayanaM-13 dardurakaH | 186-235/ vargaH-7 sUryaagramahiSI 258 |-156 / adhyayanaM-14 taitalI putraM 192 'sUryaprabhA' di 4 adhyayanAni |-157 | adhyayanaM-15 nandIphalaM | 200/-236 | vargaH-8 candraagramahiSI 258 |-183 | adhyayanaM-16 aparakaGkA | 203-237 vargaH-9 zakra agramahiSI . -207| adhyayanaM-17 azvaH 233 'padmA' di 8 adhyayanAni 212 | adhyayanaM-18 suMsumA | 241-241 vargaH-10 IzAnendramahiSI 219 / adhyayanaM-19 puMDarIkaH 248 'kRSNA' di 8 adhyayanAni 257/ 272 259 upAsakadazAGgasUtrasya viSayAnukramaH pRSTAGkaH 298 200 mUlAGka: viSayaH 1-19 | 1- AnaMdaH -28 2- kAmadevaH -31 / 3- culanApitA 4- surAdevaH | 5- culnazatakaH pRSThAGkaH mUlAGkaH viSayaH 261/-40 6- kuNDakolikaH 280|-47 / 7. sahAlaputraH 293/-56 8- mahAzatakaH 296-57 297/-73 | 10- leDayApitA tA 314 314
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH antakaddazAGga sUtrasya viSayAnukramaH mUlAGkaH viSayaH viSayaH pRSThAGkaH 1-6 varga:-1 gautamaAdi 10 317/-22 | vargaH-5 'padmAvatI Adi' 10 331 adhyayanAni adhyayanAni vargaH-2 'akSobhA' di 8 | 319/-40 vargaH-6 'makAI' Adi 16] 335 adhyayanAni adhyayanAni -14 vargaH-3 'anIyazA di' 13 | 320/-45 / vargaH-7 'naMdA' di 13 / 342 adhyayanAni adhyayanAni -17 vargaH-4 'jAli' Adi 10 330/-62 / vargaH-8 'kAli' Adi 10, 342 adhyayanAni adhyayanAni anuttaropapAtikadazAGga sUtrasya viSayAnukramaH pRSThAGka: 1-2 353 mUlAGkaH viSayaH varga:-1 jAli, mayAli, uvayAli Adi 10 adhyayanAni vargaH-2 dIrghasena, mahAsena, laSTadaMta Adi 13 adhyayanAni pRSThAGka: mUlAGkaH viSayaH 351-13 | vargaH-3 dhanya, sunakSatra, RSidAsa, pellaka, rAmaputra, candra, pRSTima, peDhAlaputra, poTTila, vehalla iti 10 adhyayanAni 352 praznavyAkaraNAGga sUtrasya viSayAnukramaH mUlAGka: viSayaH pRSThAGka: 458 -12 / | pRSTAGkaH mUlAGkaH | viSayaH saMvaradvAra [zruta0-2] adhyayanaM-1 ahiMsA adhyayanaM-2 satyaM 400-38 / adhyayanaM 3 dattAnujJA | 424/-43 / adhyayana-8 brahmacarya 8.0-47 | adhyayanaM 5 aparigrahaH AzravaddhAra [zruta0-1] 1-8 adhyayana-1, prANAtipAtaH adhyayanaM-2, mRpAvAdaH adhyayana-3 adattAdAnaM 10 adhyayanaM-4 abrahma adhyayanaM , parigrahaH . 473 482 490 503
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 samAviSTAH AgamAH (1) jJAtAdharmakathAGgasUtram (2) upAsakadazAGgasUtram jJAtAdharmakathAGgasUtram (3) antakRddazAGgasUtram (4) anuttaropapAtikadazAGgasUtram (5) praznavyAkaraNadazAGgasUtram
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arthika anudAtA -5.pU. mAlavabhuSaNa tapasvI AcAryadeva zrI navaratnasAgara sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI zrI lAlabhAI devacaMda zAha taraphathI - nakala eka. -5.pU. saraLa svabhAvI-zrImad bhagavatIsUtra vyAkhyAna paTu AcAryadeva zrI naradevasAgarasUrIzvarajI ma.sA. tathA pUjyazrInA ziSyaratna tapasvI gaNivaryazrI caMdrakIrtisAgarajI ma.sA.nI preraNAthI zrI puruSAdAnIya pArzvanAtha zve. mUrti. jaina saMgha, devakInaMdana sosAyaTI, amadAvAda taraphathI nakala eka. -5.pU. zAsana prabhAvaka-kriyArAgI AcAryadevazrI vijaya AcakacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI eka sagRhastha taraphathI nakala eka. -5.pU. sAhityapremI munirAja zrI sarvodaya sAgarajI ma.sA.nI preraNAthI-"acalagacchAdhipati 5.pU.A.bha.zrI guNasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU. munirAja zrI cAritraratnasAgarajI ma. nI 19mI aThThAi nimitte-zrI cAritraratna phA.ce.TrasTa taraphathI nakala eka. -5.pU. vaiyAvRttvakArikA sAdhvI zrI malayAzrIjI ma.sA.nA ziSyA vyavahAra vicakSaNA pU. sAdhvI zrI hitajJAzrIjI ma.nI preraNAthI jaina ArAdhanA maMdira-"jJAnakhAtA" taraphathI nakala eka. -5.pU. saumyamUrti sAdhvIzrI saumyaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI pa.pU. gurumAtA-vAtsalyamUrti sA.zrI ratnatrayAzrIjI ma.nI paMcamI punyatithi nimitte zrImatI lIlamabena prANalAla pI. dAmANI taraphathI nakala eka. -pa.pU. svanAmadhanyA sA. zrI saumyaguNAzrIjI tathA teonA ziSyA sA.zrI samajJAzrIjInI preraNAthI-2053nA yazasvI cAturmAsa nimitte zrI pArzvapadmAvatI jaina saMgha, pArUlanagara, amadAvAda taraphathI nakala be. -pa.pU. ratnatrayArAdhakA sAdhvIzrI saumyaguNAzrIjI tathA teozrInA ziSyA sA. zrI samajJAzrIjInI preraNAthI saMvata 2054nA nirmaLa ArAdhanAmaya cAturmAsanI smRtimAM-ghATaloDiyA (pAvApurI) jaina zve. mUrti. saMgha, amadAvAda taraphathI nakala eka.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ -pa.pU. sAdhvI zrI ratnatrayAzrIjI ma.nA parama vineyA sA.zrI saumyaguNAzrIjInI preraNAthI teonA saMsArIbhAIzrI indravadanabhAI dAmANInA anumodanIya puruSArthathI "Agama dIpa-saMpuTa"nA badalAmAM prApta rakamamAMthI-nakala cAra. pa.pU. prazamarasanimagnA sAdhvI zrI prazamazIlAzrIjI ma.nI preraNAthI| sametazikhara tirthoddhArikA pa.pU. sAdhvIzrI raMjanazrIjI ma.sA.nA ziSyA apratima vaicAvRtyakArikA sA.zrI malayAzrIjI tat ziSyA sA. zrI narendrazrIjI-tata ziSyA sA. zrI pragaNAzrIjI ma.nA. AtmazreyArthe| arihaMta TAvara, jaina saMgha, muMbai taraphathI nakala eka. -pa.pU. AgamoddhAraka AcAryadevazrI nA samudAyavatI pa.pUjya | vaiyAvRtyakArikA sA.zrI malayAzrIjI ma.nA ziSyA pU.sA. zrI kaivalyazrIjI ma.nA ziSyA pU.sA.zrI bhavyAnaMdazrIjI ma.sA.nA suziSyA miSTabhASI sAdhvIzrI pUrNaprajJAzrIjI ma.sA. tathA temanA vinita ziSyA sA. zrI pUrNadazitAzrIjI tathA sA. pUrNataMdItAzrIjInI preraNAthI-sarvodayA pArzvanAtha cerITebala TrasTa, mulunDa muMbaI taraphathI nakala eka. -pa.pU. vaiyAvRtyakArikA sAdhvIzrI malayAzrIjI ma.nA praziSyA sA. zrI bhavyAnaMdazrIjIma.nA suvinitA sA. zrI kalyaprajJAzrIjI tathA kokIlakaMThI sA. zrI kairavaprajJAzrajI nI preraNAthI -mehula sosAyaTI, ArAdhanAbhavana, subhASanagara, vaDodarAnI baheno taraphathI nakala eka zrI vizAzrImALI tapagacchajJAti-jJAnakhAtuM, jaina pAThazALA, jAmanagara taraphathI nakala be. -zrI maMgaLa pArekhano khAMco-jaina zve. mUrti. saMgha, amadAvAda. taraphathI 2054nA cAturmAsa nimitte nakala be. - zrI AkoTA jaina saMgha, vaDodarAnI baheno taraphathI nakala eka. -zrImatI nayanAbena ramezacaMdra zAha, vaDodarAnI preraNAthI AgamonA | seTanA badalAmAM prApta rakamamAMthI nakala pAMca. 1zeSa sarve rakama "amArA"Aja paryanta prakAzanonA badalAmAM prApta thayelI che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 namo namo nimmala saNassa paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmine namaH 6 jJAtAdharmakathAGgam saTIkaM (SaSThaM agasUtram) (mUlasUtram + abhayadevasUriviracitA vRttiH) Wan prathamaH zrutaskandha ) // 1 // natvA zrImanmahAvIraM, prAyo'nyagranthavIkSitaH / jJAtAdharmakathAGgasyAnuyogaH kshciducyte|| tatra ca phalamaGgalAdicarcaH sthAnAntarAdavaseyaH,kevalamanuyogadvArAvezeSasyopakramasya pratibhedarUpaprakrAntazAstra vIrajinavarendrApekSayA'rthataH AtmAgamatvaM tacchiSyaM tu paJcamagaNadharaM sudharmasvA-minamAzrityAnantarAgamatvaMtacchiSyaMcajambUsvAminamapekSya paramparAgamatAMpratipipAdayiSuH athavAanugamAkhyasya tRtIyasyAnuyogadvArasya bhedabhUtAyA upodghAtaniryukteH pratibhedabhUtanirgamadvArasvabhAvaM prastutagranthasyArthato mahAvIranirgatatvamabhidhitsuH sUtrakAraH- 'teNaM kAleNa' mityAdikamupodghAtagranthaM tAvadAdAvAha (adhyayanaM-1-uliptaH) mU. (1) OM namaH sarvajJAya / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAnAmaM nayarI hotthA vaNNao vR. tatra yo'yaM NaMzabdaH sa vAkyAlaGkArArthaH, te ityatra ca ya ekAraH sa prAkRtazailIprabhavo yathA 'karemi bhaMte!' ityAdiSu, tato'yaM vAkyArtho jAtaH-tasmin kAle tasmin samaye yasminnasau nagarI babhUveti, adhikaraNe ceyaM saptamI, atha kAlasamayayoH kaH prati vizeSaH?, ucyate, kAla iti sAmAnyakAlaH avasarpiNyAzcaturthavibhAgalakSaNaH samayastu tadvizeSo yatra sA nagarI sa rAjA sudharmasvAmIcababhUva, athavA tRtIyaiveyaM, tatastena kAlena-avasarpiNIcaturthArakalakSaNena hetubhUtena tena samayena-tadvizeSabhUtena hetunA 'caMpAnAmanagarI hotya'ttiabhavatAsIdityarthaH, nanucedAnImapi sA'sti kiM punaradhikRtagranthakaraNakAle?, tatkathamuktamAsIditi?, ucyate, avasarpiNItvAt kAlasya varNakagranthavarNivibhUtiyuktA tadAnImAsId idAnIM nAstIti 'vaNNao'tticampAnagaryAvarNakagrantho'trAvasare vAcyaH, sacAyaM-'RddhasthimiyasamiddhA' RddhA-bhavanAdibhivRddhimupagatA stimitA-bhayavarjitatvena sthirA samRddhAdhanadhAnyAdiyuktA tataH padatrayasya karmadhArayaH 'pamuiyajaNajANavayA' pramuditAH pramodakAraNavastUnAMsadmAvAJjanAH-nagarIvAstavyalokAjAnapadAzca-janapadabhavAstatrAyAtAHsanto
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/1 yasyAM sA pramuditajanajAnapadA 'AiNNajaNamaNussA' manuSyajanenAkIrNA - saMkIrNA, manuSyajanAkIrNeti vAcye rAjadantAdidarzanAdAkIrNanamanuSyetyuktaM, 'halasayasahassasaMkiTThaviyaTThalaTThapannattaseusImA' halAnAM - lAGgalAnAM zataiH sahasraizca zatasahasrairvA-lakSaiH saMkRSTA- vilikhitA vikRSTaM - dUraM yAvadavikRSTA vA - AsannA laSTA - manojJA karSakAbhimataphalasAdhanasamarthatvAt 'pannatte 'ti yogyA kRtA bIjavapanasya setusImAmArgasImA yasyAH sA tathA, athavA saMkRSTAdivizeSaNAni setUni - kulyAjalasekyakSetrANi sImAsu yasyAH sA tathA anena taJjanapadasya lokabAhulyaM kSetrabAhulyaM coktaM, - 'kukkuDasaMDeyagAmapaurA' kukkuTAH - tAmracUDA pANDeyAH - SaNDhaputrakAH SaNDhA eva teSAM grAmAH - samUhAste pracurAH - prabhUtA yasyAM sA tathA anena lokapramuditatvaM vyaktIkRtaM, pramudito hi lokaH krIDArthaM kukkuTAn poSayati SaSThAMzca karotIti, 'ucchujavasAlikaliyA' anena ca janapramodakAraNamuktaM, nahyevaMprakAravastvabhAvena pramodo janasya syAditi, 'gomahisagavelagappabhUyA' gavAdayaH prabhUtAH - pracurA yasyAmiti vAkyaM gavelakA - urabhrAH, - 'AyAravaMtaceiyajuvaividhihasanniviTThabahulA' AkAravanti - sundarAkArANi yAni caityAni-devatAyatanAni yuvatInAM ca - taruNInAM paNyataruNInAmiti hRdayaM yAni vividhAni saMniviSTAni-saMnivezanAni pATakAstAni bahulAnibahUni yasyAM sA tathA 'ukkoDiyagAyagaMThibheyabhaDatakkarakhaMDarakkharahiyA' ukkoDA utkoTA-laJcetyarthaH tayA ye vyavaharanti te utkoTikAH gAtrAn-manuSyazarIrAvayavavizeSAn kaTyAdeH sakAzAdgranthikArSApaNAdipoTTalikAM bhindanti-AcchindantIti gAtragranthibhedA bhaTAH - cArabhaTvalAtkArapravRttayaH taskarAH - tadeva - cauryaM kurvantItyevaMzIlAstaskarAH khaNDarakSA - daNDapAzikAH zulkapAlA vA ebhI rahitA yA sA tathA, anena tatropadravakAriNamabhAvamAha, 'khemA' azivAbhAvAt 'niruvadduvA' nirupadrutA avidyamAnarAjAdikRtopadravetyarthaH, ''subhikSA' suSThu - manojJA pracurA bhikSA bhikSukANAM yasyAM sA subhikSA, ata eva pAkhaNDikAnAM gRhasthAnAM ca 'vIsatthasuhAvAsA' vizvastAnAM nirbhayAnAmanutsukAnAM vA sukhaH - sukhasvarUpaH zubho vA AvAso yasyAM sA tathA, 'anegakoDIkoTuMbiyAiNNanivvayasuhA' anekAH koTyo dravyasaMkhyAyAM svarUpaparimANe vA yeSAM te anekakoTyaH taiH kauTumbikaiHkuTumbibhizcAkIrNA saMkulA yA sA tathA sA cAsau nirvRtA ca - saMtuSTajanayogAt saMtoSavatIti karmadhArayo'ta eva sA cAsau sukhA ca zubhA ca veti karmadhArayaH, 'naDanaTTagajallamuTThiyavelaMgabagakahakapavakalAsakaAikkhayalaMkhamaMkhatUNaillatuMbavINiyaanegatAlAcarANucariyA' naTA - nATakAnAM nATayitAro narttakA - ye nRtyanti aMkollA ityeke jallA-varatrAkhelakAH rAjJaH stotrapAThakA ityanye mallAH- pratItAH mauSTikA - mallA eva ye muSTibhiH praharanti viDambakA - vidUSakAH kathakAH - paratItAH - plavakA - ye utplavante nadyAdikaM vA taranti lAsakA ye rAsakAn gAyanti jayazabdaprayoktAro vA bhANDA ityarthaH AkhyAyikA- ye zubhAzubhamAkhyAnti laGkhA-mahAvaMzAgrakhelakA maGkhAH- citraphalakahastA bhikSAkAH tUNaillA - tUNAbhidhAnavAdyavizeSavantaH tumbavINikA - vINAvAdakA aneke ca ye tAlAcarAH - tAlAdAnena prekSAkA - riNastairanucaritA - AsevitA yA sA tathA, 'ArAmujjANaagaDatalAyadIhiyavappiNaguNovaveyA'
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM -1 Aramanti yeSu mAdhavIlatAgRhAdiSu dAmpatyAdIni te ArAmA udyAnAni puSpAdimadvadvRkSasaMkulAnyutsavAdI bahujanabhogyAni, 'agaDa' tti avaTAH - kUpAstaDAgAni pratItAni dIrghikAH - sAraNyaH, 'vappiNa'tti kedArAH eteSAM ye guNA-ramyatAdayastairupapetA - yuktA yA sA tathA, upa apa ita ityetasya zabdatrasya sthAne zakandhvAdidarzanAdakAralope upapeteti bhavatIti, 'uvviddhavipulagaMbhIrakhAyaphalihA'udviddhaM-uNDaM vipulaM vistIrNaM gambhUram - alabdhamadhyaM khAtam - upari vistIrNa adhaH saMkaTaM parikhAca - adha upari ca samakhAtarUpA yasyAH sA tathA, 'cakkagayamusuMDhiorohasayagdhijamalakavADaghaNaduppavesA' cakrANi - araghaTTayantrikAcakrANi gadAH - praharaNavizeSAH, musuNDhyo'pyevaM, avarodhaH - pratolIdvAreSvavAntaraprAkAraH saMbhAvyate, zataghnyo- mahAyaSTayo mahAzilAmapyaH yAH pAtitAH zatAni puruSANAM ghnanti yamalAni - samasaMsthitadvayarUpANi yAni kapATAni ghanAni ca-nizchidrANi tairduSpravezAyA sA tathA, 'dhanukuTilavaMkapAgAraparikhittA' dhanuH - kuTilaMkuTiladhanuH, tato'pi vakreNa prAkAreNa parikSiptA yA sA tathA, 'kavisIsayavaTTaraiyasaMThiyavirAyamANA' kapizIrSakairvRttaracitaiH - vartulakRtaiH saMsthitaiH - viziSTasaMsthAnavadmirvirAjamAnA zobhamAnA yA sA tathA 'aTTAlayacariyadArago-puratoraNaunnayasuvibhattarAyamaggA' aTTAlakAH - prAkAroparivatyAzrayavizeSAH carikA- aSTahastapramANo nagaraprAkArAntarAlamArgeH dvArANi bhavanadevakulAdInAM gopurANi - prAkAradvArANi toraNAni - pratItAni unnatAni - guNavanti uccAni ca yasyAM sA tathA, suvibhaktA viviktA rAjamArgA yasyAM sA tathA tataH padadvayasya karmadhArayaH, 'cheyAyariyaraiyadaDhaphalihaiMdakIlA' chekena nipuNenAcAryeNazilpinA racito Dho - balavAn parighaH - argalA indrakIlazca - gopurAvayavavizeSo yasyAM sA tathA 'vivaNivaNichettasippiyAiNNanivvayasuhA' vipaNInAM - vaNikpathAnAM haTTamArgANAM vaNijAMca-vANijakAnAM kSetraM - sthAnaM yA sA tathA zilpibhiH- kumbhakArAdibhirAkIrNA sunirvRtaiH sukhaizca sukhibhiryA rAjadantAdidarzanAt sA tathA 'siMghADagatigacaukkacaccarapaNiyAvaNavivihavatthuparimaMDiyA' zRGgATakaM-trikoNaM sthAnaM trikaM yatra rathyAtrayaM milati catuSkaM - rathyAcatuSkamIlakaH catvaraM - bahuradhyApAtasthAnaM paNitAni bhANDAni tatpradhAnA ApaNA - haTTAH vividhavastUni anekavidhadravyANi ebhiH parimaNDitA yA sA tathA 7 'surammA' atiramaNIyA 'naravaipaviinnamahivaipahA' narapatinA - rAjJA pravikIrNo- gamanAgamanAbhyAM vyAptaH mahIpatipatho - rAjamArgo yasyAM sA tathA, athavA narapatinA pravikIrNA - vikSiptA nirastA zeSamahIpatInAM prabhA yasyAM sA tathA, 'anegavaraturagamattakuMjararahapahakarasIyasaMdamANIAinnajANajuggA' anekairvaraturagairmattakuJjaraiH 'rahapahayara' tti rathanikaraiH zibikAbhiH syandamAnAbhirAkIrNA - vyAptA yAnairyugyaizca yA sA tathA, tatra zibikA:- kUTAkAreNa chAditA jampAnavizeSA syandamAnikAH-puruSapramANajampAnavizeSAH yAnAni zakaTAdIni yugyAni - gollaviSayaprasiddhAni dvihastapramANAni vedikopazobhitAni jampAnAnyeveti, 'vimalaulanavanaliNisobhiyajalA' vimukulAbhiH - vikasitakamalAbhirnavArnalinIbhiH padminIbhiH zobhitAni jalAni yasyAM sA tathA, 'paMDuravarabhavaNasannimahiyA' pANDuraiH - sudhAdhavalairvarabhavanaiH - prAsAdaiH samya nitarAM mahiteva mahitA pUjitA yA sA tathA, 'uttANanayaNapecchaNijjA' saubhAgyAtizayAduttAnaiH - animi
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/1 SairnayanaiH-locanaiH prekSaNIyAyAsAtathA pAsAIyA' cittaprasattikAriNI 'darisaNijjA' yAMpazyaccakSuH zramaM na gacchati, 'abhirUpA' manojJarUpA 'paDirUvA' pratirUpA draSTAraM draSTAraM prati rUpaM yasyAH sA ttheti| mU. (2) tIse NaM caMpAe nayarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe punnabhajadde nAmaMceie hotthA / vaNNao vR.tasyANamityalaGkArecampAyA nagayyA uttarapurattime ttiuttarapaurakhyeuttarapUrvAyAmityarthaH 'disIbhAe'tti digbhAge pUrNabhadraM nAma caityaM-vyantarAyatanaM, 'vannao'tti caityavarNo vAcyaH,sa cAyaM-'cirAie puvvapurisapanatte' ciraH-cirakAla AdiH-nivezo yasya taccirAdikaM, ata eva pUrvapuruSaiH-atItanaraiH prajJaptaM-upAdeyatayA prakAzitaM pUrvapuruSaprajJaptaM 'purANe tticirAdikatvAt purAtanaM 'saddie' zabdaH-prasiddhiH sa saMjAto yasya tacchabditaM 'vittae' vittaM-dravyaM tadasti yasya tadvittikaM vRttivA AzritalokAnAM dadAti yatavRttidaM 'nAe nyAyanirnAyakatvAt nyAyaH jJAtaM vA-jJAtasAmarthyamanubhUtatatprasAdena lokeneti, 'sacchatte sajjhae saghaMTe sapaDAgAipaDAgamaMDie' saha patAkayA vartata iti sapatAkaM ekAM patAkAmatikramya yA patAkA sAtipatAkA tayA maNDitaM yattattathA tacca tacceti karmadhArayaH, 'salomahatthe lomamayapramArjanakayuktaM 'kayaveyaya(e' kRtaMvitakaM-racitavedikaM lAulloiyamahie' lAiyaM yadmamezchagaNAdinopalepanaM ulloiyaM-kuDyamAlAnAMseTikAdibhiH saMmRSTIkaraNaMtatastAbhyAM mahitamiva mahitaM-pUjitaM yattattathA, 'gosIsasarasarattacaMdaNadaddaradinnapaMcaMgulitale gozIrSaNasarasaraktacandanenaca dadaraNa-bahalenacapeTAkAreNavA dattAH paMcAGgulAstalA-hastakAH yatratattathA, 'uvaciyacaMdaNa- kalase' upacitA-nivezitAH candanakalazA-maGgalyaghaTA yatra tattathA, caMdanaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAge candanaghaTAzca suSThukRtAstoraNAnica dvAradezabhAgaM pratiyasmiMstacandanaghaTasukRtatoraNapratidvAradezabhAgaM, dezabhAgAzca dezA eva, 'AsattosattavipulavaTTavagdhAriyamalladAmakalAve' Asakto-bhUmau saMbaddhaH utsakta-uparisaMbaddhaH vipulo-vistIrNaH vRtto-vartulaH 'vagghAriya' tti pralambamAnaH mAlyadAmakalApaH-puSpamAlAsamUho yatra tattatheti 'paMcavaNNasurabhimukkapuSphapujaovayArakalie' paMcavarNena surabhiNA muktena-kSiptena puSpapuJjalakSaNenopacAreNa-pUjayA kalitaMyattattathA 'kAlAgarupavarakuMdurukkaturukkadhUvamadhamadhaMtagaMdhudbhuyAbhirAme kAlAgaruprabhRtInAM dhUpAnAM yo madhamadhAyamAno gandha uddhRta-udbhUtastenAbhirAmaM yattattathA, tatra kuMdurukkaM-cIDA turukkasilhakaM 'sugaMdhavaragaMdhagaMdhie' sadgandhA ye varagandhA-vAsAsteSAM gandho yatrAsti tattathA 'gaMdhavaTTibhUe' saurabhyAtizayAt gandhadravyaguTikAkalpamityarthaH _ 'naDanaTTakajallamallamuTThiyavelaMbagapavakakahakalAsakaAikkhayalaMkhamaMkhatUNailatuMbavINiyabhuyagamAgahaparigae' parvavannavaraM bhujagA-bhogina ityarthaH bhojakA vA tadarcakA mAgadhA-bhaTTAH 'bahujaNajANavayassa vissuyakittie' bahorjanasya paurasya jAnapadasya ca-janapadabhavalokasya vizrutakIrtikaM-pratItakhyAtikaM, 'bahujaNassa Ahussa AhuNijje' AhotuH-dAtuH AhavanIyaM-saMpradAnabhUtaM 'pAhuNijje' prakarSeNa AhavanIyamiti gamanikA 'accaNijje' candanagandhAdibhiH 'vaMdaNije' stutibhiH pUyaNijje puSpaiH 'sakkAraNije' vastraiH 'sammAnaNije bahumAnaviSaya
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-,adhyayanaM-1 tayA 'kallANaMmaMgalaMdevayaMceiyaMviNaeNaMpaJjuvAsaNije kalyANamityAdidhiyAvinayena paryupAsanIyaM 'divve' divyaM pradhAnaM 'sacce' satyaM satyAdezatvAt 'saccovAe' satyavaSAtaM 'satyasevaM' sevAyAH saphalIkaraNAt 'sannihiyapADihere' vihitadevatAprAtihAryaM 'jAgasahassabhAgapaDicchae' yAgAHpUjAvizeSAbrAhmaNaprasidaadhAstatsahANAMbhAgam-aMzaMpratIcchatiAbhAvyatvAtyattattathA 'bahujaNo acceiAgamma punnabhaI ceiaN| seNaMpuNmabhaddeceie ekkeNaMmahayA vanasaMDeNasavvao samaMtAsaMparikhitte' sarvataH-sarvadikSu samantAt-vidikSu ca 'se NaM vanasaMDe kiNhe kiNhobhAse' kRSNAvabhAsaH-kRSNaprabhaH kRSNa eva vA'vabhAsata iti kRSNAvabhAsaH, 'nIle nIlobhAse' pradezAntare 'harie hariobhAse' pradezAntara eva, tatra nIlo mayUragalavat haritastuzukapicchavat, haritAlAbha iti vRddhAH, 'sIe sIobhAse' zItaH sparzApekSayA vallayAdyAkrAntatvAditi vRddhAH, niddhe niddhobhAse' snigdhe na tu rUkSaH, ticce tivvobhAse' tIvro varNAdiguNaprakarSavAn, 'kiNhe kiNhacachAe' iha kRSNazabdaH kRSNacchAyaityasya viSezaNamiti na punaruktatA, tathAhi-kRSNaH san kRSNacchAyaH, chAyA cAdityAvaraNajanyo vastuvizeSaH, ___ -evaM 'nIle nIlacchAehariehariyacchAesIesIyacchAe niddheniddhacchAetivvetivvacchAe ghaNakaDiyakaDicchAe' anyo'nyaMzAkhAnupravezAdvahalanirantaracchAyaH 'ramme mahAmehanikuraMbabhUe' mahAmeghavRndakalpe ityarthaH, 'teNaMpAyavAmUlamaMto kaMdamaMto' kando-mUlAnAmupari khaMdhamaMto' skandhaHsthuDaM 'tayAmaMto' sAlamaMtozAlA-zAkhA 'pavAlamaMto' pravAlaH-pallavAGkuraH, pattamaMto pupphamaMto phalamaMto bIyamaMto' 'aNupuvvasujAyaruilavabhAvapariNayA' AnupUvyeNa-mUlAdi- paripATyA suSThujAtArucirAH vRttabhAvaMcapariNatAyetetatA 'ekkakhaMdhA aNegasAlAamegasAhappa-sAhaviDimA' anekazAkhAprazAkho viTapastanmadhyabhAgovRkSavistAro yeSAM te tathA 'anegaNaravAma-suppasAriyaagejjhadhaNavipulavaTTakhaMdhA' anekAbhirnaravAmAbhiH suprasAritAbhiragrAhyo ghano-nibiDo vipulo-vistIrNovRttazca skandhoyeSAMtetathA acchiddapattA nIrandhraparNA aviralapattA nirantaradalAH 'avAINapattA' avAcInapatrAH-adhomukhapalAzAHavAtInapatrAvA-avAtopahatabarhAH 'aNaIipattA' ItivirahitacchadAH, 'niddhayajaraThapaMDurayapattA' apagatapurANapANDurapatrAH, ___'navahariyabhisaMtapattabhAraMdhakAragaMbhIradarisaNijjA' navenaharitena 'bhisantattidIpyamAnena patrabhareNa-dalasaMcayenAndhAkArA-andhakAravantaHataeva gambhIrAzca dRzyanteyeyetathA uvaniggayanavataruNapattapallavakomalaujjalacalaMtakisalayasukumAlapavAlasohiyavaraMkuraggasiharA' upanirgatairnavataruNapatrapallavairiti-abhinavapatragucchaiH tathA komalojjvalaizcalamiH kizalayaiHpatravizeSaistathA sukumAlaprAvAlaiH zobhitAnivarAGmurANyagrahazikharANiyeSAMtetathA, ihacAGgurapravAlakizalayapatrANAM alpabahubahutarAdikAlakRtAvasthAvizeSAd vizeSaH saMbhAvyata iti, 'niccaM kusumiyA niccaM mAiyA' mayUritAH 'niccaM lavaiyA pallavitAH 'niccaM thavaiyA' stabakavantaH 'nicaM gullaiyA' gulmavantaH, 'nicaM gocchiyA' jAtagucchAH, yadyapistabakagucchayoravizeSo nAmakoze'dhItasthathA'pIha vizeSo bhAvanIyaH, niccaM jamaliyA' yamalatayA samazreNitayA vyavastitAH, 'niccaM juyaliyA' yugalatayA sthitAH 'niccaM viNamiyA' vizeSeNa phalapuSpabhAreNa natAH,
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/2 'nicaMpaNamiyA' tathaiva nantumArabdhAH, niccaMkusumiyamAiyalavaiyathavaiyagulaiyagocchiyajamaliyajuvaliyaviNamiyapaNamiyasuvibhattapiMDimaMjarivaDeMsagadharA' kecit kusumitAghekaikaguNayuktAH aparetu samastaguNayuktAstataH kusumitAzca te ityevaM karmadhArayaH, navaraM suvibhaktA-viviktAH suniSpannatayA piNDyo-lumbyaH maJjaryazca pratItAstA evAvataMsakAH-zekharakAstAn dhArayantiye tetathA, 'suyabarahiNamayaNasAlakoilakobhaMDakabiMgArakakomalakajIvaMjIvakanaMdImuhakavilapiMgalakkhagakAraMDacakkavAyakalahaMsasArasaaNegasauNagaNamihuNaviraiyasaDhuNNaiyamahurasaranAie' zukAdInAM sArasAntAnAM anekeSAM zakunagaNAnAM mithunarviracitaM zabdonnatikaM ca-unnatazabdakaM madhurasvaraM ca nAditaM-lapitaM yasmin sa tathA, vanakhaNDa iti prakRtaM 'suramme saMpiMDiyadariyabhamaramahukaripahakarapariliMtamattachappayakusumAsavalolamahuragumagumiMtaguMjaMtadesabhAge' saMpiNDitA daptabhramaramadhurakarINAM vanasatkAnAmeva 'pahakara'tti nikarA yatra sa tAthA tathA parilIyamAnA-anyata Agatya layaM yAnto mattaSaTpadAH kusumAsavalolAH-kialkalampaTAH madhuraM gumagumAyamAnAH guJjantazca-zabdavizaSaM vidadhAnAH dezabhAgeSu yasyasatathA, tataH karmadhArayaH, abhiMtarapupphaphalAbAhirapattucchannA pattehiyapupphehi ya ucchanna palicchannA' atyaMtamAcchAditA ityarthaH, etAni punarvRkSANAM vizeSaNAni 'sAuphale miTThaphale'ityatovanaSaNDasya bhUyo vizaSaNAni niroyae' rogavarjitaH, 'nANAvihagucchagummamaMDavagasohie vicittasuhakeubhUe' vicitrAn-zubhAn ketUn-dhvajAn bhUtaH-prAptaH, .. ___ 'vAvipukkhariNIdIhiyAsunivesiyarammajAlaharae' vApISu-caturAsupuSkariNISu-vRttAsu puSkaravatISu vA dIrghikAsu-RjusAraNISusuSThu nivezitAni ramyANi jAlagRhakANi yatra satathA 'piMDimanIhArimasugaMdhisuhasurabhimaNaharaMmahayA gaMdhaddhaNiM' muyaMtA piMDimani rimAMpudgalasamUharUpAM dUradezagAminIM ca sadgandhikAM zubhazurabhibhyo gandhAntarebhyaH sakAzAnmanoharA yA sA tathA tAMca mahatAmocanaprakAreNa vibhaktivyatyayAtmahatIMvAgandhaevaghrANahetutvAt-taoNptikA-ritvAdgandhadhrANistAM muJcanta iti vRkSavizeSaNamevamito'nyAnyapi 'nANAvihagucchagumma- maMDavakadharakasuhaseukeubahulA' nAnAvidhAH gucchA gulmAni maNDapakA gRhakANi ca yeSAM santi te tathA, tathA zubhAH setavo-mArgA AlavAlapAlyo vA ketavazca-dhvajA-bahulA-bahavo yeSAM te tathA, tataH karmadhArayaH, 'aNegarahajANajoggasibiyapavimoyaNA' anekeSAMrathAdInAmadho'-tivistIrNatvAt pravimocanaM yeSu te tathA 'surammA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA pddiruuvaa|| tassaNaM vanasaMDassa bahumajjhadesabhAge ettha NaM mahaM ekke asogavarapAyave pannatte, kusavikusavisuddharukkhamUle' kuzA-darbhAvikuzA-valvajAdayastairvizuddhaM-virahitaMvRkSAnurUpaMmUlaM-samIpaM yasya sa tathA, 'mUlamaMte' ityAdivizeSaNAnipUrvavadvAcyAniyAvat 'paDirUve, seNaMasogavarapAyave annehiM bahUhiM tilaehiM lauehiM chattoehiM sirisehiM sattavaNNehiM dahivaNNehiM loddhehiM dhavehiM caMdaNehiM ajjuNehiM niMbehiM kuDaehiM kalaMbehiM savvehiMphaNasehiM dADimehiM sAlehiM tAlehiM tamAlehiM piehiM piyaMgUhiM purovaehiM rAyarukkhehiM naMdirukkehiM savvao samaMtA saMparikkhitte, te NaM tilayA lauyAjAvanaMdirukkhA kusavikusavisuddharukkhamUlA mUlamaMto' ityAdi pUrvavat, yAvat, 'paDirUvA, te NaM tilayA jAva naMdirukkhA annAhiM bahUhiM paumalayAhiM nAgalayAhiM asogalayAhiM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-1 11 caMpayalayAhiM cUyalayAhiM vaNalayAhiM vAsaMtiyalayAhiM kuMdalayAhiM sAmalayAhiM savvao samaMtA saMparikkhittA, tAo NaM paumalayAo niccaM kusumiyAo jAva paDirUvAo, tassa NaM asogavarapAyavassa heTThA IsibaMdhaMsamallINe' skandhAsannamityarthaH, 'ettha NaM mahaM ekke puDhavisilApaTTae pannatte' 'ettha NaM' tizabdo'zokavarapAdapasya yadadho'tretyevaM sambandhanIyaH, 'vikkhaMbhAyAmasuppamANe kiNhe aMjaNakavANakuvalayahalaharakosejja AgAsakesakajjalaMgIkhaMjaNasiMgabheyariTThayajaMbUphala asaNakasaNabaMdhaNanIluppalapattanikara ayasikusamappayAse' nIla ityarthaH aJjanako-vanaspatiH haladharakozeyaM-baladevavaM kajjalAGgI - kajjalagRhaM zRGgabhedo - mahiSAdiviSANacchedaH riSThakaM-ralaM asanako - biyakAbhidhAno vanaspatiH sanabandhanaM - sanapuSpavRntaM 'marakatamasArakalittanayaNakIyarAsivanne' marakataM - ratnaM masAro-masRNIkArakaH pASANavizeSaH 'kaDittaM' tti kaDitraM kRttivizeSaH nayanakIkA - netramadhyatArA tadrAzivarNaH kAla ityarthaH, 'niddhaghaNe' snigdhaghanaH 'aTThasire' aSTazirAH aSTakoNa ityarthaH, 'AyaMsatalovame suramme IhAmigausabhaturaganaramagaravAlagakinnararurusarabhacamaravaNalayapaumalayabhatticitte' IhAmRgAH - vRkAH vyAlakAH- zvApadAH bhujagA vA 'AINagaruyabUraNavaNIyatUlaphAse' AjinakaM - carmmamaya vastraM rUtaM pratItaM bUro- vanaspativizeSaH tUlam - arkatUlaM 'sIhAsaNasaMThie pAsAIe jAva paDirUve' tti / mU. (3) tattha NaM caMpAe nayarIe koNiko nAmaM rAyA hotthA vannao / vR. iha granthe vAcanAdvayamasti, tatraikAM bRhattarAM vyAkhyAsyAmo, dvitIyA tu prAyaH sugamaiva, yacca tatra duravagamaM taditaravyAkhyAnato'boddhavyamiti / 'kUNie nAmaM rAya'tti kUNikanAmA zreNikarAjaputro rAjA 'hotya' tti abhavat / 'vannao' tti tadvarNako vAcyaH, sa ca 'mahayA himavaMtamahaMtamalayamaMdaramahiMdasAre' ityAdi 'pasaMtaDiMbaDamaraM rajjaM pasAsemANe viharati' ityetadantaH, tatra mahAhimavAniva mahAn zeSarAjApekSayA tathA malayaH - parvatavizeSo mandaro - merurmahendraH - zakrAdidevarAjastadvatsAraH - pradhAno yaH sa tathA, tathA prazAntAni DimbAni - vighnAH DamarANi - rAjakumArAdikRtaviGgharA yasmiMstattathA 'prasAdhayan' pAlayan 'viharati' Aste smeti, samagraM punaragre vyAkhyAsyAmaH / mU. (4) te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI ajjasuhamme nAmaM dherai jAtisaMpanne kulasaMpaNNe balarUvavinayanANadaMsaNacarittalAghavasaMpanne oyaMsI teyaMsI vacchaMsI jasaMsI jiyako jiyamANe jiyamAe jiyalohe jiyaiMdie jiyanidde jiyaparisahe jIviyAsamaraNabhayavippamukke tavappahANe guNappahANe evaM karaNacaraNaniggahanicchayaajavamaddavalAghavakhaMtiguttimutti 10 vijjAmaMtabaMbhavayanayaniyamasaccasoyaNANadaMsaNa 20 cArita0 orAle ghore ghoravvae ghoratavassI ghoravaMbhaceravAsI ucchUDhazarIre saMkhittaviulateyallese codasapuvI cauNANovagate paMcahiM aNagArasaehaM saddhiM saMparivuDe puvvANupuvviM caramANe gAmANugAmaM dUtijamANe suhaMsuheNaM viharamANe jeNeva caMpA nayarI jeNeva puNNa bhadde cetie teNAmeva uvAgacchai0 ttA ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati / bR. 'dhere'tti zrutAdibhirvRddhatvAt sthaviraH, 'jAtisaMpanna' iti uttamamAtRkapakSayukta iti pratipattavyamanyathA mAtRkapakSasaMpannatvaM puruSamAtrasyApi syAditi nAsyotkarSaH kazcidukto bhaved,
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/4 utkarSabhidhAnArthaM cAsya vizeSaNakalApopAdAnaM cikIrSitamiti, evaM kulasaMpanno'pi, navaraM kulaM - paitRkaH pakSaH tathA balaM - saMhananavizeSasamutthaH prANaH rUpam - anuttarasurarupAdanaMtaguNaM zarIrasaundaryaM vinayAdIni pratItAni navaraM lAghavaM - dravyato'lpopadhitvaM bhAvato gauravatrayatyAgaH ebhiH saMpanno yaH sa tathA, 'oyaMsi 'tti ojomAnaso'vaSTambhastadvAnojasvI tathA tejasvI teja:zarIraprabhA tadvAMstejasvI vaco - vacanaM saubhAgyAdyupetaM yasyAsti sa vacasvI athavA varcaH - tejaH prabhAva ityarthasta-dvAn varcasvayazasvI - khyAtimAn, iha vizeSaNacatuSTaye'pi anusvAraH prAkRtatvAt, jitakrodha ityAdi tu vizeSaNasaptakaM pratItaM, navaraM krodhAdijaya udayaprAptakrodhAdiviphalIkaraNato'vaseyaH, tathA jIvitasya - prANadhAraNasyAzA - vAJchAmaraNAccA yadmayaM tAbhyAM vipramuktaH jIvitAzAmaraNabhayavi-pramuktastadubhayopekSaka ityarthaH, tathA tapasA pradhAna - uttamaH zeSamunijanA pekSayA tapo vA pradhAnaM yasya sa tapaH pradhAnaH, evaM guNapradhAno'pi, navaraM guNAH - saMyamaguNAH, etena ca vizeSaNadvayena tapaH saMyamau pUrvabaddhAbhinavayoH karmaNornirjaraNAnupAdAnahetU mokSasAdhane mumukSUNAmupAdeyAvupadarzitau, guNapradhAnye prapaJcArthamevAha 12 'evaM karaNe' tyAdi, yathA guNazabdena pradhAnazabdottarapadena tasya vizeSaNamuktamevaM karaNAdibhirekaviMzatyA zabdairekaviMzativizeSaNAnyadhyeyAni, tadyathA-karaNapradhAnazcaraNapradhAno yAvaccaritrapradhAnaH, tatrakaraNaM-piNDavizuddhayAdiH, yadAha - " piMDavisohI samiI bhAvaNe" tyAdi, caraNaM-mahAvratAdi, Ahaca - ' vayasamaNadhammasaMjamaveyAvaccaM ce 'tyAdi, nigrahaH - anAcAra - pravRtteniSedhanaM nizcayaH- tattvAnAM nirNayaH, vihitAnuSThAneSu vA'vazyaMkaraNAbhyupagamaH ArjavaM mAyAnigraho mArdavaM-mAnanigraho lAghavaM - kriyAsu dakSattvaM kSAntiH - krodhanigrahaH guptirmanoguptayAdikA, muktirnirlobhatA, vidyAH prajJatyAdidevatAdhiSThitA varNAnupUrvyaH, mantrA- hariNegamiSyAdidevatAdhiSThitAstA evaathavA vidyAH sasAdhanAH sAdhanarahitA mantrA brahma - brahmacarya sarvameva vA kuzalAnuSThAnaM vedaH-Agamo laukikalokottarakuprAvacanikabhedaH nayA - naigamAdayaH sapta pratyekaM zatavidhAH niyamA-vicitrA abhigrahavizeSAH satyaM-vacanavizeSaM zaucaM - dravyato nirlepatA bhAvato'navadyasamAcAratA jJAnaM-matyAdi darzanaM - cakSurdarzanAdi samyakatvaM vA cAritraM - bAhyaM sadanuSThAnaM, yacceha karaNacaraNagrahaNe'pi ArjavAdigrahaNaM tadArjavAdInAM prAdhAnyakhyApanArthaM, nanu jitakrodhatvAdInAM ArjavAdInAM ca ko vizeSaH ?, ucyate, jitakrodhAdivizeSaNeSu tadudayaviphalIkaraNamuktaM mArdavapradhAnAdiSu tu udayanirodhaH, athavA yata eva jitakrodhAdirata eva kSamAdipradhAna ityevaM hetuhetumadmAvAt vizeSaH, tathA jJAnasaMpanna ityAdau jJAnAdimattvamAtramuktaM jJAnapradhAna ityAdau tu tadvatAM madhye tasya prAdhAnyamityevamanyatrApyapaunaruktayaM bhAvanIyaM, tathA 'orAle'tti bhImo bhayAnakaH, katham ? - atikaSTaM tapaH kurvan pArzvavarttinAmalpasattvAnAM bhayAnako bhavati, aparastvAha 'urAle'tti udAraH - pradhAnaH 'dhori' tti dhoro nirghRNaH pariSahendriyakaSAyAkhyAnAM ripUNAM vinAze kartavye, anye tvAtmanirapekSaM ghoramAhuH, tathA 'ghoravvae' tti ghorANi - anyairduranucarANi vratAnimahAvratAni yasya sa tathA, ghoraistapobhistapasvIca, tathA ghoraMca dahahmacaryaM cAlpasattvairduHkhaM yadanucaryate tasmin ghorabrahmacarye vastuM zIlamasyeti ghorabrahmacaryavAsI 'ucchaDhazarIre' 'ucchUDhaM' ti ujjhitami
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayanaM-1 vojjhitaM zarIraM yena sa tatsatkAraM prati niHspRhatvAt, tathA 'saMkhitta' tti saMkSiptA zarIrAntarvarttinI vipulA anekayojanapramANakSetrAzritavastudahanasamarthA tejolezyA - viziSTatapojanyalabdhi viSaya prabhavA tejojvAlA yasya sa saMkSiptavipulatejolezyaH, tathA caturdazapUrvIti vedapradhAna ityetasyaiva vizeSAbhidhAnaM, caturjJAnopagataH kevalavarjajJAnayukta ityarthaH, anena ca jJAnapradhAna ityetasya vizeSo'bhihitaH, paJcabhiranagArazataiH - sAdhuzataiH 'sArddha' saha samantAtparikarita ityarthaH, 13 tathA 'puvvANupuvvinti pUrvAnupUrvyA na pazcAnupUrvyA anAnupUrvyA vetyarthaH, karameNeti hRdayaM, 'caran' saMcaran, etadevAha 'gAmANugAmaM dUijjamANe ' tti grAmazcAnugrAmazca vivakSitagrAmAnantaragrAmo grAmAnugrAmaM tat dravan- gacchan ekasmAdgAmAdanantaraM grAmamanullaGghayantityarthaH, anenApyapratibaddhavihAramAha, tatrApyautsukyAbhAvamAha, tathA 'suhaMsuheNaM viharamANe' tti ata eva sukhaMsukhenazarIrakhedAbhAvena saMyamabAdhA'bhAvena ca viharan - sthAnAt sthAnAntaraM gacchan grAmAdiSu vA tiSThan 'jeNeva'tti yasminneva deze campA nagarI yasminneva ca pradeze pUrNabhadraM caityaM 'teNAmeve 'ti tasminneva deze upAgacchati, kvacidrAjagRhe guNasilake iti dRzyate, sa cApapATha iti manyate, upAgatya ca yathApratirUpaM yathocitaM munijanasya avagraham - AvAsamavagRhya - anutrApanApUrvakaM gRhItvA saMyamena tapasA cAtmAnaM bhAvayan viharati - Aste sma / mU. (5) taeNaM caMpAnayarIe parisA niggayA koNio niggao dhammo kahio parisA jAmeva disaM pAubbhUyA tAmeva disiM paDigayA / teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM ajjasuhammassa anagArassa jeTTe aMtevAsI ajjajaMbU nAmaM anagAre kAsavagotteNaM sattussehe jAva ajjasuhammassa therassa adUrasAmaMte uddhajANU ahosire jhANakoTThovagate saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati, - tate gaM se ajjajaMbUnAme jAyasaDDhe jAyasaMsae jAyakouhalle saMjAtasaDDe saMjAtasaMsae saMjAyako uhalle uppannasaGke uppannasaMsae uppannakouhalle samuppannasaDDe samuppannasaMsae samuppannakouhalle uTThAe uTTheti uTThAe uTThittA jeNAmeva ajjasuhamme there teNAmeva uvAgacchati 2 ajjasuhamme there tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei 2 vaMdati nama'sati vaMdittA namaMsittA ajjasuhammassa therassa naccAsanne natidUre sussUsamANe namaMsamANe abhimuhaM paMjaliuDe vinaeNaM pajjuvAsamANe evaM vayAsI jati NaMbhaMte! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigareNaM titthaga0 sayaMsaMvu0 purisu0 purisasI0 purisava0 purisavaragaM0 logu0 loganAhe0 logahieNaM logapa0 logapajjoya0 abhayada0 saraNada0 cakkhuda0 maggada0 bohida0 dhammada0 dhammade0 dhammanA0 dhammasA0 dhammavaracA0 appaDiha0 daMsaNadha0 viyaTTacha0 jiNeNaM jANaeNaM tintreNaM tAra* vuddheNaM bohaeNaM mutteNaM moageNaM savvanneNaM savvada0 sivamayalamarutamanaMtamakkhayamavvAbahamapuNarAvittiyaM sAsayaM ThANamuvagateNaM paMcamassa aMgassa ayamaTTe pannatte. chaTTassa NaM aMgassa NaM bhaMte ! nAyAdhammakahANaM ke aTThe paM0 ?, jaMbUtti tae NaM ajjasuhamme there ajjajaMbUnAmaM anagAraM evaM va0- evaM khalu jaMbU samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM chaTTassa aMgassa do suyakkhaMdhA pannattA, taMjahA nAyANi ya dhammakahAo ya, jati NaM bhaMte! samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM chaTTassa aMgassa do suyakhaMdhA paM0 taM0 - nAyANi ya dhammakahAo ya, paDhamassa NaM bhaMte! suyakakhaMdhassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM nAyANaM kati ajjhayaNA patrattA ?,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/5 evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM nAyANaM egUNavIsaM ajjhayaNA paM0, taM0 vR. 'tae NaM'ti tato'nantaraM NamityalaMkAre campAyA nagaryAH pariSat-kUNikarAjAdikA nirgatA-niHsRtA sudharmasvAmivandanArthaM, "jAmeva disiMpAubbhUyA tAmeva disiMpaDigae'tiyasyA dizaH sakAzAt prAdurbhUtA-AvirbhUtA AgatA ityarthaH tAmeva dizaM prtigteti| tasmin kAletasmin samaye AryasudharmaNo'ntevAsIAryajambUnAmanagAraH kAzyapagotreNa 'sattussehe'ttisaptahastocchrayo yAvatkaraNAdidaM dRzyaM "samacaurasasaMThANasaMThie vaJjarisahanArAyasaMghayaNe kaNagapulaganidhasapamhagore" kanakasya-suvarNasya 'pulaga'tti yaH pulako lavastasya yo nikaSaH-kaSapaTTe rekhAlakSaNaH tathA 'pamha'tti padmagarbhastadvat gauro yaH sa tatA, vRddhavyAkhyA tu kanakasya na lohAderyaH pulakaH-sAro varNAtizayaH tapradhAnoyonikaSo-rekhAtasya yatpakSmabahulatvaM tadvadyo gauraH sa kanakapulakanikaSapakSmagauraH, tathA 'ugratapA' ugram-apradhRSyaM tapo'syetikRtvA, tathA 'tattatave' taptaM-tApitaM tapo yenasa tatpatapAH, evaMtena tattapastaptaM yena karmANi saMtApyatena tapasA svAtmApitaporUpaHsaMtApito yato'nyasyAspRzyamivajAtamiti, tathA mahAtapAH-prazastatapAbRhattapAvA, tathA dIptaM tapo yasya sa dIptatapAH, dIptaM tu hutAzana iva jvalattejaH karmendhanadAhakatvAt, tathA "urAle ghoreghoraguNeghoratavassI ghorabaMbhaceravAsIucchUDhasarIresaMkhittaviulateyalese" iti pUrvavat, evaMguNaviziSTo jambUsvAmI bhagavAn AryasudharmaNaH sthavirasya 'adUrasAmaMte'tti dUra-viprakarSaH sAmantaM-samIpaM ubhayorabhAvo'dUrasAmantaM tasminnAtidUre nAtisamIpe ucite deze sthita ityarthaH, kathaM ? -'uTuMjANU' ityAdi zuddhapRthivyAsanavarjanAt aupagrahikaniSadyAbhAvAcca utkaTukAsanaH sanapadisyate UrddhajAnunI yasyasaUrddhajAnuH adhaHzirAH' adhomukho notiryag vA vikSiptadRSTiH kiM tu niyatabhUbhAganiyamitadRSTiriti bhAvanA, 'jhANakoTTovagae'tti dhyAnameva koSThodhyAnakoSThastamupagatodhyAnakoSThopagataH, yathA hi koSThake dhAnyaMprakSiptamaviprakIrNaMbhavatyevaM sa bhagavAn dharmadhyAnakoSThakamanupravizyendriyamanAMsyAdhikRtya saMvRtAtmA bhavatIti bhAvaH, saMyamena-saMvareNa tapasA-dhyAnenAtmAnaMbhAvayan-vAsayan vihrti-tisstthti| 'taeNaMse' ityAdi, tata ityAnantarye tasmAt dhyAnAdanantaraM NamityalaMkAre, 'sa' iti pUrvaprastutaparAmarzArthaH tasya tu sAmAnyoktasya vizeSAvadhAraNArthaM AryajambUnAmeti, saca uttiSThatIti sambandhaH, kimbhUtaH sannityAha-'jAyasaddhe' ityAdi, jAtA-pravRttAzraddhA-icchA'syetijAtazraddhaH, kva ?-vakSyamANAnAM padArthAnAM tattvaparijJAne sa tathA, jAtaH saMzayo'syeti jAtasaMzayaH, saMzayastvanirdhAritArthaMjJAnamubhayavastvaMzAvalammibatayA pravRttaM, satvevaMtasyabhagavatojAtaH-yathA bhagavatA zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminA tribhuvanabhavanaprakAzapradIpakalpena paJcamasyAMgasya samastavastustomavyatikarAvirbhAvanenArtho'bhihita evaMSaSThasyApyukto'nyathA veti, tathA 'jAtakutUhalo' jAtaM kutUhalaMyasya satathA, jAtautsukyaityarthaH, vizvasyApi vizvavyatikarasya paJcamAGgepratipAditatvAtSaSThAGgasya ko'nyo'rtho bhagavatA'bhihito bhaviSyatIti, saMjAtazraddha ityAdau samutpannazraddha ityAdau ca saMzabdaH prakarSAdivacanaH, tathA utpannazraddhaH prAgabhUtA utpannA zraddhA yasyetyutpannazraddhaH, athotpannazraddhatvasya jAtazraddhatvasya ca ko'thabhedo?, na kazcideva, kimarthaM tatprayogaH?, hetutva
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 15 pradarzanArthaM, tathAhi-utpannazraddhatvAjAtazraddhaH pravRttazraddha ityarthaH, aparastvAha-jAtA zraddhA yasya praSTuMsajAtazraddhaH, kathaM jAtazraddho?, yasmAjAtasaMzayaH, SaSThAGgArthaH paJcamAnArthavat prajJaptaH utAnyatheti, kathaM saMzayo'jani ?, yasmAt jAtakutUhalaH, kIzo nAma SaSThAnasyArtho bhaviSyati kathaM ca tamahamava- bhotsye? iti tAvadavagrahaH, evaM saMjAtotpannasamutpannazraddhAdayaIhApAyadhAraNAbhedena vAcyA iti, uThAe0'ttiutthAnamutthA-Udhva 'vartanaM tayA utthayA uttiSThati utthAya ca 'jeNe' tyAdi prakaTaM, 'ajjasuhammethere' ityatraSaSThayarthe saptamIti 'tikhutto'ttitrikRtvastrInvArAn 'AdakSiNapradakSiNAM' dakSiNapAzrvAdArabhya paribhramaNato dakSiNapArzvaprAptirAdakSiNapradakSiNAtAM ajjasuhamma theraM' ityatra pAThAntare AdakSiNApradakSiNo-dakSiNapArzvartI yaH sa tathA taM 'karoti' vidaghAti vandate-vAcA stauti namasyati-kAyena praNamati nAtyAsanne nAtidUre ucite deze ityarthaH 'sussUsamANe'tti zrotu- micchan 'namaMsamANe'tti namasyan praNaman abhimukhaH 'paMjaliuDe'tti kRtaprAJjaliH vinayena praNamati-uktalakSaNena 'paJjuvAsamANe'ttiparyupAsanAM vidaghAnaH eva miti vakSyamANaprakAraM vadAsitti avAdIt, yadavAdIt tadAha-'jaI'tyAdiprakaTaM, navaraM yadi bhadanta! zramaNena paJcamAGgasyAyamarthaHanantaroditatvena pratyakSaH prajJaptastataH SaSThAGgasyako'rthaHprajJaptaitipraznavAkyArthaH,athottaradAnArthaM 'jambUnAme'ttihejambU! iti-evaMprakAreNAmantraNavacasA''mantryaAryasudharmAsthaviraHAryajambUnAmAnaM anagAramevamavAdIt 'nAyANi tti jJAtAni-udAharaNAnItiprathamaH zrutaskandhaH 'dhammakahAo'tti dharmapradhAnAH kathAH dharmakathA iti dvitIyaH mU. (6) ukkhittaNAe 1 saMghADe 2, aMDe 3 kumme ya 4 selage 5 / tuMbe ya 6 rohiNI 7 mallI 8, mAyaMdI 9 caMdimA iya 10 // vR. 'ukkhitte'tyAdi zlokadvayaM sArddha, tatra meghakumAradajIvena hastibhave vartamAnena yaH pAda ukSiptastenotkSiptenopalakSitaM meghakumAracaritamukSiptamevocyate, utkSiptameva jJAtam-udAharaNaM vivakSitArthasAdhanamutkSiptajJAtaM, jJAtatA cAsyaivaMbhAvanIyA-dayAdiguNavantaH sahanta eva dehakaSTaM, utkSiptakapAdo meghakumArajIvahastIveti, etadarthAbhidhAyakaM sUtramadhIyamAnatvAdadhyayanamuktamevaM sarvatra 1 / tathA saMghATakaH zreSThicaurayorekabandhanabaddhatvamidamapyabhISTArthajJApakatvAt jJAtameva, evamaucityena sarvatra jJAtazabdo yojyaH, yathA yathaMcajJAtatvaM pratyadhyayanaMtadarthAvagamAdavaseyamiti 2|nvrN aNDakaM-mayUrANDaM 3 / kUrmazca kacchapaH 4 / sailako rAjarSiH 5 / tumbaMca-alAbuH 6 rohinniishresstthivdhuuH7|mllii-ekonviNshtitmjinsthaanotpnnaatiirthkrii 8|maakndii nAmavaNik tatputro mAkandIzabdeneha gRhItaH 9 / caMdramA iti ca 10 // mU. (7) dAvaddave 11 udagaNAe 12, maMDukke 13 teyalIviya 14 / naMdIphale 15 avarakaMkA 16, atine 17 suMsumA iya 18 // vR. 'dAvaddave'tti samudrataTe vRkSavizepAH 11 / udakaM-nagaraparikhAjalaM tadeva jJAtamudAharaNaM udakajJAtaM 12 / maNDUkaH nandamaNikArazreSThijIvaH 13 / 'teyalI iya'tti tetali
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/7 sutAbhidhAno'mAtya itica 14 / 'naMdIphala'ttinandivRkSAbhidhAnataruphalAni 15 / 'avarakaMkA' dhAtakIkhaNDabharatakSetrarAjadhAnI 16 / AiNNo ttiAkIrNA-jAtyAH samudramadhyavartino'zvAH 17 / 'suMsumA iya'tti suMsumAbhidhAnA zreSThiduhitA 18 / / mU. (8) avare ya puMDarIyanAyae 19 egunnviistime| vR.aparaMca puNDarIkajJAtamekonaviMzatitamamiti 19 / mU. (9) jati NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM nAyANaM egUNavIsA ajhayaNA paM0, taM0-ukkhittaNAe jAva puMDarIetti ya, paDhamassa NaMbhaMte ! ajjhayaNAti ke aDhe pannatte? evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 iheva jaMbUddIve dIve bhArahe vAse dAhiNaddhabharahe rAyagihe nAmaM nayare hotthA, vaNNao, cetie vannao, tattha NaM rAyagihe nagare seNie nAmaM rAyA hotthA mahatAhimavaMta0 vannao, tassaNaM seNiyassa ranno naMdA nAmadevI hotthA sukumaalpaannipaayaa| vR.yadi prathamazrutaskandhasyaitAnyadhyayanAnibhagavatoktAnitataHprathamAdhyayanasyako'rtho bhagavatAprajJaptaitizAstrArthaprastAvanA ||athaivN pRSTavantaMjambUsvAminaMpratisudharmasvAmI yathAzrutamarthaM vaktumupakramate smeti / 'eva'mityAdi sugama, navaraM 'eva'miti vakSyamANaprakArArthaH prajJapta iti prakramaH,khalu-vakyiAlaGkArejambUritiziSyAmantraNe ihaivetidezataHpratyakSAsanenapunarasaMkhyeyatvAt jambUdvIpA-nAmanyatretibhAvaH bhArate varSe-kSetre 'dAhiNaDDabharahe'tti dakSiNArdhabharate nottarArddhabharate 'devI'ti rAjabhAryA 'vaNNao'tti varNako vAcyaH, saca vakSyamANadhAriNyA iva dRzyaH, mU. (10) tassa NaM seNiyassa putte naMdAe devIe attae abhae nAmaM kumAre hotthA ahINa jAva surUve sAmadaMDabheyauvappayANaNItisuppauttaNayavihinnU IhAvUhamaggaNagavesaNaatthasatthamaivisAraeuppattiyAe veNaiyAe kammiyAe pAriNAmiAecaubvihAebuddhieuvavee seNiyassa raNNo bahusu kajesu ya kuTuMbesu ya maMtesu ya gujjhesu ya rahassesu ya nicchaesu ya ApucchaNijje paDipucchaNijje meDhI pamANaM AhAre AlaMbaNaM cakkhU meDhIbhUe pamANabhUe AhArabhUeAlaMbaNabhUe cakkhUbhUe savvakajesu savvabhUmiyAsu laddhapaccae viiNNaviyAre rajjadhuraciMtae yAvi hotthA, seNiyassa ranno rajjaM ca raTuM ca kosaM ca koTThAgAraM ca balaM ca vAhaNaM ca puraM ca aMteuraMca sayameva samuvekkhamANe 2 viharati vR. 'attae'tti AtmajaH aGgaja ityarthaH, 'ahINa jAva surUve'tti iha yAvatkaraNAdidaM draSTavyaM 'ahInapaMciMdiyasarIre' ahInAni-anyUnAni lakSaNataH svarUpato vA paJcApIndriyANi yasmiMtastattathAvidhaMzarIraMyasya satathA, lakkhaNavaMjaNaguNovavee' lakSaNAni-svastikacakrAdIni vyaJjanAni-maSatilakAdIni teSAM yo guNaH-prazastatA tenopapeto-yukto yaH sa tathA, upa apa ita iti zabdatrayasya sthAne zakandhvAdidarzanAdupapeta iti syAt, 'mANummANapamANapaDipuNNasujAyasavvaMgasuMdaraMge' tatra mAna-jaladroNapramANatA kathaM?-jalasyAtibhRte kuNDe puruSe nivezite yajjalaM nissarati tadyadi droNamAnaM bhavati tadA sa puruSo mAnaprApta ucyate, tathA unmAnaM-arddhabhArapramANatA, kathaM ?, tulAropitaH puruSo yarddhabhAraM tulati tadA sa unmAnaprApta ityucyate, pramANaM-khAGgulenASTottarazatocchrayatA, tatazcamAnonmAnapramANaiH pratipUrNAni anyUnAni sujAtAni-suniSpannAni sarvANi aGgAni-ziraHprabhRtIni yasmin tattathAvidhaM sundarabhaMga-zarIraM
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayanaM-9 17 yasya sa, 'sasisomAkAre kaMte piyadaMsaNe' zazivat saumyAkAraM kAntaM - kamanIyamata eva priyaM draSTaNAM darzanaM-rUpaM yasya sa tathA, ata eva 'surUve' tti surUpa iti, tathA sAmadaNDabhedaupapradAnalakSaNA yA rAjanItayaH tAsAM suSTuM prayuktaM-prayogo vyApAraNaM yasya sa tathA, nayAnAM - naigamAdInAM uktalakSaNanItInAM cayAvidhA-vidhayaH prakArAstAn jAnAti yaH sa tathA, pazcAtpadadvayasya karmadhArayaH, tatra parasparopakArapradarzanaguNakIrtanAdinA zatrorAtmavazIkaraNaM sAma, tathAvidhaparikleze dhanaharaNAdiko daNDaH, vijigISitazatruparivargasya svANyAdisnehApanayanAdiko bhedaH, gRhIta - dhanapratidAnAdikamupapradAnaM, nayavidhayastu sapta naigamAdayo nayAH pratyekaM zatabhedA, nItibhedAstu sAmanIteH paJca daNDasya trayaH bhedasya upapradAnasya ca paJca kAmandakAdiprasiddhA / iti / tathA hAca - sthANurayaM puruSo vetyevaM sadarthAlocanAbhimukhA maticeSTA apohazca sthANurevAyamityAdirUpo nizcayaH mArgaNaM ca - iha vallayutsarNAdayaH sthANudharmA eva prAyo ghaTante ityAdyantayadharmAlocanarUpaM gaveSaNaMca - iha zarIrakaNDavyanAdayaH puruSadharmAH prAyo na ghaTanta iti vyatirekadharmAlocanarUpaM IhAvya'hamArgaNAgaveSaNAni tairarthazAstre - arthopAyavyutpAdagraMthe kauTilyarAjadhAnItyAdau yA matirbodhastayA vizAradaH - paNDito yaH sa IhAvyUhamArgaNagaveSaNArthazAstramativizAradaH, tathautpattikyAdikayA buddhayA upapeto - yuktaH, tatrautpattikI aSTAzrutAnanubhUtArthaviSayA''kasmikI vainayikI guruvinayalabhyazAstrArthasaMskArajanyA karmmajA kRSivANijyAdikarmAbhyAsaprabhavA pAriNAmikI- prAyo vayovipAkajanyA, tathA zreNikasya rAjJaH bahuSu kAryeSu ca - bhaktasevakarAjyAdidAnalakSaNakRtyeSu viSayabhUteSu tathA kuTumbeSu ca svakIyaparakIyeSu viSayabhUteSu ye mantrAdayo nizcAyantAsteSu ApracchanIyaH, tatramantrAmantraNAni paryAlocanAni teSu ca guhyAnIva guhyAni - laJjanIyavyavahAragopitAni teSuca rahasyAni - ekAntayogyAni teSu nizcayeSu vA - itthamevedaM vidheyamityevaMrUpanirNayeSu athavA svatantreSu kAryAdiSu SaTsu viSayeSu cakArAH samuccayArArthAH ApracchanIyaH - sakRt pratipracchanIyo dvitrikRtvaH, kimiti ? - yato'sau 'meDhi 'tti khalakamadhyavarttinI sthUNAyasyAM niyamitA gopaMktirdhAnyaM gAhayati tadvadyamAlambya sakalamantrimaDalaM mantraNIyArthAn dhAnyamiva vivecayati sA meDhI, pramANaM - pratyakSAdi tadvadyaH taddhaM dharthAnamavyabhicAritvena tathaiva pravRttinivRttigocaratvAt sa 0 tathA 'AdhAre' AdhArasyeva sarvakAryaSu lokAnAmupakAritvAt tathA 'AlaMbanaM' rajvAdi tadvadApadgarttAdinistArakatvAdAlambanaM tathA cakSuH - locanaM tadvallokasya mantryamAtyAdivividhakAryeSu pravRttinivRttiviSayapradarzanakatvaJccakSuriti, etadeva prapaJcayati - 'meDhibhUe' ityAdi bhUtazabda upamArthaH sarvakAryeSu - sandhivigrahAdiSu sarvabhUmikAsu - mantri amAtyAdisthAnakeSu labdhaH - upalabdhaH pratyayaH - pratItiravisaMvAdivacanaM ca yasya sa tathA viiNNaviyAre' tti vitIrNorAjJA'nujJAto vicAraH - avakAzo yasya vizvasanIyatvAt asau vitIrNavicAraH sarvakAryAdiSviti prakRtaM, athavA 'viNNaviyAre' vijJApitA rAjJo lokaprayojanAnAM nivedayitA, kiM bahunA ? - rAjyadhurazcintako'pi - rAjyanirvAhakazcApyabhUt, etadevAha - zreNikasya rAjJo rAjyaM ca-rASTrAdisamudAyAtmakaM rASTraM ca - janapadaM kozaM ca - bhANDAgAraM koSThAgAraM ca - dhAnyagRhaM balaM 7 2
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/10 ca-hastyAdi sainyaM vAhanaM ca-vesarAdikaM puraMca-nagaramantaH puraM ca - avarodhanaM svayameva - Atmanaiva samuprekSamANo - nirUpayan samutprekSamANo vA vyApArayan iha ca dvirvacanamAbhIkSyaNye'vaseyaM, 'viharati ' Aste sma / mU. (99) 18 tassa NaM seNiyassa ranno dhAriNI nAmaM devI hotthA / jAva seNiyassa ranno iTThA jAva viharai / vR. 'dhAraNI nAmaM devI hotthA jAva seNiyassa ranno iTThA jAva viharai' ityatra dviryAvacchabdakaraNAdevaM draSTavyaM 'sukumAlapANipAyA ahInapaMceMdiyasarIrA lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA mAnummANapamANasujAyasaMvvagaMsudaraMgI sasisomAkArA kaMtA piyadaMsaNA surUvA karatalaparimitativaliyabaliyamajjhA' karatalaparimIto- muSTigrAhyastrivalIko - rekhAtrayopeto balito - balavAn madhyo- madhyabhAgo yasyAH sA tathA, 'komuIrayaNikaravimalapaDipunnasomavayaNA' kaumudIrajanIkaravat kArttikIcandra iva vimalaM - pratipUrNaM saumyaM ca vadanaM yasyAH sA tathA 'kuMDalullihiyagaMDalehA'; kuNDalAbhyAmullikhitA - ghRSTA gaNDalekhAH - kapolaviracitamRgamadAdirekhA yasyAH sA tathA 'siMgArAgAracAruvesA' zRGgArasyarasavizeSasyAgAramivAgAraM athavA zRGgAro-maNDanUSaNATopaH taThapradhAnaH AkAraH -AkRtiryasyAH sA tathA, cArurveSo - nepathyaM yasyAH sA tathA, tataH karmadhArayaH, tathA 'saMyaga gaya hasiya bhaNiya vihiya vilAsa salaliya saMlAva NiuNa juttovayAra kusalA' saMgatA - ucitA gatahasitabhaNitavihitavilAsA yasyAH sA tathA, tatra vihitaM ceSTitaM, vilAsonetraceSTA, tathA saha lalitena - prasannatayA se saMlApAH - parasparabhASaNalakSaNAsteSu nipuNA yA sA tathA, yuktA-saMgatA ye upacArAlokavyavahArAsteSu kuzalA yA sA tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, 'pAsAIyA' cittaprasAdajanikA 'darisaNijjA' yAM pazyacakSurna zrAmyati, 'abhirUpA' manojJarUpA 'paDirUvA' draSTAraM draSTAraM prati rUpaM yasyAH sA tathA, 'seNiyassa ranno iTThA vallabhA' kAMtA kAmyatvAt priyA premaviSayatvAt maNunnA sundaratvAt 'nAmadhejjA' nAmadheyavatI prazastanAmadheyavatItyarthaH nAma vA dhAryaM-hRdi dharaNIyaM yasyAH sA tathA, 'vesAsiyA' vizvasanIyatvAt 'sammayA' tatkRtakAryasya sammatatvAdbahumatA - bahuzo bahubhyo vA'nyebhyaH sakAzAnmatA bahumatA bahumAnapAtraM vA 'aNumayA' vipriyakaraNasyApi pazcAtmatA anumatI 'bhaMDakaraMDagasamANA' AbhAraNakaraNDakasamAnopAdeyatvAt 'tellakelA iva susaMgoviyA' taillakelA - saurASTra prasiddho mRnmayastailasya bhAjanavizeSaH sa ca bhaGgabhayAllocanabhayAcca suSThu saMgopyate evaM sA'pi tathocyate 'celapeDA iva susaMparigihIyA' vastramaJjUSevetyarthaH, 'rayaNakaraMDagoviva susAraviyA' susaMrakSitetyarthaH, kuta ityAha, 'mA NaM sIyaM mA NaM unheM mANaMdasAmA NaMmasagA mANaM vAlA mA NaMcorA mA NaM vAiyapittiyasaMbhiyasannivAiyaviviharogAyaMkA phusaMtuttikaTTu seNieNaM rannA saddhiM viulAI bhogabhogAI bhuMjamANA viharati' mAzabdA niSedhArthAH, NaMkArA vAkyAlaGkArArthAH, athavA 'mAnaNaM 'ti mainAmiti prAkRtatvAt, vyAlAH- zvApadabhujagAH rogAH - kAlasahAH AtaGkAH - sadyoghAtinaH, itikaTTu itikRtvA itihetorbhogabhogAn -- atizayavadbhogAniti,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:, adhyayanaM -1 mU. (12) tae NaM sA dhAriNI devI annayA kayAi taMsi tArisagaMsi chakkaTThakalaTThamaisaMThiyakhaMbhuggayaM pavaravarasAlabhaMjiyaujjalamaNikaNagaraNabhUmiyaMviDakajAladdhacaMdaNijjUhakaMtarakaNayAlicaMdasAliyAvibhattikalite sarasacchadhAUvalavaNNaraie bAhirao dUmiyaghaTThamaTTe ammiMtarao pattasuvilihiyacittakamme nAnAvihapaMcavaNNamaNirayaNakoTTimatale paumalayAphullavallivarapupphajAtiulloyacittiyatale vaMdanavarakaNagaphalasasuviNimammiyapaDipuMjiya- sarasapaumasohaMtadAra bhAe payaragAlaMvaMtamaNimuttadAmasuviraiyadArasohe sugaMdhavarakusuma-mauyapamhalasayaNovayAre maNahiyayanivvuiyare kappUralavaMgamalayacaMdanakAlAgurupavarakuMdurukkatu-rukkadhUvaDajjhatasurabhimadhamadhaMtagaMdhuddhayAbhirAme sugaMdhavaragaMdhie gaMdhavaTTibhUte maNikiraNa- paNAsiyaMdhakAre kiM bahunA ? - juiguNehiM suravaravimANavelaMbiyavaradharae taMsi tArisagaMsi sayaNijjaMsi sAliMgaNavaTTie ubhao bibboyaNe duhao unnau mantreNayagaMbhIre gaMgApuliNavAluyAuddAlasAlisae uyaMciyakhomadugullapaTTapaDicchaNNe accharayamalayanayatayakusattaliMbasIhakesarapaccutthae suviraiyarayattANe ratataMsuyasaMvue suramme AiNagarUyabUraNavaNIyatullaphAse puvyarattAvarattakAlasamayaMsi suttajAgarA ohIramANI 2 egaM mahaM sattussehaM rayayakUDasannihaM nahayalaMsi somaM somAgAraM lIlAyaMtaM jaMbhAyamANaM muhamatigayaM gayaM pAsittA NaM paDibuddhA / tate NaM sA dhAriNI devI ayameyArUvaM urAlaM kallANaM sivaM dhannaM magaMllaM sassirIyaM mahAsumiNaM pAsita NaM paDibuddhA samANI haTTatuTThA cittamANaMdiyA pIimaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA dhArAhayakalaMbapuSphagaMpiva samUsasiyarovamakUvA taM sumiNaM ogiNhai 2 sayaNijjAo uTTheti 2 pAyapIDhAto paJccoruhai paJccoruhaittA aturiyamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiyAe rAyahaMsasarisIe gatIe jeNAmeva se seNie rAyA teNAmeva uvAgacchai uvAgacchaittA seNiyaM rAyaM tAhiM iTTAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunnAhiM maNAmAhiM urAlAhiM kallANAhiM sivAhiM dhannAhiM maMgallAhiM sassiriyAhiM hiyayagamaNijjAhiM hiyayapalhAyaNijjAhiM miyamahuraribhiyaMgaMbhIrasassirIyAhiM girAhiM salaMvamANI 2 paDibohei paDibohettA seNieNaM rannA abbhaNunnAyA samANI nAnAmaNikaNagarayaNabhatticittaMsi bhaddAsaNaMsi nisIyati 2 ttA AsatthA visatthA suhAsaNavaragayA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTu seNiyaM rAyaM evaM vadAsI evaM khalu ahaM devANuppiyA ! ajja taMsi tArisagaMsi sayaNijjaMsi sAliMgaNavaTTie jAva niyagavayaNamaivayaMtaM gayaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhA, taM eyassa NaM devANuppiyA ! urAlassa jAva sumiNassa ke manne kallANe phalavittivisese bhavissati ? / 19 vR. 'tae NaM'ti tato'nantaraM 'taMsi tArisayaMsi' tti yadidaM vakSyamANaguNaM tasmiMstA zake yAzamupacitapuNyaskandhAnAmaGginAmucitaM ' varagharae' tti saMbandhaH vAsabhavane ityarthaH, kathaMbhUte ? - 'SaTkASThakaM' gRhasya bAhyAlandakaM SaDdArukamiti yadAgamaprasiddhaM, dvAramityanye stambhavizeSaNamidamityanye, tathA laSTA - manojJA mRSTA - masRNAH saMsthitA-viMziSTasaMsthAnavantoye stambhAstathAudgatA - Urddha gatA stambheSu vA udgatA - vyavasthitAH stambhodgatAH pravarANAM varAH pravaravarAHatipradhAnA yAH zAlabhaJjikAH - putrikAstathA ujjvalAnAM maNInAM - caMdrakAntadInAM kanakasya ratnAnAM - karketanAdInAM yA stUpikA- zikharaM, tathA viTaGkaH- kapotapAlI varaNDikAdhovarttI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/9/12 astaravizeSaH jAlaM-sacchidro gavAkSavizeSaH, arddhacandraH-ardhacandrakAraM sopAnaM nirmUhakadvArapArzvavinirgatadAru aMtaraM-astaravizeSa eva pAnIyAntaramiti sUtradhArairyad vyapadizyate nirvRhakadvayasya yAnyantarANi tAni vA nirmUhakAnta-rANi kaNakAlIastaravizeSazcandrasAlikA ca-gRhopari zAlA eteSAM gRhAMzAnAM yA vibhaktiH-vibhajanaM viviktatA tayA kalitaM-yuktaM yattattathA tasmin, 'sarasacchavADavaDaMbasaraie' tti sthApyaM, kaizcit punarevaM saMbhAvitamidaM "sarasacchadhAuvalavannaraie'tti tatra sarasena acchena dhAtUpalena-pASANadhAtunA gairikavizeSeNetyarthaH varNo racito yatra tattathA 'bAhirao dUmiyaghaTTamaTTe'tti dUmitaM-dhavalitaM dhRSTaMkomalapASANAdinA ata eva mRSTaM-masRNaM yattattathA tasmin, tathA abhyantarataH prazastaM-svakIya 2 karmavyApRtaM zuci-pavitra likhitaMcitrakarmayatratattathA tasmin, tathA nAnividhAnAM jAtibhedena paJcavarNAnAMmaNiratnAnAsatkaM kuTTimatalaM-maNibhUmikA yasmiMstattathA tatra tathA pauH-padmAkArairevaM latAbhirazokalatAbhiH padmalatAbhirvAmRNAlikAbhiH puSpavallIbhiH-puSpapradhAnAbhiH patravallibhiH tathAvarAbhiH puSpajAtibhiH-mAlatIprabhRtibhizcitritamullokatalaM-uparitanabhAgo yasmin tattathA tatra,iha caprAkRtatvena ulloyacittiyatale' ityevaM viparyayanirdezo draSTavyaiti,athavA padmAdibhirullokasya citritaMtalaM-adhobhAgoyasminniti, tathA vandyanta iti vandanA-maGgalyAH yevarakanakasya kalazAH suSThu-'nimmiya'ttinyastAH pratipUjitAH-candanAdicarcitAH sarasapadmAH-sarasamukhasthaganakamalAH zobhamAnA dvArabhAgeSu yasya pAThAntarApekSayA candanavarakanakakalazaiH sunyastaistathA pratipuJjitaiH-pujIkRtaiH sarasapajhaiH zobhamAnA dvArabhAgA yasya tattathA tasmin, ___tathA pratarakANi-svarNAdimayAAbharaNavizeSAsta pradhAnamaNimuktAnAMdAmabhiH-sagbhiH suSThu viracitA dvArazobhA yasya tattathA tasmin, tathA sugandhivarakusumairmUdukasya-mRdoH pakSmalasya ca-pakSmavataHzayanasya-tUlyAdizayanIyasyayaH upacAraH-pUjA upacArovAsa vidyate yasminmaNa ityasya matvarthIyatvAt tat sugandhivarakusumamRdupakSmalazayanIyopacAravattacca yad hRdayanirvRtikaraM ca-manaHsvAsthyakaraM tattathA tasmin,- tathA karpUrazca lavaGgAni ca-phalavizeSAH malayacandanaM ca-parvatavizeSaprabhavaM zrIkhaNDaM kAlAguruzca-kRSNAgaruH pravarakundurukkaM ca-cIDAbhidhAno gandhadravyavizeSaH turuSkaM ca-silhakaM dhUpazca-gandhadravyasaMyogaja iti dvandvaH, eteSAM vA saMbandhI yo dhUpaH tasya dahyamAnasya surabhiryo maghamaghAyamAnaH-atizayavAn gandhaH udbhUtaH-udbhUtaH tenAbhirAmam-abhiramaNIyaMyattattathA tasmin, tathA suSThugandhavarANAM-pradhAnacUrNAnAMgandhoyasmin asti tat sugandhavaragandhikaM tasmin, tathA gaMdhavatiH-gandhadravyaguTikA kastUrikA vA gandhastadguTikA gandhavartistadbhUte-saurabhyAtizayA-ttatkalpe, tathA maNikiraNapranAzitAndhakAre, kiMbahunA varNakena?,varNakasarvasvamidaMdyutyA guNaizca suravaravimAnaM viDambayati-jayati yadvaragRhakaM tattathA tatra, tathA tasmin tAze zayanIye sahAliGganavA-zarIrapramANopadhAnena yattatsAliGganavartikaM tatra, 'ubhao vivvoyaNe'tti ubhayataH ubhau-ziro'ntapAdAntAvAzritya 'vibboyaNe'ttiupadhAne yatratattathAtasmin, 'duhao'ttiubhayataH unnatemadhyenataMcatannimnatvAdgabhIraM ca mahattvAnnatagambhIraM athavA madhyena ca bhAgena tu gambhIre-avanate gaGgApulinavAlukAyAH avadAtaH-avadalanaM pAdAdinyAse'dhogamanamityarthaH tena 'sAlisae'tti sazakamati
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayanaM- 9 21 namratvAdyattattathA tatra, dRzyate ca haMsatUlyAdiSvayaM nyAya iti / tathA 'uyaciya'tti parikarmitaM yat kSaumaM dukUlaM-kArpAsikamatasImayaM vA vastraM tasya yugalApekSayA yaH paTTaH - ekaH zATakaH sa praticchAdanam-AcchAdanaM yasya tattathA tatra, tathA Astarako malako navataH karuzako limbaH siMhakesarazcaite AstaraNavizeSAstaiH pratyavastRtam - AcchAditaM yattattathA, iha cAstarako lokapratIta eva malakakuzaktau tu rUDhigamyI navatastu UrNAvizeSamayo jInamiti loke yaducyate, limbo - bAlora prasyorNAyuktA kRtiH siMhakesaro-jaTilakambalaH, tathA suSThu viracitaM zuci vA racitaM rajastrANaM-AcchAdanavizeSo'paribhogAvasthAyAM yasmiMstattathA tatra, raktAMzukasaMvRte - mazakagRhAbhidhAnavastravRte suramye tathA AjinakaM - carmamayo vastravizeSaH sa ca svabhAvAdatikomalo bhavati tathA rUtaM - karpAsapakSma bUro- vanaspativizeSaH navanItaM prakSaNaM ebhistulyaH sparzo yasya, tUlaM vA - arkatUlaM tatra pakSe eteSAmiva sparzo yasya tattathA tatra, pUrvarAtrazcAsAvapararAtrazca pUrvarAtrApararAtraH sa eva kAlalakSaNaH samayaH na tu sAmAcArAdilakSaNaH pUrvarAtrApararAtrakAlasamayastatra, madhyarAtre ityarthaH, iha cArSatvAdekarephalopena 'puvvarattAravaratte' tyuktaM, apararAtrazabdo vA'yamiti, suptajAgarA - nAtisuptA nAtijAgratI, ata evAha 'ohIramANI 2'tti vAraM vAramISannidrAM gacchantItyarthaH, ekaM mahAntaM saptotsedhamityAdivizeSaNaM mukhamatigataM gajaM dRSTApratibuddheti yogaH, tatra saptotsedhaM saptasu - kumbhAdiSu sthAneSUtrataM saptahastocchritaM vA 'rayayaM' ti rUpyaM 'nahayalaMsi' ti nabhasta- lAnmukhamatigatamiti yogaH, vAcanAntare tvevaM dRzyate - 'jAva sIhaM suviNe pAsittA NaM paDibuddhA' tatra yAvatkaraNAdidaM draSTavyaM 'ekkaM ca NaM mahaMtaM paMDuraM dhavalayaM seyaM' ekArthazabdatrayopAdAnaM cAtyantazuklatAkhyApanArthaM, etadevopamAnenAha - 'saMkhaulavimaladahidhaNagokhIra (vimala) pheNarayaNikarapagAsaM' zaMkhakulasyeva vimaladadhna iva dhanagokSIrasyeva vimalaphenasyeva rajanIkarasyeva prakAzaH - prabhA yasya sa tathA taM, athavA 'hArarajatakhIrasAgaradagarayamahAselapaMDurataroruramaNijjadarisaNijjaM' hArAdibhyaH pANDurataro yaH sa tathA, iha ca mahAzailo - mahAhimavAn tathA uruH - vistIrNaH ramaNIyo- ramyo'ta eva darzanIya iti padacatuSTayasya karmadhArayo'tastaM, tathA 'thiralaTThapauTThapIvarasusiliTThavisiitikkhadADhAviDaMbiyamuhaM' sthirau - aprakampau laSTau - manojJau prakoSThau - kUrAgretanabhAgau yasya sa tathA, tathA pIvarAH - sthUlA sumliSTAH - avisarvarA viziSTA - manoharAstIkSNA yA daMSTrAstAbhiH kRtvA 'viDaMbiyaM ti vivRtaM mukhaM yasya sa tathA tataH karmadhArayastaM, tathA 'parikammiyajaccakamalakomalamAIyasohaMtala uTTha parikarmmitaM- kRtaparikarmA 'mAiya'tti mAtrAvAn parimit ityarthaH, zeSaM pratItaM, tathA 'rattuppalapattamauyasukumAla-tAlunillAliyaggajIhaM' raktotpalapatramiva mRdukebhyaH sukumAramatikomalaM tAlu ca nirlAlitAgrA - prasAritAgrA jihvA ca yasya sa tathA taM, tathA 'maharaguliyabhisaMtapiMgalacchaM' madhuguTikeva-kSaudravarttiriva 'bhisaMta' tti dIpyamAne piGgale - kapile akSiNI yasya sa tathA taM, tathA 'bhUsAgayapavarakaNayatAviyaAvattAyaMtavaTTataDiyavimalasarisanayaNaM' bhUSAgataM - mRnmayabhAjanavizeSasthaM yatpravarakanakaM tApitamAgnidhamanAt 'AvattAyaMta 'tti Avartata kurvat tadvat tathA vRtte ca tarddite - vivRtte vimale ca sadhze ca - samAne nayane yasya sa tathA taM, atra ca 'vaTTataTTa' ityAtAvadeva pustake dRSTaM saMbhAvanayA tu vRttatarddita iti
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-1/12 vyAkhyAtamiti, pAThAntareNa tu 'vaTTapaDipuNNapasatthaniddhamahuguliyapiMgalacchaM' sphuTazcAyaM pAThaH, tathA 'visAlapIvarabhamarorupaDipuNNavimalakhaMdhaM vizAlo-vistIrNaH pIvaro-mAMsalaH 'bhramaroruH' bhramarA-romAvartA ukho-vistIrNA yatra sa tathA paripUrNo vimalazca skandho yasya sa tathA taM, athavA 'paDipunnasujAyakhaM,' tathA 'miduvisadasuhamalakkhaNapasatthavicchinnakesarasaDaM' mRdvyovizadA-avimUDhAH sUkSmA lakSaNaprazastAH-prazastalakSaNA vistIrNAH "kesarasaTAH-skandhakezarajaTAyasya satathAtaM, athavA 'nimmalavarakesaradhara' tathA 'UsiyasunimmiyasujAya-apphoDiyalaMgUlaM ucchritam-UrdhvaM nItaMsunirmitaMsuSTubhaMguratayAnyastaMsujAtaMsadguNopapetatayAAsphoTitaM bhuvi lAGgulaM-pucchaM yena sa tathA taM, saumyaM-upazAntaM saumyAkAraM-zAntAkRtiM, 'lIlAyaMta'ti lIlAM kurvantaM 'jaMbhAyaMtaM' vijRmbhamANaM zarIraceSTAvizeSaM vidadhAnaM 'gagaNatalAo ovayamANaM sIhaM abhimuhaM muhe pavisamANaM pAsittA paDibuddha'tti 'ayameyArUvaM ti imaMmahAsvapnamiti saMbaMdhaH etadeva-varNitasvarUpaM rUpaM yasya svapnasya na kavikRtamUnamardhikaM vA sa tathA taM, -'urAlaM'tiudAraMpradhAnaMkalyANaM-kalyANAnAM zubhasamRddhivizeSANAMkAraNatvAt kalye vA-nIrogatva- maNati-gamayati kalyANaM taddhetutvAt, zivam-upadravopazamahetutvAt dhanyaM dhanAvahatvAt 'maMgalyaM' maGgale duritopazame sAdhutvAtsazrIkaM-sazobhanamiti 'samANI'tti satI hRSTatuSTA-atyarthaM tuSTAathavA haSTA-vismitA tuSTA-toSavatI, 'cittamANaMdiya'tticittenAnanditaM vA cittaM yasyAH sA cittAnanditA, makAraH prAkRtatvAt, prItirmanasi yasyAH sA prItimanAH, 'paramasomaNassiyA' paramaM saumanasyaM saMjAtaM yasyAH sA paramasaumanasthitA, harSavazena visarpadvistArAyAyi hRdayaM yasyaH sA tathA, sarvANi prAya ekAthikAnyetAni padAni pramodaprakarSapratipAdanArthatvAt stutirUpatvAcca na duSTAni, Aha c||1|| "vaktA harSabhayAdibhirAkSiptamanAstathA stuvannindan / yatpadamasakRddhayAttanupanaruktaMna doSAya // " iti, 'paccoruhaittipratyavarohati, atvaritamAnasautsukyAbhAvenAcapalaM kAyataHasaMbhrAntyA'skhalantyAavilambitayA avicchinnatayA 'rAjahaMsasarisIe tirAjahaMsagamanasazyAgatyA 'tAhiM' ti yA viziSTaguNopetAstAbhirgIbhiriti saMbandhaH, iSTAbhiH-tasya vallabhAbhiH kAntAbhiHabhilaSitAbhiH sadaivatena priyAbhiH-adveSyAbhiHsarveSAmapi manojJAbhiH-manoramAbhiHmanaHpriyAbhizcintayApi udArAbhiH-udAranAdavarNoccArAdiyuktAbhiH kalyANAbhiHsamRddhikA- rikAbhiH zivAbhiH-gIrdoSAnupadrutAni dhanyAbhiH-dhanalambhikAbhirmaGgalyAbhiH-maGgalasAdhvIbhiH sazrIkAbhiH-alaGkArAdizobhAvadmiH hadayagamanIyAbhiH-hyadaye yA gacchanti komalatvAt subodhatvAcca tAstathA tAbhiH, hadayaprahlAdikAbhiH-hadayaprahlAdanIyAbhiH AhlAdajanakAbhiH "mitamadhuraribhita- gaMbhIrasazrIkAbhiH' mitAH-varNapadavAkyApekSayA parimitAH madhurAH-svarataHribhitAH-svaragholanA-prakAravatyaH gambhIrAH-arthatazabdatazca saha zriyA-uktaguNalakSmyAyAstAstathA tataHpadapaJcakasyakarmadhArayastatastAbhiH gIrbhiH-vAgbhiH saMlapantI-punaH punarjalpantItyarthaH nAnamaNikanakaralAnAM bhaktibhiH-viJcittibhizcitraM-vicitraM yattattathA tatra For Priv
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 23 bhadrAsane-siMhAsane AzvastA gatijanita-zramApagamAt vizvastA saMkSobhAbhAvAt anutsukA vA 'suhAsaNavaragayatti sukhena zubhevA Asanavare gatA-sthitA yA sA tathA, karatalAbhyAM parigRhItaH-AttaHkaratalaparigRhItastaM zirasyAvartaAvartanaM-paribhramaNaM yasyasatathA zirasAvartaityeke, zirasA aprAptaityanye, tamaMjaliM mastake kRtvA evamavAdIt-'kiM manne' ityAdi, ko manye kaH kalyANaphalavRttivizeSo bhaviSyati, iha manye vitarkArtho nipAtaH, 'soca'tti zrutvA zravaNataH nizamya-avadhArya hRSTatuSTo yAvadvisarpaghRdayaH tathA vAcanAntare punariha rAjJIvarNake cedmuplbhyte| mU. (13) tate NaM seNie rAyA dhAriNIe devIe aMtie eyamaDhe socA nisamma haTTa jAva hiyayedhArAhayanIvasurabhikusumacucumAlaiyaNuUsasiyaromakUvetaMsumiNaM uggiNhai uggiNhaittA IhaM pavisati 2 appaNo sAbhAvieNaM maipuvvaeNaM buddhivinnANeNaM tassa sumiNassa atthoggahaM kareti 2 dhAraNiM devIMtAhiMjAva hiyayapalhAyaNijAhiM miumahuraribhiyagaMbhIrasassirayAhiM vaggUhiM anuvUhemANe 2 evaM vayAsI-urAleNaM tume devANuppie! sumiNe diDhe kallANANaM tume devANuppie sumiNe diDhe sive dhanne maMgalle sassirIe NaM tume devANuppie sumiNe diDhe AroggatuTThidIhAuyakallANamaMgalakArae NaM tume devI sumiNe diDhe atthalAbho te devANuppie ! puttalAbho te devArajalAbho bhogasokkhalAbho te devANuppie! evaMkhalutumaMdevANuppienavaNhaMmAsANaMbahupaDipunnANaMaTThamANa yarAdidiyANaMviikvaMtANaM amhaMkulakeuMkuladIvaMkulapavvayaMkulavaDiMsayaMkulatilakaMkulakittikaraMkulavittikaraMkulanaMdikaraM kulajasakaraMkulAdhAraM kulapAyavaMkulavivaddhaNakaM sukumAlapANipAyaMjAvadArayaMpayAhisi, sevi yaNaM dArae ummukkabAlabhAve vinAyapariNayamette jovvaNagamaNupatte sUre vIre vikaMte vicchinnavipulabalavAhaNe rajjavatI rAyAbhavissai, taMurAleNaMtumedevIe sumiNe diDejAva AroggatuhidIhAukallANakAraeNaM tume devI! sumiNe divettikaTTha bhujo 2 anuvuuhei|| vR.'dhArAhayanIyasurabhikusumacaMcumAlaiyataNuUsaviyaromakUve'ttitatranIyaH-kadambAdhArAhatanIyasurabhikusumamiva 'caMcumAlaiya'tti pulakitA tanuryasya sa tathA, kimuktaM bhavati?''usaviya'tti utsRtA romakUSA-romarandhrANi yasya sa tathA, taM svapnamavagRhNAti arthAvagrahataH IhAmanupravizati-sadarthapraryAlocanalakSaNAMtataH 'appaNo'ttiAtmasaMbandhinAsvAbhAvikena sahajena matipUrveNa-AbhinibodhikaprabhavenabuddhijJAnena-mativizeSabhUtotpattikyAdibuddhirUpaparicchedena arthAvagraha-svapnaphalanizcayaM karoti, tato'vAdIt 'urAle NamityAdi, arthalAbha ityAdiSu bhaviSyatIti zeSo dRzyaH, evaM upabRMhayan-anumodayan 'evaM khalu'tti evaMrUpAduktaphalasAdhanasamarthAt svapnAt dArakaM prajaniSyasIti sambandhaH, 'bahupaDipannANaM'tti atipUrNeSuSaSThayAH saptamyarthatvAt arddhamaSTamaM yessu| tAnyaSTimAni teSu rAtrindiveSu-ahorAtreSu vyatikrAnteSu kulaketvAdInyekAdaza padAni, tatra ketucihnadhvaja ityarthaH keturiva keturadbhutatvAt kulasya ketuH kulaketuH, pAThAntareNa 'kulaheDaM' kulakAraNaMevaMdIpa iva dIpaHprakAzakatvAtparvato'nabhibhavanIyasthirAzrayasAdhAt avataMsa:zekharaH uttamatvAttilako-vizeSakaH bhUSakatvAt kIrtikaraH-khyAtikaraH,
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/13 kvacidvRttikaramityapi dRzyate, vRttizca - nirvAhaH, nandikaro - vRddhikaraH yazaHsarvadiggAmi- prasiddhivizeSastatkaraH pAdapovRkSa AzrayaNIyacchAyatvAt vivarddhanaM vividhaiH prakArairvRddhireva tatkaraM 'vinnAyapariNayamette tti vijJakaH pariNatamAtrazca kalAdiSviti gamyate, tathA zUro dAnato'bhyupetanirvAhaNato vA vIraH saMgrAmataH vikrAnto bhUmaNDalAkramaNataH vistIrNe vipule ativistIrNe balavAhane - sainyagavAdike yasya sa tathA, rAjyapatI rAjA svatantra ityarthaH mU. (14) tate NaM sA dhAraNI devI seNieNaM rannA evaM vRttA samANI haTThatuTThA jAva hiyayA karatalapariggahiyaM jAva aMjaliM kaDDa evaM vadAsI - evameyaM devANuppiyA ! tahameyaM avitahameyaM asaMdiddhameyaM icchiyameyaM de0 paDicchiyameyaM icchiyapaDicchiyameyaM sacce NaM esamaTTe jaM NaM tujjhe vadahattikaTTu taM sumiNaM sammaM paDicchai paDicchaittA seNieNaM rannA abbhaNuNNAyA samANi nAnAmaNikaNagarayaNabhatticittAo bhaddAsaNAo abbhuTThei abbhuTTettA jeNeva sae sayaNije teNeva uvAgacchai 2 ttA sayaMsi sayaNijvaMsi nisIyai nisIyaittA evaM vadAsI-mA me se uttame pahANe maMgalle sumiNe annehiM pAvasumiNehiM paDihamihittikaTTu devayagurujaNasaMbaddhAhiM pasatthAhiM dhammiyAhiM kahAhiM sumiNajAgariyaM paDijAgaramANI viharai vR. 'ta' miti yasmAdavaM tasmAdudArAdivizeSaNaH svapnaH 'tume' tti tvayA dRSTa iti nigamanaM 'etameta' diti rAjavacane pratyAviSkaraNam, etadeva sphuTayati- 'tahameyaM 'ti tathaiva tadyathA bhavantaH pratipAdayanti, anenAnvayatastadvacanasatyatoktA 'avitahameyaM' ti anena vyatirekabhAvataH 'asaMdiddhameya' mityanena saMdehAbhAvataH 'icchiyaM' ti iSTaM IpsitaM vA 'paDicchiyaM' ti pratISTaM pratIpsitaM vA abhyupagatamityarthaH, iSTapratISTam IpsitapratIpsitaM vA dharmadvayayogAt, atyantAdarakhyApanAya caivaM nirdezaH, 'itikaTTu' tti iti bhaNitvA 'uttame 'tti svarUpataH 'pahANe' tti phalataH, etadevAha - 'maMgalle'tti maMgale sAdhuH svapna iti 'sumiNajAgariyaM' ti svapnasaMrakSaNArthaM jAgarikA tAM 'pratijAgratI' pratividadhatI mU. (15) tae NaM seNie rAyA paccasakAlasamayaMsi koDuMbiyapurise saddAvei saddAvaittA evaM vadAsI - khippAmeva bho devANuppiyA ! bAhiriyaM uvaTThANasAlaM ajja savisesaM paramarammaM gaMdhodagasittasuiyasaMmajiovalittaM paMcavannasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakaliyaM kAlAgarupavarakuMdurukkaturukkadhUvaDajjhaMtamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAma sugaMdhavaragaMdhiya gaMdhavaTTibhUtaM kareha ya kAraveha ya 2 evamANattiyaM paJcappiNaha, tateNaM te koDuMbiyapurisA seNieNaM rannA evaM vRttA samANA haTThatuTTA jAva paJccappiNaMti, tate NaM seNie rAyA kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe phulluppalakamalakomalummiliyaMmi ahApaMDure pabhAe rattAsogapagAsakiMsuyasuyamuhaguMjaddharAgabaMdhujIvagapArAvayacalaNanayaNaparahuyasurattaloyaNajAsuyaNakusumajaliyajalaNatavaNijjakalasahiMgulayanigararUvAiraMgarehantasassirIe divAgare ahakameNa udie tassa dina kara karaparaparAvayApArarddhami aMdhayAre bAlAtavakuMkumeNa khaiyavva jIvaloe loyaNavisa ANu AsavigasaMtavisadadaMsiyaMmi loe kamalAgarasaMDabohae uTTiyaMmi sUre sahassarassimi dinayare teyasA jalate sayaNijjAo uTTheti 2 --jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAgacchai 2 aTTaNasAlaM anupavisati 2 anegavAyama 24
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayana-1 25 jogavaggaNavAmaddaNamallajuddhakaraNehiM saMteparissaMte sayapAgehiM sahassapAgehiM sugaMdhavaratellamAdiehiM pINaNijjehiM dIvaNijjehiM dappaNi hiM madaNijjehiM vihaNijjehiM savviMdiyagAyapalhAyaNijjehiM abmaMgaehiM abbhaMgie samANe tellacammaMsipaDipunnapANipAyasukumAlakomalatalehiM purisehiMcheehiM dakhehiM paDhehiM kusalehiM mehAvIhiM niuNehiM niuNasippovagatehiM jiyaparissamehiM abbhaMgaNaparimaddaNuvvalaNakaraNaguNanimmAehiM aTThisuhAe maMsasuhAe tayAsuhAe romasuhAe cauvvihAe saMbAhaNAe saMvAhie samANe avagayaparissame nariMde aTTaNasAlAo paDinikkhamai paDinikhamaittA jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai uvAgacchaittA majaNagharaM anupavisati anupavisittA samaMta (mutta) jAlAbhirAme vicittamaNirayaNakoTTimatale ramaNijjeNhANamaMDavaMsi nAnAmaNirayaNabhatticitataMsiNhANapIDhaMsi -suhanisanne suhodagehiM pupphodaehiM gaMdhodaehiM suddhodaehi ya puNo puNo kallANagapavaramajaNavihIe majie tattha kouyasaehiM bahuvihehiM kallANagapavaramajaNAvasANe pamhalasukumAlagaMdhakAsAIyalUhiyaMgeahatasumahagdhadUsarayaNasusaMvue sarasasurabhigosIsacaMdaNANulittagatte suimAlAvannaga vilevaNe AviddhamaNisuvanne kappiyahAraddhahAratisarayapAlaMbapalaMbamANakaDisuttasukayasohe piNaddhagevajje aMgulejjagalaliyaMgalaliyakayAbharaNe nAnAmaNikaDagatuDiyathaMbhiyabhue ahiyarUvasassirIe kuMDalujoiyANaNe mauDadittasirae hArotthayasukataraiyavacaache pAlaMbapalaMbamANasukayapaDauttarijje muddiyApiMgalaMgulIe nAnAmaNikaNagarayaNavimalamaharihaniuNoviyamisimisaMtaviraiyasusiliTThavisiThThalaTThasaMThiyapasatthaAviddhavIravalae, kiMbahunA? kapparukkhae ceva sualaMkiyavibhUsie naride sakoriMTamalladAmeNa chatteNaM dharijamANeNaM ubhaocaucAmaravAlavIiyaMgemaMgalajayasaddakayAloeanegagaNanAyagadaMDanAyagarAIsaratalavaramADaMbiyakoDuMbiyamaMtimahAmaMtigaNagadovAriyaamaccaceDapIDhamaddanagaranigamaseTThisaiNAvaisatthavAhadUyasaMdhivAla saddhiM saMparivuDe dhavalamahAmehaniggaeviva gahagaNadippaMtarikkhatArAgaNANa majjhe sasivva piyadaMsaNe naravaI majjaNagharAo paDinikkhamati paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvaThThANasAlA teNeva uvAgacchi uvAgacchaittA sIhAsaNavaragate puratthAbhimuhe sannisanne / tate NaM se seNie rAyA appaNo adUrasAmaMte uttarapuracchime disibhAge aTThabhaddAsaNAI seyavatthapaJcutthuyAti siddhatthamaMgalovayArakatasaMtikammAiMrayAveirayAvittAnAnAmaNirayaNamaMDiyaM ahiyapecchaNijjarUvaM mahagghavarapaTTaNuggaya saNhabahubhattisayacittaTThANaM IhAbhiyausabhaturayaNaramagaravihagavAlagakiMnarurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittaM sukhaciyavarakaNagapavaraperaMtadesabhAgaM abhiMtariyaM javaNiyaM aMchAvei aMchAvaittA accharagamauamasUragaucchaiyaM dhavalavatthapaJcatthuyaM visiTuM aMgasuhaphAsayaM sumauyaMdhAriNIe devIe bhaddAsaNaM rayAvei rayAvaittA koDuMbiyapurise saddAvei 2 evaMvadAsI-khippAmevabho devANuppiyA! aTuMgamahAnimittasuttatthapADhae vivihasatthakusale sumiNapADhae saddAveha 2 ttA eyamANattiyaM khippAmeva paJcappiNaha / tate NaM te koDubiyapurisA seNieNaM rannA evaM vuttA samANA haTTha jAva hiyayA karayalapariggahiyaMdasanahaM sirasAvattaMmatthae aMjaliMka?evaMdevotahattiANAe vinaeNaMvayaNaMpaDisuNeti 2 seNiyassa ranno aMtiyAo pajimakhamati rAyanihasse nagarassa majhamajjeNaM jeNeva
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/15 sumiNapADhagagihANi teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA sumiNapADhae sadAveti / tateNaM te sumiNapADhagA seNiyassaranno koDuMbiyapurisehiM saddAviyA samANA haTTa 2 jAva hiyayA NhAyA kayabalikammA jAva pAyacchittA appamahagyAbharaNAlaMkiyasarIrA hariyAliyasiddhatthayakayamuddhANA satehiM satehiM gihehitopaDinikkhamaMtira rAyagihassamajhamajheNaMjeNeva seNiyassa ranno bhavanavaDeMsagaduvAre teNeva uvAgacchaMti 2 egatao milayaMti 2 seNiyassa ranno bhavaNavaDeMsagaduvAreNaM anupavisaMtianupavisittAjeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva seNie rAyA teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA seNiyaM rAyaM jaeNaM vijaeNaM vaddhAti, seNieNaM rannA acciya vaMdiya pUtiya mANiya sakkAriyA sammAniyA samANA patteyaM 2 puvvannatthesu bhaddAsanesu nisIyaMti, tate NaM seNie rAyA javaNiyaMtariyaM dhAraNIM devIM Thavei ThavettA pupphaphalapaDipunnahatthe . pareNaM vinaeNaM te sumiNapADhae evaM vadAsI evaMkhalu devANuppiyA! dhAriNIdevI ajjataMsitArisayaMsi sayaNijjesijAva mahAsumiNaM pAsittANaM paDivuddhA, taMeyassaNaM devANuppiyA! urAlassa jAva sassirIyassa mahAsumiNassa ke manne kallANe phalavittivisese bhavissati, tateNaM te sumiNapADhagA seNiyassa ranno aMtie eyamaTuM socA nisamma haTThajAvahiyayAtaMsumiNaM sammaM ogiNhaMti 2 IhaM anupavisaMti2 annamanneNasaddhiM saMcAletisaMcAlittAtassa sumiNassaladdhaTTA gahiyaTThApucchiyaTThA viNicchiyaTThAabhigayaTThA seNiyassa ranno purao sumiNasatthAiM uccAremANA 2 evaM vadAsI-evaM khalu amhaM sAmI ! sumiNasatthaMsi bAyAlIsaMsumiNA tIsaM mahAsumiNA bAvattariMsavvasumiNA diTThA, tatthaNaMsAmI! arihaMtamAyaro vAcakkavaTTimAtarovAarahaMtaMsi vA cakkavaTisivAgabhaMvakkamamANaMsi eesiMtIsAe mahAsumiNANaM ime cauddasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibujhaMti, taMjahAmU. (16) gayausabhasIhaabhiseyadAmasasidinayaraM jhayaM kuNbhN| paumasarasAgaravimANavaNarayaNuccaya sihiM ca // mU. (17) vAsudevamAtarovA vAsudevaMsigabbhaMvakkamamANaMsieesiMcoddasaNhaMmahAsumiNANaM annatarecattArimahAsumiNepAsittANaMpaDivujhaMti, baladevamAtarovAbaladevaMsigabbhaMvakkamamANaMsi eesiMcoddasaNhaM mahAsumiNANaMannatare cattArimAsuviNe pAsittANaM paDivujhaMti, maMDaliyamAyaro vA maMDaliyaMsigabbhaMvakkamamANaMsieesiM coddasaNhaMmahAsumiNANaManataraMegaMmahAsumiNaMpAsittANaM paDibujhaMti, ime ya NaM sAmI ! ghAraNIe devIe ege mahAsumiNe diTTe, taM urAle NaM sAmI ! dhAraNIe devIesumiNe diDhe, jAvaAroggatuTThidIhAukallANamaMgallakAraeNaMsAmI! dhAriNIe devIesumiNe diTTe, atthalAbho sAmI ! sokkhalAbho sAmI ! bhogalAbho sAmI ! puttalAbho, rajjalAbho evaM khalu sAmI! dhAriNIdevI navaNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaMjAva dAragaM payAhisi, seviyaNaM dArae ummukkabAlabhAve vinAyapariNayamittejovvaNagamaNupatte sUre vIre vikkate vicchinnaviulabalavAhaNe rajjavatI rAyA bhavissai anagAre vA bhAviyappA, taM urAle NaM sAmI! dhAriNIe devIe sumiNe dive, jAva AroggatudvijAvadituttikaTTha bhujo 2 anubuuheNti| tate NaM seNie rAyA tesiM sumiNapADhagANaM aMtie eyamaDhaM socA nisamma haTTa jAva hiyae nA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-1 27 karayala jAva evaM vadAsI evameyaM devANuppiyA ! jAva jane tubbhe vadahattikaTu taM sumiNaM samma paDicchati 2 te sumiNapADhaevipuleNaMasanapAnakhAimasAimeNaMvatthagaMdhamallAlaMkAreNayasakkAreti sammANeti 2 vipulaM jIviyArihaM pItidANaMdalayati 2 pddivisjei| tateNaM se seNie rAyA sIhAsaNAo abbhuTeti 2 jeNeva dhAriNI devI teNeva uvAgacchai uvAgacchaittAdhAriNIdevI evaM vadAsI-evaMkhalu devANuppie! sumiNasatthaMsibAyAlIsaMsumiNA jAvaegaMmahAsumiNaMjAva bhujo 2 anuvUhati, tate NaMdhAriNIdevI seNiyassaranno aMtie eyamaTuM soccAnisamma haTTa jAvahiyayAtaMsumiNaMsammaMpaDicchatira jeNeva saevAsaghare teNeva uvAgacchati 2 vhAyA kayabalikammA jAva vipulAhiM jAva viharati / vR. 'pacUse'tyAdi pratyUSakAlalakSaNo yaH samayaH-avasaraH sa tathA tatra kauTumbikapuruSAn-AdezakAriNaH saddAvei'tti zabdaM karoti zabdayati 'upasthAnazAlAM' AsthAnamaNDapaM 'gandhodakene'tyAdi gandhodakene siktA zucikA-pavitrA saMmArjitA kacavarApanayanena upaliptA chagaNAdinA yA sA tathA tAM, idaM ca vizeSaNaM gandhodakasiktasaMmArjitopaliptazucikAmityevaM dRzyaM, siktAdyanantarabhAvitvAcchucikatvasya, tathA paJcavarNaH sarasaH surabhizca muktaH-kSipta puSpapuJjalakSaNo yaH upacAraH-pUjA tena kalitA yA sA tathA tAM 'kAle'tyAdi pUrvat, -ANattiyaM paJcappiNaha'tti AjJAptim-Adeza pratyarpayata-kutAM satI nivedayata, 'kalla'mityAdi 'kalla'miti zvaH prAduH-prAkAzye tataH prakAzaprabhAtAyaM rajanyAM 'phullolpalakamalakomalonmIlitaM phullaM-vikasitaMtaca tadutpalaMca-padmaphullotpalaMtaca kamalazca-hariNavizeSaH phullotpalakamalau tayoH komalam-akAMThoramunmIlitaM-dalAnAMnayanayozconmIlanaM yasmiMstattathA tasmin, atha rajanIvibhAtAnantaraMpANDure-zukle prabhAte-uSasi rattAsoge'tyAdi raktAzokasya prakAzaH-prabhA sa ca kiMzukaMca-palAzapuSpaM zukamukhaM ca gujA-phalavizeSorakata kRSNastadardhaM baMdhujIvIkaM ca bandhukaMpArApataM0 pakSivizeSaH taccalananayaneca parabhRtaH-kokilaH tasya suraktaM locanaMca 'jAsumiNa itijapAvanaspativizeSaH tasyAH kusumaMcajvalitajvalanazcatapanIyakalazazca hiGgulako-varNakavizeSa-stannikarazca-rAziriti dvandvaH, tata eteSAM yadrUpaM tato'tirekeNaAdhikyena 'rehaMta'tti zobhamAnAsvA svakIyA zrIH-varNalakSmIryasya sa tathA tasmin, 'divAkare, Aditye atha-anantaraM krameNa-rajanIkSayapANDura-prabhAtakaraNalakSaNena 'udite' udgate 'tassa dinakarakaraparaMparAvayArapAraddhaMmi aMdhakAre'tti tasya-divAkarasya dine-divase adhikaraNabhUte dinAyA vAyaH karaparamparAyAH-kiraNapravAhAsyA-vatAra:-avataraNaMtena prArabdham Arabdhamabhibhavitumiti gamyate aparAddhaM vA-vinAzitaM dinakaraparamparAvatAraprArabdhaM tasmin sati, __ -iha ca tasyeti sApekSatve'pisamAsaH, tathA darzanAdandhakAre-tamasi tathA bAlAtapa eva kuDamaM tena khacite iva jIvaloke sati, tathA locanaviSayasya-dRSTigocarasya yo'NuyAsotti-anukAzo vikAzaH prasaratyarthastena vikasaMzcAsau varddhamAno vizadazca spaSTaH sa cAsau darzitazceti locanaviSayAnukAzavizadadarzitastasmin, kasminnityAha-loke ayamabhiprAyaH-- andhakArasya krameNa hAnau locanaviSayavikAzaHkrameNaiva bhavatisaca vikasantaM lokaM darzayatyeva, aMdhakArasadbhAvedaSTeraprasaraNelokasyasaMkIrNasyevapratibhAsanAditi, tathA kamalAkarA-idAdayasteSu
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/17 SaNDAni-nalinISaNDAniteSAM bodhakoyaH tasmin utthite-udayAnantarAvasthAvApte 'sUre Aditye kiMbhUte?-sahasrarazmau tathA 'dinakare' dinakaraNazIle tejasA jvalati stiiti| ___ 'aTTaNasAla'tti aTTanazAlA vyAyAmazAletyarthaH, anekAni yAni vyAyAmAni yogyA ca-guNanikA valganaMca-ullalanavyAmardanaMca-paraspareNabAhyadyaGgamoTanaMmallayuddhaMca-pratItaMkaraNAni ca-bAhubhaGgavizeSA mallazAstraprasidaadhAni taiH zrAntaH sAmAnyena parizrAnto aGgapratyaGgApekSayA sarvataH zatakRtvo yatpakvaMzatena vA kArSApaNAnAM yatpakvaM tacchatapakvamevamitaradapi sugandhivaratailAdibhirabhyaMgairiti yogaH AdizabdAt ghRtakapUrapAnIyAdigrahaH kimbhUtaiH? 'prINanIyaiH' rasarUdhirAdidhAtusamatAkAribhirdIpanIyaiH-agnijananaiH darpaNIyaiH-balakaraiH madanIyaiH-manmathabRhaNIyairmAsopacayakAribhiH sarvendriyagAtraprahlAdanIyaiH abhyaMgaiH-snehanaiH abhyaMgaH kriyate yasyaso'bhyaGgitaH san, tatastailacarmaNi-tailAbhyaktasyasaMbAdhanAkaraNAya yaccarmatatailacarma tasmin saMvAhite 'samaNe'ttiyogaH, kairityAha?-puruSaiH, kathambhUtaiH?-pratipUrNAnAM pANipAdAnAM sukumAlakomalAni-atikomalAnitalAni-adhobhAgA yeSAMtetathAtaiH, chekaiH-avasarajJairddhisatatikalApaNDitairiti ca vRddhAH, dakSaiH-kAryANAmavilambitakAribhiH praSThaiH-vAggimabhiriti vRddhavyAkhyA, athavA praSTai:-agragAmibhiH kuzalaiH-sAdhubhiHsaMbAdhanAkarmaNimedhAvibhiH-apUrvavijJAnagrahaNazaktiniSThaiH nipuNaiH-krIDAkuzalairnipuNazilpopagataiH-nipuNAni-sUkSmANiyAni zilpAni-aGgamardanAdInI tAnyupagatAni-adhigatAni yaiste tathA tairjitaparizramaiH, ___-vyAkhyAntaraMtuchekaiH-prayogajJairdakSaH-zIghrakAribhiH ettaThehiM tiprAptAthairadhikRtakarmaNi niSThAMgataiH kuzalaiH-AlocitakAribhiHmedhAvibhiH-sukRcchrutadaSTakarmajJaiHnipuNaiH-upAyArambhibhiH namipuNazilpopagataiH-sUkSmazilpasamanvitairiti, abhayaGganaparimardanodvalanAnAMkaraNeyeguNAsteSu nimatiH, asthnAM sukhahetutvAdasthisukhA tayA 'saMvAhanaye ti vizrAmaNayA apagataparizramaH 'samaMtajAlAbhirAme'tti samantAt-sarvato jAlakairvicchittibhiH chidravadgahAvayavavizeSairabhirAmo-ramyo yaH snAnamaNDapaH sa tathA, pAThAntare 'samattajAlAbhirAmetti tatra samastairjAlakairabhirAmo yaHsa tathA, pAThAntareNa 'samuttajAlAbhirAme' saha muktAjAlairyo vartate'bhirAmazca sa tathA tatra, zubhodakaiH-pavitrasthAnAhataiHgandhodakaiH-zrIkhaNDAdimitraiH puSpodakaiH-puSparasamitraiH zuddhodakaizca svAbhAvikaiH, kathaMmajjitaityAha-'tatra' snAnAvasareyAni kautukazatAnirakSAdIni taiH 'pakSmale tyAdi pakSmalA-pakSmavatIata eva sukumAlA gandhapradhAnA kASAyikA-kaSAyaraktA zATikA tayAluSitamaGgaMyasyasatathA, ahataM-malamUSikAdibhiranupadrutaMpratyagramityarthaH, sumahAdha dUSyaratnaM-pradhAnavastraMtena susaMvRtaH-parigatastadavAsuSTusaMvRtaM-parihitaMyena satathA, zucinI-pavitre mAlA ca-puSpamAlA varNakavilepanaM ca-maNDanakAri kuDamAdi vilepanaM yasya sa tathA, AviddhAni-parihitAnimaNisuvarNAni yena satathA, kalpito-vinyastohAraH-aSTAdazasarikaH arddhahAro-navasarikaH trisarikaMca pratItameva yasya sa tathA, prAlambo-jhumbanakaM pralambamAno yasya sa tathA, kaTisUtreNa-kaTyAbharaNavizeSeNa suSThu kRtA zobhA yasya sa tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, athavA kalpitahArAdibhiH sukRtA zobhA yasya sa tathA, tathA pinaddhAni-parihitAni naiveyakAGgulIyakAniyena sa tathA, tathA lalitAGgake
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 anyAnyapilalitAnikRtAni-nyastAniAbharaNAniyasya satathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, tathA nAnAmaNInAM kaTakatruTikaiH-hastabAhAbharaNavizeSairbahutvAt stambhitAviva stambhitau bhujau yasya sa tathA, adhikarUpeNasazrIkaH-sazobhoyaHsatathA, kuNDalodyotitAnanaHmukuTadIptaziraskaH hAreNAvastRtam-AcchAditaMtenaiva suSTukRtaratikaMvakSaH-uroyasyAsauhArAvastRtasukRtaratikavakSAH, mudrikApiGgalAGgulIkaH-mudrikA-aGgulayAbharaNAnitAbhiH piGgalAH-kapilA aGgulayo yasya sa tathA, pralambena-dIrgheNapralambamAnenacasuSTukRtaMpaTenottarIyam-uttarAsaGgoyenasatathA, nAnAmaNikanakaralairvimalAni mahArhANi- mahA_Ni nipuNena zilpinA 'uviya'tti parikarmitAni 'misimisaMtatti dIpyamAnAni yAni viracitAni-nirmitAni suzliSTAni sugandhIni viziSTAnivizeSavantyanyebhyo laSTAni-manoharANi saMsthitAni prazastAni ca AviddhAni-parihitAni vIravalayAni yena sa tathA, subhaTo hiyadi kazcidanyo'pyasti vIravratadhArItadA'sau mAM vijitya mocayatvetAni valayAnIti sparddhayan yAni paridadhAti tAni vIravalayAnItyucyante, kiMbahunA? varNiteneti zeSaH, kalpavRkSa iva suSThualaGka to vibhUSitazca phalapuSpAdibhiH kalpavRkSorAjAtumukuTAdibhiralaGkatovibhUSitastuvastrAdibhiriti, sahakoraNTakapradhAnairmAlyadAmabhiryacchatraMtenadhriyamANena, koraNTakaH-puSpajAtiH, tatpuSpANimAlAnteSuzobhArthadIyante, mAlAyai hitAni mAlyAni-puSpANi dAmAni-mAlA iti, caturNAMcAmarANAMprakIrNakAnAM vAlairvIjitamaGga yasyeti vAkyaM, maGgalabhUto jayazabdaH kRta Aloke-darzane lokena yasya sa tathA, -tathAanekeyegaNanAyakAH-prakRtimahattarA daNDanAyakAH-tantrapAlArAjAnomANDalikAH IzvarA-yuvarAjAno matAntareNANimAdyaizvaryayuktaiH " talavarAH-parituSTanarapatipradattapaTTabandhibhUSitAH rAjasthAnIyAH mADambikAH-chinnamaDambAdhipAH kauTumbikAH katipayakuTumbaprabhavo'valagakAH mantriNaH-pratItAH mahAmantriNo-mantrimaNDalapradhAnAH hastisAdhanoparikA iti vRddhAH gaNakA-gaNitajJAH bhANDAgArikA iti vRddhAH dauvArikAH-pratIhArAH rAjadvArikA vA amAtyA-rAjyAdhiSThAyakAHceTAH-pAdamUlikAHpIThamardA-AsthAne AsanAsInasevakAH vayasyA ityarthaH 'nagaraM' nagaravAsiprakRtayo nigamAH-kAraNikAH zreSThinaH-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgAH senApatayaH-nRpatinirUpitAzcaturaGgasainyanAyakAH sArthavAhAH-- sArthanAyakAH dUtAH-anyeSAMgatvA rAjAdezanivedakAH sandhipAlA-rAjyasandhirakSakAH eSAMdvandvaH tatastaiH, iha tRtIyAbahuvacanalopodraSTavyaH sArddha-saha, nakelalaM tatsahitatvamevApitutaiH samitisamantAt parivRtaH-parikarita iti, narapatirmajjanagRhApratiniStrAmatIti saMbandhaH, kiMbhUtaH?priyadarzanaH, ka iva ?- dhavalamahAmeghanirgata iva zazI, tathA 'sasivva'tti vatkaraNasyAnyatra sambandhastato grahaNadIpyamAnakSatArAgaNAnAM madhye iva vartamAna iti / siddhArthakapradhAno yo maGgalopacArastena kRtaM zAntikarma-vighnopazamakarma yeSu tAni tthaa| 'nAnAmaNI'tyAdi, yavanikAmAcchayatIti sambandhaH,adhikaMprekSaNIyaM rUpaMyasyAM rUpANi vAyasyAMsA tathA tAM, mahArdhAcAsau varapattane-varavastrotpattisthAne udgatAca-vyUtAtAMzlakSNAni bahubhaktizatAni yAni citrANi taSAM sthAnaM, tadevAha-IhAmRgAH-vRkAH RSabhAH" vRSabhAH" turaganaramagaravihagAHpratItAHvyAlAH-zvApadabhujagAH kinnarA-vyantaravizeSAHrUravo-mRgavizeSAH
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/9/17 sarabhA-ATavyAH mahAkAyapazavaH parAzaretiparyAyAH camarA-ATavyA gAvaH kuJjarA-dantinaH vanalatA-azokAdilatAH padmalatAH-padminyaH etAsAMyakA bhaktayo-vicchittayastAbhizazcitrA yA sA tathA tAM, suSThu khacitA-maNDitA varakanakena pravaraparyantAnAm aJcalakarNavartilakSaNAnAM dezabhAgA-avayavA yasyAMsA tathA tAM, AbhyantarikI-AsthAnazAlAyAabhyantarabhAgavartinI yavanikAM-kANDapaTaM 'aMchAvei'tti AyatAM kArayati, AstarakeNa pratItena mRdukamasUrakeNa ca pratItenAvastRtaM yattattathA, dhavalaveNa pratyavastRtam-AcchAditaM viziSTaM-zobhanaM aGgasya sukhaH sparzo yasya tattathA, aSTAGgam-aSTabhedaM divyotpAtAntarikSAdibhedaM yanmahAnimittaM-zAstravizeSaH tasya sUtrArthapAThakA yetetathA tAn "vinayeNavayaNaMpaDisuNeti'ttipratizrRNvanti-abhyupagacchanti vacanaM, vinayena kimbhUtenetyAha ___ "evaM miti yathaiva yUyaM bhaNatha tathaiva 'devo'tti he deva ! 'tahatti'tti nAnyathA AjJAyAbhavadAdezena kariSyAma ityevamabhyupagamasUcakapadacatuSTayabhaNanarupeNeti jAva hiyayatti 'harisavasavisappamANahiyayA' snAnAntaraM kRtaM balikarma yaiH svagRhadevatAnAM te tathA 'jAva pAyacchitta'tti 'kayakouyamaMgalapAyacchittA' tatra kRtAni kautukamaMgalAnyeveti prAyacchittAni duHsvapnAdividhAtArthamavazyakaraNIyatvAdyaistetathA, tatra kautukAni-maSItilakAdIni maMgalAni tu-siddhArthakadadhyakSatarvAGkurAdIni haritAlikA-dUrvA siddhArthakAakSatAzca kRtAmUrddhaniraste tathA kvacit 'siddhatthayahariyAliyAkayamaMgalamuddhANA evaM pAThaH, svakebhyaAtmIyebhya ityarthaH - 'jaeNaM vijaeNaM vaddhAventi' jayena vijayena ca varddhasva tvamityAcakSata ityarthaH, tatra jayaH-parairanabhibhUyamAnatApratApavRddhizca vijayastuparepAmabhibhava iti, arcitAH-carcitAzcandanAdinA vanditAH-sadguNotkIrtanena pUjitAH-puSpairmAnitA-dRSTipraNAmataH satkAritAH-phalavastrAdidAnataH sanmAnitAstathAvidhayA pratipattyA 'samANa'tti santaH, 'annemanneNa saddhiM'ti anyo'nyenaM sahaityevaM saMcAleMti'ttisaMcAlayanti saMcArayantItiparakaryAlocantItyarthaH labdhArthAH svataH pRSTArthAH parasparataHgRhItArthAH parAbhiprAyagrahaNataH tataeva vinizcitArthAHataevaabhigatArthA avadhAritArthAityarthaH, 'gabmaMvakkamaNANaMsittigarbhe vyutkrAmati utpadyamAne,abhiSekaiti-zriyAH sambandhI, vimAnaM yo devalokAdalatarati tanmAtA pazyati yastu narakAduddhRtyotpadyate tanmAtA bhavanamiti caturdazaiva svapnAH, vimaanbhvnyorektrdrshnaaditi|| "vinnAyapariNayamette' vijJAtaM-vijJAnaM pariNatamAtraM yasya sa tathA kvacidvinnaya'tti pAThaH sa ca vyAkhyAta eva, 'jIviyArihaM'tti AjanmanirvAhayogyaM mU. (18) tate NaM tIse dhAriNIe devIe dosu mAsesu vItikkatesu tatie mAse vaTTamANe tassa gabbhassa dohalakA lasamayaMsi ayameyArUve akAlamehesu dohale pAubmavitthA-dhannAoNaM tAoammayAosapunnAoNaMtAo ammayAokayatthAoNaMtAokayaputrAokayalakkhaNAo kayavihavAo suladdheNaMtAsiM mANussaejammajIviyaphalejAoNaMmehesuabbhuggatesuabbhujuesu abbhunnatesu abbhuTThiesu sagajiesu savijuesu saphusiesu sathaNiesu dhaMtadhottaruppapaTTaaMkasaMkhacaMdakuMdasAlipiTTharAsisamappabhesu ciurahariyAlabheyacaMpagasaNakoraMTasarisayapaumarayasamayappabhesulakkhArasasarasattakiMsuyajAsumaNarattabaMdhujIvagajAtihiMgulayasarasakuMkumaurabha
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 sasaruhiraiMdagovagasamappabhesu barahiNanIlaguliyasugacAsapicchabhiMgapattasAsaganIluppalaniyaranavasirIsakusumaNavasaddalasamappabhesujacaMjaNabhiMgabheyariTaaThagabhamarAvaligavalaguliyakajjalasamappabhesu phuraMtavijjutasagajjiesu vAyavasavipulagagaNacavalaparisakkiresu nimmalavaravAridhArApagaliyapayaMDamAruyasamAhayasamottharaMtauvariuvarituriyavAsaM pavAsiesu dhArApahakaraNivAyanivvAviya meiNitale hariyagaNakaMcue pallaviya pAyavagaNesu valliviyANesu pasariesuunnaesusobhaggamuvAgaesunagesunaesuvA vebhAragirippavAyataDakaDagavimukkesu ujjharesu turiyapahAviyapaloTTapheNAulaM sakalusaMjalaM vahaMtIsu girinadIsu sajaNanIvakuDayakaMdala-siliMdhakaliesu uvavanesu -meharasiyahaTTatuTThaciTThiya harisavasapamuktakaMThakekAravaM muyaMtesu barahiNesu uuvasamayajaNiyataruNasahayaripaNaccitesu navasurabhisiliMdhakuDayakaMdalakalaMbagaMdhaddharNi muyaMtesu uvavaNesu parahuyaruyaribhitasaMkulesu uddAyaMtarattaiMdagovayathovayakArunavalilavitesu oNayataNamaMDiesu dudurapayaMpiesusaMpiMDiyadariyabhamaramahukaripahakarapariliMtamattachappayakusumA-savalolamadhuraguMjaMtadosabhAesu uvavaNesu parisAmiyacaMdasUragahagaNapaNaTThanakkhattatAragapahe iMdAuhabaddhaciMdhapaTTasi aMbaratale uDDINabalAgapaMtisobhaMtamehaviMde kAraMDagacakkavAyakalahaMsaussuyakare saMpatte pAusaMmi kAle hAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittAo -kiMtevarapAyapattaNe uramaNimelahArarAiyakaDagakhuDaDayavicittaravaravalayathaMbhiyabhuyAo kuMDalaujjoviyANaNAo rayaNabhUsiyaMgAo nAsAnIsAsavAyavomaMcakkhuharaMvaNNapharisasaMjuttaM hayalAlApelavAireyaM dhavalakaNayakhaciyantakammaMAgasaphalihasarisappabhaM aMsuyaMpavara parihiyAo dugUlasukumAlauttarijjAosavvouyasurabhikusumapavaramallasobhitasirAokAlagarUdhUvadhUviyAau sirisamANavesAo seyaNayagaMdhahatthirayaNaM durUDhAo samANIo sakoriMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM caMdappabhavairaveruliyavimaladaMDasaMkhakuMdadagarayaamayamiyapheNapuMjasannigAsacaucAmaravAlavIjitaMgIo seNieNaM rannA saddhiM hatthikhaMdhavaragaeNaM piTThao samaNucchamANIo __-cAuraMgiNIe senAe mahattA hayANIeNaM gayANieNaM rahANieNaM pAyattANIeNaM savvaDDIe savvajuiejAvanigghosaNAdiyaraveNaM rAyagiha nagaraMsiMghADagatiyacaukkacaccaracaummuhamahApahapahesu AsittasittasuciyasamaMjiovalittaM jAva sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavaTTIbhUyaM avaloemANIo nAgarajaNeNaMabhinaMdijjamANIogucchalayArukkhagummavalligucchaocchAiyaMsurammaMvebhAragirikaDagapAyamUlaM savvaosamaMtAAhiMDemANIo 2 dohalaM viNiyaMti, taMjaiNaMahamavi mehesuabbhuvagaesu jAva dohalaM viNijjAmi vR. 'dohalo pAubmavittha"ttidohado-manorathaH prAdurbhUtavAn, tathAhi-dhanaMlabdhArodhanyAstA yAakAlameghadohadaM vinayantItiyogaH ammayAo'ttiambAH putramAtaraH, striya ityarthaH, saMpUrNAHparipUrNAHAdeyavastubhiH kRtArthAH-kRtaprayojanAH kRtapuNyAHjanmAntaropAtta-sukRtAH kRtalakSaNAHkRtaphalavaccharIralakSaNAH kRtavibhavAH kRtasaphalasaMpadaH sulabdha tAsAMmAnuSyakaM-manuSyasaMbandhi janmani-bhave jIvitaphalaM-jIvitavyaprayojanaM janmajIvitaphalaM, sApekSatve'pi ca samAsaH chAndasatvAt, yAmegheSuabhyuGgateSu-aGguravadutpanneSusatsu, evaM sarvatra saptamI yojyA, abhyudyateSu
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/18 varddhituMpravRtteSuabhyunateSu-gaganamaNDalavyApanenonnatimatsuabhyutthiteSu-pravarSaNAya kRtodyogeSu sagarjiteSu-muktamahAdhvaniSu savidyutkeSu pratItaM 'saphusiesutti pravRttapravarSaNabinduSu sastaniteSu-kRtamandamandadhvaniSumAtena-agniyogenayodhautaH-zodhitorUpyapaTTo-rajatapatrakaM satathAaGgo-ralavizeSaH zaGkhacandrau-pratItau kundaH-puSpavizeSaHzAlipiSTa-rAziH-vrIhivizeSacUrNapuJja etatsamA prabhA yeSAM te tathA teSu, zukleSvityarthaH, tathA cikuro-rAgadravyavizeSa eva haritAlo-varNakadravyaM bhedastadguTikAkhaNDa campakasanakoraNTakasarSapagrahaNAttatpuSpANi gRhyante padmarajaH-pratItaM tatsamaprabheSu, vAcanAntare sanasthAne kAJcanaM sarSapasthAne sarisagotti paThyate, tatra cikurAdibhiH sadRzAzca te padmarajaH samaprabhAzceti vigraho'tasteSu pIteSvityarthaH, tathA lAkSArasena sarasena sarasaraktakiMzukena uvAsumanobhiH raktabandhujIvakena, bandhujIvakaM hi paJcavarNaM bhavatIti raktatvena viziSyate, jAtihiGgulakena-varNakadravyeNa, sa kRtrimo'pi bhavatIti jAtyA vizeSitasarasakuDamena, nIrasaM hi vivakSitavarNopetaM na bhavatIti sarasamuktaM, tathA urabhraH-UraNaH zazaH-zazakastayo rudhireNa-raktena indragopako-varSAsukITakavizeSastena ca samAprabhA yeSAMte tathA teSu rakteSvityarthaH, tathA barhiNo-mayUrAH nIlaM-ratnavizeSaH gulikA-varNakadravyaM zukacASayoH pakSivizeSayoH picchaMpatraM bhRGgaH-kIDavizeSastasya patraM-pakSaH sAsako-bIyakanAmA vRkSavizeSaHathavA sAmattipAThaH tatra zyAmA-priyaGguH nIlotpalanikaraHpratItaH navazirISakusumAni ca navazAvalaM-pratyagraharitaM etatsamaprabhaSu nIlaprabheSu nIlavarNovityarthaH,tathA jAtyaM-pradhAnaM yadaJjanaM-sauvIrakaMbhRGgabhedaH-bhaoNGgAbhidhAnaMH kITavizeSaH vidalitAGgArovA riSThakaM-ratnavizeSaH bhramarAvalI pratItA gavalagulikA-mahiSazRGgagolikA kajjalaM-maSI tatsamaprabheSu kRSNeSvityarthaH, sphurAdvidyutkAzca sagarjitAzca yeteSu, -tathA vAtavazena vipule gaganecapalaM yathA bhavatyevaM parisakkiresuttipariSvaSkituMzIlaM yeSAM te tathA teSu, tathA nirmalavaravAridhArAbhiH pragalitaH-kSaritaH pracaNDamArutasamAhataH san 'samottharaMta'tti samavastRNaMzca-mahIpIThamAkrAman uparyupari ca sAtatyena tvaritazca zIghro yo varSo-jalasamUhaH sa tathA taM pravRSTeSu-varSitumArabdheSu megheSviti prakramaH, dhArANAM pahakaro'tti nikarastasya nipAtaH-patanaM kena nirvApitaM-zItalIkRtaM yattattathA tasmin, nirvApitazabdAcca saptamyekavacanalopo dRzyaH, kasminnityAha-medinItalebhUtale, tathA haritakAnAM-hasvatRNAnAM yogaNa; sa evakaJcako yatrAcchAdakatvAt tattathA tatra, 'pallaviya'tti iha saptamIvahuvacanalopo dRzyaH, tataH pallaviteSu pAdapagaNeSu tathA vallIvitAnepu prasRteSu-jAtaprasareSvityarthaH, tathonnateSu bhUpradezeSviti gamyate saubhAgyamupagateSuanavasthitajalatvenAkardamatvAt pAThAntarenageSu-parvateSunedeSuvA-ideSutathA vaibhArAbhidhAnasya gireH ye prapAtataTAH-bhRgutaTA : kaTakAzca parvataikadezAstebhyo ye vimuktAHpravRttAste kathAteSukeSu?-'ujjharesu'ttinijhareSutvaritapradhAvitena yaH palloTTa' ttipravRtta utpannaH phenastena AkulaM-vyAptaM / sakalusaM'tisakAluSyaMjalaMvahantISugirinadISusarjArjunanIpakuTajAnAM vRvizeSANAM yAni kandalAni-prarohAH zilandhrAzca-chatrakANitaiH kalitAni yAni tAni tathA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayanaM-1 teSu upavaneSu, tathA megharasitena hRSTatuSTA-atihaSTAzceSTitAzca-kRtaceSTA ye te tathA teSu, idaM saptamIlopAt, harSavazAtpramukto mutkalIkRtaH kaNTho-galo yasminsatathAsacAsau kekAravazva taM muJcatsu barhiNeSu-mayUreSu, tathA Rtuvazena-kAlavizeSabalena yo madastena janitaM taruNasahacarIbhiH-yuvatimayUrIbhiH saha pranRttaM-pranartanaM yeSAM te tathA teSu, barhirNeSvityanvayaH, -navaH surabhizca yaH zilIndhrakuTajakandalakadambalakSaNAnAM puSpANAM gandhastena yA ghrANiH-tRptistAM muJcatsu gandhotkarSatAM vidadhAneSvityarthaH upavaneSu-bhavanAsannavaneSu, tathA parabhRtAnAM-kokilAnAMyadrutaM-ravoribhitaM-svaragholanAvattena saMkulAniyAnyupavanAni tAni tathA teSu, 'uddAiMta'tti zobhamAnA raktA indragopakAH-kITavizeSAH stokakAnAM-cAtakAnAM kAruNyapradhAnaM vilapitaM ca yeSu tAni tathA teSUpavaneSvityanvayaH, tathA avanatatRNairmaNDitAni yAnitAnitathAteSu, da1rANAMprakRSTaMjalpitaMyeSutAnitathA teSusaMpiNDitA-militAH daptA-darpitAH bhramarANAM madhukarINAM ca 'pahakara'tti nikarA yeSu tAni tathA, 'parilinta'tti parilIyamAnAH saMzliSyantomattAH SaTpadAH kusumAsavalolA:-makarandalampaTAH madhuraM-kalaMguantaH-zabdAyamAnAH dezabhAgeSuyezAMtAni tathA tataH karmadhArayaHtatasteSuupavaneSu, tathAparizyAmitAH-kRSNIkRtAH sAndrameghAcchAdanAt, pAThAntareNa paribhrAmitAH-kRtaprabhAbhraMzAHcandrasUragrahANAM yasminpranaSTAca nakSatratArakaprabhA yasmiMstattathA tasminnambaratale iti yogaH, -indrAyudhalakSaNo baddha iva baddhaH cihnapaTTo-dhvajapaTo yasmiMstattathA tatrAmratale-gagane uDDInavalAkApaGkitazobhamAnameghavRnde'mbaratale iti yogaH, tathA kAraNDakAdInAM pakSiNAM mAnasasarogamanAdi pratyautsukyakare saMprApte-uktalakSaNayogena samAgate prAvRSi kAle, kiMbhUtA ammayAo? ityAha- 'hAyAo'ityAdi, kiM te iti kimaparamityarthaH, varau pAdaprakAptanUpura maNimekhalA ratlakAJcI hArazca yAsAM tAstathA racitAni-nyastAni ucitAni-yogyAni kaTakAni-pratItAnikhuDDakAnica-aGgulIyakAniyAsAMtAstathA vicitrairvaravalayaiH stambhitAviva stambhitau bhujau yAsAMtAstathA tataH padatrayasya krmdhaaryH|| tathA "kuMDalojotitAnanAvarapAyapattaneuramaNimehalAhAraraiyauciyakaDagakhuDDayaegAvalikaMThamurayatisarayavaravalayahemasuttakuMDaluJjoviyANaNAo"tti pAThAntaraM tatra varapAdatrAptanUpuramaNimekhalAhArAstathA racitAnyucitAni kaTakAnicakhuDDakAnicaekAvalIca-vicitramaNikRtA ekasarikA kaNThamurajazca-AbharaNavizeSaH trisarakaM ca varavalayAni ca hemasUtrakaM ca-saMkalakaM yAsAMtAstathA, tathA kuNDalodyotitAnanAstato varapAdaprAptanUpurAdInAM karmadhArayaH ralavibhUSitAGgayaH nAsAniH zvAsavAtenohyate yalladhutvAttattathA cakSurharaM dRSTayAkSepakatvAt, -athavA pracchAdanIyAGgadarzanAccakSurharati dharati vA nivartayati yadhuvatvAttattathA, varNasparzasaMyuktaM varNasparzAtizAyItyarthaH hayalAlAyA-azvalAlAyAH sakAzAt 'pelava'tti pelavatvenamUdutvalaghutvalakSaNenAtirekaH-atiriktatvaMyasyatattathAdhavalaMcatatkanakenakhacitaMmaMDitamantayoHaJcalayoH karmavAnalakSaNaM yasya tattathA tacceti vAkyaM, AkAzasphaTikasya sadhzI prabhA yasya dhavalatvAttattathA, aMzukaM-vastravizaeSaM pravaramihAnukhAralopo dRzyaH parihitAH17131
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathA sUtram-1/-19/18 nivasitAH dukUlaM ca-vastraM athavA dukUlo-vRkSavizeSaH tadvalkalAjjAtaMdukUlaM-vastravizeSa eva tat sukumAlamuttarIyam-uparikAyAcchAdAnaM yAsAM tAstathA, sarvartukasurabhikusumaiH pravaraimalyaiizca-grathitakusumaiH"zobhitaM ziroyAsAMtAstathA, pAThAntare 'sarvartukasurabhikusumaiHsuracitA pralambamAnA zobhamAnA kAntA vikasantI citrA mAlA yAsAM tAstathA, evamanyAnyapi padAni bahuvacanAntAni saMskaraNIyAni, __ iha varNake bRhattarovAcanAbhedaH, tathA candraprabhavairavaiDUryavimaladaNDAH zaGkhakundadakarajo'mRtamathitaphenapuJjasannikAzAzcayecatvArazcAmarAH-cAmarANitadvAlairvIjitamaGgaMyAsAMtAstathA, ayamevArtho vAcanAntareitthamadhItaH 'seyavaracAmarAhiM uddhabbamANIhi 2 sabbiDDIe'ttichatrAdirAjacihnarUpayA, iha yAvatkaraNAdevaM draSTavyaM "savvajuie' sarvadhutyA-AbharaNAdisambandhinyA sarvayuktayA vA-ucikateSTavastughaTanAlakSaNayA sarvabalena' sarvasainyena sarvasamudAyena' paurAdimIlanena 'sarvAdareNa' sarvocitakRtyakaraNarUpeNa 'sarvavibhUtyA' sarvasaMpadA 'sarvavibhUSayA' samastazobhayA 'sarvasaMbhramaNa' pramodakRtautsukyena sarvapuSpagandhamAlyAlaGkAreNa sarvatUryazabdasaMninAdena' tUryazabdAnAM mIlanena yaH saMgato nitarAM nAdo-mahAnaM ghoSastenetyarthaH, -alpeSvapiRddhayAdiSu sarvazabdapravRttirdaSTA ataAha 'mahayAiTTIemahayAjuIejuttIe vA mahayA baleNaM mahayA samudaeNaM mahayA varatuDiyajamagasamagappavAieNaM' yamakasamakaM yugapata, etadevavizeSeNAe-'saMkhapaNavapaDahabherijhallarikharamuhihuDDukkamuravamuiMgaduMduhinigghosanAiyaraiveNaM' tatrazaGkhAdInAM nitarAMghoSo nirghoSo-mahAprayalotpAditaHzabdonAditaM-dhvanimAtrametadvayalakSaNo yosvaHsatathAtena, siMghADe tyAdi, siMghADakAdInAmayaMvizeSaH, siMghADakaM-jalajabIjaMphalavizeSaH tadAkRtipathayuktaM sthAnaM siMghATakaM, tripathayuktaM sthAnaM trikaM catuSpathayuktaM catuSkaM tripathabhedi catvaraM caturmukhaM-devakulAdi mahApatho-rAjamArgaH pathaH-pathamAtraM, tathA AsiktaM-gandhodake neSatsiktaM sakRdvA siktaM siktaM tvanyathA zucikaM-pavitraM saMmArjitam-apahRtakacavaraM upaliptaM ca gomayAdinA yattattathA yAvatkaraNAdupasthAnazAlAvarNakaH pUrvokta eva vAcyaH, evaMbhUtaMnagaramavalokayantyo gucchA vRntAkIprabhRtInAMlatAH sahakArAdilatAvRkSa sahakArAdayaH gulmAvaMzIprabhRtayaH vallayaHtrapuSyAdikAH etAsAMye gucchAH-pallavasamUhAstai ryat occhaviyaMti avacchAditaM vaibhAragirepaiH kaTakAH-dezAsteSAM ye pAdA-adhobhAgAsteSAMyanmUlaMsamIpaM tattathA tatsarvataH samantAt AhiMDanti'ttiAhiNDante, anenacaivamuktavyatikarabhAjAMsAmAnyena strINAM prazaMsAdvA reNAtmaviSayo'kAlameghadohado dhAriNyAH prAdurabhUdityuktaM, vAcanAntare tu 'oloemANIo 2 Ahi~DemANIo 2 DohalaM viNiti' vinayantyapanayantItyarthaH, . 'taMjatiNaMahamavimehesuabmuggaesujAvaDohalaMviNejAmi vinayeyamityarthaH, saMgatazcAyaM pATha iti / uktadohadAprAptau yattasyAH saMpanaM tahAha mU. (19) tae NaM sA dhAriNI devI taMsi dohalaMsi aviNijamANaMsi asaMpannadohalA asaMpunadohalAasaMmANiyadohalA sukkA bhuskhA nimmaMsAolaggA oluggasarIrApamailadubbalA kilaMtA omaMthiyavayaNanayaNakamalA paMDuiyamuhI karayalamaliyabva caMpagamAlA nitteyA dInavivaNNavayaNA jahociyapupphagaMdhamallAlaMkArahAraM anabhilasamANI kIDAramaNakiriyaM ca
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ _35 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 parihAvemANI dInAdummaNA nirAnaMdA bhUmigayadiTThIyA ohayamanasaMkappAjAva jhiyAyai, tateNaM tIse dhAriNIedevIe aMgapaDiyAriyAo abhitariyAodAsaceDIyAodhAriNIM devIM oluggaM jAvajhiyAyamaNiMpAsaMti pAsittA evaM vadAsI-kiNNaM tume devANuppie! oluggAoluggasarIrA jAva jhiyAyasi?, tateNaMsAdhAraNIdevItAhiM aMgapaDiyAriyAhiM abhitariyAhiMdAsaceDiyAhiM evaM vuttA samANI no ADhAti No ya pariyANAti aNADhAyamANI apariyANamANI tusiNiyA saMciTThati, tateNaMtAo aMgapaDiyAriyAoamitariyAodAsaceDiyAodhAriNIM devIMdoccaMpi tacaMpi evaM vayAsI-kinnaM tume devANuppie! oluggA oluggasarIrAjAva jhiyAyasi?, tateNaM sA dhAriNIdevI tAhiM aMgapaDiyAriyAhiM abhiMtariyAhiM dAsaceDiyAhiM doccaMpi tacaMpi evaM vuttA samANI no ADhAti no pariyANataanADhAyamANA apariyAyamANA tusiNiyA saMciTThati, tateNaMtAoaMgapaDiyAriyAodAsaceDiyAodhAriNIedevIeanADhAtijamANIo aparijANijjamANio taheva saMbhaMtAo samANIo dhAraNIe devIe aMtiyAo paDinikkhamaMti 2jeNeva seNie rAyA teNeva uvAgacchaMti2 karatalapariggahiyaMjAva kaTThajaeNaM vijaeNaMvaddhAveti vaddhAvaittA evaM va0 evaM khalu sAmI ! kiMpi aja dhAriNIdevI oluggA oluggasarIrA jAva aTTajhANovagayA jhiyaayti| .. vR. 'taeNa'mityAdi, 'aviNijamANaMsitti dohade avinIyamAne-anapanIyamAne sati asaMprAptadohadA meghAdInAmajAtatvAt asaMpUrNadadohadA teSAmajAtatvenaivAsaMpUrNatvAt ata eva asanmAnitadohadA teSAmananubhavanAditi, tataH zuSkA manastApena zoNitazoSAt 'bhukkha'tti bubhukSAkrAntevaata eva nirmAsA 'olugga'ttiavaruggaNA-jIrNeva, kathamityAha-'olugaMti avaruggamiva-jIrNamivazarIraM yasyAH sA tathA, athavAavarugNAcetasAavarugNazarIrAtathaiva pramalitadurbalAsnAnabhojanatyAgAt klAntA-glAnIbhUtA omaMthiya'ttiadhomukhIkRtaM vadanaMca nayanakamale ca yayA sA tathA, pAMDukitamukhI-dInAsyeva vivarNaM vadanaM yasyAH sA tathA, -krIDA-jalakrIDAdikAramaNamakSAdibhiH takriyAMca parihApayantI dInA duHsthA duHsthaM mano yasyAH sA tathA yato nirAnandA upahato manasaH saMkalpaH-yuktAyuktavivecanaM yasyAH sA tathA, yAvatkaraNAt 'karatalapalhatthamuhIaTTajjhANovagayA jhiyAi'tti ArtadhyAnaM dhyAyatIti, 'no ADhAi'tti nAdriyate-nAdaraM karoti no parijAnAti-na pratyabhijAnAti vicittatvAta, 'saMbhaMtAuttiAkulIbhUtAH,zIghramityAdInicatvAryakArthikAniatisaMbhramopadarzanArthaM jeNeve'tyAdi yatradhAriNIdevItatropAgacchatismAgatya cAvarugNAdivizeSaNAMdhAraNIdevIMpazyati, vAcanAntare tu 'jeNeva dhAraNIdevI teNevetyataH pahArettha gamaNAe' ityetazyate, tatra 'pahAretya' saMpradhAritavAn-vikalpitavAnityarthaH gamanAya-gamanAtha, tathA- . - mU. (20) tateNaM se seNie rAyA tAsiM aMgapADiyAriyANaM aMtieeyamaDhaM socA nisamma taheva saMbhaMte samANe sigdhaMturiyaMcavalaM veiyaMjeNeva dhAriNIdevI teNeva uvAgacchai uvAgacchittA dhAraNI devI oluggaM oluggasarIraM jAva aTTajhANovargayaM jhiyAyamANiM pAsai pAsittA evaM vadAsI-kinnaM tume devANuppie! oluggA oluggasarIrAjAva aTTajhANovagayA jhiyAyasi?, -tate NaM sA dhAraNI devI seNieNaM rannA evaM vuttA samANI no ADhAi jAva tusiNIyA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jJAtAdharmakathAGgasUtram - 1/-/1/20 saMciTThati, tate NaM se seNie rAyA dhAriNIM devIM doccaMpi taccaMpi evaM vadAsI - kinnaM tume devANuppie oluggA jAva jhiyAyasi ?, tate NaM sA dhAriNIdevI seNieNaM rannA doccaMpi taccaMpi evaM vRttA samANI no ADhAti no parijANAti tusiNIyA saMciTThai, -tate NaM seNie rAyA dhAraNiM deviM savahasAviyaM karei 2 ttA evaM vayAsI- kiNNaM tumaM devANuppie! ahameyassa aTThassa aNarihe savaNayAe ? tANaM tumaM mamaM ayameyArUvaM manomAnasiyaM dukkhaM rassI karesi, tate NaM sA dhAriNIdevI seNieNaM rannA savahasAviyA samANI seNiyaM rAyaM evaM vadAsI - evaM khalu sAmI ! mama tassa urAlassa jAva mahAsumiNassa tiNhaM mAsANaM bahupaDiputrANaM ayameyArUve akAlamehesu dohale pAubbhUe dhannAo NaM tAo ammayAo kayatthAo NaM tAo ammayAo jAva vaibhAragiripAyamUlaM AhiMDamANIo DohalaM viNiMti, taM jai NaM ahamavi jAva DohalaM viNijjAmi, tate NaM haM sAmI ! ayameyArUvaMsi akAladohalaMsi aviNijjramANaMsi oluggA jAva aTTajjhANovagayA jhiyAyAmi, eeNaM ahaMkAraNeNaM sAmI ! oluggA jAva aTTajjhANovagayA jhiyAyAmi, tate gaM se seNie rAyA dhAriNIe devIe aMtie eyamaTTaM soccA Nisamma dhAriNi deviM evaM vadAsI - mANaM tumaM devANuppie! oluggA jAva jhiyAhi, - ahaM NaM tahA karissAmi jahA NaM tubbhaM ayameyArUvassa akAladohalassa manorahasaMpattI bhavissaittikadhAriNIM devIM iTTAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunnAhiM maNAmAhiM vaggUhiM samAsAsei 2 jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA teNAmeva uvAgacchai uvAgacchaittA sIhAsaNavaragate puratthAbhimuhe sannisanne dhAriNIe devIe eyaM akAladohalaM bahUhiM Aehi ya uvAehi ya uppattiyAhi ya veNaiyAhi ya kammiyAhi ya pariNAmiyAhi ya cauvvihAhiM buddhIhiM anuciMtemANe 2 tassa dohalassa AyaM vA uvAyaM vA ThiiM lA uppattiM vA aviMdamANe ohayamaNasaMkappe jAva jhiyAyati / tadAnaMtaraM abhae kumAre pahAte kayabalikamme jAva savvAlaMkAravibhUsie pAyavaMdate pahArettha gamaNAe, tate gaM se abhayakumAre jeNeva seNie rAyA teNeva uvAgacchai uvAgacchaittA seNiyaM rAyaM ohayamaNasaMkappaM jAva pAsai 2 ttA ayameyArUve abbhatthie ciMtie manogata saMkappe samuppajjitthA -- annayAya mamaM seNie rAyA ejramANaM pAsati pAsaittA ADhAti parijANati sakkArei sammANei Alavati saMlavati addhAsaNeNaM uvaNimaMteti matthayaMsi agdhAti, iyANiM mamaM seNie rAyA No ADhAti No pariyANai No sakArei No sammANei no iTTAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunnAhiM orAlAhiM vaggUhiM Alavati saMlavati no addhAsaNeNaM uvanimaMteti no matthayaMsi agghAti ya kiMpi ohayamaNasaMkappe jhiyAyati, taM bhaviyavva NaM ettha kAraNeNaM, taM seyaM khalu me seNiyaM rAyaM eyamahaM pucchittae, evaM saMpehei 2 jeNAmeva seNie rAyA teNAmeva unnAgacchai 2 karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTu jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei vadaddhAvaittA evaM vadAsI - tubbhe NaM tAo ! annayA mamaM ejamANaM pAsittA ADhAha parijANaha jAva matthayaMsi agghAyaha AsaNeNaM uvaNimaMteha, iyANiM tAo! tubbhe mamaM no ADhAha jAva no AsaNeNaM uvanimaMteha kiMpi ohayamanasaMkappA jAva jhiyAyaha taM bhaviyavvaM tAo ! ettha kAraNeNaM, tao tubbhe mama tAo! eyaM kAraNaM agUhemANA asaMkemANA aniNhavemANA appacchAemANA jahAbhUtamavitahamasaMdiddhaM eyamaTTamAikkhaha, tate NaM haM tassa kAraNassa aMtagamanaM gamissAmi,
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 tateNaM se seNie rAyA abhaeNaM kumAreNaM evaM vutte samANe abhayakumAraM evaM vadAsI-evaM khalu puttA! tava cullamAuyAe dhAriNIe devIe tassa gabbhassa dosu mAsesu aikkatesu taiyamAse vaTTamANe dohalakAlasamayaMsiayameyArUve dohale pAubmavitthAdhanAoNaM tAoammayAotaheva niravasesaM bhANiyavvaM jAva viNiMti, tate NaM ahaM puttA dhAriNIe devIe tassa akAladohalassa bahUhiAehiyauvAehiMjAvauppatti aviMdamANe ohayamaNasaMkappejAva jhiyAyAmitumaMAgayaMpi nayANAmitaM eteNaM kAraNeNaM ahaM puttA! ohaya jAva jhiyAmi, tate NaM se abhayakumAre seNiyassa ranno aMtie eyamaDhaM socA nisamma haTTa jAva hiyae seNiyaMrAyaM evaMvadAsI-mANaMtubbhetAo! ohayamaNa0 jAva jhiyAyaha ahannaMtahA karissAmi jahA NaM mama cullamAuyAe dhAriNIe devIe ayameyArUvassa akAlaDohalassa manorahasaMpattI bhavissaittikaTTha seNiyaM rAyaMtAhiM iTAhiM kaMtAhiM jAva samAsAsei, tate NaM seNie rAyAabhayeNaM kumAreNaM evaM vutte samANe haTTatuDhe jAva abhayakumAraM sakkAreti saMmANeti 2 pddivisjeti| vR. 'tae NaM se seNie rAyA jeNeva dhAraNIdevI teNeva uvAgacchati 2 pAsaitti pazyati sAmAnyena tato'varugNAdivizeSaNAM pazyatIti, 'docaMpi'tti dvitIyAmapi vArAmiti gamyate, 'savahasAviya'tti zapathAn-devagurudrohikA bhaviSyasi tvaM yadi vikalpaM nAkhyAsItyAdikAn vAkyavizeSAn zrAvitA-zrotreNopalambhitA zapathairvA zrAvitA zapathazrAvitA zapathazApitA vA tAM karoti, 'kiNhaM kinna miti vA pATho devAnupriye ! etasyArthasyAnarhaH zrAvaNatAyAM 'manomAnasiyaMti manasi jAtaM mAnasikaM manasyeva yadvartate mAnasikaM-duHkhaM vacanenAprakAzitatvAnmanomAnasikaM rahasyIkaroSi gopayasItyarthaH, _ 'tiNha'mityAdi triSu mAseSu 'bahupaDipunnANaM'ti ISadUneSu 'jattihAmi'tti yatiSye kvacitkariSyAmItipAThaH, 'ayameyArUvassa'ttiasyaivaMrUpasya manorahasaMpattI'timanorathapradhAnA prAptiryathA vicintitetyarthaH, AyaiH-lAbhairIpsitArthahatUnAmupAyaiH-apratihatalAbhakAraNaiH AyaM vA uvAyaMvA ThiyaM vA-sthitaM vA kramaM vA sthirahetudohadAnAM vepsitArthasya pAThAntare utpattiM vA tasyaivetyarthaH 'aviMdamANe'tti alabhamAnaH 'ayameyAsave'tti ayametadrUpaH AdhyAtmikaHAtmAzrayaH cintitaH-smaraNarUpaH prArthito-labdhumAzaMsitaH manogataH-abahiH prakAzitaH saMkalpo-vikalpaH 'saMpeheti'ttisaMprekSateparyAlocayati 'tAo'ttihetAtetyAmantraNaM eyaMkAraNaM'ti apadhyAnahetuM dohadApUrtilakSaNamitibhAvaH, kAraNamiti kvacinnAdhIyata iti, evaM 'agUhamANe ti agopAyantaH AkArasaMvareNa azaGkamAnAH-vivakSitaprAptau saMdehamavidadhataH aniDhuvAnA-anapalapantaH, kimuktaM bhavati?apracchAdayantaH yathAbhUtaM yathAvRttaM avitathaM natvanyathAbhUtaM asaMdigdham-asaMdehaM "eyamadvaM'ti prayojanaM dohadapUraNalakSaNamiti bhAvaH 'aMtagamaNaM gamissAmi'tti pAragamanaM gamiSyAmIti, mU. (21) tate NaM se abhayakumAre sakkAriyasammANie paDivisajjie samANe seNiyassa rano aMtiyAo paDinikkhamai 2 jeNAmeva sae bhavaNe teNAmeva uvAgacchati 2 sIhAsaNe nisanne, tateNaMtassaabhayakumArassaayameyArUveabbhatthiejAvasamuppajjitthA nokhalu sakkA mANussaeNaM uvAeNaM mama cullamAuyAe dhAriNIe devIe akAlaDohalamanorahasaMpatti karettae nannattha divveNaM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/21 uvAeNaM, atthi NaM majjha sohammakappavAsI puvvasaMgatie deve mahiDDIe jAva mahAsokkhe, taM seyaM khalu mama posahasAlAe posahiyassa baMbhacArissa ummukkamaNisuvannassa vavagayamAlAvannagavilevaNassa nikkhittasatthamusalassa egassa abIyassa dabbhasaMthArovagayassa aTThamabhattaM parigiNhittA puvvasaMgatiyaM devaM maNasi karemANassa viharittae, taNaM puvvasaMgati deve mama tullamAuyAe dhAriNIe devIe ayameyArUve akAlamehesu DohalaM viNehiti, evaM saMpeheti 2 jeNeva posahasAlA teNAmeva uvAgacchati 2 posahasAlaM pamajjata ra uccArapAsavaNabhUmiM paDilehei 2 dabmasaMthAragaM paDilehei 2 DabbhasaMthAragaM durUhai 2 aTTamabhattaM parigiNhai 2 posahasAlAe posahie baMbhayArI jAva puvvasaMgatiyaM devaM manasi karemANe 2 ciTThai, tate NaM tassa abhayakumArassa aTThamabhatte pariNamamANe puvvasaMgatiassa devassa AsanaM calati, taNaM puvvasaMgatie sohammakappavAsI deve AsanaM caliyaM pAsati 2 ohiM pauMjati, tate NaM tassa puvvasaMgatiyassa devassa ayameyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA - evaM khalu mama puvvasaMgatie jaMbUddIve 2 bhArahe vAse dAhiNaDDUbharahe vAse rAyagihe nayare posahasAlAe posahie abhae nAmaM kumAre aTTamabhattaM parigiNhittA NaM mama manasi karemANe 2 ciTThati, taM seyaM khalu mama abhayassa kumArassa aMtie pAubbhavittae, evaM saMpehei 2 uttarapuracchimaM disIbhAgaM avakkamati 2 veubviyasamugdhAeNaM samohaNati 2 saMkhejjAiM joyaNAiM daMDaM nisirati, taMjahA - rayaNANaM 1 vairANaM 2 veruliyANaM 2 lohiyakkhANaM 4 masAlaragallANaM 5 haMsagabbhANaM 6 pulagANaM 7 sogaMdhiyANaM 8 joirasANaM 9 aMkANaM 10 aMjaNANaM 11 rayaNANaM 12 jAyaruvANaM 13 aMjaNapulagANaM 14 phalihANaM 15 riTThANaM 16, ahAbAre poggale parisADei 2 ahAsuhume poggale parigiNhati parigiNhaittA abhayakumAranukaMpamANe deve puvvabhavajaNiyanehapIibahumANajAyasoge tao vimANavarapuMDarIyAo rayaNuttamAo dharaNiyalagamaNaturiyasaMjaNitagamaNapayArovAghuNNitavimalakaMNagapayaraga- vaDiMsagamauDukkaDADova - daMsaNijo anegamaNikaNagarataNapahakara parimaMDitabhatticittaviNi- uttagamaNagajaNiyaharise pekholamANavaralalita kuMDalujJjaliyavayaNaguNajanitasomarUve uditoviva komudInisAe saniccharaMgAra ujjayimajjhabhAgatte nayaNANaMdo sarayacaMdo divvosahipajjalujjavaliyadaMsaNA - bhirAmo uulacchisamattajAyasohe paiTThagaMdhuddhayAbhirAmo meruriva nagavaro viguvviyavicitavese dIvasamuddANaM asaMkhaparimANanAmadhejjANaM majjhaMkAreNaM vIivayamANo ujjoyaMto pabhAe vimalAte jIvalogaM rAyagihaM puravaraM ca abhayassa ya tassa pAsaM uvayati divvarUvadhArI / .vR. 'cullamAuyAe 'tti laghumAtuH 'puvvasaMgaiya'tti pUrvaM - pUrvakAle saMgatiH - mitratvaM yena sahasa pUrvasaMgatikaH maharddhiko vimAnaparivArAdisaMpadupetatvAdyAvatkaraNAdidaM dRzyaM mahAdyutikaHzarIrAbharaNAdidIptiyogAnmahAnubhAgo - vaikriyAdikaraNazaktiyuktatvAt mahAyazAH satkIrttiyogAnmahAbalaH-parvatAdyutpATanasAmathyopetatvAt mahAsaukhyo - viziSTasukhayogAditi 'posahasAlAe' tti pauSadhaM - parvadinAnuSThAnamupavAsAdi tasya zAlA - gRhavizeSaH pauSadhazAlA tasyAM pauSadhikasyakRtopavAsAdeH vyapagatamAlAvarNakavilepanasya, varNakaM candanaM, tathA nikSiptaM vimuktaM zastraM - kSurikAdi muzalaM ca yena sa tathA tasya ekasya AntaravyaktarAgAdisahAyaviyogAt advitIyasya
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-1 tathAvidhapadAtyAdisahAyavirahAt, ___ 'aTThamabhattaM'ti samayabhASayopavAsatrayamucyate, 'aTThamabhatte pariNamamANe'tti pUryamANe paripUrNaprAya ityarthaH, 'veubviyasamugghAeNa'mityAdi, vaikriyasamudghAto vaikriyakaraNArthoM jIvavyApAra-vizeSaH, tena samupahanyate-samupahato bhavati samupahanti vA-kSipati pradezAniti gamyate, vyApAravizeSapariNato bhavatIti bhAvaH, tatsvarUpamevAha-saMkhejAI' ityAdi, daNDa iva daNDa:-U dhaAyataHzarIrabAhalyojIvapradezakarmapudgalasamUhaH, tatraca vidhidhapudgalanAdatte iti darzayannAha-tadyathA . ralAnAM-karketanAdInAM sambandhinaH 1 tathA vairANAM 2 vaiDUryANAM 3 lohitAkSANAM 4 masAragallANAM 5 haMsagANAM 6 pulakAnAM 7 saugandhikAnAM 8 jyotIrasAnAM 9 aGgAnAM 10 aanAnAM 11 rajatAnAM 12 jAtarUpANAM 13 aJjanapulakAnAM 14 sphaTikAnAM 15 riSThAnAM 16, kimata Aha__yathAbAdarAn-asArAn yathAsUkSmAn-sArAn tato vaikriyaM karoti, 'abhayakumAramanukaMpamANe'ttianukampayan hAtasyASTamopavAsarUpaMkaSTaM vartate iti vikalpayannityarthaH, pUrvabhavepUrvajanmanijanitA-jAtA yAsnehAprItiH-priyatvaMna kAryavazAdityarthaH bahumAnazca-guNAnurAgastAbhyAM sakAzAt jAtaH zokaH-cittakhedo virahasadbhAvena yasya sa pUrvajanitasnehaprItibahumAnajAtazokaH, -vAcanAntare- 'pUrvabhavajanitasnehaprItibahumAnajanitazobhastatra zobhA-pulakAdirUpA, tasmAtsvakIyA vimAnavarapuNDarIkAt, puNDarIkatAca vimAnAnAMmadhye uttamatvAt 'rayaNuttamAu'tti ralottamAtra canottamAdvA dharaNItalagamanAya bhUtalaprAptaye tvaritaH-zIghraM saMjanitaH-utpAdito gamanapracAro-gatikriyAvRttiryena sa tathA, vAcanAntare 'dharaNItalagamanasaMjanitamanaHpracAra' iti pratItameva, vyAghUrNitAni-dolAyamAnAniyAni vimalAnikanakasyapratarakANica-prataravRttarUpANi AbharaNAnica-karNapUre mukuTaMca-mauliH teSAmutkaToyaATopaH-sphAratAtenadarzanIyaHAdeyadarzano yaH sa tathA, tathA anekeSAM maNikanakaralAnAM pahakara'tti nikarastena parimaNDitobhaktibhizcitro viniyuktakaH-kaTyAM nivezito 'maNu'tti makArasya prAkRtazailIprabhavatvAt yo'nurUpo guNaH-kaTisUtraM tena janito harSo, yasya sa tathA, ___ --preyolamAnAbhyAM dolAyamAnAbhyAM varalalitakuNDalAbhyAM yadujjvalitam-ujjvalIkRtaM vadanaM-mukhaMtasyayoguNaH-kAntilakSaNaH tenajanitaM saumyaM rUpaMyasyasa tathA, vAcanAntare punarevaM vizeSaNatrayaM dRzyate 'vAdhunniyavimalakaNagapayaragavaDeMsagapakaMpamANacalalolalaliyaparilaMbamANanaramagaraturagamuhasayaviNiggaugginnapavaramottiyavirAyamANamauDukkaDADovadarisaNijje" tatra vyAghUrNitAni-caJcalAni vimalakanakapratarakANi ca avataMsake ca prakampamAne calalolAniaticapalAnilalitAni-zobhAvantiparalammAnAni-pralambamAnAni naramakaraturagamukhazatebhyomukuTAgravinirmitatanmukhAkRtizatebhyo vinirgatAni-niHsRtAni udgIrNAnIva-vAntAnIvodgIrNAniyAnipravaramauktikAni-varamuktAphalAnitairvirAjamAnaM-zobhamAnaMyanmukuTaMtacceti dvandvaH teSAM ya utkaTa ATopastena darzanIyo yaH sa tathA, tathA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/21 'anegamaNikaNagarayaNapahakaraparimaMDiyabhAgabhatticittaviNiuttagamaNaguNa-jaNiyakholamANavaralalitakuMDalujaliyaahiyaAbharaNajaNiyasobhe' anekamaNikanakaratlanikaraparimaNDitabhAgebhakticitre-vicchittivicitreviniyukte-karNayornivezitegamanaguNena-gatisAmathyena janite-kRteprekholamAne-caJcaleyevaralalitakuMDale tAbhyAmujvali-tenauddIpanenAdhikAbhyAmAbharaNAbhyAmujvalitAdhikairvA''bharaNaizca kuNDalavyatiriktairejanitA zobhA yasya sa tathA, tathA "gayajalamalavimaladasaNavirAyamANasave" gatajalamalaM-vigatamAlinyaM vimalaM darzanam-AkAro yasya sa tathA, ata eva virAjamAnaM rUpaM yasya sa tathA tataHkarmadhArayaH, ayamevopamIyate-udita iva kaumudInizAyAM-kArtikapaurNamAsyAMzanIzvarAGgArakayoH-pratItayorujjavalita;-dIpyamAnaH san yo madhyabhAge tiSThati sa tathA nayanAnando-locanAhnadAkaH zaraccandra iti, -zanIzcarAMgarakavatkuNDale candravacca tasya rupamiti, tathA'yameva meruNopamIyatedivyauSadhI- nAM prajvaleneva mukuTAditejasA ujjvalitaM yaddarzanaM-rUpaM tenAbhirAmo-ramyo yaH sa tathA, RtulakSyeva-sarvartakakusumasaMpadA samastA-sarvA samastasya vA jAtAzobhA yasyasa tathA, prakRSTena gandhenodbhUtena-udgatenAbhirAmo yaH sa tathA,sa meruriva nagavaraH vikurvitavicitraveSaH sannasau vartate iti, 'dIvasamuddANaM;ti dvIpasamudrANAM 'asaMkhaparimANanAmadhejjANaM' ti asaMkhyaM parimANaM nAmadheyAni ca yeSAM te tathA teSAM madhyakAreNa' madhyAgena 'vIivayamANe'tti vyativrajan gacchan udyotayan vimalayA prabhayA jIvalokaM ovayaitti avapatati avatarati, mU. (22) tate NaM se deve aMtalikkhapaDivanne dasaddhavannAiM sakhiMkhiNiyAiM pavaravatthAI parihie ekko tAva eso gamo, anno'vigamo-tAe ukkiTThAe turiyAe cavalAe caMDAe sIhAe uddhayAe jAtiNAe cheyAe divvAe devagatIe jeNAmeva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse jeNAmeva dAhiNaddhabhaparahe rAyagihe nagare posahasAlAe abhayae kumAre teNAmeva uvAgacchai 2 aMtarikkhapaDivanne dasaddhavannAiM sakhiMkhiNiyAiM pavaravatthAiM parihie abhayaM kumAraM evaM vayAsI ahannaM devANuppiyA! puvvasaMgatiesohammakappavAsI deve mahaDDiejannaM tumaMposahasAlAe aTThamabhattaM pagiNhittA NaM mamaM maNasi karemANe ciTThasi taM esa NaM devANuppiyA! ahaM ihaM havvamAgae, saMdisAhiNaM devANuppiyA! kiM karemi kiM dalAmi kiMpayacchAmi kiMvA te hiyaicchitaM?, -tateNaM se abhae kumAre taM puvvasaMgatiyaM devaM aMtalikkhapaDivannaM pAsai pAsittA haDatuDe posahaM pArei 2 karayala0 aMjaliM kaTTha evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA ! mama cullamAuyAe dhAriNIedevIe ayameyAsaveakAlaDohale pAubbhUte-dhannAoNaMtAoammayAotahevapuvvagameNaM jAva viNijAmi, tantumaMdevANuppi0 mamacullamAuyAedhAriNIedevIeayameyAsvaMakAlaDohalaMviNehi, tateNaM se deve abhaeNaM kumAreNaM evaM vutte samANe haTTatuTTha abhaya0 evaM vadAsItumaNNaM devANuppiyA sunivvyavIsatthe acchAhi, ahannaM tava cullamAuyAe dhAriNIe devIe ayameyArUvaM DohalaM viNaimItikaTThaabhayassa ku0 aMtiyAopaDinikkhamatira uttarapuracchimeNaM vebhArapavvaeveubviyasamugghAeNaMsamohaNNati 2 saMkhejjAiMjoyaNAIdaMDaM nissarati jAva docaMpi veubviya-samugdhAeNaM samohaNNati 2 khippAmeva sagajjatiyaM savijuyaM saphusiyaM taM paMcavannamehaNiNAovasohiyaM divvaM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 pAusasiriM viubvei 2 jeNeva abhae kumAre teNAmeva uvAgacchai 2 abhayaM kumAra evaM vadAsI evaMkhaludevANuppiyA! maetavapiyaTThayAesagajjiyAsaphusiyA savijyA divvA pAusasirI viubviyA, taMviNeuNaMdevANuppiyA! tava cullamAuyA dhAriNIdevI ayameyArUvaMakAlaDohalaM, tate NaM se abhayakumAre tassa puvvasaMgatiyassa devassa sohammakappavAsissa aMtie eyamaDhaM socA nisamma haTTatuTTe sayAto bhavaNAo paDinikkhamati 2 jeNAmeva seNie rAyA teNAmeva uvAgacchati karayala0 aMjaliM kaTTa evaM vadAsI-evaM khalu tAo ! mama puvvasaMgatieNaM sohammakappavAsiNA deveNaM khippAmevasagajitA savijutA paMcavannamehaninAovasobhitA divvA pAusasirI viuvviyA, taM viNeu NaM mama cullamAuyA dhAriNI devI akaaldohlN| tate NaM se seNie rAyA abhayassa kumArassa aMtie etamaDhaM socA nisamma haTTatuTTha0 koDuMbiyapurise saddAveti 2 saddAvaittA evaM vadAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! rAhagihaM nayaraM siMghADagatiyacaukkacaccara0 Asittitta jAva sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUyaM kareha ya 2 mama etamANattiyaM paJcappiNaha, tate NaM te koDubiyapurisA jAva paJcappiNaMti, tate NaM se seNie rAyA doccaMpi koDuMbiyapurise 2 vadAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! hayagayarahajohapavarakalitaM cAuraMgiNiM sennaM sannAheha seyaNayaM ca gaMdhahatthiMparikappeha, tevi taheva jAva paccappiNaMti, tateNaMse seNie rAyA jeNeva dhAriNIdevI teNAmeva uvAgacchati 2 dhAriNIM devIM evaM vadAsI evaM khalu devANuppie ! sagajiyA jAva pAusasirI pAunbhUtA taNNaM tumaM devANuppie! evaM akAladohalaM vinehi / tate NaM sA dhAraNIdevI seNieNaM rannA evaM vuttA samANI haTTatuTThA jeNAmeva majaNaghare teNeva uvAgacchatti 2 majjaNagharaM anupavisati 2 aMto aMteuraMsi pahAtA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyatacchittA kiMtevarapAyapattaNeura jAvaAgAsaphAliyasamapapabhaM aMsuyaM niyatthA seyaNayaM gaMdhahatthiM dUrUDhA samANI amayamahiyapheNapuMjasaNNanigAsAhiM seyacAmaravAlavIyaNIhiM vIijjamANI 2 saMpatthitA, ___ -tate NaM se seNie rAyA bahAe kayabalikamme jAva sassirIe hatthikhaMdhavaragae sakoraMTamalladAmeNaMchatteNaMdharijamANeNaMcaucAmarAhiM vIijamANeNaMdhAriNIdevIMpiTThato anugacchati, tate NaM sA dhAriNIdevI seNieNaM rannA hatthikhaMdhavaragaeNaM piTThato piThThato samaNugammamANamaggA hayagayarahajohakaliyAe cAuraMgiNIe senAe saddhiM saMpariSue mahattA bhaDacaDagaravaMdaparikhittA savviDIe savvajuie jAva duMdubhinigghosanAditaraveNaM -rAyagihe nagare siMghADagatigacaukkaccara jAva mahApahesu nAgarajaNeNaM abhinaMdijjamANA 2 jeNAmeva vebbhAragiripavvae teNAmeva uvAgacchati 2 veDbhAragirikaDagataDapAyamUle ArAmesu ya ujjAnesu ya kAnanesu ya vanesu vanasaMDesuya rukkhesu ya gucchesu ya gummesu ya layAsu ya vallIsuya kaMdarAsuyadarIsuya cuNDhIsuya dahesuya kacchesu ya nadIsuya saMgamesu ya vivaratesuya acchamANI ya pecchamANIya majjamANIya pattANiyapupphANiyaphalANiya pallavANiya giNhamANI yamANemANI yaagghAyamANIyaparibhuMjamANIyaparibhAemANI yavebhAragiripAyamUle dohalaM vinemANI savvato samaMtA AhiMDati, tate NaM dhAriNI devI viNItadohalA saMpunnadohalA saMpannaDohalA jAyA yAvi hotthA, tateNaMsedhAriNIdevI seyaNayagaMdhahatthiM dUruDhAsamANI seNieNaMhatthikhaMdhavaragaeNaMpiTThao
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jJAtAdharmakathAGga sUtram-9/19/22 2 samaNugammamANamaggA hayagaya jAva raheNaM jeNeva rAyagihe nagare teNeva uvAgacchai 2 rAyagiha nagaraMmajhamajheNaMjeNAmevasaebhavaNeteNAmevauvAgacchatirattAviulAImANussAiMbhogabhogAI jAva vihrti| vR.antarikSapratipannaH-AkAzastha dazArddhavarNAnisakiGkiNIkAni-kSudraghaNTikopetAni ekastAvadeSagamaH-pAThaH,anyo'pi-dvitIyogamo-vAcanAvizeSaHpustakAntareSuHzyate, 'tAe' tayA utkRSTayA gatyA tvaritayA-AkulayA na svAbhAvikyA AntarAkUtato'pyeSA bhavatyata Aha-capalayA kAyato'pi caNDayA-raudrayA'tyutkarSayogena siMhayA-taddAyasthairyeNa uddhatayA-datizayenajayinyA-vipakSajetRtvena chekayA-nipuNayA divvayA-devagatyA, ayaMca dvitIyo gamojIvAbhigamasUtravRtyanusAreNa likhitaH, 'kiM karemi'tti kimahaM karomibhavadabhipretaM kArya kiMvA 'dalayAmititubhyaMdadAmi, kiMvAprayacchAmibhavatsaMgatAyAnyasmai, kiMvAtehadayepsitaMmanovAJchitaM vartata iti praznaH, 'sunivvuyavIstate'tti suSTuM nirvRtaH-svasthAtmA vizvastovizvAsavAn nirutsuko vA yaH sa tathA, 'tAtoti he tAta! ___-parikappeha'ttisannAhavantaM kuruta aMtoaMteuraMsittiantarantaHpurasya "mahayAbhaDacaDagaravaMdaparikhitta"ttimahAbhaTAnAMyaccaTakarapradhAnaM-vicchardrapradhAnaMvRndaMtenasaMparikSiptA, vaibhAragireH kaTatayani-tadekadezataTAni pAdAzca-tadAsanalaghuparvatAsteSAM yanmUlaM tatra, tathA ArAmeSu ca Aramanti yeSu mAdhavIlatAgRhAdiSu dampatyA(dI)ni te ArAmAsteSu puSpAdimadvavRkSasaMkulAni utsavAdaubahujanabhogyAniudyAnAniteSucatatAsAmAnyavRkSavRndayuktAninagarAsananikAnanAni teSucanagaraviprakRSTAnivanAniteSucatathAvanakhaNDeSuca-ekajAtIvayavRkSasamUheSuvRkSeSucaikaikeSu guccheSu ca-vRntAkIprabhRtiSu gulmeSu ca-vaMzajAlIprabhRtiSu latAsu-ca-sahakAralatAdiSu vallISu-ca-nAgavallayAdiSu ca kandarAsuca-guhAsu darISu ca-zRgAlAdiutkIrNabhUmivizeSeSu 'cuMDhIsuyattiakhAtAlpodakavidarikAsuyUtheSuca-vAnarAdisambandhiSupAThAntareNa hradeSu cakakSeSucagahaneSucanadISuca-saritsusaMgameSuca-nadImIlakeSucavidareSuca-jalasthAnavizeSeSu 'acchamANI yatti tiSThantI prekSamANA ca-pazyantI zyavastUni majjantI ca-snAntI pallavANi ya'tti pallavAn kizalayAni 'mANamANI yatti mAnayantI sparzanadvAreNa 'viNemANa'tti dohalaM vinayantI mU. (23) tateNaMseabhae kumArejeNAmevaposahasAlAteNAmeva uvAgacchai 2 puvvasaMgatiyaM devaM sakkArei sammANei 2 paDivisajeti 2, tate NaM se deve sagajjiyaM paMcavannaM mehovasohiyaM divvaM pAusasiriMpaDisAharati 2 jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM pddigte| mU. (24) tate NaM sA dhAriNIdevI taMsi akAladohalaMsi vinIyaMsi sammAniyaDohalA tassa gabmassa anukaMpaNaTThAejayaM ciTThatijayaM Asayati jayaMsuvatiAhAraMpiyaNaM AhAremANI nAitittaM nAtikaDuyaM nAtikasAyaM nAtiaMbilaM nAtimahuraMjaMtassa gabmassa hiyaM miyaM patthayaM dese ya kAle ya AhAraM AhAremANI nAicintaM nAisogaM nAidennaM NanaimohaM nAibhayaM nAiparitAsaM bhoyaNacchAyaNagaMdhamallAlaMkArehiM taM gabbhaM suhaMsuheNaM privhti| ghR. 'taMsiakAladohalaMsivinIyaMsitti akAlameghadohadevinItesati sammAnitadohadA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM -1 43 pUrNadohadetyarthaH, 'jayaM ciTThai'tti yatanayA yathA gabbhAbAdhA na bhavati tathA tiSThati UddharvasthAnena 'Asayai'tti Aste Azrayati vA AsanaM svapiti ceti hitaM - meghAyurAdivRddhikAraNatvAnmitamindriyAnukUlatvAt pathyamarogakAraNatvAt 'nAiciMtaM' ti atIva cintA yasmiMstadaticintaM tathA yathA na bhavatItyevaM gabdhaM parivahatIti sambandhaH, nAtizokaM nAtidainyaMnAtimohaM-na nAtikAmAsaktiM nAtibhayametadeva saMgrahavacanenAha - ' vyapagate' tyAdi, tatra bhayaM - bhItimAtraM paritrAso'kasmAt, RtuSu yathAyathaM bhajyamAnAH sukhAyeti RtubhajyamAnasukhAH taiH / mU. (25) tate NaM sA dhAriNIdevI navaNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaM addhaTTamANarAtiMdiyANaM vItikkaMtANaM addharattakAlasamayaMsi sukumAlapANipAdaM jAva savvaMgasuMdaraMgaM dAragaM payAyA, taeNaM tAo aMgapaDiyAriAo dhAriNIM devIM navaNhaM mAsANaM jAva dAragaM payAyaM pAsanti 2 sigdhaM turiyaM cavalaM vetiyaM jeNeva seNie rAyA teNeva uvAgacchati 2 seNiyaM rAyaM jaeNaM vijaeNaM vaddhAveti 2 karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaDDa evaM vadAsI evaM khalu devANuppiyA ! dhAriNIdevI navaNhaM mAsANaM jAva dAragaM payAyA tannaM amhe devANuppiyANaM piyaM nivedemo piyaM bhe bhavau, taNaM se seNie rAyA tAsiM aMgapaDiyariyANaM aMtie eyamaTThe soccA nisamma haTThatuTTha0 tAo aMgapaDiyAriyAo mahurehiM vayaNehiM vipuleNa ya pupphagaMdhamallAlaMkAreNaM sakkAreti sammANeti 2 matthayadhoyAo kareti puttANuputtiyaM vittiM kappeti 2 paDivisajjeti / . tate se seNie yA koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM vadAsI - khippAmeva bho devANuppiyA rAyagihaM nagaraM Asiya jAva parigayaM kareha 2 cAragaparisohaNaM kareha 2 ttA mANummANavaddhaNaM kareha 2 etamANattiyaM paJcappiNaha jAva paccapiNaMti / tate NaM se seNie rAyA aTThArasaseNIppaseNIo saddAveti 2 evaM vadAsI - gacchai NaM tubhe devANuppiyA ! rAyagihe nagare abmiMtarabAhirie ussukkaM ukkaraM abhaDappavesaM adaMDimakuDaMDimaM adharimaM adhAraNijaM aNuddhayamuigaM amilAyamalladAmaM gaNiyAraNADaijjakaliyaM anegatAlAyarANu- caritaM pamuipakkIliyAbhirAmaM jahArihaM ThiivaDiyaM dasadivasiyaM kareha 2 eyamANattiyaM paccappiNaha tevi kariti 2 taheva paJcappiNaMti, tae NaM se seNie rAyA bAhiriyAe uvaTThANasAlAe sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe sannisanne saiehi ya sAhassiehi ya sayasAhassehi ya jAehiM dAehaM bhAgehiM dalayamANe 2 paDicchemANe 2 evaM ca NaM viharati, tate NaM tassa ammApiyaro paDhamedivase jAtakammaM kareti 2 bitiyadivase jAgariyaM kareti 2 tatie divase caMdasUradaMsaNiyaM kareti 2 evAmeva nivvatte suijAtakammakaraNe saMpatte bArasAhadivase vipulaM asanaM pAnaM khAtimaM sAtimaM uvakkhaDAveti 2 mittanAtiniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNaM balaM ca bahave gaNanAyaga daMDanAyaga jAva Amanteti tato pacchA pahAtA kayabalikammA kayakouya jAva savvAlaMkAravibhUsiyA mahatimahAlayaMsi bhoyaNamaMDavaMsi taM vipulaM asanaM pAnaM khAimaM sAtimaM mittanAtigaNanAyaga jAva saddhiM AsAemANA visAemANA paribhAemANA paribhuMjemANA evaM ca NaM viharati jimitabhuttarAgatAvi ya NaM samANA AyaMtA cokkhA paramasuibhUyA taM mittanAtiniyagasayaNasaMbaMdhiparitaNagaNanAyaga0 vipuleNaM pupphavatthagaMdhamallAlaMkAreNaM sakkAreti
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/25 sammANeti 2 evaM vadAsI jamhA NaM amhaM imassa dAragassa gabbhatthassa ceva samANassa akAlamehesu Dohale pAubbhUte taM hou NaM amhaM dArae mehe nAmeNaM mehakumAre, tassa dAragassa ammApiyaro ayameyArUvaM goNNaM guNanipphanaM nAmadhe kareti, tae NaM tate NaM se mehakumAre paMcadhAtIpariggahie, taMjahA -khIradhAtIe maMDaNadhAtIe majjaNadhAtIe kIlAvaNadhAtIe aMkadhAtIe annAhi ya bahUhiM khujjAhiM cilAiyAhiM vAmaNivaDabhibabbaribausijoNiyapalhaviNaisiNiyAcAdhorugiNilAsiyalausiyadamilisiMhali ArabipuliMdipakkaNibahalimarUMDisabaripArasIhiMNANAdesIhiM videsaparimaMDiyAhiM iMgitaciMtiyapatthiyaviyANiyAhiM sadesanevatthagahitavesAhiM niuNakusalAhiM viNIyAhiM ceDiyAcakkavAlavarisadharakaMcuiamahayaragavaMdaparikhitte hatthao hattaM saMharijjamANe aMkAo aMkaM paribhujamANe parigijjamANe cAlijjamANe uvalAlijjamANe rammaMsi maNikoTTimatalaMsi parimijjramANe 2 nivvAyanivvAghAyaMsi girikaMdaramallINeva caMpagapAyave suhaM suheNaM vaDDai, tate NaM tassa mehassa kumArassa ammApiyaro anupuvveNaM nAmakaraNaM ca pajemaNaM ca evaM caMkammaNagaM ca colevaNayaM ca mahattA mahayA iDDIsakkArasamudaeNaM kariMsu / tate NaM taM mehakumAraM ammApiyaro sAtiregaTThavAsajAtagaM ceva gabbhaTTame vAse sohaNaMsi tihikaraNasuhuttaMsi kalAyariyassa uvarNeti, tate NaM se kalAyarie mehaM kumAraM lehAiyAo gaNitappahANAo sauNarutapajjavasANAo bAvattariM kAlAo suttao ya atthao ya karaNao ya sehAveti sikkhAveti taM0 - lehaM gaNiyaM rUvaM naTTaM gIyaM vAiyaM saramayaM pokkharagayaM samatAlaM jUyaM 10 jaNavAyaM pAsayaM aTThAvayaM porekaccaM dagamaTTiyaM annavihiM pAnavihiM vatthavihiM vilevaNavihiM sayaNavihiM 20 ajaM paheliyaM mAgahiyaM gAhaM gIiyaM siloyaM hirannajuttiM suvannajuttiM cunnajuttiM AbharaNavihiM 30 taruNIpaDikammaM itthilakkhaNaM purisalakkhaNaM hayalakkhaNaM gayalakkhaNaM goNalakkhaNaM kukkuDalakkhaNaM chattalakkhaNaM DaMDalakkhaNaM asilakkhaNaM 40 maNilakkhaNaM kAgaNilakkhaNaM vatyuvijjaM khaMdhAramANaM nagaramANaM vUhaM parivahaM cAraM paricAraM cakkavUhaM 50 garulavUhaM sagaDavUhaM juddhaM nijuddhaM juddhAtijuddaM aTTiyuddhaM muTThiyuddhaM bAhuyuddhaM layAjuddhaM IsatthaM 60 charuppavAyaM dhaNuvveyaM hirannapAgaM suvannapAgaM suttakheDaM vaTTakheDaM nAliyakheDaM pattacchejjaM kaDacchejjaM sajjIvaM 70 nijjIvaM saUNaruyamiti vR. 'matthayaghoyAu' tti dhItamastakAH karoti apanItadAsatvA ityarthaH pautrAnuputrikAM putrapautrAdiyogyAmityarthaH 'vRttiM' jIvikAM kalpayatIti, 'rAyagihaMnagaraM Asiya' iha yAvatkaraNAdevaM dRzyaM AsiyasaMmajjiovalittaM' AsiktamudakacchaTena saMmArjitaM kacavarazodhanena upaliptaM gomayAdinA, keSu ? - 'siMghADagatigacaukkacaccaracaTaumuhamahApahapahesu' tathA littasuiyasaMmaTTharatthatarAvaNavIhiyaM' siktAni jalenAta eva zucIni - pavitrANi saMmRSTAni kacavarApanayanena rathyAntarANi ApaNavIthayazcahaTTamArgA yasmin tattathA 'maMcAtimaMcakalitaM ' maJcA - mAlakAH prekSaNakadraSTa janopavezananimittaM atimaJcAH- teSAmapyupariye taiH kalitaM 'nAnAviharAgabhUsiyajjhayapaDAgamaMDiyaM' nAnAvidharAgaiH "kusumbhAdibhirbhUSitA ye dhvajAH sihaMgaruDAdirUpakopalakSitabRhatTarUpAH patAkAzca taditarAstAbhirmaMDitaM, -
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-1 __-'lAulloiyamahiya lAiyaM-chagaNAdinA bhUmau lepanaM ulloiyaM-seTikAdinA kuDyAdiSu dhavalanaM tAbhyAM mahitaM-pUjitaM te eva vA mahitaM--pUjanaM yatra tattathA 'gosIsasarasarattacaMdanadaddaradinapaMcaMgulitalaM' gozIrSasya-candanavizeSasya sarasasya ca-raktacandavizeSasyaiva dadaraNa-capeTArUpeNadattA-nyastAH paJcAGgulayastalA-hastakAyasmin kuDyAdiSutattathA 'uvaciyacaMdanakalasaM upacitA-upanihitAgRhAntaHkRtacatuSkeSucandanakalazA-maGgalyaghaTAH yatra tattathA 'caMdanaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAga' caMdanaghaTAH suSThukRtAH toraNAni ca pratidvAraM dvArasya 2 dezabhAgeSu yatra tattathA 'AsAttosattavipulavaTTavagghAriyamalladAmakalAvaM Asakto-bhUmilagnaH utsaktazca-uparilagno vipulo vRtto 'vagdhAriya'tti pralambo mAlyadAmnAM-puSpamAlAnAM kalApaH-samUho yatra tattathA___-paMcavannasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakaliyaM paJcavarNAH sarasAH surabhayo ye muktAHkarapreritAH puSpapujAstairya upacAraH-pUjA bhUmeH tena kalitaM 'kAlAgarUpavarakuMdurukkaturukadhUvaDajhaMtamadhamadhaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM' kuMdurukaM-cIDAturukaM-silhakaM 'sugandhavaragandhiyaMgaMdhavaTTibhUyaM naDanaTTagajallamallagamuTThiyavelaMbagakahakahagapavagalAsagaAikkhagalaMkhamaMkhatUNailatuMbavINiyaaNegatAlAyaraparigIyaM tatranaTA-nATakAnAMnATayitAraH nartakA-yenRtyantiaMkilA ityeke jallA-varatrAkhelakA rAjJaH stotrapAThakA ityanye mallAH-pratItAH mauSTikA-mallA eva ye muSTibhiH praharanti viDambakAH-vidUSakAH kathAkathakAH-pratItAH plavakA ye utplavante nadyAdikaM vAtaranti lAsakAH-yerAsakAn gAyantijayazabdaprayoktArovAbhANDAityarthaH,AkhyAyakA-ye zubhAzubhamAkhyAntilakhA-vaMzakhelakAH maGkhA:-citraphalakahastA bhikSATAHtUNaillA:-tUNAbhidhAnavAdyavizeSavantaH,tumbavINakA-vINAvAdakAHaneke yetAlAcarAH-tAlApradAnena prekSAkAriNaH teSAM pari-samantAdgItaM-dhvanitaMyatra tattathA kuruta svayaM kArayatAnyaistathA cAragazodhanaM kuruta kRtvA ca mAnonmAnavarddhanaM kuruta, tatra mAna-dhAnyamAnaM setikAdi unmAnaM-tulAmAnaM karSAdikaM zreNayaH-kumbhakArAdijAtayaH prshrennyH-tprbhedruupaaH| ___'ussukka mityAdi, ucchulkAM-unmuktazulkAM sthitipatitAM kuruteti sambandhaH, zulkaMtu vikretavyaMbhANDaMprati rAjadeyaM dravyaM, utkarAM-unmuktakarAM, karastugavAdInAMpratiprativarSaM rAjadeyaM dravyaM, avidyamAno bhaTAnAM-rAjapuruSANAM AjJAdAyinAM pravezaH kuTumbimandireSu yasyAM sA tathA tAmabhaTapravezAM, daNDena nivRttaM daNDimaM kudaNDena nirvRttaM kudaNDimaM rAjadravyaM tannAsti yasyAM sA tathA tAmadaMDimakudaMDimAM, tatra daNDo'parAdhAnusAreNa rAjagrAhyaM dravyaM kudaNDastu kAraNikAnAM prajJAdyaparAdhAnmahatyapyaparAdhino'parAdhealpaM rAjagrAhyaM dravyam, -avidyamAnaM dharimaMtiRNadravyaM yasyAMsA tathA tAM, avidyamAnodhAraNIyaH-adhamarNo yasyAM sA tathA tAM, 'aNuddhayamuiMga'tti anubhRtA0aAnurUpyeNa vAdanArthamutkSiptA anuddhatA vA-vAdanArthameva vAdakairatyaktA mRdaGgA-mardalA yasyAM sAtathA tAM, 'ammAyamilAyamalladAma'nti amlAnupuSpamAlAM gaNikAvaraiH-vilAsinIpradhAnairnATakIyaiH-nATakapratibaddhapAtraiH kalitA yA sA tathA tAM, anekatAlAcarAnucaritAM-prekSAkArivizeSaiH sevitAM pramuditaiH-hRSTaiH prakrIDitaizcakrIDitumArabdhairjanairabhirAmAyA sA tathA tAM, 'yathAhA~ yathocitAM sthitipatitAM sthitau-kulamaryA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/25 dAyAM patitA-antarbhUtA yA prakriyA putrajanmotsavasabandhinI sA sthitipatitA tAM, -vAcanAntare 'dasadivasiyaM ThiyapaDiya'nti dazAhikamahimAnamityarthaH kuruta kArayata vA, 'saehiM'tizataparimANaiH, 'dAyehitidAnaiH,vAcanAntarezatikAMzcetyAdi, yAgAn-devapUjA, dAyAna-dAnAni bhAgAn-labdhadravyavibhAganiti, prathame divasejAtakarma-prasavakarmanAlacchedananikhananAdikaM dvitIyadine jAgarikAM-rAtrijAgaraNaM tRtIye divase candrasUryadarzanaM utsavavizeSa eta iti, pAThAntare tuprathamadivase sthitipatitAMtRtIyecaMdrasUryadarzanikAMSaSThe jAgarikAM 'nivvatte asuijAyakammakaraNe'tti nivRtte-atikrAnte-azucInAMjAtakarNA karaNe nivvatte suijAyakammakaraNe'tti vA pAThAntaraM, tatra nirvRtte kRte zucInAM jAmatakarmaNAM karaNe 'bArasAhe divase'tti dvAdazAkhye divase ityarthaH, athavA dvAdazAnAmahyAM samAhAro dvAdazAhaM tasya divaso yena dvAdazAhaH pUryate tatra tathA, mitrANi-suhRdaHjJAtayo-mAtApitRbhrAtrAdayaH nijakAH-svakIyAH putrAdayaHsvajanAH-pitRvyAdayaH sambandhinaH-zvazuraputrazvazurAdayaH parijano-dAsIdAsAdiH balaMca-sainyaM ca gaNanAyakAdayastu prAgabhihitAH, mahaimahAlaittiatimahati, AsvAdayantAvAsvAdanIyaM,paribhAjayantau anyebhyo yacchantaumAtApitarAvitiprakramaH, jemiya'ttijaimitaumuktavantau, 'bhuttutra'ttibhuktottara-bhuktottarakAlaM AgayattiAgatAvupa-vezanasthAneitigamyate, samANettisantI, kiMbhUtIbhUtvetyAha?-AcAntau zuddhodakayogena cokSau lepasikthAdyapanayanena ata eva paramazucibhUtAviti, 'ayameyArUve'tti idametadrUpaM gauNaM ko'rtho ?-guNaniSpannaM nAmadheyaM-prazastaM nAma megha iti| kSIradhAtryA-stanyAyinyA maNDanadhAtryA-maNDikayA majjanadhAtryA-snApikayA krIDanadhAtryA-krIDanakAriNyA adhAtryAutsaGgasthApikayA kubjikAbhiH-vakrajaGghAbhiH cilAtIbhiH-anAryadazotpannAbhivaminAbhiH-isvazarIrAbhiH vaTabhAbhiHmahatkoSThAbhiHbarbarIbhiHbarbaradezasaMbhavAbhiH bakusikAbhiryonakAbhiH palhavikAbhiH IsinikAbhiH ghorukinikAbhiH lAsikAbhiH lakusikAbhirdrAviDIbhiHsiMhalIbhiH ArabIbhiH pulindrIbhiH pakvaNIbhiHbahalIbhiH muruMDIbhiH zabarIbhiH pArasIbhiH 'nAnAdezIbhiH' bahuvidhAbhiH anAryaprAyadezotpannAbhirityarthaH videzaH-svakIyadezApekSayA rAjagRhanagaradezastasya parimaNDikAbhiH, iGgitena-nayanAdiceSTAvizeSeNa cintitaM ca-apareNa hRdi sthApitaM prArthitaM ca-abhilaSitaM vijAnanti yAstAH tathA tAbhiH, svadeze yannepathyaM paridhAnAdiracanA tadvadgRhIto veSo yakAbhistAstathA tAbhiH, -nipuNAnAM madhye kuzalAyAstAstathA tAbhiH, ata eva vinItAbhiryukta iti gamyate, tathA ceTikAcakravAlena arthAt svadezasaMbhavena varSadharANAM-varddhitakariMthanarundhanaprayogeNa napuMsakIkRtA- nAmantaH puramahallakAnAM 'kaMcuijjatti kaMcukinAmantaH puraprayojananivedakAnAM pratIhArANAMvAmahattarakANAMca-antaHpurakAryacintakAnAMvRndenaparikSiptoyaHsatathA, hastaddhastaM-ha stAntaraM saMhiyamANaH aGkAdaka-utsaGgAdutsaGgAntaraM, paribhojyamAnaH parigIyamAnaH tathAvidhabAlocita- gItavizeSaiH upalAlyamAnaH krIDAdilAlanayA, pAThAntare tu 'uvaNacijamANe 2 uvagAijamANe 2 uvalAlijjamANe 2 avagRhajjamANe' 2 AliGgayamAna ityarthaH, 'avayAsijjamANe' 2 kathaJcidAliGgayamAna eva, 'parivaMdijamANe 2 stUyamAna ityarthaH,
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayana-1 'paricuMbijamANe 2 iti pracumbyamAnaH caMkramyamANaH", niti-niyAghAte 'girikandare'tti girinikuoAlInaivacampakapAdapaH sukhaMsukhenavarddhatesmeti, pracaGgamaNakaM-bhramaNaMcUDApanayanaMmuNDanaM, 'mahayA iTTIsakkArasamudaeNaM'ti mahatyA RddhayA evaM satkAreNa pUjayA samudayena ca janAnAmityarthaH, 'arthata'itivyAkhyAnataH karaNataH'prayogataH 'sehAvae'ttisedhayatiniSpAdayati zikSayati-abhyAsaM kaaryti| mU. (26) tate NaM se kalAyarie meM kumAraM lehAdIyAo gaNiyappAhANAo sauNaruyapajjavasANAobAkttariMkalAosuttaoyaatyaoyakaraNaoyasihAvetisikkhAvei sihAvettA sikkhA ammApiUNaM uvaNeti, tateNaMmehassa kumArassaammApitarotaMkalAyariyaMmadhurehiMvayaNehiM vipuleNaMvatthagaMdhamallAlaMkAreNaM sakkAreti sammANeti 2 ttA vipulaM jIviyArihaM pIidANaMdalayaMti ra ttA paDivisajjeti mU. (27) tate NaM se mehekumAre bAvattarikalApaMDie navaMgasuttapaDibohaee aTThArasavihippagAradesIbhAsAvisArae gIiraI gaMdhavananaTTakusale hayajohI gayajohI rahajohI bAhujohI bAhuppamaddI alaM bhogasamatthe sAhasie viyAlacArI jAte yAvi hotthA, -tateNaMtassamekumArassaammApiyaromehaM kumAraMbAvattarikalApaMDitaMjAva viyAlacArI jAyaM pAsaMti 2 tA aTTha pAsAtavaDiMsae kareti abbhuggayamusiyapahasie viva maNikaNagarayaNabhatticittevAuddhRtavijayavejayaMtIpaDAgAchattAicchattakalie tuMgegaganatalamabhilaMghamANasihare jAlaMtararayaNapaMjarummiliyavva maNikaNagathUbhiyAe viyasitasayapattapuMDarIe tilayarayaNaddhayacaMdaccienAnAmaNimayadAmAlaMkite aMto bahicasaNahe tavaNijjaruilavAluyApatthare suhaphAse sassirIyasave pAsAdIe jAva paDirUve egacaNaM mahaMmavaNaM karetiM . anegakhaMbhasayasanniviTTha lIlaTThiyasAlabhaMjiyAgaM abmuggayasukayavairavetiyAtoraNavararaiyasAlabhaMjiyAsusiliTThavisiThThalaTThasaMThitapasatyaveruliyakhaMbhanANA- maNikaNagarayaNakhacitaujjalaMbahusamasuvibhattaniciyaramaNijjabhUmibhAgaMIhAmiyajAva bhatticittaMkhaMbhuggayavayaraveyAparigayAbhirAmaM vijAharajamalajuyalajuttaMpiva accIsahassamAlaNIyaM svagasahassakaliyaM bhisamANaM mibmisamANaM cakkhulloyaNalesaM suhaphAsaM sassirIyarUvaM kaMcaNamaNirayaNathUbhiyAgaM nANAvihapaMcavannaghaMTApaDAgaparimaMDiyaggasiraMdhavalamirIcikavayaM viNimmuyaMta lAulloiyamahiyaM jAva gaMdhavaTTibhUyaM pAsAdIyaMdarisaNijaM abhirUvaM pddiruuv| . vR. 'navaMgasuttapaDibohie'ttinavAGgAnidvedvezrotrenayanenAsikejilaikA tvagekAmanazcaikaM suptAnIva suptAni-bAlyAdavyaktacetanAni pratibodhitAni-yauvanena vyaktacetanAvanti kRtAni yasya sa tathA,-Aha ca vyavahArabhASye-'sottAI nava suttA'ityAdi aSTAdaza vidhiprakArAHpravRttiprakArAH aSTAdazabhirvA vidhibhiH bhedaiH pracAraH-pravRttiryasyAH sA tathA tasyAM, dezIbhASAyAMdezabhedanavarNAvalIrUpAyAMvizAradaH-paNDitoyaHsatathA, gItiratirgaMdharve-gItenATyecakuzalaH, hayena yudhyata iti hayayodhI, evaM rathayodhI bAhuyodhI bAhubhyAM prabhRdgAtIti bAhupramardI, sAhasikatvAdvikAle caratIti vikaalcaarii| ___ 'pAsAyavaDiMsae tiavataMsakAivAvataMsakAHzekharAHprAsAdAzcate'vataMsakAcaprAsAdAva
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/27 taMsakA pradhAnaprAsAdA ityarthaH 'abmuggayamUsiya'tti abhyudgatocchritAn atyuccAnityarthaH,atra cadvitIyabahuvacanalopo dRzyaH, 'pahasieviva'ttiprahasitAniva zvetaprabhAprabalapaTalatayA hasanta ivetyarthaH, tathA maNikanakaralAnAMbhaktibhiH-vicchittibhizcitrAye tetathAvAtodbhUtA yAH vijayasUcikA vaijayantyAbhidhAnAH patAkAH chatrAticchatrANicataiH kalitA yete tathA tataH karmadhArayastatastAn, tuGgAnkathamiva?-gaganatalamabhilaGghayacchikharAn 'jAlaMtararayaNapaMjarumilliyavya'tti jAlAnteSu mattAlambaparyanteSu jAlAntareSu vA-jAlakamadhyeSu ratnAni yeSAM te tathA tato dvitIyAbahuvacanalopodRzyaH paJjaronmIlitAnica-pRthakkRtapaJjarANica pratyagracchAyAnityarthaH, athavAjAlAntararalapaJjaraiH-tatsamudAyavizeSairunmIlitAnIvonmIlitAniconmISitalocanAni cetyarthaH,maNikanakastUpikAniti pratItaM vikasitAni zatapatrANi puNDarIkANi ca pratirUpApekSayA sAkSAdvA yeSu te tathA tAn, tilakaiH-puNDraiH ralaiH karketanAdibhiH arddhacandreHsopAnavizeSaiH bhittiSuvA-candanAdimayairAlekhyaiH arcitAyetetathAtAna, pAThAntareNa tilakaratlArddhacandracitrAn' nAnAmaNimayadAmAlaGkatAn antarbahizca zlakSNAnmasRNAntapanIyasyayA rucirA vAlukA tasyAH prastaraH-prataraHprAGgaNeSu yeSAM te tathA tAn, sukhasparzAnsazrIkANi sazobhAninirUpANi-rUpakANiyeSutetathA tAn, prasAdIyAncittAhlAdakAn darzanIyAn-yAn pazyaccakSurna zrAmyati, abhirUpAn-manojJarUpAn draSTAraM draSTAraM prati rUpaM yeSAM te tathA tAn, ekaM mahadbhavanamiti, atha bhavanaprAsAdayoH ko vizeSaH?, ucyate, bhavanamAyAmApekSayA kiJcitnyUnocchrAyamAnabhavati,prAsAdastuAyAmadviguNocchrAya iti, anekeSu stambhazateSu saMniviSTaM yattattathA, lIlayA sthitAH zAlabhaJjikAH-putrikA yasmin tattathA, abhyudgatA-sukRtA vajrasya vedikA-dvAramuNDikopari vedikA toraNaM ca yatra tattathA, varAbhiH racitAbhIratidAbhirvA zAlabhalikAbhiHsuzliSTAHsaMbaddhAHviziSTAlaSTAH saMsthitAHprazastAHvaiDUryasya stambhAyatratattathA, nAnAmaNikanakaratnakhacitaMcaujvalaMcayattattathA tataH padatrayasyakarmadhArayaH, 'bahusamattiatisamaHsuvibhaktonicito-nibiDoramaNIyazca bhUbhAgoyatratattathA,IhAmRgavRSabhaturaganaramakaravihaga- vyAlakinnararurusarabhacamarakuaravanalatApadmalatAbhakticitramiti yAvatkaraNAt zyaM, ___ -tathAstambhodgatayA-stambhoparivartinyAvajrasya vedikayAparigRhItaM-pariveSTitamabhirAmaM cayattattathA vijAharajamalajuyalajaMtajuttaM ti vidyAdharayoryatyamalaM samazreNIkaMyugalaM-dvayaMtenaiva yantreNa-saMcariSNupuruSapratimAdyavayarUpeNa yuktaM yattattathA ArSatvAcaivaMvidhaH samAsa iti, tathA arciSAMkiraNAnAM sahasrairmAlanIyaM-parivAraNIyaM 'bhisamANaM'ti dIpyamAnaM 'bhibmisamANaM'ti atizayena dIpyamAnaM cakSuH kartR lokane avalokane darzane sati lizatIva-darzanIyatvAtizayAt zliSyatIvayatratattathA, nAnavidhAbhiH paJcavarNAbhirghaNTApradhAnapatAkAbhiH parimaNDitamanazikharaM yasya tattathA dhavalamarIcilakSaNaM kavacaM-kaGkaTaM tatsamUhamityarthaH vinirmuJjan-vikSipan mU. (28) tate NaM tassa mekumArassa ammApiyaro mehaM kumAraM sohaNaMsi tihikaraNanakkhattamuttaMsi sarisiyANaM sarisavvayANaM sarittayANaM sarisalAvannarUvajovvaNaguNovaveyANaM sarisaehiMto rAyakulehito ANialliyANaM pasAhaNaTuMgaavihavabahuovayaNamaMgalasujaMpiyAhiM
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 aTTahiM rAyavarakaNNAhiM sadaadi egadivaseNaM pANiM ginnhaaviNsu| tateNaMtassa mehassaammApitaroimaetArUvaMpItidANaMdalayaiaTThahirannakoDIoaTTha suvannakoDIo gAhAnusAreNa bhAviyavvaMjAva pesaNakAriyAo, annaMca vipulaMdhanakaNagarayaNa-. maNimottiyasaMkhasilavappavAlarattarayaNasaMtasArasAvatejaM alAhi jAva AsattamAo kulavaMsAo pakAmaM dAuM pakAmaM bhottuM pakAmaM paribhAeuM, tateNaM se mehe kumAre egamegAe bhAriyAe egamegaM hirannakoDiM dalayati egamegaMsuvannakoDiM dalayati jAva egamegaM pesaNakAriMdalayati, annaM ca vipulaM dhaNakaNaga jAva paribhAeuMdalayati, tateNaM se mehe kumAre uppiMpAsAtavaragatephuTTamANehiM muiMgamatthaehiM varataruNisaMpauttehiM battIsaibaddhaehiM nADaehiM uvagijjamANe u02 uvalAlijamANe 2 saddapharisarasarUvagaMdhaviulemANussae kAmabhoge paJcaNubhavamANe viharati / vR. sadhzInAM zarIra pramANato meghakumArApekSayA parasparato vA sahagavayasasamAnakAlakRtAvasthAvizeSANAM sadhkatvacAM-sazacchavInAM sadazailAvaNyarUpayauvanaguNairUpapetAnAM, tatra lAvaNyaM-manojJatA ruupm-aakRtiyovnN-yuvtaa guNAH-priyabhASitvAdayaH, tathA prasAdhanAni ca-maNDAnAni aSTAsu cAGgeSu avidhavavadhUbhiH-jIvatpatikanArIbhiryadavapadanaM-prokanakaMtacca maGgalAnicadadhyakSatAdInigAnavizeSovAsujalpitAnica-AzIrvacanAnIti dvandvastaiHkaraNabhUtairiti, idaMcAsmaiprItidAnaMdattesma, tadyathA-aSTau hiraNyakoTIH hiraNyaMca-rUpyaM, evaM suvarNakoTIH, zeSaM ca prItidAnaM gAthA'nusAreNa bhaNitavyaM yAvatprekSaNakArikAH, gAthAzceha nopalabhyante, kevalaM granthAntarAnusAreNa likhynte||1|| "ahiraNNasuvanaya koDIo mauDakuMDalA haaraa| aTTahAra ekAvalI u muttAvalI atttth|| // 2 // kaNgAvalirayaNAvalikaDagajugA tuddiyjoykhomjugaa| vaDajugapaTTajugANa dukUlajugalAI atttt(vgg)?|| // 3 // sirihiridhiikittIu buddhI lacchI yahoti atttthtttth| naMdA bhaddA ya talA jhaya vaya naaddaaiaasev|| // 4 // hatthI jANA juggA usIyA taha saMdamANI gilhiio| thillIi viyaDajANA raha gAmA dAsa daasiio| kiMkarakaMcui mayahara varisadhare tiviha dIve thAle y| pAI thAsaga pallaga kativiya avaeDa apavapakkA // pAvIDha bhisiya karoDiyAo pallaMkae ya pddisijjaa| haMsAIhiM visiTThA AsaNabheyAu aTThaTTha / // 7 // haMse 1 kuMce 2 garuDe 3 oyaNa 4 payaNa 5 ya dIha 6 bhadde 7y| pakkhe 8 mayare 9 paume 10 hoi disAsotthie 11 kaare|| // 8 // telle koTThasamuggA patte coe yatagara elA y|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/28 hariyAle hiMgulae manosilA sAsava smugge|| // 9 // sujjA cilAi vAmaNi vaDabhIo babbarI u vsiyaao| joiya pahlaviyAo IsiNiyA ghoruiNiyA yaa|| // 10 // lAsiya lausiyA damiNI siMhali taha ArabI puliMdI ya / pakvaNi bahaNi muraMDhI sabarIo pArasIo y|| // 11 // chattadharI ceDIo caamrdhrtaaliyNttdhriio| sakasoDiyAdharIu khIrAtI paMca dhaaviio|| // 12 // aTuMgamaddiyAo ummaddigavigamaMDiyAo y| vaNNayacuNNaya pIsiya kIlAkArI ya davagArI / / // 13 // ucchAviyA u taha nADaila koDubiNI mhaannsinnii| bhaMDAri ajadhAri pupphadharI pANIyadharI yaa|| // 14 // valakAriya senAkAriyAo abbhaMtarI u baahiriyaa| paDihArI mAlArI pesaNakArIu atthtthtthtth||" atra cAyaM pAThakramaH, svarUpaM ca-'aTTha mauDe mauDapavare aTTha kuMDale kuMDalajoyappavare,' evamaucityenAdhyeyaM, hArArddhahArau aSTAdazanavasarikau ekAvalI-vicitramaNikA, muktAvalImuktAphalamayI, kanakAvalI-kanakamANikamayI, kaTakAni kalAcikakAbharaNAniyogo-yugalaM tuTikA-bAhurakSikA kSauma-kAsikaMvaTakaM-trisarImayaM paTTa-paTTasUtramayaMdukUlaM-dukUlAbhidhAnavRkSaniSpannaM valkaM-vRkSavalkaniSpannaM, zrIprabhRtayaH SaT devatApratimAH saMbhAvyante, nandAdInAM lokato'rtho'vaseyaH, anye tvAhuH-naMda-vRttaM lohAsanaM bhadraM-zarAsanaM, mUDhaka iti yatprasiddhaM, 'tala'tti-asyaivaM pAThaH, "aTTha tale talappavare savvarayaNAmae niyagavarabhavaNakeU" te catAlavRkSAHsaMbhAvyante, dhvajAH-ketavo 'vae'ttigokulAni dazasAhasikeNagovrajenetyevaM zyaM 'nADaya'tti 'battIsaibaddheNaMnADageNa mitidazyaM, dvAtriMzadbaddhaM-dvAtriMzatpAtrabaddhamitivyAkhyAtAraH, 'Ase'tti AseAsappavare savvarayaNAmaesirigharapaDirUve-zrIgRhaMbhANDAgAraM, evaMhastino'pi, yAnAni-zakaTAdIni yugyAni-gollaviSaye prasiddhAni jampAnAnidvihastapramANAni caturasrANi vedikopazobhitAni zibikAH-kUTAkAreNAcchAditAH syandamAnikAH-puruSapramANAyAmA jampAnavizeSAH, gillayaH-hastina upari kollararUpA mAnuSaM gilantIveti gillayaH, lATAnAM yAni aDDapalyAnAnitAnyanyaviSayeSu thillIoabhidhIyante, viyaDajANattianAcchAditAni vAhanAni rahatti-saMgrAmikAH pariyAnikASTASTASTa, tatra saMgrAmarathAnAM kaTIpramANAphalakavedikA bhavanti, vAcanAntare rathAnantaramazvA hastinazcAbhidhIyantetatratevAhanabhUtAH jJeyAH, gAmatti-dazakulasAhasikogrAmaHtivihadIvattitrividhAdIpAH avalaMbanadIpAHzRGgalAbaddhA ityarthaH, utkampanadIpAH-UdhvadaNDavantaH paJjaradIpA abhrapaTalAdipaJjarayuktAH trayo'pyete trividhAH suvarNarUpyatadubhayamayatvAditi, evaMsthAlAdIni sauvarNAdibhedAt trividhAni vAcyAni, kaivikA-kalAcikA avaeja iti-tApikAhastakaH 'avapakva'tti avapAkyA tApiketi saMbhAvyate, bhisiyAo AsanavizeSAH karoTi
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 kAdhArikAH-sthagikAdhArikAH dravakArikAH-parihAsakArikAH, zeSaM rUDhito'vaseyaM, 'annaM ce'tyAdi, vipulaM-prabhUtaM dhanaM-gaNimadharimameyaparicchedyabhedena caturvidhaM kanakaM ca-suvarNaM ratnAni ca-karketanAdInisvasvajAtipradhAnavastUnivAmaNayazcandrakAntAdyAmauktikAnicazaGkhAzcapratItA eva zilApravAlAni ca-vidrumANi athavA zilAzca-rAjapaTTA gandhapeSaNazilAzca pravAlAni ca-vidrumANi raktaralAni ca-padmarAgAdIni etAnyeva 'saMta'tti sat vidyamAnaM yatsAraM-pradhAnaM svApateyaM-dravyaM taddantavantAviti prakramaH, kiMbhUtaM ?-'alAhitti alaM-paryAptaM paripUrNaM bhavati 'yAva'ttiyAvatparimANaMAsaptamAt kulalakSaNevaMzebhavaH kulavaMzyastasmAtsaptamaMpuruSaMyAvadityarthaH prakAmaM atyarthaM dAtuM-dInAdibhyodAne evaM bhoktuMsvayaMbhogeparibhAjayituM-dAyAdAdInAM paribhAjane tatparimANaMdattavantAvitiprakRtaM, 'uppiM tiupari 'phuTTamANehiM muyaMgamatthaehiM' sphuTabhirivAtirabhAsA''sphAlanAt mRdnggmstkaiH-mrdlmukhputtaiH| mU. (29) teNaM kAleNaM2 samaNe bhagavaMmahAvIrepuvvANupubbiM caramANegAmANugAmaMdUijjamANe suhaMsuheNaM viharamANe jeNAmeva rAyagihe nagare guNasilae cetie jAva vihrti| mU. (30) tateNaM se rAyagihe nagare siMdhADaga0 mahayA bahujaNasaddeti vAjAva bahave uggA bhogA jAva rAyagihassa nagarassa majjhamajheNaM egadisi egAbhimuhA niggacchaMti imaM ca NaM mehe kumAre uppiMpAsAtavaragatephuTTamANehiM muyaMgamatthaehiMjAvamANussae kAmabhoge jamANe rAyamaggaM ca oloemANe 2 evaM caNaM viharati / tae NaM se mehe kumAre te bahave ugge bhoge jAva egadisAbhimuhe niggacchamANe pAsati pAsittA kaMcuijapurisaM saddAveti 2 evaM vadAsI-kinnaM bho devANuppiyA ! ajja rAyagihe nagare iMdamaheti vA khaMdamaheti vA evaM ruddasivavesamaNanAgajakkhabhUyanaItalAyarukkhacetiyapavvayaujANagirijattAi vA jao NaM bahave uggA bhogA jAva egidisiM egAbhimuhA niggacchaMti, tate NaM se kaMcuijjapurise samaNassa bhaga0 mahAvIrassa gahiyAgamaNapavattIe mehaM kumAraM evaM vadAsI-no khalu devANuppiyA! ajja rAyagihe nayare iMdamaheti vAjAva girijattAo vA, jannaM ee uggA jAva egadisiMegAbhimuhA niggacchanti evaM khalu devANuppiyA! samaNe bhagavaM mahAvIre Aikare titthakare ihamAgate iha saMpatte iha samosaDhe iha ceva rAyagihe nagare guNasilae ceie ahApaDi0 jAva viharati / tataNaM se mehe kaMcuijjapurisassaaMtie etamaDhe socA nisamma haTThakatuDhe koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM vadAsI-khippAmeva bho devANuppiyA cAugghaMTaM AsarahaM juttAmeva uvaTThaveha, tahatti uvaNeti tate NaM se mehe NhAte jAva savvAlaMkAravibhUsie cAugdhaMTa AsarahaM dUrUDhe samANe sakoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM mahayA bhaDacaDagaraviMdapariyAlasaMparivuDe rAyagihassa nagarassamajhamajheNaM niggacchati2 jeNAmeva guNasilae cetieteNAmeva uvAgacchati 2 tA samassa bhagavao mahAvIrassa chattAtichattaM paDAgAtipaDAgaM vijAharacAraNe jaMbhae ya deve ovayamANe uppayamANe pAsati pAsittA cAugghaMTAo AsarahAo paccoruhati 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchati, taMjahA-sacittANaMdavvANaMviusaraNayAe acittANaMdavvANaM aviusaraNayAeegasADiya
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/30 uttarAsaMgakaraNeNaMcakkhupphAse aMjalipaggaheNaM maNaso egattIkaraNeNaM, jeNAmeva samaNebha0 mahAvIre teNAmeva uvAgacchati 2 samaNaM 3 tikkhutto AdAhiNaM padAhiNaM kareti 2 vaMdati namaMsai 2 samaNassa 3 naccAsanne nAtidUre sussUsamANe nama'samANe aMjaliyauDe abhimuhe vinaeNaM pajuvAsati, taNaM samaNe 3 mehakumArassa tIse ya mahatimahAliyAe parisAe majjhagae vicittaM dhammamAtikkhati jahA jIvA bujjhaMti mucchaMti jaha ya saMkilissaMti dhammakahA bhANiyavvA jAva parisA paDigayA / 52 vR. 'rAyagihe nagare siMghADaga' ityanenAlApakAMzenedaM draSTavyaM - 'siMghADagatigacaukkacaJcaracaummuhamahApahapahesu' mahayA jaNasaddei vA' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM 'jaNasamUhei vA jaNabolei vA jaNakalakalei vA jaNummIi vA jaNukkaliyAi vA jaNasannivAei vA bahujano annamannassa evamAikkhai evaM pannavei evaM bhAsai evaM parUvei evaM khalu devANuppiyA ! samaNe 3 Aigare titthagare jAva saMpAviukAme puvvANupuvviM caramANe gAmANugAmaM dUijamANe ihamAgae iha saMpatte iha samosaDhe iheva rAyagihe nagare guNasilae ceie ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai - taM mahAphalaM khalu bho devANuppiyA ! tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaM0 nAmagoyassavi savaNayAe kimaMga puNa abhigamaNavaMdananamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe, egassavi Ayariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe ?, taM gacchAmo NaM devA0 ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namasAmo sakkAremo sammANemo kallANaM maMgala devayaM ceiyaM pajjuvAsAmo eyaM no peccabhave hiyAe suhAe khamAe nissesAe aNugAmittAe bhavissai' ttikaTTutti 'bahave uggA' iha yAvatkaraNAdidaM draSTavyaM - uggaputtA bhogA bhogaputtA evaM rAinA khattiyA mAhaNA bhaDA johA mallaI lecchaI anne ya bahave rAisaratalavaramADaMbiyakoDuMbiyaibbhaseTThisenAvaisatthavAhappabhiyao appegaiyA vaMdaNavattiyaM appe0 pUyaNavattiyaM evaM sakkAra0 sammANa0 kouhalla0 asuyAI suNissAmo suyAiM nissaMkiyAiM karissAmo appe0 muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pavvaissAmo appe paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM gihidhammaM paDivajjissAmo appe0 jinabhattirAgeNaM appe0 jIyameyaMtikaTu NhAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA sirasAkaMThemAlakaDA AviddhamaNisuvannA kappiyahAraddhahAratisarayapAlaMbapalaMbUmANakaDisuttaya0 sukayasobhAbharaNA pavaravatthaparihiyA caMdanovalittagAyasarIrA appe0 hayagayA evaM gayarahasiviyAsaMdamANigayA appe0 pAyavihAracAriNo purisavaggurAparikhittA mahayA uktiTThisIhaNAyabolakalakalaraveNaM samuddaravabhUyaMpiva karemANA rAyagihassa nagarassa majjhaM-majjheNaM' ti asyAyamarthaH - zRGgATikAdiSu yatra mahAjanazabdAdayaH tatra bahujano'nyomevAmAkhyAtIti vAkyArthaH, 'mahayA jaNasaddei va 'tti mahAn janazabdaH - parasparAlApAdirUpaH ikAro vAkyAlaGkArArthaH vAzabdaH padAntarApekSayA samuccayArthaH athavA saddei vatti-iha saMdhiprayogAditizabdo draSTavyaH, sa copapradarzane, yatra mahAn janazabda iti vA, yatra janavyUha iti vA tatsamudAya ityarthaH, janabolaHavyaktavarNo ghvaniHkalakalaH - sa evopalabhyamAnavacavibhAgaH urmmiH-saMbAdhaH evamutkalikAlaghutaraH samudAya evaM sannipAtaH - aparAparasthAnebhyo janAnAmekatra mIlanaM tatra, bahujano'nyo'
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 nyasyAkhyAti sAmAnyena prajJApayati vizeSeNa, etadevArthadvayaM padadvayenAhabhASate prarUpayati ceti, athavA AkhyAti sAmAnyataH prajJApayati vizeSato bodhayati vA bhASate vyaktaparyAyavacanataH prarUpUpayati upapattitaH 'iha Agae'tti rAjagRhe 'iha saMpatte'tti guNazilake 'iha samosaDhe'tti sAdhUcitAvagrahe / etadevAha iheva rAyagihe'tyAdi 'ahApaDirUvaMtiyathApratirUpamucitaMityarthaH, 'ta'miti tasmAt mahAphalaM timahatphalaM-arthobhavatItigamyaM, 'tahArUvANaM titaprakArasvabhAvAnAM mahAphala-jananasvabhAvAnAmityarthaH, 'nAmagoyassa'ttinAmnoyAcchikasyAbhidhAnakasya gotrasyaguNaniSpa- nasya 'savaNayAe'tti zravaNena 'kimaGga puNa'tti kimaGga punariti pUrvoktArthasya vizeSadyotanArthaH aGgetyAmantraNe athavA paripUrNa evAyaM zabdo vizeSaNArtha iti, ___abhigamanaM-abhimukhagamanaMvandanaM stutiH namasyanaM-praNamanaM pratipracchanaM-zarIrAdivArtApraznaH paryupAsanaM-sevAetadbhAvastattA tayA, tathA ekasyApyAryasyaAryapraNetRkatvAt dhArmi'kasya-dharmapratibaddhatvAt vandAmotti-stumo namasyAmaH-praNamAmaH satkArayAmaH-AdaraM kumovastrArcanaM vA sanmAnayAmaH-ucitapratipattibhiH kalyANaM-kalyANahetu maGgalaM-duritopazamahetuM daivataM-daivaM caityamiva caityaM paryupAsayAmaH-sevAmahe, -etat no-asmAkaM pretyabhave-janmAntare hitAya pathyAnnavat sukhAya-zarmaNe kSamAyasaMgatatvAya niHzreyasAya-mokSAya AnugAmikatvAya-bhavaparamparAsukhAnubandhisukhAya bhaviSyatItikRtvA-itihetorbahava ugrA-AdidevAvasthApitArakSavaMzajAH ugraputrAH-taeva kumArAdyavasthA evaM bhogA:-AdidevenaivAvasthApitaguruvaMzajAtAH rAjanyA-bhagavadvayasyavaMzajAH kSatriyAHsAmAnyarAjakulInAH bhaTAH-zauryavanto yodhAH-tebhyo viziSTatarA mallakino lecchakinazca rAjavizeSAH, yathA zrUyante ceTakarAjasyASTAdaza gaNarAjAno nava mallakino nava lecchakina iti, lecchaitti kacidvaNijo vyAkhyAtAH lipsava iti saMskAreNeti, rAjezvarAdayaHprAgvad, --'appegaiya'tti apyeke kecana 'vaMdaNavattiyaM ti vandanapratyayaM vandanahetoH zirasA kaNThe cakRtA-dhRtAmAlAyaiste zirasAkaNThemAlAkRtAH kalpitAni hArArddhahAratrisarakANi prAlambazcapralambamAnaH kaTasUtrakaM ca yeSAM te tathA, tathA'nyAnyapi sukRtazobhAnyAbharaNAni yeSAM te tathA, tataH karmadhArayaH, candanAvaliptAni gAtrANiyatra tattathAvidhaMzarIraM yeSAMte tathA, purisavaggurattipuruSANAM vAgureva vAgurA-parikaraMca mahayA-mahatA utkRSTizca-AnandamahAdhvaniH gambhIradhvaniH siMhanAdazca bolazca-varNavyaktivarjito dhvanireva kalakalazca-vyaktavacanaH sa eva etallakSaNo yo ravastena samudraravabhUtamiva-jaladhizabdaprAptamiva tanmayamivetyartho nagaramiti gamyate kurvANAH "egadisiM'tiekayA dizApUrvottaralakSaNayA ekAbhimukhA-ekaMbhagavantaM abhimukhaM yeSAM te ekAbhimukhA nirgacchanti, 'imaMcaNaM ti itaJca 'rAyamaggaMca oloemANe evaMcaNaM viharai, tate NaM se mehe kumAre te bahave ugge jAva egadisAbhimuhe niggacchamANe pAsai pAsittA' ityAdi sphuTaM, indramahaH indrotsavaH evamanyAnyapipadAni, navaraMskandaH-kArtikeyaH rudraH-pratItaH zivo-mahAdevaH vaizramaNo-yakSarAT nAgo-bhavanapativizeSaH yakSobhUtazca vyantaravizeSau caityaM-sAmAnyena pratimA parvataH-pratIta udyAnayAtrA-udyAnagamanaM giriyAtrA-girigamanaM 'gahiyAgamaNapavittie'tti parigRhItAgamanapravRttiko gRhItavAta ityarthaH
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/30 'cAugghaMTaM AsarahaM ticatamro ghaNTAavalambamAnA yasminsa tathA, azvapradhAnoratho'zvarathaH, yuktameva azvAdibhiriti, dUruDhe'ttiArUDhaH 'mahayA' ityAdi mahadyatbhaTAnAMcaTakaraM vRndaM vistAravatsamUhastallakSaNo yaH parivArastena saMparivRto yaH sa tthaa| jRmbhakadevAstiryaglokacAriNaH 'ovayamANe'tti avapatato-vyomAGgaNAdavatarataH 'uppayaMte'ttibhUtalAdutpatatodaSTvA sacitte'tyAdisacittAnAMdravyANAMpuSpatAmbUlAdInAM viusaraNayAe'tti vyavasaraNena vyutsarjanenAcittAnAMdravyANAmalaGkAravastrAdInAma-vyavasaraNena-avyutsajanena, kvacidviyosaraNayeti pAThaH, tatra acetanadravyANAM chatrAdInAM vyutsarjanena-parihAreNa, uktNc||1|| 'avaNeipaMca kakuhANi rAyavaravasabhaciMdhabhUyANi / chattaM khaggovAhaNa mauDaM taha cAmarAo ya / / ' tti - ekA zATikA yasmiMstattathA tacca taduttarAsaGkaraNaM ca-uttarIyasya nyAsavizeSastena, cakSuHsparze-darzane aJjalipragraheNa-hastajoTanena manasa ekatvakaraNena ekAgratvavidhAnenetibhAvaH, kvacidegattabhAveNaMti pAThaH, abhigacchatIti prakramaH 'mahaimahAlayAe'ttimahAtimahatyAH dharmazrutacAritrAtmaka AkhyAti, sa ca yathA jIvA badhyante karmabhiH mithyAtvAdihetubhiryathA mucyante taireva jJAnAdyAsevanataH tathA saMklizyante azubhapariNAmAM bhavanti tathA AkhyAtIti, ihAvasare dharmakathA upapAtikoktA bhaNitavyA, atra ca bahurgantha iti na likhitH| mU. (31) tateNaM se mehe kumAre samaNassa bhagavaomahAvIrassaaMtiedhammaM socA nisamma haTTatuDhe samaNaM bhagavaMmahAvIraM tikkhuttoAdAhiNaM padAhiNaMkareti 2 vaMdati namasai 2 evaM vadAsI saddahAmiNaMbhaMte! niggaMthaM pAvayaNaM evaM pattiyAminaMroeminaMabbhuTeminaM bhaMte! niggaMthaM pAvayaNaMevameyaM bhaMte! tahameyaMavitahameyaM icchitameyaM paDicchiyameyaM icchitapaDicchiyameyaM bhaMte se jaheva taMtubbhe vadaha jaM navaraM devANuppiyA! ammApiyaro ApucchAmi tao pacchA muMDe bhavittA NaM pavvaissAmi, ahAsuhaM devANu0 mA paDibaMdhaM kareha, tate NaM se mehe kumAre samaNaM 3 vaMdati namaMsati 2 jeNAmeva cAugghaMTe Asarahe teNAmeva uvAgacchati 2 tA cAugghaMTeAsarahaM durUhati 2 mahayA bhaDacaDagarapahakareNaM rAyagihassa nagarassa majhamajheNaMjeNAmeva sahabhavaNe teNAmeva uvAgacchati 2 tAcAugdhaMTAoAsarahAopaccoruhati 2 jeNAmeva ammApiyaro teNAmeva uvAgacchati 2 tA ammApiUNaM pAyavaDaNaM kareti 2 evaM vadAsI-evaMkhaluammayAo! mae samaNassa bhagavato mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte seviyame dhamme icchite paDicchite abhiruie, tate NaM tassa mehassa ammApiyaro evaM vadAsI-dhannesi tumaM jAyA ! saMpunno0 kayattho0 kayalakkhaNo'si tumaM jAyA ! jannaM tume samaNassa 3 aMtie dhamme nisaMte sevi ya te dhamme icchite paDicchite abhiruie, tate NaM se mehe kumAre ammApiyaro doccaMpi tacaMpi evaM vadAsIevaM khalu ammayAto! mae samaNassa 3 aMtie dhamme nisaMte sevi ya me dhamme0 icchiyapaDicchie abhiruie taM icchAmiNaM ammayAo! tubbhehiM abbhaNunAe samANe samaNassa bhagavato mahAvIrassa aMtie muMDe bhavittANaM AgArAto anagAriyaM pavvaittAe,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-9 55 taNaM sA dhAriNI devI tamaniTaM akaMtaM appiyaM amaNunnaM amaNAmaM asuyapuvvaM pharusaM giraM socA nisamma imeNaM etArUveNaM manomAnasieNaM mahayA puttadukkheNaM abhibhUtA samANI seyAgayaromakUpagalaMtavilINagAyA soyabharapaveviyaMgI nitteyA dInavimaNavayaNA karayalamaliyavva kamalamAlA takkhaNaulugadubbalasIrA lAvannasunnanicchAyagayasirIyA pasiDhilabhUsaNapaDaMtakhummiyasaMcunniyadhavalavalayapabbhaTThauttarijA sUmAlavikinnakesahatthA mucchAvalasaNaTThaceyagaruI parasuniyattavvaM caMpakalayA nivvattamahimavva iMdalaTTI vimukkasaMdhibaMdhaNA koTTimatalaMsi savvaMgehiM dhasatti paDiyA, tate NaM sA dhAriNI devI sasaMbhabhovattiyAe turiyaM kaMcaNabhiMgAramuhaviNiggayasIyalajalavimaladhArAe parisiMcamANA nivvAviyagAyalaTTI ukkheNavatAlavaMTavIyaNagajaNiyavAeNaM saphusieNaM aMteuraparijaNeNaM AsAsiyA samANI muttAvalisannigAsapavaDaMta aMsudhArAhiM siMcamANI paohare kaluNavimaNadINA royamANI kaMdamANI tippamANI soyamANI vilavamANI mehaM kumAraM evaM vayAsI vR. 'saddahAmI' tyAdi, zraddadhe - astItyevaM pratipadye nairgranthaM pravacanaM-jainaM zAsanaM, evaM 'pattiyAmi' tti pratyayaM karomyatreti bhAvaH, rocayAmi - karaNarucirviSayIkaromi cikIrSAmItyarthaH, kimuktaM bhavati ? - abhyuttiSThAmi abhyupagacchAmItyarthaH, tathA evamevaitat yadbhavadbhiH pratipAditaM tattathaivetyarthaH, tathaiva tadyathA vastu, kimuktaM bhavati ? - avitathaM satyamityarthaH, ata 'icchie' ityAdi prAgvat, 'icchie' tti iSTaH, 'paDicchie 'tti punaH punariSTaH bhAvato vA pratipannaH abhirucitaHsvAdubhAvamivopagataH 'AgArAo' tti gehAt niSkramyAnagAritAM sAdhutAM pravrajituM me, 'manomAnasieNaM'ti manasi bhavaM yanmAnasikaM tanmanomAnasikaM tena abahirvRttinetyarthaH, tathA svedAgatAH- AgatasvedA romakUpA yeSu tAni sevedAgataromakUpANi tata eva pragalti - kSaranti vilInAni caklinnAni gAtrANi yasyAH sA tathA zokabhareNa pravepitAGgI - kampitagAtrA yA sA tathA, nistejA, dInasyeva - vimanasaiva vadanaM vacanaM vA yasyAH sA tathA, tatkSaNameva- pravrajAmIti vacanazravaNakSaNe eva avarugNaM-mlAnaM durbalaM ca zarIraM yasyAH sA tathA, lAvaNyena zUnyA lAvaNyazUnyA nizchAyA-gatazrIkA ca yA sA tatheti, padacatuSTayasya karmadhArayaH, durbalatvAt prazithilAni bhUSaNAni yasyAH sA tathA, kRzIbhUtabAhutvAtpanatanti - vigalanti khummiyatti - bhUmipatanAt pradezAntareSu namitAni cUrNitAni ca-bhUpAtAdeva bhagnAni dhavalavalayAni yasyAH sA tathA, prabhraSTamuttarIyaM ca yasyAH sA tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, sukumAro vikIrNaH kezahastaH - kezapAzo yasyAH sA tathA, mUrcchAvazAnnaSTe cetasi satigurvI - alaghuzarIrA yA sA tathA, parazunikRtteva campakalatA kuTTimalatale patiteti saMbandhaH, nivRttamahevendrayaSTiH - indraketurviyuktasandhibandhanA - zlathIkRtasandhAnA dhasatItyunakaraNe sasaMbhramaM vyAkulacittatayA 'uvattiyAe' ttaci apavarttitayA kSiptayA tvaritaM - zIghraM kAJcanabhRGgAramukhavinirgatA yA zItalajalavimaladhArA tayA pariSicyamAnA nirvApitA- zItalIkRtA gAtrayaSTiryasyAH sA pariSicyamAnanirvApitagAtrayaSTiH, - utkSepako-vaMzadalAdimayo muSTigrAhyo daNDamadhyabhAgaH tAlavRntaM tAlAbhidhAnavRkSapatravRntaM
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/31 pattachoTa ityarthaH, tadAkAraM vA carmamayaM vIjanakaMtu-vaMzAdiyamamevAntagrAhyadaNDaM etairjanito yo vAtastena 'saphusieNaM' sodakabindu antaH purajanena samAzvAsitA satI muktA valIsannikAzA yAH prapatantyo'zrudhArAstAbhiH siJcantI payodharau, karuNA ca vimanAzca dInA ca yA sA tathA, rudantI-sAzrupAtaM zabdaM vidadhAnA kradantI-dhvanivizeSeNa tepamanA-svadelalAdi kSarantI zocamAnA-hRdayena vilapantI-ArtasvareNa / mU. (32) tumaMsi NaM jAyA ! amhaM ege putte iDhe kaMte pie maNune maNAme theje vaisAsie sammae bahumae anumae bhaMDakaraMDagasamANe rayaNe rayaNabhUte jIviyaussAsaya hiyayAnaMdajaNaNe uMbarapuSphavadullabhesavaNayAe kimaMga puNa pAsaNayAe? no khalu jAyA! amhe icchAmo khaNamavi vippaogaM sahittate taM bhuMjAhi tAva jAyA! vipule mANussaekAmabhoge jAva tAva vayaM jIvAmo tao pacchA amhehiM kAlagatehiM pariNayavae vaDDiyakulavaMsataMtukajaMmininirAvayakkhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie muMDe bhavittA AgArAto anagAriyaM pvisssi| tateNaM se mehe kumAre ammApiUhiM evaM vutte samANe ammApiyaro evaM vadAsI tahevaNaMtaM ammatayo! jahevaNaMtumhe mamaMevaM vadaha tumaMsiNaMjAyA! amhaM ege puttetaMcevajAva nirAvayakhe samaNassa 3 jAva pavvaissasi, evaM khalu ammayAo ! mANussae bhave adhuve aniyae asAsae vasaNasauvaddavAbhibhUte vijulayAcaMcale anicce jalabubbuyasamANe kusaggajalabiMdusannibhe saMjhabbharAgasarise suviNadaMsaNovame saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhamme pacchA puraMcaNaMavassa vippajahaNijje se keNaM jANati ammayAo! ke puTviM gamaNAe ke pacchA gamaNAe?, taMicchAmiNaM amyAo! tubbhehiM abbhaNunAtesamANe samaNassa bhagavato0 jAvapavvatittae, tateNaMtaMmehaMkumAraM ammApiyaro evaMvadAsI-imAtotejAyA! sarisiyAosarisattayAosarisavvayAosarisalAvannarUvajovvaNaguNovaveyAo sarisehito rAyakulehito ANiyalliyAo bhAriyAo, taMbhuMjAhi NaM jAyA ! etAhiM saddhiM vipule mANussae kAmabhoge tao pacchA bhuttabhoge samaNassa 3jAva pavvaissasi, tateNaM se mehe kumAre ammApitaraM evaM vadAsI-tahevaNaMammayAo janaM tubbhe mamaM evaM vadaha-imAo te jAyA! sarisiyAo jAva samaNassa 3 pavvassasi, evaMkhaluammayAo! mANussagA kAmabhogAasuIasAsayAvaMtAsavApittAsavAkhelAsavA sukkAsavA soNiyAsavA durussAsanIsAsAdurUyamuttapurisapUyabahupaDipunnA uccArapAsavaNakhelajallasiMghANagavaMtapittasukkasoNitasaMbhavA adhuvA aNitiyA asAsayA saDaNapaDaNaviddhasaNadhammA pacchA puraMcaNaM avassavippajahaNijjA, sekeNaM ammayAo! jANaMti ke puTviM gamaNAe ke pacchA gamaNAe?, taMicaacAmiNaM ammayAo ! jAva pvvtitte| tateNaMtaM mehaM kumAraMammApitaroevaM vadAsI-ime te jAyA! ajayapaJjayapiupajjayAgae subahu hiranne yasuvaNNeya kaMse yadUseyamaNimottieya saMkhasilappavAlarattarayaNasaMtasArasAvatijje yaalAhi jAva AsattamAokulavaMsAo pagAmaMdAuM pagAmaMbhottuMpakAmaMparibhAeutaMaNuhohi tAva jAva jAyA ! vipulaM mANussagaM iDDisakkArasamudayaM tao pacchA anubhUyakallANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie pavvaissasi, tateNaM se mehe kumAre ammApiyaraM evaM vadAsI-tahevaNaMammayAo! jaNNaM taM vadaha imete
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:-, adhyayanaM - 9 jAyA ! ajjagapajjagapi0 jAva tao pacchA aNubhUyakallANe pavvaissasi, evaM khalu ammayAo ! hiranne ya suvanne ya jAva sAvatejje aggisAhie corasAhie rAyasAhie dAiyasAhie maccusAhie aggisAmanne jAva maghusAmanne saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhamme pacchA puraM caNaM avassavipparajahaNijje se ke gaMjANai ammayAo ! ke jAva gamaNAe taM icchAmiNaM jAva pavvatittae taNaM tassa hasa kumArassa ammApiyaro jAhe no saMcAei mehaM kumAraM bahUhiM visayAnulomAhiM AdhavaNAhi ya pannavaNAhi ya sannavaNAhi ya vinnavaNAhi ya Adhavittae vA patravittae vA sannavittae vA vinnavittae vA tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhauvveyakAriyAhiM pannavaNAhiM pannavemANA evaM vadAsI 57 esaNaM jAyA ! niggaMthe pAvayaNe sacce anuttare kevalie paDipunne neyAue saMsuddhe sallagattaNe siddhimagge muttimagge nijjANamagge nivvANamagge savvadukkhappahINamagge ahIva egaMtadiTThIe khuro iva egaMtadhArAe lohamayA iva javA cAveyavvA vAsaluyAkavale iva nirassAe gaMgA iva mahAnadI paDisoyagamaNAe mahAsamuddo iva bhuyAhiM duttare tikkhaM caMkamiyavvaM garuaM laMbeyavvaM asidhAravva saMcariyavvaM, noya khavu kappati jAyA ! samaNANaM niggaMthANaM AhAkammie vA uddesie vA kIyagaDe vA Thaviyae vA raiyae vA dubbhikkhabhatte vA kaMtArabhatte vA vaddaliyAbhatte vA gilANabhatte vA mUlabhoyaNe vA kaMdabhoyaNe vA phalabhoyaNe vA bIyabhoyaNe vA hariyabhoyaNe vA bhottae vA pAyae vA, tumaM ca NaM jAyA ! suhasamucie No ceva NaM duhasamucie nAlaM sIyaM nAlaM uNhaM nAlaM khuhaM nAlaM pivAsaM nAlaM vAiyapittiyasiMbhiyasannivAiyavivihe rogAyaMke uccAvae gAmakaMTae bAvIsaM parIsahovasagge udinne sammaM ahiyAsittae, bhuMjAhi tAva jAyA ! mANussae kAmabhoge tato pacchA bhuttabhogI samaNassa 3 jAva pavvatissasi, tate NaM se mehe kumAre ammApiyaUhiM evaM vutte samANe ammApitaraM evaM vadAsI-taheva NaM taM ammayAo ! jannaM tubbhe mamaM evaM vadaha esa NaM jAyA ! niggaMthe pAvayaNe sacce anuttare0 punaravi taM ceva jAva tao pacchA bhuttabhogI samaNassa 3 jAva pavva issasi, evaM khalu ammayAo! niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihalogapaDibaddhANaM paraloganippivAsANaM duranucare pAyayajaNassa No ceva NaM dhIrassa nicchiyassa vavasiyassa etthaM kiM dukkaraM karaNayAe ?, taM icchAmi NaM ammayAo ! tubbhehiM abbhaNunnAe samANe samaNassa bhagavao0 jAva pavvaittae vR. 'jAya'tti he putra ! iSTaH icchAviSayatvAt kAntaH kamanIyatvAt priyaH premanibandhatvAt manasA jJAyase upAdeyatayeti manojJaH manasA amyase-gamyase iti mano'maH, sthairyaguNayogAt sthairyo vaizvAsiko - vizvAsasthAnaM saMmataH kAryakaraNe bahumataH bahuSvapi kAryeSu bahurvA'nalpatayA'stokatayA mato bahumataH, kAryavidhAnasya pazcAdapi mato'numataH, 'bhANDakaraNDakasamAno' bhANDaM - AbharaNaM, ratnamiva ratnaM manuSyajAtAvutkRSTatvAt rajano vA raJjaka ityarthaH ratnabhUtaH - cintAmaNiratnAdikalpo jIvitamasmAkamucchvAsayasi - varddhayasIti
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/1/32 jIvitocchvAsaH sa eva jIvitocchvA-sikaH, vAcanAntare tu jIviussaietti - jIvitasyotsava iva jIvitotsavaH sa eva jIvitotsavikaH, hadayAnandajananaH udumbarapuSpaM hyalabhyaM bhavati atastenopamAnaM, 'jAva tAva amhehiM jIvAmo 'tti iha bhuGghavatAvadmogAn yAvadvayaM jIvAma ityetAvataiva vivakSitasiddhau yatpunaH tAvatzabdasyoccAraNaM tadbhApAmAtrameveti, pariNatavayA 'vaDDhiyakulavaMsataMtukajjuMmi' varddhite - vRddhimupAgate putrapautrAdibhiH kulavaMza eva-saMtAna eva taMtuH dIrghatvasAdhamyAt kulavaMzatantuH sa eva kAryaM kRtyaM tasmin, tato 'niravaekkhe' tti nirapekSaH sakalaprayojanAnAM 'adhuve 'tti na dhruvaH sUryodayavat na pratiniyatakAle avazyaMbhAvI, aniyataH IzvarAderapi daridrAdibhAvAt, azAzvataH kSaNavinazvaratvAd vyasanAni-dyUtacauryAdIni tacchatairupadravaiH svaparasaMbhavaiH sadopadravairvA'bhibhUto- vyAptaH, zaTanaM- kuSThAdinA aGgulyAdeH patanaM - bAhyadeH khaGgacchedAdinA vidhvaMsanaM - kSayaH ete eva dharmmAyasya sa tathA pazcAt vivacitakAlAtparataH puraM ca ' tti pUrvatazca NamalaMkRtau ' avassavippajahaNije;' avazyatyAjyaH / 'se ke NaM jANai' tti atha ko jAnAti ?, na ko'pItyarthaH, 58 aMbAtAtaka ! pUrvaM - pitroH putrasya cAnyo'nyataH gamanAya paraloke utsahate kaH pazcAdgamanAya tatraivotsahate iti kaH pUrva ko vA pazcAtpriyate ityarthaH vAcanAntare meghakumArabhAryAvarNaka evamupalabhyate 'imAo te jAyAo vipulakulabAliyAo kalAkusalasavvakAlalAliyasuhoiyAo maddavaguNajuttaniuNaviNa - ovayArapaMDiyaviyakkhaNAo' paNDitAnAM madhye vicakSaNAH paNDitavicakSaNA atipaNDitA ityarthaH 'maMjulamiyamahurabhaNiyahasiyavippekkhiyagaivilAsavaTThiyavasArAyAo' maJjulaM- komala zabdataH mitaM-parimitaM madhuraM - akaThoramarthato yadbhaNitaM tattathA'vasthitaM-viziSTasthitizeSaM kaNThayaM 'avikalakulasIlasAliNIo visuddhakulavaMsasaMtANataMtubaddhaNapagabmubbhavuppabhAviNIo' - - vizuddhakulavaMza eva santAnatantuH - vistAravattantuH tadvarddhanA prakRSTA gAH - putravaragarbhAsteSAM ya udbhavaH- saMbhavastallakSaNo yaH prabhAvo - mAhAtmayaM sa vidyate yAsAM tAH tathA 'manonukUlahiya-yaicchiyAyo' - mano'nukUlAzca tA hRdayenepsitAzceti karmmadhArayaH aTTha tujjhaguNavallahAo-guNairvallabhA yAstAstathA 'bhajjAo uttanAo niccaM bhAvAnurattA savvaMgasuMdarIo' tti 'mANusagA kAmabhoga' tti iha kAmabhogagrahaNena tadAdhArabhUtAni strIpuruSazarIrANyabhipretAni azucayaH azucikAraNatvAt vAntaM vamanaM tadAzravantIti vAntAzravAH evamanyAnyapi, navaraM pittaM pratItaM khelo - niSThIvanaM zukraM - saptamo dhAtuH zoNitaM - raktaM durUpANi - virUpANi yAni mUtrapurISapUyAni tairbahupratipUrNAH uccAraH - purISaM pravaNaM - mUtraM khelaH - pratItaH siMghAno - nAsikAmalaH vAntAdikAni pratItAnyetebhyaH saMbhavaH - utpattireyezAM te tathA 'ime ya te' ityAdi, idaM ca te AryakaH - pitAmahaH prAryakaH - pituH pitAmahaH pitRprAryakaH - pituH prapitAmahaH tebhyaH sakAzAdAgataM yattattathA athavA AryakaprAryakapitRRNAM yaH paryAyaH paripATirityanarthAntaraM tenAgataM yattattathA, 'aggisAhie' tyAdi, agneH svAminazca sAdhAraNaM 'daiya'tti dAyAdAH putrAdayaH, etadeva dravyasyAtipAravazyapratipAdanArthaM paryAyAntareNAha - 'aggisAmaNNe; 'ityAdi, zaTanaM vastrAderatisthagitasya patanaM - varNAdivinAzaH vidhvaMsanaM ca prakRterucchedaH dharmmo yasyatattathA, 'jAhe
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 no saMcAeti'tti yadA na zaknuvantau, 'bahUhiM visae'tyAdi, bahavIbhiH viSayANAM zabdAdInAmanulomAH-teSu pravRttijanakatvena anukUlA viSAyanulomAstAbhiH AkhyApanAbhizca-sAmAnyataH pratipAdanaiH prajJApanAbhizca-vizeSataH kathanaiH saMjJApanAbhizva-saMbodhanAbhirvijJApanAbhizcavijJaptikAbhizca sapramaNayaprArthanaH, cakArAH samuccayArthAH,AkhyAtuMvA prajJApayituMvA saMjJApayituM vA vijJApayituMvAna zaknuta iti prakramaH 'tAhe'tti tadA viSayapratikUlAbhiH-zabdAdiviSayANAM paribhoganiSedhakatvena pratilomAbhiHsaMyamAdbhayamudvegaMca-calanaM kurvantiyAstAH saMyamabhayodvegakArikAH-saMyamasya duSkaratvapratipAdana-parAstAbhiH prajJApanAbhiH prajJApayantI evamavAdiSTAm nigganthe' tyAdi, nirgranthAH-sAdhavasteSAmidaM nairgranthaM pravacanameva prAvacanaM sadbhyo hitaM satyaMsadbhUtaMvAnAsmAduttaraM-pradhAnataraMvidyata ityanuttaraM, anyadapyanuttaraMbhaviSyatItyAha-kaivalikaMkevalaM -advitIyaM kevalipraNItatvAdvA kaivalikaM pratipUrNa-apavargaprApakairguNairbhUtaM nayanazIlaM naiyAyikaM mokSagamakamityarthaH nyAye vA bhavaM naiyAyikaM mokSagamakamityarthaH saMzuddhaM-sAmastyena zuddhamekAntA- kalaGgamityarthaH zalyAni-mAyAdIni kRntatIti zalyakartanaM sedhanaM siddhiHhitArthaprAptistanmArgaHsiddhimArgaH muktimArgaH-ahitakarmavicyuterupAyaHyAntitaditiyAnaMnirupama yAnaM niryANaM-siddhikSetraM tanmArgo niryANamArgaH evaM nirvANamArgo'pi navaraM nirvANaMsakalakarmavirahajasukhamitisarvaduHkhaprakSINamArgaH-sakalAzarmakSayopAyaH ahiriva eko'ntonizcayoyasyAH sAekAntAsASTi:-buddhiryasminnirganthepravacane-cAritrapAlanaMpratitadekAntaSTikaM, ahi pakSe AmiSagrahaNaikatAnatAlakSaNA ekAntA-ekanizcayA dRSTiH-dak yasya sa ekAntaSTikaH, kSuraprAiva ekadhArA dvitIyadhArAkalpAyA apavAdakriyAyA abhAvAt pAThAntareNa ekAntA-ekavibhAgAzrayA dhArA yasya tattathA lohamayA iva yavAH carvayitavyAH pravacanamiti prakramaH, lohamayayavacarvaNamiva duSkaraMcaraNamitibhAvaH, vAlukAkavala iva nirAsvAdaM vaiSayikasukhAsvAdanApekSayA pravacanaM, gaGgeva mahAnadI pratizrotasA gamanaM pratizrotogamanaM tadbhAvastattA tayA, pratizrotogamanena gaoNva dustarapravacanamanupAlayitumiti bhAvaH, evaM samudropamAnaM pravacanamiti, tIkSNaM khaGgakuntAdikaM caMkramitavyaM-AkramaNIyaM yadetapravacanaM taditi, yathA khaDgAdi kramitumazakyamevamazakyaM pravacanamanupAlayitumiti bhAvaH, gurukaM mahAzilAdikaMlambayitavyaM-avalambanIyaMpravacanaMgurukalambanamivaduSkaraMtaditibhAvaH, asidhArAyAMsaJcaraNIyamityevaMrUpaMyavrataM-niyamastadasidhArAvrataMcaritavyaM AsevyaM yadetapravacanAnupAlanaM tadvadetaduSkaramityarthaH, kasmAdekatasya duSkaratvamata ucyate-'noya kappaItyAdi, 'raieva'tti auddezikabhedastacca modakacUrNAdi punarmodakatayAracitaMbhaktamiti gamyate, durbhikSabhaktaMyadbhikSukArthaM durbhikSe saMskriyate, evamanyAnyapi, navaraMkAntAraM-araNyavardalikA-vRSTiH glAnaH sannArogyAya yaddadAtitadglAnabhaktaM, mUlAnipadmasinnATikAdInAMkandAH-sUraNAdayaH phalAni-AmraphalAdInibIjAni-zAlyAdIni haritaM-madhuratRNakaTubhANDAdi bhoktuM vA pAtuM vA nAlaM-na samarthaH zItAdyadhisodumiti yogaH rogAH-kuSThAdayaH AtaGkAH-AzughAtinaHzUlAdayaH uccAvacAn-nAnAvidhAn grAmakaNTakAnindriyavargapratikUlAn, "evaM khalu ammayAo !' ityAdi, yathA lohacarvaNAdhupamayA duranucaraM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/32 duHkhAsevyaM nairgranthaM pravacanaM bhavadbhiruktamevaM duranucarameva, keSAM ? - klIbAnAM mandasaMhananAnAM kAtarANAM-cittAvaSTambha-varjitAnAmata eva kApuruSANAMkutsitanarANAM, vizeSaNadvayaM tu kaNThyaM, pUrvoktamevArthamAha- duranucaraM - duHkhAsevyaM nairgranthaM pravacanamiti prakRtaM kasyetyAha- prAkRtajanasya, etadeva vyatirekeNAha - 'no ceva NaM' naiva dhIrasya - sAhasikasya duranucaramiti prakRtaM, etadeva vAkyAntareNAha - nizcitaMnizcayavad vyavasitaM - vyavasAyaH karmma yasya sa tathA tasya, - 'ettha tti atra nairgranthe pravacane kiM duSkaraM, ? na kiJcit duranucaramityarthaH, kasyAmityAha'kataraNatAyAM' karaNAnAMsaMyamavyApArANAM bhAvaH karaNatA tasyAM saMyamayogeSu madhye ityarthaH tat tasmAdicchAmyambatAta ! / mU. (33) tate NaM taM mehaM kumAraM ammApiyaro jAhe no saMcAiMti bahUhiM visayAnulomAhi ya visayapaDikUlAhi ya AghavaNAhi ya pannavaNAhi ya sannavaNAhi ya vinnavaNAhi ya Aghavittae vA pannavittae vA sannavittae vA vinnavittae vA tAhe akAmae ceva mehaM kumAraM evaM vadAsI icchAmo tAva jAyA ! egadivasamavi te rAyasiriM pAsittae, tate NaM se mehe kumAre ammApitaramaNuvattamANe tusiNIe saMciTThati, tate gaM se seNie rAyA koDuMbiyapurise saddAveti 2 ttA evaM vadAsI - khippAmeva bho devANuppiyA! mehassa kumArassa mahatthaM mahagghaM maharihaM viulaM rAyAbhiseyaM uvaduveha, tate NaM te koDuMbiyapurisA jAva tevi taheva uvaTTaveti, tate NaM se seNie rAyA bahUhiM gananAyagadaMDaNAyagehi ya jAva saMparivuDe mehaM kumAraM aTThasaeNaM sovanniyANaM kalasANaM eva ruppamayANaM kalasANaM suvannaruppamayANaM kalasANaM maNiyamANaM kalasANaM suvannaNimayANaM0 ruppamaNimayANaM0 suvannaruppamaNimayANaM0 bhomejjANaM0 savvodaehiM savvamaTTiyAhiM savvapupphehiM savvagaMdhehi savvamallehiM savvosahihi ya siddhatthaehi ya savviDDIe savvajuIe savvabaleNaM jAva duMdubhinigghosaNAditaraveNaM mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcati 2 karayala jAva kaTTu evaM vadAsI - jaya jaya naMdA ! jaya 2 bhaddA ! jaya naMdA0 bhaddaM te ajiyaM jiNehi jiyaM pAlayAhi jiyamajjhe vasAhi ajiyaM jiNehi sattupakkhaM jiyaM ca pAlehi mittapakkhaM jAva bharaho iva maNuyANaM rAyagihassa nagarassa annesiM ca bahUNaM gAmAgaranagarajAva sannivesANaM AhevaccaM jAva viharAhitti kaTTu jaya 2 saddaM pauMjaMti, taNaM se meherAyA jAte mahayA jAva viharati, tate NaM tassa mehassa ranno ammApitaro evaM vadAsI-bhaNa jAyA ! kiM dalayAmo kiM payacchAmo kiM vA te hiyaicchie sAmatthe (mante) ?, tate NaM se mehe rAyA ammApitaro evaM vadAsI- icchAmi NaM ammayAo ! kuttiyAvaNAo rayaharaNaM paDiggahagaM ca uvaNeha kAsavayaM ca saddAveha, tate gaM se seNie rAyA koDuMbiyapurise saddAveti saddAvettA evaM vadAsI - gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA ! siridharAto tinni sayasahassAtiM gahAya dohiM sayasahassehiM kuttiyAvaNAo rayaharaNaM paDiggahagaM ca uvaNeha sayasahasseNaM kAsavayaM saddAveha, taNaM te koDuMbiyapurisA seNieNaM rannA evaM vRttA samANA haTThatuTThA siridharAo tinni sayasahassAtiM gahAya kuttiyAvaNAto dohiM sayasahassehiM rayaharaNaM paDiggahaM ca uvarNeti sayasahasseNaM kAsavayaM saddAveti, tate NaM se kAsavae tehiM koDuMbiyapurisehiM saddAvie samANe haDDhe jAva hayahiyae
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 rahAte kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte saddhappAvesAtiM vatthAI maMgalAI pavaraparihie appamahagghAbharaNAlaMkitasarIrejeNevaseNierAyAteNAmeva uvAgacchati ra seNiyaMrAyaMkarayalamaMjaliM kaTu evaM vayAsI-saMdisaeNaM devANuppiyA! jaMmae karaNijaM, tate NaM se seNie rAyA kAsavayaM evaM vadAsI-gacchAhi NaM tumaM devANuppiyA! surabhiNA gaMdhodaeNaM nikke hatthapAe pakkAleha seyAe caupphAlAe pottIe muhaM baMdhettA mehassa kumArassa cauraMgulavaje nikkhamaNapAugge aggakese kappehi, tate NaM se kAsavae seNieNaM rannA evaM vutte samANe haTTha jAva hiyae jAva paDisuNeti 2 surabhiNA gaMdhodaeNaM hatthapAe pakkhAleti 2 suddhavattheNaM muhaM baMdhati 2ttA pareNaM jatteNaM mehassa kumArassa cauraMgulavaje nikkhamaNapAugge aggakese kappati, tateNaM tassa mehassa kumArassamAyA mahariheNaM haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaMaggakese paDicchati 2 surabhiNA gaMdhodaeNaM pakkavAleti 2 saraseNaMgosIsacaMdaNeNaMcaccAodalayati 2 seyAepotIebaMdheti 2 rayaNasamuggayaMsipakkhivati 2 maMjUsAe pakkhivati 2 hAravAridhArasiMduvAra-chinnamuttAvalipagAsAiM aMsUiM viNimmuyamANI 2 royamANI 2 kaMdamANI 2 vilavamANI 2 evaM vadAsI esa NaM amhaM mehassa kumArassa abbhudaesu ya ussavesu ya pavvesu ya tihIsu ya chaNesu ya jannesu ya pavvaNIsu ya apacchime darisaNe bhavissaittika? ussIsAmUle Thaveti, tate NaM tassa mehassa kumArassaammApitarouttarAvakkamaNaM sIhAsaNaMrayAveti mehaMkumAraMdoccaMpitacaMpiseyapIyaehiM kalasehiM pahAveMti 2 pamhalasukumAlAe gaMdhakAsAiyAe gAyAti lUheti 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAti anuliMpati 2 nAsAnIsAsavAyavojhaMjAva haMsalakkhaNaM paDagasADagaM niyaMseMti 2 hAraM piNaddhati 2 addhahAraM piNaddhati 2 egAvali muttAvaliM kaNagAvaliM rayaNAvaliM pAlaMbaM pAyapalaMba kaDagAiMtuDigAI keurAtiM aMgayAtiM dasamuddiyAnaMtayaM kaDisuttayaM kuMDalAtiM cUDAmaNi rayaNukkaDaM mauDaMpiNaddhati 2 divvaM sumaNadAmaM piNaNiM 2 guramalayasugaMdhie gaMdhe piNadita, tate NaM taM mehaM kumAraM gaMThimaveDhimapUrimasaMghAimeNa cauvivheNaM malleNaM kapparukkhagaMpiva alaMkitavibhUsiyaMkareti, tateNaMse seNie rAyAkoDuMbiyapurise sadAveti 2 evaMvayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! anegakhaMbhasayasanniviTTha lIlaTThiyasAlabhaMjiyAgaM IhAmigausabhaturayanaramagaravihagavAlagakinnararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittaMghaMTAvalimaharamaNaharasaraM subhakaMtadarisaNijjaM niuNoviyamisimisiMtamaNirayaNaghaMTiyAjAlaparikhittaM abbhuggayavairavetiyAparigayAbhirAmaM vijAharajamalajaMtajuttaMpiva accIsahassamAlaNIyaM rUvagasahassakaliyaM bhisamANaM bhibbhisamANaM cakhuloyaNalessaM suhaphAsaM sassirIyarUvaM sigdhaM turitaM cavalaM vetiyaM purisasahassavAhiNIM sIyaM uvaTThaveha, tateNaM te koDuMbiyapurisA haTTatuTThA jAva uvaTThaveMti, tateNaM se mehe kumAre sIyaM dUrUhati 2 ttAsIhAsaNavaragaepuratyAbhimuhe sannisanne, tateNaMtassamehassa kumArassamAyANhAtA kayabalikammA jAva appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIrAsIyaM dUrUhati 2 mehassa kumArassa dAhiNe pAse bhaddAsaNaMsi nisIyati, tateNaMtassamehassa kumArassa aMbadhAtIrayaharaNaMca paDiggahagaMca gahAyasIyaM dUrUhati 2 mehassa kumArassa vAme pAse bhaddAsaNaMsi nisIyati,
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/1/33 taNaM tassa hasa kumArassa piTThato egA varataruNI siMgArAgAracAruvesA saMgayagayahasiyabhaNiyaceTThiyavilAsasaMlAvullAvaniuNajuttovayArakusalA AmelagajamalajuyalavaTTiya abbhunnayapINaratiyasaMThitapaoharA himarayayakuMdeMdupagAsaM sakoreMTamalladAmadhavalaM AyavattaM gahAya salIlaM ohAremANI 2 ciTThati, taNaM tassa meharasa kumArassa duve varataruvvAo siMgArAgAra cAruvesAo jAva kusatsAo sIyaM durahaMtI 2 mehassa kumArassa umao pAsiMnAnAmaNikaNagarayaNamaharihatavaNijjujjalavicittadaMDAo cilliyAo suhumavaradIhavAlAo saMkhakuMdadagarayaamayamahiyapheNapuMjasannigAsAo cAmarAo gAhAya salIlaM ohAremANIo 2 ciTTaMti, tate NaM tassa mehakumArassa egA varataruNI siMgArA jAva kusalA sIyaM jAva dUrUhati 2 mehassa kumArassa purato puratthimeNaM caMdappabhavairaveruliyavimaladaMDaM tAlaviMTaM gahAya ciTThati, tateM NaM tassa mehassa kumArassa egA varataruNI jAva surUvA sIyaM dUruhati 2 mehassa kumArassa puvvadakkhiNeNaM seyaM rayayAmayaM vimalasalilapunnaM mattagayamahAmuhAkitisamANaM bhiMgAraM gahAya ciTThati, 62 sahasa kumAra piyA koDuMbiyapurise saddAveti 2 tA evaM vadAsI- khippAmeva bho devAppiyA ! sarisavANaM sarisattayANaM sarivvayaNaM egAbharaNagahitanijjoyANaM koDuMbiyavarataruNANaM sahassaM saddAveha jAva saddAvaMti, tae NaM koDuMbiyavarataruNapurisA seNiyassa ranno koDuMbiya - purisehiM saddAviyA samANA haTTA NhAyA jAva egAbharagaNahitaNijjayA jeNAmeva seNie rAyA teNAmeva uvAgacchaMti 2 seNiyaM rAyaM evaM vadAsI - saMdisae NaM devANuppiyA ! jannaM amhehiM karaNijjaM, tate gaM se seNie taM koDuMbiyavarataruNasahassaM evaM vadAsI- gacchaha NaM devANuppiyA! mehassa kumArassa purisasahassavAhiNiM sIyaM parivaheha, tate NaM taM koDuMbiyavarataruNasahassaM seNieNaM rannA evaM vRttaM saMta haTTaM tuTTaM tassa mehassa kumArassa purisasahassavAhiNIM sIyaM parivahati, tae NaM tassa mehassa kumArassa purisasahassavAhiNiM sIyaM dUrUDhassa samANassai ime aTThaTThamaMgalayA tappaDhamayAe purato ahANupuvIe saMpaTThiyA, taM0-sotthiya sirivaccha naMdiyAvatta vaddhamANaga bhaddAsaNa kalasa maccha dappaNa jAva bahave atthatthiyA jAva tAhiM iTThAhiM jAva anavarayaM abhinaMdaMtA ya abhidhuNaMtA ya evaM vadAsI jaya 2 naMdA ! jaya 2 naMdA jaya 2 bhaddA ! bhaddaM te ajiyAiM jiNAhi iMdiyAI jiyaM ca pAlehisamaNadhammaM jiyaviggho'viya vasAhi taM deva ! siddhimajjhe nihaNAhi rAgadosamalle taveNaM dhitidhaNiyabaddhakacche maddAhi ya aTThakammasattU jhANeNaM uttameNaM sukkeNaM appamatto pAvaya vitimiramanuttaraM kevalaM nANaM gaccha ya mokkhaM paramapayaM sAsayaM ca ayalaM haMtA parIsahacamuM NaM abhIo parIsahovasaggANaM dhamme te avigghaM bhavauttikaTTu puNo 2 maMgalajaya 2 saddaM pauMjaMti, tate gaM se mehe kumAre rAyagihassa nagarassa majjhaMmajjheNaM niggacchati 2 jeNeva gulasilae cetie teNAmeva uvAgacchati 2 purisasahassavAhiNIo sIyAo paJccorubhati vR. 'mahatthaM' ti mahAprayojanaM mahArdhaM - mahAmUlyaM mahArhaM - mahApUjyaM mahatAM vA yogyaM rAjyAbhiSekaM - rAjyAbhiSekasAmagrI upasthApayata-sampAdayata, sauvarNAdInAM kalazAnAmaSTau zatAni catuHSaSTadhikAni 'bhomejjANaM' ti bhaumAnAM pArthivAnAmityarthaH, sarvodakaiH - sarvatIrthasaMbhavaiH evaM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-1 63 mRttikaabhiriti| jayajaye'tyAdi, jayajayatvaM-jayaMlabhasvanandatinandayatItivAnandaH-samRddhaH samRddhiprA-pako vA tadAmantraNaM he nanda!,evaM bhadra-kalyANakArin he jagannanda bhadraM te bhavatviti zeSaH, iha gameyAvatkaraNAdidaMzyaM nagarakheDakabbaDadoNamuhamaDaMbapaTTaNasaMbAhasannivesANaMAhevaccaM porevacaM sAmittaM bhattitaM mahattaragataM ANAIsaraseNAvaccaM kAremANe pAlemANe mahayAhayanaTTagIyavAiyataMtI-talatAlatuDiyadhaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaMviulAiMbhogabhogAiM jamANe viharAhitti, tatra karAdigamyo grAmaHAkaro-lavaNAdhutpattibhUmiH avidyamAnakaraMnagaraMdhUlIprAkAraMkheTaMkunagaraM karbaTaM yatrajalasthalamArgAbhyAMbhANDAnyAgacchanti tadroNamukhaM yatra yojanAbhyantaresarvato grAmAdi nAsti tanmaDambaM, pattanaM dvidhA-jalapattanaM sthalapattanaM ca, tatra jalapattanaM yatra jalena bhANDAnyAgacchanti, yatratusthalenatatsthalapattanaM, yatpaparvatAdidurgelokAdhAnyAni saMvahantisasaMvAhaH, sArthAdisthAnaM sanivezaH,AdhipatyaM adhipatikarmarakSetyarthaH, 'porevaccaM' purovarttitvamagresaratvamityarthaHsvAmitvaMnAyakatvaM bhartRtvaM-poSakatvaM mahattarakatvaM-uttamatvaM AjJezvarasya-AjJApradhAnasya sataH tathA senApaterbhAvaH AjJezvarasenApatyaM kArayan anyairniyuktakaiH pAlayan svayameva mahatA-pradhAnena 'aihaya'tti AkhyAnapratibaddhaM nityAnubandhaM vA yannATyaM ca-nRtyaM gItaMca-gAnaMtathA vAditAni yAni tantrIca-vINA talau ca-hastau tAlazca-kaMsikA tuDitAnica-vAditrANi tathA ghanasamAnadhvaniryo mRdaGgaH paTunA puruSeNa pravAditaH sa ceti dvandvaH tatasteSAM yo ravasteneti, itikaTThaitikRtvAevamabhidhAya jaya 2 zabdaM prayuGkate zreNikarAja iti prakRtaM, tato'sau rAjAjAtaH, mahayA' ihayAvatkaraNAtevaMvarNako vAcyaH- "mahayAhimavantamahaMtamalayamaMdaramahiMdasAre acaMtavisuddhadIharAyakulavaMsappasUe niraMtaraM rAyalakkhaNavirAiyaMgamaMge bahujaNabahumANapUie savvaguNasamiddhe khattie mudiemuddhAbhisitte' pitrAdibhirmUrddhanyabhiSiktatvAt 'mAupiusujAedayapatte' dayAvAnityarthaH, sImaMkaremaryAdAkAritvAtsImaMdharekRtamaryAdApalakatvAt, _ -evaMkhemaMkarekhemaMdhare, kSemaM anupadravatA, 'maNussiMdejaNavayapiyA' hitatvAt 'jaNavayapurohie' zAntikAritvAt seukare mArgadarzakaH keukare adbhutakAryAkAritvAt ketuH-cihna, 'narapavare' narAH pravarAH yasyetikRtvA, purisavare' puruSANAMmadhyevaratvAt, 'purisasIhe' zUratvAt, 'purisaAsIvise' zApatamarthatvAt, 'purisapuMDarIe' sevyatvAt, 'purisavaragaMdhahatthI' pratirAjagajabhaJjakatvAt 'aDDe' ADhyaH 'ditte' daparvAn 'vitte' pratItaH 'vicchinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAinnaM vistIrNavipulAni-ativistIrNAni bhavanazayanAsanAni yasya sa tathA yAnavAhanAnyAkIrNAni-guNavanti yasya sa tathA tataH karmadhArayaH, 'bahudhaNabahujAyarUvarayae' bahu dhanaM-gaNimAdikaM bahunI ca jAtarUparajate yasya sa tathA, '-AyogapayogasaMpautte' Ayogasya arthalAbhasyaprayogA-upAyAH saMprayuktA-vyApAritA yena satathA vicchaDDiyapaurabhattapANe' vicchardite tyakte bahujanabhojanadAnenAvaziSTocchiSTasaMbhavAt saMjAtavicchedda vA nAnAvidhabhaktike bhaktapAne yasya sa tathA 'bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUe' bahudAsIdAsazvAsau gomahipIgavelagaprabhUtazceti samAsaH, gavelakA-urabhrAH, 'paDipuNNajaMtakosakoTThagArAuhAgAre' yantrANi-pASANakSepayantrAdIni kozo-bhANDAgAraM
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/33 koSThAgAraM-dhAnyagRhaAyudhagAraM-praharaNazAlA, balavaMdubbalapaJcamitte' pratyamitrAH-prAtivezikAH, 'ohayakaMTayaMnihayakaMTayaMgaliyakaMTayaMuddhiyakaMTayaMakaMTayaM kaNTakAH-pratisparddhino gotrajAH upahatA vinAzanena nihatAH samRddhayApahAreNa galitAH mAnabhaGgena uddha tA dezanirvAsanena ata evAkaNTakamiti, evaM 'uvahayasattu'mityAdi, navaraM zatravo gotrajA iti, ___ 'vavagayadubbhivakkhamAribhayavippamukkaM khemaM sivaM subhikkhaM pasaMtaDiMbaDamaraM' anvayavyatirekAbhidhAnasya ziSTasaMmatatvAnapunaruktatAdoSo'tra 'rajjaMpasAhemANe vihritti| 'jAyA iti he jAta ! putra 'kiM dalayAmo'tti bhavato'bhimataM ki vighaTayAmavinAzayAma ityarthaH, athavA bhavato'bhimatebhyAH kiMdadmaH, tathA bhavate eva kiMprayacchAmaH?, kiMvAtehiyaicchiya-sAmatthe'tti ko vA tava hRdayavAJchito mantra iti 'kuttiyAvaNAu'tti devatAdhiSThitatvena svargamartyapAtAlalakSaNabhUtri-tayasaMbhavivastusaMpAdaka ApaNo-haTTaH kutrikApaNaH tasmAt AnItaM kAzyapakaM ca-nApitaM zabdituM-AkAritumicchAmIti vartate, zrIgRhAt-bhANDAgArAt 'nikketti sarvathA vigatamalAn 'pottiyAi'ttivastreNaM maharihe' tyAdi, 'mahariheNaM'tti mahatAM yogyena mahApUjane vA haMsasyeva lakSaNaM-svarUpaM zuklatA haMsA vA lakSaNaM-cihnaM yasya sa tathA tena zATako-vastramAtraMsa capRthulaH paTo'bhidhIyataitipaTazATakastena siMduvAre'ttivRkSavizeSonirguNDIti kecittakusumAni sinduvArANi tAni ca zuklAni / ___"esa NaM ti etat darzanamiti yogaH NamityalaMkAre, abhyudayeSu-rAjyalAbhAdiSu utsaveSupriyasamAgamAdimaheSu prasaveSu-putrajanmasu tithiSu-madanatrayodazIprabhRtiSu kSaNeSuindramahAdiSu yajJeSu-nAgAdipUjAsu parvaNISu ca-kArtikyAdiSu apazcima-akArasyAmaGgalaparihArArthatvAt pazcimaMdarzanaM bhaviSyati, etatkezadarzanapanItakezAvasthasya meghakumArasya yaddarzanaM sarvadarzanapAzcAtyaM tadbhaviSyatIti bhAvaH, athavA na pazcimamapazcima-paunaHpunyena meghakumArasya darzanametaddarzanena bhvissytiityrthH| _ 'uttarAvakkamaNaM tiuttarasyAM dizyapakramaNaM-avataraNaMyasmAttaduttarAprakramaNaM-uttarAbhimukhaM rAjyAbhiSekakAle pUrvAbhimukhaM tadAsIditi, 'doccaMpi' dvirapi 'tacaMpi' tripapi 'zvetapItaiH' rajatasauvarNeH 'pAyapalaMba'tipAdau yAvadyaHpralambate'laGkAravizeSaH sapAdapralambaH, 'tuDiyAIti bAhurakSakAH,keyUbarAGgadayoryadyapi nAmakozebAhyabharaNatayA na vizeSaH tathApIhAkArabhedena bhedo 6zyaH, 'dazamudrikAnantakaM' hastAGgulisaMbandhi mudrikAdazaka 'sumaNadAmaM ti puSpamAlAM pinadhyataH-paridhattaH dardaraH-cIvarAvanaddhakuNDikAdibhAjanamukhaM tena gAlitAstatra pakkA vA ye 'malaya'ttimalayodbhavaM zrIkhaNDaMtatsaMbandhiHsugandhayo-gandhAstAn pinadhyataH,hArAdisvarUpaMprAgvat, ___granthimaM yadgrathyate sUtrAdinAM veSTimaM yadgrathitaM sadveSTayate yathA puSpalambUsakaH genduka ityarthaH, pUrimaM-yena vaMzazalAkAmayapaJjarakAdi kUrcAdi vA pUryate sAyogikaM-yatparasparato nAlasaMghAtanena saMghAtyate alaGkataM kRtAlaGkaraM, vibhuussitN-jaatvibhuussN| 'saddAveha jAva sadAviMti' "egA varataruNI'tyAdi zrRGgArasyAgAramiva zRGgAragAraM athavA zRGgArapradhAna AkAro yasyAzcAruzca veSo yasyAH sAtathA, saGgateSugatAdiSunipuNAyukteSUpacAreSu kuzalA ca yA sA tathA, tatra vilAso-netravikAro, yadAha
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 // 1 // "hAvo mukhavikAraH syAdbhAvazcittasamudbhavaH / vilAso netrajo jJeyo, vibhramo bhrUsamudbhavaH / / " -saMlApo-mitho bhASA ullApaH-kAkuvarNanaM, Aha c||1|| "anulApo muhubhASA, pralApo'narthakaM vcH| kAkvA varNanamullApaH, saMlApo bhASaNaM mithaH / / " iti| 'Amelaga'tti ApIDa:-zekharaH sa ca stanaH-prastAvAccucukastapradhAnau Amelako vA-parasparamISatsambaddhau yamalau-samazreNisthitau yugalau-yugalarUpau dvAvityarthaH vartitau-vRttA abhyunnatau-ucau pInau-sthUlau ratidau-sukhapradau saMsthitau-viziSTasaMsthAnavantau payodharI-. yasyAH sAtathA, himaMcarajataMcakundazcainduzceti dvandvaH, eSAmiva prakAzoyasya tattathA, sakAreNTAnami-koreNTakapuSpagucchayuktAni mAlyadAmAni-puSpamAlA yatra tattathA, dhvlmaatptr-ch|, nAnAmaNikanakaratnAnAM mahArhasya mahArdhasya tapanIyasya ca satkAvujvalau vicitrau daNDau yayota tathA, atra kanakatapanIyayoH ko vizeSaH?, ucyate, kanakaMpItaMtapanIyaM raktaMiti, 'cilliyAo'ttidIpyamAne lIne ityekesUkSmavaradIrghavAle zaGkhakundadakarajasAM amRtasya mathitasya sato yaH phenapuMjastasya ca sannikAze-saze yete tathA, cAmare candraprabhavajravaiDUryavimaladaNDe, iha candraprabhaH-candrakAntamaNiH, tAlavRnta-vyajanavizeSaH mattagajamahAmukhasya AkRtyA AkAreNa samAnaH-sazo yaH sa tathA taM bhRGgAraM, "ege'tyAdi, ekaH-sazaH AbharaNalakSaNo gRhIto niryogaH-parikaro yaiste tathA teSAMkauTumbikavarataruNAnAM shmiti| 'tae NaM te koDuMbiyavarataruNapurisA saddAviya'tti zabditAH 'samANa'tti santaH, 'aTThaTThamaMgalaya'tti aSTAvaSTAviti vIpsAyAM dvivacanaM maGgalakAni-mAGgalyavastUni, anye tyAhuHaSTasaMkhyAni aSTamaGgalasaMjJAni vastUniti 'tappaDhamayAe'tti teSAM vivakSitAnAM madhye prathamatA tatprathamatA tayA 'vaddhamANayaMti zarAvaM, puruSArUDhaH puruSa ityanye, svastikapaJcakamityanye, prAsAdavizeSa ityanye 'dappaNa'ttiAdarzaH, iha yAvatkaraNAdidaMzya-'tayAnaMtaraMcaNaMpuNNakalasabhiMgArA divvA ya chattapaDAgA sacAmarA daMsaNaraiya AloiyadarisaNijjA vAuddhayavijayaMtIya UsiyA gaganatalamanulihaMtI purao ahAnupuvie saMpaTThiyA, tayAnaMtaraMcaveruliyAbhisaMtavimaladaMDaMpalaMbakoreMTamalladAmovasohiyaMcaMdamaMDalanibhaM vimalaM AyavattaM pavaraMsIhAsaNaM ca maNirayaNapAyapIDhaM sapAuyAjoyasamAuttaMbahukaMkarakammakarapurisapAyattaparikhittaMpuraoahAnupubviesaMpaTThiyaM, tayAnaMtaraMcaNaMbahavelaTThiggAhA kuMtaggAhAcAvaggAhA dhayaggAhA cAmaraggAhA kumaraggAhApotthayaggAhA phalayaggAhApIDhayaggAhAvINaggAhA kUvaggAhA haDapphaggAhA purao ahAnupubIe saMpaTThiyA, tayAnaMtaraM ca NaM bahave daMDiNo muMDiNo sihaMDio pichiNohAsakarADamarakarAcADukarA kIDaMtA yavAyaMtAya gAyaMtA yanacaMtA yahAsaMtAya sohiMtA ya sAviMtA ya rakkhaMtA ya AloyaM ca karemANA jayajayasadaM ca pauMjamANA purao ahAnupuvie saMpaTThiyA, [75
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGgasUtram - 1/-/1/33 tayANaMtaraM ca NaM jaccANaM taramallihAyaNANaM thAsaga ahilANANaM cAmaragaMDaparimaMDiyakaDINaM asayaM varaturagANaM purao ahANupuvvie saMpaTTiyaM, tayAnaMtaraM ca NaM IsidantANaM IsimattANaM IsiucchaMgavisAladhavaladaMtANaM kaMcaNakosipaviTThadaMtANaM aTThasayaM gayANaM purao ahAnupuvIe saMpaTThiyaM, tayAnaMtaraM ca NaM sachattANaM sajjhayANaM saghaMTANaM sapaDAgANaM satoraNavarANaM sanaMdidhosANaM sakhikhiNIjAlaparikhittANaM hemamayacittatiNisakaNakanijuttadAruyANaM kAlAyasasukayanemijaMtakammANaM susiliTThavittamaMDaladhurANaM AiNNavaraturagasaMpauttANaM kusalanaracheyasArahisusaMpariggahiyANaMvattIsatoNaparimaMDiyANaMsakaMkaDabaDaMsakANaM sacAvasarapaharaNAvaraNabhariyajuddhasajjANaM aTThasayaM rahANaM purao ahAnupuvIe saMpaTThiyaM, tayAnaMtaraM ca NaM asisattikoMtatomarasUla lauDa bhiMDimAladhaNupANisajjaM pAyattANIyaM purao ahANupuvrvIe saMpaTThiyaM, taNaM se me kumAre hArotthayasukayaraiyavacche kuMDalukkhoiyANaNe mauDadittasirae abbhahiyarAyateyalacchIe dippamANe sakoreMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM seyavaracAmarAhiM uddhavvamANIhiM hayagayapavarajohakaliyAe cAuraMgiNIe senAe samaNugammANamagge jeNeva guNasilae ceie teNeva pahArettha gamaNAe, tae NaM tassa mehassa kumArassa purao mahaM AsA AsadharA ubhao pAse nAgA nAgadharA karivarA piTThao rahA rahasaMgellI, 66 tae NaM se mehe kumAre abbhAgayabhiMgAre paggahiyatAliyaMTe Usaviyaseyacchatte pavIjiyabAlaviyaNIe savviDDIe savva juIe savvabaleNaM savvasamudaeNaM savvAdareNaM savvavibhUIe savvivabhUsAe savvasaMbhameNaM savvagaMdhapuSphamallAlaMkAreNa savvatuDiyasaddasanninAeNaM mahayA iDDIe mahayA juIe mahayA baleNaM mahayA samudaeNaM mahayA varatuDiyajamagasamagapavAeNaM saMkhapaNavapaDarahamerijhallarikharamuhihuDukkamuravamuiMgaduMdubhinigghosanAiyaraveNaM rAyagihassa nagarassa majjhaMjjheNaM Niggacchai, taNaM tassa mehassa kumArassa rAyagihassa nagarassa majjhaMmajjheNaM niggacchamANassa bahave atthatthiyA kAmatthiyA bhogatthiyA lAbhatthiyA kibbisiyA karoDiyA kAravAhiyA saMkhiyA cakkiyA laMgaliyA muhamaMgaliyA pUsamANavA vaddhamANagA tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunnAhiM maNAmAhiM maNAbhirAmAhiM hiyayagamaNijjAhiM vaggUhiM'ti, ayamasyArthaH --tadanantaraM ca chatrasyopari patAkA chatrapatAkA sacAmarA - cAmaropazobhitA tathA darzanaratidAdRSTisukhadA Aloke - 6- STiviSaye kSetre sthitA'tyuccatayA zyate yA sA AlokadarzanIyA, tataH karmadhArayaH, athavA darzane dRSTipathe meghakumArasya racitA - ghRtA yA AlokadarzanIyA ca yA sA tathA, vAtoddhUtA vijayasUcikA ca yA vaijayantI - patAkAvizeSaH sA tathA, sA ca UsiyA-ucchritA UddharvAkRtA purataH - agrataH yathAnupUrvI - krameNa samprasthitApracalitA, 'bhisaMta' tti dIpyamAnaH, maNiratnAnAM sambandhi pAdapIThaM yasya siMhAsanasya tattathA, 'svena - svakIyena meghakumArasambandhinA pAdukAyegana samAyuktaM yattattathA, bahubhiH kiGkaraiH - kiMkurvANaiH karmakarapuruSaiH pAdAtena ca - padAtisamUhena zastrapANinA parikSiptaM yattattathA 'kUya'tti kutupaH 'haDappho'tti AbharaNakaraNDakaM 'muMDiNo' muNDitAH 'chiDiNo' zikhAvantaH 'DamarakarAH' paraspareNa kalahavidhAyakAH 'cATukarAH ' 'priyaMvadA 'sohaMtA ya'tti zobhAM kurvantaH 'sAvaMtA ya' ttizrAvayantaH AzIrvacanAni rakSantaH nyAyaM AlokaM ca kurvANAH - meghakumAraM tatsamRddhiM ca pazyantaH, jAtyAnAM -
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayanaM-1 kAmbojAdidezodmavAnAM taromallino-balAdhAyino vegAdhAyino vA hAyanAH-saMvatsarA yeSAM te tathA teSAM, anye tu bhAyala'ttimanyete tatra bhAyalA-jAtyavizeSA evetigamanikaivaiSA, pAsakAdarpaNakArAHahilANAnica-kavikAniyeSAMsantitetathAmatuSmopAt' 'cAmaragaMDA' cAmaradaNNastaiH parimaNitA kaTI yeSAMtetathAteSAMISaddAntAnAM manAggrAhitazikSANAmISanmattAnAM-nAtimattAnAM, te hi janamupadravayantIti, ISat-manAgutsaGgaH ivotsaGgaH-pRSThizastatra vizAlA-vistIrNA dhavaladantAzcayeSAMte tathA teSAM, kozI pratimA, nandighoSaH tUryanAdaH, athavA sunaMdI satsamRddhiko ghoSo yeSAM te tathA teSAM, sakiGkiNi-sakSudraghaNTikaM yajjAlaM-muktAphalAdimayaM tena parikSiptA yetetathA teSAM, tathA haimavatAni-himavatparvatodbhavAni citrANi tinizasya-vRzravizeSasya sambandhIni kanakaniyuktAni-hemakhacitAni dArUNi-kASThAni yeSAM te tathA teSAM, kAlayasena-lohavizeSeNa suSTuM kRtaM neme:-gaNDamAlAyAH yantrANAM ca-rathopakaraNavizeSANAM karma yeSAM te tathA teSAM, suzliSTe vittatti-vatradaNDavatmaNDalevRttedhurauyeSAM tetathAteSAM, AkIrNA-vegAdiguNayuktAH yevaraturagAste saMprayuktA-yojitA yeSu te tathA teSAM, kuzalanArANAM madhye ye chekAH-dakSAH sArathayastaiH susaMpragRhItA ye te tathA teSAM, toNatti-zarabhastrAH saha kaNTakaiH-kavacairvazaizca vartante yete tathA teSAM, sacApA:-dhanuryuktA ye zarAHpraharaNAnica-khagAdIniAvaraNAnica-zIrSakAdIni tairyebhRtA yuddhasajjAzca-yuddhapraguNAzca yete tathA teSAM, 'lauDa'tti lakuTAH asyAdikAni pANau haste yasya tattathA tacca tatsajaMca-praguNaM yuddhasyetigamyate, pAdAtAnIkaM-padAtikaTakaMhArAvastRtaM sukRtaratikaM vihitasukhaM vakSo yasya sa tathA, mukuTadIptaziraskaH, pahArettha gamaNayAe'ttigamanAya pradhAritavAn-saMpradhAritavAn, 'maha'tti mahAntaHazvAH, azvadharAHyeazvAndhArayanti, nAgA-hastinaH, nAgadharAyehastinodhArayanti, kvacidvarA iti pAThaH, tatrAzvA nAgAzca kiMvidhAH?-azvavarA azvapradhAnAH evaM nAgavaraH, tathA rathA rathasaMgiNellI-rathamAlA kvacitrahasaMgellIti pAThaH tatra rathasaGgellI-rathasamUhaH / 'tae NaM se mehe kumAre abbhAgayabhiMgAre ityAdivarNakopasaMhAravacanamiti na punaruktaM 'savviDDIe'tyAdi dohadAvasare vyAkhyAtaM, zaGkhaHpratItaH, paNavo-bhANDAnAMpaTahaH paTahastupratIta eva bherI-DhakkAkArAjhallarI-valayAkAra kharamuhIkAhalA huDukkA-pratItAmahApramANo maddalomurajaH saevalaghurmudaGgodundubhiH-bheryAkArAsaGkaTamukhI eteSAMnirghoSo-mahAdhvAnonAditaMca-ghaNTAyAmiva vAdanottarakAlabhAvI sa tathA taddhavanistallakSaNo yo ravastena, arthArthino-dravyArthinaH kAmArthinaH-zabdarUpArthinaH lAbhArthinaH-sAmAnyena lAbhepsavaH kilbiSikAH-pAtakaphalavaMto niHsvAndhapaGgvAdayaH kAroTikAH-kApAlikAH karo-rAjadeyaM dravyaMtadvahanti yete kAravAhikAH kareNa vA bAdhitAH-pIDitA ye te karabAdhitAH, zaMkhavAdanazilpameSAmiti zATikAH zaGkho vA vidyate yeSAM maGgalyacandanAdhArabhUtaH te zATikAH, cakraM praharaNameSAmiticAkrikAH-yoddhAraHcakra vA'sti yeSAMtecAkrikAH-kumGakAratailikAdayaHcakaMvopadaya'yAcante yetecAkrikAHcakradharA ityarthaH, lAGgalikAH-hAlikAH lAGgalaM vA praharaNaM yeSAMgale vA lambamAnaM suvarNAdimayaMtagheSAM te lAGgalikAH-kArpaTikavizeSAH, mukhamaGgalAni-cATuvacanAni ye kurvanti te mukhamaGgalikAH,
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/33 puSpamANavA - nagnAcAryA varddhamAnakAH skandhAropitapuruSaH, 'iTThAhI 'tyAdi pUrvavat,' 'jiyavigdhoviya vasAhi' tti ihaiva sambandhaH, api ca jitavighnaH tvaM he deva ! athavA devAnAM siddhezca madhye vasaAsva, 'nihaNAhi ' tti vinAzaya rAgadveSI mallI, kena karaNabhUtenetyAha- tapasAanazanAdinA, kiMbhUtaH san ? - dhRtyA - cittasvAsthyena 'dhaNiyaM' ti atyarthaM pAThAntareNa balikA - dRDhA vaddhA kSA yena sa tathA, mallaM hi pratimallo muSTayAdinA karaNena vastrAdidRDhabaddhakakSaH sannihantIti evamuktamiti, tathA mardaya aSTau karmazatrUna dhyAnenottamena - zuklenApramattaH san tathA 'pAvaya'tti prApnuhi vitimiraM-apagatAjJAnatimirapaTalaM nAsmAdustaramastIti anuttaraM - kevalajJAnaM, gaccha ca mokSaM paraM padaM zAzvatamacalaM cetyevaM cakArasya sambandha ?, kiM kRtvA ? - hatvA parISahacamUM - parISahasainyaM, NamityalaMkAre athavA kiMbhUtastaMva ? - hantA - vinAzakaH parISahacamUnAM / mU. (34) tate NaM tassa mehassa kumArassa ammApiyaro mehaM kumAraM purao kaTTu jeNAmeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNAmeva uvAgacchaMta 2 ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareti 2 ttA vaMdaMti nama'saMti 2 ttA evaM vadAsI - esa NaM devANuppiyA! mehe kumAre amhaM ege putte iTTe kaMte jAva jIviyAusAsae hiyayaNaMdijaNae uMbarapuSpaMpiva dullahe savaNayAe kimaMga puNa darisaNayAe ?, se jahA nAmae uppaleti vA paumeti vA kumudeti vA paMke jAe jale saMvaDie novalippai paMkaraeNaM novalippai jalaraeNaM evAmeva mehe kumAre kAmesu jAe bhogesu saMvuDDhe novalippati kAmaraeNaM novalippati bhogaraeNaM, saNaM devAppiyA ! saMsArabhauvvige bhIe jammaNajaramaraNANaM icchai devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pavvatittae, amhe NaM devANu0 sissabhikkhaM dalayAmo, paDicchaMtu NaM devANu0 ! sissabhikkhaM, tate NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre mehassa ku0 ammApiUehiM evaM vRtte samANe eyama sammaM paDisuNeti, tate NaM se mehe kumAre samaNassa bhagavao mahA0 aMtiyAo uttarapucchimaM disibhAgaM avakkamati 2 ttA sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyati, taNaM se kumArassa mAyA haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaM AbharaNamallAlaMkAraM paDicchati 2 hAravAridhArasiMduvArachinnamuttAvalipagAsAtiM aMsUNi viNimmuyamANI 2 royamANI 2 kaMdamANI 2 vilavamAmI 2 evaM vadAsI - jatiyavvaM jAyA ! ghaDiyavvaM jAyA ! parakkamiyavvaM jAyA ! assiM ca NaM aTThe no pamAdeyavvaM amhaMpi NaM emeva magge bhavauttikaTTu mehassa kumArassa ammApiyaro samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti namaMsaMti 2 jAmeva disiM pAubbhUtA tAmeva disiM paDigayA / vR. 'ege putte ' iti dhAriNyapekSayA, zroNikasya bahuputratvAt, jIvitocchvAsako hRdayanaMdijanakaH, utpalamiti vA nIlotpalaM padmamiti vA - AdityabodhyaM kumudamitivA - candrabodhyaM 'jaiyavva'mityAdi, prApteSu saMyamayogeSu yatnaH kAryo he jAta ! - putra ! ghaTitavyaM - aprAptaptaye ghaTanA kAryA parAkramitavyaMca- parAkAramaH kAryaH, puruSatvAbhimAnaH siddhaphalaH kartavya iti bhAvaH, kimuktaM bhavita? - etasminnarthe pravrajyApAlanalakSaNe na pramAdayitavyamiti / mU. (35) tate NaM se mehe kumAre sayamevaM paMcamuTThiyaM loyaM kareti 2 jeNAmeva samaNe 2 teNAmeva uvAgacchati 2 samaNaM bhagavaM magAvIraM tikhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareti 2 vaMdati
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:, adhyayanaM- 9 69 nama'sati 2 evaM vadAsI Alitte NaM bhaMte! loe palitte NaM bhaMte! loe Alittapalitte NaM bhaMte! loe jarAe maraNeNa ya, se jahAnAmae keI gAhAvatI AgAraMsi jhiyAyamANaMsi je tattha bhaMDe bhavati appabhAre mollagurue taM gahAya AyAe egaMtaM avakkamati esa meM nitthArie samANe pacchA purA hiyAe suhAe khamAe nissesAe ANugAmiyattie bhavissati evAmeva mamavi ege AyAbhaMDe iTTe kaMte pie mantre maNAme esa me nitthArie samANe saMsAravoccheyakare bhavissati taM icchAmi NaM devAppiyAhiM sayameva pavvAviyaM sayameva muMDAviyaM sehAviyaM sikkhAviyaM sayameva AyAragoyaravinayaveNaiya - caraNakaraNajAyAmAyAvattiyaM dhammamAikkhiyaM, tate NaM samaNe bhagavaM mahAvIre mehaM kumAraM sayameva pavvAveti sayameva AyArajAva dhammamAtikkhai - evaM devANuppiyA ! gaMtavvaM ciTTitavvaM nisIyavvaM tuyaTTiyavvaM bhuMjiyavavvaM bhAsiyavvaM evaM uTThAe uTThAya pANehiM bhUtehiM jIvehiM sattehiM saMjameNaM saMjamitavvaM assiMca NaM aTThe no pamAdeyavvaM, tase he kumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie imaM eyArUvaM dhammiyaM uvaesaM nisamma sammaM paDivajjai tamANAe taha gacchai tae ciTThai jAva uTThAe uTThAya pANehiM bhUtehiM jIvehiM sattehiM saMjamai vR. AdIpta-ISaddIptaH pradIptaH - prakarSeNa dIpta AdIptapradIpto'tyantapradIpta iti bhAvaH, 'gAhAvai'ttigRhapatiH, 'jhiyAyamANaMsi' tti dhyAyamAne bhANDaM - paNyaM hiraNyAdi alpabhAraM pAThAntare alpaM ca tatsAraM cetyalpasAraM mUlyagurukaM, 'AyAe 'tti AtmanA 'pacchA purA ya'tti pazcAdAgAmini kAle purA ca parvamidAnImeva loke -jIvAloke athavA pazcAlloke - AgAmijanmani purAloke - ihaiva janmani, pAThAntare 'pacchAurassa' tti pazcAdagnibhayottarakAlaM Aturasya- vubhukSAdibhiH pIDitasyeti 'ege bhaMDe' tti ekaM - advitIyaM bhANDamiva bhANDaM 'sayameve' tyAdi svayameva pravrAjitaM veSadAnena AtmAnaM iti gamyate bhAve vA ktaH pratyayaH pravrAjanamityarthaH muNDitaM zirolocena sedhitaM-niSpAditaM karaNapratyupekSaNAdigrAhaNataH, zikSitaM sUtrArthagrAhaNataH, AcAro - jJAnAdiviSayamanuSThAnaM kAlAdhyayanAdi gocaro - bhikSATanaM vinayaH pratIto vainayikaM tatphalaM karmmakSayAdi caraNaM- vratAdi karaNaM-piNDavizudhyAdi yAtrA - saMyamayAtrA mAtrA - tadarthamevAhAramAtrA tato dvandvaH tata eSAmAcArAdInAM vRttiH-varttanaM yasminnasau AcAragocaravinayavainayikacaraNakaraNayAtrA- mAtrAvRttikastaM dharmmamAkhyAtaM - abhihitaM. tataH zramaNo bhagavAn mahAvIraH svayameva pravrAjayati yAvat dharmmamAkhyAti, kathamityAha evaM gantavyaM-yugamAtrabhUnyastadRSTinetyarthaH, 'evaM ciTThiyavvaM'ti zuddhabhUmau UddharvaadhasthAnena sthAtavyaM, evaM niSIditavyaM - upaveSTavyaM saMdaMzakabhUmipramArjanAdinyAyenetyarthaH evaM tvagvarttitavyaMzayanIyasAmAyikAdyuccAraNApUrvakaM zarIrapramArjanAM vidhAya saMstArakottarapaTTayorbAhUpadhAnena vAmapArzvata ityAdinA nyAyenetyarthaH, bhoktavyaM - vedanAdikAraNato aGgArAdidoSahitamityarthaH bhASitavyaM hitamitamadhurAdivizeSaNataH, evamutthAyotthAyapramAdanidrAvyapohena vibudhya 2 prANAdiSu viSayeSusaMyama - rakSA tena saMyaMtavyam - saMyatitavyamiti, tatra 119 11 "prANA dvitricatuH proktAH, bhUtAstu taravaH smRtAH / jIvAH paJcendriyA jJeyAH, zeSAH sattvA udIritAH // "
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/35 kiM bahunA ? - asmin prANAdisaMyame na pramAdayitavyamudyama eva kArya ityarthaH / mU. (36) jaM divasaMca NaM mehe kumAre muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavvaie tassa NaM divasarasa puvvAvaraNhakAlasamayaMsi samaNANaM niggaMthANaM ahArAtiNiyae sejjAsaMthAraesu vibhajjamAsu mehakumArassa dAramUle sejjAsaMdhArae jAe yAvi hotyA, tateNaM samaNA niggaMdhA puvvarattAvarattakAlasamayaMsi vAyaNAe pucchaNAe pariyaTTaNAe dhammANujogaciMtAe ya uccArassa ya pAsavaNassa ya aigacchamANA ya nigagcchamANA ya appegatiyA mehaM kumAraM hatthehiM saMghaTTaMti evaM pAehiM sIse poTTe kAyaMsi appegatiyA olaMDeti appegaiyA polaMDei appegatiyA pAyarayareNuguMDiyaM kareti, evaM mahAliyaM caNaM raNIM mehe kumAre no saMjAeti khaNamavi acchiM nimIlittae, tate NaM tarasa mehassa kumArassa ayameyArUve abbhatthie jAva samuppaJjitthA evaM khalu ahaM seNiyassa ranno putte dhAriNIe devIe attae mehe jAva samaNayAe taM jayA NaM ahaM agAramajjhe vasAmi tayA NaM mama samaNA niggaMthA ADhAyaMti parijANaMti sakkAreti sammArNeti aTThAiM heUtiM pasiNAMti kAraNAiM AtikkhaMti iTThAhiM kaMtAhiM vaggUhiM Alaveti saMlaveti, jappabhitiM ca NaM ahaM muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pavvaie tappabhitiM ca NaM mama samaNA no ADhAyaMti jAva no saMlavaMti, aduttaraM ca NaM mama samaNA niggaMthA rAo puvvarattAvarattAkAlasamayaMsi vAyaNAe pucchaNAe jAva mahAliyaMca NaM ratti no saMcAemi acchiM nimilAvettae, taM seyaM khalu majjhaM kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva teyasA jalaMte samaNaM bhagavaM mahAvIraM ApucchittA punaravi AgAramajjhe vasittaettikaTTu evaM saMpeheti 2 aTTaduhaTTavasaTTamANasagae nirayapaDirUviyaM ca NaM taM rayaNi khaveti 2 katallaM pAuppabhAyAe suvimalAe rayaNIe jAva teyasA jalaMte jeNeva samaNe bhagavaM0 teNAmeva uvAgacchati 2 tikhutto AdAhiNaM padAhiNaM karei 2 vaMdai namaMsai 2 jAva pajuvAsai / vR. pratyaparAhNakAlasamayo-vikAlaH, 'ahArAiNiyAe' tti yathAratnAdhikatayA yathAjyeSThamityarthaH, zayyA-zayanaM tadarthaM saMstArakabhUmayaH " athavA zayyAyAM - vasatau saMstArakAH- zayyAsaMstArakAH, vAcanAyai-vAcanArthaM dharmArthamananuyogasya - vyAkhyAnasya cintA dharmAnuyogasya vA -dharmavyAkhyAnasya cintA dharmAnuyogacintA tasyai atigacchantaH pravizanto nirgacchantazcAlayAditi gamyate, 'olaMDiMti'tti ullaGghayaMti 'polaMDenti' tti prakarSeNa dvistrirvollaghayaMtItyarthaH, pAdarajolakSaNena reNunA pAdarayAdvA-tadvegAt reNunA guNDito yaH sa tathA taM kurvanti / 'evaMmahAliyaM ca NaM rayaNi' nti itimahatIM ca rajanIM yAvaditi zeSaH, meghakumAro 'no saMcAeti 'tti na zaknoti kSaNamapyakSi nimIlayituM nidrAkaraNAyeti, AdhyAtmikaHAtmaviSayazcintitaH - smaraNarUpaH prArthitaH - abhilASAtmakaH manogataH - manasyeva vartate yo na bahiH sa tathA saGkalpo - vikalpaH samutpannaH AgAramadhye - gehamadhye vasAmi - adhitiSThAmi, pAThAntarato agAramadhye AvAsAmi, 'ADhaMti' Adriyante 'parijAnanti' yadutAyamevavidha iti 'sakkArayaMti satkArayanti ca vastrAdibhirabhyarcayantItyarthaH 'sanmAnayanti' ucitapratipattikaraNena, arthAn-jIvAdIn hetUn - tadgamakAnanvayavyatirekalakSaNAn praznAnparyunuyogAn kAraNAni - upapattimAtrANi vyAkaraNAni - pareNa prazne kRte uttarANItyarthaH, AkhyAnti-ISat
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 71 saMlapanti-muhurmuhuH, aduttaraMcaNaM'tiathavAparaM evaMsaMpeheittisaMprekSate-paryAlocayati aTTaduhaTTa vaTTamANasagae'ti Artena-dhyAnavi zeSeNa duHkhArta-duHkhapIDitaM vazAta-vikalpavazamavapagataM yanmAna saM tadgataH-prApto yaH sa tathA, nirayapratirUpikAM ca-narakasazI duHkhasAdhAt tAM rajanI ksspyti-gmyti| mU. (37) tate NaM mehAti samaNe bhagavaM mahAvIre mehaM kumAraM evaM vadAsI-se nUnaM tuma bhehA rAo puvvarattAvarattakAlasamayaMsi samaNehiM niggaMthehiM vAyaNAe pucchaNAe jAva mahAliyaM ca NaM rAino saMcAemi muhuttamavi acchi nimalAvettae, tate NaM tubbhaM mehA ! ime eyArUve abbhathie0 samupajjitthA-jayA NaM ahaM agAramajjhe vasAmi tayA NaM mama samaNA niggaMthA ADhAyaMti jAva pariyANaMti, jappabhitiM ca NaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaMpavvayAmi tappabhitiMcaNaM mama samaNA no ADhAyaMti jAva no pariyANaMti aduttaraMca NaM samaNA niggaMthA rAo appegatiyA vAyaNAe jAva pAyarayareNuguMDiyaM kareMti, taMseyaMkhalumamakalaMpAuppabhAyAesamaNaMbhagavaMmahAvIraMApucchittApunaraviAgAramajjhe AvasittaettikaTu evaM saMpehesi 2 aTTaduhaTTavasaTTamANase jAva rayaNIM khavesi 2 jeNAmeva ahaM teNAmeva havvamAgae?, se nUnaM mehA! esa atthe samaDhe ?, haMtA atthe samaDhe, evaM khalu mehA! tumaMio tacce aIebhavaggahaNe veyaDDagiripAyamUle vaNayarehiM nivvattiyanAmadheje sete saMkhadalaujjalavimalanimmaladahighaNagokhIrapheNarayaNiyarappayAse sattussehe navAyae dasapariNAhe sattaMgapatiTThiesome samie surUvepuratoudagge samUsiyarasire suhAsaNe piTTaovarAo atiyAkucchI acchiddakucchI alaMbakucchI palaMbalaMbodarAharakare dhaNupaTThA- giivisiTTha puDhe allINapamANajuttavaTTiyApIvaragattAvare allINapamANajuttapucche paDipunasucArukummacalaNe paMDurasuvisuddhaniddhaNiruvahayaviMsatiNahe chadaMte sumeruppabhe nAmaM hasthirAyA hotthA, tattha NaM tumamehA! bahUhiM hatthIhi ya hatthINiyAhi ya loTTaehi ya loTTiyAhi ya kalabhehi ya kalabhiyAhi ya saddhiM saMparivuDe hasthisahassaNAyae desae pAgaTThI paTThavae jUhavaI vaMdapariyaTTae annesiM ca bahUNaM ekallANaM hatthikalabhANaM AhevacaM jAva viharasi, tateNaMtumamehA! niccappamatte saiMpalaliekaMdapparaImohaNasIle avitaNhe kAmabhogatisie bahUhiM hatthIhi ya jAva saMparibuDe veyaddagiripAyamUle girIsu ya darIsu ya kuharesu ya kaMdarAsu ya ujjharesuyanijjharesuya viyaraesuya gaddAsuya pallavesuyacillalesuya kaDayesuyakaDayapallalesuya taDIsu ya viyaDIsu ya TaMkesu ya kUDesu ya siharesu ya pabmArasu ya maMcesu ya mAlesu ya kANaNesu ya vanesuyavanasaMDesuyavanarAIsuyanadIsuyanadIkacchesuyajUhesuya saMgamesuya vAvIsuyapokkhariNIsu yadIhiyAsu ya guMjAliyAsu ya saresu ya sarapaMtiyAsuya sarasarapaMtiyAsu ya vanayaraehiM dinaviyAre bahUhihatthIhiyajAvasaddhiM saMparighuDe bahuvihatarupallavapaurapANiyataNe nibbhae nirubiggesuhaMsuheNaM vihrsi| tateNaM tumamehA! annayA kayAI pAusavarisArattasarayahemaMtavasaMtesukameNa paMcasuuUsu samatikkatesu gimhakAlasamayaMsi jeTThAmUlamAse pAyavaghaMsasamuTThieNaM sukkataNapattakayavaramArutasaMjogadIvieNaM mahAbhayaMkareNaM huyavaheNaM vanadavajAlAsaMpalittesuvanaMtesudhUmAulAsu disAsu
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/37 mahAvAyavegeNaM saMghaTTiesu chinnajAlesu AvayamANesu pollarukkhesu aMto 2 jhiyAyamANesu mayakuhitaviniviTThakimiyakaddamanadIviyaragajiNNapANIyaMtesu vanaMtesubhiMgArakadIzaMkaMdiyaravesu kharapharusaaNiharihavAhitavihumagopu tumesutagahAyaNamuktapakkhapayaDiyajibmatAluyaasaMpuDitatuMDapakkhisaMdhesu sasaMtesu gimharamhauNhavATarAva pharusacaMDamAruyasukkataNapattakayavaravaulibhamaMtadittasaMbhaMtasAvayAulamigatAhAbadakSiNahapaTTesu girivaresu saMvaTTiesu tatthamiyapasavasirIsivesuavadAliyavayaNavivaraNillAligaggajIhe mahaMtatuMbaiva punakanesaMkuciyathorapIvarakare UsiyalaMgUle pINAiyavirasaraDiyasaddeNaM phoDayaMteva aMbaratalaM pAyadaddaraeNaM kaMpayaMteva meiNitalaM viNimmuyamANe yasIyAraMsavvato samaMtA valliviyANAiMchiMdamANe rukkhasahassAtiM tattha subahUNi nollAyaMte viNaTTaraTevvanaravaridevAyAiddhevvapoe maMDalavAevvaparibbhamaMteabhikkhaNaM2 liMDaNiyAM pamuMcamANe 2 bahUhiM hatthIhi ya jAva saddhiM disodisiM vippalAitthA, tatthaNaMtumamehA! junnejarAjajalariyadehe Aure jhaMjhiepivAsie dubbale kilaMtenaTThasuie mUDhadisAe sayAto jUhAto vippahUNe vaNadavajAlApAraddhe uNheNa taNhAe ya chuhae ya parabbhAhae samANebhIe tatthe tasie uvvigge saMjAtabhae savvatosamaMtA AdhAvamANe paridhAvamANe egacaNaM pahaMsaraMappodayaM paMkabahulaM atittheNaM pANiyapAe uinno, tatthaNaMtumamehA! tIramatigate pANiyaM asaMpatte aMtarA ceva seyaMsi visanne, tattha Na tuma mehA! pANiyaM pAissAmittikaThTha hattaM pasAresi, seviyate hatthe udagaM na pAvati, tate NaM tuma mehA! puNaravi kAyaM paJcuddharissAmItikaTu baliyatarAyaM paMkasi khutte| tate NaM tume mehA ! annayA kadAi ege ciranijUDhe gayavarajuvANae sagAo jUhAo karacaraNadaMtamusalappahArehiM vipparaddhe samANe taM ceva mahaddahaM pANIyaM pAdeuMsamoyareti, tateNaM se kalabhae tumaM pAsati 2 taM puvvaveraM samarati 2 Asurutte ruThe kuvie caMDikkie misimisemANe jeNevatumaMteNeva uvAgacchati 2 tumaMtikkhehiM daMtamusalehiM tikkhutto piThThato ucchubhatiucchubhittA puvvaveraM nijAeti 2 haTTatuTTe pANiyaM piyati 2 jAmeva disiMpAunbhUe tAmeva disiM paDigae, tate NaM tava mehA ! sarIragaMsi veyaNA pAunbhavitthA ujjalA viulA jAva durahiyAsA pittajjaraparigayasarIre dAhavakaMtIe yAvi vihritthaa| tate NaM tuma mehA! taM ujjalaM jAva durahiyAsaM sattarAiMdiyaMveyaNaM vedesisavIsaMvAsasataM paramAuMpAlaittA aTTavasaduhaTTekAlamAse kAlaM kiccA iheva jaMbuddIve bhArahe vAse dAhiNaDDabharahe gaMgAe mahAnadIe dAhiNe kAle viMjhagiripAyamUle egeNaM bhattavaragaMdhahatthiNA egAe gayavarakareNUe kuJchisi gayakalabhae jaNite, tate NaM sA gayakalabhiyA navaNhaM mAsANaM vasaMtamAsaMmi tumaM payAyA, tate NaM tuma mehA! gabbhavAsAo vippamukke samANe gayakalabhae yAvi hotthA, ratuppalarattasUmAlae jAsumaNArattapArijattayalakkhArasasarasakuMkumasaMjhabbharAgavane iTAnigassajUhanaiNogaNiyAyArakaNerukotthahatthI anegahatthisayasaMparibuDe rammesu girikANaNesu suhaMsuheNaM viharasi / tate NaM0 ummukkabAlabhAve jovvaNagamaNupatte jUhavaiNA kAladhampuNA saMjutteNaM taMjUhaM sayameva paDivajasi, / tateNaMtumamehA! vaNayarehiM nivvattiyanAmadheje jAva caudaMte meruppabhe hatthirayaNe hotthA, tatya NaM tuma mehA ! sattaMgapaiTThie taheva jAva paDisve, tattha NaM tuma mehA ! sattasaiyassa jUhassa AhevacaMjAva abhirametthA, tateNaMtumaMannayA kayAi gimhakAlasamayaMsijeTThAmUle vanadavajAlA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH - 9, varga:, adhyayanaM-9 73 palittesu vanaMtesu sudhUmAulAsu disAsu jAva maMDalavAevva tate NaM paribbhamaMte bhIte tatthe jAva saMjAya bhae bahUhiM hatthIhi ya jAva kalabhiyAhi ya saddhiM saMparivuDe savvato samaMtA disodisiM vippalAitthA, tate NaM tava mehA ! taM vanadavaM pAsittA ayameyArUve ajjhatthie jAva samuppajjitthA - kahiNNaM manne mae ayameyArUve aggisaMbhave aNubhUyapuvve ?, tava mehA ! lessAhiM visujjhamANIhiM ajjhava- sANeNaM sohaNeNaM subheNaM pariNAmeNaM tayAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM IhApUhamaggaNagavesaNaM karemANassa sannipuvve jAtisaraNe samupajjitthA, tate gaM tumaM mehA ! eyamaTTaM sammaM abhisamesi, evaM khalu mayA atIe docce bhavaggahaNe iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse viyaDDagiripAyamUle jAva tattha NaM mahayA ayameyArUve aggisaMbhave samaNubhUe, tate NaM tumaM mehA ! tasseva divasassa puvvAvaraNhakAlasamayaMsi niyaeNaM jUheNaM saddhiM samannAgae yAvihotthA, tate gaM tumaM mehA! sattussehe jAva sannijAissaraNe cauddaMte meruppabhe nAma hatthI hotthA, tate NaM tujjhaM mehA ayameyArUve ajjhatthie, jAva samuppajjitthA taM seyaM khalu mama iyANiM gaMgAe mahAnadIe dAhiNillaMsi kUlaMsi viMjhagiripAyamUle davaggisaMtANakAraNaTTA saeNaM jUheNaM mahAlayaM maMDalaM ghAittaettikaTTu evaM saMpehesi 2 suhaMsuheNaM viharasiM, tate NaM tumaM mehA ! annayA kadAI paDhamapAusaMsi mahAvuTThikAryaMsi sannivaiyaMsi gaMgAe mahAnadIe adUrasAmaMte bahUhiM hatthIhiM jAva kalabhiyAhi ya sattahi ya hatthisaehiM saMparivuDe egaM mahaM joyaNaparimaMDalaM mahatimahAlayaM maMDalaM dhAesi, jaM tattha taNaM vA pattaM vA kaTuM vA kaMTae vA layA vA vallI vA khANuM vA rukkhe vA khuve vA taM savvaM tikhutto AhuNiya egaMte eDesi 2 pAeNa uTThavesi hattheNaM geNhasi tate gaM tumaM mehA ! tasseva maMDalassa adUrasAmaMte gaMgAe mahAnadIe dAhiNille kUle viMjhagiripAyamUle girIsu ya jAva viharasi, tate NaM mehA ! annayA kadAi majjhimae varisArattaMsi mahAviTThikAyaMsi sannivaiyaMsi jeNeva se maMDale teNeva uvAgacchasi 2 doccaMpi taccaMpi maMgalaM dhAesi 2 evaM carime vAsArattaMsi mahAvuTThikAryaMsi sannivaiyamANaMsi jeNeva se maMDale teNeva uvAgacchasi 2 taccaMpi maMDalaghAyaM karesi jaM tattha taNaM vA jAva suhaMsuheNaM viharasi, aha mehA! tumaM gaiMdabhAvaMmi vaTTamANo kameNaM nalinivanavivahanagare hemaMte kuMdaloddhauddhatatusArapauraMmi atikkaMte ahinave gimhasamayaMsi patte viyaTTamANesu vanesu vanakareNuvivihadiNNakayapaMsudhAo tumaM uuyakusumakayacAmarakannapUraparimaMDiyAbharAmo mayavasavigasaMtakaDataDakilinnagaMdhamadavAriNA surabhijaNiyagaMdho kareNuparivArio uusamattajaNitasobho kAle dinayarakarapayaMDe parisosiyataruvarasihara bhImatadaMsaNaje bhiMgAraravaMtabheravaraNe nAnAvihapattakaTThataNakayavaruddhatapaimAruyAiddhanahayaladumagaNe vAuliyAdAruNatare taNhAvasadosadUsiyabhamaMtavivihasAvayasamAule bhImadarisaNijje vaTTaMte dAruNaMmi gimhe mArutavasaparasapasariyaviyaMbhieNaM abbhahiyabhImabheravaravappagAreNaM mahudhArapaDiyasittauddhAyamANadhagadhagadhagaMtasadduddhueNaM dittatarasaphuliMgeNaM dhUmamAlAuleNaM sAvayasayaMtakaraNeNaM abbhahiyavaNadaveNaM jAlAloviyanirUddhadhUmaMdhakArabhIyo AyavAloyamahaMtatuMbaiyapunnakanno AkuMciyathorapIvarakaro bhayavasabhayaMtadittanayaNo vegeNa mahAmehovva pavaNolliyamahallarUvo jeNeva kao te purA davaggibhayabhIyahiyaeNaM
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/1/37 avagayataNappaesarukkho rukkhoddeso davaggisaMtANakAraNaTThAe jeNeva maMDale teNeva pahArettha gamaNAe, ekko tAva esa gamo / advi tumaM mehA ! annayA kadAI kameNaM paMcasu Uusu samatikkaMtesu gimhakAlasamayaMsi jeAmUle mAse pAyavasaMghasasamuTThieNaM jAva saMvaTTiesa miyapasupakkhisirIsive diso disiM vippalAyamANesu tehiM bahUhiM hatthIhi ya saddhiM jaNeva maMDale teNeva pahArettha gamaNAe, tattha NaM aNNe bahave sIhA ya vagdhA ya vigayA dIviyA acchA ya taracchA ya pArAsarA ya sarabhA ya siyAlA virAlA suNahA kolA sasA kokaMtiyA cittA cillalA puvvaviTThA aggibhayavihuyA egayAo biladhammeNaM ciTThati, tae NaM tumaM mehA ! jeNeva se maMDale teNeva uvAgacchasi 2 ttA tehiM bahUhiM sIhehiM jAva cillalaehi ya jAva ciTThasi, tate gaM0 pAeNaM gattaM kaMDuissAmItikaDDa pAe ukkhitte taMsi ca NaM aMtaraMsi annehiM balavantehiM sattehiM paNolijamaNe 2 sasae aNupaviTTe 74 taNaM tumaM mehA ! gAyaM kaMDuittA puNaravi pAyaM paDinikkhamissAmittikaTTu taM sasayaM aNupaviTTaM pAsasi 2 pANANukaMpAyAe bhUyANukaMpAe jIvANukaMpAe sattANukaMpayAe so pAe aMtarA caiva saMghArie, no ceva NaM nikkhitte, tate NaM tumaM mehA! tAe pANANukaMpayAe jAva sattANukaMpayAe saMsAre parittIkate mANussAue nibaddhe, tate NaM se vanadave aDDAtijjAtiM rAtiMdiyAiM taM vanaM jAmei 2 niTThie uvarae uvasaMte vijjhAe yAvi hotyA, tate NaM te bahave sIhA ya jAva cillalA ya taM vanadavaM niTThiyaM jAva vijjhAyaM pAsaMti 2 ttA aggibhayavippamukkA taNhAe ya chuhAe ya parabbhAiyA samANA maMDalAto paDinikkhamaMti 2 savvato samaMtA vippasaritthA, [tae NaM te bahave hatthi jAva chuhAe ya parabbhAhayA samANA tao maMDalAo paDinikkhamaMti 2 diso disiM vippasaritthA, ] tae NaM tumaM mehA! junne jarAjajjariyadehe siDhilavalitayApiNiddhagatte dubbale kilaMte juMjie pivAsite atthAme abale aparakkame acaMkamaNo vA ThANukhaMDe vegeNa vippasarissAmittikaTTu pAe pasAremANe vijjuhate viva rayatagiripabbhAre dharaNitalaMsi savvaMgehi ya sannivaie, tate NaM tava mehA sarIragaMsi veyaNA pAubbhUtA ujjalA jAva dAhavakkaMtie yAvi viharasi, taNaM tumaM mehA ! taM ujjalaM jAva durahiyAsaM tinni rAiMdiyAiM veyaNaM veemANe viharittA egaM vAsasataM paramAuM pAlaittA iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse rAyagihe nayare seNitassa ranno dhAriNIe devIe kucchisi kumArattAe paccAyAe / vR. 'mehAi' tti he megha iti, evamabhilApya mahAvIrastamavAdIt / 'se nUna'mityAdi, atha nUnaM-nizcitaM megha ! asti eSo'rthaH ?, 'haMte' ti komalAmantraNe astyeSo'rtha iti medhenottaramadAyi, vanacarakaiH - zabarAdibhiH, 'saMkhe' tyAdi vizeSaNaM prAgiva sattussehe - saptahastocchritaH, navAyato- navahastAyataH, evaM dazahastapramANaH madhyabhAge saptAGgAni - pAdakarapucchaliGgalakSaNAni pratiSThitAni bhUmau yasya sa tathA samaH - aviSamagAtraH susaMsthitoviziSTasaMsthAnaH pAThAntareNa saumyasammitaH tatra somyaH - araudrAkAro nIrogo vA sammitaHpramANopetAGgaH, purataH - agrataH udagraH - uccaH samucchritazirAH zubhAni sukhAni vA AsanAniskandhAdIni yasya sa tathA, pRSThataH - pazcAdbhAge varAha iva - zUkaraiva varAhaH avanatatvAt, ajikAyA ivonnatatvAt kukSI yasya sa tathA, acchidrakukSI mAMsalatvAt alambakukSirapalakSaNaviyogAt
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayanaM-1 palambalaMboyarAharakaretti-pralambaMca lambI cakrameNodaraMca-jaThaNaradharakarau ca-oSThahastau yasya sa tathA, pAThAntare lambI lambodarasyevagaNapaterivaadharakarau yasya sa tathA, dhanuHpRSThAkRti-AropitajyadhanurAkAraM viziSTaM-pradhAnaM pRSThaM yasya satathA,AlInAnisuzliSTAni pramANayuktAni varttitAni-vRttAni pIvarANi-upacitAni gAtrANi-aGgAni aparANi-varNitagAtrebhyo'nyAniaparabhAgagatAnivA yasya sa tathA, athavA AlInAdivizeSaNaM gAtraM-uraHaparazca-pazcAdbhAgoyasyasatathA, vAcanAntare vizeSaNadvayamidaM-abhyudgatA-unnatA mukulamallikeva-korakAvasthavicakilakusumavaddhavalAzca dantA yasya so'bhyudgatamukulamallikAdhavaladantaH AnAmitaM yaccApaM-dhanustasyeva lalitaM-vilAso yasyAH sA tathA sA ca saMvellitA ca-saMvellantI socitA vAagrasuNDA-suNDAgraMyasya saAnAmitacApalalitasaMvellitAgrasuNDaH, AlInapramANayuktapucchaHpratipUrNAH sucAravaH kUrmavaccaraNAyasya satathApANDurAH-zuklAH suvizuddhAH-nirmalAH snigdhAH-kAntA nirupahatAH-sphoTAdidoSarahitA viMzatirnakhA yasya sa tathA, tatratvaMhemegha 1 'bahubhirhastyAdibhiH sArddhasaMparivRtaHAdhipatyaM kurvan viharasItisambandhaH tatra hastinaH-paripUrNapramANAH loTTakAH-kumArakAvasthAH kalabhAH-bAlakAvasthAH hastisahasya nAyakaH-pradhAnaH nyAyako vA-dezako hitamAdiH prAkarSIprAkarSako agragAmI prasthApako-vividhakAryeSu pravartako yUthapatiH-tatsvAmI vRndaparivarddhakaH-tadvRddhikArakaH 'saiM palalie'tti sadA pralalitaH-prakrIDitaH kandarparatiH-kelipriyaH mohanazIlo-nidhuvanapriyaH avitRpto-mohaneevAnuparatavAJchaH, tathA sAmAnyena kAmabhoge'tRSitaH giriSuca-parvateSudarISu ca-kandaravizeSeSu kuhareSuca-parvatAntarAleSukandarAsuca-guhAsu ujjhareSuca-udakasyaprapAteSu nijhareSu ca-syandaneSu vidareSu ca-kSudranadyAkAreSu nadIpulinasyandajalagatirUpeSu vA gartAsu ca-- pratItAsu palvaleSu ca-prahlAdanazIleSu cillaleSu ca-cikkhillamizreSu kaTakeSu ca-parvatataTeSu kaTakapalvaleSu-parvatataTavyasthitajalAzayavizeSeSutaTISuca-nadyAdInAMtaTeSuvitaTISuca-tAsveva virUpAsu athavA viyaDizabdena loke aTavI ucyate, ___TaGkeSu ca-ekadizi chinneSu parvateSu kuTakeSuca adhovistIrNeSUparisaMkIrNeSu vRttaparvateSu hastyAdibandhanasthAneSuvA zikhareSuca-parvatoparivartikUTeSuprAgbhAreSuca-ISadavanataparvatabhAgeSu maJceSuca-stambhanyastaphalakamayeSu nadyAdilaGghanArtheSumAleSuca-zvApadAdirakSArtheSutadvizeSeSveva maJcamAlakAkAreSu parvatadezeSvityanye kAnaneSu ca-strIpakSasya puruSapakSasya caikatarasya bhogyeSu vanavizeSeSuathavA yatparataH parvato'TavI vA bhavati tAni kAnanAni jIrNavRkSANivA teSuvaneSu ca-ekajAtIyavRkSeSuvanakhaNDeSuca anekajAtIyavRkSeSuvanarAjISuca-ekAnekajAtIyavRkSANAM paGkitaSu nadISu ca-pratItAsu nadIkakSeSu ca-tadgahaneSu yUtheSu ca vAnarAdiyUthAzrayeSu saGgameSu ca-nadImIlakeSu vApISu ca-caturAsu puSkariNISu ca-vartulAsu puSkaravatISu vA dIrdhikAsu ca-RjusAriNISu guMjAlikAsuca-vakrAsiNISu sarassu ca-jalAzayavizeSeSu saraHpatitakAsu ca-sarasAM paddhatiSu saraHsaraHpaGkitakAsu ca-yAsu saraHpaGkitaSu ekasmAtsaraso' nyasminnanyasmAdanyatraivaM saJcArakapATakenodakaM saMcarati tAsu bahuvidhAstarupallavAH pracurANi pAnIyatRNAni ca yasya bhogyatayA sa tathA, nirbhayaH zUratvAt, nirudvignaH sadaiva anukUlaviSayaprApteH,
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/37 pukhNsukhen-akRcchrenn| pAuse'tyAdi, prAvRT-ASADhazrAvaNau varSArAtro-bhAdrapadAzvayujau zarat-kArtikagargazIrSoM hemantaH-poSamAdhau vasantaH-phAlgunacaitrau eteSu paJcasu RtuSu samatikrAnteSu, 'jyeSThAmUlamAse'ttijyeSThamAse pAdapagharSaNasamutthitenazuSkatRNapatralakSaNaM kacavaraMmArutazcatayoH saMyogena dIpto yaH sa tathA tena 'mahAbhayaMkareNa' atibhayakAriNA 'hutavahena' agnanA yo janita iti hadayasthaM, 'vanadavo' vanAgniH, tasya jvAlAbhiH saMpradIptA yete tathA teSu ca vanAnteSu satsu athavA pAyavaghaMsasamuTThieNa'mityAdiSuNaMkArANAMvAkyAlaGkArAraathatvAtsaptamyekavacanAntatA vyAkhyeyA, tathA dhUmAkulAsudikSu, tathA mahAvAyuvegenasaMghaTTiteSuchinnajvAleSu-truTitajcAlAsamUheSu Apatatsu-sarvataHsaMpatatsutathA 'pollarukkhesu'ttizuSiravRkSeSuantarantaH-madhyemadhyemAyamAneSudahyamAneSutathAmRtairmRgAdibhiH kuthitAH-kothamupanItA vinaSTAH-vigatasvabhAvAH kimiNakaddama'tti kRmivatkardamAH nadInAM vivarakANAMca kSINapAnIyAH antAH-paryantA yeSu, kvacit 'kimavatti' pAThaH tatra mRtaiH kuthitAH vinaSTakRmikAH kardamAH-nadIvidarakalakSaNAH kSINA jalakSayAtpAnIyAntA-jalAzayAyeSutetathA teSuvanAnteSu-vanavibhAgeSusatsu, tathA bhRGgArakANAM-pakSivizeSANAM dInaH kranditaravo yeSute tathA teSu vanAnteSviti vartate, tathA kharaparuSaM-atikarkazamaniSTaM riSThAnAM-kAkAnAM vyAhataM-zabditaM yeSu te tathA, vidrumANIva-pravAlAnIva lohitAni agniyogAtpallavayogAdvA agrANi yeSAM te vidrumAgAstataH padadvayasya 2 karmadhArayaH, tatasteSuvRkSottameSu satsu, vAcanAntarekharaparuSariSThavyAhatAni vividhAni drumAgrANiyeSutekharaparuSariSThavyAhatavidhadhadrumAgrAsteSuvanAnteSviti, tathA tRSNAvazenamuktapakSAHzlathIkRtapakSAH prakaTitajihvAtIlukAH asaMpuTitatuNDAzca-asaMvRtamukhAH ye pakSisaGkhAste tathA teSu 'sasaMtesutti zvasatsu-zvAsaM muJcatsu, tathA grISmasya USmA ca-uSNatA uSNapAtazcaravikarasantApaHkharaparuSacaNDamArutazca-atikarkazaprabalavAtaHzuSkataNapatrakacavarapradhAnavAtolI ceti dvandvaH tAbhirdhamantaH-anavasaathitA daptAH saMbhrAMtA ye zvapadAH-siMhAdayaH tairAkulA yete tathA, mRgatRSNA-marIcikA tallakSaNo baddhaH cihnapaTTo yeSu te tathA, tataHpadadvayasya kariyo'tasteSu satsu, girivareSu-parvatarAjeSu, tathA saMvartakiteSusaMjAtasaMvartakeSu trastA-bhItA ye mRgAzca prasayAzca-ATavyacatuSpadavizeSAH sarIsRpAzcagodhAdayasteSu, tatazcAsau hastI avadAritavadanavivaro nilAlitAgrajihvazca ya iti karmadhArayaH 'mahaMtatubaiyapuNNakaNNe' mahAntau tumbakitau-bhayAdaraghaTTatumbAkArau kRtau stabdhAvityarthaH, puNyau-vyAkulatayAzabdagrahaNepravaNau karNIyasyasatathA, saMkucitaH 'thora ttisthUlaH pIvaro-mahAn karo yasya sa tathA ucchritalAGgulaH 'pINAiya'tti pInAyA-maDDA tayA nirvRttaM painAyikaM tadvidhaM yadvirasaM raTitaM tallakSaNena zabdena sphoTayannivAmbaratalaM pAdadadaraNapAdaghAtena kampayanniva 'medinItala'mityAdi, kaNThaMya 'diso disiM'tidikSucApadikSucavipalAyitavAn, Aturo-vyAkulaH 'juMjie'ttibubhukSitaH durbalaH-klAntoglAnaH naSTazrutiko mUDhadikkaH 'parabmAhae'ttiparAbhyAhato bAdhito bhIto-jAtabhayaH trastojAtakSobhaH 'tasie'tti zuSka AnandarasazoSAt udvignaHkathamito'narthAnmokSye'hamityadhyavasAyavAn, kimuktaMbhavati?-saMjAtabhayaH-sarvAtmanotpannabhayaH
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 77 AghAvamAna-ISat paridhAvamAnaH- samantAt 'pANiyapAe'tti pAnaM pAyaH pAnIyasya pAyaH pAnIyapAyastasmin,jalapAnAyetyarthaH, seyaMsivisannettipaGkenimagnaH, kAyaMpratyuddhariSyAmItikRtvA kAyamuddhartumArabdha iti zeSaH, 'baliyatarAya'ti gADhataraM / 'tae Na'mityAdi, ihaivamakSaraghaTanA-tvayA he megha ! eko gajavarayuvA karacaraNadantamuzalaprahArakairviprAlabdhovinAzayitumiti gamyate, viparAddhovA-hataHsan anyadA kadAcit svakAGthAt ciraM 'nijjUDhe'ti nirghATito yaH sa pAnIyapAnAya tameva mahAhadaM samavatarati smeti, 'Asurutte'tti sphuritakopaliGgaH ruSTa :-uditakrodhaH kupitaH-pravRddhakopodayaH cANDikyitaHsaMjAtacANDikyaH prakaTitaraudrarUpa ityarthaH 'misimisImANe'tti krodhAgninA dedIpyamAna iva, ekArthikAvaitezabdAHkopaprakarSapratipAdanArthaMnAnAdezajaniveyAnugrahArthavA, 'ucchuhai avaSTabhnAti vidhyatItyarthaH, nijAe'tti niryAtayatisamApayati, vedanA kiMvidhA?-ujjvalA vipakSalezenApi akalaGkitA vipulA zarIravyApakatvAt kvacittituletti pAThastatra trInapi manovAkyalakSaNAnarthAstulayati-jayati tulArUDhAniva vA karotIti tritulA karkazA-karkazadravyamivAniSTetyarthaH, pragADhA-prakarSavatIcaNDA-raudrA duHkhA-duHkharUpAna sukhetyarthaH, kimuktaM bhavati ?- duradhisahyA, 'dAhavakaMtIe'tti dAho vyutkrAnta-utpanno yasya sa tathA sa eva dAhavyutkrAntikaH 'aTTavasa-dRduhaTTe'tti ArtavazaM-ArtadhyAnavazatAmRto-gato duHkhArtazca yaH sa tathA, 'kaNerue'tti kareNukAyAH rattupalle'tyAdi raktotpalavadraktaH sukumArakazca yaHsatathAjapAsumanazcaAraktapArijAtakazca vRkSavizeSau lAkSArasazca sarasakuDDamaMcasandhyAbharAgazcetidvandvaH eteSAmivava!yasyasatathA, 'gaNiyAra'ttigaNikAkArAH-samakAyAHkareNavastAsAM 'kotthaM'ti udaradezastatra hastoyasyakAmakrIDAparAyaNatvAta satathA, iha cetsmaasaantodrssttvyH| 'kAladhaMmuNa'tti kAlaH-maraNaM sa eva dharmo-jIvaparyAyaH kAladharmaH 'nivvattiyanAmadhejo'i yAvatkaraNena yadyapi samagraH pUrvokto hastivarNakaH sUcitasthApi zvetatAvarNakavarjo draSTavyaH, iha raktasya tasya varNitatvAdata evAgre 'sattussehe'ityAdikamatidezaM vakSyati yat punariha dRzyate 'sattaMge'tyAdi tadvAcanAntaraM, varNakApekSaM tu likhitamiti / ___'lesAhI'tyAdi tejolezyAdyanyataralezyAM prAptasyetyarthaH adhyavasAnaM-mAnasI pariNatiH pariNAmo-jIvapariNatiH,jAtismaraNAvaraNIyAni karmANimatijJAnAvaraNIyabhedAH kSayopazamaHuditAnAMkSayo'nuditAnAMviSkambhitodayatvaMIhA-sadAbhimukho vitarkaityAdiprAgvat, saMjJinaH pUrvajAtiH-prAktanaM janma tasyA yat smaraNaM tatsaMjJipUrvajAtismaraNaM vyastanirdeze tu saMjJI pUrvo bhavoyatratatsaMjJipUrvasaMjJIti ca vizeSaNaMsvarUpajJApanArthaM, navasaMjJavinojAtiviSayaMsmaraNamutpadyata iti, 'abhisamesittiavabudhyase pratyaparAhnaH-aparAhnaH, -'taeNamityAdikogranthojAtismaraNavizeSaNamAzrityavarNitaH, 'davaggijAyakAraNaTTha'tti davAgneH saMjAtasya kAraNasya-bhayahetornivRttaye idaMdavAgnisaMjAtakAraNArthaM, arthazabdasyanivRttyarthatvAt, kvacitta 'davaggisaMtANakAraNaTTha'tti dRzyate, tatra davAgnisantrANakAraNAyeti vyAkhyeyaM, 'maMDalaMghAesi' vRkSAdhupaghAtena tatkarotItyarthaH 'khuvetayativa'ttikSuvohasvazikhaH zAkhI AhuNiyatti 2 prakampya calayitvetyarthaH, 'uhavesitti uddharasi 'eDesitti chardayasi, 'doccaMpi' dvitIyaM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/1/37 tasyaiva maNDalasya ghAtaM evaM tRtIyamiti, nalinIvanavivadhanakare, iha vivadhanaM vinAzaH, 'hemaMte' tti zItakAle kundAH - puSpajAtIyavizeSAH loghrAzca - vRkSavizeSAste ca zItakAle puSyantyataste uddhatAHpuSpasamRddhayA uddharA iva yatra sa tathA, tathA tuSAraM-himaM tat pracuraM yatra sa tathA, tataH karmadhArayaH tatastatra, grISme - uSNakAle vivartamAno - vicaran vaneSu vanakareNUnAM tAbhirvA vividhA 'dinna' tti dattAH kajaprasavaiH - padmakusumairghAtAH - prahArA yeSu yasya vA sa tathA 'vanareNuvivihadinakaya-paMsudhAo'tti pAThAntare tu vanareNavo - vanapAMzavo vividhaM - anekadhA 'dina'tti dattA dikSvAtmani ca kriDAparatayA kSiptA yena sa tathA, tathA krIDayaiva kRtAH pAMzughAtA yena sa tathA tataH padadvayasya karmmadhArayaH, 78 'tumaM' ti tvaM, tathA kusumaiH kRtAni yAni cAmaravatvakarNapUrANi taiH parimaNDito'bhirAmazca yaH tathA, kvacit 'uuyakusuma' tti pAThaH, tatra RRtujakusumairiti vyAkhyeyaM, tathA madavazena vikasanti kaTataTAni - gaNDataTAni klinnAni - ArdrIkRtAni yena tattathA tacca tadgandhamadavAri ca tena surabhijanitagandhaH - manojJakRtagandhaH kareNuparivRtaH RtubhiH samastA samAptA vA paripUrNA janitA zobhA yasya sa tathA, kAle kiMbhUte ? - dinakaraH karapracaNDo yatra sa tathA tatra, parizoSitAHnIrasIkRtAH taruvarAH zrIdharAH - zobhAvanto yena parizoSitA vA taruvarANAM zrIH - saMpaddharAyAM-bhuvi vA yena, pAThAntare parizoSitAni taruvarazikharANi yena sa tathA sa cAsau bhImataradarzanIyazceti, tatra, bhRGgArANAM-pakSivizeSANAM ruvatAM - ravaM kurvatAM bhairavo - bhImo ravaH - zabdo yasmin sa tathA tatra, nAnAvidhAni patrakASThatRNakacavarANyuddhatAni - utpATitAni yena sa tathA sacAsau pratimArutazca-pratikUlavAyustena AdigdhaM vyAptaM nabhastalaM - vyoma 'paDumamANe 'tti paTutvAdupatApakAri yasmin, pAThAntare uktavizeSaNena pratimArutenAdigdhaM nabhastalaM drumagaNazca yasmin sa tathA, tatra vAtolyA-vAtyayA dAruNataro yaH sa tathA tatra, tRSNAvazena ye doSA-vedanAdayastairdoSitA - jAtadoSA dUSitA vA bhramanto vividhA ye zvapadAstaiH samAkulo yaH sa tathA tatra, bhImaM yathA bhavatyevaM dRzyate yaH sa bhImadarzanIyaH tatra vartamAno dAruNe grISme, kenetyAha- mArutavazena yaH prasaraH- prasaNaM tena prasRto vijRmbhitazca-prabalIbhUto yaH sa tathA tena, vanadaveneti yogaH, abhyadhikaMyathA bhavatyevaM bhImabhairavaH - atibhISmo ravaprakAro yasya sa tathA tena, madhudhArAyA yatpatitaM - patanaM tena sikta uddhAvamAnaH - pravarddhamAno dhagadhagAyamAno - jAjvalyamAnaH spandoddhatazca-dahyamAnadAruspandaprabalaH pAThAntare zabdoddhatazca yaH sa tathA tena dIptataro yaH sasphuliGgazca tena, dhUmamAlAkuleneti pratItaM, zvApadazatAntakaraNena - tadvinAzakAriNA jvAlAbhirAlopitaH kRtAcchAdano niruddhazca vivakSitadiggamanena nivArito dhUmajanitAndhakArAdbhItazca yaH sa tathA, AtmAnameva pAlayatItyAtmapAlaH, pAThA0 'AyavAloya'tti tatra AtapAlokena - hutavahatApadarzanena mahAntau tumbakitau stabdhatayA araghaTTatumbAkRtI sasaMbhramau karNau yasya sa tathA, AkuJcatasthUlapIvarakaraH bhayavazena bhajantI diza iti gamyate dIpte nayane yasya sa tathA 'AkuMciyathorapIvarakarAbhoyasavvabhayaMtaditta nayaNo' tti pAThAntaraM tatrAbhogo-vistaraH sarvA dizo bhajanta dIpte nayane yasyeti, vegena mahAmedha iva vAtenoditamahArUpaH, kimityAha-yena yasyAM dizi kRto vihitaste - tvayA purA - pUrvaM davAgnibhayabhItahadayena apagatAni tRNAni teSAmeva ca
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:-, adhyayanaM -1 79 pradezA- mUlAdayo'vayavA vRkSAzca yasmAtso'pagatRNapradezavRkSaH, kau'sau ? - vRkSoddezaH - vRkSapradhAno bhUmerekadezI rUkSoddezo vA kimartha ? - davAgnisantrANakAraNArtha- davAgnisantrANaheturidaM bhavatvityetadarthaM, tathA yenaiva-yasyAmeva dizi maNDalaM tenaiva-tatraiva pradhAritavAn gamanAya, kathaM bahubhirhastyAdibhiH sArddhamityayameko gamaH / yat punaH 'tae NaM tumaM mehA ! annayA kayAI kameNa paMcasu' ityAdi dRzyate tadgamAntaraM manyAmahe, tacca evaM draSTavyaM 'ducvaMpi maMDalaghAyaM karesi jAva suhaMsuheNaM viharasi, tae NaM tumaM mehA ! annayA kayAi paMcasu uUsu aikkaMtesu' ityAdi, yAvat 'jeNeva maNDale teNeva0 siMhAdayaH pratItAH navaraMvRkA-varukSAH dvIpikAH- citrakAH acchatti-ricchAH taracchA - lokaprasiddhAH parAsarAH - zarabhA zRgAlavirAlazunakAH pratItAH kolAH- zUkarAH zazakAH - pratItAH kokantikA- lomaTakAH citrAH cillalagA - AraNyA jIvavizeSAH, eteSAM madhye'dhikRtavAcanAyAM kAnicinna dRzyante, agnibhayavidrutAH-agnibhayAbhibhUtAH 'egao' tti ekato biladharmeNa - bilAcAreNa yathaikatra bile yAvanto makrkoTakAdayaH saMmAnti tAvantastiSThanti evaM te'pIti, tatastvayA he megha ! gAtreNa gAtraM kaNDUyiSye itikRtvA - itihetoH pAda utkSiptaH - utpATitaH, taMsi ca NaM aMtaraMsi-tasmiMzcAntare pAdAkrAntapUrve antarAle ityarthaH / pAdaM nikkhevissAmittikaTTu' iha bhuvaM nirUpayannati zeSaH, 'prANAnukampaye' tyAdi padacatuSTayamekArthaM dayAprakarSapratipAdanArthaM, 'niTThie'tti niSThAM gataH kRsvakAryo jAta ityarthaH, uparato'nAliGgitendhanAd vyAvRttaH upazAnto- jvAlopazamAt vidhyAto'GgAramurmurAdyabhAvAt 'vApI' ti samuccaye 'jIrNa' ityAdi zithilA valipradhAnA yA tvak tayA pinaddhaM gAtraM zarIraM yasya sa tathA asthAmA - zArIbalavikalatvAt abalaH - avaSTambhavarjitatvAt aparAkramo niSpAditasvaphalabhimAnavizeSarahitatvAt, * acaMkramaNato vA 'ThANukhaMDe' tti UrddhasthAnena stambhigAtra ityarthaH 'rayayagiripabbhAretti iha prAgambhAraISadavanataM khaNDa, upamA cAnenAsya mahattayaiva, na varNato, raktatvAttasya, vAcanAntare tu sita evAsAviti / mU. (38) tate gaM tumaM mehA ! AnupuvveNaM gabbhavAsAo nikkhate samANe ummukkabAlabhAve jovvaNagamaNupatte mama aMtie muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pavvaie, taM jati jAva tume mehA ! tirikkhajoNiyabhAvamuvagaeNaM apaDiladdhasaMmattarayaNalaMbheNaM se pANe pANANukaMpayA jAva aMtarA caiva saMdhArite no ceva NaM nikkhitte kimaMga puNa tumaM mehA ! iyANi vipulakulasamubbhaveNaM niruvahayasarIradaMtaladdhapaMciMdieNaM evaM uTThANabalavIriyapurisagAraparakkamasaMjutteNaM mama aMtie muMDe bhavittA AgArAto anagAriyaM pavvatie samANe samaNANaM niggaMthANaM rAo puvvarattAvarattakAlasamayaMsi vAyaNAe jAva dhammANuogaciMtAe ya uccArassa vA pAsavaNassa vA atigacchamANANa ya niggacchamANANa ya hatthasaMghaTTaNANi ya pAyasaMghaTTaNANi ya jAva rayareNuguMDaNANi ya no sammaM sahasi khamasi titikkhasi ahiyAsesi ? tate NaM tassa mehassa anagArassa samaNassa bhagavato mahAvIrassa aMtie etamaTThe socA nisamma subhehiM pariNAmehi pasatyehi ajjhavasANehiM lessAhiM vusjaajhamANIhiM tayAvaraNijANaM kammANaM khaovasameNaM IhAvUhamaggaNagavesaNaM karemANassa sannipuvve jAtIsaraNe samuppanne, etamaTTha
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/38 sammaM abhisameti / tate NaM se mehe kumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM saMbhAriyapuvvajAtIsaMbharaNe duguNANIyasaMvegeANaMdayaMsupunnamuhe harisavaseNaMdhArAhayakadaMbakaMpiva samussasitaromakUve samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namasati 2ttA evaM vadAsI-ajjappabhitINaM bhaMte! mama do acchINi mottUNaM avasese kAe samaNANaM niggaMthANaM nisaddettikaTTha puNaravi samaNaM bhagavaM mAvIraM vaMdati namaMsati 2 evaM vadAsI-icchAmiNaMbhaMte! iyANisayameva docaMpi sayameva pavvAviyaMsayamevamuMDAviyaMjAva sayameva AyAragoyaraMjAyAmAyAvattiyaM dhammamAtikkhaha, taeNaMsamaNe bhagavaM mahAvIre mehaM kumAraM sayameva pavvAvei jAvajAyAmAyAvattiyaM dhammamAikkhai, evaM devANuppiyA! gantavvaM evaM ciTThiyavvaM evaM nisIyavvaM evaM tuyaTTiyavvaM evaM jiyavvaM bhAsiyavvaM uThAya 2 pANANaMbhUyANaMjIvANaM sattANaM saMjameNaM saMjamitavvaM, tateNaMse mehe samaNassa bhagavato mahAvIrassaayameyArUvaMdhammiyaM unavaesaMsammapaDicchati 2 taha ciTThatijAva saMjameNaM saMjamati, tate NaM se mehe aNagAre jAe IriyAsamie aNagAravannao bhANiyavvo, . tateNaMse mehe aNagAre samaNassa bhagavato mahAvIrassa aMtieetArUvANaMtherANaM sAmAtiyamAtiyANi ekkArasa aMgAti ahijjati 2 tA bahUhiM cautthachaTThamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM appANaM bhAvamANe viharati, tate NaM sa0 bha0 mahAvIre rAyagihAo nagarAo guNasilAo cetiyAo paDinikkhimati 2 bahiyA jaNavayavihAraM viharati / vR. 'apaDiladdhasaMmattarayaNalaMbheNaM'ti apratilabdhaH-asaMjAtaH, 'vipulakulasamubbhaveNa'mityAdau NaMkArA vAkyAlaGkAre nirupahataM zarIraM yasya sa tathA dAntAni-upazamaM nItAni prAkkAle labdhAni santi paJcendriyANi yena sa tathA, tataH karmadhArayaH, pAThAntare nirupahatazarIraprAptazcAsau labdhapaJcaindriyazceti samAsaH, eva'mityupalabhyamAnarupairutthAnAdibhiH saMyukto yaH sa tathA, tatra utthAnaM-ceSTAvizeSaH balaM-zArIraM vIrya-jIvaprabhavaM puruSakAraH-abhimAnavizeSa parAkramaH sa eva sAdhitaphala iti / no samyaksahase bhayAbhAvena kSamase kSobhAbhAvena titikSase dainyAnavalambanena adhyAsayasi avicalitakAyatayA, ekArthikAnivaitAnipadAni, tasyameghasyAnagArasyajAtismaraNaMsamutpannamiti sambandhaH, samutpannecatatparakimityAha-etamArtha-pUrvoktaM vastusamyak abhisameitti abhisameti avgcchtiityrthH| ____ 'saMbhAriyapuvvajAIsaraNettisaMsmAritaMpUrvajAtyoH-prAktajanmanoH sambandhi saraNaM-gamanaM pUrvajAtisaraNaM yasya satathA, pAThAntaresaMsamAritapUrvabhavaH, tathA prAkkAlApekSayA dviguNaAnItaH saMvego yasya sa tathA, AnandAzrubhiH pUrNaM bhRtaM plutamityartho mukhaM yasya sa tathA, 'harisavasa'tti anena 'harisavasavisappamANahiyae'ttidraSTavyaM, dhArAhataMyatkadambakaM-kadambapuSpaMtadvatsamucchritaromakUpo romAJcita ityarthaH 'nisaTTe'tti niHsRSTo dattaH / anagAravarNako vAcyaH, sa cAyaM 'IriyAsamiebhAsAsamie esaNAsamie AyANabhaMDa-mattanikkhevaNAsamie uccArapAsavaNakhelasiMghANajallaparihAvaNiyAsamiemaNasamievayasamiekAyasamie maNagutte3' manaHprabhRtInAM samitiH-satpravRttiH guptistu-nirodhaH ata eva 'gutte guttidie guttabaMbhayArI;' brahmaguptibhiH cAI--saGgAnAMvaNNe lajjU-parajjurivAvakravyavahArAtlajjAlurvA saMyamenalaukikalajjayAvA 'tavassI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-1 81 khaMtikhame' kSAntyA kSamate yaH sa tathA 'jiiMdie sohI' zodhayatyatmaparAviti zodhI zobhI vA 'anidAne appussue alpautsukyo'nutsuka ityarthaH, 'abahillese'saMyamAdabahirbhUtacittavRttiH 'susAmaNNarae iNameva niggaMthaM pAvayaNaMpuraottika? viharai' nirgranthapravacanAnumArgeNa ityarthaH / mU. (39) tate NaM se mehe aNagAre annayA kadAi samaNaM bhagavaM0 vadaMti naMsati evaM vadAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tubbhehiM abbhaNunAte samANe mAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibandhaM kareha, tateNaMsemehe samaNeNaMbhagavayA0 abbhaNunnAtesamANemAsiyaMbhikkhupaDimaMuvasaMpajjittANaM viharati, mAsiyaM bhikkhupaDimaM ahAsuttaM ahAkappaM ahAmaggaM0 sammaM kAeNaM phAseti pAleti sobheti tIreti kiTTeti sammaM kAraNaM phAsettA pAlittA sobhettA tIrettA kiTTettA punaravi samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namasati 2 ttA evaM vadAsI icchAmiNaM bhaMte! tubbhehi abbhaNunnAte samANe domAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM vihahirattae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibandhaM kareha, jahA paDhamAe abhilAvo tahA doccAe taccAe cautthAe paMcamAechammAsiyAe sattamAsiyAe paDhamasattarAiMdiyAe doccaM sattarAtidiyAe taiyaM sattarAtidiyaAe ahorAtidiyAeviegarAiMdiyAevi, tate NaM se mehe anagAre bArasa bhikkhupaDimAo sammaM kAeNaM phAsettA pAlettA sobhettA tIrettA kiTTettA punaravi vaMdati namasai 2 tA evaM vadAsI-icchAmiNaM bhaMte! tubbhehiM abbhuNunAe samANe guNarataNasaMvaccharaMtavokammaM uvasaMpajjitA NaM viharittae, _ ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaMkareha, tateNaMsemehe anagAre paDhamamAsaMcautthaMcauttheNaM anikkhitteNaMtavokammeNaM diyA ThANukuDue sUrAbhimUheAyAvaNabhUmIeAyAvemANe rattiM vIrAsaNeNaM avAuDaeNaM doccaMmAsaMchaTuMchaTTeNaM0 taccaMmAsaMaTThamaMaTThameNaM0 cautthaM mAsaMdasamaMra anikikhateNaM tavokammeNaM diyA ThANu kakuDue sUrAbhimUhe AyAvaNabhUmINe ratiM vIrAsaNeNaM avAuDaeNaM paMcamaM mAsaM duvAlasamaM 2 anikhitteNaM tavokammeNaM diyA ThANukkuDUe sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmie AyAvemANe rattiM vIrAsaNeNaM avAuDateNaM, evaMkhalu eeNaM abhilAveNaMchaTTe coddasamaM 2 sattame solasamaM 2 aTThame aTThArasamaM 2 navame vIsatimaM 2 dasame bAvIsatimaM 2 ekkArasame cauvvIsatimaM 2 bArasame chavvIsatimaM 2 terasame aTThAvIsatimaM2 coddasame tIsaimaM2 paMcadasame baccIsatimaM2 cauttIsatimaM2 solasameanikkhiteNaMtavokammeNaM diyA ThANukkuDueNaM sUrAbhimUhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe rattiM vIrAsaNeNaM ya avAuDateNa ya, tateNaM se mehe aNagAre guNarayaNasaMvaccharaMtavokammaMahAsuttaMjAva sammakAeNaM phAsei pAlei sobhei tIrei kiTTei ahAsuttaM ahAkappaM jAva kiTTettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati 2 bahUhiM chaTThaTThamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM vicittehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe vihrti| vR. 'ahAsuhaMti yathAsukhaM sukhAnatikrameNa mApaDibandhaM-vighAtaM vidhehi vivakSitasyeti gamyaM, 'bhikkhupaDima'ttiabhigrahavizeSaH,prathamAekamAsikI evaM dvitIyAdyAH saptamyantAHkrameNa 76
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/39 dvitricatuSpaJcaSaTsaptamAsamAnAH, aSTamInavamIdazamyaH pratyekaM saptAhorAtramAnAH ekAdazI ahorAtramAnA dvAdazI ekarAtramAneti, // 1 // tatra 'paraDivajjai eyAo saMghaNayadhiijuo mhaastto| paDimAo bhAviyappA sammaM guruNA annunaao| // 2 // gaccheciyA nimmAo jA puvvA dasa bhave asNpunnnnaa| navamassa taiya vatthU hoi jahanno suyaahigmo|| // 3 // vosaThThacattadeho uvasaggasaho jaheva jinnkppii| esaNa abhiggahiyA bhattaM ca alevaDaM tassa // // 4 // duTThassahatthimAi tao bhaeNaM payaMpinosarai / emAi niyamasevI viharaijA'khaMDio mAso / ' ityAdigranthAntarAbhihito vidhirAsAM draSTavyaH yacceha ekAdazAGgavido'pi meghAnagArasya pratimAnuSThAnaM bhaNitaM tatsarvavedisa-mupadiSTatvAdanavadyamavaseyamiti, 'yathAsUtra' sUtrAnatikrameNa 'yathAkalpaM pratimAcArAnatikrameNa yathAmArga' jJAnAdayanatikrameNakSAyopazamikabhAvAnatikrameNa vAkAyena na manorathamAtreNa 'phAseittiucitakAle vidhinAgrahaNAt 'pAlayati' asakRdupayogena pratijAgaraNAt 'zobhayati' pAraNakadine gurudattazeSabhojanakaraNAt zodhayati vA-aticArapakakSAlanAt 'tIrayati' pUrNe'pi kAle stokakAlamavasthAnAt 'kIrtayati' pAraNakadine idaM cedaM caitasyAH kRtyaM kRmityevaM kIrtanAt / guNAnAM-nirjarAvizeSANAM racanA-karaNaM saMvatsareNa-satribhAgavarSeNa yasmiMstattapo guNaracanasaMvatsaraM guNA eva vA ralAni yatra sa tathA guNaralaH saMvatsaro yatra tapasi tadguNaralasaMvatsaramiti, iha ca trayodaza mAsAH saptadaza dinAdhikAstapaHkAlaH, trisaptatizca dinAni pAraNakakAla iti, evaM caayN||1|| __"pannarasa vIsa cauvIsa ceva cauvIsa paNNavIsA y| cauvIsa ekavIsA cauvIsA sttviisaay|| tIsA tetIsAvi yacauvIsa chavIsa aTThavIsA ya / tIsA battIsAvi ya solasa mAsesu tvdivsaa|| pannarasadasaTTha chappaMca caura paMcasuya tiNNi tinnnnitti| paMcasu do do ya tahA solasamAsesupAragaNA // " iha ca yatra mAse aSTamAditapaso yAvanti dinAni na pUryante tAvantyagretamAsAdAkRSya pUraNIyAnyadhikAnicAgretanamAse kSeptavyAnIti / 'cauttha;mityAdi, catvAribhaktAniyatratyajyante taccaturtha, iyaMcopavAsasya saMjJA, evaMSaSThAdirUpavAsadvayAderiti, aNikkhitteNaM tiavizrAntena 'diyA ThANukkuDueNaM' divA-divase sthAnaM-AsanamutkuTukaM AsaneSu putAlaganarUpaM yasya sa tathA AtApayan-AtApanAMkurvan 'vIrAsaNeNaM ti siMhAsanopaviSTasya bhuvinyastapAdasyApanItasiMhAsanasyevayadavasthAnaMtadvIrAsanaMtena vyvsthititigmyte|kiNbhuuten aprAvRtena-avidyamAnaprAvaraNena sa eva vA aprAvRtaH NaMkArastu alngkaaraarthH|
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-1 83 mU. (40) tateNaM se mehe anagAre teNaM urAleNaM vipuleNaM sassirIeNaM payatteNaM paggahieNaM kallANeNaM siveNaMdhaneNaM maMgalleNaM udaggeNaM udAraeNaM uttameNaM mahAnubhAveNaMtavokammeNaM sukke bhuskhe lukkha nimmaMse nissoNie kiDikiDiyAbhUe ahicammAvaNaddhe kise dhamaNisaMtae jAte yAvi hotthA, jIvaMjIveNaMgaccatijIvaMjIveNaMciTThatibhAsaMbhAsittA gilAyatibhAsaMbhAsamANe gilAyati bhAsaM bhAsissAmitti gilAyati se jahA nAmae iMgAlasagaDiyAi vA kaTThasagaDiyAi vA pattasaga0 tilasagaDi0 eraMDakaTThasagaDiyAi vA uNhe dinnA sukkA samANI sasadaMgacchaisasadaM ciTThati evAmeva mehe aNagAre sasadaM gacchai sasaI ciTThai uvacie taveNaM avacite maMsasoNieNaM huyAsaNe iva bhAsarAsiparicchanne taveNaM teeNaM tavateyasirIe atIva atIva uvasobhemANe 2 ciTThati / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare titthagare jAva puvvANupuTviM caramANegAmANugAmaMdutijamANe suhaMsuheNaM viharamANejeNAmeva rAyagihe nagarejeNAmeva guNasilae cetie teNAmeva uvAgacchati 2 tA ahApaDirUvaM uggahaM uggihittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe vivharati, tateNaM tassa mehassaanagArassa rAopuvvarattAvarattakAlasamayaMsidhammajAgariyaM jAgaramANassa ayameyArUve ajjhasthite jAva samupaJjitthA-evaM khalu ahaM imeNaM urAleNaM taheva jAva bhAsaMbhAsissAmIti gilAmitaMatthitA me uThANe kamme balevIrie purisakkAraparakkame saddhA dhiI saMvege taMjAva tA me asthi uThANe kamme bale vIrie purisagAraparakkame saddhA dhiI saMvege jAva ime dhammAyarie dhammovadesae samaNe bhagavaM mahAvIre jiNe suhatthI viharati tAva tAva me seyaM kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva teyasA jalaMte sUre samaNaM 3 vaMdittA namaMsittA samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM abbhaNunnAyassa samANassa sayameva paMca mahAvvayAiM AruhittA goyamAdie samaNe niggaMthe niggaMdhIoya khAmettA tahArUvehiM kaDAIhiM therehiM saddhiM viulaMpavvayaM 2 saNiyaMsaNiyaM duruhittA sayameva mehadhaNasannigAsaM puDhavisilApaTTayaM paDilehettA saMlehaNAjhUsaNAe jhUsiyassa bhattapANapaDiyAikkhitassa pAovagayassa kAlaM aNavakaMkhamANassa viharittae, evaM saMpeheti 2 kalaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva jalaMte jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati 2 samaNaM 3 tikkhutto AdAhiNaM padAhiNaM karei 2 tA vaMdati namasati 2 naccAsanne nAtidUre sussUsamANe namasamANe abhimuhe vinaeNaM paMjaliyapuDe pajjuvAsati, mehetti samaNe bhagavaM mahAvIre mehaM aNagAraMevaM vadAsI senUnaMtavamehA! rAopuvvarattAvarattakAlasamayaMsidhammajAgariyaMjAgaramANassaayameyAsveanjhatthitejAva samupajjitthA evaMkhaluahaMimeNaMorAleNaMjAvajeNeva ahaMteNevahabvamAgae, seNUNaM mehA aDhe samaDhe ?, haMtA asthi, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdha kareha, tateNaM se mehe anagAre samaNeNaM bhagavayA0 abbhaNunAe samANe haTTa jAva hiyae! uTThAi 2 tA samaNaM 2 tikkhuttoAyAhiNaMpayAhiNaM karei 2 tA vaMdai namasai ra ttAsayamevapaMcamahavvayAiMArubhei2 ttA goyamAti samaNe niggaMthe niggaMthIo ya khAmeti khAmettA yatahAsvehiM kaDAIhiM therehiM saddhiM vipulaM pavvayaM saNiyaM 2 durUhati 2 sayameva mehaghaNasannigAsaM puDhavisilApaTTayaM paDilehati 2 uccArapAsavaNabhUmiM paDalehati 2 dabmasaMthAragaM saMtharati 2 dabbhasaMthAragaMdurUhati 2 puratthAbhimuhe
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/1/40 saMpaliyaMkanisane karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTha evaM vadAsI namo'tyuNaMarihaMtANaMbhagavaMtANaMjAvasaMpattANaM, namotthuNaMsamaNassa bhagavaomahAvIrassa jAva saMpAviukAmassa mama dhammAyariyassa vaMdAmiNaM bhagavaMtaM tatthagayaM ihagae pAsau me bhagavaM tatthagate ihagataMti kaTTha vaMdati namasai 2 ttA evaM vadAsI pubiMpiyaNaMmaesamaNassa 3 aMtie savve pANAivAe paccakkhAemusAvAe adinnAdANe mehuNe pariggahe kohe mANe mAyA lobhe pejje dose kalahe abbhakkhANe pesunne paraparivAe aratirati mAyAmose micchAdasaNasalle paccakkhAte, iyANiMpiNaM ahaM tasseva aMtie savvaM pANAtivAyaM paccakkhAmijAva micchAdasaNasalaM paccakkhAmi, savvaM asanapAnakhAdimasAtimaMcauvvihaMpiAhAraM paccakkhAmijAvajjIvAe, jaMpiya imaMsarIraM iTTakaMtaMpiyaMjAva vivihArogAyaMkA parIsahovasaggA phusaMtItikaTTha eyaMpiya NaM caramehiM UsAsanissAsehiM vosirAmittikaTTa saMlehaNAjhUsaNAjhUsie bhattapANapaDiyA- ikkhie pAovagae kAlaM anavakaMkhamANe viharati, tate NaM te therA bhagavaMto mehassa anagArassa agilAe veyAvaDiyaM kreNti| tateNaM se mehe aNagAre samaNassabhagavao mahAvIrassatahArUvANaMtherANaM aMtiesAmAiyamAiyAiM ekkArasa aMgAiM ahijittA bahupaDipunnAiMduvAlasa varisAiM sAmanapariyAgaM pAuNittA mAsiyAesaMlehaNAeappANaMjhosettA saTuiMbhattAiMaNasaNAechedettAAlotiyapaDikkate uddhiyasalle samAhipatte AnupuvveNaM kAlagae, tateNaM te therA bhagavaMto mehaM anagAraM AnupuvveNaM kAlagayaMpAseti 2 parinivvANavattiyaM kAussagaM kareti 2 mehassaAyArabhaMDayaMgeNhaMti 2 viulAo pavvayAo saNiyaM 2 paccoruhaMti 2 jeNAmeva guNasilae ceiejeNAmeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNanameva uvAgacchaMti 2 tAsamaNaM 3 vaMdaMti namasaMti 2ttA evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI mehe nAmaManagAre pagaibhaddae jAva vinIte se NaM devANuppiehiM abbhaNunAe samANe gotamAtie samaNe niggaMthe niggaMdhIo ya khAmettA amhehiM saddhiM viulaM pavvayaM saNiyaM 2 durUhati 2 sayameva meghaghaNasannigAsaM puDhavisillaM paTTayaM paDileheti 2 bhattapANapaDiyAikkhitte anupuvveNaM kAlagae, esa NaM devANuppiyA mehassa anagArassa aayaarbhNdde| vR. 'urAleNa'mityAdi, urAlena-pradhAnena vipulena-bahudinatvAdvistIrNena sazrIkeNasazobhena 'payatteNaM'ti guruNA pradattena prayatnavatA vA pramAdarahitenetyarthaH pragRhItena-bahumAnaprakarSAdgRhItena kalyANena-nIrogatAkaraNena zivena zivahetutvAtdhanyena dhanAvahatvAtmaGgalyena duritopazame sAdhutvAt udagreNa-tIvraNa udAreNa-audAryavatA niHspRhatvAtirekAt 'uttameNaM'ti Urddha tamasaH-ajJAnadyattattathA tena ajJAnarahitenetyarthaH mahAnubhAgenaacintyasAmarthyena zuSko nIrasazarIratvAta, "bhukkhe'tti bubhukSuvazena rUkSIbhUtatvAt kiTikiTikA-nirmAsAsthisambandhI upavezanAdikriyAbhAvI zabdavizeSaH tAM bhUtaH-prApto yaH sa tathA, asthIni carmaNA'vanaddhAni yasya sa tathA, kRzo-durbalo dhamanIsantataH-nADIvyApto jAtazcApyabhUta, ___'jIvaMjIveNaMgacchati' jIvabalena zarIrabalenetyarthaH 'bhAsaMbhAsittA' ityAdaukAlatrayanirdezaH 'gilAyati'ttiglAyatiglAnobhavati se itiathArthaH athazabdazcavAkyopakSepArthaH yathA dRSTAntArthaH
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-1 nAmetisaMbhAvanAyAMevetivAkyAlaGkAre aGgArANAMbhRtAzakaTikA-gantrI aGgArazakaTikA, evaM kASThAnAM patrANAMparNAnAM tila'tti tiladaNDakAnAM, eraNDazaTikA-eraNDakASThamayI, Atape dattA zuSkA satIti viSeSaNadvayaM ArdrakASThapatrabhRtAyAH tasyA na (zabdaH) saMbhavati, itizabda upapradarzanArthaH vAzabdA vikalpArthAH, sazabdaM gacchati tiSThati vA, evameva megho'nagAraH sazabdaM gacchati sazabdaM tiSThati hutAzana iva bhasparAzipraticchannaH, 'taveNaM titapolakSaNenatejasA, ayamabhiprAyo-yathA bhasmacchanno'gnirbahirvRttyA tejorahito'ntarvRttyA tu jvalati evaM megho'nagAro'pi bahirvRttyA'pacitamAMsAditvAnnistejA antarvRttyA tu zubhadhyAnatapasA jvalatIti, uktamevAha-tapastejaHzriyA atIvAtIva upazobhamAnaH2 tiSThatIti 'taMasthi tAmeti tadevamasti tAvanme utthAnAdi na sarvathA kSINaM taditi bhAvaH taMjAva tAmettitat-tasmAtyAvanme'stiutthAnAditA itibhASAmAtreNayAvaccamedharmAcAryaH 'suhatthIti puruSavaragandhahastI zubhAH vA kSAyikajJAnAdayo'rthA yasyasa tathA 'tAvatAvattitAvacca tAvacceti vastudvayApekSA dviruktiH 'kaDAIhiMti kRtayogyAdibhiH, 'mehaghaNasannigAsaMti ghanameghasazaM kAlamityarthaH, 'bhattApANapaDiyAikkhiyassa'ttipratyAkhyAtabhaktapAnasya, 'kAlaM'timaraNaM 'jeNeva ihaMti ihazabdaviSayaM sthAnaM idamityarthaH, 'saMpaliyaMkanisaNNe ti padmAsanasanniviSTaH 'peje'tti abhiSvaGgamAnaM 'dosa'tti aprItimAtraM abhyAkhyAnaM-asadoSAropaNaM paizUnyaM-pizunakarma paraparivAdaH-viprakIrNaparadoSakathA aratiratI dharmAdharmAGgeSu mAyAmRSA-veSAntarakaraNato lokavipratAraNaM saMlekhanA-kaSAyazarIrakRzatAM spRzatIti saMlekhanAsparzakaH, pAThAntareNa 'saMlehaNAjhUsaNAjhUsiya'tti saMlekhanAsevanAjuSTaH ityarthaH / ___ 'mAsiyAe'ttimAsikyA mAsaparimANayA 'appANaMjhUsite'tti kSapayitvA SaSTiMbhaktAni 'aNasaNAe'ttianazanena chittvA-vyavacchedya,sa kila dine 2 dve dve bhojane lokaH kurute evaM ca triMzatA dInaiH SaSTibhaktAnAM parityaktA bhavatIti, 'parinivavvANavattiya'tti parinirvANamuparatirmaNamityarthaH tatpratyayo-nimittaM yasya sa parinirvANapratyayaH mRtakapariSThApanAkA-yotsa rgaityarthaH, taM kAyotsargaM kurvanti, 'AyArabhaMDagaM'ti AcArAya-jJAnAdibhedabhinnAya bhANDakaMupakaraNaM varSAkalpAdi AcArabhANDakaM, 'pagaibhaddae'ityatra yAvatkaraNAdevaM dRzyaM pagaiuvasante pagaipayaNukohamANayAmAlobhemiumaddavasaMpanneAlINe bhaddae viNIe'ttitatraprakRtyaiva-svabhAvenaiva bhadrakaH-anukUlavRttiH prakRtyaivopazAntaH-upazAntAkAraH, mRdu ca tanmAIvaM ca mRdumA vaMatyantamArdavaM ityarthaH, AlIna:-Azrito gurvananuzAsane'pi subhadraka eva yaH sa tathA mU. (41) bhaMtetti bhagavaM gotame samaNaM u vaMdati namaMsati 2 tA evaM vadAsI-evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI mehe nAmaManAgAre seNaMbhaMte! mehe anagAre kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae kahiM uvavanne ?, gotamAdi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI evaMkhalu goyamA!mamaaMtevAsImehe nAmaManagAre pagatibhaddaejAva vinIe seNaMtahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAti ekkArasa aMgAtiM ahiJjati 2 bArasa bhikkhupaDimAo guNarayaNasaMvaccharaMtavokammaMkAeNaM phAsettA jAva kiTTettA mae abbhaNunAe samANe goyamAi there khAmei 2 tahArUvehiM jAva viulaM pavvayaM durUhati 2 dabbhasaMthAragaM saMtharati 2 dabbhasaMtharovagae -sayameva paMca mahabbae uccArei bAra, vAsatiM sAmaNNaparigAyaM pAuNittA mAsiyAe
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-19/41 saMlehaNAeappANaMjhUsittA saTThibhattAtiaNasaNAechedettA AloiyapaDikkateuddhiyasallesamAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA uddhaM caMdimasUragahagaNanakkhattatArArUvANaMbahUiMjoyaNAiMbahUiMjoyaNasayAI bahUiMjoyaNasahassAiMbahUiMjoyaNasayasahassAiMbahUijoyaNakoDIobahUijoaNakoDAkoDIo uDaMdUraMuppaittAsohaMmIsAnasaNaMkumAramAhidabaMbhalaMtagamahAsukkasahassArANayapANayAraNacutetinniya aTThArasuttare gevejavimANAvAsasae vIivaittA vijae mahAvimANe devattAe uvavanne, tattha NaM atthegaiyANaM devANaM tettIsaMsAgarovamAiMThiI pannattA, tattha NaM mehassavidevassa tettIsaMsAgarovamAtiMThitIpaM0, esaNaMbhaMte! mehedevetAo devaloyAoAukkhaeNaMThitikkhaeNaM bhavakkhaeNaM anaMtaraM cayaM caittA kahiMgacchihiti kahiM uvavajihiti?, ___ go0! mahAvidehe vAsesijjhihitibujhihitimuccihiti parinivvAhitisavvadukkhANamaMtaM kAhiti / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigareNaM titthagareNaM jAva saMpatteNaM appopAlaMbhanimitta paDhamassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pannate tibemi| vR. 'kahiM gae'tti kasyAM gatau gataH? kvacadevalokAdauutpano? jAtaH,vijayavimAnamanuttaravimAnAnAMprathamaMpUrvadigabhAgavarti, tatrotkRSTAdisthite vAdAha 'tatthe' tyAdi, AyuHkSayeNa-AyurdalikanirjaraNena sthitikSayeNaAyuHkarmaNaH sthitervedanena bhavakSayeNa-devabhavanibandhabhUtakarmaNAM gatyAdInAM nirjaraNeneti / anantaraM devabhavasambandhiM cayaM-zarIraM 'caitta'tti tyaktvA athavA cyavaM-cyavanaM kRtvA setsyati niSThitArthatayA vizeSataH siddhigamanayogyatayAmaharddhiprAptayAvA bhotsyate kevalAlokena mokSyatesakalakarmAzaiH parinirvAsyatisvasthobhaviSyati sakalakarmakRtavikAravirahitatayA, kimuktaM bhvti?-srvduHkhaanaamntNkrissytiiti| evaM khalvi' tyAdi nigamanaM 'appopAlaMbhanimittaM Aptena hitena guruNetyarthaH upAlambho-vineyasyAvihitavidhAyinaH AptopAlambhaHsanimittaMyasyapratrApanasya tttthaa| prathamasya jJAtAdhyayanasyAM-anantaroditaH meghakumAracaritalakSaNo'rtho'bhidheyaH prajJaptaH-abhihitaHavidhipravRttasya ziSyasya guruNAmArgesthApanAya upAlambho deyo yathAbhagavatA datto meghakumArAyetyevamarthaM prathamamadhyayanamityabhiprAyaH / iha gaathaa||1|| muhurehiM niuNehiM vayaNehiM coyayaMti AyariyA / ___ sIse kahiMci khalie jaha mehamuNiM mhaaviiro|| itizabdaH samAptI, bravImIti-pratipAdayAmyetadahaM tIrthakaropadezena, na svakIyabuddhayA, ityevaM guruvacanapAratantryaM sudharmasvAmI AtmanojambUsvAmine pratipAdayati, evamanyenApimumukSaNA ... bhvitvymityetdupdrshnaarthmiti| adhyayanaM-1 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA jJAtAdharmakathAGgasUtre prathame zrutaskandhe prathama adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parIsamAptA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM -2 87 adhyayanaM - 2 - saMghATa : vR. asya ca pUrveNaM sahAyaM sambandhaH, pUrvasminnanucitapravRttikasya ziSyasya upAlambha uktaH, iha tvanucitapravRttikocitapravRttikayoranarthArthaprAptiparamparA'bhidhIyate ityevaMsambandhasyAsyedamupakSepasUtraM - mU. (42) jati NaM bhaMte! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM paDhamassa nAyajjhayaNassa ayamaTThe pannatte bitIyassa NaM bhaMte! nAyajjhayaNassa ke aTThe pannatte ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nAmaM nayare hotthA vannao, tassa NaM rAyagihassa nagarassa bahiyA uttarapuracchime disIbhAe guNasilae nAmaM cetie hotthA vannao, tassa NaM guNasilayassa cetiyassa adUrasAmaMte ettha NaM mahaMege jiSNujANe yAvi hotthA viNaTTadevaule parisaDiyatoraNaghare nANAvihagucchagummalayAvallivacchacchAie anegavAlasayasaMkaNijje yAvi hotthA, tassa NaM jinnujJANassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM mahaM ege bhaggakUvae yAvi hotthA, tassa NaM bhaggakUvassa adUrasAmaMte ettha NaM mahaM ege mAluyAkaMcchae yAvi hotthA, kiNhe kiNhobhAse jAva ramme mahAmehaniuraMbabhUte bahUhiM rukkhehi ya gucchehi ya gummehi ya layAhi ya vallIhi ya kusehi ya khANuehi ya saMcchanne palicchanne aMto jhusire bAhiM gaMbhIre anegavAlasayasaMkaNijje yAvi hotthA / vR. 'jai Na'mityAdi, kaNThyaM ' evaM khalvi' tyAdi tu prakRtAdhyayanArthasUtraM sugamaM caitatsarvaM navaraM jIrNodyAnaM cApyabhUt, cApIti samuccaye apicetyAdivat, vinaSTAni devakulAni parisaTitAni toraNAni prAkAradvAradevakulasambandhIni gRhANi ca yatra tattathA, nAnAvidhA ye gucchA - vRntAkIprabhRtayaH gulmA - vaMzajAlIprabhRtayAH latAH - azokalatAdayaH vallayaH - trapuSIprabhRtayaH vRkSAH - sahakArAdayaH taiH chAditaM yattattathA, anekairvyAlazataiH- zvApadazataiH zaGkanIyaM - bhayajanakaM cApyabhUt, zaGkanIyamityedvizeSaNasambandhatvAtkriyAvacanasya na punaruktatA - mAlukAkaccha 'tti ekAsthiphalAH vRkSavizeSAH mAlukAH prajJApanA - bhihitAsteSAM kakSo-gahanaM mAlukAkakSaH, cirarbhiTakAkacchaka iti tu jIvAbhigamacUrNikAraH / 'kiNhe kiNhobhAse' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM, "nIle nIlobhAse, harie hariobhAse sIe sIobhAse niddhe niddhobhAse tivve tivvobhAse kiNhe kiNhacchAe nIle nIlacchAe harie hariyacchAe sIye sIyacchAe niddhe niddhacchAe tivve tivvacchAe ghaNakaDiyaDacchAe "tti kRSNaH - kRSNavarNaH aJjanavat svarUpeNa kRSNavarNa evAvabhAsate - draSTRNAM pratibhAtIti kRSNAvabhAsaH, kila kiJcidvastu svarUpeNa bhavatyanyAzaM pratibhAsate tu sannidhAnaviprakarSAdeH kAraNAdanyAddazamiti / evaM kvacidasI nIlo mayUragrIveva kvacit haritaH zukapicchavat, haritAlAbha iti vRddhAH, tathA zItaH sparzataH vallayAdyAkrAntatvAditi ca vRddhAH, snigdho na rUkSaH tIvro varNAdiguNaprakarSavAn tathA kRSNaH san varNataH kRSNacchAyaH, chAyA ca - dIptirAditya - karAvaraNajanitA veti, evamanyatrApi 'ghaNakaDiyaDacchAe'tti anyo'nyazAkhAprazAkhAnupravezAt dhananirantaracchAyo ramyo mahAmeghAnAM nikurambaHsamUhastadvad yaH sa mahAmeghanikurambabhUtaH
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/2/42 vAcanAntare tvidamadhikaMpaThyate-'pattiepuSphiephalie hariyagarerijjhamANe' haritakazcAsau rerijjamANetti-bhRzaM rAjamAnazca yaH sa tathA "sirIe aIva 2 uvasobhemANe ciTThaitti zriyAvanalakSmyA atIva 2 upazobhamAnastiSThati 'kusehi yatti darbheH kvacit 'kUviehi yatti pAThaH tatra kUpikAbhiH liGgavyAtyayAt 'khANuehinti sthANubhizca pAThAntareNa 'khattaehiti khAtairgarterityarthaH, athavA 'kuviehiMti coragaveSakaiH 'khattaehiti khAtakaiH kSetrasyeti gamyate caurerityarthaH, ayamabhiprAyo-gahanatvAt tasya tatra caurAH pravizanti tadvaveSaNArthamitare ceti, saMchano-vyAptaH paricchannaH-samantAt antaHmadhye zuSiraHsAvakAzatvAt bahirgabhIroiMTeraprakramaNAt mU. (43) tattha NaM rAyagihe nagare dhanne nAmaM satthavAhe aDhe ditte jAva viulabhattapANe, tassa NaM dhannassa satthavAhassa bhaddA nAma bhAriyA hotthA sukumAlapANipAyA ahINapaDipunnapaMciMdiyasarIrA lakkhaNavaMjaNaguNovevAyA mAnummAnappamANapaDipunnasujAtasavvaMgasuMdaraMgI -sasisomAgArA kaMtA piyadaMsaNAsurUvA karayalaparimiyativaliyamajjhAkuMDalullihiyagaMDalehA komudirayaNiyarapaDipuNNasomavayaNA siMgArAgAracAruvesAjAvapaDirUvA vaMjhA aviyAurI jANukopparamAyA yAvi hotthaa| vR. 'aDDe ditte' iha yAvatkaraNAdidaM draSTavyaM "vicchinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAinnebahudAsadAsIgomahisamavelappabhUe bahudhaNabahujAyasvarayaeAogapaogasaMpautte vicchaDDiyaviulabhattapANe"tti vyAkhyA tvasya meghakumArarAjavarNakavat bhadrAvarNakasya tu dhAriNIvarNakavannavaraM 'karayala'tti anena karayalaparimiyativaliyamajjhA iti dRzyaM 'baMjha'tti apatyaphalApekSayA niSphalA aviyAurittiprasavAnantaramatyamaraNenApiphalatovandhyAbhavatItyata ucyate-aviyAusiti-avinalanazIlAapatyAnAmataevAha-jAnukUrparANAmevamAtA-jananI jAnukUparamAtA, etAnyeva zarIrAMzabhUtAni tasyAH stanau spRzanti nApatyamityarthaH, athavA jAnukUparANyevamAtrA-parapraNodesAhAyye samarthautsaGganivezanIyovAparikaroyasyAnaputralakSaNaH sA jaanukuurprmaatraa| mU. (4) tassaNaMdhannasa satyavAhassa paMthaenAmadAsaceDe hotthA savvaMgasuMdaraMgemaMsovacite bAlakIlAvaNakusale yAvi hotthA, tate NaM se dhanne satyavAhe rAyagihe nayare bahUNaM nagaranigamaseTThisatthavAhANaM aTThArasaNhaM ya seNiyappaseNINaM bahusu kajesuya kuTuMbesu yamaMtesu yajAva cakkhubhUte yAvihotthA, niyagassaviya NaM kuDuMbassa bahusu ya kajjesu jAva cakkhubhUte yAvi hotthA / vR. 'dAsaceDe'ttidAsasya-bhRtakavizesya ceTaH-kumArakaH dAsaceTaH "athavA dAsazcAsau ceTazceti daascettH| mU. (45) tatthaNarAyagihe nagare vajae nAmaMtakkare hotthA, pAve caMDAlarUvebhImatararUddakamme ArusiyadittarattanayaNe kharapharusamahallavigayabIbhatthadADhieasaMpujitauTTe udyayapainalaMbaMtamuddhae bhamararAhuvanne niraNukkose niraNutAve dAruNe paibhae nisaMsatie niranukaMpe ahivva egaMtadihie khureva egaMtadhArAe giddheva Amisatallicche aggimiva savvabhakkhe jalamiva savvagAhI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-2 ukaMcaNavaMcaNamAyAniyaDikUDakavaDasAisaMpaogabahule ciranagaraviNaduTThasIlAyAracaritte -jUyapasaMgI majjapasaMgI bhojapasaMgI maMsapasaMgI dAruNe hiyayadArae sAhasie saMghiccheyae uvahievissaMbhaghAtI AlIyagatitthabheyalahuhatyasaMpautteparassadavvaharaNaminicaMaNubaddhativvavere rAyagihassa nagarassa bahUNi aigamaNANi ya niggamaNANi ya dArANi ya avadArANi ya chiMDio ya khaMDao ya nagaraniddhamaNANi ya saMvaTTaNANi ya nivvaTTaNANi ya jUvakhalayANi ya pANAgArANi ya vesAgArANi ya taddArahANANi ya takkaraTThANANi ya takaragharANi ya siMgADagANi ya tiyANi ya caukkANi ya caccarANi ya nAgadharANi ya bhUyadharANi ya jakkhadeulANi ya sabhANi ya pavANi ya paNiyasAlANi ya sunnagharANi ya AbhoemANe 2 maggamAo gavesamANe bahujaNassa chiddesu ya visamesuya vihuresu ya vasaNesuyaabbhudaesu ya ussavesu ya pasavesu yatihIsuya chaNesu yajanesu ya pavvaNIsu yamattapamattassa ya vakkhittassa ya vAulassa ya suhitassa yadukhiyassa videsatthassa ya vippavasiyassa ya maggaMca chidaM ca virahaM ca aMtaraMca maggamANe gavesamANe evaM caNaM viharati, bahiyAvi ya NaM rAyagihassa nagarassa ArAmesu ya ujjAnesu ya vAvipokharaNIdihiyAguMjAliyAsaresuyasarapaMtisuyasarasapaMtiyAsuyajiNNujANesuyabhaggakUvaesuyamAlupAkacchaesu ya susANaesu ya girikaMdaraleNauvaTThANesu ya bahujaNassa chiddesu ya jAva evaM ca NaM viharati / vR. 'takkAre'tti cauraH 'pApasya' pApakarmakAriNaH cANDAlasyeva rUpaM-svabhAvo yasya sa tathA, caNDAlakarmApekSayA bhImatarANiraudrANi karmANiyasya sa tathA, 'Arusiya'ttiAruSTasyeva dIpte-raktenayane yasyasatathA,kharaparuSe-atikarkazemahatyau vikRtebIbhatse daMSTrike-uttaroSThakezaguccharupe daMzanavizeSarUpe vA yasya sa tathA, asaMpuTitauasaMvRtau vAparasparAlAbhau tucchatvAddazana dIrghatvAcca auSThau yasyasa tathA udbhUtA-vAyunA prakIrNAlambamAnA mUrddhajA yasya sa tathA, bhramararAhuvarNaH kRSNa ityarthaH, 'niranukozo' nirdayo niranulApaH' pazcAttAparihataH ataeva 'dAruNo'raudraH ataeva 'pratibhayo' bhayajanakaH 'niHsaMzayikaH' zauryAtizayAdevatatsAdhayiSyAmyevetyevaMpravRttikaHpAThAntare 'nisaMse'tinRn-nArAnzaMsati-hinastItinRzaMsaHniHzaMsovA-vigatazlAdhaH, 'niranukaMpe'tti vigataprANirakSaH nirgatA vA janAnAmanukampA yatra sa tathA, ahiriva ekAntAgrAhyamevedaM mayetyavemevanizcayA dRSTiryasya sa tathA khureva egaMtadhArAe'tti ekatrAnte-vastubhAge'pahartavyalakSaNedhArAparopatApapradhAnavRttilakSaNAyasyasatathA, yathA kSurapraH ekadhAraH, moSatalakSaNaikapravRttika eveti bhAvaH, 'jalamiva savvagAhi' tti yathA jalaM sarvaM svaviSayApannamabhyantarIkaroti tathA'yamapi sarvaM gRhNAtIti bhAvaH, tathA utkaJcanavaJcanamAyAnikRtikUTakapaTaiH saha yo'tisaMprayogogArthena bahulaH-pracuroyaHsatathA, tatraUddharvaMkaJcanaMmUlyAdhAropaNArthaM utkaJcanaMhInaguNasya guNotkarSapratipAdanamityarthaH vaJcanaM-pratAraNaMmAyA-paravaJcanabuddhiHnikRtiH-bakavRtyAgalakartakAnAmivAvasthAnaM kUTa-kArSApaNatulAdeH paravaJcanArthaM nyUnAdhikakaraNaM kapaTa-nepathyabhASAvipayaryakaraNaM ebhirutkaJcanAdibhissahAtizayena yaH saMprayogo-yogastena yo bahulaH satathA, yadivA sAtizayena dravyeNa kastUrikAdinA parasya dravyasya saMprayogaH sAtisaMprayogaH, tatazcotkaJcaTanAdibhiH sAtisaMprayogeNa ca yo bahulaH sa tathA, uktaMca sAtiprayogazabdArthAya
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 // 1 // jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/2/45 "so hoi sAijogo davvaM jaM chuhiya annadavvesu / dosaguNA vayaNesu ya atthavisaMvAyaNaM kuNi // tti" ekIyaM vyAkhyAnaM, vyAkhyAnAntaraM punarevaM - utkocanaM utkocaH nikRtiH - vaJcanapracchAdanArthaM karma sAtiH - avizrambhaH etatsaMprayoge bahulaH, zeSaM tathaiva, ciraM- bahukAlaM yAvat nagare nagarasya vA vinaSTo - viplutaH ciranagaravinaSTaH, bahukAlIno yo nagaravinaSTo bhavati sa kilAtyantaM dhUrto bhavatItyevaM vizeSitaH, tathA duSTaM zIlaM -svabhAvaH AkAraH -AkRtizcaritraM ca - anuSThAnaM yasya sa tathA tataH karmadhArayaH, dyUtaprasaGgI - dyUtAsaktaH evamitarANi, navaraM bhojyAni - khaNDakhAdyAdIni, punardAruNagrahaNaM hRdayadAraka ityasya vizeSaNArthatvAnna punaruktaM, lokAnAM hRdayAni dArayatisphoTayatIti hRdayadArakaH, pAThAntareNa 'jaNahiyakArae' janahitasyAkarttetyarthaH, 'sAhasika : ' avitarkitakArI 'sandhicchedakaH' kSetrakhAnakaH 'upadhiko' mAyitvena pracchannacArI 'vizrambhaghAtI' vizvAsaghAtakaH AdIpakaH - agnidAtA tIrthAni - tIrthabhUtadevadroNyAdIni bhinatti - dvidhA karoti tadravyamoSaNAya tatparikarabhedaneneti tIrthabhedaH, laghubhyAM - kriyAsu dakSAbhyAM hastAbhyAM saMprayukto yaH sa tathA, tataH padatrayasya karmmadhArayaH, parasya dravyaharaNe nityamanubaddhaH pratibaddha ityarthaH, -'tIvravairaH' anubaddhavirodhaH 'atigamanAni' pravezamArgAn 'nirgamanAni' nissaraNamArgAn 'dvArANi' pratolyaH 'aparadvArANi' dvArikAH 'chiNDIH ' chiNDIkAH- vRtticchidrarUpAH 'khaNDIH ' prAkAracchidrarUpAH nagaranirddhamanAni - nagarajalanirgamakSAlAn 'saMvartanAni' mArgamilanasthAnAni 'nivartanAni' mArganirghaTanasthAnAni 'dyUtakhalakAni' dyUtasthaNDilAni 'pAnAgArANi madyagehAni 'vezyAgArANi' vezyAbhavanAni 'taskarasthAnAni' zUnyadevakulAgArAdIni 'taskaragRhANi' taskaranivAsAn zRGgATakAdIni prAg vyAkhyAtAni sabhAH - janopavezanasthAnAni prapAH - jalasthAnAni, liGgavyatyayazca prAkRtatvAt, 'paNitazAlAH' haTTAn zUnyagRhANi - pratItAni 'Abhogayan' pazyan 'mArgayan' anvayadharmmaparyAlocanataH 'gaveSayan' vyatirekadharmmaparyAlocanataH bahujanasya 'chidreSu' praviralaparivAratvAdiSu caurapravezAvakAzeSu - 'viSameSu' tIvrarogAdijanitAturatveSu 'vidhureSu' iSTajanaviyogeSu 'vyasaneSu' rAjyAdyupaplaveSu tathA 'abhyudayeSu' rAjyalakSamyAdilAbheSu 'utsaveSu' indrotsavAdiSu 'prasaveSu' putrAdijanmasu 'tithiSu' madanatrayodazyAdiSu 'kSaNeSu' vaDulokabhojanadAnAdirUpeSu yajJeSu' nAgAdipUjAsu 'parvaNISu' kaumudI - prabhRtiSu adhikaraNabhUtAsu mattaH pItamadyatayA pramattazca pramAdavAn yaH sa tathA tasya bahujanasyeti yogaH, 'vyAkSiptasya' prayojanAntaropayuktasya vyAkulasya ca nAnAvidhakAryakSepeNa sukhitasya duHkhitasya ca videzasthasya ca - dezAntarasthasya viproSitasya ca-dezAntaraM gantuM pravRttasya 'mArgaMca' panthAnaM 'chidraM ca' apadvAraM 'virahaM ca' vijanaM antaraMca - avasara - miti ArAmAdipadAni prAgvat 'susANesu ya'tti zmazAneSu 'girikandareSu' girirandhreSu 'layaneSu' girivarttipASANagRheSu 'upasthAneSu' tathAvidhamaNDapeSu bahujanasya chidreSvityAdi punarAvarttanIyaM yAvad evaM ca NaM viharai' tti / mU. (46) tate NaM tIse bhaddAe bhAriyAe annayA kayAiM puvvarattAvarattakAlasamayaMsi kuTuMbajAgariyaM jAgaramANIe ayameyArUve ajjhatthie jAva samupajjitthA - ahaM dhannena satthavAheNa
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:, adhyayanaM - 2 91 saddhi bahUNi vAsANi saddapharisarasagaMdharUvANi mANussAgAIM kAmabhogAI paJcaNubhavamANI viharAmi, no ceva NaM ahaM dAragaM vA dArigaM vA payAyAmi, taMdhannAoNaMtAo ammayAojAva suladdhe NaM mANussae jammajIviyaphale tAsiM ammayANaM jAsiM manne nigayakucchisaMbhUyAtiM thaNaduddhaluddhayAtiM mahurasamullAvagAtiM mammaNapayaMpiyAtiM thaNamUlakakkhadesabhAgaM abhisaramANAtiM muddhayAiM thaNayaM pivaMti, tato ya komalakamalovamehiM 'hatthehiM giNhiUNaM ucchaMge nivesiyAiM deti samullAvae pie sumahure puNo 2 maMjulappabhaNite, taM ahannaM adhannA apuvA alakkhaNA akayaputrA etto egamavi na pattA, - taM seyaM mama kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva jalaMte dhannaM satthavAhaM ApucchittA dhannenaM satvaNaM annAyA samANI subahuM vipulaM asaNapaNAkhAtimasAtimaM uvakkhaDAvettA subahu puSphavatthagaMdhamallAlaMkAraM gahAya bahUhiM mittanAtinivagasayaNasaMbaMdhiparijaNamahilAhiM saddhiM saMparivuDA jAI imAiM rAyagihassa nagarassa bahiyA nAgANi ya bhUyANi ya jakkhANi ya iMdANiya khaMdANi ya ruddANi ya sevANi ya vesamaNANi ya tattha NaM bahUNaNaM nAgapaDimANa ya jAva vesamaNapaDimANa ya maharihaM pupphaccaNiyaM karettA jANupAyapaDiyAe evaM vaittae jai NaM ahaM devANuppiyA ! dAragaM vA dArigaM vA payAyAmi to NaM ahaM tubbhaM jAya ca dAyaM ca bhAyaM ca akkhayanihiM ca anuvaDDhesitti kaDDa uvAtiyaM uvAittae, evaM saMpeheti 2 kallaM jAva jalaMte jeNAmeva dhanne satthavAhe teNAmeva uvAgacchati uvAgacchittA evaM vadAsI - evaM khalu ahaM devANuppiyA tubbhehiM saddhiM bahUiM vAsAtiM jAva deti samullAvae sumahure puNo 2 maMjulappabhaNite taNNaM ahaM ahannA apunnA akayalakkhaNA etto egamavi na pattA, taM icchAmi NaM devANuppiyA ! tubbhehiM abbhannAtA samANI vipulaM asaNaM 4 jAva aNuvaDDemi uvAyaiyaM karettae tate NaM dhanne satthavAhe bhaddaM bhAriyaM evaM vadAsI-mamaMpi ya NaM khalu devANu0 ! esa ceva manorahe- kahaM NaM tumaM dAragaM dAriyaM vA payAejasi ?, bhaddAe satyavAhIe eeyamaTThamaNujANati, tate NaM sA bhaddA satthavAhI dhannenaM satthavAheNaM abbhaNunnAtA samANI haTTatuTTha jAva hayahiyayA vipulaM asanapAnakhAtimasAtimaM uvakkhaDAveti 2 ttA subahuM pupphagaMdhavatthamallAlaMkAraM geNhati 2 sayAo gihAo niggacchati 2 rAyagihaM nagaraM majjhaMmajjheNaM niggacchati 2 ttA jeNeva pokkhariNI teNeva uvAgacchati 2 pukkhariNIe tIre subahu pupphajAvamallAlaMkAraM Thavei 2 pukkhariNi ogAhai 2 jalamajjaNaM kareti jalakIDaM kareti 2 NhAyA kayabalikammA ullapaDasADigA jAIM tattha uppalAI jAva saharasapattAiM tAiM giNhai 2 pukkhariNIo paccoruhai 2 taM subahuM pupphagaMdhamallaM geNhati 2 jeNAmeva nAgagharae ya jAva vesamaNadharae ya teNeva uvAgacchati 2 tattha NaM nAgapaDimANa ya jAva vesamaNapaDimANa ya Aloe paNAmaM karei IsiM paccannamai 2 lomahatthagaM parAmusai 2 nAgapaDimAo ya jAva vesamaNapaDimAo ya lomahattheNaM pamajjati udagadhArAe abbhukkheti 2 pamhalasukumAlAe gaMdhakAsAIe gAyAiM lUhei 2 maharihaM vatthAruhaNaM ca mallAruhaNaM ca gaMdhAruhaNaM ca cunnAruhaNaM ca vannAruhaNaM ca kareti 2 jAva dhUvaM Dahati 2 jAnupAyapaDiyA paMjaliuDA evaM vadAsIjai NaM ahaM dAragaM vA dArigaM vA payAyAmito NaM ahaM jAyaM ca jAva aNuvaDDemitti kaTTu uvatiyaM kareti 2 jeNeva pokkhariNI teNeva uvAgacchati 2 vipulaM asaNaM 4 AsAemANI jAva
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/2/46 viharati, jimiyA jAva suIbhUyA jeNeva sae gihe teNeva uvAgayA aduttaraM ca NaM bhaddA satyavAhI cAuddasaTTamuddiThThapunnamAsiNIsu vipulaM asaNa 4 uvakkhaDeti 2 bahave nAgA ya jAva vesamaNA ya uvAyamANI jAva evaM caNaM viharati mU. (47) tateNaMsA bhaddA satyavAhI annayA kayAi keNati kAlaMtareNaM AvanasattAjAyA yAvi hotthA tate NaM tIse bhaddAe sattha0 dosumAsesu vItikaMtesu tatie mAse vaTTamANe imeyArUve dohale pAunbhUte-dhannAoNaMtAoammayAojAva kayalakkhaNAoNaMtAoammayAojAo NaM viula asaNaM 4 subahuyaM pupphavasthagaMdhamallAlaMkAraM gahAya mittanAtiniyagasayaNasaMbaMdhipariyaNamahiliyAhi ya saddhiM saMparivuDAo rAyagiha nagaraM majjhamajheNaM niggacchaMti 2 / -jeNeva pukaakhariNI teNeva uvAgacchaMti 2 pokkhathariNIM ogAhiMti 2 NhAyAo kayabalikammAosavvAlaMkAravibhUsiyAovipulaM asaNaM 4 AsAemANIojAvapaDibhuMjemANIo dohalaM viNeti evaM saMpeheti 2 kalaM jAva jalaMte jeNeva dhanne satyavAhe teNeva uvAgacchati 2 dhannaM satyavAhaM evaM vadAsI ___ evaM khalu devANuppiyA! mama tassa gabbhassa jAva viNeti taM icchAmi NaM devANuppiyA! tubbhehiM abbhaNunnAtA samANI jAva viharittae, ahAsuhaMdevANuppiyA! mA paDibaMdhaM kareha, tateNaM sAbhadA satthavAhI dhanneNaM satthavAheNaM abbhaNunAyA samANI haTTatuTThA jAva vipulaM asaNaM4 jAva NhAyA jAva ullapaDasADagA jeNeva nAgadharate jAva dhUvaM dahati 2 paNAmaM kareti paNAmaM karettA jeNeva pokkhariNI teNeva uvAgacchatira tateNaMtaomittanAtijAvanagaramahilAobhadaMsatthavAhiM savvalAlaMkAravibhUsitaMkareti, tateNaMsA bhaddA satyavAhI tAhi mittanAtiniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNaNagaramahiliyAhiM saddhiM taM vipulaM asaNaM 4 jAva paribhuMjamANI ya dohalaM viNeti 2 jAmeva disiM pAubbhUttA tAmeva disiM paDigayA, tate NaM sA bhaddA satthavAhI saMpunnaDohalA jAva taM gabbhaM suhaMsuheNaM parivahati, tate NaM sA bhaddA sa0 navaNhaMmAsANaM bahupaDipunnANaM aTThamANa rAiMdiyANaM sukumAlapANipAdaM jAva dAragaM payAyA, tate NaM tassa dAragassa ammApiyaro paDhame divase jAtakammaM kareMti 2 taheva jAva vipulaM asaNaM 4 uvakkhaDAveMti 2 taheva mittanAti0 bhoyAvettAayameyArUvaM gonaM guNanipphanaM nAmadhenaM kareMti jamhANaM amhaM ime dArae bahUNaM nAgapaDimANa ya jAva vesamaNapaDimANA ya uvAiyaladdhe NaM tehouNaMamhe imedAraedevadinnanAmeNaM, tateNaMtassadA0 ammApiyaronAmadhikaM kareMtidevadinetti, tate NaM tassa dA0 ammApiyaro jAyaM ca dAyaM ca bhAyaMca akkhayanihiM ca anuvddddeti| vR.'kuTuMbajAgariyaMjAgaramANIe'tti kuTumbacintAyAjAgaraNaM-nidrAkSayaH kuTumbajAgarikA, dvitIyAyAstRtIyArthatvAt tayA 'jAgratyA; vibudhyamAnayA, athavA kuTumbajAgarikAM jAgratyAH 'payAyAmi'ttiprajanayAmi'yAsiMmanne' ityatratAsAMsulabdhajanmajIvitaphalaM ahaM manye vitarkayAmi yAsAMnijakakukSisaMbhUtAnItyevamakSaraghaTanA kAryA, nijakukSisaMbhUtAni DimmarUpANi iti gamyate, stanadugdhalubdhakAni madhurasamullASakAnimanmanaM-skhalatprajalpitaM yeSAMtAnitathA stanamUlAtkakSA dezabhAgamabhisaranti-saMcaranti stanajaM pibanti, tatazca komalakamalopamAbhyAMhastAbhyAM gRhItvA utsaGgenivezitAnidadati samullApakAn
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-2 sumadhurAn, etto egamavinapatta'ttiitaH pUrvaM ekamapi-DimbhakavizeSaNakalApAdekamapi vizeSaNaM naprAptA, bahiyAnAgaradharANiye tyAdipratItaM, 'jaNNupAyavaDiya'ttijAnubhyAMpAdapatitA jAnupAdapatitA jAnunI bhuvi ninyasya praNatiM gtetyrthH| hai. 'jAyaMve'tyAdi, yAgaM-pUjAMdAyaM-parvadivasAdau dAnaMbhAga-lAbhAMzaMakSayanidhiM-avyayaM bhANDAgAraM akSayanidhiM vA-mUladhanaM yena jIrNIbhUtadevakulasyoddhAraH kariSyate akSINikAM vA pratItAM varddhayAmi-pUrvakAle alpaM santaM mahAntaM karomIti bhAvaH 'uvavAiyaMtiupayAcyate-mRgyatesmayattatupayAcitaM-IpsitaMvastu upayAcituM prArthayituM 'ullapaDasADaya'tti snAnenATTai paTazATike-uttarIyaparidhAnavastre yasyAH sA tathA 'Aloe'tti darzane nAgAdipratimAnAM praNAmaM karoti, tataH pratyunnamati, lomahastaM-pramArjanIkaM 'parAmRzati' gRhNAti, tatastena tAH pramArjayati 'abbhukkhei'tti abhiSiJcati vastrAroSaNAdIni pratItAni / ____'cAuddasI'tyAdau uddihittiamAvasyA Avannasatte'tiApannaH-utpannaHsattvo-dajIvo garbhe yasyAHsA tathA / mU. (48) tate NaM se paMthae dAsaceDae devadinnassa dAragassa bAlaggAhI jAe, devadinnaM dArayaMkaDIe geNhati 2 bahUhiM DiMbhaehi ya DiMbhagAhi ya dAraehi ya dAriyAhi ya kumAriyAhi ya saddhiM saMparivuDe abhiramamANe abhiramati / tate NaM sA bhaddA satyavAhI annayA kayAI devadinnaM dArayaMNhAyaM kayabalikammaM kayakouyamaMgalapAyacchittaM savvAlaMkArabhUsiyaM kareti paMthayassa dAsaceDayassa hatthayaMsi dalayati, tateNaM se paMthae dAsaceDae bhaddAe satthavAhIe hatthAo devadinnaM dAragaMkaDie giNhati 2 sayAto gihAo paDinikkhamati 2 bahUhiM DiMbhaehi ya DibhiyA hi ya jAva kumAriyAhi ya saddhiM saMparivuDe jeNeva rAyamagge teNeva uvAgacchai 2 devadinnaM dAragaMegate ThAveti 2 bahUhi Dibhaehi ya jAva kumAriyAhi ya saddhiM saMparibuDe pamatte yAvi hotthA viharati, imaMcaNaM vijae takkare rAyagihassa nagarassa bahUNi bArANi ya avadArANiya taheva jAva AbhoemANe maggemANe gavesemANe jeNeva devadinne dArae teNeva uvAgacchai 2 devadinne dAragaM savvAlaMkAravibhUsiyaM pAsati pAsittA devadinnassa dAragassa AbharaNAlaMkAresu mucchie gaDhie giddhe ajjhovavanne paMthayaMdAsaceDaM pamattaMpAsati 2 disAloyaM kareti karettA devadinnaM dAragaMgeNhati 2 kakkhaMsi alliyAveti 2 uttarijeNaM pihei 2 sigdhaM turiyaM cavalaM cetiyaM rAyagihassa nagarassa avadAreNaM niggacchati 2 jeNeva jiNNujjANe jeNeva bhaggakUvae teNeva uvAgacchati 2 devadinnaM dArayaMjIviyAo vavaroveti 2 AbharaNAlaMkAraM geNhati 2 devadinnassa dAragassa sarIragaMnippANaM niceTuMjIviyavippa- jaDhaM bhaggakUvae pakkhivati 2 jeneva mAluyAkacchae teNeva uvAgacchati 2 mAluyakacchayaM aNupavisati 2 niccale niphade tusiNIe divasaM khivemANe ciTThati vR. DimbhadArakakumArakANAmalpabahubahutarakAlakRto vizeSaH mUrchito-mUDho gatavivekacaitanya ityarthaH 'grathito' lobhatatantubhiH saMdarbhitaH 'gRddha' AkAGkSavAn 'abhyupapannaH' adhikaM tadekAgratAM gata iti, zIghrAdIni ekArthikAni zIghratAtizayakhyApanArthAni niSprANaM-ucchvAsAdirahitaM nizceSTaM-vyApArarahitaM 'jIvavippajaDhaM'ti AtmanA vipramuktaM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/2/48 nizcalo-gamanAgamanAdivarjitaH niSpandohastadyavayavacalanarahitaH tUSNIko-vacanarahitaH 'kSepayan'prerayan mU. (49) tate NaM se paMthae dAsaceDe tao muhuttaMtarassajeNeva devadinne dArae Thavie teNeva uvAgacchati 2 devadinnaM dAragaM taMsi ThANaMsi apAsaNANe royamANe kaMdamANe vilavamANe devadinnahAragassa savvatosamaMtA maggaNagavesaNaM karei 2 devadinnassa dAragassa katthai sutiM vAkhutaM vA pauttiM vA alabhamANe jeNeva sae gihe jeNeva dhanne satyavAhe teNeva uvAgacchati 2 dhannaM satyavAha evaM vadAsI evaM khalu sAmI! bhaddA satthavAhI devadinnaM dArayaMNhAyaM jAva mama hatthaMsi dalayati tate NaM ahaM devadinaM dArayaMkaDIe giNhAmi 2 jAvamaggaNagavesaNaM karemitaMna najatiNaM sAmI! devadinne dArae keNai hate vA avahie vA avakhitte vA pAyavaDie dhannassa satthavAhassa etamaTTha nivedeti, tate NaM se dhanne satyavAhe paMthayadAsaceDayassa etamaTuM socA Nisamma teNa ya mahayA puttasoeNAbhUbhUte samANe parasuNiyatteva caMpagapAyave dhasatti dharaNIyalaMsi savvaMgehiM sannivaie, tate NaM se dhanne satthavAhe tato muhattaMtarassa Asatthe pacchAgayapANe devadinnassa dAragassa savvato samaMtA maggaNagavesaNaM kareti devadinnassa dAragassa katthai suiMvA khuiMvA pauttiM vA alabhamANe jeNevasaegihe teNeva uvAgacchai 2 mahatthaM pAhuDaMgeNhati 2 jeNeva nagaraguttiyAteNeva uvAgacchati 2 taM mahatthaM pAhuDaM uvaNati uvaNatittA evaM vayAsI evaM khalu devANuppiyA !mama putte bhaddAe bhAriyAe attae devadine nAma dArae iDhe jAva uMbarapupphapiva dullahe savaNayAe kimaMga puNa pAsaNayAe ?, tate NaM sA bhaddA devadinnaM hAyaM savvAlaMkAravibhUsiyaM paMthagassa hatthe dalAti jAva pAyavaDie taM mama nivedeti, taM icchAmi NaM devANuppiyA! devadinnadAragassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM kayaM / tae NaM te nagaragottiyA dhanneNaM satyavAheNaM evaM vuttA samANA sanaddhabaddhavammiyakavayA uppIliyasarAsaNavaTiyA jAva gahiyAuhapaharaNA dhanneNaM satthavAheNaM saddhiM rAyagihassa nagarassa bahUNi atigamaNANi ya jAva pavAsu ya maggaNagavesaNaM karemANA rAyagihAo nagarAo paDinikkhamaMtira jeNeva jiNNujANe jeNeva bhaggakUvaeteNeva uvAgacchaMti ra devadinnassa dAragassa sarIraragaM nippANaM nicceTuM jIvavippajaDhaM pAsaMti 2 hA hA aho akajamitikaTTha devadinnaM dAragaM bhaggakUvAo uttareti 2 dhannassa satthavAhassa htthennNdlyNti|| vR. 'zruti' vArtAmAtraM 'kSutaM' tasyeva sambandhinaM zabdaM tacihna vA pravRtti vyaktataravArtA nItomitrAdinAsvagRhe apahRtazcaureNaAkSiptaH-upalobhitaH parasuniyattevattiparazunA-kuThAreNa nikRttaH-chinno yaH sa tathA tadvat 'nagaragottiya'tti nagarasya gupti-rakSAM kurvantIti nagaraguptikAH ArakSakAH 'sannaddhabaddhavammiyakavaya'ttisannaddhAH-saMhananIbhiH kRtasannAhAHbaddhAH-kasAbandhanena varmitAzca-aGgarakSIkRtAH zarIrAropaNena kavacAH-kaGkaTA yaiste tathA tataHkamrdhArayaH, athavAvarmitazabdaHkvacinnAdhIyataeva, uppIliyasarAsaNapaTTiyA utpIDitA-AkrAntA guNena zarAsanaM-dhanustallakSaNA paTTikAyaistetathA, athavAutpIDitA-baddhAzarAsana-paTTikA-bAhupahako yaiste tathA, zyate ca dhanurdharANAM bAhau carmapaTTabandha iti, iha sthAne yAvatkaraNAdidaM dRzya
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-2 "piNaddhagevejjAbaddhaAviddhavimalavaraciMdhapaTTA" pinaddhAni-parihitAnigraiveyakANi-grIvArakSANi vaiste tathA, baddho gADhIkaraNena AviddhaH-parihito mastake vimalo varacihnapaTTo yauste tathA tataH karmadhArayaH 'gahiyAuhapaharaNA' gRhItAnyAyudhAni praharaNAya- prahAradAnAya yaiste tathA, athavA''yudhapraharaNayoH kSepyAkSepyakRto vizaSaH, 'sasakkhaM'ti sasAkSi sasAkSiNo'dhyakSAn vidhaayetyrthH| mU. (50) tate NaM te nagaraguttiyA vijayassa takkarassa payamaggamaNugacchamANA jeNeva mAluyAkacchae teNeva uvAgacchaMti2 mAluyAkacchayaMaNupavisaMti 2 vijayaMtakaraMsasakkhaMsahoDhaM sagevejaM jIvaggAhaM giNhaMti 2 aTThimuTThijANukopparapahArasaMbhaggamahiyagattaM kareMti 2 avauDAbandhaNaM kareMti 2 devadinnagassa dAragassa AbharaNaM gehaMti 2 vijayassa takkarassa gIvAe baMdhaMti 2 mAluyAkacchagAo paDinikkhamaMti 2 jeNeva rAyagihe nagare teNeva uvAgacchaMti 2 rAyagihaM nagaraM anupavisaMti 2 rAyagihe nagare siMghADagatiyacarakkacaccaramahApahapahesu kasappahAre yalayappahAreya chivApahAre ya nivAemANA 2 chAraM ca dhUliM ca kayavaraM ca uvariM pakkiramANA 2 mahayA 2 saddeNaM ugdhesemANA evaM vadaMti-esaNaM devANuppiyA! vijae nAmaMtakkarejAva giddhe vivaAmisabhakkhI bAlaghAyae bAlamArae, taM no khalu devANuppiyA ! eyassa keti rAyA vA rAyaputte vA rAyamacce vA avarajjhati etthaDhe appaNo sayAti kammAiMavarajhaMtittikaTThajeNAmeva cAragasAlA teNAmeva uvAgacchaMti 2 haDibaMdhaNaM kareMti 2 bhattapANanirohaM kareMti 2 tisaMjhaMkasappahAreya jAva nivAemANA 2 viharaMti, tate NaM se dhanne satthavAhe mittanAtiniyagasayaNasaMbaMdhipariyaNeNaM saddhiM royamANe jAva vilavamANe devadinnassa dAragassa sarIrassa mahayA iDIsakkArasamudaeNaM niharaNaM kareMti 2 bahUiM lotiyAtiM mayagakiccAI kareti 2 keNai kAlaMtareNaM avagayasoe jAe yAvi hotthaa| vR. 'sahoDhaM'ti samoSaM sagevecaM ti saha graiveyakeNa-grIvAbandhanena yathA bhavati tathA gRhNanti 'jIvaggAhaM giNhaMti'ttijIvatItijIvastaMjIvantaM gRhNanti asthimuSTijAnukUparesteSuvA ye prahArAstaiH saMbhagnaM-mathitaM moTitaM-jarjaritaM gAtraM-zarIraM yasya sa tathA taM kurvanti 'avauDagabaMdhaNaM'ti avajhoTanena-avamoTanena kRkATikAyAH bAhyozca pazcAdbhAganayena bandhanaM yasya sa tathAtaMkurvanti 'kasappahAreya'ttivardhatADanAni chiva'ttizlakSNaH kaSaH latA kambA bAlaghAtakaH' prahAradAnena 'bAlamArakaH' praannviyojnen| 'rAyamace'tti rAjAmAtyaH avarajjhaittiaparAdhyatianarthaMkaroti nannattha'ttinatvanyatretyarthaH, vAcanAntare tvidaM nAdhIyata eva, svakAni nirupacaritAni nopacAreNAtmanaH sambandhIni mU. (51) tate NaM se dhanne satyavAhe annayA kayAiMlahUsayaMsi rAyAvarAhasi saMpalate jAe yAvi hotyA, tateNaMte nagaraguttiyA dhannaM satyavAhaM gehaMti 2 jeNeva cArage teNeva uvAgacchaMti 2 cAragaManupavesaMti 2 vijaeNaMtakkareNaMsaddhiM egayao haDibaMdhaNaM kreNti|ttennNsaa bhaddA bhAriyA kallaM jAva jalaMte vipulaM asaNaM 4 uvakkhaDeti 2 bhoyaNapiMDae kareti 2 bhoyaNAiM pakkhivati laMchiyamuddiyaM karei 2 egaMca surabhivAripaDipugnaM dagavArayaM kareti 2 paMthaMya dAsaceDaM saddAveti 2 evaM vadAsI- gaccha NaM tumaM devANuppiyA! imaM vipulaM asaNaM 4 gahAya cAragasAlAe dhannassa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/2/51 satyavAhassa uvaNehi, tateNaM se paMthae bhaddAe satyavAhIe evaM vutte samANe haTTatuDhe taMbhoyaNapiMDayaM taMca surabhivaravAripaDipunaM dagavArayaM geNhati 2 sayAo gihAo paDinikkhamati 2 -rAyagihe nagare majhamajheNaMjaNevacAragasAlAjeNevadhanne satthavAhe teNeva uvAgacchati 2 bhoyaNapiDayaM ThAvoti 2 ullaMchati 2 ttA bhAyaNAiMgeNhati 2 bhAyaNAiMdhoveti 2 hatthasoyaM dalayati 2 dhannaM satyavAhaM teNaM vipuleNaM asaNa04 parivesati, tate NaM se vijae takkare dhannaM satthavAhaM evaM vadAsI-tumaNNaM devANuppiyA! mama eyAo vipulAto asaNa04 saMvibhAgaM karehi, tateNaM se dhanne satthavAhe vijayaMtakaraMevaM vadAsI ___ aviyAiMahaM vijayA! eyaMvipulaM asaNaM4 kAyANaMvAsuNagANaM vAdalaejA ukkuruDiyAe vANaMchaDDejA nocevaNaMtavaputtadhAyagassaputtamAragassaarissa veriyassa paDiNIyassa paccAmittassa etto vipulAo asaNa04 saMvibhAgaM karejAmi, tate NaM se dhaNNe satthavAhe taM vipulaM asaNaM 4 AhAreti 2 taM paMthayaM paDivisajeti, tateNaM se paMthae dAsaceDe taM bhoyaNapaDigaM giNhati 2 jAmeva disiM pAubbhUte tAmeva disiM paDigae, tate NaM tassa dhannassa taM vipulaM asaNaM 4 AhAriyassa samANassa uccArapAsavaNe NaM uvvAhitthA, tate NaMchanne vijayaMtakkaraM evaM vadAsI ehi tAva vijayA ! egaMtamavakkamAmo jeNaM ahaM uccArapAsavaNaM parihavemi, tate NaM se vijae takare dhannaM satyavAhaM evaM vayAsI-tubbhaM devANuppiyA ! vipulaM asaNaM 4 AhAriyassa asthi uccAre vA pAsavaNe vA mamannaM devANuppiyA! imehiM bahUhiM kasappahArehiya jAva layApahArehi yataNhAeyachuhAe ya parabbhavamANassaNasthi kei uccAre vA pAsavaNe vAtaMchaMdeNaM tumaM devANuppiyA egate avakkamittA uccArapAsavaNaMpariTThaveti, tateNaMsedhaNNe satyavAhe vijaeNaM takareNaM evaM vutte samANe tusiNIe saMciTThati, tate NaM se dhanne satyavAhe muhuttaMtarassa baliyatarAgaM uccArapAsavaNeNaM uvvAhijamANe vijayaM takkaraM evaM vadAsI-ehi tAva vijayA ! jAva avakkamo, tateNaM se vijae dhannaM satthavAhaM evaM vadAsI-jaiNaM tumaM devANuppiyA! tato vipulAo asaNa04 saMvibhAgaM karehi tato'haM tumehiM saddhiM egaMtaM avakkamAmi, tateNaM se dhanne satthavAhe vijayaM evaM vadAsI ahannaM tubbhaM tato vipulAo asaNa0 4 saMvibhAgaM karissAmi, tate NaM se vijae dhannassa satyavAhasasa eyamaDhepaDisupaNeti, tateNaMse vijae dhanneNaMsaddhiM egate avakkameti uccArapAsavaNaM parihaveti AyaMte cokkhe paramasuibhUe tameva ThANaM uvasaMkamittANaM viharati / tateNaM sA bhaddA kallaM jAva jalate vipulaM asaNaM 4 jAva pariveseti, tate NaM se dhanne satthavAhe vijayassa takkarassa tato vipulAo asaNa0 4 saMvibhagaM kareti, tate NaM se dhanne satyavAhe paMthayaMdAsaceDaM visajeti, tateNaM se paMthae bhoyaNapiDayaM gahAya cAragAo paDinikkhamati 2 rAyagihanagaramajhamajjheNaMjeNevasaegehejeNeva bhaddA bhAriyA teNeva uvAgacchaittA bhaI satyavAhiNiM evaM vAyAsI-evaM khalu devANuppie! dhanne satyavAhe tava puttaghAyagassa jAva paccAmittassa tAo vipulAo asaNa0 saMvibhAgaM kreti| vR. 'lahussagaMsitti laghuH sva-AtmA svarUpaM yasya sa laghusvakaH-alpasvarUpaH rAjJi viSaye aparAdho rAjAparAdhastatra 'saMpralaptaH' pratipAditaH pizunairiti gmyte| 'bhoyaNapaDiya'tti bhojanasthAlAdyAdhArabhUtaM vaMzamayaMbhAjanaMpiTakaMtatkaroti, sajjakarotItyarthaH, pAThAntareNa bharei'tti
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-2 pUrayatipAThAntareNabhojanapiTake karotiazanAdIni 'lAJchitaM' rekhAdidAnatomudritaMkRtamudrAdigudraM 'ullaMchei'tti vigatalAJchanaM karoti parivezayati'bhojayati, _ 'AviyAiMti apiHsaMbhAvaneAiMtibhASAyAMareH-zatraurveriNaH-sAnubandhazatrubhAvasya pratyanIkasya-pratikUlavRtteHpratyamitrasya-vastu 2 prati amitrasya dhannassatti karmaNiSaSThI uccAraprazravaNaM kartRNamityalaGkAre 'uvvAhitya'tti udbAdhayatisma, ehi tAve'tyAdi, Agaccha tAvaditi bhASAmAtrehevijaya! ekAntaM-vijana mapakramAmo-yAmaH 'jeNaM'ti yenAhamuccArAdipariSThASayAmIti 'chaMdeNaM'ti abhiprAyeNa ythaaruuciityrthH| mU. (52) tateNaMsA bhaddAsatthavAhIpaMthayassadAsaceDayassaaMtieeyamadvaMsocA AsuruttA ruTThA jAva misimisemANA dhannassa satthavAhassa paosamAvajati, tateNaM se dhanne satyavAhe annayA kayAiM mittanAtiniyagasayaNasaMbaMdhipariyaNeNaM saeNaya atthasAreNaM rAyakajAto appANaM moyAveti 2 cAragasAlAo paDinikkhamati 2 jeNeva alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchati 2 alaMkAriyakammaM kareti 2 jeNeva pukkhariNI teNeva uvAgacchati 2 aha dhoyaTTiyaM gehati pokhariNI ogAhati 2 jalamajaNaM kareti 2 NhAe kayabalikamme jAva rAyagihaM nagaraM aNupavisati 2 rAyagiha0 majhamajjheNaM jeNeva sae gihe teNeva padhArettha gmnnaae| tateNaMtaM dhanna ejamANaM pAsittA rAyagihe nagare bahave niyagaseDisatthavAhapabhitao Ar3hati parijANaMti sakkAreti sammA0 abbhu0 sarIrakusalaM pucchNti| tateNaM se dhanne jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchati 2 jAviya se tattha bAhiriyA parisA bhavati taM0-dAsAti vA pessAti vA bhiyagAivAbhAillAgaivA, seviyaNaMdhaNNaM satthavAhaM ejaMtaM pAsati 2 pAyavaDiyAekhemakusalaMpucchaMti, jAviyasetatthaabhaMtariyA parisAbhavatitaM0-mAyAi vApiyAivAbhAyAtivA bhagiNItivA, sAviyaNaMdhannaMsatthavAhaM ejamANaM pAsati 2 AsANAo abbhuTeti 2 kaMThAkaMThiyaM avayAsiya bAhappa-mokkhaNaM kareti, tate NaM se dhanne satyavAhe jeNeva bhaddA bhAriyA teNeva uvAgacchati, tate NaM sA bhaddA dhannaM satthavAha ejjamANaMpAsati pAsittA no ADhAti no pariyANAtiaNADhAyamANI aparijANamANI tusiNIyA parammuhI saMciTThati, tateNaMsedhannesattavAhebhadaMbhAriyaMevaMvadAsI-kivaMtubhaMdevANuppie natuTThI vAna harise vA nANaMde vAjaMmaesaeNaM atthasAreNaM rAyakajAto appANaM vimotie, tateNaM sAbhadAdhanna satyavAhaM evaM vadAsI-kahanaM devANuppiyA! mamatuTTI vA jAva ANaMde vA bhavissati jeNaM tumamama puttaghAyagassajAva paJcAmittassatato vipulAto asaNa04 saMvibhagaM karesi, tateNaM se dhanne bhadaMevaM vadAsI nokhaludevANuppie! dhammoti vAtavotti vA kayapaDikaiyA vA logajattAti vA nAyaeti vA ghADieti vA sahAeti vA suhitivA lato vipulAto asaNa0 4 saMvibhAge kae nannatya sarIraciMtAe, tate NaM sA bhaddA dhanneNaM satthavAheNaM evaM vuttA samANI haTTa jAva AsaNAto abbhuDheti kaMThAkaMThiMavayAsetikhemakusalaMpucchati 2 NhAyAjAva pAyacchittA vipulArtibhogabhogAiMbhuMjamANI viharati / tateNaM se vijaetakkare cAragasAlAetehiM baMdhehiM kasappahArehi yajAvataNhAe yachuhAe 177
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/2/52 ya parabbhavamANe kAlamAse kAlaM kiccA naraesu neraiyattAe uvvnne| seNaMtattha neraie jAte kAle kAlobhAse jAva veyaNaM paJcaNubhavamANe viharai, seNaM tato uvvaTTittA anAdIyaM aNavadaggaMdIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraMaNupariyaTTissati evAmeva jaMbU! pavvatie samANe vipulamaNimuttiyadhanakaNagarayaNasAreNaM lubmati seviya evaM cev| vR. 'alaMkAriyasahanti yasyAM nApitAdibhiH zarIrasatkAro vidhIyate alaGkArikakarmanakhakhaNDanAdidAsA-gRhadAsIputrAH preSyA-yetathAvidhaprayojaneSunagarAntarAdiSupreSyantebhRtakA-ye AbAlatvAtpoSitAH 'bhAillaga'ttiyebhAgaMlAbhasya labhantete, kSemakuzalaM-anarthAnubhavAnarthapratighAtarUpaM, kaNThecakaNTheca gRhItvA kaNThAkaNThi, yadyapivyAkaraNeyuddhaviSayaevaivaMvidhau'vyayIbhAva iSyatetathApi yogavibhAgAdibhiretasya sAdhuzabdatA Izyeti, avayAsiya'ttiAliGgayabASpramokSaNaM AnandAzrujala prmocnN| 'nAyaeve'tyAdi, nAyakaH-prabhuyAyadovA-nyAyadarzI jJAtako vAsvajanaputraka itirupadarzane vA vikalpe 'ghADiya'ttisahacArI sahAyaH-sAhAyyakArI suhRd-mitraM / 'baMdhehi yattibandho rajjvAdibandhanaM vadho' yaSTyAditADanaMkazaprahArAdayastutadvizeSAH 'kAlekAlobhAse'ityAdi kAlaHkRSNavarNaH kAla evAvabhAsalate draSTuTaNAM kAlo vA'vabhAsodIptiryasya sa kAlAvabhAsaH iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM 'gambhIralomaharise bhIme uttAsaNae paramakaNhe vaNNeNaM, seNaMtattha nicaM bhIe niccaM tatthe niccaM tasienicaMparamasuhasambaddhanaragaM'titatra gambhIromahAnomaharSo-bhayasaMbhUto romAJco yasya yato vA sakAzAt sa tathA, kimityevamityAha-bhImo' bhISmaH, ata evotrAsakAritvAdutrAsakaH, etadapi kuta ityAha-paramakRSNovarNeneti, parAM-prakRSTa azubhasaMbaddhAM-pApakarmaNopanItA 'anAiya'mityAdi, anAdikaM anavadaggaM'tianantaM dIhamaddhati dIrghAddhaM-dIrghakAlaM dIrghAvaM vA-dIrghamArgaM cAturaMtaM-caturvibhAgaM saMsAra eva kAntAraM- araNyaM saMsArakAntAramiti / ito'dhikRta jJAtaM jJApanIye yojayannAha-evameva-vijayacauravadeha 'sAre NaM'ti sAre NamityalaGkAre karaNe tRtIyA veyaM, lubhyate-lobhI bhavati, sevi evaM ceva'tti so'pi pravrajito vijayadeva narakAdikamuktarUpaM praapnoti| mU. (53) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM dhammadhosA nAma therA bhagavaMto jAtisaMpannA 2 jAva puvvANupubbiM caramANe jAva jeNeva rAyagihe nagare jeNeva guNasilae cetie jAva ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti, parisA niggayA dhammo kahio, tateNaMtassa dhannassa satthavAhassa bahujaNassaaMtie etamaDhe soccAnisamma imetArUve ajjhatthite jAva samupajjitthA-evaM khalu bhagavaMtojAtisaMpannA ihamAgayA iha saMpattAtaMicchAmiNaMthere bhagavaMte vaMdAmi namasAmiNhAtejAva suddhappAvesAtimaGgalAI vatthAiMpavaraparihie pAyavihAracAreNaMjeNeva guNasile cetiejeNeva therA bhagavaMto teNeva uvAgacchati 2 vaMdati nmNsti| tateNaM therA dhannassa vicittaM dhammamAtikhaMti, tate NaM se dhanne satthavAhe dhammaM socA evaM vadAsI-sadahAmiNaM bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe jAva pavvatie jAva bahUNi vAsANi sAmannapariyAgaM pAuNittAbhattaMpaccakkhAtittAmAsiyAesaMlehaNAe sarddhibhattAiMaNasaNAechedei 2 tAkAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe devattAe uvavanne, tattha NaM atyaMgatiyANaM devANaM cattAri paliovamAI ThitI pannattA, tattha NaM dhannassa devassa cattAri paliovamAiM ThitI pannattA, se gaM dhanne deve tAo
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM - 2 99 devaloyAo AukkhaeNaM ThitIkkhaeNaM bhavakkhaeNaM anaMtaraM cayaM caittA mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva savvadukkhANamaMtaM karehiti mU. (54) jahA NaM jaMbU ! dhanneNaM satthavAheNaM no dhammetti vA jAva vijayassa takkarassa tato vipulAo asana0 4 saMvibhAge kae nannattha sarIrasArakkhaNaTThAe, evAmeva jaMbU ! je NaM amhaM niggaMthe vA 2 jAva pavvatie samANe vavagayaNhANummaddaNapupphagaMdhamallAlaMkAravibhUse imassa orAliyasarIrassa no vannaheDaM vA rUvaheuM vA visayaheuM vA asaNaM 4 AhAramAhareti, nannattha nANadaMsaNacarittANaM vahaNayAe, se gaMihaloe caiva bahUNaM samaNANaM samaNINaM sAvagANa ya sAvigANa ya accaNijje jAva pajjuvAsaNijje bhavati, paraloevi ya NaM no bahUNi hatthaccheyaNANi ya kannaccheyaNANi ya nAsAcheyaNANi ya evaM hiyayauppAyaNANi ya vasaNuppADaNANi ya ullaMbaNANi ya pAvihiti anAtIyaM ca NaM anavadaggaM dIhaM jAva vItivatissati jahA va se dhanne satthavAhe / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva doccassa nAyajjhayaNassa ayamaTTe pannattettibemi // vR. 'jahA Na' mityAdinA'pi jJAtameva jJAnapanIye niyojitaM, 'nannattha sarIsArakkhaNaTThA 'tti na zarIrasaMrakSaNArthadanyatra tadarthamevetyarthaH 'jahA va se dhanne' tti dRSTAntanigamanaM iha punarvizeSayojanAmimAmabhidadhati bahuzrutAH - iha rAjagRhanagarasthAnIyaM manuSyakSetraM dhanyasArthavAhasthAnIyaH sAdhujIvaH vijayacaurasthAnIyaM zarIraM putrasthAnIyo nirupamanirantarAnandanibandhanatvena saMyamo, bhavati hyasatpravRttikazarIrAtsaMyamavidhAtaH, AbharaNasthAnIyAH zabdAdiviSayAH, tadarthapravRttaM hi zarIraM saMyamavighAte pravartate, haDibandhasthAnIyaM jIvazarIrayoravibhAgenAvasthAnaM rAjasthAnIyaH karmapariNAmaH rAjapuruSasthAnIyAH karbhedAH laghusvakAparAdhasthAnIyA manuSyAyuSkabandhahetavaH, mUtrAdimalaparisthAnIyAH pratyupekSaNAdayo vyApArAH, yato bhaktAdidAnAbhAve yathAsau vijayaH prazravaNAdivyutsarjanAya na pravarttitavAn evaM zarIramapi nirazanaM pratyupekSaNAdiSu na pravartatte, pAnthakasthA nIyo mugdhasAdhuH, sArthavAhIsthAnIya AcAryAH, te hi vivakSitasAdhuM bhaktAdibhiH zarIramupaSTambhayanta sAdhvantarAdupazrutyopAlambhayanti vivakSitasAdhunaiva nivedite vedanAvaiyAvRttyAdike bhojanakAraNe parituSyanti ceti, paThyate ca"sivasAhaNesu AhAravirahio jaM na vaTTae deho / tamhA dhannovva vijayaM sAhU taM teNa posejjA / / " 'evaM khalvi'tyAdi nigamanaM' itizabdaH samAptau bravImIti pUrvavadeveti // adhayayanaM - 2 - samAptam 119 11 muni dIparatna sAgareNa saMzodhitA sampAdItA jJAtAdharmakathAGga sUtre prathama zrutaskandhe dvItIya adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parIsamAptA / adhyayanaM - 3 - aNDakaH vR. atha tRtIyamaNDakAkhyamadhyayanaM, tasya ca pUrveNa sahAyaM sambandhaH - anantarAdhyayane sAbhiSvaGgasya nirabhiSvaGgasya ca doSaguNAnabhidadhatA cAritrazuddhirvidheyatayopadiSTA, iha tu zaGkitasya niHzaGkasya ca tAnabhidadhatA saMyamazuddhareva hetubhUtA samyaktvazuddhirvidheyatayopadizyate
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/3/54 ityevaMsaMbandhasyAsyedamupakSepasUtraM - mU. (55) jati NaM bhaMte! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM doccassa ajjhayaNassa nAyAdhammakahANaM ayamaThThe pannatte taiassa ajjhayaNassa keaTThe pa0 ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 caMpA nAmaM nayarI hotthA vannao, tIse NaM caMpAe nayarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe subhUmibhAe nAmaM ujjANe hotthA savvouya0 suramme naMdanavane iva suhasurabhisIyalacchAyAe samanubaddhe, tassa NaM subhUmibhAgassa ujjANassa uttarao egadesaMmi mAluyAkacchae vannao, tattha NaM egA varamaUrI do puDhe pariyAgate piDuMDIpaMDure nivvaNe niruvahae bhinnamuTThippamANe maUrI aMDae pasavati 2 sateNaM pakkhavAeNaM sArakkhamANI saMgovamANI saMviTTemANI viharati, tattha NaM caMpAe nayarIe duve satthavAhadAragA parivasaMti taM0 - jiNadattaputte ya sAgaradattaputte ya, sahajAyayA sahavaDDiyayA sahapaMsukIliyayA sahadAradarisI annamannamaNurattayA annamannamaNuvvayayA annamannacchaMdANuvattayA annamannahiyaticchiyakArayA annamannesu gihesu kiJcAI karaNijAI paccaNubhavamANA viharanti / vR. 'jaiNa' mityAdi ' evaM khalvi' tyAdi, prakRtAdhyayanasUtraM ca samastaM kaNThyaM navaraM 'savvoue' tti sarve Rtavo - vasantAdayaH tatsaMpAdyakusumAdibhAvAnAM vanaspatInAM samudbhavAt yatra tattathA, kvacit 'savvouya'tti dRzyate, tena ca 'savvouyapuSpaphalasamiddhe ityetsUcittaM, ata eva suramyaM nandanavanaM - merordvitIyavanaM tadvat zubhA sukhA vA surabhiH zItalA ca yA chAyA tayA samanubaddhaMvyAptaM 'do puTTe' ityAdi, dve - dvisaMkhye puSTe - upacite paryAyeNa - prasavakAlakra meNAgate paryAyAgate prAkRtatvena yakAralopAt pariyAgaetti bhaNitaM, piSTasya - zAliloTTasya - uNDI - piNDI piSToNDI tadvat pANDure ye te tathA, nirvraNe- vraNakai rahite nirupahate- vAtAdibhiranupahate bhinnA - madhyazuSirA yA muSTiH sA prAmANaM yayoH te bhinnamuSTipramANe mayUryA aNDake mayUrANDake na kurkuTyA aNDake prasUte - janayati, saMrakSayantI - pAlayantI saGgopAyantI - sthagayantI saMveSTayantI - poSayantI, sahajAtau janmadinasyauvakatvAt sahavRddhI - sametayorvRddhimupagatatvAt / - sahapAMzukrIDitakau samAnabAlabhAvatvAt sahadAradarzinau samAnayauvanArambhatvAt sadaiva - ekAvasara eva jAtakAma-vikAratayA dArAn-svakIye 2 bhArye tathAvidhadRSTibhirdaSTavantau athavA saha-sahitau santau anyo'nya- gRhayaudvari pazyataH tatpravezanenetyevaMzIlau yau tau tathA, etaccAnantaroktaM svarUpamanyo'nyAnurAge sati bhavatItyAha - anyo'nyanuraktau - snehavantau ata evAnyo'nyamanuvrajata ityantayo'nyAnuvrajau, evaM chando'nuvarttakau - abhiprAyAnuvarttinI evaM hRdayepsitakArakau 'kiccAiM karaNIyAI' ti karttavyAni yAni prayojanAnItyarthaH athavA kRtyAni - naityakAni karaNIyAni - kAdAcitkAni 'pratyanubhavantau ' vidadhAnau / mU. (56) tate NaM tesiM satthavAhadAragANaM annayA kayAI egatao sahiyANaM samuvAgayAgaM sannisannANaM sannividvANaM imeyArUve mihokahAsamullAve samuppajjitthA - jannaM devANuppiyA ! amhaM suhaM vA dukkhaM vA pavvajjA vA videsagamaNaM vA samuppajjati tannaM amhehiM egayao sameccA nitthariyavvaMtikaDDa annamannameyArUvaM saMgAraM paDisurNeti 2 sakammasaMpauttA jAyA yAvi hotthA / vR. 'egau'tti kvacidekasmin deze sahitayoH - militayoH samupAgatayorekatarasya gRhe
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayana-3 sannipaSaNNayoH-upaviSTayoH saMniviSTayoH saMhatatayA sthirasukhAsanatayA ca vyavasthitayomithaH kathA-parasparakathA tasyAM samullApo-jalpo yaH sa tathA samudapadyata, 'samecca'tti sametya pAThAntare 'saMhicca'tti saMhatya saha saMbhUya 'saMgAraM'ti saGketaM paDisuNeti'tti abhyupgcchtH| mU. (57) tattha NaM caMpAe nayarIe devadattA nAmaMgaNiyA parivasai aDDA jAva bhattapANA causaTTikalApaMDiyA causadvigaNiyAguNovaveyA auNattIsaM visese ramamANI ekavIsaratiguNappahANA battIsapurisovayArakusalA navaMgasuttapaDibohiyA aTThArasadesIbhAsAvisArayA siMgArAgAracAruvesA saMgayagayahasiya0 UsiyajhayAsahassalaMbhAvidinnachattacAmara-bAlaviyaNiyA kannIrahappayAyA yAvi hotthA bahUNaM gaNiyAsahassANaM AhevacaM jAva viharati, tateNaMtesiM satyavAhadAragANaMannayA kadAipuvvAvaraNhakAlasamayaMsi jimiyabhututtarAgayANaM samANANaM AyantANaM cokkhANaM paramasutibhUyANaM suhAsaNavaragayANaM imeyArUvaM mihokahAsamullAve samuppajjitthA, taM seyaM khalu amhaM devANuppiyA ! kallaM jAva jalaMte vipulaM asaNaM 4 uvakkhaDAvettA taM vipulaM asaNaM 4 dhUvapuSphagaMdhavatthaM gahAya devadattAe gaNiyAe saddhiM subhUmibhAgasasa ujjANassa ujjANasiriMpaccaNubhavamANANaM viharittaettikaTThaannamanassa eyama paDisuNeti 2 kallaMpAubbhUe koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM vadAsI gacchaha NaM devANuppiyA! vipulaM asaNaM 4 uvakkhaDeha 2 taM vipulaM asaNaM 4 dhUvapuppha gahAyajeNeva subhUbhibhAge ujjANejeNeva naMdApukkhariNI teNAmevauvAgacchaha 2 naMdApukkhariNIto adUrasAmaMte thUNAmaMDavaM AhaNaha 2 AsitasammaJjitovalittaM sugaMdha jAva kaliyaM kareha 2 amhe paDivAlemANA 2 ciTThaha jAva ciTThati, . taeNaMsatyavAhadAragAdoccaMpikoDuMbiyapurisesaddAvetira evaMvadAsI-khippAmevalahukaraNajuttajotiyaM samakhuravAlihANaM samalihiyatikkhaggasiMgaehiM rayayAmayaghaMTasuttaraJjapavarakaMcaNakhaciyaNatthapaggahovaggahitehiM nIluppalakayAmelaehiM pavaragoNajuvANaehinANAmaNirayaNakaMcaNaghaMTiyAjAlaparikkhittaM pavaralakkhaNovaveyaM juttameva pavahaNaM uvaNeha, te'vi taheva uvaNeti, tate NaM se satyavAhadAragA vhAyA jAva sarIrA pavahaNaM durUhati 2 jeNeva devadattAe gaNiyAe gihaM teNeva uvAgacchaMta 2 ttA pavahaNAto paccoruhati 2 devadattAe gaNiyAe gihaM aNupaviseMti, tateNaMsA devadattA gaNiyA satthavAhadArae ejamANe pAsati 2 haTTa 2 AsaNAoabbhuDheti 2 sattaTTha padAti aNugacchati 2 te satthavAhadArae evaM vadAsI-saMdisaMtu NaMdevANuppiyA! kimihAgamaNappatoyaNaM?, tateNaMte satyavAhadAragA devadattaMgaNiyaMevaMvadAsIicchAmo NaM devANuppie ! tumhehiM saddhiM subhUmibhAgassa ujANassa ujANasiriM paJcaNubbhavamANA viharittae, tate NaM sA devadattA tesiMsatthavAhadAragANaM etamaTTha paDisuNeti 2 NhAyA kayakiccA kiM te pavara jAva sirisaMmANavesAjeNeva satyavAhadAragA teNeva samAgayA, tate NaM te satthavAhadAragA devadattAe gaNiyAe saddhiM jANaM durUhati 2 caMpAe nayarIe majhamajjheNaMjeNeva subhUmibhAge ujANe jeNeva naMdApukkhariNI teNeva uvAgacchaMti 2 pavahaNAto paccoruhaMti 2 naMdApokkhariNIM ogAhiMti 2 jalamajaNaM kareMtijalakIDaM kareMti bahAyA devadattAe ___
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/3/57 saddhiM paccuttaraMtijeNeva thUNAmaMDave teNeva uvAgacchaMtira thUNAmaMDavaM aNupavisaMti 2 savvAlaMkAravibhUsiyA AsatthA vIsatthA suhAsaNavaragayA devadattAe saddhiM taM vipulaM asaNaM4 dhUvapuSphagaMdhavatthaM AsAemANA vIsAemANA pari jemANA evaM caNaM viharaMti, jimiyabhuttuttarAgayAviyaNaMsamANA devadattAe saddhiM vipulAtiM mANussagAI kAmabhogAiM jamANA viharati / vR. 'causaTThI' tyAdi, catuHSaSTikalAHgItanRtyAdikAH strIjanocitAvAtsyAyanaprasiddhAH catuHSaSTigaNikAguNAH AliGganAdikAnAmaSTAnAM kriyAvizeSANAM pratyekamaSTabhedatvAt, ete'pi vAtsyAyanaprasiddhAH, evaM vizeSAdayo'pi, 'navaMgasuttapaDibohiya'ttiprAgvat navayauvaneti bhAvaH 'saMgayagayahasiya'ityenenedaM sUcitaM 'saMgayagayahasiyabhaNiyavihiyavilAsasalaliyasaMlAvaniuNajuttovayArakusalA' vyAkhyA tvasya pUrvavat, vAcanAntaretvidamadhikaM suMdarathaNajaghaNavayaNacaraNanayaNalAvaNNarUvajovvaNavilAsakaliyA' ucchritadhvajA sahai TyAM lAbho yasyAH sA tathA, vitIrNAni rAjJA chatracAmarANi vAlavIjanikA ca-cAmaravizeSo yasyAH sA tathA, karNIrathaH-pravahaNavizeSastenaprayAtaM-gamanaMyasyAHsA tathA, kIratho hi RddhimatAM keSAMcideva bhavatIti so'pitasyAastItyatizayapratipAdanArtho'pizabdaiti, sthUNApradhAnovastrAcchAdito maNDapaHsthUNAmaNDapaH 'AhaNaha'tti nivezayatetibhAvaH, 'laghukaraNe'yAdi, laghukaraNaMgamanAdikA zIghrakriyA dakSatvamityarthaH tena yuktA ye puruSAstaiojitaM yatrayUpAdibhiH sambandhitaM yattattathA pravahaNamitisambandhaH, pAThAntareNa laddhakaraNajuttaehi titatralaghukaraNena-dakSatvena yuktauyaujitau yau tau tathA tAbhyAM, kakAra iha svArthikaH, goyuvabhyAM yuktameva pravahaNamupanayateti sambandhaH, samakhuravAladhAnau-samAnazaphapucchau same-tulye likhite-zastreNApanItabAhyatvakke tIkSNe zRGge yayostau tathA, tataH karmadhArayaH, tAbhyAM, vAcanAntare jaMbUNayamayakalAvajuttapaivisiTThaehiM jambUnadamayI-suvarNamayau kalaoNpau-kaNThAbharaNavizeSau yostre ca-yUpena saha kaNThasaMyamanarajjUprativiziSTe yayostau ca tathA tAbhyAM, rajatamayaurUpyavikArau ghaNTe yayostau tathA, sUtrarajjuke-kAsikasUtradavarakamayyau varakanakakhacite ye naste-nAsikAnyastarajjuketayoH pragraheNa-razminAavagRhItakau-baddhauyautathAtataHkarmadhArayo'taH tAbhyAM, nIlotpalakRtApIDAbhyAMApIDaH-zekharaH,pravaragoyuvabhyAM, nAnAmaNiratnakAJcanaghaNTikAjAlena parikSiptaM pravaralakSaNopetaM, vAcanAntare'dhikamidaM sujAtajugajuttaujjugapasatthasuviraiyanimmiyaMti tatra sujAtaM-sujAtadArumayaM yugaM-yUpaH yuktaM-saMgataM RjukaM-saralaM prazastaM-zubhaM suviracitaM-sughaTitaMnirmitaM-nivezitaMyatratattathA, yuktameva-sambaddhamevapravahaNaM-yAnaMparidakSagantrItyarthaH 'kintejAva sirI'tyAdi vyAkhyAtaM dhaarinniivrnnke| mU. (58) tateNaM te satyavAhadAragA puvvAvaraNhakAlasamayaMsi devadattAe gaNiyAe saddhiM thUNAmaMDavAo paDinikkhamaMti 2 hatthasaMgellIe subhUmibhAge bahusu Alidharaesu ya kayalIdharesu yalayAdharaesuyaacchaNadharaesuyapecchaNadharaesuyapasAhaNadharaesuyamohaNadharaesuyasAladharaesu ya jAladharaesuya kusumadharaesuya ujjANasiriM paJcaNubhavamANA viharati / vR. 'hatthasaMgellIe'ttianyo'nyaM hastAvalambanena, Aligharasuyakayaligharaesuya' AlIkadalyau vanaspativizeSau, latAgharaaisuya'latAH-azokAdilatA 'acchaNagharaesuya' acchaNaMti
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-3 103 AsanaM, pecchaNagharaesuya' prekSaNaM-prekSaNakaM, 'pasAhaNadharaesuya prasAdhanaM-maNDanaM, 'mohanagharaesu yamohanaM-nidhuvanaM, 'sAlagharaesuya'sAlAH zAkhAH athavA zAlA-vRkSavizeSAH, 'jAlagharaesu ya' jAlagRhaM-jAlakAnvitaM, 'kusumadharaesu ya' kusumaprAyavanaspatigRheSvityarthaH, kvacitkadalIgRhAdipadAni yAvacchabdena sUcyanta iti / mU. (59) tateNaM te satthavAhadArayA jeNeva se mAluyAkacchae teNeva pahArettha gamaNAe, tateNaMsA vaNamaUrI te satyavAhadAraeejamANe pAsatira bhIyA tatthA0 mahayA 2 saddeNaM kekAravaM viNimmuyamANI 2 mAluyAkacchAopaDinikkhamati 2 egaMsirukkhamAlayaMsiThiccAte satthavAhadArae mAluyAkacchayaM ca aNimisAe diTThIe pehamANI 2 citttthti| tateNaM te satyavAhadAragAannamannaM saddAveMti 2 evaM vadAsI-jahANaM devANuppiyA! esA vaNamaUrI amhe ejjamANA pAsittA bhItA tatthA tasiyA ubviggA palAyA mahatA 2 saddeNaM jAva amhe mAluyAkacchayaM ca pecchamANI 2 ciTThati taM bhaviyavvamettha kAraNeNaMtikaTTha mAluyAkacchaMyaM aMto anupavisaMti 2 tatthaNaM do puDhe pariyAgaye jAva pAsittA annamannaM saddAveMti 2 evaM vadAsI seyaM khalu devANuppiyA! amhe ime vaNamaUrIaMDaesANaMjAimaMtANaMkukkuDiyANaM aMDaesu apakkhivAvettae, tate NaM tAo jAtimantAo kukkuDiyAo tAe aMDae sae ya aMDae saeNaM pakkhavAeNaM sArakkhamANIo saMgovemANIo viharissaMti, tate NaM amhaM etthaM do kIlAvaNagA maUrapoyagA bhavissaMtittika? annamannassa etamaTuM paDisuNeti 2 sae sae dAsaceDe saddAveMti 2 evaM vadAsI-gacchaha NaM tubbhe devANuNuppiyA! ime aMDae gahAya sagANaM jAimaMtANaM kukkuDINaM aMDaesu pakkhivaha jAva tevi pakkhiveti, tateNaM te satyavAhadAragA devadattAe gaNiyAe saddhiM subhUmibhAgassa ujANassa ujjANasiriM paJcaNubhavamANA viharittAtamevajANaMdurUDhA samANAjeNeva caMpAnayarIejeNevadevadattAegaNiyAe gihe teNeva uvAgacchaMtara devadattAegiha aNupavisaMti 2 devadattAe gaNiyAe vipulaMjIviyArihaM pIidANaMdalayaMti 2 sakkAreMti 2 sammANatira devadattAegihAto paDinikkhamaMti2 jeNeva sayAI 2 gihAI teNeva uvAgacchaMti 2 sakammasaMpauttA jAyA yAvi hotthaa| ___ mU. (60) tate NaM je se sAgaradattaputte satyavAhadArae se NaM kallaM jAva jalaMte jeNeva se vaNamaUrIaMDae teNeva uvAgacchati 2 taMsi maUrIaMDayaMsi saMkite kaMkhite vitigicchAsamAvanne bheyasamAvanne kalusasamAvanne kinnamamaMettha kilAvaNamaUrIpoyaebhavissati udAhuNo bhavissaittikaTutaM maurIaMDayaM abhikkhaNaM 2 uvvatteti pariyattetiM AsAreti saMsAreti cAleti phaMdei ghaTeti khobheti abhikkhaNaM2 kannamUlaMsiTiTTiyAveti, tateNaMsemaUrIaMDaeabhikkhaNaM2 uvvattijjamANe jAva TiTTiyAvejamANe poccaDe jAte yAvi hotthA, tateNaM se sAgaradattaputte sattavAhadArae annayA kayAiMjeNeva se maUraaMDae teNeva uvAgacchati 2 taMmaUrIaMDayaM poccaDameva pAsati 2 ahoNaM mama esa kIlAvaNae maUrIpoyae na jAettikaTTha ohatamaNa jAva jhiyAyati / evAmeva samaNAuso ! jo amhaM niggaMtho vA niggaMthI vA AyariyauvajjhAyANaM aMtie pavvatie samANe paMcamahabbaesujAvachabbIvanikAesunigaMthe pAvayaNe saMkitejAva kalusasamAvanne se NaM iha bhave ceva bahUNaM samaNANaM bahUNaM samaNINaM sAvagANaM sAvigANaM hIlaNijje niMdaNijje
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/- /3/60 khiMsa Nijje garahaNije paribhavaNijje paraloeviya NaM Agacchati bahUNi daMDaNANi ya jAva anupariyaTTae vR. zaGkitaH- kimidaM niSpatsyate na vetyevaM vikalpavAn kAGkSitaH-tatphalAkAGkSavAn kadA niSpatsyate ito vivakSitaM phalamityautsukyavAnityarthaH vicikitsitaH - jAte'pIto mayUrapote'taH kiM mama krIDAlakSaNaM phalaM bhaviSyati na vetyevaM phalaM prati zaGkAvAn, kimuktaM bhavati ? - bhedasamApanno materdedhAbhAvaM prAptaH sadbhAvAsadbhAvaviSayavikalpavyAkulita iti bhAvaH, kaluSasamApanno matimAlinyamupagataH, etadeva lezata Aha- 'kinna' mityAdi, udvartayatiadhodezyoparikaraNena parivartayatitthaiva punaH sthApanena 'AsArayati' ISatsvasthAnatyAjanena 'saMsArayati' punarISatsvasthAnAt sthAnAntaranayanena cAlayati - sthAnAntarayanena spandayatikiMciccalanena ghaTTayati-hastasparzanena kSobhayati- ISadbhUmimutkIrya tatpravezanena 'kaNNamUlaMsi' tti svakIyakarmasamIpe dhRtvA 'TiTTiyAveti' zabdAyamAnaM karoti 'poccaDaM' ti asAraM, hIlanIyo gurukulAdyuddhaTTataH nindanIyaH kutsanIyo - manasA khiMsanIyo - janamadhye garhaNIyaH - samakSameva ca paribhavanIyo'nabhyutthAnAdibhiH, mU. (61) tate NaM se jinadattaputte jeNeva se maUrIaMDae teNeva uvAgacchati 2 taMsi maUrIaMDayaMsi nissaMkite, suvattae NaM mama ettha kIlAvaeNa maUrIpoyae bhavissatItikaTuM taM maurIaMDayaM abhikkhaNaM 2no uvvatteti jAva no TiTTiyAveti, tate se maurI aMDae aNuvattijjamANe jAva aTiTTiyAvijjramANe teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM umbhinne maUripoyae ettha jAte, tateNaM se jiNadattaputte taM maUrapoyayaM pAsati 2 haTTa tuTThe maUraposae saddAveti 2 evaM vadAsI- tubbheNaM devANuppiyA ! imaM maUrapoyayaM bahUhiM maUraposaNapAuggehiM davvehiM anupuvveNaM sArakkhamANA saMgovemANA saMvaDDei nadullagaM ca sikkhAveha, tate NaM te maUraposagA jinadattassa puttassa etamaTThe paDisurNeti 2 taM maurapoyayaM geNhaMti jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchatiM 2 taM mayUrapoyagaM jAva naTTulagaM sikkhAveti / tateNaM se maUrapoyae ummukkabAlabhAve vinnAya0 jovvaNaga0 lakkhaNavaMjaNa0 mAnummAnappamANapaDipunna0 pakkhapehuNakalAve vicittApicche sattacaMdae nIlaMkaThae naccaNasIlae egAe cappuDiyAe kayAe samANIe anegAtiM naTullagasayAtiM kekAravasayANi ya karemANe viharati, tate NaM te maUraposagA taM maUrapoyagaM ummukkajAva karemANaM pAsittA 2 taM maUrapoyagaM geNhaMti 2 jinadattassa puttassa uvarNeti, tate gaM se jinadattaputte satthavAhadArae maurapoyagaM ummukka jAva karemANaM pAsittA haTTatuTTe tesiM vipulaM jIviyArihaM pItidANaM jAva paDivisajjei, tae NaM se maUrapotae jinadattaputteNaM egAe cappuDiyAe kayAe samANIe naMgolAbhaMgasirodhare seyAvaMge giNhai avayAriyapainnapakkhe ukkhittacaMdakAtiyakAlAve kekvAiyasayANi vimuJccamANe naccai, tate NaM se jinadattaputte teNaM maurapoyaeNaM caMpAe nayarIe siMghADaga jAva pahesu satiehi ya sAhassiehi ya sayasAhassiehi ya paNiehi ya jayaM karemANe viharati / evAmeva samaNAuso ! jo amhaM niggaMtho vA niggaMthI vA pavvatie samANe paMcasu mahavvaesu chasu jIvanikAesu niggaMthe pAvayaNe nisaMsakite nikkaMkhie nivvitigicche se NaM iha bhave ceva bahUNaM samaNANaM samaNINaM jAva vItivatissati / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM0 nAyANaM taccassa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayana-3 ajjhayaNassa ayamaDhe pannattettibemi vR. mayUrapoSakA yemayUrAn puSNanti naTulagaM'tinATyaM vinAye'tyAdau vinnAyapariNayamette jovvaNagamaNupattelakkhaNavaMjaNaguNovavee' ityevaMzya,mAnena-viSkambhataH unmAnena-bAhalyAtaH pramANenacaTa-AyAmataH paripUrNaupakSau pehuNakalAvittimayUrAGgakalApazcayasyasatathA, vicitrANi picchAnizatasaMkhyAzcacandrakAyasyasatathA, vAcanAntarevicitrAH-piccheSvavasaktAH saMbaddhAzcandrakA yasya sa vicitparapicchAvasaktacandrakaH nIlakaNThako nartanazIlakaH cappuTikA-pratItA kekAyitaM-mayUrANAM zabdaH ekasyAM cappuTikAyAM kRtAyAM satyAM__-'naMgolAbhaMgasirohari tilAGgulAbhaGgavat-siMhAdipucchavakrIkaraNamiva zirodharA-grIvA yasya sa tathA, svedApanno-jAtasvedaH zvetApAGgo vA sitanetrAntaH avatAritau-zarIrAtpRthakka tau prakIrNI-vikIrNapicchau pakSau yasyasatathA, tataH padadvayasyakarmadhArayaH,utkSiptaH-UrddhikRtazcandrakAdikaH-candrakaprabhRtikamayUrAGgavizeSopetazcandrakai racitairvA kalApaH-zikhaNDo yena sa tathA, kekAyitazataM-zabdavizeSazataM paNiehiti paNitaiH-vyavahArairhoddAdibhirityarthaH 'evameve'tyAdi upanayavacanamiti, bhavanti cAtra gaathaaH||1|| 'jinavabhAsiyabhAvesu bhAvasaccesubhAvao maimaM / no kujA saMdehaM sNdeho'ntthheutti|| // 2 // nissaMdehattaM puNa guNaheuM jaMtao tayaM kajaM / etthaM do siTThisuyA aMDayagAhI udAharaNaM / / // 3 // tathA 'katthai maidubballeNa tavihAyariyavirahao vA vi| neyagahaNattaNeNaM naannaavrnnodennNc|| heUdAharaNAsaMbhave yasai suTujaMna bujjhijjA / savvanumayamavitahaM tahAviiha ciMtae mimN|| // 5 // anuvakayaparANuggahaparAyaNAjaMjiNA jgppvraa| jiyarAgadosamohA ya nannahAvAiNo teNa / / " adhyayanaM-3 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA jJAtAdharmakathAGga sUtre prathamazrutaskandhe dvitIya adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parI samAptA ( adhyayanaM-4- "kUrmaH" ) vR. atha kUrmAbhidhAnaM caturthamadhyayanaM vivriyate, asya cAyaM pUrveNa sahAbhisambandhaHanantarAdhyayane pravacanArtheSu zaGkitAzaGkitayoH prANinordoSaguNAvuktAviha tu paJcendriyeSu guptAguptayostAvevAbhidhIyete ityevaMsambandhasyAsyedamupakSepAdisUtraM mU. (62) jati NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM nAyANaM taccassa nAyajjhaNassa ayamaDhe pannatte cautthassaNaM nAyANaM ke aTe pannatte?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 vANarasI nAM nayarI hotthA vannao, tIse NaM vANArasIe // 4 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/4/62 nayarIe bahiyA uttarapuracchime disibhAge gaMgAe mahAnadIe mayaMgatIraddahe nAmaMdahe hotthA, anupuvvasujAyavappagaMbhIrasIyalajale acchavimalasalilapalicchanne saMchannapattapupphapalAse bahuuppalapaumakumuyanaliNasubhagasogaMdhiyapuMDarIyamahApuMDarIyasayapattasahasapattakesarapuSphovacie pAsAdIe 4, tatthaNaMbahUNaMmacchANaya kacchabhANa ya gAhANa yamagarANa yasuMsumArANa ya saiyANa yasAhassiyANayasayasAhassiyANa yajUhAiMnibbhayAiMnirubbiggAiMsuhaMsuheNaMabhiramamANagAtiM 2 viharaMti, tassaNaMmayaMgatIraddahassa adUrasAmaMte ettha NaM mahaMege mAluyAkacchae hotthA vannao, tattha NaM duve pAvasiyAlagA parivasaMti, pAvA caMDA roddA tallicchA sAhasiyA lohitapANI AmisatthI AmisAhArA AmisappiyAAmisalolAAmisaMgavesamANA rattiM viyAlacAriNo diyA pacchannaM cAvi ciTuMti, tate NaM tAo mayaMgatIraddahAto annayA kadAiM sUriyaMsi ciratthamiyaMsi luliyAe saMjhAepaviralamANusaMsiNisaMtapaDiNisaMtaMsisamANaMsiduve kummagA AhAratthI AhAraMgavesamANA saNiyaM 2 uttaraMti, tasseva mayaMgatIradahassa pariperaMteNaM savvato samaMtA parigholemANA 2 vittiM kappemANA viharaMti, tayAnaMtaraMcaNaMte pAvasiyAlagA AhAratthIjAva AhAraMgavesamANA mAluyAkacchayAo paDinikkhamaMtira tAjeNeva mayaMgatIre dahe teNeva uvAgacchati tasseva mayaMgatIraddahassa pariperaMteNaM parigholemANA 2 vittiM kappemANA viharaMti, tateNaM te pAvasiyAlA te kummae pAsaMti 2 jeNevate kummae teNeva pahArettha gamaNAe, tate NaM te kummagA te pAvasiyAlae ejamANe pAsaMti 2 bhItA tatthA tasiyA ubbiggA saMjAtabhayA hatthe yapAdeya gIvAe yasaehiM 2 kAehiMsAharaMtira niccalA niphaMdA tusiNIyA saMciTThati, tateNaM te pAvasiyAlayA jeNeva te kummagAteNeva uvAgacchaMti 2 te kummagA savvato samantA uvvateti pariyatteMti AsAreti saMsAreMti cAleMti ghaTTeMti phaMdeti khobheti nahehiM AlupaMti daMtehi ya akkhoDeti no cevaNaM saMcAeMti tesiM kummagANaM sarIrassa AbAhaM vA pabAhaM vA vAbAhaM vA uppAettae chaviccheyaM vA karettae, tateNaMte pAvasiyAlayAee kummae doghaMpitacaMpisavvato samaMtA uvvatetijAva noceva NaMsaMcAenti karettae, tAhe saMtAtaMtAparitaMtA nimvinnAsamANAsaNiyaM 2 paccosakketiegaMtamavakkamaMti niccalA niphaMdA tusiNIyA saMciTThati, tattha NaM ege kummage te pAvasiyAlae ciraMgate tadUraMgae jANittA saNiyaM 2 egaM pAyaMnicchubhati, tateNaMte pAvasiyAlA teNaMkummaeNaMsaNiyaM 2 egaMpAyaMnINiyaMpAsaMti 2 tAe ukkiTTAe gaIe sigdhaM cavalaM turiyaM caMDaM jatiNaM vegitaM jeNeva se kummae teNeva uvAgacchaMti 2 tassa NaM kummagassataMpAyaM nahiM AlupaMti daMtehiM akkhoDeMti tato pacchA maMsaMca soNiyaMca AhAreti 2 taMkummagaMsavvato samaMtA uvvateMti jAva no cevaNaM saMcAinti karettaetAhe doccaMpiavakkamaMti evaM cattArivi pAyA jAva saNiyaM 2 gIvaMnINeti, tateNaM te pAvasiyAlagAteNaM kummaeNaMgIvaM nINiyaM pAsaMti 2 sigdhaM cavalaM 4 nahehiM daMtehiM kavAlaM vihADeMti 2 taM kummagaMjIviyAo vavaroti 2 maMsaMca soNiyaMcaAhAreti, evAmeva samaNAuso! jo amhaM niggaMtho vA 2 AyariyauvajjhAyANAM aMtie pavvatie samANe paMca iMdiyA aguttA bhavaMti seNaM iha bhavecevabahUNaM samaNANaM4 hIlaNije
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayanaM-4 paraloge'viya NaM Agacchati bahUNaM daMDaNANaM jAva anupariyakRti, jahA se kummae aguttiMdie, tate NaM te pAlasiyAlagA jeNeva se doccae kummae teNeva uvAgacchaMti 2 taM kummagaM savvato samaMtA uvvateti jAva daMtehiM akkhuDeMti jAva karettae, tate NaM te pAvasiyAlagA doccaMpi taccaMpi jAva no saMcAenti tassa kummagassa kiMci AbAhaM vA vibAhaM vA jAva chaviccheyaM vA karettae tahe saMtA taMtA paritaMtA nivvinnA samANA jAmeva disiM pAubbhUtA tAmeva disiM paDigayA, tate NaM se kummae te pAvasiyAlae ciraMgae dUragae jANittA saNiyaM 2 gIvaM neNeti 2 disAvaloyaM karei 2 jamagasamagaM cattArivi pAde nINeti 2 tAe ukkiTThAe kummaIe vIivayamANe 2 jeNeva mayaMgatIraddahe teNeva uvAgacchai 2 mittanAtiniyagasayaNasaMbaMdhipariyaNeNaM saddhiM abhisamannAgae yAvi hotthA, evAmeva samaNAuso ! jo amhaM samaNo vA 2 paMca se iMdiyAtiM guttAtiM bhavaMti jAva jahA use kumma guttiMdie / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM cautthassa nAyajjhayaNassa ayamaTTe pannatteti bemi // 107 1 vR. 'jaI' tyAdi, sugamaM sarvaM, navaraM 'mayaMgatIradda he ' tti mRtagaGgAtIrahadH mRtagaGgA yatra deze gaGgAjalaM vyUDhamAsIditi, 'AnupUvyeNa' paripATyA suSThujAtA vaprAH - taTA yatra sa tathA gambhIraM - agAdhaM zItalaM jalaM yatra sa tathA tataH padadvayasya karmadhArayaH kvacididamadhikaM dRzyate ' acchavimalasalilapalicchanne' pratItaM navaraM bhRtatvAtpraticchannaH - AcchAditaH kvacittu 'saMchanne' tyAdisUcanAdidaM dRzyaM 'saMchannapaumapattabhisamuNAle ' saMchannAni - AcchAditAni padmaH patraizca - padminIdalaiH vizAni - padminImUlAni mRNAlAni ca - nalinanAlAni yatra sa tathA kvacidevaM pAThaH 'saMchannapattapupphapalAse' saMchannaiH patraiH padminIdalaiH puSpapalAzaizca - kusumadalairyaH sa tathA 'bahuuppalakumuyanaliNasubhagasogaMdhiyapuMDarIyamahApuMDarIyasayapattasahassapattakesara- phullovaie' bahubhirutpalAdibhiH kesarapradhAnaiH phulaiH jalapuSpairupacitaH - samRddho yaH sa tathA, tatrotpalAni - nIlotpalAdIni kumudAnicandrabodhyAdIni puNDarIkANi-sitapadmAni zepANi lokarUDhyA'vaseyAni 'chappayaparibhujamANakamale acchavimalasalilapatthapuNNe' acchaM ca vimalaM ca yatsalilaM - jalaM pathyaM hitaM tena pUrNaH 'parihatthabhamaMtamacchakacchabhaaNegasauNagaNamihuNa- pavicarie' 'parihattha' tti dakSA bhramanto matsyAH kacchapAzca yatra sa tathA anekAni zakunagaNAnAM mithunAni pravicaritAni yatra sa tathA, tataH padadvayasya karmmadhArayaH, 'pAsAIe darisaNije abhirUve paDirUve' iti prAgvata, 'pAve'tyAdi, pASau pApakAritvAt caNDI krodhanatvAt raudrau bhISaNAkAratayA tattadvivakSitaM vastu labdhumicchata iti tallipsU sAhasikau - sAhasAt pravRttau lohitI pANI - agrimau pAdau yayostI tathA, lohitapAnaM vA anayorastIti lohitapAninau, AmiSaM - mAMsAdikamarthayataH - prArthayato yau tau tathA, AmiSAhArI - mAMsAdibhojinI AmiSapriyau - vallabhamAMsAdikau AmiSalolIAmiSalampaTau AmiSaM gaveSayamANau santau rAtrau rajanyAM vikAle ca - sandhyAyAM carata ityevaMzIlI yau tau tathA, divA pracchannaM cApi tiSThataH / 'sUrie' ityAdi, sUrye - bhAskare 'cirAstamite' atyantAstaM gate 'lulitAyAM' atikrAntaprAyAyAM sandhyAyAM 'paviralamANussaMsi nisaMtapaDinisaMtaMsi 'tti ko'rthaH - praviralaM kila
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/4/62 mAnuSaM sandhyAkAle yatra tatra deze AsIt tatrApi nizAntapratinizAnte - atyantaM bhramaNAdvirate nizAnteSu vA gRheSu pratinizrAnte - vizrAnte nilIne atyantajanasaJcAraviraha ityarthaH 'samANaMsitti sati AbAdhAM - ISadvAdhAM prabAdhAM - prakRSTAM bAdhAM vyAbAdhAM vA chavicchedaM - zarIracchedaM, zrAntau - zarIrataH khinnau tAntau - manasA paritAntau - ubhayataH, 'tAe ukkiTThAe' iha evaM dRzyaM 'turiyAe cavalAe caMDAe sigghAe uddhuyAe jayaNAe cheyAe 'tti tatra utkRSTA - kUrmANAM yaH svagatyutkarSaH tadvatI tvaritatvaM manasa autsukyAt capalatvaM kAyasya caNDatvaM saMrambhArabdhatvAt zIghratvaM ata eva udbhutattaMva azeSazarIrAvayavakampanAt, jayanItvaM zeSakUrmmagatijetRtvAt chetatvamapAyaparihAranaipuNyAditi jJAtapanayanigamane ca kaNThye, kevalaM 'AyariyauvajjhAyANaM aMtie pavvaie samANe' ityatra viharatIti zeSo draSTavyaH, vizeSopanayanamevaM kAryaM - iha kUrmasthAnIyau sAdhU zRgAlasthAnIyau rAgadveSau grIvApaJcamapAdacatuSyasthAnIyAni paJcendriyANi pAdagrIvAprasAraNasthAnIyAH zabdAdiviSayeSvindriyapravRttayaH zRgAlaprAptisthAnIyo rAgadveSodbhavaH pAdAdicchedakUrmamaraNasthAnIyAni rAgAdijanitakarmaprabhavAni tiryagnaranarakajAtibhaveSu nAnividhaduHkhAni pAdAdigopanasthAnIyA indriyasaMlInatA zRgAlAgrahaNalakSaNA rAgAdyanutpattiH mRtagaGgAnadapravezatulyA nirvANaprAptiriti / iha gAthA - 11911 108 // 2 // "visaesa iMdiAI ruMbhaMtA rAgadosanimmukkA / pAvaMti nivvuisuhaM kummuvva mayaMgadahasokkhaM // avare u aNatthaparaMparA u pAveMti pApakammavasA / saMsArasAgaragayA gomA uggasiyakummovva // " adhyayanaM - 4 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA jJAtA dharmakathAGgasUtre prathama zrutaskandhe caturtha adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parIsamAptA / zatakaM - 5 - zailakaH vR. atha paJcamaM zailakAkhyaM jJAtAdhyayanaM vivriyate, asya ca pUrveNa sahAyaM sambandhaHpUrvAtrAsaMlInendriyetarayoranarthArthAvuktau iha tu pUrvamasaMlInendriyo bhUtvA'pi yaH pazcAtsaMlInendriyo bhavati tasyArthaprAptirabhidhIyata ityevaMsambandhasyAsyedaM sUtraM mU. (63) jati NaM bhaMte! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM cautthassa nAyajjhaNassa ayamaTTe pannatte paMcamassa NaM bhaMte! nAyajjhayaNassa ke aThThe pannatte ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 bAravatI nAmaM nayarI hotthA pAINapaDINAyayA udINadAhiNavicchinnA navajoyaNavicchinnAduvAlasajoyaNayAmA dhaNavaimatinimmiyA cAmIyarapavarapAgAranAnAmaNipaMcavannakavisIsagasohiyA alayApurisaMkAsA pamutiyapakkIliyA paccakkhaM devaloyabhUtA, tIse NaM bAravatIe nayarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe revatage nAma pavvae hotthA tuMge gaganatalamalihaMta sihare nAnAvihagucchagummalayAvalliparigate haMsamigamayUrakoMcasArasacakkavAyamayaNasAlakoilakulovavee anegataDakaDagaviyaraujjharayapavAyapabbhArasiharapaure
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ataskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-5 109 accharagaNadevasaMghacAraNavijAharamihuNaMsicinne niccacchaNae dasAravaravIrapurisatelokkabalavagANaM some subhage piyadasaNe surUve pAsAtIe 4, . 3 tassa NaM revayagassa adUrasAmaMte ettha NaM naMdanavane nAma ujANe hotthA, savvouyapupphaphalasamiddhe ramme naMdanavanappagAse pAsAtIe 4, tassa NaM ujjANassa bahumajjhadesabhAe surappie nAmaMjakkhAyayaNe hotthA divve vannao, tatthaNaMbAravatIe nayarIekaNhe nAmavAsudeve rAyA parivasati, seNaMtatyasamuddavijayapAmokkhANaM dasaNhaM dasArANaM baladevapAmokkhANaM paMcaNhaMmahAvIrANaM uggsennpaamokkhaannN| - solasaNhaMrAIsahassANaMpaJjunnapAmokkhANaM adbhuTThANaMkumArakoDINaMsaMbapAmokkhANaMsaDIe dudaMtasAhassINaM vIrasenapAmokkhANaM ekavIsAe vIrasAhassINaM mahAsenapAmokkhANaM chappannAe balavagasAhassINaMruppiNIpAmokhANaMbattIsAemahilAsAhassINaManaMgasenApAmokkhANaManegANaM gaNiyAsAhassINaM annesiMca bahUNaM Isaratalavara jAva satyavAhapabhiINaM veyaDagirisAyaraperaMtassa yadAhiNaDDabharahassa bAravatIe nayarIeAhecaM jAva pAlemANe vihrti|| vR. 'jaINamityAdi, sarvaM sugama, navaraM dhaNavaimainimmAya'ttidhanapatiH-vaizramaNastanmatyA nirmApitA-nirUpitAalakApurI-vaizramaNapurIpramuditaprakriDitA tadvAsijanAnAMpramudtaprakrIDitatvAt raivatakaH-ujjayantaH 'cakkavAga'tti cakravAkaH 'mayaNasAla'tti madanasArikA anekAni taTAnikaTakAzca-gaNDazailA yatra setathA, 'viara'tti vivarANicaavajjharAzca-nirjharavizeSAH prapAtAzca- bhRgavaH prAgbhArAzca-ISadavanatA giridezAH zikharANi ca-kUTAni pracurANi yatra sa tathA, tataH karmadhArayaH / apsarogaNaiH-devasaGghaHcAraNaiH jaGghAcAraNAdibhiH sAdhuvizeServidyAdharamithunazca saMvi-ciNNe'ttisaMvicaritaAsevito yaH sa tathA, 'nityaM sarvadA 'kSaNA' utsavA yatrAsau nityakSaNikaH, keSAmityAha-'dazArAH' samudravijayAdayaH teSumadhyevarAstaeva vIrA-dhIrapuruSAyetetathA telokkabalavagANaM trailokyAdapi balavanto'tulabalaneminAthayuktatvAt yete tathA teca te ceti teSAM / __ mU. (64) tassa NaM bAravaIe nayarIe thAvaccA nAma gAhAvatiNI parivasati aDDA jAva aparibhUtA tIse NaM thAvaccAe gAhAvatiNIe putte thAvaccAputte nAmaM satthavAhadArae hotthA sukumAlapANipAe jAva surUve, tateNaMsA thAvaccAgAhAvaiNI taM dArayaM sAtiregaaTThavAsajAyayaM jANittA sohaNaMsitihikaraNanakkhattamuhutaMsi kalAyariyassauvaNeti, jAva bhogasamatthaMjANittA battIsAe ibbhakulabAliyANaM egadivaseNaM pANiM gehAti battIsato dAo jAva battIsAe inbhakulabAliyAhiM saddhiM vipule saddapharisarasarupavanagaMdhe jAva bhuMjamANe viharati / teNaM kAleNaM 2 arahA arihanemI so ceva vaNNao dasadhanussehe nIluppalagavalaguliyaayasikusumappagAse aTThArasahiM samaNasAhassIhiM saddhiM saMparivuDe cattAlIsAeajjiyAsAhassIhiM saddhiM saMparivuDe puvvANupuTviM caramANe jAva jeNeva bAravatI nagarI jeNeva revayagapavvae jeNeva naMdanavane ujjANejeNeva surappiyassajakkhassajakkhAyayaNejeNevaasogavarapAyave teNeva uvAgacchai 2 ahApaDirUvaM uggahaM ogiNhittA saMjameNaMtavasA appANaMbhAvemANe viharati, parisA niggayA dhammo khio| tate NaM se kaNhe vAsudeve imIse kahAe laddhaDhe samANe koDuMbiyapurise saddAveti 2
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/5/64 evaM vadAsIkhippAmeva bho devANuppiyA ! sabhAe suhammAe meghogharasiyaM gaMbhIraM mahurasaddaM komuditaM bheriM tAleha, tate NaM te koDuMbiyapurisA kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vuttA samANA haTTa jAva matthae aMjaliM kaTTu -- evaM sAmI ! tahatti jAva paDisurNeti 2 kaNhassa vAsudevassa aMtiyAo paDinikkhamaMti 2 jeNeva sahA suhammA jeNeva komudiyA bherI teNeva uvAgacchaMti taM meghogharasiyaM gaMbhIraM mahurasadda komuditaM bheriM tAleti / tato niddhamahuragaMbhIrapaDisueNapiva sAraieNaM balAhaeNapiva anurasiyaM bherIe, taNaM tIse komudiyAe bheriyAe tAliyAe samANIe bAravatIe nayarIe navajoyaNavicchinnAe duvAlasajoyaNAyAmAe siMghADagatiyacaukkacaJcakaMdaradarIe vivarakuharagirisiharanagaragourapAsAtaduvArabhavaNadeulapaDisuyAsayasahassasaMkulaM saddaM karemANe bAravatiM nagariM sabbhitarabAhiriyaM savvato samaMtA se sadde vippasaritthA, tate NaM bAravatIe nayarIe navajoyaNavicchinnAe bArasajoyaNAyAmAe samuddavijayapAmokkhA dasadasArA jAva gaNiyAsahassAiM komudIyAe bherIe saddaM soccA nisammaM haTTatuTThA jAva NhAyA AviddhavagghAriyamalladAmakalAvA ahatavatthacaMdaNokkinnagAyasarIrA appegatiyA hayagayA evaM gayagayA rahasIyAsaMdamANIgayA appegatiyA pAyavihAracAreNaM purisavaggurAparikhittA kaNhassa vAsudevassa aMtiyaM pAubbhavitthA / taNaM se kahe vAsudeve samuddavijayapAmokkhe dasa dasAre jAva aMtiyaM pAubbhavamANe pAsati pAsittA haTTatuTTha jAva kADuMbiyapurise saddAveti 2 evaM vayAsI - khippAmeva bho devANuppiyA cAuriMgiNIM senaM sajjreha vijayaM ca gaMdhahatthi uvaTThaveha, tevi tahatti uvaTTaveMti, jAva pajjuvAsaMti vR. 'battIsao dAo' dvAtriMzavyAsAdAH dvAtriMzaddhiraNyakoTyaH dvAtriMzatsuvarNakoTya ityAdiko dAyo - dAnaM vAcyo, yathA meghakumArasya 'so ceva vaNNoo' tti Aigare titthagare ityAdiyoM mahAvIrasaya abhihitH| 'gavala; 'tti mahiSyazRGgaM gulikAnIlI gavalasya vA gulikA gavalaguDikAAsI- mAlavakaprasiddho dhAnyavizeSaH, 'komuiyaM' ti utsAvAdyaM kvacitsApudAyikImiti pAThaH tatra sAmudAyikI - janamIlakaprayojanA / 'niddhamahuragaMbhIrapaDisueNaMpiva' tti snigdhaM madhuraM gambhIraM pratizrutaM-pratizabdo yasya sa tathA teneva, kenetyAha- 'zAradikena' zaratkAlajAtena 'balAhakena' meghenAnurasitaM - zabdAyitaM bheryAH, zRGgATakAdIni prAgvat, gopuraM - nagaradvAraM prAsAdo - rAjagRhaM dvArANi pratItAni bhavanAni - gRhANi devakulAni -pratItAni teSuyAH 'paDisuya'tti pratizrutAH - pratizabdakAstAsAM yAni zatasahANilakSastaiH saMkulA yA sA tathA tAM kurvan, kAmityAha- dvArakAvatIM nagarIM, kathaMbhUtAmityAha 'samitaravAhiriyaM' ti sahAbhyantareNa - madhyabhAgena bAhirikayA ca - prAkArAdbahirnagaradezena yA sA tathA sAbhyantarabAhirikA tAM, 'se' iti sa bherIsambandhI zabdaH 'vippasarittha' tti viprAsarat 'pAmokkhAI' ti pramukhAH 'AviddhavagghAriya-malladAmakalAva' tti parihitapralambapuSpamAlAsamUhA ityAdirvarNakaH prAgvata 'purisavaggurAparikhittA' vAgurA-mRgabandhanaM vAgureva vAgurA samudAyaH / mU. (65) thAvaccAputtevi niggae jahA mehe taheva dhammaM soccA nisamma jeNeva thAvaccA gAhAvatiNI kateNeva uvAgacchati 2 pAyaggahaNaM kareti jahA mehassa tahA ceva niveyaNA jAhe no saMcAeti visayANulomAhiya visayapaDikUlehi ya bahUhiM AghavaNAhi ya pannavaNAhi ya sannavaNAhi
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-5 111 yavinavaNAhiyaAghavittaevA4tAhe akAmiyAcevathAvaccAputtadAragassanikkhamaNamaNumanitthA navaraM nikkhamaNAbhiseyaM pAsAmo, - taeNaM se thAvaccAputte tusiNIe saMciTThai, tate NaM sA thAvaccA AsANAo abbhuTTeti 2 mahatthaM mahagghaM maharihaM pAhuDaM geNhati 2 mitta jAva saMparivuDA jeNeva kaNhassa vAsudevassa bhavanavarapaDiduvAradesabhAe teNeva uvAgacchati 2 paDihAradesieNaM maggeNaM jeNeva kaNhe vAsudeve teNeva uvAgacchati 2 karayalavvaddhaveti 2 taM mahatthaM mahagdhaM maharihaM rAyarihaM pAhuDaM uvaNei 2 evaM vadAsI-evaM khalu devANuppiyA! mama ege putte thAvaccAputte nAmaMdArae iDhe jAva se NaM saMsArabhayaubbigge icchatiarahaoariTTanemissajAva pabvittae, ahannaMnikkhamaNasakkAraM karemi, icchAmi NaM devANuppiyA! thAvaccAputtassa nikkhamamANassa chattamauDacAmarAo ya vidinAo, tate NaM kaNhe vAsudeve thAvaccAgAhAvatiNIM evaM vadAsI-acchAhiNaM tumaM devANuppie! sunivvuyA vIsatthA, ahannaM sayameva thAvaccAputtassa dAragassa nikkhamaNasakkAraM karissAmi, tate NaM se kaNhe vAsudeve cAuraMgiNIe senAe vijayaM hatthirayaNaM durUDhe samANe jeNeva thAvaccAe gAhAvatiNIe bhavaNe teNeva uvAgacchati 2 thAvacAputtaM evaM vadAsI mANaMtumedevANuppiyA! muMDe bhavittApavvavayAhi bhuMjAhiNaMdevANuppiyA! viulemANussae kAmabhoe mama bAhucchAyApariggahie, kevalaM devANuppiyassa ahaMnosaMcAemivAukAyaM uvarimeNaM gacchamANaM nivArittae, anne NaM devANuppiyassa je kiMcivi AbAhaM vA vAbAhaM vA uppAeti taM savvaM nivAremi, tate NaM se thAvaccAputte kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vutte samANe kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-jaiNaMtumaMdevANuppiyA! mamajIviyaMtakaraNaM maccuMejamANaM nivAresijaraMvA sarIrarUvaviNAsiNiMsarIraMvAaivayamANinivAresitateNaMahaMtavabAhucchAyApariggahie viulemANussae kAmabhoge bhuMjamANe viharAmi, tateNaM se kaNhe vAsudeve thAvaccAputteNaM evaM vutte samANe thAvaccAputaM evaM vadAsI eeNaM devANuppiyA duratikkamaNijjA no khalu sakkA subalieNAvi deveNa vA dAnaveNa vA nivArittaenannatthaappaNo kammakkhaeNaM, taMicchAmiNaM devANuppiyA! annANamicchattaaviraikasAyasaMciyassa attaNo kammakkhayaM karittae, tate NaM se kaNhe vAsudeve thAvaccAputteNaM evaM vutte samANe koDubiyapurise saddAveti 2 evaM vadAsI-gacchahaNaMdevANuppiyA! bAravatIenarayarIe siMghADagatiyagacaukkacaccarajAvahatthikhaMdhavaragayAmahayA2 saddeNaMugdhosemANA2 ugghosaNaMkareha-evaMkhaludevA0 thAvaccAputtesaMsArabhauvvigge bhIe jammaNamaraNANaM icchati arahato ariTTanemissa aMtie muMDe bhavittA pavvaittae taM jo khalu devANuppiyA! rAyA vA juyarAyA vA devI vA kumAre vAIsare vA talavare vA koDuMbiya0 mAMDabiya0 ibbhaseTThisainAvaisatthavAhe vA thAvaccAputtaMpavvayaMtamaNupavvayatitassaNaMkaNhe vAsudeve aNujANati pacchAturassaviya semittanAtiniyagasaMbaMdhiparijaNassajogakhemaMvaTTamANaMpaDivahatittikaTTaghosaNaM ghoseha jAva ghosaMti, tate NaM thAvaccAputtassa aNurAeNaM purisasahassaM nikkhamaNAbhimuhaM pahAyaM savvAlaMkAravibhUsiyaM patteyaM 2 purisasahassavAhiNIsu siviyAsudurUDhaM samANaM mittanAtiparivuDaM thAvaccAputtassa aMtiyaM pAuDbhUyaM, tate NaM se kaNhe vAsudeve purisasahassamaMtiyaM pAubbhavamANaM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 pAsati 2 koDuMbiyapurise sahAveti 2 evaM vadAsI jahA mehassa nikkhamaNAbhisoo taheva seyApIehiM NhAveti 2 jAva arahato ariTThanemissa chattAicchattaM paDAgAtipaDAgaM pAsaMti 2 vijjAharacAraNe jAva pAsittA sIviyAo paccoruhaMti, tate se kaNhe vAsudeve thAvaccAputtaM purao kAuM jeNeva arihA ariTThanemI savvaM taM ceva AbharaNaM0, tate NaMse thAvaccAgAhAvaiNI haMsalakkhaNeNaM paDagasADaeNaM AbharaNamallAlaMkAre paDicchai hAravAridhArachinnamuttAvalippagAsAtiM aMsUNi vinimmuMcamANI 2 evaM vadAsI- jatiyavvaM jAyA ! ghaDiyavvaM jAyA ! parikkamiyavvaM jAyA ! assi ca NaM aTThe no pamAdeyavvaM jAmeva disiM pAubbhUtA tAmeva disi paDigayA, tate NaM se thAvaccAputte purisasahassehiM saddhiM sayameva paMcamuTThiyaM loyaM kareti jAva pavvatie / tate gaM se thAvaccAputte anagAre jAte IriyAsamie bhAsAsamie jAva viharati, tate gaM se thAvaccAputte arahato ariTThanemissa tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAtiM coddasa pubvAI ahijjati 2 bahUhiM jAva cauttheNaM viharati / tateNaM arihA ariTThanemI thAvaccAputtassa anagArassa taM ibmAiyaM anagArasahassaM sIsattAe dalayati, tate gaM se thAvaccAputte annayA kayAiM arahaM ariTTanemiM vaMdati nama'sati 2 evaM vadAsIicchAmi NaM bhaMte! tubbhehiM abmaNunnAte samANe sahasseNaM anagAreNaM saddhiM bahiyA jaNavayavihAraM viharittee, ahAsuhaM devANuppiA ! tate gaM se thAvaccAputte anagArasahasseNaM saddhiM teNaM urAleNaM uggeNaM payatteNaM paggahieNaM bahiyA jaNavayavihAraM viharati / jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/5/65 vR. 'nannattha appaNo kammakhaeNaM' tina iti yadetanmaraNAdivAraNazakternaSedhanaM tadanyatrAtmanA kRtAt Atmano vA sambandhinaH karmakSayAt, AtmanA kriyamANaM AtmIyaM vA karmakSayaM varjayitvetyarthaH, 'ajJAne 'tyAdi 'appaNA appaNo vA kammakkhayaM karittae' tti karmaNa iha SaSThI draSTavyA, 'pacchAurasse'tyAdi, pazcAd asmin rAjAdau pravrajite sati AturasyApi ca dravyAdyabhAvAdduHsthasya 'se' tasya tadIyasyetyarthaH mitrajJAtinijakasambandhiparijanasya yogakSemavArttamAnIM prativahati, tatrAlabdhasyopsitasya vastuno lAbho yogo labdhasya paripAlanaM kSemastAbhyAM varttamAnakAlabhavA vArttamAnI vArtA yogakSemavArttamAnI tAM - nirvAhaM rAjA karotIti tAtparya, 'itikaDa' itikRtvA itihetorevaMrUpAmeva vA ghoSaNAM ghoSayata - kuruta, 'purisasahassa' mityAdi, iha puruSasahaM snAnAdivizeSaNaM thAvaccAputrasyAntike prAdurbhUtamiti sambandhaH 'vijjAharacAraNe' tti iha 'jaMbhae ya deve vIivayamANe ityAdi' STavyaM evamanyadapi meghakumAracaritAnusAreNa pUrayitvA'dhyetavyamiti 'IriyAsamie' ityAdi, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM, "esaNAsamie AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie" AdAnena - grahaNena saha bhANDamAtrAyA - upakaraNalakSaNaparicchadasya yA nikSeSaNA - mocanaM tasyAM samitaH - samyakapravRttimAn 'uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriDAvaNiyAsamie' uccAraH - purISaM, prazravaNaM - mUtraM, kheloniSThIvanaM siGghAno - nAsAmalaH, jallaH - zarIramalaH, maNasamie vayasamie kAyasamie' cittA- dInAM kuzalAnAM pravartaka ityarthaH, 'maNagutte vaigutte kAyagutte' cittAdInAmazubhAnAM niSedhakaH, ata evAha gutte - yogApekSayA guttiMdie - indriyANAM viSayeSvasavpravattinirodhAt 'guttabaMbhacArI' vasatyAdinavabrahmacaryaguptiyogAt, akohe 4, kathamityAha - sante-saumyamUrtitvAt pasante
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayanaM-5 113 kaSAyodayasya viphalIkaraNAt upasante-kaSAyodayAbhAvAt parinivvuDesvAsthyAtirekAt, anAsave-hiMsAdinivRtteHamame mametyullekhasyAbhiSvaGgato'pyasadbhavAt 'akiMcaNe nirdravyatvAta, chinnaggaMthe mithyAtvAdibhAvagranthicchedAt niruvaleve-tathAvidhabandhahetvabhAvena tathAbidhakarmAnupAdAnAt, etadevopamAnarucyate-'kaMsapAIva mukkatoe' bandhahetutvena toyAkArasya snehasyAbhAvAt, 'saMkho iva niraMjaNe' raJjanasya rAgasya kartumazakyatvAt, 'jIvo vivaappaDihayagaI sarvatraucityenAskhalitavihAritvAta, 'gagaNamiva nirAlaMbaNe' dezagrAmakulAdInAmanAlambakatvAt 'vAyuriva apaDibaddhe' kSetrAdau pratibandhAbhAvenaucityena satatavihAritvAt, 'sArayasalilaMva suddhahiyae' zAThyalakSaNagaDulatvavarjanAt, 'pukkharapattaMpiva niruleve padmapatramiva bhogAbhilASalepAbhAvAt 'kummoivaguttidie' kUrmaH-kacchapaH, khaggivisANaM vaegajAe' khaGgiH-AraNyaH pazuvizeSaHtasya viSANaM-zRGgatadekaMbhavati tadvadekIjAtoyo'saMgataH sahAyatyAgenasatathA, 'vihagaivavippamukke' AlayApratibandhena 'bhAraMDapakkhIva appamatte'bhAraNDapakSiNo hi ekodarAH pRthaggrIvAananyaphalabhakSiNojIvadvayarUpAbhavanti, tecasarvadAcakitacittA bhavantIti, kuMjaro iva soMDIre' karmazatrusainyaM prati zUra ityarthaH vasabho iva jAyathAme' AropitamahAvratabhAravahanaMprati jAtabalo nirvAhakatvAt, 'sIho iva duddharise' durddharSaNIyaH upasargamRgeH 'maMdaroiva nippakaMpe' parISahapavanaiHsa, 'sAgaroiva gaMbhIre' atucchacittatvAt, 'caMdo iva somalesezubhapariNAmatvAt, 'sUroivadittatee pareSAMkSobhakatvAt, 'jaccakaMcaNaM va jAyasave' apagatadoSalaNazrakudravyatvenotpannasvasvabhAvaH, "vasuMdharA iva savvaphAsavisaho' pRthvIvat zItAtapAdyanekavidhasparzakSamaH, 'suhuyahuyAsaNovva tejasA jalaMte' ghRtAditarpitavaizvAnaravatprabhayA dIpyamAnaH, ___'natthiNaM tassa bhagavaMtassa, katthai paDibaMdho bhavaI' nAstyayaM pakSo yadut tasya (bhaMgavataH)pratibandho bhavati seyapaDibaMdhecaubihepaNNatte, taMjahA-davvao4, davvaosacittAcittamIsesu khettao gAme vA nagare vAraNNe vA khale vAaMgaNe vA,' khalaM-dhAnyamalanAdisthaNDilaM 'kAlao samaevAAvaliyAevA-asaMkhyAtasamarUpAyAM, 'ANApANUe vA' ucchvAsanizvAsakAle thove vA-saptocchvAsarUpe khaNe vA-bahutarocchvAsarUpe lave vA-saptastokarUpe muhurte vA-lavasatasaptatirUpe 'ahoratte vA pakkhevA mAse vA ayaNe vA' dakSiNAyanetararUpe pratyekaM SaNmAsapramANe saMvatsare vA, 'annatare vA dIhakAlasaMjoe' yugAdau / ___ 'bhAvao kohe vA 4 bhaye vA hAse vA'; hAsye harSe vA, 'evaM tassa nabhavai evamanekadhA tasya pratibandhonabhavati, seNaMbhagavaMvAsIcaMdaNakappe' vAsyAMcandanakalpoyaHsatathA,apakAriNo' pyupakArakArItyarthaH, vAsIMvAaGgachedanapravRttAMcandanaM kalpayatiyaHsatathA samatiNamaNileTukaMcaNe samasuhadukkhe' samAni upekSaNIyatayA tRNAdIni yasya sa tathA, 'ihalogaparaloga'paDibaddhe jIviyamaraNe niravakaMkhe saMsArapAragAmI kammanigdhAyaNaTThae abbhuTThie evaM caNaM viharaitti, mU. (66) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM selagapure nAM nagaraM hotthA, subhUmibhAge ujANe, selae rAyA paumAvatI devI maMDue kumAre juvarAyA, tassa NaM selagassa paMthagapAmokkhA paMca maMtisayA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-15/66 hotyA uppattiyAe veNaiyAe 4 uvaveyA rajadhuraM ciNtyNti| thAvaccAputte selagapure samosaDherAyA niggatodhammakahA, dhammasocAjahANaMdevANuppiyANaM aMtie bahave uggA bhogA jAva caittA hiranaM jAva pavvaittA tahANaM ahaM no saMcAemi pavvattie, ahannaM devANuppiyAiNaM aMtie paMcANuvvaiyaM jAva samaNovAsae jAva ahigayajIvAjIve jAva appANaM bhAvemANe viharati, paMthagapAmokkhA paMca maMtisayA samaNovAsayA jAyA, thAvaccAputte bahiyA jaNavayavihAraM vihrti| mU. (67) teNaMkAleNaMra sogaMdhiyA nAma nayarI hotthA vannao, nIlAsoe ujANe vanao, tattha NaM sogaMdhiyAe nayarIe sudaMsaNe nAmaM nagaraseTThI parivasati aDDejAva apribhuute| teNaM kAleNaM 2 sue nAM parivvAyae hotthA riuvveyajajuvveyasAmaveyaathavvaNaveyasahitaMtakusale saMkhasamae laddhaDhe paMcajamapaMcaniyamajuttaM soyamUlayaM dasappayAraM parivvAyagadhamma dAnadhammaM ca soyadhammaM ca titthAbhiseyaM ca AghavemANe pannavemANe dhAurattavatthapavaraparihie tidaMDakuMDiyachattachalu (karoDiyachaNNAla)yaMkusapavittayakesarIhatthagae parivvAyagasahasseNaM sadaddhiMsaMparivuDe jeNeva sogaMdhiyAmagarI jeNeva parivvAyagAvasahe teNeva uvAgacchai 2 parivvAyagAvasahaMsi bhaMDaganikkhevaM karei 2 ttA saMkhasamaeNaM appANaM bhAvamANe vihrtti| tateNaMsogaMdhiyAesiMghADaga0 bahujaNoannamannassa evamAikkhai-evaMkhalusueparivAyae iha havvamAgate jAva viharai, parisA niggayA sudaMsaNo niggae, tate NaM se sue parivvAyae tIse parisAe sudassaNassa yaannesiMca bahUNaM saMkhANaMparikaheti-evaM khalu sudaMsaNA! amhaM soyamUlae dhamme pannatte se'viya soe duvihe paM0, taM0-davvasoe ya bhAvasoe ya, davasoe ya udaeNaM maTTiyAe ya, bhAvasoe danbhehi ya maMtehi ya, jannaM amhaM devANuppiyA! kiMci asuI bhavati taM savvaM sajjo puDhavIe Alippatitato pacchA suddheNa vAriNA pakkhAvijjati tatotaM asuI suI bhavati, evaM khalu jIvA jalAbhiseyapUdhappANo aviggheNaM saggaMgacchaMti, tateNaM se sudaMsaNe suyassa aMtie dhammaM socA haTTe suyassa aMtiyaM soyamUlayaM dhammaMgeNhati 2 parivvAyae vipuleNaM asaNa 4 vattha paDilAbhemANe jAva viharati / tateNaM se sue parivvAyage sogaMdhiyAo nagarIo nigacchati 2 ttA bahiyA jaNavayavihAraM viharati / teNaMkAleNaM2 thAvaccAputtassa samosaraNaM, parisAniggayA, sudaMsaNoviNIi, thAvaccAputtaM vaMdati namaMsati 2 evaM vadAsI-tumhANaM kiMmUlae dhamme pannatte?, tate NaM thAvaccAputte sudaMsaNeNaM evaM vutte samANe sudaMsaNaM evaM vadAsI-sudaMsaNA! vinayamUle dhamme pannatte, seviya viNa0 duvihe paM0, taM0-agAraviNae anagAraviNae ya, tattha NaM je se agAraviNae se NaM paMca aNuvvayAti sattasikkhAvayAtiekArasa uvAsagapaDimAo, tatthaNaMje se anagAraviNae seNaM paMcamahavvayAI, taMjahA-savvAto pANAtivAyAo veramaNaM jAva savvAo pariggahAo veramaNaM savvAo rAibhoyaNAo veramaNaM jAva micchAdasaNasallAo veramaNaM, dasaviha paccakkhANe bArasa bhikkhupaDimAo, icceeNaMduviheNaM vinayamUlaeNaM dhammeNaM aNupuvveNaM aTThakammapagaMThIo khavettA loyaggapaiTThANe bhavaMti, tateNaMthAvaccAputte sudaMsaNaM evaM vadAsI-tubheNaMsudaMsaNA! kiMmUlaedhamme pannatte?, amhANaM devANuppiyA! soyamUle dhamme panatte jAva saggaM gacchaMti,
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:, adhyayanaM 5 115 tate NaM thAvaccAputte sudaMsaNaM evaM vadAsI-sudaMsaNA ! se jahA nAmae kei purise egaM mahaM ruhirakayaM vatthaM ruhireNa ceva dhovejjA tate NaM sudaMsaNA ! se jahA nAmae kei purise egaM mahaM ruhirakayaM vatthaM ruhireNa ceva dhovejjA tate NaM sudaMsaNA ! tassa ruhirakayassa vatthassa ruhireNa ceva pakkhAlija - mANassa atthi kAi sohI ?, no tiNaTTe samaTTe, evAmeva sudaMsaNA ! tubbhaMpi pANAtivAeNaM jAva micchAdaMsaNasalleNaM natthi sohI jahA tassa ruhiraMkayassa vatthassa ruhireNaM ceva pakkhAlijamANassa natthi sohI, sudaMsaNA ! se jahA nAmae kei purise egaM mahaM ruhirakayaM vatthaM sajjiyAkhAreNaM anuliMpati 2 payaNaM Aruheti 2 uNhaM gAhei 2 ttA tato pacchA suddheNaM vAriNA dhovejjA, se nUnaM sudaMsaNA ! tassa ruhirakayassa vatthassa sajjiyAkhAreNaM aNulittassa payaNaM Aruhiyassa uNhaM gAhitassa suddheNaM vAriNA pakkhAlijjamANassa sohI bhavati ?, haMtA bhavai, evAmeva sudaMsaNA ! amhaMpi pANAivAyaveramaNeNaM jAva micchAdaMsaNasallaveramaNeNaM atthi sohI, jahA bIyassa paruhirakayassa vatthassa jAva suddheNaM vAriNA pakkhAlijjamANassa atthi sohI, tattha NaM se sudaMsaNe saMbuddhe thAvaccAputtaM vaMdati nama'sati 2 evaM vadAsI- icchAmi NaM bhaMte dhammaM soccA jANittae jAva samaNovAsae jAte ahigayajIvAjIve jAva samuppajjitthA - evaM khalu sudaMsaNeNaM soyaM dhammaM vippajahAya vinayamUle dhamme paDivanne, taM seyaM khalu mama sudaMsaNassa diTThi vAmettae0 punaravi soyamUlae dhamme AghavittaettikaDa evaM saMpeheti 2 parivvAlAyagasahasseNaM saddhiM jeNeva sogaMdhiyA nagarI jeNeva parivvAyagAvasahe teNeva uvAgacchati 2 parivvAyagAvasahaMsi bhaMDanikkhevaM kareti 2 dhAurattavatthaparihite paviralaparivvAyageNaM saddhiM saMparivuDe parivvAyagAvasahAo paDinikkhamati 2 sogaMdhiyAe nayarIe majjhaMmajjheNaM jeNeva sudaMsaNassa gihe jeNeva sudaMsaNe teNeva uvAgacchati tate NaM se sudaMsaNe taM suyaM ejamANaM pAsati 2 no abbhuTTheti no paccuggacchati no ADhAi no pariyANAi no vaMdati tusiNIe saMcidvati tae NaM se sue parivvAyae sudaMsaNaM aNabbhuTTiyaM0 pAsittA evaM vadAsI tumaM NaM sudaMsaNA ! annadA mamaM ejamANaM pAsittA abbhuTThesi jAva vaMdasi iyANi sudaMsaNA ! tumaM mamaM ejjamANaM pAsittA jAva no vaMdasi taM kassa NaM tume sudaMsaNA ! imeyArUve vinayamUladhamme paDivanne, tate NaM se sudaMsaNe sueNaM parivvayaeNaM evaM vutte samANe AsaNAo abbhuTTeti 2 karayala0 suyaM parivvAyagaM evaM vadAsI- evaM khalu devANuppiyA ! arahato ariTThanemissa aMtevAsI thAvaccAputte nAmaM anagAre jAva ihamAgae iha caiva nIlAsoe ujjANe viharati, tassa NaM aMtie vinayamUle dhamme paDivanne, tate NaM se sue parivvAyae sudaMsaNaM evaM vadAsI taM gacchAmo NaM sudaMsaNA ! tava dhammAyariyassa thAvaccAputtassa aMtiyaM pAubbhavAmo imAI ca NaM eyArUvAtiM aTThAI heUI pasiNAtiM kAraNAtiM vAgaraNAtiM pucchAmo, taM jaNaM me se imAI aTThAtiM jAva vAgarati tate NaM ahaM vaMdAmi nama'sAmi aha me se imAtiM aTTAtiM jAva no se vAkareti tate NaM ahaM eehiM caiva advehiM heUhiM nippaTTapasiNavAgaraNaM pharistAmi, tate NaM se sue parivvAyagasahasseNaM sudaMsaNeNa ya seTThiNA saddhiM jeNeva nIlAsoe ujjANe jeNeva thAvaccAputte anagAre teNeva uvAgacchati 2 ttA thAvaccAputtaM evaM vadAsI jattA te bhaMte ! javaNijjaM te avvAbAhaMpi te phAsuyaM vihAraM te ?, tate NaM se thAvaccAputte
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/5/67 sueNaM parivvAyeNaM evaM vutte samANe suyaM parivvAyagaMevaM vadAsI-suyA! jattAvimejavaNijjaMpime avvAbAhapi me phAsuyavihAraMpi me, tate NaM se sue thAvaccAputtaM evaM vadAsI-kiM bhaMte ! jattA!, suyA! janaM mama nANadaMsaNacarittatavasaMjamamAtiehiM joehiM joyaNA se taMjattA, se kiMtaMbhaMte!javaNijaM?, suyA! javaNijje duvihe paM0, taM0-iMdiyajavaNijjeya noiMdiyajaNijjeya, se kiMtaM iMdiyajavaNijaM?, suyA! jannamamaMsotiMdiyacakkhidiyaghANiMdiyajibhidiyaphAsiMdiyAiM niruvahayAI vase vasRti se taMiMdiyajavaNijaM, se kiM taM noiMdiyajavaNije? suyA! jannaM kohamANamAyAlobhAkhINA uvasaMtA no udayaMti se taM noiMdiyajavaNije, se kiMtaMbhaMte !avvAbAha?, suyA! jannaM mama vAtiyapittiyasiMbhiyasannivAiyA vivihA rogAtaMkA no udIreti settaM avvAbAhaM, se kiM taM bhaMte ! phAsuyavihAraM?, suyA! jannaM ArAmesu ujjAnesu devaulesu sabhAsu pavvAsu itthipasupaMDagavivajjiyAsu vasahIsu pADihAriyaM pIThaphalagasejAsaMthArayaM uggiNhittANaM vihasami settaM phaasuyvihaarN| sarisavayAtebhaMte! kiMbhakkheyA abhakkheyA?, suyA! sarisavayA bhakkheyAviabhakkheyAvi, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai ?-sarisavayA bhakkheyAvi abhakkheyAvi?, suyA ! sarisavayA duvihA paM0, taM0-mittasarisavayA dhanasarisavayA ya, tattha NaM je te mittasarisavayA te tivihA paM0,-sahajAyayA sahavaDDiyayA sahapaMsukIliyayA, te NaM samaNANaM NiggathANaM abhakkheyA, tattha NaMje te dhannasarisavayAte duvihA paM0,-satthapariNayAya asatthapariNayA ya, tattha NaMje teasatthapariNayAte samaNANaM niggaMthANaM abhakkheyA, tatthaNaje te satthapariNayAte duvihA paM0, taM0-phAsugAya aphAsugAya, aphAsuyA NaM suyA ! no bhakkheyA, tattha NaMje te phAsuyA te duvihA paM0, taM0-jAtiyA ya ajAtiyA ya, tattha NaM je te ajAtiyA te abhakkheyA, -tattha NaM je te jAiyA te duvihA paM0, taM0-esaNijjA ya anesaNijjA ya, tattha NaM je te anesaNijjA te NaM abhakkhayA, tattha NaMje te esaNijjA te duvihA paM0, taM0-laddhA ya aladdhA ya, tatthaNaMjete aladdhAte abhakkheyA, tatthaNaje te laddhA te niggaMthANaMbhakkheyA, eeNaM aTeNaM suyA evaM vuccatisarisavayA bhakkheyAvi abhakkheyAvi, evaM kulatthAvi bhANiyavvA, navariimaMnANattaM-ithikulatthA yadhannakulatthA ya, itthikulatthA tivihApaM0, taM0-kulavadhuyAyakulamAuyAiyakuladhUyAiya, dhanakulatthA taheva, evaMmAsAvi, navariimaMnANataM-mAsA tivihA paM0, taM0-kAlamAsA ya atthamAsAsa ya dhannamAsA ya, tattha NaM je te kAlamAsA te NaM duvAlasavihA paM0, taMjahA-sAvaNejAvaAsADhe, teNaMabhakkheyA, asthamAsAduvihA-hiranamAsA vasuvannamAsA ya, te NaM abhakkheyA dhanamAsA taheva / ___ ege bhavaM duve bhavaM anege bhavaM akkhae bhavaM avvae bhavaM avaTThie bhavaM anegabhUyabhAve bhavievibhavaM?, suyA ! egevi ahaM duvevi ahaM jAva anegabhUyabhAvabhavievi ahaM, se keNakhUNa bhaMte ! egevi ahaM jAva suyA ! davvaTTayAe ege ahaM nANadasaNaTThayAe duvevi ahaM paesaThThayAe akkhaevi ahaM avvaevi ahaM avaTThievi ahaM uvaogaTThayAe anegabhUyabhAvabhavievi ahaM, ettha NaM se sue saMyuddhe thAvaccAputtaM vaMdati namaMsati 2 evaM vadAsI- . icchAmi NaM bhaMte ! tubbhe aMtie kevalipannattaM dhammaM nisAmittae dhammakahA bhANiyavvA,
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-5 taeNaM se sue parivvAyae thAvaccAputtassa aMtiedhammaM socA nisamma evaM vadAsI-icchAmiNaM bhaMte parivvAyagasahasseNaM saddhiM saMparivuDe devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA pavavvaittae, ahAsuhaM jAva uttarapuracchime disIbhAge tiDaMDayaMjAva dhAurattAoya egate eDeti 2 sayameva sihaM uppaDeti 2jeNeva thAvaccAputte0 muMDe bhavittAjAva pavvatie sAmAiyamAtiyAiM coddasapuvvAti ahijjati, tateNaMthAvaccAputtesuyassaanagArassahassaMsIsattAeviyarati, tateNaMthAvaccAputte sogaMdhiyAo nIlAsoyAo paDinikkhamati 2 bahiyA jaNavayavihAraM viharati, tate NaM se thAvaccAputte anagArasahasseNaM saddhiM saMparivuDe jeNevapuMDarIepavvaeteNeva uvAgacchai 2 puMDarIyaM pavvayaMsaNiyaM 2 durUhati 2 meghaghaNasannigAsaM devasannivAyaM puDhavisilApaTTayaMjAva pAovagamaNaM nuvanne, tate NaM se thAvaccAputte bahUNi vAsANi sAmanapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe saDhi bhattAtiM anasaNAe jAva kevalavanANadaMsaNaM samuppADettA tato pacchA siddhe jAva phiinne| - vR.evmiiryaasmityaadigunnyogeneti| paMcANuvvaiyaM' iha yAvatkaraNAtevaM zyaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM gihidhamma paDivajjittae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibadhaM kaahisi| taeNaM se selaerAyA thAvaccAputtassaanagArassaaMtiepaMcANuvvaiyaMjAva uvasaMpajjai, taeNaM se selae rAyA samaNovAsae jAe abhigayajIvAjIve' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM uvaladdhapunnapAve AsavasaMvaraniJjarakiriyAhigaraNabaMdhamokkhakusale' kriyA-kAyikyAdikA adhikaraNaMkhaganivartanAdi, etena ca jJAnitoktA, 'asahejje vidyamAnasAhAyyaH kutIrthikapreritaH samyakatvavicalanaM prati naparasAhAyyamapekSate iti bhAvaH, ___ataevAha 'devAsuranAgajakkharakkhasakinnarakiMpurusagarulagaMdhavvamahoragAiehiM devagaNehiM niggaMthAopAvayaNAoanatikkamaNijje' devA-vaimAnikajyotiSkAHzeSAbhavanapativyantaravizeSAH garuDAH-suvarNakumArAHevaM caitadyato 'niggaMthe pAvayaNe nissaMkie' niHsaMzayaH, nikkaMkhie-muktadarzanAntarapakSapAto nivvitigicche-phalaM prati niHzaGkaH laddhaDhe-arthazravaNataH gahiyaTearthAvadhAraNena pucchiyaDhe saMzayesati ahigayaDhe-bodhAt, viNicchiyaDhe-aidamparyopalambhAt ata eva aTThibhiMjapemmANurAgattetti-asthInicaprasiddhAnimiJAca-tanmadhyavartIdhAturasthimiJAstAH premAnurAgeNa-sarvajJapravacanaprItilakSaNakusumbhAdirAgeNa raktA iva raktA yasya sa tathA, kenollekhenetyAha-'ayamAuso ! niggaMthe pAvayaNe aDhe ayaM paramaTTe sese aNNaDhe' 'Auso'tti AyuSmannitiputrAderAmantraNaM zeSaM-dhanadhAnyaputradArarAjyakupravacanAdi, ussiyaphalihe-ucchritaM sphaTikamiva sphaTikaM-antaHkaraNaM yasya sa tathA, maunIndrapravacanAvAptayA parituSTamanA ityarthaH iti vRddhavyAkhyA, kecittvAhuHucchritaH-argalAsthAnAdapanIyAUddharvIkRtonatirazcInaH kapATapazcAdbhAgAdapanIta ityarthaH utsRtovA-apagataH parighaH-argalA gRhadvAreyasyAsauutsRtaparighaH ucchritaparigho vAaudAryAtirekAdatizayadAnadAyitvena bhikSupravezArthamanargalitagRhadvAra ityarthaH, 'avaMguyaduvAre' aprAvRtadvAraHkapATAdibhirbhikSukapravezArthamevaasthagitagRhadvAraityarthaH ityekIyaMvyAkhyAnaM, vRddhAnAM tu bhAvanAvAkyamevaM yaduta saddarzanalobhena kasmAccitpASaNDikAnna bibheti zobhanamArgapratigraheNodghATazirAstiSThatItibhAvaH, ciyattaMteuragharadArappavese ciyattatti-nAprItikaraH antaHpuragRhe
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jJAtAdharmakathAGga sUtram-3/-/5/67 dvAreNa pravezaH ziSTajanapravezanaM yasya sa tathA, anISyAlutvaM cAsyAnenoktaM, athavA ciyattottilokAnAM prItikara evaantaHpure gRhadvAre vA pravezo yasya sa tathA, atidhArmikatayA sarvatrAnAzakanIyatvAditi ____'cAuddasaTTamuddidvapuNNimAsiNIsupaDipuNNaMposahaMsammaMaNupAlemANe uddiSTA-amAvAsyA pauSadhaM-AhArapauSadhAdicatUrUpaM samaNe niggaMthephAsueNaM esaNijjeNaM asanapAnakhAimasAimeNaM vasthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM' patadgrahaH-pAtraM pAdaproJchanaM-rajoharaNaM 'osahabhesajjeNaM' bheSajaMpathyaM pADihArieNaMpIDhaphalagasejjAsaMthAreNaMpaDilAbhemANe prAtihArikeNa-punaHsamarpaNIyena pIThaH-AsanaMphalakam-avaSTammArthaMzayyA-vasatiH zayanaMvAyatraprasAritapAdaiH supyatesaMstArakolaghutaraH 'ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe viharai / mU. (68) tateNaM se sue annayA kayAiMjeNeva selagapure nagare jeNeva subhUmibhAge ujANe samosaraNaMparisAniggayA selaoniggacchatidhammasoccA janavaraM devANuppiyA! paMthagapAmokkhAti paMca maMtisayAti ApucchAmi maNDuyaM ca kumAraM raje ThAvemi, tato pacchA devANuppi-yANaM aMtie muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pavvayAmi, ahAsuhaM, tate NaM se selae rAyA selagapuraM nayaraM aNupavasati 2 jeNeva sae gihe jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchai 2 sIhAsaNaM sannisanne, tate NaM se selae rAyA paMthayapAmokkhe paMca maMtisae saddAvei saddAvettA evaM vadAsI-evaM khalu devANuppiyA! mae suyassa aMtie dhamme nisaMte seviyadhammeicchiepaDicchie abhirutieahaMNaMdevANuppiyA! saMsArabhayaubbiggejAvapavvayAmi, tubbhe devANuppiyA kiM kareha kiM vavasaha kiMvA te hiyaicchaMti?, tateNaMtapaMthayapAmokkhA selagaMrAyaMevaM vadAsI-jaiNaMtubbhe devA0 saMsAra jAva pavvayaha amhANaM devANuppiyA ! kimanne AhAre vA AlaMbe vA amhe'viya NaM devA0 saMsArabhayaubbiggA jAva pavvayAmo, jahA devANuppiyA! amhaMbahusukajjesuya kAraNesuyajAvatahANaMpavvatiyANavi samANANaM bahusu jAva cakkhubhUte, tate NaM se selage paMthagapAmokkhe paMca maMtisae evaM va0 jatiNaM devANu tubbhe saMsAra jAva pavvayaha taMgacchahaNaM devA0 saesu ra kuTuMbesujeTe putte kaDuMbamajhe ThAvettA purisasahassa-vAhiNIo sIyAodurUDhA samANAmamaaMtiyaMpAubbhavahatti, taheva pAunbhavaMti, tate NaM se selae rAyA paMca maMtisayAiM pAubbhavamANAtiM pAsati 2 haTTatuDhe koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM vadAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! maMDuyassa kumArassa mahatthaM jAvarAyAbhiseyaM uvaTThaveha0 abhisiMcati jAva rAyA vihrti|| tateNaMse selae maMDuyaM rAyaMApucchai, tateNaM semaMDue rAyA koDuMbiyapurise0 evaM vadAsIkhippAmeva selagapuraM nagaraMAsitajAvagaMdhavaTTabhUtaM kareha yakAraveha yara evamANattiyaMpaJcappiNaha, tateNaM se maMDue doccaMpi koDubiyapurise saddAvei 2 evaM vadAsI-khippAmeva selagassa ranno mahatthaM jAva nikhamaNAbhiseyaM jaheva mehassa taheva NavaraM paumAvatIdevI aggakese paDicchati savvevi paDiggahaM gahAya sIyaM durUhaMti, avasesaMtahevajAva sAmAyiyamAtiyAti ekkArasaaMgAI ahijjatira bahUhaMcauttha jAvaviharati, taeNaM se sue selayassaanagArassa tAIpaMthayapAmokkhAtiM paMca anagArasayAiM sIsattAe viyarati, tate NaM se sue annayA kayAiM selagapurAo nagarAo
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-5 subhUmibhAgAo ujjANAo paDinikkha-mati 2 tA bahiyA jaNavayavihAraM viharati, tateNaM se sue anagAre annayA kayAiMteNaM anagArasahasseNaM saddhiM saMparivuDe puvvANupurdi gharamANe gAmANugAmaM viharamANe jeNeva poMDarIe pavvae jAva siddhe / vR. 'sue parivvAyage'ttizuko-vyAsaputraH RgvedAdayazcatvArovedAHSaSTitantraM-sAGkhayamataM sAMkhyasamaye-sAGkSayasamAcAre labdhArtho vAcanAntare tu yAvatkaraNAdevamidamavagantavyaM RgvedajurvedasAmavedAtharvaNavedAnAmitihAsa- paJcAmAnAM itihAsaH-purANaM 'nirghaNTuSaSThAnAM' nighaNTuH-nAmakozaH 'sAGgopAGgAnAM' aGgAni-zikSAdIni upAGgAni-taduktaprapaJcanaparAHprabandhAH sarahasyAnAM-aidamparyayuktAnAMsArakaH-adhyApanadvAreNa pravartakaH smArako vA anyeSAM vismRtasya smAraNAt vArako'zuddhapAThaniSedhakaH pAragaH-pAragAmI SaDaGgavitSaSTitantravizAradaHSaSTitantraMkApilIyazAstraM, SaGgavedakatvameva vyanakti-saGkhyAne-gaNitaskandhe 'zikSAkalpe' zikSAyAMakSarasvarUpanirUpake zAstre kalpe- tathAvidhasamAcArapratipAdake vyAkaraNe-zabdalakSaNe chandasi-padyavacanalakSaNanirUpakenirukte-zabdaniruktapratipAdakejyotiSAmayane jyotiHzAstre anyeSu ca brAhmaNakeSu zAstreSu supariniSThita iti, vAcanAntaraM 'paJcayamapaJcaniyamayuktaH' tatra paJca yamAH-prANAtipAtaviramaNAdayaH niyamAstu-zaucasaMtoSatapaH svAdhyAyezvarupraNidhAnAni zaucamUlakaM yamaniyamalInAddazaprakAra, dhAturaktAni vastrANi pravarANi parihito yaH sa tathA, tridaNDAdIni sapta-haste gatAni yasya sa tathA, tatra kuNDikA-kamaNDalUH, kvacitkAJcanikA karoTikAvA'dhIyete tecakrameNarudrAkSakRtamAlAmRdbhAjanaMcocyate, chaNNAlakaM-trikASThikAaguzo-vRkSapallavacchedArthaH pavitrakaM-tAmramayamaGgulIyakaM kesarI-cIvarakhaNDaMpramArjanArthaM, saMkhANaM ti sAGkSayamataM 'sajjapuDhavi'tti kumArapRthivI 'payaNaM Aruhei' pAkasthAne cullAyAdAvAropayati uSmANaM-uSNatvaM grAhayati 'dihiM vamittae' mataM vamayituM tyaajyitumityrthH| _ 'aTThAIti arthAn aryamANatvAdadhigamyamAnatvAdityarthaH, prArthyamAnatvAd yAcyamAnavAdityarthAH, vakSyamANayAtrAyApanIyAdIn, tathA tAneva 'heUiMti hetunu, antarvatiMnyAstadI yajJAnasampadogamakatvAt, pasiNAItipraznAnpRcchyamAnatvAt 'kAraNAiMtikAraNAnivivakSitArthanizcayasya janakAni 'vAgaraNAIti vyAkaraNAni pratyuttaratayA vyAkriyamANatvAdeSAmiti, 'nippaTThapasiNavAgaraNaM ti nirgatAni spaSTAni sphuTAni praznavyAkaraNAni-praznottarANi yasya sa tathA 'khINA uvasaMta'tti kSayopazamamupagatA ityarthaH, eteSAM ca yAtrAdipadAnAmAgamikagambhIrArthatvenAcAryasya tadarthaparijJAnamasa,mbhAvayatA'pabhrAjanArthaM praznaH kRtaiti, sarisavaya'tti ekatrasadhzavayasaH-samAnavayasaHanyatrasarSapAH-siddhArthakAH 'kulatthi'ttiekatra kule tiSThantIti kulasthAH, anyatra kulatthAH dhAnyavizeSAH, sarisavayAdipadapraznaH chalagrahaNenopahAsArthaMkRta iti 'ege bhavaMti eko bhavAn iti, ekatvAbhyupagame AtmanaH kRte bhavaMti dvau bhavAnitica, dvitvAbhyupagameahamityekatvavizaSTasyArthasya dvitvavirodhena dvitvaMdUSayiSyamItibuddhayAparyanuyogo vihitaH, akSayaH avyayaH avasthito bhavAnanena nityAtmapakSaH paryanuyuktaH,aneke bhUtA-atItA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/5/68 bhAvAH-sattAH pariNAmAvAbhavyAzca-bhAvinoyasyasatathA, anenacAtikrAnta bhAvisattApraznena anityAtmapakSaH paryanuyuktaH, ekataraparigrahe anyatarasya dUSaNAyeti / tatrAcAryeNasyAdvAdasya nikhiladoSagocarAtikrAntatvAttamavalambyottaramadAyi-eko'pyahaM, kathaM ?, dravyArthatayA jIvadravyasyaikatvAta, na tu pradezArthatayA, tathA hyanekatvAnmametyavayavAdI (mazrotrAdyavayavA) nAmanekatvopalambhona bAdhakaH, tathAkaJcitsvabhAvamAzrityaikatvasaGkhyAviziSTisyApipadArthasyasvabhAvAntaradvayApekSayA dvitvamapina viruddhamityata uktaM-dvApyahaM jJAnadarzanArthatayA, na caikasbhAve bhedo na dRzyate, eko hi devadattAdipuruSaH ekadaiva tattadapekSayA pitRccaputratvabhrAtRtvapitRvyatvamAtulatvabhAgineyatvAdInanekAn svabhAvAMllabhata iti, tathA pradezArthatayA asaGkhyAtAn pradezAnAzrityAkSayaH, sarvathA pradezAnAMkSayAbhAvAt, avyayaH kiyatAmapica vyayAbhAvAt, kimuktaM bhavati?-avasthito nityaH, asaddheyapradazatA hi na kadAcanApivyapaiti ato nityatAbhyupagame'pina doSaH, upayogArthatayA-vividhaviSayAnupayogAnAzrityaanekabhUtabhAvabhaviko'pi, atItAnAgatayohi kAlayoranekaviSayabodhAnAmAtmanaH kathaMcidabhinnAnAmutpAdAdvigamAddhA'nityapakSonadoSAyeti |punnddriikenn-aadidevgnndhrenn nirvANata upalakSitaH parvata tasya tatra prathamaM nivRttvaatpunnddriikprvtH-shtrunyjyH| mU. (69) tateNaM tassa selagassa rAyarisissa tehiM aMtehi ya paMtehi ya tucchehi ya lUhehi ya arasehi ya virasehiyasIehi yauNhehi yakAlAtikatehiyapamANAikkatehi ya nicaM pANabhoyaNehi ya payaisukumAlayassa suhociyassa sarIragaMsi veyaNA pAubbhUtA ujjalA jAva durahiyAsA kaMDuyadAhapittajjaraparigayasarIre yAvi viharati, tateNaM se selae teNe royAyaMkeNa sukke jAe yAvi hotthA, tateNaM selae annayA kadAiMpuvvANupuTviM caramANe jAvajeNeva subhUmibhAgejAva viharati, parisA niggayA, maMDuo'vi niggao, selayaM anagAraMjAva vaMdati namaM02 paJjuvAsati, tate NaM se maMDue rAyA selayassa anagArassa sarIrayaM sukaM bhukkaM jAva savvAbAhaM sarogaM pAsatira evaMvadAsI-ahaMNaM bhaMte! tubhaMahApavittehiM tigicchaehiM ahApavitteNaMosahabhesajjeNaM bhattapANeNaM tigicchaM AuMTAvemi, tubbhe NaM bhaMte ! mama jANasAlAsu samosaraha phAsuaM esaNijjaM pIDhaphalagasejjAsaMthAragaM ogiNhittANaM viharaha, tateNaM se selae anagAre maMDuyassa ranno eyamaTuMtahatti paDisuNeti, tate NaM se maMDue selayaM vaMdati namasati 2 jAmeva disiMpAubbhUte tAmeva disiNpddige| tateNaM se selae kallaM jAva jalaMte sabhaMDamattovagaraNamAyAe paMthayapAmokkhehiM paMcahiM anagArasaehiM saddhiM selagapuramanupavisati 2 jeNeva maMDuyassa jANasAlA teNeva uvAgacchati 2 phAsuyaM pIDha jAva viharati, tate NaM se maMDue cigicchae saddAveti 2 evaM vadAsI-tubbhe NaM devANuppiyA ! selayassa phAsuesaNijjeNaMjAva tegicchaMAuTTeha, tate NaM tegicchayA maMDueNaM rannA evaM vuccA haTTa0 selayassa ahApavittehiM paosahabhesajjabhattapANehiM tegicchaM Auddeti, majjapANayaM ca se uvadisaMti, tateNaM tassa selayassaahAvattehiM jAva majjapANeNa rogAyake uvasaMte hotthA haTe mallasarIre jAte vavagayarogAyaMke, tate NaM se selae taMsi royAyaMkasi uvasaMtaMsi samANaMsi taMsi vipulaMsi asana 4 majjapANaeo yamucchie gaDhie giddhe ajjhovavanne osanno osannavibahArI evaM pAsatthe
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, vargaH, adhyayanaM - 5 2 kusIle 2 pamatte saMsatte uubaddhapIDhaphalagasejjAsaMthArae pamatte yAvi viharati, no saMcAeti phAsuesaNijjaM pIDhaM paJcappiNittA maMDuyaM ca rAyaM ApucchittA bahiyA jAva (jaNavayavihAraM abyujaeNa pavatteNaM paggahieNa) viharittae / 121 vR. 'aMtehi' ityAdi, antaiH - vallacaNakAdibhiH prAntaiH - taireva bhuktAvazeSaH paryuSitairvA rukSaiH - niHsnehastucchaiH - alpaH arasaiH - hiGgvAdibhirasaMskRtairvirasaiH - purANatvAdvigatarasaiH zItaiH - zItalaiH uSNaiH - pratItaiH kAlAtikrAntaiH - tRSNAbubhukSAkAlAprAptaiH pramANAtikrAntaiHbubhukSApipAsAmAtrAnucitaiH, cakArAH samuccayArthAH, evaMvidhavizeSaNAnyapi pAnAdIni niSThurazarIrasya na bhavanti bAdhAyai ata Aha-- 'prakRtisukumArakasyetyAdi, veyaNA pAubbhUyA ityasya sthAne rogAyaMketti kvacit dRzyate, tatra rogAzcAsAvAtaGkaJca- kRcchrajIvitakArIti samAsaH, kaNDUH - kaNDUtiH dAhaH - pratItastatpradhAnena pittajvareNa parigataM zarIraM yasya sa tathA, 'teicchaM; 'ti cikitsA 'AuTTAvemi' tti AvarttayAmi kArayAmi / 'sabhaMDamattovagaraNamAyAe'tti bhANDamAtrApatadgrahaM paricchadazca upakaraNaMca-varSAkalpAdi bhANDamAtropakaraNaM svaMca-tadAtmIyaM bhANDamAtropakaraNaMca svabhANDamAtropakaraNaM tadAdAya - gRhItvA, 'abhyudyatena' sodhamena 'pradattena' guruNopadiSTena 'pragRhItena' gurusakAzAdaGgIkRtena 'vihAreNa' sAdhuvarttanena 'vihartu' varttituM pArzve - jJAnAdInAM bahistiSThatIti pArzvasthaH gADhaglAnatvAdikAraNaM vinA zayyAtarAbhyAhRtAdipiNDabhojakatvAdyAgamoktavizeSaNaH, sa ca sakRdanucitakaraNenAlpakAlamapi bhavati tata ucyate- pArzvasthAnAM yo vihAro - bahUni dinAni yAvattathA varttanaM sa pArzvasthavihAraH so'syAstIti pArzvasthavihArI, evamasannAdivazeSaNAnyapi, navaramavasannovivakSitAnuSThAnAlasaH, AvazyakasvAdhyAyapratyupekSaNAdhyAnAdInAmasamyakkArItyarthaH, kutsitazIlaH kuzIlaH- kAlavinayAdibhedabhinnAnAM jJAnadarzanacAritrAcArANAM virAdhaka ityarthaH, pramattaH - paJcavidhapramAdayogAt, saMsaktaH kadAcitsaMvignaguNAnAM kadAcitpArzvasthAdidoSANAM sambandhAt gauravatrayasaMsajanAcceti, Rtubaddhe'pi - avarSAkAle'pi pIThakalakAni zayyAsaMstArakArthaM yasya sa / mU. (70) tate NaM tesiM paMthayavajjANaM paMcaNhaM anagArasayANaM annayA kayAiM egayao sahiyANaM jAva puvvarattAvarattakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaramANANaM ayameyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA - evaM khalu selae rAyarisI caittA rajjaM jAva pavvatie, vipuleNaM asana 4 majjapANae mucchie no saMcAeti jAva viharittae, no khalu kappara devANuppiyA ! samaNANaM jAva pamattANaM viharittae, taM seyaM khalu devA0 amhaM kallaM selayaM rAyarisiM ApucchittA pADihAriyaM pIDhaphalagasejjAsaMthAragaM paccappiNittA selagassa anagArassa paMthayaM anagAraM veyAvaccakaraM ThavettA bahiyA abbhujaeNaM jAva viharittae, evaM saMperheti 2 kallaM jeNeva selae ApucchittA pADihAriyaM pIDha0 paJccampiNaMti 2 paMthayaM anagAraM veyAvaccakaraM ThAvaMta 2 bahiyA jAva viharaMti / mU. (71) tate NaM se paMtha selayassa sejjAsaMthArauccArapAsavaNakhelasaMghANa- mattaosahabhesajabhattapANaeNaM agilAe vinaeNaM veyAvaDiyaM karei, tate NaM se selae annayA kayAI kattiyAcAummAsiyaMsi vipulaM asana0 4 AhAramAhArie subahuM majjapANayaM pIe puvvAvara NhakAlasamayaMsi suhappasutte, tate gaM se paMthae kattiyacAummAsiyaMsi kayakAussagge devasiyaM paDikkamaNaM paDikkaMte
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/5/71 cAummAsiyaM paDikkamiuMkAme selayaM rAyarisiM khAmaNaTThayAe sIseNaM pAesu saMghaTTei, tate NaM se selae paMthaeNaMsIseNaM pAesusaMghaTTiesamANe AsuruttejAva misimisemANe uDeti 2 evaMvadAsI se kesaNaMbho esaappatthiyapatthiejAva parivajjiejeNaM mamaMsuhapasuttaMpAesusaMghaTTeti ? tateNaM se paMthae selaeNaM evaM vutte samANe bhIe tatthe tasie karayala0 kaTTha evaM vadAsI-ahaNNaM bhaMte ! paMthae kAyakAussagge devasiyaMpaDikkamaNaMpaDikaMte cAummAsiyaM paDikkate cAummAsiyaMkhAmemANe devANuppiyaM vaMdamANe sIseNaM pAesusaMghaTemi, taMkhamaMtuNaM devANuppiyA! khamantu me'varAhaMtumaNNaM devANuppiyA! nAibhujjo evaM karaNayAettika? selayaM anagAraM etamaTuM sammaM vinaeNaM bhujo 2 khAmeti, tateNaMtassa selayassa rAyarisissapathaeNaMevaMvuttassaayameyArUvejAva samuppajjitthA evaM khaluahaMrajjaMcajAvaosanno jAva ubaddhapIDha0 viharAmi, taMnokhalu kappatisamaNANaMniggaMthANaM apasatthANaM jAva viharittae, taM seyaM khalu me kallaM maMDuyaM rAyaM ApucchittA pADihAriyaM pIDhaphalagasejjAsaMthArayaM paJcappiNittA paMthaeNaManagAreNaM saddhiM bahiyAabbhujjaeNaMjAvajaNavayavihAreNaM viharittae, evaM saMpeheti 2 kallaM jAva vihrti| vR. tathA 'nAibhujjo evaM karaNayAe'tti naivaH bhUyaH-punarapi evaM-itthaMkaraNAya pravartiSye iti zeSaH, evameve'tyAdirapanayaH, iha gaathaa||1|| "siDhiliyasaMjamakajjAvihoiuM ujjamaMtijai pcchaa| saMvegAo to selauvva ArAhayA hoNti||". mU. (72) evAmeva samaNAuso! jAvaniggaMthovAra osanejAva saMthAraepamatte viharati seNaM iha loe ceva bahUNaM samaNANaM 4 hIlaNijje saMsAro bhANiyavyo / tate NaM rAyarisI paMthaeNaM bahiyA jAva viharati, taMseyaM khalu devA0! amhaM selayaMuvasaMpajjittANaM viharittae, evaM saMpeheMti 2 ttA selayaM rAyaM uvasaMpajjittANaM vihrNti| .mU. (73) tate NaM te selayapAmokkhA paMca anagArasayA bahUNi vAsANi sAmanapariyAgaM pAuNittA jeNeva poMDarIye pavvae teNeva uvAgacchaMti 2 jaheva thAvaccAputte taheva siddhA / evAmeva samaNAuso!joniggaMthovAra jAvaviharissatievaMkhalujaMbU! samaNeNaMpaMcamassaNanayajjhayaNassa ayamaDhe pnnnnttettibemi|| adhyayanaM-5-samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA jJAtAdharmakathAGgasUtre prathamazrutaskandhe paJcamaadhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| (adhyayanaM-6-tumbakaH ) vR.paJcamAnantaraMSaSThaMvyAkhyAyate, tasya capUrveNa sahAyaMsambandhaH-anantarAdhyayanepramAdavato'pramAdavatazcAnarthetarAvuktau, ihApi tayoreva tAvevocyete ityevasambaddhamidam mU. (74) jati NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa nAyajjayaNassa ayamaDhe pannatte chaTTassa NaM bhaMte ! nAyajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe pannatte?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe samosaraNaM parisA niggayA,
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayanaM-6 123 teNaM kAleNaM 2 samaNassa jeDhe aMtevAsI iMdabhUtI adUrasAmaMte jAva sukkajjhANovagae viharati, tateNaM se iMdabhUti jAyasaDDhe0 samaNassa 3 evaM vadAsI-kahaNNaM bhaMte! jIvA guruyattaMvA lahuyattaM vA havvamAgacchaMti?, goyamA ! se jahA nAmae kei purise egaM mahaM sukkaM tuMbaM nicchir3e niruvahayaM dabbhehiM kusehiM veDhei 2 maTTiyAleveNaM liMpati uNhe dalayati 2 sukkaM samANaM doccaMpi dabbhehi ya kusehi ya veTeti 2 maTTiyAleveNaM liMpati 2 uNhe sukaM samANaM taccaMpi dabbhehi ya kusehi ya veDheti 2 maTTiyAleveNaM liMpati, evaM khalu eeNuvAeNaMaMtarA veDhemANe aMtarA liMpemANe aMtarA sukkavemANejAva ahiMmaTTiyAlevehiM AliMpati, atthAhamatAramaporisiyaMsiudagaMsipakkhivejA, se nUnaM goyamA! se tuMbe tesiM aTThaNhaM maTTiyAleveNaM guruyayAe bhAriyayAe guruyabhAriyayAe uppiM salilamativaittAahe dharaNiyalapaiTThANe bhavati, evAmeva goyamA! jIvAvi pANAtivAeNaMjAva micchAdasaNasalleNaM anupuvveNaM aTTha kammapagaDIo samanijiNanti, tAsiMgaruyayAebhAriyayAe garuyabhAriyayAekAlamAsekAlaM kiccAdharaNiyalamativatittA ahe naragatalapaiTThANA bhavaMti, evaM khalu goyamA! jIvA guruyattaM havvamAgacchati / ____ ahaNNaMgotamA! setuMbetaMsipaDhamillugaMsimaTTiyAlesitinnaMsi kuhiyaMsi parisaDiyaMsi IsiMdhaNariyalAo uppatittANaM ciTThati, tato'naMtaraMcaNaMdoghaMpimaTTiyAlevejAva uppatittANaM ciTThati, evaM khalu eeNaM uvAeNaM tesu aTThasu maTTiyAlevesu tinnesu jAva vimukkabaMdhaNe ahedharaNiyalamaivaittA upiM salilatalapaiTTANe bhavati, evAmeva goyamA ! jIvA pANAtivAtaveramaNeNaM jAva micchAdasaNasallaveramaNeNaM anupuvveNaM aTTha kammapagaDIo khavettA gagaNatalamuppaittA upiM loyaggapatiTThANA bhavaMti, evaM khalu goyamA ! jIvA lahuyattaM havvamAgacchaMti / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM chaThassa nAyajjhaNassa ayamaDhe pnnttettibemi|| vR. sarvaM sugama, navaraM, nirupahataM-vAtAdibhiH dIH-agrabhUtaiH kuzaiH-malabhUtaiH, jAtyA darbhakuzabheda ityanye, 'atthAhasi' tiasthAghe agAdhe ityarthaH, puruSaH parimANamasyeti pauruSikaM tanniSedhAdaSauruSikaM, mRllepAnAM sambandhAt gurukatayA, gurukataiva kutaH ?-bhArikatayA, mallepajanitabhAravattveneti bhAvaH, gurukabhArikatayeti tumbakadharmadvayasyApyadhomajjanakAraNatApratipAdanAyoktaM, 'upiM' upari 'aivaittA' atipatyAtikramya 'tinnaMsi'tti stimita ArdratAM gate tataH 'kuthite' kothamupagate tataH 'parisaTite' patite iti / iha gaathe||1|| "jaha miulevAlittaMgaruyaM tuMba aho vayai evaM / AsavakayakammagurujIvA vaccaMti aharagayaM / / // 2 // taMceva tavimukkaM jalovariM ThAi jaaylhubhaavN| jaha taha kammavimukkA loyaggapaiTThiyA hoti||" zrutaskandhaH -1-adhyayanaM-6- samAptama (adhyayanaM-7-rohiNI) vR.atha saptamaM viviyate, asya ca pUrveNa sahAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane prANAtipAtAdimatAM karmagurutAbhAvenetareSAM ca laghutAbhAvena anarthaprAptItare ukte, iha tu prANAtipA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 jJAtAdharmakathAGgasUtram-1/-19/75 - tAdiviratibhAkaparipAlakAnAMte ucyate, ityevaMsambaddham mU. (75) jatiNaM bhaMte ! samaNeNaMjAva saMpatteNaM chaTThassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pannatte sattamassaNaM bhaMte! nAyajjhayaNassa ke aDhe pannatte?, evaM khalu jaMbU !teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nAma nayare hotthA, subhUmibhAge ujANe, tattha NaM rAyagihe nagaredhanne nAmaM satyavAhe parivasati, aDDe0, bhaddAbhAriyAahINapaMcediya0 jAvasurUvA, tassa NaM dhannassa satyavAhassa puttA bhaddAe bhAriyAe attayA cattAri satyavAhadArayA hotthA, taMjahA-dhanapAle dhanadeve dhanagove dhanarakhie, tassa NaM dhannassa satyavAhassa cauNhaM puttANaM bhAriyao cattAri suNhAo hotthA, taM0-ujhiyA bhogavatiyA rakkhatiyA rohiNiyA, tate NaM tassa dhannassa annayA kadAiM puvvarattAvarattakAlasamayaMsi imeyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA evaM khalu ahaM rAyagihe bahUNaM Isara jAva pabhiINaM sayassa kuDuMbassa bahUsu kajjesu ya karaNijjesu koDubesu ya maMtaNesu ya gujjhe rahasse nicchae vavahAresu ya ApucchaNijje paDipucchaNijje meDhI pamANe AhAre AlaMbaNe cakkhumeDhIbhUte kajjavadyAvae, taMNaM najati jaMmae gayaMsi vA cuyaMsi vA mayaMsi vA bhaggaMsi vA luggaMsi vA saDiyaMsivA paDiyaMsi vA videsatthaMsi vA vippavasiyaMsi vA imassa kuDuMbassa kiM manne AhAre vA AlaMbe vA paDibaMdhe vA bhavissati ?, taM seyaM khalu mama kallaM jAva jalaMte vipulaM asanaM 4 uvakkhaDAvettA mittanAti0 cauNhaM suNhANaM kulagharavaggaMAmaMtettAtaM mittanAiNiyagasayaNa0 ya cauNha suNhANaM kulagharavaggaM vipuleNaM asanaM 4 dhuvapupphavatthagaMdha jAva sakkArettAsammANettA tasseva mittanAti0 cauNhaM ya suNhANaM kulagharavaggassa purato cauNhaM suNhANaM parikkhaNaTTayAe paMca 2 sAliakkhae dalaittA jANAmi tAva kA kihaM vA sArakkheha vA saMgovei vA saMvaddheti vA?, evaM saMpehei 2 kallaM jAva mittanAti0 cauNhaM suNhANaM kulagharavaggaM AmaMtei 2 vipulaM asanaM4 uvakkhaDAvei tato pacchANhAe bhoyaNamaMDavaMsi suhAsaNa0 mittanAti0 cauNha yasuNhANaM kulagharavaggeNaM saddhiM taM vipulaM asana 4 jAva sakkAreti 2 tasseva mittanAti0 cauNha ya suNhANaM kulagharavaggassaya purato paMca sAliakkhae geNhati 2 jeTTAsuNhA ujjhitiyAtaM saddAveti 2 evaM vadAsI-tumaNaM puttA mama hatthAo ime paMca sAliakkhae geNhAhi 2 anupuvveNaM sArakkhemANI saMgovemANI viharAhi, jayANaM'haM puttA! tumaMime paMcasAliakkhae jAejA tayANaM tumamama ime paMca sAliakkhae paDidijAejAsittikaTTha suNhAe hatthe dalayati 2 paDivisajeti, tate NaM sA ujhiyA dhannassatahattieyamaTuM paDisuNetira dhannassa satthavAhassa hatthAote paMca sAliakkhae geNhati 2 egaMtamavakkamati egaMtamavakkamiyAeimeyArUveabbhasthie0 evaM khalutAyANaMkoTThAgAraMsi bahave pallA sAlINaM paDipuNNA ciTThati, taMjayA NaM mamaMtAo ime paMca sAliakkhae jAessati tayANaM ahaM pallaMtarAo anne paMca sAliakkhaegahAyadAhAmittikaTThaevaMsaMpehei 2 taMpaMca sAliakkhaeegaMteeDetira sakammasaMjuttA jAyA yAvi hotthA ! evaM bhogavatiyAevi, navaraM sA cholleti 2 anugilati 2 sakkammasaMjuttA jaayaa| evaM rakkhiyAvi, navaraM geNhati 2 imeyAsave abbhatthie0-evaM khalu mamaM tAo imassa mittanAti0 cauNha ya suNhANaM kulagharavaggassa ya purato saddAvettA evaM vadAsI-tumaNNaM puttA mama
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-7 125 hatyAo jAva paDidijAejAsittikakSa mama hatthaMsi paMca sAliakkhae dalayatitaM bhaviyavvamettha kAraNeNaMtikaTTha evaM saMpehetira tepaMca sAliakkhaesuddhe vatthe baMdhai 2 rayaNakaraMDiyAepakkhivei 2 UsIsAmUle ThAvei 2 tisaMjhaM paDijAgaramANI vihri| taeNaM se dhanne satyavAhe tasseva mitta jAva cautyiM rohiNIyaM suNhaM saddAveti 2 jAvataM bhaviyavvaM etya kAraNeNaM taM seyaM khalu mama ee paMca sAliakkhae sArakkhemANIe saMgovemANIe saMvaDDemANIettikaTTha evaM saMpeheti 2 kulagharapurise saddAveti 2 evaM vadAsI-tubbheNaM devANuppiyA ete paMca sAliakkhae geNhaha 2 paDhamApAusaMsi mahAvuTTikAyaMsi nivaiyaMsi samANaMsi khuDDAgaM keyAraM suparikammiyaM kareha ra ttA ime paMca sAliakkhae vAveha 2 doghaMpi tacaMpi ukkhayanihae kareha 2 vADipakkhevaM kareha 2 sArakkhemANA saMgovemANA anupuvveNaM saMvaDDheha, tateNaMtekoDuMbiyA rohiNIe etamaDhe paDisuNaMtitepaMcasAliakkhaegeNhatira anupuvveNaM sArakhaMti saMgovaMti viharaMti, taeNaM te koDuMbiyA paDhamapAusaMsi mahAvuTTikAyaMsi nivaiyaMsisamANaMsi khuTTAya kedAraM suparikammiyaM kareMti 2 te paMca sAliakkhae vavaMti ducaMpi taccaMpi ukkhayanihae kareMti 2 vADiparikkhevaM kareMti 2 aNupuveNaM sArakkhemANA saMgovemANA saMvaDDemANA viharaMti, tateNaM te sAlI anupuvveNaM sArakkhijjamANA saMgovijamANA saMvahijjamANA sAlI jAyA kiNhA kiNhobhAsA jAva niuraMbabhUyA. pAsAdIyA 4, tate NaM sAlI pattiyA vattiyA gabbhiyA pasUyA AgayagaMdhA khIrAiyA baddhaphalA pakkA parariyAgayA sallaiyA pattaiyA riyApavvakaMDA jAyA yAvi hotyA, tateNaM te koDuMbiyA te sAlIe pattiejAvasallaie pattaiejANittA tikkhehiM navapajjaNaehiM asiyaehiM luNeti 2 karayalamalite kareti 2 puNaMti, tattha NaM cokkhANaM sUyANaM akkhaMDANaM aphoDiyANaM chaDDachaDApUyANaM sAlINaM mAgahaNa patthae jAe, tate NaM te koDuMbiyA te sAlI navaesughaDaesu pakkhivaMti 2 upaliMpaMti 2 laMchiyamuddite kareMti 2 koTThAgArassa egadesaMsi ThAveti 2 sArakkhemANA saMgovemANA viharaMti, tateNaMtekoDuMbiyAdoccaMmivAsArattaMsipaDhamapAusaMsimahAvuTTikAryasinivaiyaMsikhuDDAgaM keyAraM suparikammiyaM kareti te sAlI vavaMti doccaMpi tacaMpi ukkhayanihae jAva luNeti jAva calaNatalamalie kareMti 2 puNaMti, ___ tatthaNaM sAlINaM bahave kuDavA jAvaegadesaMsi ThAveMti 2 sArakkha0 saMgo0 viharaMti, tate gaMte koDuMbiya tacaMsi vAsArattaMsi mahAvuTTikAyaMsi bahave kedAre supari0 jAva luNeti 2 saMvahaMti 2 khalayaM kareMti 2 maleti jAva bahave kuMbhA jAyA, tate NaM te koDuMbiyA sAlI koTThAgAraMsi pakkhivaMti jAva viharaMti, cautthe vAsAratte bahave kuMbhasayA jaayaa| tateNaMtassa dhannassapaMcamayaMsi saMvaccharaMsipariNamamANaMsipuvvArattAvarattakAlasamayaMsi imeyArUve abmathiejAva samuppajjitthA-evaMkhalumama ihoatIte paMcame saMvacchare cauNhaMsuNhANaM parikkhaNaTThayAetepaMca sAliakhatA hatthe dinnAtaMseyaMkhalumamakallaMjAvajalaMte paMcasAliakkhae parijAittae jAva jANAmi tAva kAe kihaM sArakkhiyA vA saMgoviyA vA saMviDDiyA jAvattika? evaM saMpeheti 2 kalaM jAva jalaMte vipulaM asana 4 mittanAya0 cauNha ya suNhANaNaM kulaghara jAva
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/7/75 sammANittA tasseva mitta. cauNha ya suNhANaM kulagharavaggassa purao jeTTaM ujjhiyaM saddAvei 2 tA evaM vayAsI- evaM khalu ahaM puttA ! ito atIte paMcamaMsi saMvaccharaMsi imassa mitta0 cauNha ya suNhANaM kulagharavaggassa ya purato tava hatthasi paMca sAliakkhae dalayAmi jayA NaM ahaM puttA ! ee paMca sAliyaakkhae jAejA tayA NaM tumaM mama ime paMca sAliakkhae paDidijjAesittikaTTu taM itthaMsi dalayAmi, se nUNaM puttA ! atthe samaTTe ?, haMtA atthi, tannaM puttA ! mama te sAli akkhae paDinijjAehi, tate NaM sA ujjhitiyA eyamaThThe dhannassa paDisuNeti 2 jeNeva koTThAgAraM teNeva uvAgacchati 2 pallAto paMca sAliakkhae geNhati 2 jeNeva dhanne satthavAhe teNeva uvAgacchati 2 dhaNaM0 evaM vadAsI ee NaM te paMca sAliakkhaettikaTTu dhannassa hatyaMsi te paMca sAli0 dalayati, tate NaM dhanne ujjhiyaM savahasAviyaM kareti 2 evaM vayAsI- kiNNaM puttA ! ee ceva paMca sAliakkhae udAhu anne ?, tate NaM ujaajhiyA dhannaM satyavAhaM evaM vayAsI evaM khalu tubme tAto ! io'tIe paMcame saMvacchare imassa mitta0 nAti0 cauNha ya kula0 jAva viharAmitate NaM'haM tubbhaM etamahaM paDisuNemi 2 te paMca sAliakkhae geNhAmi egaMtamavakkamAmi tate NaM mama imeyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA - evaM khalu tAyANaM koTThAgAraMsi0 sakammasaMjuttA taM no khalu tAo ! te ceva paMca sAliakkhae ee NaM anne, tate gaM se dhanne ujjhiyAe aMtie eyamaThThe soccA nisamma Asurutte jAva misimisemANe ujjhitiyaM tassa mittanAti0 cauNha ya suNhANaM kulagharavaggassa ya purao tassa kulagharassa chArujjhiyaM ca chANujjhiyaM ca kAyavarujjhiyaM ca samucchiyaM ca sammajjiaM ca pAuvadAIM ca NhANovadAiM ca bAhirapesaNakAriM Thaveti, evAmeva samaNAuso ! jo amhaM niggaMtho vA 2 jAva pavvatite paMca ya se mahavvayAtiM ujjhiyAiM bhavaMti se NaM iha bhave ceva bahUNaM samaNANaM 4 jAva anupariyadRissai jahA sA ujjhiyA / evaM bhogavaiyAvi, navaraM tassa kaMDiMtiyaM vA koTTaMtiyaM ca pIsaMtiyaM ca evaM ruccaMtiyaM raMdhatiyaM parivesaMtiyaM ca paribhAyaMtiyaM ca abbhaMtariyaM ca pesaNakAriM mahAnasiNiM Thaveti, evAmeva samaNAuso jo amhaM samaNo paMca ya se mahavvayAiM phoDiyAiM bhavaMti se NaM iha bhave ceva bahUNaM samaNANaM 4 jAva hIla 4 jahA va sA bhogavatiyA / evaM rakkhitiyAvi, navaraM jeNeva vAsadhare teNeva uvAgacchai 2 maMjUsaM vihADei 2 rayaNakaraMDa - gAo te paMca sAliakkhae geNhati 2 jeNeva dhanne teNeva uvA0 2 paMca sA liakkhae dhannassa hatthe dalayati, tate NaM se dhanne rakkhitiyaM evaM vadAsI - kinnaM puttA te ceva te paMca sAliakkhayA udAhu anetti ?, tate rakkhatiyA dhannaM evaM0 te ceva tAyA! ee paMca sAliakkhayA no anne, kahannaM puttA!, evaM khalu tAo! tubbheiopaMcamaMmi jAva bhaviyavvaM ettha kAraNeNaMtikaTTu te paMca sAliakkhae suddhe vatthe jAva tisaMjhaM paDijAgaramANI ya viharAmi, tato eteNaM kAraNaM tAo ! te caiva te paMca sAliakkhae no anne, tate gaM se dhanne parakkhitiyAe aMtie eyamahaM socA haTTatuTTha tassa kulagharassa hirannassa ya kaMsadUsavipuladhanajAvasAvatejjassa va bhaMDAgAriNi Thaveti, evAmeva samaNAuso ! jAva paMca ya se mahavvayAtiM rakkhiyAtiM bhavaMti se NaM iha bhave ceva bahUNaM samaNANaM 4 accaNijje jahA jAva sA rakkhiyA / rohiNiyAvi evaM ceva, navaraM tubbhe tAo mama subahuyaM sagaDIsAgaDaM dalAhi jeNaM ahaM tubbhaM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayana-7 :: 127 te paMca sAliakkhae paDinijAemi, tateNaM se dhanne rohiNiM evaM vadAsIkahaNNaM tumaM mama puttA! te paMca sAliakkhae sagaDasAgaDeNaM nijjAissasi?, tateNaM sA rohaNI dhannaM evaM vadAsI-evaM khalu tAto! io tubbhe paMcame saMvacchare imassa mitta jAva bahave kuMbhasayA jAyA teNeva kameNaM evaM khalu tAo ! tubbhe te paMca sAliakkhae sagaDasAgaDeNaM nijjAemi, tate NaM se dhanne satyavAhe rohiNIyAe subahuyaM sagaDasAgaDaM dalayati, tateNaM rohiNI subahuMsagaDasAgaDaMgahAyajeNeva sae kulaghare teNeva uvAgacchai koTThAgAre vihADeti 2 palle ubhidati 2 sagaDIsAgaDaM bhareti 2 rAyagiha nagaraM majhamajheNaM jeNeva sae gihe jeNeva dhanne satthavAhe teNeva uvAgacchati, tateNaMrAyagihe nagare siMghADagajAvabajahuno annamantraMevamAtikkhati0-dhanne NaM devA0 ! dhanne satthavAhe jassa NaM rohiNiyA suNhA jIeNaM paMca sAliakkhae sagaDasAgaDieNaM niJjAeti, -tateNaM se dhanne sattha0 tepaMca sAliakkhaesagaDasAgaDeNaM nijAetitepAsati 2 haTTha0 paDicchati 2 tasseva mittanAti0 cauNha ya suNhANaM kuladharapurato rohiNIyaMsuNhaM tassa kulagharassa bahusu kajjesuya jAva rahassesu ya ApucchaNijjaM jAva vaTTAvitaM pamANabhUyaM ThAveti, evAmeva samaNAuso ! jAva paMca mahabvayA saMvaDDiyA bhavaMti se NaM iha bhave ceva bahUNaM samaNANaMjAvavItIvaissaijahAva saarohinniiyaa| evaMkhalu jaMbU! samaNeNaMbhahagavayA mahAvIreNaM sattamassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pnnttettibemi|| vR.idamapisugamam, navaraM 'mae'ttimayi 'gayaMsittigategrAmAdauevaM'cyute kuto'pyanAcArAt svapadAt patite 'mRte' parAsutAM gate 'bhagne vAtyAdinA kubjakhaJjatvakaraNenAsamarthIbhUte 'luggaMsi vatti rugne jIrNatAM gate 'zaTite' vyAdhivizeSAcchIrNatAM gate patite' prAsAdAdemaJcake vAglAnabhAvAt videzasthe videzaM gatvA tatraiva sthite 'viproSite' svasthAnavinirgate dezAntaragamanapravRtte AdhAraH-Ayo bhUriva AlambanaM-vastrAdikamiva pratibandhaH pramANanikAzalAkAdInAM latAdavaraka iva kulagRha-pitRgRhaM tadvargomAtApitrAdiH saMrakSatianAzanataHsaGgopayatisaMvaraNataH saMvarddhayati bahutvakaraNataH 'chollei'tti nistuSIkaroti 'anugilaitti bhakSayati, kavacit pholleItyetadeva dRzyate, tatra ca bhakSayatItyarthaH, 'pattiya;'ttisAtapatrAH 'vattiya'ttivrIhINAMpatrANimadhyazalAkAparivezaSTanana nAlarUpatayA vRttAni bhavantitavRttatayAjAtavRttatvAdvartitAHzAkhAdInAM vA samatayA vRttIbhUtAH santo vartitA abhidhIyante, pAThAntareNa 'taiyA vatti sAtatvaca ityarthaH, garbhitA-jAtagarbhADoDakitA ityarthaH,prasUtAH-kaNizAnAMpatragarbhebhyo vinirgamAtAgatagandhA-jAtasurabhigandhAH AyAtagandhA vA dUrayAyigandhA ityarthaH, kSIrakitAH-saAtakSIrakAH baddhaphalAH kSIrasya phalatayA bandhanAt jAtaphalA ityarthaH, pakkAH-kAThinyamupagatAH, paryAyAgatAH paryAyagatA vA sarvaniSpannatAM gatA ityarthaH, 'sallaipattaya'tti sallakI vRkSavizeSastasyA iva patrakANi-dalAni kuto'pi sAdhayAt sAtAniyeSAM te tatheti, gamanikaiveyaM pAThAntareNa zalyakitAH-zuSkapatratayA sAtazalAkAH patrakitAH-saJjAtakutsitA'lpapatrAH, hariyapavvakaMDa'tti haritAni-haritAlavarNAni nIlAni parvatANDAni-nAlAni yeSAM te tathA, jAtAzcapyabhUvan, 'navapajjaNaehiMti navaM-pratyagraM pAyanaM
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/7/75 lohakAreNAtApitaM kuTTitaM tIkSNadhArIkRtaM punastApitAnAM jale nibolanaM yeSAM tAni tathA taiH, 'asiehiM' ti dAtraH, 'akhaMDANaM ti sakalAnAM asphuTitAnAM - asaJjAtarAjIkAnAM chaDa 2 ityevamanukaraNataH sUrpAdinA sphuTAHsphuTIkRtA zodhitA ityarthaH spRSTA vA pAThAntareNa pUtA vA ye te tathA teSAM 'mAgahae pattha' tti 119 11 128 "do asaIo pasaI do pasaio u seiyA hoI / useio u kuDao caTakuDao patthao neu / / " tti anena pramANena magadhadezavyavahRtaH prastho mAgadhaprasthaH, 'upaliMpaMti' ghaTakamukhasya tatpidhAnakasya ca gomayAdinA randhre bhaJjanti 'liMpeti' ghaTamukhaM tatsthagitaM ca chagaNAdinA punarmasaNIkurvanti, lAJchitaM rekhAdinA, mudritaM mRnmayamudrAdAnena tatkurvanti, muralo - mAnavizeSaH, khalakaMdhAnyamalanasthaNDilaM, catuSprasthaM ADhakaH ADhakAnAMSaSTayA jaghanyaH kumbhaH azItyA madhyamaH zatenotkRSTa iti, 'kSAroSTrikAM' bhasmapariSThASikAM 'kacavarojjhikAM' avakarazodhikAM 'samukSikAM' prAtargRhAGgaNe jalacchaTakadAyikAM, pAThAntareNa 'saMpucchiya'tti tatra samaprocchikAM pAdAdilUSikAM 'sammArjikAM' gRhasyAntarbahizca bahukarikAvAhikAM 'pAdodakadAyikAM' pAdazIcadAyikAM snAnodakadAyikAM pratItAM, bAhyAni preSaNAni karmANi karoti yA sA 'bAhira pesaNagAriyatti bhaNiyA, ' 'kaMDayaMtikA- 'miti anukammapitA kaNDayantIti- tandulAdIn udUkhalAdau kSodayantIti kaMDayantikA tAM, evaM 'kuTTayantikAM' tilAdInAM cUrNanakArikAM 'peSayantikAM' godhUmAdInAM gharaTTAdinA peSaNakArikAM 'rundhayaMtikAM' yantrake vrIhikodravAdInAM nistuSatvakArikAM 'randhayantikA' odanasya pAcikAM 'pariveSayantikAM' bhojanapariveSaNakArikAM 'paribhAjayantikAM' parvadine svajanagRheSu khaNDakhAdyAdyaiH paribhAjanakArikAM mahAnase niyuktA mahAnasikI tAM sthApayati, 'sagaDIsAgaDa' ti zakaTyazca-gantraH zakaTAnAM samUhaH zAkaTaM ca zakaTIzAkaTaM gaDDIo gaDiyA yatti uktaM bhavati, 'dalAi' tti datta prayacchatetyarthaH, 'jANaM' ti yena 'Na' mityalaMGkAre, 'pratiniryAtayAmi' samarpayAmIti, asya ca jJAtasyaivaM vizeSeNopanayanaM nigadati, yathA 119 11 // 2 // // 3 // // 4 // // 5 // // 6 // "jaha seTThI taha guruNo jaha nAijaNo tahA samaNasaMdho / jaha vahuyA taha bhavvA jaha sAlikaNA taha vayAiM // jaha sA ujjhinAmA ujjhiyasAlI jahatthamabhihANA / pesaNagAritteNaM asaMkhadukkhakkhaNI jAyA / / jaha bhavvo jo koI saMghamamakkhaM guruvidinnAI / paDivajiuM samujjai mahavvayAiM mahAmohA // so iva ceva bhavaMmI jaNANa dhikkArabhAyaNaM hoi / paraloe u duhatto nANAjoNIsu saMcarai // (uktaM ca) - " dhammAo bhaTTha" vRttaM, "ihevau'hammo" vutaM"jaha vA sA bhogavatI jahatthanAmovabhuttasAlikaNA / pesaNavisesakArittaNeNa pattA duhaM ceva // taha jo mahavvayAI uvabhuMjai jIviyatti pAlito / AhArAisu satto catto sivasAhaNicchAe /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 - zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayana-7 // 7 // so ettha jahicchAe pAvai AhAramAi liNgitti| viusANa nAipujjo paraloyammI duhI ceva // // 8 // jaha vA rakkhiyavahuyA rakkhiyasAlIkaNA jhtthkkhaa| parijaNamaNNA jAyA bogasuhAiMca saMpattA / / // 9 // taha jo jIvo sammaM paDivaJjaDittA mahavvae pNc| pAlai niraiyAre pamAyalesaMpi vjeNto|| // 10 // so appahiekkaraI ihaloyaMmivi viUhiM paNayapao / egaMtasuhI jAyai paraMmi mokkhaMpi pAvei / / // 11 // jaha rohiNI u suNhA roviyasAlI jhtthmbhihaannaa| vaDDittA sAlikaNe pattA savvassasAmittaM / / // 12 // taha jo bhavvo pAviya vayAiM pAlei appaNA samma / annesivi bhavvANaM dei aNegesiM hiyaheuM / / // 13 // so iha saMghapahANo jugappahANetti lahai saMsadaM / appaparesiMkallANakArao goyamapahuvva // // 14 // titthassa vuDDikArI akUkhevaNao kutitthiyaaiinnN| viusanaraseviyakamo kameNa siddhipi paavei||"tti zrutaskandhaH -1 adhyayanaM-7-samAptam (adhyayanaM-8-mallI) vR.athASTamaMjJAtaM vyAkhyAyate, asyacapUrveNa sahAyamabhisambandhaH-pUrvasmin mahAvratAnAM virAdhanAvirAdhanayoranArthAvuktauiha tumahAvratAnAmevAlpenApi mAyAzalyenadUSitAnAmayathAvatsvaphalasAdhakatvamupadarzyate ityanena sambandhena sambaddhamidam mU.(76) jatiNaM bhaMte! samaNeNaM0 sattamassa nAyajjhayaNassaayamaDhe pannatte aTThamassaNaM maMte ! ke aDhe pannate?, evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ihevajaMbUddIve dIve mahAvidehe vAse 2 maMdarassa pavvayassa paccatthimeNaM nisaDhassa vAsaharapavvayassa uttareNaM sIyoyAe mahAnadIe dAhiNeNaM suhAvahassa vakkhArapavvatassa paJcatthimeNaM paJcasthimalavaNasamuddassa puracchimeNaM ettha NaM salilAvatI nAmaM vijae pannatte, tattha NaM salilAvatIvijae vIyasogA nAmaM rAyahANI paM0, navajoyaNavicchinnA jAva paJcakkhaM devalogabhUyA tIse NaM vIyasogAe rAyahANIe uttarapuracchime disibhAe iMdakuMbhe nAmaM ujjANe, tattha NaM vIyasogAe rAyahANIe bale nAma rAyA, tasseva dhAraNIpAmokkhaM devisahassaM uvarodhe hotthA, tate NaM sA dhAriNI devI annayA kadAi sIhaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhA jAva mahabbale nAmaMdArae jAe ummukta jAva bhogasamatthe, tateNaMtaM mahabbalaM ammApiyaro sarisiyANaM kamalasirIpAmokhANaM paMcaNhaM rAyavarakannAsayANaM egadivaseNaM pANiM geNhAveMti, 79
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/8/76 -paMca pAsAyasayA paMcasato dAto jAva viharati, therAgamaNaM iMdakuMbhe ujjANe samosaDhe parisA niggayA, balovi niggao dhammaM soccA nisamma jaM navaraM mahabbalaM kumAraM rajje ThAveti jAva ekkArasaMgavI bahUNi vAsANi sAmaNNapariyAyaM pAuNittA jeNeva cArupavvae mAsieNaM bhatteNaM siddhe, tate NaM sA kamalasirI annadA sIhaM su0 jAva labhaddo kumAro jAo, juvarAyA yAvi hotthA, - tassa NaM mahabbalassa ranno ime chappiya bAlavayaMsagA rAyANo hotthA, taMjahA - ayale dharaNe pUraNe vasu vesamaNe abhicaMde sahajAyayA jAva saMhiccAte NitthariyavvettikaTTu annamannasteyamaThThe paDisurNeti, teNaM kAleNaM 2 iMdakuMbhe ujjANe therA samosaDhA, parisA0 mahabbale NaM dhammaM socA jaM navaraM chappiya bAlavayaMsae ApucchAmi balabhaddaM ca kumAraM rajje ThAvemi jAva chappiya bAlavayaMsae Apucchati, tate NaM te chappiya0 mahabbalaM rAyaM evaM vadAsI-jati NaM devANuppiyA! tubbhe pavvayaha amhaM ke anne AhAre vA jAva pavvayAmo, tate NaM se mahabbale rAyA te chappiya0 evaM0-jati gaM tubbhe mae saddhiM jAva pavvayaha to NaM gacchaha jeTTe putte saehiM 2 rajjehiM ThAveha pusisasahassavAhiNIo sIyAo durUDhA jAvalpAubbhavaMti, tate NaM se mahabbale rAyA chappiya bAlavayaMsae pAubbhUte pAsati 2 haTTha0 koDuMbiyaparise0 balabhaddassa abhiseo, Apucchati, tate NaM se mahabbale jAva mahayA iDDIe pavvatie ekkArasa aMgAI bahUhiM cauttha jAva bhAvemANe viharati, tate NaM tesiM mahabbalapAmokkhANaM sattaNhaM anagArANaM annayA kayAi egayao sahiyANaM imeyArUve miho kahAsamullAve samuppajjitthA - jaNNaM amAhaM devANu ege tavokammaM uvvasaM pajjittA NaM viharati taNNaM amhehiM savvehiM tavokammaM uvasaMpajittANaM viharittaettikaTTu annamannassa eyamaTTaM paDisurNeti 2 bahUhiM cauttha jAva viharati, tate NaM se mahabbale anagAre imeNaM kAraNeNaM itthinAmagoyaM kammaM nivvattesu-jati NaM te mahabbalavajjA cha anagArA cautthaM uvasaMpajittANaM viharaMti tato se mahabbale anagAre chaTTai uvasaMpajittA NaM viharai, jati NaM te mahabbalalavajjA anagArA chavaM uvasaMpacittA NaM viharati tato se mahabbale anagAre aTTamaM uvasaMpajjittA NaM viharati, evaM aTThamaM to dasamaM aha dasamaM to duvAlasaM, imehi yaNaM vIsAehi ya kAraNehiM AseviyabahulIkaehiM titthayaranAmagoyaM kammaM nivvattiMsu, taM0 vR. sarvaM sugamaM, navaraM zItodAyAH pazcimasamudragAminyA dakSiNe kUle salilAvatIti yaduktamiha tad granthAntare nalAnAvatItyucyate, cakravarttivijayaM - cakravarttivijetavyaM kSetrakhaNDaM, 'imeNaM kAraNeNaMti anena vakSyamANena hetunA'nyathApratijJAyAnyathA karaNalakSaNena, mAyArUpatvAdasya, mAyA hi strItvanimittaM tatra zrUyate, tasya caitadanyathAbhidhAnAnyathAkaraNaM kila kuto'pi mithyAbhimAnAdahaM nAyaka ete tvanunAyakAH iha ca ko nAyakAnunAyakAnAM vizeSo yadyahamutkRSTataratayA na bhavAmItyevamAdessambhAvyate, 130 'itthInAmagoya'nti strInAmaH - strIpariNAmaH strItvaM yadudayAdbhavati gotraM - abhidhAnaM yasya tat strInAmagotraM athavA yat strIprAyogyaM nAmakarma gotraM ca tat strInAmagotraM karma nirvarttitavAn, tatkAle ca mithyAtvaM sAsvAdanaM vA anubhUtavAn, strInAmakarmaNo mithyAtvanAnantAnubandhipratyayatvAt, 'AseviyabahulIkaehiM'ti AsevitAni sakRtkaraNAt bahulIkRtAni bahuzaH sevanAt yAni taiH, mU. (77) arahaMtA siddha 2 pavayaNa 3 guru 4 thera 5 bahussue 6 tavassIsuM 7 / vacchallayA ya tesiM abhikkha nANovaoge ya 8 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, vargaH, adhyayanaM 8 vR. 'arahaMtagAhA' arhadAdIni sapta padAni, tatra pravacanaM zrutajJAnaM tadupayogAnanyatvAdvA saGghaH guravodharmopadezakAH sthavirAH - jAtizrutaparyAyabhedabhinnAstatra jAtisthaviraH SaSTivarSaH zrutasthaviraH samavAyadharaH paryAyasthaviro viMzativarSaparyAyaH bahuzrutAH parasparApekSayA tapasvinaHanazanAdivicitratapoyuktAH sAmAnyasAdhavo vA, iha ca saptamI SaSThyarthe draSTavyA, tato'rhatsiddhapracanagurusthavirabahuzrutatapasvinAM vatsalatayA - vAtsalyenAnurAgayathAvasthitaguNotkIrttanAnurUpopacAralakSaNayA tIrthakaranAmakarma baddhavAniti sambandhaH, 'tesiM' ti ye ete jagadvandanIyA arhadAdayasteSAM, abhIkSNaM- anavarataM jJAnopayoge ca sati tad badhyate ityaSTau / - 131 mU. (78) daMsaNa 9 vinae 10 Avassae ya 11 sIlavvae niraiyAraM 12 / khaNalava 13 tava 14 cciyAe 15 veyAvacce 16 samAhI ya 17 // vR. 'daMsaNa' gAhA, darzanaM - samyakatvaM 9, vinayojJAnAdiviSayaH, tayornitaricAraH saMstIrthakaratvaM baddhavAn 10, AvazyakaM avazyakarttavyaM saMyamavyApAraniSpannaM tasmiMzca niraticAraH sanniti 11 tathA zIlAnica-uttaraguNA vratAnica - mUlaguNAsteSu punarniraticAra iti 12, kSaNalavagrahaNaM kAlopalakSaNaM, kSaNalavAdiSu saMvegabhAvanAdhyAnAsevanatazca nirvarttitavAn 13 tathA tapastyAgayoH sato nirvarttitavAn, tatra tapasA caturthAdinA 14 tyAgena ca yatijanocitadAneneti 15, tathA vaiyAvRttye sati dazavidhenirvarttitavAn 16 samAdhau ca gurvAdInAM kAryakaraNadvAreNa cittasvAsthyotpAdane sati nirvarttitavAn 17, dvitIyagAthAyAM nava, / mU. (79) appuvvanANagahaNe 18 suyabhattI 19 pavayaNe pabhAvaNayA 20 / eehiM kAraNehaM titthayarattaM lahai jIo // " vR. 'appuvvagAhA' apUrvajJAnagrahaNe sati nirvarttitavAn 18 zrutabhaktiyuktA pravacanaprabhAvanA zrutabhaktipravacanaprabhAvanA tayA ca nirvarttitavAn zrutabahumAnena 19 yathAzakti mAgdazanAdikayA capravacanaprabhAvanayetibhAvaH20, tIrthakaratvakAraNatAyAmuktAyA hetuviMzateH sarvajIvasAdhAraNatAM darzayannAha - etaiH kAraNaistIrthakaratvaM anyo'pi labhate jIvaM iti, pAThAntare tu 'eso tti eSa mahAbalo labdhavAniti / mU. (80) tae NaM te mahAbbalapAmokkhA satta anagArA mAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittANaM viharaMti jAva egarAyaiyaM uva0, tate NaM te mahabbalapAmokkhA satta anagArA khuDDAgaM sIhanikkIliyaM tavokammaM uvasaMpajjittANaM viharaMti, taM0-cautthaM kareti 2 savvakAmaguNiyaM pAreti 2 chaTuM kareti 2 cautthaM kareti 2 aTThamaM kareti 2 chaTTaM kareti 2 dasamaM kareti 2 aTThamaM kareti 2 duvAlasamaM kareti 2 dasamaM kareti 2 cAuddasamaM kareti 2 duvAlasamaM kareti 2 solasamaM kareti 2 coddasamaM kareti 2 aTTArasamaM kareMti 2 solasamaM kareti 2 vIsaimaM kareti 2 aTThArasamaM kareti 2 vIsaimaM kareti 2 solasamaM kareMti ? aTThArasamaM kareti 2 coddasamaM kareti 2 solasamaM kareti 2 duvAlasamaM kareti 2 cAuddasamaM kareMti 2 dasamaM kareti 2 duvAlasamaM kareti 2 aTThamaM kareti 2 dasamaM kareti 2 chaTTaM kareti 2 aTTamaM kareti 2 cautthaM kareti 2 chaTTaM kareti 2 cau0 ka0 savvattha savvakAmaguNieNaM pAreti, evaM khalu esA khuDDAgasIhanikkIliyassa tavokammassa paDhamA parivADI chahiM mAsehiM sattahi
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-18/80 ya ahorattehi ya ahAsuttA jAva ArAhiyA bhavai, tayAnaMtaraM doccAe parivADIe cautthaM kareMti navaraM vigaivajaM pAreti, evaM taccAvi parivADI navaraM pAraNae alevADaM pAreMti, evaM cautthAvi parivADI navaraM pAraNae AyaMbileNa pAreti, taeNaM te mahabbalapAmokkhA satta aNagArA khuDDAgaM sIhanikkIliyaMtavokammaMdohiM saMvaccharehiM aTThAvIsAeahorattehiM ahAsuttaMjAva ANAeArAhettA jeNeva there bhagavaMte teNeva uvAgacchaMti 2 there bhagavaMte vaMdaMti namasaMti 2 evaM vayAsI-icchAmoNaM bhaMte! mahAlayaMsIhanikkIliyaMtaheva jahAkhuDDAgaMnavaraMcottIsaimAo niyattaeegAeparivADIe kAlo egeNaM saMvacchareNaM chahiM mAsehiM aTThArasahi ya ahorattehiM samappeti, savvaMpi sIhanikkIliyaM chahiM vAsehiM dohi ya mAsehiM bArasahi ya ahorattahiM samappeti, tae NaM te mahabbalapAmokkhA satta anagArA mahAlayaM sIhanikkIliyaM ahAsuttaM jAva ArAhettA jeNeva there bhagavaMte teNeva uvAgacchaMti 2 there bhagavaMte vaMdati namasaMti 2 bahUNi cauttha jAva viharaMti, tate NaM te mahabbalapAmokkhA satta anagArA teNaM orAleNaM sukkA bhukkhA jahA khaMdao navaraMthereApucchittAsAmaNNapariyAgaMpAuNatira culasIrtipuvvasayasahassAtisavvAuyaMpAlaittA jayaMte vimANe devattAe uvavannA / vR. 'jAva egarAya'ti iha yAvatkaraNAt 'domAsiyaM temAsiyaM caummAsiyaM paMcamAsiyaM chammAsiyaM sattamAsiyaM paDhamasattarAiMdiya bIyasattarAIdiyaM taccasattarAIdiyaM ahorAiMdiyaMti draSTavyamiti, 'sIhanikkIliya'ti siMhaniSkrIDitamiva siMhaniSkriDitaM, siMho hi viharan pazcAdgagamavalokayatievaM yatraprAktanaMtapaAvottarottaraMta vidhIyatetattapaHsihaMniSkrIDitaM, tacca dvividhaM mahat kSudrakaMceti, tatrakSullakamanulomagatau caturbhaktAdi viMzatitimaparyantaM pratilomagatau tu viMzatitamAdikaM caturthAntaM, ubhayaM madhye'STAdazakopetaM, caturthaSaSThAdIni tu ekaikavRddhayaikopavAsAdIni, iha catvAri 2 caturthAdIni trINyaSTAdazAni dve viMzatitame tadevaM catuSpaJcAzadadhikaMzataMtapodinAnAMtrayastriMzacca pAraNakadinAnAmevamekasyAMparipATyAMSaSmAsAH saptarAtrindivAdhikA bhavanti, prathamaparipATyAM ca pAraNakaM sarvakAmaguNikaM, sarve kAmaguNAHkamanIyaparyAyA vikRtyAdayo vidyante yatra tathA, dvitIyAyAM nirvikRtaM tRtIyAyAmalepakAri catuthyAmAryAmAmlamiti, prathamaparipATIpramANaM caturguNaM sarvapramANaM bhavatIti mahAsiMhaniSkrIDitamapyevameva bhavati, navaraM caturthAdi catustriMzatparyantaM pratyAvRttI catustriMzAdikaM caturthaparyantaM madhye dvAtriMzopetaM sarvaM svayamUhanIyaM, sthApanA cAsya 'khaMdao'tti bhagavatyAM dvitIyazate ihaiva vA yathA meghakumAro varNitasthatA te'pi, navaraM 'thera'tti skandako mahAvIramApRSTavAnete tu sthavirAnityarthaH, pratidinaM dvibhojnsy prasiddhatvAt mAsadvayopavAse viMzatyuttarabhaktazatavicchedaH kRto bhavatIti, jayantavimAnaManuttaravimAnapaJcake pazcimadigvati mU. (81) tatthaNaM atthegatiyANaM devANaMbattIsaMsAgarovamAiMThitI, tatthaNaMmahabbalavajANaM chahaMdevANaMdesUNAiMbattIsaMsAgarovamAiMThitI, mahabbalassa devassa paDipunnAiMbattIsaMsAgarovamAI tthitii| tateNaMtara majjAchappiya devA tAodevalogAoAukkhaeNaMThiikkhaeNaMbhavakkhaeNaM anaMtaraM cayaM caittA iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse visuddhapitimAtivaMsesu rAyakulesu patteyaM 2 kumArattAe paJcAyAsI, taMjahA-paDibuddhiikkhAgarAyA caMdacchAe aMgArAya saMkhe kAsirAyAruppI
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-8 kuNAlAhivatI adInasattU kururAyA jitasattU paMcAlAhivaI, tateNaMse mahabbale devetIhiM nANehiMsamagge uccaTThANaTThiesugahesusomAsudisAsuvitimirAsu visuddhAsu jaitesu sauNesu payAhiNANukUlaMsi bhUmisappiMsi mArutaMsi pavAyaMsi niSpannasassameiNIyaMsikAlaMsipamuiyapakkIliesujaNavaesuaddharattakAlasamayaMsiassiNInakkhatteNaMjogamuvAgaeNaMje se hemaMtANaMcautthemAse aTThame pakkhe phagguNasuddhe tassaNaMphagguNasuddhassa cautthipakkheNaM jayaMtAo vimANAo battIsaM sAgarovamadvitIyAo anaMtaraM cayaM caittA iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse mihilAe rAyahANIe kuMbhagassa ranno pabhAvatIe devIe kucchisi AhAravakkaMtIe sarIravakkaMtIe bhavavakaMtIe gabbhattAe vakte, riyaNicaNaM coddasa mahAsumiNA vannao, bhattArakahaNaM sumiNapADhagapucchAjAvaviharati tate NaM tIse pabhAvatIe devIe tiNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaM imeyArUve Dohale pAubbhUte-dhannao NaM tAo ammayAo jAo NaM jalathalayabhAsurappabhUeNaM dasaddhavanneNaM malleNaM utthuyapaccatthuyaMsi sayaNijjaMsi sannisannAo sannivannAo ya viharaMti, egaMcamahaMsirIdAmagaMDaM pADalamalliyacaMpayaasogapunnAganAgamaruyagadamaNagaaNojjakojjayapauraM paramasuhaphAsadarisaNijjaM mahayA gaMdhaddhaNiM muyaMtaM agghAyamANIo DohalaM viNeti, tateNaMtIse pabhAvatIedevIeimeyArUvaMDohalaMpAubbhUtaM pAsittAahAsannihiyA vANamaMtarA devA khippAmeva jalathalaya0 jAva dasaddhavanannamalaM kuMbhaggaso ya bhArapaggaso ya kuMbhagassa ranno bhavaNaMsivA0 sAharaMti,egaMcaNaM mahaM siridAmagaMDaMjAvamuyaMtaM uvaNeti, taeNaMsA pabhAvatI devI jalathalaya jAva malleNaM DohalaM viNeti, tae NaM sA pabhAvatIdevI pasatthaDohalA jAva viharai, ___tae NaM sA pabhAvatIdevI navaNhaM mAsANaM aTThamANa ya rattiMdiyANaM je se hemaMtANaM paDhame mAse docce pakkhe maggasirasuddhe tassaNaM0 ekkArasIe puvvarattAvaratta0 ussiNInakkhatteNaM uccaTThANa0 jAva pamuiyapakkIliesujaNavaesuAroyA'royaM ekUNavIsatimaM titthayaraM pyaayaa| vR. 'ikkhAgarAya'tti ikSvAkUNAM-ikSvAkuvaMzajAnAM athavA ikSvAkujanapadasya rAjA, sa cakozalajanapado'pyabhidhIyate yatraayodhyAnagarIti, aMgarAya'ttiaGgA-janapadoyatra kAmpilya (campA) nagarI, evaM kAzIjanapadoyatra vArANasI nagarI, kulANA yatra zrAvastI nagarI, kurujanapado yatra hastinAgapuraM nagaraM, pAJcAlA yatra kAmpilyaM nagaraM, "uccaTThANaTThiesutti uccasthAnAni grahANAmAdityAdInAM meSAdInAM dazAdiSutriMzAMzakeSvevamavaseyAni // 1 // "ajavRSamRgAGganAkarmamInavaNijoM'zakeSvinAdhuccAH / ___daza 10 zikhya 3 TAviMzati 28 tithi 16 indriya 5 tridhana 27 vizeSu 20 // " - iti, somAsu ityAdi, saumyAsu' digdAhAdyutpAtavarjitAsu vitimirAsu'tIrthakaragarbhAdhAnAnubhAvena gatAndhakArAsu 'vizuddhAsu' arajasvalatvAdinA 'jayikeSu' rAjAdInAM vijayakAriSu zakuneSu yathA 'kAkAnAM zrAvaNe dvitricatuHzabdAH zubhAvahA' iti,pradakSiNaH pradakSiNAvarttamAnatvAt anukUlazcayaH surabhizItamandatvAtsa tathA tatra 'mArute' vAyau 'pravAte' vAtumArabdhe niSpannazasyA medinI-bhUryatra kAle, ata eva pramuditaprakrIDiteSu-hRSTeSu krIDAvatsu ca janapadeSu-videhajanapadavAstavyeSujaneSu, hemaMtANaM'tizItakAlamAsAnAMmadhyecaturthomAsaH aSTamaH pakSaH, ko'sAvi
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/8/81 tyAha-phAlgunasya zuddhaH-zuklaH - dvitIya ityarthaH, tasya phAlgunazuddhasya pakSasya yA caturthI tithistasyAH pakSaH - pArzvo'rddharAtririti bhAvaH, tatra 'Na' mityAlaGkAre, vAcanAntare tu gimhANaM paDhame ityAdi dRzyate tatrApi caitrasitacaturthyA mArgazIrSasitaikAdazyAM tajjananadine nava sAtirekA mAsAH abhivarddhitamAsakalpanayA bhavantIti tadapi sambhavati, ato'tra tattvaM viziSTajJAnigamyamiti, 'anaMtaraM cayaM caitta'tti avyavahitaM cyavanaM kRtvetyarthaH, athavA anantaraM cayaM - zarIraM devasambandhItyarthaH 'caIttA' tyaktvA 'AhAre' tyAdi AhArApakrAntyA-devAhAraparityAgena bhavApakrAntyA - devagatityAgena zarIrApakrAntyA -- vaikriyazarIratyAgena athavA AhAravyutkrAntyA - apUrvAhArotpAdena manuSyocitAhAragrahaNeNetyarthaH, evamanyadapi padadvayamiti, garbhatayA vyutkrAntaH-utpannaH, 'malleNaM'timAlabhyo hitaMmAlyaM kusumaM jAtAvekavacanaM 'atthuyapaccatthuyaMsi' tti AstRteAcchAdite pratyavastRte punaH punarAcchAdite ityarthaH zayanIye niSaNNA nivannAH - suptAH, 'siridAmagaMDaM' tizrIdAmnAM - zobhAvanmAlAnAM kANDaM samUhaH zrIdAmakANDaM, athavA gaNDo - daNDaH tadvadyattad gaNDa evocyate, zrIdAmnAM gaNDaH zrIdAmagaNDa:, pATalAdyAH puSpajAtayaH prasiddhAH, navaraM mallikA- vicakilaH marubakaH - patrajAtivizeSaH 'aNojja' tti anavadyo - nirdoSaH kubjakaH- 134 patrikA-vizeSaH etAni pracurANi yatra tattathA, paramazubhadarzanIyaM paramasukhadarzanIyaM vA 'mahayA gaMdhaddhaNiM muyaMtaM'ti mahatAprakAreNa gaMdhadhANi-surabhigandhaguNaM tRptihetuM pudgalasamUhaM muJcat AjidhrantyaH- utsiGghantyaH, 'kuMbhaggaso ya'tti kumbhaparimANataH 'bhAraggasoya'tti bhAraparimANataH, 'AroggAroggaM' ti anAbAdhA mAtA anAbAdhaM tIrthakaram / mU. (82) teNaM kAleNaM 2 ahologavatthavvAo aTTha disAkumArIo mayaharIyAo jahA jaMbuddIvapannattIe jammaNaM savvaM navaraM mihilAe kuMbhayassa pabhAvatIe abhilAo saMjoevvo jAva naMdIsaravare dIve mahImA, tayA NaM kuMbhae rAyA bahUhiM bhavaNavati 4 titthayara0 jAva kammaM jAva nAmakaraNaM, jamhA NaM amhe imIe dAriyAe mAue mallasayaNijjaMsi Dohale viNIte taM hou NaM nANaM mallI, jahA mahAbale nAma jAva parivaDDhiyA / vR. 'aholoyavatthavvAo'ttigajadantakAnAmadhaH adholokavAstavyA aSTau dikkumArImahattarikAH, iha cAvasare yadabhidheyaM tanmahato granthasya viSaya itikRtvA saGkSepArthamatidezamAha - 'jahA jaMbuddIvapannattIe jammaNaM savvaM 'ti yathA jambUdvIpaprajJaptayAM sAmAnyato jinajanmoktaM tathA mallItIrthakRto janmeti-janmavaktavyatA sarvA vAcyeti, navaramiha mithilAyAM nagaryAM kumbhasya rAjJaH prabhAvatyA devyAH ityayamabhilASaH saMyojitavyo, jambUdvIpaprajJaptyAM tu nAyaM vidyate iti, kiMparyavasAnaM janma vaktavyamityAha - yAvannandIzvare 'mahima 'tti atidiSTagranyazcArthata evaM draSTavyo, yathA aSTau dikkumArImahattarikAH bhogaGkarAprabhRtayastatsamayamupajAtasiMhAsanaprakampAH prayuktAvadhijJAnAH samavasitaikonaviMzatitamatIrthanAthajananAH sasambhramamanuSThitasamavAyAH samastajinanAyakajanmasumahAmahimavidhAnamasmAkaMjItamiti vihitanizcayAH svakIyasvakIyAbhi-yogikadevavihitadivyavimAnArUDhAH sAmAnikAdiparikaravRtAH sarvardhyA mallijinajanmanagarImAgamya jinajanmabhavanaM yAnavimAnaistriH pradakSiNIkRtya uttarapUrvasyAM dizi yAnavimAnAni caturbhiraGgulairbhuvama- prAptAni
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-8 vyavasthApya jinasamIpaMjinajananIsamIpaMca gatvA triHpradakSiNIkRtya kRtaprAJjalipuTAidamavAdiSuHnamo'stu te ratnakukSidhArike! namo'stute jagapradIpadAyike! vayamadholokavAstavyA dikkumAryo jinasya janmamahimAnaM vidhAsyAmaH ato yuSmAbhirna bhetavyamiti abhidhAya ca vihitasaMvarttavAtAH jinajanmabhavanasya samantAdyojanaparimaNDalakSetrasya tRNapatrakacavarAdera-zucivastuno'panayanena vihitazudhdyorjinajananyoradUrato jinasyAsAdhAraNamagaNitaguNagaNa-mAgAyantyastasthuH, evamevordhvalokavAstavyA nandanavanakUTanivAsinya ityarthaH aSTau dikkumArImahattarikAstathaivAgatyaviracitAbhravaIlikAHAyojanamAnakSetraMgandhodakavarSapuSpavarSaM dhUpaghaTIzca kRtvA jinasamIpamAgatyaparigAyantyaAsAMcakruH tathApaurastyarucakavAstavyArucakAbhidhAnasyatrayodazasya dvIpasya madhyavartinaH prAkArAkAreNa maNDalavyavasthitasyopari pUrvadigvyavasthiteSvaSTAsu kUTeSu kRtanivAsA ityarthaH Agatya tathaivAdahistA gAyantyastasthuH, evaMdakSiNarucakavAstavyA jinasya dakSiNena bhRGgArahastAH pazcimarucakavAstavyA jinasya pazcimenatAlavRntahastA uttararucakavAstavyAcAmarahastA jinasya uttareNa, evaMcatamro rucakasya vidigvAstavyAAgatya dIpikAhastA jinasya catasRSu vidikSutathaiva tasthuH, madhyamarucakavAstavyA rucakadvIpasyAbhyanatarArddhavAsinya ityarthaH catamrastAstathaivAgatya jinasya caturaGgulavarjanAbhinAlacchedanaMca vivarakhananaM ca nAbhinAlanidhAnaM ca vivarasya ralapUrNa catadupariharitAlikApIThabandhaMca pazcimAvarjadiktrayekadalIgRhatrayaMcatanmadhyeSucatuHzAlabhavanatrayaM catanmadhyadeze siMhAsanatrayaMca dakSiNe siMhAsane jinajananyorupavezanaMca zatapAkAditailAbhyaGganaM cagandhadravyodvarttanaMcapuSpodakaMcapUrvatra puSpodakagandhodakazuddhodakamajjanaMca sarvAlaGkAravibhUSaNaM ca uttaratra gozIrSacandanakASThairvahnayujvalanaM cAgnihomaMca bhUtikarmacarakSApoTTalikAMca maNimayapASANadvayasya jinakarNAbhyanupratADanaMcabhavatubhagavAnparvatAyuritibhaNanaMcapunaH samAtRkajinasya svabhavananayanaM ca zayyAzAyanaM ca cakruH kRtvA ca gaayntyststhuriti| saudharmakalpeca zakrasyasahasAAsanaMpracakampeavadhiMcAsauprayuyujetIrthakarajanmacAluloke sasaMbhramaMca siMhAsanAduttasthaupAdukecamumocauttarAsaGgaMcacakArasaptASTAnicapadAni jinAbhimukhamupajagAma bhaktibharanirbharo yathAvidhi jinaM ca nanAma punaH siMhAsanamupaviveza hariNegameSIdevaM padAtyanIkAdhipati zabdayAMcakAra taM cAdideza yathA sudharmAyAM sabhAyAM yojanaparimaNDalAM sughoSAbhidhAnAMghaNTAM tristADayannudghoSaNAM vidhehi, yathA-bho bho devA! gacchatizako jambUdvIpaM tIrthakarajanmamahimAnaM kartumato yUyaM sarvasamRdhdyA zIghraM zakrasyAntike prAdurbhavateti, sa tu tathaiva cakAra, tasyAM ca ghaNTAyAM tADitAyAmanyAnyekonadvAtriMzadaghaNTAlakSANi samakameva raNaraNAravaM cakruH, uparate ca ghaNTArave ghoSaNAmupazrutya yathAdiSTa devAHsapadi vidadhuH, ___tatopAlakAbhidhAnAbhiyogikadevaviracitelakSayojanapramANepazcimAvarjadiktrayanivezitatoraNadvAre nAnAmaNimayUkhamaJjarIraJjitagaganamaNDale nayanamanasAmatipramodadAyini mahAvimAne'dhirUDhaH sAmAnikAdidevakoTIbhiranekAbhiH parivRtaH puraHpravartitapUrNakalazabhRGgAracchatrapatAkAcAmarAdyanekamaGgalyavastustomaH paJcavarNakuDabhikAsahaparimaNDitayojanasahocchritamahendradhvajapradarzitamArgo nandIzvaradvIpe dakSiNapUrve ratikaraparvate kRtAvatArodivyavimAnarddhimupa
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-18/82 saMharamithilAMnagarImAjagAma, vimAnArUDha eva bhagavato jinasyajanmabhavanaMtriHpradakSiNIkRtavAn, uttarapUrvasyAM dizi caturbhiraGgulairbhuvamaprAptaM vimAnamavasthApitavAn, tato'vatIrya bhagavantaMsam - kaMdikkumArIvadabhivandha jinamAtaramavaspApya jinapratibimba tatsannidhau vidhAya paJcadhA''tmAnamAdhAya ekena rUpeNa karatalapallavAvadhRtajinaH anyena jinanAyakoparividhRtacchatraH anyAbhyAM karacAlitaprakIrNakaH anyenacakarakizalayakalitakulizaH puraH pragantA suragirizikharoparivartipaNDakavanaM gatvA tadvyavasthitAtipANDukambalAbhidhAnazilAsiMhAsanepUrvAbhimukhoniSaNNaH, evamanye IzAnAdayovaimAnikendrAzcamarAdayo bhavanapatIndrAH kAlAdayovyantarendrAH candrasUryAdayojyautiSkAH saparivArAH mandare'vateruH, tatazcAcyutadevarAjo jinAbhiSekamatyA''bhiyogikadevAnAdideza,tecASTasahasraM sauvarNikAnAMkalazAnAmevaMrUpyamayAnAM maNimayAnAMevaMdvikasaMyogavatAMtrINyaSTasahasrANitrisaMyogavatAmaSTasaha bhomeyakAnAMcatathA'STasahaM candanakalazAnAM bhRGgArANAmAdarzAnAM sthAlAnAmanyeSAM ca vivadhAnamabhiSekopayoginAM bhAjanAnAmaSTasahanaM 2 vicakruH, taizcakalazAdibhAjanaiH kSIrodasya samudrasya puSkarodalasya camAgadhAdInAM ca tIrthAnAM gaGgAdInAM ca mahAnadInAM padmAdInAM mahAhnadAnAmudakamutpalAdInI muktikAM ca himavadAdInAM ca varSadharANAM vartulavijayArdhAnAM ca parvatAnAM bhadrazAlAdInAM ca vanAnAM puSpANi gandhAnsauSadhIHtUvarANi siddhArthakAn gozIrSacandanaMcAninyuH, tato'sAvacyutadevarAjo'nekaiH sAmAnikadevasahanaiH saha jinapatimAbhiSiSeca, abhiSeke ca vartamAne indrAdayo devAH chatracAmarakalazadhUpakaDucchukapuSpa-gandhAdhanekavidhAbhiSekadravyavyagrahastAH vajrazUlAdhanekAyudhasambandhabandhurapANayaHAnanda-jalalavaplutagaNDasthalAH lalaTApaTTaghaTitakarasampuTAjayajayAravamukharitadigantarAH pramodamadirAma-ndamadavazaviracitavividhaceSTAH paryupAsAMcakrire, tathA kecit caturvidhaMvAdyaM vAdayAmAsuH keciccaturvidhaM geyaM parijaguH keciccAturvidhaMnRttaMnanUtuH keciccaturvidhamabhinayamabhininyukecid dvAtriMzadvidhaM nATyavidhimupadarzayAmAsuriti, tato gandhakASAyikayA gAtrANyalUpayan, tatazcAcyutendro mukuTAdibhirjinamalaJcakAra, tato jinapateH purato rajatamayatandulaidarpaNAdInyaSTASTamaGgalakAnyAlilekha pATalAdibahalaparimalakalitakusumanikaraM vyakirat zubhasurabhigandhabandhuraM dhUpaM paridadAha, aSTottareNa vRttazatena ca santuSTastuSTAva-namo'stu te siddha ! buddha ! nIrajaH ! zramaNa! samAhita samastasama ! yogin zalyakartana ! nirbhaya ! nIrAgadveSa ! nirmama ! niHzalya ! niHsaGga ! mAnamUraNAgaNyaguNaratna ! zIlasAgara! anantAprameyabhavyadharmavaracaturantacakravarttin! namo'stute'rhatenamo'stutebhagavate ityabhidhAya vandatesma, tato nAtidUre sthitaH paryupAsAMcakre, evaM sarve'pyabhiSiSecuH, kevalaM sarvAnte zakro'bhiSiktavAn, tadabhiSekAvasareca IzAnaHzakravadAtmAnaM paJcadhA vidhAya jinasyotsaGgadharaNAdikriyAmakarot, __tataH zakro jinasya caturdizi caturo dhavalavRSabhAn vicakAra, teSAM ca zRGgAgrebhyoGaSTI toya dhArA yugapadviniryayuH vegena ca viyati samutpetuH ekatra ca milantisma bhakavato mUrddhani ca nipetuH, zeSamacyutendravadasAvapicakAra, tato'saupunarvihitapaJcaprakArAtmA tathaiva gaoNhItajinazcaturnikAyadevaparivRtaH tUryaninAdApUritAmbaratalo jinanAyakaM jinajananyAH samIpe sthApayAmAsa,
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM 8 jinaprati- bimbamavasvApaM ca pratisaJjahAra, kSomayugalaM kuNDalayugaMla ca tIrthakarasyocchIrSakamUle sthApayati sma zrIdAmagaNDakaM ca nAnAmaNimayaM jinasyolloke dRSTinipAtanimittamatiramaNIyaM nicikSepa, 137 tataH zakro vaizramaNamavAdIt bho devAnupriya ! dvAtriMzaddhiraNyakoTIrdvAtriMzatsuvarNakoTIzca jinajanmabhavane yathA saMhareti, tadAdezAcca jRmbhakA devAstathaiva cakruH zakraH punardevairjinajanmanagaryAM trikAdiSvevaM ghoSaNaM kArayAmAsa, yathA- hanta ! bhuvanavAsyAdidevAH ! zrRNvantu bhavanto yathA yo jine jinajananyAM vA'zubhaM manaH sampradhAyarayati tasyArjakamaJjarIva saptadhA mUrddhA sphuTatu, tato devA nandIzvare mahimAnaM vidadhuH, svasthAnAni ca jagmuriti / mAlAyai hitaM tatra vA sAdhviti mAlyaM kusumaM tadgatadohadapUrvakaMjanmatvenAnvardhataH zabdatastu nipAtanAt mallIti nAma kRtaM yastu strItve'pi tasyArhajjinastIrthakara ityAdizabdaivyapadezaH so'rhadA-dizabdAnAM bAhulyena puMskheva pravRttidarzanAditi, 'yathA mahAbala'iti bhagavatyAM mahAbalo'bhihita ihaiva vA yathA meghakumAra iti / mU. (83) sA vaddhatI bhagavatI diyaloyacutA aNovamasirIyA / dAsIdAsaparivuDA parikinnA pIDhamaddehiM / / vR. 'sA vahue bhagavatI' tyAdi gAthAdvayaM Avazyakaniyuktisambandhi RSabhamahAvIravarNakarUpaM bahuvizeSasAdharmyAdihAdhItaM na punargAthAdvayoktAni vizeSaNAni sarvANi mallijinasya ghaTanta eva, tacca darzayiSyAmaH, tataH sA varddhate - vRddhimupagacchati sma bhagavatI aizvaryAdiguNayogAt devalo - kAcyutA anuttaravimAnAvatIrNatvAt anupamazrIkA - nirupamAnazobhA dAsIdAsaparivRteti pratItaM, parikIrNA - parikaritA pIThamardde :- vayasyairiti etatkila prAyaH strINAmasambhavi, vayasthikAnAmeva tAsAM sambhavAt, athavA alaukikacaritatvena pIThamarddasambhave'pi nirdUSaNatvena bhagavatyA nedaM vizeSaNaM na sambhavaviti / mU. (84) asiyasirayA sunayaNA biMboTThI dhavaladaMtapaMtIyA / varakamalakomalaMgI phulluppagaMdhanIsAsA / / " vR. asitazirojA - kAlakuntalA sunayanA - sulocanA bimboSThI - pakvagolhAbhidhAnaphalavizeSAkAroSThI dhavaladantapaGkitakA pAThAntareNa dhavaladantazreNikA varakamalagarbhagaurItyetadvize SaNaM na sambhavati tasyAH kamalagarbhasya suvarNavarNatvAt bhagavatyAzca mallayAH priyaGguvarNatvena zyAmatvAd, uktaM ca // 1 // "paumAbha vAsupUjjA rattA sasipupphadaMta sasigorA / suvvayanemI kAlA pAso mallI piyaMgAbhA // " iti, athavA varakamalasya-pradhAnahariNasya garbha iva garbho jaTharasambhUtatvasAdharmyAt varakamalagarbhaH- kastUrikA tadvad gaurI - avadAtA varakamalagarbhagaurI zyAmavarNatvAt, kastUrikAyA iva zyAmetyarthaH, pAThAntareNa varakamalagarbhavarNA, tatrApi zyAmavarNetyarthaH, vAcanAntareNa varakamalakomalAGgItyanavadyameva, phullaM - vikasitaM yadutpalaM- nIlotpalAdi tasya yo gandhastadvanniHzvAso gandhasAdharmyAdyasyAH sA tathA surabhiniHzvAsetyarthaH, pAThAntareNa 'paumuppaluppalagaMdhanIsAsa' tti tatra padmaM - zatapatrAdi gandhadravyavizeSo vA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-18/84 utpalaM-nIlotpalamityAdi utpalakuSThaM ca-gandhadravyavizeSa iti, mU. (85) taeNaMsA mallI videhavararAyakannA ummukkabAlabhAvA jAva rUveNa jovvaneNaya lAvanneNa ya atIva 2 ukkiTThA ukiMkraTThasarIrA jAyA yAvi hotthA, tateNaM sA mallI desUNavAsasayajAyAte chappirAyANo vipuleNa ohiNA AbhoemANI 2 viharati, taM0-paDibuddhiM jAva jiyasattuM paMcAlAhivai, tateNaM sA mallI koDubi0 tubbeNaM devA0 asogavaNiyAe egaM mahaM mohaNagharaM kareha anegakhaMbhasayasanniviTuM, -tassaNaMmohaNagharassabahumajjhadesabhAechagabbhagharaekareha, tesiNaMgabbhagharagANaMbahumajjhadesabhAe jAlagharayaM kareha, tassa NaM jAlagharayassa bahumajjhadesabhAe maNipeDhiyaM kareha 2 jAva paccappiNaMti, tate NaM mallI maNipeDhiyAe uvari appaNo sarisiyaM sarittayaM sarivvayaM sarisalAvannajovva- NaguNovaveyaM kaNagamaI matthayacchiSTuM paumuppalappihANaM paDimaM kareti 2 jaM vipulaM asanaM 4 AhAretitatomaNunAo asana4 kallAkalliM egamegaMpiMDaMgahAyatIsekaNagAmatIe matthayachiDDAe jAva paDimAe matthayaMsi pakkhivamANI 2 viharati, tateNaM tIse kaNagamatIe jAva macchayachiDDAe paDimAe egamegaMsi piMDe pakkhippamANe 2 tato gaMdhe pAubbhavati, se jahA nAmae ahimaDetti vA jAva etto aniTTatarAe amnaamtre| vR.videharAyavarakanna'ttividehA-mithilAnagarIjanapadastasyA rAjAkumbhakastasyavarakanyA yA sA tathA, 'ukkiTThA ukkiTThasarIra'tti rUpAdibhirutkRSTA, kimuktaM bhavati? -utkRSTazarIreti, 'desUNavAsasayajAya'tti dezonaM varSazataMjAtAyA yasyAH sA tathA, 'mohaNagharayaM tisammohotpAdaka gRhaM ratigRhaM vA 'gabbhagharae'tti mohanagRhasya garbhabhUtAni vAsabhavanAnIti kecit 'jAlagharagati dAdimayajAlakaprAyakuDyaM yatra madhyavyavasthitaM vastu bahiH sthitaizyate, ___'se jahA nAmae ahimaDe iva'tti sa gandho yatheti dRSTAntopanyAse yAdaza ityarthaH nAmae ityalaGkAre ahimRte-mRtasarpa sarpakalevarasya gandha ityarthaH, athavA ahimRtaM-sarpakalevaraM tasya yo gandhaH so'pyupacArAt tadeva, itirupadarzane vA vikalpe athavA 'se jaha'tti udAharaNopanyAsopakSepArthaH, 'ahimaDeiva'ttiahimRtakasyeva ahimRtakamivaveti, yAvatkaraNAdidaMzyaM-'gomaDei vA suNagamaDei vA dIvagamaDei vA majjAramaDei vA maNussamaDei vA mahisamaDei vA mUsagamaDei vA AsamaDei vA hasthimaDei vA sIhamaDei vA vagghamaDeti vA vigamaDei vA dIviyamaDei vA,' dvIpikaH-citrakaH kiMbhUte ahikaDevarAdau kiMbhUtaM vA tadityAha-'mayakuhiyaviNaTThadurabhivAvaNNadubbhigaMdhe' mRtaM jIvavimuktamAtraM sat yat kuthitaM-kothamupagataM tat mRtakuthitamISaddurgandhamityarthaH, tathA vinaSTaM-ucchanatvAdibhirvikAraiH svarUpAdapetaMsatyaharabhi-tIvrataraduSTagandhopetaM tattathA vyApannaM-zakunizra gAlAdibhirbhakSaNAdvirUpAM bibhatsAmavasthAM prAptaM sadyad durabhigandhaMtIvratamAzubhagandhaM tattathA,tataH padatrayasya karmadhArayaH, tatra tadeva vA 'kimijAlAulasaMsatte' kRmijAlairAkulai:- vyAkulaiH AkulaM vA-saGkIrNaM yathA bhavatItyevaMsaMsaktaM-sambaddhaMyatratattathA, tatratadevavA asuivilINavigayabibhacchadarisaNijje azuci-apavitramaspRzyatvAt vilInaM-jugupsAsamutpAdakatvAt vikRtaM-vikAravattvAt bIbhatsaM draSTumayogyatvAt evaMbhUtaM dRzyate iti darzanIyaM, tataH karmadhArayaH, tatra tadeva vA bhavetArUvesiyA'
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-8 139 yAIzaH sAdikalevere gandho bhavet yAdazaM vA sAdikalevaraM gandhena bhavet etadrUpastadrUpo vA syAd-bhavettasya bhaktakavalasya gandhaiti sUtrakArasya vikalpollekhaH?, 'noiNadvesamaDe' nAyamarthaH samarthaH-saGgata ityayaM tu tasyaiva nirNayaH, nirNItameva gandhasvarUpamAha-'etto aniTTatarAe ceva' itaH-ahikaDevarAdigandhAt sakAzAdaniSTatara eva-abhilApasyAviSaya eva akAntarakaHakamanIyatarasvarUpaH apriyataraH-aprItyutpAdakatvena amanojJatarakaH kathayA'pyaniSTatvAt amanojJatarazcintayA'pi manaso'nabhigamya ityarthaH / mU. (86) teNaM kAleNaM 2 kosalA nAma jaNavae, tattha NaM sAgee nAma nayare tassa NaM uttarapuracchime disIbhAe, etthaNaM mahaMege nAgadharae hotthA divve sacce saccovAe saMnihiyapADihere, tattha NaM nagare paDibuddhinAma ikkhAgurAyA parivasati paumAvatI devI subuddhI amacce sAmadaMDa0 tateNaM paumAvatIe annayA kayAInAgajannae yAvihotthA, tateNaMsA paumAvatI nAgajannamuvaTThiyaM jANittA jeNeva paDibuddhi0 karayala0 evaM vadAsI-evaM khalu sAmI ! mama kallaM nAgajannae yAvi bhavissati taM icchAmiNaM sAmI ! tubbhehiM abbhaNunnAyA samANI nAgajannayaM gamittae, tubbhe'viNaM sAmI! mama nAgajannayaMsi samosaraha, tate NaM paDibuddhI paumAvatIe devIe eyamaTuM paDisuNeti, tateNaM paumAvatI paDibuddhiNA rannA abbhaNunnAyA haTTa0 koDuMbiya0 saddAveti 2 evaM vadAsI-evaM khalu devANuppiyA! mama kallaM nAgajannae bhavissatitaMtubbhemAlAgAre saddAveha 2 evaM vadaha-evaM khalu paumAvaIe devIe kalaM nAgajannae bhavissai taM tubbhe NaM devANuppiyA ! jalathalaya0 dasaddhavannaM mallaM nAgadharayaMsi sAharaha egaMca NaM mahaM siridAmagaMDaM uvaNeha, tateNaMjalathalaya0 dasaddhavanneNaM malleNaM nAnAvihabhattisuviraiyaM haMsamiyamaurakoMcasArasacakkavAyamayaNasAlakoilakulovaveyaM IhAmiyajAvabhatticittaM mahagdhaM maharihaM vipulaM pupphamaMDavaM viraeha, tassaNaMbahumajjhadesabhAeegaMmahaM siridAmagaMDaMjAva gaMdhaddhaNiM muyaMtaM ulloyaMsiolaMbeha 2 paumAvatiM deviM paDivAlemANA2 ciTThaha, tateNaMte koDubiyAjAva ciTThati, tateNaMsApaumAvatI devI kalaM0 koDubie evaM vadAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! sAgeyaM nagaraM sabmitarabAhiriyaM AsitasammajjitovalitaMjAva paJcappiNaMti, tateNaM sA paumAvatI doccaMpikoDuMbiya0 khippAmeva lahukaraNajuttaMjAva juttAmeva uvaTThaveha, tate NaM te'vi taheva uvaTThAveMti, tate NaM sA paumAvatI aMto aMteuraMsi bahAyA jAva dhammiyaM jANaM dUrUDhA, tae NaM sA paumAvaI niyagaparivAlasaMparivuDA sAgeyaM nagaraM majhaMmajjheNaM nijati 2 jeNeva pukkharaNI teNeva uvAgacchati 2 pukkharaNiM ogAhai 2 jalamajjaNaMjAva paramasUibhUyA ullapaDasADayA jAtiM tattha uppalAtiM jAva geNhati 2 jeNeva nAgagharae teNeva pahArettha gamaNAe, tateNaM paumAvatIedAsaceDIo bahUo pupphapaDalagahatthagayAodhUvakaDucchugahatthagayAo piTThato samanugacchaMti, tateNaM paumAvatI saviDDiejeNeva nAgaghare teNeva uvAgacchati 2 nAgagharayaM anupavisati 2 lomahatthagaMjAvadhUvaMDagati 2 paDibuddhiM paDivAlemANI 2 ciTThati, tateNaM paDibuddhI hAe hatthikhaMdhavaragatesakoraMTa jAva seyavaracAmarAhiM hayagayarahajohamahayAbhaDagacaDakarapahakarehiM sAkeyanagaraM0 niggacchati 2 jeNeva nAgadhare teNeva uvAgacchati 2 hatthikhaMdhAo paccoruhati 2 Aloe paNAmaM karei 2 pupphamaMDavaM aNupavisati 2 pAsati taM egaM
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/8/86 mahaM siridAmagaMDaM, tae NaM paDibuddhI taM siridAmagaMDaM suiraM kAlaM nirikkhai 2 taMsi siridAmagaMDaMsi jAyavimhae subuddhiM amacaM evaM vayAsI- tumannaM devANuppiyA ! mama dogheNaM bahUNi gAmAgara jAva sannivesAiM AhiMDasi bahUNi rAyaIsara jAva gihAtiM aNupavisasi taM atthi NaM tume kahiMci erisae siridAmagaMDediTThapuvve jArisae NaM ime paumAvatIe devIe siridAmagaMDe ?, taNaM subuddhI paDibuddhiM rAyaM evaM vadAsI evaM khalu sAmI ! ahaM annayA kayAiM tubbhaM docceNaM mihilaM rAyahANi gate tattha NaM mae kuMbhagassa ranno dhUyAe pamAvaIe devIe attayAe mallIe saMvaccharapaDilehaNagaMsi divve siridAmagaMDe diTThapuvve tassa NaM siridAmagaMDassa ime paumAvatIe siridAmagaMDe sayasahassatimaM kalaM na agdhati, 140 tate NaM paDibuddhI sabuddhiM amaccaM evaM vadAsI - kerisiyA NaM devANuppiyA ! mallI videharAyavarakannA jassa NaM saMvaccharapaDilehaNayaMsi siridAmagaMDassa paumAvatIe devIe siridAmagaMDe sayasahassatimaMpi kalaM na agdhati ?, tateNaM subuddhI paDibuddhiM ikkhAgurAyaM evaM vadAsI-videharAyavarakannagA supaiTThiyakumunnayacArucaraNAvannao, tate NaM paDibuddhi subuddhissa amaJcassa aMtie soccA nisamma siridAmagaMDajaNitahAse dUyaM saddAvei 2 evaM va0 - gacchAhi NaM tumaM devANuppiyA ! mihilaM rAyahANiM tattha NaM kuMbhagassa ranno dhUyaM pabhAvatIe devIe attiyaM malliM videhavararAyakaNNagaM mama bhAriyattAe varehi jativiyaNaM sAsayaM rajasuMkA, tate gaM se dUe paDibuddhiNA rannA evaM vRtte samANe haTTa0 paDisurNeti 2 jeNeva sae gihe jeNeva cAugghaMTe Asarahe teNeva uvAgacchati 2 cAugghaMTaM AsarahaM paDikappAveti 2 durUDhe jAva hayagayamahayAbhaDacaDagareNaM sAeyAo niggacchati 2 jeNeva videhajaNavae jeNeva mihilA rAyahANI teNeva pahArettha gamaNAe vR. 'nAgagharae 'tti uragapratimAyuktaM caityaM 'divve 'tti pradhAnaM 'sacce' tti tadAdezAnAmavitathattvAt, 'saccovAe 'tti satyAvapAtaM saphalasevamityarthaH 'saMlihiyapADihere 'tti sannihitaMvinivezitaM prAtihAryaM-pratIhArakarma tathAvidhavyantaradevena yatra tattathA devAdhiSThitatamityarthaH, 'nAgajaNNae'tti nAgapUjA nAgotsava ityarthaH, 'siridAmagaMDa; 'mityAdau yAvatkaraNAt 'pADalamalli' ityAdirvarNako dRzyaH, 'docceNaM' ti dautyena dUtakarmaNA, 'atthiyAI' ti iha AIzabdo bhASAyAM 'savaMcchara- paDilehaNagaMsi' tti janminAdArabhya saMvatsaraH pratyupekSyate - etAvatithaH saMvatsaro'dya pUrNa ityevaM nirUpyate mahotsavapUrvakaM yatra dine tatsaMvatsarapratyupekSaNakaM, yatra varSaM varSaM prati saGkhyAjJAnArthaM granthibandhaH kriyate yadidAnIM varSagranthiriti rUDhaM, tasyetyAderayamarthaH - mallIzrIdAmakANDasya padmAvatI zrIdAmakANDaM zatasahasratamAmapi kalAM - zobhAyA aMza nArdhati-na prApnoti, kUrmonnatacArucaraNA ityAdistrIvarNako jambUdvIpaprajJaptayAdiprasiddho mallIviSaye adhyetavyaH, 'siridAmagaMDajaNiyahAse 'tti zrIdAmakANDena janito harSaH - pramodo'nurAgo yasya sa tathA, 'attiya'nti AtmajAM 'sayaM rajjasuMka' tti svayaM-AtmanA svarUpeNa nirUpamacaritateyiyAvat rAjyaM zulkaM-mUlyaM yasyAH sA tathA, rAjyaprAptyetyarthaH, tathApi vRNviti sambandhaH, cAuraghaMTe' tti catasro ghaNTAH pRSThato'grataH pArthatazca yasya sa tathA azvayukto ratho'zvarathaH 'paDikappAvei' tti saJjayati 'pahArettha gamaNAe'tti pradhAritavAn-vikalpitavAn gamanAya - gamanArtham / /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-8 mU. (87) teNaM kAleNaM 2 aMgAnAma jaNavae hotthA, tattha NaMcaMpAnAme nayarI hotthA, tattha NaM caMpAe nayarIe caMdacchAe aMgarAyA hotthA, tattha NaM caMpAe nayarIe arahannagapAmokkhA bahave saMjattA nAvAvANiyagA parivasaMti aDDA jAva aparibhUyA, 1. tate NaM se arahannage samaNovAsae yAvi hotthA ahigayajIvAjIve vannao, tate NaM tesiM arahannagapAmokkhANaM saMjuttAnAvAvANiyagANaM annayA kayAi eyayao sahiANaM ime eyAsave miho kahAsaMlAve samuppajjitthA-seyaM khalu amhaM gaNimaM dharimaM ca mejaM ca pAricchejjaM ca bhaMDagaM gahAya lavaNasamuddapotavahaNeNa ogAhittaettika? annamannaM eyamaDheM paDisuNeti 2 gaNimaM ca 4 geNhaMti 2 sagaDisAgaDiyaMca sajetira gaNimassa 4 bhaMDagassa sagaDasAMgaDiyaMsajeMti 2 sohaNaMsi tihikaraNanakkhattamuhuttaMsi vipulaM asana4 uvakkhaDAveti mittanAibhoaNavelAe sujAvetijAva ApucchaMti 2 sagaDisAgaDiyaMjoyaMti 2 caMpAe nayarIe majhamajjheNaMjeNeva gaMbhIrae poyaSaTTaNe teNeva uvA02 sagaDisAgaDiyaM moyaMti 2 poyavahaNaMsajetira gaNimassayajAva cauTTihassabhaMDagassa bharetitaMdulANayasamitassa yatellayassaya gulassayaghayassa yagorasassa ya uDhayassaya udayabhAyaNANayaosahANa yabhesajjANa yataNassa ya kaTThassa ya AvaraNANa ya paharaNANa ya anneMsiMca bahUNaM poyavahaNapAuggANaM davvANaM potavahaNaMbhareti, sohaNaMsi tihikaraNanakkhattamuhattaMsi vipulaM asana 4 uvakkhaDAti 2 mittanAtiM ApucchaMti 2 jeNeva potaTThANe teNeva uvAgacchati / tateNaM tesiM arahannaga jAva vANiyagANaM pariyaNo jAva tArisehiM vaggUhiM abhinaMdatA ya abhisaMthuNamANAyaevaMvadAsI-ajatAyabhAyamAula bhAiNajje bhagavatAsamuddeNaM anabhikhijjamANA 2 ciraMjIvaha bhadaM ca bhe punaravi laddhaDhe kayakajje aNahasamagge niyagaM gharaM havvamAgae pAsAmo ttikaTu tAhiM sappivAsAhiM pappuyAhiM diTThIhiM nirIkkhamANA muhuttamettaM saMciTThati taosAmANiesupupphabalikammesudinnesusarasarattacaMdaNadaddarapaMcaMgulitalesuanukkhittaMsi dhUvaMsi pUtiesu samuddavAesusaMsAriyAsu valayabAhAsu Usiesusiesu jhayaggesu paDuppavAiesu tUresu jaiesu savvasauNesu gahiesu rAyavarasAsaNesu mahayA ukkiTTisIhaNAya jAva raveNaM pakkhubhitamahAsamuddaravabhUyaMpiva meiNi karemANA egadisiMjAva vANiyagA nAvaM durUDhA, tato pussamANavo vakkamudAhu-haM bho ! savvesimavi atthasiddhI uvaTTitAI kallANAI paDihayAtiM savvapAvAiMjutto pUso vijao muhatto ayaM desakAlo, tato pussamANaeNaM vakke mudAhie haTTatuTTe kucchidhArakannadhAragabmijasaMjattANAvAvANiyagA vAvAriMsu taM nAvaM punnucchaMgaM puNNamuhiM baMdhaNehiMto muMcaMti, tate NaM sA nAvA vimukkabaMdhaNA pavaNabalasamAhayA ussiyasiyA vitatapakkhA iva garuDajuvaI gaMgAsalilatikkhasoyavegehiM saMkhunbhamANI 2 ummItaraMgamAlAsahassAI samaticchamANI 2 kaivaehiM ahorattehiM lavaNasamuhaM aNegAtiM joyaNasatAtiM ogADhA, tate NaM tesiM arahannagapAmokkhANaM saMjuttAnAvAvANiyagANaM lavaNasamudaM anegAI joyaNasayAiM ogADhANaM samANANaM bahUtiM uppAtiyasatAtiM pAuDU jahA-akAle gajite akAle vijute akAle thaNiyasadde, abhikkhaNaM 2 AgAse devatAo nacaMti, egacaNaM mahaM pisAyarUvaM pAsaMti, tAlajaMghaM divaM gayAhiM bAhAhiM masimUsagamahisakAlagaM
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-18/87 bhariyamevannaM laMboDhaM niggayaggadaMtaM millAliyajamalajuyalajIhaM AUsiyavayaNagaMDadesaM cINacipiTanAsiyaM vigayabhuggabhaggabhumayaM khaJjoyagadittacakkhurAgaM uttAsaNagaM visAlavacchaM visAlakucchiM palaMbakucchiM pahasiyapayaliyapayaDiyagattaMpaNaccamANaM apphoDataMabhivayaMtaMabhigajaMtaM bahuso 2 aTTahAse viNimmuyaMtaM nIluppalagavalaguliyaayasikusumappagAsaMkhuradhAraM asiMgahAya abhimuhamAvayamANaM paasNti|| tateNaMtearahaNNagavajA saMjuttAnAvAvANiyagAegacaNaM mahaMtAlapisAyaMpAsaMti tAlajaMgha divaM gayAhiM bAhAhiM phuTasiraM bhamaranigaravaramAsarAsimahisakAlagaM bhariyamehavanaM suppaNahaM phAlasarisajIhaM laMboTuM dhavalavaTTaasiliTThatikkhathirapINakuDiladADhovagUDhavayaNaM vikosiyadhArAsijuyalasamasarisataNuyacaMcalagalaMtarasalolacavalaphuruphureMtanillAliyaggajIhaMavayacchiyamahallavigayabIbhatsalAlapagalaMtarattAtAluyaM hiMguluyasagabbhakaradabilaMva aMjaNagirissa - -aggijAluggilaMtavayaNaM AusiyaakkhacammauiTuMgaMDadesaM cINacipiDavaMkabhagganAsaM rosAgayadhammadharmatamArutaniharakhapharusajhusiraM obhugganAsiyapuDaM dhADubbhaDaraiyabhIsaNamuhaM uddhamuhakannasakkuliyamahaMtavigayalomasaMkhAlagalaMtacaliyakannaM piMgaladippaMtaloyaNaM bhiuDitaDiyaniDAlaM narasiramAlapariNaddhaciddhaM vicittagoNasasubaddhaparikaraM avaholaMtapupphuyAyaMtasappavicchuyagodhuMdaranaulasaraDaviraiyavicittaveyacchamAliyAgaM . -bhogakUrakaNsappadhamadhameMtalaMbaMtakannapUraMmajjArasiyAlalaiyakhadhaMdittadhudhuyaMtadhUyakayakuMtalasiraMghaMTAraveNabhImabhayaMkaraMkAyarajaNahiyayaphoDaNaMdittamaTTahAsaMviNiMmmuyaMtaMvasAruhirapUyamaMsamalamavaliNapoccaDataNuMuttAsaNayaMvisAlavacchaM pecchaMtAbhinnaNahamuha nayaNakannavaravagdhacittakattINivasaNaM sarasaruhiragayacammavitataUsaviyabAhujuyalaM tAhi yakharapharusaasiNiddhaaNihadittaasubhaappiyaamaNuna akaMtavaggUhi yatajjayaMtaMpAsaMtitaMtAlipisAyarUvaMejamANaM pAsaMti 2bhIyAsaMjAyabhayA annamannassakAyaMsamaturaMgemANA2bahUNaMiMdANayakhaMdANayaruddasivavesamaNaNAgANaM bhUyANa ya jakkhANa ya ajjakoTTakiriyANa ya bahUNi uvAiyasayANi ovAtiyamANA 2 ciTThati, taeNaM se arahannae samaNovAsaetaM divvaM pisAyarUvaM ejamANaM pAsati 2 abhIte atatye acalie asaMbhaMteanAule anubbiggeabhinnamuha-rAgaNayaNavanne adInavimanamANase poyavahaNassa egadesaMsi vatthaMteNaM bhUmiM pamajjati 2 ThANaM ThAi 2 karayalao evaM vayAsI namo'tthu NaM arahaMtANaM jAva saMpattANaM, jai NaM ahaM etto uvasaggAto muMcAmi to me kappati pArittae ahaNaM etto uvasaggAo Na muMcAmi to me tahA paJcakkhAeyavvettikaTTha sAgAraM bhattaM paJcakkhAti, tate NaM se pisAyarUve jeNeva arahannae samaNovAsae teNeva uvA02 arahannagaM evaM vadAsI-haMbho! arahannagA apAtthayapatthiyAjAva parivajjiyA no khalu kappati tava sIlavvayaguNaveramaNapaJcakkhANe posahovavAsAtiM cAlittae vA evaM khobhettae vA khaMDittae vA bhaMjittae vA ujjhittae vA pariccaittae vA, taM jati NaM tuma sIlavvayaM jAva na paricayasi to te ahaM evaM potavahaNaM dohiM aMguliyAhiM geNhAmi 2 sattaTTatalappamANamettAti uhuM vehAsaM uvvihAmi 2 aMto jalaMsi niccholemijeNaMtumaMaduhaTTavasaTTe asamAhipatteakAle ceva jIviyAo vavarovijJjasi, tate NaM se arahanate samaNovAsae taM devaM maNasA ceva evaM vadAsI- ahaM NaM devANu0 !
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM 8 143 arahannae nAmaM samaNovAsae ahigayajIvAjIve no khalu ahaM sakkA keNaidevaMNa vA jAva niggaMthAo pAvayaNAo cAlittae vA khobhettae vA vipariNAmettae vA tumaM NaM jA saddhA taM karehittikaTTu abhIe jAva abhinnamuharAgaNayaNavatre adInavimanamANase niccale nipphaMde tusiNIe dhammajjhANovagate viharati, taNaM se divve pisAyarUve arahannagaM samaNovAsagaM doccaMpi taccaMpi evaM vadAsI- haM bho arahannagA !0 adInavimanamANase niccale nipphaMde tusiNIe dhammajjhANovagae viharati, tate NaM se divve pisAyarUve arahannagaM dhammajjhANovagayaM pAsati 2 pAsittA baliyatarAgaM Asurutte taM poyavahaNaM dohiM aMguliyAhiM giNhati 2 sattaTThatalAI jAva arahannagaM evaM vadAsI haM bho arahannagA! appatthiyapatthiyA no khalu kappati tava sIlavvaya taheva jAva dhammajjhANovagae viharati, tate NaM se pisAyarUve arahannagaM jAhe no saMcAei niggaMthAo0 cAlittae vA0 tAhe uvasaMte jAva nivvinne taM poyavahaNaM saNiyaM 2 uvariM jalassa Thaveti 2 taM divvaM pisAyarUvaM paDisAharai 2 divvaM devarUvaM viuvvai 2 aMtalikkhapaDivanne sakhiMkhiNiyAiM jAva parihite arahannagaM sa0 evaM vayAsI-haM bho ! arahannagA ! dhanno'si NaM tumaM devANuppiyA ! jAva jIviyaphale jassa NaM tava niggaMthe pAvayaNe imeyArUvA paDivattI laddhA pattA abhisamannAgayA, evaM khalu devANuppiyA ! sakke deviMde devarAyA sohammekappe sohammavaDiMsae vimANe sabhAe suhammAe bahUNaM devANaM majjhagate mahayA saddeNaM Atikkhati 4 - evaM khalu jaMbUddIve 2 bhArahe vAse caMpAe nayarIe arahannae sama0 ahigayajIvAjIve no khalu sakkA keNati deveNa vA dAnaveNa vA niggaMthAo pAvayaNAo cAlittae vA jAva vipariNAmettae vA, tate NaM ahaM devANu0 ! sakkassa no eyamaTTaM saddahAmi0 tate NaM mama imeyArUve abbhatthie 5 gacchAmi NaM arahantrayassa aMtiyaM pAubbhavAmi jANAmi tAva ahaM arahannagaM kiM piyadhamme no piyadhamme ? daDhadhammo no daDhadhamme ? sIlavvayaguNe kiM cAleti jAva pariccayati no paripaJcayatittikaTTu, evaM saMpehemi 2 ohiM pauMjAmi 2 devANu0 ! ohiNA Abhoemi 2 uttarapuracchimaM 2 uttaraviuvviyaM0 tAe ukkiTThAe jeNeva samudde jeNeva devANuppiyA teNeva uvAgacchAmi 2 devANu0 uvasaggaM karemi, no ceva NaM devANuppiyA bhIyA vA0, taM jaNaM sakke deviMde devarAyA vadati sacce NaM esamaTTe taM diTTe NaM devANuppiyANaM ihI juI jase jAva parakkame laddhe patte abhisamannAgae taM khAmemi NaM devANu0 ! khamaMtu marahaMtu NaM devANuppiyA ! nAijo 2 evaM karaNayAettikaDDa paMjaliuDe pAyavaDie eyamahaM vinaeNaM bhujo 2 khAmei 2 arahannayassa duve kuMDalajuyale dalayati 2 jAmeva disiM pAubyUe tAmeva paDigae / vR. 'saMjattAnAvAvANiyagA' saGgatA yAtrA - dezAntaragamanaM saMyAtrA tatpradhAnA nauvANijakAH - potavaNijaH saMyAtrAnau vANijakAH 'arahaNNage samaNovAsage Avi hottha'tti na kevalamADhyAdiguNayuktaH zramaNopAsaka zcApyabhUt, 'gaNimaMce' tyAdi, gaNimaM - nAlikera pUgIphalAdi yad gaNitaM sat vyavahAre pravizati, dharimaM yattulAdhRtaM sat vyavahniyate, meyaM yatsetikApalyAdinA mIyate, paricchedyaM-yad guNataH paricchedyate-parIkSyate vastramaNyAdi, 'samiyassa ya'tti kaNikkAyAzca 'osahANaM' ti trikaTukAdInAM 'bhesajjANa ya'tti pathyAnAmA
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/8/87 hAravizeSANAM athavA oSadhAnAM - ekadravyarUpANAM bheSajAnAM dravyasaMyogarUpANAM AvaraNAnAMaGgarakSakAdInAM bodhisthaprakSarANAM ca 'ajje 'tyAdi, Arya ! - he pitAmaha ! tAta ! - he pitaH ! he bhrAtaH ! he mAtula ! he bhAgineya ! bhagavatA samudreNa abhirakSyamANA yUyaM jIvata, bhadraM ca 'bhetti bhavatAM bhavatviti gamyate, punarapi labdhArthAn kRtakAryAn anaghAn samagrAn, anadhatvaM- nirdUSaNatayA samagratvam-ahInadhanaparivAratayA, nijakaM gRhaM 'havvaM 'ti zIghramAgatAn pazyAma itikRtvA - ityabhidhAya 'somAhiM' ti nirvikAratvAt 'niddhAhiM' ti sasnehatvAt 'dIhAhiM' ti dUraM yAvadavalokanAt 'sappivAsAhiM'ti sapipAsAbhiH punardarzanAkAGkSavatIbhirdarzanAtRptAbhirvA 'pappuyAhiM' ti praplutabhiH azrujalArdrAbhiH 'samANiesu'tti samApiteSu datteSu nAvIti gamyate sarasaraktacandasya daddaraNa - capeTAprakAreNa paJcAGgulitaleSu hastakeSvityarthaH, 144 'anukkhittaMsI 'ti anUtkSipte - pazcAdutpATite dhUpe pUjiteSu samudravAteSa / naisAMyAtrikaprakriyayA samudrAdhipadevapAdeSu vA 'saMsAriyAsu valayabAhAsu' tti sthAnAntarAducitasthAnaniveziteSu dIrghakASThalakSaNabAhuSu AvallakeSviti sambhAvyate, tathA ucchriteSu - UrddhakRteSu siteSu dhvajAgreSu - patAkAgreSu paTubhiH puruSaiH paTu vA yathA bhavatItyevaM pravAditeSu tUryeSu jayikeSu jayAvaheSasarvazakuneSu - vAyasAdiSu gRhIteSu rAjavarazAsaneSu - AjJAsu paTTakeSu vA prakSubhitamahAsamudraravabhUtamiva tadAtmakamiva taM pradezamiti gamyate 'tao pussamANavo vakkamuyAhutti tato'nantaraM mAgadho maGgalavacanaM bravIti sma ityarthaH, tadevAha - sarveSAmeva 'bhe' bhavatAmarthasiddhirbhavatu, upasthitAni kalyANAni pratihatAni sarvapApAni - sarvavighnAH, 'jutto' tti yuktaH 'puSyo' nakSatravizeSaH candramasA ihAvasare iti gamyate, puSyanakSatraM hi yAtrAyAM siddhikaraM, yadAha - " api dvAdazame candre, puSyaH sarvArthasAdhana" iti, mAgadhena tadupanyastaM, vijayo muhUrttastrizato muhUrttAnAM madhyAt, ayaMdezakAlaH - eSa prastAvo gamanasyeti gamyate 'vakkeudAhie' ti vAkye udAhate hRSTatuSTAH karNadhAroniryAmakaH kukSidhArA - naupArzvaniyuktakAH AvellakavAhakAdayaH garbhe bhavAH garbhajAH - naumadhye uccAvacakarmakAriNaH saMyAtrAnauvANijakA - bhANDapatayaH, - eteSAM dvandvaH, 'vAvarisu' tti vyApRtavantaH svasvavyApAreSviti, tatastAM nAvaM pUrNotsaGgAMvividhabhANDabhRtamadhyAM paNyamadhyAM vA madhyabhAganivezitamaGgalyavastutvAt pUrNamukhIM puNyamukhIM vA tathaiva vandhanebhyo visarjayanti - muJcanti, pavanabalasamAhatA - vAtasAmarthyapreritAH 'Usiyasiya'tti ucchritasitapaTA, yAnapAtre hi vAyusaGgrahArthaM mahAn paTa ucchritaH kriyate, evaM cAsAvupamIyate vitatapakSeva garuDayuvatiH gaGgAsalilasya tIkSNAH ye zrotovegAH - pravAhavegAstaiH saGkSubhyantI 2prerya- mANA samudraM pratIti Urmayo-mahAkallolAH taraGgA-hasvakallolAsteSAM mAlAH- samUhAH tatsahasrANi 'samaticchamANi 'tti samatikrAmantI 'ogADha' tti praviSTA, 'tAlajaMgha' mityAdi tAlovRkSavizeSaH sa ca dIrghaskandho bhavati tatastAlavajjaGkheyasya tattathA, 'divaMgayAhiM bAhAhiM ti AkAzaprAptAbhyamatidIrghAbhyAM bAhubhyAM yuktamityarthaH, 'masimUsaga mahisakAlagaM' ti maSI - kajjalaM mUSakaHunduravizeSaH athavA maSIpradhAnA mUSA- tAmrAdidhAtu- pratApanabhAjanaM maSIbhUSA mahiSazca pratIta eva tadvatkAlakaM yattattathA 'bhariyamehavaNNaM' ti jalabhRta- meghavarNamityarthaH, tathA lamboSThaM 'niggayaggadaMtaM'ti nirgatAni mukhAdagrANi yeSAM te tathA nirgatAgrA dantA yasya tattathA,
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-8 145 -nillAliyajamalajuyalajIha tiniAlitaM-vivRtamukhAniHsAritaMyamalaM-samaMyugalaM-dvayaM jihvayoryena tattathA 'AUsiyavayaNagaMDadesaM'tiAUsiyatti-praviSTauvadanegaNDadezI-kapolabhAgI yasya tattathA 'cINacipiDanAsiya'ti cInA-isvA cipiTA ca-nimnA nAsikA yasya tattathA 'vigayabhuggabhumayaMti vikRte-vikAravatyau bhugne-bhagne ityarthaH, pAThAntareNa 'bhuggabhagge' atIva vakrebhuvauyasyatattathA, 'khajjoyagadittacakkhurAga'tikhadyotakA-jyotiriGgaNAH tadvaddIptazcakSUrAgolocanaraktatvaM yasya tattathA, utrAsanakaM-bhayaMkaraM vizAlavakSo-vistIrNoraHsthalaM vizAlakukSivistIrNodaradezaMevaMpralambakukSi pahasiyapayaliyapayaDiyagattaM'ttiprahasitAni-hasitumArabdhAni pracalitAnicasvarUpAtpravalikAnivA-prajAtavalIkAni prapatitAnica-prakarSeNa zlathIbhUtAni gAtrANi yasya tattathA, . vAcanAntare 'vigayabhuggabhumayapahasiyapayaliyapayaDiyaphuliMgakhajjoyadittacakkharAga'ti pAThaH, tatra vikRte bhagne bhruvau prahasite ca pracalite prapatite yasya sphuliGgavat khadyotakavaca dIptazcakSUrAgazca yasya tattathA, 'paNaccamANa'mityAdi vizeSaNapaJcakaM pratItaM, 'nIluppale tyAdau gavalaM-mahiSazRGgaM atasI-mAlavakadezaprasiddho dhAnyavizeSaH, 'khurahAraM'tikSurasyeva dhArA yasya sa tathA tamasiM-khaGga, kSuro hyatitIkSNadhAro bhavatyanyathA kezAnAmamuNDanAditi kSureNopamA khaDgadharAyAH kRteti, abhimukhamApatatpazyanti sarve'pisAMyAtrikAH, tatrArhannakavarjAyat kurvanti tadarzayitumuktameva pizAcasvarUpaM savizeSaM teSAM taddarzanaM cAnuvadannidamAha-- _ 'tae Na'mityAdi, tataste arhannakavarjAH sAMyAtrikAH pizAcarUpaM vakSyamANavizeSaNaM pazyanti, dRSTvA ca bahUnamindrAdInAMbahUnyupayAcitazatAnyupayAcitavantastiSThantIti samudAyArthaH, athavA 'taeNati arahannagavajjA ityAdigamAntaraM 'AgAsadevayAonacaMti' ito'nantaraMdraSTavyam, ata eva vAcanAntare nedumupalabhyate, uvalabhyate caivam-'abhimuhaM AvayamANaM pAsaMti, tae NaM te arahannagavajA nAvAvANiyagA bhIyA'ityAdi, tatra 'tIlapisAyaM'ti tAlavRkSAkAro'tidIrghatvena pizAcaH tAlapizAcaH taM, vizeSaNadvayaMprAgiva, 'phuTTasiraM ti sphuTitam-abandhatvena vikIrNaM ziraiti-zirojAtatvAt kezAyasyasatathAtaMbhramaranikaravatvaramASarAzivatmahiSavacca kAlako yaH sa tathA taM, bhRtameghavarNaM tathaiva, sUrpamiva-dhAnyazodhakabhAjanavizeSavat nakhA yasya sasUrpanakhaH taM, 'phAlasadazajihvamiti phAlaM-dvipaJcAzatpalapramANo lohamayo divyavizeSastacca vahnipratApitamiha grAhyaM tatsAdharmyaM ceha jilAyA varNadIptidIrghatvAdibhiriti, lamboSThaM pratItaM dhavalAbhittAbhirazlipTAbhirvizarArutvena tIkSNAbhiH sthirAbhiH nizcalatvena pInAbhirupacatatvena kuTilAbhizca vakratayA daMSTrAbhiravagUDhaM-vyAptaM vadanaM yasya sa tathA taM, -vikozitasya-apanItakozakasya nirAvaraNasyetyarthaH dhArAsyoH-dhArApradhAnakhaDgayoryadhugalaM-dvitayaM tena samaya dRzyau-atyantatulye tanuke-pratale caJcalaM-vimuktasthairya yathA bhavatyavizrAmityartho galantyau-rasAtilaulyAt lAlAvimuJcantyaurasalole-bhakSyarasalampaTe capale-caJcale phuraphurAyamANe prakamprenilAlite mukhAniSkAziteagrajihve-agrabhUtejihve jilAne ityartho yenasa tathA taM 'avacchiyaMtiprasAritamityeke, anye tuyakArasyAluptatvAt 'avayacchiyaM' |7|10
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-18/87 prasAritamukhatvena dRzyamAnamityAhuH, 'mahallaM'timahat vikRtaM-bIbhatsaMlAlAbhiHpragalat ktaMca tAlu-kAkundaM yasya sa tathA taM, tathA hiGgulakena-varNakadravyavizeSeNa sagaDaM kandaralakSaNaM bilaM yasyasatathA tamiva 'aMjaNagirissattivibhaktivipariNAmAdaJjana-giri-kRSNavarNaparvatavizeSaM tathA'gnijvAlAudgirat vadanaM yasya sa tathA taM, -athavA 'avacchiyetyAdi hiMgalue'tyAdi agnijvAle'tyAdi pratyaMtare ca karmadhArayeNa vakSyamANavadanapadasya vizeSaNaM kAryaM yasyatamityevaMrUpazca vAkyazeSo draSTavyaH, tathAagnijvAlA udgiradvadanaM yasya sa tathA taM, 'AUsiya'tti saGkucitaM yadakSacame-jalAkarSakaNakozastadvat 'uiTTha'ttiapakRSTauapakarSavantau saGkucitaugaNDadezIyasyasatathA taM, anye tvAhuH-AmUSitAnisaGkuTitAni akSANi-indriyANi ca carma ca oSThau ca gaNDadezau ca yasya sa tathA taM, cInA hasvA 'civaDa'tti cipaTA-nimnA vaMkA-vakrA bhagneva bhagnA-ayodhanakuTTitevetyartho nAsikA yasya sa tathA taM, roSAdAgato dhamadhameMta'ttiprabalatayAdhamadhameMtattizabdaM kurvANo mAruto-vAyurniSThuronirbharaH kharaparuSaH-atyantakarkazaH zuSirayoH-randhrayoryatra tattathA, tadevaMvidhamavabhugna-vakraM nAsikApuTaMyasya tathAtaM, ihacapadAnAmanyathA nipAtaHprAkRtatvAditi, ghAtAya-puruSAdivadhAya ghATAbhyAM vA-mastakAyavavizeSAbhyAM udbhaTaM-vikarAlaM racitamata eva bhISaNaMmukhaM yasya satathA taM, Urddhamukhe karNazaSkulyau-karNAvatI yayostau tathAtau ca mahAnti-dIrghANi vikRtAni lomAni yayostau tathA tau ca 'saMkhAlaga'tti zaGkhavantau ca zaGkhayoH-akSipratyAsannAvayavavizeSayoH saMlagnau-sambaddhAvityeke, -lambamAnauca-pralambaucalito-calantau karNIyasya satathAtaM, piGgale-kapiledIpyamAnebhAsure locane yasya sa tathA taM, bhRkuTiH-kopakRto bhrUvikAraH saiva taDid-vidyudyasmiMstattathA tathAvidhaMpAThAntareNabhUkuTitaM-kRtabhrUkuTilalATaMyasyasatathAtaM, naraziromAlayApariNaddhaM-veSTitaM cinhaM-pizAcaketuryasya sa tathA taM, athavA naraziromAlayA yatpariNaddhaM-pariNahanaM tadeva cinheM yasya sa tathA taM, vicitraiH-bahuvidhairgonasaiH-sarIsRpavizeSaiH subaddhaH parikaraH-sannAho yena sa tathAtaM, 'avaholaMta ttiavadholayantoDolAyamAnAH 'phupphuyAyaMta'ttiphUtkurvantoyesarpAH vRzcikA godhAH undurAna nakulAHsaraTAzca tairvicitA vicitrA-vividharUpavatI vaikekSaNa-uttarAsaGgena markaTabandhena skandhalambamAtratayA vA mAlikA-mAlA yasya sa tathA taM, -bhogaH-phaNaH sa krUro-raudro yayostau tathA tau ca kRSNasI ca tau dhamadhamAyamAnau ca tAveva lambamAne karNapUre-karNAbharaNavizeSauyasya satathAtaM, mArizra gAlau lagitau-niyojitau skandhayoryena sa tathA taM, dIptaM-dIptasvaraM yathA bhavatyevaM 'dhudhuyaMta'tti dhUtkArazabdaM kurvANo yo dhUkaH-kauzikaH sa kRto-vihito 'kuMtala'tti zekharakaH zirasi yena sa tathA taM, ghaNTAnAM ravaNaM zabdastena bhImo yaH sa tathA sa cAsau bhayaGkarazceti taM, kAtarajanAnAM hyadayaM sphoTayati yaH sa tathA taM, dIptamaTTahAsaMghaNTAraveNabhImAdivizeSaNaviziSTaM vinirmuJcantaMvasArudhirapUyamAMsamalairmalinA 'poccaDa'tti vilInA ca tanuH-zarIraM yasya sa tathA taM, utrAsanakaM vazAlavakSasaMca pratIte, __-'pecchaMta'tti prekSyamANA-6zyamAnA abhinnA-akhaNDA nakhAzca-nakharA romaca mukhaMca nayane ca kI ca yasyAM sA tathA sA cAsau varavyAghrasya citrA-karburA kRttizca-carmeti sA tathA
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:, adhyayanaM 8 saiva nivasanaM-paridhAnaM yasya sa tathA taM, sarasaM - rudhirapradhAnaM yadgajacarma tadvitataM-vistAritaM yatra tattathA tadevaMvidhaM 'UsaviyaM'ti ucchRtaM-UrddhakRtaM bAhuyugalaM yena sa tathA taM, tAbhizca tathAvidhAbhiHkharaparuSA--atikarkazAH asnigdhAH-snehavihInA dIptA - jvalantya ivopatApahetutvAt aniSTA - abhilASAviSayabhUtAH azubhAH svarUpeNa apriyAH aprItikaratvena akAntAzca visvaratvena yA vAcastAbhiH trastAn kurvANaM- trastayantaM tarjayantaM ca pazyanti sma, - punastattAlapizAcarUpaM 'ejamANaM' ti nAvaM pratyAgacchat pazyanti 'samaturaMgemANe 'tti AzliSyantaH, skandaH-kArttikeyaH rudraH - pratItaH zivo- mahAdevaH vaizramaNo-yakSanAyakaH nAgobhavanapativizeSaH bhUtayakSA-vyantarabhedAH AryyA - prazAntA prasannarUpA durgA - koTTakriyA - saiva mahiSA - rUDharUpA, pUjAbhyupagamapUrvakANi prArthanAni upayAcaTitAnyucyante, upayAcitavantovidadhatastiSThanti smeti, arhannakavarNAnAmiyamitikarttavyatoktA, adhunA'rhantrakasya tAmAha 147 'taeNa 'mityAdi, 'apatthiyapatthiya' tti aprArthitaM yatkenApi na prAthyate tatprAthyati yaH sa tathA tadAmantraNaM pAThAntareNa aprasthitaH san yaH prasthita iva mumUrSurityarthaH sa tathocyate tasyAmantraNaM he aprasthitaprasthita! yAvatkaraNAt 'duraMtapaM talakkhaNe' tti durantAni - duSTaparyantAni prAntAniapasadAni lakSaNAni yasya sa tathA tasyAmantraNaM 'hINapuNNacAuddasI' iti hInA - asamagrA puNyA - pavitrA catudarzI tithiryasya janmani sa tathA, caturddazIjAto hi kila bhAgyavAn bhavatIti Akroze tadabhAvo darzita iti, 'sirihiridhIkittivajjiya'tti pratItaM, 'tavasIlavvae 'tyAdi, tatra zIlavratAni - aNuvratAni guNAH - guNavratAni viramaNAni - rAgAdiviratiprakArAH pratyAkhyAnAninamaskArasahitAdIni pauSadhopavAsaH - aSTamyAdiSu parvadineSUvasanaM AhArazarIrasatkArAbrahmavyApAraparivarjanamityarthaH, eteSAM dvandvaH, 'cAlittae 'tti bhaGgakAntaragRhItAn bhaGgakAntareNa kartu kSobhayituM - etAnyevaM paripAlayAmyutojjhAmIti kSobhaviSayAn karttu khaNDayituM - dezataH bhaGkatuM sarvataH ujjhituM - sarvasyA dezaviratestyAgena parityaktuM samyakatvasyApi tyAgata iti, 'dohiM aMgulIhiM'ti aGguSThakatarjanIbhyAM athavA tarjanImadhyAmAbhyAmiti, 'sattaTThatalappamANamettAyaM' titalo-hastatalaH tAlAbhidhAno vA'tidIrghavRkSavizeSaH sa eva pramANaM - mAnaM talapramANaM saptASTau vA saptASTAni talapramANAni parimANaM yeSAM te saptASTatalapramANamAtrAstAn gaganabhAgAn yAvaditi gamyate 'uDDavehAsaM' ti UrdhvaM vihAyasi - gagane 'uvvihAmi' tti nayAmi 'jeNaM tuma' ti yena tvaM 'aTTaduhaTTavasaTTe'tti Arttasya- dhyAnavizeSasya yo 'duhaTTa' tti durghaTaH duHsthago durnirodho vazaH-pAratantryaM tena RtaH-pIDitaH ArttadurghaTavazArttaH, kimuktaM bhavati ? - asamAdhiprAptaH, 'vavarovijjasi' tti vyaparopayiSyasi apeto bhaviSyasItyarthaH, 'cAlitta 'tti iha calanamanyathAbhAvatvaM, kathaM ? - 'khobhittae 'tti kSobhayituM saMzayotpAdanataH tathA 'vipariNAmittae'tti vipasNimayituM viparItAdhyavasAyotpAdanata iti, 'saMte' ityAdau yAvatkaraNAt 'taMte paritaMte' iti draSTavyaM tatra zrAnto vA manasA tAntaH - kAyena khedavAn paritAntaH - sarvataH khinnaH nirvviNNaH - tasmAdupasargakaraNAduparataH, 'laddhe'tyAdi, tatra labdhA-upArjanataH prAptA tavprApterabhisamanvAgatA-samyagAsevanataH, 'Aikkhai' ityAdi, AkhyAti sAmAnyena bhASate vizeSataH, etadeva dvayaM krameNa paryAyazabdAbhyAmucyate - prajJApayati prarUpayati,
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-18/87 'deveNa vAdAvaNa' tyAdAvidaMdraSTavyamaparaM 'kinnareNavAkiMpuriseNavAmahorageNavA gaMdhavveNa va'tti tatradevo-vaimAnikojyotiSko vA dAnavo-bhavanapatiHzeSA vyantarabhedAH, 'no saddahAmi'ityAdi na zraddadhe-pratyayaM na karomi 'no pattiyAmi'tatra prItikaM-prItiM na karomi na rocayAmiasmAkamapyevaMbhUtA guNaprAptirbhavatvevaM na ruciviSayIkaromIti, "piyadhamme'tti dharmapriyo TeDhadhA-Apadyapi dharmAdavicalaH, yAvatkaraNAt RddhayAdipadAni dRzyAni, tatra 'ivitti gaNarddhiHdhatiH-AntaraM tejaH yazaH-khyAtiH balaM-zArIraM vIrya-jIvaprabhavaM puruSakAraHabhimAnavizeSaH parAkramaH sa eva niSpAdisvaviSayaH labdhAdipadAni tathaiva, __ mU. (88) tate NaM se arahannae niruvasaggamitikaTTha paDimaM pAreti, tae NaM te arahannagapAmokkhA jAvavANiyagA dakkhiNAnukUleNaMvAeNaMjeNevagaMbhIrae poyapaTTaNe teNeva uvAgacchaMti 2 poyaM laMbeti 2 sagaDasAgaDaM sajeti 2 gaNimaM4 sagaDi0 saMkAmeti 2 sagaDI0 joeMti 2 jeNeva mihilA teNeva uvA02 mihilAe rAyahANIe bahiyA agujjANaMsi sagaDIsagaDaM bhoei 2 mihilAe rAyahANIe taM mahatthaM mahagdhaM maharihaM viulaM rAyarihaM pAhuDaM kuMDalajuyalaM ca geNhaMti 2 anupavisaMti 2 jeNeva kuMbhae teNeva uvA0 2 karayala0 taM mahatthaM divvaM kuMDalajuyalaM uvaNeti 2 tateNaM kuMbhaetesiM saMjattagANaMjAvapaDicchai 2 mallI videhavararAyakannaM saddAveti 2 taM divvaM kuMDalajuyalaM mallIe videhavararAyakannagAe piNaddhati 2 paDivisajjeti, tateNaM se kuMbhae rAyA te arahannagapAmokkhejAva vANiyage vipuleNaM asanavatthagaMdhajAva ussukkaM viyarati 2 rAyamaggamogADhei AvAse viyarati paDivisajjeti, tate NaM arahannagasaMjattagA jeNeva rAyamaggamogADhe AvAse teNeva uvAgacchaMti 2 bhaMDavavaharaNaM kareMti 2 paDibhaMDaM gehaMti 2 sagaDI0 bhareMtijeNevagaMbhIraepoyapaTTaNe teNevara potavahaNaM sajetira bhaMDa saMkAmeti dakkhiNANu0 jeNeva caMpA poyaTThANe teNeva poyaM laMbeMti 2 sagaDI0 sajeti 2 taM gaNimaM 4 sagaDI0 saMkAmeti 2 jAva mahatthaM pAhaDaMdivvaMca kaMDalajayalaMgeNhati 2 jeNeva caMdacchAe aMgarAyA teNeva uvA0taMmahatthaMjAva uvaNeti, tateNaMcaMdacchAeaMgarAyAtaMdivvaMmahatthaM ca kuMDalajuyalaMpaDicchati 2 te arahannagapAmokkhe evaM vadAsI-tubbheNaM devA0! bahUNi gAmAgAra jAva AhiMDaha lavaNasamudaM ca abhikkhaNaM 2 poyavahaNehiM ogAheha gAhaha taMasthiyAiMbhe kei kahiMci accherae diThThapuvve?, tate NaM te arahannapAmokkhA caMdacchAyaM aMgarAyaM evaM vadAsI-evaM khalu sAmI! amhe iheva caMpAe nayarIe arahannapAmokkhA bahave saMjattagA nAvAvANiyagA parivasAmo, -tate NaM amhe annayA kayAiM gaNimaM ca 4 taheva ahInamatirittaM jAva kuMbhagassa ranno uvaNemo, tate NaM se kuMbhae mallIe videharAyavarakannAe taM divvaM kuMDalajuyalaM piNaddhati 2 paDivvisajjeti, taM esa NaM sAmI ! amhehiM kuMbharAyabhavaNaMsi mallI videhe accherae diDhe taM no khalu annA kAvi tArisiyA devakannA vA jAva jArisiyA NaM mallividehA, tate NaM caMdacchAe te arahannagapAmokkhe sakkAreti sammANeti 2 paDivasajeti, tate NaM caMdacchAe vANiyagajaNiyahAse dUtaM saddAveti jAva jaiviya NaM sA sayaM rajasukkA, tate NaM te dUte haDhe jAva pahArettha gamaNAe 2 / vR. 'ussukkaMviyarai'ttizulkAbhAvamanujAnAtItyarthaH, 'gAmAgare tyAdAvidaMdraSTavyaM-'nagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNanigamasannivesAiM:iti tatra grAmo-janapadAdhyAsitaH Akarohira
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-8 149 NyAdyutpattisthAnanagaraM karavirahitaMkheTaM-dhUlIprAkAraMkarbarTa-kunagaraMmaDamba-dUravartisannivezAntaraM dromukhaM-jalapathasthalapathayuktaMpattanaM-jalapathasthalapathayorekatarayuktaM nigamo-vaNigjanAdhiSThitaH -sannivezaH-kaTakAdInAmAvAsaH, 'devakannagA ve' tyAdAvidaM dRzyaM-'asurakannA vA nAgakannA vA jakkhakannA vA gaMdhavvakannA vA rAyakannA ve'ti, 'vANiyagajaNiyahAse' tti naigamotpAditamallIviSayAnurAga ityrthH2|| , mU. (89) teNaM kAleNaM 2 kuNAlA nAma jaNavae hotthA, tattha NaM sAvatthI nAma nagarI hotthA, tattha NaM ruppI kuNAlAhivaI nAmaM rAyA hotthA, tassa NaM ruppissa dhuyA dhAriNIe devIe attayA subAhunAmaMdAriyA hotyA, sukumAla0 rUveNayajovvaNeNaM lAvaNNeNaya ukkiTThAukkiTThasarIrA jAyA yAvi hotthA, tIse NaM subAhue dAriyAe annadA cAummAsiyamajjaNae jAe yAvi hotthA, tate NaM se ruppI kuNAlAhivaI subAhue dAriyAe cAummAsiyamajjaNayaM uvaTThiyaM jANati 2 koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA ! subAhue dAriyAe kallaM cAummAsiyamajaNaebhavissatitaMkalaMtubbheNaMrAyamaggamogADhaMsicauktraMsijalathalayadasaddhavannamalaM sAhareha jAva siridAmagaMDe olainti, tate NaM se ruppI kuNAlAhivatI suvannagaraseNiM saddAveti 2 evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! rAyamaggamogADhaMsipupphamaMDavaMsinAnAvihapaMcavannehiM taMdulehiM nagaraM Alihaha tassa bahumajjhadesabhAe paTTayaMraeha 2 jAva paJcappiNaMti, tateNaMse ruppI kuNAlAhivaI hatthikhaMdhavaragae cAuraMgiNI senAe mahayA bhaDa0 aMteurapariyAla saMparivuDe subAhuMdAriyaMpurato kaTTajeNeva rAyamagge jeNeva pupphamaNDave teNeva uvAgacchati 2 hathikhaMdhAto paccorUhati 2 pupphamaMDavaM anupavisati 2 sIhAsanavaragae puratthAbhimuhe sannisanne, tateNaMtAoaMteuriyAo subAhuMdAriyaMpaTTayaMsidurUheti 2 seyapItaehiM kalasehiM pahANeti 2 savvAlaMkAravibhUsiyaM kareMta 2 piuNo pAyaM vaMdiuMuvaNeti, tateNaM subAhudAriyA jeNeva ruppI rAyA teNeva uvAgacchati 2 pAyaggahaNaM kareti, tate NaM se rUppI rAyA subAhuM dAriyaM aMke niveseti 2 subAhue dAriyAe rUveNa ya jo0 lAva0 jAva vimhie varisadharaM saddAveti 2 evaM vayAsI tumaNNaM devANuppiyA! mama dogheNaM bahUNi gAmAgaranagaragihANi anupavisasi, taM asthi yAiM te kassai ranno vA Isarassa vA kahiMci eyArisae majaNae diTThapuvve jArisae NaM imIse subAhudAriyAe majjaNae?, tate NaM se varisadhare rupiM karayala0 evaM va0-evaM khalu sAmI! ahaM annayA tubbheNaM docceNaM mihilaM gae tatthaNaM mae kuMbhagassa ranno dhUyAe pabhAvatIe devIe attayAe mallIe videharAyakanagAe majaNae diDhe, tassa NaM majjaNagassa ime subAhue dAriyAe majjaNae sayasahassaimaMpi kalaM na agdheti, tae NaM se rUppI rAyA varisadharassa aMtie eyamaDhe socA Nisamma sesaM taheva majjaNagajaNitahAse dUtaM saddAveti 2 evaM vayAsI0-jeNeva mihIlA nayarI teNeva pahArityagamaNAe 3 / mU. (90) teNaM kAleNaM 2 kAsI nAmajanavaehotthA, tatthaNaM vANArasInAma nagarI hotthA, tatthaNaM saMkhe nAmaMkAsIrAyA hotthA, tateNaMtIse mallIe videharAyavarakannAe annayA kayAitassa divassa kuMDalajuyalassa saMdhI visaMghaDie yAvi hotthA, tate NaM se kuMbhae rAyA suvanagAra- seNiM
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1 /-/ 8/90 saddAveti 2 evaM vadAsI-tubhe NaM devANuppiyA ! imassa divvassa kuMDalajuyalassa saMdhiM saMghADeha, tae NaM sA suvannagAraseNI etamaTTaM tahatti paDisurNeti 2 taM divvaM kuMDalajuyalaM geNhati 2 jeNeva suvannagArabhisiyAo teNeva uvAgacchaMti 2 suvannagAra- bhisiyAsu niveseti 2 bahUhiM Aehi ya jAva pariNAmemANA icchaMti tassa divvassa kuMDalajuyalassa saMdhiM ghaDittae, - no ceva NaM saMcAeMti saMghaDittae, tate NaM sA suvannagAraseNI jeNeva kuMbhae teNeva uvA gacchati 2 karayala0 vaddhAvettA evaM vadAsI- evaM khalu sAmI ! aja tubbhe amhe saddAveha 2 jAva saMdhi saMghADettA etamANaM paJcappiNaha, tate NaM amhe taM divvaM kuMDalajuyalaM geNhAmo jeNeva suvannagArabhisiyAo jAva no saMcAemo saMghADittae, tate NaM amhe sAmI ! eyassa divvassa kuMDalassa annaM sarisayaM kuMDalajuyalaM ghaDemo, tate gaM se kuMbhae rAyA tIse suvannagAraseNIe aMtie eyamaThThe soccA nisamma Asurutte tivaliyaM bhiuDIM niDAle sAhaTTu evaM vadAsI se keNaM tubbhe kalAyANaM bhavaha ? je NaM tubbhe imassa kuMDalajuyalassa no saMcAeha saMdhiM saMghADettae ?, te suvannagAre nivvisae ANaveti, taNaM te suvannagArA kuMbheNaM raNNA nivvisayA ANattA samANA jeNeva sAtiM 2 gihAtiM teNeva uvA0 2 sabhaMDamattovagaraNamAyAo mihilAe rAyahANIe majjhaMmajjheNaM nikkhamaMti 2 videhassa jaNavayassa majjhaMmajjheNaM jeNeva kAsI jaNavae jeNeva vANArasI nayarI teNeva uvA0 2 aggujjANaMsi sagaDIsAgaDaM moenti 2 mahatthaM jAva pAhuDaM geNhaMti 2 tA vANArasInayarIM majjhaMmajjheNaM jeNeva saMkhe kAsIrAyA teNeva uvAgacchaMti 2 karayala0 jAva evaM amhe NaM sAmI ! mihilAto nayarIo kuMbhaeNaM rannA nivvisayA ANattA samANA ihaM havvamAgatA icchAmo NaM sAmI ! tubbhaM bAhucchAyApariggahiyA nibbhayA niruvviggA suhaMsuheNaM parivasiuM, tate NaM saMkhe kAsIrAyA te suvannagAre evaM vadAsI - kinnaM tubbhe devA0 ! kuMbhaeNaM rannA nivvisayA ANattA ?, - tate NaM te suvannagArA saMkhaM evaM vadAsI - evaM khalu sAmI ! kuMbhagassa ranno dhUyAe pabhAvatIe devIe attayAe mallIe kuMDalajuyalassa saMdhI visaMghaDie tate NaM se kuMbhae suvannagAraseNiM saddAveti 2 jAva nivvisayA ANattA, taM eeNaM kAraNeNaM sAmI ! amhe kuMbhaeNaM nivvisayA ANattA, tate NaM se saMkhe suvannagAre evaM vadAsI - kerisiyA NaM devANuppayA ! kuMbhagassa dhUyA pabhAvatIdevIe attayA mallI vi0 tate NaM te suvannagArA saMkharAyaM evaM vadAsI - no khalu sAmI ! annA kAI tArisiyA devakannA vA gaMdhavvakannagA vA jAva jArisiyA NaM mallI videhavararAyakannA, tate gaM se saMkhe kuMDalajualajaNitahAse dUtaM saddAveti jAva taheva pahArettha gamaNAe vR. 'bhisiyAo'tti AsanAni 'tivaliyaM bhiuDiM niDAle sAhaDu' tti trivalIkAM - valitrayopetAM bhRkuTIM - bhrUvikAraM saMhRtya -apanIyeti, 'keNaM tubbhe kalAyANaM bhavaha' tti ke yUyaM kalAdAnAMsuvarNakArANAM madhye bhavatha ? na ke'pItyartho, nirvijJanatvAt, athavA ke yUyaM suvarNakA rANAM putrAdyanyatamA bhavatha, athavA ke yUyaM kalAdAH ?, na ke'pItyarthaH, NamityalaGkAre, zeSaM sugamaM / mU. (91) teNaM kAleNaM 2 kurujaNavae hotthA hatthiNAure nagare adInasattU nAmaM rAyA hotthA jAva viharati, tattha NaM mihilAe kuMbhagassa putte pabhAvatIe attae mallIe aNujAyae malladinnae nAma kumAre jAva juvarAyA yAvi hotthA, tate NaM malladinne kumAre annayA koDuMbiya 0
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayanaM-8 151 sadAveti 2 gacchaha NaM tubbhe mama pamadavaNaMsi egaM mahaM cittasabhaM kareha anega jAva paJcappiNaMti, tate NaM se malladinne cittagaraseNiM sadAveti 2 evaM vayAsI-tubbhe NaM devA0 ! cittasabhaM hAvabhAvavilAsavibboyakaliehiM rUvehiM citteha 2 jAva paccappiNaha, tateNaMsA cittagaraseNI tahattipaDisuNeti 2 jeNeva sayAiMgihAi teNeva uvA02 tUliyAo patrae ya gehaMti 2jeNeva cittasabhAteNeva uvAgacchaMtara ttAanupavisaMti 2 bhUmibhAge viraMcaMti 2 bhUmiM sajeti 2 cittasabhaM hAvabhAva jAva citteuM payattA yAvi hotthA, tateNaM egasa cittagarassa imeyArUvA cittagaraladdhI laddhA pattA abhisamannAgayA-jassa NaM dupayassa vA caupayassa vA apayassa vA egadesamavi pAsati tassaNaM desANusAreNaM tayANurUvaM nivvatteti, tae NaM se cittagaradArae mallIe javaNiyaMtariyAe jAlaMtareNa pAyaMguTuM pAsati, .. tate NaM tassa NaM cittagarassa imeyArUve jAva seyaM khalu mamaM mallIevi pAyaMguTThANusAreNaM sarisagaM jAva guNovaveyaM rUvaM nivvattittae, evaM saMpeheti 2 bhUmibhAgaM sajjeti 2 mallIevi pAyaMguTThANasAreNa jAva nivvatteti, tate NaM sA cittagaraseNI cittasabhaM jAva hAvabhAve citteti 2 jeNeva malladinne kumAre teNeva 2 jAva etamANattiyaM paJcappiNaMti, tae NaM malladinne cittagaraseNiM sakkArei 2 vipulaM jIviyArihaM pIidANaM dalei 2 paDivisajei, taeNaMmalladinne annayA hAeaMteurapariyAlasaMparikhuDe ammadhAIesaddhiM jeNeva cittasabhA teNeva uvA02 cittasabhaM aNupavisai 2 hAvabhAvavilAsavibboyaphaliyAI ruvAiM pAsamANe 2 jeNeva mallIe videhavararAyakannAe tayANurUve nivvattie teNeva pahArettha gamaNAe, tae NaM se malladinne kumAre mallIe videhavararAyakannAe tayANurUvaM nivvattiyaM pAsati 2 imeyArUve abbhatthie jAva samuppajitthA-esa NaM mallI videhavararAyakannattikaTu lajie vIDie viaDe saNiyaM 2 paccosakkai, tae NaM malladinnaM ammadhAI paJcosakvaMtaM pAsittA evaM vadAsI-kinnaM tumaM puttA ! lajjie vIDie viaDe saNiyaM 2 paccosakkai ?, tate NaM se malladinne ammadhAtiM evaM vadAsI-juttaMNaMammo!mamajeTTAe bhagiNIegarudeva-yabhUyAe lajjaNijjAemamacittagaranivvattiyaM sabhaM aNupavisittae?, taeNaM ammadhAI malladinnaM kumAraM va0-no khalu puttA ! esa mallI, esaNaM mallI vide0 cittagaraeNaMtayANurUve nivvattie, tateNaMmalladinne ammaghAIeeyamaTuM socA Asurutte evaM vayAsI-kesaNaM bho cittayarae apatthiyapatthie jAva parivajiejeNaM mamajeTTAe bhagiNIe gurudevayabhUyAe jAva nivvattiettikaTu taM cittagaraM vajhaM ANavei, tae NaM sA cittagarasseNI imIse kahAe laddhaTThA samANA jeNeva malladinne kumAre teNeva uvAgacchai 2 ttA karayalapariggahiyaM jAva vaddhAvei 2 ttA 2 evaM vayAsI-evaM khalu sAmI! tassa cittagarassa imeyArUvA cittakaraladdhI laddhA pattA abhisamannAgayA jassa NaM dupayassa vA jAva nivvatteti taMmANaM sAmI ! tubbhetaM cittagaraM vajjhaM ANaveha, taMtubbheNaM sAmI! tassa cittagarassa annaM tayANurUvaMdaMDaM niccatteha, taeNaM se malladinne tassa cittagarassa saMDAsagaM chiMdAvei 2 nivvisayaM ANavei,tae NaM se cittagarae malladinneNaM nivvisae ANatte samANe sabhaMDamattIvagaraNamAyAe mihilAo nayarIo nikkhamai 2 videhaM NavayaM majjhamajheNaM jeNeva hatthiNAure nayare jeNeva kurujaNavaejeNeva udINasattU rAyA teNeva uvA02 tA bhaMDaNikkhevaM karei 2 cittaphalagaM sajjei ___
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-18/91 2 mallIe videha0 pAyaMguTThANusAreNa rUvaM nivvattei 2 kakkhaMtaraMsi chubmai 2 mahatthaM 3 jAva pAhuDaM geNhai 2 hathiNApuraM nayaraM majhamajjheNaMjeNeva adInasattU rAyA teNeva uvAgacchati 2taM karayala jAva vaddhAvei 2 pAhuDaM uvaNeti 2 evaM khalu ahaMsAmI ! mihilAo rAyahANIo kuMbhagassa rano putteNaM pabhAvatIe devIe attaeNaM malladinneNaM kumAreNaM nivvisae ANatte samANe iha havyamAgae, taMicchAmiNaMsAmI! tubbhaMbAhucchAyApariggahiejAva parivasittae, tateNaMse adInasattU rAyA taM cittagadArayaM evaMvadAsI-kinnaM tumaM devANuppiyA! malladinneNaM nivvisae ANate?, tae NaM se cittayaradArae adInasatturAyaMevaM vadAsI-evaM khalu sAmI! malladinne kumAre annayA kayAI cittagaraseNiM saddAvei 2 evaM va0-tubbheNaM devANuppiyA! mama cittasabhaMtaM ceva savvaM bhANiyavvaM jAva mama saMDAsagaM chiMdAvei 2 nivvisayaM ANavei, taM evaM khalu sAmI ! malladinneNaM kumAreNaM nivvisae ANatte, tate NaM adInasattU rAyA taM cittagaraM evaM vadAsI-se kerisaeNaM devANuppiyA! tume mallIe tadAnurUve rUve nivvattie?, tate NaM se citta0 kakkhaMtarAo cittaphalayaM nINeti 2 adInasattussa uvaNei 2 evaM va0-esa NaM sAmI ! mallIe vi0 tayANuruvassa svassa kei AgArabhAvapaDoyAre nivvattie no khalu sakkA keNai deveNa vAjAva mallIe videharAyavarakannagAetayANuruve rUve nivvattitta, tateNaM adINasattU paDirUvajaNitahAse dUyaM saddAveti 2 evaM vadAsI-taheva jAva pahArettha gmnnyaae| vR. 'pamayavaNaMsitti gRhodyAne hAvabhAvavilAsavivvoyakaliehi ti hAvabhAvAdayaH sAmAnyena strIceSTAvizeSAH, vizeSaH punrym||1|| "hAvo mukhavikAraH, syAd, bhAvazcittasamudbhavaH / . vilAso netrajo jJeyo, vibhramo bhrUsamudbhavaH / / " -iti, anye tvevaM vilaasmaahuN:||1|| "sthAnasanagamanAnAM hastabhrUnetrakarmaNAM caiva / utpadyate vizeSo yaH zliSTo'sau vilAsaH syAt // " bibbokalakSaNaM cedm||1|| ___ "iSTAnAmarthAnAM praaptvbhimaangrbhsmbhuutH| __strINAmanAdarakRto vibboko nAma vijnyeyH||" 'tUliyAu'tti tUlikA bAlamayyazcitralekhanakUrcikAH, 'tadanurUvaM rUvaMti dRSTvA dvipadAdhucitamAkAramiti, 'aMteurapariyAleNa'nti antaHpuraM ca parivArazca antaH puralakSaNo vA parivAroyaH satathA tAbhyAM tena vA samparivRtaH, lajjito vrIDito vyaIH ityetetrayo'piparyAyazabdAH lajjAprakarSAbhidhAnAyoktAH, 'lajjaNijAe'tti lajyate yasyAHsA ljjniiyaa| mU. (92) teNaMkAleNaM 2 paMcAlejaNavae kaMpille pure nayare jiyasattUnAmarAyA paMcAlAhivaI, tassaNaM jitasattussa dhAriNIpAmokkhaM devisahassaMorohe hotA, tattha NaM mihilAe cokkhA nAma parivvAiyA riuvveda jAva pariNiTThiyA yAvi hotthA, tate NaM sA cokkhA parivvAiyA mihilAe bahUNaM rAIsarajAva satthavAhapabhitINaMpurato dAnadhammaMca soyadhammacatitthAbhiseyaMcaAghavemANI pannavemANI parUvemANI uvadaMsemANI viharati,
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-8 153 - tate NaM sA cokkhA parivvAiyA annayA kayAI tidaMDaM cakuMDiyaM ca jAva dhAurattAo ya geNhai 2 parivvAigAvasahAo paDinikkhamai 2 paviralaparivvAiyA saddhiM saMparivuDA mihilaM rAyahANiM majhaMmajjheNaMjeNeva kuMbhagassarano bhavaNe jeNeva kaNNaMteure jeNeva mallI videha0 teNeva uvAgacchai 2 udayapariphAsiyAedabbhovaripaccatthuyAe bhisiyAe nisiyati 2 ttA mallIevideha0 purato dAnadhammaM ca jAva viharati, tate NaM mallI videhA cokhaM parivvAiyaM evaM vayAsI-tubmeM NaM cokkhe! kiMmUlae dhamme pannatte?, tate NaM sA cokkhA parivvAiyA malliM videhaM evaM vadAsI-amhaM gaM devANuppie ! soyamUlae dhamme pannavemi, jaNNaM amhaM kiMci asuI bhavai taNNaM udaeNa ya maTTiyAe jAva aviggheNaM saggaM gacchAmo, taeNaM mallI videha0 cokkhaM parivvAiyaM evaM vadAsI-cokkhA! se jahA nAmae keI purise ruhirakayaM vatthaM ruhireNa ceva dhovejjA asthi NaM cokkhA ! tassa ruhirakayassa vatthassa ruhireNaM dhovvamANassa kAI sohI?, no iNaDhe samaTTe, evAmeva cokkhA ! tubbhe NaM pANAivAeNaM jAva micchAdasaNasallaNaMnatthikAI sohI, jahAvatassa ruhirakayassavatthassaruhireNaMcevadhovvamANassa, tae NaM sA cokkhA parivvAiyA mallIe videha0 evaM vuttA samANA saMkiyA kaMkhiyA viigicchiyA bheyasamAvaNNajAyAyAvihotthA, mallIe no saMcAeti kiMcivipAmokkhamAikkhittae tusiNIyA saMciTThati, tateNaMtaMcokkhaM mallIe bahuo dAsaceDIo hIleMti niMdaMti khaMsaMti garahaMti appegatiyAheruyAlaMtiappe0 muhamakkaDiyAkareMti appe0 vagghADIokareMti appe0 tajjamANIo nicchubhaMti, tae NaM so cokkhA mallIe videha0 dAsaceDiyAhiM jAva garahijjamANI hIlijjamANI AsuruttA jAva misimisemANI mallIe videharAyavarakannAe paosamAvajjati, bhisiyaM geNhati 2 kaNNaMteurAopaDinikkhamati 2 mihilAo niggacchati2 parivvAiyAsaMparivuDAjeNevapaMcAlajaNavae jeNeva kaMpillapure bahUNaM rAisara jAva parUvemANI viharati, tae NaM se jiyasattU annadA kadAI aMteurapariyAla saddhiM saMparivuDe evaM jAva viharati, tate NaM sA cokkhA parivvAiyAsaparivuDA jeNeva jitasattussa ranno bhavaNe jeNeva jitasattU teNeva uvAgacchai ra ttA aNupavisati 2 jiyasattuMjaeNaM vijaeaiNaM vaddhAveti, tateNaM se jitasattU cokkhaM pari0 ejamANAM pAsati 2 sIhAsaNAo abbhuTetira cokhaM sakkAreti 2 AsaNeNaM uvaNimaMteti, tate NaM sA cokkhA udagapariphAsiyAe jAva bhisiyAe nivisai, jiyasattuMrAyaM rajjeya jAva aMteure ya kusalodaMtaM pucchai, tateNaMsA cokkhA jiyasattussa rano dAnadhamaMcajAva viharati, tate NaM se jiyasattU appaNo orohaMsi jAva vimhie cokkhaM evaM vadAsI-tumaMNaM devANu0 bahUNi gAmAgara jAva aDaha bahUNa ya rAtIsara gihAtiM aNupavisasitaM asthiyAiM te kassavi ranno vA jAva erisae orohe diTThapuvve jArisaeNaM ime maha uvarohe ?, ___ tae NaM sA cokkhA parivvAiyA jiyasattuM evaM vadAsI IsiM avahasiyaM karei 2 (evaM vayAsI0) evaM ca sarisae NaM tumaM devANuppiyA! tassa agaDada(rassa?, ke NaM devANuppie ! se agaDadahure ?, jiyasattU! se jahA nAmae agaDaduhure siyA, seNaMtattha jAetattheva vuDDhe annaM agaDaMvA talAgaMvA dahaM vAsaraMvA sAgaraM vA apAsamANe cevaM mannaNai-ayaM ceva agaDe vA jAva sAgare vA, taeNaM taM kUvaM anne sAmuddae duhure havvamAgae,
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/8/92 taeNaM se kUvadaddure taM sAmuddadadduraM evaM vadAsI-se kesa gaM tumaM devANuppiyA ! katto vA iha havyamAgae?, - tae NaM sa sAmuddae daddure taM kUvadadduraM evaM vayAsI- evaM khalu devANuppiyA ! ahaM sAmuddae dahure, tae NaM se kUvadaddure taM sAmuddayaM dadduraM evaM vayAsI-kemahAlae NaM devANuppiyA ! se samudde ?, katae NaM se sAmuddae dahure taM kUvadadduraM evaM vayAsI-mahAlae NaM devANuppiyA ! samudde, tae NaM se daddUre pAeNaM lIhaM kaDDei 2 evaM vayAsI - emahAlae NaM devANuppiyA ! se samudde ?, no iNaTTe samaTTe, mahAlae NaM se samudde, taeNa se kUdahure puracchimillAo tIrAo umphiDittANaM gacchai 2 evaM vayAsI- emahAlae NaM devANuppiyA ! se samudde ?, no iNaTThe samaTTe, taheva evAmeva tumaMpi jiyasattU annesiM bahUNaM rAIsara jAva satthavAhapabhiINaM bhajjaM vA bhagiNIM vA dhUyaM yA suNhaM vA apAsamANe jANesi jArisae mama ceva NaM orohe tArisae no aNNassa, taM evaM khalu jiyasattU ! mihilAe nayarIe kuMbhagassa dhUtA pabhAvatIe attiyA mallI nAmaMti rUveNa ya juvvaNeNa jAva no khalu annA kAI devakannA vA jArisiyA mallI, videhavararAyakannAe chinnassavi pAyaMguTTagassa ime tavorohe sayasahassatimaMpi kalaM na agghaittikaTTujAmeva disaM pAubbhUyA tAmeva disaM paDigayA, tate gaM se jitasattU parivvAiyAjaNitahAse dUyaM saddAveti 2 jAva pahArettha gamaNAe 6 / vR. 'pAmokkhaM' ti uttaraM AkSepasya parihAra ityarthaH 'hIlaMtI' tyAdi hIlayanti jAtyAdyudghaTTanataH nindanti - manasA kutsanti khiMsaMti parasparasyAgrataH taddoSakIrttanena garhante - tatsamakSameva 'haruyAliM 'ti vikopayanti mukhamarkaTikAtaH asUyayA svamukhavakratAH kurvanti, 'vagghADiyAo'tti upahAsArthA rutavizeSAH, 'kusulodaMtaM ti kuzalAvArtAtAM, 'agaDadaddure siya' tti kUpamaNDUko bhavet / mU. (93) tate NaM tesiM jiyasattupAmokkhANaM chaNhaM rAINaM dUyA jeNeva mihilA teNeva pahArettha gamaNAe, tate NaM chappiya dUtakA jeNeva mihilA teNeva uvAga0 2 mihilAe aggujjANaMsi patteyaM 2 khaMdhAvAranivesaM kareti 2 mihilaM rAyahANIM anupavisaMti 2 jeNeva kuMbhae teNeva uvA0 2 patteyaM 2 karayala0 sANaM 2 rAINaM vayaNAtiM nivedeti, tate NaM se kuMbhae tesiM dUyANaM aMtie eyamaTTaM socA Asurutte jAva tivaliyaM bhiuDiM evaM vayAsI-na demi NaM ahaM tubbhaM mallIM videhavarakannaMtikaTTu te chappi dUte asakkAriya asammANiya avaddAreNaM nicchubhAveti, tate NaM jitasattupAmokkhANaM chaNhaM rAINaM dUyA kuMbhaeNaM rannA asakkAriyA asammANiyA avadAreNaM nicchubhAviyA samANA jeNeva sagA 2 jANavayA jeNeva sayAtiM 2 nagarAI jeNeva sagA 2 rAyANo teNeva uvA0 karayalapari0 evaM vayAsI evaM khalu sAmI ! amhe jitasattupAmokkhANaM chaNhaM rAINaM dUyA jamagasamagaM ceva jeNeva mihilA jAva avadAreNaM nicchubhAveti, taM na dei NaM sAmI ! kuMbhae mallI vi0, sANaM 2 rAINaM eyamaTTaM nivedaMti, tate NaM te jiyasattupAmokkhA chappi rAyANo tesiM dUyANaM aMtie eyamahaM socA nisamma AsuruttA annamannassa dUyasaMpesaNaM kareti 2 evaM vadAsI- evaM khalu devANuppiyA ! amhaM chaNhaM rAINaM dUyA jamagasamagaM ceva jAva nicchUDhA, taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaM kuMbhagassa jattaM geNhittaettikaTTu annamannassa etamahaM paDisurNeti 2 vhAyA sannaddhA hatthikhaMdhavaragayA
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 taskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-8 sakoraMTamalladAmAjAva seyavaracAmarAhiM0 mahayAhayagamarahapavarajohakaliyAecAuraMgiNIe senAe saddhiM saMparibuDA savviDDIejAvaraveNaM saehi 2 nagarehitojAvaniggacchaMti 2 egayaomilAyaMti 2 jeNeva mihilA teNeva pahArettha gamaNAe, tate NaM kuMbhae rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe alavAuyaM sadAveti 2 evaM vadAsI-khippAmeva0 haya jAva sennaM sannAhei jAva paJcappiNaMti, tate maMkuMbhae pahAte saNNaddhe hatthikhaMdha0 sakoraMTa0 saiyavaracAmarae mahayA0 mihilaM majhamajheNaM nijAti ra videhaMjaNavayaMmajjhamajjheNaMjeNeva desaaMte teNeva uvA02 khaMdhAvAranivesaMkareti 2 kIyasattupA0 chappiya rAyANopaDivAlemANejujjhasaJja paDiciTThati, tateNaM te jiyasattupAmokkhA chappiya rAyANo jeNeva kuMbhae teNeva uvA02 kuMbhaeNaM rannA saddhiM saMpalaggA yAvi hotthA, tate NaM te jiyasattupAmokkha chappi rAyANo kuMbhayaM rAyaM hayamahiyapavaravIradhAiyanivaDiyaciMdhaddhayappaDAgaMkicchappANovagayaMdisodisiMpaDisehiM, tateNaM se kuMbhae jitasattupAmokkhehiM hiMrAIhiM hayamita jAva paDisehiesamANe atthAme abale avIriejAva adhAriNijjamitikaTTa sigdhaMturiyaMjAva veiyaMjeNeva mihilA teNeva uvA02 mihilaM anupavisati 2 mihilAeduvArAtiM pihei 2 rohasajje ciTThati, tate NaM te jitasattupAmokkhA chappi rAyA No jeNeva mihilA teNeva uvAgacchaMti 2 mihilaM rAyahANiM nissaMcAraM niruccAraM savvato samaMtA olaMbhittANaM ciTThati, tate NaM se kuMbhae mihilaM rAyahANiM ruddhaM jANittA abbhaMtariyAe uvaTThANasAlAe sIhAsaNavaragae tesiM jitasattupAmokkhANaM chaNhaM rAtINaM chiddANi ya vivarANi ya mammANi ya alabhamANe bahUhiM Aehi ya uvAehi ya uppattiyAhi ya 4 buddhIhiM pariNAmemANe 2 kiMci AyaM vA uvAyaM vA alabhamANe ohatamaNasaMkappe jAva jhiyAyati, imaM ca NaM mallIvi0 vhAyA jAva bahUhiM khujAhiM parivuDA jeNeva kuMbhae teNeva u02 kuMbhagassa pAyaggahaNaM kareti, . / tateNaM kuMbhae malliM videha0 noADhAti no pariyANAi tusiNIe saMciTThati, tate NaM mallI vi0 kuMbhagaM evaM vayAsI-tubbheNaM tAo ! annadA mamaM ejamANaMjAva niveseha, kintubbhaM aja ohata0 jhiyAyaha?, tate NaM kuMbhae malliM vi0 evaM va0-evaM khalu puttA! tava kajje jitasattupamukkhehiM chahiM rAtIhiM dUyA saMpesiyA, te NaM mae asakkAriyA jAva nicchUDhA, tate NaM te jitasatupAmukkhA tesiM dUyANaM aMtie eyamajhe socA parikuviyA samANA mihilaM rAyahANiM nissaMcAraM jAva ciTuMti, tateNaM ahaM puttA tesiM jitasattupAmokkhANaMchaNhaMrAINaM aMtarANi alabhamANejAva jhiyAmi, tate NaM sA mallI vi0 kuMbhayaM rAyaM evaM vayAsI-mANaM tubbhe tAo ! ohayamanasaMkappA jAva jhiyAyaha, tubbheNaMtAo! tesiMjiyasattupAmokkhANaMchaNhaM rAINaM patteyaM 2 rahasiyaMdUyasaMpese kareha, egamegaMevaMvadaha-tavademimalliM videhavararAyakannatikaTThasaMjhAkAlasamayaMsipaviralamaNUsaMsi nisaMtaMsi paDinisaMtaMsi patteyaM 2 mihilaM rAyahANianuppaveseha 2 gabbhagharaesuanuppaveseha mihilAe rAyahANIe duvArAI pidheha 2 rohasajje ciTThaha, ___ tate NaM kuMbhae evaM0 te ceva jAva paveseti rohasaje ciTuMti, tate NaM te jitasattupAmokkhA chappiya rAyANo kallaM pAunbhUyA jAva jAlaMtarehiM kaNagamayaM matthayachiDaM paumuppalapihANaM paDimaM pAsati, esa NaM mallI videharAyavarakaNNattikaTTha mallIe videha0 rUve ya jovvaNe ya lAvaNNe ya mucchiyA giddhA jAva ajjhovavaNNA animisAe diTThIe pehamANA 2 ciTuMti, tate NaM sA mallI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/ 8/93 vi0 NhAyA jAva pAyacchittA savvAlaMkAra * bahUhiM khujAhiM jAva parikkhittA jeNeva jAlagharae jeNeva kaNayapaDimA teNeva uvAga0 2 tIse kaNagapaDimAe matthayAo taM paumaM avaNeti, tate gaM gaMdhe naNaddhAvati se jahA nAmae ahimaDeti vA jAva asubhatarAe ceva, taNaM te jiyasattupAmokkhA teNaM asubheNaM gaMdheNaM abhibhUyA samANA saehiM 2 uttarijjaehiM AsAtiM piti 2 ttA parammuhA ciTTaMti, tate NaM sA mallI vi0 te jitasattupAmokkhe evaM vayAsIkinnaM tubbhaM devANuppiyA ! saehiM 2 uttarijjehiM jAva parammuhA ciTTaha ?, tate NaM te jitasattupAmokkhA mallIM vi0 evaM vayaMti evaM khalu devANuppie ! amhe imeNaM asubheNaM gaMdheNaM abhibhUyA samANA saehiM 2 jAva ciTThAmo, tate gaM mallI vi0 te jitasattupAmukkhe0 jai tA devANuppiyA ! imIse kaNaga0 jAva paDimAe kallAkalliM tAo maNunnAo asana 4 egamege piMDe pakkhIppamANe 2 imeyArUve asubhe poggalapariNAme imassa puNa orAliyasarIrassa khelAsavassa vaMtAsavassapittAvassa sukkosoNi-yapUyAsavassa durUvaUsAsanIsAsassa durUvamuttaputiyapurIsapuNNassa saDaNa jAva dhammassa kerisae pariNAme bhavissati ?, taM mA NaM tubbe devANu0 ! mANussaesu kAmabhogesu sajjaha rajjaha gijjhaha mujjhaha ajjhovavajaha, evaM khalu devANu 0 ! tumhe amhe imAo tacce bhavaggahaNe anavaravidehavAse salilAvatiMsi vijae vIyasogAe rAyahANIe mahabbalapAmokkhA sattavi ya bAlavayaMsayA rAyANo hotthA sahajAyA jAva pavvatitA, tae NaM ahaM devANuppiyA ! imeNaM kAraNeNaM itthInAmagoyaM kammaM nivvattemi jatiNaM tubbhaM cotthaM uvasaMpajittANaM viharaha tate NaM ahaM chaTTaM uvasaMpajjittANaM viharAmi sesaM taheva savvaM, taNaM tubhedevANuppiyA! kAlamAse kAlaM kiccA jayaMte vimANe uvavaNNA tattha NaM tubbhe desUNAtiM battIsAtiM sAgarovamAiM ThitI, tate NaM tubbhe tAo devaloyAo anaMtaraM cayaM ittA iheva jaMbuddIve 2 jAva sAiM 2 rajjAtiM uvasaMpajjittANaM viharaha, tate NaM ahaM devANu0 ! tAo devaloyAo AukkhaeNaM jAva dAriyattAe paccAyAyA - // vR. 'jamagasamagaM' ti yugapat 'jattaM giNhittae 'tti yAtrAM-vigrahArthaM gamanaM grahItuM - AdAtuM vidhAtumityarthaH, 'balavAuyaM' ti balavyApRtaM sainyavyArAvantaM 'saMpalagge 'tyatra yoddhamiti zeSaH, 'hayamahiyapavaravIradhAiyavivaDiyaciMdhaddhayapaDAge' ti hataH - sainyasya hatatvAt mathitomAnasya nirmathanAt pravarA vIra - bhaTA ghAtitA - vinAzitA yasya sa tathA vipatitA cihnadhvajAHcihnabhUtagaruDasiMhadharA valakadhvajAdayaH patAkAzca hastinAmuparivarttinyaH prabalaparabalaprayuktAnekatIkSNakSuraprahAraprakareNa daNDAdicchedanAdyasya sa tathA, tataH padacatuSkasya karmadhArayaH, athavA hayamathitAH - azvamardditAH pravaravIrA yasya ghAtitAzca satyo vipatitAzcihadhvajapatAkA yasya sa tathA taM, 'disodisaM' ti dizo dizi sarvata ityarthaH, 'paDisehaMti' tti AyodhanAdvinivarttayanti nirAkurvanItyarthaH, 'adhAraNijjaM ti adhAraNIyaM dhArayitumazakyaM parabalamitikRtvA, athavA adhAraNIyaMayApanIyaM yApanA kartumAnatmano na zakyata itikRtvA 'nissaMcAraM 'ti dvArApadvAraiH janapravezanirgamavarjitaM yathA bhavati 'niruccAraM' prAkArasyodhva janapravezanargamavarjitaM yathA bhavati athavA uccAraH- - purISaM tadvisargArthaM yajanAnAM bahirnirgamanaM tadapi sa eveti tena varjitaM yathA bhavatyevaM sarvato-dikSu samantAt - vidikSu 'avarudhya' rodhakaM kRtvA tiSThanti smeti, 'rahassie' ti
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-8 157 rahasikAn guptAn 'dUtasaMpreSAn' dUtapreSaNAni paviralamaNUsaMsitti praviralAH manuSyAH mArgAdiSu yasmin sandhyAkAla samaye sa tathA tasmin, tathA 'nizAnteSu' gRheSu 'pratinizrAntA' vizrAntA yasmin manuSyA itIha draSTavyaM, sa tathA vrata, athavA sandhAyAkAlasamaye sati tathA tatraiva yaH praviralo manuSyo-mAnuSajanomArgeSubhavatitatra nizAnteSu pratinizrAnteityarthaH 'jaitAve'tyAdi, - -yadi tAvadasyAhArapiNDasyAyaMpariNAmaH asya punaraudArikazarIrasyakIdazobhaviSyatIti sambandhaH,iha ca 'kimaMga puNa'tti yatkvacid dRzyate tataH 'imassa puNa'tti paThanIyaM vAcanAntare tathAdarzanAt, 'kallAkalliM'ti pratidinaM 'khelAsave'tyAdi khela-niSThIvanaM tadAzravati-kSaratIti khelAzravaM tasya evaM zeSANyapi padAni, navaraM vAntaM-vamanaM pittadoSavizeSaH zukra-saptamo dhAtuH zoNitaM-ArtavaM sAmAnyena vA rudhiraM 'pUrya' paripakkaM tadeva dUrupau-virupAvucchvAsaniHzvAsau yasya tattathA tasya, durUpeNa mUtrakeNa pUtikena vA-azubhagandhavatA purISeNa pUrNanaM yattattathA tasya, tathA zaTanaM-aGgulyAdeH kuSThAdinA patanaM chedanaM-bAhyAdervidhvasanaM ca-kSayaH ete dharmAH-svabhAvA yasya tattathAtasya, sajjaha' sajjatasaGgaMkuruta rajyata' rAgaMkuruta 'gijjhaha'gRdhyata gRddhiM prAptabhogeSvatRptilakSaNAM kuruta bhujjhaha' muhyatamohaM-taddoSadarzane mUDhatvaM kuruta ajjhovavajaha' adhyupapadyadhvaM tadaprAptaprApaNAyAdhyupapattiM tadekAgratAlakSaNAM kurut| mU. (94) kiMtha tayaM pamhaTuMjaMtha tayA bho jayaMta pvrNmi| vutthA samayanibaddhaM devA! taM saMbharaha jaati|| vR. 'kiM tha tayaM' gAhA 'ki'miti prazne, 'tha' iti vAkyAlaGkAre, 'takat' tat 'pamhuTuMti vismRtaM 'jati yat tha iti vAkyAlaGkAre 'tadA' tasmin kAle 'bho' ityAmantraNe 'jayaMtapravare' jayantAbhidhAne pravare'nuttaravimAne 'vutthati uSitA nivAsaM kRtavantaH 'samayanibaddhaM' manasA nibaddhasaGketa yathA pratibodhanIyAvayaMparaspareNeti, samakanibaddhAM vA-sahitairyA upAttA jAtistAM devAH anuttarasurAH santaH, 'taMtita eva tAM vA devasambandhI smarata jAti-janma yUyamiti / mU. (95) tate NaM tesiM jiyasattupAmokkhANaM chaNhaM rAyANaM mallIe videharAya0 aMtie etamaDhe socA nisamma subheNaM pariNAmeNaM pasattheNaM ajjhavasANeNaM lesAhiM visujjhamANIhiM tayAvaraNijjANaM-IhAvUha0 jAva saNNijAissaraNe samuppanne, eyamaTuM sammaM abhisamAgacchaMti, taeNaMmallIarahA jitasattupAmokkhe chappirAyANosamuppannajAisaraNejANittA gabbhagharANaM dArAI vihADAveti, tateNaMte jitasattupAmokkhAjeNeva mallI arahA teNeva uvAgacchaMti 2 tateNaM mahabbalapAmokkhA sattaviya bAlavayaMsA egayao abhisamannAgayA yAvi hotthA, tateNaM mallIe arahAte jitasattUpAmokkhe chappiya rAyANo evaM va0-evaMkhalu ahaM devA0! saMsArabhayaubviggA jAva pavvayAmitaMtubbheNaM kiM kareha kiMca vavasaha jAva kiM bhe hiyasAmatthe?, jiyasattU0 malliM arahaM evaM vayAsI-jatiNaMtubbhe devA0! saMsAra jAva pavvayaha amhe NaM devA0! ke anne AlaMbaNe vA AhAre vA paDibaMdhe vA jaha cevaNaM devA0! tubbe amhe io tacce bhavaggahaNe bahusu kajesu ya meDhI pamANaMjAva dhammadhurA hotyA tahA cevaNaM devA0 ! iNhipi jAva bhavissaha, amheviya NaM devANu0 ! saMsArabhaubviggA jAva bhIyA jammaNamaraNANaM devANuppiyANaM saddhiM muMDA bhavittA jAva pavvayAmo tate NaM mallI arahA te jitasattupAmokkhe evaM vayAsI
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-18/95 jaNNaMtubbhe saMsAra jAvamaesaddhiM pavvayaha taMgacchahaNaMtubbhe devA0! saehiM 2 rajjehiMjeDhe putterajje ThAveharattApurisasahassavAhiNIosIyAodurUhaha durUDhAsamANAmamaaMtiyaMpAubbhavaha, tateNaM te jitasattupAmukkhA mallissa arahatoetamaTTa paDisuNeti, tateNaMmallI arahAtejitasattu0 gahAya jeNeva kuMbhae teNeva uvAgacchai uvAgacchittA kuMbhagassa pAesupADeti, tateNaM kuMbhaete jitasattu0 vipuleNaM asana4 puSpavatthagaMdhamallAlaMkAreNaM sakkAreti jAva paDivisajjeti, tate NaM te jiyasattupAmokkhA kuMbhaeNaM rannA visajjiyA samANA jeNeva sAiM 2 rajjAtiM jeNeva nagarAtiM teNeva uvA02 sagAI rajjAti uvasaMpajjittA viharaMti, tateNaMmallI arahA saMvaccharAvasANe nikkhamissAmitti maNaM phaareti| mU. (96) teNaM kAleNaM 2 sakkAssAsaNaM calati, tate NaM sakke deviMde 3 AsanaM caliyaM pAsati 2 ohiM pauMjita 2 malliM arahaM ohiNA Abhoeti 2 imeyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA-evaMkhalujaMbuddIve 2 bhAparahe vAse mihilAekuMbhagassa0 mallIarahA nikkhamissAmitti maNaM pahAreti, taMjIyameyaMtIyapacuppannamaNAgayANaM sakkANaM 3 arahaMtANaMbhagavaMtANaMnikkhamamANANaM imeyArUvaM atthasaMpayANaM dalittae, taMjahAmU. (97) tinneva ya koDisayA aTThAsItiMca hoti koddiio| __asitiM ca ya sahassA iMdA dalayaMti arhaannN|| mU. (98) evaM saMpeheti 2 vesamaNaM devaM saddAveti 2 tA0 evaM khalu devANu0! jaMbuddIve 2 bhArahe vAse jAva asItiM ca sayasahassAI dalaittae, taM gacchaha NaM devANuppiyA! jaMbu0 bhArahe0 kuMbhagabhavaNaMsi imeyArUvaM atthasaMpadANaM sAharAhi 2 khippAmeva mama eyamANattiyaM paJcappiNAhi, tateNaM se vesamaNe deve sakkeNaM deviMdeNaM0 evaM vutte haDhe karayala jAva paDisuNei 2 jaMbhae devesaddAvei 2 evaM vayAsI-gacchahaNaMtubbhe devANu0! jaMbuddIvaMdIvaMbhArahaM vAsaMmihilaM rAyahANiM kuMbhagassa ranno bhavaNaMsi tinneva ya koDisayA aTThAsIyaM ca koDIo asiyaM ca sayasahassAI ayameyArUvaM atthasaMpayANaM sAharaha 2 mama eyamANattiyaM paJcappiNaha, tateNaM tejaMbhagA devAvesamaNeNaMjAva suNettA uttarapucchimaMdisIbhAgaMavakkamati 2 jAva uttaraveubviyAI ruvAiM viivvaMti 2 tAe ukkiTThAe jAva vIivayamANA jeNeva jaMbuddIve 2 bhArahe vAsejeNeva mihilA rAyahANI jeNeva kuMbhagassa ranno bhavaNe teNeva uvAgacchaMti 2 kuMbhagassa rano bhavaNaMsi tinni koDisayA jAva sAharaMti 2 jeNeva vesamaNe deve teNeva uvA0 2karayala jAva paJcappiNaMti, tate NaM se vesamaNe deve jeNeva sakke deviMde devarAyA teNeva uvAgacchai 2 karayala jAva paJcappiNati, tateNaMmallIarahA kallAkalliM jAva mAgahaopAyarAsottibahUNaMsaNAhANayaaNAhANa yapaMthiyANa ya pahiyANa ya karoDiyANa ya kappaDiyANa yaegamegaM hiraNNakoDiM aTThaya aNUNAti sayasahassAtiM imeyArUvaM atthasaMpadANaM dalayati, ___taeNaM se kuMbhae mihilAe rAya0 tattha 2 tahiM 2 dese 2 bahUo mahANasAlAo kareti, tastha NaM bahave maNuyA dinnabhaibhattaveyaNA vipulaM asana 4 uvakkhaDeMta 2 je jahA AgacchaMti taM0-paMthiyA vA pahiyA vA karoDiyA vA kappaDiyA vA pAsaMDatthA vA gihatthA vA tassa ya tahA Asatthassa vIsatthassa suhAsaNavaragata0 taMvipulaasaNaM 4 paribhAemANAparivesemANA viharaMti,
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 * zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-8 tateNaMmihilAe siMghADagajAvabahujaNoaNNamaNNassa evamAtikkhati-evaM khaludevANu0! kuMbhagassa ranno bhavaNaMsi savvakAmaguNiyaM kimicchiyaM vipulaM asaNaM 4 bahUNaM samaNANa ya jAva privesijjti| vR. 'jAva mAgahao pAyarAso'ttimagadhadezasambandhinaM prAtarAzaM-prAbhAtikaM bhojanakAlaM yAvatpraharadvayAdikamityarthaH, 'bahUNa'mityAdi, sanAthebhyaH-sasvAmikebhyaH anAthebhyo-raGkebhyaH 'paMthiyANaM' tipanthAnaM nityaM gacchantItipAnthAstaeva pAnthikAstebhyaH 'pahiyANaM'tipathigacchantIti pathikAstebhyaH prahitebhyo vA kenApi kvacit preSitebhyA ityarthaH karoTyAkapAlena carantIti karoTikAstebhyaH ___ kvacit 'kAyakoDiyANaM'ti pAThastatra kAco-bhArodvahanaM tasya koTI-bhAgaH kAcakoTI tayA ye canti kAcakoTikAstebhyaH, karpaTaizcarantIti kArpaTikAH kApaTikA vA-kapaTacAriNastebhyaH, 'egamegaM hatthAmAsaMti vAcanAntare dRzyate tatra hastena hiraNyasyAmarzaH-parAmarzo graho hastAmarzaH tatparimANaM hiraNyamapi sa evocyate atastamekaikamekaikasmai dadAti sma, prAyikaM caitatsambhAvyate 'varavariyA ghosijjai kimicchiyaM dijjae bahuvihIya'ti vacanAt, ata eva 'egA hiraNNakoDI'tyAdyapi zakrArpitahiraNyadAnapramANameva, yato'nyadapi svakIya-dhanadhAnyAdigataM dAnaMsambhavatIti, 'tattha tattva'ttiavAntarapurAdau deze deze-zrRGgATakAdau 'tahiM tarhiti tatra tatra mahApathapathAdInAM bhAge bhAge atibahuSu sthAneSviti tAtyaryamiti, mahAnasasAlA-rasavatIgRhANi 'dinnabhayabhattaveyaNa'tti dattaM-vitIrNaMbhRtibhaktalakSaNaMdravyabhojanasvarUpaM vetana-mUlyaM yebhyaste tathA 'pAsaMDa'tti liGginaH -'savvakAmaguNiya'ti sarve kAmaguNA-abhilaSaNIyaparyAyA ruparasagandhasparzalakSaNAH santi saAtA vAyatratta sarvakAmaguNikaM sarvakAmaguNitaMvA, kaH kimIpsatItyevamicchAnusAreNa yaddIyate tatkimIpsitaM, bahubhyaH zramaNebhyo brAhmaNebhyaH sanAthebhya ityAdi pUrvavat, __ 'surAsuriyaMti vAcanAntare dRzyatetatra bhojaneayaMcasUro'yaMcasUrobhuMktAMca yatheSTamityevaM yA pariveSaNakriyA sAsUrAsirIkA puTApuTAkAdInAmivAtra samAsaH tayA sUrAsikayA, tRtIyArthe ceha sUtranirdeze dvitIyA draSTavyeti / mU. (99) varavariyA ghosijjati kimicchiyaM dijjae bhuvihiiyN| suraasuradevadAnavanariMdamahiyANa nikkhamaNe // vR. 'varavariyA' gAhA varasya-iSTArthasya varaNaM-grahaNaM varavarikA, varaM vRNuta varaMvRNutetyevaM saMzabdanaM varavariketi bhAvaH, surAsurairdevadAnavanarendraizca mahitA yete tathA teSAM, mU. (100) tateNaMmallI arahA saMvacchareNaM tinni koDisayA aTThAsItiM ca hoti koDIo asitiM ca sayasahassAiM imeyArUvaM atthasaMpadANaM dalaittA nikkhamAmitti maNaM phaareti| mU. (101) teNaM kAleNaM 2 logaMtiyA devA baMbhaloe kappe riTe vimANa patthaDe saehiM 2 vimANehiMsaehiM 2 pAsAyavaDiMsaehiM patteyaM 2 cauhiMsAmAniyasAhassIhiM tihiM parisAhiM sattahiM aniehiM sattahiM aniyAhivaIhiM solasahiM AyarakkhadevasAhassIhiM annehi yabahUhi logaMtiehiM devehiM saddhiM saMparivuDA mahayAhayanaTTagIyavAiya jAva raveNaM jamANA viharai, taMjahA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 160 jJAtAdharmakathAGga sUtram-91-18/102 mU. (102) 'sArassayamAicA vaNhI varuNA ya gaddatoyA y| tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva riThThA y|| vR. 'sArassaya'gAhA sArasvatAH 1 AdityAH 2 vahyayo 3 varuNAzca 4 gatoyAzca 5 tuSitAH 6 avyAbAdhAH 7 AgneyAzce 8 tyaSTau kRSNarAjyavakAzAntarasthavimAnASTakavAsino riSThAzcetiriSTA-khyavimAnaprastaTavAsinaH, kvacit dazavidhA ete vyAkhyAyante, asmAbhistu sthAnAGgAnusAreNaivamAbhihitAH / mU. (103) tate NaM tesiM loyaMtiyANaM devANaM patteyaM 2 AsanAtiM calaMti taheva jAva arahaMtANaM nikkhamamANANaM saMbohaNaM karettaettitaM gacchAmoNaM amhevi mallissa arahato saMbohaNaM karemittikaTTaevaMsaMpeheti ra uttarapuracchimaMdIsabhAya0 veubviyasamugghAeNaMsamohaNaMti ra saMkhijAI joyaNAI evaM jahA jaMbhagA jAva jeNeva mihilA rAyahANI jeNeva kuMbhagassa ranno bhaveNa jeNeva mallI arahAteNeva uvAgacchaMti 2 aMtalikkhapaDivanna sakhiMkhiNiyAiMjAvavatthAtiMpavara parihiyA karayala0 tAhiM iTThA0 evaM vayAsI- bujjhAhibhagavaM! logahanAhA pavattehiMdhammatitthaMjIvANaMhiyasuhanissaiyasakaraMbhavissatittikaTu docaMpi taccapi evaM vayaMti 2 malliM arahaM vaMdati namasaMti 2 jAmeva disiM pAubbhUA tAmeva disiM paDigayA, tate NaM mallI arahAtehiM logaMtiehiM devehiM saMbohie samANe jeNeva ammApiyaro teNeva uvA0 2 karayala0 icchAmi NaM ammAyAo ! tubbhehiM abbhaNuNNAte muMDe bhavittA jAva pavvatittae, ahAsuhaM devA0 ! mA paDibaMdhaM karehi, tate NaM kuMe koDubiyapurise sadAveti 2 evaM vadAsI-khippAmeva aTThasahassaMsoviNNayANaMjAva bhomejANaMti, aNNaMma ca mahatthaMmajAvanitthayarAbhiseyaMuvaTThaveha jAva uvaTThaveti, teNaMkAleNaM2 camare asuriMdejAva accuyapajjavasANA AgayA, tateNaMsake 3 Abhiogie devesadAvetira evaM vadAsI khippAmeva aTThasahassaMsovaNNiyANaM jAva annaM ca taM viulaM uvaTThaveha jAva uvaTThati, tevi kalasA te ceva kalase anupaviThThA, tateNaMse sakke deviMde devarAyAkuMbharAyA malaM arahaMsIhAsaNaMsipuratthAbhimuhaM nivesei aTThasahasseNaM sovaNiyANaMjAva abhisiMcaMti, tate NaM mallissa bhagavao abhisee vaTTamANe appegatiyA devA mihilaM ca sabhitaraM bAhiM AvasavvatosamaMtAparidhAvaMti, taeNaMkuMbhae rAyAdoccaMpiuttarAvakkamaNaMjAva savvAlaMkAravibhUsiyaM kareti 2 koDubiyapurise saddAvei 2 tAevaMvayAsI-khippAmevamaNoramaMsIyaMuvaTThaveha teuvaThThaveti, tateNaM sakke 3 Abhiogie khippAmeva anegakhaMbha0 jAva manoramaMsIyaM uvaTThaveha jAva sAvi sIyA taM ceva sIyaM aNupaviTThA, tate NaM mallI arahA sIhAsaNAo abbhuTeti 2 jeNeva manoramA sIyA teNeva uvA02 manoramaM sIyaM aNupayAhiNIkaremANA manoramaM sIyaM durUhati 2 sIhAsaNavaragae puratthAbhamuhe sannisanne, tateNaM kuMbhae aTThArasa seNippaseNIo saddAveti 2 evaM vadAsI-tubbheNaM devANuppiyA! vhAyA jAva savvAlaMkAravibhUsiyA mallissa sIyaM parivahaha jAva parivahaMti, tate NaM sakke daMviMde devarAyA manoramAe dakkhiNillaM uvarillaM bAhaM geNhati, IsANe uttarilaM uvarillaM bAhaM geNhati, camare dAhiNillaM heDillaM, balI uttarilaM heDillaM, avasesA devA jahArihaM manoramaM sIyaM parivahati /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 skandhaH-1, vargaH-, adhyayana-8 * mU. (104) "pubbiM ukhittA mANussehiM to haTTharomakUvehiM / pacchA vahaMti sIyaM asuriMdasuriMdanAgeMdA // ..mU. (105) calacavalakuMDaladharA scchNdviuvviyaabhrnndhaarii| deviMdadAnaviMdA vahati sIyaM jiNiMdassa // vR. haTTharomakUvehiti romAJcitaiH 'calacavalakuMDaladhara tticalAzcatecavalakuNDaladharAzceti vigrahaH, 'sacchaMdaviubviyAbharaNadhAri'tti khacchandAzca te vikurvitAbharaNadhAriNazca svacchandena vA-svAbhiprAyeNa vikurvitAnyAbharaNAnidhArayantIti vigrahaH,ra mU. (106) tate NaM mallissa arahao manoramaM sIyaM durUDhassa ime aTThamaMgalagA purato ahANu0 evaM niggamo jahA jamAlissa, tate NaM mallissa arahato nikkhamamANassa appe0 devA mihilaM Asiya0 abhitaravAsavihigAhA jAva paridhAvaMti, ... tate NaM mallI arahA jeNeva sahassaMbavaNe ujANe jeNeva asogavarapAyave teNeva uvA0 sIyAo paJcorubhatira AbharaNAlaMkAraMpabhAvatI paDicchati, tateNaMmallIarahAsayamevapaMcamuTThiyaM loyaM kareti, tate NaM sakke deviMde 3 mallissa kese paDicchati, khIrodagasamudde pakkhivai, tateNaM mallI arahA namo'tthu NaM siddhANaMtikaTTa sAmAiyacarittaM paDivajati, jaMsamayaM ca NaM mallI arahA carittaM pivajati taM samayaM ca NaM devANaM mANusANa ya nigghose turiyaniNAyagIyavAtiyanigghose ya sakkassa vayaNasaMdeseNaM Nilukke yAvi hotthA, jaM samayaM ca NaM mallI arahA sAmAtiyaM carittaM paDivannetaM samayaMcaNaM mallissa arahato mANusadhammAo uttariemaNapajjavanANe samuppanne, mallI NaM arahA je se hemaMtANaM docce mAse cautthe pakkhe posasuddhe tassa NaM posasuddhassa ekkArasIpakkheNaM puvvaNkAlasamayaMsi aTThameNaM bhatteNaM apANaeNaM assiNIhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM tihiM itthIsaehiMabhitariyAe parisAe tihiM purisasaehiM bAhariyAe parisAe saddhiM muMDe bhavittA pavvaie, malliM arahaM ime aTTa rAyakumArA aNupavvaiMsu taMjahA vR. 'jahA jamAlissa'tti bhagavatyAM yathA jamAleH niSkramaNaM tatheha vAcyamihaiva vA yathA meghakumArasya, navaraMcAmara dhAritaruNyAdiSuzakrezAnAdIndrapravezata iha vizeSaH, 'Asiya0 abbhaMtarA vAsa vihi gAhI' iti appegaiyA devA mihilaM rAyahANiM sabhitarabAhiraMAsiyasaMmijjiyaMsaMmahasuiratyaMtarAvaNavIhiyaM kareMti, appegaiyA devA maMcAimaMcakaliyaM kareMtI'tyAdirmeghakumAraniSkramaNoktanagaravarNakasya tathA 'appegaiyA devA hiraNNavAsaM vAsiMsu evaM suvannavAsaM vAsisuM evaMrayaNavairapupphamallagaMdhacuNNaAbharaNavAsaMvAsiMsu' ityAdivarSasamUhasya tathA appegaiyA devA hiraNNavihiM bhAiMsuevaM suvvaNNacuNNavihiM bhAiMsu ityAdividhisamUhasya tIrthakarajanamAbhiSekoktasaGgrahArthAyAH kvacit gAthA; santi tAH anuzritya sUtramadhyeyaM yAvad 'appegaiyA devAAdhAveMti paridhAvantI'tyetadavasAnamityarthaH, idaM ca rAjapraznakRtAdau draSTavyamiti,___-nilukke'tti nilukko'ntarhita ityarthaH 'suddhassa ekkArasIpakkheNaM'ti zuddhapakSasya yA ekAdazI tithistatpakSe-tada. NamityalaGkAre 'nAyakumAra'tti jJAtAH-ikSvAkuvaMzavizeSabhUtAH teSAM kumArAH- rAjyArhA jJAtakumArAH, 'tasseva divasassa puvvA (paJca)varaNhakAlasamayaMsitti
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/8/106 yatra divase dIkSAM jagrAha tasyaiva poSamAsa zuddhaikAdazIlakSaNasya pratyaparAhNakAlasamaye - pazcime bhAge idamevAvazyake pUrvAhNahve mArgazIrSe ca zrUyate, yadAha - ' tevIsAe nANaM uppannaM jiNavarANa puvvaNhe' tti tathA 'maggasirasuddhaekkArasIe mallissa assiNIjogi 'tti tathA tatraivAsyAhorAtraM yAvacchadmasthaparyAyaH zrUyate tadatrAbhiprAyaM bahuzrutA vidantIti / mU. (107) naMde va naMdimitte sumitta balamitta bhAnumitte ya / amaravata amarasene mahasene ceva aTThamae // mU. (108) tae NaM se bhavanavaI 4 mallissa arahato nikkhamaNamahimaM kareti 2 jeNeva naMdIsaravare0 aTThAhiyaM kareti 2 jAva paDigayA, tate NaM mallI arahA jaMceva divasaM pavvatie tasseva divasassa puvvA (pacca) varaNhakAlasamayaMsi asogavarapAyavassa ahe puDhavisilApaTTayaMsi suhAsaNavaragayassa suheNaM pariNAmeNaM pasatthehiM ajjhavasANehiM pasatthAhiM lesAhiM visujjhamANIhiM tayAvaraNakammarayavikaraNakaraM apuvvakaraNaM anupaviTThassa anaMte jAva kevalanANadaMsaNe samuppanne vR. 'kammarayavikaraNakaraM' ti karmmarajovikSepaNakAri apUrvakaraNamaSTamaguNasthAnakaM, anantaM viSayAnantatvAt yAvatkaraNAdidaM draSTavyaM anuttaraM samastajJAnapradhAnaM nirvyAghAtaM apratihataM nirAvaraNaM-zrAyikaM kRtsnaM-sarvArthagrAhakatvAt pratipUrNaM-sakalakhAMzayuktatvAt paurNamAsIcandravat kevalavarajJAnadarzanaM saMzuddhaM varavizeSagrahaNaM sAmAnyagrahaNaM cetyarthaH / mU. (109) teNaM kAleNaM 2 savvadevANaM AsanAtiM calaMti samosaDhA surNeti aTThAhiyamahA0 naMdIsaraM jAmeva disaM pAu0 kuMbhaevi niggacchati / tate NaM te jitasattupA0 chappi0 jeTTaputte raje ThAvettA purisasa harasavAhiNIyAo durUDhA savviDDIe jeNeva mallI a0 jAva pajjuvAsaMti, tate NaM mallI a0 tIse mahAliyAe kuMbhagassa tesiM ca jiyasattupAmukkhANaM dhammaM kaheti parisA jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva disiM paDigayA, kuMbhae samaNovAsae jAte, paDigae, pabhAvatI ya, tate NaM jitasattU chappi rAyA dhammaM soccA Alittae NaM bhaMte! jAva pavvaiyA, coddasapuvviNo anaMte kevale siddhA, tate NaM mallI arahA sahasaMbavaNAo nikkhamati 2 bahiyA jaNavayavihAraM viharai, mallisa NaM bhisagapAmokkhA aTThAvIsaM gaNA aTThAvIsaM gaNaharA hotthA, mallissa NaM arahao cattAlIsaM samaNAsAhassIo ukko0 baMdhumatipAmokkhAo paNapannaM ajjiyAsahassIo ukko0 sAvayANaM egA satasAhassI culasItiM sahassA0 sAviyANaM tinni sayasAhasIo pannaTThi ca sahassA chassayA coddasapuvvINaM vIsasayA ohinANINaM battIsaM sayA kevalanANINaM paNatIsaM sayA veuvviyANaM aTThasayA manapajjavanANINaM coddasasayA vAINaM vIsaM sayA anuttaravavAtiyANaM, mallissa arahao duvihA aMtagaDabhUmI hotthA taMjahA - juyaMtakarabhUmI pariyAyaMta karabhUmI ya, jAva vIsatimAo purisajugAojuyaMtakarabhUmI, duvAsapariyAe aMtamakAsI, mallINaM arahA paNuvIsaM dhaNItimuhaM uccatteNaM vaNNeNaM piyaMgusame samacauraMsasaMThANe vajJjarisabhaNArAyasaMghayaNe majjhadese suhaMsuheNaM viharittA jeNeva sammeha pavvae teNeva uvAgacchai 2 ttA saMmeyaselasihare pAovagamaNuvavaNNe mallINa ya egaM vAsasataM AgAravAsaM paNapannaM vAsasahassAtiM vAsasayaUNAtiM kevalipariyAgaM pAuNittA paNapannaM vAsasahassAiM savvAuyaM pAlaittA -je se gimhANaM paDhame mAse doghe pakkhe cittasuddhe tassa NaM cettasuddhassa cautthIe bharaNIe
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayana-8 163 nakhatteNaM addharattakAlasamayaMsipaMcahiM ajjiyAsaehiM abhitariyAe parisAe paMcahiM anagArasaehiM bAhiriyAe parisAe mAsieNaM bhatteNaMapANaeNaM vagdhAriyApANI khINe veyaNije Aue nAme goe siddha evaM parinivvANamahimA bhANiyavvA jahA jaMbuddIvapannattIe, naMdIsare aTThAhiyAo paDigayAo, evaM khalujaMbU! samaNeNaMbhagavayA mahAvIreNaM aTThamassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pnnttettibemi| vR. 'aThThAhiyAmahimatiaSTAnAmahnAMsamAhAro'STAhaMtadastiyasyAMmahimAyAMsA'STAhikA, idaM ca vyutpattimAtra, pravRttistu mahimAmAtra eveti divasasya madhye tavavayaM na virudhyate iti, 'duvihAaMtakarabhUmi'ttiantakarAH-bhavAntakarAH nirvANayAyinasteSAMbhUmiH-kAlAntarabhUmiH, 'juyaMkarabhUmI'ttiihayugAni-kAlamAnavizeSAstAnicakramavartInitatsAdhAyekramavarttino guruziSyapraziSyAdirUpAH puruSAste'piyugAni taiHpramitA'ntarakabhUmiH, 'pariyAyatakarabhUmI ti paryAyaH-tIrthakarasya kevalitvakAlasmAzrityAntakabhUmiryAsA tathA tatra, 'jAve' tyAdiiha paJcamI dvitIyArthedraSTavyA tatoyAvadviMzatitamaMpuruSaeva yugaMpuruSayugaMviMzatitamaMpratiziSyaMyAvadityarthaH yugAntatarabhUmimallijinasyAbhavat, mallijinAdArabhyAtattIrthe viMzatitamaM puruSaM yAvat sAdhavaH siddhAstataH paraM siddhigamanavyavacchedo'bhUditi hRdayaM, 'duvAsapariyAe tti dvivarSaparyAye kevaliparyAyapekSayA bhagavati jine satiantamakArSIt-bhavAntamakarottattIrthe sAdhuArAtkazcidapIti, 'dumAsapariyAe' iti kvacit kvacicca 'caumAsapariyAe' iti dRzyate, ___'vagghAriyapANI ti pralambitabhujaH, 'jahA jaMbuddIvapannattIe'tti yathA jambUdvIpaprajJaptyAM RSabhasya nirvANamahimoktastatheha mallijinasyavAcyaityarthaH, sacaivamarthataH-yatra samaye mallirahan kAlagato vyatikrAntaH samudghAtaH chinnajAtijarAmaNabandhanaH siddhaH tatra samaye zakrazcalitAsanaH pratyuktAvadhirvijJAtajinanirvANaH saparivAraH sammetazailazikhare'vatatAra, tato'sau vimanA nirAnando'zrupUrNanayano jinazarIrakaM triH pradakSiNIkRtya anatidUrAsanne namasyan paryupAste sma, evaMsarve'pivaimAnikAdayodevarAjAH, tataH zakro devainandavanAtAnAyigozIrSasahasadAruvihitacititrayaH kSIrasamudrAdAnItakSIrodakena jinadehaM snApayAmAsa gozIrSacandanenAnulilepahaMsalakSaNaM zATakaM nivAsayAmAsa sarvAlaGkAravibhUSitaM cakAra, zeSA devA gaNadharAnagarazIrakANyevaM cakruH, . -zakrastatodevastimaH zibikAHkArayAmAsa, tatraikatrAsaujinazarIramAropayAmAsa mahA cacitisthAne nItvAcitikAyAMsthApayAmAsa,zeSadevAgaNadharAnagArazarIrANidvayoH zibikayorAropyacityoH sthApayAmAsuH, tataH zakrAdezAdagnikumArAdevAstisRSvapicitiSvagnikAyaMvikRtavanto vAyukumArastu vAyukAyaM zeSadevAzca kAlAgurupravarakundarukkaturukkadhUpAn ghRtaM madhuca kumbhAgrazaH pracikSipuH, tato mAMsAdiSu dagdheSu meghakumArA devAH kSIrodakena citInirvApayAmAsuH, tataH zakro bhagavato dakSiNamuparitanaM sakthi jagrAha IzAnazca vAmaM camaro'dhastanaM dakSiNaM balivamiM zeSA yathA'rgamaGgopAGgAni gRhItavantaH, tatastIrthakarAdicitikSitiSu mahAstUpAn cakruH parinirvANamahimAnaMca, tataHzakronandIzvare gatvApUrvasminnaJjanakaparvatejinAyatanamahimAnaMcakAra tallokapAlAstu catvArazcutuSupUrvAJjana-pArzvavartiSudadhimukhaparvateSu siddhAyatanamahimAnaMcakruH, evamIzAnaH uttarasmiMstallokapAlasta-tpArarzvavarttidadhimukheSucamaro dakSiNAanake tallokatapAlAstathaiva baliH
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/8/109 pazcime'Jjanake tallokapAlAstathaiva, tataH zakraH svakIye vimAne gatvA sudharmmasabhAmadhyavyavasthitamANavakA bhidhAnastambhavarttivRttasamudgakAnavatArya siMhAsane nivezya tanmadhyavarccijinasakthInyapUpujat mallijinasakthi ca tatra prAkSipad evaM sarve devA iti, 'eva' mityAdi nigamanam // iha ca jJAte yadyapi dRSTAntadArthantikayojanA sUtreNa na darzitA tathApi draSTavyA, anyathA jJAtatvAnupapatteH, sAca kilaivam 119 11 // 2 // "uggatavasaMjamavao pagiTThaphalasAhagassavi jiyassa / dhammavisaevi suhumAvi hoi mAyA aNatthAya // jaha mallisa mahAbalabhavaMmi titthayaranAmabaMdhe'vi / tavavisaya thevamAyA jAyA juvaittaheutti // " adhyayanaM - 8 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA jJAtAdharmakathAGgasUtre prathama zrutaskandhe aSTama adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / adhyayanaM - 9 - mAkandI vR. atha navamaM vivriyate, asya ca pUrveNa sahAyamabhisambandhaH - pUrvatra mAyAvato'narthaM uktaH iha tu bhogeSvaviratimato'nartho viratimatazcArtho'bhidhIyate ityevaMsambaddhaM mU. (110) jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa nAyajjhayaNasa ayamaThThe pannatte navamassa NaM bhaMte ! nAyajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTThe pannatte ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 caMpA nAmaM nayarI punnabhadde tattha NaM mAkaMdI nAmaM satthavAhe parivasati, aDDe0, tassa gaM bhaddA nAmaM bhAriyA, tIse NaM bhaddAe attayA duve satthavAhadArayA hotthA, taM0- jiNapAlie ya jiNarakkhie ya, tate NaM tesiM mAgaMdiyadAragANaM annayA kayAIegayao imeyArUve miho kahAsamullAve samuppajjitthA evaM khalu amhe lavaNasamudde poyavahaNeNaM ekkArasa vArA ogADhA savvatthaviya NaM laddhaTThA kayakajjA aNahasamaggA punaravi niyayagharaM havvamAgayA taM seyaM khalu amhaM devANuppiyA ! duvAlasamaMpi lavaNasamudde potavahaNeNaM ogAhittaettikaTTu annamannassetamaTTaM paDisurNeti 2 tA jeNeva ammApiyaro teNeva uvA0 evaM vadAsI evaM khalu amhe ammayAo ! ekkAraMsa vArA taM ceva jAva niyayaM gharaM havvamAgayA, taM icchAmo NaM ammayAo ! tumhehiM abbhaNuNNAyA samANA duvAlasamaM lavaNasamudde poyavahaNeNaM ogAhittae, tate NaM te mAgaMdiyadAe ammApiyaro evaM vadAsI-ime te jAyA ! ajjaga jAva paribhAettae taM aNuhoha tAva jAyA ! viulase mANussae iDDIsakkArasamudae, kiM bhe sapaJcavAeNaM nirAlaMbaNeNaM lavaNasamuddottAreNaM ?, evaM khalu puttA ! duvAlasamI jattA sovasaggA yAvi bhavati, taM mA NaM tubbhe duve puttA ! dubAlasamaMpi lavaNa0 jAva ogAheha, mA hu tubbhaM sarIrassa vAvattI bhavissati, tate NaM mAgaMdiyadAragA ammApiyaro doccaMpi taccaMpi evaM vadAsI- evaM khalu amhe ammayAo ! ekkArasa vArA lavaNaM ogAhittae,
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:, adhyayanaM - 9 165 tate NaM te mAgaMdIdArae ammApiyaro jAhe no saMcAeMti bahUhiM AghavaNAhiM pannavaNAhi ya Aghavittae vA pannavittae vA tAhe akAmA ceva eyamaGkaM aNujANitthA, tate NaM te mAgaMdiyadAragA ammApiUhiM abbhaNuNNAyA samANA gaNimaM ca dharimaM ca mejjaM ca pAricchejjaM ca jahA arahaNNagassa jAva lavaNasamudda bahUiM joaNasayAI ogADhA / vR. sarvaM sugamaM, navaraM 'nirAlaMbaNeNaM' niSkAraNena pratyapAyasambhave vA trANAyA''lambanIyavastuvarjitena / sU. (111) tate NaM tesiM mAgaMdiyadAragANaM anegAiM joyaNasayAiM ogADhANaM samANANaM anegAI uppAiyasayAtiM pAubbhUyAtiM, taMjahA - akAle gajjiyaM jAva dhaNiyasadde kAliyavAte tattha samuTThie, taNaM sA nAvA teNaM kAliyavAteNaM AhuNijjamANI 2 saMcAlijmANI 2 saMkhobhijnamANI 2 salilatikkhavegehiM AyaTTijjamANI 2 koTTimaMsi karatalAhate viva teMdUsae tattheva 2 ovayamANI ya uppayamANI ya uppayamANIviva dharaNIyalAo siddhavijjAharakannagA ovayamANIviva gagaNatalAo bhaTThavijjA vijjAharakannagAviva pasAyamANIviva mahAgarulavegavittAsiyA bhuyagavarakannagA dhAvamANIviva mahAjaNarasiyasaddavittatthA ThANabhaTTA AsakisorINiguMjamANIviva gurujaNadiTThAvarAhA suyaNakulakannagA dhummamANIviva vIcIpahArasatatAliyA galiyalaMbaNAviva gaganatalAo royamANIviva salilagaMTThivippairamANadhoraMsuvAehiM navavahU uvaratabhattuyA vilavamANIviva paracakkarAyAbhirohiya paramamahabbhayAbhiduyA mahApuravarI jhAyamANIviva kavaDacchomappa - ogajuttA jogaparivvAiyA nisAsamANIviva mahAkaMtAraviNiggayaparissaMtA pariNayavayA ammayA soyamANIviva tavacaraNakhIraNaparibhogA cayaNakAle devavaravahU saMcuNNiyakaTTakUvarA bhaggameDhimoDiyasaharasamAtA sUlAiyavaMkaparimAsA phalahaMtarataDataDeMtaphuTTaMtasaMdhiviyalaMta - lohakIliyA savvaMgaviyaMbhiyA parisaDiyarajjuvisaraMtasavvagattA AmagamallagabhUyAM - akayapuNNajaNamaNorahoviva ciMtijamANaguruI hAhAkayakaNNadhAraNAviyavANiyagajaNa-kammagAravilaviyA nAnAviharayaNapaNiyasaMpuNNA vahUhiM purisasaehiM royamANehiM kaMda 0 soya0 tippa0 vilavamANehiM egaM mahaM aMto jalagayaM girisiharamAsAyaittA saMbhaggakUvatoraNA moDiyajhayadaMDA valayasayakhaMDiyA kararassa tattheva viddavaM uvagayA, tate gaMtIe nAvAe bhinamANIe vahave purisA vipulapaDiyaM bhaMDamAyAe aMto jalaMmi nimajjAvi yAvi hotthA bR. 'kAliyAvAe tattha'tti kAlikAvAtaH - pratikUlavAyuH, 'AhuNijamANI' tyAdi AdhUyamAnA kampamAnA vidravamupagateti sambandhaH, saJcAlyamAnA -sthAnAt sthAnAntaranayanena sobhyamAnA - adho nimajjanataH tadgatalokakSobhotpAdAdvA salilAtIkSNavegairativatyamAnAAkramyamANA kuTTime karatalenAhato yaH sa tathA sa iva 'teMdUsae' tti kandukaH tatraiva pradeze'dhaH patantI vA - adho gacchantI utpatantI vA-UrddhaM yAntI tathottpatantIva dharaNItalAt siddhavidyA vidyAdharakanyakA tathA'dhaH patantIva gaganatalAd bhraSTavidyA vidyAdharakanyakA tathA vipalAyamAneva-bhayAddhAvantIva mahAgaruDavegavitrAsitA bhujagakanyakA dhAvantIva mahAjanasya rasitazabdena vitrastA sthAnabhraSTA'zvakizorI tathA viguJjantIva - avyaktazabdaM kurvantIva avanamantIva vA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/9/111 gurujanadRSTAparAdhA-pitrAdyupalabdhavyalIkA sujanakulakanyakA kulIneti bhAvaH, tathA ghUrNantIva-vedanayA tharatharAyamANeva vIciprahArazatatADitA hi strI vedanayA ghUrNatIti vedanayeva ghUrNayantItyevamupamAnaM draSTavyaM, galitalambaneva-AlambanAd bhraSTeva gaganatalAt-AkAzAt patiteti gamyate, yathA kSINabandhanaM phalAdyAkAzAt patati evaM sA'pIti, kvacittu galitalambanA ityetAvadeva dRzyate, tatra lambyanteiti lambanAH-nagarAstegalitAyasyAMsA tathA, tathArudantIva, kaiH ketyAha-salilabhinnA ye granthayaste salilagranthayaH teca te 'vippairamANa'tti viprakirantazca salilaM kSaranta iti samAsaHta eva sthUrA azrupAtAstairnavavadhUruparatabhartRkA tathA vilapantIva, kIzI ketyAha-paracakrarajenaaparasainyanRpatinA'bhirohitA-sarvataH kRtanirodhAyAsA tathA, paramamahAbhayAbhidrutAmahApuravarI, tathA kSaNikasthiratvAsAdhAt dhyAyantIva kIzI ketyAha-kapaTena-veSAdyanyathAtvena yacchadmatenaprayogaH-parapratAtaraNavyApAraH tena yuktAyAsA tathAyogaparivrAjikA-samAdhipradhAnavratinIvizeSaH, tathA niHzvasantIva adhogamanasAdhAt tadgatajananiHzvAsasAdhAdvA niHzvasantIva kIzI ketyAha-mahAkAntAravinirgatA parizrAntA ca yA sA tathA pariNatavayA - vigatayauvanA 'ammaya'tti ambA putrajanmavatI, evaMbhUtA hi strI zramapracurA bhavati tatazcAtyarthaM niHzvasitItyevaMsA vizeSiteti, tathA tadgatajanaviSAdayogAtzocantIva, kIzI kevetyAhatapazcaraNaM-brahmacaryAditatphalamapi upacArAttapazcaraNaM svargasambhavabhogajAtaMtasya kSINaH paribhogo yasyAH sAtathA, cyavanakAledevavaravadhUH, 'uppayamANIvive'tyAdAvivazabdasyAnyatra yogAdutpatantI nauH, keva?-siddhavidyAvidyAdharakanyakevetyAdi vyAkhyeyamiti, tathA saJcUrNitAni kASThAnikUvaraM ca-tuNDaM yasyAH sA tathA, tathA bhagnA meDhI-sakalaphalakAdhArabhUtakASTharUpA yasyAH sA tathA, moTito-bhagnaH sahasA-akasmAt sahasaGkhyajanAMzrayabhUto vA mAlo-mAlaka; uparitanabhAgo janAdhAro yasyAH sAtathA, tataH padadvayasyakarmadhArayaH, tathAzUlAciteva-zUlAproteva girizra-GgArohaNena nirAlambanatAM gatatvAcchUlAcitA vaGko-vakraH parimarzo-jaladhijalasparzo yasyAH sA tathA tataH karmadhArayaH athavA zUlAyitaH-AcaritazUlArUpaH skanditaparikaratvAt 'sUlAitta'tti pAThe tu zUlAyamAno vaGkazca-vakraH parimAso'tti naugatakASThavizeSo nAvikaprasiddho yasyAM sA tathA, ___-phalakAntareSu-saGghaTikaphalakavivareSu taTataTAyamAnAH-tathAvidhadhvani vidadhAnAH sphuTanto-vighaTamAnAH sandhayo-mIlanAni yasyAM sA tathA, vigalantyo lohakIlikA yasyAM sA tathA, tataH karmadhArayaH, tathAsaGgiH-sarvAvayavairvijRmbhitA-vivRtatAMgatAyA sA tathA, parizaTitA rajjava:-phalakasaGghAtanadavarikA yasyAH sAtathA, ata eva visaraMta'tti vizIryamANAni sarvANi gAtrANiyasyAH sAtathA, tataH karmadhArayaH, AmakamallakabhUtA-apakvazarAvakalpA, jalasamparke kSaNena vilayanAt, tathAakRtapuNyajanamanorathaiva cintyamAnA-kathamiyametAmApadaMnistariSyatItyevaM vikalpyamAnA gurvI-gurukA, ApadaH sakAzAt duHsamuddharaNIyatvAt, -niSpuNyajanenApi svo manorathaH kathamayaM pUrayiSyata ityevaM cintyamAno durnirvahatvAd gurureva bhavantItitenopameti, tathAhAhAkRtena-hAhAkAreNakarNadhArANAM-niryAmakANAMnAvikAnAM
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 kandhaH-1, vargaH, adhyayana-9 mAnAMvANijakajanAnAM karmakarANAMcapratItAnAM vilapitaM-vilApoyasyAMsAtathA, nAnAvidhai *paNyaizca-bhANDeH sampUrNAyAsAtathA, royamANehiM tisazabdamazrUNi vimuJcatsu 'kaMdamANehiMti kAt mahAdhvani muJcatsu 'soyamANehiM' zocatsu manasA khidyamAneSu 'tippamANehiM'ti bhayAt dalAlAdi tarpatsu 'vilapatsuH' Arta jalpatsu ekaM mahat 'aMto jalagaya'ti jalAntargataM rizikharamAsAdya sambhagnaH kUpakaH-kUpakastambho yatra yatra sitapaTo nibadhyate toraNAni ca jyAM sA tathA, tathA moTitA dhvajadaNDA yasyAM sA tathA, valakAnAM-dIrghadArurUpANAM zatAni DAniyasyAMsAtathAathavAvalayazataiH-valayAkArakhaNDazataiH khaNDitAyAsAtathA, 'karakara'tti karakaratizabdaM vidadhAnA tatraiva jaladhau vidrvN-vilymupgteti| mU. (112) tate NaM te mAgaMdiyadAragAcheyA dakkhA pattaTThA kusalA mehAvI niuNasippovapayA bahusu potavahaNasaMparAesu kayakaraNaladdhavijayA amUDhA amUDhahatthA egaM mahaM phalagakhaMDa AsAdeti, jaMsi ca NaM padesaMsi se poyavahaNe vivanne taMsiMca NaM padesaMsi ege mahaM rayaNaddIve nAmaM dIve hotthA anegAiM joaNAti AyAmavikhaMbheNaM anegAiM joaNAI parikkheveNaM nAnAdumasaMDamaMDiuddese sassirIe pAsAtIe 4, / tassaNaM bahumajjhadesabhAe tatthaNaM mahaMege pAsAyavaDeMsae hotthA abbhuggayamUsiyae jAva sassirIbhUyarUve pAsAtIe 4, tattha NaM pAsAyavaDeMsae rayaNaddIvadevayA nAmaM devayA parivasati pAvAcaMDAruddA sAhasiyA, tassaNaMpAsAyavaDiMsayassa cauddisiM cattArivanasaMDAkiNhAkiNhobhAsA, 1 -tateNaM te mAgaMdiyadAragA teNaM phalayakhaMDeNaM uvujjhamANA 2 rayaNadIvaMteNaM saMvuDhA yAvi hotyA. tate NaM te mAgaMdiyadAragA thAhaM labhaMti 2 mahattataraM AsasaMti 2 phalagakhaMDaM visajeti 2 rayaNaddIvaM uttaraMti 2 phalANaMmaggaNagavesaNaM kareMti 2 phalAtiM giNhaMti 2 AhAreti 2 nAlierANaM paggaNagavesaNaM kareMti 2 nAlierAiMphoDeMti 2 nAlieratelleNaM annamannassa gattAI abbhaMgeti 2 pokharaNItoogAhiMti 2 jalamajaNaM kareMti 2 jAva paccuttaraMti 2 puDhavisilApaTTayaMsi nisIyaMti 2AsatthA vIsataatA suhAsaNavaragayA caMpAnayariMammApiuApucchaNaMca lavaNasamuddottAraMca kAliyavAyasamutthaNaM ca potavahaNavivattiM ca phalayakhaMDassa AsAyaNaM ca rayaNaddIvuttAraM ca anuciMtemANA2 ohatamaNasaMkappAjAva jhiyAyenti, tateNaMsArayaNaddIvadevayAtemAgaMdiyadArae ohiNA Abhoeti asiphalagavaggahatthA sattadvatalappamANaM urlDa vehAsaMuppayata 2 tAte ukkiTThAe jAvadevagaIe vIivayamANI2 jeNeva mAgaMdiyadAraeteNeva Agacchati 2 AsuruttAmAgaMdiyadArae svarapharusaniTTaravayaNehiM evaM vadAsI-haM bho mAgaMdiyadArayA ! appatthiyapatthiyA jati NaM tubbhe mae saddhiM viulAtiM bhogabhogAI bhuMjamANA viharaha to bhe asthi jIviaM, ahannaM tubbhe mae saddhiM viulAtiM no viharaha to bhe imeNaM nIluppalagavalaguliya jAva khuradhAreNaM asiNA rattagaMDamaMsuyAiMmAuyAhiM uvasohiyAitAlaphalANIva sIsAiMegaMte eDemi, tateNaM te mAgaMdiyadAragA rayaNadIvadevayAe aMtie so0 bhIyA karayala0 evaMjaNNaM devANuppiyA vatissasatassa ANAuvavAyavayaNaniddese ciTThissAmo, - tate NaM sA rayaNaddIvadevayA te mAgaMdiyadArae geNhati 2 jeNeva pAsAyavaDiMsae teNeva uvAgacchai 2 asubhapoggalAvahAraM kareti 2 subhapoggalapakkhevaM kareti ra ttA pacchA tehiM saddhiM
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/9/112 viulAtiM bhogabhogAI bhuMjamANI viharati kallAkaliM ca amayaphalAtiM uvneti| vR. 'poyavahaNasaMparAeK'tisamparAyaH-saGgrAmaH tadvadyAni bhISaNAni potavahanakAryANi tAni tathocyante teSu, devatAvizeSaNAni vijayacauravizeSaNavad gamanIyAni, 'asikheDagavaggahattha'tti khaGgaphalakAbhyAM vyagrI hastau yasyAH sA tathA, rattagaMDamaMsuyAiMti raktau-raJjitI gaNDau yaistAni raktagaNDAni tAni zmazrUNi-kUrcakezAH yayoste raktagaNDazmazruke 'mAuyAhiM uvasohiyAIti iha mAuyAu uttarauSTharomaiNi sambhAvyante athavA 'mAuyA' sakhyo mAtaro vA tAbhiH upazobhite-samAracitakezatvAdinA janitazobhe upazobhite vA-nirmalIkRte zirasI-mastake chittveti vAkyazeSaH, _ 'jaNNaMdevANuppie'tyAdi, yaMkaJcanapreSyANAmapipreSyaM devAnupriyA vadiSyati-upadekSyati yadutAyamArAdhyaH 'tassa'tti tasyApiAstAMbhavatyAH AjJA-avazyaM vidheyatayAAdezaH upapAtaHsevAvacanaM-aniyamapUrvaka Adeza eva nirdezaH-kAryANi pratiprazne kRte yanniyatArthamuttarameteSAM samAhAradvandvaH tatra, athavA yaddevAnAM priyA vadiSyati 'tassa'tti tatra AjJAdirUpe sthAsyAmaHvartiSyAma iti, 'amayaphalAiMti amRtopamaphalAni // mU. (113) tate NaM sA rayaNadIvadevayA sakkavayaNasaMdeseNaM suTThieNaM lavaNAhivaiNA lavaNasamudde tisattakhutto anupariyaTTiyavvettijaM kiMci tattha taNaM vA pattaM vA kaTTha vA kayavaraM vA asui pUtiyaM durabhigaMdhamacokkhaMtaM savvaM AhuNiya 2 tisattakhutto egaMte eDeyavvaMtikaTTha niuttA, tateNaM sA rayaNaddIvadevayA te mAgaMdiyadArae evaM vadAsI-evaM khalu ahaM devANuppiyA! sakka0 suTTiya0 taM ceva jAva niuttA, taMjAva ahaM devA0 ! lavaNasamudde jAva eDemi tAva tubbhe iheva pAsAyavaDiMsae suhaMsuheNaM abhiramamANA ciTThaha, jatiNaMtubbhe eyaMsi aMtaraMsi ubbiggA vA ussuyA vA uppuyA vA bhavetrAha toNaM tubbhe puracchimillaM vanasaMDaM gacchejjAha, tatthaNaM do UU sayA sAhINA taM0-pAuse ya vAsAratte y| vR. 'sakkavayaNasaMdeseNaM'ti zakravacanaMcAsau sandezazca-bhASakAntareNadezAntarasthasya bhaNanaM zakravacanasandezaH tena, azucikaM-apavitraM samudrasyAzuddhimAtrakArakapatrAdItiprakramaH pUtikaMjIrNatayAkuthitaprAyaMdurabhigandhaM-duSTagandhaM, kimuktaMbhavati?-acokSaM-azuddhaM, tisattakhutto'tti tribhirguNitAH sapta trisaptatrisaptavArAHtrisaptakRtva ekaviMzativArAnityarthaH, 'eyaMsiaMtaraMsitti etasminnavasare virahe vA 'ubvigga'ttiUdvignauudvegavantau 'uppicchattibhItaupAThAntareNautplutaubhItAveva 'ussuya'tti utsukau asmatasamAgamanaM prati, 'tattha NaM do udU'ityAdi, tatra-paurastye. navakhaNDe dvau RtU-kAlavizeSau sadAsvAdhInau-astitvenasvAyattau, tajjanyAnAM vanaspativizeSapuSpAdInAM sadbhAvAt, tadyathA-prAvRSTa varSArAtrazca, ASADhazrAvaNau bhAdrapadAzvayujau cetyarthaH, anayoreva rUpakAlaGgareNa varNanAya giitikaadvym,| mU. (114) tattha u kaMdalasiliMdhadaMto niurvrpussphpiivrkro| kuDayaJjuNaNIvasurabhidANo pAusauUgayavaro saahiinno|| vR. 'tattha u'ityAdi, tatraiva pUrvavanakhaNDe nAnyatraudIcye pazcime vetyarthaH, kandalAni capratyagralatAH silindhrAzca-bhUmisphoTAH, anye tvAhuH-kandalapradhAnAH silindhrA-vRkSavizeSA ye
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 nApa. zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-9 prAvRSi puSyanti sitakusumAzca bhavanti ta eva kusumitAH santo dantA yasya dhavalatvAsAdharmyAt saHkandalasilIndhradantaH, ihacasilIndhrANAMkusumitatvavizeSaNaMsAmarthyAvyAkhyAtaM, kusumAbhAve teSAMprAvRSo'nyatrApikAlAntaresambhavAditi, tathA niuro'tti vRkSavizeSaHtasyayAnivarapuSpANi tAnyeva pIvaraH-sthUraH karoyasyasatathA, kuTajArjanunIpA-vRkSavizeSAstatpuSpANikuTajArjunanIpAni tAnyeva surabhidAnaM-sugandhimadajalaM yasya sa tathA, prAvRT Rtureva gajavaraH prAvRDRtugajavaraH svAdhInaH, iha silindhrAdivanaspatInAM kAlAntarAkRtakusumAnAM sadAkusumitAnAM bhAvAdAtmavazo'stIti bhaavH| mU. (115) tattha ya-suragovamaNivicitto ddhukurkulrsiyujjhrrvo| barahiNaviMdapariNaddhasiharo vAsAratto uUpavvato saahiinno|| vR. tathA tatraiva vanakhaNDe suragopA-indragopakAbhidhAnA raktavarNAH kITAsta eva maNayaH padmarAgAdayaH tairvicitraH-karburo yaH sa tathA, tathA dardurakularasitaM-maNDUkasamUharaTitaM tadeva ujjhararavo-nirjharazabdo yatra sa tathA, barhiNavRndena-zikhaNDisamUhena pariNadvAni-parigatAni zikharANi RtupakSe vRkSasambandhIni parvatapakSe kUTAni yatra sa tathA varSArAtraRtureva parvata iti vigrahaH, svAdhInaH-svAyattastaddharmANAM sarvadA tatra bhAvAditi / mU. (116) tattha NaM tubbhe devANuppiyA! bahusu bAvIsu ya jAva sarasarapaMtiyAsu bahUsu AlIgharaesuya mAlIgharaesuyajAva kusumagharaesu ya suhaMsuheNaM abhiramamANA viharejAha, jati gaMtubbhe etthavi udviggAvA ussuyA vA uppuyAvAbhavejAhatoNaMtubbhe uttarillaMvaNasaMDaMgacchejjAha, tattha NaM do UUsayA sAhINA taM0-sarado ya hemaMto y| vR. 'vAvIsu' ityAdiprathamAdhyayanavat, 'saraohemaMtoya'tti kArttikamArgazIrSI pauSamAdhau cetyarthaH, ihApi gItikAdvayaMmU. (117) tattha u saNasattavaNNakauo niilupplpumnlinnsiNgo| sArasacakkavAyaravitaghoso sarayaUUgovatI saahiinno|| vR. 'tattha u'ityAdi, tatraivasano-valkapradhAno vanaspativizeSaH saptaparNaH-saptacchadastayoH puSpANi sanasaptaparNAni tAnyeva kakudaM-skandhadezaviseSo yasya sa tathA, nIlotpalapadmanalinAni-jalajakusumavizeSAstAnyeva zrRGageyasya satathA, sArasAzcakravAkAzca-pakSivizeSAM 'raviyaM'ti rutaM tadeva ghoSo-narditaM yasya sa tathA zaradatureva gopatiH-gavendraH zaradatugopatiH svAdhInaH / mU. (118) tattha ya siyakuMdadhavalajoNho kusumitaloddhavaNasaMDamaMDalatalo / tusAradagadhArapIvarakaro hemaMtaUUsasI sayA saahiinno|| vR. tathaiva tatra vanakhaNDe sitAni yAni kundAni-kundAbhidhanavanaspatikusumAni tAnyeva dhavalA jyotsnA-candrikA yasya sa tathA, pAThAntareNa 'sitakuMdavimalajoNho'tti spaSTaM, kusumito yo lodhravanakhaNDaH sa eva maNDalatalaM-bimba yasya sa tathA, tuSAraM-himaMtapradhAnAH yA udakadhArA-udakabindupravAhAstA eva pIvarAH-sthUlAH karAH-kiraNA yasya sa tathA, hemantaRtureva zazI-candra iti vigrahaH svaadhiinH|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/9/119 mU. (119) tattha NaM tubbhe devANuppiyA ! bAvIsu ya jAva viharejjAha, jati NaM tubme tatthaviuvviggA vA jAva ussuyA vA bhavejAha toNaMtubbhe avarilaM vanasaMDaMgacchejjAha, tatthaNaM do UU sAhINA, taM0 vR. tathaiva 'vasaMte gimhe ya'tti phAlgunacaitrau vaizAkhajyeSThau cetyrthH,| mU. (120) vasaMte ya gimhe ya, tattha u sahakAracAruhAro kiMsuyakaNNiyArAsogamauDo UsitatilagabaulAyavatto vasaMtauUNaravatI saahiinno| vR. 'tattha u'ityAdi gItikAdvayaM, tatra ca sahakArANi-cUtapuSpANi tAnyeva cAruhAro yasya satathA, kiMzukAni-palAzasya kusumAni karNikArANi-karNikArasya azokAnicAzokasya tAnyeva mukuTaM-kirITaM yasya sa tathA, ucchritaM-unnataM tilakabalukAnitilakabakulakusumAni tAnyevAtapatraM-chatraM yasya sa tathA, vasanti RturnarapatiH svAdhInaH prtiitm| mU (121) tattha ya pADalasirIsasalilo mliyaavaasNtiydhvlvelo| sIyalasurabhianilamagaracario gimhaUUsAgaro saahiinno|| vR. tatra pATalAzirISANipATalAzirISakusumAni tAnyeva salilaM yatra sa tathA mallikAvicakilo vAsantikA-latAvizeSaH tatkusumAni mallikAvAsantikAni tAnyeva dhavalA-sitA velA-jalavRddhiryasya sa tathA, zItalaH surabhizca yo'nilo-vAyuH sa eva makaracaritaM yatra sa tathA, iha cAnilazabdasya akAralopaHprAkRtatvAt 'araNNaM raNaM alAyaM lAuya'mityAdivat, grISmaRtusAgaraHsvAdhIna iti| mU. (122) tattha NaM bahusu jAva viharejAha, jati NaM tubbhe devA0 ! tatthavi udviggA usyA bhavejjAha tao tubbhe jeNeva pAsAyavaDiMsae teNeva uvAgacchejjAha, mamaM paDivAlemANA 2 ciDejAha, mANaM tubbhe dakkhiNilaM vanasaMDaM gacchejjAha, -tatthaNaM mahaMege uggavise caMDavise ghoravise mahAvise aikAyamahAkAejahAteyanisage masimahisAmUsAkAlae nayaNavisarosapuNNe aMjaNapuMjaniyarappagAse rattacche jamalajuyalacaMcalacalaMtajIhe dharaNiyalaveNibhUe ukkaDaphuDakuDilajaDilakkhaDaviyaDaphaDADovakaraNadacche logAhAradhammamANadhamadhametaghoseaNAgaliyacaMDativvarose samuhiM turiyaMcavalaMdhamadhamaMtadiTThIvise sappeya parivasati, mANaM tubbhaM sarIragassa vAvattI bhavissai, te mAMgadiyadArae docaMpi tacaMpi evaM vadati 2 veubviyasamugdhAeNaM samohaNati 2 tAe ukkiTThAe lavaNasamudaM tisattakhutto anupariyaTTeuM payattA yAvi hotthaa| vR. 'uggavise' ityAdi, ugraM durjanatvAdviSaM yasya sa ugraviSaH, evaM sarvatra, navaraM caNDaM jhagiti vyApakatvAt, pAThAntare tu "bhogavise' iti tatra bhogaH zarIraMsa eva viSaM yasyeti, dhoraM paramparayA puruSasahasra syApighAtakatvAt, mahatjambUdvIpapramANazarIrasyApi viSatayA''bhavanAt, kAyAn-zarIrANi zeSAhInAmatikrAnto'tikAyaH, ata eva mahAkAyaH, / 'jahAteyanisagge'ttizeSavizeSaNAni yathAgozAlakacaritetathehAdhyetavyAnItyarthaH, tAni caitAni 'masimahisamUsAkAlage' maSI ca mahiSazca mUSA ca-svarNAditApanabhAjanavizeSaH iti
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ taskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-9 171 daH etA iva kAlako yaH sa tathA, 'nayaNavisarosapuNNo' nayanaviSeNa-dRSTiviSeNa roSeNa ca pUrNa ityarthaH, 'aMjaNapuMjigarappagAse' kajjalapuJjAnAM nikara iva prakAzate yaH sa tathA, 'rattacche bamalajuyalacaMcalacalatajIhe' yamalaMsahavarti yugalaM-dvayaM caJcalaM ca yathA bhavatyevaM calantyoHaticapalayorjiyoryasya satathA, 'dharaNitalaveNibhUe' dharaNItalasya veNIbhUto-vanitAzirasaH kezabandhavizeSa iva yaH kRSNatvadIrghatvazlakSNatvapazcAdbhAgatvAdisAdhAt sa tathA, ukkaDaphuDakuDilajaDilakakkhaDavigaDa-phaDADovakaraNadacche' utkaTobalavatA'myenAdhvaMsanIyatvAt sphuTo-vyaktaHprayatnavihitatvAtkuTilaH-tatsvarUpatvAt jaTilaH-skandhadezekesariNAmivAhInAM kesarasadmAvAt karkazo-niSThuro balavattvAt vikaTazca-vistIrNo yaH sphaTATopaH-phaNAsaMrambhaH tatkaraNe dakSo yaH sa tathA, - 'lohAgaradhammamANadhamadhametaghose' lohAkare bhAyamAnaM-agninA tApyamAnaM lohamiti gamyate tasyeva yaddhamadhamAyamAno-dhamadhametivarNavyaktimivotpAdayanghoSaH-zabdo yasya satathA, 'anAgaliyacaMDativboresa' anargalitaH-anivArito'nAkalito vA-aprameyazcaNDatIvraHatyarthatIvro roSo yasya sa tatheti, samuhiM turiyaMcavalaM dhamaMtaM'tizuno mukhaM zvamukhaM tasyevAcaraNaM zvamukhiM-kauleyakasyeva bhaSaNatAM tvaritacapalaM-aticaTulatayA dhaman-zabdaM kurvannityarthaH ! mU. (123) taeNaM te mAgaMdiyadArayA tao muhuttaMtarassa pAsAyavaDiMsae saiMvA ratiM vA dhitiMvA alabhamANA annamannaMevaMvadAsI-evaMkhalu devA0! rayaNaddIvadevayAamheevaM vadAsI-evaM khalu ahaM sakkavayaNasaMdeseNaM suThThieNaM lavaNAhivaiNA jAva vAvattI bhavissai, taMseyaMkhaluamhadevANuppiyA! puracchimillevanasaMDaMgamittae, annamannasa eyamalRpaDisuNeti . 2 jeNeva puracchimille vanasaMDe teNeva uvAgacchaMti 2 tattha NaM vAvIsu ya jAva abhiramamANA AlIgharaesuyajAva viharaMti, tateNaM te mAgaMdiyadArayA tatthavisaiMvA jAva alabhamANA jeNeva uttarille vanasaMDe teNeva uvA02 tattha NaM vAvIsuya jAva jAlIgharaesuya viharaMti, tate NaM te mAgaMdiyadArayA tatthavi satiM vA jAva alabha0 jeNeva paJcasthimille vaNasaMDe teNeva uvA02 jAva viharati, tate NaM te mAgaMdiya0 tatthavi satiM vA jAva alabha0 annamannaM evaM vadAsI-evaM khalu devA0 ! amhe rayaNadIvadevayA evaM vayAsI-evaM khalu ahaM devANuppiyA! sakkassa vayaNasaMdeseNaM suTieNalavaNAhivaiNA jAvamANaMtubbhaMsarIragassa vAvattIbhavissatitaM bhaviyavvaMetya kAraNeNaM, taMseyaM khalu amhaM dakkhiNille vanasaMDe teNeva pahArettha gamaNAe, tate NaM gaMdhe niddhAti se jahA nAmae ahimaDeti vA jAva aniTThatarAe ceva, tate NaM te mAgaMdiyadArayA teNaM asubheNaM gaMdheNaM abhibhUyA samANA saehiM 2 uttarijehiM AsAtiM piheti 2 jeNeva dakkhiNille vanasaMDe teNeva uvAgayA tattha NaM mahaM egaM AghAtaNaM pAsaMti 2 aTThiyarAsisatasaMkulaMbhImadarisaNijaMegaMcatattha sUlAitayaMpurisaMkaluNAtiM vissarAti kaTThAtiM kuvvamANaM pAsaMti, bhItA jAva saMjAtabhayA jeNeva se sUlAtiyapurise teNeva uvAgacchaMti 2 taM sUlAiyaM evaM vadAsI-esa NaM de0 ! kassAdhayaNe tumaM ca NaM ke kao vA ihaM havvamAgae keNa vA imeyArUvaM AvatiM pAvie?, tate NaM se sUlAtiyae purise mAgaMdiyadArae evaM vadAsI
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 - "RY. T ". . " jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/9/123 esaNaM devANu0! rayaNadIvadevayAAjhayaNe ahaNNaM devANuppiyA! jaMbuddIvAo dIvAoM bhArahAo vAsAo kAgaMdIe AsavANiyae vipulaM paNiyabhaMDamAyAe potavahaNeNaM lavaNasamuI oyAe, tateNaM ahaM poyavahaNavivattIe nivvuDabhaMDasAre egaphalagakhaMDaM AsAemi, tateNaM ahaM uvujjhamANe 2 rayaNadIvaMteNaM saMvUDhe, tateNaMsArayaNadIvadevayAmamaM ohiNA pAsai 2 mamaM geNhai 2 mae saddhiM vipulAtiM bhogabhogAtiM bhuMjamANI viharati, tateNaMsArayaNadIvadevayA annadA kayAIahAlahusagaMsiavarAhasiparikuviyA samANI mamaM etArUvaM AvatiM pAvei, taMna najati NaM devA0! tumhaMpi imesiM sarIragANaM kA manne AvatI bhavissai?,tateNaM temAgaMdiyadArayA tassa sUlAiyagassa aMtie eyamatthaM soccA nisamma baliyataraM bhIyA jAva saMjAyabhayA sUlAitayaM purisaM evaM va0-kahaNNaM devANu0 ! amhe rataNadIvadevayAe hatthAo sAhatthiM nittharijAmo? tate NaM se sUlAiyae purise te mAgaMdiya0 evaM vadAsI-esa NaM devANu0! puracchimille vanasaMDe selagassa jakkhassa jakkhAyayaNe selae nAmaM AsarUvadhArI jakkhe parivasati, taeNaM se selaejakkhe coddasaTTamuddiThThapuNNamAsiNIsuAgayasamae pattasamaye mahayA ra saddeNaM evaM vadati-kaM tArayAmi kaM pAlayAmi?, taM gacchaha NaM tubbhe devA0 ! puracchimillaM vanasaMDaM selagassa jakkhassa maharihaM pupphaccaNiyaM kareha 2 jaNNupAyavaDiyA paMjaliuDA vinaeNaM pajuvAsamANA ciTThaha, jAheNaM se selaejakkhe Agatasamae pattasamae evaM vadejA-kaMtArayAmi kaMpAlayAmi?, tAhe tubbhe vadaha-amhe tArayAhi amhe pAlayAhi, selae bhejakkhe paraM rayaNadIvadevayAe hatthAo sAhatthiM nitthArejjA, annahA bhe na yANAmi imesiM sarIragANaM kA manne AvaI bhavissai? vR. 'saiMva'tti sukhalakSaNaphalabahulatAM smRti vA smaraNaM ativyAkulacittatayA na labhate smarati-cittaramaNaM 'dhiiMva'ttidhRtiM cittasvAsthyamiti, AsayAiMtiAsye-mukhe 'pihiti'tti pidhantaH-sthagayantaH 'AghayaNati vadhasthAnaM sUlAiyagaM'tizUlikAbhinnaM 'kaluNAItikaruNAjanakatvAt 'kaTThAiMti kaSTaM-duHkhaMtaprabhavatvAt 'vasisarAiMti virUpazabdasvarUpatvAtvacanAnIti gamyate, 'kUjantaM' avyaktaM zabdAyamAnaM 'kAkaMdIe'tti kAkandInagarI tadbhavaH, 'oyAe'tti upAyAtaH-upAgataH, 'ahAlahussagaMsitti yathAprakAre lghusvruupe0,| mU. (124) tate NaM te mAgaMdiya0 tassa sUlAiyassa aMtie eyamaDheM socA nisamma sigdhaM caMDaMcavalaM turiyaM ceiyaM jeNeva puracchimille vanasaMDe jeNeva pokhariNI teNeva uvA0 pokkhariNiM gAhaMti 2 jalamajaNaM karenti 2 jAI tattha uppalAiM jAva geNhati 2 jeNeva selagassa jakkhassa jakkhAyayaNe teNeva u02 AloepaNAmakareMti 2 maharihaMpupphaccaNiyaMkareMti 2 jaNNupAyavaDiyA sussUsamANA namasamANA paJjuvAsaMti, tateNaM se selae jakkhe Agatasamae pattasamaeevaM vadAsI-kaMtArayAmi kaMpAlayAmi?, tateNaM temAgaMdiyadArayA uThAe uDetikarayala0 evaMva0-amhe tArayAhi amhe pAlayAhi, taeNaM se selae jakkhe te mAgaMdiya0 evaM vayA0-evaM khalu devANuppiyA! tubbhaM mae saddhiM lavaNasamuddeNaM majjhaM 2 vIivayamANeNaM sA rayaNadIvadevayA pAvA caMDA ruddA khuddA sAhasiyA bahUhiM svaraehi ya mauehi ya anulomehi ya paDilomehi ya siMgArehi ya kaluNehi ya uvasaggehi ya uvasaggaM karehiti,
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 anaskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-9 ra taMjatiNaM tubbhe devA0! rayaNadIvadevayAe etamaEUR ADhAha vA pariyANaha vA avayekhaha bhAto bheahaM piTThAto vidhuNAmi, ahaNaMtubbhe rayaNadIvadevayAe etamaTuMno ADhAha no pariyANaha no avekkhaha to bhe rayaNadIvadevayAhatthAto sAhatthiM nitthAremi, : taeNaM te mAgaMdiyadArayA selagaMjakkhaM evaM vadAsI-jaNNaM devANu0 ! vaissaMti tassaNaM uvavAvayaNaNiddese ciTThissAmo, tate NaM se selae jakkhe uttarapuracchimaMdisIbhAgaM avakkamati 2 ubviyasamugghAeNaMsamohaNati 2 saMkhejAtijoyaNAiMdaMDaMnissarai doccaMpi taccaMpi veubviyasamu0 2 egaM mahaM AsarUvaM viuvvai 2 te mAgaMdiyadArae evaM vadAsI-haM bho mAgaMdiyA ! Aruha NaM devANuppiyA ! mama piTuMsi, tate NaM te mAgaMdiya0 haTTa0 selagassa jakkhassa paNAmaM kareMti 2 selagassa piTTi durUDhA, tate NaM se selae te mAgaMdiya0 durUDhe jANittA sattaThThatAlappamANamettAtiM urlDa vehAsaMuppayati, uppaittA yatAe ukkiTThAe turiyAe devayAe lavaNasamudaM majhamajjheNaMjeNeva jaMbuddIve dIve jeNeva bhArahe jeNeva caMpA nayarI teNeva pahArettha gmnnaae| vR. uddiTTattiamAvAsyA, Agayasamae'ttiAsannIbhUto'vasaroyasya saityarthaH,prAptastu sAkSAdeva, 'hatthAo'ttihastAd grahaNapravRttAt sAhatthiMtisvahastena siMgArehi'tizrRGgArarasopetaiH kAmotkocakaiH karuNaistathaiva uvasargauH-upadravairvacanaceSTAvizeSarUpaiH 'avayakkhaha' apekSaddhaM 'mae saddhiM hasiyANi'ityAdi, iha ktapratyayo bhAve tasya copAdhibhedena bhedasya vivakSaNAd bahuvacanaM, anyathA yadhuvAbhyAM mayA sArddha hasitaMcetyAdi vAcyaM syAt, tathA ratAnica akSAdibhiH lalitAni ca IpsitAni lIlA vA 'kIliyANi yatti jalAndolanakakrIDAdibhiH hiNDitAni ca vanAdiSu vihatAni mohitAni ca-nidhuvanAni, etacca vAkyaM kAkA'dhyeyaM, tata upAlambhaH prtiiyte|| ___mU. (125) tate NaM sA rayaNadIvadevayA lavaNasamudaM tisattakhutto anupariyaTTati jaMtattha taNaM vA jAva eDeti, jeNeva pAsAyavaDeMsa eteNeva uvAgacchati 2 te mAgaMdiyA pAsAyavaDiMsae apAsamANI jeNeva puracchimille vanasaMDe jAvasavvato samaMtA maggaNagavesaNaM kareti 2 tesiMmAyaMdiyadAragANaMkacchai sutiM vA 3 alabhamANIjeNeva uttarille evaM ceva paJcasthimillevijAvaapAsamANI ohiM pauMjati, te mAgaMdiyadArae selaeNaM saddhiM lavaNasamudaMmajhamajjheNaM vIivayamANe 2 pAsati 2 AsuruttA asikheDagaM geNhati 2 sattaTTa jAva uppayati 2 tAe ukkiTThAe jeNeva mAgaMdiya0 teNeva uvA02 evaMva0-haMbho mAgaMdiya0 appatthiyapatthiyA kiNNaMtubbhe jANaha mamaM vippajahAya selaeNaMjakkheNaM saddhiM lavaNasamudaM majjhamajjheNaM vItIvayamANA?, taMevamavi gae jaiNaMtubbhe mamaM avayakkhaha to bhe asthi jIviyaM, ahannaM nAvayakkhaha to bhe imeNaM nIluppalagavala jAva eDemi, tate NaM te mAgaMdiyadArayA rayaNadIvadevayAe aMtie eyamaTuM so0 nisa0 abhIyA atatthA aNubviggA akkhubhiyA asaMbhaMtA rayaNadIvadevayAe eyamaTuM noAr3hati no pari0 noavayakhaMti, anADhAyamANAapari0 anavayakkhamANA selaeNajakheNa saddhiM lavaNasamudaM majhamajjheNaM vItivayaMti, tateNaMsArayaNadIvadevayA te mAgaMdiyAjAhe no saMcAeti bahUhiM paDilomehi ya uvasaggehi yacAlittae vAkhobhittae vA vipariNAmittae vA lobhittaevA tAhe mahurehi siMgArehi ya kaluNehi
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/9/125 yauvasaggehi ya uvasaggeuM payattA yAvi hotthA, haM bho mAgaMdiyadAragA ! jati NaM tubbhehiM devANuppiyA mae saddhiM hasiyANi ya ramiyANi ya laliyANi ya kIliyANi ya hiMDiyANi ya mohiyANi ya tAhe NaM tubhe savvAtiM agaNemANA mamaM vippajahAya selaeNaM saddhiM lavaNasamuddaM majjhaMmajjheNaM vIivayaha, taNaM sA rayaNadIvadevayA jinarakkhiyassa maNaM ohiNA AbhAeti AbhoettA evaM vadAsI-niccaM'piya NaM ahaM jinapAliyassa aniTThA 5 niccaM mama jinapAlie aniTTe 5 niccaMpiya NaM ahaM jinarakkiyassa iTThA 5 niccaMpiya NaM mamaM jiNarakkhie iTTe 5, 174 jati NaM mamaM jinapAlie royamANI kaMdamANIM soyamANI tippamANIM vilavamANI nAvayakkhati kiNNaM tumaM jinarakkhiyA ! mamaM royamANi jAva nAvayakkhasi ?, tate NaMvR. 'tae NaM sA rayaNadIve' tyAdi sUtraM vAcanAntare rUpakavizeSadvayabhrAntiM karoti, / mU. (126) "sA pavararayaNadIvassa devayA ohiNA uM jinarakkhiyassa manaM / nAUNa vadhanimittaM uvari mAgaMdiyadAragANaM doNhaMpi // vR. 'tathAhi - 'sApavararayaNadIvassa devayA ohiNA u jinarakkhiassa nAUNa vahanimittaM uvariM mAididAragANa dohaMpi' ityekaM 'dosakaliyA salIlayaM nANAvihacuNNavAsamIsiyaM divvaM ghANamaNanivvuikaraM savvouyasurahikusumavuTThikaraM pahuMcamANI' iti dvitIyaM evamanyAnyapi paribhAvanIyAni padyAni, padyabandhaM hi vinA tukArAdinipAtAnAM pAdapUraNArthAnAM nirdezo na ghaTate, aparimitAni ca chandaHzAstrANIti, arthastvevam - sA devatA jinarakSitasya jJAtvA bhAvamiti zeSo vadhanimittaM tasyaiva, vacanamidaM bravIti smeti sambandhaH, 1 mU. (127) dosakaliyA salaliyaM nAnAvihacuNNavAsamIsaM (siyaM) divvaM / ghANamaNanivvuikaraM savvouyasurabhikusumavuTThi pahuMcamANI // vR. 'dosakaliya 'tti dveSayuktA, 'salIlayaM' ti salIlaM yathA bhavatItyarthaH, 'cuNNavAsa' tti cUrNalakSaNA vAsAH cUrNavAsAH tarmizrA yA sA tathA tAM divyAM ghrANamanonirvRttikArIM sarvartukAnAM surabhINAM ca kusumAnAM yA vRSTiH sA tathA tAM pramuJcantI / mU. (128) nAnAmaNikaNagarayaNaghaMTiyakhiMkhiNiNeUramehalabhUsaNaraveNaM / disAo vidisAo pUrayaMtI vayaNamiNaM beti sA sakalusA // vR. tathA nAnAmaNikanakaratnAnAM sambandhIni ghaNTikAzca kiGkiNyazca - kSudraghaNTikA nupUrI ca pratItau mekhalAca - rasanA etallakSaNAni yAni bhUSaNAni teSAM yo ravastena iti rUpakArthaM 'disAo vidasAo pUrayaMti vayaNamiNaM bei ya'tti dizo vidizazca pUrayantI vacanamidaM vakSyamANaM bravIti sA devatA, 'sakalusa' tti saha kaluSeNa pApena varttate yA sA tatheti tRtIyaM / mU. (129) hola vasula gola nAha daita piya ramaNa kaMta sAmiya nigghiNa nitthakka / chinna nikkiva akayaluya siDhila bhAva nillajja lukkha akaluNa jinarakkiya majjhaM hiyayarakkhagA ! // vR. he ho (hA) la he vasula he gola etAni ca padAni nAnAdezApekSayA puruSAdyAmantraNavacanAni gauravakutsAdigarbhANi varttante, ho (hAla iti dazavaikAlike hola iti dRzyate, tathA nAtha ! -
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-9 175 -yogakSemakarin ! dayita!-vallabha! rakSita! iti vA priya!-premakarttaH! ramaNa-bhataH! kAnta!kamanIya! svAmika!-adhipate! nighRNa!-nirdaya ! sasnehAyA viyogaduHsthAyA mama parityAgAt 'nitthakka'tti anavasarajJa anuraktAyA mamAkANDe eva tyaagaadityrddh| 'chinna'tti styAna ! kaThina madIyAtyantAnukUlacaritAdravIkRtahadayatvAt niSkRpa! mama duHkhitAyA apratIkArAt, akRtajJa! madIyopakArasyAnapekSaNAt zithilabhAva ! akasmAd mama mocanA nirlajja ! pratipannatyAgAt rUkSa! snehakAryAkaraNAt akaruNa! he jinarakSitamama hadayarakSaka!-viyogaduHkhena zatadhAsphuTato hadayasya trAyaka punarmama svIkaraNata ityarthaH iti caturthaM, / mU. (130) nahu juJjasi ekkiyaM anAhaM abaMdhavaM tujjha calaNaovAyakAriyaM ujjhiuM mahaNNaM / ahaM tume vihUNA na samatthAvi jIviuMkhaNaMpi / / vR. 'nahu' naiva yujyase-arhasi ekakAmanAthAmabAndhavAM tava calanopapAtakArikAMpAdasevAvidhAyinImujjhitumadhanyAmiti, ihaca samAnArthanekazabdopAdAne'pina punaruktadoSaH sambhramAbhihitatvAt, ydaah||1|| "vaktA harSabhayAdibhirAkSiptamanAH stuvaMstathA nindan / yatpadamasakRd brUyAt tatpunaruktaM na dossaayaa||" iti ardhaM, he guNasaMkara!-guNasamudAyarUpa! haM iti akAralopadaraasanAdahamiti dRzyaM tvayAvihInA na samarthA jIvituM kSaNamapIti paJcamaM / mU. (131) imassa u anegjhsmgrvividhsaavysyaauldhrss| . rayaNAgarassa majjhe appANaM vahemi tujjha purao ehi niyattAhi jaisi kuviokhamAhi ekkAvarAhaM me // vR.tathA 'imassa uttiasyapunaH anekeyejhaSA-matsyAmakarA-grAhAH vividhazcApadAzcajalacarazrudrasattvarUpAsteSAM yAni zatAni teSAmAkulagRhaM AkIrNagehaM jhaSAdInAM vA sadA-nityaM kulagRhamiva kulagRhaM yaH sa tathA tasyetyarddha, ratnAkarasya-samudrasya madhye AtmAnaM 'vahemi'tti hanmi tava-bhavataH purataH-agrataH tathA ehi nivartasva 'jaisi'tti yadi bhavasi kupitaH kSamasvaikAparAdhaM tvaM me iti sssstthN| mU. (132) tujjha ya vigayaghaNavimalasamimaMDalagArasassirIyaM sArayanavakamalakumudakuvalayavimaladalanikarasarisanibhaM / nayaNaM vayaNaM pivAsAgayAe saddhA me pecchiuMje avaloehi tA io mamaM nAha jA te pecchAmi vayaNakamalaM // 7. 'tujjha yatti tava ca vigadhanaM vimalaMca yacchazimaNDalaM tasyevAkAro yasya zriyA ca saha yadvarttate tattathA, pAThAntareNa vigataghanavimalazazimaNDalenopamA yasya sazrIkaM ca yattattathA, zAradaM-zaratkAlasamabhavaM yannavaM-pratyagraM kamalaM ca-sUryabodhyaM kumudaM ca-candrabodhaM kuvalayaM ca-nIlotpalaM teSAMyodalanikaraH-dalavRndaM tatsadaze nitarAMbhAta iti-nibheca nayane yatra tattathA, pAThAntareNa zAradanavakamalakumude ca te vimukule ca te vikasite zeSaM tathaiva,
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/9/132 -vadanaM- mukhaM pratIti vAkyazeSaH, pipAsAgatAyAH - mukhajarzanajalapAnecchayA AyAtAyAH tAM vA gatAyAH- prAptAyAH kasyAH ? - me - mama zraddhA - abhilASaH kiM kartu ? - prekSituM - avalokayituM je iti pAdapUraNe nipAtaH avalokaya tA iti - tatastAvaditi vA itaH - asyAM dizi mAM nAtha jA iti-yena yAvaditi vA te-tava prekSe vadanakamalamiti rUpakaM / mU. (133) 176 evaM sappaNayasaralamahurAtiM puNo 2 kaluNAI vayaNAtiM jaMpamANI sA pAvA maggao samaNNei pAvahiyayA // vR. evaM sapraNayAni - sehAnIva saralAni - sukhAvagamyAbhidheyAni madhurANi ca - bhASayA komalAni yAni tAni tathA, tathA karuNAni - karuNotpAdakatvAt vacanAni jalpantI sA pApA kriyayA mArgataH-pRSThataH samanveti - samanugacchati pApahadayeti / mU. (134) tate NaM se jinarakkhie calamaNe teNeva bhUsaNaraveNaM kaNNasuhamaNohareNaM tehi ya sappaNayasaralamahurabhaNiehiM saMjAyaviuNarAe rayaNadIvassa devayAe tIse suMdarathaNajahaNavayaNakaracaraNanayaNalAvannarUvajovvaNasiriM ca divvaM sarabhasauvagUhiyAiM jAtiM vibboyavilasiyANi ya vihasiyasakaDakkhadiTThinissasiyamaliyauvalaliyaThiyagamaNa-paNayakhijjiyapAsA diyANi ya saramANe rAgamohiyamaI avase kammavasagae avayakkhati maggato saviliyaM, tate gaM jiNarakkhiyaM samuppannakaluNabhAvaM maccugalatthallaNolliyamaiM avayakvaMtaM taheva jakkhe ya selae jANiUNa saNiyaM 2 uvvihati niyagapiTThAhi vigayasattaM, tate NaM sA rayaNadIvadevayA nissaMsA kaluNaM jinarakkhiyaM sakalusA selagapiTThAhi uvayaMtaM dAsa ! maositti jaMpamANI appattaM sAgarasalilaM geNhaya bAhAhiM ArasaMtaM uDDuM uvvihati, aMbaratale ovayamANaMca maMDalaggeNa paDicchittA nIluppalagavalaayasippagAseNa asivareNaM khaMDAkhaMDiM kareta 2 tattha vilavamANaM tassa ya sarasavahiyassa ghettUNa aMgamaMgAtiM saruhirAI ukkhittabaliM cauddisiM kareti sA paMjalI pahiTThA / vR. tato'sau jinarakSitazcalamanAH - abhyupagamAccalitacetAH 'avayakkhai' tti sambandhaH, kiMbhUtaH ? - satadviguNarAgaH pUrvakAlApekSayA, kasyAM ? -ratnadvIpadevatAyAM, kena kaizcetyAha-tena ca-pUrvoktena bhUSaNaraveNa karNasukho manoharazca yastena taizca pUrvavarNitaiH sapraNayasaralamadhurabhaNitaiH, tathA tasyA devatAyAH sundaraM yatstanajaghanavadanakaracaNanayanAnAM lAvaNyaM spRhaNIyatvaM tacca rUpaM ca - zarIrasundaratvaM ca yauvanaM ca - tAruNyaM teSAM yA zrIH - sampat sA tathA tAM ca divyAM - devasambandhinIM smaranniti sambandhaH, tathA sarabhasAni - saharSANi yAnyupagUhitAni - AliGgitAni tAni tathA'vibboyakAH' strIceSTAvizeSAH vilasitAni ca - netravikAralakSaNAni ca tAni tathA, vihasitAnica-arddhasitAdIni sakaTAkSAH - sApAGgadarzanAH dRSTayo-vilokitAni niHzvasitAni ca - kAmakrIDAyAH samudbhavAnimalitAnica- puruSAbhilaSaNIyayoSidaGgamardanAni ca pAThAntareNa maNitAni ca - ratakUjitAni upalalitAni ca - krIDitavizeSarUpANi pAThAntareNa lalitAniIpsitAni krIDitAni vA sthitAni ca - svabhavaneSu utsaGgAsanAdiSu vA avasthAnAni gamanAni ca-haMsagatyA caGkamaNAni praNayakheditAni ca - praNayaroSaNAni prasAditAni ca - kopaprasAdanAnIti dvandvastAni ca smaran- cintayan / rAgamohitamatiH avaza Atmana iti gamyate, karmmavazaM karmaNaH pArAtantrayaM gato yaH sa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-9 177 tathA pAThAntare karmavazAt vegena mohasya naDito-viDambito yaH sakarmavazaveganaDitaH, 'avaikkhaittiavekSate-nirIkSatesmamArgataH-pRSThato'valokayatitAmAgacchantImityarthaH, 'saviliyaMti savrIDaM, salajjamityarthaH / "maccugalatthallaNollimayaiMti mRtyunA-yamarAkSasena 'galatthallA' hastena galagrahaNarUpA tayAnoditA-svadezagamanavaimukhyena yamapurIgamanAbhimukhIkRtA matiryasya satathA taM avekkhamANaM tathaiva yakSastu zailako jJAtvA zanaiH 2 'uvvihaitti udvijahAti-UrddhaM kSipati, 'taheva saNiyaM' ityetat padadvayaM vAcanAntare nopalabhyate nijakapRSThAt zarIrAvayavavizeSAt 'vigayasatthaM ti vigatasvAsthyaM pAThAntare vigatazraddho yakSaH zailaka iti, 'ovayaMta ti avapatantaM 'sarasabahiyassa'tti sarasaM-abhimAnarasopetaM vadhitohato yaH satathA tasya aMgamaMgAIti zarIrAvayavAn 'ukkhittabaliM'ti utkSiptaH-Urddha AkAze kSiptona bhUmipaTTAdiSu nivezito yo baliH-devatAnAmavapahAraH sa tathA taM caturdizaM karoti, sA devatA 'paMjali tti prakRtAJjaliH prkRsstttossvtii| mU. (135) evAmeva samaNAuso ! jo amhaM niggaMthANa vA 2 aMtie pavvatie samANe punaravi mANussae kAmabhoge AsAyati patthayati pIheti abhilasati se NaM iha bhave ceva bahUNaM samaNANaM 4 jAva saMsAraM aNupariyaTTissati, jahA vA se jinarakkhie vR. 'evameve'tyAdi nigamanaM 'AsAya'ttiprAptAnAzrayatibhajate-aprAptAnprArthayateRddhimantaM yAcate spRhayati-aprArthita eva yadyayaM zrImAn bhogAn me dadAti tadA sAdhu bhavati ityevaMrUpAM spRhAM karoti abhilaSati-dRSTAdRSTeSu zabdAdiSu bhogecchAM krotiityrthH,| mU. (136) "chalao avayakkhaMto nirAvayakkho gao aviggheNaM / tamhA pavayaNasAre nirAvayakheNa bhaviyavvaM / / vR. atrArthe 'chaliuM' gAhA-chalito-vyaMsito'narthaM prAptaH 'avakAsan pazcAdbhAgamavalokayan jinarakSitaitiprastutameva 'niravayakkho niravakAGkSaH pazcAdbhAgamanavekSamANastannisspRha ityartho gataH-svasthAnaM prApto'vighnena-antarAyabhAvena jinapAlita iti vakSyamANaM, eSa dhAntAnuvAdo, dAntikastvevaM-yasmAdevaM tasmAt 'pravacanAsAre' cAritre labdhe satIti gamyate 'niravakAGkSaNa' parityaktabhogAn prati nirapekSeNa-anabhilASavatA bhvitvymiti| mU. (137) bhoge avayakkhaMtA paDaMti saMsArasAyare ghore| ___ bhogehiM niravayakkhA taraMti sNsaarkNtaarN||" vR. 'bhoge' gAhA cAritraM pratipadyApi bhogAnavakAGkSantaH patanti saMsArasAgare ghore jinarakSatavat, itare tu taranti jinapAlitavat smudrmiti|| iha vizeSopanayamevaM varNayanti vyaakhyaataarH||1|| "jaha rayaNadIvadevI taha etthaM aviraI mahApAvA / jaha lAhatthI viNiyA taha suhakAmA ihaM jiivaa|| // 2 // jaha tehiM bhIehiM diTTho AghAyamaMDale puriso| saMsAradukkhabhIyA pAsaMti taheva dhammakahaM / / // 3 // jaha teNa tesi kahiyA devI dukkhANa kAraNaM ghorN| 712
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/9/137 tatto cciya nitthAro selagajavakkhAo nnntto|| // 4 // taha dhammakahI bhavvANa sAhae diTThaaviraisahAvo / sayaladuhaheubhUo visayA virayaMti jIvANaM / / // 5 // sattANaM duhattANaM saraNaMcaraNaM jinniNdpnnttN| AnaMdarUvinivvANasAhaNaM tahaya desei / / jaha tesiM tariyavvo ruddasamuddo taheva sNsaaro| jaha tesi sagihagamaNaM nivvANagamo tahA etthaM // jaha selagapiTThAo bhaTTho devIi mohiymiio| sAvayasahassapauraMmisAyare pAvio nihaNaM / / // 8 // taha aviraIi naDio caraNacuo dukkhasAvayAiNNe / nivaDai upArasaMsArasAyare dAruNasaruve / / // 9 // jaha devI akkhoho patto saTThANa jiiviysuhaaii| taha caraNaTThio sAhU akkhaoho jAi nivvANaM // mU. (138)tateNaMsArayaNaddIvadevayAjeNeva jinapAlie teNeva uvA0 bahUhiM anulomehi ya paDilomehi ya kharamaharasiMgArehiM kaluNehi ya uvasaggehi ya jAhe no saMcAei cAlittae vA khobhi0 vippa0 tAhe saMtA taMtA paritaMtA niviNNA samANA jAmeva disiM pAu0 tAmeva disaM paDigayA, tate NaM se selae jakkhe jinapAlieNa saddhiM lavaNasamudaM majhamajheNaM vItiyavati 2 jeNevacaMpAnayarIteNeva uvAgacchatira caMpAe nayarIe aggujANaMsi jinapAliyaMpaTThAtooyAreti 2 evaM vaM0-esaNaM devA0! caMpAnayarI dIsatittika? jinapAliyaM Apucchati 2 jAmeva disiM pAunbhUe tAmeva disiM pddige| mU. (139) tateNaM jinapAlie caMpaManupavisatira jeNeva saegihe jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai 2 ammApiUNaM royamANe jAva vilavamANe jinarakkhiyavAvattiM nivedeti, tate NaMjinapAlie ammApiyaromittanAtijAvapariyaNeNaMsaddhiM royamANAtiMbahUiMloiyAiMmayakiccAI kareti 2 kAleNaM vigatasoyAjAyA, tateNaMjiNapAliyaMannayA kayAi suhAsaNavaragataM ammApiyaro evaMvaMdAsI-kahaNNaMputtA! jinarakkhiekAlagae?, tateNaM se jiNapAlieammApiUNaMlavaNasamuddottAraMca kAliya- vAyasamutthaNaM potavahaNavivattiM ca phalahakhaMDaAsAtaNaMca rayaNadIvuttAraMca rayaNadIvadevayAgihaM ca bhogavibhUiM ca rayaNadIvadevayAappAhaNaM ca sUlAiyapurisadarisaNaM ca selagajakkhaAruhaNaMcarayaNadIvadevayAuvasaggaMca jinarakkhayavivattiM calavaNasamuddauttaraNaMca caMpAgamaNaMca selagaja- kkhaApucchaNaM ca jahAbhUyamavitahamasaMdiddhaM parikaheti, tate NaM jinapAlie jAva appasoge jAva vipulAti bhogabhogAiM jamANe viharati / mU. (140) teNaMkAleNaM2 samaNe0 samosaDhe, dhammaM socA pavvatieekkArasaMgavI mAsieNaM sohamme kappe do sAgarovame, mahAvidehe sijjhihiti / evAmeva samaNAuso ! jAva mANussae kAmabhoe no puNaravi AsAti seNaMjAva vItivatissati jahA vA se jinpaalie| evaM khalujaMbU
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:-, adhyayanaM - 9 samaNeNaM bhagavayA navamassa nAyajjhayaNassa ayamaTThe pannattettibemi // adhyayanaM - 9 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA jJAtAdharmakathAGga sUtre prathama zrutaskandhe navama adhyayanaMsya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / adhyayanaM - 10 - candramA vR. atha dazamaM vivriyate, tasya cAyaM pUrveNa saha sambandhaH - anantarAdhyayane'virativazavartyavazavarttinoranarthetarAvuktau, iha tu guNahAnivRddhilakSaNAvanarthArthI pramAdyapramAdinorabhidhIyete ityevaMsambaddhamidam mU. (141 ) jati NaM bhaMte! samaNeNa0 navamassa nAyajjhayaNassa ayamaTTe pannatte dasamassa ke aTTe0 ?, evaM khalu jaMbU ? teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nagare sAmI samosaDhe goyamasAmI evaM vadAsI- kahannaM bhaMte ! jIvA vahU'ti vA hAyanti vA?, go0 ! se jahA nAmae bahulapakkhassa pADivayAcaMde punnimAcaMdaM paNihAya hINo vaNNeNaM hINe sommayAe hINe niddhayAe hINe kaMtIe evaM dittIe juttIe chAyAe pabhAe oyAe lessAe maMDaleNaM tayAnaMtaraM ca NaM bIyAcaMde pADivayaM caMda paNihAya hInatarAe vaNNeNaM jAva maMDaleNaM tayAnataraMca NaM tatiAcaMde bitiyAcaMdaM paNihAya hInatarAe vaNNeNaM jAva maMDaleNaM, evaM khalu eeNaM kameNaM parihAyamANe- 2 jAva amAvAsyA caMde cAuddasi caMdaM paNihAya naTTe vaNNeNaM jAva naTTe maMDaleNaM, evAmeva samaNAuso ! jo amhaM niggaMtho vA niggaMthI vA jAva pavvaie samANe hINe khaMtIe evaM muttIe guttIe ajjaveNaM maddaveNaM lAghaveNaM sacceNaM taveNaM . ciyAe akiMcaNayAe baMbhaceravAseNaM, 179 tayAnaMtaraM ca NaM hIne hInatarAe khaMtIe jAva hINatarAe baMbhaceravAseNaM, evaM khalu eeNaM kameNaM parihAyamANe 2 naTTe khaMtIe jAva naTTe baMbhaceravAseNaM, se jahA vA sukkapakkhassa pADivAyacaMde amAvAsAe caMdaM paNihAya ahie vaNNeNaM jAva ahie maMDaleNaM tayANaMtaraM ca NaM biiyAcaMde paDivayAcaMdaM paNihAya ahiyayarAe vaNNeNaM jAva ahiyatarAe maMDaleNaM evaM khalu eeNaM kameNaM parivuDDemANe 2 jAva puNNimAcaMde cAuddasiM caMdaM paNihAya paDipuNNaM vaNNeNaM jAva paDipunne maMDaleNaM, evAmeva samaNAuso ! jAva pavvatie samANe ahie khaMtIe jAva baMbhaceravAseNaM, tayAnaMtaraM caNaM ahiyayarAe khaMtIe jAva baMbhaceravAseNaM, evaM khalu eeNaM kameNaM parivaDDhe mANe 2 jAva paDipunne baMbhaceravAseNaM, evaM khalu jIvA vahU'ti vA hAyaMti vA, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM dasamassa nAyajjhayaNassa ayamaTTe pannattettibemi / / vR. sarvaM sugamam, navaraM jIvAnAM dravyato'nantatvena pradezatazca pratyekamasaGkhyAtapradezatvenAvasthitaparimANatvAt varddhante guNaiH hIyante ca taireva / anantaranirdezatvena hAnimeva tAvadAha - 'se jahe 'tyAdi, 'paNihAe' tti praNidhAyApekSya 'varNena' zuklatAlakSaNena 'saumyatayA' sukhadarsanIyatayA 'snigdhatayA' arukSatayA 'kAntyA' kamanIyatayA 'dIptayA' dIpanena vastuprakAzanenatyarthaH 'juttIya'tti yuktatyA AkAzasaMyogena / khaNDena hi maNDalenAlpataramAkAzaM yujyate na punaryAvatsampUrNena, 'chAyAyA' jalAdI
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/10/141 pratibimbalakSaNayA zobhayAvA 'prabhayA' udgamanasamayeyadhutisphuraNatayA oyAe' ttiojasA dAhApanaya nAdisvakAryakaraNazaktyA 'lezyayA' kiraNarUpayA 'maNDalena' vRttatayA, kSAntyAdiguNahAnizca kuzIlasaMsargAt sadgurUNAma paryupAsanAt pratidinaM pramAdapadAsevanAt tathAvidhacAritrAvaraNakarmodayAcca bhavatIti, guNavRddhistvetadviparyAyAditi, evaM ca hIyamAnAnAM jIvAnAM na vAJchitasya nirvANasukhasyAvAptirityanarthaH, Aha c||1|| "caMdovva kAlapakkhe parihAI pae pae pmaaypro| taha uggharaviggharaniraMgaNovina ya icchiyaM lhi||"tti guNairvarddhamAnAnAM tu vAJchitArthAvAptertha iti, vizeSayojanA punrevm||1|| "jaha caMdo taha sAhU rAhuvaroho jahA taha pmaao| vaNNAI guNagaNo jaha tahA khamAI smnndhmmo|| // 2 // puNNovi paidinaM jaha hAyaMto savvahA sasI nasse / taha puNNacaritto'vihu kusiilsNsggimaaiihiN|| // 3 // jaNiyapamAo sAhU hAyaMto paidiNaMkhamAIhiM / jAyai naTThacaritto tatto dukkhAI pAvei // // 4 // (tathA) - "hINaguNovihu houNsuhgurujogaaijnniysNvego| puNNasarUvo jAiya vivaDDamANo sasaharovva // zrutaskandha : 1 - adhyayanaM-10- samAptam ( adhyayanaM-11-dAvadravaH ) vR. athaikAdazamaM vivriyate-asya pUrveNa sahAyaM sambandhaH-pUrvatra ca pramAdyapramAdinaurguNahAnivRddhilakSaNAvanArthAvuktI, iha tu mArgArAdhanavirAdhanAbhyAM tAvucyete itisambaddhamidam mU. (142) jatiNaMbhaMte! dasamassa nAyajjhaNassa ayamaDhe ekkArasamasa ke aDhe0?, evaM khalujaMbU!teNaM kAleNaM 2 rAyagihe goyame evaM vadAsI kaha NaMbhaMte! jIvA ArAhagA vA virAhagA vA bhavaMti?, go0 ! se jahA nAmae egaMsi samuddakUlaMsi dAvaddavA nAmaM rukkhA pannattA kiNhA jAva niuruMbabhUyA pattiyA puphiyA phaliyA hariyagarerijjamANA sirIe atIva uvasobhemANA 2 ciTThati, jayA NaM dIviccagA IsiM purevAyA pacchAvAyA maMdAvAyA mahAvAyA vAyaMti tadA NaM bahave dAvaddavA rukkhA pattiyA jAva ciTuMti appegatiyA dAvaddavA rukkhA junnA jhoDA parisaDiyapaMDupattapupphaphalA sukkarukkhao viva milAyamANA 2 ciTThati, / evamAmeva samaNAuso! je amhaM niggaMtho vA niggaMthI vA jAva pavvatite samANe bahUNaM samaNANaM4 sammaMsahati jAva ahiyAseti bahUNaM annautthiyANaMbahUNaM gihatthANaM no sammaMsahati jAva no ahiyAseti esaNaM mahe purise desavirAhae pannate samaNAuso! jayANaM sAmuddagA IsiM purevAyA pacchAvAyA maMdavAyA mahAvAtA vAyaMti tadA NaM bahave dAvaddavA rukkhA juNNA jhoDAjAva milAyamANA 2 ciTThati, appegaiyA dAvaddavA rukkhA pattiyA puphiyA jAva uvasobhemANA 2 ciTRti, evAmeva samaNAuso! joamhaMniggaMthovA niggaMthI vApavvatie samANebahUNaMannautthiyANaM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-11 bahUNaMgihatthANaM sammaMsahati bahUNaM samaNANaM4 no sammaMsahati esaNaMmae purise desArAhae pannatte smnnaauso!| jayANaM no dIvicaggA no sAmuddagAIsiMpurevAyA pacchAvAyAjAva mahAvAyA tateNaM savve dAvaddavA rukkhA juNNA jhoDA0 evAmeva samaNAuso! jAva pavvatie samANe bahUNaM samaNANaM 2 bahUNaM annautthiyagihatthANaM no sammaMsahati esaNaMmae purise savvavirAhae pannatte samaNAuso!, jayA NaM dIviccagAvi sAmuddagAvi IsiM purevAyA pacchAvAyA jAva vAyaMti tadA NaM savve dAvaddavA rukkhA pattiyA jAva ciTThati, evAmeva samaNAuso ! je amhaM pavvatie samANe bahUNaM samaNANaM bahUNaM annautthiyagihatthANaM sammaM sahati esaNaM mae purise savvArAe pa0!, evaM khalu go0 ! jIvA ArAhagA vA virAhagA vA bhavaMti, evaM khalu jaMbU! samaNeNaM bhagavayA ekkArasamassa ayamaDhe pnnttettibemi|| vR. sarvaM sugama, navaraM ArAdhakA jJAnAdimokSamArgasya virAdhakA api tasyaiva 'jayA Na'mityAdi 'dIviccagA' dvaipyA dvIpasambhavA ISat purovAtAH-manAk-sasnehavAtA ityarthaH,pUrvadiksambandhinovA, pathyAvAtA-vanaspatInAMsAmAnyena hitAvAyavaH pazcAdvAtAvAmandAH-zanaiH saJcAriNaH mahAvAtAH-udaMDavAtA vAnti tadA 'appegAiya'tti apyeke kecanApistokA ityarthaH, 'juNNa'ttijIrNAivajIrNAH, jhoDa:-patrAdizATanaM, tadyogAtte'pijhoDAH, ataevaparizaTitAni kAnicicca pANDUni patrANipuSpaphalAnica yeSAMtetathA zuSkavRkSaka iva mlAyantastiSThanti ityeSa dRSTAnto, yojanA tvasyaivaM evAmeve'tyAdi, annautthiyANaM'ti anyayUthikAnAM-tIrthAntarIyANAM kApilAdInAmityarthaH, durvacanAdInupasargAn no samyak sahate iti, 'esa NaM'ti ya evaMbhUtaH eSa puruSo dezavirAdhako jJAnAdimokSamArgasya, iyamatra vikalpacatuSTaye'pi bhAvanA-yathA dAvadravyavRkSasamUhaH svabhAvato dvIpavAyubhiH bahutaradezaiH svasampadaH samRddhimanubhavatidezena cAsamRddhiM 1 samudravAyubhizcadezairasamRddhiM dezena ca samRddhi 2 mubhayeSAM ca vAyUnAmabhAve samRdhyabhAva 3 mubhayasadbhAve ca sarvataH samRddhi 4 mevaMkrameNa sAdhuHkutIrthikagRhasthAnAMdurvacanAdInyasahamAnaH kSAntipradhAnasya jJAnAdimokSamArgasya dezato virAghanAM karoti, zramaNAdInAMbahumAnaviSayANAMdurvacanAdikSamaNena bahutaradezAnAmArAdhanAt 1 zramaNAdidurvacanAnAM tvasahane kutIrthikAdInAM sahane dezAnAM virAdhanena dezata evArAdhanAM karoti 2 ubhayeSAmasahamAno virAdhanAyAM sarvathA tasya varttate 3 sahamAnazca sarvathA''rAdhanAyAmiti 4, iha punarvizeSayojanAmevaM varNayanti "jaha dAvaddavataruvaNamevaM sAhU jaheva dIviccA / vAyA taha smnnaaiyspkkhvynnaaiNdushaaii|| // 2 // jaha sAmuddayavAyA th'nntitthaaikdduyvynnaaii| kusumAisaMpayA jaga sivamaggArAhaNA taha u|| jaha kusumAiviNAso sivamaggavirAhaNA tahA neyaa| jaha dIvavAujoge bahuiTI Isi ya anniddddii| // 4 // tahasAhammiyavayaNANa sahamANArAhaNA bhave bhuyaa| // 1 // jarA
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/11/142 // 6 // iyarANamasahaNe puNa sivamaggavirAhaNA thovA / / jaha jalahi vAujoge theviDDI bahuyarA ya'NiDDI y| taha parapakkhakhamaNe ArAhaNamIsi bhuyyrN|| jaha ubhayavAuvirahe savvA tarusaMpayA viNaTThatti / animittobhayamacchararuve virAhaNA taha y|| jaha ubhayavAujoge savvasamiDDI vanassa sNjaayaa| taha ubhayavayaNasahaNe sivamaggArAhaNA vuttaa| tA punnasamaNadhammArAhaNacitto sayA mhaastto| savveNavikIraMtaM saheja savvaMpi paDikUlaM // " zrutaskandha : 1, adhyayanaM-11- samAptam // 7 // // 8 // ( adhyayanaM-12-udakajJAtaH ) vR.adhunA dvAdazaM viviyate, asya caivaMsambandhaH-anantarajJAte cAritradharmasya virAdhakadharmasya virAdhakatvamArAdhakatvaM coktamiha tucAritrArAdhakatvaM prakRtimalImasAnAmapi bhavyAnAM sadguruparikarmaNAto bhavatItyudakodAharaNenAbhidhIyate, ityevaM sambaddhamidam mU. (143) jatiNaMbhaMte! samaNeNaMjAva saMpatteNaM ekkArasamassa nAyajjhayaNassa ayama0 bArasamassa NaM nAyajjhayaNassa ke aDhe paM0?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 caMpA nAma nayarI punnabhadde jitasattU rAyA dhAriNI devI, adInasattU nAma kumAre juvarAyA yAvi hotthA, subuddhI amacce jAva rajjadhurAciMtae samaNovAsae, tIseNaMcaMpAe nayarIe bahiyA uttarapuracchimeNaM ege parihodae yAvihotthA, meyavasAmaMsaruhirapUyapaDalapoccaDe mayagakalevarasaMchaNNe amaNuNNe vaNNeNaM jAva phAseNaM, sejahA nAmae ahimaDeti vA gomaDeti vA jAvamayakuhiyaviNaDhakimiNavANNadurabhigaMdhe kimijAlAule saMsatte asuivigayabIbhatthadarisaNijje, bhaveyAruvesiyA?, no iNaDhe samajhe, etto aniTTatarAe ceva jAva gaMdheNaM pnnte| vR. sarvaM sugamanavaraM 'pharihodae'ttiparikhAyAH-khAtavalayasyodakaMparikhodakaM, cApIti samuccaye, tatazcaMpAdiko'rtho'bhUdu evaM parikhodakaM cAbhUdityevaM, caH samuccaye iti, 'meye tyAdi, atra medaHprabhRtInAM paTalena-samUhena 'poccaDaM' vilInaM mRtakAnAM yathA vA dvipadAdInAM kaDevaraiH saMchannaMyattattathA,ahyAdikaDevaravizeSaNAyAha-mRtaM-jIvavimuktamatraMsadyatkuthitaM-ISaldurgandhamityarthaH tathA vinaSTa-ucchUnatvAdivikAravat 'kimiNaM'ti katipayakRmivat vyApannaM ca-zakunyAdibhakSaNAdvIbhatsatAM gataM sadyaddurabhigandhaM-tIvrataraduSTagandhaM / mU. (144) tate NaM se jitasattU rAyA annadA kadAi hAe kayabalikamme jAva appama hagghAbharaNAlaMkiyasarIre bahUhiM rAIsara jAva satthavAhapabhitihiM saddhiM bhoyaNavelAe suhAsaNavaragara vipulaM asanaM 4 jAva viharati, jimitabhuttuttarAyae jAva suibhUte taMsi vipulaMsi asana 4 jAda jAyavimhae te bahave Isara jAva pabhitIe evaM vayAsI-aho NaM devA0 ! ime maNunne asana /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 zruttaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-12 vaNeNaM uvavee jAva phAseNaM uvavete assAyaNijje vissAyaNijje pINaNije dIvaNijje dappaNijje mayaNijje biMhaNije sabbiMdiyagAyapalhAyaNije, tate NaM te bahave Isara jAva pabhiyao jitasatuM evaM va0-taheva NaM sAmI ! jaNNaM tubbhe vadaha ahoNaM ime maNuNNe asanaM 4 vaNNeNaM uvavee jAva valhAyaNijje, tateNaM jitasattU subuddhiM amacaM evaM va0-aho NaM subuddhI ! ime maNuNNe asanaM 4 jAva palhAyaNijje, tae NaM subuddhi jitasattusseyamaTuMno ADhAijAvatusiNIe saMciTThati, tateNaM jitasattuNA subuddhI doccaMpi taccaMpi evaM vutte samANe jitasattuMrAyaM evaM vadAsI-no khalu sAmI ! ahaM eyaMsi maNuNNaMsiasana 4 kei vimhae, evaM khalu sAmI 'subbhisaddAvi puggalA dubhisaddattAe pariNamaMti dunbhisaddAvi poggalA subbhisadattAepariNamaMti, surUvAvi poggalA durUvattAepariNamaMtidurUvAvipoggalA surUvattAe pariNamaMti, subhigaMdhAvipoggalA dubbhigaMdhattAe pariNamaMtidubhigaMdhAvi poggalAsubbhigaMdhattAe pariNamaMti surasAvi poggalA durasattAe pariNamaMti durasAvi poggalA surasattAe pariNamaMti suhaphAsAvi poggalA duhaphAsattAe pariNamaMti duhaphAsAvi poggalA suhaphAsattAe pariNamaMti paogavIsasApariNayAvi yaNaM sAmI ! poggalA pannattA, tateNaM se jitasattU subuddhissa amaccassa evamAtikkhamANassa 4 eyamaTuMno ADhAti no pariyANAI tusiNIe saMciTThai, taeNaM se jitasattU annadA kadAI pahAe AsakhaMdhavaragate mahayA bhaDacaDagarahaAsavAhaNiyAe niJjAyamANe tassa pharihodagassa adUrasAmaMteNaM vItIvayai / tateNaM jitasattU tassa pharidodagassa asubheNaM gaMdheNaMabhibhUte samANe saeNaM uttarijageNaM AsagaMpihei, egaMtaMavakkamati, tebahaveIsara jAva pabhitioevaM vadAsI-ahoNaM devANuppiyA ime pharihodae! amaNunne vaNNeNaM 4 se jahA nAmae ahimaDeti vA jAva amaNAmatarAe ceva, tae NaM te bahave rAIsarapabhii jAva evaM va0-taheva NaM taM sAmI! jaMNaM tubbhe evaM vayaha, aho NaM ime pharihodae amaNuNNe vaNNeNaM 4 se jahA nAmae ahimaDe i vA jAva amanAmatarAe ceva, taeNaMsejiyasattUsubuddhiM amaccaM evaM vadAsI-ahoNaM subuddhI! ime pharihodae amaNuNNe vaNNeNaM se jahA nAmae ahimaDei vA jAva amaNAmatarAe ceva, tae NaM subuddhI amacce jAva tusiNIe saMciTThai, tae NaM se jiyasattU rAyA subuddhiM amaJcaM doghaMpi tacaMpi evaM va0-ahoNaMtaM ceva, taeNaMse subudaddhIamacce jiyasattuNA ranA doccaMpitacaMpievaM vutte samANe evaMva0-nokhalu sAmI! amhaM eyaMsi karihodagaMsi kei vimhae, evaMkhalu sAmI! subbhisaddAvipoggalAdubbisadattAe pariNamaMti, taM ceva jAva paogavIsasApariNayAvi yaNaM sAmI ! poggalA pannattA, tateNaM jitasattusubuddhi evaM ceva, mANaM tumaMdevANu0! appANaMca paraMca tadubhayaMvA bahUhi yaasabbhAvubbhAvaNAhi~ micchattAbhiniveseNaya vuggAhemANe vuppAemANe viharAhi, tateNaMsubuddhissa imeyArUve abbhasthie 5 samuppajjitthA-ahoNaMjitasattUsaMtetaccetahieavitahe sabbhUte jiNapannatte bhAve no uvalabhati, taM seyaM khalu mama jitasattussa ranno saMtANaM taccANaM tahiyANaM avitahANaM sabbhUtANaM jinapannattANaM bhAvANaM abhigamaNaTThayAe eyamaTTha uvAiNAvettae, evaM saMpeheti 2 paJcatiehiM purisehiM saddhiM aMtarAvaNAo navae ghaDayapaDae pageNhati 2 saMjhAkAlasamayaMsi paviralamaNussaMsi nisaMtapaDinisaMtaMsi jeNeva pharihodae teNeva uvAgae 2 taM
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/12/144 pharihodagaMgeNhAveti 2 navaesughaeDasugAlAveti 2 navaesughaDaesupakkivAveti 2 laMchiyamuddite karAveti 2 sattarattaMparivasAveti 2 doccaMpinavaesughaDaesugAlAvetinavaesughaDaesupakkhivAveti 2 sajjakkhAraM pakkhivAvei laMchiyamuddite kAraveti 2 sattarattaM parivasAveti 2 taccaMpi navaesu ghaDaesu jAva saMvasAveti evaM khalu eeNaM uvAeNaM aMtarA galAvemANe aMtarA pakkhivAvemANe aMtarAya viparivasAvemANe 2 sattara rAtiMdiyA viparivasAveti, tateNaMsepharihodae sattamasattayaMsi pari-NamamANaMsi udagarayaNe jAe yAvihotthA acaache patte jacce taNue phalihavaNNAbhe vaNNeNaM uvavete 4 AsAyaNije jAva savviMdiyagAyapalhAyaNije, tate NaM subuddhI amacce jeNeva se udagarayaNe teNeva uvA02 karayalaMsi AsAdeti 2 taM udagarayaNaM vaNNeNaM uvaveyaM 4 AsAyaNijje jAva savviMdiyagAyapalhayaNiijaM jANittA haTTatuDhe bahUhiMudagasaMbhAraNijjehiM saMbhAreti 2 jitasattussaraNNo pANiyadhariyaMsaddAveti 2 evaM va0-tumaM caNaM devANuppiyA! imaM udagarayaNaM geNhAhi 2 jitasattussa ranno bhoyaNavelAe uvaNejjAsi, tate NaM se pANiyagharie subuddhiyassa etamaTTha paDisuNeti 2 taM udagarayaNaM giNhAti 2 jitasattussa ranno bhoyaNavelAe uvaTThaveti, tate NaM se jitasattU rAyA taM vipulaM asana 4 AsAemANe jAva viharai, jimiyabhuttuttarAyayAviyaNaMjAvaparamasuibhUetaMsiudagarayaNejAyavimhaetebahaverAIsara jAvaevaMva0-aho NaM devANu0! ime udagarayaNe acche jAva savviMdiyagAyapalhAyaNijje tate NaM bahave rAIsara jAva evaM va0-tahevaNaM sAmI ! jaNNaM tubbhe vadaha jAva evaM ceva palhAyaNijje, tate NaM jitasattU rAyA pANiyadhariyaM saddAveti 2 evaM va0-esa NaM tubbhe devA0 ! udagarayaNe kao AsAdite ?, tateNaM se pANiyagharie jitasattuM evaM vadAsI-esaNaM sAmI! mae udagarayaNe subuddhissa aMtiyAo AsAdite, tate NaM jitasattU subuddhiM amacaM saddAveti 2 evaM va0-aho NaM subuddhI keNaM kAraNeNaM ahaM tava aniDhe 5 jeNaM tuma mama kallAkalliM bhoyaNavelAe imaM udagarayaNaM na uvaTThavesi ?, tae NaM tume devA0 ! udagarayaNe kao uvaladdhe ?, tate NaM subuddhI jitasattuM evaM va0-esaNaM sAmI ! se pharihodae, tate NaM se jitasattU subuddhiM evaM va0-keNaM kAraNeNaM subuddhi! esa se pharihodae ?, tate NaM subuddhI jitasakattuM evaM va0-evaM khalu sAmI ! tumhe tayA mama evamAtikkha-mANassa4 etamaTuMno saddahaha tateNaM mama imeyArUve abbhatthite 6 ahoNaM jitasattU saMtejAva bhAve no saddahati no pattiyati no roeti taM seyaM khalu mamaMjiyasattussa ranno saMtANaMjAva sabbhUtANaM jinapannattANaMbhAvANaM abhigamaNaTThayAe etamaTuMuvAiNAvettae, evaM saMpehemi 2 taMceva jAva pANiyadhariyaM saddAvemi 2 evaM vadAmi-tumaMNaM devANu0 ! udagarataNaM jitasattussa ranno bhoyaNavelAe uvaNehi, taM eeNaM kAraNeNaM sAmI! esa se phrihode| tateNaMjitasattU rAyA subuddhissaamaccassa evamAtikkhamANassa4 etamaTThano saddahati 3 asaddahamANe 3 anbhitaraTTANijje purise saddAveti 2 evaM vadAsI-gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA! aMtarAvaNAo navaghaDae paDae ya geNhaha jAva udagasaMhAraNijjehiM davvehiM saMbhAreha te'vi taheva saMbhAreti 2 jitasattussa uvaNeti, tate NaM jitasattUM rAyA taM udagarayaNaM karayalaMsi AsAeti AsAtaNijaMjAva sabbiMdiyagAyapalhAyaNijaMjANittA subuddhi amacaMsaddAveti 2 evaMva0-subuddhI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-12 eeNaM tume saMtA taccA jAva sabbhUyA bhAvA kato uvaladdhA?, . tateNaM subuddhI jitasattu evaM vadAsI-eeNaM sAmI! mae saMtAjAva bhAvA jiNavayaNAto uvaladdhA, tate NaM jitasattU subuddhiM evaM va0-taM icchAmi NaM devANu0 ! tava aMtie jinavayaNaM nisAmettae, tateNaMsubuddhI jitasattussavicittaM kevalipannattaMcAujjAmaMdhammaparikahei, tamAikkhati jahA jIvA bajjhaMti jAva paMca aNuvvayAtiM, tate NaM jitasattU subuddhissa aMtie dhammaM socA nisamma haTTa0 subuddhiM amacaM evaM va0- saddahAmi NaM devANuppiyA! niggaMthaM pAvayaNaM 3 jAva se jaheyaM tubbhe vayaha, taMicchAmiNaMtavaaMtiepaMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaMjAva uvasaMpajjittANaM viharittae, ahAsuhaM devA0 ! mA paDibaMdhaM0, tae NaM se jiyasattU subuddhissa amaccassa aMtie * paMcANuvvaiyaM jAva duvAlasavihaM sAvayadhamma paDivajjai, tate NaM jitasattU samaNovAsae abhigayajIvAjIve jAva paDilAbhemANe viharati / teNaM kaleNaM 2 therAgamaNaM jiyasattU rAyA subuddhI ya niggacchati, subuddhI dhammaM socA janavaraM jiyasatUM ApucchAmi jAva pavvayAmi, ahAsuhaM devA0!, tate NaM subuddhI jeNeva jitasattU teNeva uvA02 evaM va0-evaM khalu sAmI ! mae therANaM aMtie dhamme nisante se'viya dhamme icchiyapaDicchie 3, taeNaMahaMsAmI! saMsArabhauvviggebhIejAvaicchAmiNaMtubbehiM abbhaNunAesa0 jAva pavvaittae, tateNaMjitasattU subuddhiM evaM va0-acchAsutAva devANu0! kativayAtivAsAiMurAlAtiM jAva jamANAtato pacchAegayaotherANaM aMtiemuMDe bhavittA jAva pavvaissAmo, tateNaMsubuddhI jitasattussa eyamadvaM paDisuNeti, tate NaM tassa jitasattussa subuddhINA saddhiM vipulAI mANussa0 paJcaNubbhavamANassa duvAlasa vAsAiM vItikaMtAIteNaM kAleNaM 2 therAgamaNaMtateNaM jitasattU dhamma socA evaM navaraM devA0! subuddhiM AmaMtemi jeTTaputtaM rajje Thavemi, taeNaMtubbhaM jAva pavvayAmi, ahAsuhaM, tate NaM jitasattU jeNeva sae gihe teNeva uvA02 subuddhiM saddAveti 2 evaM vayAsI evaM khalu mae therANaMjAva pavvajAmi, tumaMNaM kiM karesi?, tate NaM subuddhI jitasattuMevaM va0-jAva ke0 ane AhAre vA jAva pavvayAmi, taM jati NaM devA0 jAva pavvayaha gacchaha NaM devANu0 ! jeTTa-puttaM ca kuTuMbe ThAvehi 2 sIyaM durUhittANaM mamaM aMtie sIyA jAla pAubbhaveti, tateNaMsubuddhIesIyAjAvapAubbhavai, tateNaMjitasattU koDuMbiyapurisesadAveti 2 evaMva0-gacchaha gaMtubbhe devA0! adInasattussa kumArassa rAyAbhiseyaM uvaTThaveha jAva abhisiMcaMtijAva pavvatie / tate NaM jitasattU ekkArasa aMgAiM ahijjati bahUNi vAsANi pariyAo mAsiyAe siddhe, tateNaM subuddhI ekkArasa aMgAI a0 bahUNi vAsANi jAva siddhe / evaM khalu jaMbU !samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM bArasamassa ayamaDhe pnnttettibemi|| vR. tattathA 'subbhisaddAvitti zubhazabdA api, 'dubbhisaddattAe'tti duSTazabdatayA, 'paogavIsasApariNaya'ttiprayogeNa-jIvavyApAreNa vizrasayAca-svabhAvenapariNatAH-avasthAntaramApannA yetetathA 'AsakhaMdhavaragae'ttiazva eva skandhaH-pudgalapratacayarUpo varaH-pradhAno'zvaro'thavA skandhapradezapratyAsatteH pRSThamapiskandha iti vyapadiSTamiti, asabbhAvubbhAvaNAhiti asatAM bhAvAnAM-vastUnAM-vastudharmANAMvAyAudbhAvanA-utkSepaNAnitAstathA tAbhirmithyAtvAbhinivezena ca-viparyAsAbhimAnena vyudgrAhayan-vividhatvenAdhikyena ca grAhayan vyutpA
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 jJAtAdharmakathAGgasUtram - 1/-/12/144 dayan - avyutpannamatiM vyutpannaM kurvan 'saMte' ityAdi sato - vidyamAnAn 'tacce' ti tattvarUpAnaMdaMparyasamanvitAnityarthaH, ata eva tathyAn satyAn, etadeva vyatirekeNocyate - avitathAnna vitathAnityarthaH, kimuktaM bhavati ? - sadbhUtAn satA prakAreNa bhUtAn -yAtAn sadbhUtAn ekArthA vaite zabdAH, 'abhigamaNaTTayAe' avagamalakSaNAya arthAyetyarthaH, 'etamaTThe 'ti eva - pudgalAnAmaparAparariNAmalakSaNamarthaM 'uvAi- NAvittae' tti upAdApayituM grAhayitumityarthaH, 'aMtarAvaNAu'tti parikhodakamArgAntarAlavarttino haTTAt kumbhakArasambandhina ityarthaH, 'sajjakhAraM 'ti sadyo bhasma, 'acche' tyAdi, acchaM- nirmala, pathyaM - ArogyakaraM jAtyaM-pradhAnamiti bhAvaH, tunakaM - laghu sujaramiti hyadayaM, 'udagasaMbhAraNijjehiM' ti udakavAsakaiH - vAlakamustAdibhiH saMbhArayati - saMbhRtaM karoti / ihAdhyayane yadyapi sUtreNopanayo na darzitaH tathA'pyevaM draSTavyaH119 11 "micchattamohiyamaNA pAvapasattAvi pANiNo vaguNA / pharihodagaMva guNiNo havaMti varagurupasAyAo / / " tti zrutaskandhaH - 9 adhyayanaM - 12 - samAptam - adhyayanaM - 13 - dardurakaH vR. atha trayodazaM vyAkhyAyate, asya ca pUrveNa sahAyaM sambandhaH - anantarAdhyayane saMsargavizoSAdguNotkarSauktaH, iha tu saMsargavizeSAbhAvAd guNApakarSa ucyate, ityevaM sambaddhamidam mU. (145 ) jati NaM bhaMte! samaNeNaM0 bArasamassa ayamaTTe pannatte terasamassa NaM bhaMte ! nAya0 ke0 aTThe pannatte ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe guNasilae cetie, samosaraNaM, parisA niggayA, teNaM kAleNaM 2 sohamme kappe daddUravaDiMsae vimANe sabhAe suhammAe dahuraMsi sIhAsaNaMsi dahure deve cauhiM sAmANiyasAhassIhiM cauhiM aggamahisIhiM saparisAhiM evaM jahA suriyAbho jAva divvAtiM bhogabhogAI bhuMjamANo viharai, imaM caNaM kevalakappaM jaMbuddIvaM 2 vipuleNaM ohiNA AbhoemANe 2 jAva naTTavihiM uvadaMsittA paDigate jahA suriyAbhe / bhaMteti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namaMsati 2 evaM va0 - aho NaM bhaMte! dahure deve mahiDDie 2 dahurassa NaM bhaMte! devassa sA divvA deviDDI 3 kahiM gayA0 ? go0 sarIraM gayA sarIraM aNupaviTThA kUDAgAradiTTaMto, dahureNaM bhaMte! deveNaM sA divvA deviDDI 3 kiNNA laddhA jAva abhisamannAgayA ?, evaM khalu go0 ! iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse rAyagihe guNasilae cetie seNie rAyA, tattha NaM rAyagihe naMde nAmaM maNiyAraseTThI aDDe ditte, teNaM kAleNaM 2 ahaM goyamA ! samosaDDe parisA niggayA, seNie rAyA niggae, tate gaM se naMde maNiyAraseTThI imIse kahAe laddhaTTe samANe NhAe pAyacAreNaM jAva pajjuvAsati, naMde dhammaM soccA samaNovAsae jAte, tate NaM ahaM rAyagihAo paDinikkhante bahiyA jaNavayavihAraM viharAmi, tate naM se naMde maNiyAraseTThIM annayA kadAi asAhudaMsaNeNa ya apajjuvAsaNAe ya ananusAsaNAe ya asussUsaNAe ya sammattapajjavehiM parihAyamANehiM 2 micchattapajjavehiM parivaDDhamANehiM 2 micchattaM vippaDivanne jAe yAvi hotthA, tate NaM naMde maNiyAraseTThI annatA
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ taskandhaH -1, varga:-, adhyayanaM -13 gimhakAlasamayaMsi jeTThamUlaMsi mAsaMsi aTTamabhattaM parigeNhati 2 posahasAlAe jAva viharati, tate NaM naMdassa aTTamabhattaMsi pariNamamANaMsi taNhAe chuhAe ya abhibhUtassa samANassa imeyArUve abbhatthite 5 - dhannA NaM te jAva Isarapabhitao jesiM NaM rAyagihassa bahiyA bahUo bAvIto pokkharaNIo jAva sarasarapaMtiyAo jatta NaM bahujaNo NhAti ya piyati ya pANiyaM ca saMvahati, taM seyaM khalu mamaM kallaM pAu0 seNiyaM ApucchittA rAyagihassa bahiyA uttarapuracchime disibhAe vebhArapavvayassa adUrasAmaMte vatthupADhagaroitaMsi bhUmibhAgaMsi jAva naMdaM pokkharaNiM khaNAvettaettikaTTu evaM saMpeheti 2 kallaM pA0 jAva posahaM pAreti 2 hAte kayabalikamme mittanAi jAva saMparivuDe mahattha jAva pAhuDaM rAyArihaM geNhati 2 jeNeva seNie rAyA teNeva uvA0 2 jAva pAhuDaM uvaTThaveti 2 evaM va0 - icchAmi NaM sAmI ! tubbhehiM abbhaNunnAe samANe rAyagihassa bahiyA jAva khaNAvettae, ahAsuhaM devANuppiyA ! tate NaM naMde seNieNaM rannA abbhaNuNNAte samANe haTTa0 rAyagihaM majjhaMmajjheNaM niggacchati 2 vatthupADhayaroiyaMsi bhUmibhAgaMsi naMdaM pokkharaNiM khaNAviDaM payatte yAvi hotthA, tate NaM sA naMdA pokkharaNI aNupuvveNaM khaNamANA 2 pokkharaNI jAyA yAvi hotthA cAukkoNA samatIrA aNupuvvasujAyavappasIyalajalA saMchaNNapattabisamuNAlA bahuppalapaumakumudanaliNasubhagasogaMdhiyapuMDarIyamahApuMDarIyasayapattasahassapattapaphullakesarovaveyA parihatthabhamaMtamacchachappayaanegasauNagaNamihuNaviyariyasahunaiyamahurasaranAiyA pAsAIyA 4 / tate NaM se naMde maNiyAraseTThI naMdAe pokkharaNIe cauddisiM cattAri vanasaMDe rovAveti / tae NaM te vanasaMDA aNupuvveNaM sArakkhijjamANA saMgovijamANA ya saMvaDDiyamANA ya se vanasaMDA jAyA kiNhA jAva nikuruMbabhUyA pattiyA puSphiyA jAva uvasobhemANA 2 ciTThati / tatenaM puracchimille vanaDe egaM mahaM cittasabhaM karAveti aNegakhaMbhasayasaMniviTTaM pA0, tattha NaM bahUNi kiNhANi ya jAva sukkilANi ya kaTTakammANi ya potthakammANi citta0 lippa0 gaMdhimaveDhimapUrimasaMghAtima0 uvadaMsijjamANaI 2 ciTThati, tattha NaM bahUNi AsaNANi ya sayaNANi ya atthuyapaccatthuyAiM ciTThati, tattha NaM bahave naDA ya naTTA ya jAva dinnabhaibhattaveyaNA tAlAyarakammaM karemANA viharaMti, rAyagihaviNiggao ya jattha bahU jaNo tesu puvvannatthesu AsaNasayaNesu saMnisanno ya saMtuyaTTo ya suNamANo ya pecchamANo ya sohemANo ya suhaMsuheNaM viharai, tate NaM naMde dAhiNille vanasaMDe egaM mahaM mahANasasAlaM karAveti aNegakhaMbha0 jAva rUvaM tattha NaM bahave purisA dinabhaibhattaveyaNA vipulaM asana 4 uvakkhaDeMti bahUNaM samaNamAhaNa atihIkivaNavaNImagANaM paribhAemANA 2 viharati, 187 tate NaM naMde maNiyAraseTThI paccatthimille vanasaMDe egaM mahaM tegicchiyasAlaM kareti, anegakhaMbhasaya0 jAva rUvaM, tattha NaM bahave vejjA ya vejjaputtA ya jANuyA ya jANuyaputtA ya kusalA ya kusalaputtA ya dinabhaibhattaveyaNA bahUNaM vAhiyANaM gilANANa ya rogiyANa ya dubbalANa ya teicchaM karemANA viharaMti, anne ya ettha bahave purisA dinna tesiM bahUNaM vihAyANa ya rogi0 gilA0 dubbalA0 osahabhesajjabhattapANeNaM paDiyArakammaM karemANA viharaMti, tate NaM naMde uttarille vanasaMDe egaM mahaM alaMkAriyasabhaMkareti, anegakhaMbhasata- jAva paDirUvaM,
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/13/145 tattha NaM bahave alaMkAriyapurisA dinabhaibhatta0 bahUNaM samaNANa ya aNAhANa ya gilANANa ya rogi0 duvva0 alaMkAriyakammaM karemANA 2 viharati / tate NaM tIe naMdAe pokkharaNIe bahave saNAhA yaaNAhAya paMthiyAya pahiyAya karoDiyA kAriyA0 taNahAra0 patta0 kaTTha0 appegatiyA vhAyaMti appegatiyA pANiyaM piyaMti appegatiyA pANiyaM saMvahati appe0 visaJjitaseya jallamalaparissamaniddakhuppivAsA suhaMsuheNaM viharati / rAyagihaviNiggaovi jattha bahujaNo kiM te jalamaraNavivihamajaNakayalila. yagharayakusumasattharayaaNegasauNagaNaruyaribhitasaMkulesu suhaMsuheNaM abhiramamANo 2 vihrti| tate NaM naMdAe pokhariNIe bahujaNo NhAyamANo pANiyaM ca saMvahamANo annamantraM evaM vadAsI-dhanneNaM devA0! naMde maNiyAraseTTI kayatthejAva jammajIviyale jassaNaM imeyArUvANaMdA pokkharaNI cAukkoNA jAvapaDirUvA, jassaNaM purathimilletaMceva savvaM causuvi vanasaMDesu jAva rAyagihaviNiggao jattha bahujaNo AsaNesu ya sayaNesuya sannisanno ya saMtuyaTTo ya pecchamANo ya sAhemANo ya suhaMsuheNaM viharati, taM dhanne kayatthe kayapunne kayANaM0 loyA ! suladdhe mANussae jammajIviyaphale naMdassa maNiyArassa, tate NaM rAyagihe saMghADaga jAva bahujaNo annamannassa evamAtikkhati 4 dhanne NaM devANuppiyA naMde maNiyAre so ceva gamao jAva suhaMsuheNaM viharati / tate NaM se naMde maNiyAre bahujaNassa aMtie etamaTuM socA0 haTTa 2 dhArAhayakalaMbagaMpiva samUsasiyaromakUve paraM sAyAsokkhamaNubhavamANe viharati vR. sarvaM sugama, navaraM 'evaM suriyAbhe'tti yathA rAjapraznakRte sUrikAbho devo varNitaH evaM ayamapivarNanIyaH, kiyatAvarNakenetyAha-jAva divvAI'ityAdi, sacAyaMvarNakaH 'tihiM parisAhiM sattahiMaNiehiM sattahiM aNiyAhavaIhiM ityAdi, imaMcaNaM kevalakappaMti imaMca kevalaH-paripUrNaH sa cAsau kalpazca-svakAryakaraNasamarthaM iti kevalakalpaH kevala eva vA kevalakalpaH taM 'AbhoemANe ihayAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'pAsai samaNaMbhagavaMmahAvIra'mityAdi, 'kUDAgAradiTuMte'tti evaM cAsau sekeNatuNaM bhaMte! evaM vuccai sarIragaMaNupaviTThA?,goyamA! se jahA nAmae kUDAgArasAlA siyAduhao' bahirantazca 'guttA littA' sAvaraNatvenagomayAdhupalepanenaca, ubhayatoguptatvamevAhaguptA-bahiH prAkArAvRtA guttaduvArA antarguptetyarthaH, athavA guptA guptadvArA dvArANAM keSAMcit sthagitatvAt keSAMciccAsthitatvAditi nivAyA vAyorapravezAt 'nivAyagaMbhIrA' kila mahad gRhaM nivAtaM prAyo na bhavatItyata Aha-nivAtagambhIrA nivAtavizAletyarthaH, tIseNaMkUDAgArasAlAe adUrasAmaMteetthaNaMmahaMegejanasamUheciTThai, taeNaMsejanasamUhe ega mahaM abbhavaddalayaM vA vAsavaddalayaM vA mahAvAyaM vA ejamANaM pAsai pAsittA taM kUDAgArasAlaM aMtoaNupavisittANaM ciTThai, seteNaTeNaMgoyamA! evaM vuccai sarIragaMgayA sarIragaMaNupaviTThatti, 'asAdhudarzanene tisAdhUnAmadarzanenAtaeva aparyupAsanayA' asevanayA 'ananuzAsanayA' zikSAyA abhAvena 'azuzrUSaNayA' zravaNecchAyA abhAvena' samyakatvaparyavaiH' samyakatvarUpapariNAmavizeSairevaM mithyAtvaparyavairapi mithyAtvaM vizeSeNa pratipanno vipratipannaH, kASThakarmANi-dArumayaputrikAdinirmApaNAnievaM sarvatra, navaraM pustaM-vastraM citraM lepyaMca prasiddhaMgranthimAni-yAni sUtreNa grathyantemAlAvatveSTimAni-yAniveSTanatoniSpAdyantepuSpamAlAla For ___
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-13 mkhUsakavat pUrimANi-yAni pUraNato bhavanti kanakAdipratimAvat saGghAtimAni-saGghAtaniSpAdyAni rayAdivat upadaryamAnAni lokairanyo'nyamityarthaH, 'tAlAyarakammati prekSaNakakarmavizeSaH, 'tegicchiyasAlaM'ticikitsAzAlaM-arogazAlAM vaidyA-bhiSagvarAH AyurvedapAThakAH vaidyaputrAHtatputrA eva 'jANuya'tti jJAyakAH zAstrAnadhyAyino'pi zAstrajJapravRttidarzanena rogasvarUpataH cikatsAvedinaH kuzAlaH-svavitarkAccikitsAdipravINAH, vAhiyANaM'tivyAdhitAnAM viziSTacitApIDAvatAMzokAdiviplutacittAnAmityarthaH athavA viziSTAAdhiryasmAt savyAdhiH-sthirarogaH kuSThAdistadvatAM glAnAnAM-kSINaharSANAmazaktAnAmityarthaH rogitAnAM-saJjAtajjarakuSThAdirogANAmAzudhAtirogANAM vA, 'osahamityAdiauSadhaM-ekadravyarUpaM bhaiSajaM-dravyasaMyogarUpaMathavA auSadhaM-ekAnekadravyarUpaM bhaiSajaMtu-pathyaM bhaktaMtu-bhojanamAnaMpraticArakakarma-praticArakatvaM 'alaMkAriyasahaMti nApitakarmazAlAM, visajjie'tyAdi visRSTasvedajallamalaparizramanidrAkSutpipAsAH, tatrajallo'sthiro mAlinyaheturmalastusa eva kaThinIbhUta iti, 'rAyagihe'tyAdi rAjagRhavinirgato'picAtra bahujanaH 'kiMtettikiMtadyatkaroti?,ucyate-jalaramaNaiH-jalakrIDAbhiHvividhamajjanaiH-bahuprakArasnAnaiH kadalInAM ca latAnAM ca gRhakaiH kusumazrastareH anekazakunigaNarutaizca ribhitaiH-svaragholanAvadbhirmadhurairityarthaH saGkulAniyAni tAnitathAteSupuSkaraNIvanakhaNDalakSaNeSupaJcasuvastuSviti prakramaH, 'saMtuyaTToya'ttizayitaH, 'sAhemANoya'ttipratipAdayan 'gamaya'ttipUrvoktaH pAThaH, 'sAyAsokkhaMti sAtAt-sAtavedanIyodayAt saukhyaM-sukhaM / / mU. (146) tateNaMtassanaMdassamaNiyArasehissaannayA kayAIsarIragaMsisolasa royAyaMkA pAubbhUyA taM0 "sAse kAse jare dAhe, kucchisUle bhagaMdare 6 / arisA ajIrae diTThimuddhasUle agaare"| vR. 'sAse'tyAdizlokaHpratItArthaH, navaraM ajIrae'ttiAhArApariNatiH diTThI-muddhasUle tti zUla-netrazUlaM mUrddhazUlaM-mastakazUlaM, akArae'ttibhaktadveSaH 'acchiveyaNe tyAdi zlokAtiriktaM, 'kaMDu'tti kharjuH, 'daudare'tti dakodaraM jlodrmityrthH0| mU. (147) acchiveyaNA kannaveyaNA kaMDUdhaudare koDhe ? 6|tte NaM se naMde maNiyAraseTTI solasahiM royAyaMkehiM abhibhUte samANe koDubiyapurise saddAveti 2 evaM va0-gacchaha NaM tubbhe devA0 ! rAyagihe siMgADaga jAva pahesu mahayA saddeNaM ugdhosemANA 2 evaM va0-evaM khalu devANu0!naMdassa maNiyAraseTThissasarIragaMsisolasaroyAyaMkA pAubbhUtAtaM0- 'sAsejAva koDhe' taMjoNaMicchatidevANuppiyA! vejovAvejaputtovA jANuovAra kusalovA 2 naMdassamaNiyArassa tesiM caNaM solasaNhaM royAyaMkANaM egamavi royAyaMkaM uvasAmettae tassaNaM de0 ! maNiyAre viulaM atthasaMpadANaM dalayatittikaTTha doccaMpi taccaMpi ghosaNaM ghoseha 2 paJcappiNaha, tevi taheva paccappiNaMti, tate NaM rAyagihe imeyArUvaM ghosaNaM socA nisamma bahave vejjA ya vejaputtA yajAva kusalaputtAya satthakosahatthagayA ya kosagapAyahattagayA ya siliyAhatthagayAya guliyA0 ya osahabhesajjahatthagayA ya saehiM 2 gihehiMto nikkhamaMti 2 rAyagihaM majhaMmajjheNaM
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/13/147 jeNeva naMdassa0 gihe teNeva uvA0 2 naMdassa sarIraM pAsaMti, tesiM royAyaMkANaM niyANaM pucchaMti naMdassa 0 bahUhiM uvvalaNehi ya uvvaTTaNehi ya siNehapANehi ya vamaNehi ya vireyaNehi ya seyaNehi ya avadahaNehi ya avaNhANehi ya aNuvAsaNehi ya vattikammehi ya nirUhehi ya sirAvehehi ya tacchaNAhi ya pacchaNAhi ya sirAveDhehi yatappaNAhiya puDhavAehi ya challIhi ya vallIhi ya mUlehiya kaMdehi ya pattehi ya pupphehi ya phalehi ya bIehi ya siliyAhi ya guliyAhi yaosahehi ya bhesajehi ya iccaMti tesiM solasaNhaM royAyaMkANaM egamavi royAyaMkaM uvasAmittae, no ceva NaM saMcAeti uvasAmettae, tate NaM te bahave vejjA ya 6 jAhe no saMcAeMti tesiM solasaNhaM rogANaM egamavi rogA0 uva0 tAhe saMtAtaMtA jAva pddigyaa|ttennN naMde tehiM solasehiM royAyaMkehiM abhibhUtesamANe naMdApokkharaNIemucchie4tirikkhajoNiehiM nibaddhAutebaddhapaesie aduhaTTavasaTTe kAlamAse kAlaM kiccA naMdAe pokkharaNIe dadurIe kucchisiM duhurattAe uvvnne| tae NaM naMde dagure gabbhAo viNimmukke samANe ummukkabAlabhAve vinnAyapariNayamitte jovvaNagamaNupatte naMdAe pokkharaNIe abhiramamANe 2 viharati, tate NaM naMdAe pokkharaNIe bahU jaNeNhAyamANoyapiyaiya pANiyaMcasaMvahamANo annamanassa evAmAtikkhati 4 dhanneNaMdevANuppiyA naMde maNiyAre jassa NaM imeyArUvA naMdA pukkharaNI cAukkoNA jAva paDirUvA jassa NaM purattimille vanasaMDe cittasabhA anegakhaMbha0 taheva cattAri sahAo jAva jammajIviyaphale, tateNaM tassa (rassataM abhikkhaNaM 2 bahujaNassa aMtie eyaMTuM socA nisamma imeyAyave abbhatthie 6-sekahiMmanne mae imeyArUve sadde nisaMtapuvvettikaTThasubheNaMpariNAmeNaMjAvajAisaraNe samuppanne, puvvajAtiM sammaM samAgacchati, tate NaM tassa dagurassa imeyArUve abbhatthie 5-evaM khalu ahaM iheva rAyagihe nagare naMde nAma maNiyAre adddde| teNaMkAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaMma0 samosaDhe, taeNaMsamaNassa bhagavao0 aMtie paMcANuvvaie sattasikkhAvaie jAva paDivanne, tae NaM ahaM annayA kayAI asAhudaMsaNeNa ya jAva micchattaM vippaDivanne, taeNaMahaM annayAkayAIgimhe kAlasamayaMsijAva uvasaMpajjittANaviharAmi, evaMjaheva ciMtA ApucchaNA naMdApukkha0 vanasaMDA sahAotaMceva savvaMjAva naMdAe pu0 dagurattAe uvavanne, taMahoNaMahaM ahanne apunne akayapugne niggaMthAo pAvayaNAo naDhe bhaTThe paribhadrutaM seyaM khalu mamaM sayameva puvvapaDivannAtiM paMcANuvvayAti0 uvasaMpajjittANaM viharittae, evaM saMpehetira puvvapaDivannAtiM paMcANuvvayAiM0 Aruheti 2 imeyArUvaM0 abhiggahaM abhiNighati-kappai me jAvajIvaMchaTuMchaTTeNaM ani0 appANaM bhAvamANassa viharittae, chaTThassaviyaNaM pAraNagaMsi kappaime naMdAe pokkharaNIe pariperaMtesu phAsueNaM NhANodaeNaM ummaddaNololiyAhi ya vittiM kappemANassa viharittae, imeyArUvaM abhigagaha abhigeNhati, jAvajIvAe chaTuMchaTeNaM jAva viharati teNaMkAleNaM2 ahaMgo0! guNasilae samosaDhe parisA niggayA, taeNanaMdAepukkhariNIe bahujaNo NhAya0 3 annamannaM0 jAva samaNe 3 iheva guNasilae0, taM gacchAmoNaM devANu0 samaNaM bhagavaM0 vaMdAmojAva pajjuvAsAmoeyaM me iha bhave parabhaveyahiyaejAva aNugAmiyattAe bhavissai, tae NaM tassa durassa bahujaNassa aMtie eyamaDhe socA nisamma0 ayameyArUve abbhatthae 5 samuppajjitthA-evaM khalu samaNe0 taM gacchAmi NaM vaMdAmi0 evaM saMpeheti 2 naMdAo pukkharaNIo
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayana-13 saNiyaM 2 uttaraijeNeva rAyamagge teNeva uvA0 2 tAe ukkiTThAe 5 daguragaIe vItiyamANejeNeva mamaM aMtie teNeva pahAretya gamaNAe, imaMcaNaM seNie rAyA bhaMbhasAreNhAe kayakouya0 jAva savvAlaMkAravibhUsiehatthikhaMdhavaragae sakoraMTamalladAmeNaMchatteNaM0 seyavaracAmarA0 hayagayaraha0 mahayA bhaDacaDagara0 cAuraMgiNIe senAe saddhiM saMparivuDe mama pAyavaMdate havva mAgacchati, tate NaM se dagure seNiyassa ranno egeNaM AsakisoraeNaM vAmapAeNaM akkaMte samaNe aMtanigghAtie kate yAvi hotthA, tate NaM se duhure atthAme abale avIrie apurisakAraparakkame adhAraNijjamitikaTTha egaMtamavakkamati0 karayalapariggahiyaM0 namo'tthuNaMjAva saMpattANaM namo'tthuNaMmamadhammAyariyassajAvasaMpAviukAmassa pubbiMpiyaNaMmaesamaNassa bhagavato mahAvIrassa aMtiethUlae pANAtivAe paJcakkhAejAva thUlae pariggahe paccakkhAe, -taM iyANipi tasseva aMtie savvaM pANAtivAyaM paJcakkhAmi jAva savvaM pari0 pacca0 jAvajIvaM savvaM asaNa 4 pacca0 jAvajIvaM jaMpiya imaM sarIraM i8 kaMtaM jAva mA phusaMtu eyaMpiNaM carimehiM UsAsehiM vosirAmittikaTTa, taeNaM se dudure kAlamAse kAlaM kiccA jAva sohamme kappe duguravaDiMsae vimANe uvavAyasabhAe daduradevattAe uvavanne, evaM khalu go0 ! duhureNaM sA divvA deviDDI lddhaa3| duhurassaNaMbhaMte! devassa kevatikAlaMThiI paNNattA?, go0! cattAripaliovamAI ThitI paM0, seNaM dagure deve0 mahAvidehe vAse sijjhihiti bujjhi0 jAva aMtaM karehii y| evaM khalu samaNeNaM bhaga0 mahAvIreNaM terasamassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pannattettibemi vR. 'satthakose'tyAdi, zastrakozaH-kSuranakharadanAdibhAjanaM sahaste gataH-sthito yeSAM te tathA, eve sarvatra, navaraM zilikAH-kirAtatiktakAditRNarUpAH pratatapASANarUpA vA zastratIkSNIkaraNArthAH, tathA guTikA-dravyasaMyoganiSpAditagolikAH oSadhabheSaje tathaiva 'uvvalaNehI'tyAdi udvelanAni-dehopalepanavizeSAH yAni dehAddhastAmarzanenApanIyamAnAni malAdikamAdAyodvalaMtIti udvarttanAni-tAnyeva vizeSastu lokArUDhisamavaseya iti, snehapAnAni-dravyavizeSapakvaghRtAdipAnAni vamAnAni prasiddhAni virecanAni-adhovirekAH svedanAni-saptadhAnyakAdibhiH avadahanAni-dambhanAniapasnAnAni-snehApanayanahetudravyasaMskRtajalena snAnAni anuvAsanAH-carmayantraprayogeNApAnena jaThare tailavizeSapravezanAni bastika- mANicarmaveSTanaprayogeNa ziraHprabhRtInAMsnehapUraNAni gudevAvatyAdikSepaNAniniruhA-anuvAsanA eva kevalaM dravyakRto vishessH| zirovedhA-nADIvedhanAni rudhiramokSaNAnItyarthaHtakSaNAni tvacaHkSuraprAdinAtanUkaraNAni prakSaNAni-isvAni tvaco vidAraNAni zirobastayaH-zirasi baddhasya carmakozasya saMskRtatailApUralakSaNAH, prAguktAni bastikarmANi sAmAnyAni anuvAsanAniruhazirobastayastu tadbhedAH, tarpa-NAni-snehadravyavizeSairvRhaNAnipuTapAkAH-kuSThikAnAM kaNikAveSTitAnAmagninApacanAni athavA puTapAkAH-pAkavizeSaniSpannAauSadhavizeSAHchallayo-rohiNIprabhRtayaHvallayo-guDUcIprabhRtayaH kandAdIni prasiddhAni, etairicchanti ekamapi rogamupazamayitumiti, ___nibaddhAue'tti prakRtisthityanubhAgabandhApekSayA 'baMdhapaesie'tti pradezabandhApekSayeti 'aMtanigyAie'ttinirghAtitAntaH, 'savvaMpANAivAyaM paccakkhAmi' ityanena yadyapisarvagrahaNaMtathApi
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/13/147 tirazcAM dezaviratireva, ihArthe gaathe||1|| "tiriyANaM cArittaM nivAriyaM aha ya to puNo tesiN| suvvai bahuyANaMpihu mahavvayArohaNaM sme|| // 2 // na mahavvayasabmAvevicaraNapariNAmasambhavo tersi| na bahuguNANaMpijao kevlsNbhuuiprinnaamo||" iti -iha yadyapi sUtre upanayo noktaH tathA'pyevaM drssttvyH||1|| "saMpannaguNovijao susAhusaMsaggivajjio pAyaM / pAvai guNaparihANIM daddurajIvovva maNiyAro ||"ti, // 2 // "titthayaravaMdaNatthaM calio bhAveNa pAvae saggaM / jaha daguradeveNaM pattaM vemANiyasurattaM // " zrutaskandha H 1 - adhyayanaM-13 - samAptam ( adhyayanaM-14 tetaliputraM ) vR.atha caturdazajJAtaM viviyate-asyacAyaMpUrveNa sahAbhisambandhaH-pUrvasmin satAMguNAnAM sAmagrayabhAve hAnirUktA, iha tu tathAvidhasAmagrIsadbhAve guNasampadupajAyate ityabhidhIyate, ityevaMsambaddhamidam __ mU. (148) jatiNaMbhaMte ! terasamassa nA0 ayamaDhe pannatte coddasamassa ke aTe pannate?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 teyalipuraM nAma nagaraM pamayavaNe ujANe kaNagarahe rAyA, tassa NaM kanagarahassa paumAvatI devI, tassa NaM kanagarahassa teyaliputte nAmaM amace sAmadaMDa0 tattha NaM teyalipure kalAde nAma mUsiyAradArae hotthA aDDe jAva aparibhUte, tassa NaM bhaddA nAma bhAriyA, tassa NaM kalAyassa mUsiyAradArayassa dhUyA bhaddAe attayA poTTilA nAmaM dAriyA hotthA rUveNa jovvaNaNaM ya lAvanneNa ukkiTThA 2, ___-tate NaM poTTilA dAriyA annadA kadAha pahAtA savvAlaMkaravibhUsiyA ceDiyAcakkavAlasaMparivuDA uppiM pAsAyavaragayA AgAsatalagaMsi kaNagamaeNaM tiMdUsaeNaM kIlamANI 2 viharati, imaM ca NaM teyaliputte amacce bahAe AsakhaMdhavaragae mahayA bhaDacaDagaraAsavAhaNiyAe nijjAyamANekalAyassa mUsiyAradAragassagihassaadUrasAmaMteNaM vItiyavayati, tateNaMseteyaliputte mUsiyAradAragagihassaadUrasAmaMteNaM vItIvayamANe 2 poTTilaMdAriyaM upiMpAsAyavaragayaM AgAsatalagaMsi kaNagatiMdUsaeNaM kIlamANIM pAsatira poTTilAedAriyAe sveya 3 jAvaanjhovavanne koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM va0-esa NaM devA0 ! kassa dAriyA kinAmadhejA?, tateNaMkoDuMbiyapuriseteyaliputtaMevaMvadAsI-esaNaM sAmI! kalAyassamUsiyAradArayassa dhUtAbhadAe attayApoTTilAnAmaMdAriyA rUveNayajAva sarIrA, tateNaMseteyaliputteAsavAhaNiyAo paDiniyatte samANe abhitaraTThANijje purise saddAveti 2 evaM va0-gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA! kalAdassa mUsiyAra0 dhUyaM bhaddAe attayaM poTTilaM dAriyaM mama bhAriyattAe vareha, tate NaM te abhaMtarahANijjA purisA tetaliNA evaM vuttA samANA haTTha0 karaya0 tahatti
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayanaM-14 193 jeNeva kalAyassa mUsi0 gihe teNeva uvAgayA, tate NaM se kalAe mUsiyAradArate purise ejamANe pAsati 2 haTTatuDhe AsaNAo abbhuTeti 2 sattaTThapadAtiM aNugacchati 2 AsaNeNaM uvanimaMteti 2 Asatthe vIsatte suhAsaNavaragae evaM va0-saMdisaMtuNaM devANu0 ! kimAgamaNapaoyaNaM?, tateNaM te abbhitaraTThANijA purisAkalAyamUsiya0 evaM va0-amhe NaM devANu0! tavadhUyaM bhadAe attayaM poTTilaMdAriya teyaliputtassa bhAriyattAe varemo, taMjati NaMjANasi devANu0 juttaM vApattaM vA salAhaNijjaMvA sariso vA saMjogo tA dijauNaM poTTilA dAriyA teyaliputtassa, tAbhaNa devANu0 ! kiM dalAmo sukkaM ?, tate NaM kalAe mUsiyAradArae te abhiMtaraTThANijje purise evaM vadAsI-esa cevaNaM de0 ! mama suMke jannaM tetaliputte mama dAriyAnimitteNaM aNuggahaM kareti, te ThANijje purise vipuleNaM asana 4 pupphavattha jAva mallAlaMkAreNaM sakkArei sa02 paDivisajei, taeNaM kalAyassavi mUsigihAo paDini02 jeNeva teyalipatte a0 teNava uvA02 teyalipu0 eyamaTuM niveyaMti, tate NaM kalAde mUsiyadArae annayA kayAI sohaNaMsi tihinda khattamuhattaMsi poTTilaMdAriyaMNhAyaMsavvAlaMkArabhUsiyaMsIyaMdurUhairattA mittaNAisaMparivuDe sAto gihAto paDinikkhamati 2 sabviDDIeteyalIpuraM majhamajheNaMjeNeva tetalissakagihe teNeva uvA0 2 poTTilaM dAriyaM tetaliputtassa sayameva bhArapiyattAe dalayati, tate NaM tetaliputte poTTilaM dAriyaM bhAriyattAe uvaNIyaM pAsati 2 poTTilAe saddhiM paTTayaM durUhati 2 setApItaehiM kalasehiM appANa majjAveti 2 aggihomaM kareti 3 pANiggahaNaM kareti 2 poTTilAe bhAriyAe mittanAti jAva parijaNaM vipuleNaM asanapAnakhAtimasAtimeNaM puppha jAva paDivisajeti, tateNaM se tetaliputte poTTilAe bhAriyAeanuratteaviratteulAlAiMjAva viharati vR.sarvaM sugamaM, navaraM 'kalAe'tti kalAdo nAmnA mUSikAradAraka iti pitR-vyapadezeneti, 'abhiMtaraThANijjetti AbhyantarAnAptAnityarthaH / . mU. (149) tate NaM se kanagarahe rAyA rajje yaraTTe ya bale ya vAhaNe ya kose ya koTThAgAre ya aMteure ya mucchite 4 jAte 2 putte viyaMgeti, appegaiyANaM hatthaMguliyAo chiMdati appegaiyANaM hatthaMguTThae chiMdatievaM pAyaMguliyAopAyaMguTThaevi kannasakkulIevinAsApuDAiMphAletiaMgamaMgAtiM viyaMgeti, tateNaMtIse paumAvatIedevIe annayA puvvarattAva0 ayameyArUveabbhatthie samuppajjitthA 4-evaM khalu kanagarahe rAyA rajje ya jAva putte viyaMgeti jAva aMgamaMgAiM viyaMgeti, taMjati ahaMdArayaMpayAyAmiseyaMkhalumamaMtaMdAragaMkanagarahassarahassiyaMceva sArakkhamANIe saMgovemANIe viharittaettikaTThaevaM saMpeheti 2 teyaliputtaMamacaMsaddAveti 2 evaMva0-evaM khalu devA0 ! kanagarahe rAyA rajje ya jAva viyaMgeti taMjati NaM ahaM devANu0! dAragaM payAyAmi tateNaM tumaMkanagarahassa rahassiyaM ceva anupuvveNaM sArakkhamANe saMgovemANe saMvaDDehi, tateNaMsedArae ummukkabAlabhAvejovvaNagamaNuppattetavayamamaya bhikkhAbhayaNe bhavissati, tate NaM se teyaliputte paumAvatIe eyamaTTha paDisuNeti 2 paDigae, tate NaM paumAvatIya devIe poTTilAya amaccIesayameva gabbhaMgeNhati sayameva parivahati, tateNaMsA paumAvatInavaNhaMmAsANaM jAva piyadaMsaNaM surUvaM dAragaM payAyA, jarayaNiM ca NaM paumAvatI dArayaM payAyA taM rayaNiM ca NaM poTilAvi amacI navaNhaM mAsANaM vinihAyamAvannaM dAriyaM payAyA, [7 13
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/14/149 tateNaMsA paumAvatI devIammadhAiMsaddAveti 2 evaMva0-gacchahaNaMtume ammo! teyaligihe teyalipu0rahassiyayaMceva saddAveha, tateNaMsAammadhAItahattipaDisuNetira aMteurassaavadAreNaM niggacchati 2 jeNevateyalissa gihe jeNeva teyaliputteteNeva uvA02 karayala jAvaevaM vadAsI-evaM khalu devA0! paumAvatI devI saddAveti, tate NaM teyaliputte ammadhAtIe aMtie eyamaDhaM socA haTTha 2 ammadhAtIesaddhiM sAtogihAo niggacchatira aMteurassa avadAreNaMrahassiyaMceva aNupavisati 2 jeNeva paumAvatI teNeva uvAga0 karayala0 evaM va0-saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM maoe kAyavvaM ?, tate NaM paumAvatI teyalIputtaM evaM va0 evaM khalu kanagarahe rAyA jAva viyaMgeti ahaM ca NaM devA0 ! dAragaM payAyA taM tumaMNaM devANu0! taMdAragaMgeNhAhi jAvatavamamaya bhikkhAbhAyaNebhavissatittikaTTateyaliputtaMdalayati, tateNaM teyaliputte paumAvatIe hatthAto dAragaMgeNhati uttarijeNaM piheti 2 aMteurassa rahassiyaM avadAreNaM niggacchati 2 jeNeva sae gihe jeNeva poTTilA bhAriyA teNeva uvA0 2 poTTilaM evaM va0-evaM khalu devANu0 ! kanagarahe rAyA rajje ya jAva viyaMgeti ayaM caNaM dArae kanagarahassa putte paumAvaIe attae teNaM tumaM devA0! imaMdAragaMkanagarahassarahassiyaMcevaaNupuvveNaM sArakkhAhi yasaMgovehi ya saMkDehiM yatateNaM esa dArae ummukkabAlabhAve tava yamamaya phaumAvatIe yaAhAre bhavissatittikaTTha poTTilAe pAse nikkhivati poTTilAo pAsAotaM viNihAyamAvanniyaMdAriyaM geNhati 2 uttarijeNaM piheti 2 aMteurassa avadAreNaM aNupavisati 2 jeNeva paumAvatI devI teNeva uvA02 paumAvatIe devIe pAse ThAveti 2 jAva pddiniggte| tateNaMtIsepaumAvatIe aMgapaDiyAriyAo paumAvaiM deviM vinihAyamAvanniyaMcadAriyaM payAyaM pAsaMti 2 ttA jeNeva kanagarahe rAyA teNeva02 ttA karayala0 evaM va0-evaM khalu sAmI! paumAvatI devI mailliyaM dAriyaM payAyA, tate NaM kanagarahe rAyA tIse mailliyAe dAriyAe nIharaNaM kareti bahUNi loiyAiM mayakicAiM0 kAleNaM vigayasoe jAte, tate NaM se tetaliputte kalle koDubiyapurise saddAveti 2 evaM va0-khippAmeva cAragaso0 jAva ThitipaDiyaMjamhANaM amhaM esa dArae kanagarahassa rajje jAetaM houNaM dArae nAmeNaM kanagajjhae jAva bhogasamatthe jaate| . vR. 'viyaMgei'tti vyaGgayati vigatakarNanAzAhastAdyaGgAn karotItyarthaH, 'viiMteti'tti vikRtantati chinattItyarthaH, 'saMrakkhamANIya'tti saMrakSantyAH ApadaH saGgopayantyAH pracchAdanataH 'bhikkhA bhAyaNe'tti bhikSAbhAjanamiva bhikSAbhAjanaM tadasmAkaM bhikSoriva nirvaahkaarnnmityrthH| mU. (150) tate NaMsA poTTilA annayAkayAI tetaliputtassa aniTThA 5 jAyAyAvihotthA mecchai yateyaliputte poTTilAe nAmagottamavisavaNayAe, kiM puNa darisaNaM vA paribhogaM vA?, tate NaM tIse poTTilAe annayA kayAI puvvaratta0 imeyArUve 5 jAva samuppajjitthA evaM khalu ahaM tetalissa puTviM iTThA 5 Asi iyANiM aniTTA 5 jAyA, necchai ya teyaliputte mama nAmaM jAva paribhogaMvA ohayamaNasaMkappAjAva jhiyAyati, taeNaMtetaliputte poTTilaMohayamaNasaMkappaMjAva jhiyAyamANaM pAsati 2 evaM va-mANaMtumaMde0 ! ohayamaNasaM0 tumaNaM mama mahAnasaMsi vipulaM asana 4 uvakkhaDAvehi 2 bahUNaM samaNamAhaNa jAva vaNImagANaM deyamANI ya davAvemANI ya viharAhi, tateNaMsA poTTilA teyaliputteNaM evaM vuttA samANA haTTa0 teyaliputtassa eyamadvaM paDisuNeti
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, vargaH, adhyayanaM -14 2 kallAkallaM mahAnasaMsi vipulaM asana 4 jAva davAvemANI viharati / vR. 'paDhamAe porusIe sajjhAya' mityAdau yAvatkaraNAdidaM draSTavyaM - 'bIyAe posisIe jhANaM jhiyAyai taIyAe porisIe aturiyamacavalamasaMbhaMte muhapottiyaM paDilehei bhAyaNavatthANi paDilehei bhAyaNANi pamajjai bhAyaNANi uggAhei 2 jeNeva suvvayAo ajjAo teNeva uvAgacchanti 2 suvvayAo ajjAo vaMdanti namaMsanti 2 evaM vayAsI icchAmo NaM tubhehiM abbhaNunnAe teyalipure nayare uccanIyamajjhiyAiM kulAI ghara samuyANassa bhikkhAyariyAe aDittae, ahAsuI devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM, tae NaM tAo ajjayAo suvvayAhiM ajjAhiM abmaNuNNAyAo samANIo suvvayANaM ajjANaM aMtiyAo paDissayAo paDinikkhamiMti aturiyamacavalamasaMbhaMtAe gatIe jugaMtarapaloyaNAe diTThIe purao riyaM sohemANIo teyalipure nayare uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamuyANassa bhikkhAyariyaM aDamANIutti gRheSu samudAnaM - bhikSAgRheSu samudAnaM bhikSA gRhasamudAnaM tasmai gRhasamudAnAya bhikSAcaryAMbhikSAnimittaMvicaraNaMaTantyaH - kurvANAH, 'atthi yAiM bhe' tti AiMti - dezabhASAyaM bhetti - bhavatInAM, 'cuNNajoe 'tti dravyacUrNAnAM yogaH stambhanAdikarmakArI, 'kammajoe'tti kuSThAdirogahetuH, 'kammajoe 'tti kAmpayogaH kamanIyatAhetuH, 'hiyauDDAvaNe' tti hRdayoDDApanaM cittAkarSaNahetuH 'kAuDDAvaNe'tti kAryAkarSaNahetuH 'Abhiogie' tti parAbhibhavanahetuH 'vasIkaraNe' tti vazyAtAhetuH 'kouyakamme' tti saubhAgyanimittaM snapanAdi 'bhUikamme' tti mantrAbhisaMskRtabhUtidAnaM / 195 mU. (151) teNaM kAleNaM 2 suvvayAo nAmaM ajjAo IriyAsamitAo jAva guttabaMbhayAriNIo bahussuyAo bahuparivArAo puvvANupubviM jeNAmeva teyalipure nayare teNeva uvA0 2 ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhaMti 2 saMjameNa tavasA appANaM bhAvemANIo viharaMti, tate NaM tAsiM suvvayANaM ajjANaM ege saMghADae paDhamAe porasIe sajjhAyaM kareti jAva aDamANIo tetalissa gihaM aNupaviTThAo, tate NaM sA poTTilA tAo ajjAo ejjamANIo pAsati 2 haTTa0 AsaNAo abbhuTTeti 2 vaMdati nama'sati 2 vipulaM aniTThA 5 jAva daMsaNaM vA paribhogaM vA0, taMtubbheNaM ajjAto sikkhiyAo bahunAyAo bahupaDhiyAo bahUNi gAmAgara jAva AhiMDaha bahUNaM rAIsara jAva gihAtiM aNupavisaha taM atti yAiM bhe ajjAo ! kei kaiMci cunnajoe vA maMtajoge vA kammaNajoe vA hiyauDDAvaNe kA kAuDDAvaNe vA Abhiogie vA vasIkaraNe vA kouyakamme vA bhUi-mUle kaMde challI vallI siliyA vA guliyA vA osahe vA bhesajje vA uvaladdhapuvve jeNAhaM teyaliputtassa punaravi iTThA 5 bhavejjAmi, tate NaM tAo ajjAo poTTilAe evaM vRttAo samANIo dovi kanne ThAiMti 2 poTTilaM evaM vadAsI-amhe NaM devA0 ! samaNIo niggaMthIo jAva guttabaMbhacAriNIo no khalu kappai amhaM eyappayAraM kannehivi nisAmettae, kimaMga puNa uvadisittae vA Ayarittae dA ?, amhe gaM tava devA0 ! vicittaM kevalipannattaM dhammaM paDikahijjAmo, tateNaM sA poTTilA tAo ajjAo evaM va0 - icchAmi NaM ajjAo! tumheM aMtie kelalipannattaM dhammaM nisAmittae, tate NaM tAo ajjAo poTTilAe vicittaM dhamme parikaheti, tate NaM sA poTTilA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/14/151 dhammaM socA nisamma haTTa0 evaM va0-saddahAmiNaM ajAo! niggaMthaM pAvayaNaMjAva se jaheyaM tubbhe vayaha, icchAmiNaM ahaM tubbaM aMtiepaMcANuvvayAiMjAva dhamma paDivajjittae, ahAsuhaM, taeNaM sA poTTilA tAsiM ajjANaMaMtiepaMcANuvvaiyaMjAvadhammapaDivajjai tAo ajAo vaMdati namaMsati 2 paDivisajeti, taezaMsA poTila samaNovAsiyA jAyA jAva paDilAbhemANI viharai mU. (152) tateNaMtIse poTTilAe annayAkayAi puvvarattAvarattakAlasa0 kuTuMbajAgariyaM0 ayameyArUve abbhatthite0 evaM khaluM ahaM tetali0 pubbiM iTThA 5 Asi iyANiM aniTThA 5 jAva paribhogaMvA taM seyaM khalu mama suvvayANaM ajANaM aMtie pavvatittae, evaM saMpehetirakalpAu0 jeNevatetaliputte teNeva uvA02 karayalapari0 evaM va0-evaM khalu devANuppiyA! mae suvvayANaM ajANaM aMtie dhamme nisaMtejAva abbhaNunnAyA pavvaittae, tate NaM teyaliputte poTilaM evaM va0-evaM khalu tumaM devANuppie ! muMDA pavvaiyA samANI kAlamAse kAlaM kiccA annataresu devaloesu devattAe uvavajihisitaMjati NaM tumaM devA0 ! mamaM tAo devaloyAo Agamma kevalipannatte dhamme bohihi to'haM visajjemi, aha NaM tumaM mamaM na saMbohesito te na visajjemi, tate NaM sA poTTilA teyaliputtassa eyamaDheM paDisuNeti, tate NaM teyaliputte vipulaM asana 4 uvakkhaDAveti 2 mittaNAtijAvaAmaMtei 2 jAva sammANei 2 poTilaM NhAyaM jAva purisasahassavAhaNIyaM siaMdurUhittA mittanAti jAva parivuDe saviDDie jAva raveNaM tetalIputtassa majjhamajheNaM jeNeva suvvayANaM uvassae teNeva uvA02 sIyAo paccoruhati 2 poTTilaM purato kaTTu jeNeva suvvayA ajjA teNeva uvAgacchati 2 vaMdati namaMsati 2 evaM va0-evaM khalu devA0 ! mama poTTilA bhAriyA iTThA 5 esa NaM saMsArabhaubbiggA jAva pavvatittae paDicchaMtu NaM devA0 / sissiNibhikkhaM dalayAmi, ahAsuhaM mA0 pa0, tate NaM sA poTTilA suvvayAhiM ajAhiM evaM vuttA samANA haTTa0 uttarapura0 sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyati 2sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei 2 jeNeva suvvayAo ajAo teNeva uvAgacchai 2vaMdati namaMsati 2 evaM va0-AlitteNaM bhaMte ! loe evaM jahA devAnaMdA jAva ekkArasa aMgAiMbahUNivAsANi sAmannapariyAgaMpAuNAi 2 mAsiyAe saMlehaNAe attANaMjhosettA saDhi bhattAI ata0 AloiyapaDi0 samAhiM pattA kAlamAse kAlaM kiccA annataresu devaloesu devavattAe uvvnnaa| mU. (153) tate NaM se kanagarahe rAyA annayA kayAI kAladhammuNA saMjutte yAvi hotthA, tate NaM rAIsara jAva nIharaNaM kareMti 2 annamanaM evaM va0-evaM khalu devANu0! kanagarahe rAyA rajje ya jAva pukte thiyaMgitthA, amhe NaM devA0 ! rAyAhINA rAyAhiTThiyA rAyAhINakajjA ayaM ca NaM tetalI amacce kanagarahassa ranno savaThThANesu savvabhUmiyAsu laddhabhUmiyAsu laddhapaccae dinaviyAre savvakajjavaTTAvae yAvihotthA, taMseyaMkhaluamhaMtetaliputtaMamacaM kumAraMjAtittaettikaDaannamanassa eyamadvaM paDisuNeti 2 jeNeva teyaliputte amacce teNeva uvA02 teyaliputtaM evaM va0-evaM khalu devANu0! kanagarahe rAyA rajje yarajje yaraTe yajAvaviyaMgei, amhe yaNaM devANu0! rAyAhINA jAva rAyAhINakajA, tumaMcaNaM devA0! kanagarahassa rano savvaTThANesu jAva rajjadhurAciMtae, taMjaiNaM devANu0! atti kei kumAre rAyalakkhaNasaMpanne abhiseyArihae taNNaM tuma amhaM
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, vargaH, adhyayanaM - 14 197 dalAhi, jANaM amhe mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcAmo, tae NaM tetaliputte tesiM Isara0 etamaThThe paDisuNeti 2 kanagajjhayaM kumAraM vhAyaM jAva sassirIyaM karei 2 ttA tesiM Isara jAva uvaNeti 2 evaM va0-esa NaM devA0 ! kanagarahasasa ranno putte paumAvatIe devIe attae kanagajjhae nAmaM kumAre abhiseyArihe rAyalakkhaNasaMpanne maMe kaNagarahassa ranno rahasiyayaM saMvaDDie, eyaM NaM tubbhe mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcaha, savvaM ca tesiM uTThANapariyAvaNiyaM parikahei / tate NaM te Isara * kanagajjhayaM kumAraM mahayA 2 abhisiMcaMti / tate gaM se kanagajjhae kumAre rAyA jAe mahayA himavaMtamalaya0 vaNNao jAva rajjaM pasAsemANe viharai / tate NaM sA paumAvatI devI kanagajjhayaM rAyaM saddAveti 2 evaM va0 - esa NaM puttA ! tava0 rajje jAva aMteure ya0 tumaM ca tetaliputtassa pahAveNaM, taMtumaM NaM tetaliputtaM amaccaM ADhAhi parijANAhi sakkArehi sammANehi iMtaM abbhuTThehi ThiyaM pajjuvAsAhi vaccaMtaM paDisaMsAhehi addhAsaNeNaM uvanimaMtehi bhogaM ca se anuvaDDhehi, tate NaM se kanagajjhae paumAvatIe tahatti paDi0 jAva bhogaM ca se vaDDeti / vR. 'rAyahINA' ityAdi, rAjAdhInAH rAjJo dUre'pi varttamAnA rAjavazavarttina ityarthaH, rAjAdhiSThitAstena svayamadhyAsitAH, rAjAdhInAni - rAjAyattAni kAryANi yeSAM te vayaM rAjAdhInakAryAH 'savvaM ca se uTThANapariyANaviyaM' ti sarvaM ca se-tasya utthAnaM ca - utpattiM pariyApanikA ca - kAlAntaraM yAvat sthitirityutthAnapariyApanikaM tatparikathayatIti, 'vayaMtaM paDisaMsAhehi 'tti vinayaprastAvAt vrajantaM pratisaMsAdhaya - anuvraja, athavA vadantaM prati saMzlAdhaya-sAdhUktaM sAdhvityevaM prazaMsAM kurvityarthaH, bhogaM - varttanaM / mU. (154) tate NaM se poTTile deve tetaliputtaM abhikkhaNaM 2 kevalipunnatte dhamme saMboheti, no cevaNaM se tetaliputte saMbujjhati, tate NaM tassa poTTiladevassa imeyArUve abbhatthite 5 - evaM khalu kanagajjhae rAyA teyaliputtaM ADhAti jAva bhogaM ca saMvaDDeti tate gaM se tetalI abhikkhaNaM 2 saMbohijjramANevi dhamme no saMbujjhati, taM seyaM khalu kanagajjhayaM tetaliputtAto viSpariNAmettaettikaTTu evaM saMpeheti 2ttA kanagajjhayaM tetaliputtAto viSpariNAmei / tate NaM tetaliputte kallaM NhAte jAva pAyacchitte AsakhaMdhavaragae bahUhiM purisehiM saMparivuDe sAto gihAto niggacchati 2 jeNeva kanagajjhae rAyA teNeva pahArettha gamaNAe, tate NaM tetali puttaM amaccaM je jahA bahave rAIsaratalavara jAva pabhiyao pAsaMti te taheva ADhAyaMti parijANaMti abbhuTTheti 2 aMjalipariggahaM kareti iTThAhiM kaMtAhiM jAva vaggUhiM AlavemANA ya saMlavemANA ya purato ya piTThato ya pAsato ya maggato ya samaNugacchaMti, tate NaM se tetaliputte jeNeva kanagajjhae teNeva uvAgacchati, tate NaM kanagajjhae tetaliputtaM ejjramANaM pAsati2no ADhAti no pariyANAti no abbhuTTeti aNADhAyamANe 3 parammuhe saMciTThati, tate NaM tetaliputte kanagajjhayassa ranno aMjaliM karei, tate NaM se kanagajjhae rAyA aNADhAyamANe tusiNIe parammuhe saMciTThati, tate NaM tetaliputte kanagajjhayaM vippariNayaM jANittA bhIte jAva saMjAtabhae evaM va0-2 ruTTe NaM mamaM kanagajjhae rAyA hINe NaM mama kaNnajjhae rAyA avajjhAeNaM kaNagajjhae, taM na najaiNaM mama keNai kumAreNa mArehitittikaTTu bhIte tatthe ya jAva saNiyaM 2 paccIsakketi 2 'tameva AsabaMdhaM duheti 2 tetalipuraM majjhamajjheNaM jeNeva sae gihe teNeva pahArettha gamaNAe,
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/14/154 tate NaM teyaliputtaM je jahA Isara jAva pAsaMti te tahA no ADhAyaMti no pariyANaMti no abbhuTTetino aMjali0 iTThAhiMjAvano saMlavaMti no puraoya piTThaoyapAsaoya samaNugacchaMti, tateNaM tetaliputte jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchati, jAviya se tattha bAhiriyA parisA bhavati, taM0-dAseti vA peseti vA bhAillaeti vA sAvi ya NaM no ADhAi 2, jAviya se abhitariyA parisAbhavati, taMdahApiyAivA mAtAtivAjAvasuNhAti vA sAviyaNaM vA novavarovittaettikaTTa evaM saMpeheti 2 tAlauDaM visaM AsagaMsi pakkhivati se ya vise no saMkamati, tateNaM se tetaliputte nIluppala jAva asiMkhaMdheoharati, tatthaviya se dhArAopallA, tate NaM se tetaliputte jeNeva asogavaNiyA teNeva uvAgacchati 2 pAsagaM gIvAe baMdhati 2 rukkhaM durUhati 2 pAsaM rukkhe baMdhati 2 appANaM muyati tatthavi ya se rajja chinnA, tate NaM se tetaliputte mahatimahAlayaMsilaMgIvAebaMdhati 2 atthAhamatAramaporisiyaMsiudagaMsiappANaMmuyati, tatthavi se thAhe jAte, tateNaM se tetali0 sukkaMsi taNakUDaMsi aganikAyaM pakkhivati 2 appANaM muyati tatthavi yase aganikAe vijjhAe, tateNaM se tetalI evaM va0-saddheyaM khalu bho samaNA vayaMti saddheyaMkhalu bho mAhaNA vayaMti saddheyaM khalu bho samaNA mAhaNA vayaMti, ahaM ego asaddheyaM vayAmi evaM khalu ahaM saha puttehiM aputte ko medaM saddahissati? saha mittehiM amitte ko medaM saddahissati?, evaM attheNaM dAreNaMdAsehiM parijaNeNaM, evaM khalu teyaliputteNaM a0 kanagajjhaeNaM rannA avajjhAeNaM samANeNaM teyaliputte tAlapuDage vise AsagaMsi pakkhitte seviya no kamati ko meyaM saddahissati ?, tetaliputte nIluppala jAva khaMdhaMsi oharie tatthaviya se dhArA opallA ko medaM saddahissati ?, tetaliputtassa pAsagaMgIvAebaMdhettA jAva rajjU chinnA ko medaM saddahissati?, tetaliputte mahAsilayaMjAvabaMdhittAatthAha jAvaudagaMsiappAmukketatthaviyaNaMthAhejAeko meyaMsaddahissati tetaliputte sukkaMsi taNakUDe aggI vijjhAe ko medaM sadda0?, ohatamaNasaMkappe jAva jhiyAi tate NaM se poTTile deve poTTilArUvaM viuvvati 2 tetaliputtassa adUrasAmaMte ThiccA evaM va0-haM bho ! tetaliputtA ! purato pavAe pio hasthibhayaM duhao acakkhuphAse majjhe sarANi varisayaMti gAme palite ranne jhiyAti ranne palite gAme jhiyAti Auso ! tetaliputtA ! kao vayAmo?, tateNaM se tetaliputte poTTilaM evaMvayAsI-bhIyassa khalu bho! pavvajA saraNaMukkaMdviyassa saddesagamaNaMchuhiyassaannaMtisiyassa pANaM AurassabhesajaMnAiyassarahassaMabhijuttassapaJcayakaraNaM addhANaparisaMtassa vAhaNagamaNaMtariukAmassa pavahaNaMkiJcaM paraMabhiojitukAmassa sahAyakicaM khaMtassa daMtassa jitiMdiyassa etto egamavi na bhavati, tate NaM se poTTile deve teyaliputtaM amacaM evaM va0-suTu NaM tumaM tetaliputtA ! eyamadvaM AyANihittikaTTha doccaMpi evaM vayai 2 jAmeva disaMpAunbhUe tAmeva disiM pddige| vR. 'rudruNa mityAdau hIno'yaM mamaprItyeti gamyate, apadhyAto-duSTacintAvAnmameti0. mamopari kanakadhvajaH, pAThAntareNa dudhyAto'haM-duSTAcintAviSayIkRto'haM kanadhvajena rAjJA, tat-tasmAnna jJAyate kenApikumAreNa-virUpamAraNaprakaraNamArayiSyatIti khaMdhaMsi uvaharai'iti skandhe upaharati vinAzayatIti dhArA opallatti apadIrNA kuNDIbhUtetyarthaH,
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1, varga:-, adhyayanaM -14 zrutaskandhaH - 9, 199 'atthahaM'ti astaM-nirastamavidyamAnamadhastalaM pratiSThAnaM yasya tadastAdhaM stAdho vA-pratiSThAnaM tadabhAvAdastAdhaM, atAraM yasya taraNaM nAsti puruSaH parimANaM yasya tatpauruSeyaM tanniSedhAdapauruSeyaM tataH padatrayasya karmadhArayo, makArau ca prAkRtatvAt, atastatra, 'saddheya 'mityAdi, zraddheyaM zramaNA vadanti AtmaparalokapuNyapASAdikamarthajAtaM, atIndriyasyApi tasya pramANAbAdhitatvena zraddhAnagocaratvAt, ahaM punareko'zraddheyaM vadAmi putrAdiparivArayuktasyAtyarthaM rAjasammatasya ca aputrAditvamarAjasammatatvaM ca viSakhaGgapAzakajalAgnibhirahiMsyatvaM cAtmanaH pratipAdayato mama yuktibAdhitatvena janapratIteraviSayatvenAzraddheyatvAditi prastutasUtrabhAvanA, 'tae 'mityAdi, haM bho ! ityAmantraNe, purataH - agrataH, prapAto - garttaH pRSThato hastibhayaM 'duhao'tti ubhayataH acakSuH sparzaH - andhakaraM madhye - madhyabhAge yatra vayamAsmahe tatra zarA-bANA nipatanti, tatazca sarvato bhayaM varttate ityarthaH, tathA grAmaH pradIpto'gninA jvalati, araNyaM tu dhmAyate 'nupazAntadAhaM varttate, athavA dhyAyatIva dhyAyati, agneravidhyAnena jAgarttIvetyarthaH, athavA araNyaM pradIptaM grAmo dhmAyate na vidhyAyati, evaM sarvasyApi bhayAnakatvAt sthAnAntarasya cAbhAvAdAyuSmasaMtetaliputra ! 'kau'tti kvavrajAmaH bhItairgantavyamasmAbhirivAnyenApi bhavatIti praznaH, uttaraM ca bhItasya pravrajyA zaraNaM bhavatIti gamyate, yathotkaNTitAdInAM svadezagamanAdIni, tatra 'chuhiyassa' tti bukSukSitasya mAyino - vaMcakasya rahasyaguptatvaM zaraNamiti sarvatra gamanIyaM, abhiyuktasya - sampAditadUSaNasya pratyakaraNaM - dUSamApohena pratItyutpAdanaM adhvAnaM ariyato - gantumazaktasya vAhanagamanaM zakaTAdyArohaNaM tarItukAbhasya nadyAdikaM plavanaM-taraNaM kRtyaM kAryaM yasya tat plavanakRtyaM-tarakANDaM paramabhiyoktukAmasyaabhibhavitukAma-sya sahAyakRtyaM - mitrAdikRtaM sahAyakarmeti, atha kathaM bhItasya pravrajyA zaraNaM bhavati ata ucyate 'khaMte' tyAdi kSAntasya krodhanigraheNa dAntasyendriyanoindriyadamena jitendriyasya viSayeSu rAgAdiniroddhuH 'etto' tti etebhyo'nantaroditebhyo'grataH prapAtAdibhyo bhayebhyaH ekamApi bhayaM na bhavati, pravrajitasya sAmAyikapariNatyA zarIrAdiSu nirabhiSvaGgatvAt maraNAdibhayAbhAvAditi, evaM devenAmAtyaH svavAcA bhItasya pravrajyA zreyasItyabhyupagamaM kArayitvA evamuktaH 'sudu' ityAdi, ayamartho-bhItasya pravrajyA zaraNamiti yadi pratijJAyate tadA suSThu te mataM, bhayAbhibhUtastvamidAnImasIti etamarthamAjAnIhi0 anuSThAnadvAreNAvabudhyasva pravrajyAM vidhehItiyAvat // -iha ca yadyapi sUtre upanayo noktaH tathApyevaM draSTavyaH, "jAva na dukkhaM pattA mANabbhasaM ca pANiNo pAyaM / tAva na dhammaM geNhaMti bhAvao teyalIsu uvva // " 119 11 mU. (155) tate NaM tassa teyaliputtassa subheNaM pariNAmeNaM jAisaraNe samuppanne, tate NaM tassa teyaliputtassa ayameyArUve abbhatthite 5 samu0 - evaM khalu ahaM iheva jaMbuddIve 2 mahAvidehe vAse pokkhalAvatIvijaye poMDarIgiNIte rAyahANIe mahApaume nAmaM rAyA hotthA, tate NaM ahaM therANaM aMtie muMDe bhavittA jAva coddasa puvvAtiM0 bahUNi vAsANi sAmannapariyAe0 mAsiyAe saMlehaNAe mahAsukke kappe deve,
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/14/155 tateNaM ahaMtAo devaloyAo AukkhaeNaM iheva teyalipure teyalissa amaJcassa bhaddAe / bhAriyAe dAragattAe paJcAyAte, taM seyaM khalu mama puvadiTThAI mahavvayAI sayameva uvasaMpajjittANaM viharittae, evaM saMpehetirasayameva bahavvayAiM Aruheti 2 jeNeva pamayavaNe ujjANe teNeva uvA0 2 asogavarapAyavassa ahe puDhavisilApaTTayaMsi suhanisannassa aNuciMtemANassa puvvAhIyAtiM sAmAiyamAtiyAiM coddasapuvvAiMsayameva abhisamannAgayAiM, tateNaM tassa teyaliputtassa anagArassa subheNaM pariNAmeNaM jAva tayAvaraNijANaM kammANaM khaovasameNaM kammarayavikaranakara apuvvakaraNaM paviTThassa kevalavaraNANadaMsaNe samuppanne / ___ mU. (156)taeNaMtetalipure nagaraMahAsannihiehivANamaMtarehiM devehiM devIhiyadevaduMdubhIo samAhayAo dasaddhavanne kusume nivAie, divve gIyagaMdhavvaninAe kae yAvi hotthA, tateNaM se kanagajjhae rAyA imIse kahAeladdhaTe evaM va0-evaM khalu tetaliMmaeavajjhAte muMDe bhavittA pavvatite taM gacchAmiNaM teyaliputtaM anagAraM vaMdAmi namasAmi 2 eyamaTuM vinaeNaM bhuJjo 2 khAmemi, evaM saMpeheti 2 NhAe cAuraMgiNIe senAe jeNeva pamayavaNe ujANe jeNeva tetaliputteanagAre teNeva uvAgacchati 2 tetaliputtaM anagAraMvaMdatinamaMsati 2 eyamaDheMca vinaeNaM bhujo 2 khAmei naccAsanne jAva paJjuvAsai, tateNaM se teyaliputte anagAre kanagajjhayassa ranno tIse ya mahai0 dhamma parikahei, tateNaM se kanagajjhae rAyA tetaliputtassa kevalissa aMtie dhammaM socA nisamma paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM sAvagadhamma paDivajai 2 samaNovAsae jAte jAva ahigayajIvAjIve / tate NaM tetaliputte kevalI bahUNi vAsANi kevalipariyAgaM pAuNittA jAva siddhe / evaM khalu jaMbU! bhagavayA samaNeNaM mahAvIreNaM coddasamassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pnnttettibemi| zrutaskandhaH-1,-adhyayanaM- 14, samAptam (adhyayanaM-15 - nandIphalaM ) vR.adhunApaJcadazaM viviyate, asya caivaMpUrveNa sahasambandhaH-pUrvasminnapamAnAdviSayatyAgaH pratipAditaH, iha tu jinopadezAt, tatra ca satyarthaprAptistadabhAve tvanarthaprAptirabhidhIyata ityevaMsambaddhamidam mU. (157) jatiNaM bhaMte ! coddasamassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pannatte pannarasamassa0 ke aTThe pannatte?, evaMkhalujaMbu! teNaM kAleNaM 2 caMpAnAma nayarI hotthA, punnabhadde ceie jiyasattUrAyA, tatthaNaMcaMpAe nayarIe dhanne NAmaM satthavAhe hotthA aDDe jAva aparibhUe, tIseNaM caMpAe nayarIe uttarapuracchime disibhAe ahicchattA nAma nayarI hotthA, riddhasthimi- yasamiddhA vanao, tattha NaM ahicchattAe nayarIe kanagakeu nAmaM rAyA hotthA, mahayA vannao, tassa dhannarasa satthavAhassa annadA kadAi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi imeyArUve abbhatthite ciMtie patthie manogae saMkappe samuppajjitthA-seyaM khalu mama vipulaM paNiyabhaMDamAyAe ahicchattaM nagaraM vANijAe gamittae, evaM saMpeheti 2 gaNimaMca 4 cauvvihaM bhaMDaMgeNhai 2 sagaDIsAgaDaM sajjei 2 sagaDIsAgaDaM bhareti 2 koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM va0-gacchaha NaMtubbhe devA0! caMpAe nagarIe siMghADaga
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:, adhyayanaM - 15 201 jAva pahesuM evaM khalu devANu0 ! dhanne satyavAhe vipule paNiya0 icchati ahicchattaM nagaraM vANijjAe gamittate, taM jo NaM devANu0 ! carae vA cIrie vA cammakhaMDie vA bhicchuDe vA paMDurage vA gotamevA govatIte vA gihidhamme vA gihidhammaciMtae vA aviruddhaviruddhavuDasAvagarattapaDa-niggaMthappabhitipAkhaMDatthe vA gihatthe vA tassa NaM dhanneNaM saddhiM ahicchattaM nagariM gacchai tassa NaMdhaNNe acchattagassa chattagaM dalAi aNuvAhaNassa uvAhaNAu dalayai akuMDiyassa kuMDiyaM dalayai apatthayaNassa patthayaNaM dalayai apakkhevagassa pakkhevaM dalayai aMtarA'viya se paDiyassa vA bhaggaluggasAhejjaM dalayati suhaMsuheNa yaNaM ahicchattaM saMpAvetittikaTTu doccaMpi taccaMpi ghoseha 2 mama eyamANattiyaM paJcappiNaha, tate NaM te koDuMbiyapurisA jAva evaM va0 haMdi suNaMtu bhagavaMto caMpAnagarIvatthavvA bahave caragA ya jAva paccappiNaMti, tate NaM se koDuMbiyaghosaNaM succA caMpAe nayarIe bahave caragA ya jAva gihatthA ya jeNeva dhanne teNeva uvAgacchanti tate NaM dhanne tesiM caragANA ya jAva gihatthANa ya acchattagassa chattaM dalayai jAva patthayaNaM dalAti, gacchahaNaM tubhe devA0 caMpAe nayarIe bahiyA aggujjANaMsi mamaM paDivAlemANA ciTThaha, tateNaM caragA ya0 dhanneNaM satthavAheNaM evaM vRttA samANA jAva ciTThati, tate NaM dhanne satthavAhe sohaNaMsi tihikaraNanakkhattaMsi vipulaM asanaM 4 uvakkhaDAvei 2ttA mittanAI AmaMteti- 2 bhoyaNaM bhoyAvetira Apucchati 2 sagaDIsAgaDaM joyAveti 2 caMpAnagarIo niggacchati nAivippagiTThehiM addhANehiM vasamANe 2 suhehiM vasahipAyarAsehiM aMgaM jaNavayaM majjhaMmajjheNaM jeNeva desaggaM teNeva uvAgacchati 2 sagaDIsAgaDaM moyAveti 2 satthanivesaM kareti 2 koDuMbiyapurise saddAveti evaM va0-tubbhe NaM devA0 ! mama satthanivesaMsi mahayA 2 saddeNaM ugghosemANA 2 evaM vadaha evaM khalu devANu 0 ! imIse AgAmiyAe chinnAvAyAe dIhamaddhAe aDavIe bahumajjhadesabhAe bahave naMdiphalA nAmaM rukkhA pannattA kiNhA jAva pattiyApa puphiyA phaliyA hariyarerijjamANA sirIe aIva atIva uvasobhemANA ciTTaMti maNuNNA vanneNaM 4 jAva maNunnA phAseNaM maNunnA chAyAe, taM jo NaM devANuppiyA ! tesiM naMdiphalANaM rukkhANaM mUlANi vA kaMda0 taya0 patta0 puppha0 phala0 bIyANivA hariyANi vA AhAreti chAyAe vA vIsamati tassa NaM AvAe bhaddae bhavati tato pacchA pariNamamANA 2 akAle ceva jIviyAto vavaroveti taM mA NaM devANuppiyA ! kei tesiM naMdiphalANaM mUlANi vA jAva chAyAe vA vIsamau, mA NaM se'vi akAle ceva jIviyAto vavarovijjissati, tubbheNaM devANu0 ! annesiM rukkhANaM mUlANi ya jAva hariyANi ya AhAretha chAyAsu vIsamahatti ghosaNaM ghoseha jAva paccappiNaMti, tate NaM dhanne satthavAhe sagaDIsAgaDaM joeti2 jeNeva naMdiphalA rukkhA teNeva uvAgacchati 2 tesiM naMdiphalANaM adUrasAmaMte satthanivesaM kareti 2 doccaMpi taccaMpi koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM va0 - tubbhe NaM devANu 0 ! mama satthanivesaMsi mahatA saddeNaM ugghosemANA 2 evaM vayaha-ee NaM devANu0 ! te naMdiphalA kiNhA jAva maNunnA chAyAe taM jo NaM devANu0 ! eesiM naMdiphalAgaM rukkhANaM mUlANi vA kaMda0 puppha0 taya0 patta0 phala0 jAva akAle ceva jIviyAo vavaroveMti, taM mA NaM tubbhe jAva dUraM dUreNaM pariharamANA vIsamaha, mANaM akAle jIvitAto vavarovissaMti, annesiM rukkhANaM mUlANi ya jAva vIsamahattikaTTu ghosaNaM paJcappiNaMti,
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/15/157 tattha NaM atthegaiyA purisA dhannassa satyavAhassa eyamadvaM saddahati jAva royaMti eyamadvaM saddahamANAtesiM naMdiphalANaMdUraMdUreNa pariharamANA 2 annesiM rukkhANaMmUlANiyajAvavIsamaMti, tesiNaM AvAe no bhaddae bhavati, tato pacchA pariNamamANA 2 suharUvattAe 5 bhujo 2 pariNamaMti, evAmeva samaNAuso! jo amhaM niggaMtho vAra jAva paMcasu kAmaguNesuno sajjeti no rajjeti seNaM iha bhave ceva bahUNaM samaNANaM 4 accaNijje paraloe no Agacchati jAva vItIvatissati, tatthaNaMjese appegatiyApurisAdhannassaeyamaTuMno saddahaMti3dhannassaetamaTuMasaddahamANA 3 jeNeva te naMdiphalA teNeva uvAgacchaMti 2 tesiM naMdiphalANaM mUlANi ya jAva vIsamaMti tesiNaM AvAe bhaddae bhavati tato pacchA pariNamamANA jAva vavaroveMti, evAmeva samaNAuso! jo amhaM niggaMtho vA niggaMthI vA pavvatie paMcasu kAmaguNesu sajeti3 jAva anupariyaTTissati jahA va te purisA, tateNaM se dhanne sagaDIsAgaDaMjoyAveti 2 jeNeva ahicchattA nagarI teNeva uvAgacchati 2 ahicchattAe nayarIe bahiyA aggujANe satthanivesaM kareti 2 sagaDIsAgaDaM moyAvei, taeNaM se dhanne satthavAhe mahatthaM 3 rAyarihaM pAhuDaM geNhairabahupurisehiM saddhiM saMparivuDe ahicchattaM nayaraM majhamajjheNaM aNuppavisaijeNeva kaNagakeUrAyA teNeva uvAgacchati, karayala jAva vaddhAvei, taM mahatthaM 3 pAhuDaM uvaNei, taeNaM se kanagakeU rAyA haTTatuTTha0 dhannassa satthavAhassataM mahatthaM 3 jAva paDicchai 2 dhannaMsatthavAhaMsakkArei sammANeira ussukkaviyaratira paDivisajjei bhaMDaviNimayaMkareira paDibhaMDa geNhatirasuhaMsuheNaM jeNeva caMpAnayarI teNeva uvAgacchatiramittanAti0 abhisamannAgate vipulAI mANussagAiM jAva viharati, teNaM kAleNaM 2 therAgamaNaM dhanne dhammaM socA jeTTaputtaM kuTuMbe ThAvettA pavvaie ekkArasa sAmAiyAti aMgAtiM bahUNi vAsANijAva mAsiyAe saM0 anataresudevaloesu devattAeuvavanne mahAvidehe vAse sijjhihitijAvaaMtaM kareti / evaMkhalu jaMbU! samaNeNaMbhagavayA mahAvIreNaM pannarasassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pnnttettibemi| vR.sarvaMsugama, navaraM caraeve'tyAdi, tatracarako ghATibhikSAcaraHcIriko rathyApatitacIvaraparidhAnaH cIropakaraNa ityanye carmakhaNDakaH-carmaparidhAneH carmopakaraNa iti cAnye bhikSANDo-bhikSAbhojIsugatazAsanastha ityanye, pANDurAgaH-zaivaHgautamaH-laghutarAkSamAlAcarcitavicitrapAdapatanAdizikSAkalApavadvavRSabhakopAyataHkaNAbhikSAgrAhIgovratikaH-gozcaryAnukArI, // 1 // (uktaMca-) "gAvIhiM samaM niggamapavesaThANAsaNAi pkreNti| bhuMjaMti jahA gAvI tirikkhavAsaM vibhaaveNtaa|" gRhidharmA-gRhasthadharma eva zreyAnityabhisandhAya tadyathoktakArIdharmacintako dharmasaMhitAparijJAnavAn sabhAsadaH aviruddho-vainyikH,uktNc||1|| "aviruddho vinayakArI devAINaM parAe bhttiie| jaha vesiyAyaNasuo evaM annevi nAyavvA / / " viruddhoH-akriyAvAdI paralokAnabhyupagamAtsarvavAdibhyo viruddhaH evaM vRddhaH-tApasaH prathamamutpannatvAt prAyo vRddhakAle ca dIkSApratipatteH zrAvako-brAhmaNaH anye tu vRddhazrAvaka iti vyAcakSate, saca brAhmaNaeva, raktapaTa:-parivrAjako nirganthaH-sAdhuHprabhRtigrahaNAtkApilAdi
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 2 // // 4 // zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-15 203 parigrahaiti, patthayaNaM tipathyadanaM-zambalaM pakkhivaM tiarddhapathetruTitazambalasya zambalapUraNaM dravyaM prakSepakaH, ___paDiyassa'tti vAhanAtpatitasya rogevApatitasya 'bhaggaruggassa'tti vAhanAt skhalanAdvA patane bhagnasya rugNasyaca-jIrNatAMgatasyetyarthaH, 'haMdi tti AmantraNe 'nAivigiTehiM addhANehiMti nAtiviprakRSTeSu-nAtidIrghaSvadhvasu-prayANakamArgeSu vasan zubhairanukUlaiH 'vasatiprAtarAzaiH' AvAsasthAnaiH prAtarbhojanakAlaizcetyartaH 'desggN'tideshaantN|ihopnyH sUtrAbhihita ev|vishesstH punarevaMtaM pratipAdayanti "caMpA iva maNuyagatI dhaNovva bhayavaM jiNo dekkrso| ____ ahichattAnayarisamaM iha nivvANaM muNeyavvaM // ghosaNayA iva titthaMkarassa sivamaggadesaNamahagdhaM / caragAiNovva itthaM sivasuhakAmA jiyA bahave / / // 3 // naMdiphalAi vva ihaM sivapahapaDivaNNagANa visayA u| . tabbhakkhaNAo maraNaMjaha taha visaehiM sNsaaro|| tavvajjeNeNa jaha iTTapuragamo visayavajjaNeNa thaa| paramAnaMdanibaMdhanasivapuragamaNaM muNeyavvaM / / " ___ adhyayanaM -15 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA jJAtAdharmakathAGgasUtre, prathamazrutaskandhe paJcadazaadhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / (adhyayanaM-16-aparakatA vR.athaSoDazavyAkhyAyate, asya capUrvaNasahAyamabhisambandhaH-pUrva viSayAbhiSvaGgasyAnarthaphalatoktA iha tu tadviSayanidAnasya socyate ityevaMsambaddhamidam mU. (158)jatiNaMbhaMte! sa0 bha0 ma0 pannarasamassa nAyajjhayaNassa ayamaDhepa0 solasamassa NaM nAyajjhayaNassa NaM sama0 bhaga0 mahA0 keaDhe pannatte?, evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM 2 caMpA nAma nayarI hotthA, tIse NaM caMpAe nayarIe bahiyA uttarapuracchime disibhAe subhUmibhAge ujjANe hotthA, tattha NaM caMpAe nayarIe tao mAhaNA bhAtaro parivasaMti, taMjahA-some somadatte somabhUtI aDDAjAvariubveda4 jAvasupariniTThiyA, tesiNaMmAhaNANaMtaobhAriyAtohotthA, taM0-nAgasirI bhUyasirI jakkhasirI sukumAla jAva tesiNaM mAhaNANaM iTTAo vipule mANussae jAva vihrNti| tate NaM tesiM mAhaNANaM annayA kayAI egayao samuvAgayANaM jAva imeyArUve miho kahAsamullAve samuppajjitthA, evaM khalu devANuppiyA! amhaMime vipule dhane jAva sAvatejje alAhi jAva AsattamAo kulavaMsAo pakAmaM dAuM pakAmaM bhottuM pakAmaM paribhAe0 taM seyaM khalu amhaM devANu0 annamannassa gihesukallAkalliM vipulaM asana4 uvakkhaDeuM2 paribhuMjamANANaM viharittae, ___ annamannassa eyamaTTha paDisuNeti, kallAkalliM annamannassa gihesu vipulaM asana 4 uvakkha
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/158 DAveti 2 paribhuMjamANA viharaMti, tate NaM tIse nAgasirIe mAhaNIe annadA bhoyaNavArae jAte yAvi hotyA, tateNaMsA nAgasirI vipulaM asanaM 4 uvakkhaDetira egaMmahaM sAlatiyaMtittAlAuaM bahusaMbhArasaMjuttaM nehAvagADhaMuvakkhaDAveti, egaMbiMduyaMkarayalaMsiAsAeitaMkhAraM kaDDayaM akkhajaM abhojaM visabbhUyaMjANittA evaM va0-dhirattuNaMmama nAgasirIeahannAe aputtAe dUbhagAedUbhagasattAe dUbhaganiMboliyAe jIe NaM mae sAlaie bahusaMbhArasaMbhie nehAvagADhe uvakkhaDie subahudavvakkhaeNaM, nehakkhae ya kae, taMjatiNaMmamaMjAuyAo jANissaMti toNaMmama khiMsissaMtitaMjAva tAva mamaMjAuyAo najANaMti tAva mama seyaM eyaM sAlatiyaM tittAlAu bahusaMbhAraNehakayaMegaMte govettae annaM sAlaiyaM mahurAlAuyaMjAva nehAvagADhaMuvakkhaDettae, evaM saMpeheti 2taMsAlatiyaMjAva govei, annaMsAlatiyaM mahurAlAuyaM uvakkhaDei, tesiM mAhaNANaM vhAyANaM jAva suhAsaNavaragayANaM taM vipulaM asana 4 pariveseti, tate NaM te mAhaNA jimitabhuttuttarAgayA samANA AyaMtA cokkhA paramasuibhUyA sakammasaMpauttA jAyA yAvi hotthA, tate NaM tAo mAhaNIo NhAyAo jAva vibhUsiyAo taM vipulaM asana 4 AhAraitira jeNeva sayAiM 2 gehAiMteNeva uvA02 sakakammasaMpauttAto jAyAto vR. sarvaM sugama, navaraM 'sAlaiyaMti zAradikaM sAreNa vA-rasena citaM-yuktaM sAracitaM, 'tittAlAuyaMti kaTukatumbakaM 'bahusaMbhArasaMjuttaM' bahubhiH sambhAradravyaiH-upari prakSepadravyastvagelAprabhRtibhiH saMyuktaM yattattathA 'snehAvagADha' snehavyAptaM 'dUbhagasattAe'ttidurbhagaH sattvaHprANIyasyAHsAtathA, 'dUbhaganiMboliyAe ttinimbagulikeva-nimphalamiva atyanAdeyatvasAdhAt durbhagANAM madhye nimbagulikA durbhaganimbagulikA, athavA durbhagAnAM madhye nirbolitA-nimajjitA durbhaganirbolitA, 'jAuyAu'tti devarANAM jAyA bhAryA ityrthH| mU. (159) teNaM kAleNaM 2 dhammaghosA nAma therA jAva bahuparivArA jeNeva caMpA nAmaM nagarI jeNeva subhUmibhAge ujjANe teNeva uvA02 ahApaDirUvaM jAva viharaMti, parisA niggayA, dhammo kahio, parisA paDigayA, taeNaMtesiMdhammaghosANaMtherANaMaMtevAsI dhammarUI nAmaanagAre orAle jAvateulessemAsaMmAseNaM khamamANe viharati, tateNaM sedhammeruI anagAre mAsakhamaNapAraNagaMsi paDhamAeporisIe sajjhAyaMkarei2 bIyAe porasIe evaMjahA goyamasAmI taheva uggAheti 2 taheva dhammaghosaM theraM Apucchai jAva caMpAe nayarIe uccanIyamajjhimakulAiM jAva aDamANe jeNeva nAgasirIe mAhaNIe gihe teNeva anupaviTe, tateNaMsA nAgasirImAhaNIdhammarUiMejamANaMpAsattirattAtassa sAlaiyassa tittakaDuyassa bahu0 nehA0 nisiraNaTTayAe haTTatuTThA uTheti 2 jeNevabhattaghare teNeva uvA02taMsAlatiyaMtittakaDuyaM ca bahunehaM dhammaruissa anagArassa paDiggahaMsi savvameva nisirai, tate NaM se dhammaruI anagAre ahApajjattamitikaTTha nAgasirIe mAhaNIegihAto paDinikkhamati 2 caMpAe nagarIemajhamajheNaM paDinikkhamati 2 jeNeva subhUmibhAge ujANe teNeva uvAgacchati 2 dhammaghosassa adUrasAmaMte annapANaM paDidaMsei 2 annapANaM karayalaMsi paDidaMseti, tate NaM te dhammaghosA therA tassa sAlaitassa nehAvagADhassa gaMdheNaM abhibhUyA samANA tato sAlaiyAto nehAvagADhAo egaM biMdugaM gahAya karayalaMsi AsAdeti tittagaM khAraM kaDuyaM akhajaM
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-16 abhojaM visabhUyaM jANittA dhammarUI anagAraM evaM vadAsI-dati NaM tuma devANu0 ! eyaM sAlaiyaM jAva nehAvagADhaM AhAresitoNaM tumaMakAle cevajIvitAto vavarovijjasi, taMmANaM tumaMdevANu0 imaM sAlatiyaM jAva AhAresi, mANaM tumaM akAle ceva jIvitAo vavarovijjasi, taMgacchaNaMtumaM devANu0! imaMsAlatiyaMegaMtamaNAvAeaccitte thaMDile pariTThavehi 2 annaM phAsuyaMesaNijjaM asana4 paDigAhettA AhAraM AhArehi, tateNaMsedhammaruIanagAredhammaghoseNaMthereNaMevaMvuttesamANedhammaghosassa therassaaMtiyAo paDinikkhamati 2 subhUmibhAgaujjANAo adUrasAmaMte thaMDillaM paDileheti 2 tato sAlaiyAto egaMbiMdugaMgahei2 thaMDilaMsi nisirati, tate NaM tassa sAlatiyassa tittakaDuyassa bahunehAvagADhassa gaMdheNaM bahUNi pipIligAsahassANi pAu0 jA jahA yaNaM pipIlikA AhAreti sA tahA akAle ceva jIvitAto vavarovijjati, tate NaM tassa dhammaruIssa anagArassa imeyArUve abbhatthie5 jai tAva imassa sAlatiyassa jAva egaMmi biMdugaMmi pakkhittaMmianegAtiM pipIlikAsahassAI vavarovijaMtitaMjatiNaMahaM eyaMsAlaiyaMthaMDillaMsi savvaMnisirAmitateNaMbahUNaM pANANaM 4 vahakaraNaM bhavissati, taMseyaM khalu mameyaM sAlaiyaM jAva gADhaM sayameva AhArettae, mamacevaeeNaM sarIreNaM nijAuttikaTThaevaM saMpeheti 2 muhapottiyaM 2 paDileheti 2 sasIsovariyaMkAyaM pamajetira taMsAlaiyaMtittakaDuyaMbahunehAvagADhaM bilamivapannagabhUteNaMappANeNaMsavvaMsarIrakoTuMsi pakkhivati, tate NaM tassa dhammaruissa taM sAlaiyaM jAva nehAvagADhaM AhAriyassa samANassa mamahattaMtareNaM pariNamamANaMsisarIragaMsiveyaNA pAubbhUtA ujjalAjAvadurahiyAsA, tateNaM sedhammarucIanagAre athAme abale avIrie apurisakkAraparakkame adhAraNijjamitikaTTha AyArabhaMDagaM egate Thavei 2 thaMDillaMpaDileheti 2 dabbhasaMthAragaMsaMthArei 2 dabbhasaMthAragaMdurUhatira puratthAbhimuhe saMpaliyaMkanisanne karayalapariggahiyaM evaM va0 namo'dhuNaMarahaMtANaMjAvasaMpattANaM, namo'tthugaMdhammaghosANaMtherANaMmamadhammAyariyANaM dhammovaesagANaM, pubbiMpiNaMmaedhammaghosANaMtherANaMaMtiesavve pANAtivAepaJcakkhAejAvajjIvAe jAva pariggahe, iyANiMpiNaM ahaM tesiM ceva bhagavaMtANaM aMtiyaM savvaM pANAti0 paJcakkhAmi jAva pariggahaM paJcakkhAmi jAvajIvAe, jahA khaMdao jAva carimehiM ussAsehiM vosirAmittika? AloiyapaDikkaMte samAhipatte kAlagae, tate NaM te dhammaghosA therA dhammaruiM anagAraM ciraM gayaM jANittAsamaNeniggaMthesaddAveti 2evaMva0-evaMkhaludevANu0! dhammaruissaanagArassamAsakhamaNapAraNagaMsi sAlaiyassa jAva gADhassa nisiraNaTThayAe bahiyA niggate cirAti taM gacchaha NaM tubbhe devANu0! dhammaruissa anagArassa savvato samaMtA maggaNagavesaNaM kareha, tateNaMtesamaNA niggaMthAjAvapaDisuNetira dhammaghosANaMtherANaMaMtiyAopaDinikkhamaMti 2 dhammaruissaanagArassa savvaosamaMtAmaggaNagavesaNaMkaramANAjeNeva thaMDilaMteNeva uvAgacchaMti 2dhammaruissaanagArassa sarIragaMnippANaMniceha~jIvavippajaDhaMpAsaMti 2 hAhAahoakajamitikaTu dhammaruissa anagArassa parinivvANavattiyaM kAussaggaM kareMti, dhammaruissaAyArabhaMDagaMgeNhatirajeNevadhammaghosAtherAteNeva uvAgacchaMti2 gamanAgamanaM paDikkamati 2 evaM va0-evaM khalu amhe tubbhaM aMtiyAo paDinikkamAmora subhUmibhAgassa u0
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/159 pariperaMteNaM dhammaruissa anagArassa savvaM jAva karemANe jeNeva thaMDille teNeva uvA02 jAva ihaM havvamAgayA, taM kAlagaeNaM bhaMte ! dhammaruI anagAre ime se AyArabhaMDae, tateNaMtedhammaghosAtherApuvvagaeuvaogaMgacchaMtara samaNeniggaMtheniggaMthIoyasadAvetira evaMva0-evaMkhaluajo! mamaaMtevAsIdhammarucInAmaanagAre pagaibhaddaejAvaviNIemAsaMmAseNaM anikkhitteNaMtavokkameNaMjAva nAgasirIemAhaNIe gihe aNupaviTe, taeNaM sAnAgasirImAhaNI jAva nisirai, taeNaMsedhammaruI anagAre ahApajjattamitikaTTujAva kAlaM anavakaMkhemANe viharati, se NaM dhammaruI anagAre bahUNi vAsANi sAmanapariyAgaM pAuNittA AloiyapaDikkate samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA uddhaM sohammajAva savvaTThasiddhe mahAvimANe devattAe uvavanne, tatthaNaM ajahannamanukkoseNaM tettIsaMsAgarovamAiMThitI pannattA, tatthadhammaruissavi devassa tettIsaM sAgarovamAiM ThitI pa0 se NaM dhammaruI deve tAo devalogAo jAva mahAvidehe vAse sijjhihiti vR. 'bilamive'tyAdi bile iva-randhre iva pannagabhUtena-sarpakalpena AtmanA karaNabhUtena sarvaMtadalAbuzarIrakoSTha ke prakSipati, yathA kila bile sarpaAtmAnaM prakSipati pAzrvAn asaMspRzan evamasauvadanakandarapAzrvAn asaMspRzanAhAreNa tadasaJcAraNatastadalAbujaTharabilepravezitavAniti bhAvaH, 'gamaNAgamaNAe paDikkamaMti'tti gamanAgamanaM iiryaapthikiiN| mU. (160) taMdhiratyuNaM ajo! nAgAsirIe mAhaNIeadhannAe apunnAejAva niMboliyAejAeNaMtahArUve sAhUdhammaruI anagAre mAsakhamaNapAraNagaMsi sAlaieNaMjAva gADheNaM akAle ceva jIvitAto vavarovie, tate NaM te samaNA niggaMthA dhammaghosANaM therANaM aMtie etamaDhaM socA nisamma caMpAe siMghADagatigajAva bahujaNassa evamAtikhaMti dhiratthuNaM devA0! nAgasirIe mAhaNIejAva niMboliyAejAeNaMtahArUve sAhU sAhUrUve sAlatieNaM jIviyAo vavarovei, taeNaM tesiM samaNANaM aMtie eyamaTTaM socA nisamma bahujaNo annamannassa evamAtikkhati evaM bhAsati-dhiratyu NaM nAgasirIe mAhaNIe jAva jIviyAo vavarovite, tate NaM te mAhaNA caMpAe nayarIe bahujaNassa aMtie etamaDhaM socA nisamma AsuruttA jAva misimisemANAjeNeva nAgasirImAhaNI teNeva uvAgacchaMti 2 nAgasirI mAhaNIMevaM vadAsI haMbho! nAgasirI! apattiyapatthie duraMtapaMtalakkhaNe hInapuNNacAuddase dhiratyu NaM tava adhanAe apunAe jAva niMboliyAte jAe NaM tume tahArUve sAhU sAhurUve mAsakhamaNapAraNagaMsi sAlatieNaMjAva vavarovite, uccAvaehiM akkosaNAhiM akkosaMti uccAvayAhiM uddhasaNAhiM uddhaMseti uccAvayAhiM nibbhatthaNAhiM nibbhatthaMtiuccAvayAhiM nicchoDaNAhiM nicchoDeMtitajjetitAleMtitajettA tAletA sayAto gihAto nicchubhaMti, ___ tate NaM sA nAgasirI sayAto gihAto nicchUDhA samANI caMpAe nagarIe siMghADagatiyacaukacaccaracaummuha0 bahujaNeNaMhIlijamANI khiMsijjamANI niMdijjamANI garahijjamANI tajijjamANI pavvahijjamANI dhikkArijamANI thukkArijjamANI katthai ThANaMvA nilayaMvA alabhamANI 2 daMDIkhaMDanivasaNA khaMDamallayakhaMDadhaDagahatthagayA phuTTahaDAhaDasIsA macchiyAcaDagareNaM anijamANamaggA gehaMgeheNaM dehaMbaliyAe vittiM kappemANI viharati, tate NaM tIse nAgasirIe mAhaNIe tabbhavaMsi ceva solasa royAyaMkA pAubbhUyA, taMjahA-sAse kAse joNisUle jAva koDhe, -
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-16 207 tae NaM sA nAgasirI mAhaNI solasahi royAyaMkehiM abhibhUtA samANI aTTaduhaTTavasaTTA kAlamAse kAlaM kiccA chaTThIe puDhavIe ukkoseNaM bAvIsasAgarovamaTTitIesu naraesuneraiyattAte uvavannA, sA NaM tao'naMtaraMsi uvvaTTittA macchesu uvavannA, tattha NaM satthavajjhA dAhavakkaMtie kAlamAsekAlaM kiccA ahesattamIe puDhavIeukkosAetittIsaMsAgarovamaTTitIesuneraiesuuvavannA, sA NaM tato'NaMtaraM uvvaTTittA doccaMpi macchesu uvavajjati, tatthaviya NaM satthavajjhA dAhavakaMtIe doccaMpi ahe sattamIe puDhavIe ukkosaMtettIsasAgarovamaTTitIesuneraiesu uvavaJjati, sANaM taohiMto jAva uvvaTTittA taccaMpi macchesu uvavannA, tatthaviya NaM satthavajjhA jAva kAlaM kiccA doccaMpichaTThIe puDhavIe ukkoseNa0 tao'naMtaraM uvvaTTittA naraesu evaM jahA gosAle tahAneyavbaMjAvarayaNappabhAe sattasuuvavannA, tato uvvaTTittA jAva imAiMkhahayaravihANAiMjAva aduttaraM ca NaM kharabAyarapuDhavikAiyattAte tesu anegasatasahassa khutto| vR. 'uccAvayAhiMti asamaJjasAbhiH 'akkosaNAhiM'ti mRtA'si tvamityAdibhirvacanauH, 'uddhaMsaNAhiti duSkulInetyAdibhiH kulAghabhimAnapAtanAthaiH, 'nicchuhaNAhiti niHsarAsmadgehAdityAdibhiH 'nicchoDaNAhiti tyajAsmadIyaM vastrAdItyAdibhiH 'tajeMti'tti jJAsyasi pApe ityAdibhaNanataH tAliMti'tticapeTAdibhiHhIlyamAnA-jAtyAdhughaTTanenakhiMsyamAnAparokSa-kutsanena nindyamAnA-manasA janena garSamANA-tatsamakSameva tajyamAnA-aGgulIcAlanena jJAsyasi pApe ityAdibhaNanataHpravyathyamAnA-yaSTayAditADanenadhikriyamANA-dhikzabdaviSayIkriya-mANAevaM thUtkiyamANA daNDI-kRtasandhAnaMjIrNavastaMra tasya khaNDaM nivasanaM-paridhAnaM yasyAH sA tathA, -khaNDamallakaM-khaNDazarAvaMbhikSAbhAjanaMkhaNDaghaTakazca-pAnIyabhAjanaMtehastayorgateyasyAH sA tathA, 'phuTuM'tisphuTitayA sphuTitakezasaJcayatvena vikarNakezaM 'haDAhaDaM'ti atyarthaM zIrSa' ziro yasyAH sA tathA, makSikAcaTa kareNa-makSikAsamudAyena anvIyamAnamArgA-anugamyamAnamArgA malAvilaM hi vastumakSikAbhirveSTayate eveti, deha balimityetasyAkhyAnaM dehabalikA tayA, anusvAro naipAtikaH, sasthavajjhattizastravadhyAjAtetigamyate, 'dAhavarkatie'ttidAhavyutkrAntyA-dAhotpattyA 'khahayakavihANAIjAvaaduttaraMce tyatra gozAlakAdhyayanasamAnaM sUtraMtata eva dRzyaM, bahutyAttuna likhitaM // mU. (161) sANaM tao'naMtaraM uvvaTTittA ihevajaMbuddIve dIve bhArahe vAse caMpAe nayarIe sAgaradattassa satyavAhassa bhaddAe bhAriyAe kuJiisa dAriyattAe paJcAyAyA, tate NaM sA bhaddA satyavAhI navaNhaM mAsANaM dAriyaM payAyA sukumAlakomaliyaM gayatAlu yasANaM, tIse dAriyAe nivvatte bArasAhiyAe ammApiyaro imaM etArUvaM gonnaM guNanipphannaM nAmadhejaM kareMti. jamhANaMamhaM esAdAriyA sukumAlA gayatAluyasamANAtaMhouNaM amhaM imIsedAriyAe nAmadheje sukumAliyA, tate NaM tIse dAriyAe ammApitaro nAmadhenaM kareMti sUmAliyatti, taeNaM sAsUmAliyAdA0 paMcadhAIpariggahiyAtaMjahA-khIradhAIejAvagirikaMdaramallINA iva caMpakalayA nivvAe nivvAghAyaMsijAva parivaDDai, tateNaM sAsUmAliyAdAriyA ummukkabAlabhAvAjAvarUveNa yaz2ovvaNeNa ya lAvaNNeNa ya ukkiTThA ukkiTThasarIrAjAtA yAvi hotyaa| vR.sukumAlakakomalikAM-atyarthaMsukumArAM, gajatAlusamAnAM, gajatAlukaMhyatyarthaMsukumAlaM
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/16/161 bhavatIti / mU. (162) tattha NaM caMpAe nayarIe jinadatte nAma satthavAhe aDDe0, tassa NaM jinadattassa bhaddA bhAriyA sUmAlA iTThA jAva mANussae kAmabhoe paccaNubbhavamANA viharati, tassa NaM jinadattassa putte bhaddA bhAriyAe attae sAgarae nAmaM dArae sukumAle jAva surUve, tate NaM se jiNadatte satthavAhe annadA kadAI sAto gihAto paDinikkhamati 2 sAgaradattassa gihassa adUrasAmaMteNaM vItIvayai imaM ca NaM sUmAliyA dAriyA NhAyA ceDiyAsaMghaparivuDA uppi AgAsatalagaMsi kaNagateMdUsaeNaM kIlamANI 2 viharati, tate NaM se jinadatte satthavAhe sUmAliyaM dAriyaM pAsati 2 sUmAliyAe dAriyAe rUve ya 3 jAyavimhae koDuMpabiyapurise saddAveti 2 evaM va0 - esa NaM devA0 ! kassa dAriyA kiM vA nAmadhejaM se ?, tate NaM te koDuMbiyapurisA jinadatteNa satthavAheNaM evaM vRttA samANA haTTa karayala jAva evaM vayAsI esa NaM devANu 0 ! sAgaradattassa satthavAhassa dhUyA bhaddAe attayA sUmAliyA nAma dAriyA sukumAlapANipAyA jAva ukkiTThA, tate gaM se jinadatte satthavAhe tesiM koDuMbiyANaM aMtie eyamaThThe soccA jeNeva sae gihe teNeva uvA0 2 NhAe jAva mittanAiparivuDe caMpAe0 jeNeva sAgaradattassa gihe teNeva uvAgacchai, tae NaM sAgaradatte satthavAhe jinadattaM satthavAhaM ejamANaM pAsai ejramANaM pAsaittA AsaNAo abbhuTThei 2 ttA AsaNeNaM uvanimaMteti 2 AsatthaM vIsatthaM suhAsaNavaragayaM evaM vayAsI-bhaNa devANuppiyA! kimAgamanapaoyaNaM ?, tate NaM se jinadatte satthavAhe sAgaradattaM satthavAhaM evaM vayAsI- evaM khalu ahaM devA0 ! tava dhUyaM bhaddAe attiyaM sUmAliyaM sAgarassa bhAriyattAe varemi, jati NaM jANAha devA0 ! juttaM vA pattaM vA salAhaNijjaM vA sariso vA saMjogo tA dijjau NaM sUmAliyA sAgarassa, tate NaM devA0 ! kiM dalayAmo sukaM sUmAliyAe ?, tae NaM se sAgaradatte taM jinadattaM evaM vayAsI- evaM khalu devA0 ! sUmAliyA dAriyA mama egA egajAyA iTThA jAla kimaMga puNa pAsaNayAe taM no khalu ahaM icchAmi sUmAliyAe dAriyAe khaNamavi vippaogaM, taM jati NaM devANuppiyA ! sAgaradArae mama gharajAmAue bhavati to NaM ahaM sAgarassa dAragassa sUmAliyaM dalayAmi, tate NaM se jinadatte satthavAhe sAgaradatteNaM satthavAheNaM evaM vutte samANe jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchai 2 sAgaradAragaM saddAveti 2 evaM va0- evaM khalu puttA ! sAgaradatte sa0 mama evaM vayAsI- evaM khalu devA0 ! sUmAliyA dAriyA iTThA taM caiva taM jati NaM sAgaradArae mama dharajAmAue bhavai tA dalayAmi, tate NaM se sAgarae dArae jinadatteNaM evaM vRtte samANe tusiNIe, tate NaM jinadatte sa0 annadA kadAi sohaNaMsi tihikaraNe viulaM asana 4 uvakkhaDAveti 2 mittanAI AmaMtei jAva sammANittA sAgaraM dAragaM pahAyaM jAva savvAlaMkAravibhUsiyaM karei 2 purisasaharasavAhiNiM sIyaM durUhAveti 2 mittanAi jAva saMparivuDe savviDDIe sAto gihAo niggacchati 2 caMpAnayariM majjhamajjheNaM jeNeva sAgaradattassa gihe teNeva uvAgacchati 2 sIyAo paJccoruhati 2 sAgaragaM dAragaM sAgaradattassa sattha0 uvaNeti, taNaM sAgaradatte satthavAhe vipulaM asana 4 uvakkhaDAvei 2 jAva sammANettA sAgaragaM dAragaM sUmAliyAe dAriyAe saddhiM paTTayaM durUhAvei 2 seyApItaehiM kalasehiM majjAveti 2 homaM
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayanaM -16 karAveti 2 sAgaraM dArayaM sUmAliyAe dAriyAe pANiM geNhAvitiM / vR. 'juttaM ve' tyAdi yuktaM saGgataM 'pattaM ' ti prAptaM prAptakAlaM pAtraM vA guNAnAmeSa putraH, zlAdhanIyaM vA sadhzo vA saMyogo vivAhyayoriti, 0 / mU. (163) tate NaM sAgaradArae sUmAliyAe dAri0 imaM eyArUvaM pANiphAsaM paDisaMvedeti se jahA nAma e asipatte i vA jAva mummure i vA ito aniTTatarAe ceva pANiphAsaM paDisaMvedeti, tate NaM se sAgarae akAmae avasavvase taM muhuttamittaM saMciTThati, taNaM se sAgaradatte satthavAe sAgarassa dAragassa ammApiyaro mittaNAi viulaM asana 4pupphavattha jAva sammANettA paDivisaJjati, tate NaM sAgarae dArae samAliyAe saddhiM jeNeva vAsaghare teNeva uvA0 2 sUmAliyAe dAriyAe saddhiM taligaMsi nivajjai, 209 taNaM te sAgara dA0 sUmAliyAe dA0 imaM eyArUvaM aMgaphAsaM paDisaMvedeti, se jahA nAmae asipattei vA jAva amaNAmayarAgaM ceva aMgaphAsaM paccaNubbhavamANe viharati, tate NaM se sAgarae aMgaphAsaM asahamANe avasavvase muhuttamittaM saMciTThati, tate gaM se sAgaradArae sUmAliyaM dAriyaM suhapasuttaM jANittA sUmAliyAe dAriyAe pAsAu uTTheti2 jeNeva sae sayaNijje teNeva uvA 2 sayaNIyaMsi nivajjai, tate NaM sUmAliyA dAriyA tao muhuttaMtarassa paDivuddhA samANI patiMvayA paimaNurattA patiM pAse apassamANI talimAu uTTheti 2 jeNeva se sayaNijje teNeva uvAgacchati 2 sAgarassa pAse nuvajjai, tate NaM se sAgaradArae sUmAliyAe dAri0 duccaMpi imaM eyArUvaM aMgaphAsaM paDisaMvedeti jAva akAmae uvasavvase muhuttamittaM saMciTThati, tate NaM se sAgaradArae sUmAliyaM dAriyaM suhapasuttaM jANittA sayaNijjAo uTThai 2 vAsagharassa dAraM vihADeti 2 mArAmukke viva kAe jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM paDigae vR. 'se jahA nAmae asipattei vA' ityatra yAvatkAraNAdidaM draSTavyaM 'karapattei vA khurapattei vA kalaMbacIrigApatte vA sattiaggeti vA kotaggeti vA tomaraggeti va biMDimAlaggei vA sUcikalAvati vA vicchuyaDaMkei vA kavikacchUi vA iMgAleiti vA mummureti vA accIi vA jAlei vA alAeti vA suddhAgaNIi vA bhavetArUve ?, no iNaTThe samaTThe, etto aniTTatarAe ceva akaMtatarAe ceva appiyatarAe ceva amaNunnatarAe ceva amaNAtarAe ceva 'tti tatrAsipatraM - khaGgaH karapatra -- krakacaM kSurapatra- churaH kadambacIrikAdIni lokarUDhyA'vaseyAni, vRzcikaNTakaH- vRzcika- kaNTakaH, kapikacchuH - kharjukArI vanaspativizeSaH, aGgAro-vijvAlo'gnikaNaH murmuraH - agnikaNamizraM bhasma ArciH - indhanapratibaddhA jvAlA jvAlA tu-indhanacchinnA alAtaM ulmukaM zuddhAgniH - ayaspiNDAntargato'gniriti 'akAmae' ti akAmakonirabhilASaH, 'avassavase'tti apasvavazaH, apagatAtmatantratva ityarthaH, 'taliyaMsi nivajjai'tti talpe - zayanIye niSadyate - zete 'paivaya' ti patiM bharttAraM vratayati - tamevAbhigacchAmItyevaM niyamaM karotIti pativratA, patimanuraktA - bharttAraM prati rAgavatIti, 'mArAmukkeviva kAe' tti mAryante prANino yasyAM zAlAyAM sAmArA - zUnA tasyA mukto yaH sa mArAmukto mArAdvA - maraNAnmAkapuruSAdvA mukto - vicchuTitaH kAko- vAyasaH, mU. (164) tate NaM sUmAliyA dAriyA tato muhuttaMtarassa paDibuddhA patiMvayA jAva apAsamANI 7 14 Jair ducation International
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/164 sayaNijjAo udveti sAgarassa dA0 savvato samaMtA maggaNagavesaNaM karemANI 2 vAsagharassa dAraM vihADiyaMpAsai 2 evaM va0-gae se sAgarettikaTThaohayamaNasaMkappAjAva jhiyAyai, tate NaM sA bhaddA satyavAhI kalaM pAu0 dAsaceDiyaM sadAveti 2 evaM va0-gacchaha NaM tuma devANuppie ! bahuvarassa muhasohaNiyaM uvaNehi, tate NaM sA dAsaceDI bhaddAe evaM vuttA samANI eyamaTuMtahattipaDisuNaMti, muhadhovaNiyaMgeNhati 2 jeNeva vAsaghare teNeva uvAgacchati ra sUmAliyaM dAriyaM jAva jhiyAyamANiM pAsati 2 evaM va0-kinnaM tumaM devANu0 ! ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAhisi?, tate NaM sA sUmAliyA dAriyA taM dAsaceDIyaM evaM va0 evaMkhalu devA0! sAgaraedAraemamasuhapasuttaMjANittAmamapAsAouTeti 2 vAsagharaduvAraM avaguNDati jAva paDigae, tate NaM tato ahaM muhattaMtarassa jAva vihADiyaM pAsAmi, gae NaM se sAgaraettikaTu ohayamaNa jAva jhiyAyAmi, tate NaM sA dAsaceDI sUmAliyAe dAri0 eyamaDheM socA jeNeva sAgaradatte teNeva uvAgacchai 2 ttA sAgaradattassa eyamaDheM niveei, . tate NaM se sAgaradatte dAsaceDIe aMtie eyamaDhaM socA nisamma Asurutte jeNeva jinadattasatyavAhagihe teNeva uvA0 2 jinada0 evaM va0-kiNNaM devANuppiyA ! evaM juttaM vA pattaM vA kulANurUvaM vA kulasarisaMvA janasAgadaradAraesUmAliyaMdAriyaMadiTTadosaMpaivayaM vippajahAya ihamAgao bahUhiM khijaNiyAhi ya ruMTaNiyAhi ya uvAlabhati, tae NaM jinadatte sAgaradattassa eyamaDhe soccA jeNeva sAgarae dArae teNeva uvA02 sAgarayaM dArayaM evaM va0-duTuNaM puttA! tume kayaM sAgaradattassa gihAo ihaM havvamAgate, teNaMtaM gacchaha NaM tumaputtA! evamavi gate sAgaradattassa gihe, tate NaM se sAgarae jinadattaM evaM va0-avi yAtiM ahaM tAo ! giripaDaNaM vA tarupaDaNaM vA maruppavAyaM vA jalappavesaM vA visabhakkhaNaM vA vehANasaM vA satthovADaNaM vA giddhApiTuM vA pavvajaM vA videsagamaNaM vA abbhuvagacchijjAmi no khalu ahaM sAgaradattassa gihaMgacchijjA, tate NaM se sAgaradatte satyavAhe kuTuMtarie sAgarassa eyamaTuMnisAmetira lajjie vilIe viDDe jinadattassa gihAto paDinikkhamaijeNeva sae gihe teNeva uvA02 sukumAliyaMdAriyaM sadAvei 2 aMke nivesei 2 evaM va0-kiNNaM tava puttA! sAgaraeNaMdAraeNamukkA?,ahaMgaMtumaMtassa dAhAmijassaNaMtumaMiTThAjAvamaNAmAbhavissasitti sUmAliyaMdAriyaM tAhiM iTThAhiM vaggUhi samAsAsei 2 pddivisjei| ___'taeNaM se sAgaradatte sattha0 annayA uppiM AgAsatalagaMsi suhanisaNNe rAyamagaMoloemANera ciTThati, tate NaM se sAgaradatte egaM mahaM damagapurisaM pAsai daMDikhaMDanivasaNaM khaMDagamallagadhaDagahatthagayaMmacchiyAsahassehiMjAvaagnijamANamagaM, tateNaM se sAgaradatte koDubiyapurisesaddAveti 2 evaM va0-tubbheNaM devA0 ! eyaMdamagapurisaM viuleNaM asana4palobhehiragihaM aNuppa veseha 2 khaMDagamallagaMkhaMDaghaDagaMteegaMtepaDeha 2 alaMkAriyakammaMkAreha 2 NhAyaMkayabali0 jAva savvAlaMkAravibhUsiyaM kareha 2 maNuNNaM asana 4 bhoyAveha 2 mama aMtiyaM uvaNeha, tae NaM koDuMbiyapurisA jAva paDisuNeti 2 jeNeva se damagapurise teNeva uvA02 tAtaMdamagaMasanaM uvappalobheti ra ttA sayaM giha aNupavesiMti 2 taM khaMDagamallagaM khaMDagadhaDagaM ca tassa damagapurisassa egaMte eDaMti, tate NaM se damage taM khaMDamallagaMsi khaMDaghaDagaMsi ya egate eDijjamANaMsi mahayAra saddeNaM
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-16 211 Arasati, tae NaM se sAgaradatte tassa damagapurisassa taM mahayAra ArasiyasadaM socA nisamma koDuMbiyapurise evaMva0-kiNNaM devANu0! esadamagapurise mahayArasaddeNaMArasati?, tateNaM te koDuMbiyapurisA evaM va0-esa NaM sAmI ! taMsi khaMDamallagaMsi khaMDaghaDagaMsi egaMte eDijjamANaMsi mahayArasaddeNaM Arasai, tate NaM se sAgaradatte sattha0 te koDuMbiyapurise evaM va0-mANaM tubbe devA0! eyassa damagassataM khaMDa jAva eDeha pAse Thaveha jahANaM pattiyaM bhavati, tevi taheva ThaviMti, taeNaMte koDuMbiyapurisAtassadamagassaalaMkAriyakammaMkareMti 2 sayapAgasahassapAgehiM tillehiM abbhaMgeti abbhaMgie samANe surabhigaMdhuvvaTTaNeNaM gAyaM uvvaSTiMti 2 usiNodagagaMdhodaeNaM sItodageNaMNhANeti pamhalasukumAlagaMdhakAsAIegAyAiMlUhaMti 2 haMsalakkhaNaM paTTasADagaMparihaMti 2 savvAlaMkAravibhUsiyaM kareMti 2 viulaM asana 4 bhoyAvetira sAgaradattassa uvaNenti, tae NaM sAgaradatte sUmAliya dAriyaM NhAyaM jAva savvAlaMkArabhUsiyaM karittAtaMdamagapurisaM evaM va0-esa NaM devA0 mama dhUyA iTThA eyaMNaM ahaM tava bhAriyattAe dalAmi bhaddiyAe bhaddato bhavijjAsi, .. tate NaM se damagapurise sAgaradattassa eyamaDheM paDisuNeti 2 sUmAliyAe dAriyAe saddhiM vAsagharaMaNupavisatisUmAliyAe dA0 saddhiMtaligaMsinivajai, tateNaM sedamagapurise sUmAliyae imaMeyArUvaMaMgaphAsaMpaDisaMvedeti, sesaMjahAsAgarassajAvasayaNijjAoabbhuDhetira vAsagharAo niggacchati2 khaMDamallagaMkhaMDaghaDaMca gahAya mArAmukke vivakAe jAmeva disaMpAubbhUe tAmeva disaM paDigae, tate NaM sA sUmAliyA jAva gaeNaM se damagapurisettika? ohayamaNa jAva jhiyaayti| . vR. 'vahuvarassa'tti vadhUzca varazca vadhUvaraM tasya, 'kulAnurUvaMti kulocitaM vaNijAM vANijyamiva 'kulasari'tizrImadvaNijAralavANijyamiva adiTThadosavaDiyaMtinadRSTe-upalabhyasvarUpe doSe-dUSaNe patitA-samApannA adaSTadoSapatitA tAM, "khijjaNiyAhiMti khedakriyAbhiH ruNTanakAdibhiH-ruditAkriyAbhiH, 'maruppavAyaMva'ti nirjaladezaprapAtaM 'satyovADaNaM'tizastreNavapATanaM-vidAraNamAtmana ityarthaH, 'giddhapiTuM'tigRdhraspRSTaM-gRdhaiH sparzanaM kaDevarANAMmadhye nipatya gRdhairAtmano bhakSaNamityarthaH, 'abmuvejjAmi'tti abhyupaimi / mU. (165)tateNaMsAbhadA kallaMpAu0 dAsaceDiMsaddAvetira evaMvayAsIjAvasAgaradattassa eyamaTuMnivedeti, tateNaM se sAgaradattetaheva saMbhaMte samANe jeNeva vAsahare teNeva uvA02 samAliyaM dAriyaMaMke niveseti 2 evaMva0-ahoNaMtumaputtA!purAporANeNaMjAva paccaNubbhavamANI viharasi taMmA NaM tuma puttA! ohayamaNa jAva jhiyAhi tumaNaM puttA mama mahANasaMsi vipulaM asanaM 4 jahA puTTilAjAvaparibhAemANI viharAhitateNaMsA sUmAliyA dAriyAeyamaDhepaDisuNetira mahANasaMsi vipulaM asana jAva dalamANI vihri| teNaM kAleNaM 2 govAliyAo ajAo bahussuyAo evaM jaheva teyaliNAe suvvayAo taheva samosaDAo taheva saMghADao jAva aNupaviDhe taheva jAva sUmAliyA paDilAbhittA evaM vadAsI-evaM khalu ajAo! ahaM sAgarassa aniTThA jAva amaNAmA necchai na sAgarae mama nAmaM vA jAva paribhogaMvA, jassa 2 viyaNaM diz2Amitassa 2 viya NaM aniTThA jAva amaNAmA bhavAmi, tubbhe ya NaM ajjAo! bahunAyAo evaM jahA puTTilA jAva uvaladdhe jeNaM ahaM sAgarassa dAra0 iTThA kaMtA jAva bhavejjAmi, ajjAo taheva bhaNaMti taheva sAviyA jAyA taheva ciMtA taheva sAgaradattaM
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/165 satthavAhaM Apucchati jAva govAliyANaM aMtie pavvaiyA, tate NaM sA sUmAliyA ajjA jAyA IriyAsamiyA jAva baMbhayAriNI bahUhiM cautthachaTTama jAva viharati, tate NaM sA sUmAliyA ajjA annayA kayAi jeNeva govAliyAo ajAo teNeva uvA02 vaMdati namasatira evaMva0-icchAmiNaM ajAo! tubbhehiM abbhaNunAyA samANIcaMpAo bAhiM subhUmibhAgassa ujANassa adUrasAmaMte chaTuMchaDeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM sUrAbhimuhI AyAvemANI viharittae, tateNaMtAo govAliyAo ajjAo sUmAliyaM evaM va0____ amhe NaM aje ! samaNIo niggaMdhIo IriyAsamiyAo jAva guttabaMbhacAriNIo no khalu amhaM kampati bahiyA gAmassa jAva sannivesassa vA cha8 2 jAva viharittae, kappatiNaM amhaM aMto uvassayasasa vatiparikkhittassa saMghADibaddhiyAeNaM samatalapatiyAe AyAvittae, tateNaM sAsUmAliyA govAliyA eyamaTuMno saddahati no pattiyai no roeti eyamaTuMa03 subhUmibhAgassa ujjANassa adUrasAmaMte chaTuMchaTTeNaM jAva vihrti| vR. 'purA porANANa'mityatra yAvatkaraNAdevaMdraSTavyaM ducciNNANaMdupparakaMtANaMkaDANaMpAvANaM kammANaM pAvagaM phalavittivisesaM'ti ayamarthaH-purA-pUrvabhaveSu purANAnAM atItakAlabhAvinAM tathA duzcIrNaM-duzcaritaM mRSAvAdanapAradAryAdi taddhetukAni karmANyapi duzcIrNAni vyapadizyante atasteSAmevaduSparAkrAntAnAMnavaraMduSparAkrAntaM-prANighAtAdattApahArAdikRtAnAMprakRtyAdibhedena, purAzabdasyeha sambandhaH, pApAnAM-apuNyarUpANAM 'karmaNAM' jJAnAvaraNAdInAM pApakaM-azubhaM 'phalavRttivizeSaM' udayavarttanabhedaM 'pratyanubhavantI' vedayantI 'viharasi' vartase, 'kappaiNaM amhaM'ityAdi 'amhaM'ti asmAkaM mate pravrajitAyA iti gamyate, antaH-madhye 'upAzrayasya' vasatervRttiparikSiptasyapareSAmanAlokavataityarthaH, "saMghATI'nirganthikApracchadavizeSaH sA baddhA-nivezitA kAye iti gamyate yayA sA saMghATIbaddhikA tasyAH, NamityalaGkAre samatale dvayorapi bhuvi vinyastatvAt pade-pAdau yasyAH sAsamatalapadikA tasyAH 'AtApayituM' AtApanAM kartuM kalpate iti yogH| mU. (166) tattha NaM caMpAe laliyA nAma goTThI parivasati, naravaidinnavi (pa)yArA ammApiiniyayanippivAsA vesavihArakayanikeyA nANAvihaaviNayappahANA aDDA jAva aparibhUyA, tattha NaM caMpAe devadattA nAmaMgaNiyA hotthA sukumAlA jahA aMDaNAe, tate NaM tIse laliyAe goTThIe annayA paMca gohillagapurisA devadattAe gaNiyAe saddhiM subhUmibhAgassa ujjANassa ujjANasiriMpaccaNubbhavamANA viraMti, tatthaNaMege gohillagapurise devadattaM gaNiyaM ucchaMgedharatiegepiTThaoAyavattaM dharei egepupphapUrayaMraeiegepAeraeiege cAmarukkhevaM karei, tate NaM sA sUmAliyA ajA devadattaM gaNiyaM tehiM paMcahi gohillapurisehiM saddhiM urAlAI mANussagAiMbhogabhogAiM jamANIM pAsati 2 imeyArUve saMkappe samuppaJjitthA-ahoNaMimAitthiyA purAporANANaM kammANaMjAvaviharai, taMjati NaM kei imassa sucariyassa tavaniyamababhaceravAsassa kallANe phalavittivisese asthi to NaM ahamavi AgamisseNaM bhavaggahaNeNaM imeyArUvAiM urAlAI jAva viharijjAmittikaTTa niyANaM kareti 2 AyAvaNabhUmio pccoruhti| vR. 'laliya'ttikrIDApradhAnA goDittijanasamudAyavizeSaH naravaidinnapayAra'ttinRpAnujJA
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:-, adhyayanaM -16 takAmacArA 'ammApiiniyaganippivAsa 'tti mAtrAdinirapekSA 'vesavihArakayanikeya'tti vezyAvihAreSu - vezyamAndireSu kRtoniketo - nivAso yayA sA tathA, 'nAnAviha avinayappahANA' kaNThyaM 'pupphapUrayaM raei' tti puSpazekharaM karoti, 'pAe raei' pAdAvalaktAdinA raJjayati, pAThAntare 'rAvei' tti ghRtajalAbhyAmArdrayati / 213 mU. (167) tate NaM sA sUmAliyA ajjA sarIrabausA jAyA yAvi hotthA, abhikkhaNaM 2 hatthe dhovei pAe dhovei sIsaM ghovei muhaM dhovei thaNaMtarAI dhovei kakkhaMtarAI dhovei gojjhatarAI dhovei jattha NaM ThANaM sejjaM vA nisIhiyaM vA ceetti tatthavi ya NaM puvvAmeva udaeNaM abbhukkhaittA tato pacchA ThANaM vA 3 ceeti, tate NaM tAto govAliyAo ajjAo sUmAliyaM ajaM evaM va0- evaM khalu devA0 ! aje amhe samaNIo niggaMthIo IriyAsamiyAo jAva baMbhaceradhAriNIo, no khalu kappati amhaM sarIrabAusiyAe hottae, tumaM ca NaM aje ! sarIrabAusiyA abhikkhaNaM 2 hatthe dhovasi jAva cedesi, taM tumaM NaM devANuppie! tassa ThANassa Aloehi jAva paDivajjAhi, tateNaM sUmAliyA govAliyANaM ajjANaM eyamahaM no ADhAi no parijANati aNADhAyamANI aparijANamANI viharati, tae NaM tAo ajjAo sUmAliyaM ajaM abhikkhaNaM 2 abhihIlaMti jAva paribhavaMti, abhikkhaNaM 2 eyamahaM nivAreti, tate NaM tIe sUmAliyAe samaNIhiM niggaMthIhiM hIlijjamANIe jAva vArijamANIe imeyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA, jayA NaM ahaM agAravAsamajjhe vasAmi tayA NaM ahaM appavasA, jayA NaM ahaM muMDe bhavittA pavvaiyA tayA NaM ahaM paravasA, puvviM ca NaM mamaM samaNIo ADhAyaMti 2 iyANiM no ADhati 2 taM seyaM khalu mama kallaM pAu0 govAliyANaM aMtiyAo paDinikkamittA pADiekkaM uvassagaMuvasaMpajjittANaM viharittaettikaDDa evaM saMpeheti 2 kallaM pA0 govAliyANaM ajjANaM aMtiyAo paDinikkhamati 2 ttA pADiekkaM uvassagaM uvasaMpajjittA NaM viharati, tateNaM sA sUmAliyA ajjA aNohaTTiyA anivAriyA sacchaMdamaI abhikkhaNaMra hatthe dhovei jAva ceeti tatthaviya NaM pAsatthA pAsatthavihArI osannA osannavihArI kusIlAra saMsattAra bahUNi vAsANisamANNapariyAgaM pAuNati addhamAsie saMlehaNAe tassa ThANassa anAloiyaapaDikakaMtA kAlamAse kAlaM kiccA IsANe kappe annamayaraMsi vimANaMsi devagaNiyattAe uvavannA, tatthegatiyANaM devINaM nava paliovamAiM ThitI pannattA, tattha NaM sUmAliyAe devIe nava paliovamAiM ThitI pannattA / vR. 'sarIrabAusiyaM 'ti bakuzaH - zabalacaritraH sa ca zarIrata upakaraNatazcetyuktaM zarIrabakuzatadvibhUSAnuvarttinIti, 'ThANaM' ti kAyotsargasthAnaM niSadanasthAnaM vA zayyAM' tvagvarttanaM 'naiSedhikIM'svAdhyAyabhUmiM cetayati - karoti, 'Aloehi jAve' tyatra yAvatkaraNAt 'nindAhi garihAhi paDikkamAhi viuTTAhi visohehi akaraNayAe abbhuTTehi ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM par3ivajjAhi'tti dRzyamiti, tatrAlocanaM-gurornivedanaM nindanaM pazcAttApo garhaNaM-gurusamakSaM nindanameva pratikramaNaMmithyAduSkRtadAnalakSaNaM akRtyAnnivarttanaM vA vitroTanaM - anubandhanacchedanaM vizodhanaM vratAnAM punarnavIkaraNaM zeSaM kaNThyamiti, 'paDiekka' ti pRthak, 'aNohaTTiya'tti avidyamAno'paghaTTakoya
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/167 dRcchayA pravarttamAnAyAH hastagrAhAdinA nivarttako yasyAH sA tathA, tathA nAsti nivArako-maivaM kArSIrityevaM niSedhako yasyAH sA tthaa| mU. (168) teNaM kAleNaM 2 ihevajaMbuddIve bhArahe vAse paMcAlesujaNavaesu kaMpillapure nAma nagare hotthA, vanao, tattha NaM duvae nAmaM rAyA hotthA, vanao, tassa NaM culaNI devI ghaTTajuNe kumAre juvarAyA, taeNaM sA sUmAliyA devI tAo devaloyAo AukkhaeNaM jAva caittA iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse paMcAlesu janavaesu kaMpillapure nayare dupayassa ranno culaNIe kuciMsi dAriyattAe paJcAyAyA, tateNaM sA culaNI devI navaNhaM mAsANaM jAva dAriyaM payAyA, tate NaMtIse dAriyAe nivvattabArasAhiyAe imaeyArUvaM0 nAmaM0 jamhANaM esa dAriyA duvayassa ranno dhUyA culaNIe devIe attiyA taM houNaM amhaM imIse dAriyAe nAmadhije dovaI, tae NaM tIse ammApiyaro imaM eyArUvaM guNNaM guNaniSphannaM nAmadhejaM kariti dovatI, tate NaM sA dovaI dAriyA paMcadhAipariggahiyA jAva girikaMdaramallINa iva caMpagalayA nivAyanivvAghAyaMsi suhaMsuheNaM privddddi| tate NaM sA dovaI rAyavarakannA ummukkabAlabhAvA jAva ukkiTThasarIrA jAyA yAvi hotthA, tateNaMtaMdovatiM rAyavarakannaM annayA kayAIaMteuriyAoNhAyajAvavibhUsiyaM kareMti 2 duvayassa ranno pAyavaMdiuM pesaMti, tateNaM sA dovatI rAya0 jeNeva duvae rAyA teNeva uvAgacchai 2 duvayassa rannopAyaggahaNaM kareti, taeNaMseduvaerAyA dovatiMdAriyaMaMkenivesei 2 dovaIerAyavarakannAe rUveNa ya jovvaNeNa ya lAvaNNeNa ya jAyavimhae dovaiMrAyavarakannaM evaM va0 jassaNaM ahaM puttA! rAyassa vA juvarAyassa vA bhAriyattAe sayameva dalaissAmi tattha NaM tumaMsuhiyA vA dukhiyA vA bhavijAsi, tateNaM mamaMjAvajIvAe hiyayaDAhe bhavissai, taMNaM ahaM tava puttA! ajjayAe sayaMvaraM virayAmi, ajjayAeNaMtumaMdinnaMsayaMvarAjeNaM tuma sayameva rAyaM vA juvarAyaMvA varehisi seNaMtava bhattAre bhavissaittikaTutAhiMiTAhiMjAvaAsAsei 2 paDivisajjei ghR. 'ajjayAe'tti adyprbhRti| mU. (169) tate NaM se duvae rAyA dUyaM saddAveti 2 evaM va0-gacchaha NaM tuma devA0 ! bAravaI nagari tattha NaM tumaM kaNhaM vasudevaM samuddavijayapAmokkhe dasa dasAre baladevapAmukkhe paMca mahAvIre uggasenapAmokkhe solasa rAyasahasse pajjuNNapAmukkhAo aTuTThAo kumArakoDIo saMbapAmokkhAo sahi~ duiMtasAhassIo vIrasenapAmukkhAo ikkavIsaM vIrapurisasAhassIo mahasenapAmokkhAo chappannaM balavagasAhassIo anne ya bahave rAIsaratalavaramADaMbiyakoDuMbiyaibbhasiTThisainAvaisatyavAhapabhiiokarayalapariggahiyaMdasanahaMsirasAvattaMaMjali matthae kaTThajaeNaM vijaeNaM vaddhAvehi 2 evaM vayAhi-evaM khalu devANuppiyA! kaMpillapure nayare duvayassa rannodhUyAe cullaNIe devIe attayAedhajjuNakumArassa bhagiNIe dovaIe rAyavarakannAesayavare bhavissai taM NaM tubbhe devA0 ! duvayaM rAyaM aNugiNhemANA akAlaparihINaM ceva kaMpillapure nayare samosaraha, taeNaM se dUe karayala jAva kaTTha duvayassaraNNo eyamadvaM paDisuNeti 2 jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchai 2 koDuMbiyapurise saddAvei 2 evaM va0-khippAmeva bho devANuppiyA! cAugghaMTe AsarahaM juttAmeva uvaTThaveha jAva uvaTThati,
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-16 ____taeNaM se dUe NhAtejAva alaMkAra0 sarIre cAugghaMTe AsarahaMduruhai 2 bahUhiM purisehiM sabaddha jAva gahiyA''uhapaharaNehiM saddhiM saMparivuDe kaMpillapuraM nagaraM majhamajheNaM niggacchati, paMcAlajanavayassamajhaMmajjheNaMjeNeva desappaMte teNeva uvAgacchai, suraTThAjaNavayassamajjhamajheNaM jeNeva bAravatI nagarI teNeva uvAgacchai 2 bAravaI nagari majjhamajheNaM aNupavisai 2 jeNeva kaNhassa vAsudevassa bAhiriyA uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchai 2 ttA cAugghaMTaAsarahaM Thavei2 rahAo paccoruhati 2 maNussavaggurAparikhitte pAyacAravihAracAreNaMjeNeva kaNhe vAsudeve teNeva uvA0 2 khaNhaM vAsudevaM samuddavijayapAmukkhe ya dasa dasAre jAva balavagasAhassIo karayala taM ceva jAva samosaraha / tateNaM se kaNhe vAsudeve tassa dUyassa aMtieeyamaTuM socA nisamma haTThajAva hiyaetaMdUyaMsakkArei sammANei 2 paDivisajjei / taeNaM se kaNhe vAsudeve koDubiyapurisaMsaddAvei evaMva0-gacchahaNaMtumaMdevANuppiyA!sabhAesuhammAe sAmudAiyaM bheritAlehi, taeNaMse koDubiyapurise karayala jAva kaNhassa vAsudevassa eyamaDhepaDisuNeti 2 jeNevasabhAesuhammAe sAmudAiyA bherI teNeva uvAgacchai 2 sAmudAiyaM bheri mahayA 2 sadeNaM tAlei, taeNaMtAe sAmudAiyAe bherIe tAliyAe samANIe samuddavijayapAmokkhA dasa dasArA jAva mahasenapAmukkhAo chappannaM balavagasAhassIoNhAyA jAva vibhUsiyA jahA vibhavaivisakArasamudaeNaMappegaiyA jAva pAyavihAracAreNaMjeNeva kaNhe vAsudeve teNeva uvAgacchaMti 2 karayala jAva kaNhaM vAsudevaMjaeNaM vijaeNaM vaddhAveMti, taeNaM se kaNhe vAsudeve koDubiyapurisesaddAveti 2 evaMva0-khippAmevabho! devANuppiyA abhisekaMhatthirayaNaM paDikappeha hayagayajAva paJcappiNaMti, tateNaM se kaNhe vAsudevejeNeva majjaNaghare teNeva uvAga0 2samuttajAlAkulAbhirAme jAva aMjanagirikUDasannimaM gayavaI naravaI durUDhe, tate NaMse kaNhe vAsudeve samuddavijayapAmukkhehiM dasahiM dasArehiM jAva anaMgaseNApAmukkhehiM aNegAhiM gaNiyAsAhassIhiM saddhiM saMparivuDe savviDDIe jAva raveNaM bAravainayariM majhamajheNaM niggacchai 2 suraTThAjaNavayassamajhaMmajjheNaMjeneva desappaMte teNeva uvAgacchai 2 paMcAlajanavayassamajhamajheNaM jeNeva kaMpillapure nayare teNeva phaaretthgmnnaae| taeNaM se duvae rAyA docaM dUyaM saddAvei 2 evaM va0-gaccha gaMtuM devANuppiyA! hatthiNAuraM nagaraMtatthaNaMtumaM paMDurAyaMsaputtayaMjuhiDillaM bhImasenaM ajuNaM naulaM sahadevaMdujohaNaMbhAisayasamaggaM gaMgeyaM viduraM doNaM jayadahaM sauNIM kIvaM AsatthAmaM karayala jAva kaTTa taheva samosaraha, tae NaM se dUe evaM va0-jahA vAsudeve navaraM bherI natthi jAvajeNeva kaMpillapure nayare teNeva pahArettha gamaNAe eeNeva kameNaMtacaM dUyaMcaMpAnayariMtattha NaM tumaMkaNhaM aMgarAyaM sellaM nadirAyaMkarayala taheva jAva samosaraha / cautthaM dUyaM suttimaMiMnayariMtatthaNaMtumaMsisupAlaMdamaghosasuyaMpaMcabhAisayasaMparivuDaM karayala tahevajAva samosaraha! paMcamagaM dUyaM hatthIsIsanayaraMtatthaNaM tumaMdamadaMtaM rAyaM karayala taheva jAva samosaraha / chaTheM dUyaM mahuraM nayariM tattha NaM tumaMdharaM rAyaM karayala jAva samosaraha / sattamaM dUyaM rAhagihaM nagaraM tattha NaM tumaMsaha devaM jarakAsiMdhusuyaM karayala jAva samosaraha / aTThamaMdUyaM koDinnaM nayaraM tattha NaM tuma rUpiM bhesagasuyaM karayala taheva jAva samosaraha / navamaM dUyaM virADanayaraM tatthaNaM tumaM kiyagaM bhAusayasamaggaM karayala jAva samosaraha / dasamaM dUyaM avasesasu ya gAmAgaranagaresu
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/16/169 anegAiM rAyasahassAiM jAva samosaraha, taNaM se dUe taheva nigAcchai jeNeva gAmAgara jAva samosaraha / tae NaM tAiM anegAiM rAyasahassAiM tassa dUyassa aMtie eyamaTThe soccA nisamma haTTa0 taMya dUyaM sakkAreti 2 sammArNeti 2 paDivisajjiMti, tae NaM te vAsudevaNamukkhA bahave rAyasahassA patteyaM 2 NhAyA sannaddhahatthikhadhavaragayA hayagayaraha0 mahayA bhaDacaDagararahapahakara0 saehiM 2 nagarehiMto abhiniggacchaMti 2 jeNeva paMcAlejanavae teNeva pahArettha gamaNAe / mU. (170) tae NaM se duvae rAyA koDuMbiyapurise saddAvei 2 evaM va0- gacchaha NaM tumaM devANu0 ! kaMpillapure nayare bahiyA gaMgAe mahAnadIe adUrasAmaMte egaM mahaM sayaMvaramaMDavaM kareha anegakhaMbhasayasanniviTTaM lIlaTThiyasAlabhaMjiAgaM jAva paccappiNaMti, tase duvae rAyA koDuMbiyapurise saddAvei 2 evaM vayAsI- khippAmeva bhI devANuppiyA vAsudevapAmukkhANaM bahUNaM rAyasahassANaM AvAse kareha tevi karettA paJcappiNaMti, tae NaMca paccaM ca gahAya savviDDie kaMpillapurAo niggacchai 2 jeNeva te vAsudevapAmukkhA bahave rAyasahassA teNeva uvAgacchai 2 tAiM vAsudevapAmukkhAiM aggheNa ya pajjreNa ya sakkAreti sammANei 2 tesiM vAsudeva pAmukkhANaM patteyaM 2 AvAse viyarati, taNaM te vAsudevapAmokkhA jeNeva sayA 2 AvAsA teNeva uvA0 2 hatthikhaMdhAhiMto pacoruhaMta 2 patteyaM khaMdhAvAranivesaM kareti 2 saera AvAse aNupavisaMti ? saesura AvAsesu Asanesu ya sayanesu ya sannisannA ya saMtuyaTTA ya bahUhiM gaMdhavvehi ya nADaehi ya uvagijjamANA ya uvaNaccijjamANA ya viharaMti, te NaM se duvae rAyA kaMpillapuraM nagaraM aNupavisati2 viulaM asana 4 uvakkhaDAvei 2 koDuMbiyapurise saddAvei 2 evaM va0- gacchahaNaM tubbhe devANuppiyA ! viulaM asanaM 4 suraM ca majjaM ca maMsaM ca sIdhuM pasannaM ca subahupupphavatthagaMdhamallAlaMkAraM ca vAsudevapAmokkhANaM rAyasahassANaM AvAsesu sAharaha, tevi sAharaMti, tate NaM te vAsudevApAmukkhA taM vipulaM asanaM 4 jAva pasannaM ca AsAemANA 4 viharaMti, jimiyabhuttuttaragayAviya NaM samANA AyaMtA jAva suhAsaNavaragayA bahUhiM gaMdhavvehi jAva viharaMti, tate NaM se duvae rAyA puvvAvaraNhakAlasayaMsi koDuMbiyapurise saddAvei 2 ttA evaMva0- gacchaha NaM tumedevANuppiyA ! kaMpillapure saMghADaga jAva pahe vAsudevapAmukkhANa ya rAyasahassANaM AvAsesu hatthikhaMdhavaragayA mahayA 2 saddeNaM jAva ugghosemANA2 evaM vadaha-evaM khalu devANu0 kallaM pAu0 duvayassa ranno dhUyAe culaNIe devIe attayAe dhaTTajjuNNassa bhagiNIe dovaIe rAyavarakannAe sayaMvare bhavissai, taMtubbheNaM devA0 ! duvayaM rAyANaM aNugiNhemANA vhAyA jAva vibhUsiyA hatthikhaMdhavaragayA sakoraMTa0 seyalaracAmara0 hayagayaraha0 mahayA bhaDacaragareNaM jAva parikkhittA jeNeva sayaMvarAmaMDave teNeva uvA0 2 patteyaM nAmaMkesu AsaNesu nisIyaha 2 dovaI rAyakaNannaM paDivAlemANA 2 ciTThaha, ghosaNaM ghoseha 2 mama eyamANattiyaM paJcappiNaha, taNaM te koDuMbiyA tava jAva paccaSpiNaMti, tae NaM se duvae rAyA koDuMbiyapurise saddA0 2 evaM va0-gacchaha NaM tubbhe devANu0 ! sayaMvarapaMDapaM AsiyasaMmajjiovalittaM sugaMdhavaragaMdhiyaM
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-16 217 paMcavaNNapupphapuMjovayArakaliyaMkAlAgarupavarakuMdurukkaturukkajAva gaMdhavaTTibhUyaM maMcAimaMcakaliyaM kareha 2 vAsudevapAmukkhANaM bahUNaM rAyasahassANaM patteyaM 2 nAmaMkAiMAsanAI atthupayaccatyuyAI raeha 2 eyamANattiyaM paJcappiNaha, tevi jAva paJcappiNaMti, tateNaMtevAsudevapAmukkhAbahaverAyasahassAkallaM pAu0 NhAyAjAvavibhUsiyAhatthikhaMdhavaragayA sakoraMTa0 seyavaracAmarAhiM hayagaya jAva parivuDA savviDDIe jAva raveNaM jeNeva sayaMvare teNeva uvA02 aNupavisaMti 2 patteyaM 2 nAmaMkesu nisIyaMti dovaiMrAyavarakaNNaM paDivAlemANA ciTuMti, tae NaM se paMDue rAyA kallaM bahAe jAva vibhUsie hatthikhaMdharavagae sakoraMTa0 hayagaya0 kaMpillapuramajhamajjheNaM niggacchaMtijeNeva sayaMvarAmaMDavejeNeva vAsudevapAmukkhA bahave rAyasahassA teNeva uvA02 tesiM vAsudevapAmukkhANaM karayala0 vaddhAvettA kaNhassa vAsudevassa seyavaracAmaraM uvavIyamANe citttthti| vR. 'agdhaMca'ttiardhapuSpAdIni pUjAdravyANi, 'pajaMca'ttipAdahitaM pAdyaM-pAdaprakSAlanasnehanordvartanAdi, madyasIdhuprasannAkhyAHsurAbhedA ev0| mU. (171) tae NaM sA dovaI rAyavarakannA jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai 2 NhAyA / kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA suddhappAvesAiM maMgallAiM vatthAI pavara parihiyA majaNagharAo paDinikkhabhai 2 jeNeva jinaghare teNeva uvAgacchai 2 jinadharaM aNupavisai 2 jinapaDimANaM Aloe paNAmaM karei 2 lomahatthayaM parAmusai evaM jahA sUriyAbho jinapaDimAo accei 2 taheva bhANiyavvaM jAva dhUvaMDahai 2 vAma jANuMaJceti dAhiNaMjANuMdharaNiyalaMsi nivesetira tikkhutto muddhANaMdharaNiyalaMsi namei2 IsiM paccuNNamati karayala jAva kaTTa evaM vayAsI-namo'tthu NaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM vaMdai namasai 2 jinagharAo paDinikkhamati 2 jeNeva aMteure teNeva uvaagcchaa| vR. 'jinapaDimANaM accaNaM karei'tti ekasyAM vAcanAyAmetAvadeva dRzyate, vAcanAntare tu 'hAyA jAva savvAlaMkAravibhUsiyA majjaNagharAo paDinikkhamai 2 jeNAmeva jinaghare teNAmeva uvAgacchati 2 jinagharaMaNupavisai2 jinapaDimANaM AloepaNAmaM karei 2 lomahatthayaMparAmusai 2evaMjagA sUriyAbhojinApaDimAoacceti taheva bhANiyavvaMjAvadhUvaMDahaittiihayAvatkaraNAt arthAt idaM dRzyaM lomahastakena jinapratimAH pramArTi subhiNA gandhodakena snapayati gozIrSacandanenAnulimpati vastrANi nivAsayati, tataH puSpANAM mAlyAnAM-grathitAnAmityarthaH, gandhAnAM cUrNAnAM vastrANAmAbharaNAnAMcAropaNaM karoti sma, mAlAkalApAvalambanaMpuSpaprakaraMtandulairdarpaNAghaSTamaGgalAlekhanaM ca karoti, ___ 'vAmaMjAguMaJcaitti utkSipatItyarthaH, dAhiNaMjANuMdharaNItalaMsi nihaTThanihatya sthApayivetyarthaH, tikkhuttosuddhANaMdharaNItalaMsi nivesei-nivezayatItyarthaH, IsiMpaJcunnamati 2 karatalapariggahiyaMaMjaliM matthaeaikaTThaevaM vayAsI-namotthuNaMarahaMtANaMjAvasaMpattANaM vaMdati namaMsati 2 jinadharAopaDinikkhamaittitatra vandatecaityavandavidhinAprasiddhena namasyati pazcAtpraNidhAnAdiyogeneti vRddhAH, na ca draupadyAH praNipAtadaNDakamAtraM caityavandanamabhihitaM sUtre iti sUtramAtraprAmANyAdanyasyApi zrAvakAdestAvadeva taditi mantavyaM, caritAnuvAdarUpatvAdasya, na ca caritA ___
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/171 nuvAdavacanAni vidhiniSedhasAdhakAni bhavanti, anyathA sUrikAbhAdidevavaktavyatAyAM bahUnAM zastrAdivastUnAmarcanaM zrUyateititadapi vidheyasyAt, kiJca-aviratAnAMpraNipAtadaNDakamAtramapi caityavandanaM sambhAvyate, yato vandate namasyatIti padadvayasya vRddhAntaravyAkhyAnamevamupadarzitaM jIvAbhigamavRttikRtA-"viratimatAmeva prasiddhacaityavandanavidhirbhavati, anyeSAM tathA'bhyupagamapurassarakAyotsargAsiddheH, tato vandate sAmAnyena namaskaroti AzayavRddhaH prItyutthAnarUpamanaskAreNe"ti kinyc||1|| "samaNeNa sAvaeNaya avassa kAyavvayaM havai jmhaa| ___ aMto aho nisissa ya tamhA AvassayaM nAma // " (tathA) "jaNNaM samaNo vA samaNI vA sAvaovA sAviyA vAtaccitte tallese tammaNe ubhaokAlaM Avassae ciTThati tannaM louttarie bhAvAssae" ityAderanuyogadvAravacanAt, tathA 'samyagdarzanasampannaHpravacanabhaktimAna SavidhAvazyakanirataH SaTsthAnayuktazca zrAvako bhAvatI'tyumAsvAtivAcakavacanAcca zrAvakasyaSavidhAvazyakasya siddhAvAvazyakAntargataM prasiddhaM caityavandanaM siddhameva bhvtiiti| mU. (172) tateNaM taM dovaiMrAyavarakannaM aMteuriyAo savvalaMkAravibhUsiyaM kareti kiM te? varapAyapattaneurAjAvaceDiyAcakkavAlamayaharagaviMdaparikkhittAaMteurAopaDinikkhamati 2 jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlAjeNeva cAugghaMTe Asarahe teNeva uvA02 kiDDAviyAe lehiyAe saddhiM cAugghaMTe rAyavarakannA kaMpillapuraM nayaraM majhamajjheNaM jeNeva sayaMvaramaMDave teNeva uvA02 rahaMThaveti rahAo paccoruhati 2 kiDDAviyAe lehiyAeyasaddhiMsayaMvaraMmaMDapaMaNupavisati karayala tesiM vAsudevapAmukkhANaM bahUNaM rAyavarasahassANaM paNAmaM kareti, tateNaM sA dovatI rAyavara0 egaM mahaM siridAmagaMDaM kiM te? pADalamalliyacaMpaya jAva sattacchAyaIhiM gaMdhaddhaNiM muyaMtaM paramasuhaphAsaM darisaNijjaM giNhati, tate NaM sA kiDDAviyA jAva surUvA jAva vAmahattheNaM cillalagadappaNaM gaheUNa salaliyaM dappaNasaMkaMtabiMbaM saMdasie yase dAhiNeNaM hattheNaMdarisie pavararAyasIhe phuDavisayavisuddharibhiyagaMbhIramahurabhaNiyA sA tesiM savvesiM patthivANaM ammApaUNaM vaMsasattasAmasthagottavirkatikatibahuvihaAgamamAhapparUvajovvaNaguNalAvaNNakulasIlajANiyA kittaNaM karei, paDhamaM tAva vahipuMgavANaMdasadasAravIrapurisANaMtelokkabalavagANaMsattusayasahassamANAvamaddagANaMbhavasiddhipavarapuMDarIyANaM cillalagANaM balavIriyarUvajovvaNaguNalAvanakitti yA kittaNaM kareti, tato puNo uggasenamAINaM jAyavANaM, bhaNati ya-sohaggarUvakalie varehi varapurisagaMdhahatthINaM / jo hu te hoi hiyayadaio, tate NaM sA dovaI rAyavarakannagA bahUNaM rAyavarasahassANaM majjhaMmajjheNaM samaticchamANI 2 puvvakayaniyANeNaMjoijjamANI 2 jeNevapaMca paMDavAteNeva uvA0 2 te paMcapaMDave teNaM dasaddhavaNNeNaMkusumadANeNaM AveDhiyapariveDhiyaMkareti ra ttA evaMvayAsI-ee NaMmae paMca paMDavA variyA, . tate NaM tesiM vAsudevapAmokkhANaM bahUNi rAyasahassANi mahayArasaddeNaM ugghosemANA 2 evaM vayaMti-suvariyaM khalu bho! dovaie rAyavarakannAerattika1 sayaMvaramaMDavAo paDinikkhamaMti For
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:, adhyayanaM - 16 219 2 jeNeva sayA 2 AvAsA teNeva uvA0, tate NaM dhaTTajjuNNe kumAre paMca paMDave dovaMti rAyavarakannaM cAugghaMTaM AsarahaM durUhati 2 ttA kaMpillapuraM majjhaMmajjheNaM jAva sayaM bhavaNaM aNupavisati, tate NaM duvae rAyA paMca paMDave dovaI rAyavarakaNNaM paTTayaM duruheti2 seyApIehiM kalasehiM majjAveti 2 aggihomaM kAraveti paMcaNhaM paMDavANaM dovatIe ya pANiggahaNaM karAvei, tate NaM se duvae rAyA dovatIe rAyavarakannayAe imaM eyArUvaM pItidANaM dalayatI, taMjahA - aTTha hiraNNakoDIo jAva aTTha pesaNakArIo dAsaceDIo, annaM ca vipulaM dhaNakaNaga jAva dalayati tate gaM se duvae rAyA tAiM vAsudevapAmokkhAiM vipuleNaM asana 4 vatthagaMdha jAva paDivisajjeti / vR. 'sAratthaM'ti sArathyaM sArathikarma, 'tae NaM sA kiDDAvie' tyAdau yAvatkaraNAdevaM dRzyaM 'sAbhAviyahaMsA coddahajaNassa ussuyakaraM vicittamaNirayaNabaddhaccharuhaM 'ti tatra kriDApikA - krIDanadhAtrI 'sAbhAviyahaMsa' tti sAdbhAvikaH - akaitavakRto gharSogharSaNaM yasya sa tathA taM darpaNamiti yogaH, 'coddahajaNassa Usuyakare' ti taruNolakasya autsukyakaraM-prekSNalampaTatvakaraM 'vicittamaNirayaNabaddhaccharuhaM' ti vicitramaNiratnairbaddhaH charuko - muSTigrahaNasthAnaM yasya sa tathA taM 'cillagaM ' dIpyamAnaM darpam - Adarza 'dappaNasaMkaMtaviMbasaMdaMsie ya se tti darpaNe saGkaGkrAntAni yAni rAjJAM vimbAni - pratibimbAni taiH saMdarzitAH upalambhitA yete tathA tAMzca se-tasyA dakSiNahastena darzayati sma dropadyA iti prakramaH pravararAjasiMhAnU, sphuTamarthato vizadaM varNataH vizuddhaM zabdArthadoSarahitaM ribhitaM - svaradholanAprakAropetaM gambhIraM-meghazabdavat madhuraM karNasukhakaraM bhaNitaM - bhASitaM yasyAH krIDApikAyAH sA tathA tAM, mAtApitarau vaMzaM - harivaMzAdikaM sattvaM - ApatsvavaiklavyakaramadhyavasAnakaraM ca sAmarthyaM - balaM gotraM - gautamagotrAdi vikrAnti - vikramaM kAnti-prabhAM pAThAntareNa kIrtiM vA - prakhyAtiM bahuvidhAgamaMnAnAvidhazAstravizAradamityarthaH mAhAtmyaM - mahAnubhAvatAM kulaM - vaMzasyAvAntarabhedaM zIlaM ca - svabhAvaM jAnAti yA sA tathA kIrttanaM karoti smeti, vRSNipuGgavAnAM yadupuGgavAnAM yadupradhAnAnAM dazArANAM samudravijayAdInAM dazArasya vA- vAsudevasya ye varA vIrAzca puruSAste tathA te ca te trailokye'pi balavantazceti vigrahastasteSAM, zatruzatasahasrANAM - ripulakSANAM mAnamavamRdganti ye ye tathA teSAM tathA bhaviSyatIti bhavA- bhAvinI sA siddhiryeSAM te bhavasiddhikAsteSAM madhye varapuNDarIkANIva varapuNDarIkANi ye te tathA teSAM, 'cilla gANaM 'ti dIpyamAnAnAM tejasA tathA balaM - zArIraM vIryaM - jIvaprabhavaM rUpaM - zarIrasaundaryaM yauvanaM - tAruNyaM guNAn - saundaryadIn lAvaNyaM ca - spRhaNIyatAM kIrttayati yA sA tathA, krIDApikA kIrttanaM karoti sma, pUrvoktamapi kiJcidvizeSAbhidhAnAyAbhihitamiti na duSTaM, 'samaicchamANI' ti samatikrAmantI, 'dasaddhavaNNeNaM' tIha zrIdAmagaNDena pUrvagRhIteneti sambandhanIyaM / mU. (173) tate NaM se paMDU rAyA tesiM vAsudevapAmokkhANaM bahUNaM rA0 karayala evaM va0evaM khalu devA0 ! hatthiNAure nayare paMcaNhaM paMDavANaM dovatIe ya devIe kallANakare bhavissati taM tubbheNaM devA0 ! mamaM aNugiNhamANA akAlaparihINaM samosaraha, tate NaM vAsudevapAmokkhA patteyaM 2 jAva pahArettha gamaNAe / tate se paMDurAyA koDuMbiyapurise saddA0 2 evaM va0 - gacchahaNaM tubbhe devA0 ! hatthiNAure
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/173 paMcaNhaM paMDavANaM paMca pAsAyavaDiMsae kAreha abbhuggayamUsiya vaNNI jAva paDirUve, tate NaM te koDubiyapurisA paDisuNeti jAva karAveti, tateNaM se paMDue paMcahiM paMDavehiM dovaIe devIe saddhiM hayagayasaMparivuDe kaMpillapurAo paDinikkhamai jeNeva hasthiNAure teNeva uvAgae, tate NaM se paMDurAyA tesiM vAsudevapAmokkhANaM AgamaNaM jANittA koDuMbi0 saddAvei 2 evaM va0-gacchahaNaM tubbhe devANuppiyA ! hathiNAurassa nayarassa bahiyA vAsudevapAmokkhANaM bahUNaM rAyasahassANaM AvAse kAreha anegakhaMbhasaya taheva jAva paJcappiNaMti, tate NaM te vAsudevapAmokkhA bahave rAyasahassA jeNeva hatthiNAure teNeva uvAgacchanti, tate NaM se paMDurAyA tesiM vAsudevapAmokkhANaM AgamaNaM jANittA haTTatuTTe pahAe kayabali0 jahA dupae jAva jahArihaM AvAse dalayati, tate NaM te vAsudevapA0 bahave rAyasahassA jeNeva sayAiM 2 AvAsAiM teNeva uvA0 taheva jAva viharaMti, tateNaM se paMDurAyA hasthiNAraM nayaraM anupavisatira koDuMbiya0 saddAveti 2 evaM va0-tubbheNaM devA0! viulaM asana 4 taheva jAva uvaNeti, tateNaM te vAsudevapAmokkhA bahave rAyA NhAyA kayabalikammA taM vipulaM asanaM 4 taheva jAva viharaMti, tate NaM se paMDurAyA paMca paMDave dovatiM ca deviM paTTayaM durUheti 2 sIyApIehiM kalasehiM vhAveMti 2 kallANakAraM kareti 2 te vAsudevapAmokkhe bahave rAyasahassevipuleNaMasaNa4 pupphavattheNaM sakkAreti jAva paDivisajjeti, tateNaM tAIvAsudevapa0 bahuhiM jAva pddigyaati| vR. 'kallANakAre'tti kalyANakaraNaM mngglkrnnmityrthH,| mU. (174) tateNaM te paMca paMDavA dovatIe devIe saddhiM aMtoaMteurapariyAla saddhiMkallAkaliM vAraMvAreNaM orAlAtiM bhogabhogAIjAva viharati, tateNaM se paMDU rAyA annayA kayAI paMcahiM paMDavehikoMtIedevIe dovatIe devIeyasaddhiM aMtoaMteurapariyAla saddhiM saMparivuDe sIhAsanavaragate yAvi viharati, imaM ca NaM kacchullanArae daMsaNeNaM aibhaddae viNIe aMto 2 ya kalusahiyae majjhatthovatthie ya allINasomapiyadaMsaNe surUve amailasagalaparihie kAlami- yacammauttarAsaMgaraiyavatthe daNDakamaNDaluhatthe jaDAmauDadittasirae jannovaiyagaNettiyamuMjamehala-vAgaladhare ___ -hatthakayakacchabhIe piyagaMdhavve dharaNigoyarappahANe saMvaraNAvaraNaovayaNauppayaNilesaNIsuyasaMkAmaNiabhiogapannattigamaNIthaMbhaNIsuyabahusuvijAharIsuvijjAsuvissuyajase iDhe rAmassayakesavassayapajjunnapaIvasaMbaaniruddhanisaDhaummuyasAraNagayasumuhadummuhAtINajAyavANaM aTuTThANa kumArakoDINaM hiyayadaie saMthavae kalahajuddhakolAhalappie bhaMDaNAbhilAsI bahusu ya samarasayasaMparAesu daMsaNarae samaMtao kalahasadakhiNaM aNugavesamANe asamAhikare dasAvaravIrapurisatilokkabalavagANaM AmaMteUNaM teM bhagavatI ekkamaNiM gaganagamaNadacchaM uppaio gaganamabhilaMghayaMto gAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMvadoNamuhapaTTaNasaMvAhasahassamaMDiyaMthimiyameiNItalaM vasuhaM oloiMto rammaM hatthiNAuraM uvAgae paMDurAyabhavaNaMsi aivegeNa samovaie, tateNaM se paMDurAyA kacchullanArayaM ejamANaM pAsati 2 paMcahiM paMDavehiM kuMtIe ya devIe saddhiM AsaNAto abbhuTeti 2 kacchullanArayaMsattaTThapayAI paccuggacchai2 tikkhutto AyAhiNa-payAhiNaM kareti 2 vaMdatinamaMsatimahariheNaMAsaNeNaMuvanimaMteti, tateNaMse kacchulanArae udagapariphosiyAe dabbhovaripaJcatthuyAe bhisiyAe nisIyati 2 paMDurAyaM rajje jAva amateure ya kusalodaMtaM pucchai,
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-16 221 tate NaM se paMDurAyA koMtIdevI paMca ya paMDavA kacchullaNArayaM Ar3hati jAva paJjuvAsaMti, taeNaM sA dovaI kacchullanArayaM assaMjayaM avirayaM apaDihayapacakhAyapAvakammatikaTTa no ADhAti no pariyANai no abbhuTTeti no pjjuvaasti| vR. 'imaMcaNaM'ti itazca 'kaNchullanArae'ttietannAmA tApasaH, iha kvacidyAvatkaraNAdidaM dRzyaM, 'dasaNeNaM aibhaddae' bhadradarzanaM ityarthaH, viNIe aMto aMto ya kulusahiyae' antarAntarA duSTacittaH kelIpriyatvAdityarthaH, 'majjhatthuvatthie ya' mAdhyasthyaM-samatAmabhyupagato vratagrahaNata iti bhAvaH, allINasomapiyadaMsaNe surUve' AlInAnAM-AzritAnAM saumyaM-araudraM priyaMca darzanaM yasya sa tathA amailasagalaparihie' amalinaM sakalaM-akhaNDaM zakalaM vA khaNDaM valkavAsa iti gamyate parihitaM-nivasitaMyenasatathA, 'kAlamiyacammauttarAsaMgaraiyavatthe kAlamRgacarmauttarAsaGgena racitaM vakSasi yena sa tathA 'daMDakamaMDaluhatthe jaDAmauDadittasirae jannovaiyagaNettiyamuMjamehalAvAgaladhare gaNetrikA-rudrAkSakRtaMkalAcikAbharaNaMmuJjamekhalA-muJjamayaH kaTIdavarakaH valkalatarutvak, 'hatyakayakacchabhIe' kacchapikA tadupakaraNavizeSaH, "piyagaMdhavve' gItapriyaH, 'dharaNigoyarappahANe' AkAzagAmitvAt, 'saMcaraNAvaraNauvayaNivalesaNIsuyasaMkAmaNiabhiogapannattigamaNIthaMbhaNIsuyabahusuvijAharIsuvijjAsuvissuyajase' iha saJcaraNyAdividyAnAmarthaH zabdAnusArato vAcyaH, 'vijAharisutti vidyAdharasambandhinISu vizrutayazAH-khyAtakIrtiH, 'iTerAmassa kesavassa yapajjunnaIvasaMbaaniruddhanisaDhaummuyasAraNagayasumuhadummuhAINajAyavANaMachuTTANaMkumArakoDINaM hiyayadaie' vallabhaityarthaH, saMthave' eteSAM saMstavakaH, kalahajuddhakolAhalappie' kalaho-vAgyuddhaM yuddhaMtu-AyudhayuddhaMkolAhalo bahujanamahAdhvaniH, 'bhaMDaNAbhilAsI' bhaMDanaMpiSTAtakAdibhiH 'bahusu ya samarasaMparAesa' samarasaGgAmeSvityarthaH, 'dasaNarae samaMtao kalahaM sadakkhiNaM' sadAnamityarthaH ___ 'anugavesamANeasamAhikaredasAvaravaravIrapurisatelokkabalavagANaMAmaMteUNaMtaMbhagavarti ekkamaNiM gamaNatyaM uppaio gagaNatalamabhilaMghayaMtogAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNasaMbAhasahassamaMDiyaM thimiyameiNIyaM nibbharajanapadaM vasuhaM oloyaMto rammaM hatthiNapuraM uvAgae' 'asaMjayaavirayaappaDihayapacca-kkhAyapAvakammettikaTTha' asaMyataH saMyamarahitatvAt avirato vizeSatastapasyaratatvAt na pratiha- tAni-na pratiSedhitAni atItakAlakRtAni nindanataH na pratyAkhyAtAnicabhaviSyatkAlabhAvInipApakarmANi-prANAtipAtAdikriyAyenaathavAnapratihatAni sAgaropamakoTIkoTyantaHpravezanena samyakatvalAbhataH naca pratyAkhyAtAnisAgaropamakoTIkoTyAH saGkhyAtasAgaropamainyUnatAkaraNena sarvaviratilAbhataH pApakarmANi-jJAnAvaraNAdIni yenasa tatheti padatrayasya krmdhaaryH| mU. (175) tateNaM tassa kacchullanArayassa imeyArave abbhatthie ciMtie patthie manogae saMkappe samuppaJjitthA aho NaM dovatI devI rUveNaM jAva lAvanneNa ya paMcahiM paMDavehiM anubaddhA samANImamaMnoADhAtijAva no paJjuvAsaitaM seyaM khalu mamadovatIe devIe vippiyaMkarittaettika? evaMsaMpeheti 2 paMDuyarAyaMApucchai 2 uppayaNiM vijaMAvAhetira tAe ukkiTThAejAva vijAharagaIe lavaNasamudaM majhamajheNaM puratthAbhimuhe vIivatiuM payatte yAvi hotthaa|
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/175 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM dhAyaisaMDe dIve purathimaddhadAhiNabharahavAse avarakaMkA nAma rAyahANI hotyA, tate NaM amarakaMkAe rAyahANIe paumanAbhe nAmaM rAyA hotthA mahayA himavaMta0 tassaNaM paumanAbhassa ranno satta devIsayAti orAhe hotthA, tassaNaM paumanAbhassaranne sunAbhe nAma puttejuvarAyAyavi hotyA, tateNaMsepaumaNAbherAyAaMtoaMteuraMsiorohasaMparivuDe siMhAsaNavaragae viharati, taeNaMse kacchullanAraejeNeva amarakaMkA jeNevapaumanAhassa bhavaNe teNeva uvAgacchati 2 paumanAbhassa ranno bhavaNaMsi jhattiM vegeNaM samovaie, / / tate NaM se paumanAbhe rAyA kacchullaM nArayaM ejamANaM pAsati 2 AsaNAto abbhuTeti 2 aggheNaM jAva AsaNeNaM uvanimaMteti, tae NaM se kacchullanArae udayapariphosiyAe dabbhovaripacatyuyAte bhisiyAe nisIyaijAva kuMsalodaMtaM Apucchai, tateNaM se paumanAbhe rAyA niyagaorohe jAyavimhae kacchulanArayaMevaMva0-tubbhaMdevANuppiyA! bahUNigAmANijAvagehAti aNupavisasi, taM atthiM yAiM te kahiMci devANuppiyA! erisae orohe diTThapubve jArisaeNaM mama orohe ?, tate NaM se kacchulanArae paumanAbheNaM rannA evaM vutte samANe IsiM vihasiyaM kareira evaM va0-sarise NaM tumaMpaumanAbhA !tassa agaDadgurassa, keNaM devANuppiyA! se agaDadahure?,evaM jahA malliNAe evaM khalu devA0! jaMbUddIve 2 bhArahe vAse hathiNAure dupayassarannodhUyA cUlaNIe devIe attayA paMDussa suNhA paMcaNhaM paMDavANaM bhAriyA dovatI devI rUveNa ya jAva ukkiTThasarIrA dovaIe NaM devIe chinnassavi pAyaMguTThayassa ayaM tava orohe satimapi kalaM Na agghatittika, paumanAbhaM Apucchati 2 jAva paDigae 2, tate NaM se paumanAbhe rAyA kacchullunArayassa aMtie eyamadvaMsocAnisammadovatIe devIerUve ya 3 mucchie4 dovaIeajjhovavannejeNevaposahasAlA teNeva uva02 posahasAlaM jAva puvvasaMgatiyaM devaM evaM va0-evaM khalu devA0! jaMbuddIve 2 bhArahe vAse hasthiNAure jAva sarIrAtaMicchAmiNaM devA0 ! dovatI devIM ihamANiyaM, tate NaM puvvasaMgatie deve paumanAbhaM evaM va0-no khalu devA0 ! eyaM bhUyaM vA bhavvaM vA bhavissaM vAjaNNaMdovatI devIpaMca paMDave mottUNaanneNaMpuriseNaMsaddhiM orAlAtiMjAva viharispati, tahAviya NaM ahaM tava piyaTTatayAe dovatI deviM ihaM havyamANemittikaTTha paumanAbhaM Apucchai 2 tAe ukkiTThAe jAva lavaNasamudaM majhamajheNaM jeNeva hatthiNAure nayare teNeva pahArettha gamaNAe teNaM kAleNaM 2 hatthiNAure juhiDille rAyA dovatIe saddhiM uppiMAgAsatalaMsisuhapasutte yAvi hotthA, taeNaM se puvvasaMgatie devejeNeva juhiDille rAyA jeNeva dovatI devI teNeva uvAga0 2 dovatIedevIe osovaNiyaMdalayairadovatiM deviMgiNhairatAeukkiTThAejAvajeNeva amarakaMkA jeNeva paumanAbhassa bhavaNe teNeva uvA02 paumanAbhassa bhavaNaMsi asogavaNiyAe dovatiM devIM chAvei 2 osovaNiM avaharati 2 jeNeva paumanAbhe teNeva u02 evaM va0-esa NaM devA0 ! mae hatthiNAurAo dovatI ihahabvamANIyA tava asogavaNiyAe ciTThati, atoparaMtumaMjANasittika? jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM pddige| tate NaM sA dovaI devI tato muhattaMtarassa paDibuddhA samANI taM bhavaNaM osagavaNiyaM ca apaJcabhijANamANI evaMva0-nokhalu amhaMesesaebhavaNe nokhalu esAamhaMsagAasogavaNiyA, taMna najatiNaM ahaM keNaI deveNa vA dAnaveNa vA kiMpuriseNa vA kinnareNa vA mahorageNa vA gaMdhavveNa
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, vargaH, adhyayanaM -16 vA annassa ranno asogavaNiyaM sAhariyattikaTTu ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAyati, tate NaM se paumaNA bhe rAyA pahAe jAva savvAlaMkArabhUsie aMteurapariyAlasaMparivuDe jeNeva asogavaNiyA jeNeva dovatI devI teNeva uvA0 2 dovatIM devIM ohaya0 jAva jhiyAyamANIM pAsati 2 ttA evaM va0-kiNNaM tumaM devA0 ! ohaya jAva jhiyAhi ?, evaM khalu tumaM devA0 ! mama puvvasaMgatieNaM deveNaM jaMbuddIvAo 2 bhArahAo vAsAo hatthiNApurAo nayarAo juhiTThillassa ranno bhavaNAo sAhariyA taM mA NaM kumaM devA0 ! ohaya0 jAva jhiyAhi, tumaM mae saddhiM vipulAI bhoga bhogAI jAva viharAhi, tate NaM sA dovatI devI paumanAbhaM evaM va0- evaM khalu devA0 ! jaMbuddIve 2 bhArahe vAseva bAravatie nayarIe kaNhe nAma vAsudeve mamappiyabhAue parivasati, taM jati NaM se chaNhaM mAsANaM mamaM kUvaM no havvamAgacchai tate NaM ahaM devA0 ! jaM tumaM vadasi tassa ANAovAyavayaNaniddese ciTThissAmi, tate gaM se paume dovatIe eyamaThThe paDisuNettA 2 dovataM deviM kannaMteure Thaveti, tate NaM sA dovatI devI chaTTachaTTeNaM anikkhatteNaM AyaMbilapariggahieNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANI viharati / 223 vR. 'kUvaM' ti kUjakaM vyAvarttakabalamiti bhAvaH, mU. (176) tate gaM se juhuTThille rAyA tao muhuttaMtarassa paDibuddhe samANe dovatiM deviM pAse apAsamANo sayaNijjAo uTThei 2 ttA dovatIe devIe savvao samaMtA maggaNagavesaNaM karei 2 ttA dovatIe devIe katthai suiM vA khuiM vA pavattiM vA alabhamANe jeNeva paMDurAyA teNeva uvA0 2 ttA paMDurAyaM evaM va0- evaM khalu tAo ! mamaM AgAsatalagaMsi pasuttassa pAsAto dovatI devI na najjati keNai deveNa vA dAnaveNa vA kinnareNa vA mahorageNa vA gaMdhavveNa vA hiyA vA nIyA vA avakkhittA vA ?, icchAmi NaM tAo ! dovatIe devIe savvato samaMtA maggaNagavesaNaM kathaM, tate se paMDurAyA koDuMbiya purise saddAvei 2 evaM va0- gacchaha NaM tubbhe devA0 ! hatthiNAure nayare siMghADagatiyacaukkacaccaramahApahapahesu mahayA 2 saddeNaM ugghosemANA 2 evaM va0 - evaM khalu devA0 ! juhiTThillassa ranno AgAsatalagaMsi suhapasuttassa pAsAto dovatI devI na najjati keNai deveNa vA dAnaveNa vA kiMpuriseNa vA kinnareNa vA mahorageNa vA gaMdhavveNa vA hiyA vA nIyA vA avakkhittA vA, taM jo NaM devANuppiyA! dovatIe devIe sutiM vA jAva pavittiM vA parikaheti tassa NaM paMDurAyA viulaM atthasaMpayANaM dAnaM dalayatittikaDDa ghosaNaM ghosAveha 23 eyamANattiyaM paJcappiNaha, taNaM te koDuMbiyapurisA jAva paJcappiNaMti, tate NaM se paMDU rAyA dovatIe devIe katthati suiM vA jAva alabhamANe koMtIM devIM saddAveti 2 evaM va0- gacchaha NaM tumaM devANu0 ! bAravatiM nayariM kaNhassa vAsudevassa eyamaTTaM nivedehi, kaNhe NaM paraM vAsudeve dovatIe maggaNagavesaNaM karejA annahA na najjai dovatIe devIe sutIM vA khutIM vA pavattIM vA uvalabhejjA, tate NaM sA koMtI devI paMDurannA evaM vRttA samANI jAva paDisuNei 2 vhAyA kayabalikammA hatthikhaMdhavaragayA hatthiNAuraM majjhaMmajjheNaM niggacchai2 kuru jaNavayaM majjhaMmajjheNaM jeNeva suraTThajaNavae jeNeva bAravatI nayarI jeNeva aggujjANe teNeva uvA0 2 hatthikhaMdhAo paccoruhati 2 koDuMbiyapurise saddA0 2 evaM va0- gacchaha NaM tubbhe devA0 ! jeNeva bAravaI nayariM bAravatiM NayariM aNupasiha 2 kaNhaM vAsudevaM karayala evaM vayaha-evaM khalu sAmI ! tubbhaM piucchA koMtI devI hatthiNAurAo nagarAo iha
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/16/176 havvamAgayA tubbhaM daMsaNaM kaMkhati, tate NaM te koDuMbiyapurisA jAva kaheMti, taNaM he vAsudeve koMDubiyapurisANaM aMtie socA nisamma hatthikhaMdhavaragae hayagaya bAravatIe ya majjhaMmajjheNaM jeNeva koMtI devI teNeva u0 2 hatthikhaMdhAto paccoruhati 2 koMtIe devIe pAyaggahaNaM kareti 2 koMtIe devIe saddhiM hatthikhaMdhaM durUhati 2 bAravatIe nayarIemajjhamajjheNaM jeNeva sae gihe teNeva uvA0 2 sayaM gihaM aNupavisati / tate gaM se kaNhe koMtI deviM hAyaM kayabalikammaM jimiyabhuttuttaragayaM jAva suhAsaNavaragayaM evaM va0 - saMdisau NaM piucchA ! kimAgamanapaoyaNaM?,tate NaM sA koMtI devI kaNhaM vAsudevaM evaM va0 - evaM khalu puttA ! hatthiNAure nayare juhiTTillassa AgAsatale suhapasutatassa dovatI devI pAsAo na najjati keNai avahiyA jAva avakkhittA vA, taM icchAmi NaM puttA ! dovatIe devIe maggapaNagavesaNaM kayaM, tate NaM se kaNhe vAsudeve koMtI piucchi evaM va0 - jaM navaraM piucchA ! dovatIe devIe katthai suIM vA jAva labhAmi to NaM ahaM pAyAlAo vA bhavaNAo vA addhabharahAo vA samaMtao dovaMti sAhatthi uvanemittikaTTu koMtI piutthi sakkAreti sabhmANeti jAva paDivisajjeti, tate gaM sA koMtI devI kaNheNaM vAsudeveNaM paDivisajjiyA samANI jAmeva disiM pAu0 tAmeva disiM paDi0 taNaM se kahe vAsudeve koDuMbiyapurise saddA0 2 evaM va0- gacchaha NaM tubbhe devA0 ! bAravatiM eva jahA paMDU tahA ghosaNaM gosAveti jAva paJcappaNaMti, paMDussa jahA, tate NaM se kaNhe vAsudeve annayA aMto aMteupharagae orohe jAva viharati, imaM ca NaM kacchullae jAva samovaie jAva nisIittA kaNhaM vAsudevaM kusalodaMtaM pucchai, tate gaM se kaNhe vAsudeve kacchullaM evaM va0- - tumaM NaM devA0 ! bahUNi gAmA jAva aNupavisasi, taM atthi yAiM te kahiM vi dovatIe devIe sutI vA jAva uvaladdhA?, tate gaM se kacchulle kaNhaM vAsudevaM evaM va0 - evaM khalu devA0 ! annayA dhAyatIsaMDe dIve puratthimaddhaM dAhiNaDDUbharahavAsaM avarakaMkArAyahANiM gae, tattha NaM mae paumanAbhassa rano bhavaNaMsi dovatI devI jArisiyA diTThapuvvA yAvi hotthA, taNaM kaNhe vAsudeve kacchullaM evaM va0 -tubbhaM ceva NaM devANu0 ! evaM puvvakammaM, tate NaM se kacchullanArae kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vRtte samANe uppayaNiM vijjaM AvAheti 2 jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM paDigae, tate NaM se kaNhe vAsudeve dUyaM saddAvei 2 evaM va0- gacchaha NaM tumaM devA0 ! hatthiNAuraM paMDussa ranno eyamaTTaM nivedehi-evaM khalu devANu 0 ! dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhe avarakaMkAe rAyahANIe paumanAbhabhavaNaMsi dovatIe devIe pauttI uvaladdhA, taM gacchaMtu paMca paMDavA cAuraMgiNIe senae saddhiM saMparivuDA puratthi maveyAlIe mamaM paDivAlemANA ciTTaMtu, tate NaM se dUe jAva bhaNati, paDivAlemANA ciTThaha, tevi jAva ciTThati, tate NaM se kaNhe vAsudeve koDuMbiyapurise saddAvei2 ttA evaM va0- gacchaha NaM tubbhe devA0 ! sannAhiyaM bheriM tADeha, tevi tArleti, tate NaM tIse saNNAhiyAe bherIe saddaM soccA samuddavijayapAmokkhA dasadasArA jAva chappannaM balavayasAhassIo sannaddhabaddha jAva gahiyAupaharaNA appegatiyA hayagayA gayagayA jAva vaggurAparikkhittA jeNeva sabhA sudhammA jeNeva kaNhe vAsudeve teNeva 2 karayala jAva vaddhAveti, tate NaM kaNhe vAsudeve hatthikhaMdhavaragae sakoreMTamalladAmeNaM chatteNaM0 seyavara0 hayagaya 9 mahayA bhaDacaDagarapahakareNaM bAravatI nayarI majjhaMmajjheNaM niggacchati, jeNeva puratthimaveyAlI teNeva
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayanaM - 16 225 uvA0 2 paMcahiM paMDavehiM saddhiM egayao milai 2 khaMdhAvAranivesaM kareti 2 posahasAlaM aNupavisati 2 suTThiyaM devaM maNasi karemANe 2 ciTThati, tate NaM kaNhassa vAsudevassa aTThamabhattaMsi pariNamamANaMsi suTThio Agato, bhaNa devA0 ! jaM mae kAyavvaM, tateNaM se kaNhe vAsudeve suTThiyaM evaM va0 - evaM khalu devA0 ! dovatI devI jAva paumanAbhassa bhavaNaMsi sAhariyA taNNaM tumaM devA0 ! mama paMcahiM paMDavehiM saddhiM appachaTTassa chaNhaM rahANaM lavaNasamudde magamagaM viyarehi, jaNNaM ahaM amarakaMkArAyahANIM dovatIe kUvaM gacchAmi, tate NaM se suTThie deve kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI- kiNhaM devA0 ! jahA ceva paumanAbhassa rano puvvasaMgatieNaM deveNaM dovatI jAva saMhariyA tahA ceva dovatiM deviM dhAyatIsaDAo dIvAo bhArahAo jAva hatthiMnAMpuraM sAharAmi, udAhu paumanAbhaM rAyaMsapurabalavAhaNaM lavaNasamudde pakkhivAmi ?, tate NaM kaNhe vAsudeve suTThiyaM devaM evaM va0-mA NaM tumaM devA0 ! jAva sAharAhi tumaM NaM devA0 1 lavaNasamudde appachaTThassa chaNhaM rahANaM maggaM viyarAhi, sayameva NaM ahaM dovatIe kUvaM gacchAmi, tae NaM se suTThie deve kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI evaM hou, paMcahiM paMDavehiM saddhiM appachaTTassa chaNhaM rahANaM lavaNasamudde maggaM vitarati, tate NaM se kaNhe vAsudeve cAuraMgiNIsenaM paDivisajjeti 2 paMcahiM paMDavehiM saddhiM appachaTTe chahiM rahehiM lavaNasamuddaM majjhamajjheNaM vItIyavati 2 jeNeva amarakaMkA rAyahANI jeNeva amarakaMkAe aggujjANe teNeva uvAgacchai 2 rahaM Thavei 2 dAruyaM sArahiM saddAveti evaM va0- gacchaha NaM tumaM devA0 ! amarakaMkArAyahANIM anupavisAhi 2 paumAnAbhassa ranno vAmeNaM pAeNaM pAyapIDhaM akkamittA kuMtaggeNaM lehaM paNAmehi tivasiya bhiuDiM niDole sAhaDu Asurutte ruTTe kuddhe kuvie caMDikkie evaM va0-haM bho paumanAhA ! apatthiyapatthiyA duraMtapaMtalakkhaNA hINapunnacAuddasA sirIhiridhIparivajjiyA ajja na bhavasi kinnaM tumaM na yANAsi kaNhassa vAsudevassa bhagiNiM dovatiM deviM ihaM havvaM ANamANe, taM eyamavi gae paJcappiNAhi NaM tumaM dovatiM deviM kaNhassa vAsudevassa ahava NaM juddhasajje niggacchAhi, esa NaM kaNhe vAsudeve paMcahiM paMDavehi appachaTTe dovatIdevIe kUvaM havvamAgae, tate NaM se dArue sArahI kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vutte samANe haTTatuTThe jAva paDisuNei 2 amarakaMkArAyahANi aNupavisati 2 jeNeva paumanAhe teNeva uvA0 2 karayala jAva vaddhAvettA evaM va0- esa NaM sAmI ! mama vinayapaDivittI imA annA mama sAmissa samuhANattittikaTTu Asurutte vAmapAeNaM pAyapIDhaM aNukkamati 2 kotaggeNaM lehaM paNAmati 2 ttA jAva kUvaM havvamAgae, tate NaM se paumanAbhe dAruNeNaM sArahiNA evaM vutte samANe Asurute tivaliM bhiuDiM niDAle sAhaTTu evaM va0-no appiNAmi NaM ahaM devA0 ! kaNhassa vAsudevassa dovatiM, esa NaM ahaM sayameva jujjhasajjo niggacchAmittikaDDa dAruyaM sArahiM evaM va0 - kevalaM bho ! rAyasatthesu dUye avajaajhettikaTTu asakkAriya asammANiya avaddAreNaM nicchubhAveti, tate NaM se dArue sArahI paumaNAbheNaM asakAriya jAva nicchUDhe samANe jeNeva kaNhe vAsudeve teNeva u0 2 karayala0 kaNhaM jAva evaM va0 - evaM khalu ahaM sAmI ! tubbaM vayaNeNaM jAva nicchubhAveti, tate NaM se paumanAbhe balavAuyaM saddAveti 2 evaM va0 - khippAmeva bho devANu0 ! AbhisekkaM 715
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/176 hatthirayaNaM paDikappeha, tayAnaMtaraM ca NaMcheyAyariyauvadesamaivikappaNAvigappehiM jAva uvaNeti, tate NaM se paumanAhe sannaddha0 abhiseyaM0 dUrUhati ra hayagayajeNeva kaNhe vAsudeve teNeva pahArettha gamaNAe, tateNaM se kaNhe vAsudeve paumanAbhaM rAyANaM ejamANaM pAsati 2 te paMca paMDave evaM va0-haM bho dAragA! kinnaM tubbhe paumanAbheNaM saddhiM jujjhihiha uyAhu pecchihiha?, tate NaM te paMca paMDavA kaNhaM vAsudevaM evaM va0-amhe NaM sAmI! jujjhAmo tubbhe pecchaha, tateNaM paMca paMDave saNNaddha jAva paharaNA rahe durUhati 2 jeNeva pauma0 nAbhe rAyA teNeva u0 2 evaM va0-amhe paumanAbhe vA rAyattikaTTha paumanAbheNaM sadaddhiM saMpalaggA yAvi hotyA, tate NaM se paumanAbhe rAyA te paMca paMDave khippAmeva hayamahiyapavaravivaDiyacindhaddhayapaDAgAjAva disodisiM paDisehetitti, tateNaMte paMca paMDavA paumanAbheNaM rannA hayamahiyapavaravivaDiyA jAva paDisehiyA samANA atthAmA jAva adhAraNijjattikaTTajeNeva kaNhe vAsudeve teNeva uvA0, tate NaM se kaNhe vAsudeve te paMca paMDave evaM va0-kahaNaM tubbhe devANu0! paumanAbheNa rannA saddhiM saMpalaggA?, tateNaM te paMca paMDavA kaNhaM vAsudevaM evaM va0-evaM khalu devA0 ! amhe tubbhehiM abbhaNunAyAsamANA sannaddha0 rahe durUhAmora jeNevapaumanAbhejAvapaDiseheti, tateNaM se kaNhe vAsudevete paMca paMDave evaMva0-jati NaMtubbhe devA0! evaM vayaMtA amhe no paumanAbhe rAyattikaTTha paumanAbheNaM saddhiM saMpalaggaMtA toNaM tubbhe no paumanAhe hayamahiyapavara jAva paDisehate, taM pecchahaNaM tubbhe devA0! ahaM no paumanAbhe rAyattikaTTapaumanAbheNaM rannA saddhiM juijAmirahaMdurUhati 2 jeNeva paumanAbhe rAyA teNeva uvAga0 2 seyaM gokhIrahAradhavalaM taNasolliyasiMduvArakuMdeMdusannigAsaM niyayabalassa harisajaNaNaM riuseNNavinAsakaraM paMcavaNNaM saMkhaM parAmusati 2 muhavAyapUriyaM kareti, tate NaM tassa paumanAhassa teNaM saMkhasaddeNaM balatibhAe hate jAva paDisehie, tate NaM se kaNhe vAsudevedha'parAmusati veDho dhaNuMpUreti 2 dhaNusadaM kareti, tateNaM tassa paumanAbhassa docce balatibhAeteNAMdhaNusaddeNaMhayamahiyajAvapaDisehie, tateNaMsepaumaNAbherAyA tibhAgabalAvasese atyAme abale avIrie apurisakkAraparakkamme adhAraNijjattikaTTasigdhaMturiyaMjeNeva amarakaMkA teNeva u02 amarakaMkA rAyahANiM aNupavisati 2 dArAtiM piheti 2 rohasaje ciTThati, tateNaM se kaNhe vAsudeve jeNeva amarakaMkA teNeva u0 2 rahaM Thaveti 2 rahAto pacorUhati 2 veubviyasamugghAeNaMsamohaNati, egaMmahaMnarasIharUvaM viuvvati 2 mahayA ra saddeNaM pAdadadariyaM kareti, tate NaM se kaNheNaM vAsudeveNaM mahayA 2 saddeNaM pAdadaddaraeNaM karaNaM samANeNaM amarakaMkA rAyahANIsaMbhaggapAgAragopurATTalayacariyatoraNapalhatthiyapavarabhavaNasiridharA sarassarassadharaNiyale sannivaiyA, tate NaM se paumanAbhe rAyA amarakaMkaM rAyahANi saMbhagga jAva pAsittA bhIe dovarti deviM saraNaM uveti, tate NaM sA dovaI devI paumanAbhaM rAyaM evaM va0 kiNNaMtumaMdevA0! na jANasi kaNhassa vAsudevassa uttamapurisassa vippiyaM karemANe mamaM iha havvamANesi, taMevamavigae gacchahaNaMtumaMdevA0! bahAe ullapaDasADaeavacUlagavatthaNiyatthe aMteurapariyAlasaMparighuDe aggAIvarAIrayaNAiMgahAya mamaMpurato kAuMkaNhaM vAsudevaM karayalapAyapaDie saraNaM uvehi, paNivaiyavacchalA NaM devAnippiyA ! uttamapurisA, tate NaM se paumanAbhe
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, vargaH, adhyayanaM -16 227 dovatIe devIe eyamahaM paDisuNeti 2 NhAe jAva saraNaM uvetti 2 karayala0 evaM va0 - diTThA gaM devANumpiyANaM iDDI jAva parakkamme taM khAmemi NaM devANuppiyA ! jAva khamaMtu NaM jAva nAhaM bhujo 2 evaM karaNayAettika paMjalivuDe pAyavaDie kaNhassa vAsudevassa dovatiM deviM sAhatthi uvaNeti, tate NaM se kaNhe vAsudeve paumaNAbhaM evaM va0-haM bho paumanAbhA ! appatthiyapatthiyA 4 kiNNaM tumaM na jANasi mama bhaginiM dovatIM devIM iha havvamANamANe taM evamavi gae natthi te mamAhiMto iyANi bhayamatthittikaTTu paumanAbhaM paDivisajjeti, dovatiM deviM giNhatira rahaM duruheti 2 jeNeva paMca paMDave teNeva uvA0 2 paMcaNhaM paMDavANaM dovatiM deviM sAhatthi uvaNeti, tate gaM se kaNhe paMcahiM paMDavehiM saddhiM appachaTTe chahiM rahehiM lavaNasamuddaM majjhaMmajjheNaM jeNeva jaMbuddIve 2 jeNeva bhArahe vAse teNeva pahArettha gamaNAe / vR. 'saI va 'tti zrUyate iti zrutiH - zabdaH tAM, 'khutiM va 'tti kSutiH chItkArAdizabdavizeSa eva tAM prayukti-vArtAtAM, vArtAtAparyAyAzcaite iti, 'hiyA va 'tti hatA pararadezAntare sthApitA 'nItA' netrA svAsthAnaM prApitA 'AkSipitA' AkRSTaiveti, 'imA anne' tyAdi, iyamanyA aparA madIyasvAminaH sambandhanI vinayapratipattiriti varttate, 'samuhANattittikaTTu' svamukhena -svakIyavadanena bhaNitA AjJAptiH-AdezaH svamukhAjJapti - ritikRtvA - evamabhidhAya, 'Asurutte 'ti kruddhaH, 'balavAue 'tti balavyApRtaH sainyavalyApAravAn, 'abhisekka nti abhiSekamarhatItyAbhiSekyaM mUrddhAbhiSiktamityarthaH, 'cheyAyariyauvaesamaivigappaNAvigappehiM 'ti cheko - nipuNo ya AcAryaH- kalAcAryaH tasyopadezAt-tatpUrvikAyA mateH- buddheryAH kalpanAHvikalpAH klRptibhedAste tathA tairiti, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM 'suniuNehiM' ti sunipuNairnaraiH 'ujjalanevatthahavvaparivacchiyaM'ti ujvalanepathyena-nirmalaveSeNa 'havva'nti zIghraM parikSiptaHparigRhItaH parivRto yaH sa tathA taM 'susajja' saSThu praguNaM, 'vammiyasannaddhabaddhakavaciyauppIliyakacchavacchabaddhagevajjagalayavarabhUsaNavirAyaMtaM' varmmaNa niyuktA vArmikAstaiH sannaddhaH - kRtasannAho yaH sa vArmikasannaddhaH baddhaM kavacaM sannAhavizeSo yasya sa baddhakavacaH, sa eva baddhakavacikaH, athavA varmitaH sannaddhaH baddhastvaktrAbaNandhanAt kavacitazca yaH sa tathA bhedazcaiteSAM lokato'vaseyaH, ekArthazcaite zabdAH sannaddhatAprakarSAbhidhAnAyoktA iti, tathA utpIDitA--gADhIkRtA kakSA - hRdayarajjurvakSasi yasya sa tathA graiveyakaM - grIvAbharaNaM baddhaMgale - kaNThe yasya sa tathA varabhUSaNairvirAjamAno yaH sa tathA, tato varmitAdipadAnAM karmadhArayo'tastaM, 'ahiyateyajuttaM salalitavarakaNNapUravirAjitaM palaMbaocUlamahuyarakayaMghagAraM' pralambAni avacUlAni - karaka (Ta) nyastA'dhomukhakUrcakAH yasya saH pralambAvacUlaH madhukaraiH - bhramarairmadalagandhAkuSTaiH kRtamandhakAraMyena sa tathA, tataH karmadhArayo'tastaM, 'cittapariccheyapacchadaM' citro - vicitraH pariccheko - laghuH pracchado - vastravizeSo yasya sa tathA taM, 'paharaNAvaraNabhariyajuddhasajjaM ' praharaNAnAM - kuntAdInAmAvaraNAnAM ca - kaGkaTAnAM bhRto yaH sa tathA sa ca yuddhasajjazceti karmadhArayaH atastaM 'sacchattaM sajjhayaM saghaMTaM paMcAmelayaparimaMDiyAbhirAmaM paJcabhilApIDaiH-zekharaiH parimaNDito'ta evAbhirAmazcaTa - ramyo yaH, 'osAriyajamalajuyalaghaMTaM' avasAritaM - avalambitaM yamalaM - samaM yugalaM - dvayaM ghaNTayoryatra sa tathA taM, 'vijjuppaNiddhaM va kAlameha'
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/176 ghaNTApraharaNAdInAmujvalatvena vidyutkalpatvAt hastidehasyakAlatvena mahattvena vAmedhakalpatvAditi, 'uppAiyapavvayaMvacaMkramaMtaM' caGkamamANamivautpAtikaparvataM, pAThAntareNaotpAtikaMparvatamiva, 'sakkhaM'ti sAkSAt 'mattaMti madavantaM 'guluragulaMtaM' 'maNapavaNajaiNavegaM' manaH pavanajayI vego yaseya sa tathA taM, "bhImaM saMgAmiyajoggaM' sAGghAmika AyogaH-parikaro yasya sa tathA taM, _ 'abhisekaMhatthirayaNaMpaDikappaMti2 uvaNeti'tti 'hayamahiyapavaravivaDiyavaciMdhadhayapaDAge' hatamathitA-atyarthaM hatAH athavA hatAH prahArato mathitAH mAnamathanAt hatamathitAH tathA pravarA vipatitAzcinhadhvajAdayaH patAkAzcatadanyAyeSAMte tathA tataH karmadhArayo'tastAn, yAvatkaraNAt 'kicchovagayappANe'ti dRzyaM kaSTagatajIvitavyAnityarthaH, . 'amhe vA paumanAbhe vA rAyattika?' iti asmAkaM padmanAbhasya ca balavattvAdiha saGgAme vayaM vA bhavAmaH padmanAbho vA, nobhayeSAmapIha saMyuge trANamastItikRtvA-iti nizcayaM vidhAya sampralagnAH yo miti zeSaH, 'amhe no paumanAbhe rAyattika?' vayameveha raNe jayAmo na padmanAbho rAjeti, yadi svaviSaye vijayanizcayaM kRtvApadmanAbhena sArddhayoddhaM samprAlagiSyathatatona parAjayaM prApsyatha, nizcayasAratvAt phalaprApteH, Aha ca-- // 1 // "zubhAzubhAni sarvANi, nimittAni syurektH| ekatastu mano yAti, tadvizuddhaM jayAvaham / / (tthaa)||2|| syAnnizcayaikaniSThAnAM, kAryasiddhiH parA nRnnaam| saMzayakSuNNacittAnAM, kArye saMzItireva hi // " zaGkhavizeSANAni kvacid dRzyante-'seyaM gokhIrahAradhavalaM taNasolliyasiMduvArakuMdeMdusanigAsaM' 'taNasolliya'ntimallikA siMduvAro-nirguNDiH, 'niyayassa balassa harisajaNaNaMriuseNNaviNAsakara paMcajaNNanti pAJcajanyAbhidhAnaM 'veDho'tti veSTakaH ekavastuviSayA padapaddhatiH,sa cehadhanurviSayojambUdvIpaprajJaptiprasiddho'dhyetavyaH, tadyathA-'airugNayabAlacaMdaiMdadhaNusannakAsaM' acirodgato yobAlacandraH-zuklapakSadvitIyAcandraH tenendradhanuSA ca vakratayA sannikAzaM-sazaM yattattathA 'varamahisadariyadappiyadaDhadhaNasiMgaggaraiyasAraM' varamahiSayasya daptadarpitasya sAtadAtizayasya yAni DhAni dhanAni ca zRGgAgrANi tai racitaM sAraM yattattathA, 'uragavarapavaragavalapavaraparahuyabhamarakulanIlaghaMtaghoyapaDheM uragavaro-nAgavaraH pravaragavalaMvaramahiSazRGgapravaraparabhRto-varakokilobhramarakulaM-madhukaranikaronIlI-gulikA etAnIvasnigdhaM kAlakAntimatdhmAtamivadhmAtaMca-tejasA jvalat dhautamivadhItaMca-nirmalaM pRSThaM yasya tattathA, 'niuNoviyamisimisiMtamaNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhittaM' nipuNena zilpinA opitAnAMujjvalitAnAM maNiratnaghaNTikAnAM yAlaM tene parikSiptaM-veSTitaM yattattathA 'taDitaruNanakiraNatavaNijjabaddhaciMdhaM taDidiva-vidhudiva taruNAH-pratyagrAH kiraNAyasyatattathA tasya tapanIyasyasambandhInibaddhAni cinhAni-lAJchanAni yatratattathA daddaramalayagirisiha-rakesaracAmaravAlayaddhacaMdabiMba' dardaramalayAbhivAnauyaugirItayoryAni zikharANi tatsambandhinoyekesaracAmaravAlAHsiMhaskandhacamarapucchakezAH arddhacandrAzca tallakSaNAni cihnAni yatra tattathA, 'kAlahariyarattapIyasukkilabahuguNisaMpinaddhajIyaM kAlAdivarNAH yA snAyavaH-zarIrAnta
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-16 vardhAstAbhiH sampinaddhA-baddhIjIvA-pratyaJcAyasyatattathA jIviyAntakaraM tizatrUNAmitigamyate, 'saMbhagge'tyAdi, sambhagnAniprAkArogopurANica-pratolyaH aTTAlakAzca-prAkAroparisthAnavizeSAH carikA ca-nagaraprAkArAntare'STa hastomArgaH toraNAnica yasyAMsA tathA, paryastitAni-paryastIkRtAni sarvataH kSiptAni ityarthaH pravarabhavanAni zrIga-hANi ca-bhANDAgArANi yasyAM sA tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, sarasarassa'ttianukaraNazabdo'yamiti, ullapaDasADae'tti sadyaHsnAnenaArdI-paTTazATako uttarIyaparidhAne yasya satathA, 'avacUlagavatthaniyatyettiavacUlaM-adhomukhacUlamutkalAJcalaM yathA bhavatItyevaMvastraM nivasitaM yenasa tathA, 'taMevamavigae natthi temamAhitoiyANiM bhayamasthi'tti tat-tasmAditthamapi gate asmin kAryenAsti ayaM pakSo yaduta te-tava matto bhymsti-bhvti| mU. (177) teNaM kAleNaM 2 dhAyatisaMDe dIve puracchimaddhe bhArahe vAse caMpA nAmaM nayarI hotthA, puNNabhadde cetie, tatthaNaMcaMpAe nayarIekavileNAmaM vAsudeve rAyA hotthA, mahayA himavaMta0 vaNNao, teNaMkAleNaM 2 munisuvbaearahA caMpAe puNNabhadde samosaDhe kapile vAsudevedhammasuNeti, tate NaM se kavile vAsudeve munisuvvayassa arahato dhammaM suNemANe kaNhassa vAsudevassa saMkhasahaM suNeti, tate NaM tassa kavilassa vAsudevassa imeyAstve abbhatthie samuppajjitthA-kiM maNNe dhAyaisaMDe dIve bhArahe vAse docce vasudeve samuppaNNe? jassaNaM ayaM saMkhasadde mamaMpiva muhavAyapUrite viyaMbhati, kavile vAsu0 saddAtiM suNei, munisuvvae arahA kavilaM vAsudevaM evaM va0 se nUnaM te kavilA vAsudevA ! mama aMtie dhammaM nisAmemANassa saMkhasaI AkaNNittA imeyAsave abbhatthie-kiM manne jAva viyaMbhai, se tUnaM kavilA vAsudevA! ayamaDhe samajhe ? haMtA! asthi, no khalu kavilA ! evaM bhUyaM vA 3 janaM ege khette ege juge ege samae duve arahaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA uppajiMsu uppajjiti uppajjissaMti vA, evaM khalu vAsudevA! jaMbuddIvAo bhArahAovAsAo hatthiNAuraNayarAo paMDussaranno suNhA paMcaNhaM paMDavANaMbhAriyA dovatI devI tava paumanAbhassa ranno puvvasaMgatieNaM deveNaM amarakaMkANayariM sAhariyA, tate NaM se kaNhe vAsudeve paMcahiM paMDavehiM saddhiM appachaThe chahiM rahehiM amarakaMkaM rAyahANiM dovatIe devIekUvaMhavvamAgae, tateNaM tassa kaNhassa vAsudevassa paumanAbheNaM rannA saddhiM saMgAmaM saMgAmemANassa ayaM saMkhasadde tava muhavAyA0 iva iDhe kaMte iheva viyaMbhati, tae NaM se kavile vAsudevemunisuvvayaMvaMdati 2 evaMva0-gacchAmiNaMahaMbhaMte! kaNhavAsudevaMuttamapurisaMsarisapurisaM pAsAmi, tae NaM munisuvvae arahA kavilaM vAsudevaM evaM va0-no khalu devA0 ! evaM bhUyaM vA 3 jaNNaM arahaMtA vA arahaMtaM pAsaMti cakkavaTTI vA cakkavaTTi pAsaMti baladevA vA baladevaM pAsaMti vAsudevAvA vAsudevaMpAsaMtitahaviyaNaMtumaMkaNhassa vAsudevassalavaNasamudaMmajjhamajjheNaM vItivayamANassa seyApIyAiM dhayaggAtiM pAsihisi, tate NaM se kavile vAsudeve munisuvvayaM vaMdati 2 hatthikhadhaM durUhati 2 sigdhaM 2 jeNeva velAule teNeva u02 kaNhassa vAsudevassalavaNasamudaMmajhaMmajjheNaM vItiyavayamANassa seyApIyAhiM dhayaggAtiM pAsati 2 evaM vayai-esaNaM mama sarisapurise uttamapurise kaNhe vAsudeve lavaNasamudaM majhaMmajjheNaM vItIvayatittikaTTha paMcayannaM saMkhaM parAmusati muhavAyapUriyaM kareti,
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/177 tate NaM se kaNhe vAsudeve kavilassa vAludevassa saMkhasadaM Ayanneti 2 paMcayannaM jAva pUriyaM kareti, tateNaMdovi vAsudevAsaMkhasaddasAmAyAriMkareti, tateNaM se kavile vAsudevejeNeva amarakaMkA teNeva u0 2 amarakaMkaM rAyahANiM saMbhaggatoraNaM jAva pAsati 2 pauNaNAbhaM evaM va0-kinnaM devANuppiyA! esA amarakaMkA saMbhaggajAva sannivaiyA?, tate NaM se paumanAhe kavilaM vAsudevaM evaM va0-evaM khalu sAmI ! jaMbuddIvAo dIvAo bhArahAovAsAoihaMhavvamAgammakaNheNaMvAsadeveNaMtubbhe paribhUyaMamarakaMkAjAva sannivADiyA, tateNaMse kavile vAsudeve paumanAhassaaMtieeyamaDhesoccA paumanAhaM eva va0-haMbho ! paumanAbhA apatthiyapatthiyA kintumaMnajANasimama sarisapurisassa kaNhassavAsudevassa vippiyaM karemANe AsuruttejAva paumanAhaM nivvisayaM ANaveti, paumanAhassa puttaM amarakaMkArA-yahANIe mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcati jAva pddigte| mU. (178)tate NaM se kaNhe vAsudeve lavaNasamudaM majhamajjheNaM vItiyavati, te paMca paMDave evaMva0-gacchaha NaMtubbhe devA0! gaMgAmahAnadi uttarahajAvatAva ahaM suTTiyaMlavaNAhivaiMpAsAmi, tate NaM te paMca paMDavA kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vuttA samANA jeNeva gaMgAmahAnadI teNeva u0 2 egaTThiyAe nAvAe maggaNagavesaNaM kareMti 2 egaTThiyAe nAvAe gaMgAmahAnadiM uttaraMti 2 annamannaM evaM vayanti-pahU NaM devA0 ! kaNhe vAsudeve gaMgAmahAnadi bAhAhiM uttarittae udAhu no pabhU uttarittaettikaTu egaTThiyAo nAvAo nUmeti 2 kaNhaM vAsudevaM paDivAlemANA 2 ciTThati, tateNaM se kaNhe vAsudevesuTTiyaM lavaNAhivaiMpAsati 2 jeNeva gaMgA mahAnadI teNeva u02 egaTTiyAe savvaosamaMtAmaggaNagavesaNaM kareti 2 egaTThiyaM apAsamANe egAebAhAe rahaM saturagaM saMsArahiM geNhai egAe bAhAe gaMgaM mahANadibAsaDiMjoyaNAti addhajoyaNaM ca vicchinnaM uttariuM payatte yAvi hotthA, tate NaM se kaNhe vAsudeve gaMgAmahAnadIe bahumajjhaMdesabhAgaM saMpatte samANe saMte taMte paritaMte baddhasee jAe yAvi hotthA, tate NaM kaNhassa vAsudevassa ime eyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA-aho NaM paMca paMDavA mahAbalavagAjehiM gaMgAmahAnadIbAsaDiMjoyaNAiMaddhajoyaNaMca vicchinnAbahAhiM uttiNNA, icchaMtaehiNaM paMcahiM paMDavehiM paumAnAbhe rAyA jAva no paDisehie, tateNaMgaMgAdevIkaNhassa vAsudevassaimaeyArUvaM abbhatthiyaMjAva jANittAthAhaM vitarati, tateNaM se kaNhe vAsudeve muhuttaMtaraM samAsAsati 2 gaMgAmahAnadibAvaThiMjAva uttarati 2 jeNeva paMca paMDavAteNeva uvA0 paMcapaMDaveevaMva0-ahoNaMtubbhe devA0! mahAbalavagAjeNaMtubbhehiMgaMgAmahAnadI bAsaddhiM jAva uttiNNA, icchaMtaehiM tubbhehiM pauma jAva no paDisehie, tate NaM tepaMca paMDavA kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vuttA samANA kaNhaM vAsudevaM evaM va0-evaM khalu devA0 ! amhe tubbhehiM visajiyA samANA jeNeva gaMgA mahAnadI teNeva uvA0 2 egaTThiyAe maggaNagavesaNaM taM ceva jAva nUmemo tubabbhe paDivAlemANA ciTThAmo, tateNaM se kaNhe vAsudeve tesiM paMcaNhaM pAMDavANaM eyamahU~ soccA nisamma Asurutte jAva tivaliyaM evaM va0-aho NaM jayA mae lavaNasamuhaM duve joyaNasayasahassA vicchinnaM vItIvaittA paumanAbhaM hayamahiya jAva paDisehittA amarakaMkA saMbhagga0 dovatI sAhatthiM uvaNIyA tayA NaM tubbhehiM mama mAhappaMNa vinnAyaM iyANiM
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-16 231 jANissahattikaTTha lohadaMDaM parAmusati, paMcaNhaM paMcavANaM rahe cUreti 2 nivvisae ANaveti 2 tattha NaM rahamaddaNe nAmaM koDDe NiviTTe, tateNaM se kaNhe vAsudeve jeNeva sae khaMdhAvAre teNeva uvAgacchai 2 saeNaM khaMdhAvAreNaM saddhiM abhisamannAgae yAvi hotthA, tate NaM se kaNhe vAsudevajeNeva bAravaI nayarI teNeva uvA02 anupvisti| ta. 'egaTTiya'tti nauH 'nUmaMti'tti gopayanti, zrAntaH-khinnaH tAntaH-tarakANDakAGkSAvAn jAtaH paritAntaH-sarvathA khinnaH ekArthikA vaite, 'icchaMtaehiMti icchayA kayAcidityarthaH, 'veyAlIe'tti velATate iti| mU. (179) tate NaM te paMca paMDavA jeNeva hatthiNAure teNeva uvAgacchantira jeNeva paMDU teNeva u02 karayala evaM va0-evaM khalu tAo ! amhe kaNheNaM nivisayA ANattA, tate NaM paMDurAyA te paMca paMDave evaM va0-kahaNNaM puttA! tubbhe kaNheNaM vAsudeveNaM nivvisayA ANattA?, tateNaMte paMca paMDavA paMDurAyaMevaMva0-evaM khalu tAo! amhe amarakaMkAtopaDiNiyattAlavaNasamudaM doni joyaNasayasahassAiMvItivatittA taeNaM se kaNhe amhe evaM vayAsi-gacchahaNaM tubbhe devA0 gaMgAmahAnadi uttaraha jAva ciTTha tAva ahaM evaM taheva jAva ciTThAmo, tate NaM se kaNhe vAsudeve suTThiyaM lavaNAhivaiMdaNaM taM ceva savvaM navaraMkaNhassa ciMtA Na juja ti jAva amhe nivvisaeANaveti, taeNaM se paMDurAyA te paMca paMDave evaM va0-duTuMNaM puttA! kayaM kaNhassa vAsudevassa vippiyaM karemANehiM, tate NaM se paMDU rAyA koMtiM deviM saddAveti 2 evaM va0-gacchaNaM tumaM devA0! bAravatiM kaNhassa vAsu0 nivedehi-evaM khalu devA0! tumhe paMca paMDavA NivisayA ANattA tumaM ca NaM devA0 ! dAhiNaDDabharahassa sAmI taM saMdisaMtuNaM devA0! tumhe paMca paMDavA nivisayA ANattA tumaM ca NaM devA0 ! dAhiNaDDabharahassa sAmI taM saMdisaMtuNaM devA0! te paMca paMDavA kayaraM disi vA vidisaMvA gacchaMtu?, tate NaM sA koMtI paMDuNA evaM vuttA samANI hatthikhaMdhaMdurUhati 2 jahA heTTA jAva saMdisaMtu NaM piutthA! kimAgamaNapaoyaNaM?, tate NaMsA koMtI kaNhaM vAsudevaM evaMva0-evaM khalu puttA tume paMca paMDavA nivvisayA ANattA tumaM ca NaM dAhiNaDDabharaha jAva vi disaM vA0 gacchaMtu?, tate NaM se kaNhe vAsudeve koMtiM devi evaM va0-apUIvayaNA NaM piutthA ! uttamapurisA vAsudevA baladevA cakkavaTTI taMgacchaMtuNaMdevANu0! paMca paMDavAdAhiNilaMveyAliM tattha paMDumahuraMnisaMtumamaMadiTThasevagA bhavaMtuttika? koMtiM deviM sakkAretiM sammANeti jAva paDivisajeti, tateNaMsAkoMtI devI jAva paMDussa eyamaTuMnivedeti, tateNaM paMDU paMca paMDave saddAveti 2 evaM va0-gacchaha NaM tubbhe puttA! dAhiNillaM veyAliM tatthaNaMtubbhe paMDumahuraM niveseha, tate NaM paMca paMDavA paMDussa ranno jAva tahatti paDisuNeti savalavAhaNA hayagaya0 hasthiNAurAo paDinikkhamaMti 2 jeNeva dakkhiNille veyAlI teNeva uvA0 2 paMDumahuraM nagariM niveseti 2 tattha NaM te vipulabhogasamitisamaNNAgayA yAvi hotthaa| mU. (180) tate NaMsA dovaI devI annayA kayAiM AvaNNasattA jAyA yAvi hotthA, tate NaM sA dovatI devI navaNhaM mAsANaM jAva surUvaM dAragaM payAyA sUmAlaM nivvattabArasAhassa imaM eyArUvaM jamhA NaM amhaM esa dArae paMcaNhaM paMDavANaM putte dovatIe attae taM hou amhaM imassa
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/16/180 dAragassa nAmadhejaM paMDusene, tateNaMtassadAragassa ammApiyaronAmadhejaMkarei paMDusenatti, bAvattari kalAo jAva bhogasamatthe jAe juvarAyA jAva viharati, therA samosaDhA parisA niggayA paMDavA niggayA dhammaM socA evaM va0-jaM navaraM devA0 ! dovatiM deviM ApucchAmo paMDusenaM ca kumAraM rajje ThAvemo tato pacchA devA0! aMtie muMDe bhavittA jAva pavvayAmo, ahAsuhaM devA0! tate NaM te paMca paMDavA jeNeva sae gihe teNeva uvA02 dovatiM deviM saddAveMti 2 evaM va0-evaMkhalu devA0! amhehiM therANaM aMtie dhamme nisaMte jAva pavvayAmo tumaMdevANuppie! kiM karesi?, tateNaM sAdovatI devI te paMca paMDave evaM va0-jatiNaM tubbhe devA0 ! saMsArabhaubviggA pavvayaha mamaM ke anne AlaMbe vA jAvabhavissati?, ahaMpiyaNaM saMsArabhaubviggA devANuppiehiM saddhiM pavvatissAmi, tateNaMtepaMca paMDavA paMDusenassaabhiseojAva rAyAjAejAvarajaM pasAhemANe viharati, tateNaM te paMca paMDavA dovatI ya devI annayA kayAiM paMDuseNaM rAyANaM ApucchaMti, ___ tateNaM se paMDusene rAyA koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaM vayAsI-khippAmevabho! devANu0 nikkhamaNAbhiseyaM jAva uvaTThaveha purisasahassavAhaNIo sibiyAo uvaTThaveha jAva paJcoruhaMti jeNeva therA teNeva0 AlitteNaMjAva samaNA jAyA coddassa puvvAiM ahijaMti 2 bahUNi vAsANi chaTTaTThamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM appANaM bhAvemANA vihrNti| mU. (181)tateNaM sA dovatI devI sIyAto paccorUhatijAva pavvatiyA suvvayAe ajAe sissiNIyattAe dalayati, ikkArasa aMgAI ahijjai bahUNi vAsANi chaTThaTTamada- samaduvAlasehi jAva vihrti| mU. (182) tate NaM therA bhagavaMto annayA kayAI paMDumahurAto nayarIto sahasaMbavaNAo ujjANAo paDinikkhamaMti 2 bahiyA jaNavayavihAraM viharaMti, teNaM kAleNaM 2 arihA arihanemI jeNeva suraTTAjaNavaeteNeva uvA02 suraTThAjaNavayaMsi saMjameNaMtavasA appANaMbhAvemANe viharati, tateNaMbahujaNo annamannassa evamAtikkhai0-evaMkhalu devANuppiyA! arihAariTThanemI suraTThAjaNavae jAva vi0, tate NaM se juhiDillapAmokkhA paMca anagArA bahujanassa aMtie eyamaTuM socA annamannaM sadAti 2 evaM va0-evaM khalu devANu0 ! arahA arihanemI puvvANu0 jAva viharai, taM seyaM khalu amhaM therA ApucchittA arahaM ariTTanemi vaMdaNAe gamittae, annamannassa eyamaTuM paDisuNeti 2 jeNeva therA bhagavaMto teNeva uvA02 there bhagavaMte vaMdaMti namasaMti 2 tA evaM va0-icchAmo NaMtubbhehi abbhaNunnAyA samANA arahaM ariTTha nemiMjAva gamittae, ahAsuhaM devA0 tate NaM te juhiDillapAmokkhA paMca anagArA therehiM abbhaNunnAyA samANA there bhagavaMte vaMdati namaMsati 2 therANaM aMtiyAo paDinikkhamaMti mAsaMmAseNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM gAmANugAmaMdUIjamANAjAvajeNeva hatthakappe nayare teNeva uvA0 hatthakappassa bahiyA sahasaMbavane ujjANejjhAjAva viharaMti, tate NaM te juhiDillavajA cattAri anagArA mAsakhamaNapAraNae paDhamAe porasIe sajhAyaM kareMti bIyAe evaM jahA goyamasAmI navaraM juhiTTilaM ApucchaMti jAva aDamANA bahujaNasadaM nisAmeti, evaM khalu devA0 ! arahA ariTThanemI ujiMtaselasihare mAsieNaM bhatteNaM apANaeNaM paMcahiM chattIsehiM anagArasaehiM saddhiM kAlagae jAva pahINe, tateNaM te juhiDillavajA cattAri anagArA bahujanassa aMtie eyamaDhe soccA hatthakappAo
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH, adhyayanaM - 16 233 paDinikkhamaMti 2 jeNeva sahasaMbavane ujjANe jeNeva juhiTThille anagAre teNeva uvA0 2 bhattapANaM paccuvekkhati 2 gamaNAgamaNassa paDikkamati 2 esaNamaNesaNaM AloeMti 2 bhattapANaM paDidaMseti 2 evaM va0 - evaM khalu devANuppiyA! jAva kAlagae taM seyaM khalu amhaM devANuppiyA ! imaM puvvagahiyaM bhattapANaM paridvavettA settuJjaM pavvayaM saNiyaMsaNiyaM duruhittae saMlehaNAe jhUsaNA siyANaM kAlaM anavakaMkhamANANaM viharittaettikaTTu annamannassa eyamaTTaM paDisurNeti 2 taM puvvagahiyaM bhattapANaM egaMte pariTThaveti 2 jeNeva settuJje pavvae teNeva uvAgacchai 2 ttA setuJjaM pavvayaM duruhaMti 2 jAva kAlaM anavakaMkhamANA viharaMti / tate NaM te juhiTThillapAmokkhA paMca anagArA sAmAiyamAtiyAtiM coddasa puvvAiM bahUNi vAsANi domAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhosittA jassaTTAe kIrati naggabhAve jAvatamaTThamArAheti 2 anaMte jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppanne jAva siddhA / mU. (183) tateNaM sA dovatI ajjA suvvayANaM ajjiyANaM aMtie sAmAiyamAiyAiM ekkArasa aMgAtiM ahijjati 2 bahUNi vAsANi mAsiyAe saMlehaNAe0 AloiyapaDikkaMtA kAlamAse kAlaM kiccA baMbhaloe uvavannA, tattha NaM atthegatiyANaM devANaM dasa sAgarovamAiM ThitI pa0 tattha NaM duvatissa devassa dasa sAgarovamAiM ThitI pannattA, se NaM bhaMte ! duvae deve tato jAva mahAvidehe vAse jAva aMtaM kAhiti / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM solamassa ayamaTTe pa0 ttibemi / 119 11 // 2 // vR. - ihApi sUtre upanayo na dRzyate, evaM cAsau draSTavyaH"subahupi tavakileso niyANadoseNa dUsio saMto! na sivAya dovatIe jaha kila sukumAliyAjamme // " (athavA ) "amaNunnamabhattIe patte dAnaM bhave anatthAya / jaha kaDDayatuM dAnaM nAgasiribhavaMmi dovaie / " tti zrutaskandhaH - 1 - adhyayanaM - 16 - samAptam / adhyayanaM - 17 - azvaH vR. atha saptadazaM vyAkhyAyate, asya ca pUrveNa sahAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane nidAnAt kutsitadAnAdvA anartha ukta iha tvindriyebhyo'niyantritebhyaH sa ucyate, ityevaMsambaddhamidam mU. (184) jati NaM bhaMte! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM solasamassa nAyajjhayaNassa ayamaTTe pannatte sattarasamassa NaM nAyajjhayaNassa ke aTaaThe pannatte ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 hatthisIse nayare hotthA, vaNNao, tattha NaM kanagakeU nAmaM rAyA hotthA, vaNNao, tattha NaM hatthisIse nayare bahave saMjuttANAvAvaNiyagA parivasaMti aDDA jAva bahUjanassa aparibhUyA yAvi hotthA, siMjuttANAvAvANiyagANaM annayA egayao jahA arahannao jAva lavaNasamudda anegAI joyaNasayAI ogADhA yAvi hotthA, tate NaM tesiM jAva bahUNi uppAtiyasayAtiM jahA mAgaMdiyadAragANaM jAva kAliyavAe ya tattha samutthie, tate NaM sA nAvA teNaM kAliyavAeNaM AgholijamANI 2 saMcAlijamANI 2 saMkhohijramANI2 tattheva paribhamati, tate gaM se nijjAmae
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 jJAtAdharmakathAGga sUtram- 1/-/17/184 naTTamatIte nasutIte naTThasaNNe mUDhadisAbhAe jAe yAvi hotthA, na jANai kayaraM detaM vA disaM vA vidisaM vA poyavahaNe avahitattikaTTu ohayamanasaM kappe jAva jhiyAyati, tate NaM te bahave kucchidhArA ya kaNNadhArA ya gabbhillAgA ya saMjuttAnAvAvANiyagA ya jeNeva se nijjAmae teNeva uvA0 2 evaM va0- -kinnaM tumaM devA0 ! ohayamaNasaMkappA jAva jhiyA yaha ?, tate NaM se nijjAmae te bahave kucchidhArA ya4evaM va0- evaM khalu devA0 ! naTThamatIte jAva avahiettikaTTu tato ohayamanasaMkappe jAva jhiyAmi, tate NaM te kaNNadhArA tassa nijjAmayassa aMtie eyamaThThe soccA nisamma bhIyA 5 NhAyA kayabalikammA karayala bahUNaM iMdANaM ya khaMdhANa ya jahA mallinAe jAva uvAyamANA 2 ciTThati, tate NaM se nijjAmae tato muhuttaMtarassa laddhamatIte 3 amUDhadisAbhAe jAe yAvi hotthA, tateNaM se nijAma te bahave kucchidhArA ya 4 evaM va0- evaM khalu ahaM devA0 ! laddhamatIe jAva amUDhadisAbhAe jAe, amheNaM devA0! kAliyadIvaMteNaM saMvUDhA, esa NaM kAliyadIve Alokkati, tate NaM te kucchidhArA ya 4 tassa nijAgamassa aMtie soccA haTTatuTThA payakkhiNAnukUleNaM vAeNaM jeNeva kAlIyadIve teNeva uvAgacchaMti 2 poyavahaNaM laMbeti 2 egaTThiyAhiM kAliyadIvaM uttaraMti, tattha NaM bahave hiraNNAgare ya suvaNNAgare ya rayaNAgare ya vairAgare ya bahave tattha Ase pAsaMti, kiM te ? harireNusoNisuttagA AINaveDho, tate NaM te AsA te vANiyae pAsaMti tesiM gaMdha agaghAyaMti 2. bhIyA tatthA uvviggA uvviggamaNA tato anegAiMjoiNAtiM ubbhamaMti, te NaM tattha pauragoyarA paurataNapANiyA nibbhayA niruvviggA suhaMsuheNaM viharaMti, " tae NaM saMjuttAnAvAvANiyagA annamannaM evaM va0 - kiNhaM amhe devA0 ! AsehiM ?, ime NaM bahave hiraNNAgarA ya suvaNNAgarA ya rayaNAgarA ya vairAgarA ya taM seyaM khalu amhaM hiraNNassa ya suvaNNassa ya rayaNassa ya vairassa ya poyavahaNaM bharittaettikaTTu annamannassa eyamaThThe paDisurNeti 2 hiraNNassa ya suvaNNassa ya rayaNassa ya vairassa ya taNassa ya annassa ya kaTTassa ya pANiyassa ya poyavahaNaM bhareti 2 payakkhiNAnukUleNaM vAeNaM jeNeva gaMbhIrapoyavahaNapaTTaNe teNeva u02 poyavahaNaM laMbeti 2 sagaDIsAgaDaM sajjeMti 2 taM hiraNNaM jAva vairaM ca egaTThiyAhiM poyavahaNAo saMcAreti 2 sagaDIsAgaDaM saMjoiti 2 jeNeva hatthisIsae nayare teNeva uvA0 2 hatthisIsayassa nayarassa bahiyA aggujjANe satthaNivesaM kareti 2 sagaDIsAgaDaM moeMti 2 mahatthaM jAva pAhuDaM geNhaMti 2 hatthisIsaM ca nagaraM anupavisaMti 2 jeNeva kanagakeU teNeva u0 2 jAva uvarNeti, tase kaNakeU tesiM saMjuttANAvAvANiyagANaM taM mahatthaM jAva paDicchati / vR. sarvaM sugamaM, navaraM naTThamatIetti - cakSurjJAnasya viSayAnizcAyakatvAt naSTazrutikoniryAmakazAstreNa digAdivivecanasya karaNe azaktatvAt, naSTasaMjJo manaso bhrAntatvAt, kimuktaM bhavati ? - mUDhaH - avinizcito dizAM bhAgo - vibhAgo yasya sa mUDhadigbhAgaH, kukSidhArAdayo yAnapAtra vyApAravizeSaniyoginaH, 'hiraNNAgare 'tyAdi, hiraNyAkarAMzca suvarNAkarAMzca ratnAkarAMzca vairAkarAMzca tadutpattibhUmirityarthaH, bahUMzcAtrAzvAn - ghoTakAn pazyanti sma, 'kiMte' tti kiMbhUtAn ? atrocyate- 'harI'tyAdi, ' AinnaveDho 'tti AkIrNA - jAtyAH azvAH teSAM 'veDho 'tti varNanArthA vAkyapaddhatirAkIrNaveSTakaH, sa cAyaM
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, varga:-, adhyayanaM-17 235 // 1 // "harireNusoNisuttaga sakalimajjArapAyakukkaDaboMDasamuggayasAmavannA / gohumagoraMgagorIpADalagorA pavAlavaNNA yadhUmavaNNA ya kei / / // 2 // talapattariTThavaNNAsAlIvannA ya bhAsavannA y| keI jaMpiyatilakIDagA ye soloyariTThagAya puMDapaiyA ya kaNagapaTThA ya kei|| // 3 // cakkAgapiTThavaNNA sArasavaNNA ya haMsavaNNA ya keii| keittha abbhavannA pakkatalamehavanA ya bahuvannA ya kei / / // 4 // saMjhANurAgasarisA suyamuhaguMjaddharAgasarisa'ttha keii| elApADalagorA sAmalayAgavalasAmalA puNo kei / / bahave anne aniddesA sAmAkAsIsarattapIyA aJcaMtavisuddhAviya NaM AiNNajAikulaviNIyagayamaccharA hayavarA jahovaesakamavAhiNo'viya NaM sikkhAviNIyaviNayA laMghavaggaNadhAvaNadhoraNattivaIjaINasikkhiyagai, kiM te ?, maNasAvi uvvihaMtAI anegAI AsasayAI pAsaMti"tti tatra haridreNavazca-nIlavarNapAMsavaH zroNisUtrakaM ca-bAlakAnAM varmAdidavarakarUpaMkaTIsUtraM, tadviprAyaH kAlaM bhavati, saha kapilena-pakSivizeSeNa yo mArjArobiDAlaH sa ca tathA pAdakukkuTa:-kukkuTavizeSaH sa ca tathA boDaM-kAsIphalaM tasya samudgakaM sampuTamabhinnAvasthaMkAsIphalamityarthaH, tacceti dvandvastata eSAmiva zyAmo varNo yeSAM te te tathA, iha ce sarvatra dvitIyArthe prathamA, atastAniti, tathA godhUmo-dhAnyavizeSaH tadvad gauramaGgaM yeSAM te tathAgaurIyApATalA-puSpajAtivizeSastadvadyegaurAstetathA tataH padadvayasya karmadhArayaH, godhUmagaurAgauravapATalAgaurAstAna tathApravAlavarNAzca-vidrumavarNAn abhinavapallavavarNAnvAraktAnityarthaHsa dhUmavarNAzca-dhUmravarNAn pANDurAnatyarthaH, keittikAMzcinna sanityarthaH, idaM caharItyata Arabhya boNDazabde kalpitArddharUpakaM bhavati / talapatrANi-tAlAbhidhAnavRkSaparNAni riSThA ca-madirA tadvadvarNo yeSAM te talapatrariSThAvarNAstAn, tathAzAlivarNAzca zuklAnityarthaH, bhAsavaNNAya'ttibhasmavarNAzca bhASo vApakSivizeSastadvarNAzca kAMzcidityarthaH, 'jaMpiyatilakIDagAya'tti yApitAH-kAlAntaraprApitA ye tilAHdhAnyavizeSAsteSAM ye kITakAH-jIvavizeSastadvad ye varNasAdhAt te tathA tAMzca yApitatilakITakAMzca soloyariTThagAya'ttisAvalokaM-sodyotaMyadriSThaka-ratnavizeSastadvadye varNasA dhAt te sAvalokariSThAstAMzca 'puMDapaiyA vatti puNDAni-dhavalAni padAni-pAdA yeSAM te yathA te eva puNDapadikAstAMzca, tathA kanakapRSThAn kAMzciditirUpakaM 2 / ____'cakkAgapiTThavaNNa'tti cakravAkaH-pakSivizeSastatpRSThasyeva varNo yeSAM te tathA tAn sArasavarNAMzca haMsavarNAn kAMzcid iti padyArddha, 'ketittha abbhavaNNe'ti kAMzcidatrAbhravarNAn 'pakvatalamehavaNNA yatti pakvapatro yastalaH-tAlavRkSaH sa ca meghazceti vigrahastasyeva varNo yeSAM te tathA tAn, "parivaralamehavaNNa'tti kvacitpAThaH,tathA 'bahuvaNNA kei'tti babhruvarNAn kAMzcitpiGgAni-tyarthaH,bAhuvarNAniti kvacit dRzyate, rupakamidaM 3 / tathA 'saMjhANurAgasarisa'tti sandhyAnurAgeNa sadRzAn varNata ityarthaH, 'suyamuhaguMjaddharAgasarisattha kei'tti zukamukhasya gujArddhasya ca pratItasya rAgeNa-sazo rAgo yeSAM te tathA tAn,
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/17/184 atra-iha kAMzcidityarthaH, 'elApADalagora'ttielApATalA-pATalAvizeSo'thavA elAca pATalA ca tadvat gaurA ye te tathA tAn, 'sAmalayAgavalasAmalA puNo keitti zyAmalatA-priyaGgulatA gavalaM ca-mahiSazRGgaM tadvat zyAmalAn-zmAmAn punaH kAMzciditi rUpakaM 4 / / ___'bahave anne ya niddesa'tti ekavarNenAvyapadezyAnityarthaH, ata evAha 'sAmAkAsIsarattapiya'tti zyAmakAca kAzIsa-rAgadravyaM tadvadye te kAsIsAste ca raktAzca pItAzca yete tathA tAn zabalAnityarthaH, 'accaMtavisuddhAviya NaM'ti nirdoSAMzcetyarthaH NamityalaGkAre 'AiNNajAikulaviNIyagayamacchara'tti AkIrNAnAM-javAdiguNayuktAnAM sambandhinI jAtikule yeSAM te tathA te ca te vinItAzca gatamatsarAzca-parasparAsahanavarjitA nirmasakA veti tathA tAn, 'hayavara'tti hayAnAM-azvAnAM madhye varAn pradhAnAnityarthaH, 'jahovadesakamavAhiNo'viya NaM'ti yathopadezakramamiva-upadiSTaparipATyanatikrameNaivavoDhuMzIlaM yeSAMtetathA tAnApicaNamityalaGkAre, _ 'sikkhAviNIyaviNaya'tti zikSayeva-azvadamakapuruSazikSAkaraNAdiva vinItaH-avAptaH vinayo yaiste tathA tAn, 'laMghaNavaggaNadhAvaNadhoraNativaIjaiNasikkhiyagai'tti laGghanaMga dInaM valganaM-kUrddanaM dhAvanaM-vegavad gamanaM dhoraNaM-caturatvaM gativiSayaM tripadI-mallasyeva raGgabhUmyAM gativizeSaH etadrUpAjavinI-vegavatI zikSiteva zikSitA gatiryaiste tathA tAn, kiMte iti kimaparaM, 'maNasAvi ubvihaMtAiMti manasA'pi-cetasA'pi na kevalaM vapuSA 'ubvihaMtAIti utpatanti, 'anegAiM AsasayAIti na kevalamazvAnekaikazaH api tu azvazatAni pazyanti smeti, gamanikAmAtrametadasya varNakasya bhAvArthastu bahuzrutabodhyaiti / purgoyr'ttiprcurcrnnkssetraaH| mU. (185) te saMjuttAnAvAvANiyagA evaM va0-tubbheNaM devA0! gAmAgara jAvaAhiMDaha lavaNasamudaM ca abhikkhaNaM 2 poyavahaNeNaM ogAhaha taM atthi yAI kei bhe kahiMci accherae diTTha puvve ?, tate NaM te saMjuttAnAvAvANiyagA kanagakeuM evaM va0-evaM khalu amhe devA0 ! iheva hatthisIse nayare parivasAmo taM ceva jAva kAliyadIvaMteNaM saMvUDhA, tattha NaM bahave hiraNNagarA ya jAva bahave tattha Ase, kiM te?, harireNu jAva anegAiM ubbhamaMti, tate NaM sAmI 'amhehiM kAliyadIve te AsA accherae diTThapavve, tate NaM se kanagakeU tesiM saMjattagANaM aMtie eyamaTuM socA te saMjuttae evaM va0-gacchaha NaM tubbhe devA0 ! mama koDuMbiyapurisehiM saddhiM kAliyadIvAo te Ase ANeha, tate NaM se saMjuttA0 kanagakeuM evaM va0-evaM sAmittika? ANAe vinaeNaM vayaNaM paDisuNeti, tate NaM kanagakeU koDuMbiyapurise saddAveti 2 evaMva0-gacchahaNaMtubbhe devA0! saMjuttaehiM saddhiM kAliyadIvAomama Ase ANeha, tevi paDisuNeti, tateNaM te koDuMbiya0 sagaDIsAgaDaM sajjeMti 2 tatthaNaMbahUNaM vINANa ya vallakINa ya bhAma-rINa ya kacchabhINa ya bhaMbhANa ya chabbhAmarINa ya vicittavINANa ya annesiM ca bahUNaM sotiMdiyapAuggANaMdavvANaMsagaDIsAgaDaM bhareti 2 bahUNaM kiNhANa yajAva sukkilANaMya kaTTakammANa ya4 gaMthimANa ya4 jAva saMghAimANa yaannesiMcabahUNaMcakkhidiyapAuggANaMdavvANaMsagaDIsAgaDaM bhareti 2 bahUNaM koTThapuDANa ya keyaipuDANa ya jAva annesiM ca bahUNaM ghANiMdiyapAuggANaM davvANaM sagaDIsAgaDaM bhareMti 2 bahussa khaMDassa ya gulassa ya sakkarAe ya macchaMDiyAe ya pupphuttarapaumuttara0 annesiMca jibhidiyapAuggANaM davvANaM bhareMti 2 bahUNaM koyavayANa ya kaMbalANa ya pAvaraNANaya
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-17 237 navatayANayamalayANayamasUrANa yasilAvaTTANajAva haMsagabbhANayaannesiMca phAsiMdiyapAuggANaM davvANaMjAvabhareti rasagaDIsAgaDaMjoeMti 2 jeNeva gaMbhIrae poyaTThANeteNevayauvA02 sagaDIsAgaDaM moeMti 2 poyavahaNaM sajeti 2 tesiM ukkiTThANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM kaTThassa ya taNassa ya pANiyassa ya taMdulANa ya samiyassa yagorasassa yajAvaannesiMca bahUNaMpoyavahaNapAuggANaM poyavahaNaMbhareMti 2 dakkhiNAnukUleNaMvAeNaMjeNeva kAliyadIve teNeva uvA02 poyavahaNaM laMbeMti 2 tAI ukkiTThAiMsaddapharisarasarUvagaMdhAiM egaTThiyAhiM kAliyadIvaM uttAreMti 2 jahiM 2 caNaM te AsA AsayaMti vA sayaMti vAciTThati vAtuyaTuMti vA tahiM 2 caNaM te koDuMbiyapurisA tAo vINAo yajAvavicittavINAto ya annANi bahUNi soiMdiyapAuggANi ya davvANi samuddIremANA ciTThati tesiM pariperaMteNaM pAsae Thaveti 2 nicalA niSphaMdA tusiNIyA ciTThati, jattha 2 te AsA AsayaMti vA jAva tuyaTaeNti vA tattha tattha NaM te koDubiya0 bahUNi kiNhANi ya5kaTTakammANi ya jAvasaMghAimANi ya annANiya bahUNi cakkhidiyapAuggANiyadavvANi ThavetitesiMpariperateNaMpAsaeThavetaMti 2 nicalA niSphaMdA0 ciTThati jattha 2 te AsA AsayaMti 4 tattha 2 NaM tesiM bahUNaM koTTapuDANa ya annesiMca ghANiMdiyapAuggANaM davvANaMpuMjeyaniyare ya karetiratesiMpariperaMtejAva ciTThati jatthara NaMte AsAAsayaMti 4 tattha 2 gulassa jAva annesiM ca bahUNaM jibhidiyapAuggANaMdavvANaM puMje ya nikare ya kareMti 2 viyarae khaNaMti 2 gulapANagassa khaMDapANagassa pArapANagassa annesiMca bahUNiM pANagANaM viyare bhareMti 2 tesiM pariperaMteNaM pAsae ThaveMti jAva ciTuMti, jahiM 2 caNaM te AsA Asa0 tahiM 2 cate bahave koyavayA ya jAva silAvaTTayA annANiya phAsiMdiyApAugAiM atthuyapaccatthuyAiM ThaveMti 2 tesiM pariperaMteNaM jAva ciTThati, tateNaMAsAjeNevaeteukkiTThA saddapharisarasarUvagaMdhA teNeva uvA02 tatthaNaMatthegatiyA AsAapuvvANaMimesaddapharisarasarUvagaMdhA itikaTTatesuukkiTTesusaddapharisarasarUvagaMdhesuamucchiyA 4 tesiM ukkiTThANaM sadda jAva gaMdhANaM dUraMdUreNaM avakkamaMti, teNaMtattha pauragoyarA paurataNapANiyA nibbhayA nirubbiggA suhaMsuheNaM viharaMti, evAmeva samaNAuso! jo amhaM niggaMthovAra saddapharisarasarUvagaMdhA no sajjati se NaM ihaloe ceva bahUNaM samaNANaM 4 accaNijje jAva viitiyvti| vR. 'vINANayetyAdi, vINAdInAMtantrIsaGkhyAdikRto vizeSaH, bhaMbhA-DhakkA koTTapuDe'tyAdi, koSThapuSTe ye pacyante te koSThapuTAH-vAsavizeSAH teSA ca, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-pattapuDANa ya patrANitamAlapatrAdIni coyapuDANaya' 'coya'ttitvakTapuTaM-patrAdimayaMtadbhAjanaM 'tagarapuDANa yaelApuDANa yahiriberapuDANa yacaMdaNapuDANa ya kuMkumapuDANa yaosIrapuDANa yacaMpagapuDANaya maruagapuDANayadamaNagapuDANayajAtipuDANayajUhiyApuDANayamalliyApuDANayanomAliyApaDANa yavAsaMtiyApuDANayakeyaipuDANayakapUrapuDANayapADalapuDANaya'tti, iha tagarAdIni gandhradravyANi gAndhikaprasiddhAni, hiriberaM-vAlakaH usIraM-veraNImUlaM, kecittu puSpajAtivizeSAH lokaprasidaadhAH, puSpajAtayazca prAyoyadyapibahudinakSamA nabhavantitathA'pyupAyataHkatipayadinakSamAHsambhAvyante, naca zuSkatAyAmapitAsAM sarvathA sugandhAbhAvA ititadgrahaNamihAduSTamiti, tathA 'bahussa'tti bahoH khaNDAdeH puSpottarA padmottarA ca zarkarAbhedAveva, 'koyavagANa
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/17/185 ya'ttirUtapUritapaTAnAMprAvArAH-prAvaraNavizeSA navatAni-jInAnimalayAnimasUrakANicAsanavizeSAH,athavAmalayAni-malayadezotpannAHvastravizeSAH, pAThAntareNa masagANaya'ttimazakAHkRttimaNDitAH vastrivizeSAH zilApaTTAH-masRNazilAH, 'samiyassa'tti knnikaayaaH| mU. (186) tatthaNaM atthegatiyAAsAjeNeva ukkiTThasaddapharisarasarUvagaMdhA teNeva uvA0 2 tesu ukkiDesu saddapharisa 5 mucchiyA jAva ajjhovavaNNA AseviuM payatte yAvi hotthA, tateNaM te AsA ee ukkiDhe sadda 5 AsevamANA tehiM bahUhi~ kUDehi ya pAsehi ya galaesuya bajhaMti, tate NaM te koDubiyA ee Ase giNhaMti 2 egaTThiyAhiM poyavahaNe saMcAreMti 2 taNassa kaTThassa jAva bhareMti, tateNaMte saMjuttA dakkhiNANukUleNaMvAeNaMjeNeva gaMbhIrapoyapaTTaNe teNeva uvA02 poyavahaNaM laMbeMti 2 te Ase uttAreti 2 jeNeva hatthisIse Nayare jeNeva kanagakeU rAyA teNeva uvAgacchanti 2ttA karayala jAva vaddhAti 2 te Ase uvaNeti, tateNaM se kaNagakeU tesiM saMcuttAvANiyagANaM ussukkaM vitarati 2 sakkAreti saMmANeti 2 tA paDivisajjeti, tate NaM se kanagakeU koDuMbiyapurise saddAvei 2 sakAreti0 paDivisajjeti, tate NaM se kanagakeU Asamaddae saddAveti 2 evaM va0-tubbhe NaM devA0 ! mama Ase vinaeha, tate NaM te AsamaddagA tahatti paDisuNaMti 2 te Ase bahUhiM muhabaMdhehi ya kaNNabaMdhehi ya nAsAbaMdhehi ya bAlabaMdhehi yakharabaMdhehi ya kaDagabaMdhehi yakhaliNabaMdhehiyaahilANehi yapaDiyANehi ya aMkaNAhi ya velappahArehi ya cittappahArehi ya layappahArehi ya kasappahArehi ya chivappahArehi ya viNayaMti 2 kanagakeussarano uvaNeti 2 tateNaM se kaNagakeU te Asamaddae sakkAreti ra paDivisajeti, tate NaM te AsA bahUhiM muhabaMdhehi ya jAva chivappahArehi ya bahUNi sArImANasANi dukkhAti pAveMti, evAmeva samaNAuso ! jo amhaM niggaMtho vA 2 pavvaie samANe iDhesu saddapharisa jAva gaMdhesu ya sajaMtirajaMti gijhaMti mujaMti ajjhovavajaMti seNaMihaloecevabahUNaMsamaNANayajAvasAviyANa ya hIlaNijje jAva anupriyttttissti| vR. 'khaliNabaMdhehiyattikhalinaiH-kavikaiH, uvIlaNehiyattiavapIDanAbhirbandhanavizeSaiH, pAThAntare 'ahilANehiM mukhabanadhanavizeSaiH 'paDiyANaehiya'ttipaTatAnakaMparyANasyAdhoyaddIyate iti, zeSaprAyaH prasiddhaM / athendriyAsaMvRtAnAMsvarUpasyendriyAsaMvaragadoSasya cAbhidhAyakaMgAthAkadambakaM vAcAnAntare'dhikamupalabhyate, tatramU. (187) klribhiymhurtNtiitltaalvNskuhaabhiraamesu| saddesurajjamANA ramaMtI soiMdiyavasaTTA // vR.'kalaribhiyamahurataMtitalatAlavaMsakakuhAbhirAmesutti kalAH-atyantazravaNahRdayaharAH avyaktadhvanirUpA athavA kalAvantaH-pariNAmavanta ityarthaH ribhitAH-svaragholanAprakAravantaH madhurAH-zravaNasukhakarAye tantrItalatAlavaMzAH te tathA, tatra tantrIvINA talatAlAH-hastatAlAH athavA talAH-hastAH tAlAH-kaMsikAH vaMzAH-veNavaH, iha catantryAdayaH kalAdibhiH zabdadhamaiMrvizeSitAH zabdakAraNatvAttecatekakudA;-pradhAnAH svarUpeNAbhirAmAzca-manojJAitikarmadhArayo'tasteSu, ramanti-ratiM kurvantIti itiyogaH, saddesurajjamANA ramaMtisoiMdiyavasadR'tti zabdeSumanojJadhvaniSu shrotovissye| rajyamAnA-rAgavantaH zrotrendriyasya vazena-balena RtAH-pIDitA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 239 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-17 iti vigrahaH, ye zabdeSu rajyante tatkAraNeSu tantryAdiSu zrotrendriyavazAdramante iti vAkyArthaH, anena ca kAryataH zrotrendriyasvarUpamuktaM / mU. (188) soiMdiyaduddantattaNassa aha ettio havati doso| dIvigaruyamasahaMto vahabaMdhaM tittiro ptto|| vR. kaNThyA , navaraM zAkunikapuruSasambandhI paJjarasthatittiro dvIpikA ucyate tasya yo ravastamasahamAnaH svanilayAnirgato vadhaM-maraNaM bandhaM ca-paJjarabandhanaM prApta ityarthaH / mU. (189) thnnjhnnvynnkrcrnnnyngbviyvilaasiygtiisu| svesu rajamANA ramaMti cakkhidiyavasaTTA // vR. 'thaNa-jaghaNavayaNakaracaraNa0 tti stanAdiSu tathA garvitAnAM- saubhAgyamAnavatInAM strINAM yA vilasitA-jAtavilAsAH savikArA gatayastAsucetyarthaH / mU. (190) cakkhidiyaduddatattaNassa aha ettio bhavati doso| jaMjalaNaMmi jalaMte paDati payaMgo abuddhiio| vR. "rUvesu rajjamANA ramaMti cakviMdiyavasaTTA' pratItameva / mU. (191) aguruvrpvrdhuuvnnuuymllaannulevnnvihiisu| gaMdhesurajjamANA ramaMtighANiMdiyavasaTTA // vR. 'kaNThyAH ,navaraM aguruvaraH-kRSNAgaruH pravaradhUpanAni-gandhayuktyupadezaviracitA dhUpavizeSAH, 'uuya'tti Rtau 2 yAnyupacitAni tAni ArtatAni mAlyAni-jAtyAdikusumAni anulepanAni ca-zrIkhaNDakuDamAdIni vidhayaH-etaprakArA iti|| mU. (192) ghANiMdiyaduddatattaNassa aha ettio havai doso| jaM osahigaMdheNaM bilAo niddhAvatI urgo|| mU. (193) tittakaDuyaM kasAyaMba mahuraM bhukhjjpejlejjhesu| AsAyaMmi u giddhA ramaMti jibbhidiyavasaTTA // vR. pUrvavat, navaraM tiktAni-nimbakaTukAdIni kaTukAni-zRGgaberAdIni kaSAyANimudgAdIni amlAni-takrAdisaMskRtAni madhurANi-khaNDAdIni khAdyAni-kUramodakAdIni peyAni-jalamadyadugdhAdIni lehyAni-madhuzikhariNIprabhRtIni aasvaade-rse| mU. (194) jibhidiyaduiMtattaNassa aha ettio havai doso| jaMgalagalaggukkhitto phurai dhalavirallio mccho|| vR. kaNThyA , navaraMgalaM-biDi, tatra lagnaH kaNThe viddhatvAt utkSipto-jalAduddha tastataH karmadhArayaH sphurati-spandate sthale-bhUtale 'virellio'tti prasAritaH kSipta ityarthaH yaH sa tathA // mU. (195) uubhayamANasuhehi ya svibhvhiyygmnnnivvuikresu| phAsesurajamANA ramaMti phAsiMdiyavasaTTA // vR.kaNThyA , navaraMRtuSu-hemantAdiSubhajyamAnAni-sevyamAnAnisukhAni-sukhakarANi tAni tathA teSu, savibhavAni samRddhiyuktAni mahAdhanAnItyarthaH, hitakAni-prakRtyanukUlAni savibhavAnAM vA-zrImatAM hitakAni yAni tAni tathA manaso nirvRtikarANi yAni tAni tathA tataH
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/17/195 padatrayasya taddavayasya vA karmadhArayo'tasteSu, sakacandanAGganAvasanatUlyAdiSudravyeSviti gmyte| mU. (196) phAsiMdiyaduddatattaNassa aha ettio havai doso| jaMkhaNai matthayaM kuMjarassa lohaMkuso tikho / vR. bhAvanA pratItaiva, athendriyANAM saMvare guNamAhamU. (197) kalaribhiyamahurataMtItalatAlavaMsakauhAbhirAmesu / saddesuje na giddhA vasaTTamaraNaM na te mre|| vR. pUrvavat, navaramiha tantryAdayaH zabdakAraNatvenopacArAcchabdA eva vivakSitA ataH zabdeSvityetasya vizeSaNatayA vyAkhyeyAH, tathAvazena-indriyapAratantryeNaRtAH-pIDitAvazArtAH vazaM vA-viSayapAratantryaM RtAH-prAptA vazArtAH teSAM maraNaM vazArtamaraNaM vazartamaraNaM vA na te 'marae'tti mriyante chAndasatvAdekavacanaprayoge'pi bahuvacanaM vyAkhyAtamiti / mU. (198) thaNajahaNavayaNakaracaraNanayanagabviyavilAsiyagatIsu / rUvesuje na rattA vasaTTamaraNaM na te mre|| vR. evamanyAstimro gAthAH pUrvoktArthA vaacyaaH| mU. (199) agruvrpvrdhuuvnnuuymllaannulevnnvihiisu| gaMdhesuje na giddhA vasaTTamaraNaM na te mre|| mU. (200) tittakaDuyaM kasAyaMba mahuraMbahukhajjapejalejjhesu / AsAye je na giddhA vasaTTamaraNaM na te mre| mU. (201) uubhayamANasuhesu ya svibhvhiyymnnnibbuikresu| phAsesuje na giddhA vasaTTamaraNaM na te mre|| mU. (202) saddesu ya bhaddayapAvaesu soyavisayaM uvgesu| tuTTeNa va rudreNa va samaNeNa sayA na hoyavvaM // mU. (203) rUvesu ya bhaddagapAvaesu cakkhuvisayaM uvgesu| tuDeNa va rudveNa va samaNeNa sayA na hoyavvaM / / mU. (204) gaMdhesu ya bhaddayapAvaesu ghANavisayaM uvgesu| tuhraNa va ruTeNa va samaNeNa sayA na hoyavvaM / / mU. (205) rasesu ya bhaddayapAvaesu jibmavisayaM uvgesu| tuTeNa va rudreNa va samaNeNa sayA na hoyavvaM // mU. (206) phAsesu ya bhaddayapAvaesu kAyavisayaM uvgesu| tuTeNa va ruTeNa va samaNeNa sayA na hoyavvaM // vR. upadezamindriyAzritamAha-saddesu ya0 kaNThyA , navaraM bhadrakeSu-manojJeSu pApakeSuamanojJeSu krameNa tuSTena-rAgavatA ruSTena-roSavateti, evamanyA api catasro'dhyetavyA iti / mU. (207) evaM khaluM jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM sattarasamasa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pnnttettibemi|| vR.iha vizeSoparanayamevamAcakSate
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-17 // 1 // "jaha so kAliyadIvo aNuvamasokkho taheva jaidhammo / jaha AsA taha sAhU vnniyvv'nnukuulkaarijnnaa|| // 2 // jaha sacchaMdavihAro AsANaM taha ya iha vrmunniinnN| __ jaramaraNAI vivajjiya saMpattAnaMdanivvANaM / / // 4 // jaha saddAisu giddhA baddhA AsA taheva visyryaa| pAveMti kammabaMdhaM paramAsuhakAraNaM dhoraM / / // 5 // jaha te kAliyadIvAnIyA annattha duhagaNaM pttaa| taha dhammaparibmaTThA adhammapattA ihaM jIvA // pAveMti kammanaravaivasayA sNsaarvaahyaaliie| Asappamaddaehi va neraiyAihiM dukkhaaii||" zrutaskandhaH-1 adhyayanaM-17-samAptam (adhyayanaM-18-susumA ) vR. athASTAdazamArabhyate, asya cAyaM pUrveNa sahAyamabhisambandhaH-pUrvasminnindriyavazavartinAmitareSAM cAnarthetarAvuktAviha tu lobhavazavartinAmitareSAM ca tAvevocyete ityevaMsambaddhamidam - mU. (208) jati NaM bhaMte! samaNeNaM0 sattarasamassaayamaDhe pannatte aTThArasamassa ke aTe pannatte ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2rAyagihe nAmaM nayare hotthA, vaNNao, tattha NaM dhanne satthavAhe bhaddA bhAriyA, tassa NaM dhannassa satthavAhassa puttA bhaddAe attayA paMca satyavAhadAragA hotyA, taM0-ghane dhanapAle dhanadeveghanagovedhanarakkhie, tassaNaMdhanassa satthavAhassadhUyA bhaddAe attayA paMcaNhaM puttANaM aNumaggajAtIyA suMsumANAmaMdAriyA hotthA sUmAlapANipAyA, tassaNaMdhannassasatyavAhassacilAe nAmaMdAsaceDe hotthAahINapaMciMdiyasarIre maMsovacie bAlakIlAvaNakusale yAvi hotthA, tate NaM se dAsaceDe suMsumAe dAriyAe bAlaggAhe jAe yAvi hotthA, suMsumaMdAriyaMkaDIe giNhati 2 bahUhiM dAraehi ya dAriyAhi ya DiMbhaehi ya DibhiyAhi ya kumAraehi ya kumAriyAhi ya saddhiM abhiramamANe 2 viharati, tate NaM se cilAe dAsaceDe tesiM bahUNaM dAriyANa ya 6 appegatiyANaM khallae avaharati, evaMvaTTaeADoliyAto teMdusaepottullae sADollae appegatiyANaMAbharaNamallAlaMkAraMavaharati appegatiyA Aussati evaM avahasai nicchoDeti nibbhaccheti tajeti appe0 tAleti, tate NaM te bahave dAragA ya 6 royamANA ya5 sANaM 2 ammApiUNaM nivedeti, tateNaMtesiM bahUNaMdAragANaya 6 ammApiyarojeNevadhanne satyavAhe teNeva uvA0 dhannaMsatyavAhaMbahUhi~khejaNAhi ya ruMTaNAhi ya uvalaMbhaNAhi ya khejamANA jAva uvalaMbhemANA yadhannassa eyamalR nivedeti, tate NaM dhanne satyavAhe cilAyaM dAsaceDa eyamahu~ bhujo 2 nivAreMti no ceva NaM cilAe dAsaceDe uvaramati, tate NaM se cilAe dAsaceDe tesiM bahUNaM dAragANa ya 6 appegatiyANaM khullae [716
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/18/208 avaharati jAva tAleti, tate NaM te bahave dAragA ya 6 royamANA ya jAva ammApiUNaM nivedeti, tateNaM te AsuruttA5jeNevadhanne satyavAhe teNeva uvA02 ttA bahUhiM khijjajAvaeyamadvaM Nivediti, tateNaMsedhanesatthavAhe bahUNaMdAragANaM6ammApiUNaMaMtie eyamaDhe socAAsurutte cilAyaM dAsaceDaM uccAvayAhiM AusaNAhiM Ausati uddhaMsati nibbhaccheti nicchoDeti tajjeti uccAvayAhiM tAlaNAhiM tAleti sAto gihAto nicchubhti| vR. sarvaM sugamaM navaraM 'khullae'tti kapakavizeSAn 'vartakAn' jatvAdimayagolakAn 'ADoliyAuttiruddhA unnaiyA iti vA yocyate, teMdUsae'ttikandukAn pottullae'ttivastramayaputrikA athavA paridhAnavastrANi, 'sADollae'ttiuttarIyavastrANi, khejjaNAhiya'tti kedanAbhiH khedasaMsUcikAbhiH vAgbhiH rudnaadibhiH-ruditpraayaabhirupaalmbhnaabhiH-yuktmetdbhvaaddeshaamityaadibhiriti| mU. (209) tate NaM se cilAe dAsaceDe sAto gihAto nicchUDhe samANe rAyagihe nayare siMghADae jAva pahesudevakulesu ya sabhAsu ya pavAsu ya jUyakhalaesuya vesAdharesuya pAnagharaesuya suhaMsuheNaM parivati, tate NaM se cilAe dAsaceDe anohaTTie anivArie sacchaMdamaI sairappayArI majapasaMgI cojapasaMgI maMsapasaMgI jUyappasaMgI vesApasaMgI paradArappasaMgI jAe yAvi hotthA, tate NaM rAyagihassa nagarassa adUrasAmaMte dAhiNapurattime disibhAe sIhaguhA nAmaM corapallI hotthA visamagirikaDaga-koDaMbasaMniviTThA vaMsIkalaMkapAgAraparikttiAchinnaselavisamappavAyapharihovagUDhA egaduvArA anegakhaMDI viditajaNaNiggamapavesAabhitarapANiyA sudullabhajalaperaMtA subahussavi kUviyabalassa Agayassa duppaMsA yAvi hotthA, tattha NaM sIhaguhAe corapallIe vijae nAmaM coraseNanavatI parivasati ahammie jAva adhamme keU samuTTie bahuNagaraNiggayajase sUre daDhappahArIsAhasIesaddavehI, seNaMtatyasIhaguhAe corapallIe paMcaNhaM corasayANaM AhevaccaMjAva viharati, tateNaM se vijaetakare corasenAvatI bahUNaM corANa ya pAradAriyANa ya gaMThibheyagANa ya saMdhiccheyagANa ya khattakhaNagANa ya rAyAvagArINa ya aNadhAragANa ya bAladhAyagANa ya vIsaMbhadhAyagANa ya jUyakArANa ya khaMDarakkhANa ya annavesiMca bahUNaM chinnabhinnabahirAhayANaM kuDaMgeyAvi hotthA, tateNaMsevijae takkarecorasenAvatI rAyagihassudAhiNapuracchimaMjaNavayaMbahUhiMgAmaghAehi ya nagaradhAehi ya goggahaNehi ya baMdiggahaNehi ya paMthakuTTaNehi ya khattakhaNaNehi ya uvIlemANe 2 viddhaMsemANe 2 nitthANaM niddhaNaM karemANe viharati, tate NaM se cilAe dAsaceDe sayagihe bahUhiM atyAbhisaMkIhi ya cojAbhisaMkIhi ya dArAbhisaMkIhi ya dhaNiehi ya jUikarehi ya parabbhavamANe 2 rAyagihAonagarIonigcchatirajeNevasIhaguphA corapallI teNeva uvA02 vijayaMcorasenAvatI uvasaMpaJjittANaM viharati, tate NaM se cilAe dAsaceDe vijayassa corasenAvaissa agge asilaTThaggAhe jAe yAvi hotyA, jAheviyaNaM se vijae corasenAvatI gAmaghAyaM vAjAvapaMthakoTi vA kAuM vaccati tAheviya gaMse cilAedAsaceDesubahupihukUviyabalaMiyavimahiyajAvapaDisehiti, puNaraviladdhaDhe kayakajje aNahaMsamagge sIhaguhaM corapaliM havvamAgacchati, tate NaM se vijae corasenAvatI cilAyaM takaraM
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-18 bahUio coravijAo ya coramaMte ya cauramAyAo coranigaDIo ya sikkhAvei, tate NaM se vijae corasenAvvaI annayA kayAiM kAladhammuNA saMjutte yAvi hotthA, tate NaM tAI paMcacorasayAtiM vijayassa corasenAvaissa mahayA 2 iDDIsakkArasamudaeNaM nIharaNaM kareMti 2 bahUI loiyAtiM mayakiccAI karei 2 jAva vigayasoyA jAyA yAvi hotthA, tateNaM tAipaMcacorasayAtiM annamannaM saddAvetira evaMva0-evaM khalu amhaM devA0! vijae corasenAvaI kAladhammuNA saMjutte ayaM ca NaM cilAe takkare vijaeNaM corasenAvaiNA bahUio coravijjAo ya jAva sikkhAvie taM seyaM khalu amhaM devANuppiyA ! cilAyaM takkaraM sIhaguhAe corapallIe corasenAvaittAe abhisiMcittaettikaTu annamannassa eyamaTuM paDisuNeti 2 cilAyaM tIe sIhaguhAe corasenAvaittAe abhisiMcaMti, tate NaM se cilAe corasenAvatI jAe ahammie jAva viharati, tae NaM se cilAe corasenAvatI coranAyage jAva kuMDage yAvi hotthA, se NaM tattha sIhaguhAe corapallIe paMcaNhaM corasayANa ya evaM jahA vijao taheva savvaM jAva rAyagihassa dAhiNapuracchimillaMjaNavayaM jAva nitthANaM niddhaNaM karemANe viharati / - vR. 'aNohaTTae'ttiakAryepravarttamAnaMtaMhastegRhItvA yo'paharati-vyAvarttayati tadabhAvAdanapahartRkaH anapaghaTTako vA vAcA nivArayiturabhAvAdanivArakaH,ata eva svacchandamatiHnirargalabuddhirataeva svairapracArI svacchandavihArI, 'cojjapasaMge'tticauryaprasaktaH,athavA 'cojjatti AzcaryeSu kuheTakeSu prasakta ityarthaH, 'visamagirikaDagakolaMbasanniviTTha'tti viSamo yo'sau girikaTakasya-parvatanitambasyakolambaH-prAntastatrasanniviSTA-nivezitA yAsA tathA, kolambo hi loke'vanataM vRkSazAkhAgramucyate iha copacArataH kaTakAgraM kolambo vyAkhyAtaH, ___'vaMsIkalaMkapAgAraparikvitta'tti vaMzIkalaGkA-vaMzajAlImayI vRttiH saiva prAkArastena parikSiptA-veSTitA yA sA tathA, pAThAntare tu vaMzIkRtaprAkAreti, "chinnaselavisamappavAyaparihovagUDha'tti chinno vibhakto'vayavAntarApekSayA yaH zailastasya sambandhino ye viSamAH prapAtA-gartAH ta evaparikhA tayopagUDhA-veSTitA yA sA tathA, ekadvArA-ekapravezanirgamamArgA, 'aNegakhaMDi'ttianeka-nazyannarinirgamApadvArA viditAnAmaneva-pratItAnAMjanAnAM nirgamaparavezI yasyAMherikAdibhayAtsA tathA, abhyantarepAnIyaMyasyAH sAtathA, sudurlabhaMjalaMparyanteSu-bahiHpArveSu yasyAH sAtathA, subahorapi 'kUviyabalassa'ttimoSavyAvarttakasainyasyAgatasya duSpradhvaMsyA, vAcanAntare punarevaMpaThyate 'jatthacauraMgabalaniuttAvikUviyabalA hayamahiyapavaravIradhAiyanivaDiyacindhadhayavaDayA kIraMti'tti, atra caturNAmaGgAnAM hastyazvarathapadAnatilakSaNAnAM yadvalaM-sAmathyaM tena niyuktAni-nitarAMsaGgatAniyAni tAnitathA, 'kUviyabala'tti nivarttakasainyAnIti, adhammie'tti adharmeNa caratItyadhArmikaH, yAvatkaraNAt, 'adhammiTe' adharmiSTo'tizayena nirddhA nistRzakarmakAritvAt, 'adhammakkhAI' adharmamAkhyAtuMzIlaM yasyasatathA, adhammANue' adharme kartavye'nujJA-anumodanaM yasya so'dhamAnujJaH adharmAnugo vA 'adhammapaloI adharmameva pralokayituM zIlaM yasyAsAvadharmapralokI 'adhammapalajjaNe' adharmaprAyeSu karmasu prakarSeNa rajyate ityadharmaprarajanaH, ralayoraikyAmitikRtvA rasya sthAne lakAraH, adhammasIlasamudAyAre' adharma evazIlaM-svabhAvaH samudAcArazcayatkiJcanA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/18/209 nuSThAnaM yasya sa tathA, 'adhammeNaceva vittiM kappemANe viharati' adharmeNa-pApena sAvadyAnuSThAnenaiva dahanAGkananilAJchanAdinA karNA vRttiM-vartanaM kalpayan-kurvANo viharati-Aste sma _ 'haNachiMdabhiMdaviyattae hana-vinAzayachinda-dvidhA kurumiMda-kuMtAdinA bhedaM vidhehItyevaM parAnapiprerayanprANino vikRntatIti hanacchindabhindavikarttakaH, hanetyAdayaH zabdAH saMskRte'pi naviruddhaH, anukaraNarUpatvAdeSAM, lohiyapANi prANavikartanolohitau raktaraktatayApANI-hastI yasyasa tathA, 'caMDe caNDaH utkaTaropatvAt, 'rudde' raudroda nistRzatvAt, kSudraH kSudrakarmakAritvAt, sAhasikaH-asamIkSitakAritvAt, 'ukkaMcaNavaMcaNamAyAniyaDikavaDakUDa-tA. ogabahule' utkaJcanamutkocA, mugdhaMpratitapratirUpadAnAdikamasadavyavahAraM kartupravRttassapAzavartivicakSaNabhayAt kSaNaM yattadakaraNaM yadutkaJcanamityanye, vaJcanaM-pratAraNaM mAyA-paravaJcanabuddhiH nikRtiHbakavRttyA kurkuTAdikaraNaMadhikopacArakaraNena paracchalanamityanye mAyApracchAdanArthaM mAyAntarakaraNamityanye kapaTa-veSAdiviparyayakaraNaM kUTaM kArSApaNatulAvyavasthApatrAdInAma-nyathAkaraNa 'sAi'tti avizrambhaH eSAM samprayogaH-pravartanaM tena bahulaH sa vA bahulo yasya sa tathA, 'nissIle' apagatazubhasvabhAvaH 'nivvae' aNuvratarahitaH 'nirguNo guNavatarahitaH 'nippacakkhaNaposahovavAse' avidyamAnapauruSyAdipratyAkhyAno'satparvadinopavAsazcetyarthaH, 'bahUNaMdupayacauppayamiyapasupakkhisirIsavANaM ghAyAe vahAe ucchAyaNayAe adhammakeUsamuTThie'tti pratItaM navaraMdhAtaH-prahArovadhohiMsAvyatyayovAucchAdanA-jAterapivyavacchedanaMtadartha adhamarmaketuH pApapradhAnaH ketuH-grahavizeSaH sa iva yaH sa tathA, dvipadAdisattvAnAM hi kSayAya yathA keturgrahaH samudgacchati tathA'yaMsamusthita itibhAvanA, bahunagareSunirgataM janamukhAniHsRtaMyazaH-khyAtiryasyasatathA, sUro-vikramI DhaprahArI-gADhaprahAraH,zabdaMlakSIkRtyavidhyAtiyaHsaHzabdavedhI, caurAdInyekAdazapadAnipratItAni, navaraMgranthibhedakAH-nyAsakAnyathAkAriNaH dhurgharakAdinA vA ye granthIn chindanti, sandhicchedakA ye gRhabhittisandhIna vidArayanti, kSAtrakhAnakA ye sandhAnavarjitabhittIH kANayanti, 'aNadhArayatiRNaM-vyavaharakadeyaM dravyaMtagheteSAMdhArayanti,khaMDarakSA-daNDapAzikAH, tathA chinannA-hastAdiSubhinnAnAsikAdaubAhyAH dezAtAhatA-daNdAdibhiH tato dvandvaH, kuDaMgavaMzAdigahanaM tadvadyo durgamatvena rakSArthamAzrayaNIyatvasAdhAt sa tathA, 'nitthANaM ti sthAnabhraSTaM 'aggaasilaTTigAhitti purastAt khaGgayaSTigrAhaH athavA agryH-prdhaanH| mU. (210) tateNaMsecilAe corasenAvatI annayA kayAivipulaM asaNana4 uvakkhaDAvettA paMca corasae AmaMtei tao pacchA pahAe kayabalikamme bhoyaNamaMDavaMsi tehiM paMcahiM corasaehiM saddhiM vipulaM asanaM 4 suraMca jAva pasaNNaM ca AsAemANe 4 viharati, jimiyabhuttuttarAgaetepaMcacorasaevipuleNaMdhUvapupphagaMdhamallAlaMkAreNaMsakkAreti sammANeti 2 evaM va0-evaM khalu devA0 ! rAyagihe nayare dhanne nAmaM satyavAhe aDDe, tassa NaM dhUyA bhaddAe attayApaMcaNhaputtANaMaNumaggajAtiyA suMsumAnAmaMdAriyA yAvihotthA ahINA jAva surUvA, taM gacchAmoNaMdevA0! dhannassa satyavAhassa gihaM vilupAmotubbhaM vipule dhaNakaNagajAva silappavAle mamaM suMsumA dAriyA, tate NaM te paMca corasayA cilAyassa0 paDisuNeti, tate NaM se cilAe corasenAvatI tehiM paMcahiM corasaehiM saddhiM allacammaM durUhati 2
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-18 puvvAvaraNhakAlasamayaMsipaMcahiM corasaehiMsaddhiM saNNaddhajAvagahiyAuhapaharaNAmAiyagomuhiehiM phalaehiM nikaTThAhiM asilaTThIhiM aMsagaehiM toNehiM sajIvehiM dhahiM samukkhittehiM sarehiM samullAliyAhiM dIhAhiM sAriyAhiM urughaMTiyAhiM chippatUrehiM vajamANahiM mahayA 2 ukTisIhanAyacorakalakalaravaMjAvasaddaravabhUyaMkaremANA sIhaguhAtocorapallIo paDinikkhamati 2 jeNeva rAyagihe nagare teNeva uvA02 rAyagihassa adurasAmaMte egaMmahaMgahaNaM aNupavisati 2 divasaMkhavemANA ciTThati, tateNaMse cilAe coraseNAvaI addharattakAlasamayaMsi nisaMtapaDinisaMtaMsipaMcahiM corasaehiM saddhiM mAiyagomuhitehiM phalaehiM jAva mUiAhiM urughaMTiyAhiM jeNeva rAyagihe purathimile duvAre teNeva uvA0 2 udagavatthiM parAmusati AyaMte 3 tAlugghADaNivijaM AvAhei 2 rAyagihassa duvArakavADe udaeNaM acchoDeti kavADaM vihADeti 2 rAyagihaM aNupavisati 2 mahayA 2 sadeNaM ugghosemANe 2 evaMva0-evaMkhalu ahaM devA0! cilAe nAmaMcorasenAvaI paMcahiM corasaehiM saddhiM sIhaguhAto corapallIo iha havvamAgae dhannassa satyavAhassa gihaM dhAukAme taM jo NaM NaviyAe mAuyAe duddhaM pAukAme seNaM niggacchauttikaTTajeNeva dhannassa satyavAhassa gihe teNeva uvA02 dhannassa gihaM vihADeti, tateNaMsedhanne cilAeNaMcorasenAvatiNA paMcahiM corasaehiM saddhiM gihaMghAijamANaM pAsati 2 bhIte tatthe 4 paMcahiM puttehiM saddhiM egaMtaM avakkamati, tate NaM se cilAe corasenAvatI dhannassa satyavAhassa gihaM ghAeti 2 subahuM dhaNakaNaga jAva sAvaejjaM susumaM ca dAriyaM geNhati 2 ttA rAyagihAo paDinikkhamati 2 jeNeva sIhaguhA teNeva pahArettha gmnnaae| vR. 'allacammaM durUhati'tti Ardra camArohati mAGgalyArthamiti, 'mAiya'tti kakArasya svArthikatvAt mAi'tti rukSAdivAlayuktatvAtpakSmalAnitAnicatAni 'gomuhIattigomukhavaduraHpracchAdakatvenakRtAnigomukhitAnicetikarmadhArayastatastaiH phalakaiH-sphurakaiH' atrArthe vAcAnAntarANyapi santi tAni ca vimarzanIyAnIti, gamanikaiveyaM, nikRSTAbhiH-kozAbahiSkRtAbhirasiyaSTibhiH asaGgataiH-skandhAvasthitaistUNaiH-zarabhastrAdibhiHsajIvaiH-koTyAropita-pratyaJcairddhanurbhiH samutkSiptaiH-nisargArthamAkRSTaiH zaradheH sakAzAccharaiH-bANaiH 'samullAsiyAhiM'tipraharaNavizeSAH 'osAriyAhiM tipralambIkRtAbhiH UrughaMTAbhiH-jabAghaNTAbhiH chippatUreNaM'tikSiptatUryeNa, drutaMvAdyamAnena tUryeNetyarthaH,tUryeNetyarthaH, pratiniHkrAmanti, iha bahuvacanaMcauravyaktyapekSayAanyathA caurasenApatiprakramAdekavacanameva syaaditi| mU. (211) tate NaM se dhanne satyavAhe jeNeva sae gihe teNeva uvA02 subahuMdhaNakaNagaM suMsumaMca dAriyaM avahariyaMjANittA mahatthaM 3 pAhuDaMgahAyajeNeva nagaraguttiyA teNeva uvA02taM mahatthaM pAhuDaM jAva uvaNeti 2 evaM va0-evaM khalu devA0 ! cilAe corasenAvatI sIhaguhAto corapallIo ihaM havvamAgammaM paMcahiM corasaehiM saddhiM mama gihaM ghAettA subahuMdhaNakaNagaM suMsumaMca dAriyaM gahAya jAva paDigae, taM icchAmo NaM devA0 ! suMsumAdAriyAe kUvaM gamittae, tubbhe NaM devANuppiyA! se vipule dhaNakaNage mamaM suMsumA dAriyA, tate NaM te nayaraguttiyA dhannassa eyamaDheM paDisuNeti 2 sannaddha jAva gahiyAuhapaharaNA
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 jJAtAdharmakathAGga sUtram - 1/-/18/211 mahayA 2 ukkiTTha0 jAva samuddaravabhUyaMpiva karemANA rAyagihAo niggacchaMti 2 jeNeva cilAe core teNeva uvA0 2 cilAeNaM corasenAvatiNA saddhiM saMpalaggA yAvi hotthA, tate NaM nagaraguttiyA cilAyaM corasenAvatiM hayamahiyA jAva paDiseheMti, tate NaM te paMca corasayA nagaragottiehiM hayamahiya jAva paDisehiyA samANA taM vipulaM dhaNakaNagaM vicchuDDemANAya vippakiremANA ya savvato samaMtA vippalAitthA, tate NaM te nayaraguttiyA taM vipulaM dhaNakaNagaM geNhaMti 2 jeNeva rAyagihe teNeva uvA0, tate gaM se cilAe taM coraseNNaM tehiM nayarahaguttiehiM hayamahiya jAva bhIte tatthe suMsumaM dAriyaM gahAya egaM mahaM agAmiyaM dIhamaddhaM aDaviM anupaviTThe, tate NaM dhanne satthavAhe suMsumaM dAriyaM cilAeNaM aDavImuhiM avahIramANiM pAsittANaM paMcahiM puttehiM saddhiM appachaDe sannaddhabaddha0 cilAyassa padamaggavihiM abhigacchati, aNugajjemANe hakkAremANe pukkAremANe abhitajjemANe abhitAsemANe piTThAo aNugacchati, tate NaM se cilAe taM dhannaM satthavAhaM paMcahiM puttehiM appachaTuM sannaddhabaddhaM samaNugacchamANaM pAsati 2 atthAme 4 jAhe no saMcAeti suMsumaM dArayaM nivvAhittae tAhe saMte taMte parisaMte nIluppalaM asiM parAmusati 2 suMsumAe dAriyAe uttamaMgaM chiMdati 2 taM gahAya taM agAmiyaM aDaviM aNupaviTTe, tate NaM cilAe tIse agAmiyAe aDavIe taNhAte abhibhUte samANe pamhuTThadisAbhAe sIhaguhaM corapallaM asaMpatte aMtarA ceva kaalge| evAmeva samaNAuso ! jAva pavvatie samANe imassa orAliyasarIrassa vaMtAsavassa jAva viddhaMsaNadhammassa vaNNaheuM jAva AhAraM AhAreti seNaM ihaloe ceva bahUNaM samaNANaM4hIlaNijje jAva aNupariyaTTissati jahA va se cilAe takkare / tate NaM se dhanne satthavAhe paMcahiM puttehiM appachaTTe cilAyaM paridhaDemANe 2 taNhAe chuhAe ya saMte taMte paritaMte no saMcAie cilAtaM coraseNAvatiM sAhatthiM giNhittae, se NaM tao paDiniyattai 2 jeNeva sAsusumA dvAriyA cilAeNaM jIviyAo vavarovilliyA teNaMteNava uvAgacchati 2 suMsumaM dAriyaM cilAeNaM jIviyAo vavaroviyaM pAsai 2 parasuniyaMteva caMpagapAyave, tate NaM se dhanne satthavAhe appachaTTe Asatthe kUvamANe kaMdamANe vilavamANe mahayA 2 saddeNaM kuha 2 suparunne suciraM kAlaM vAhamokkhaM kareti, tate NaM se vaNNe paMcahiM puttehiM appachaDe cilAyaM tIse agAmiyAe savvato samaMtA parighADemANA taNhAe chuhAe ya paribdhaM te samANe tIse AgAmiyAe aDavIe savvato samaMtA udagassa maggaNagavesaNaM kareti 2 saMte taMte paritaMte nivinne tIse AgAmiyAe aDavIe udagassa maggaNagavesaNaM karemANe no ceva NaM udagaM AsAdeti, tate NaM udagaM aNAsAemANe jeNeva suMsamA jIviyAto vavaroelliyA teNeva uvA0 2 jeTTaM puttaM dhanne saddAvei 2 evaM vayAsI evaM khalu puttA ! suMsumAe dAriyAe aTTAe cilAyaM takaraM savvato samaMtA parighADemANA taNhAe chuhAe ya abhibhUyA samANA imIse AgAmiyAe aDavIe udagassa maggaNagavesaNaM karemANA no ceva NaM udagaM AsAdemo, tate NaM udagaM aNAsAemANA no saMcAemo rAyagihaM saMpAvittae, taNNaM tubbhaM mamaM devA0 ! jIviyAo vavaroveha maMsaM ca soNiyaM ca AhAreha 2 teNaM AhAreNaM avahiTThA samANA tato pacchA imaM AgAmiyaM aDaviM nittharihiha rAyagihaM ca saMpAvihiha mittanAiya abhisamAgacchihiha atthassa ya dhammassa ya puNNassa ya AbhAgI bhavissaha, tate gaM se jeTThaputte dhanneNaM evaM vutte samANe dhannaM satthavAhaM evaM va--tubbhe NaM tAo ! amhaM vapiyA
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -1, varga:-, adhyayanaM - 18 247 gurUjaNayA devayabhUyA ThAvakApatiTThAvakA saMrakkhagA saMgovagA taM kahaNNaM amhe tAto ! tubbhe jIviyAo vavarovemo tubbhaM NaM maMsaM ca soNiyaM ca AhAremo ? taM tubbhe NaM tAto! mamaM jIviyAo vavaroveha maMsaM ca soNiyaM ca AhAreha AgAmiyaM aDaviM Nittharaha taM ceva savvaM bhaNai jAva atthassa jAva puNNassa AbhAgI bhavissaha, tate NaM dhannaM satya0 doghe putte evaM va0 - mANaM tAo ! amhe jeTTaM bhAyaraM guruM devayaM jIviyAo vavarovemo tumbhe NaM tAo ! mama jIviyAo vavaroveha jAva AbhAgI bhavissaha, evaM jAva paMcame putte, tateNaM se jagaNe satthavAhe paMca puttANaM hiyaicchiyaM jANittA te paMca putte evaM va0- mANaM amhe puttA! egamavi jIviyAo vavarovemo esa NaM suMsumAe dAriyAe sarIrae nippANe jAva jIvavippajaDhe taM seyaM khalu puttA ! amhaM suMsumAe dAriyAe maMsaM ca soNiyaM ca AhArettae, tate NaM amhe teNaM AhAreNaM avatthaddhA samANA rAyagihaM saMpAuNissAmo, taMte NaM te paMca puttA dhanneNaM satthavAheNaM evaM vRttA samANA eyamaTTaM paDisurNeti, tate NaM dhaNNe sattha0 paMcahiM puttehiM saddhiM araNiM kareti 2 saragaM ca kareti 2 saraeNaM araNiM maheti 2 aggiM pADeti 2 aggiM saMdhukkheti 2 dAruyAti parikkheveti 2 aggiM pajjAleti 2 suMsumAe dAriyAe maMsaM ca soNiyaM ca AhAreti, teNaM AhAreNaM avatthaddhA samANA rAyagihaM nayariM saMpattA mittanAI abhisamaNNAgayA tassa ya viulassadhaNakaNagarayaNa jAva AbhAgI jAyAvihotthA, tate gaM se dhanne satthavAhe suMsumAe dAriyAe bahUiM loiyAtiM jAva vigayasoe jAe yAvi hotthA / vR. 'mUiyAhiM'ti mUkIkRtAbhirniHzabdIkRtAbhirityarthaH, 'udagavatthi 'tti jalabhRtatiH jalAdhAracarmmamayabhAjanamityarthaH, 'joNaM naviyA 'tyAdi yo hinavikAyAH -- agretanabhavabhAvinyAH mAturdugdhaM pAtukAmaH sa nirgacchatu, yo mumUrSurityarthaH, 'AgAmiyaM' ti agrAmikaM 'dIhamaddhaM' ti dIrghamArga, dIrghamArgaM, 'payamaggavihiM'ti padamArgapracAraM, 'pamhuTThadisAbhAe' tti vismRtadigbhAgaH, 'aMtarA ceva kAlagae' tti iha etAvadevopayogIti AvazyakAdiprasiddhaM tadIyaM zeSacaritaM sAdhudarzanopazamAdyupadezena samyakatvaparibhAvanavajratuNDakITikAbhakSaNadevalokagamanalazraNaM noktamiti na virodhaH sambhAvanIyaH, upanayagranthaH pUrvavat, 'vAhapAmokkhaM 'ti azruvimocanaM 'piyA' ityAdau pitopacArato loke'nyo'pi rUDho, yadAha 119 11 "janetA copanetA ca, yastu vidyAM prayacchati / annadAtA bhayatrAtA, paJcaite pitaraH smRtAH // " iti janakagrahaNaM sthApakAH- gRhasthadharme dArAdisaGgaGgrahaNAt pratiSThApakAH - rAjAdisamakSaM svapadanivezanena saMrakSakAH- nAnAvyasanebhyaH saGgopakAH- yadacchAcAritAyAM saMvaraNAt, 'araNiM ti araNiragneH utpAdanArthaM nirmathyate yadAru 'saragaM karei' tti zarako nirmathyate tadyeneti / mU. (212) teNaM kAleNaM 2 samaNe bhagavaM mahAvIre guNasilae ceie samosaDhe, se NaM dhanne satthavAhe, saMpatte dhammaM socA pavyatie ekkArasaMgavI mAsiyAe saMlehaNAe sohame uvavaNNo mahAvidehe vAse sijjhihiti, jahAviya NaM jaMbU ! dhanneNaM satthavAheNaM no vaNNaheuM vA no rUvaheuM vA no balaheuM vA no visayaheDaM vA suMsumAe dAriyAe maMsasoNie AhArie nannattha egAe rAyagihaM saMpAvaNaTThAyae,
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/18/212 evAmeva samaNAuso ! jo amhaM niggaMtho vA 2 imassa orAliyasarIssa vaMtAsavasasa pittAsavassa sukkAsavassa soNiyAsavassa jAva avassaM vippajahiyavvassa vA no vaNNaheuM vA no rUvaheuvA no bala0 visayaheuM vA AhAraM AhAreti nannattha egAe siddhigamaNasaMpAvaNaTTayAe, se NaMihabhavecevabahUNaMsamaNANaM 2 bahUNaM sAvayANaMbahUNaMsAvigANaMacaNijje jAvavItIvatassati, evaM khalu jaMbU! samaNeNaM bhagavayA aTThArasamassa ayamaDhe pnnttettibemi|| vR. 'novanahetu'mityAdi, anenaca kimuktaMbhavati?- 'nannatyattiekasyAH siddhigamanaprApaNArthatayAanyatra nAhAramAhArayati, tAM varjayitvA kAraNAntareNa nAhArayatItyarthaH, tatra siddhigamanasya-siddhigateyaH prApaNalakSaNo'rthaH prAptirityarthaH tasya bhAvastattA tasyA iti, iha caivaM vishessopnyH||1|| "jaha so cilAiputto suMsumagiddho akajjapaDibaddho / dhaNapAraddho patto mahADaviM vasaNasayakaliyaM / / // 2 // taha jIvo visayasuho luddho kAUNa paavkiriyaao| ___ kammavaseNaM pAvai bhavADavIe mahAdukkhaM / / // 3 // dhanaseDiviva guruNo puttA iva sAhavo bhavo aDavI / ___ suyamaMsamivAhAro rAyagihaM iha sivaM neyaM / / // 4 // jaha aDavinayaranittharaNapAvaNatyaM taehiM suyamaMsaM / bhuttaM taheha sAhU gurUNa ANAe AhAraM // // 5 // bhavalaMghaNasivapAvaNaheuM bhujdajaMti na uNa gehiie| vaNNabalarUvaheuMca bhAviyappA mhaasttaa||" adhyayanaM-18 - smaaptm| muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA jJAtAdharmakathAGga sUtre prathama zrutaskandhe aSTAdazaadhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| (adhyayanaM-19- puNDarIkA vR. athaikonaviMzatitamaM vyAkhyAyate, asya ca pUrveNa sahAyamabhisambandhaHpUrvaprAsaMvRtAzravasyetarasya cAnarthetarAvuktAviha tu ciraM saMvRtAzravo bhUtvA'pi yaH pazcAdanyathA syAttasya alpakAlaM saMvRtAzravasya ca tAvucyete ityevaMsambaddhamidam mU. (213) jati NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM bhagavayA mahAvIreNaM teNaM kAleNaMraiheva jaMtuddIve dIve puvvavidehe sIyAe mahAnadIe uttarille kUle nIlavaMtassa dAhiNeNaM uttarillassa sItAmuhavanasaMDassa pacchimeNaM egaselagassa vakkhArapavvayassa purasthimeNaM ettha NaM pukkhalAvaI nAmaM vijae pannatte, tattha NaM puMDarigiNI nAmaM rAyahANI pannattA navajoyaNavicchinnA duvAlasajoyaNAyAmA jAva paJcakkhaM devaloyabhUyA pAsAtIyA 4 / / tIseNaM puMDarigiNIe nayarIe uttarapuracchime disibhAe nalinivanenAmaM ujANe, tatthaNaM puMDarigiNIe rAyahANIe mahApaume nAma rAyA hotthA, tassaNaM paumAvatI nAmaM devI hotthA, tassa
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-1, vargaH:, adhyayanaM-19 249 NamahApaumassa rannoputtA paumAvatIedevIe attayAduve kumArA hotyA, taM0-puMDarIe yakaMDarIe yasukumAlapANipAyA0, puMDarIyae juvarAyA, teNaM kAleNaM 2 therAgamaNa mahApaumerAyA niggae dhammaM socA poMDarIyaM rajje ThavettA pavvatie, poMDarIe rAyA jAe, kaMDarIe juvarAyA, mahApaume anagAre codasapuvvAiMahijjai, tateNaMtherAbahiyAjaNavayavihAraM viharati, tateNaMse mahApaume bahUNi vAsANi jAva siddhe| mU. (214) tate NaM therA annayA kayAiM punaravi puMDarigiNIe rAyahANIe naliNavane ujANesamosaDhA, poMDarIerAyANiggae, kaMDarIemahAjaNasaIsocAjahAmahabbalojAvapajjuvAsati, therA dhamma parikaheMti, puMDarIe samaNovAsae jAe jAva paDigate, tate NaM kaMDarIe uTThAe uDeti uTThAe uThUtAjAva se jaheyaM tubbhe vadaha jaMNavaraM puMDarIyaM rAyaM ApucchAmi taeNaMjAva pavvayAmi, ahAsuhaM devANuppiyA!, tae NaM se kaMDarIe jAva there vaMdai namasai0 aMtiyAo paDinikkhamai tameva cAugghaMTeAsarahaMdurUhatijAvapacoruhaijeNevapuNDarIe rAyA teNeva uvAgacchati karayala jAva puMDarIyaMevaMvayAsI-evaMkhalu devA0! maetherANaM aMtiejAvadhammenisaMtesedhammeabhiruie taeNaM devA0! jAva pavvaittae, taeNaM se puMDarIekaMDarIyaM evaM vayAsI-mANaM tumaM devANuppiyA idANiM muMDe jAva pavvayAhi ahaM NaM tumaM mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcayAmi, teNaM se kaMDarIe puMDarIyassa ranno eyamaTTha no ADhAti jAva tusiNIe saMciTThati, tateNaM puMDarIerAyAkaMDarIyaMdoccaMpitacaMpievaMva0-jAvatusiNIe saMciTThati, tateNaM puMDarIe kaMDarIyaM kumAraMjAheno saMcAetibahUhiMAghavaNAhiMpannavaNAhiya4tAheakAmaecevaeyamaTuMaNumanitthA jAva nikkhamaNAbhiseeNaM abhisiMcati jAva therANaM sIsabhikkhaM dalayati, pavvatie anagAre jAe ekkArasaMgaviU, tateNaMtherAbhagavaMtoannayAkayAIpuMDarIgiNIonayarIonaliNIvanAo ujjANAo paDinikkhamaMti bahiyA jaNavayavihAraM viharati / mU. (215) tate NaM tassa kaMDarIyassa anagArassa tehiM aMtehi ya paMtehi yajahA selagassa jAva dAvavakaMtIeyAviviharati, tateNaMtherAannayA kayAIjeNeva poMDarigiNI teNeva uvAgacchai 2 nalinivane samosaDhA, poMDarIe niggae dhammaMsuNeti, tae NaM poMDarIe rAya dhammaM socA jeNeva kaMDarIe anagAre teNeva uvA0 kaMDarIyaM vaMdati namaMsatira kaMDarIyassaanagArassa sarIragaMsavvAbAhaM saroyaMpAsati 2 jeNeva therAbhagavaMto teNeva uvA02 there bhagavaMte vaMdati namasai 2 tA evaM va0-ahaNNaM bhaMte ! kaMDarIyassa anagArassa ahApavattehiMohabhesajjehiM jAva teicchaMAuTTAmitaMtubbheNaM bhaMte! mama jANasAlAsusamosaraha, tate NaM therA bhagavaMto puMDarIyassa paDisuNeti 2 jAva uvasaMpajjittANaM viharaMti, tateNaM puMDarIe rAyA jahA maMDue selagassa jAva baliyasarIre jAe, tate NaM therA bhagavaMto poMDarIyaM rAyaM pucchaMti 2 bahiyA jaNavayavihAraM viharaMti, tate NaM se kaMDarIe tAo royAyaMkAo vippamukke samANe taMsi maNuNNaMsi anapAnakhAimasAimaMsi mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe saMcAei poMDarIyaM ApucchittA bahiyA abbhujaeNaM jaNavayavihAraM viharittae, tattheva osaNNe jAe, tate NaM se poMDarIe imIse kahAe laddhaDhe samANe NhAe aMteurapariyAlasaMparibuDe jeNeva kaMDarIe anagAre teNeva uvA02 kaMDariyaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei2 vaMdati namasati 2 evaM va0-dhannesiNaMtumaMdevA0! kayatthe kayapunne kayalakkhaNe suladdhe NaM devA0! tava mANussae ___
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 jJAtAdharmakathAGga sUtram-1/-/19/215 jammajIviyaphale je NaM tumaM rajaM ca jAva aMteuraM ca chaDDaittA vigovaittA jAva pavvatie, ahaM gaM ahaNNe akayapugne rajje jAva aMteure ya mANussaesuya kAmabhogesu mucchie jAva ajjhovavanne no saMcAemi jAva pavvatittae, taM dhanne'si NaM tumaM devA0 ! jAva jIviyaphale, tate NaM se kaMDarIe anagAre puMDarIyassa eyamaTuMno ADhati jAva saMciTThati, tate NaM kaMDarIe poMDarIeNaM docaMpi tacaMpi evaM vutte samANe akAma avassavase lajAe gAraveNa ya poMDarIyaM rAyaM Apucchati 2 therehiM saddhiM bahahiyA jaNavayavihAraM viharati, tate NaM se kaMDarIe therehiM saddhiM kiMci kAlaM uggaM uggeNaM viharati, tato pacchA samaNattaNaparitaMte samaNattaNaniviNNe samaNattaNanibbhatthie samaNaguNamukkajogI therANaM aMtiyAosaNiyaM 2 paccosakkati 2 jeNeva puMDarigiNI nayarI jeNeva puMDarIyassa bhavaNe teNeva uvA0 asogavaNiyAe asogavarapAyavassa ahe puDhavisilApaTTagaMsi nisIyati 2 ohayamaNasaMkappe jAva jhiyAyamANe saMciThThati, tate NaM tassa poMDarIyassa ammaghAtI jeNeva asogavaNiyA teNeva uvA0 2 kaMDarIyaM anagAraMasogavarapAyavassaahe puDhavisilAvaTTayaMsiohayamaNasaMkappaMjAva jhiyAyamANaMpAsati 2 jeNeva poMDarIe rAyA teNeva uvA0 2 poMDarIyaM rAyaM evaM va0-evaM khalu devA0! tava piubhAe kaMDarIya anagAre asogavaNiyAe asogavarapAyavassa ahe puDhavisilAvaTTe jAva jhiyAyati, tate NaM poMDarIe ammadhAie eyamaDhe soccA nisamma taheva saMbhaMte samANe uThAe uDeti 2 AaMteurapariyAlasaMparivuDe jeNeva asogavaNiyA jAva kaMDarIyaMtikkhutto0 evaM va0-dhaNNesi NaM tuma devA0 ! jAva pavvatie, ahaNNaM adhanne 3 jAva pavvaittae, taM dhanne'siNaM tumaM devA0! jAva jIviyaphale, tateNaM kaMDarIe puMDarIeNaM evaM vutte samANe tusiNIe saMciTThati doccaMpi taccaMpi jAva ciTThati, tate NaM puMDarIe kaMDarIyaM evaM va0-aTTho bhaMte ! bhogehiM ?, haMtA! aTTo, tate NaM se poMDarIe rAyA koDuMbiyapurise saddAvei 2 evaM va0-khippamAva bho devA0 ! kaMDarIyassa mahatthaM jAva rAyAbhiseaMuvaTThaveha jAva rAyAbhiseeNaM abhisiMcaeti mU. (216) tateNaMpuMDarIesayamevapaMcamuTThiyaMloyaMkaretisayameva cAuJjAmaMdhammapaDivajati 2 kaMDarIyassa saMtiyaM AyArabhaMDayaM geNhati 2 imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai kappati me there vaMdittA namaMsittA therANaM aMtie cAuJjAmaM dhamma uvasaMpajjittA NaM tato pacchA AhAraMAhArittaettikaTTu imaMcaeyArUvaMabhiggahaMabhigiNhettANaM poMDarigiNIe paDinikkhamatira puvvANupuTviM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe therA bhagavaMto teNeva pahArettha gamaNAe mU. (217) tate NaM tassa kaMDarIyassaraNNotaMpaNIyaM pANabhoyaNaM AhAriyassa samANassa atijAgarieNa ya aibhoyaNappa saMgeNa ya se AhAre no sammapariNamai, tateNaM tassa kaMDarIyassa raNNo taMsiAhAraMsi apariNamamANaMsi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi sarIraMsi veyaNA pAubbhUyA ujjalA viulA pagADhA jAvadurahiyAsA pittajjaraparigayasarIre dAhavakaMtIe yAvi vihrti|| tateNaM sekaMDarIe rAyA rajjeyaraDe yaaMteure yajAva ajjhovavanne aduhaTTavasa akAmate avassavase kAlamAse kAlaM kiccA ahe sattamAe puDhavIe ukkosakAlaTThiiyaMsi narayaMsi neraiyattAe uvavaNNe / evAmeva samaNAuso 1 jAva pavvatie samANe punaravi mANussae kAmabhoge AsAie jAva aNupariyaTTissati jahA va se kaMDarIe raayaa| mU. (218) tateNaM se poMDarIe anagAre jeNeva therA bhagavaMto teNeva uvA02 there bhagavaMte
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 zrutaskandhaH-1, vargaH-, adhyayanaM-19 vaMdati namasatira therANaMaMtiedoghaMpicAujjAmaMdhamma paDivajjati, chaTTakhamaNapAraNagaMsi paDhamAe paurisIesajjhAyaMkaretira jAvaaDamANesIyalukkhaM pANabhoyaNaMpaDigAheti 2 ahApajjattamitikaTTa paDiNiyattati, jeNeva therA bhagavaMto teNeva uvA0 2 bhattapANaM paDidaMseti 2 therehiM bhagavaMtehiM abbhaNunAe samANe amucchite 4 bilamiva pannagabhUeNaM appANeNaM taM phAsuesaNijjaM asaNa 4 sarIrakoTTagaMsi pakkhivati, tateNaM tassa puMDarIyassa aNagArassataM kAlAikaMtaM asaM virasaMsIyalukkhaM pAnabhoyaNaM AhAriyassa samANassa puvvarattAvarattakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaramANassa se AhAre no sammaM pariNamati, tate NaM tassa puMDarIyassa anagArassa sarIragaMsi veyaNA pAubbhUyA ujjalA jAva durahiyAsApittajjaraparigayasarIre dAhavakkaMtIe viharati, tateNaM se puMDarIe anagAre atthAme abale avIrie apurisakAraparakkame karayala jAva evaM va0_ namo'tthu NaM arihaMtANaMjAva saMpattANaM namo'tyuNaM therANaM bhagavaMtANaM mama dhammayariyANaM dhammovaesayANaMpubbiMpiyaNaMmaetherANaMaMtie savvepANAtivAe paccakkhAejAvamicchAdasaNasalle NaM paJcakkhAe jAva AloiyapaDikate kAlamAse kAlaM kiccA savvaTThasiddhe uvavanne / tato anaMtaraM uvvaTTittA mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva savvadukkhANamaMtaMkAhiti / evAmeva samaNAuso ! jAva pavvatie samANe mANussAehiM kAmabhogehiM no saJjati no rajjati jAva no vippaDighAyamAvaJjati se NaM ihabhave ceva bahUNaM samaNANaM bahUNaM samaNANaM bahUNaM samaNINaMbahUNaMsAvayANaMbahUNaMsAvigANaM accaNijje vaMdaNijje pUyaNije sakkAraNije sammANaNije kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM paJjuvAsaNijjettikaTTaparaloe'viyaNaM no Agacchati bahUNi daMDaNANi yamuMDaNANi ya tajjaNANi yatADaNANi yajAva cAuraMtaM saMsArakaMtAraMjAva vItIvaissati jahAva se poMDarIe anagAre / evaM khalu jaMbU! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AdigareNaM titthagAreNaM jAva siddhiMga-iNAmadhenaM ThANaM saMpatteNaM egUNavIsaimassa nAyajjhayaNassa ayamaDhe pannatte // evaM khalu jaMbU! samaNeNaMbhagavayA mahAvIreNaMjAvasiddhigaiNAmadhejaMThANaM saMpatteNaM chahassaaMgassa paDhamassa suyakkhaMdhassa ayamaDhe pnnnnttettibemi|| ___mU. (219) tassa NaM suyakkhaMdhassa egUNavIsaM ajjhayaNANi ekkasaragANi egUNavIsAe divasesu samati vR. sarvaM sugama, navaraM upnyvishesso'ym,||1|| "vAsasahassaMpijaI kAUNaM saMjamaM sviulNpi| aMte kiliTThabhAvo na visujai kaMDarIuvva // // 2 // tathA appeNavi kAleNaM kei jhaaghiysiilsaamnnnnaa| sAhiti niyayakajaM puMDarIyamahArisivva jahA / / " adhyayanaM-19-samAptam prathamazruta skandhaH samAptaH muni dIparatna sAgareNa saMzodhitA sampAdItA jJAtAdharmakathAGga sUtrasya abhayadevasUri viracitA prathama zrutaskandhasya TIkA prismaaptaa|
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 jJAtAdharmakathAGga sUtram-2/1/1/220 zrutaskandhaH -2 varga:-1 (adhyayanaM-1-kAlI vR. atha dvitIyo vyAkhyAte, asya ca pUrveNa sahAyamabhisambandhaH-pUrvAtrAptopAlambhAdibhirtidharmArthe upanIyate, iha tu sa eva sAkSAtkathAbhirabhidhIyate ityavaMsambandho'yam mU. (220) teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nAmaM nayare hotthA, vaNNao, tassa NaM rAyagihassa bahiyA uttarapuracchime disibhAe tattha NaM guNasIlae NAmaMceie hotthA vaNNao, teNaM kAleNaM2 samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI ajasuhammA nAmaMtherAbhagavaMtojAtisaMpannA kulasaMpannA jAva cauddasapuvvI caunANovagayA paMcahiM anagArasaehiM saddhiM saMparivuDApuvvANupuTviM caramANA gAmANugAmaMduijjamANA suhaM suheNaM viharamANAjeNeva rAyagihe nayare jeNeva guNasIlae ceiejAva saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti, parisA niggayA, dhammo-kahio, parisA jAmeva disaMpAunbhUyA tAmeva disiM paDigayA, teNaMkAleNaM 2 ajjasuhammassaanagArassaaMtevAsI ajjajaMbUnAmaManagAre jAva paJjuvAsamANeevaMva0-jatiNaMbhaMte! samaNeNaMjAvasaMpatteNaMchahassaaMgassapaDhamasuyakkhaMdhassaNanayasuyANaM ayamaDhe pannatte doccassa gaMbhaMte ! suyakkhaMdhassa dhammakahANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe pa0?, evaM khalu jaMbU! samaNeNaM jAva saMpatteNaM dhammakahANaM dasa vaggA paM0, taM0 camarassaaggamahisINaM paDhamevagge 1 balissa bairoyaNiMdassa vairoyaNaranoaggamahisINaM bIe vagge 2 asuriMdavajANaM dAhiNillANaM iMdANaM aggamahisINaM taie vagge 3 uttarillANaM asuriMdavajjiyANaM bhavaNavAsiiMdANaM aggamahisINaM cautthe vagge 4 dAhiNillANaM vANamaMtarANaM iMdANaM aggamahisINaM paMcame vagge 5 uttarillANaM vANamaMtarANaM iMdANaM aggamahisINaM chaThe vagge 6 caMdassa aggamahisINaM sattame vagge 7 sUrassa aggamahisINaM aTThamevagge 8 sakkassa aggamahisINaM navame vagge 9 IsANassa aggamahisINaM dasame vagge 10 // jati NaM bhaMte samaNeNaM jAva saMpatteNaM dhammakahANaM dasa vaggA paM0 paDhamassa NaM bhaMte ! vaggassa samaNeNaMjAva saMpatteNaM ke aDDe pannatte?, evaM khalu jaMbU!samaNeNaM jAva saMpatteNaM paDhamassa vaggassa paMca ajjhayaNA paM0 taM0-kAlI rAI rayaNI vijU mehA, jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paDhamassa vaggassa paMca ajjhayaNA paM0 paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paM0?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe Nayare guNasIlae ceie seNie rAyA celaNA devI sAmI samosarie parisA niggayA jAva parisA paJjuvAsati, teNaM kAleNaM 2 kAlI nAmaM devI camaracaMcAe rAyahANIe kAlavaDiMsagabhavaNe kAlaMsi sIhAsaNaMsi cauhiM sAmANiyasAhassIhiMcauhi mayahariyAhiMsapari-vArAhiM tihiM pasisAhiM sattahiM aNiehaMsattahiM aNiyAvahivatIhiM solasahiM Ayarakkha-devasAhassIhiM annehiM bahuehi ya kAlavaDiMsayabhavaNavAsIhiM asurakumArehiM devIhiM devehi ya saddhiM saMparivuDA mahayAhaya jAva viharai
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH-2, varga:-1, adhyayanaM-1 253 imaMca NaM kevalakappaMjaMbuddIvaM 2 viuleNaM ohiNA AbhoemANI 2 pAsai, tattha samaNaM bhagavaMmahAvIraMjaMbuddIvera bhArahe vAserAyagihe nagareguNasilae ceieahApaDirUvaMuggahaMuggiNhittA saMjameNaMtavasA appANaMbhAvamANaM pAsati 2ttA haTTatuTThacittamANaMdiyA pItimaNA jAva hayahiyayA sIhAsaNAoabbhuDheti 2 pAyapIDhAo paJcoruhatira pAuyAomuyatira titthagarAbhimuhI sattaTTha payAiM aNugacchati 2 vAmaMjANuM aMceti 2 dAhiNaM jANuMdharaNiyalaMsi nihaTutikhutto muddhANaM dharaNiyalaMsi niveseti 2 IsiMpacuNNamai 2 kaDayatuDiyathaMbhiyAto bhuyAto sAharati 2 karayala jAva kaTTa evaMva0 namo'tyuNaM arahaMtANaM jAva saMpattANaM namo'tyu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva saMpAviukAmassa vaMdAmiNaMbhagavaMta tatthagayaMiha gae pAsau me samaNe bhagavaM mahAvIre tattha gae iha gayaMtikaTTha vaMdati 2 namaMsati 2 sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhA nisaNNA, tate NaM tIse kAlIe devIe imeyArUve jAva samuppajitthA-seyaM khalu me samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA jAva pachuvAsittaettikaTTha evaM saMpeheti 2 Abhiogie deve saddAveti 2 evaM va0-evaM khalu devA0! samaNe bhagavaM mahAvIre evaM jahA suriyAbho taheva ANattiyaM dei jAva divvaM suravarAbhigamaNajoggaM kareha 2 jAva pachipaNaha, tevi taheva karettAjAva paJcappiNaMti, navaraMjoyaNasahassavicchinnaMjANaM sesaM taheva taheva NAmagoyaM sAhei taheva naTTavihiM uvadaMsei jAva pddigyaa| bhaMtetti bhagavaMgoyame samaNaM mahAvIraM vaMdati namasaMti 2 evaM va0-kAlieNaM bhaMte ! devIe sA divvA deviDDI 3 kahiM gayA0 kUDAgArasAlAdiluto, aho NaM bhaMte ! kAlI devI mahiDDiyA, kAlieNaMbhaMte ! devIe sA divvA deviDDI 3 kiNNA laddhA kiNNa pattA kiNNA abhisamaNNagayA evaM jagA sUriyAbhassa jAva evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM 2 iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse AmalakappA nAmaM nayarI hotthAvaNNaoaMbasAlavaNe ceiejiyasattU rAyA, tatthaNaMAmalakappAe nayarIekAle nAmaMgAhAvatI hotthA aDDejAva aparibhUe, tassaNaMkAlassa gAhAvaissa kAlasirI nAmaM bhAriyA hotthA, sukumAla jAva surUvA, tassa NaM kAlagassa gAhAvatissa dhUyA kAlasirIe bhAriyAe attayA kAlI nAmaMdAriyA hotthA, vaDvA vaDukumArIjuNNAjuNNakumArI paDiyapuyatthaNI nivitravarA varaparivajjiyAvi hotyA, teNaM kAleNaM 2 pAse arahA purisAdANIe Aigare jahA vaddhamANasAmI navaraM navahatthussehe solasahiMsamaNasAhassIhiM ahattIsAeajjiyAsAhassIhiM saddhiM saMparivuDe jAva aMbasAlavaNe samosaDhe parisA Ni jAva paJjuvAsati, tateNaMsA kAlIdAriyAimIse kahAeladdhaTThAsamANI haTThajAvahiyayAjeNeva ammApiyaro teNeva uvA02 karayala jAvaevaM va0-evaM khalu ammayAo! pAse arahA purisAdANIe Aigare jAva viharati, taM icchAmi NaM ammayAo ! tubbhehiM abbhaNunnAyA samANI pAsassa arahao purisAdANIyassa pAyavaMdiyA gamittae?, ahAsuhaM devA0! mA paDibaMdhaM karehi, tate NaM sA kAliyA dAriyA ammApiIhiM abbhaNunnAyA samANI haTTa jAva hiyayANhAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA suddhappavesAI maMgallAtiM vatthAti pavvara parihiyA appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIrAceDiyAcakkavAlaparikiNNAsAto gihAto paDinikkhamati2 jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva dhammiya jANappavare teNeva uvA02 dhammiyaM jANavaraMdurUDhA, tate
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 jJAtAdharmakathAGga sUtram-2/1/1/220 NaM sA kAlI dAriyA dhammiyaM jANapavaraM evaM jagA dovatI jAva paJjuvAsati, tate NaM pAse arahA purisAdANIe kAlIe dAriyAe tIse yamahatimahAlayAe parisAe dhammaM kahei, tate NaM sA kAlI dAriyA pAsassa arahao purisAdANIyassa aMtie dhammaM socA nisAma haTTa jAva hiyayA pAsaM arahaM purisAdANIyaM tikkhutto vaMdati namaMsati 2 evaM va0 saddahAmiNaMbhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaMjAva se jaheyaM tubbhe vayaha, janavaraM devA0! ammApiyaro ApucchAmi, tate NaM ahaM devANuppiyANaM aMtie jAva pavvayAmi, ahAsuhaM devA0! tate NaM sA kAlI dAriyA pAseNaM arahayA purisAdANIeNaM evaM vuttA samANI haTTha jAva hiyayApAsaMarahavaMdati 2 tamevadhammiyaM jANappavaraMduruhati 2 pAsassa arahaopurisAdANIyassa aMtiyAto aMbasAlavaNAoceiyAopaDinikkhamatira jeNeva AmalakappA nayarI teNeva uvA0 2 AmalakappaMnayariMmajhamajheNaMjeNevabAhiriyAuvaTThANasAlA teNeva uvA02 dhammiyaMjANapavaraM Thaveti 2 dhammiyAo jANappavarAo paccoruhati 2 jeNeva ammApiyarA teNeva uvA02 karayala evaMva0-evaMkhalu ammayAo! mae pAsassa arahato aMtiedhamme nisaMte se'viya dhamme icchie paDicchie abhirUtie, taeNaM ahaMammayAo! saMsArabhaubviggA bhIyA jammaNamaraNANaM icchAmi NaM tubbhehiM abbhaNunnAyA samANI pAsassa arahato aMtie muMDA bhavittA AgArAto anagAriyaM pavvatittae, ahAsuhaM devA0 ! mA paDibaMdhaM ka0, tate NaM se kAle gAhAvaI vipulaM asanaM 4 uvakkhaDAveti 2 mittanAiniyagasayaNasaMbaMdhipariyaNaMAmaMtetira tato pacchANhAejAva vipuleNaM pupphavatthagaMdhamallAlaMkAreNaMsakkArettA sammANettAtasseva mittanAtiniyagasayaNasaMbaMdhipariyaNassapurato kAliyaMdAriyaMseyApIehiM kalasehiM NhAveti 2 savvAlaMkAravibhUsiyaM kareti 2 purisasahassavAhiNIyaM sIyaM duruheti 2 mitta nAiniyagasayaNasaMbaMdhipariyaNeNaM saddhiM saMparivuDA savviDDIe jAva raveNaM AmalakappaM nayariM majjhamajjheNaM niggacchati 2 jeNeva aMbasAlavane ceie teNeva uvA0 2chattAie titthagarAisae pAsati 2 sIyaM Thavei 2 kAliyaM dAriyaM ammApiyaro purao kAuM jeNeva pAse arahA purisA0 teNeva uvA02 vaMdai namasai 2 tA evaM va0-evaM khalu devA0 ! kAlI dAriyA amhaMdhUyA iTThA kaMtA jAva kimaMga puna pAsaNayAe?, esa NaM devA0 ! saMsArabhaubbiggA icchai devANuppiyANaM aMtie muMDA bhavittANaM jAva pavvaittae, taM eyaM NaM devANuppiyANaM sissiNibhikkhaM dalayAmo paDicchaMtu NaM devANuppiyA! sissiNibhikkhaM, ahAsuhaM devANuppiyA! mApaDibaMdhaM, tateNaM kAlI kumArI pAsaM arahaM vaMdati 2 uttarapuracchimaM disibhAgaM avakkamati 2 sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyati 2 sayameva loyaM kareti 2 jeNeva pAse arahA purisAdANIe teNeva uvA02 pAsaM arahaM tikhutto vaMdati 2 evaM va0-Alitte NaM bhaMte ! loe evaM jahA devAnaMdA jAva sayameva pavvAviuM, tate NaM pAse arahA purisAdAnIe kAliM sayameva pupphacUlAe ajAe sissiNiyattAe dalayati, tate NaM sA pupphacUlA ajjA kAliM kumAriM sayameva pavvAveti, jAva uvasaMpajjittANaM viharati, tate NaM sA kAlI ajA jAyA IriyAsamiyA jAva guttabaMbhayAriNI, tate NaM sA kAlI ajjA puSphacUlAajAe aMtie sAmAiyamAiyAti ekkArasa aMgAI ahijai bahUhiM cauttha jAva
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -2, varga:-1, adhyayanaM - 9 255 viharati, tate gaM sAkAlI ajjA annayA kayAtiM sarIrabAusiyA jAyA yAvi hotthA, abhikkhaNaM 2 hatthe dhovai pAe dhovai sIsaM dhovai muhaM dhovai thaNaMtarAiM dhovai kakkhaMtarANi dhovati gujjhaMtarAI dhovai jattha 2 viyaNaM ThANaM vA sejJjaM vA NisIhiyaM vA cetei taM puvvAmeva abbhukkhettA tato pacchA Asayati vA sayai vA, tate NaM sA puSkacUlA ajjA kAliM ajjaM evaM va0 - no khalu kappati devA0 ! samaNINaM niggaMdhINaM sarIrabAusiyANaM hottae tumaM ca NaM devANuppiyA ! sarIrabAusiyA jAyA abhikkhaNaM 2 hatthe dhovasi jAva AsayAhi vA sayAhi vA taM tumaM devANuppie ! eyassa ThANassa Aloehi jAva pAyacchittaM paDivajjAhi, tate NaM sA kAlI ajjA pupphacUlAe ajjAe eyamahaM no ADhAti jAva tusiNIyA saMciTThati, tate NaM tAo pupphacUlAo ajjAo kAliM ajaM abhikkhaNaM 2 hIleti niMdaMti khiMsaMti garihaMti avamaNNaMti abhikkhaNaM 2 eyamahaM nivAreMti, tate NaM tIse kAlIe ajjAe samaNIhiM niggaMthIhiM abhikkhaNaM 2 hIlijamANIe jAla vArijamANIe imeyArUve abbhatthie jAva samuppajitthAjayA NaM ahaM AgAravAsaM majje vasitthA tayA NaM ahaM sayaMvasA jappibhidaM ca NaM ahaM muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pavvatiyA tappabhiiM ca NaM ahaM paravasA jAyA, taM seyaM khalu mama kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva jalate pADikkiyaM uvassayaM uvasaMpajjittA NaM viharittaettikaDDa evaM saMpeheti 2 kallaM jAva jalate pADiekkaM uvassayaM giNhati, tattha NaM anivAriyA anohaTTiyA sacchaMdamatI abhikkhaNaM 2 hatthe dhoveti jAva Asayai vA sayai vA, tae NaM sA kAlI ajjA pAsatthA pAsatthavihArI osannA osannavihArI kusIlA 2 ahAchaMdA 2 saMsattA 2 bahUNi vAsANi sAmannapariyAgaM pAuNai 2 addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUseti 2 tIsaM bhattAiM anasaNAe cheei 2 tassa ThANassa anAloiyaapaDikkaMtA kAlamAse kAlaM kiccA camaracaMcAe rAyahANIe kAlavaDiMsae bhavaNe uvavAyasabhAe devasayaNijjaMsi devadUsaMtariyA aMgulassa asaMkhejjAibhAgamettAe ogAhaNAe kAlIdevIttAe uvavannA, tate NaM sA kAlI devI ahuNovavannA samANI paMcavihAe paJjattIe jahA sUriyAbho jAvala bhAsamaNapaJjattIe, tate NaM sA kAlI devI cauNhaM sAmANiyasAhassINaM jAva annesiM ca bahUNaM kAlavaDeMsagabhavaNavAsINaM asurakumArANaM devANa ya devINa ya AhevaccaM jAva viharati, evaM khalu go0 ! kAlIe devIe sA divvA devaDDI 3 laddhA pattA abhisamannAgayA, kAlIe NaM bhaMte! devIe kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA ?, go0 ! aDDAijjAiM paliovamAiM ThiI pannattA, kAlI NaM bhaMte! devI tAo devalogAo anaMtaraM uvavaTTittA kahiM gacchihiti kahaM uvavajihiti ?, go0 ! mahAvidehe vAse sijjhihiti, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paDhamavaggassa paDhamajjhayaNassa ayamaTTe pannattettibemi / vR. sarvaH sugamaH, navaraM 'kiNNA laddha' tti prAkRtatvAt kena hetunA labdhA - bhavAntare upArjitA prAptA - devabhave upanItA abhisamanvAgatA - paribhogataH upayogaM prApteti, 'vaDDa' tti bRhatI vayasA saiva bRhattvAdapariNItattvAcca bRhatkumArI jIrNA zarIrajaraNAva ddhetyarthaH saiva jIrNatvApariNatvAbhyAM jIrNakumArI jIrNazarIratvAdeva patitaputastanI - avanatigatanitambadezavakSojA nirviNNAzca varAH - pariNetAro yasyAH sA nirviNNavarA ata eva varaparivarjiteti zeSaM sUtrasiddham // zrutaskandha: - 2, vargaH - 1, adhyayanaM 1 - samAptam
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 jJAtAdharmakathAGga sUtram-2/1/2/221 (varga:-1 adhyayanaM-2-rAI) mU. (221) jatiNaM bhaMte! samaNeNaMjAva saMpatteNaMdhammakahANaM paDhamassa vaggassa paDhamajjhayaNassa ayamaDhe pa0 bitiyassaNaMbhaMte! ajjhayaNassa samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaMjAva saMpatteNaM ke0 aDhe pannate?, evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM2 rAyagihe nagare guNasIlae ceie sAmI samosaDhe parisA niggayA jAva pajjuvAsati, teNaM kAleNaM 2 rAI devI camaracaMcAe rAyahANIe evaM jahA kAlI taheva AgayA naTTavihiM uvadaMsettApaDigayA, bhaMtettibhagavaMgo0! puvvabhavapucchA, evaM khalugo0! teNaMkAleNaM AmalakappA nayarI aMbasAlavane ceie jiyasattU rAyA rAI gAhAvatI rAIsirI rAI dAriyA pAsassa samosaraNaM rAI dAriyA jaheva kAlI taheva nikkhaMtA taheva sarIrabAusiyA taM ceva savvaMjAva aMtaM kaahiti| evaM khalu jaMbU! biiyajjhayaNassa nikkhevo2| (vargaH1-adhyayanaM-3-rayaNI) mU. (222) jati NaM bhaMte ! taiyajjhayaNassa ukkhevato, evaM khalu jaMbU ! rAyagihe nayare guNasilae ceie evaM jaheva rAtI taheva rayaNIvi, navaraM AmalakappA nayarI rayaNI gAhAvatI rayaNasirI bhAriyA rayaNI dAriyA sesaM taheva jAva aMtaM kaahiti3| (varga: 1 adhyayanaM-4-vijU ) ___ mU. (223) evaM vijUviAmalakappA nayarI vijjugAhAvatI vijusiribhAriyA vijudAriyA sesNthev4| (varga:-1 adhyayanaM-5-meghA) mU. (224) evaM mehAvI AmalakappAe nayarIe mehe gAhAvatI mehasiri bhAriyA mehA dAriyA sesaMtaheva 5 / evaM khalu jaMbU samaNeNaM jAva saMpatteNaM dhammakahANaM paDhamassa vaggassa ayamaDhe pnnte| (varga:2 adhyayAni-1-5) mU. (225) jatiNaM bhaMte! samaNeNaMjAva saMpatteNaM doccassa vaggassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM doccassa vaggassa paMca ajjhayaNA paM0, taM0-suMbhA nisuMbhA raMbhA niraMbhAmadaNA, jatiNaMbhaMte! samaNeNaMjAvasaMpatteNaMdhammakahANaMdobassavaggassapaMca ajjhayaNA paM0, doccassa NaM bhaMte ! vaggassa paDhamajjhayaNassa ke0 aDhe paM0?, evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nayare guNasIlae ceie sAmI samosaDho parisA NiggayA jAva paJjuvAsati, . teNaM kAleNaM 2 suMbhA devI balicaMcAe rAyahANIe suMbhavaDeMsae bhavaNe subhaMsisIhAsaNaMsi kAlIgamaeNaM jAva NaTTavihiM uvadaMsettA jAva paDigayA, puvvabhavapucchA, sAvatthI nayarI koTTae ceie jiyasattU rAyA suMbhegAhAvatI suMbhasirI bhAriyA suMbhA dAriyA sesaM jahA kAliyA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 zrutaskandhaH-2, vargaH-2, adhyayanaM-5 navaraM achuTTAti paliovamAI ThitI, evaM khalu jaMbU ! nikkhevao ajjhayaNassa evaM sesAvicattAriajjhayaNA, sAvatthIenavaraMmAyA piyA sarisanAmayA, evaM khalujaMbU! nikkhevao bitiiyvggss| (varga-3-adhyayanAni- 1....54) mU. (226) ukkhevao taiyavaggassa evaM khalu jaMbU! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAna saMpatteNaM taiyassa vaggassa caupaNNaM ajjhayaNA pannattA, taM0-paDhame ajjhayaNe jAva caupannati ajjhayaNe, jatiNaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDDe pannatte?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nayare guNasIlae ceie sAmI samosaDhe parisa NiggayA jAva pajjuvAsati, teNaM kAleNaM 2 ilAdevI dharaNIe rAyahANIe ilAvaDaMsae bhavaNe ilaMsisIhAsaNaMsiera kAlIgamaeNaMjAva naTTavihiM uvadaMsettA paDigayA, puvvabhavapucchA, vANArasIe nayare kAmamahAvaNe ceie ile gAhAvatI ilasirI bhAriyA ilA dAriyA sesaMjahA kAlIe navaraMdharaNassa uggamahisittAe uvavAo sAtiregaaddhapaliovamaThitI sesaMtaheva, evaM khalu nikkhevao paDhamajjhayaNassa, evaM kamA saterA soyAmaNI iMdA ghaNA vijjuyAvi, savvAo eyAo dharaNassa aggamahisIoeva, ete cha ajjhayaNA veNudevassavi avisesiyA bhANiyavvA evaM jAva gosassavi ee ceva cha ajjhayaNAevamete dAhiNillANaM iMdANaM cauppaNNaM ajjhayaNA bhavaMti, savvAovi vANArasIe kAmamahAvaNe ceie taiyavaggassa nikkhevo| (varga:-4- adhyayanAni-1-54) cautthassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU! samaNeNaMjAva saMpatteNaMdhammakahANaMcautthavaggassa cauppaNNaM ajjhayaNA paM0, taM0- paDhame ajjhayaNe jAva cauppannaime ajjhayaNe, paDhamassa ajjhayaNassa ukkhevao go0 ! evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe samosaraNaM jAva parisA paJjuvAsati, teNaM kAleNaM 2 rUyA devI rUyANaMdA rAyahANI rUyagavaDiMsae bhavaNe rUyagaMsi sIhAsaNaMsijahA kAlIe tahA navaraM puvvabhave caMpAe puNNabhadde cetie rUyagagAhAvaI rUyagasirI bhAriyA rUyA dAriyA sesaM taheva, navaraM bhUyAnaMda aggamahisittAe uvavAo desUNaM paliovamaM ThiI nikkhevao, evaM khalu surUyAvi rUyaMsAvi rUyagAvatIvi rUyakaMtAvi rUyappabhAvi, eyAo ceva uttarillANaM iMdANaM bhANiyavvAo jAva mahAghosassa, nikkhevao cutthvggss| (vargaH-5 adhyayanA ni-1...54 ) paMcamavaggassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU ! jAva battIsaM ajjhayaNA paM0, taM0mU. (230) kamalA kamalappabhA ceva, uppalA ya sudNsnnaa| rUvavatI bahurUvA, sUrUvA subhagAviya // 1717
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 jJAtAdharmakathAGga sUtram-2/5/1-54/231 mU. (231) puNNA bahuputtiyA ceva, uttamA bhaariyaavi| paumA vasumatI ceva, kaNagA knngppbhaa|| mU. (232) vaDeMsA keumatI ceva, vairaseNA ryippiyaa| rohiNI namiyA ceva, hirI pupphvtiitiy|| mU. (233) bhuyagA bhuyagavatI ceva, mhaakcchaa'praaiyaa| sughosA vimalA ceva, sussarA ya sarasvatI // ___ ukkhevao paDhamajjhayaNassa, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe samosaraNaM jAva parisA paJjuvAsati, teNaM kAleNaM 2 kamalAdevI kamalAerAyahANIe kamalavaDeMsaebhavaNe kamalasi sIhAsaNaMsi sesaMjahA kAlIe taheva navaraM puvvabhave nAgapure nayare sahasaMbavaNe ujANe kamalassa gAhAvatissa kamalasirIe bhAriyAe kamalA dAriyA pAsassa0 aMtie nikkhaMtA kAlassa pisAyakumAriMdassa aggamahisI addhapaliovamaM ThitI, evaM sesAvi ajjhayaNA dAhiNillANaM vANamaMtariMdANaM, bhANiyavvAo savvAo nAgapure sahasaMbavane ujjANe mAyA piyA dhUyA sarisanAmayA, ThitI addhapaliovamaM / (vargaH-6-adhyayanAni-1...32) mU. (234) chaTThovi vaggo paMcamavaggasariso, navaraM mahAkAliMdANaM uttarilallANaM iMdANaM aggamahisIopuvabhavesAgeyanayare uttarakuruujANemAyA piyA dhUyA sarisaNAmayA sesNtNcev| (vargaH-7 adhyayanAni-1-4) mU. (235) sattamassa vaggassa uvakkhevao, evaM khalu jaMbU ! jAva cattAri ajjhayaNA paM0, taM0-sUrappabhA AyavA acimAlI pabhaMkarA, paDhamajjhayaNassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe samosaraNaMjAva parisA paJjuvAsai, teNaM kAleNaM 2sUrappabhA devI sUraMsi vimANaMsisUrappabhaMsi sIhAsaNaMsi sesaMjahA kAlIetahA navaraMpuvvabhavo arakkhurIe nayarIe sUrappabhassa gAhAvaissasUrasirIe bhAriyAe surappabhAdAriyA sUrassaaggamahisI ThitI addhapaliovamaM paMcahiM vAsasaehiM abbhahiyaM sesaMjahA kAlIe, evaM sesAovi savvAo arakkhurIe nyriie| (vargaH-8-adhyayanani-1-4) mU. (236) aTThamassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU ! jAva cattAri ajjhayaNA paM0, taM0-caMdappabhA dosiNAbhA acimAlI pabhaMkarA, paDhamassa ajjhayaNassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU! teNaMkAleNaM 2 rAyagihe samosaraNaMjAva parisApajjuvAsati, teNaM kAleNaM caMdappabhA devI caMdappabhaMsi vimANaMsi caMdappabhaMsi sIhAsaNaMsi sesaM jahA kAlIe, navaraM puvvabhave mahurAe nayarIe bhaMDivaDeMsae ujjANe caMdappabhe gAhAvatIcaMdasirIbhAriyA caMdappabhA dAriyA caMdassaaggamahisI ThitI addhapaliovamaMpaNNAsAe vAsasahassehiMabbhahiyaM sesaMjahA kAlIe, evaM sesAovi mahurAe nayarIe mAyApiyarovi dhuuyaasrisnnaamaa|
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH -2, vargaH-9, adhyayanaM - 9-8 varga:- 9 adhyayanAni - 1... 8 mU. (237) navamassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU ! jAva aTTha ajjhayaNA paM0, taM0 - paumA sivAya satI aMjU rohiNI navamiyA acalA accharA, paDhamajjhayaNassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU teNaM kAleNaM rAyagihe samosaraNaM jAva parisA pajuvAsai, teNaM kAleNaM 2 paumAvaI devI sohamme kappe paumavaDeMsae vimANe sabhAe sahammAe paumaMsi sIhAsAMsi jahA kAlIe evaM aTThavi ajjhayaNA kAlIgamaeNaM nAyavvA, navaraM sAvatthIe do jaNIo hatthiNAure do jaNIo kaMpillapure do jaNIo sAgeyanayare do jaNIo paume piyaro vijayA mAyarAo savvAo'vi pAsassa aMtie pavvatiyAo sakkassa aggamahisIo ThiI satta pali ovamAiM mahAvidihe vAse aMtaM kAhiMti / varga:- 10 - adhyayanAni - 1... 8 mU. (238) dasamassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU ! jAva aTTha ajjhayaNA paM0, taM0mU. (239) kaNhA ya kaNharAtI rAmA taha rAmarakkhiyA vasU yA / vasuguttA vasumittA vasuMdharA ceva IsANe / / 259 mU. (240) paDhamajjhayaNassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe samosaraNaM jAva parisA pajjuvAsati, teNaM kAleNaM 2 kaNhA devI IsANe kappe kaNhavaDeMsae vimANe sabhAe suhammAe kaNhaMsi sIhAsaNaMsi sesaM jahA kAlIe evaM aTThavi ajjhayaNA kAlIgamaeNaM neyavvA, navaraM puvvabhave vANArasIe nayarIe do jaNIo rAyagihe nayare do jaNIo sAvatthIe nayarIe do jaNIo kosaMbIe nayarIe do jaNIo rAme piyA dhammA mAyA savvAo'vi pAsassa arahao aMtie pavvaiyAo pupphacalAe ajjAe sissiNIyattAe IsANassa aggamahisIo ThitI nava paliovamAiM mahAvidehe vAse sijjhihiMti vujjhihiMti muccihiMti savvadukkhANaM aMtaM kAhiMti / evaM khalu jaMbU ! nikkhevao dasamavaggassa / / varga:- 10 - samAptaH mU. (241) evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AdigareNaM titthagareNaM saMyasaMbuddheNaM purisottameNaM jAva saMpatteNa0 / dhammakahA suyakkhaMdho samatto dasahiM vaggehiM nAyAdhammakahAo samattAo / zrutaskandhaH 2 - samAptaH namaH zrIvarddhamAnAya, zrIpArzvaprabhave namaH / zrImatsarasvatyai, sahAyebhyo namo namaH // vR. // 1 // // 2 // iha hi gamanikArthaM yanmayA vyUhayoktaM, kimapi samayahInaM tadvizodhyaM sudhIbhiH / nahi bhavati vidheyA sarvathA'sminnupekSA, dayitajinamatAnAM tAyinAM cAGgivarge //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 // 3 // 11811 // 5 // // 6 // // 7 // 11211 // 9 // 1190 11 11 99 11 // 12 // pareSAM durlakSA bhavati hi vipakSAH sphuTamidaM, vizeSAd vRddhAnAmatulavacanajJAnamahasAm / nirAmnAyAdhIbhiH punaratitarAM mAdazajanaistataH zAstrArthe me vacanamanadhaM durlabhamiha // tataH siddhAntatattvajJaiH, svayamUhyaH prayatnataH / na punarasmadAkhyAta, eva grAhyo niyogataH // tathApi mA'stu me pApaM saGghamatyupajIvanAt / vRddhAnyAsAnusArikhAddhitArthaM ca pravRttitaH // tathAhi - kimapi sphuTIkRtamiha sphuTe'pyarthataH, sakaSTamatidezato vividhavAcanAto'pi yat / samarthapadasaMzrayAdviguNapustakebhyo'pi yat, parAtmahitahetave'nabhinivezinA cetasA // yo jainAbhimataM pramANamanadhaM vyutpAdayAmAsivAn, prasthAnairvividhairnirasya nikhilaM bauddhAdi sambandhi tat / nAnAvRttikathAkathApathamatikrAntaM ca cakre tapo niHsambandhavihAramapratihatazAstrAnusArAttathA // tasyAcAryajinezvarasya madavadvAdipratisparddhinaH, tadbandhorapi buddhisAgara iti khyAtasya sUrerbhuvi / chandobandhanibaddhabandhuravacaHzabdAdisallakSmaNaH, zrIsaMvignavihAriNaH zrutanidhezcAritracUDAmaNeH // ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNA vivRtiH kRtA / jJAtAdharmakathAGgasya, zrutabhaktyA samAsataH // nirvRtakakulanabhastalacandradoNAkhyasUrimukhyena / paNDitaguNena guNavapriyeNa saMzodhitA ceyam // pratyakSaraM gaNanayA, granthAnaM vinizcitam / anuSTubhAM sahasrANi trINyevASTazatAni ca // ekAdazasu zateSvatha viMzatyadhikeSu vikramasamAnAm / aNahilapATakanagare vijayadazamyAM ca siddheyam // jJAtAdharmakathAGga sUtram-------- 6 SaSThaM aGgasUtraM jJAtAdharmakathA - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA jJAtAdharmakathAGgasUtrasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / ***
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-1, 119 11 namo namo nimmala daMsaNassa paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmine namaH 7 upAsakadazAGgasUtram saTIkaM (saptamaM aGgasUtram) (mUlasUtram+abhayadevasUriviracitA vRttiH) zrIvarddhamAnamAnamya, vyAkhyA kAcidvidhIyate / upAsakadazAdInAM prAyo granthAntarekSitA // 261 vR. tatropAsakadazAH saptamamaGga, iha cAyamabhidhAnArthaH- upAsakAnAM zramaNopAsakAnAM sambandhino'nuSThAnasya pratipAdikA dazA: - dazAdhyayanarUpA upAsakadazAH, bahuvacanAntametad granthanAm / AsAM ca sambandhAbhidheyaprayojanAni nAmAnvarthasAmarthyenaiva pratipAditAnyavagantavyAni, tathAhi--upAsakAnuSThAnamihAbhidheyaM tadavagamazca zrotRRNAmanantaraprayojanaM, zAstrakRtAM tu tavpratibodhanameva tat, paramparaprayojanamaM tUbhayeSAmapyapavargaprAptiriti / sambandhastu dvividhaH zastreSvabhidhIyateupAyopeyabhAvalakSaNo guruparvakramalakSaNazca tatropAyopeyabhAvalakSaNaH zastranAmAnvarthasAmathyenaivAsAmabhihitaH, tathAhi-idaM zastramupAya etatsAdhyopAsakAnuSThAnAvagama- zcopeyamityupAyopeyabhAvalakSaNaH sambandhaH, guruparvakramalakSaNaM tu sambandhaM sAkSAddarzayitumAha mU. (1) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM campA nAmaM nayarI hotthA, vaNNao, puNabhadde ceie / mU. (2) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajjasuhamme samosarie jAva jambu pajjuvAsamANe evaM vayAsI-jaiNaM bhaMte! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM chaTTassa aGgassa nAyAdhammakahANaM ayamaTTe pannatte sattamassaNaM bhaMte! aGgassa uvAsagadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTThe pa0 ?, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM sattamassa aGgassa dasa ajjhayaNA pa0 taM0 vR. 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNamityAdi, sarvaM cedaM jJAtadharmakathAprathamAdhyayanavivaraNAnusAreNAnugamanIyAM / mU. (3) AnaMde 9 kAmadeve ya 2, gAhAvai culaNIpiyA 3 / surAdeve 4 cullasaya 5, gAhAvai kuMDakolie 6 saddAlaputte 7 mahAsayae 8, naMdinIpiyA 9 sAlihIpiMyA 10 / vR. navaraM 'Anande' ityAdi rUpakaM tatrAnandAbhidhAnopAsakavaktavyatApratibaddhamadhyayanamAnanda evAbhidhIyate, evaM sarvatra, 'gAhAvai' tti gRhapatiH RddhimadvizeSaH 'kuNDakolie' tti rUpakAntaH / mU. (4) jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM sattamassa aGgassa uvAsagadasagANaM dasa ajjhayaNA pannattA paDhamassa NaM bhante ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTThe pannatte ? //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 upAsakadazAGgasUtram 1/5 mU. (5) evaM khalujaMbU! teNaMkAleNaM teNaM samaeNaM vANiyagAme nAmaMnayare hotyA, vaNNao, tassaNaMvANiyagAmassa nayarassa bahiyAuttarapuracchime disIbhAe dUipalAsae nAmaMceie, tatthaNaM vANiyagAme nayare jiyasattU rAyA hotthA vaNNao, tattha NaM vANiyagAme AnaMde nAma gAhAvaI parivasai, aDDejAva aparibhUe / tassaNaM AnaMdassa gAhAvaissa cattAri hiraNNakoDIo nihANapauttAo cattAri hiraNNa koDIo vuDipauttAocattAri hiraNNakoDiopavittharapauttAocattArivayA dasagosAhassieNaM vaeNaM hotthaa| seNaM AnaMde gAhAvaI bahUNaM rAIsara jAva satthavAhANaM bahUsu kajjesu ya kAraNesuya mantesuyakuDumbesuya gujjhesuya rahassesuya nicchaesuyavavahAresuyaApucchaNijje paDipucchaNijje sayassavi yaNaM kuDumbassa meDhI pamANaM AhAre AlambaNaM cakkhU, meDhIbhUejAva savvakajavaTTAvae yAvi hotthA / tassaNaMAnaMdassa gAhAvaissasivAnaMdA nAmaMbhAriyA hotthA, ahINa jAvasuruvAAnaMdassa gAhAvaissa iTThA AnaMdeNaM gAhAvaiNA saddhiM amurattA avirattA iTThA sadda jAva paJcavihe mANussae kAmabhoe paccaNubhavamANI vihri||tssnnNvaanniygaamss bahiyA uttarapucchime disIbhAeettha NaM kollAe nAmaM sannivese hotthA, riddhasthimiya jAva pAsAdIe 4 // tatthaNaMkollAe sannivese AnaMdassa gAhAvaissa bahue mittanAiyagasayaNasambandhiparijaNe parivasai, aDDejAva apribhuue| teNaM kAleNaM teNaMsamaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samosarie, parisA niggayA, koNie rAyA jahA tahA jiyasattU niggacchai 2 tAjAva paJjuvAsai / / taeNaM se AnaMde gAhAvaI imIse kahAe laddhaDhe samANe evaM khalu samaNe jAva viharai, taM mahAphalaM jAvagacchAmiNaMjAva pajjuvAsAmi, evaM sampehei 2 tANhAe suddhappAvesAiMjAva appamahagghAbharaNAlatiyasarIre sayAo gihAo paDinikkhamai 2 tA sakoraNTamalladAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaMmaNussavagurAparikkhittepAyavihAracAreNaMvANiyagAmanayaraMmajjhamajjheNaM niggacchai 2 ttA jeNAmava dUipalAse ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 tA tikhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 tA vandai namasaijAva pjjuvaasi|| vR. 'pravistaro' dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdivibhUtivistaraH, 'vrajA' gokulAni, dshgosaahmrikenn-goshsrdshkprimaannenetyrthH| mU. (6) tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre AnaMdassa gAhAvaissa tIse ya mahaimahAliyAe jAva dhammakahA, parisA paDigayA, rAyA ya ge| mU. (7) taeNaM se AnaMde gAhAvaI samaNassa bhagavao mahAvIrassa antie dhammaM socA nissa haTTatuTTha jAvaevaM vayAsI-saddahAmiNaMbhaMte ! nigganthaM pAvayaNaM pattiyAmiNaM bhaMte! nigganthaM pAvayaNaMroemiNaMbhaMte! niggaMthaM pAvayaNaMevameyaMbhaMte tahameyaMbhaMte! avitahameyaMbhaMte!icchiyameyaM bhaMte ! paDicchiyameyaM bhaMte ! icchiyapaDicchiyameyaM bhaMte !se jaheyaM tubbhe vayattikaTu, __ jahA NaM devANuppiyANaM aMtie bahave rAIsaratalavaramADambiyakoDummabiya- seTThisaiNAvaisatthavAhappiio muNDe bhavittA agArAo anagAriyaM pavvaiyA no khalu ahaM tahA saMcAemi muNDe jAvapavvaittae, ahaMNaM devANuppiyANaM antiepaJcANuvvaiyaMsattasikkhAvaiyaMduvAlasavihaM gihidhamma paDivajissAmi, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMna kareha //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-1, 263 mU. (8) taeNaM se AnaMde gAhAvaI samaNassa bhagavao mahAvIrassa antie tappaDhamayAe thUlagaM pANAivAyaM paJcakkhAi jAvajIvAe duvihaM tiviheNaM na karemi na kAravemi maNasA vayasA kAyamA 1 / tayAnaMtaraM caNaM thUlagaMmusAvAyaM paJcakkhAi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM na karemina kAravemi maNasA vayasA kAyasA 2 / tayAnaMtaraM caNaM thUlagaM adinnAdANaM paccakkhAi jAvajIvAe duvihaM tiviheNaM na karemina kAravemi maNasA vayamA kAyasA 3 / tayAnaMtaraM ca NaM sadArasaMtosie parimANaM karei, nannattha ekAe sivAnaMdAe bhAriyAe, avasesaM savvaM mehuNavihiM paJcakkhAmi ma0 3,4 / tayAnaMtaraM ca NaM icchAvihiparimANaM karemANe hiraNNasuvaNNavihiparimANaM karei, nannattha cauhiM hiraNNakoDIhiM nihANapauttAhiM cauhiM buDDipauttAhiM cauhiM pavittharapauttAhiM, avasesaM savvaM hiraNNasuvaNNavihiM paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraM ca NaM cauppayavihiparimANaM karei, nannattha cauhiM vaehiM dasagosAhassieNaM vaeNaM, avasesaM savvaM cauppayavihiM paccakkhAmi 3, tayAnaMtaraMca NaM khettavatthuvihiparimANaM karei, nannattha paJcahiM halasaehiM niyattaNasaieNaM haleNaM, avasesaM savvaM khettavatthuvihiMpaccakkhAmi 3, tayAnaMtaracaNaMsagaDavihiparimANaM karei, nannatthapaJcahiMsagaDasaehiM disAyattiehiM paJcahiM sagaDasaehiM saMvAhaNiehiM, avasesaMsavvaMsagaDavihiM paccakhAmi 3, tayAnaMtaraM caNaM vAhaNavihiparimANaMkarei, nannattha cauhi vAhaNehiMdisAyattiehiM cauhiM vAhaNehiM saMvAhaNiehiM, avasesaM savvaM vAhaNavihiM paJcakkhAmi 3, 5 / / tayAnaMtaraMcaNaMuvabhogaparibhogavihiMpaccakkhAemANe ullaNiyAvihiparimANaMkarei, nannattha egAe gandhakAsAIe, avasesaM savvaM ullaNiyAvihiM paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraM ca NaM dantavaNavihiparimANaM karei, nannattha egeNaM allalaTThImahueNaM, avasesaM dantavaNavihiM paJcakkhAmi 3 / tayAnaMtaraM ca phalavihiparimANaM karei, nannattha khIrAmalaeNaM, avasesaM phalavidhi paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraM caNaM abbhaGgaNavihiparimANaM karei, nannattha sayapAgasahassapAgehiM tellahiM, avasesaM abbhaMgaNavihiM paccakkhAmi 3, tayAnaMtaracaNaM uvvaTTaNAvihiparimANaM karei, nannattha egeNaMsurahiNA gandhaTTaeNaM, avasesaM uvvaTTaNAvihiM paccakkhAmi 3, tayAnaMtaraM caNaM majaNavihiparimANaM karei, nannattha aTTahiM uTTiehiM . udagassa ghaDaehiM, avasesaM majaNavihiM paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraMca NaM vatthavihiparimANaM karei, nannatya egeNaMkhomajuyaleNaM, avasesaMvatthavihiMpaccakkhAmi 3, tayAnaMtaraMcaNaMvilevaNavihiparimANaM karei, nannattha agarukuDamacandaNamAhiehiM, avasesaM vilevaNavihiM paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraM ca NaM pupphavihiparimANaM karei, nannattha egeNaMsuddhapaumeNaM mAlaikusumadAmeNaM vA, avasesaM pupphavihiM AbharaNavihiMpaccaskhAmi 3, tayAnaMtaracaNaMdhUvaNavihiparimANaM karei, nannattha agaruturukkadhUvamAdiehiM, avasesaM dhUvaNavihiM paccakkhAmi 3, tayAnaMtaraM ca NaM bhoyaNavihiparimANaM karemANe pejjavihiparimANaM karei, nannattha egAe kaTTapejAe, avasesaM pejjavihiM paccakkhAmi 3, tayAnaMtaraM caNaMbhakkhavihiparimANaM karei, nannattha egehiM dhayapuNNehiM khamDakhajjaehiM vA, avasesaMbhakkhavihiM paccakkhAmi 3, tayAnaMtaracaNaModanavihiparimANaMkarei, nannattha kalamasAliodaneNaM, avasesaModanavihiM
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 upAsakadazAGgasUtram 1 / 8 paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraM ca NaM sUvavihiparimANaM kareMi, nannattha kalAyasUveNa vA suggamAsUveNa vA, avasesaM sUvavihiM paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraM ca NaM ghayavihiparimANaM karei, nannattha sAraieNaM goghayamaNDeNaM, avasesaM ghayavihiM paJccakkhAmi 3, tayAnataraM ca NaM sAgavihiparimANaM kareiSa nannattha vatthusAeNa vA sutthigsAeNa vA maNDukkiyasAeNa vA, avasesaM sAgavihiM paJcakkhAmi 3, tayANantaraM caNaM mAhurayavihiparimANaM karei, nannatya egeNa pAlaGgAmuhAraeNaM, avasesaM mAhurayavihiM paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraM ca NaMjemaNavihiparimANaM karei, nannattha sehaMbadAliyaMbehi, avasesaM jemaNavihiMpaccakkhAmi 3. tayAnaMtaraM ca NaM pANiyavihiparimANaM karei, nannattha egeNaM antalikkhodaeNaM, avasesaM pANiyavihiM paJcakkhAmi 3, tayAnaMtaraM ca NaM muhavAsavihiparimANaM karei, nannattha paJcasoga-ndhieNaM tamboleNaM, avasesaM muhavAsavihiM paJcakkhAmi 3, 6 / tayAnaMtaraM ca NaM cauvvihaM aNaTThAdaNDaM paccakkhAi, taMjahA -avajjhANAyariyaM pamAyAyariyaM hiMsappayANaM pAvakammovaese 3, 7 / vR. 'tappaDhamayAe' tti teSAm - aNuvratAdInAM prathamaM tatprathamaM tadbhAvastatprathamatA tayA 'dhUlagaM 'ti trasaviSayaM 'jAvajjIvAe 'ti yAvatI cAsau jIvA ca-prANadhAraNaM yAvajjIvA yAvAn vA jIvaH - prANadhAraNaM yasyAM pratijJAyAM sA yAvajjIvA tayA, 'duvihaM' ti karaNakAraNabhedena dvividhaM prANAtipAtaM 'tiviheNaM' ti manaHprabhRtinA karaNena 'kAyasa'tti sakArasyAgamikatvAtkAyenetyarthaH, na karomItyAdinaitadeva vyaktIkRtaM / sthUlamRSAvAdaH tIvrasaMklezAttIvrasyaiva saMklezasyotpAdakaH / sthUlakamadattAdAnaM-caura iti vyapadezanibandhanaM / svadAraiH santoSaH svadArasantoSaH sa eva svadArasantoSikaH svadArasantoSirvA svadArasantuSTiH, tatra parimANaM - bahubhidaraiirupajAyamAnasya saGkSepakaraNaM, katham ? - 'nannatthe 'ti na maithunamAcarAmi anyatra ekasyAH striyAH, kimabhidhAnAyAH ? zivAnandAyAH, kimbhUtAyAH ? bhAryAyAH ' svasyeti gamyate, etadeva spaSTayannAha - avazeSaM - tadvarjaM maithunavidhiM tatprakAraM tatkAraNaM vA, tathA vRddhavyAkhyA tu 'nannattha' tti anyatra tAM varjayitvetyarthaH / hiraNNaM ti-rajataM suvarNaM - pratItaM vidhiH-prakAraH, 'nannattha' ttina - naiva karomIcchAM hiraNyAdI, anyatra catasRbhyo hiraNyakoTIbhyaH, tA varjayitvetyarthaH, 'avasesaM' ti zeSaM tadatiri- ktamityevaM sarvatrAvaseyam, 'khettavatthu' tti-i kSetrameva vastu kSetravastu granthAntare tu kSetraM ca vAstu ca-gRhaM kSetravAstu iti vyAkhyAyate, 'niyattaNasaieNaM' ti nivarttanaM - bhUmiparimANavizeSo dezavizeSaprasiddhaH tato nivarttanazataM karSaNIyatvena yasyAsti tannivarttanazatikaM tena, 'disAyattiehiM 'ti digyAtrA - dezAntaragamanaM prayojanaM yeSAM tAni digyAnikAni tebhyo'nyatra, 'saMvAhaNiehiM' ti saMvAhanaM kSetrAdibhyastRNakASThadhAnyAdergRhAdAvAnayanaM tatprayojanAni sAMvAhanikAni tebhyo'nyatra, 'vAhaNehiM' tiyAnapAtrebhyaH, 'uvabhogaparibhoga' tti upabhujyate - paunaHpunyena sevyata ityupabhogo-bhavanavasanavanitAdiH paribhujyate - sakRdAsevyata iti paribhogaH - AhArakusumavilepanAdiH vyatyayo vA vyAkhyeya iti, 'ullaNiya'ttinasnAnajalArdrazarIrasya jalalUSaNavastraM, 'gandhakAsAIe' tti gandhapradhAnA kaSAyeNa raktA zATikA gandhakASAyI tasyAH, 'dantavaNa' tti dantapAvanaM - dantamalApakarSaNakASTham, 'allalaTThIma
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-1, 265 hueNaM'tiArTeNaMyaSTImadhunA-madhurasavanaspativizeSeNa, khIrAmalaeNaM' tiabaddhAsthikaMkSIramiva madhuraM vA yadAmalakaMtaramAdanyatra, 'sayapAgasahassapAgehiM' ti dravyazatasya satkaMkvAthazatena saha yatpacyate kArSApaNazatena vA tacchatapAkam, evaM sahasrapAkamapi, 'gandhaTTaeNaM' ti gandhadravyANAmupalakuSThAdInAM aTTao' tti cUrNaM godhUmacUrNaM vA gandhayuktaMtasmAdanyatra, 'uTTiehiM udagassaghaDaehiM tiuSTrikA-bRhanmRnmayabhANDaMtatpUraNaprayojanAye ghaTAsta uSTrikAH, ucitapramANAnAtilaghavo mahAnto vetyarthaH, iha ca sarvatrAnyatretizabdaprayoge'pi prAkRtatvAtpaJcamyarthe tRtIyA draSTavyeti, 'khomajuyaleNaMti kAsikavayugalAdanyatra, 'agaru'tti agururgandhadravyavizeSaH, 'suddhapaumeNaM ti kusumAntaraviyutaM puNDarIkaMvA zuddhapadmatato'nyatra, 'mAlaikusumadAma' ttijAtipuSpamAlA maDakaNNejjaehi'timRSTAbhyAm-acitravadbhyAMkarNAbharaNavizeSAbhyAM nAmamudda' tti nAmAGkitA mudrA-aGgulIyakaM nAmamudrA, 'turukkadhRva'tti selhaka-lakSaNodhUpaH, 'pejavihiM ti peyAhAraprakAraM 'kaTThapeja' ttimudgAdiyUSoghRtatalitataNDulapeyAvA, 'bhakkha'ttikharavizadamabhyavahArya bhakSamityanyatra rUDham, iha tupakvAnnamAnaMtadvivakSitaM, 'ghaya-puNNa tighRtapUrAHprasiddhAH, 'khaNDakhajja' tti khaNDaliptAni khAdyAni azokavartayaH khaNDakhAdyAni, 'odaNa' tti odanaH-kUraM, kalatta sAli'ttipUrvadezaprasiddhaH, sUvattibhUpaH kUrasya dvitIyAzanaMprasiddha eva kalAyasUvettikalAyAH caNakAkArA dhAnyavizeSA mudgA mASAzca prasiddhaH, 'sAraieNaM godhayamaNDeNaM' ti zAgadikena zaratkAlotpannena goghRtamaNDena-goghRtasAreNa, 'sAga'tti zAko vastulAdiH, 'cucusAe'tti cUcuzAkaH,sauvastikazAko maNDUkikAzAkazce lokaprasiddhA eva, 'mAhuraya' tti anamlarasAni zAlanakAni, 'pAlaGgatti vallIphalavizeSaH, 'jemaNa'tti jemanAni vaTakaparaNAdIni, 'sehaMbadAliyaMbehiM ti sedhe-siddhau sati yAni amlena-tImanAdinA saMskriyante tAni sedhAmlAni yAni dAlyA mudgAdimayyA nippAditAni amlAni ca tAni dAlikAmlAnIti sambhAvyante, 'antalikkhodayaMti yajjalamAkAzAnpatadevagRhyatetadantarikSodakam, 'paJcasogandhieNaM'ti paJcabhiH-elAlavaGgakarpUrakakkolajAtIphalalakSaNaiH sugndhibhirdrvyairbhisNskRtNpnycsaugndhikm| ___ 'aNaTThAdaNDa'ntianarthena-dharmArthakAmavyatirekeNadaNDo'narthadaNDaH, avajjhANAyariyaM ti apadhyAnam-AtaraudrarUpaM tenAcaritaH-Asovito yo'narthadaNDaH sa tathA taM, evaM pramAdAcaritamapi, navaraMpramAdo-vikathArUpo'sthagitatailAjanadharaNAdirUpovA, hiMsaMhiMsAkArizastrAdi tatpadAnaM-pareSAM samarpaNaM, 'pApakarmopadezaH' 'kSetrANi kRSata' ityAdirUpaH, mU. (9) iha khalu AnaMdAi samaNe bhagavaM mahAvIre AnaMdasamaNovAsagaMevaM vayAsI-"evaM khaluAnaMdA! samaNovAsaeNaMabhigayajIvAjIveNaMjAvaaNaikkamaNijjeNaMsammattassapaJcaaiyArA peyAlAjANiyavvAnasamAyariyavvA, taMjahA-saddhA kalAviigicchA parapAsaMDapasaMsAparapAsaMDasaMthave tayAnaMtaraM ca NaM thUlagassa pANAivAyaveramaNassa samaNovAsaeNaM paca aiyArA peyAlAjANiyavvA na samAyariyavvA, taMjahA-baMdhe vahe chavicchee aibhAre bhattapANavocchee / tayAnaMtaraM ca NaM thUlagassa musAvAyaveramaNassa paca aiyArAjANiyavvA na samAyarivvA, taMjahA-sahasAabbhakkhANe rahasAabbhakkhANe sadAramantabhee mosovaese kUDalehakaraNe 2 / tayAnaMtaraM ca NaM thUlagassa adinnAdAnaveramaNassa paca aiyArA jANiyavvA na samAya
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 upAsakadazAGgasUtram 1/9 riyavvA, taMjahA-teNAhaDe takkarappaoge viruddhaJjAikkame kUDatulakUDamANe tappaDirUvagavavahAre 3 tayAnaMtaraM ca NaM sadArasantosie paMca aiyArA jANiyavvA na samAyariyavvA, taMjahAittariyapariggahiyAgamaNe apariggahiyagamaNe anaMgakIDAparavivAhakaraNekAmabhogativvAbhilAse4/ tayAnaMtaraMcaicchAparimANassasamaNovAsaeNaMpacaMaiyArAjANiyavvAnasamAyariyavvA, taMjahA-khettavatthupamANAikkame hiraNNasuvaNNapamANAikkame dupayacauppayamANAikkame dhaNadhannapamANAikkame kuviyapamANAikkame 5, / tayAnaMtaraM ca NaM disivayassa pacaM aiyArA jANiyavvA na samAyariyavvA, taMjahAuDDhadisipamANAikkame ahodisipamANAikkame tiriyadasipamANAikkame khettavuDDI saiantaraddhA6 tayAnaMtaraM caNaM uvabhogaparibhoge duvihe pannatte, taMjahA-bhoyaNao ya kammao ya, tattha NaM bhoyaNao samaNovAsaeNaM pacaM aiyArA jANiyavvA na samAyariyavvA, taMjahA-sacittAhAre sacittapaDibaddhahAre appauliosahibhakkhaNayAduppauliosahamakkhaNayAtucchosahibhakkhaNayA, kammaoNaMsamaNovAsaeNaMpanarasa kammAdAnAiMjANiyavvAiMna samAyariyavvAiM, taMjahA-iGgAlakamme vaNakammesADIkamme bhADIkamamme phoDIkamme daMtavANijje lakkhavANijje rasavANijja visavANijje kesavANije jantapIlaNakamme manillaJchaNakamme davaggidAvaNayA saradahatalAvasosaNayA asaIjaNaposaNayA 7 / tayAnaMtaraM ca NaM aNaTThAdaNDaveramaNassa samaNovAsaeNaM paJca aiyArA jANiyavvA na samAyariyavvA, taMjahA-kandappe kukkuie morie sakSuttAhigaraNe uvabhagaparibhogairitte 8 / tayAnaMtaraMcaNaM sAmAiyassa samaNovAsaeNaM pacaM aiyArA jANiyavvA na samAyariyavvA, taMjahA-maNaduppaNihANe vayaduppaNihANe kAyaduppaNihANesAmAiyassa saiakaraNayA sAmAiyassa aNavaTThiyassa karaNayA 9 / tayAnaMtaraMcaNaMdesAvagAsiyassasamaNovAsaeNaMpacaMaiyArAjANiyavvAnasamAyariyavvA, taMjahA-ANavaNappaoge pesavaNappaogesaddANuvAerUvANuvAeabahiyA poggalapakkheve 10 / tayAnaMtaracaNaMposahovavAsassasamaNovAsaeNaMpacaM aiyArAjANiyavvA, na samAyariyavvA taMjahA-appaDilehiyaduppaDilehiyasijjAsaMthAre appamajjhiyaduppamajjhiyasijjAsaMthAre appaDilehiyaduppaDilehiyauccArapAsavaNabhUmIappamajjiyaduppamajjiyauccArapAsavaNabhUmI posahovavAsassasamma ananupAlaNayA 11 tayAnaMtaracaNaMahAsaMvibhAgassa samaNovAsaeNaMpacaMaiyArAjANiyavvA na samAyariyavvA taMjahA-sacittanikkhevaNayA sacittapihaNayA kAlAikkame paravavadese macchariyA 12 / tayAnaMtaraMcaNaM apacchimamAraNantiyasaMlehaNAjhUsaNArAhaNAepacaMaiyArAjANiyavvA, na samAyariyavvA taMjahA-ihalogAsaMsappaoge paralogasaMsappaoge jIviyAsaMsappaoge maNAsaMsappaoge kAmogAsaMsappaoge 13 / vR. 'AnaMdAi'tti he Ananda ityevaMprakAreNAmantraNavacanena zramaNo bhagavAn mahAvIra AnandamevamAvAdIditi, etadevAha-'evaM khalu AnaMde'tyAdi, 'aiyArA peyAla tti aticArA-mithyAtvamohanIyodayavizeSAdAtmano'zubhAHpariNAma
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-1, 267 vizeSAye samyakatvamaticArayantitecAnekaprakArAguNinAmanupabRMhAdayaH tatasteSAMmadhye 'peyAla'tti sArAH-pradhAnAHsthUlatvenazakyavyapadezatvAdyete tathA tatra zaGkA-saMzayakaraNaMkAGkSa-anyAnyadarzanagrahaH vicikitsA-phalaMprati zaGkA vidvajjugupsAvA-sAdhUnAjAtyAdihIlaneti, parapASaNDAHparadarzaninasteSAM prazaMsA-guNotkIrtanaM prpaassnnddsNstvH-ttpricyH| tathA 'bandhe'tti bandho dvipadAdInAM rajjvAdinA saMyamanaM 'vahe' tti vadho yaSTayAdibhistADanaM 'chavicchee'ttizarIrAvayavacchedaH aibhAre'ttiatibhArAropaNaMtathAvidhazaktivikalAnAMmahAbhArAropaNaM 'bhattapANavocchee'tti azanapAnIyAdyapradAnaM, ihAyaM vibhAgaH puujyairuuktH||1|| bandhavahaM chavicheiM aibhAraMbhattapANavoccheyaM / kohAdidUsiyamaNo gomaNuyAINa no kujjA' // (tathA) // 1 // na mArayAmIti kRtavratasya, vinaiva mRtyuM ka ihAticAraH / nigadyate yaH kupitaH karoti, vrate'napekSastadasau vratI syAt / / // 2 // kAyena bhagna na to vratI syAtkopAddayAhInatayA tubhagnam / taddezabhaGgAdAticAra iSTaH, sarvatra yojyaH krama eSa dhIman ! // (itI) ___ 'sahasAabbhakkhANe' tti sahasA-anAlocyAbhyAkhyAnam-asadoSAdhyAropaNaM sahasA'bhyAkhyAnaM, yathA ''caurastvam' ityAdi, etasya cAticAratvaM sahasAkAreNaiva, na tIvrasaMklezena bhaNanAditi 1, rahasAabbhakkhANe ttiraha:-ekAntastena hetunA abhyAkhyAnaMraho'bhyAkhyAnam, etaduktaM bhavati-rahasi mantrayamANAnAM vakti-ete hIdaM cedaM ca rAjApakArAdi mantrayantIti, etasyacAticAratvamanAbhogamabhaNanAt, ekAntamAtropAdhitayAcapUrvasmAdvizeSaH,athavAsambhAvyamAnArthabhaNanAdatinronatubhaGgo'yamiti 2, 'sadAramantabhee'ttisvadArasaMbandhino mantrasya-vizrambhajalpasyabhedaH-prakAzanaMsvAdAramantrabhedaH, etasya cAticAratvaMsatyabhaNane'pikalatroktAprakAzanIya prakAzanena lajjAdibhirmaraNAdyanarthaparamparAsambhavAtparamArthato'satyatvAttasyeti 3, 'mosovaese' ttimRSopadezaH-pareSAmasatyopadezaH sahasAkArAnAbhogAdinA, vyAjena vAyathA asmAbhistadidamidaM vA'satyamabhidhAya paro vijita' ityevaMvArtAkathanena pareSAmasatya- vacanavyutpAdanamaticAraH, sAkSAtkAreNAsatye'pravartanAditi 4, kUDalehakaraNe' ttiasadbhUtArthasyalekhasyavidhAnamityarthaH, etasya cAticAratvaMpramAdAdinAdurvivekatvena vA, 'mayA mRSAvAdaH pratyA-khyAto'yaMtu kUDalekho, na mRSAvAdanam' iti bhAvayata iti 5, vAcanAntare tu 'kannAliyaM gavAliyaM bhUmAliyaM nAsAvahAre kUDasakkhijjaM sandhikaraNe'tti paThyate, AvazyakAdau punarime sthUlamRSAvAdabhedA uktAH, tato'yamarthaH sambhAvyate-ete eva pramAdAsahasAkArAnAbhogairabhidhIyamAnAmRSAvAdavirateraticArAbhavanti, AkuTTayAtubhaGgAiti, eteSAM cedaM svarUpam-kanyA-apariNItA strI tadarthamalIkaM kanyAlIkaM tena ca loke'tigarhitatvAdihopAttena sarvaM manuSyajAtiviSayamalIkamupalakSitaM, evaM gavAlIkamapi catuSpadajAtyalIkopalakSaNaM, bhUmyalIkamapadAnAMsacetanAcetanavastUnAmalIkasyopalakSaNaM,nyAso-dravyasya nikSepaH,paraiH samarpitaMdravyamityarthaH, tasyApahAraH-apalapanaMnyAsApahAraH, tathAkUTam-asadbhUtamasatyArthasaMvAdanena sAkSyaM-sAkSikarmakUTasAkSyaM, kasminnityAha-sandhikaraNe' dvayorvivadamAnayoH
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 upAsakadazAGgasUtram 1/9 sandhAnakaraNe, vivAdaccheda ityarthaH, iha ca nyAsApahArAdidvayasya AdhatrayAntavi'pi pradhAnavivakSayA'pahnavasAkSidAnakriyamayorbhedenopAdAnaM drssttvymiti| _ 'tenAhaDe' tti stenAhRtaM-caurAnItaM, tatsamarghamiti lobhAtkANakrayeNa gRhNato'ticarati tRtIyavratamityaticArahetutvAt stenAhRtamityaticAra uktaH,aticAratAcAsya sAkSAccauryApravRtteH 1, 'takkarappaoge'tti taskaraprayogazcauravyApAraNaM, 'harata yUyam' ityevamabhyanujJAnamityarthaH, asyApyaticAratA'nAbhogAdibhiriti2, viruddharajjAikkame ttiviruddhapayorAjyaMtasyAtikramaHatilaGghanaM viruddhArAjyAtikama na hi tAbhyAM tatrAtikramo'nujJAtaH, cauryabuddhirapi tasya tatra nAstIti, aticAratA'syAnAbhogAdinA iti 3, 'kUDatulakUDamANe'tti tulA-pratItA mAnaMkuDavAdi kUTatvaM-nyUnAdhikatvaM, tAbhyAM nyUnAbhyAM dadato'dhikAbhyAM gRhNato'ticarativratamiti aticArahetutvA-daticAraH kUTatulAkUTamAnamuktaH, aticAratvaMcAsyAnAbhogAdeH,athavA 'nAhaM cauraH kSatrakhana- nAderakaraNAt' ityabhiprAyeNa vratasApekSatvAt 4, 'tappaDirUvagavavahAre' tti tena-adhikRtena pratirUpakaM-sazaMtapratirUpakaMtasya vividhamavaharaNaMvyavahAraH-prakSepastapratirUpakavyavahAraH, yadyatra ghaTate vrIhighRtAdiSupalajIvasAditasya prakSepaitiyAvat, tapratirUpakena vA vasAdinA vyavaharaNaMtapratirUpakavyavahAraH, aticAratA cAsya pUrvavat 5 / _ 'sadArasaMtosIe'tti svadArasantuSTerityarthaH, 'ittariyapariggahiyAgamaNe'tti itvarakAlaparigRhItA kAlazabdalopAditvaparigRhItA-bhATIpradAnena kiyantamapi kAlaM divasamAsAdikaM svavazIkRtetyarthaH, tasyAM gamanaM-maithunAsevanamitvaraparigRhItAgamanaM, aticAratAcAsyAtikramAdibhiH 1, apariggahiyAgamaNe'ttiaparigRhItAnAmavezyA anyasatkaparigRhItabhATikA kulAGganA vAanAtheti,asyApyAticAratA'tikramAdibhireva 2, anaGgakIDa'ttianaGgAnimaithunakamapikSayA kucakukSoruvadanAdIniteSukrIDanamanaGgakrIDA, aticAratAcAsyasvadArebhyo'nyatramaithunaparihAreNAnurAgAdAliGganAdividaghatovratamAlinyAditi 3, paravivAhakaraNe'ttipareSAm-Atmana AtmIyApatyebhyazca vyatiriktAnAM vivAhakaraNaM paravivAhakaraNaM, ayamabhiprAya:-svadArasantoSiNo hina yuktaHpareSAM vivAhAdikaraNena maithunaniyogo'narthako viziSTaviratiyuktatvAdityevamanAkalayataH parArthakaraNodyatatayA'ticAro'yamiti 4, kAmabhogativvAbhilAse'tti kAmau zabdarUpe bhogAHgandharasasparzAsteSu tIvrAbhilASaH-atyantaM tadadhyavasAyitaM kAmabhogatIvrAbhilASaH, ayamabhiprAyaH-svadArasantoSI hi viziSTaviratimAn, tenaca tAvatyevamaithunAsevA kartumucitA yAvatyA vedajanitAbAdhopazAmyati, yastuvAjikaraNAdibhiH kAmazAstravihitaprayogaizca tAmadhikAmutpAdya satataM suratasukhamicchati sa maithunavirativrataM paramArthato malinayati, ko hi nAma sakarNakaH pAmAmutpAdyAgnisevAjanitaM sukhaM vAJchediti aticAratvaM kAmabhogatIvrAbhilASasyeti 5 'khetavatthupamANAikkametti kSetravastunaHpramANAtikramaH, pratyAkhyAnakAlagRhItamAnollaGghanamityarthaH, etasya cAticAratvamanAbhogAdinA'tikramAdinAvA, athavA ekakSetrAdiparimANakartustadanyakSetrasya vRttiprabhRtisImApanayanena pUrvakSetre yojanA kSetrapramANAtikramo'ticAra eva, vratasApekSatvAttasyeti 1, hiraNNasuvaNNapamANAikkame tiprAgvat, athavA rAjAdeHsakAzAllabdhaM hiraNyAdyabhigrahAvadhiM yAvadanyasmai prayacchataH 'punaravadhipUrtI grahISyAmi' ityavyavasAyavato'
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-1, 269 yamaticArastathaiveti2, dhaNadhannapamANAikkame ttianAbhogAdeH athavAlabhyamAnaMdhanAdyabhigrahAvadhiM yAvatparagRha eva bandhanabaddhaM kRtvAdhArayato'ticAro'yamiti 3, 'dupayacauppayapamANAikkame'tti ayamapitathaiva, athavA govaDavAdicatuSpadayoSitsuyathA abhigrahakAlAvadhIpUrto pramANAdhikavatsAdicatuSpadotpattaribhavati tathA SaSDhAdikaM prakSipato'ticAro'yaM, tena hi jAtameva vatsAdikamapekSya pramANAtikramasya parihRtatvAdgarbhagatApekSayA tasya sampannatvAditi 4, 'kuviyapamANAikkame'tti kupyaM-gRhopaskaraHsthAlakaccolakAdi, ayaMcAticAro'nAbhogAdinA, athavApaJcaivasthAlAniparigrahItavyAnItyAdyabhigrahavataH kasyApyadhikatarANAMteSAMsampattau pratyekaM yAdimelanena pUrvasaGkhyAvasthApanenAticAro'yamiti 5, Aha c||1|| "khettAihiraNNAIdhaNAidupayAikuppamANakame / joyaNapayANabandhaNakAraNabhAvehi no kujA / / " digvrataM zikSAvratAnica yadyapi pUrvaMnoktAnitathApitatratAni draSTavyAni, aticArabhaNanasyAnyathA niravakAzatA syAdiheti, kathamanyathAprAguktaM-"duvAlasavihaMsAvagadhammapaDivajjissAmi" iti, kathaMvA vakSyati-'duvAlasavihaMsAvagadhammapaDivajaI' iti, athavA sAmAyikAdInAmitvarakAlInatvena pratiniyatakAlakaraNIyatvAnna tadaiva tAnyasaupratipannavAn digvrataM ca viraterabhAvAducitAvasare tupratipatsyataiti bhagavatastadaticAravarjanopadezanamupapannaM, yaccoktaM 'dvAdazavidhaMgR-hidharmapratipatsye' yacca vakSyati-'dvAdazavidhaM zrAvakadharmapratipadyate' tadyathAkAlaM tatkaraNAbhyupagamanAdanavadyacamavaseyamiti / tatra 'uDDhadisipamANAikkame' tti, kvacidevaM pAThaH, kvacittu 'uDDhadisAikkame'tti, ete cordhvAdigAdyatikramA anAbhogAdinA'ticAratayA'vaseyAH 1-3, 'khettavuDDitti ekato yojanazataparimANamabhigahItamanyatodazayojanAnyabhigRhItAni, tatazca yasyAM dizidazayojanAni tasyAM dizisamutpanne kAryayojanazatamadhyAdapanIyAnyAnidazayojanAnitatraivasvabuddhayAprakSipati, saMvardhayatyekata ityarthaH,ayaM cAticArovratasApekSatvAdavaseyaH4, saiantaraddha' ttismRtyantardhAsmRtyantardhAnaMsmRtibhraMzaH 'kiMmayAvrataMgR-hItaM zatamaryAdayApaJcAzanmaryAdayAvA?' ityevamasmaraNe yodajanazatamaryAdAyAmapi paJcazatamatikrAmato'yamAticAro'vaseya iti 5 / _ 'bhoyaNao kammao ya' tti bhojanato-bhojanamAzritya vAhyAbhyantarabhojanIyavastUnyapekSyetyarthaH, 'karmataH' kriyAM jIvanavRttiM bAhyAbhyantarabhojanIyavastuprAptinimitta-bhUtAmAzrityetyarthaH, 'sacittAhAre'tti sacetanAhAraH,pRthivyapkAyavanaspatikAyajIvazarIriNAM sacetanAnAmabhyavaharaNamityarthaH, ayaMcAticAraH kRtasacittAhArapratyAkhyAnasya kRtatatparimANasya vA'nAbhogAdinA pratyAkhyAtaM sacetanaM bhakSayatastadvA pratItyAtikramAdau vartamAnasya 1, 'sacittapaDibaddhahAre'tti sacittevRkSAdau pratibaddhasya gundAderabhyavaharaNam, athavA sacitte-asthike pratibaddhaMyatpakkamacetanaMkharjUraphalAditasyasAsthikasyakaTAhamacetanaMbhakSayiSyAmItaratparihariSyAmi iti bhAvanayA mukhe kSepaNamiti, etasya cAticAratvaM vratasApakSatvAditi 2, 'appauliosahibhakkhaNaya'ttiapakkAyAH-agninA'saMskRtAyAH oSadheH-zAlyAdikAyA bhakSaNatA-bhojanamityarthaH, asyApyaticAratA'nAbhogAdinaiva, nanu sacittAhArAticAreNaiva asya saMgRhItatvAtkiM
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 upAsakadazAGgasUtram 1/9 bhedopAdAneneti?, ucyate, pUrvoktapRthivyAdisacittasAmAnyApekSayAoSadhInAMsadAbhyavaharIyatvena prAdhAnyakhyApanArthaM, dRzyate ca sAmAnyopAdAne satyapi prAdhAnyApekSayA vizeSopAdAnamiti 3, 'duppauliosahibhakkhaNayA' duppakAHagninA oSadhayastadbhakSaNatA, aticAratA cAsya pakvabuddhayAbhakSayataH 3, 'tucchosahibhakkhaNaya'ttitucchAH-asArAoSadhayaH-aniSpanna-mudgaphalIprabhRtayaH, tadbhakSaNe hi mahatI virAdhanA svalpAca tatkArya tRptiriti vivekinA'-cittAzinA tAacittIkRtyanabhakSaNIyA bhavanti, tatkaraNenApibhakSaNe'ticArobhavati, vratasApe-kSatvAttasyeti 5, iha ca paJcAticArA ityupalakSaNamAtramevAvaseyaM, yato madhumadyamAMsarAtribhojanA-divratinAmanAbhogAtikramAdibhiraneke te smbhvntiiti|| 'kammaoNa'mityAdi, karmato yadupabhogavrataM 'kharakarmAdikaM karma pratyAkhAyami'ityevaMrUpaM tatra zramaNopAsakena paJcadaza karmAdAnAni varjanIyAni, 'iGgAlakamme'tti aGgArakaraNapUrvakastAdvikrayaH, evaM yadanyadapi vahnisamArambhapUrvakaMjIvanamiSTakAbhANDakAdipAkarUpaMtadaGgarakarmeti grAhyaM, samAnasvabhAvatvAt, aticAratA cAsya kRtaitapratyAkhyAnasyAnAbhogAdinA atraiva vartanAditi, evaM sarvatra bhAvanA kAyyA 1, navaraM 'vanakarma' vanaspaticchedanapUrvakaMtadvikrayajIvanaM 2, zakaTakarma' zakaTAnAM ghaTanavikrayavAhanarUpaM 3, 'bhATakakarma' mUlyArtha gantryAdibhiH parakIyabhANDavahanaM 4, 'sphoTakama' kuddAlahalAdibhirbhUmidAraNenajIvanaM 5, 'dantavANijyaM hastidantazaGkhapUtikezAdInAM tatkarmakAribhyaHkrayeNa tadvikrayapUrvakaMjIvanaM 6, lAkSAvANijyaM sAtajIvadravyAntaravikrayopalakSaNaM 7, rasavANijyaM'surAdivikrayaH 8, viSavANijyaM jIvaghAtaprayojanazastrAdivikrayopalakSaNaM9, 'kezavANijyaM kezavatAMdAsagavoSTrahastyAdikAnAM vikrayarUpaM 10, yantrapIDanakarma' yantreNa tilekSaprabhRtInAM yatpIDanarUpaM karma tat 11, tathA 'nilAJchanakarma'vardhitakakaraNaM 12, davAgneHvanAgneniM-vitaraNakSetrAdizodhananimittaMdavAgnidAnamiti 13, 'sarohadataDAgaparizopaNatA'tatra saraH-svabhAvaniSpannaM-ido-nadyAdInAMnamnataraHpradezaHtaDAgaM-khananasampannamuttAnavistIrNajalasthAnaM eteSAM godhUmAdInAM vapanArthaM 14, 'asatIjanapoSaNatA' asatIjanasya-dAsIjanasya poSaNaM tadbhATikopajIvanArthaM yattat tathA, evamanyadapi krUrakarmakAriNaH prANinaH poSaNamasatIjanapoSaNameveti 15 / ___'kandappe'tti kandarpaH-kAmastadveturviziSTo vAkprayogo'pi kandarpa ucyate, rAgodrekAt prahAsamizraM mohoddIpakaM narmeti bhAvaH, ayaM cAticAraH pramAdAcaritalakSaNAnarthadaNDabhedavratasya sahasAkArAdineti 1, 'kukkuie'tti kautkucyam anekaprakArAmukhanayanAdivikArapUrvikA parihAsAdijanikA bhANDAnAmiva viDambanAkriyA, ayamapi tathaiva 2, 'moharie'ttimaukhyadhASryaprAyamasatyAsambaddhapralApitvamucyate, ayamAticAraHpramAdavratasyapApakarmapadezavratasya vA'nAbhogAdinaiva 3, 'saMjuttAhigaraNe'tti saMyuktam-arthakriyAkaraNakSamamadhikaraNam-udakhalamuzalAdi, tadaticArahetutvAdaticAro hiMsrapradAnanivRttivipayaH, yato'sau sAkSAdyadyapi hiM zakaTAdikaM na samarpayati pareSAM tathApi tena saMyuktena te'yAcitvA'pyakriyAM kurvanti, visaMyukte tu tasmiMste svata eva vinivAritA bhavanti 4, 'uvabhogaparibhogAiritte'tti upabhogaparibhogavipayabhUtAni yAni dravyANi snAnaprakrame uSNodakodvartanakAmalakAdIni bhojanaprakrame azanapAnAdIni teSu
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-1, 271 yadatiriktam- adhikamAtmAdInAmarthakriyAsiddhAvapyavaziSyate tadupabhogaparibhogAtiriktaM, tadupacArAdaticAraH, tena hyAtmopabhogAtiriktena pareSAM snAnabhojanAdibhiranarthadaNDo bhavati, ayaM ca pramAdavratasyaivAticAra iti 5 / uktA guNavratAticArAH, atha zikSAvratAnAM tAnAha_ 'sAmAiyassa' tti samo-rAgadveSa- viyukto yaH sarvabhUtAnyAtmavatpazyati tasya AyaHpratikSaNamapUrvApUrvajJAnadarzanatacAritraparyAyANAM nirupamasukhahetubhUtAnAmadhaHkRtacintAmaNikalpadrumoSamAnAMlAbhaH samAyaHsaHprayojanama-syAnuSThAnasyetisAmAyikaMtasya-sAvadyayoganiSedharUpasya niravadyayogapratiSedhasvabhAvasya ca maNaduppaNihANe'ttimanasoduSTaMpraNidhAnaM prayogomanoduSpraNidhAnaM kRtasAmAyikasya gRhetikarmavya-tAyAMsukRtaduSkRtaparicintanamitibhAvaH 1, vayaduppANihANe'tti kRtasAmAyikasyaniSThurasAva-dhavAkprayogaH 2, kAyaduppaNiNe'tti kRtasAmAyikasyApratyupekSitAdIbhUtalAdau karacaraNAdInAM dehAvayavAnAmanibhRtasthApanamiti 3, sAmAiyassa saiakaraNaya' tti sAmAyikasya sambandhinI yA smRtiH-asyAM velAyAM mayA sAmAyikaM kartavyaM, tathA kRtaM tanna vA ityevaMrUpaM smaraNaM, tasyAH prabalapramAdatayA'karaNaM smRtyakaraNaM 4, 'aNavaTThiyassa karaNaya'tti anavasthitasya alpakAlIna-syAniyatasya vA sAmAyikasya karaNamanavasthitakaraNam, alpakAla karaNAnantarameva tyajati yathAkathaJcidvA tatkarotIti bhAvaH 5, iha cAdyatrayasyAnAbhogAdinAticAratvam utaradvayasya tu prmaadvhultyeti|| 'desAvagAsiyassa'tti digvratagRhItadikparimANasyaikadezo dezastasminnavakAzogamanAdiceSTAsthAnaM dezAvakAzastena nirvRttaM dezAvakAzikaM-pUrvagRhItadigvratasaGkeparUpaMsarvapavratasaGgreparUpaM ceti, 'ANavaNappaoge'tti iha viziSTAvadhike bhUdezAbhigrahe parataH svayaMgamanAyogAdyadanyaHsacittAdidravyAnayaneprayujyate sandezakapradAnAdinAtvayedamAneyam ityAnamayanaprayogaH 1, pesavaNappaoge' balAdviniyojyaHpreSyastasya prayogo, yathAbhigRhItapravicAradezavyatikramabhayAt "tvayA'vazyameva tatra gatvA mama gavAdyAneyaM idaM vA tatra kartavyam" ityevaMbhUtaH preSyaprayogaH 2, 'saddANuvAe'tti svagRhavRttiprAkAradyavacchinnabhUpradezAbhigrahe bahiH prayojanotpattau tatra svayaMgamanAyogAvRttiprAkArAdipratyAsannavartino buddhipUrvakaM tasabhyutkAzitAdizabdakaraNena samavasitakAnbodhayataH zabdAnupAtaH, zabdasyAnupAtanam-uccAraNaMtAdagyena parakIyazravaNavivaramanupatatyasAviti 3, 'rUvANuvAe'tti abhigRhIkatadezAdvahiH prayojanabhAve zabdamanuccArayata evapareSAMsvasamIpAnayanAthasvazarIrarUpadarzanaMrUpAnupAtaH 4 bahiyApoggalapakkhevettiabhigRhItadezAdvahiH prayojanasadbhAve pareSAM prabodhanAya leSTvAdipudgalaprakSepa iti bhAvanA 5, iha cAdyadvayasyAnAbhogAdinA'ticAratvaM itarasya tu trayasya vratasApekSatvAditi // _ 'posahovavAsassa'ttiiha poSadhazabdo'STamyAdiparvasu rUDhaH, tatra poSadheupavAsaH poSadhopavAsaH, sacAhArAdiviSayabhedAccaturvidha ititasya, appaDilehiyetyAdiapratyupekSito-jIvarakSArthaM cakSuSA na nirIkSita; 'duSpratyupekSitaH' udbhrAntacetovRttitayA'samyagnirIkSitaH zayyA- zayanaM tadarthaM samastArakaH-kuzakambalaphalakAdiH zayyAsaMstArakaH tataH padatrayasya karmadhAraye bhavatyapratyupekSitaduSpratyupekSitazayyAsaMstArakaH, etaduSabhogasyAticArahetutvAdayamaticAra uktaH 1, evamaprabhArjitaduSpramArjitazayyAsaMstArako'pi navaraMpramArjanaMvasanAJcalAdinA 2, evamitarau
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 upAsakadazAGgasUtram 1/9 dvau, navaramuccAraH-puriSaM, sravaNaM, mUtraMtayobhUmiH sthaNDilam 3, 4, ete catvAro'pipramAditayA'ticArAH, posahovavAsassasammaananupAlaNaya'ttikRtapoSadhopavAsasyAsthira-cittatayA''hArazarIrasatkArAbrahmavyApArANAmabhilaSaNAdananupAlanA poSadhasyeti, asya cAticAratvaM bhAvato virterbaadhittvaaditi|| _ 'ahAsaMvibhAgasse'tiahatti-yathAsiddhasyasvArthaMnivartitasyetyarthaH,azanAdeHsamitisaGghatatvena pazcAtkarmAdidoSaparihAreNa vibhajanaMsAdhavedAnadvAreNa vibhAgakaraNaMyathAsaMvibhAgaHtasya, 'sacittanikkhivaNaye' tyAdi sacitteSu vrIhyAdiSu nikSepaNamannAderadAnabuddhayA mAtRsthAnataH sacittanikSepaNaM 1, evaM sacittena phalAdinA sthaganaM sacittapidhAnaM 2, 'kAlAtikramaH' kAlasyasAdhubhojanakAlasyAtikramaH-ullaGghanaM kAlAtikramaH, ayamabhiprAyaH, kAlamUnamadhikaMvA jJAtvA sAdhavo na grahISyanti jJAsyanti ca yathA'yaMdadAti evaM vikalpato dAnArthabhyutthAnamaticAra iti 3, tathA 'paravyapadezaH' parakIyametat tena sAdhubhyo na dIyate iti sAdhusamakSa bhaNanaM, jAnantu sAdhavo yadyasyaitadbhaktAdikaM bhavekattadA kathamasmabhyaM na dadyAd? iti sAdhusampratyayArthambhaNanaM, athavA asmAddAnAnmama mAtrAdeH puNyamastviti bhaNanamiti 4, matsaritA' apareNedaM dattaM kimahaM tasmAdapi kRpaNo hIno vA ato'hamapi dadAmi ityevaMrUpo dAnapravartakavikalpo matsaritA 5, ___ etecAticArAeva, nabhaGgAH, dAnArthamabhyutthAnAdAnapariNatezcadUSitatvAd, bhaGgasvarUpasya cehaivamabhidhAnAd, ythaa||1|| dAnantarAyadosA na dei dijantayaM ca vArei / dinne vA paritappai iti kivaNattA bhave bhaGgo / AvazyakaTIkAyAM hi na bhaGgAticArayorvizeSe'smAbhiravabuddhaH, kevalamiha bhaGgAdvivekaM kurvadbhirasmAbhiraticArA vyAkhyAtAHsampradAyAt navapadAdiSu tathA darzanAt, // 2 // jArisaojaibheojaha jAyai jaheva tattha dosgnnaa| - jayaNA jaha aiyArA bhaGgA taha bhAvaNA neyaa|| ityasyA AvazyakacUNyAM pUrvagatagAthAyA darzanAt, aticArazabdasya sarvabhaGge prAyo'prasiddhatvAcca, tatoneM zaGkanIyaMyaete'ticArA uktAstebhaGgA eveti, tathAyaete prativrataM paJcapaJcAticArAsta upalakSaNamaticArAntarANAmaseyA na tvavadhAraNaM, yadAhuH puujyaaH||1|| "paJce paJcAiyArAu, suttammi je pdNsiyaa| te nAvahAraNaTThAe, kintu te uvlkkhnnN||" iti, idaM ceha tattvaM-yatra vrataviSaye'nAbhogAdinA'tikramAdipadatrayeNa vA svabuddhikalpanayA vA vratasApekSatayA vrataviSayaM pariharataH pravRttiH so'ticAro, viparItatAyAM tu bhaGgaH, ityevaM saGkIrNAticArapadagamanikA kaaryaa| atha sarvaviratAvevAticArA bhavanti, dezAviratau tu bhaGgA eva, ydaah||1|| "savve'viya aiyArA saJjalaNANaM tu udayao hunti / mUlacchejjaM puNa hoi bArasaNhaM kasAyANaM // " atrocyate, iyaM hi gAthA sarvaviratAvevAticArabhaGgopadarzanArthA, na dezaviratyAdi dilelA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-1, bhaGgadarzanArthA, tathaiva vRttau vyAkhyAtatvAt, tathA saJjavalanodayavizeSe sarvavirativizeSasyAticArA eva bhavanti, na mUlacchedaH pratyAkhyAnAvaraNAdInAM tUdaye paJcAnupUrvyA sarvaviratyAdInAM mUlataH chedo bhavatItyevaMbhUtavyAkhyAnAntare'pi na dezaviratyAdAvaticArAbhAvaH sidhyati, yato yathA saMyatasya caturthAnAmudaye yathAkhyAtacAritraM bhrazyati itaracAritraM samyakatvaM ca sAticAramudayavizeSAnniraticAraM ca bhavatIti evaM tRtIyodaye sarAgacaraNaM bhrazyati dezaviratasya tu dezaviratisamyakatve sAticAre niraticAre ca pratyekaM tathaiva syAtAM, dvItIyodaye dezaviratirbhrazyati, samyakatvaM tu tathaiva dvidhA syAt, prathamodaye tu samyakatvaM bhrazyatIti, evaM caitat kathamanyathA samyakatvAticAreSu daizikeSu prAyazcittaM tapa eva nirUpitaM, sArvikeSu tu mUlamiti, athAnantAnubandhyAdayo dvAdaza kaSAyAH sarvaghAtinaH saJjavalanAstu dezaghAtina iti, tatazca sarvaghAtinAmudaye mUlameva, dezaghAtinAM tvaticAra iti, satyaM, kintu yadetatsarvaghAtitvaM dvAdazAnAM kaSAyANAM tatsarvaviratyapekSameva zatakacUrNikAreNa vyAkhyAtaM, na tu samyakatvAdyapekSamiti, tathA hi tadvAkyaM - "bhagavappaNIyaM paJcamahavvayamaiyaM aTThArasIlaGgasahassakaliyaM cAritaM ghAenti tti savvaghAiNo "tti kiJca - prAgupadarzitAyAH 'jArisao' ityAdigAthAyAH sAmarthyAdaticArabhaGgau dezaviratisamyakatvayoH pratipattavyAviti 'apacchime' tyAdi, pazcimaivApazcimA maraNaM - prANatyAgalakSaNaM tadevAnto maraNAntaH tatra bhavAmAraNAntikI saMlikhyate - kRzIkriyate zarIrakaSAyAdyanayeti saMlekhanA - tapovizeSalakSaNA tataH padatrayasya karmadhArayaH tasyA joSaNA - sevanA tasyA ArAdhanA, akhaNDakAlakaraNamityarthaH, apazcimamAraNAntikasaMlekhanAjoSaNArAdhanA, tasyAH, 'ihaloge' tyAdi, ihalokomanuSyalokaH tasminnAzaMsA - abhilASaH tasyAH prayoga ihalokAzaMsAprayogaH, zreSThI syAM janmAntare'mAtyo vA ityevaMrUpA prArthanA 1 evaM paralokAzaMsAprayogo 'devo'haM syAm' ityAdi 2, 'jIvitAzaMsAprayogo'jIvitaM - prANadhAraNaM tadAzaMsAyAH - tadabhilASasya prayogo, yadi 'bahukulamahaM jIveyam' iti / ayaM hi saMlekhanAvAnkazcidUstramAlyapustakavAcanAdipUjAdarzanA - bahuparivArAvalokanAllokazlAghAzravaNAcaivaM manyate, yathA 'jIvitameva zreyaH, pratipannAnazanasyApi yata evaMvidhA maduddezena vibhUtirverte' iti 3, 'maraNAzaMsAprayogaH ' uktasvarUpapUjAdyabhAve bhAvayatyasau yadi 'zIghnaM mriye'ham' itisvarUpa iti 4, kAmabhogazaMsAprayogo "yadi me mAnuSyakAH kAmabhogA divyA vA sampadyante tadA sAdhu" iti vikalparUpaH 5 / mU. (10) tae NaM se AnaMde gAhAvaI samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM sAvayadhammaM paDivajjai 2 ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namaMsai 2 ttA evaM vayAsI 273 "no khalu me bhaMte! kappai ajjhappabhiI annautthie vA annautthiyadevayANi vA annanautthiyapariggahiyANi arihaMtaceiyANi vA vaMdittae vA namaMsittae vA, puvvi aNAlatteNaM Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asanaM vA pAnaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAu~ vA aNuppadAuM vA, nannattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devAbhioegeNaM guruniggaheNaM vittikantAreNaM kappai me samaNe nigganthe phAsueNaM esaNijjeNaM asanapAnakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakambalapAyapuMchaNeNaM 7 18
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 upAsakadazAGgasUtram 1/10 pIDhaphalayasijjhAsaMthAraeNaM osahabhesajjeNaM ya paDilAbhemANassa viharittaettikaTTha imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai 2 ttA pamiNAiMpucchai2 ttAaTThAiMAdiyai 2ttA, samaNaM bhagavaMmahAvIraM tikkhutto vandai 2 ttA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo dUipalAsAo ceiyAo paDinikkhamai 2 tAjeNeva vANiyagAme nayare jeNeva saegihe teNeva uvAgacchai 2 tA sivAnandaM bhAriyaM evaM vayAsI-evaM khalu devANuppie ! mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte, se'pi ya dhamme me icchie paDicchie abhiruie, taM gaccha NaM tumaM devANuppie ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAhi jAva pajjuvAsAhi, samaNassa bhaga0 mahAvIrassa aMtie paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaMduvAlasavihaM gihidhamma paDivajAhi / vR. 'nokhalu'ityAdi, nokhalu mama bhadanta!' bhagavan ! 'kalpate' yujyate 'adyaprabhRti'itaH samyakatvapratipattidinAdArabhyaniraticArasamyakatvaparipAlanArthaMtadyatanAmAzritya 'annauthieva'tti jainayUthAd yadanyad yUthaM-saGghAntaraM tIrthAntaramityarthaH tadasti yeSAM te'nyayUthikAHcarakAdikutIrthikAH tAn, anyayUthikadaivatAni vA-hariharAdIni anyayUthikaparigRhItAni vA caityAni-arhapratimAlakSaNAni, yathA bhautaparigRhItAni vIrabhadramahAkAlAdIni 'vaMdituM vA' abhivAdanaM kartuM 'namaskartuM vA' praNAmapUrvakaM prazastadhvanibhirguNotkIrtanaM kartuM tadbhattuM tAM mithyAtvasthirIkaraNAdidoSaprasaGgAdityabhiprAyaH tathA pUrva-prathamamanAlaptena satA anyatIrthikaiH tAneva AlapituMvA' sakRtsambhASituM saMlapituMvA punaH punaHsaMlApakartuM, yataste taptatarAyogolakalpAH khalvAsanAdikriyAyAM niyuktA bhavanti, tapratyayazca karmabandhaH syAta, tathA''lApAde: sakAzAtparicayena tasyaiva tatparijanasya vA mithyAtvaprAptiriti, prathamAlaptena tvasambhramaM lokApavAdabhayAt "kIdazastvam" ityAdi vAcyamiti, tathA 'tebhyaH' anyayUthikebhyo'zanAdi dAtuMvA sakRt anupradAtuMvA punaH punarityarthaH,ayaMcaniSedho dharmabuddhayaiva, karuNayAtu dadyAdapi, kiMsarvathA nakalpata ityAha-'nannattha rAyAbhiogeNaM'ti 'na'itina kalpata iti yo'DyaM niSedhaH so'nyatra rAjAbhiyogAt, tRtIyAyAH paJcamyarthatvAd rAjAbhiyogaM varjayitvetyarthaH, rAjAbhiyogAstu-rAjaparatantratA, gaNaH-samudAyastadabhiyogo-pAravazyatA gaNAbhiyogastasmAta, balAbhiyogo nAma-rAjagaNavyatiriktasya balavataH pAratantrayaM, devatAbhiyogo-devaparatantratA, gurunigraho-mAtApitRpAravazyaM guruNAM vA-caityAsAdhUnAM nigrahaHpratyanIkakRtopadravo gurunigrahaH tatropasthite tadrakSArthamanyayUthikAdibhyo dadadapi nAtikrAmanitasamyakatvamiti, 'vittikantAreNaM tivRttiHjIvikA tasyAH kAntAram-araNyaMtadivakAntAraMkSetrakAlovA vRttikAntAraM, nirvAhAbhAva ityarthaH, tasmAdanyatra niSedho dAnapraNAmAderitiprakRtamiti, 'paDiggahaMti pAtraM pIDhaM' ti paTTAdikaM 'phalagaM'ti avaSTambhAdikaM phalakaM 'bhesajjaMti pathyaM aTThAiMti uttrbhuutaanrthaanaaddaati|| mU. (11) tae NaM sA sivAnaMdA bhAriyA AnaMdeNaM samaNovAsaeNaM evaM vuttA samANA haTTatuTThA koDumbiyapurise saddAvei 2 tA evaM vayAsI-khippAmeva lahukaraNa jAva pajjuvAsai, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sivAnaMdAe tIse ya mahai0 jAva dhammaM kahei, taeNaMsA sivAnaMdAsamaNassabhagavaomahAvIrassaaMtiedhammanisammahaTThajAva gihidhamma paDivajjai 2 tA tameva dhammiyaM jANappavaraM duruhai 2 ttA jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva disiM pddigyaa|
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM -1, vR. 'lahukaraNa' ityatra yAvatkaraNAt 'lahukaraNajuttajoiyamityAdiryAnavarNako vyAkhyAsyamAna- saptamAdhyayanAdavaseyaH // 275 mU. (12) bhaMte tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namaMsai 2 ttA evaM vayAsI - pahU NaM bhante ! ANaMde samaNovAsae devANuppiyANaM aMtie muNDe jAva pavvaittae ?, no tiNaTTe samaTThe, goyamA ! AnaMde NaM samaNovAsae bahUiM vAsAIM samaNovAsagapariyAgaM pAuNihii 2 ttA jAva sohamme kappe aruNe vimANe devattAe uvavajjihii / tattha NaM atthegaiyANaM devANaM cattAri paliovamAiM ThiI pannattA / tattha NaM AnaMdassa' vi samaNovAsagassa cattAri paliovamAiM ThiI pannattA // tae NaM samaNe bhagavaM ! mahAvIre annayA kayAi bahiyA jAva virahai / vR. 'mahAvIrassa aMtiyaM'ti anate bhavA AntikI mahAvIrasamIpAbhyupagatetyarthaH / mU. (13) tae NaM se AnaMde samaNovAsae jAva abhigayajIvAjIve jAva paDilAbhemANe viharai / tae NaM sA sivAnaMdA bhAriyA samaNovAsiyA jAyA jAva paDilAbhemANI viharai / mU. (14) tae NaM tassa AnaMdassa samaNovAsagassa uccAvaehiM sIlavvayaguNaveramaNapaccakkhANaposahovavAsehiM appANaM bhAvemANassa coddasa saMvaccharAiM vikaMtAI, pannarasamassa saMvaccharassa aMtarA vaTTamANassa annayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamaMyasi dhammajAgariyaM jAgaramANassa imeyArUve ajjhatthie cintie patthie maNogae saMkaGkappe samuppajjitthA evaM khalu ahaM vANiyagAme nayare bahUNaM rAIsara jAva sayassavi ya NaM kuDumbassa jAva AdhAre, taM eeNaM vikkheveNaM ahaM no saMcAemi samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapannattiM uvasampajittANaM viharittae / taM seyaM khalu mamaM kallaM jAva jalante viulaM asanaM jahA pUraNo jAva jeTTaputtaM kuDumbe ThavettA taM mittaM jAva jeTThaputtaM ca ApucchittA kollAe sannivese nAyakulaMsi posahasAlaM paDilehittA samaNas bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapannattiM uvasampajjittA NaM viharittae / evaM saMpei 2ttA kallaM viulaM taheva jimiyabhuttuttarAgae taM mitta jAva viuleNaM puSpha 5 sakkArei sammAhei 2 ttA tasseva mitta jAva purao jeTThaputtaM saddAvei 2 ttA evaM vayAsI- evaM khalu puttA ! ahaM vANiyagAme bahUNaM rAIsara jahA cintiyaM jAva viharittae, taM seyaM khalu mama idAniM tumaM sayarasa kuDumbarasa AlambaNaM 4 ThavettA jAva viharittae / tae NaM jeTTaputte AnaMdassa samaNovAsagassa tahatti ayamaGkaM vinaeNaM paDisuNei / / tae NaM seM AMnade samaNovAsae tasseva mitta jAva purao jeTThaputtaM kuDumbe Thavei 2 ttA evaM vayAsI - mANaM devANuppiyA ! tubbhe ajjappabhiI kei mama bahUsu kaz2esu jAva Apucchau vA paDipucchau vA mamaM aTThAe asanaM vA 4 uvakkhaDeu vA uvakareu vA // taNaM se AnaMde samaNovAsae jeTThaputtaM mittanAI Apucchai 2 ttA sayAo gihAo paDinikkhamai 2 tAvANiyagAmaM nayaraM majjhaM majjheNaM niggacchai 2 ttA jeNeva kollAe sannivese jeNeva nAyakule jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai 2 ttA posahasAlaM pamajjai 2 tA uccArapAsavabhUmiM paDilei 2 ttA dabbhasaMdhArayaM saMtharai, dabbhasaMdhArayaM durUhai 2 ttA posahasA lAe posa hie
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 upAsakadazAGgasUtram 1/14 dabbhasaMthArovagae sa0 bha0 ma0 aMtiya dhammapannatti uvasampajittANaM viharai / vR. tAM 'dhammapannatti'tidharmaprajJApanAmupasampadyaaGgIkRtyAnuSThAnadvArataH 'jahApUraNo'tti bhagavatyabhihito bAlatapasvI sa yathA svasthAne putrAdisthApanamakarot tathA'yaM kRtavAnityarthaH / evaMcAsau kRtavAn 'viulaM asanapAnakhAimasAimaMuvakkhaDAvittA mittanAiniyagasambandhiparijaNaM AmantettAtaM mittanAiniyagasambandhiparijaNaM viuleNaM 4 vatthagandhamallAlaGkAreNa ya sakkArettA sammANettA tasseva mittanAiniyagasambandhiparijaNassa purao jeTTaputtaM kuDumbe ThAvei ThAvitta'tti 'nAyakulaMsi'tti svajanagRhe / / 'uvakkhaDeu'ti upaskarotu-rAdhyatu, 'uvavareu'tti upakarotu, siddhaM sad dravyAntaraiH kRtopakAram-AhitaguNAntaraM vidaghAtu mU. (15) taeNaM se AnaMde samaNovAsae uvAsagapaDimAo uvasampajjittANaM viharai, paDhamaM uvAsagapaDimaM ahAsuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtacaM sammakAeNaM phAsei pAlei sohei tIrei kittei ArAhei / / taeNaM se AnaMde samaNovAsae doccaM uvAsagapaDimaM, evaM taccaM cautthaM paMcamaM chaThaM sattama aTThamaM navamaMdasamaM ekkArasamaMjAva ArAhei / / vR. 'paDhama'tiekAdazAnAmAdyAmupAsakapratimAM-zrAvakocitAbhigrahavizeSarUpAmupasampadya viharati, tasyAzcedaM svruupm||1|| "saGkAdisallavirahiyasammaddasaMNajuo ujo jntuu| sesaguNavippamukko esA khalu hoi paDhamA u||' samyagdarzanapratipattizca tasya pUrvamapyAsIt, kevalamiha zaGkAdidoSarAjAbhiyogAdyapavAdavarjitatvena tathAvidhasamyagdarzanAcAravizeSapAlanAbhyupagamena ca pratimAtvaM sambhAvyate, kathamanyathA'sAvekamAsaMprathamAyAH pratimAyAH pAlanena dvaumAsaudvitIyAyAH pAlanena evaM yAvadekAdazamAsAnekAdazyaH pAlanena paJca sArdhAni varSANi pUritavAnityarthato vakSyatIti, na cAyamartho dazAzrutaskandhAdAvupalabhyate, zraddhAmAtrarUpAyAstatra tasyAH pratipAdanAt, 'ahAsuttaMtisUtrAnatikrameNa 'yathAkalpa' pratimAcArAnatikrameNa 'yathAmArga kSAyopazamikabhAvAnatikrameNa 'ahAtacaM ti yathAtattvaM darzanapratimetizabdasyAnvarthAnatikrameNa, 'phAseittispRzatipratipattikAle vidhinA pratipatteH pAlei'tti satatopayogapratijAgaraNena rakSati sohei'ttizobhayati gurupUjApurassarapAraNakaraNenazodhayati vA niraticAratayA 'tIrei'tti pUrNe'pi kAlAvadhAvanubandhAtyAgAt 'kIrtayati' tatsamAptau idamidaMcehAdimadhyAvasAneSu karttavyaM tacca mayA kRtamiti kIrtanAt 'ArAdhayati' ebhireva prakAraiH sampUrNeniSThAM nytiiti|| 'doccaMti dvitIyAM vratapratimAm / idaM cAsyAH svpruupm||1|| _ 'dasaNapaDimAjutto pAlento'Nuvvae niriyaare| anukampAiguNajuo jIvo iha hoi vayapaDimA / -'tacaMti tRtIyAM sAmAyikapratimAm, ttsvruupmidm||1|| . 'varadaMsaNavayajutto sAmaiyaM kuNi jo tisaJjAsu / ukkoseNa timAsaM esA saamaaiyppddimaa|'
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-1, - 'cautthaM' ti caturthI poSadhapratimAm, evaMrUpAm'puvvodiyapaDimajuo pAlai jo posahaM tu sampuNNaM / aTThamicauddasAisu cauro mAse cautthI sA / / ' 'paJcamaM'ti paJcamIM pratimApratimAM, kAyotsargapratimAmityarthaH, svarapaM cAsyAH'sammamaNuvvayaguNavayasikkhAvayavaM thiro ya nANI ya / aTThAmicauddasIsuM paDimaM ThAegarAiyaM // asiNANa viyaDabhoI maulikaDo divasabambhacArI ya / rAI parimANakaDo paDimAvajresu diyahesu 119 11 119 11 // 2 // // 3 // 119 11 // 2 // // 3 // 119 11 119 11 119 11 // 2 // // 1 // jhAyai parimAe Thio tiloyapujje jiNe jiyakasAe / niyadosapaccaNIyaM annaM vA paMca jA mAsA // ' - 'chaDiM' ti SaSThIM abrahmavarjanapratimAm etatsvarUpaM caivam'puvvodiyaguNajutto visesao vijiyamohaNijjo ya / vajjai abambhamegantao ya rAI pi thiracitto // siGgArakahAvirao itthIe samaM rahammi no ThAi / iya aippasaGgaM tahA vibhUsaM ca ukkosaM // evaM jA chammAsA eso'higao u iyarahA diTTha / jIpa imaM jai eyammi logammi / ' -sa'ttamiM' ti saptamIM sacittAhAravarjanapratimAmityarthaH, iyaM caivam'saccittaM AhAraM vajrai asaNAiyaM niravasesaM / sesavayasamAutto jA mAsA satta vihipuvvaM // ' 'aTThamiM'ti aSThamI svayamArambhavarjanapratimAM, tadrUpamidam'vajrai sayamArambhaM sAvajjaM kAravei pesehiM / vittinimittaM puvvayaguNajutto aTTha jA mAsA // ' -'navamiM'ti navamIM bhRtakapreSyArambhavarjanapratimAm, sA ceyampesehi ArambhaM sAvajjaM kAravei no guruyaM / puvo iyaguNatto nava mAsA jAva vihiNA u / / -'dasamiM'ti dazamIM uddiSTabhaktavarjanapratimAM, sA caivam'uddiTThakaDaM bhattaMpi vajjae kimuya sesamArambhaM / so hoi u suramuNDo sihaliM vA dhArae koi // davvaM puTTho jANaM jANe iha vayai no ya no veti / puvvodiyaguNajutto dasa mAsA kAlamANeNaM // ' -'ekkArasamiM'ti ekAdazIM zramaNabhUtapratimAM, tatsvarUpaM caitat'khuramuNDo loeNa va rayaharaNaM oggahaM ca dhettUNaM / samaNabhUo viharai dhammaM kAraNa phAsento // 277
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 // 2 // evaM ukkoseNaM ekkArasamAsa jAva viharei / ekkAhAipareNaM evaM savvattha pAeNaM // iti mU. (16) tae NaM se AnaMde samaNovAsae imeNaM eyArUveNaM urAleNaM viuleNaM payatteNaM paggahiyeNaM tavokammeNaM sukkejAva kise dhamaNisaMtae jaae|| tae NaM tassa AnaMdassa samaNovAsagassa annayA kayAi puvvarattA jAva dhammajAgariyaM jAgaramANassa ayaM ajjhatthie 5 evaM khalu ahaM imeNaM jAva dhamaNisaMtae jAe, taM atthi tA me uTThANe kamme bale vIrie purisakkAraparakkame saddhAdhiisaMvege, taMjAva tA me atthi uTTANe saddhAdhiisaMvege jAva ya me dhammAyarie dhammovaesae samaNe bhagavaM mahAvIre jine suhatthI viharai tAva tA me seyaM kallaM jAva jalante apacchimamAraNantiyasaMlehaNAjhUsaNAjhUsiyassa bhattapAnapaDiyAivikkhayassa kAlaM aNavarka khamANassa viharittae, evaM sampehei 2 ttA kallaM pAu jAva apacchimamAraNaMtiya jAva kAlaM anavakakhaMmANe viharai // upAsakadazAGgasUtram 1/15 tae NaM tassa AnaMdassa samaNovAsagassa annayA kayAi subheNaM ajjhavasANeNaM subheNaM pariNAmeNaM lesAhiM visujjhamANIhiM tadAvaraNijjANaM kammANaM khaovasaNeNaM ohinANe samuppanne, puratthimeNaM lavaNasamudde paMcajoyaNasaiyaM khettaM jANai pAsai, / evaM dakkhiNeNaM paJccatthimeNa ya, uttareNaM jAva cullahimavantaM vAsagharapavvayaM jANai pAsai, uDDuM jAva sohammaM kappaM jANai pAsai, ahe jAva imIse rayaNappabhAe puDhavIe loluyaccuyaM narayaM caurAsIivAsasahassATThiiyaM jANai pAsai / mU. (17) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosarie, parisA niggayA, jAva paDigayA, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTThe aMtevAsI iMdabhUI nAmaM anagAre goyamagotteNaM sattussehe samacauraMsasaMThANasaMThie vajrarisahanArAyasaGghayaNe kaNagalaganidhasapamhagore uggatave dittatave tattatave ghoratave mahAtave urAle ghoraguNe ghoratavassI ghorabaMbhaceravAsI ucchUDharIre saMkhittaviulateulese chaThThe chaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM saMjameNaMtavasA appANaM bhAvemANe viharai / tae NaM se bhagavaM goyame chaTThakkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe porisIe sajjhAyaM karei biiyAe porisIe jhANaM jhAyai, taiyAe porisIe aturiyaM acavalaM asaMbhaMte muhapattiM paDilehei 2 tA bhAyaNavatthAiM paDilei 2 ttA bhAyaNavatthAI pamajjai 2 ttA bhAyaNAI uggAhei 2 ttA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namaMsai 2 ttA evaM vayAsIicchAmi NaM bhaMte ! tubbhehiM abbhaNuNNAe chaTTakkhamaNapAraNagaMsi vANiyagAme nayare uccanIyamajjhimAiM kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDittae, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha / tae NaM goyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNa abbhaNuNNAe samANe sama0 bhaga0 mahAvIrassa aMtiyAo dUipalAsAo ceiyAo paDinikkhamai 2 tA aturiyamacavalamasaMbhaMte jugaMtarapariloyaNAe diTThIe purao IriyaM sohemANe jeNeva vANiyagAme nayare teNeva uvAgacchai 2 ttA vANiya e uccanIyamajjhimAiM kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDai /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-1, 279 tae NaM se bhagavaM goyame vANIyagAme nayare jahA pannattIe tahA jAva bhikkhAyariyAe aDamANe ahApajattaM bhattapANaM sammaM paDiggAhei 2 ttA vANiyagAmAo paDiniggacchai 2 tA kollAyassa sannivesassa adUrasAmanteNaM vIIvayamANe bahujaNasaI nisAmei, bahujaNo annamannassa evamAikkhai4-evaM khalu devANuppiyA! samaNassa bhagavaomahAvIrassaantevAsI AnaMde nAma samaNovAsae posahasAlAe apacchima jAva anavakaGkhamANe vihri|| taeNaM tassa goyamassa bahujaNassaaMtie eyamaDhe socA nisammaayameyAsave ajjhathie 4-taMgacchAmiNaM AnaMdaMsamaNovAsayaMpAsAmi, evaM saMpehei 2ttA jeNeve kollAe sanivesejeNeva AnaMde samaNovAsaejeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai, taeNaM se AnaMde samaNovAsae bhagayaM goyamaM ejjamANaM pAsai 2ttA haTTa hiyae, bhagavaM goyamaM vaMdai namasai rattA evaM vayAsI evaM khalu bhaMte! ahaM imeNaM urAleNaMjAvadhamaNisannae jAe, na saMcAebhidevANuppiyassa aMtiyaM pAubbhavittA NaM tikkhutto muddhANeNaM pAe abhivaMdittae, tubbhe NaM bhaMte ! icchAkAreNaM anabhioeNaM io ceva eha, jANaM devANuppiyANaM tikkhutto muddhANeNaM pAesu vaMdAmi namasAmi tae NaM se bhagavaM goyame jeNeva AnaMde samaNovAsae teNeva uvaagcchi| vR. 'urAleNa'mityAdivarNako meghakumAratovarNaka iva vyAkhyeyaH, yAvadanavakAMkSan vihrtiiti| mU. (18) taeNaM se AnaMde samaNovAsae bhagavao goyamassa tikkhutto muddhANeNaM pAesu vaMdai namasai rattA evaM vayAsI-asthi NaM bhaMte ! gihaNo gihimajjhAvasantassa ohinANe samuppaJjai?, hantA atthi| jaiNaMbhaMte! gihiNojAva samuppajjai, evaM khalubhaMte! mamavi gihiNo gihimajjhAvasaMtassa ohinANe samuppanne-purathimeNaM lavaNasamudde paJca joyaNasayAiM jAva loluyaccuyaM narayaM jANAmi pAsAmi / taeNaM se bhagavaM goyame AnaMdaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-asthiNaM AnaMdA! gihiNo jAva samuppajjai, no ceva NaM emahAlae, taM NaM tuma AnaMdA ! eyassa ThANassa Aloehi jAva tavokammaM pddivjaahi| tae NaM se AnaMde samaNovAsae bhagavaM goyama evaM vayAsI-asthi NaM bhaMte ! jinavayaNe saMtANaM taccANaM tahiyANaM sabbhUyANaM bhAvANaM Aloijjai jAva paDivajijjai ?, no iNaDhe samaDhe, jaiNaM bhante! jinavayaNe santANaMjAvabhAvANaMno AloijaijAva tavokamaMno paDivajijjAtaM NaM bhaMte ! tubbhe ceva eyassa ThANassa Aloeha jAva paDivajaha / tae NaM se bhagavaM goyame AnaMdeNaM samaNovAsaeNaM evaM vutte samANe saMkie kaMkhie viigicchAsamAvanne AnaMdassa antiyAo paDinikkhamai rattA jeNeva dUipalAse ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2ttA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmante gamaNAgamaNAe paDikkamai 2 ttA esaNamaNesaNaM Aloei 2 tA bhattapANaM paDidaMsei 2 tA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai nasai 2 tA evaM vayAsI evaM khalu bhaMte ! ahaM tubbhehiM abbhaNunnAe taM ceva savvaM kahei jAva taeNaM ahaM saMkie 3 AnaMdassa samaNovAsagassa antiyAo paDinikkhamAmi 2 tA jeNeva ihaM teNeva havvamAgae, taM
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 upAsakadazAGgasUtram 1/18 NaM bhaMte ! kiM AnaMdeNaM samaNovAsaeNaM tassa ThANassa AloeyavvaM jAva paDivajeyavvaM udAhumae?, goyamA i samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM vayAsI-goyamA ! tumacevaNaM tassa ThANassa Aloehi jAva paDivajAhi, AnaMdaM ca samaNovAsAyaM eyamaDheM khAmehi / .. taeNaM se bhagavaM goyame samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahatti eyamaDheM vinaeNaM paDisuNei 2 ttA tassa ThANassa Aloei jAva paDivajjai, AnaMdaM ca gmaNovAsayaM eyamaDheM khAmei / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAi bahiyA jaNavayavihAraM viharai vR. 'gihamajjhAvasantassatigRhamadhyAvasataH, gehe vrttmaansyetyrthH|| 'santANa' mityAdaya ekArthAH zabdAH // 'goyamA itti he gautama! ityevmaamntryeti|| mU. (19) taeNaM se AnaMde samaNovAsae bahUhiM sIlavvaehiM jAva appANaM bhAvettAvIsaM vAsAiM samaNovAsagapariyAgaM pAuNittA ekkArasa ya uvAsagapaDimAo samma kAeNaM phAsittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaMjhUsittAsaddhiMbhattAiMaNasaNAechedettAAloiyapaDikaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe sohammavaDiMsagassa mahAvimANassa uttarapuracchimeNaM aruNe vimANe devattAe uvvnne| tattha NaM atyaMgaiyANaM devANaM cattAri paliovamAiM ThiI pannatA, tattha NaM AnaMdassavi devassa cattAri paliovamAiM ThiI pnnttaa| AnaMdebhaMte! devetAodevalavogAoAukkhaeNaM 3 anaMtaraMcayaMcaittA kahiMgacchihii kahiM uvavajihii?, goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihii / nikkhevo vR. nikkhevao'tti nigamanaM, yathA "evaM khalu jambU ! samaNeNaM jAva uvAsagadasANaM paDhamassa ajjhayaNassa ayamaDhe pannatteti bemi":|| adhyayanaM-1 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA upAsakadazAGga sUtre prathama adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA ( adhyayanaM-2 - kAmadevaH) mU. (20) jai NaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM sattamassa aMgassa uvAsagadasANaM paDhamassa ajjhayaNassa ayamaDhe pannate doccassa NaM bhante ! ajjhayaNassa ke aDhe pannate?, evaM khalu jaMbU! taNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAmaM nayarI hotthA, punnabhadde ceie, jiyasattU rAyA, kAmadeve gAhAvaI, bhaddA bhAriyA, cha hiraNNakoDIo nihANapauttAo, cha buDipauttAo, cha pavittharapauttAo, cha vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM / smosrnnN| jahA AnaMdotahAniggao, tahevasAvayadhammapaDivajai, sAceva vattavvayA jAvajeTTaputtaM mittanAiM ApucchittA jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai 2 tA jahA AnaMdo jAva samaNassa bhagavao mAvIrassa aMtiyaM dhammapannatti uvasampajjittANaM vihri| __ mU. (21)taeNaM tassa kAmadevassa samaNovAsagassa puvvarattAvarattakAlasamayaMsiege deve mAyI micchaddiTThI aMtiyaM pAubbhUe,
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-2, 281 taeNaM se deve egaM mahaM pisAyarUvaM viuvvai, tassa NaM devassa pisAyarUvassa ime eyArUve vaNNAvAse pannate-sIsaM se gokilaJjasaMThANasaMThiyaM sAlibhasellasarisA se kesA kavilateeNaM dippamANA mahallauTTiyAkabhallasaMThANasaMThiyaM niDAlaM muguMsapuMcha va tassa bhumagAo phuggaphuggAo vigayabIbhacchadasaNAo sIsaghaDiviNiggayAiM acchINi vigayabIbhacchadasaNAI kaNNA jaha suppakattaraM ceva vigayabIbhacchadaMsaNijjA, urabbhapuDasannibhAsenAsA, jhusirAjamalacullisaMThANasaMThiyA do'vi tassa nAsApuDyA, ghoTayapuMchaM va tassa maMsUI kavilakavilAI vigayabIbhacchadaMsaNAI, uThAuTTasasaceva lambA, phAlasarisAsentA, jibbhAjahA suppakattaraMceva vigayabIbhacchaMdasANijjA, halakuddAlaMsaThiyAsehaNuyA, gallakaDillaMcatassakhaDaM phuTTekavilaMpharusaMmahallaM, muiGgAkArovame sekhandhe, puravarakavADovamesevacche, koTThiyAsaMThANasaMThiyA do'vitassa bAhA, nisApAhANasaMThANasaMThiyA do'vitassaaggahatthA, nisAloDhasaMThANasaMThiyAo hatthesuaGgulIo, sippipaDagasaMThiyA se nakkhA, pahAviyapasevao vva uraMsi lambanti do'vi tassa thaNayA, poTTaM ayakoTThao vba varlDa, pANakalandasarisA se nahI, sikkagasaMThANasaMThiyA se nete, kiNNapuDasaMThANasaMThiyA dovi tassa vasaNA, jamalakoTThiyAsaMThANasaMThiyA do'vitassa UrU, ajjuNaguTuM va tassa jANUiMkuDilakuDilAiM vigayabIbhacchadaMsaNAI, jaGghAo kakkhaDIo lomehiM uvaciyAo, aharIloDhasaMThANasaMThiyA do'vi tassa pAyA, -aharIloDhasaMThANasaMThiyAo pAesu aGgulIo, sippipuDasaMThiyA se nakkhA laDahamaDahajANue vigayabhaggabhuggabhumae avadAliyavayaNavivaranillAliyaggajIhe saraDakayamAliyAe unduramAlApani raNaddhasukayaciMdhe naulakayakannapUre sappakayavegacche apphoDante abhigajante bhImamukkaTTahAse nAnAvihapaMcavaNehiM lomehiM uvacieegaMmahaM nIluppalagavalaguliyaaya-sikusumappagAsaM asiMkhuradhAraMgAhAya jeNeva posahasAlA jeNeva kAmadeve samaNovAmae teNeva uvAgacchai 2 tA Asurate ruTTe kuvie caMDikkie misimisiyamANe kAmadevaM samaNovAsayaM evaM vayAsI ___ haM bho kAmadevA ! samaNovAsayA appatthiyapatthiyA durantapantalakaakhaNA hINapuNNacAuddasiyAhirisiridhiikittiparivajjiyA! dhammakAmayA puNNakAmayA saggakAmayAmokkhakAmayA dhammakaMkhiyA puNNakaMkhiyA saggakhiyA mokkhakaMkhiyA dhammapivAsiyA puNNapivAsiyA saggapivAsiyA mokkhpivaasiyaa|| -nokhalupakappaitavadevANuppiyA! jaMsIlAIvayAiMveramaNAiMpaccakkhANAiMposahovavasAiM cAlittae vA khobhittae vA khaMDittae vA bhaMjittae vA ujjhitae vA paricaittAe vA, taMjaiNaMtumaM ajja sIlAI jAva posahovavAsAiM na chaDDesi na bhaMje si to te ahaM ajjha imeNaM nIluppala jAva asiNA khaMDAkhaMDiM karemi, jahANaM tumaM devANuppiyA! aduhaTTavasaTTe akAle ceva jIviyAo vavarovijjasi, taeNaM se kAmadeve samaNovAsae teNaM deveNaM pisAyarUveNaM evaM vutte samANe abhIe atatthe aNubvigge akkhubhie acalie asambhante tusiNIe dhammajjhANovagae vihri| vR.athadvitIye kimapi likhyatepuvvarattAvarattakAlasamayaMsittipUrvarAtrazcAsAvapararAtrazceti pUrvarAtrApararAtraH, sa eva kAlasamayaH- kAlavizeSaH // tatra 'imeyArUve vaNNAvAse pannatte'tti varNakavyAso-varNakavistaraH,sIsaMti-ziraH 'se' tasya gokilA'ttigavAMcaraNArthaMyadvaMzadalamayaM
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 upAsakadazAGgasUtram 2/21 mahadmAjanaMtadgokilazaM yaducyate tasyAdhomukhIkRtasya yatsaMsthAnaM tenasaMsthitaM, tadAkAramityarthaH, pustAkAntare vizeSaNAntaramupalabhyate 'vigayakappayanibhaM'ti vikRto yo'laJjarAdInAM kalpa eva kalpakaH- khaNDaM karparamiti tAtparyaM, tannibhaM tatsadazamiti, kvacittu 'viyahakopparanibhaM' ti dRzyate, taccopadezagamyaM, 'sAlibhasellasarisA' vrIhikaNizazUkasamAH, 'se' tasyA kesA' vAlAH, etadeva vyanakti-'kavilateeNaM dippamANA' piGgaladIptayA rocamAnAH 'uTTiyAkabhallasaMThANasaMThiyaM uSTrikA-mRNmayomahAbhAjanavizeSastasyAH kabhallaM-kapAlaM tasya yatsaMsthAnaM tatsaMsthitaM, 'niDAlaM' ti lalATaM, pAThAntare 'mahallauTTiyAkabhallasarisovame' mahoSTrikAyAkabhallasadazamityevamullekhenopamA-upamAnavAkyaM yatra tattathA, 'muguMsapuMchaM va' bhujaparisarpaviziSo muguMsA sAca khADahillatti sambhAvyate, tatpucchavat, 'tasyeti pizAcarUpasya 'bhumagAo'tti bhruvau, prastutopamArthameva vyanakti_ 'phuggaphuggAo' tti parasparAsambaddharomike vikIrNavikIrNaromike ityarthaH, pustakAntare tu 'jaDilakuDilAo'tti pratItaM 'vigayabIbhacchadasaNAo' tti vikRtaM bIbhatsaM ca darzanaM-rUpaM yayoste tathA, 'sIsaghaDiviNiggayANi' zIrSameva ghaTI tadAkAratvAt zIrSaghaTI tamyA vinirgate iva vinirgate ziroghaTImatikramya vyavastitatvAt 'akSiNI' locane, vikRtabIbhatsadarzane pratItaM, karNI-zravaNau yathAzUrpakartarameva-zUrpakhaNDamevanAnyathAkArau, TapparAkArAvityarthaH, vikRtetyAdi tathaiva urabma-puDasannibhA' urabhraH-UraNastasyapuTaM-nAsApuTaMtatsannibhA-tatsazInAsA-nAsikA, pAThAntareNa-'hurabmapuDasaMThANasaMThiyA' tatra hurabdhA-vAdyavizeSastasyAH puTa-puSkaraMtatsaMsthAnasaMsthitA, aticipiTatvena tadAkRtiH 'jhusira' ttimahArandhrA jamalacullIsaMThANasaMThiyA' yamalayoHsamasthitadvayarUpayoH cupallayoryatsaMsthAnaM tatsaMsthite dve api tasya nAsApuTe-nAsikAvivare, vAcanAntare 'mahallakubbasaMThiyA do'vi se kavolA' tatra kSINamAMsatvAdunanatAsthitvAcca 'kubbati nimnaM kSAmamityarthaH, tatsaMsthitau dvAvapi 'se' tasya 'kapolau' gaNDau tatA 'ghoDaya'tti ghoTakapucchavad-azvavAladhivattasya-pizAcarUpasya zmazrUNi' kUrcakezAH, tathA 'kapilakApilAni' atikaDArANi, vikRtAnItyAditathaiva, pAThAntareNaghoDayapuMchaMvatassa kavilapharusAo uddhalomAo dADhiyAo' tatra paruSe-karkazasparze Urdhvaromike na tiryagavagate ityarthaH daMSTrikeuttarauSTharomANi, 'oSThau' dazanacchadauuSTrasyeva lambau-pralambamAnau, pAThAntareNa uTThAseghoDagassajahAdo'vilambamANA' tathAphAlA-lohamayakuzAH tatsadhzA dIrghatvAt 'se' tasya 'dantA' dazanAH, jihvA yathA zUrpakartarameva, nAnyathAkArA, vikRtetyAdi tadeva, pAThAntare 'hiGguluyadyAukandarabilaM va tassa vayaNaM' iti dRzyate, tatra hiGguluko-varNadravyaM tadrUpo dhAturyatratattathAvidhaMyatkandarabilaM-guhAlakSaNaMrandhratadivatasyavadanaM, halakuddAlaM halasyoparitano bhAgaH tatsaMsthite tadAkAre ativakradIrdhe se tasya 'haNuya' ttidaMSTrAvizeSau, 'gallakaDillaMcatassa' tti gal eva-kapola eva kaDillaM-maNDakAdipacanabhAjanaM gallakaDillaM, caH samuccaye, 'tasya;' pizAcarUpasya 'khaDu'ttigartAkAraM, nimnamadhyabhAgamityarthaH, 'phuTuM' ti vidIrNaM, anenaiva sAdhamyeNa kaDillamityupamAnaM kRtaM, 'kavilaM' tivarNataH pharusaM' ti sparzataH 'mahallaM' ti bahat, tathA mRdaGgAkAreNa-mardalAkRtyA uSamA yasya sa mRdaGgAkAropamaH "se' tasya skandhaH-aMzadezaH,
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 adhyayanaM-2, 'puravare' ti puravarakapATopamaM se' tasya vakSaH-sthalaM, vistIrNatvAditi, tathA 'koSThikA' lohAdidhAtudhamanArthaMmRttikAmayI kuzUlikAtasyAyatsaMsthAnaMtena saMsthitau tasya dvAvapibAhU-bhujau, sthUlAvityarthaH,tathA 'nisApAhANe'ttimudgAdidalanazilAtatsaMsthitau pRthulatvasthUlatvA-bhyAMdvAvapi agrahastau-bhujayoragrabhUtI, karAvityarthaH, tathA 'nisAloDhe'ti zilAputrakaH tatsaMsthAnasaMsthitA hastayoraGgulyaH,sthUlatvadIrghatvAbhyAM, tathA 'sippipuDaM'ti zuktisampuTasyaikaM dalaM tatsaMsthAnasaMsthitAstasya nakkha' tinakhAH hastAGgulisambandhiH, vAcanAntaretuidamaparamadhIyate-'aDayAlagasaMThio uro tassaromaguvilo tti atra aDyA lagatti-aTTAlakaH prAkArAvayavaH sambhAvyate, tatsAdhamyaM corasaHkSAmatvAdineti, tathA pahAviyapasevaovva;'ttinApitaprasevaka ivanakhazodhakakSurAdibhAjanamiva 'urasi' vakSAsi 'lambete pralambamAnau tiSThataHdvAvapi tasya 'stanako vakSojau, tathA 'poTTa' jaTharaM ayaHkoSThakavat-lohakuzUlavasttaM-vartulaM, tathA pAnaM-dhAnyarasaMskRtaM jalaM yena kuvindAzcIvarANi pAyayantitasya kalandaM-kuNDa pAnakalandaM tatsadazI gambhIratayA 'se' tasya nAbhiH-jaTharamadhyAvayavaH, vAcanAntare'dhItaM 'bhaggakaDI vigayavaMkapaTTI asarisA dovi tassa phisagA' tatra bhagnakaTirvikRtavakrapRSThaH phisakau-puttau, tathA 'zikkakaM dadhyAdibhAjanAnAM dorakamayamAkAze'valambanaM lokaprasiddhaM tatsaMsthAnasaMsthitaM 'se' tasya netraM-mathidaNDAkarSaNarajjuH tadvaddIrghatayA tannetraM zepha ucyate, tathA 'kiNNapuDasaMThANasaMThiya'tti surAgoNarUpataNDulakiNvabhRtagoNIpuTadvayasaMsthAnasaMsthitAvitisambhAvyate, dvApitasyavRSaNau-potrakau, tathA jamalakoTThiya' tti samatayA vyavastApitakuzalikAdvayasaMsthAnasaMsthitau dvAvapitasyaUrU-jaGke, tathA 'ajjuNaguTuM' vatti arjunaH-tRNavizeSastasya guTuM-stambastadvattasya jAnunI, anantaroktopamAnasya sAdharmya vyanakti-kuTilakuTile-ativakre vikRtabIbhatsadarzane, tathA 'jaGke' jAnunoraghovartinyau 'kakkhaDIo'tti kaThine, nirmIse ityarthaH, tathA romabhirupacite, tathA agharI-peSaNazilA tatsaMsthAnasaMsthitau dvAvapi tasya pAdau, tathA adharIloSTaH-zilAputrakaH tatsaMsthAnasaMsthitAH pAdayoraGgulyaH, tathA zuktipuTasaMsthitAH 'se' tasya paadaanggulinkhaaH| kezAgrAnnakhAgraM yAvadvarNitaM pizAcarUpam, adhunA sAmAnyena tadvarNanAyAha- "laDahamaDahajANue ttiihaprastAvelaDahazabdena gantryAH pazcAdbhAgavartitaduttarAGgarakSaNArthaMyatkASThaMtaducyate, tacca gantryAM zlathabandhanaM bhavati, evaMca zlathasandhibandhanatvAllaDaha iva laDahe maDahecasthUlatvAlpadIrdhatvAbhyA jAnunI yasya tattathA, vikRte-vikAravatyau bhagne-visaMsthulatayA bhugne-vakre bhruvau yasya pizAcarUpasya tattathA, ihAnyadapi vizeSaNacatuSTayaM vAcanAntare'dhIyate- 'masimUsagamahisakAlae' maSImUSikAmahipavatkAlaM 'riyamehavaNNe' jalabhRtameghavarNaM kAlamevetyarthaH, 'lamboTTe niggayadante' pratItameva, 'avadArie'tti tathA 'avadAritaM' vivRtIkRtaM vadanalakSaNaM vivaraM yena tattathA, tathA nirlAlitA' niSkAzitAagrajihvA-jihvAyAagrabhAgoyena tattathA tataH karmadhArayaH, tathA zaraTaiH-kRkalAsaiH kRtA mAlikA-sakratuNDe vakSasi vA yena tattathA, -tathAunduramAlayA-mUSikajA pariNaddhaM-parigataMsukRtaM-suSThuracitaMcihna-svakIyalAJchanaM yena tattathA tathA, nakulAbhyAM-gabhrubhyAM kRte karNapUre-AbharaNavizeSau yena tattathA, tathA sarpAbhyAM kRtaM vaikakSam-uttarAsaGgo yena tattathA, pAThAntareNa 'mUsagakayabhuMbhalae vicchuyakayavegacche
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAsakadazAGgasUtram 2 /21 sappakayajaNNovaie' tatra bhuMbhalayetti-zekharaH vicchuyAti-vRzcikAH yajJopavItaM - brAhmaNakaNThasUtraM, tathA 'abhinnamuhanayaNanakkhavaravagdhacittakattiniyaMsaNe' abhinnAH - avizIrNA mukhanayananakhA yasyAM sA tathA sAcAsau varavyAghrasya citrA - karburA kRtizca - carmeti karmadhArayaH, sA nivasanaM paridhAnaM yasya tattathA, 'sarasaruhiramaMsAvalittagatte' sarasAbhyAM rudhiramAMsAbhyAmaliptaM gAtraM yasya tattathA, 'AsphoTayan' karAsphoTaM kurvan 'abhigarjan' dhanadhvaniM muJcan bhImo muktaH - kRto'TTahAsohAsavizeSo yena tattathA, nAnAvidhapaJcavarNe romabhirupacitaM ekaM mahannIlotpalagavalagulikAtasIkusumaprakAzamasiM kSuradhAraM gRhItvA yatra poSadhazAlA yatra kAmadevaH zramaNopAsakastatropAgacchati smeti, iha gavalaM - mahiSazTaGgaM gulikA - nIlI atasI - dhAnyavizeSaH asiH - khaGgaH kSurasyeva dhArA yasyAticchedakatvAdasau kSuradhAraH, 'Asuratte ruTThe kuvie caMDikkie misImisIyamANe' tti ekArthAH zabdAH kopAtizayapradarzanArthAH, 'appatthiyapatthiyA' aprArthitaprArthaka durantAni - duSTAryavasAnAni prAntAni - asundagANi lakSaNAni yasya sa tathA 'hINapuNNacAuddasiya' tti hInAasampUrNA puNyA caturdazI tithirjanmakAle yasya sa hInapuNyacaturdazakiH, tadAmantraNaM, zrIhIdhRtikIrttivarjiteti vyaktaM, tathA dharmaM zrutacAritralakSaNaM kAmayate-abhilaSati yaH sa dharmakAmaH, tasyAmantraNaM he dhammakAmayA !, evaM sarvapadAni, 284 navaraM puNyaM - zabhaprakRtirUpaM karma svargaH- tatphalaM mokSo - dharmaphalaM kAGkSa-abhilASAtirekaH pipAsA - kAGkSatirekaH, evametaiH padairuttarottaro'lASaprakarSa evoktaH, "nokhalu' ityAdi' nakhalu - naiva kalpate zIlAdIni calayitumiti vastusthitiH, kevalaM yadi tvaM tAnyadya na calayasi tato'haM tvAM khaNDAkhaNDi karomIti vAkyArthaH, tatra zIlAni - aNuvratAni, vratAni - divratAdIni, viramaNAnirAgAdiviratayaH, pratyAkhyAnAni - namaskArasahitAdIni, poSadhopavAsAn- AhArAdibhedena caturvidhAn, - 'cAlittae' bhaGgakAntarakaraNataH 'kSobhayituM' etatpAlanaviSayaM kSobhaM kartu, khaNDayituM dezato, bhaGkatuMsarvataH, 'ujjhituM' sarvasyA dezAviratestyAgataH, parityaktuM samyakatvasyApi tyAgAditi, 'aTTaduhaTTavasaTTe' ti Artasya dhyAnavizeSasya yo duhaTTatti-durghaTo duHsthago durnirodho vazaH pAratantryaM tena RtaH -pIDitaH ArtadurghaTavazArtaH, athavA Artena duHkhArtaH ArtaduHkhArtaH, tathA vazenaviSayapAratantryeNa RtaH - parigato vazArtaH, tataH karmadhAraya iti // abhIte ityAdInyekArthAnyabhayaprakarSapradarzanArthAni / mU. (22) tae NaM se deve pisAyarUve kAmadevaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva dhammajjhANovagayaM viharamANaM pAsai 2 ttA doccaMpi taccaMpi kAmadevaM evaM vayAsI-haM bho kAmadevA ! samaNovAsayA apatthiyapatthiyA jai NaM tumaM ajja jAva vavarovijasi thae NaM se kAmadeve samaNovAsaye teNaM deveNaM doccaMpi taccaMpi evaM vutte samANe abhIe jAva dhammajjhANovagae viharai, taNaM se deve pisAyarUve kAmadevaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva viharamANaM pAsai 2 tA Asuratte tivaliyaM miuDiM niDAle sAhaDa kAmadevaM samaNovAsayaM nIluppala jAva asiNA khaMDAkhaMDi karei, taNaM se kAmadeve samaNovAsae taM ujjalaM jAva durahiyAsaM veyaNaM sammaM sahai jAva ahiyAsei
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-2, 285 vR. 'tivaliyaM' ti trilikAM bhrUkaTiM-dRSTiracanAvizeSaM lalATe 'saMhatyavidhAyeti calayitumanyathAkartuM, calanaMca dvidhAsaMzayadvAreNa viparyayadvAreNaca, tatrakSobhayitumiti saMzayato, vipariNamayitumiti ca vipryytH|| mU. (23) tae NaM se deve pisAyasave kAmadevaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva viharamANaM pAsai2 tAjAhe nosaMcAei kAmadevaMsamaNovAsayaMnigaMthAopAvayaNAocAlittae vAkhobhittae vA vipariNAmittae vA tAhe saMte taMte paritaMte saNiyaM saNiyaM paccosakkai 2 ttA posahasAlAo paDinikhamai 2 tAdivbaMpisAyarUvaM vippaDahai 2 ttA egaMmahaMdivvaMhattirUvaMviuvvaisattaMgapaiTThiyaM samma saMThiyaMsujAyaMpurao udaggaM piTThao varAha ayAkuJ ialambakuJchi palambalambodarAdharakaraM abbhuggayamaulamalliyAvimaladhavaladaMtaM kaMcaNakosIpaviTThadaMtaM ANAmiyacAvalaliyasaMvilliyaggasoMDaM kummapaDipunnacalaNaM vIsainakkhaM allINapamANajuttapucchaM mattaM mehamiva gulagulentaM maNapavaNajaiNavegaM divvaM hatthirUvaM viuvvai 2 ttA -jeNeva posahasAlA jeNeva kAmadeve samaNovAsae teNeva uvAgacchai 2 ttA kAmadevaM maNovAsayaM evaM vayAsI-haM bho kAmadevA! samaNovAsayA taheva bhaNai jAva na bhacasa to te ajja ahaM soMDAe giNhAmi 2 ttA posahasAlAo nINemi 2 tA urlDa vehAsaMuvihAmi 2 tA tikkhehiM daMtamusalehiM paDicchAmira tAahe dharaNitalaMsi tikkhuttopAesulolemijahANaMtumaMaduhaTTavasaTTe akAle ceva jIviyAo vavarovijjasi, tae NaM se kAmadeve samaNovAsae teNaM deveNaM hatthirUveNaM evaM vutte samANe abhIe jAva viharai, tae NaM se deve hatthirUve kAmadevaM samaNovAsayaM abhIyaMjAva viharamANaM pAsai 2 ttA doccapi tacaMpikAmadevaM samaNovAsayaMevaM vayAsI-haM bho kAmadevA! taheva jAva so'vi viharai, tae NaM se deve hatthirUve kAmadevaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva viharamANaM pAsai 2 ttA Asurutte 4 kAmadevaM samaNovAsayaM soMDAe giNhei 2 ttA urlDa vehAsaM ubihai 2 ttA tikkhehiM dantamusalehiM paDicchai 2 tA ahe dharaNitalaMsi tikkhutto pAesu lolei, tae NaM se kAmadeve samaNovAsaetaM ujjalaM jAva ahiyaasei| vR. zrAntAdayaH samAnArthAH, 'sattaMgapaiDiyaM' ti saptAGgAni-catvAraH pAdAH karaH pucchaM ziznaM ceti etAnipratiSTitAni-bhUmau lagnAni yasya tattathA, "sammamAMsopacayAtsaMsthitaM gajalakSaNopetasakalAGgopAGgatvAtsujAtamiva sujAtaMpUrNadinajAtaM purao' agrata udagraM-uccaM, samucchritazira ityarthaH, 'pRSThataH' pRSThadeze varAhaH-zUkaraH sa iva varAhaH, prAkRtatvAnnapuMsakaliGgatA, ajAyAiva kukSiryasya tadajAkukSi, alambakukSi balavattvena pralambo-dIrgho lambodarasyevagaNapateriva adharaH-oSTaH karazca-hasto yasya tatpralambalambodarAdharakaraM, abhyudgatamukulAjAtakuDamalA yAmallikA-vicakilastadvat vimaladhavalau dantau yasyaathavA prAkRtatvAnmAllikAmukulavadabhyudgatau unnatau vimaladhavalaucadantau yasya tadabhyudgatamukulamallikAvimaladhavaladantaM, kAJcanakozIpraviSTadantaM, kozI-pratimA AnAmitam-ISannAmitaM yaccApaM-dhanustadvadyA lalitA ca-vilAsavatI saMvollitAca-vellantIsaGkocitAvAagrazuNDA-zuNDAgraMyasyatattathA, kUrmavatkRrmAkArAH pratipUrNAzcaraNA yasya tattathA, viMzatinakhaM, AlInapramANayuktapucchAmiti kaThyam //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 upAsakadazAGgasUtram 2/24 mU. (24) tae NaM se deve hathiruve kAmadevaM samaNovAsayaM jAhe no saMcAei jAva saNiyaM saNiyaM paccosakkai 2 tA posahasAlAo paDinikkhamai 2 tA divvaM hasthirUvaM vippajahai 2 ttA egaM mahaM divvaM sapparUvaM viuvvai uggavisaM caMDavasaM ghoravisaM mahAkAyaM masImUsAkAlagaM nayanavisarosapuNNaM aMjaNapuMjanigarappagAsaM rattacchaM lohiyaloyaNaM jamalajuyalacaMDalajIhaM dharaNIyaveNibhUyaMukkaDaphuDakuDilajaDilakakkasaviyaDaphaDADovakaraNadacaachaMlohAgaradhammamANadhamadhameMtadhosaMaNAgaliyativvacaMDarosaMsapparUvaMviuvvai 2 tAjeNeva posahasAlAjeNeva kAmadeve samaNovAsae teNeva uvAgacchai 2 ttA kAmadevaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-haM bho kAmadevA! samaNovAsayA jAvana bhaMjesi to te ajjeva ahaM sarasarassa kAyaM dUruhAmi 2 tA pacchimeNaMbhAeNaM tikkhutto gIvaM veDemi ra ttA tikkhAhiM visaparigayAhiM dADhAhi~uuraMsiceva nikuTTemijahANaMtumaM aduhaTTavasaTTe akAle ceva jIviyAo vavarovijasi, tae NaM se kAmadeve samaNovAsae teNaM deveNaM sapparaveNaM evaM vutte samANe abhIe jAva viharai, so'vidoccaMpitacaMpibhaNai, kAmadevo'vijAva viharai, taeNaM se devesapparUve kAmadevaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva pAsai 2 tA Asurutte 4 kAmadevassa samaNovAsayasa sarasarassa kAyaMduruhai 2 tA pacchimabhAyeNaM tikhutto gIvaM veDhei 2 tA tikkhAhiM visaparigayAhiM dADhAhiM uraMsi ceva nikuTTei, taeNaM sa kAmadeve samaNovAsaetaM ujjalaM jAva ahiyaasei| vR. 'uggAvisaM' ityAdIni sarparpavizeSaNAni kvacidyAvacchabdopAttAnikvaciMtsAkSAduktAni dRzyante, tatra ugraviSaM-duradhisahyaviSaM, caNDaviSaM alpakAlenaivadaSTazarIravyApakaviSatvAt, ghoraviSaMmArakatvAt, mahAkAyaM-mahAzarIraM, maSIbhUmASAkAlakaM, nayanaviSeNa-dRSTiviSeNa roSeNa capUrNa nayanadhiparopapUrNaM, aJjanapuJjAnAM-kajjalotkarANAMyonikaraH-samUhastadvatpUrakAzo yasya tadaJjanapuanikaraprakAzaM, raktAkSaMlohitalocanaM, yamalayoH-samasthayoyugalaM-dvayaMcaJcalacalantyoHatyarthaM capalayorjihyayoryasya tadyamalayugalacAlajihyaM dharaNItalasya veNIva-kezabandhavizeSa iva kRSNatvadIrghatvAbhyAmiti gharaNatilaveNibhUtam utkaTonAbhibhavanIyatvAt sphuTo-vyaktoM bhAsuratayA dRzyatvAt kuTilovakratvAt jaTilaH kezasaTAyogAtkarkazo-niSThuronamratAyAabhAvAt vikaTo-vistIrNo yaH sphaTTopaH-phaNADambaraMtatkaraNe dakSaM utkaTasphuTakuTilajaTilakarkazavikaTasphaTThopakaraNadakSaM, tathA 'lohAgaradhammamANadhamadhamentaghosa' lohAkarasyeva dhmAyamAnasyabhastrAvetonoddIpya-mAnasyadhamadhamAyamAnasya-dhamadhametyeMzabdAyamAnasya ghoSaH-zabdoyasya tattathA, ihacavizeSyasya pUrvanipAtaHprAkRtatvAditi, aNAgalivativvapayaNDarosaM anAkalitaHapramito'nargalito vA niroddhumazakyastIvrapracaNDa:-atiprakRSTo roSoyamya tattathA, 'sarasarassa' tti laukikAnukaraNa- bhASA, 'pacchimeNaM bhAeNaM' ti pucchenetyarthaH, 'nikuTTemi' ti nikuTTayAmi prahaNmi 'ujjalaM' ti ujjvalAM vipakSalezenApyakalaGgitAM, vipulAM zarIravyApakatvAt, karkazAM karkazadravyamivAniSTAM, pragADhAM-prakarSavatIMcaNDAM-raudrAMduHkhAMduHkharUpAM, nasukhAmityarthaH kimuktaM bhavati-'durahiyAsaM' ti duradhisahyAmiti / mU. (25)taeNaM se deve sapparUve kAmadevaM samaNovAsayaM abhIyaMjAva pAsai 2 ttA jAhe no saMcAei kAmadevaM samaNovAsayaM niggaMthAo pAvayaNAo cAlittae vA khobhittae vA
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-2, 287 vipariNAmittae vAtAhe saMte 3 saNiyaMsaNiyaM paccIsakkai 2 tA posahasAlAopaDinikkhamai2 ttA divvaM sapparUvaM vippajahai 2 tA egaM mahaM divvaM devarUvaM viuvvai hAravirAiyavacchaMjAva dasa disAo ujjovemANaM pabhAsemANaM pAsAIyaMdarisaNijaM abhiruvaM paDirUvaM divvaM devarUvaM viuvvai 2ttAkAmadevassasamaNovAsayasassaposahasAlaMaNuppavisai 2ttAaMtalikkhapaDivannesakhiMkhiNiyAiM paMcavaNNAI vatthAI pavaraparihie kAmadevaM samaNovAsayaM evaM vayAsI- "haMbho kAmadevA samaNovAsayA! dhanne siNaMtumaMdevANuppiyA! sapuNNekayatyekayalakkhaNesuladdheNaMtavadevANuppiyA mANussae jammajIviyaphale, jassa NaM tava niggaMthe pAyavaNe imeyArUvA paDivattI laddhA pattA abhismnnaagyaa| evaM khalu devANuppiyA ! sakke devinde devarAyA jAva sakkaMsi sIhAsaNaMsi caurAsIIe sAmANiyasAhassINaM jAva annesiM ca bahUNaM devANa ya devINa ya majjhagae evamAikkhai 4-evaM khalu devA ! jambuddIve dIve bhArahe vAse caMpAe nayarIe kAmadeve samaNovAsaye posahasAlAe posahiyabaMbhacArI jAva dabmasaMthArovagae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapannattiM uvasaMpajjittANaM viharai, nokhalu se sakkA keNaideveNa vAdAnaveNa vAjAvagaMdhavveNa vA niggaMthAo pAvayaNAocAlittaevAkhobhittae vA vipariNAmittaevA, taeNaMahaM sakkassa deviMdassadevaranno eyamaDheM asadahamANe 3 ihaM havvamAgae, taM aho NaM devANuppiyA ! iDDI 6 laddhA, 3, taM diTThANaM devANuppiyA! iDDI jAva abhisamannAgayA, taMkhAmemiNaM devANuppiyA! khamaMtu majjha devANuppiyA! khaMtumarahaMtiNaM devANuppiyA nAI bhujo karaNayAettikaTThapAyavaDiepaMjaliuDe eyamaTuMbhujo bhujokhAmei 2 tAjAmeva disaMpAubbhUe tAmeva disaMpaDigae, AkhAmai2 taeNaM se kAmadeve samaNovAsae niruvasaggaM tikaTTha paDimaM paarei| vR. 'hAravirAiyavaccha'mityAdau yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'kaDagatuDiyathammiyabhuyaM aGgadakuNDalamaTThagaNDatalakaNNapIDhadhAraM vicittahatthAbharaNaM vicittamAlAmauliM kallANagapavaravasthaparihiyaMkallANapagavaramallANulevaNadharaMbhAsurabondipalambavaNamAladharaMdivveNaMvaNNeNaMdivveNaM gandheNaM divveNaMphAseNaM divveNaM saGghayaNeNaM divveNaM saMThANeNaM divvAe iDDIe divvAe juIe divvAe pabhAe divvAe chAyAe divvAe accIe divveNaM teeNaM divvAe lesAe'tti kaNThyaM navaraM kaTakAni-kaGkaNavizeSAH tuTitAni-bAhurakSakAstAbhiratibahutvAtstaMbhitau-stabdhIkRtau bhujau yasya tattathA, aGgade ca-keyUre kuNDale ca pratIte, mRSTagaNDatale-ghRSTagaNDe ye kApIDhAbhidhAne kaNAbharaNe te ca dhArayati yattattathA, tacca vicitramAlApradhAno mauliH-makuTaM mastakaM vA yamya tattathA, kalyANakamaanupahataMpravaraMvastraMparihitaM yenatattathA, kalyANakAni-pravarANimAlyAnikusumAnianulepinAnicadhArayati yattattathA, bhAsvarabondIkaM-dIptazarIraM, pralambAyavanamAlAAbharaNavizeSastAM dhArayati yattattathA, divyena varNena yuktamiti gamyate, evaM sarvatra, -navaraMRddhayA-vimAnavastrabhUSaNAdikayAyuktayA-iSTaparivArAdiyogenaprabhayA-prabhAvena chAyayA-pratibimbana arciSA-dIptijvAlayA tejasA-kantyA lezyayA-AtmapariNAmena, udyotayat-prakAzayat-prabhAsayat-zobhayaditi, prAsAdIyaM cittAhAdakaMdarzanIyaM yatpazyaccakSurna
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 upAsakadazAGgasUtram 2/25 zrAmyati abhirUpaM-manojJapratirUpaM-draSTAraMdraSTAraMprati rUpaMyasya 'vikuvya'-vaikriyaMkRtvA 'antarikSapratipannaH' AkAzasthitaH 'sakiGkiNIkAni' kSudraghaNTikopetAni, 'sakkedevinde' ityAdauyAvatkaraNAdidaMzyaM vajjapANIpurandaresayakkaUsahassakkhemaghavaMpAgasAsaNedAhiNalogAhivaIbattIsavimANasayasahassAhivaIerAvaNavAhaNesurindearayambaravatthadhareAlaiyamAlamauDenavahemacArucittacaJcalakuNDalavilihijjamANagaNDebhAsurabondIpalambavaNamAle sohammekappesohammavaDiMsae vimANe sabhAe sohammAe' tti, zakrAdizabdAnAMcavyutpatyarthabhedena bhinnArthatA draSTavyA, tathAhi-zaktiyogAcchakaH, devAnAM paramezvaratvAddevendraH, devAnAMmadhye rAjamAnatvAt-zobhamAnatvAddevarAjaH, vajrapANiH-kulizakaraH, puraM-asurAdinagaravizeSastasyadAraNAtpurandaraH,tathARtuzabdeneha pratimA vivakSitAH,tataH kArtikazreSThitve zataMkratUnAm-abhigrahavizeSANAM yasyAsau zatakraturiticUrNikAravyAkhyA, tathApaJcAnAM mantrizatAnAM sahamakSNAM bhavatIti tadyogAdasau sahasrAkSaH, tatathA maghazabdeneha meghA vivakSitAH te yasya vazavartinaH santi sa maghavAn, tathA pAko nAma balavAMstasya ripuHtacchAsanAtpAkazAsanaH, lokasyArddham-ardhaloko dakSiNo yo'rddhalokaH tasya yo 'dhipatiH sa tathA, erAvaNavAhaNeairAvato-hastI sa vAhanaM yasya sa tathA, suSThu rAjante ye te surAsteSAmindraH-prabhuH surendraH, surANAM-devAnAM vA iMdraH sureMdraH, pUrvatra devendratvena pratipAditvAt, anyathA vA punaruktaparihAraH kAryaH, arajAMti-nirmalAniambaramAkAzaM tadvadacchatvena yAni tAnyambarANi tAni ca vastrANi ca 2 tAni dhArayati yaH sa tathA, AlagitamAlamAropitagamukuTaMyasyasatathA, naveivanavehemnaH-suvarNasyasambandhinIcAruNIzobhane citre-citravatI caJcale ye kuNDale tAbhyAM vilikhyamAnau gaNDau-kapolau yasya sa tathA, zeSaM prAgiveti, 'sAmANiyasAhassINa'miha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM 'tAyattIsAe tAyattIsagANaM cauNhaM logapAlANaMaTThaNhaMaggamahisINaMsaparivArANaM tiNhaM parisANaMsattaNhaManiyANaMsattaNhaM aniyAhivaINaM cauNhaM caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM' ti, tatratrayastriMzAH-pUjyA mahattarakalpAH, catvAro lokapAlAHpUrvAdidigadhipatayaH somayamavaruNavaizravaNAkhyAH,aSTauagramahiSyaH-pradhAnabhAryAH, tatparivAraHpratyekaMpaJcasahanANi,sarvamIlane catvAriMzatsahasrANi, tiH pariSadaH-abhyantarAmadhyamAbAhyAca, saptAnIkAni-padAtigajAzvarathavRSabhabhedAtpaJcasAGgrAmikANi, gandharvAnIkaMnATyAnIkaM ceti sapta, anIkAdhipatayazca saptaMvaipradhAnaH pattiH pradhAnogaja evamanye'pi, AtmarakSA-aGgarakSAsteSAMcataH sahasrANAM cturshiityH| ___ AkhyAtisAmAnyato bhASate vizeSataH, etadeva prajJApayati prarUpayatIti padadvayena krameNocyata iti, deveNave'tyAdau yAvatkaraNAdevaM draSTavyaM 'jakkheNa vA rakkhaseNa vA kinnareNa vA kimpuriseNa vA mahorageNa vA gandhavveNa vA' iti / / 'iDDI' ityAdi yAvatkaraNAdidaM dRzyaM 'juI jaso balaM vIriyaM purisakkAraparakkame tti|| 'nAIbhujokaraNayAe na-naiva,AiMtinipAtovAkyAlaGkAre avadhAraNevA, bhUyaHkaraNatAyAM-punarAcaraNe na pravartidhye iti gamyate // mU. (26) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai, taeNaM se kAmadeve samaNovAsae imIse kahAe jAva laddhaDhe samANe evaM khalu samaNe bhagavaM
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM -2, 289 mahAvIre jAva viharai taM seyaM khalu mama samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA namaMsittA tao paDiniyattassa posahaM pArittaettikaTTu evaM saMpehei 2 ttA suddhappAvesAiM vatthAI jAva appamahaggha0 jAva maNussavaggurAparikkhitte sayAo gihAo paDinikkhamai 2 ttA caMpaM nagariM majjhaMmajjheNaM niggacchai 2 ttA jeNeva puNNabhadde ceie jahA saMkho jAva pajjuvAsai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAmadevassa samaNovAsayassa tIse ya jAva dhammakahA samattA vR. 'jahA saMkhe' tti yathA zaGkhaH zrAvako bhagavatyAmabhihitastathA'yamapi vaktavyaH, ayamabhiprAyaH-anye paJcavidhamabhigamaM sacittadravyavyutsargAdikaM samavasaraNapraveze vidadhati, zaGkhaH punaH poSadhikatvena sacetanAdidravyANAmabhAvAttanna kRtavAn, ayamapi pauSadhika iti zaGkhanopamitaH // yAvatkaraNAdidaM draSTavyaM -'jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 ttA vaMdai namasai 2 ttA naccAsanne nAidUre sussUsamANe namaMsamANe abhimuhe paJjaliuDe pajjuvAsai' tti / 'tae NaMsamaNe 3 kAmadevarasa samaNovAsayassa tIse ya' ita Arabhya aupapAtikAdhItaM sUtraM tAvadvaktavyaM yAvaddharmakathA samAptA pariSacca pratigatA, taccaivaM savizeSamupadarzyate- 'tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAmadevassa samaNIvAsayassa tIya mahaimahAliyA - tasyAzca mahAtimahatyA ityarthaH / 'isiparisAe muniparisAe jai parisAe' tatra pazyantIti RSayaH avadhyAdijJAnavantaH, munayo - vAcaMyamAH, yatayo- dharmakriyAsu prayatamAnAH, 'anegasayavaMdAe' anekazatapramANAni vRndAni yasyAM sA tathA 'anegasayavandaparivArAe' anekazatapramANAni yAni vRndAni tAni vRndAni parivAro yasya / sA tathA, tasyAH dharmaM parikathayatIti sambandhaH, kimbhUto bhagavAn ? - 'ohabale aibbale mahabbale' oghabalaH - avyavacchinnabalaH atibalaH - atikrAntAzeSa puruSAmaratiryagbalaH, mahAbalaHapramitabalaH, etadeva prapaJcayate- 'aparimiyabalaviriyateyamAhappakaMtijutte' aparimitAni yAnibalAdIni tairyukto yaH sa tathA, tatra balaM - sArIraH prANaH vIryaM - jIvaprabhavaH tejo- dIptiH mAhAtmyaM - mahAnubhAvatA kAntiH - kAmyatA 'sArayanavameha thaNiyamahuranigghosa- dundubhisare' zaratkAlaprabhavAbhinavameghazabdavanmadhuro nirghoSo yasya dundubheriva ca svaro yasya sa tathA, - - 'urevitthaDAe' urasi vistRtayA uraso vistIrNatvAt sarasvatyeti sambandhaH, 'kaNDe pavaTTiyAe' galavivarasya vartulatvAt, 'sire saGkilAe' mUrdhani saGkIrNayA, AyAmasya mUrdhnA skhalitatvAt, 'agaralAe' vyaktavarNayetyarthaH, 'amammaNAe' anavarakhaJcayamAnayetyarthaH, 'savvakkharasannivAiyAe' sarvAkSarasaMyogavatyA 'puNNarattAe' paripUrNamadhurayA 'savvabhAsANugAmiNIe' sarassaIe - bhaNityA 'joyaNanIhAriNA sareNaM' yojanAtikrAmiNA zabdena, 'addhamAgahAe bhAsAe bhAsai arahA dhammaM parikahei,' ardhamAgadhI bhASA yasyAM 'rasorlazI mAgadhyA' mityAdikaM mAgadhabhASAlakSaNaM paripUrNa nAsti, bhASate sAmAnyena bhaNati, kiMvidho bhagavAn ? arhan- pUjito pUjocitaH, arahasyo vA sarvajJatvAt, kaM ? 'dharmma' zraddheyajJeyA- nuSThevastu zraddhAnatrAnAnuSThAnarUpaM / tathA parikathayati azeSavizeSakathaneneti / tathA 'tesiM savvesiM AriyamaNAriyANaM agilAe dhammAikkhai' na kevalaM RSiparSadAdInAM, ye vandanAdyarthamAgatAsteSAM ca sarveSAmAryANAm 7 19
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 upAsakadazAGgasUtram 2/26 AryadezotpannAnAmanAryANAM-mlecchAnAmaglAnyA akhedeneti|| 'sA'viya NaM addhamAgahA bhAsA tesiM AriyamanAriyANaM appaNo bhAsAe pariNAmeNaM pariNamaI'svabhASApariNAmenetyarthaH,dharmakathAmevadarzayati-'asthi loe atthialoe evaMjIvA ajIvA bandhe mokkhe puNNe pAve Asave saMvare veyaNA nijarA' eteSAmastitvadarzanena zUnyajJAnanirAtmadvaitaikAntakSaNikanityavAdinAstikAdikudarzananirAkaraNAt pariNAmivastupratipAdanena sakalaihikAmuSmikakriyANAmanavadyatvamAveditaM, tathA asthiarahaMtAcakkavaTTIbaladevA vAsudevA naragA neraiyA tirikkhajoNiyA tirikkhajoNiNIo mAyA piyA risao devA devaloyA siddhI siddhA parinivvANe parinivvuyA' siddhiH-kRtakRtyatA parinirvANaM-sakalakarmakRtavikAravirahAdatisvAsthya evaM siddhaparinirvRtAnAmapi vizeSo'vaseyaH / - tathA atthi pANAivAe musAvAe adinnAdANe mehuNe pariggahe, atthi kohe, mANe mAyA lobhe pejje dose kalahe abbhakkhANe pesunne arairaI paraparivAe mAyAmose micchAdasaNasalle, asthi pANAivAyaveramaNe jAva kohavivege jAva micchAdasaNasallavivege, kiM bahunA? savvaM asthivaM athitti vayai, savvaM natthibhAvanasthitti vayai, suciNNA kammAsuciNNaphalAbhavanti' sucaritAHkriyAdAnAdikAH sucIrNaphalAH-puNyaphalA bhavantItyarthaH, 'ducciNNA kammAducciNNaphalA bhavanti, 'phusai puNNapAve' badhnAtyAtmA zubhAzubhakarmaNI, na punaH sAGkhyamateneva na badhyate, 'paJcAyanti jIvA' pratyAjAyante utpadyante ityarthaH, "saphale kallANapavae' iSTAniSTaphalaM zubhAzubhaM karmetyarthaH, 'dhammamAikkhai' anantaroktaM jJeyaddheyAnazraddhAnarUpamAcaSTe ityarthaH, tathA -'iNamevaniggaMthepAvayaNesace' idameva pratyakSa nairgranthaM pravacana-jinazAsanasatyaM sadbhUtaM kaSAdizuddhatvAtsuvarNavat 'anuttare' avidyamAnapradhAnataraM 'kevalie advitIyaM 'saMsuddhe nirdoSaM 'paDipuNNe' sadguNabhRtaM 'neyAue' naiyAyikaMnyAyaniSThaM sallagattaNe mAyAdizalyakartanaM siddhimagge' hitaprAptipathaH 'muttimagge' ahitavicyuterupAyaH, 'nijANamagge' siddhikSetrAvAptipathaH parinivvANamagge' karmAbhAvaprabhavasukhopAyaH, 'savvadukkhappahINamagge' sakaladuHkhakSayopAyaH, idamevapravacanaM phalataHprarUpayati- 'itthaM ThiyAjIvAsijhaMti niSThitArthatayAbujhaMtikevalitayAmuccanti-karmabhiH parinivvAyanti svathIbhavanti, kimuktaM bhavati?-savvadukkhANamantaM karenti, egaccA puNa ege bhayantAro, ekAcyA advitIyapUjyAH saMyamAnuSThAne vA asazIarcA-zarIraM yeSAM te ekArcAH, tepunareke kecanayena sidhyanti te bhaktAro-nirgranthapravacanasevakA bhadantA vA-bhaTTArakA bhayatrAtAro vA, 'puvvakammAvaseseNaM annataresu devalogesu devattAe uvavattAro bhavanti mahiDDiesu mahajjuiesu mahAjasesu mahAbalesu mahANubhAvesu mahAsukkhesudUraGgaesu ciraTThiiesu, teNaM tattha devA bhavanti mahiDDiyAjAvaciraTThiiyA hAravirAiyavacchA kaDagatuDiya-thammiyabhuyA aGgadakuNDalamaTThagaNDatalakaNNapIDhadhArA vicittahatyAbharaNA vicittamAlAma- ulImauDA-vidIptAni vicitrANi vA 'maulI'tti mukuTavizeSaH kallANapavaravatthaparihiyA kallANagapavaramallANulevaNadharAbhAsurabondI palambavaNamAlAdharA divveNaM vavveNaM divveNaM gandheNaM divveNaM phAseNaM divveNaM saGghayaNeNaM divveNaM saMThANeNaM divvAe ivIe divvAe juIe divvAe pabhAe divvAechAyAe divvAe acIe divveNaM teeNaM divvAe lesAedasa disAoujjoemANApabhAsemANA gaikallANA DhiikallANAAgamesibhaddA
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-2, 291 pAsAIyA darasaNijjA abhirUvA paDirUvA, tamAikkhai' yadetat dharmaphalaM tadAkhyAti, -tathA 'evaMkhalucauhi ThANehiMjIvAneraiyattAe kammaMpakarenti, eva'mitavakSyamANaprakAreNeti, neraiyattAe kammaM pakarettA neraiesu uvavajanti, taMjahA-mahArambhayAe mahApariggahayAe paJcendiyavaheNaM kuNimAhAreNaM' 'kuNimaM' ti mAMsaM, evaM ca eeNaM abhilAveNaM tirikkhajoNiesu mAillayAealiyavayaNeNaM ukkaJcaNayAevaJcaNayAe, tatramAyA-vaJcanabuddhiH utkaJcanaM-mugdhavaJcanapravRttasyasamIpavartividagdhacittarakSaNArthaMkSaNamavyApAratayAavasthAnaM, vnycnN-prtaarnnN||mnnuusesu pagaibhaddayAe pagaiviNIyayAe mANukkosayAe amacchariyAe, prakRtibhadrakatA-svabhAvata evAparopatApitA, anukrosho-dyaa| devesu sarAgasaMjameNaM saMjamAsaMjameNaM akAmanijjarAe bAlavatokammeNaM, tamAikkhai / / yadevamuktarUpaM nArakatvAdinibandhanaM tadAkhyAtItyarthaH / tthaa||1|| jaha jaha narayA gammantI je narayA jAya veyaNA nre| sArIramANasAiMdukkhAi tirikkhjonniie|| // 2 // mANussaMca aniccaM vaahijraamrnnveynnaapurN| deve ya devaloe devehiM devasokkhAI / / // 3 // naragaM tirikkhajoNiM mANusabhAvaM ca devalogaM ca / siddhiM ca siddhivasahiM chajjIvaNiyaM prikhei|| // 4 // jaha jIvA bajjhantI muccantI jaha ya saGkilissanti / jaha dukkhANaM antaM karenti keI apaDibaddhA / / // 5 // aTTA aTTiyacittA jaha jIvA dukkhasAgaramuventi / jaha veraggamuvagayA kammasamuggaM vihaaddenti|| - ArtAH-zarIrato duHkhitAH ArtitacittAH-zokAdipIDitAH, ArtAdvA dhyAnavizeSadArtitacittA iti| // 6 // jaha rAgeNa kaDANaM kammANaM pAvao phlvivaago| jaha ya parihINakammA siddhA siddhalayamuventi // athAnuSTheyAnuSThAnalakSaNaM dharmamAha-'tameva dhammaM duvihamAhAkkhiyaM' yena dharmeNaM siddhA, siddhAlayamupayAnti sa eva dharmo dvividha AkhyAta ityarthaH, jahA AgAradhammaMca anagAradhammaMca, anagAradhammoiha khalu savvao sarvAndhanadhAnyAdiprakArAnAzritya 'savvattAe' sarvAtmanA, sarvairAtmapariNAmairityarthaH, agArAo anagAriyaM pavvaiyassa savvAo pANAivAyAo veramaNaM, evaMmusAvAyAoadinnAdANamehuNapariggaharAIbhoyaNAoveramaNaM, ayamAuso! anagArasAmAie dhamme pannatte, eyassa dhammassa sikkhAe uvaTThie nigganthe vA nigganthI vA viharamANe ANAe ArAhae bhvi| - agAradhamma duvAlasavihaM Aikkhai, taMjahA-paJcANuvvayAiM tiNNi guNavvayAiM cattAri sikkhAvayAI, paJca aNuvvayAI taMjahA-thUlAo pANAivAyAo veramaNaM evaM musAvAyAo adinnAdANao sadArasantose icchAparimANe, tiNNi guNavvayAiM taMjahA-aNaTThAdaNDaveramaNaM
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 upAsakadazAGgasUtram 2 / 26 disivvayaM uvabhogaparibhogaparimANaM, cattAri sikkhAvayAI taMjahA- sAmAiyaM desAvagAsiyaM posahovavAso atihisaMvibhAgo, apacchimamAraNantisaMlehaNAjhUsaNAArAhaNA, ayamAuso ! AgArasamAie dhamme pannatte, eyassa dhammassa sikkhAe uvaTThie samaNovAsae samaNovAsiyA vA viharamANe ANAe ArAhae bhavai // taNaM sA mahaimahAliyA maNUsaparisA samaNassa bhagavao mahAvIrassa antie dhammaM soccA nisamma haTTatuTTha jAva hiyayA uTThAe uTThei 2 ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei 2 ttA vaMdai namaMsai 2 ttA atthegaiyA muMDA bhavittA agArAo anagAriyaM pavvaiyA, atthegaiyA paJcaNuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM gihidhammaM paDivannA, avasesA NaM parisA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI suyakkhAe NaM bhaMte! niggaMthe pAvayaNe, evaM supannatte bhedataH, subhAsie vacanavyaktitaH, suviNIe suSThu ziSyeSu viniyojanAt, subhAvie tattvabhaNanAt, anuttare bhaMte! niggaMthe pAvayaNe, dhammaM NaM AikkhamANA uvasamaM Aikkhaha, krodhAdinigrahamityarthaH, uvasamaM AikkhamANA vivegaM Aikkhaha, bAhyagranthatyAgamityarthaH, vivegaM AikkhamANA veramaNaM Aikkhaha, manonivattimityarthaH, veramaNaM AikkhamANA akaraNaM pAvANaM kammANaM Aikkhai, dharmamupazamAdisvarUpaM brUtheti hRdayaM, natthi anne koi samaNe vA mAhaNe vA je erisaM dhammamAivikhattae, prabhuriti zeSaH, kimaGga puNa etto uttarataraM ?, evaM vadittA jAmeva disaM pAubbhUyA tAmeva disaM paDigayatti // mU. (27) kAmadevAi ! samaNe bhagavaM mahAvIre kAmadevaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-se nUnaM kAmadevA ! tubbhaM puvvarattAvarattakAlasamayaMsi ege deve aMtie pAubbhUe, tae NaM se deve egaM mahaM divvaM pisAyarUvaM viuvvai 2 ttA Asurutte 4 egaM mahaM nIluppala jAva asiM gahAya tumaM evaM vayAsI-haM bho kAmadevA ! jAva jIviyAo vavarovijjhasi, taM tumaM teNaM deveNaM evaMvutte samANe abhIe jAva viharasi evaM vaNNagarahiyA tinnivi uvasaggA taheva paDiuccAreyavvA jAva deve paDigao, se nUnaM kAmadevA aDDe samaTTe ?, hantA, atthi, ajjo i samaNe bhagavaM mahAvIre bahave samaNe niggaMthe ya niggaMdhIo ya AmaMtettA evaM vayAsI- jai tAva ajjo ! samaNovAsagA gihiNo gihamajjhAvasaMtA divvamANusatirikkhajoNie uvasagge sammaM sahati jAva ahiyAseMti, sakkA puNNAI ajjo ! samaNehiM niggaMthehiM duvAlasa gaNipiDagaM ahijjamANehiM divyamANusatirikkhajoNie sammaM sahittae jAva ahiyAsittae, tao te bahave samaNA nigganthA ya niggaMdhIo ya samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahatti eyamahaM vinaeNaM paDisuNaMti / taeNa se kAmadeve samaNovAsae haTTa jAva samaNaM bhagavaM mahAvIraM pasiNAiM pucchai aTThamAdiyai, samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto vaMdai namaMsai 2 ttA jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM paDigae tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAi caMpAo paDinikkhamai 2 ttA bahiyA jaNavayavihAraM viharai / vR. 'aTThe samaTTe' tti astyeSo'rtha ityarthaH, athavA arthaH- prayoditaM vastu samarthaH - saGgataH hantA iti komalAmantraNavacanaM, 'ajjo' tti AryA ityevamAmantryaivamavAdIditi, 'saMhati 'tti yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - svamaMti titikkhaMti, ekArthAzcaite, vizeSavyAkhyAnamapyeSAmasti tadanyato'vaseyamiti //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-2, 293 mU. (28) taeNaM se kAmadeve samaNovAsae paDhama uvAsagapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharai, taeNaM se kAmadeva samaNovAsae bahUhiM jAva bhAvettA vIsaMvAsAiM samaNovAsagapariyAgaM pAuNittA ekkArasa uvAsagapaDimAosammakAeNaMphAsettAmAsiyAesaMlehaNAe appANaMjhUsittA saDhi bhattAiMaNasaNAechedettA AloiyapaDikaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe sohammavaDiMsayassa mahAvimANassa uttarapuracchimeNaM aruNAbhe vimANe devattAe uvavanne, tattha NaM atthegaiyANaMdevANaMcattAri paliovamAiMThiI pannattA kAmadevassa'vi devassa cattAri paliovamAI ThiI pnnttaa| se NaM bhaMte ! kAmadeve tAo devalogAo AukhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM anaMtaraM cayaM caittA kahiM gamihii kahiM uvavajihii?, go0 ! mahAvidehe vAse sijjhihii / nikkhevo - vR. 'nikkhevao'tti nigamanavAkyaM vAcyaM, taccedaM evaM khalu jambU! samaNeNaMjAva saMpatteNaM doccassa ajjhayaNassa ayamaDhe pannatteti bemi / adhyayanaM-- 2 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA upAsakadazAGga sUtrasya dvItIyaadhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA ( adhyayanaM 3-culanIpitA ) mU. (29) ukkhevo taiyassa ajjhayaNassa-evaM khalu jambU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANArasI nAmaM nayarI, koTThae ceie, jiyasattU raayaa| ___ tattha NaM vANArasIe nagarIe culaNIpiyA nAmaMgAhAvaI parivasai, aDDejAva aparibhUe, sAmA bhAriyA, aTTha hiraNNakoDIo nihANapauttAoaTTha buDDipauttAo aTTha pavittharapauttAo aTTha vayA dasagAsAhassieNaM vaeNaM jahA AnaMdo rAIsara jAva savvakajjavaTTAvae yAvi hotthA, sAmI samosaDhe, parisA niggayA, culaNIpiyAvi jahA AnaMdo tahA niggao, taheva gihidhamma paDivajjai, goyamapucchA taheva sesaMjahA kAmadevassa jAva posahasAlAe posahie baMbhacArI samaNassa bhagavao mahAvirassa aMtiyaM dhammapannattiM uvasaMpajjittA NaM viharai vR. atha tRtIyaM vyAkhyAyate, tacca sugamameva, navaraM 'ukkhevo' tti upakSepaH- upodghAtaH tRtIyAdhyayanamya vAcyaH, sacAyam jaiNaM bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA jAva saMpatteNaM uvAsagadasANaM doccassa ajjhayaNassa ayamaDhe pannatte taccassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa ke aDhe pannatte? iti, kaNThyazcAyam // tathA kvacitkoSThakaM caityamadhItaM kvacinmahAkAmavanamiti, zyAmA nAma bhAryA mU. (30) taeNaM tassa culaNIpiyassa samaNovAsayassa puvvarattAvarattakAlasamayaMsi ege deve aMtiyaM pAubbhUetaeNaM se deve egaM nIluppala jAva asiMgahAya culaNIpiyaMsamaNovAsayaM evaM vayAsI-haMbho culaNIpiyA! samaNovAsayA jahA kAmadevo jAva na bhaMjAsi to te ahaM ajajeTuM puttaM sAo gihAo nINemi 2 tA tava aggaoghAemira tAtao maMsasolle karemi ra ttA AdAna bhariyaMsi kaDAhayaMsi adahemi 2 tA tava gAyaM maMseNa ya soNieNa ya AyaJcAmi, ___jahANaM tumaMaTTaduhaTTavasaTTe akAle cevajIviyAo vavarovijjasi, taeNaMseculaNIpiyA
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAsakadazAGgasUtram 3/30 samaNovAsae teNaM deveNaM evaM vRtte samANe abhIe jAva viharai, taeNaM se deve culaNIpiyaMsamaNovAsayaM abhIyaM jAva pAsai 2 ttA doccaMpi tacaccaMpi culaNIpiyaM samaNovAsayaM evaM vayAsI haM bho culaNIpiyA samaNovAsayA ! taM caiva bhaNai, so jAva viharai, 294 tae NaM se deve culaNIpiyaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva pAsittA Asurutte 4 culaNIpiyassa samaNovAsayassa jeTTaM puttaM gihAo nINei 2 ttA aggao ghAei 2 ttA tao maMsasollae karei 2 ttA AdAnamariyaMsi kaDAhayaMsi addai 2 ttA culaNIpiyassa samaNovAsayassa gAyaM maMseNa ya soNiyeNa ya AyaJcai, tae NaM se culaNIpiyA samaNovAsae taM ujjalaM jAva ahiyAsei tae NaM se deve culaNIpiyaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva pAsai 2 ttA doccaMpi culaNIpiyaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-haM bho culaNIpiyA samaNovAsayA ! apatthiyapatthayA jAva na bhaMjasi to te ahaM ajra majjhimaM puttaM sAo gihAo nINemi 2 ttA tava aggao ghAemi jahA jeTTaM puttaM taheva bhaNai taheva karei evaM taccaMpi kanIyasaM jAva ahiyAsei, taNaM se deve culaNIpiyaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva pAsai 2 ttA cautthaMpi catulaNIpiyaM samaNovAmayaM evaM vayAsI- "haM bho culaNIpiyA samaNovAsayA apatthiyapatthayA 4 jai gaM tumaM jAvana bhaMjasi tao ahaM ajja jA imA tava mAyA bhaddA satthavAhI devayagurujaNaNI dukkaradukkarakAriyA taM te sAo gihAo nINemi 2 ttA tava aggao ghAemi 2 ttA tao maMsasollae karemi 2ttA AdAnamariyaMsi kaDAhayaMsi addahemi 2 ttA tava gAyaM maMseNa ya soNieNa ya AyaMcAmi jahA NaM tumaM aTTaduhaTTavasaTTe akAle ceva jIviyAo vavarovijjasi, tae NaM se culaNIpiyA samaNovAsae teNaM deveNaM evaM vutte samANe abhIe jAva viharai, tae NaM se deve culaNIpiyaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva viharamANaM pAsai 2 ttA culaNIpiyaM samaNovAsayaM doccaMpi taccaMpi evaM vayAsI-haM bho culaNIpiyA samaNovAyasA ! taheva jAva bavarovijjasi, tae NaM tassa culaNIpiyassa samaNovAsayassa teNaM deveNaM doccaMpi taccaMpi evaM vuttassa samANassa imeyArUve ajjhatthie 5 aho NaM ime purise anArie aNanariyabuddhI anAriyAI pAvAI kammAI samAyarai, jeNaM mamaM jeTTaM puttaM sAo gihAo nINei 2 ttA mama aggao ghAei 2 ttA jahA kayaM tahA ciMtei jAva gAyaM AyaMcai, jeNaM mamaM majjhimaM puttaM sAo gihAo jAva soNieNa ya AyaMcai, jeNaM mamaM kanIyasaM puttaM sAo gihAo taheva jAva AyaMcaTai, jA'vi ya NaM imA mamaM mAyA bhaddA satthavAhI devayagurujaNaNI dukkaradukkarakAriyA taMpi ya NaM icchai sAo gihAo nINettA mama aggao ghAettae taM seyaM khalu mamaM evaM purisaM giNhittaettikaTTu uddhAie, se'vi ya agAse uppaie, teNaM ca khaMbhe AsAie, mahayA mahayA saddeNaM kolAhale kae, tae NaM sA bhaddA satthavAhI taM kolAhalasaddaM soccA nisamma jeNeva culaNIpiyA samaNovAsae teNeva uvAgacchai 2 ttA culaNIpiyaM samaNovAsayaM evaM vayAsI- kiNNaM puttA ! tumaM mahayA saddeNaM kolAhale kae ? taNaM se culaNIpiyA samaNovAsae ammayaM bhaddaM satthavAhiM evaM vayAsI- evaM khalu ammo jANAmi kevi purise Asurutte 5 egaM mahaM nIluppala jAva asiM gahAya mamaM evaM vayAsI-haM bho culaNIpiyA samaNovAsayA ! apatthiyapatthayA 4 jai NaM tumaM jAva vavarovijjAsi, ahaM teNaM
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-3, puriseNaM evaM vutte samANe abhIe jAva viharAmi, taeNaM se purisemamaMabhIyaMjAva viharamANaMpAsai 2 tAmamaMdoccaMpitacaMpievaM vayAsI-haM bho culaNIpiyAsamaNovAsayA! tahevajAva gAyaMAyaMcai, taeNaM ahaMtaMujjalaMjAva ahiyAsemi, evaM taheva uccAreyavvaM savvaM jAva kanIyasaMjAva AyaMcai, ahaM taM ujjale jAva ahiyAse mi, tae NaMsepurisemamaMabhIyaMjAvapAsai 2 tAmamaMcautthaMpievaMvayAsI-haMbhoculaNIpiyAsamaNovAsayA apatthiyapatthayA jAva na bhaMjasi to te ajja jAimA mAyA guru jAva vavarovijjasi, taeNaM ahaM teNaM puriseNaM evaM vutte samANe abhIe jAva viharAmi, tae NaM se purise docaMpi tacaMpimamaMevaM vayAsI-haM bho culaNIpiyA samaNovAsayA! ajja jAva vavarovijasi, taeNaM teNaM puriseNaM doccaMpi taccaMpi mamaM evaM vuttassa samANassa imeyArUve ajjhathie 5 aho NaM ime purise anArie jAva samAyarai, jeNaM mamaMjeTuM puttaM sAo gihAo taheva jAva kanIyasaMjAva AyaMcai, tubbhe'viyaNaM icchai sAo gihAo nINettA mama aggao ghAettae, taMseyaM khalu mamaMeyapurisaMgiNhittaettikaTuudghAie, se'viyaAgAseuppaie, mae'vi ya khaMbhe AsAie mahayA mahayA saddeNaM kolAhale kae, tae NaM sA bhaddA satthavAhI culaNIpiyaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-no khalu keI purise tava jAva kanIyasaMla puttaM sAo gihAo niNei2 tA tava aggao ghAei, esa NaM kei purise tava uvasaggaM karei, esaNaM tume vidarisaNe diTTe, taMNaM tumaMiyANiM bhaggavvae bhagganiyame bhaggaposahe viharasi, taMNaMtumaputtA! eyassa ThANassa Aloehi jAvapaDivajAhi, taeNaM seculaNIpiyA samaNovAsae ammagAe bhaddAe satthavAhIetahattieyamadvaM vinaeNaM paDisuNei 2 ttA tassa ThANassa Aloei jAva paDivajjai mU. (31) tae NaM se culanIpiyA samaNovAsae paDhamaM uvAsagapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharai, paDhamaM uvAsagapaDimaM ahAsuttaM jahA AnaMdo jAva ekkArasavi, tae NaM se culaNIpiyA samaNovAsae teNaM urAleNaM jahA kAmadevo jAva sohamme kappe sohammavaDiMsagassa mahAvimANassa uttarapucchimeNaM aruNappabhe vimANe devattAe uvavanne / cattAri paliovamAiM ThiI pannattA / mahAvidehe vAse sijjhihii 5||nikkhevo vR. 'tao maMsasolle' tti trINaNi mAMsazUlyakAni zUle pacyante iti zUlyAni, trINi mAMsakhaNDAnItyarthaH, 'AdAnabhariyaMsi' tti AdAnam-AdrahaNaM yadudakatailAdikamanyataradravyapAkAyAgnAvuttApyatetadvRte, 'kaDAhaMsitti kaTAhe-lohamayabhAjanavizeSe, AdrahayAmiutkvAthayAmi AyaMcAmi'tti AsiJcAmi // ___ "esa NaM tae vidarisaNe diTTe' tti etacca tvayA vidarzanaM - virUpAkAraM vibhISikAdi dRSTam-avalokitamiti, 'bhaggavvae'tti bhagnavrataH, sthUlaprANAtipAtaviraterbhAvato bhagnatvAt, tadvinAzArthaM kopenoddhAvanAt sAparAdhasyApi vratAviSayIkRtatvAt, 'bhagnaniyamaH' kopodayeunottaraguNasyakrodhAbhigraharUpasya bhagnatvAt, 'bhagnapoSadhaH' avyApArapauSadhabhaGgatvAt, 'eyassa' tti dvItIyArthatvAt SaSThayAH, etamarthamAlocaya-gurubhyo nivedaya, yAvatkaraNAt paDikkamAhinivartasva, nindAhi-AtmasAkSikAM kutsAM kuru, garihAhi-gurusAkSikAM kutsAMvidhehi, viuTTAhi-vitroTaya tadbhAvAmuMbandhacchedaM vidhehi, visohehi-aticAramalakSAlanena akaraNayAe
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 upAsakadazAGgasUtram 3/31 abbhuTTehi-tadakaraNAbhyupagamaM kuru, 'ahArihaMtavokammaMpAyacchittaMpaDivajAhi' tti pratItaM, etena ca nizIthAdiSu gRhiNaM prati prAyazcittasyApratipAdanAnna teSAM prAyazcittamastIti ye pratipadyante tanmatamapAstaM, sAdhUddezena gRhiNo'pi prAyazcittasya jIvitavyavahArAnupAtitvAt adhyayanaM-3- samAptam (adhyayanaM-4-surAdevaH mU. (32) ukkhevao cautthassa ajjhayaNassa, evaM khalujambU! teNaMkAleNaM teNaM samaeNaM vANArasI nAmaM nayarI, koTThae ceie, jiyasattU rAyA, surAdeve gAhAvaI aDDe cha hiraNNakoDIo jAva cha vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM, dhannA bhAriyA, sAmI samosaDhe, jahAAnaMdotahevapaDivajjai gihidhamma, jahAkAmadevojAva samaNassa bhagavaomahAvIrassa dhammapannattiM uvasaMpajittANaM vihri| vR. atha caturthamArabhyate, tadapi sugamaM navaraM caityaM koSThakaM, pustakAntare kAmamahAvanaM, dhanyA ca bhaaryaa| mU. (33) tae NaM tassa surAdevassa samaNovAsayassa puvvarattAvarattakAlalasamayaMsi ege deve aMtiyaM pAubbhavitthA se deve egaM mahaM nIluppala jAva asiMgahAya surAdevaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-haMbho surAdevA samaNovAsayA! apatthiyapatthiyA 4 jaiNaM tumaMsIlAiMjAva na bhaMjasi to te jeheM puttaM sAo gihAo nINemi 2 tA tava aggao ghAemi 2 tA paMca sollae karemi AdAnabhariyasi kaDAhayaMsi addahemi 2 tA tava gAyaM maMseNa ya soNieNa ya AyaMcAmi jahA NaM tumaM akAle ceva jIviyAo vavarovijjasi, evaM majjhimayaM, kanIyasaM, ekeke paMca sollayA, taheva karei, jahA culaNIpiyassa, navaraM ekkeke paMcasollayA, tae NaM se deve surAdevaM samaNovAsayaM cautthaMpi evaM vayAsI __haM bho surAdevA !samaNovAsayA apatthiyapatthiyA 4 jAva na paricayAsi to te ajja sarIraMsi jamagasamagameva solasa rogAyake pakkhivAmi, taMjahA-sAse kAse jAva koDhe, jahA NaM tumaM adRduhaTTa jAva vavaroviJjasi, taeNaM se surAdeve samaNovAsae jAva viharai, evaM devo doccaMpi taccaMpi bhaNaijAva vavarovijjasi, taeNaM tassa surAdevassa samaNovAsayassateNaM deveNaM doccaMpatacaMpi evaM vuttassa samANassa imeyArUve ajjhathie 4 -aho NaM ime purise anArie jAva samAyarai, jeNaM mamaM jeTuM puttaM jAva kanIyasaM jAva AyaMcai, je'vi ya ime solasa rogAyaMkA te'vi ya icchai mama sarIragaMsi pakkhivittae, taM seyaM khalumamaMeyaM purisaMgiNhittaettikaTTa uddhAie, se'viya AgAse uppaie, teNa yakhaMbhe AsAie mahayAmahayA saddeNaM kolAhale kae, tae NaM sA dhannA bhAriyA kolAhalaM socA nisamma jeNeva surAdeve samaNovAsae teNeva uvAgacchai 2 ttA evaM vayAsI kiNNaM devANuppiyA ! tubbhehiM mahayA mahayA saddeNaM kolAhale kae?, tae NaM se surAdeve samaNovAsae dhannaM bhAriyaM evaM vayAsI-evaM khalu devANuppie ! ke'vi purise taheva kahei jahA culaNIpiyA, dhannA'vi paDibhaNai jAva kanIyasaM, no khalu devANuppiyA! tubbhe ke'vi purise For Priv
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-4, 297 sarIraMsijamagasamagaM solasa rogAyaGke pakkhivai, esa NaM kevi purise tubbhaM uvasaggaM karei, sesaM jahA culaNIpiyassa tahA bhaNai, evaM sesaM jahAculaNIpiyassa niravasesaMjAva sohamme kappearuNakaMte vimANe uvavanne / cattAri paliovamAI ThiI, mahAvidehe vAse sijjhihii 5, nikkhevo / / vR. 'jagamasamagaM' ti yaugapadyenetyarthaH, 'sAse' ityAdau yAvatkaraNAdidaM dRzyaM sAse 1 kAle 2 jare 3 dAhe 4, kucchisUle 5 bhagandare 6 / arisA 7 ajIrae 8 diTThI 9 muddhasUle 10 akArae 11 // acchiveyaNA 12 kaNNaveyaNA 13 kaNhU 14 udare 15 koDhe 16 / ' adhyayanaM-4- samAptam (adhyayanaM-5-kSullazatakaH mU. (34) evaM khalu jambU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM AlabhiyA nAmaM nayarI, saMkhavane ujjANe jiyasattU rAyA, cullusayae gAhAvaI aDDejAva cha hiraNNakoDIo jAva cha vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM bahulA bhAriyA sAmI samosaDhe, jahA AnaMdo tahA gihidhamma paDivajjai, sesaM jahA kAmadevo jAva dhammapannatti uvasaMpajjittANaM viharai // __ mU. (35) tae NaM tassa cullasayagassa samaNovAsayassa puvvarattAvarattakAlasamayaMsi ege deve aMtiyaM jAva asiMgahAya evaM vayAsI-haM bho cullasayagA samaNovAsayA! jAva na bhaMjasi to te ajja jeThaM puttaM sAo gihAo nINemi evaM jahA culaNIpiyaM, navaraM ekkeke sattamaMsasollayA jAva kanIyasaM jAva AyaMcAmi, taeNaM se cullasayae samaNovAse jAva viharai, taeNaMsedevecullasayagaMsamaNovAsayaMcautthaMpievaMvayAsI-haMbhocullasayagA! samaNovAsayA jAvana bhaMjasi to te aJja jAo imAo cha hiraNNakoDIo nihANapauttAo cha vuDDipauttAo cha pavittharapauttAo tAo sAo gihAo nINemi 2 ttA AlabhiyAe nayarIe siMghADaga jAva pahesusavvaosamaMtA vippairAmi, jahANaMtumaMaTTaduhaTTavasaTTeakAle cevajIviyAovavarovijasi . taeNaM se cullasayae samaNovAsae teNaM deveNaM evaM vutte samaNe abhIe jAva viharai, tae NaM se deve cullasayagaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva pAsittA doccaMpi tacaMpi taheva bhaNai jAva vavarovijjasi, tae NaM tassa cullasayagassa samaNovAsayassa teNaM deveNaM doccaMpi taccaMpi evaM vuttassa samANassa ayameyAruve ajjhathie 4 ahoNaM ime purise anArie jahA culaNIpiyA tahA ciMtei jAva kanIyasaMjAva AyaMcai, jAo'viyaNaMimAo mamaMcha hiraNNakoDIo cha nihANapauttAochabuDDipauttAo cha pavitthara pauttAo tAo'vi ya NaM icchai mamaM sAo gihAo nINettA AlabhIyAe nayarIe siMghADaga jAva vippairittae, taM seyaM khalu mamaM evaM purisaM giNhittaettikaTTha udghAie jahA surAdevo taheva bhAriyA pucchai taheva kahei 5 mU. (36) sesaMjahAculaNIpiyassajAva sohamme kappe aruNasiDhe vimANe uvavanne, cattAri paliovamAiM ThiI sesaM taheva jAva mahAvidehe vAse sijjhihii 5 // nikkhevo /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 upAsakadazAGgasUtram 5 / 35 vR. paJcamaM kaNThay // adhyayanaM - 5 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA upAsakadazAGgasUtrasya paJcamaadhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA adhyayanaM - 6 - kuNDakolikaH mU. (37) / / chaTThassa ukkhevao-evaM khalu jambU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kaMpillapure nayare sahasaMbavaNe ujjANe jiyasattU rAyA kuMDakolie gAhAvaI pUsA bhAriyA cha hiraNNakoDIo nihANapauttAo cha vuDDhipauttAo cha pavittharapauttAo cha vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM / sAmI samosaDhe, jahA kAmadevo tahA sAvayadhammaM paDivajjai / saccaiva vattavvayA jAva paDilA bhemANe viharai / mU. (38) tae NaM se kuMDakolie samaNovAsae annayA kayAi puvvAvaraNhakAlasamayaMsi jeNeva asogavaNiyA jeNeva puDhavisilApaTTae teNeva uvAgacchai 2 ttA nAmamuddagaM ca uttarijjagaMca puDhavisilApaTTae Thavei 2 ttA samaNassa bhagavao mahAvIrassa antiyaM dhammapaNNattiM uvasampajjittA NaM viharai, tae NaM tassa kuMDakoliyassa samaNovAsayassa ege deve aMtiyaM pAubbhavitthA tae NaM se deve nAmamuddaM ca uttarijjaM ca puDhavisilApaTTayAo geNhai 2 ttA sakhikhiNi aMtalikkhapaDivanne kuMDakoliyaM samaNovAsayaM evaM vayAsI haM bho kuMDakoliyA ! samaNovAsayA suMdarI NaM devANuppiyA gosAlassa maMkhaliputtassa dhammapannattI-natthi uTThANe i vA kamme i vA bale i vA vIrie i vA purisakkAraparakkame i vA niyayA savvabhAvA, maMgulI NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa dhammapannattI atthi uTThANe i vA jAva parakkame i vA aniyayA savvabhAvA, taNaM se kuMDakolie samaNovAsae taM devaM evaM vayAsI - jai NaM devA ! suMdarI gosAlassa maMkhaliputtassa dhammapannattI natthi uTThANe i vA jAva niyayA savvabhAvA, magulI NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa dhammapannattI atthi uTThANe i vA jAva aniyayA savvabhAvA, tumeNaM devA ! imA iyArUvA davvA deviDDI divvA devajuI divve devANubhAve kiNA laddhe kiNA patte kiNA abhisamannAgae kiM uDDANeNaM jAva purisakkAraparakkameNaM udAhu aNuTThANeNaM akammeNaM jAva apurisakkAraparakkameNaM ?, tae NaM se deve kuMDakoliyaM samaNovAsayaM evaM vayAsI - evaM khalu, devANuppiyA ! mae imeyArUvA divvA deviDDhI 3 aNuTThANeNaM jAva apurisakkAraparakkameNaM laddhA pattA abhisamannAgayA tae NaM se kuMDakolie samaNovAsae taM devaM evaM vayAsI jai NaM devA ! tume imA eyArUvA divvA deviDDhI 3 aNuTThANeNaM jAva apurisakkAraparakkameNaM laddhA pattA abhisamannAgayA, jesi NaM jIvANaM natthi uTThANe i vA pate kiM na devA ?, aha NaM devA tume imA eyArUvA divvA deviDDI 3 uTThANeNaM jAva parakkameNaM laddhA pattA abhisamannAgayA to jaM vadasi - suMdarI NaM gosAlassa maMkhaliputtassa dhammapannattI- natthi uTTANe i vA jAva niyayA savvabhAvA, maMgulI NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa dhammapannattI - atthi uTTANe i vA jAva aniyayA savvabhAvA,
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-6, 299 tNtemicchaa||tennNsedevkuNddkoliennNsmnnovaasennNevNyuttesmaannesNkiejaavklussmaavnne no saMcAei kuMDakoliyassasamaNovAsayassa kiMcipAmokkhamAikkhittae, nAmamuddayaM ca uttarijjayaM ca puDhavisilApaTTae Thavei 2 ttA jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM pddige| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, tae NaM se kuMDakolie samaNovasae imIse kahAe laddhaDhe haTTa jahA kAmadevo tahA niggacchai jAva pajjuvAsai dhmmkhaa| vR.athaSaSThe kimapi likhyate-'dhammapannatti'ttizrutadharmaprarUpaNA daraazanaM-mataM siddhAnta ityarthaH, utthAnaM-upaviSTaH san yadUddharvIbhavati karma-gamanAdikaM balaM-zArIraM vIrya-jIvaprabhavaM puruSakAraH-puruSatvAbhimAnaH parAkramaH-- sa eva sampAditasvaprayojanaH, 'iti' upadarzane 'vA' vikalpe, nAstyetadutthAnAdi jIvanAM, etasya puruSArthAprasAdhakatvAt, tadasAdhakatvaM capuruSakArasadbhAve'pipuruSArthasiddhayanupalambhAt, evaM ca niyatAH sarvabhAvAH-yairyathA bhavitavyaM te tathaiva bhavanti, na puruSakArabalAdanyathA kartuM zakyante iti, Aha c||1|| "prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, sohavazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH // " (tathA) // 2 // "na hi bhavati yanna bhAvyaM bhavati ca bhAvyaM vinA'pi yatnena / . karatalagatamapi nazyati yasya tu bhavitavyatA nAsti // " / ___ iti 'maMDulI'tti asundarA dharmaprajJaptiH zrutadharmaprarUpaNA, kiMsvarUpA'sA- vityAhaastItyAdi, aniyatAH sarvebhAvAH-utthAnAderbhavanti tadabhAvAnna bhavantItikRtvetyevaMsva-rUpA, tato'sau kuNDakolikaH taM devamevamavAdIt-yadi gozAlakasya sundarodharmo nAsti karmAdItyato niyatAHsarvabhAvA ityevaMrUpomaGgulazcamahAvIradharmaHastikarmAdItyaniyatAH sarvabhAvAityevaMsvarUpaH, tanmatamanUdha kuNDakolikastanmatadUSaNAya vikalpadvayaM kurvannAha 'tume Na'mityAdi, pUrvavAkye yadIti padopAdAnAdetasya vAkyasyAdau tadeti padaM draSTavyaM iti, tvayA'yaM divyodevAdiguNaH kena hetunA labdhaH? kimutthAnAdinA udAhu'tti Ahozcit anutthAnAdinA? tapobrahmacaryAdInAmakaraNenetibhAvaH, yadyutthAnAderabhAvenetipakSogozAlakamatAzritatvAd bhavataH tadA yeSAM jIvAnAM nAstyutthAnAdi-tapazcaraNakaraNamityarthaH 'te' iti jIvAH kiMna devAH?, pRcchataH ayamabhiprAyaH-yathA tvaM puruSakAraM vinAdevaH saMvRttaH svakIyAbhyupagamataH evaM sarvajIvAye utthAnAdivarjitAstedevAHprApnuvanti, nacaitadevamiSTamityutthAnadyapalApapakSe dUSaNaM, athatvayeyaMRddhirutthAnAdinA labdhAtatoyadvadAsi-sundarA gozAlakaprajJaptirasundarAmahAvIraprajJaptiH iti tatte-tava mithyAvacanaM bhavati, tasya vybhicaaraaditi|| tato'sau devastenaivamuktaH san 'zaGkitaH' saMzayavAn jAtaH kiM gozAlakamataM satyamuta mahAvIramataM?, mahAvIramatasya yuktito'nena pratiSThitatvAd, evaMvidhavikalpavAnsaMvRttaityarthaH, kAzrito-mahAvIramatamapi sAdhvetad yuktayapetatvAditi vikalpavAn saMbRtta ityarthaH, yAvatkaraNAdbhedamApano-matibhedamupAgato, gozAlakamatameva sAdhviti nizcayAdapoDhatvAt, tathA kaluSasamApannaH-prAktananizcayaviparyayalakSaNaM, gozAlakamatAnusAriNAMmatena mithyAtvaMprApta ityarthaH,
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 upAsakadazAGgasUtram 6/38 athavA kaluSabhAvaM jito'hamanenetacikhedarUpamApannaiti, 'nosaMcAeittinazaknoti pAmokvaM' ti pramokSam-uttaramAkhyAtuM-bhaNitumiti // mU. (39) kuMDakoliyA isamaNe bhagavaM mahAvIre kuMDakoliyaM samaNovAsayaMevaM vayAsI-se nUnaM kuMDakoliyA ! kallaM tubbha puvvAvaraNhakAlasamayaMsi asogavaNiyAe ege deve aMtiyaM pAunbhavitthA, taeNaM se deve nAmamudaM ca taheva jAva pddige| se nUnaM kuMDakoliyA aDhe samaDhe ?, haMtA asthi, taM dhanne siNaM tuma kuMDakoliyA jahA kAmadevo ajjo i samaNe bhagavaM mahAvIre samaNe niggaMthe ya niggaMthIo ya AmaMtittA evaM vayAsI ___ jai tAva ajjo gihiNo gihimajjhAvasantA NaM annausthie aTehi ya heUhi ya pasiNehi ya kAraNehi ya vAgaraNehi ya nippaTTasiNavAgaraNe karenti, sakkA puNAI ajo samaNehiM niggaMthehiM duvAlasaMgagaNipiDagaMahijjamANehiM annautthiyA aTTehi yajAva nippaTTapasiNavAgaraNA karittae, taeNaM samaNA niggaMthA ya niggaMdhIo ya samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahatti eyamadvaM viNaeNaM paDisuNenti, taeNaM se kuMDakolie samaNovAsae samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 ttA pasiNAI pucchai 2 tA aTThamAdiyai 2 tA jAmeva disaMpAunbhUe tAmeva disaMpaDigae, sAmI bahiyA jaNakyavihAraM vihri| mU. (40) taeNaM tassa kuMDakoliyassa samaNovAsayassa bahUhiM sIla jAva bhAvemANassa coddassa saMvaccharAI vikaMtAI pannarasamassa saMvaccharassa aMtarA vaTTamANassa annayA kayAi jahA kAmadevo tahA jeTTaputtaM ThavettA tahA posahasAlAe jAva dhammapannatti uvasampaJjittA NaM viharai, evaM ekkArasa uvAsagapaDimAo taheva jAva sohamme kappe aruNajjhae vimANe jAva aMtaM kAhii / niskhevo|| . vR. 'gihamajjhAvasantA NaM' ti gRha-adhyAvasanto, Namiti vAkyAlaGkAre anyayUthikAn 'artheH' jIvAdibhiH sUtrAbhidheyairvA hetubhizca-anvayavyatirekalakSaNaiH praznaizca parapraznIyapadArthaiH kAraNaiH-upapattimAtrarUpaiH vyAkaraNaizca-pareNa praznitasyottaradAnarUpaiH, _ 'nippaTThapasiNavAgaraNe' tti nirastAni spaSTAni-vyaktAni praznavyAkaraNAni yeSAM te niHspaSTapraznavyAkaraNAH, prAkRtatvAdvA niHspaSTapraznavyAkaraNAstAn kurvanti, 'sakkA puNa' ttizakyA eva, he AryAH ! zramaNairanyayUthikA niHspaSTapraznavyA karaNAH kartum / adhyayanaM-6-samAptam adhyayanaM-7- saddAlaputraH mU. (41) sattamassa ukkevo // polAsapure nAmaM nayare, sahassaMbavaNe ujjANe, jiyasattU raayaa|ttthnnNpolaaspure nayare saddAlaputte nAmaM kuMbhakAre AjIviovAsae parivasai, AjIviyasamaMyisalaDhe gahiyaDhe pucchiyaDhe viNicchiyaDhe abhigayaDhe advimiMjapemANurAgaratte yaayamAuso AjIviyasamae aDhe ayaM paramaDhe sese aNaDeti AjIviyasamaeNaM appANaM bhAvamANe viharai, tassa NaM saddAlaputtassa AjIviovAsagassa ekkA hiraNNakoDI nihANapauttA ekkA buDDipauttA ekA pavittharapauttA ekke vae dasagosAhassieNaM vaeNaM, tassa NaM saddAlaputtassa
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM -7, AjIviovAsagassa aggimittA nAmaM bhAriyA hotthA, tassa NaM saddAlaputtassa AjIviovAsagassa polAsapurassa nagarassa bahiyA paMca kuMbhakArAvaNasayA hotthA, 301 tattha NaM bahave purisA dinnabhaibhattavayaNA kallAkalliM bahave karae ya varae ya pihaDae ya ghaDae ya addhaghaDae ya kalasae ya aliMjarae ya jaMbUlae ya uTThiyAo ya karenti, anne ya se bahave purisA dinnabhaibhattaveyaNA kallAkalliM tehiM bahUhiM karaehi ya jAva uTTiyAhi ya rAyamaggaMsi vitti kappemANA viharanti / vR. saptamaM sugamameva, navaraM 'AjIviovAsae' tti AjIvikA :- gozAlaka ziSyAH teSAmupAsakaH AjIvikopAsakaH, labdhArthaH zravaNato gRhItArtho bodhataH pRSTArthaH saMzaye sati vinizcitArtha uttaralAbhe sati, 'dinnabhaibhattaveyaNa' tti datta bhRtibhaktarUpaM dravyabhojanalakSaNaM vetanaM-mUlyaM yeSAM te tathA, 'kallAkalliM' ti pratiprabhAtaM bahUn karakAn - vAghaTikAH vArakAMzca - gaDukAn piTharakAnU - sthAlIH ghaTakAn pratItAn arddhaghaTakAMzca-dhaTArddhamAnAn kalazakAn- AkAravizeSato bRhadghaTakAn aliJjarANi ca - mahadudakabhAjanavizeSAn jambUlakAMzca - lokarUDhyAseyAn uSTrikAzca- surAtailA- dibhAjanavizeSAn // mU. (42) tae NaM se saddAlaputte AjIviovAsae annayA kayAi puvvAvaraNhakAlasamayaMsi jeNeva asogavaNiyA teNeva uvAgacchai 2 ttA gosAlassa maMkhaliputtassa aMtiyaM dhammapannattiM uvasaMpajittA NaM viharai, tae NaM tassa saddAlaputtassa AjIviovAsagassa ege deve aMtiyaM pAubbhavitthA, taNaM se deve aMtalikkhapaDivanne sakhiMkhiNiyAiM jAva parihie saddAlaputtaM AjIviovAsayaM evaM vayAsI - ehii NaM devANuppiyA kallaM ihaM mAmAhaNe uppannanANadaMsaNadhare tIyapaDupannamaNAgayajANae arahA jine kevalI savvannU savvadarisI telokkavahiyamahiyapUie sadevamaNuyAsurassa logassa accaNije vaMdaNijje sakkAraNijje saMmANANijje kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM jAva pavAsaNije taccakammasampayAmpautte, taM NaM tumaM vaMdanAhi jAva pajjuvAsejjAhi, pADihArieNaM pIDhaphalagasijjAsaMthAraeNaM uvanimaMtejjAhi, doccaMpi taccaMpi evaM vayai 2 ttA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae, tae NaM tassa saddAlaputtassa AjIviovAsagassa teNaM deveNaM evaM vRttassa samANassa imeyArUve ajjhatthie 4 samuppanne - evaM khalu mamaM dhammavarie dhammovaese gosAle maMkhaliputte se NaM mahAmAhaNe uppannanANadaMsaNadhare jAva taccakammasampayAsampautte se gaM kallaM ihaM havvamAgacchirasai, te NaM taM ahaM vaMdisasAmi jAva pajjuvAsissAmi pADihArieNaM jAva uvanimaMtissAmi / vR. 'ehii' tti eSyati, 'ihaM' ti asminnagare, 'mahAmAhaNe' tti mA hanmi na hanmItyarthaH, AtmanA vA hanananivRttaH paraM prati 'mA hana' ityevamAcaSTe yaH sa mAhanaH, sa eva manaHprabhRtikaraNAdibhirAjanma sUkSmAdibhedabhinnajIvahanananivRttatvAt mahAnmAhano mahAmAhanaH utpanne - AvaraNakSayeNAvirbhUte jJAnadarzane dhArayati yaH sa tathA, ata evAtItapratyutpannAnAgatajJAyakaH, 'araha' tti arhan, mahAprAtihAryarUpapUjArhatvAt, avidyamAnaM vA rahaH - ekAntaH sarvajJatvAdyasya so'rahAH, jano rAgAdijetRtvAt, kevalAni - paripUrNAni zuddhAnyantAni vA jJAnAdIni yasya santi sa kevalI,
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAsakadazAGgasUtram 7/42 atItAdijJAne'pi sarvajJAnaM prati zaGkA syAdityAhasarvajJaH sAkAropayogasAmarthyAt, sarvadarzI anAkAropayogasAmarthyAditi, tathA 'telokkavahiyamahiyapUie 'tti trailokyena - trilokavAsinA janena, 302 'vahiya'tti samagraizvaryAdyatizayasandohadarzanasamAkulacetasA harSabharanirbharaNa prabalakutUhalabalAdanamiSalocanenAvalokitaH 'mahiya' tti sevyatayA vAMchitaH 'pUjitazca' puSpAdibhiryaH sa tathA etadeva vyanakti - sadevA manujAsurA yasmin sa sadevamanujAsurastasya lokasya prajAyAH, arcanIyaH puSpAdibhiH vandanIyaH stutibhiH satkaraNIyaH- AdaraNIyaH sanmAnanIyo'- bhyutthAnadipratipattibhiH, kalyANaM maMgala daivataM caityamityevaMbuddhayA paryupAsanIya iti, 'taccakamma' ttitadhyAnisatphalAni avyabhicAritayA yAni karmANi kriyastatsampadA - tatsamRddhayAyaH samprayukto - yuktaH sa tathA // 'kalla'mityatra yAvatkaraNAt 'pAuppabhAyAe rayaNIe ityAdirjalante sUrie' ityetadantaH prabhAtavarNako dRzyaH, sa cotkSiptajJAtavadyAkhyeyaH / mU. (43) tae NaM kallaM jAva jalante samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samosarie, parisA niggayA jAva pajjuvAsai, taNaM se saddAlaputte AjIviovAsae imIse kahAe laTThe samANe- evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi jAva pajjuvAsAmi, evaM saMpehei 2 ttA NhAe jAva pAyAcchitte suddhappAvesAiM jAva appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre maNussavaggurAparigae sAo gihAo paDinikkhamai 2 ttA polAsapuraM nayaraM majjhaMmajjheNaM niggacchai 2 ttA jeNeva sahassaMbavaNe ujjANe jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 ttA tikhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 ttA vaMdai namasai 2 ttA jAva pajjuvAsai, taNaM samaNe bhagavaM mahAvIre saddAlaputtassa AjIviovAsagassa tIse ya mahai jAva dhammakahA samattA, saddAlaputtA i samaNe bhagavaM mahAvIre saddAlaputtaM AjIviovAsayaM evaM vayAsIse nUnaM saddAlaputtA ! kallaM tumaM puvvAvaraNhakAlasamayaMsi jeNeva asogavaNiyA jAva viharasi tae NaM tubbhaM ege deve aMtiyaM pAubbhavitthA, tae NaM se deve aMtalikkhapaDivanne evaM vayAsI-haM bho saddAlaputtA ! taM caiva savvaM jAva pajjuvAsissAmi, se nUnaM saddAlaputtA ! aTThe samaTThe ?, haMtA atthi, no khalu saddAlaputtA ! teNaM deveNaM gosAlaM maMkhaliputtaM paNihAya evaM vRtte, tae NaM tassa saddAlaputtassa AjIviovAsayassa samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vuttassa samANassa imeyArUve ajjhatthie 4 esaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAmAhaNe uppannanANadaMsaNadhare jAva taccakammasaMpayAsaMutte, taM seyaM khalu mamaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA namaMsittA pADihArieNaM pIDhaphalaga jAva uvanimaMtie, evaM saMpehei 2 ttA uTThAe uTThei 2 ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namaMsai 2 ttA evaM vayAsI evaM khalu bhaMte! mamaM polAsapurassa nayarassa bahiyA paMca kumbhakArAvaNasayA, tattha NaM tubbhe pADihAriyaM pIDha jAva saMthArayaM ogiNhittA NaM viharaha, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre saddAlaputtassa AjIviovAsagassa eyamaThThe paDisuNei 2 ttA saddAlaputtassa AjiviovAsagassa paMcakumbhakArAvaNasaesa phAsuesaNijjaM pADihAriyaM
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana-7, 303 pIThaphalaga jAva saMthArayaM ogiNhittA NaM vihri| mU. (44) taeNaM se saddAlaputte AjIviovAsae annayA kayAi vAyAhayayaM kolAlabhaMDaM aMto sAlAhiMto bahiyA nINei 2 ttA AyavaMsi dalavai, taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre saddAlaputtaM AjIviovAsayaM evaM vayAsI-saddAlaputtA! esa NaM kolAlabhaMDe kao?, tae NaM se saddAlaputte AjIviovAsae samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI-esa NaM bhaMte ! pubbiM maTTiyA AsI, tao pacchA udaeNaM nigijai 2 ttA chAreNa ya kariseNa ya egayao mIsiJjai 2 tA cakke Arohijjai, tao bahave karagAya jAva uTTiyAoya kajjati, taeNaMsamaNe bhagavaM mahAvIre saddAlaputtaM AjIviovAsayaMevaMvayAsI-saddAlaputtA esaNaMkolAlabhaMDe kiMuTThANeNaMjAvapurisakkAraparakkameNaM kaJjati udAhu aNuTThANeNaM jAva apurisakkAraparakkameNaM kajati ?, tae NaM se saddAlaputte AjIviovAsaesamaNaMbhagavaMmahAvIraMevaMvayAsI-bhante! aNuTThANeNaMjAva apurisakkAraparakkameNaM, nathi uThANe i vA jAva parakkame i vA, niyayA savvabhAvA, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre saddAlaputtaM AjIviovAsayaM evaM vayAsI-saddAlaputtA! jai NaM tubbhaM kei purise vAyAhayaM vA pakkellayaM vA kolAlabhaNDaM avaharejjA vA vikkhirejA vA bhiMdejA vA acchiMdejA vA pariDavejjA vA aggimittAe vA bhAriyAe saddhiM viulAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharejjA, tassa NaM tumaM purisassa kiM daNDaM vattejAsi?, bhaMte! ahaMNaMtaMpurisaM AosejjA vA haNejA vA baMdhejA vA mahejA vA tajjejjA vA tAlejA vA nicchoDejA vA nibbhacchejjA vA akAle ceva jIviyAo vavarovejjA / saddAlaputtA! no khalu tubbha keipurise vAyAhayaMvA pakkellayaMvA kolAlabhaMDaM avaharaivAjAva parihavei vA aggimittAe vA bhAriyAe saddhiM viulAI bhogabhogAiM jamANe viharai, no vA tumaMtaMpurisaM Aosejasi vA haNijjasi vA jAva akAle ceva jIviyAo vavarovejasi, jai natthi uTThANe i vA jAva parakkame i vA niyayA savvabhAvA ahaNa tubbha kei purise vAyAhayaMjAva pariTThavei vA aggimittAe vA jAva viharai, tumaMtA taM purisaM Aosesi vA jAva vavarovesi to jaM vadasi nathi uThANe i vA jAva niyayA savvabhAvA taM te micchA, ettha NaM se saddAlaputte AjIviovAsae saMbuddhe, taeNaM se saddAlaputte AjIviovAsae samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 ttA evaM vayAsI-icchAmiNaMbhaMte! tubhaMaMtiedhammaMnisAmettae, taeNaMsamaNaM bhagavaMmahAvIre saddAlaputtassa AjIviovAsagarasa tIse ya jAva dhamma prikhei|| vR. 'vAyAhayagaM'ti vAtAhataM vAyunepacchopamAnItamityarthaH, 'kolAlabhaNDaMtikulAlAHkumbhAkArAHteSAmidaM kAlAlaM tacca tadbhANDaMca-paNyaMbhAjanaMvA kaulAlabhANDam, etatkiM puruSakAreNetarathA vA kriyate iti bhagavatA puSTe sa gozAlakamatena niyativAdalakSaNena bhAvitatvAtapuruSakAreNetyuttaradAne ca svamatakSatiparamatAbhyanujJAnalakSaNaM doSamAkalayan apuruSakAraeNa ityavocat, tatastadabhyupagataniyatimatanirAsAya punaH praznayannAha 'saddAlaputta' ityAdi, yadi tava kazcitpuruSo vAtAhataM vA AmamityarthaH 'pakvellayaM vatti
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 upAsakadazAGgasUtram 7 / 44 pakkaM vA agninA kRtapArka apaharedvA corayet vikiredvA itastato vikSipet bhindyAdvA kANatAkaraNena AcchindyAdvA hastAduddAlanena pAThAntareNa vicchindyAdvA- vividhaprakArezcedaM kuryAdityarthaH pariSThApayedvA bahirnItvA tyajediti / vattejjAsi tti nirvarttayasi 'AosejjA va 'tti AkrozayAmi vA mRto'si tvamityAdibhiH zApairabhizapAmi hanmi vA daNDAdinA badhnAmi vA rajvAdinA, tarjayAmi vA 'jJAsyasi re duSTAcAra' ityAdibhirvacanavizeSaiH tADayAmi vA capeTAdinA nicchoTayAmi vA dhanAdityAjanena nirbhatsaryAmi vA puruSavacanaiH akAla eva ca jIvitAdvA vyaparopayAmi mArayAmItyarthaH // ityevaM bhagavAMstaM saddAlaputtaM svavacanena puruSakArAbhyupagamaM grAhayitvA tanmatavighaTanAyAha'saddAlaputta' ityAdi, na khalu tava bhANDaM kazcidapaharati na ca tvaM tamAkrozayasi yadi satyameva nAstyu- tthAnAdi, atha kazcittadapaharati tvaM ca tamAkrozayasi tata evamabhyupagame sati yadvadasi - nAstyutthAnAda iti tatte mithyA-asatyamityarthaH // mU. (45) tae NaM se saddAlaputte AjIviovAsae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM soccA nisamma haTThatuTTha jAva hiyae jahA AnaMdo tahA gihidhammaM paDivajjai, navaraM egA hiraNNakoDI nihANapauttA egA hiraNNakoDI vuDDipauttA egA hiraNNakoDI pavittharapauttA ege vae dasagosAhassieNaM vaeNa jAva samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namaMsai 2 tA jeNeva polAsapure nayare teNeva uvAgacchai 2 ttA polAsapuraM nayaraM majjhaMmajjheNaM jeNeva sae gihe jeNeva aggimittA bhAriyA teNeva uvAgacchai 2 ttA aggimittaM bhAriyaM evaM vayAsI evaM khalu devANuppie ! samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samosaDhe, taM gacchAhi NaM tumaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAhi jAva pajjuvAsAhi, samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM gihidhammaM paDivajjAhi, tae NaM sA aggimittA bhAriyA saddAlaputtassa samaNovAsagassa tahatti eyamadvaM vinaeNa paDisuNei // te se saddAlaputte samaNovAsae koDuMbiyapurise saddAvei 2 ttA evaM vayAsI- khippAmeva bho devANuppiyA ! lahukaraNajuttajoiyaM samakhuravAlihANasamalihiyasiMgaehiM jaMbUNayAmayakalAvajottapaivisiTThaehiM rayayAmayaghaMTasuttarajjugavarakaMcaNakhaiyanatthApaggahoggAhiyaehiM nIlappalakayAmelaehiM pavaragoNajavANaehiM nAnAmaNikaNagadhaMTiyAjalaparigayaM sujAyajugajuttaujjugapasatthasuvirainimmiyaM pavaralakkhaNovaveyaM juttAmeva dhammiyaM jANappavaraM uvaTTaveha 2 ttA mama eyamANattiyaM paJccappiNaha, tae NaM te koDuMbiyapurisA jAva paJcappiNaMti / / te NaM sA aggimittA bhAriyA vhAyA jAva pAyacchittA suddhappAvesAiM jAva appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIrA ceDiyAcakkavAlaparikiNNA dhammiyaM jANappavaraM duruhai 2 ttA polAsapuraM nagaraM majjhamajjheNaM niggacchai 2 ttA jeNeva sahassaMbavaNe ujjANe jeNeva samaNe0 teNeva uvAgacchai 2 tA dhammiyAo jANAo pacoruhai 2 ttA ceDiyAcakkavAlaparivuDA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 ttA tikkhutto jAva vaMdai namaMsai 2 ttA naccAsanne nAidUre jAva paMjaliuDA ThiiyA ceva pajjuvAsai, taNaM samaNe bhagavaM mahAvIre aggimittAe tIse ya jAva dhammaM kahei, tae NaM sA aggimittA bhAriyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM soccA nisamma haTTataTThA samaNaM bhagavaM mahAvIraM
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-7, 305 vaMdai namasai 2 tA evaM vayAsI sadahAmiNaM bhaMte ! nigganthaM pAvayaNaM jAva se jaheyaM tubbhe vayaha, jahANaM devANuppiyANaM aMtie bahave uggA bhogA jAva pavvaiyA to khalu ahaMtahA saMcAemi devANuppiyANaM aMtie muMDA bhavittA jAva ahaMNaMdevANuppiyANaM aMtie paMcANuvvaiyaMsattasikkhAvaiyaMduvAlasavihaM gihidhamma paDivaJjissAmi, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM kareha, tae NaM sA aggimittA bhAriyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie paMcANuvvaithaM sattasikkhAvaiyaMduvAlasavihaMsAvagadhammapaDivajai 2ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraMvaMdai namasai2 ttA tameva dhammiyaM jANappavaraM duruhai 2 ttA jAmeva disaMpAubbhUyA tAmeva disaMpaDigayA !! taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAi polAsapurAo nayarAo sahassambavaNAo paDiniggacchai 2ttA bahiyAjaNavayavihAraM vihri| vR. 'taeNaMsA aggimittA' ityAdi, tataH sAagnimitrA bhAryA saddAlaputrasya zramaNopA sakasya tatheti etamarthaM vinayena pratizRNoti, pratizrutvAca snAtA 'kRtabalikarmA' balikarmalokarUDhaM, 'kRtakautukamaMgalaprAyazcittA' kautukaM-maSIpuNDrAdi maMgalaMdadhyakSatacandanAdi ete eva prAyazcittamiva prAyazcittaM duHkhasvapnAdipratighAtakatvenAvazyaMkAryatvAditi, zuddhAtmA vaiSikANivepArhANi maGgalyAni pravaravastrANi parihitA, alpamahArdhAbharaNAlaGakR tazarIrA ceTikAcakravAlaparikIrNA, pustakAntare yAvanavarNako dRzyate, sacaivaMsAvyAkhyAno'vaseyaH-'lahukaraNajuttajoiyaM' laghukaraNena-dakSatvenayeyuktAHpuruSAstaiojitaMyantrayUpAdibhiH sambandhitaMyattattathA, tathA 'samakhuravAlihANasamalihiyasiGgaehi' samakhuravAlidhAnau-tulyazaphapucchausame likhite iva likhitezRGge yayostau tathA tAbhyAMgoyuvabhyAmiti sambandhaH, 'jaMbUNayAmayakalAvajottapaivisiTThaehiM jAmbUnadamayau kalApau-grIvAbharaNavizeSau yoktreca-kaNThabandhanarajjUprativiziSTe-zobhane yayostau tathA tAbhyAM, - 'rayayAbhayaghaMTasuttarajjugavarakaMcaNakhaiyanatthApaggahoggahiyaehiM' rajatamayyauruppayivAkau ghaMTe yayostau tathA sUtrarajjuke-kArpAsikasUtramathayyau ye varakAMcanakhacite nastenAsArajjUtayoHpragraheNa-razminAavagRhItakauca-baddhauyau tautathAtAbhyAM, 'nIluppalakayAmelaehiM' nIlotpalakRta- zekharAbhyAM 'pavaragoNajuvANaehiM nAnAmaNikaNagaghaMTiyAjAlaparigayaM sujAyajugajuttaujjugapa-satthasuvirahainimmiyaM' sujAtaM-sujAtadArumayaMyugaM-yUSaH yuktaM-saMgataM RjukaM-saralaM (prazasta) suviracitaM-sughATitaM nirmitaM-nivezitaM yatratattathA 'juttAmeva dhammani jANappavaraM uvaTTaveha' yuktameva-sambaddhameva goyuvyAmiti sambandha iti| mU. (46) tae NaM se saddAlaputte samaNovAsae jAe abhigayajIvAjIve jAva vihri| taeNaMsegAMsAle maMkhaliputteimIsekahAeladdhaDe samANe-evaMkhalu saddAlaputteAjIviyaraTa. mayaM vamittA samaNANaM niggaMthANaM dihi~ paDivanne, taM gacchAmi NaM saddAlaputtaM AjIviovAsayaM samaNANaM niggaMdhANaM diDhi vAmettA punadhi 7120
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 upAsakadazAGgasUtram7/46 AjIviyadiDiM geNhAvittaettikaTu evaM saMpehei 2 ttA AjIviyasaMghasaMparibuDe jeNeva polAsapure nayare jeNeva AjIviyasabhAteNeva uvAgacchai 2 ttAAjIviyasabhAebhaMDaganikkhevaM karei 2 ttA kaivaehiM AjIviehiM saddhiM jeNeva saddAlaputte samaNovAsae teNeva uvAgacchai, taeNaM se saddAlaputte samaNovAsae gosAlaM maMkhaliputtaM ejamANaM pAsai 2 tA no ADhAi no parijANAi aNADhAyamANe aparijANamANe tusiNIe saMciTThai, taeNaM se gosAle maMkhaliputte saddAlaputteNaM samaNovAsaeNaM aNADhAijjamANe aparijaNijjamANe pIDhaphalagasijjAsaMthAraTThayAe samaNasabhagavao mahAvIrassa guNakittaNaMkaremANe saddAlaputtaMsamaNovAsayaMevaMvayAsI-AgaeNaM devANuppiyA! ihaMmahAmAhaNe?,taeNaMsaddAlaputte samaNovAsaegosAlaMmaMkhaliputtaMevaM vayAsI ke NaM devANuppiyA ! mahAmAhaNe ?, taeNaM se gosAle maMkhaliputte saddAlaputtaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-samaNe bhagavaM mahAvIre mahAmahaNe, se keNaTeNaM devANuppiyA! evaM vuccai-samaNe bhagavaM mahAvIre mahAmAhaNe?, evaM khalu saddAlaputtA! samaNe bhagavaMmahAvIre mahAmAhaNeuppannanANadaMsaNadhare jAva mahiyapUiejAvataccakammasampayAsampautte, se teNaTeNaM devANuppiyA evaM vuccai-samaNe bhagavaM mahAvIre mhaamaahnne| Agae NaM devANappiyA ihaM mahAgove?, keNaM devANuppiyA! mahAgove?, samaNe bhagavaM mahAvIre mahAgove, se keNaTeNaM devANuppiyA ! jAva mahAgove ?, evaM khalu devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre saMsArADavIe bahave jIve nassamANe vinassamANe khajjamANe chijjamANe bhijjamANe luppamANeviluppamANedhammamaeNaMdaMDeNaMsArakkhamANe saMgovemANe nivvANamahAvAiMsAhatyiM saMpAvei, se teNaTeNaM saddAlaputtA! evaM vuccai-samaNe bhagavaM mahAvIre mahAgove / AgAe NaM devANuppiyA ! ihaM mahAsatyavAhe ?, ke NaM devANuppiyA ! mahAsatyavAhe ?, saddAlaputtA! samaNe bhagavaMmahAvIre mahAsatyavAhe, sekeNaTeNaM0?, evaM khalu devANuppiyA! samaNe bhagavaM mahAvIre saMsArADavIe bahave jIve nassamANe vinassamANe jAva viluppamANe dhammamaeNaM paMtheNaM sArakkhamANe0 nivvANamahApaTTaNabhimuhe sAhatthiM saMpAvei, se teNaTeNaM saddAlaputtA evaM vuccai-samaNe bhagavaM mahAvIre mhaastthvaahe| ____ AgaeNaM devANuppiyA! ihaM mahAdhammakahI?, keNaM devANuppiyA mahAdhammakahI? samaNe bhagavaM mahAvIre mahAdhammakahI, se kepaTTeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAdhammakahI ?, evaM khalu devANuppiyA samaNe bhagavaM mahAvIre mahaimahAlayaMsi saMsAraMsi bahave jIve nassamANe vinassamANe kha0 chi0 bhi0 lu0 vi0 ummaggapaDivannesappahavippaNaDhe micchattabalAbhibhUe aTThavihakammatapaDalapaDocchanne bahUhiM aTTehiM ya jAva vAgaraNehi ya cAuraMtAo saMsArakantArAo sAhatthiM nitthArei, se teNaTeNaM devANuppiyA! evaM vuccai-samaNe bhagavaM mahAvIre mhaadhmmkhii| Agae NaM devANuppiyA ! ihaM mahAnijAmae?, ke NaM devANuppiyA! mahAnijjAmae?, samaNe bhagavaM mahAvIre mahAnijjAmae, se keNaTeNaM0?, evaM khalu devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre saMsAramahAsamudde bahave jIve nassamANe vinasasamANe jAva vilu0 buDDamANe nibuDDamANe uppiyamANe dhammamaIe nAvAe nivvANatIrAbhimuhe sAhatthiM saMpAvei, se teNaTeNaM devANuppiyA! evaM vuccai-samaNe bhagavaM mahAvIre mhaanijaame|
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 adhyayana-7, taeNaM se saddAlaputte samaNovAsae gosAlaMmaMkhaliputtaM evaM vayAsI-tubbheNaM devANuppiyA iyaccheyA jAva iyaniuNA iyanayavAdI iyauvaesaladdhA iyavinnANapattA, pabhU NaM tubbhe mama dhammAyarieNaM dhammovaelasaeNaM bhagavayA mahAvIreNaM saddhiM vivAdaM karettae?, no tiNaDhe samaDhe, sekeNaTeNaM devANuppiyA! evaMvuccai-nokhalu pabhUtubbhemamadhammAyarieNaMjAva mahAvIreNaM saddhiM vivAdaM karettae?, saddAlaputtA! se jahAnAmae kei purisetaruNejugavaMjAvaniuNasippovagae egaMmahaM ayaM vA elayaM vA sUyaraM vA kukkuMvA tittiraM vA vaTTayaM vA lAvayaM vA kavoyaM vA kaviJjalaM vA vAyasaMvA seNayaMvA hatthaMsivA pAyaMsi vAkhuraMsivA pucchaMsivA picchaMsivA siMgasivA visANaMsi vA romaMsi vA jahiM jahiM giNhai tahiM tahiM nicalaM nippaMda dharei, evAmeva samaNe bhagavaM mahAvIre mamaMbahUhi aTTehiM ya heUhi yajAva vAgaraNehi ya jahiM jahiM giNhai tahiM tahiM nippaTThapasiNavAgaraNaM karei, se teNaTeNaM saddAlaputtA! evaM vuccai-no khalu pabhU ahaM tava dhammAyarieNaM jAva mahAvIreNaM saddhiM vivAdaM karettae, tae NaM se saddAlaputte samaNovAsae gosAlaM maMkhaliputtaM evaM vayAsI-jamhA NaM devANuppiyA! tubbha mama dhammAyariyassa jAva mahAvIrassa saMtehiM taccehi tahiehiM sabbhUehiM bhAvehiM guNakittaNaM kareha tamhANaM ahaMtubbhe pADihArieNaM pIDha jAva saMthAraeNaM uvanimaMtemi, no cevaNaM dhammottivAtavottivA, taM gacchaiNaMtubbhemamakuMbhArAvaNesupADihAriyaMpIDhaphalagajAvaogihitANaM viharaha, tae NaM se gosAle khaliputte saddAlaputtassa samaNovAsayassa eyamadvaM paDisuNei 2 ttA kumbhArAvaNesu pADihAriyaM pIDha jAva ogiNhittA NaM viharai, tae NaM se gosAle maMkhaliputte saddAlaputaMsamaNovAsayaM jAhe no saMcAei bahUhiM AdhavaNAhi ya paNNavaNAhi ya saNNavaNAhi ya viNNavaNAhi ya niggaMthAo pAvayaNAo cAlittae vA khobhittae vA vipariNAmittae vA tAhe saMte taMte paritaMte polAsapurAo nagarAo paDinikkhamai 2 ttA bahiyA jaNavayavihAraM viharai vR. 'mahAgove'tyAdigopo-gorakSakaH saceraragorakSakebhyo'tiviziSTatvAnmahAnitimahAgopaH 'nazyata' itisanmAnaccayavamAnAn vinazyata' ityanekazobhriyamANAn 'khAdyamAnAn mRgAdibhAve vyAghrAdibhiH 'chidyamAnAn' manuSyAdibhAve khaGgAdinA bhidyamAnAn kuntAdinA lupyamAnAn karNanAsAdicchedanena vilupyamAnAn bAhyopadhyapahArataH gAiveti gamyate, 'nivvANamahAvADaM' ti siddhimahAgosthAnavizeSaM 'sAhatthe'tti svahasteneva svahastena, sAkSAdityarthaH / / mahAsArthavAhAlApakAnantaraM pustakAntare idamaparamadhIyate 'AgaeNaMdevANuppiyA! ihaMmahAdhammakahI?,keNaMdevANuppiyA! mahAdhammakahI?,samaNe bhagavaM mahAvIre mahAdhammakahI, se keNaTeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAdhammakahI ?, evaM khalu saddAlaputtA! samaNebhagavaMmahAvIremahaimahAlayaMsi saMsAraMsibahavejIvenassamANejAva viluppamANe ummaggapaDivannesappahavippaNatumicchattabalAbhibhUe aTThavihakammatamapaDalapaDocchanne bahUhiM atuhiM yaheUhiyapasiNehiyakAraNehi yavAgaraNehi yacAuraMtAosaMsArakaMtArAosAhatthiM nitthArei, se teNaTeNaM saddAlaputtA ! samaNe bhagavaM mahAvIre mahAdhammakahi" tti, kaNThyo'yaM, navaraMjIvAnAM nazyadAdivizeSaNahetudarzanAyAha-ummaggetyAdi, tatronmArgapratipannAn-AzritakudASTizAsanAn
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 upAsakadazAGgasUtram7/46 satpathavipranaSTAn-tyaktajinazAsanAn, etadeva kathamityAha-mithyAtvabalAbhibhUtAn, tathA aSTavidhakarmaiva tamaHpaTalam-andhakArasamUhaH tena prtyvcchnnaaniti|| tathA niryAmakAlApake 'vuDamANe'tti nimajjataH 'nibuDDamANe'tti nitarAM nimajjataH janmamaraNAdijale iti gamyate, 'uppiyamANe'tti utplAvyamAnAn / / 'pabhu' tti prabhavaH samarthAH iticchekAH-iti evamupalabhyamAnAdbhutaprakAreNa, evamanyatrApi,chekAH-prastAvajJAH, kalApaNDitA itivRddhA vyAcakSate tathA itidakSAH-kAryANAmavilambitakAriNaH tathA itipraSThA-dakSANAMpradhAnA vAggimanaitivRddhairuktaM, kvacitpattaTThAMityadhIyate, tatraprAptAH -kRtaprayojanAH,tathAitinipuNAH sUkSmadarzinaH kuzalA iti ca vRddhoktaM, itinayavAdino-nItivaktAraH, tathA ityupadezalabdhA labdhAptopadezAH, vAcanAntare 'itimoghAvinaH' apUrvazrutagrahaNazaktimantaH 'itivijJAnaprAptAH' avaaptsdbodhaaH| _ 'sejahe'tyAdi, athayathA nAmakazcitpuruSaH 'taruNe' ttivardhamAnavayAH, varNAdiguNopacita ityanye, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM balavaM sAmarthyavAn 'jugavaM' yugaMkAlavizeSaHtaprazastamasyAstIti yugavAna, duSTakAlasyabalahAnikaratvAttadvayavacchedArthamidaM vizeSaNaM, juvANe' ttiyuvA-vayaHprAptaH, 'appAyaGketti nIrogaH 'thiraggahatthe' tti sulekhakavad, asthirAgrahasto hi na gADhagraho bhavatIti vizeSaNamidaM daDhapANipAe'ttipratItaM pAsapiTThantarorupariNae'ttipAjheca pRSThAntareca-tadvibhAgau UrUca pariNatau-niSpattiprakarSAvasthAM gatau yasya sa tathA, uttamasaMhanana ityarthaH, _ 'talajamalajuyalaparidhanibhabAhutti talayoH- tAlA bhidhAnavRkSavizaSayoH yamalayoHsamazreNIkayoryayugalaMparighazca-argalA tannibhau-tatsadazau bAhUyasya sa tathA, AyatabAhurAtyarthaH, 'ghaNaniciyavaTTapAlikhandhe'tti ghananicitaH "-atyarthaM nibiDo vRttazca-vartulaH pAlivattaDAgAdipAlIva skandhau-aMzadezIyasya sa tathA, cammeDhagaduhaNamoTThiyasamAhayaniciyagAyakAe'tti carmeSTakA-iSTakAzakalAdibhRtacarmarakutaparUpAyadAkarSaNena dhanurdharA vyAyAmaMkuntidrughaNo-mudgaro mauSTiko-muSTipramANaH protacarmajjukaH pASANagolakastaiH samAhatAni-vyAyAmakaraNapravRttau satyAM tADitAni nicitAnigAtrANi-aGgAniyatrasa tathAsa evaMvidhaHkAyo yasya sathAya, anenAbhyAsajanitaM sAmarthyamuktaM, 'laGghaNapavaNajaiNavAyAmasamatthe ttilakSaNaMca-atikramaNaMplavanaMca-utlavanaMjavinavyAyAmazca-tadanyaH zIghravyApArasteSu samartho yaH sa tathA, 'urassabalasamAgae'tti antarotsAhavIryayuktaityarthaH chee' ttiprayogajJaH 'dakkhe' ttizIghrakArI pattaTTe' ttiadhikRtakarmaNi niSThAGgataH prAptArthaH,prajJa ityanye, 'kusale' ttiAlocitakArI mehAvi' tti sakRdadaSTazrutararmajJaH niuNe'tti upAyarambhakaH 'niuphaNasippovagae' tti sUkSmazilpasamanvita iti, ajaM vA-chagalaM elakaM vA-urabhraM zUkaraM vA-varAgaM kurkuTatittiravartakalAvakakapotakapialavAyasazyenakAH pakSivizeSA lokaprasidaddhAH, 'hatthaMsi vatti yadyapyajAdInAM hasto na vidyate tathApyanetanapAdo hasta iva hasta itikRtvA haste vetyuktaM, yathAsambhavaM caiSAM hastapAdakhurapucchapicchazRGgaviSANaromANi yojanIyAni, picchapakSAvayavavizeSaH, zaTaGgamihAjaiDakayauH pratipattavyaM, viSANazabdoyadyapigajadanterUDhastathApIhazUkaradantepratipattavyaH, sAdharmyavizeSAditi,
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM -7, 309 nizcalam - acalaM sAmAnyato niSpandaM kiJciccalanenApi rahitam, 'AghavaNAhi ya' tti AkhyAnaiH prajJApanAbhiH - bhedato vastuprarUpaNAbhiH 'saMjJApanAbhiH' saMjJAjananaiH 'vijJApanAbhiH anukUlabhaNitaiH mU. (47) tae NaM tassa saddAlaputtassa samaNovAsayassa bahUhiM sIla0 jAva bhAvemANassa coddasa saMvaccharA viikaMtA, pannarasamassa saMvaccharassa aMtarA vaTTamANassa puvvarattAvarattakAle jAva posahasAlAe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapannattiM uvasaMpajittA NaM viharai, taNaM tassa saddAlaputtassa samaNovAsayassa puvvarattAvarattakAle ege deve aMtiyaM pAubbhavitthA, tae NaM se deve egaM mahaM nIluppala jAva asiM gahAya saddAlaputtaM samaNovAsayaM evaM bayAsI jahA culaNIpiyassa taheva devo uvasaggaM karei, navaraM ekkekke putte nava maMsasollae karei jAva kanIyasaM ghAei 2 ttA jAva AyaMcai, tae NaM se saddAlaputte samaNovAsae abhIe jAva viharai, taeNa se deve saddAlaputtaM samaNovAsayaM abhIyaM jAva pAsittA cautthaMpi saddAlaputtaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-haM bho saddAlaputtA! samaNovAsayA apatthiyapatthiyA jAva na bhaMjasi tao te jA imA aggimittA bhAriyA dhammasahAiyA dhammabiijjiyA dhammAnurAgarattA samasuhadukkhasahAiyA taM te sAo gihAo nINemi 2 ttA tava aggao ghaemi 2 ttA nava maMsasollae karemi 2 ttA AdAnabhariyaMsi kaDAhayaMsi addaheni 2 ttA tava gAyaM maMseNa ya soNieNa ya AyaMcAmi, jahA NaM tumaM aTTaduhaTTa jAva vavarovijjAsi, te NaM se saddAlaputte samaNovAsae teNaM deveNaM evaM vRtte samANe abhIe jAva viharai, tae NaM se deve saddAlaputtaM samaNovAsayaM doccaMpi taccaMpi evaM vayAsI-haM bho saddAlaputtA ! samaNovAsayA taM caiva bhaNai, tae NaM tassa saddAlaputtassa samaNovAsayassa teNaM deveNaM doccaMpi tacaMpi evaM vuttassa samANassa ayaM ajjhatthie 4 samuppanne evaM jahA culaNIpiyA taheva ciMtei jeNaM mamaM jeTTaM puttaM jeNaM mamaM majjhimayaM puttaM jeNaM mamaM kanIyasaM puttaM jAva AyaMcai jA'vi ya NaM mamaM imA aggimittA bhAriyA samasuhadukkhasahAiyA taMpi ya icchai sAo gihAo nINettA mamaM aggao ghAettae, taM seyaM khalu mamaM evaM purisaM giNhittaettikaTTu udghAie jahA culaNIpiyA taheva savvaM bhANiyavvaM, navaraM aggimittA bhAriyA kolAhalaM suNittA bhaNai, sesaM jahA culaNIpiyAvattavvayA, navaraM aruNabhUe vimANe uvavanne jAva mahAvidehe vAse sijjhihii, nikkhevao / / adhyayanaM - 7 - samAptam adhyayanaM - 8 - mahAzataka : mU. (48) aTThamassa ukkhevao, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nayare guNasile ceie seNie rAyA tattha NaM rAyagihe mahAsayae nAmaM rAhAvaI parivasai, ahe jahA AnaMdo, navaraM aTTha hiraNNakoDio sakaMsAo nihANapauttAo aTTha hiraNNakoDiosakaMsAo vuTThipauttAo aTTa hiraNNakoDio sakaMsAo pavittharapauttAo aTTha vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM, tassa NaM mAsayagassa revaIpAmokkhAo terasa bhAriyAo hotthA, ahIna jAva surUvAo,
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 upAsakadazAGgasUtram 8/48 tassa NaM mahAsayagassa revaIe bhAriyAe kolaghariyAo aTTha hiraNNakoDio aTTha vayA dasagosAhassieNaMvaeNaMhotthA avasesANaMduvAlasahabhAriyANaMkolaghariyAegamegA hiraNNakoDI egamege ya vae dasagosAhassieNaM vaeNaM hotthA / mU. (49) teNaM kAleNaM teNa samaeNaM sAmI samosaDhe, parisA niggayA, jahA ANaMdo tahA niggacchai taheva sAvayadhamma paDivajjai, navaraM aTTha hiraNNakoDio sakaMsAo uccArei, aTTha vayA, revaIpAmokkhAhiM terasahiM bhAriyAhiM avasesaMmehuNavihiMpaccakkhAi, sesaMsavvaMtaheva, imaMcaNaMeyArUvaM abhiggahaMabhigiNhai kallAkaliM ca NaM kappai me bedoNiyAe kaMsapAIe hiraNNabhariyAe saMvavaharittae, taeNaM se mahAsayae samaNovAsae jAe abhigayajIvAjIve jAva viharai, taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre bahiyA jaNavayavihAraM vihri| vR.aSTamamapi sugamaM, tathApi kimapi tatra likhyate 'sakaMsAo'tti saha kAMsyena-dravyamAnavizeSeNa yAstAH sakAMsyAH 'koladhariyAo'tti kulagRhAt-pita-gRhAdAgatAH kaulgRhikaaH|| mU. (50) tae NaM tIsa revaIe gAhAvaiNIe annayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi kuDuMba jAva imeyArUve ajjhathie 4, evaM khalu ahaM imAsiM duvAlasaNhaM savattINaM vighAeNaM no saMcAemi mahAsayaeNaM samaNovAsaeNaM saddhiM urAlAI mANussAyAiM bhogabhogAiM bhuJjamANI viharittae, taM seyaM khalu mamaM eyAo duvAlasavi savattiyAo aggippaogeNaM vA satthappaogeNaM vA visappaogeNaM vA jIviyAo vavarovittA eyAsiM egamegaM hiraNNakoDiM egamegaM vayaM sayameva uvasaMpajjittANaM mahAsayaNaeNaM samaNovAsaeNa saddhiM urAlAiMjAva viharittae, evaM saMpehei 2 tA tAsiM duvAlasaNhaM savattINaM aMtarANi ya chiddANi ya vivarANi ya paDijAgaramANI viharai, taeNaM sArevaI gAhAvaiNI annayA kayAi tAsiMduvAlasaNhaM savattINaM aMtaraMjANittAcha savattIo satthappaogeNaM uddavei 2 tAcha savattIo visappaogeNaM uddavei 2 tAtAsiMduvAlasaNhaM savattINaM kolaghariyaM egamegaM hiraNNakoDiM egamegaM vayaM sayameva paDivajjai 2 ttA mahAsayaeNaM samaNovAsaeNaM saddhiM urAlAiM bhogabhogAiM bhuJjamANI viharai, taeNaM sA revaI gAhAvaiNI maMsaloluyA maMsesu mucchiyA jAva ajjhovavannA bahuvihehiM maMsehi ya sollehi ya taliehi ya bhajjiehi ya suraM ca mahuMca meragaM ca majaM ca sIdhuM ca pasannaM ca AsAemANI 4 vihri|| vR. 'antarANiya'ttiavasarAn 'chidrANi viralaparivAratvAni virahAn' ekAntAniti, 'maMsalole'tyAdi, mAMsalolA-mAMsalampaTA, etadeva viziSyate-mAMsamUrchitA, tadoSAnAbhijJatvena mUDhetyarthaH,mAMsagrathitA-mAMsAnurAgatantubhiH sandarbhitA, mAMsagRddhA-tadbhoge'pyajAtakAsAvicchedA, mAMsAdhyupapannA-mAMsaikAgracittA, tatazca bahuvidhairmAsaizca sAmAnyaiH tadvizeSaizca, tathA cAha ____ 'solliehi ya'tti zUlyakaizca-zUlasaMskRtakaiH talitaizca-ghRtAdinA'grau saMskRtaiH
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM 8, 311 bharjitaizca-agnimAtrapakaiH saheti gamyate, surAMca kASThApiSTaniSpannAM madhuca - kSaudraM merakaMca madyavizeSaM madyaM ca - guDaghAtakIbhavaM sIdhu ca tadvizeSaM prasannaM ca-surAvizeSaM AsvAdayantI - ISatsvAdayantI kadAcid visvAdayantI- vividhaprakArairvizeSeNa vA svAdayantIti kadAcideva paribhAjayantI svaparivArasya paribhuAnA sAmastyena vikSitatadvizeSAn / / mU. (51) tae NaM rAyagihe nayare annayA kayAi amAghAe dhuTTe yAvihotthA, tae NaM sA revaI gAhAvaiNI maMsaloluyA maMsesu mucchiyA 4 kolagharie purise saddAvei 2 ttA evaM vayAsItubbhe devANuppiyA ! mama kolaghariyaehiMto vaehiMto kallAkalliM duve duve goNapoyae uddaveha 2 ttA mamaM uvaNeha, taNaM te koladhariyA purisA revaIe gAhAvaiNIe tahatti eyamahaM vinaeNaM paDisuMNati 2 ttA revaIe gAhAvaiNIe kolaghariehiMto vaehiMto kallAkalliM duve duve goNapoyae varheti 2 tA revaIe gAhAvaiNIe uvarNeti, tae NaM sA revaI gAhavaiNI tehiM goNamaMsehiM sollehi ya 4 suraM ca 6 AsAemANI 4 viharai / vR. 'amAghAto' rUDhizabdatyAt amArirityarthaH 'kolagharie' tti kulagRhasaMbaMdhinaH 'goNapotakau' goputrakau 'utaveha' tti vinAzayata // mU. (52) tae NaM tassa mahAsayagassa samaNovAsagassa bahUhiM sIla jAva bhAvemANassa coddasa saMvaccharA viikaMtA, evaM taheva jeTTaM puttaM Thavei jAva posahasAlAe dhammapannattiM uvasaMpajittA NaM viharai, taNaM sA revaI gAhAvaiNI mattA tuliyA viiNNakesI uttarijjayaM vikaDDhamANI 2 jeNeva posahasAlA jeNeva mahAsayae sama0 teNeva uvAgacchai 2 ttA mohummAyajaNaNAI siMgariyAI itthibhAvAiM uvadaMsemANI 2 mahAsayayaM samaNovAsayaM evaM vayAsI haM bho mahAsayayA samaNovAsayA ! dhammakAmayA puNNakAmayA saggakAmayA mokkhakAmayA dhammakaMkhiyA 4 dhammapivAsiyA 4 kiNNaM tubbhaM devANuppiyA ! dhammeNa vA puNNeNa vA saggeNa vA mokkheNa vA ? jaNNaM tumaM mae saddhiM urAlAI jAva bhuMjamANe no viharasi, tae NaM se mahAsayae samaNovAsae revaIe gAhAvaiNIe eyamahaM no ADhAi no pariyANAi aNADhAijramANe apariyANamANe tusiNIe dhammajjhANovagae viharai, taNaM sA revaI gAhAvaiNI mahAsayayaM samaNovAsayaM deoccaMpi taccaMpi evaM vayAsI- bho taM ceva bhAi, so'vi taheva jAva aNADhAijamANe apariyANamANe viharai, tasA revaI gAhAvaiNI mahAsayaeNaM samaNovAsaeNaM aNADhAijjamANI apariyANijramANI jAmeva disaM pAubbhUyA tAmeva disaM paDigayA // vR. 'matta 'tti surAdimadavatI 'lulitA' madavazena ghUrNitA, skhalatpadetyarthaH, vikIrNA - vikSiptAH kezA yasyAH sA tathA, uttarIyakaM - uparitanavasanaM vikarSayantI mohonmAdajanakAn kAmoddIpakAn zRGgArikAn-zRGgArarasavataH strIbhAvanAn- kaTAkSasandarzanAdIn upasandarzayantI 'haMbho' tti AmantraNaM mahAsayayA ! ityAderviharasItiparyavasAnasya revatIvAkyAsyAyamabhiprAyaH - ayamevasyasvargo mokSo vA yat mayA saha viSayasukhAnubhavanaM,
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAsakadazAGgasUtram 8/52 dharmAnuSThAnaM hi vidhIyate svargAdyarthaM svargAdizcetyate sukhArthaM, sukhaMcaitAvadeva tAvadRSTaM yatkAmAsevanamiti, bhaNanti ca // 1 // "jai natthi tattha sImaMtiNIo maNaharapiyaGguvaNNAo / tAre siddhatiya bandhaNaM khu mokkho na so mokkho / " (tathA) 312 119 11 // 1 // "satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanAH // " (tathA) "dviraSTavarSA yoSitpaJcaviMzatikaH pumAn / anayornirantarA prItiH, svarga ityabhidhIyate // " mU. (53) tae NaM se mahAsayae samaNovAsae paDhamaM uvAsagapaDimaM uvasaMpaJjittA NaM viharai, 'paDhamaM ahAsuttaM jAva ekkArasa' vi, tae NaM se mahAsayae samaNovAsae teNaM urAleNaM jAva kise dhamaNisaMtae jAe tae NaM tassa mahAsayayassa samaNovAsayassa annayA kayAi puvvarattAvarattakAle dhammajAgariyaM jAgaramANassa ayaM ajjhatthie 4 evaM khalu ahaM imeNaM urAleNaM jahA AnaMdo taheva apacchimamAraNantisaMlehaNAjhUsiyasarIre bhattapANapaDiyAikkhie kAlaM aNavakamamANe viharai, tae NaM tassa mahAsayagassa samaNovAsagassa subheNaM ajjhavasANeNaM jAva khaovasameNaM ohinANe samuppanne puratthimeNaM lavaNasamudde joyaNasAhassiyaM khettaM jANai pAsai, evaM dakkhiNeNaM paJccatthimeNaM, uttareNaM jAva cullahimavaMtaM vAsaharapavvayaM jANai pAsai, ahe imIse rayaNappabhAe puDhavIe loluyaghuyaM narayaM caurAsIivAsasahassaTThiiyaM jANai pAsai // mU. (54) tae NaM sA revaI gAhAvaiNI annayA kayAi mattA jAva uttarijjayaM vikaDDemANI 2 jeNeva mahAsayae samaNovAsae jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai 2 ttA mahAsayayaM taheva bhaNai jAva doccaMpi taccaMpi evaM vayAsI-haM bho taheva, tae NaM se mahAsayae samaNovAsae revaIe gAhAvaiNIe doccaMpi taccaMpi evaM vutte samANe Asurutte 4 ohiM paJjai 2 ttA ohiNA Abhoei 2 ttA revaI gAhAvaiNiM evaM vayAsI-haM bho revaI ! apatthiyapatthie 4, evaM khalu tumaM anto sattarattassa alasaeNaM vAhiNA abhibhUyA samANI aTTaduhaTTavasaTTA asamAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA ahe imIse rayaNappabhAe puDhavIe loluyaccue narae caurAsIivAsasahassaTTiiesu neraiesu neraiyattAe uvavajjihisi, tae NaM sA revaI gAhAvaiNI mahAsayaeNaM samaNovAsaeNaM evaM vRttA samANI evaM vayAsI- ruTTe NaM mamaM mahAsayae samaNovAsae hINe NaM mamaM mahAsayae samaNovAsae ajsAyA NaM ahaM mahAsayaeNaM samaNovAsaeNaM na najjai NaM ahaM keNavi kumAreNaM mArijissAmittikaTTu bhIyA tatthA tasiyA uvviggA saJjAyabhayA saNiyaM 2 paccIsakkai 2 ttA jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchai 2 ttA ohaya jAva jhiyAi, taNaM sA revaI gAhAvaiNI aMtA sattarattassa alasaeNaM vAhiNA abhabhUyA aTTaduhaTTavasaTTA kAlamAse kAlaM kiccA imIse rayaNappabhAe puDhavIe loluyaccue narae caurAsIivAsasahassaTTiiesa
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM 8, neraiesa neraiyattAe uvavannA // 313 119 11 vR. 'alasaNaM' ti viSUcikAvizeSalakSaNena, tallakSaNaM cedam"nordhvaM vrajAti nAdhastAdAhAro na ca pacyate / AmAzaye'lasIbhUtastena so'lasakaH smRtaH // " iti // 'hIne'tti prItyA hInaH-tyaktaH 'avajjhAya'tti apadhyAtA dudhyAnaviSayIkRtA 'kumAreNaM' ti duHkhamRtyunA // mU. (55) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosaraNaM jAva parisA paDigayA, goyamAi samaNe bhagavaM mahAvIre evaM vayAsI- evaM khalu goyamA ! iva rAyagihe nayare mamaM aMtevAsI mahAsayae nAmaM samaNovAsae posahasAlAe apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAe jhUsiyasarIre bhattapANapaDiyAikkhie kAlaM aNavakaMkhamANe viharai, taNaM tassa mAsayagassa revaI gAhAvaiNI mattA jAva vikaDDemANI 2 jeNeva posahasAlA jeNeva mahAsayae teNeva uvAgacchai 2 ttA mohummAya jAva evaM vayAsI - taheva jAva doccaMpi taccaMpi evaM vayAsI, tae NaM se mahAsayae samaNovAsae revaIe gAhAvaiNIe doccaMpi taccaMpi evaM vRtte samANe Asurute 4 ohiM pauMjai 2 ttA ohiNA Abhoei 2 ttA revaI gAhAvaiNiM evaM vayAsI-jAva uvavajjihisi, no khalu kappai goyamA ! samaNovAsagassa apacchima jAva jhUsiyasarIrassa bhattapANapaDiyAikkhiyassa paro saMtehiM taccehiM tahiehiM sabbhUehiM aniTTehiM akaMtehi appiehiM amaNuNNehiM vAgaraNehiM vAgarittae, taM gaccha NaM devANuppiyA! tumaM mahAsayayaM samaNovAsayaM evaM vayAhi no khalu devANuppiyA! kappai samaNovAsagassa apacchima jAva bhattapANapaDiyAikkhiyassa paro saMtehiM jAva vAgarittae, tume ya NaM devANuppiyA ! revaI gAhAvaiNI saMtehiM 4 aniTThehiM 6 vAgaraNehiM vAgariyA taM gaM tumaM eyassa ThANassa Aloehi jAva jahArihaM ca pAyacchittaM paDivajjAhi, tae NaM se bhagavaM goyame samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahatti eyamadvaM vinaeNaM paDisuNei 2 ttA tao paDinikkhamai 2 ttA rAyagihaM nayaraM majjhaMmajjheNaM aNuppavisai 2 ttA jeNeva mahAsayagassa samaNovAsayassa gihe jeNeva mahAsayae samaNovAsae teNeva uvAgacchai, tae NaM se mahAsayae bhagavaM goyamaM ejamANaM pAsai 2 ttA haTTha jAva hiyae bhagavaM goyamaM vaMdai namaMsai, tae NaM se bhagavaM goyame mahAsayayaM samaNovAsayaM evaM vayAsI- evaM khaludevANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre evamAikkhai bhAsai pannavei parUvei-no khalu kappai devANu ppiyA samaNovAsagassa apacchima jAva vAgarittae, tume NaM devANuppiyA ! revaI gAhAvaiNI saMtehiM jAva vAgariA, taM gaM tumaM devANuppiyA ! eyassa ThANassa Aloehi jAva paDivajjAhi, taeNa se mahAsayae samaNovAsae bhagavao goyamassa tahatti eyamaTTaM vinaeNaM paDisuNei 2 ttA tassa ThANassa Aloei jAva ahArihaM ca pAyacchittaM paDivajjai, tae NaM se bhagavaM goyame mahAsayagassa samaNovAsayassa aMtiyAo paDinikkhamai 2 ttA rAyagihaM nagaraM majjhamajjheNaM niggacchai 2 ttA jeNeva masaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 ttA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAsakadazAGgasUtram 8/55 tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAi rAyagihAo nayarAo paDinikkhamai 2 tA bahiyA jaNavayavihAraM viharai 314 vR. 'no khalu kappai goyame' tyAdi, 'saMtehiM' ti sadbhirvidyamAnArthaiH 'taccehiM 'ti tathyaistattvarUpairvA'nupacArikaiH 'tahiehiM''ti tamevoktaM prakAramApannairna mAtrayA'pi nyUnAdhikaiH, kimuktaM bhavati ? - sadbhUtairiti, aniSTaiH - avAJchitaiH akAntaiH - svarUpeNAkamanIyaiH apriyaiH - aprItikArakaiH amanojJaiH - manasA na jJAyante - nAbhilaSyante vaktumapi yAni taiH, amana ApaiH - namanasa ApyanteprApyante cintayA'pi yAni taiH, vacane cintaneca yeSAM manonotsahata ityarthaH, vyAkaraNaiH - vacanavizeSaiH mU. (56) tae NaM se mahAsayae samaNovAsae bahUhiM sIla jAva bhAvettA vIsaM vAsAiM samaNovAsayapariyAyaM pAuNittA ekkArasa uvAsagapaDimAo sammaM kAraNa phAsittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsittA saTTiM bhattAiM aNasaNAe chedattA AloiyapaDikaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe aruNavaDiMsae vimANe devattAe uvavanne / cattAri paliovamAiM ThiI / mahAvidehe vAse sijjhihii nikkhevo // adhyayanaM - 8 - samAptam adhyayanaM - 9 - naMdinIpiyA mU. (57) navamassa ukkhevo, evaM khalu jambU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAvatthI nayarI koTThae ceie jiyasattUrAyA tattha NaM sAvatthIe nayarIe naMdiNIpiyA nAmaM gAhAvaI parivasai, aDDe cattAri hiraNNakoDIo nihANapauttAo cattAri hiraNNakoDio vuDhipattAo cattAri hiraNNakoDIo pavittharapauttAo cattAri vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM assiNI bhAriyA sAmI samosaDhe jahA AnaMdo taheva gihidhammaM paDivajjai sAmI bahiyA viharai, taNaM se naMdiNIpiyA samaNovAsae jAe jAva viharai, tae NaM tassa naMdiNIpiyassa samaNovAsayassa bahUhiM sIlavvayaguNa jAva bhAvemANassa coddasa saMvaccharAI vikaMtAiM taheva jeTTaM puttaM Thavai dhammapannattiM vIsaM vAsAiM pariyAgaM nANatta aruNagave vimANe uvavAo / mahAvidehe vAse sijjhihii / / nikkhevo // vR. [navame ca kaNThaye eveti ] adhyayanaM - 9 - samAptam adhyayanaM - 10 - sAlihIpiyA | mU. (58) dasamassa ukkhevo, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAvatthI nayarI koTThae ceie jiyasattU tattha NaM sAvatthIe nayarIe sAlihIpiyA nAmaM gAhAvaI parivasai aDDe ditte cattAri hiraNNakoDIo nihANapauttAo cattAri hiraNNakoDio vuDDipauttAo cattAri hiraNNakoDIo pavittharapauttAo cattAri vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM phagguNI bhAriyA sAmI samosaDhe jahA AnaMdo taheva gihidhammaM paDivajjai, jahA kAmadevo tahA jeTTaM puttaM ThavettA
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM-10, 315 posahasAlAe samaNassa bhagavao mahAvIrassa dhammapannattiM uvasaMpajjittANaM viharai, navaraM niruvasaggAo ekkArasavi uvAsagapaDimAo taheva bhANiyavvAo, evaM kAmadevagameNaM neyavvaM jAva sohamme kappe aruNakIle vimANe devattAe uvavanne / cattAri paliovamAiM ThiI, mahAvidehe vAse sijjhihii vR. dazame ca kaMThye eveti pratyadhyayanamupakSepanikSepAvabhyUhya vAcyau / mU. (59) dasaNhavi panarasame saMvacchare vaTTamANANaM ciMtA / dasaNhavi vIsaM vAsAI smnnovaasypriyaao|| evaM khalu jaMbU! samaNeNaMjAvasaMpatteNaM sattamassa aMgassa uvAsagadasANaM dasamassa ajjhayaNassa ayamaDhe pnnte| mU. (60) uvAsagadasAo smttaao||uvaasgdsaannN sattamassaaMgassa ego suyakhandho dasa ajjhayaNA ekkasaragA dasasu ceva divasesu uddissijaMti tao suyakhaMdho samuddissijai aNuNNavijai dosu divasesu, aMgataheva // vR.ziSTAdinAmAnyaruNapadapUvANizyAni, arunnshissttmityaadi|etaashcpuurvoktaanusaarennaavseyaaH / / yadiha na vyAkhyAtaM tatsarvaM jJAtAdharmakathAvyAkhyAnamupayuktena niruupyaavseymiti||srvsyaapi svakIyaMvacanamabhimataMprAyazaH syAjjanasya, yattusvasyApi samyagna hivihitaruciH syAt kathaM tatpareSAm? |cittollAsAtkutazcittadapi nigaditaM kiJcidevaM mayaitadyuktaM yaccAtra tasya grahamamaladhiyaH kurvatAM prItaye me / / 1 / / iti zrIcandrakulAmranabhomaNizrIjinezvarAcAryAnti - SacchrImannavAGgIvRttikArakazrImadabhayadevAcAryakRtaM smaaptmupaaskdshaavivrnnm|| vR. tathA evaM khalu jambU! ityAdi upAsakadazAnigamanavAkyamadhyeyamiti / adhyayanaM- 10 - samAptam mU. (61) vANiyagAme caMpA duve ya vANarasIe nyriie| AlabhiyAya puravarI kampillaparaMca boddhavvaM / / polAsaM rAyagihaM sAthIe purIe doni bhave / ee uvAsagANaM nayarA khalu hotiboddhvvaa|| mU. (63) sivanaMda bhadda sAmA dhana bahula pUsa aggimittaay| revai assiNi taha phagguNI ya bhajANa naamaaiN|| mU. (64) ohiNNANa pisAe mAyA vAhidhaNauttarijje y| bhajA ya suvvayA duvvayAniruvasaggayA donni|| mU. (65) aruNe aruNAbhe khalu aruNappahaaruNakaMtasiDhe y| aruNajjhae yachaTTe bhUya vaDiMse gave kIle / mU. (66) cAlI saTThi asII saTThI saTThI ya saTThidasa shssaa| asiI cattA cattA ee vaiyANa ya shssaa| mU. (67) bArasa aTThArasa cauvIsaM tivihaM aTTharasAi neyaM / dhanneNa ticcovisaM bArasa bArasa ya koddiio| mU. (62)
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 bhU. (68) pU. (69) mU. (70) mU. (71) mU. (72) ulphale abbhiMgaNuvvaTTaNe saNANe ya / vattha vilevaNa pupphe AbharaNaM dhUvapejAi // bhakkhoyaNa sUya ghae sAge mAhurajemaNa'nnapANe ya / taMbole igavIsaM AnaMdAINa abhiggahA // uDDuM sohammapure lolUe ahe uttare himavaMte / paMcasae tae tidisiM ohinnANaM dasagaNassa / / daMsaNa-vaya-sAmAiya posaha-paDimA - aMbha - saccitte / AraMbha-pesa- uddiTTha-vaDjjae samaNabhUe ya / / ikkArasa paDimAo vIsaM pariyAo aNasaNaM mAse / sohamme caupaliyA mahAvidehaMmi sijjhihii || tathA pustakAntare saGgrahagAthA upalabhyante, tAzcemAHvANiyagAme 1 caMpA duve ya 2 - 3 vANArasIe nayarIe 6 / AlabhiyA ya puravarI 5 kaMpillapuraM ca boddhavvaM 6 // polAsaM 6 rAyagihaM 8 sAvatthIe pUrIe donni bhave 9-10 / uvasagANaM na khalu hoMti boddhavvA // // 3 // sivanaMda 1 bhadda 2 sAmA 3 dhaNa 4 bahula 5 pUsa 6 aggimittA 7 ya / revai 8 assiNi 9 taha phagguNI 10 ya bhajjANa nAmAI // ohinnANa 1 pisAe 2 mAyA 3 vAhi 4 ghaNa 5 uttarijje 6 ya / bhajjA ya suvvayA 7 duvvayA 8 niruvasaggayA donni 9 - 10 // // 5 // aruNe 1 aruNAbhe 2 khalu aruNappaha 3 aruNakaMta 4 siTTe 5 ya / aruNajjhae 6 ya chaTThe bhUya 7 vaDiMse 8 gave 9 kIle 10 // muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA upAsakadazAGgasUtrasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / 7 saptam aGgasUtraM upAsakadazA samAptam *** vR. 119 11 // 2 // // 4 // upAsakadazAGgasUtram :
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-,1 adhyayanaM-1...10 317 namo namo nimmala saNassa paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmine namaH 8 antakRddazAGgasUtraM saTIkaM (saSTamaMaGgasUtram) (mUlasUtram + abhayadevasUriviracitA vRttiH) (vargaH-1) ___-adhyayanAni-1...10:mU. (1) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAnAmaM nagarI punnabhadde cetie vannao, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajjasuhamme samosarie parisA niggayA jAva paDigayA, teNaMkA02 ajasuhammassa aMtevAsI ajjajaMbU jAva pajjuvAsati, evaM vadAsi0-jatiNaM bhaMte! samaNeNaM AdikareNaMjAva saMpatteNaM sattamassa aMgassa uvAsagadasANaMayamaDhe pannatte aTThamassa NaM bhaMte ! aMgassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM0 ke aDhe pannatte?, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTTha vaggA pannattA, jatiNaM bhaMte ! samaNeNaMjAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTTha vaggA pannattA paDhamassaNaM bhaMte ! vaggassa aMtagaDadasANaM samajeNaM jAva saMpatteNaM kai ajjhayaNA pannattA?, evaM khalujaMbU! samaNeNaMjAvasaMpatteNaMaTThamassa aMgassaaMtagaDadasANaM paDhamassa vaggassa dasa ajjhayaNA pannattA, taM0__ vR.1 athAntakRddazAsu kimapi viviyate-tatrAnto-bhavAntaH kRto-vihito yaiste'ntakRtAstadvaktavyatApratibaddhA dazAH-dazAdhyayanarUpAgranthapaddhataya iti antakRtdazAH, iha cASTau vargAbhavantitatra prathamevargedazAdhyayanAnitAnizabdavyutpatternimittamaGgokRtyAntakRtadazAuktAstatra copodghAtArthamAha-'teNa'mityAdi sarvamidaM jJAtAdharmakathAyAmivAseyaM, mU. (2) "goyama samudda sAgara gaMbhIre ceva hoi thimite y| ayale kaMpille khalu akkhobha paseNatI viNhU // " vR. 'goyame'tyAdi gAthA'dhyayanasaGgrahArthA / mU. (3) jati NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpa0 aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM paDhamassa vaggassa dasa ajjhayaNA pannattA paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaMadvaipannatte?, evaM khalujaMbU! teNaMkAleNaM 2 bAravatInAmanagarI hotthA, duvAlasajoyaNAyAmA navajoa-NavitthiNNA dhaNavaimatinimmAyA cAmIkarapAgArA nAnAmaNipaMcavannakavisIsagamaMDiyA surammA alakApurisaMkAsA pamuditapakkIliyA paccakkhaM devalogabhUyA pAsAdIyA 4,
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 antakRddazAGga sUtram 1/1...10/3 tIse NaM bAravatInayarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAge ettha NaM revatate nAmaM pabbate hotthA, tattha NaM revatate pavvate naMdanavane nAmaM ujjANe hotthA vannao, surappie nAmaM jakkhAyataNe hotthA porANe0, seNaM egeNaM vanasaMDeNaM0, asogavarapAyave, tattha NaM bAravatInayarIe kaNhe nAmaM vAsudeve rAyA parivasati mahatA rAyavannato, se NaM tattha samuddavijayapAmokkhANaM dasaNhaM dasArANaM baladevapAmokkhANaM paMcaNhaM mahAvIrANaM paJjunnapAmokkhANaM aTuTThANaM kumArakoDINaM saMbapAmokkhANaM saTThIe daddutasAhassINaM mahasenApAmokkhANaM chappannAebalavagasAhassINaM vIrasenapAmokkhANaMegavIsAte vIrasAhassINaMuggaseNapA0 solasaNhaM rAyasAhassINaM ruppiNipA0 solasaNhaM devisAhassINaM anaMgaseNApAmokkhANaM anegANaM gaNiyAsAhassINaM annesiMca bahUNaM Isara jAvasatthavAhANaMbAravatIe nayarIe addhabharahassaya samatthassa AhevacaMjAva viharati, tattha NaM bAravatIe nayarIe aMdhagavaNhI nAma rAyA parivasati, mahatA himavaMta0 vannao, tassa NaM aMdhagavahissa ranno dhAriNI nAmaM devI hotthA vannao, tate NaM sA dhAriNI devI annadA kadAiMtaMsi tArisagaMsi sayaNijjaMsi evaM jahA mahabbale vR. 'dhaNavaimainimmAyA' iti vaizramaNabuddhiviracitA 3 alayApurisakAsa'ttialakApurI-vaizramaNayakSapurI tatsazI 4 'samuiyapakkIliya'tti tannivAsijanAnAM pramuditatvaprakrIDitatvAmyAmiti / 'mahayA0 rAyavaNNao'tti 'mahayAhimavaMtamahaMtamalayamaMdaramahiMdasAre' ityAdi rAjavarNako vAcyaH, sa ca yathA prathamajJAte meghakumArarAjyAbhiSekAvasare tathA dRzyaH, 'dasaNhaM dasArANaM'ti tatraite dsh||1|| "samudravijayo'kSobhyastimitaH saagrstthaa| himavAnacalazcaiva, dharaNaH puurnnstthaa| // 2 // abhicandrazca navamo, vasudevazcA vIryavAn / vasudevAnuje kanye, kuntI madrI ca vizrute // " daza ca te'zci-pUjyA iti dazArhaH, tasyAM ca dvArikAvatyAM nagaryAmandhakavRSNiryAdavavizeSa eva / 'mahAbbale tti yathA bhagavatyAM mahAbalasthA'yaM vAcyaH, tatra ca yadvaktavyaM tadgAthayA darzayatimU. (4) "sumiNasaNakahaNA jammaM bAlattaNaM kalAto ya / jovvaNapANiggahaNaM kaMtA pAsAyabhogA y||" vR. svapradarzanaM - svapne siMhadarzanamityarthaH 'kahaNe ti 'kathanA' svapnasya rAjJe nivedanA, janma dArakasya bAlatvaM tasyaiva, evamAdi sarvamasya tadakSaraM mahAbalavadvaktavyam, mU. (5) navaraMgoyamo nAmeNaM aTThaNhaMrAyavarakannANaMegadivaseNaM pANiMgeNhAveti aTTaTThao dAo, teNaM kAleNaM 2 arahA ariTThanemI Adikare jAva viharati cauvvihA devA AgayA kaNhevi niggae, tate NaM tassa goyamassa kumArassa jahA mehe tahA niggate dhammaM socA jaM navaraM devANuppiyA! ammApiyaro ApucchAmi devANuppiyANaM0 evaM jahA mehe jAva anagAre jAte jAva iNameva niggaMthaM pAvayaNaM purao kAuMviharati,
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:- 1, adhyayanaM - 1...10 319 taNaM se goya annadA kayAi arahato ariTTanemissa tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjati 2 bahUhiM cauttha jAva bhAvemANe viharati, te arihA ariTThanemI annadA kadAi bAravatIto naMdanavaNAto paDinikkhamati bahiyA jaNavayavihAraM viharati, taNaM se goyame aNagAre annadA kadAI jeNeva arahA ariTThanemI teNeva uvA0 2 arahaM ariTTanemiM tikkhutto AdA0 padA0 evaM va0 - icchAmi NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuNNAte samANe mAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittANaM viharettae, evaM jahA khaMdato tahA bArasa bhikkhupaDimAto phAseti 2 guNarayaNaMpi tavokammaM taheva phAseti niravasesaM jahA khaMdato tahA ciMteti tahA Apucchati tahA therehiM saddhiM settukhaM durUhati mAsiyAe saMlehaNAe bArasa varisAiM paritAte jAva siddhe vR. asti paraM vizeSaH 'aTThao dAo' tti pariNayanAnantaramaSTau hiraNyakoTIrityAdi 'dAu' tti dAnaM vAcyaM / 'tate Na' mityAdau tasya gautamasya 'ayameyArUve abmatthie 4 saMkappe samuppajjitthA ' ityAdi sarvaM yathA meghakumArasya prathamajJAte uktaM tathA vAcyam, ata evAha - 'jahA mehe tahA niggae dhammaM soccA' ityAdI sarvatrocitakriyA'dhyAhAro vAcyo meghakumAracaritamanusmRtyeti / evaM sarvaM gautamAkhyAnakaM bhagavatIpratipAdikaskandakakathAnakasamAnaM tadanusAreNa vAcyamiti, navaraM bhikSupratimA evam ekamAsaparimANA ekamAsikI evaM dvayAdisaptAntamAsaparimANAdvimAsikyAdyAH saptamAsikyantAH, tathA saptarAtriMdivapramANAH pratyekaM saptarAtriM divAstiH ahorAtrikI ekarAtrikI ceti, svarUpaM cAsAM vizeSeNa dazAzrutaskandhAdavaseyaM, tathA guNaratnasaMvatsaraM tapaH evaMrUpaM, tatra hi prathame mAse nirantaraM caturthaM tapaH, divotkaTukasya sUrAbhimukhasyAvasthAnaM rAtrau vIrAsanenAprAvRtasya, evameva dvitIyAdiSu SoDazAvasAneSu mAseSu SaSThabhaktAdi catustriMzattamabhaktaparyantaM tapa iti / mU. (6) evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM paDhama vaggapaDhamaajjhayaNassa ayamaTThe pannatte, evaM jahA goyamo tahA sesA vaNhi piyA dhAriNI mAtA samudde sAgare gaMbhIre thimie ayale kaMpille akkhobhe paseNatI viNhue ee egagamA0, / vR. 3 evamanyAni nava prAguktagAthoddiSTAnAM samudrAdInAM navAnAmandhakavRSNidhAriNIsutAnAmAkhyAnakAni vAcyAni, evaM dazabhiradhyayanaiH prathamo vargoM nirAmanIyaH / varga: 1, adhyayanAni - 1... 10 samAptAni varga:- 1 - samAptaH varga:- 2 -: adhyayanAni - 1...8: mU. (7) jati doccassa vaggassa ukkhevato, teNaM kAleNaM 2 bAravatIte nagarIe vaNhi piyA dhAriNI mAtA / vR. 'jai doccassa ukkhevau' 'jaiNaM bhaMte! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM aTThamassa aMgassa
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 antakRddazAGga sUtram 2/1...8/7 paDhamavaggassa ayamaDhe pannatte, doccassa NaM bhaMte ! vaggassa ke aDhe pannatte?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM doccassa vaggassa aTTha ajjhayaNA pannattA" ityevaM dvitIyavargalasyopakSepo vAcyaH mU. (8) akkhobhasAgare khalu samuddahimavaMta acalanAme ya / dharaNe ya pUraNevi ya abhicaMde ceva aTThamate // vR.tastra cASTAvadhyayanAbhidhAnagAthA evamadhyeyA-"akkhobha sAgare khalu samudda 3 himavaMta 4 acalanAme ya 5 / dharaNe ya 6 pUraNe ya 7 amicaMde ceva aTThamae" mU. (9) jahA paDhamo vaggo tahA savve aTTha ajjhayaNA guNarayaNatavokammaM solasa vAsAI pariyAo settu mAsiyAe saMlehaNAe siddhii| varga:-2-adhyayanAni 1....8 samAptam varga:-2 samAptam (varga:-3) -:adhyayanaM-1:mU. (10) jati taccassa ukkhevato evaM khalu jaMbU! taccassa vaggassa aMtagaDadasANaM terasa ajjhayaNA pannattA taM0-anIyase 1 anaMtasene 2 anihaya 3 viU 4 devajase 5 sattuseNe 6 sAraNe 7 gae 8 sumuhe 9 dummuhe 10 kUvae 11 dArue 12 anAdiTThI 13 / jati NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM taccassa vaggassa aMtagaDadasANaM terasa ajjhayaNA paM0 taccassa NaM bhaMte ! vaggassa paDhamaajjhayaNassa aMtagaDadasANaM ke aTe pa0? evaM khalujaMbU! teNaM kAleNaM 2 bhaddilapure nAmaM nagare hotthA vanAo, tassa gaMbhadilapurassa uttarapuracchime disIbhAe sirivane nAmaM ujjANe hotthA vannao, jitasattu rAyA, tattha NaM bhaddilapure nayare nAge nAmaMgAhAvatI hotthA aDDe0, tassa NaM nAgassa gAhAvatissa sulasA nAmaM bhAriyA hotthA sUmAlA jAva surUvA, tassa NaM nAgassa gAhAvatissa putte sulasAe bhAriyAe attae anIyajase nAma kumAre hotthA sUmAle jAva suruve paMcadhAtiparikkhitte taM0 khIradhAtI jahA daDhapainne jAva giri0 suhaM0 parivaDdati, tate NaM taM aniyasaM kumAraM sAtiregaaTThavAsajAyaM ammApiyaro kalAyariya jAva bhogasamatthe jAte yAvi hotthA, tate NaM taM aniyasaM kumAraM ummukkabAlabhAvaM jANettA ammApiyaro sari jAva battIsAe ibbhavarakannagANaM egadivase pANiM geNhAveti, tateNaM se nAge gAhAvatIanIyasassa kumArassa imaMeyArUvaM pItidAnaM dalayati taM0-battIsaM hiranakoDIo jahA mahabbalassa jAva uppiM pAsA0 phuTTa viharati, teNaM kAleNaM 2arahA ariTTa jAva samosaDhe sirivaNe ujjAne jahA jAva viharati parisA niggayA, tate NaM tassa anIyasassa taM mahA jahA goyame tahA navaraM sAmAiyamAtiyAiM codasa puvvAiM ahi jati vIsaM vAsAtiM paritAo sesaM taheva jAva settuo pavvate mAsiyAe saMlehaNAe jAva siddha evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa paDhamaajhayaNassa ayamaDhe pannatte.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-3, adhyayanaM -1 321 vR. 'jai taccassa ukkhevau 'tti 'jai NaM bhaMte! samaNeNaM0 aMtagaDadasANaM doccassa vaggassa ayamaTTe pannatte0 evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM taccassa vaggassa terasa ajjhayaNA pannattA taMjahA-'anIyase' tyAdi, 'jai taccassa vaggassa terasa ajjhayaNA pannattA, paDhamassagaM bhaMte! ke aTThe pannatte ? ' evaM khalu jaMbU ! teNa 'mityAdi / 'khIradhAtImajjaNadhAImaMDaNadhAIkIlAvaNadhAtI aMkadhAi' tti 'yathA daDhapaiNNe' tti dRDhapratijJo rAjapraznakRte yathA varNitastathA'yaM varNanIyo yAvad girikaMdaramallINevva caMpagavarapAyave suhaMsuheNaM parivati, tae NaM tamaNIyasaMkumAra' mityAdi sarvamabhyuhya vaktavyam, abhijJAnamAtrarUpatvAt pustakasya, 'sarisiyANa' mityAdau yAvatkaraNAt 'sarittayANaM sarivvayANaM sarisalAvaNNarUvajovvaNaguNovaveyANaM sarisehiMto kulehiMto ANilliyANa' miti dRzyaM / 'jahA mahabbalassa'tti bhagavatyabhihitasya tathA'syApi dAnaM sarvaM vAcyam, 'uppipAsayavaragae phuTTamANehiM muiMgamatthaehiM bhogabhogAI bhuMjamANe viharati, sattuMje pavvae mAsiyAe saMlehaNAe siddhe, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM taccassa vaggassa paDhamassa ajjhayaNassa ayamaTTe pannatte' tti nikSepastRtIyavargaprathamAdhyayanasya / agretanAni paJcAdhyayanAnyatidizannAha varga:- 3 - adhyayananaM -1 samAptam -: adhyayanAni - 2...6: mU. (11) evaM jahA anIyase evaM sesAvi anaMtaseno jAva sattuseNe chaajjhayaNA ekkagamA battIsado dAo vIsaM vAsA pariyAto coddasa settuJje siddhA / vR. evaM jahA anIyasetyAdi SaDadhyanAni prathamAdhyayanasyAparityAgena 'ekkagame 'tti SaDbhyo'pyante'Gka eva pAThaH, kevalaM nAmasu vizeSaH, yataH sarveSAmeSAM dvAtriMzadbhAryAH dvAtriMzatka eva dAyo dAnaM viMzatirvarSANi paryAyaH, caturdaza pUrvANi zrutaM zatruJjaye siddhA, iti SaDapi caite tattvato vasudevadevakIsutAH / varga:- 3, adhyayanAni - 2 - 6 samAptAni -: vargaH 3 - adhyayanaM -7 : mU. (12) teNaM kAleNaM 2 bAravatIe nayarIe jahA paDhame navaraM vasudeve rAyA dhAriNI devI sIho sumiNe sAraNe kumAre pannAsato dAto coddasa puvvA vIsaM vAsA paritAo sesaM jahA goyamassa jAvasettu siddhe / vR. evaM saptamAdhyayanasyopakSepamabhidhAyedaM vAcyaM - 'teNaM' mityAdi / varga:- 3, adhyayanaM - 7 samAptam -: varga : 3, adhyayanaM - 8 : - mU. (13) jati ukkheo aTTamassa evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 bAravatIe nagarIe jahA paDhame jAvA arahA ariTThanemI sAmI samosaDhe / teNaM kAleNaM 2 arahato ariTTanemissa aMtevAsI cha anagArA bhAyaro sahodarA hotthA sarisayA sarittayA sarivvayA nIluppalaguliyaayasikusumappagAsA 7 21
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 antakRddazAGga sUtram 3/8/13 sirivacchaMkiyavacchA kusumakuMDalabhaddalayA nalakubbarasamANA, tate NaM te cha anagArA jaM ceva divasaM muMDA bhavettA agArAo anagAriyaM pavvatiyA taM ceva divasaM arahaM ariTThanemIM vaMdaMti nama'saMti 2 evaM va0 - icchAmo NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNunnAyA samANA tihiM saMghADaehiM bAravatIe nagarIe jAva aDittate, ahAsuhaM0, tate NaM te cha anagArA arahayA ariTThAnemiNA abbhaNuNNAtA samANA arahaM ariTThanemiM vaMdaMti namaMsaMti 2 arahato ariTThanemissa aMtiyAto sahasaMbavaNAto paDinikkhamaMti 2 tihiM saMghADaehiM aturiyaM jAva aDaMti, tattaNaM ege saMghAie bAravatIe nagarIe uccanIyamajjhimAiM kulAI gharasamudAnassa bhikkhAyariyAte aDamANe 2 vasudevassa ranno devatIe devIte gohe aNupaviTTe, tate NaM sA devatI devI te anagAre ejjramANe pAsati pAsettA haTTha jAva hiyayA AsaNAto abbhuTTeti 2 sattaTTha payAI tikkhutto yAhiNapayAhiNaM kareti 2 vaMdati nama'sati 2 jeNeva bhattadharate teNeva uvAgayA sIhakesarANaM moyagANaM thAlaM bhareti te anagAre paDilAbheti vaMdati nama'sati 2 paDivasajeti, tadAnaMtaraM ca NaM docce saMghADate bAravatIte ucca jAva visajjeti tadANaMtaraM ca NaM tacce saMghADate bAravatIe nagarIe uccanIe jAva paDilAbheti 2 evaM vadAsi-kiNNaM devANuppiyA ! kaNhassa vAsudevassa imIse bAravatIe nagarIte navajoyaNa0 paJcakkhadevalogabhUtAe samaNA niggaMthA uccanIya jAva aDamANA bhattapANaM no labhaMti jannaM tAiM ceva kulAI bhatapANAe bhUjjo 2 anuppaviseti ?, tate NaM te anagArA devatiM devIM evaM vayAsi-no khalu devA0 ! kaNhassa vAsudevassa imIse bAravatIte nagarIte jAva devalogabhUyAte samaNA niggaMthA uccanIya jAva aDamANA bhattapANaM no labhaMti no cevaNaM tAiM tAiM kulAI doccaMpi taccaMpi bhattapANAe aNupavisaMti, evaM khalu devANuppiyA amhe bhaddilapure nagare nAgassa gAhAvatissa puttA sulasAte bhAriyAe attayA cha bhAyaro sahodarA sarisayA jAva nalakubbarasamANA arahao ariTThanemissa aMtie dhammaM soccA saMsArabhauvviggA bhIyA jammaNamaraNANaM muMDA jAva pavvaiyA, tateNaM amhe jaM ceva divasaM pavvatitA taM caiva divasaM arahaM ariTThanemiM vaMdAmo nama'sAmo 2 imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigeNhAmo - icchAmo NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuNNAyA samANA jAva ahAsuha0, tate NaM amhe arahato abbhaNuNmAyA samANA jAvajjIvAe chaTuMchaTTeNaM jAva viharAmo, taM amhe ajja chaTTakkhamaNapAraNayaMsi pamAe porisie jAva aDamANA tava gehaM aNuppaviTTA, taM no khalu devANuppie! te ceva NaM amhe, amhe NaM anne, devatiM deviM evaM vadaMti 2 jAmeva disaM pAu0 tAmeva disaM paDigatA, tIse devatIte devIe ayameyArUve ajjha0 4 samuppanne, evaM khalu ahaM polAsapure nagare atimutteNaM kumArasamaNeNaM bAlattaNe vAgaritA tumaNNaM devANu0 aTTha putte payAttissasi sarisae jAva nalakubbarasamANe no ceva NaM bharahe vAse annAto ammayAto tArisae putte payAtissaMti taM na micchA, imaM na paccakkhameva dissati bharahe vAse annAtovi ammatAo erisa jAva putte payAyAo, taM gacchAmi NaM arahaM ariTThanemiM vaMdAmi imaM ca NaM eyAravaM vAgaraNaM pucchissAmItikaTTu evaM saMpeheti 2 koDuMbiyapurisA saddAvetti 2 evaM va0 lahukaraNappavaraM jAva uvaTThaveti, jahA devAnaMdA jAva pajjuvAsati, te arahA ariTThanemI devatiM devaM evaM va0-se nUnaM tava devatI ! ime cha anagAre pAsettA ayameyArUve abbhatthi0 4 evaM
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ vargaH-3, adhyayanaM-8 323 khalu ahaM polAsapure nagare aimutteNaMtaM cevajAva niggacchasi 2 jeNeva mamaM aMtiyaM havvamAgayA se nUnaMdevatI atthe samaDhe?, haMtA asthi, evaM khalu devA0 teNaM kAlaemaM 2 bhaddilapure nagare gAme nAmaM gAhAvatI parivasati aDDe0, tassa NaM nAgassa gAhA0 sulasAnAmaM bhAriyA hotthA, sA sulasA gAhA0 bAlattaNe ceva nimittaeNaM vAgaritA-esaNaM dAriyA niMdU bhavissati, tate NaM sA sulasA bAlappabhitiM ceva hariNegamesIbhattayA yAvihotthA hariNegamesissi paDimaM kareti 2 kallAkalliM hAtA jAva pAyacchittA ullapaDasADayA maharihaM pupphaccaNaM kareti 2 jaMnupAyapaDiyA paNAmaM kareti tato pacchA AhAreti vA nIhAreti vA varati vA, tate NaM tIse sulasAe gAhA0 bhattibahumANasussUsAe hariNegamesIdeve ArAhite yAvi hotthA, tate NaM se hariNegamesI deve sulasAe gAhAvaiNIe anukaMpaNaTTayAe sulasaMgAhAvatiNiM tumaMca dovisamauuyAo kareti, tateNaM tubbhe dovi samameva ganbhe giNhaha samameva gabbhe parivahaha samamevadArae payAyaha, taeNaMsA sulasA gAhAvatiNI viNihAyamAvanne dArae payAiti, tateNaM se hariNegamesI deve sulasAe anukaMpaNaTThAte viNihAyamAvaNNae dArae karatalasaMpuDeNaM geNhati 2 tava aMtiyaMsAharati 2 taMsamayaM caNaMtumaMpinavaNhaM mAsANaM0 sukumAladArae pasavasi, jeviaNaM devANuppie tava puttA tevi ya lava aMtitAo karayalasaMpuDeNaM geNhati 2 sulasAe gAhA0 aMtie sAharati, __ taMtavacevaNaM devai! ee puttA no ceva sulasAte gAhAva0, tate NaMsA devatI devI arahao ariTTha0 aMtie eyamaDhe soccA nisamma haTTatuTTha jAva hiyayA arahaM ariTTanemi vaMdati namaMsati 2 jeNeva te cha anagArA teNeva uvAgacchati te chappi anagArA vaMdati namaMsati 2 AgatapaNhutA papphutaloyaNA kaMcuyapaDikkhittayA dariyavalayabAhAdhArayakalaMbapupphagaMpiva samUsasiyaromakUvA te chappi anagAre animisAte diTThIe pehamANI 2 suciraM nirikkhati 2 vaMdati namaMsati 2 jeNeva arihA ariTTha0 teNeva uvAga0 arahaM ariTThanemIM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti 2 vaMdati namaMsati 2 tameva dhammiyaM jANaM durUhati 2 jeNeva bAravatInagarI teNeva uvA02 bAravati nagari anuppavisati 2 jeNeva sate gihe jeNeva bAhiriyA uvaTTANasAlA teNeva uvAga0 2 tA dhammiyAto jANappavarAto paccoruhati 2 jeNeva sate vAsadhare jeNeva sae sayaNijje teNeva uvAga02 tA sayaMsi sayaNijjaMsi nisIyati, tate NaM tIse devatIte devIe ayaM abbhatthite 4 samuppanne-evaM khalu ahaM sarisate jAva nalakubbarasamANe satta putte payAtA, no ceNaMmae egassavibAlattaNate samunbhUte, esaviyaNaM kaNhe vAsudeve chaNhaM chaNhaM mAsANaM mamaM aMtiyaM pAyavaMdate havvamAgacchati, taM dhannAtoNaMtAo ammAo jAsiM maNNe NiyagakuchchisaMbhUtayAiM thaNaduddhaluddhayAiM mahurasamullAvayAiM maMmaNapajaMpiyAI thaNamUlakkhadesabhAgaM abhisaramANAtiM muddhayAiM puNo ya komalakamalovamehiM hatthehiM gihiUNa ucchaMgi nivesiyAI deti samullAvate sumahure puNo 2 maMjulappabhaNite, __ ahaM naMadhannA apunnA akayapunnA etto ekkataramapi na pattA, ohaya0 jAva jhiyaavti| imaMcaNaM kaNhe vAsudeveNhAtejAva vibhUsite devatIe devIe pAyavadate havvamAgacchati, tateNaM se kaNhe vAsudeve devaiM deviM0 pAsati 2 tA devatIe devIe pAyaggahaNaM kareti 2 devatI devIM evaM
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 antakRddazAGga sUtram 3/8/13 vadAsi-annadANaM ammo! tubbhe mamaM pAsettA haTTa jAva bhavaha, kiNaM ammo ! aJja tubbhe ohaya jAva jhiyAyaha?, taeNaM sA devatI devI kaNhaM vAsudeva evaM va0-evaM khalu ahaM puttA! sarisae jAva samANe satta putte payAyA no ceva NaM mae egassavi bAlattaNe anubhUte tumaMpiya NaM puttA ! mamaM chaNhaM 2 mAsANaM mamaM aMtiyaM padavaMdate havvamAgacchasitaM dhannAo NaM tAo ammayAto jAva jhiyAmi, taeNaM se kaNhe vAsudeve devatiM deviM evaM va0-mANaM tubbhe ammo! ohaya jAva jhiyAyaha ahantahA ghattissAmi jahANaM mamaM sahodare kanIyase bhAue bhavissatItikaTTha devatiM deviM tAhiM iTAhiM vaggUhi samAsAseti 2 tato paDinikkhamati 2 jeNeva posahasAlA teNeva uvA0 2 jahA abhao navaraM hariNegamesissa aTThamabhattaM pageNhati jAva aMjaliM kaTTa evaM vadAsi-icchAmiNaM devANu0 ! sahodaraM kanIyasaMbhAuyaM vidinnaM, tate NaM se hariNegamesI kaNhaM vAsudevaM evaM vadAsI-hohitiNaM devANu0 tava devaloyacute sahodare kanIyase bhAue se NaM ummukka jAva aNuppatte arahato ariTTanemissa aMtiyaM muMDe jAva pavvatissati, kaNhaM vAsudevaMdoccaMpitacaMpievaM vadati 2 jAmeva disaMpAu0 tAmeva disaMpaDigate, tateNaM se kaNhe vAsu0 posahasAlAo paDini0 jeNeva devatI devI teNeva uvA02 devatIe devIe pAyaggahaNaM kareti 2 evaMva0-hohitiNaM ammo!mama sahodare kanIyase bhAuettikaTThadevatiM deviM tAhiM iTAhiM jAva AsAseti 2 jAmeva disaMpAubbhUte tAmeva disNpddigte| taeNaMsA devatI devI annadA kadAiMtaMsitArisagaMsijAva sIhaM sumiNe pAsettA paDibuddhA jAva pADayA haTTahiyayA parivahati, tateNaM sA devatI devI navaNhaM mAsANaM jAsumaNArattabaMdhujIvatalakkhArasasarasapArijAtakataruNadivAkarasamappabhaM savvanayaNakaMtaM sukumAlaM jAva surUvaM gatatAluyasamANaMdArayaMpayAyAjammaNaMjahA mehakumAre jAvajamhANaMamhaMimedArategatatAlusamANe taM houNaM amha etassa dAragassa nAmadheje gayasukumAle 2, tateNaM tassadAragassa ammApiyare nAmaM kareMti gayasukumAlotti sesaM jahA mehe jAva alaM bhogasamatthe jAte yAvi hotthaa| tatthaNaMbAravatIe nagarIe somile nAmamAhaNe parivasatiaDDeriuvvedajAva suparinihitai yAvi hotyA, tassa somilamAhaNassa somasirI nAma mAhaNI hotthA sUmAla0, tassaNaM somilassa dhUtA somasirIe mAhaNIe attayA somAnAmaMdAriyA hotthA somAlA jAva suruvA rUveNaM jAva lAvaNNeNaM ukkiTThA ukkiTThasarIrA yAvi hotthA, tate NaM sA somA dAriyA annayA kadAi hAtA jAva vibhUsiyA bahUhiM khujAhiMjAva parikkhittA satAtogihAtopaDinikkhamati 2 jeNeva rAyamaggateNeva uvA0 2 rAyamaggaMsi kaNagatiMdUsaeNaM kIlamANI ciTThati 2 / teNaM kAleNaM 2 arahA ariTThanemI samosaDhe parisA niggayA, tate NaM se kaNhe vAsudeve imIse kahAe laddhaDhe samANe hAtejAva vibhUsie gayasukumAleNaM kumAreNaM saddhiM hatthikhaMdhavaragate sakoraMTa0 chatteNaM dharejjamANeNaM seavaracAmarAhiM uddhavvamANIhiM bAravaIe nayarIe majjhamajheNaM arahato ariTTanemissa pAyavaMdate niggacchamANe somaMdAriyaMpAsati 2 somAe dAriyAe rUveNa ya jovvaNeNaMyalAvaNNeNayajAvavimhie, taeNaMkaNhe0 koDubiyapurisesaddAvei 2 evaMva0-gacchaha NaM tubbhe devANu0 somilaM mAhaNaM jAyittA somaMdAriyaM geNhaha 2 kannateuraMsi pakkhivaha,
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ vargaH-3, adhyayanaM-8 325 tateNaMesA gayasukumAlassakumArassa bhAriyA bhavissati, tateNaMkoDuMbiyajAvapakkhivaMti, tateNaM se kaNhe vAsudevebAravatIe nagarIemajhamajjheNaMniggacchattiniggacchittAjeNevasahasaMbavaNe ujANejAva pajjuvAsati, tateNaM arahA arihanemI kaNhassa vAsudevassa gayasukumAlassa kumArassa tIse yadhammakahAe kaNhe paDigate, tateNaM se gayasukumAle arahato ariTTa0 aMtiyaMdhammasocAjaMnavaraM ammApiyaraMApucchAmi jahA meho maheliyAvajaM jAva vaDDiyakule, tate NaM se kaNhe vAsudeve imIse kahAe laddhaDhe samANe jeNeva gayasukumAle teNeva uvAgacchati 2 gayasukumAlaM AliMgati 2 ucchaMge niveseti 2 evaM vadAsI-tumamamaMsahodare kanIyasebhAyAtaMmANaMtumaMdevANu0 iyANiM arahato muMDejAva pavvayAhi, ahannaM bAravatIe nayarIe mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcissAmi, tateNaM se gayasukumAle kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vutte samANe tusiNIe saMciTThati, taeNaM se gayasukumAle kaNhaM vAsudevaMammApiyaroya doccaMpitacaMpievaMva0-evaMkhalu devANu0! mANussayA kAmAkhelAsavAjAva vippajahiyavvA bhavissaMti, taMicchAmiNaMdevANuppiyA! tubbhehiM abbhaNunnAye arahato ariTTha0 aMtie jAva pavvaittae, tate NaM taM gayasukumAlaM kaNhe vAsu0 ammApiyaro ya jAhe no saMcAeti bahuyAhiM aNulomAhiM jAva Aghavittate tAhe akAmAiM ceva evaM vadAsI-taM icchAmoNaMtejAyA! egadivasamavirajasiriMpAsittae nikkhamaNaMjahA mahAbalassajAvatamANAte tahA tahA jAva saMjamittate, se gaya0 aNagAre jAte IriyA0 jAva guttabaMbhayArI, tateNaM se gayasukumAre jaMcevadivasaMpavvatite tasseva divasassa puvvAvaraNhakAlasamayaMsi jeNeva arahA ariTThanemI teNeva uvA02 arahaM arihanemIM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM0 vaMdati namaMsati 2 evaM vadAsi-icchAmiNaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuNNAte samANe mahAkAlaMsi susANaMsi egarAiMya mahApaDimaM uvasaMpajjittANaM viharettate, ahAsuhaM devANu0!, tate NaM se gaya9 aNa0 arahatA ariThTha0 abbhaNunAe samANe arahaM ariTThanemIM vaMdati namaMsati 2 arahato ariTTha0 aMti0 sahasaMbavaNAo ujjANAopaDinikkhamati 2 jeNeva mahAkAle susANe teNeva uvAgate 2 thaMDillaM paDilehetira uccArapAsavaNabhUmiM paDileheti 2 IsiMpanbhAragaeNaM kAeNaM jAva dovi pAe sAhaDa egarAiM mahApaDimaM uvasaMpajjittANaM viharati, imaM ca NaM somile mAhaNe sAmidheyassa aTThAte bAravatIo nagarIo bahiyA puvvanIggate samihAto yadabbheya kuse ya pattAmoDaMca geNhati 2 tato paDiniyattati 2 mahAkAlassa susANassa adUrasAmaMteNaM vIIvayamANe 2 saMjhAkAlasamayaMsi paviralamaNussaMsi gayasukumAlaM anagAraMpAsati 2 taMveraMsarati 2 Asurutte 5 evaM va0-- esa NaM bho ! se gayasUmAle kumAre appatthiya jAva parivajite, je NaM mama dhUyaM somasirIe bhAriyAe attayaM somaMdAriyaM adiTTadosapaiyaM kAlavattiNiM vippajahettA muMDe jAva pavvatite, taM seyaM khalu mamaM gayasukumAlassa kumArassa veranijAyaNaM karettate, evaM saMpeheti 2 disApaDilehaNaM kareti 2 sarasaM maTTiyaM geNhati 2 jeNeva gayasUmAle aNagAre teNeva uvA02 gayasUmAlassa kumArassa matthae maTTiyAe pAliM baMdhai 2 jalaMtIo ciyayAo phulliyakiMsuyasamANe khayaraMgAre kahalleNaM geNhai 2 gayasUmAlassaanagArassa matthae pakhivati 2 bhIe 5 tao khippAmeva avakkamai 2 jAmeva disaMpAubbhUte0
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 antakRddazAGga sUtram 3/8/13 tateNaM tassa gayasUmAlassa anagArassa sarIrayaMsi veyaNA pAubbhUtA ujjalA jAva durahiyAsA, ta0 se gaya0 anagAre somilassa mAhaNassa maNasAvi appadussamANe taM ujjalaM jAva ahiyAseti, tae NaM tassa gaya0 aNa0 taM ujjalaM jAva ahiyAsemANassa subheNaM pariNAmeNaM pasatthajjhavasANeNaM tadAvaraNijjANaM kammANaM khaeNaM kammarayavikiraNakaraM apuvyakaraNaM aNupaviTThassa anaMte anuttare jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppanne, tato pacchA siddhe jAvappahINe, tattha NaM ahAsaMnihitehiM devehiM samma ArAhitaMtikaDDa divve surabhigaMdhodae buTTe dasaddhavanne kusume nivADite colukkheve kae divve ya gIyagaMdhavvaninAye kae yAvi hotthA / tateAM se kaNhe vAsudeve kallaM pAuppabhAyAte jAva jalaMte pahAte jAva vibhUsie hattikhaMdhavaragate saMkoreMTamalladAmeNaM chatteNaM dharejja0 seyavaracAmarAhiM uddhavvamANIhiM mahayA bhaDacaDagarapahakaravaMdaparikkhitte bAravatiM nagariM majjhamajjheNaM jeNeva arahA ariTTha0 teNeva pahArettha gamaNAe, taNaM se kahe vAsudeve bAravatIe nayarIe majjhaMmajjheNaM niggacchamANe ekkaM purisaM pAsati junnaM jarAjajjariyadehaM jAva kilaMtaM mahatimahAlayAo iTTagarAsIo egamegaM iTTagaM gahAya bahiyAratthApahAto aMtogihaM anuppavisamANaM pAsati, tae NaM se kaNhe vAsudeve tassa purisassa anukaMpaNaTThAe hatthikhaMdhavaragate caiva egaM iTTagaM geNhati 2 bahiyA ratthApahAo aMtohihaM anuppaveseti, tate NaM kaNheNaM vAsudeveNaM egAte iTTagAte gahitAto samANIte anegehiM purisasatehiM se mahAlae iTTagassa rAsI bahiyA ratthApahAto aMtogharaMsi aNuppavesie, tate NaM kaNhe vAsudeve bAravatIe nagarIe majjhaMmajjheNaM niggacchati 2 jeNeva arahA ariTThanemI teNeva uvAgate 2 jAva vaMdati nama'sati 2 gayasukumAlaM anagAraM apAsamANe arahaM ariTThanemiM vaMdati nama'sati 2 evaM va0 kahi NaM bhaMte! se mamaM sahodare kanIyase bhAyA gayasukumAle anagAre jANaM ahaM vaMdAmi nama'sAmi, tate NaM arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vadAsi - sAhie NaM kaNhA ! gayasukumAleNaM anagAreNaM appaNI aTThe, tate NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTTanemiM evaM vadAsi kahaNNaM bhaMte ! gayasUmAleNaM anagAreNaM sAhite appaNo aTThe ?, tate NaM arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaM evaM va0-evaM khalu kaNhA ! gayasukumAle NaM anagAre NaM mamaM kallaM puvvAvaraNhakAlasamayaMsi vaMdaI nama'sati 2 evaM va0 - icchAmi NaM jAva uvasaMpajjittANaM viharati, tae NaM taM gayasukumAlaM anagAraM ege purise pAsati 2 Asurute 5 jAva siddhe, taM evaM khalu kaNhA ! gayasukumAleNaM anagAreNaM sAhite appaNo aTThe 2, taNaM se kahe vAsudeve ahaM ariTThanemiM evaM va0- kesa NaM bhaMte! se purise appatthiyapataatie jAva parivaJjite je NaM mamaM sahodaraM kanIyasaM bhAyaraM gayasukumAlaM anagAraM akAle ceva jIviyA to vavarovite, tae NaM arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaM evaM va0-mA NaM kaNhA ! tumaM tassa purisassa padosamAvajjAhi, evaM khalu kaNhA ! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa anagArassa sAhije dinne, kahaNNaM bhaMte! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa NaM sAhejje dinne ?, tae NaM arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaM evaM va0 se nUnaM kaNhA !mamaM tumaM pAyavaMdae havvamAgacchamANe bAravatIe nayarIe purisaM pAsasi
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-3, adhyayanaM 8 327 jAva anupavisite, jahA NaM kaNhA! tumaM tassa purisassa sAhijje dinne evameva kaNhA! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa anagArassa anegabhavasayasahassasaMcitaM kammaM udIremANeNaM bahukammanijjaratthaM sAhijje dine, tate NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTThanemiM evaM va0 se NaM bhaMte! purise mate kahaM jANiyavve ?, tae NaM arahA ariTTha0 kaNhaM vAsudevaM evaM va0 - jeNaM kaNhA ! tumaM bAravatIe nayarIe anupavisamANaM pAsettA Thitae ceva ThitibheeNaM kAlaM karissati taNNaM tumaM jANejjAsi esa NaM se purise, tate NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTThanemiM vaMdati nama'sati 2 jeNeva AbhiseyaM hatthirayaNaM teNeva uvA0 2 hatthiM durUhati 2 jeNeva bAravatI nagarI jeNeva sate gihe teNeva pahArettha gamaNAe, tassa somilamAhaNassa kallaM jAva jalate ayameyArUve abbhatthie 4 samuppanne - evaM khalu kaNhe vAsudeve arahaM ariTThanemiM pAyavaMdae niggate taM nAyameyaM arahatA vinnAyameyaM arahatA sutameyaM arahatA siTTameyaM arahayA bhavissai kaNhassa vAsudevassa, taM na najjati NaM kaNhe vAsudeve mamaM keNavi kumAreNaM mArissatittikaTTu bhIte 4 sayAto gihAto paDinikkhamati, kaNhassa vAsudevassa bAravatiM nagariM anupavisamANassa purato saMpakkhi sapaDidisiM havvamAgate, tate NaM se somile mAhaNe kaNhaM vAsudevaM sahasA pAsettA bhIte 4 Thite ya ceva ThitibheyaM kAlaM kareti dharaNitalaMsi savvaMgehiM dhasatti saMnivaDite, tate NaM se kaNhe vAsudeve somilaM mAhaNaM pAsati 2 evaM va0 - esa NaM devANuppiyA ! se somile mAhaNe appatthiyapatthie jAva parivajjite jeNa mamaM sahoyare kanIyase bhAyare gayasukumAle anagAre akAle ceva jIviyAo vavaroviettikaDDa somilaM mAhaNaM pANehiM kaDDAveti 2 taM bhUmiM pANieNaM abbhokkhAveti 2 jeNeva sate gihe teNeva uvAgate sayaM gihaM aNupaviTTe, evaM khalu jaMbU ! jAva sa0 aMta0 taccassa vaggassa aTThamajjhayaNassa ayamaTThe pannatte / bR. 'jahA paDhame 'tti yathA tRtIyavargasya prathamAdhyayanaM tathedamapyadhyayanaM navaramihAyaM vizeSo vasudeva ityAdi, caturdazapUrvAdikaM tu prathamaMsamAnamapi smaraNArthamuktamiti 'jai ukkhevautti 'jaiNaM bhaMte! aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa sattamassa ajjhayaNassa ayamaTThe pannatte' 'aTTamassa' tti 'aTThamassa NaM bhaMte ! ke aTTha pannatte ? ityupakSepaH, tata evaM khalvityAdi nirvacanaM 'sarisaya'tti sadhzAH - samAnAH 'sarittaya'tti sadhktvacaH 'sarivvaya'tti sadhgvayasaH, nIlotpalagavalagulikA atasIjakusumaprakAzAH 'gavalaM' mahiSazrRGga atasIdhAnyavizeSaH zrIvRkSAGgilavakSasaH 'kusumakuMDalabhaDDulaya'tti kusumakuNDalaM- dhattUrakapuSpasamAnAkRtikarNobharaNaM tena bhadrakAH - zobhanA ye te tathA, bAlAvasthAzrayaM vizeSaNaM na punaranagArAvasthAzrayamidamityeke, anyepunarAhuH - darbhakusumavadbhadrAH sukumArA ityarthaH, tattvaM tu bahuzrutagamyaM, 'balakUbarasamANA' idaM ca lokarUDhyA vyAkhyAtaM yato devAnAM putrA na santi, 'jaM ceva divasaM'ti yatraiva divase te muNDA bhUtvA agArAdanagAritAM pravrajitAH 'taM ceva divasaM'ti tatraiva divase / 'kulAI'ti gRhANi / 'bhujjo bhujjo' tti bhUyobhUyaH punaH punarityarthaH / 'lahukaraNe' ti laghukaraNetyAdivarNakayuktaM yAnapravaramupasthApayanti / 'jahA devAnaMda' tti bhagavatyabhihitA yathA devAnandA bhagavanmahAvIraprathamamAtA gatA tatheyamapi bhaNanIyA,
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 antakRddazAGga sUtram 3/8/13 'niMdu'tti mRtaprasavinI, yatraite SaDapyanagArAstatropAgacchati tAMzca sA vandata iti / 'AgayapaNhaya'ttiAgatapraznavA-putrasnehAt stanAgatastanyA papphuyaloyaNe'tipraplute Anandajalena locane yasyAH sA tathA 'kaMcuyaparikkhitta'tti parikSIpto vistArita ityarthaH kaJcakovAravANo harSAtirekasthUrIbhUtazarIratayA yayA sA tathA 'dariyavalayabAha'tti dIrNavalayauharSaromAJcasthUlatvAt sphuTitakaTako bAhU-bhujau yasyAHsA tathA prAkRtatvena dariyavalayabAhA 'dhArAhayakayaMbapuSphagaMpiva samUsasiyaromakUvA' dhArAbhiH- meghajaladhArAbhirAhataM yatkadambapuSpaM tadiva samucchritAni romANi kUpakeSu yasyAH sA tthaa| _ 'ayamabbhatthie'ttiihaivaM zyam-'ayameyAsveabbhasthie ciMtite patthiemanogae saMkappe samuppajjitthA' tatrAyametadrUpaH AdhyAtmikaH-AtmAzritazcintitaH-smaraNarUpaHprArthitaH-amilASarUpo manogato-manovikArarUpaH saGkalpo-vikalpaH smutpnnH| ___'dhannAoNaMtAo' ityAdi, dhanyA dhanamarhanti lapstyante vA yAstA dhanyA iti, yAsAmityapekSayA anyA ambAH-striyaH puNyAH-pavitrAH ka-tapuNyAH kRtArthAH-kRtaprayojanAHkRtalakSaNAH-saphalIkRtalakSaNAH 'jAsiM'ti yAsAMmanye iti vitarkArtho nipAtaH nijakakukSisaMbhUtAni DimbharUpANItyarthaH stanadugdhelubdhAni yAni tAni tathA, madhurAH samullApA yeSAM tAni tathA manmanaMavyaktamISatskhalitaMprajalpitaM yeSAMtAnitathA, stanamUlAtkakSAdezabhAgamabhisaMcarantimugdhakAniatyavyaktavijJAnAni bhavantIti gamyate, punazca komalakamalopamAbhyAM hastAbhyAM gRhItvA utsaGge nivezitAni santi dadati samullApakAn sumadhurAn punaH punarmaalaprabhaNitAn majulaM-madhuraM prabhaNitaM-bhaNitiryeSu te tathA tAn, iha sumadhurAnityabhidhAya yanmaJjalaprabhaNitAnityuktaM tatpunaruktamapi na duSTaM sambhramabhaNitatvAdasyeti, 'etto'ti vibhaktipariNAmAdeSAmuktavizeSaNavatAM DimbhAnAM madhyAt ekataramapianyataravizeSaNamapi DimbhaM na prAptA ityupahatamanaH saGkalpA bhUtadaSTikA karatale paryastitamukhI dhyAyati / 'tahA dhattissAmi'tti yatiSye 'kaNIyase'tti kanIyAn-kaniSTho laghurityarthaH / _ 'jahA abhao'tti yathA prathame jJAte'bhayakumAro'STamaM kRtavAn tathA'yamapIti navaraM-kevalamayaM vizeSaH ayaM hariNegamaiSiNa ArAdhanAyASTamaM kRtavAn, sa tu pUrvasaGgatikasya devasyeti, viiNNaM'tivitIrNa-dattaMyuSAmAbhiriti gamyate, taMsi tArisagaMsI'tyAdauyAvatkaraNAt zayanasiMhavarNakau sAdyantau dRzyau, 'sumiNe pAsattANaM paDibuddhA jAva'tti ito yAvatkaraNAt hRSTA tuSTA svapnAvagrahaM karoti zayanIyAtpAdapIThAccAvarohati rAjJe nivedayati, sa tu putrajanma tatphalamAdizati, "pADhaga'tti svapnApAThakAnAkArayati, te'pi tadevAdizanti, tato rAjJA tadAdiSTamupazrutya parivahai'tti sukhaMsukhena garbhaM parivahatIti draSTavyamiti, 'jAsumiNe' tyAdi japA-vanaspativizeSastasyAH sumanasaH-puSpANi raktabandhujIvakaMlohitabandhukaM taddhi paJcavarNamapi bhavatIti raktagrahaNaM lAkSAraso-yAvakaH 'sarasapArijAtakam' amlAnasuradrumavizeSakusumaM 'taruNadivAkaraH' udayaddinakaraH etaiH samA-etatprabhAtulyetyarthaH prabhA-varNo yasya sa tathA rakta ityarthaH taM, sarvasyajanasya nayanAnAMkAntaH-kamanIyo'bhilaSaNIya ityarthaH sarvanayanakAntastaM sUmAletti sukumAlapANipAya'mityAdivarNako dRzyo yAvatsvarUpamiti
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-3, adhyayanaM 8 gajatAlukasamAnaM komalaraktatvAbhyAM 2 'riuvvede' ityAdi RgvedayajurvedasAmavedAtharvavedAnAM sAGgopAGgAnAM sArako dhArakaH pAraga ityAdivarNako yAvatkaraNAd dRzyaH, 'bahUhiM' ityatra bahvIbhiH kubjikAbhiH yAvatkaraNAdvAmanikAbhiH ceTikAmiH parikSiptA ityAdivarNako 6zyaH / 'jahA meho maheliyAvajjaM 'ti yathA prathame jJAte meghakumAro mAtApitarau sambodhayati evamayamapi kevalaM tatra mAtrA taM pratIdamuktaMetAstava bhAryAH sadhgavayasaH sadazarAjakulebhya AnItA bhuGkSvatAvadetAbhiH sArddha viSayasukhamityAdi tadiha na vaktavyaM, apariNItatvAttasya, kiyattadvaktavyam? ityAha-'jAva vaDDhiyakule' tti tvaM jAto'smAkamiSTaputro necchAmastvayA viyogaM soDhuM tato bhuGkha bhogAn yAvadvayaM jIvAma ityata Arabhya yAvadasmAsu divaM gateSu pariNatavayAH varddhite kulavaMzatantukArye nirapekSaH san pravrajiSyasIti / 'khelAsavA' iha yAvatkaraNAt 'sukkAsavA soNiyAsavA' yAvadavazyaM viprahAtavyAH, 'Aghavittae 'tti AkhyAtuM bhaNitumityarthaH / 'nikkhamaNaM jahA mahAbalassa' yathA bhagavatyAM mahAbalasya niSkramaNaM rAjyAbhiSekha zibikArohaNAdipUrvakamuktamevamasyApi vAcyaM, kimantam ? ityAha- 'jAva tamANAe tahA 2 jAva saMjamai' tti tasya pravrajitasya kila bhagavAnupadizati sma - 'evaM devANuppiyA ! gaMtavvaM ciTThiyavvaM nisIyavvaM tuyaTTiyavvaM bhuMjiyavvaM bhAsiyavvaM evaM uTThAe 2 pANehiM bhUtehiM jIvehiM sattehiM saMjameNaM saMjamiyavvaM assi ca NaM aTThe no pamAeyavvaM, tae NaM gayasukumAre anagAre arahao ariTThanemissa aMtie imaM eyArUvaM dhammiyaM uvaesaM sammaM paDicchati tamANAssa tae gacchai tae ciTThati tae nisIyati taha tuyaTTati taha bhuMjati taha uTThAe 2 pANehiM 4 saMjameNaM saMjamai' 'jaM ceva divasaM pavvaite' ityAdi, yadiha taddinapravrajitasyApi gajasukumAramuneH pratimApratipattirabhidhIyate tatsarvajJenAriSTaneminopadiSTatvAdaviruddhamitarathA pratimApratipattAvayaM nyAyo yathA 119 11 // 2 // "paDivajjai eyAo saMghayaNadhiIjuo mahAsatto / paDimAo bhAviyappA sammaM guruNA aNunnAo // gacchecciya nimmAo jA puvvA dasa bhave asaM punnA / navamassa taiyavatthaM hoi jahanno suyAbhigamo // " 329 'IsipabbhAragaeNaM'ti ISadavanatavadanena 'jAva' tti karaNAt etadraSTavyaM 'vagghAriyapANI' pralambabhuja ityarthaH 'animisanayaNe sukkapoggalaniruddhadiTThI' / 'sAmidheyassa' tti samitsamUhasya 'samihAu'tti indhanabhUtAHkASThikAH 'dabbhe'tti samUlAn darbhAn 'kuse 'tti darbhAgrANIti 'pattAmoDayaM ca' tti zAkhizAkhAzikhAmoTitapatrANi devatArcanArthAnItyarthaH, 'adiTThadosapaiyaM'ti dRSTo dopazcauryAdiryasyAH sA tathA sA cAsau patitA ca - jAtyAderbahikRteti STadoSapatitA na tathetyadRSTadoSapatitA, athavA na dRSTadopapatitetyadhSTadoSapatitA, 'kAlavattiNi'nti kAle-bhogakAle yauvane varttate iti kAlavarttinI 'vippajahittA' viprahAya / 'phulliyakiMsuyasamANe 'tti vikasitapalAzakusumasamAnAnA raktAnityarthaH ' khAdirAGgArAn' khadiradAruvikArabhUtAGgarAn 'kabhalleNaM' kappareNa / ujjalA atyarthaM yAvatkaraNAdvahava ekArthAH vipulA tIvrA caNDA pragADhA kar3avI karkazA ityevaMlakSaNA draSTavyAH / 'appudussAmANe'tti apradviSan - dveSamAga
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 antakRddazAGga sUtram 3/8/13 cchannityarthaH / 'kammarayavikiraNakaraM' karmarajoviyajokam 'apuvvakaraNaM'tiaSTamaguNasthAnakam 'anaMte' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'anuttare nivvAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipune'tti / 'siddhe' iha yAvatkaraNAt 'buddhe mutte parinivvue'ttizyaM, 'gItagaMdhavvaninAe'tti gItaM sAmAnyaM gandharvaM tu mRdaGgAdinAdasammizramiti, 'bhaDacaDagarapahakaravaMdaparikkhitte' bhaTAnAM ye caTakaraprahakarA-vistAravatsamUhAsteSAMyadvavRndaMtena parikSiptaH / pahArettha gamaNAe'ttigamanAya saMpradhAritavAnityarthaH 'junnaM' iha yAptakaraNAt 'jarAjajjariyadehaM AuraMjhusiyaM bukSukSitamityarthaH 'pivAsiyaMdubbalaM' iti draSTavyamiti / ahaimahAlayAu'tti mahAtimahataH iSTakArAzeH sakAzAt, 'bahukammanijjaratthasAhijje datte'ttipratItamiti / 'bhedeNaM tiAyuHkSayeNa bhayAdhyavasAnopakrameNetyarthaH 'taMnAyameyaMarahaya'tti tadevaM jJAtaM sAmAnyena etadgajasukumAlamaraNamarhatA-jinena 'suyameyaM tismRtaMpUrvakAle jJAtaM satkathanAvasare smRtaM bhaviSyati vijJAtaM-vizeSataH somilenaivamabhiprAyeNa kRtametadityevamiti ziSTaM-kRSNavAsudevAya pratipAditaM bhvissytiiti| ___ 'sapakkhi sapaDidisi ti sapakSaM-samAnapArzvatayA sapratidika-samAnapratidiktayA atyarthamamimukha ityarthaH, abhimukhAgamane hiparasparasamAvevadakSiNavAmapAzrvobhavataH, evaM vidizAvapIti 2 "evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa aTThamassa ajjhayaNassa ayamaDhe pannattettibemI ti nigamananam, evamanyAni paJcAdhyanAni, evametaiyo dazabhistRtIyo vargo nigamanIyaH / vargaH-3 adhyayanaM- 8 samAptam - vargaH-3 adhyayanani 9....13:mU. (14) navamassa u ukkhevao, evaM khalU jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 bAravatIe nayarIe jahA paDhamae jAva viharati, tattha NaM bAravatIe baladeve nAmaMrAyA hotthA vannao, * tassaNaMbaladevassa ranno dhAriNInAmaM devI hotthA vannao, tate NaMsA dhAriNI sIhaM sumiNe jahA goyame navaraM sumuhe nAmaM kumAre pannAsaM kannAo pannAsadAo coddasappuvAiM ahijati vIsaM vAsAiM pariyAto sesaM taM ceva settu siddhe nikkhevao evaM dummuhevi kUvadAraevi, tinnivi baladevadhAriNIyasuyA, dAruevi evaM ceva, navaraM vsudevdhaarinnisute| evaMaNAdhiTTIvivasudevadhAriNIsute, evaM khalujaMbU! samaNeNaMjAva saM0 aTThamassaaMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa terasamassa ajjhayaNassa ayamaDhe pannatte 3 varga:-3, adhyayanAni 9...13 samAptAni vargaH-3 samAptaH (vargaH-4) -: adhyayanAni-1...10:mU. (15) jatiNaM bhaMte! samaNeNaMjAva saMpatteNaM taccassa vaggassa ayamaDhe paM0 cautthassa ke aTepanatte?, evaMkhalujaMbU! sama0 jAva saM0-cautthassa vaggassa dasa ajjhayaNA pannattA, taM0
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-4, adhyayanaM - 1...10 mU. (16) jAli 1 mayAli 2 uvayAlI 3 purisasene ya 4 vArisene ya 5 / pajuna 6 saMba7 aniruddhe 8 saccanemI ya 9 daDhanemI 10 // 331 mU. (17) jati NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa dasa ajjhayaNA pannattA paDhamassa NaM ajjhayaNassa ke aDDe pannatte ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kA0 bAravatI nagarI tIse jahA paDhame kaNhe vAsudeve AhevaccaM jAva viharati, tattha NaM bAravatIe nagarIe vasudeve rAyA dhAriNI vannato jahA goyamo navaraM jAlikumAre pannAsato dAto bArasaMgI solasa vAsA paritAo sesaM jahA goyamassa jAva settuJje siddhe / evaM mayAlI uvayAlI purisasene ya vArisene ya / evaM pajunnevitti, navaraM kaNhe piyA ruppiNI mAtA / evaM saMbevi, navaraM jaMbavatI mAtA / evaM aniruddhevi navaraM pajunne piyA vedabbhI mAyA / evaM saccanemI, navaraM samuddavijaye pitA sivA mAtA, daDhanemIvi, savve egagamA, cautthavaggassa nikkhevao varga:- 4 samAptaH varga:- 5 -: adhyayanaM - 1 : mU. (18) jati NaM bhaMte! sama0 jAva saM0 cautthassa vaggassa ayamaTTe pannatte paMcamassa vaggassa aMtakaDadasANaM samaNeNaM jAva saM0 ke aTThe paM0 ?, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa ajjha0 paM0, taM mU. (19) 'paumAvatI 1 ya gorI 2 gaMdhArI 3 lakkhaNA 4 susImA 5 yA / jaMbavai 6 saccabhAmA 7 rUppiNi 8 mUlasiri 9 mUladattAvi 10 // ' mU. (20) jati NaM bhaMte! paMcamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paM0, paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa ke aTThe paM0 ?, evaM jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 bAravatI nagarI jahA paDhame jAva kaNhe vAsudeve Ahe0 jAva viharati, tassa NaM kaNhassa vAsu0 paumAvatI nAma devI hotthA vannAo, teNaM kAleNaM 2 arahA ariTThanemI samosaDhe jAva viharati, kaNhe vAsudeve niggate jAva pajjuvAsati, taNaM sA paumAvatI devI imIse kahAe laddhaTThA haTTha0 jahA devatI jAva pajjuvAsati, tae arihA ariTTha0 kaNhassa vAsudevassa paumAvatIe ya dhammakahA parisA paDigatA, tate NaM kaNhe0 arahaM ariTThanemiM vaMdati nama'sati 2 evaM va0 - imIse NaM bhaMte ! bAravatIe nagarIe navayojaNa jAva devalogabhUtAe kiMmUlAte vinAse bhavissati ?, kaNhAti ! arahaM ariTTha0 kaNhaM vAsu0 evaM va0-evaM khalu kaNhA ! imIse bAravatIe nayarIe navajoyaNa jAva bhUyAe suraggidIvAyaNamUlA vinAse bhavissati, kaNhassa vAsudevassa arahato ariTTha0 aMtie evaM soccA nisamma eyaM abbhatthie 4- dhannA NaM te jAlimayAlipurisasenavArisenapajunnasaMbaaniruddhadaDhanemisaccanemippabhiyato kumArA jeNaM caittA hirannaM jAva paribhAettA arahato ariTThanemissa aMtiyaM muMDA jAva pavvatiyA, ahannaM adhanne akayapunne rajje ya jAva aMteure ya mANussaesu ya kAmabhogesu mucchite 4 no saMcAemi arahato ariTTha jAva pavvatittae, kaNhAi ! arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaM evaM va0- - se
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 antakRddazAGga sUtram 5/1/20 nUnaM kaNhA! tava ayamabmathie 4-dhannANaM tejAva pavvatittate, se nUnaM kaNhA! aTTe samaDhe hatA asthi, taMno khalu kaNhA! taMevaM bhUtaM vA bhavvaM vA bhavissati vA jannaM vAsudevA caittA hirannaMjAva pavvaissaMti, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-na evaM bhUyaM vA jAva pavvatissaMti ?, kaNhAti ! arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaMevaM va0-evaM khalu kaNhA! savveviyayaNaMvAsudevApuvvabhavenidANakaDA, se eteNaTeNaM kaNhA! evaM vuccati-na eyaM bhUyaM0 pavvaissati, tateNaM se kaNhe vAsu0 arahaM ariTTa0 evaM va0-ahaMNaM bhaMte! ito kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gamissAmi? kahiM uvavajissAmi?, tate NaM arihA ariTTa0 kaNhaM vAsu0 evaM va0-evaM khalu kaNhA! bAravatIe nayarIe suradIvAyaNakovanivAe ammApiiniyagavippahUNerAmeNa baladeveNa saddhiM dAhiNaveyAliM abhimuhe johiDillapAmokkhANaM paMcaNhaM paMDavANaM paMDurAyaputtANaM pAsaM paMDumahuraM saMpatthite kosaMbavaNakAnane naggohavarapAyavassa ahe puDhavisilApaTTae pItavatthapacchAiyasarIre jarakumAreNaM tikkhaNaM kodaMDavippamukkeNaM isuNA vAme pAde viddhe samANe kAlamAse kAlaM kiccA taccAe vAluyappabhAe puDhavIe ujjalie narae neraiyattAe uvavajihisi, tateNaMkaNhe vasudevaearahatoariTTha0 aMtieeyamaDhe soccA nisamma ohayajAvajhiyAti, kaNhAti ! arahA ariThTha0 kaNhaM vAsudevaM evaM vadAsi-mA NaM tuma devANuppiyA! ohaya jAva jhiyAhi, evaM khalu tumaMdevANu0 taccAto puDhavIo ujjaliyAo anaMtaraMuvvaTTittA iheva jaMbuddIve bhArahe vAse AgamesAe ussappiNIe puMDesu jaNavatesu sayaduvAre bArasame amame nAmaM arahA bhavissasi, tattha tumaMbahUI vAsAiM kevalapariyAgaM pAuNettA sijjhihisi 5, tateNaM se kaNhe vAsudevearahatoariTTa0 aMtie eyamadvaMsocA nisammahatuTTha0 apphoDeti 2 vaggati 2 tivatiM chiMdati 2 sIhanAyaM kareti 2 arahaM ariTTanemi vaMdati NamaMsati 2 tameva abhisekaMhatthiM durUhati 2 jeNeva bAravatI nagarI jeNeva sate gihe teNeva uvAgate abhiseyahatthirayaNAto paccoruhati jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva sate sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2 sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe nisIyati 2 koDubiyapurise saddAveti 2 evaM va0 gacchahaNaMtubbhe devANu0! bAravatIe nayarIesiMghADagajAva uvaghosemANA evaM vayaha-evaM khalu devANuppiyA ! bAravatIe nayarIe navajoyaNa jAva bhUyAe suraggidIvAyaNamUlAte vinAse bhavissati, taM jo NaM devA0 ! icchati bAravatIe nayarIe rAyA vA juvarAyA vA Isare talavare mADaMbiyakoDuMbiya ibbhaseTThI vA devI vA kumAro vA kumArI vA arahato ariTThanemissa aMtie muMDe jAvapavvaittaetaMNaMkaNhe vAsudeve visajeti, pacchAturassaviya se ahApavittaM vittiM aNujANati mahatA iDDIsakkArasamudaeNaM ya se nikkhamaNaM kareti, doccaMpi tacaMpi ghosaNayaM ghoseha 2 mama evaM paJcappiNaha, tae NaM te koDuMbiya jAva paJcappiNaMti, tate NaM sA paumAvatI devI arahato0 aMtie dhammaM socA nisamma haTTa tuTTha jAva hiyayA arahaM ariTTanamIM vaMdati namaMsati 2 evaM vayAsI-sadahAmiNaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM0 se jahetaM tubbhe vadaha janavaraM devANu0 ! kaNhaM vAsudevaM ApucchAmi, tate NaM ahaM devA0 aMtie muMDA jAva pavvayAmi, ahAsuhaM0, taM0 sA paumAvatI devI dhammiyaM jANappavaraM durUhati 2 jeNeva bAravatI
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ vargaH-5, adhyayanaM-1 333 nagarI jeNeva sate gihe teNeva uvAgacchati 2 dhammiyAto jANAto pacorubhati 2 jeNeva kaNhe vAsudeve te0 u0 karayala0 kaTTha evaM va0 icchAmi NaM devANu0 ! tubbhehiM abbhaNuNNAtA samANI arahato arihanemissa aMtie muMDA jAva pavva0, ahAsuhaM, tae NaM se kaNhe vAsudeve koDubite saddAveti 2 evaM va0-khippAmeva paumAvatIte mahatthaMnikkhaNAbhiseyaMuvaTThaveha 2 eyamANattiyaMpaJcappiNaha, taM0tejAva paJcappiNaMti, tae NaM se kaNhe vAsudeve paumAvatI devIM paTTayaM Duheti aTThasateNaM sovanakalasa jAva mahAni khamaNAbhiseeNaM abhisiMcati 2 savvAlaMkAravibhUsiyaM kareti 2 purisasahassavAhiNiM sibiyaM radAveti bAravatInagarImajhamajheNaM niggacchatira jeNeva revatatepavvaejeNeva sahasaMbavaNe ujjANe teNeva uvA0 2 sIyaM Thaveti paumAvatI devI sItAto pacorubhati 2 jeNeva arahA ariTThanemI teNeva uvA0 2 arahaM aridvanemI tikkhutto A0pa02 vaM0 na0 2 evaM va0- . esa NaM bhaMte ! mama aggamahisI paumAvatInAmaM devI iTThA kaMtA piyA maNunnA maNAmA abhirAmAjAva kimaMga puNa pAsaNayAe?, tannaM ahaMdevANu0 sissiNibhikkhaMdalayAmipaDicchaMtu NaMdevANu0! sissiNibhikkhaM, ahAsuhaM0, taM0 sApaumAvatI uttarapaucchimaMdisIbhAgaMavakkamati 2 sayameva AbharaNAlaMkAraM omuyati 2 sayameva paMcamuTThiyaM loyaM kareti 2 jeNeva arahA ari0 teNeva uvA02 arahaM ariTTanemi vaMdati namaMsati 2 evaM va0 AlittejAva dhammamAikkhitaM, tateNaM arahAariTTha0 paumAvatI devI sayameva pavvAveti 2 saya0 muMDA0 saya0 jakhiNIte ajAte sissiNiMdalayati, ta0 sAjakkhiNI ajjA paumAvaI devIM saMyaM pavvA0 jAva saMjamiyavvaM, tateNaMsA paumAvatI jAva saMjamai, ta0 sA paumAvatI ajjA jAtA IriyAsamiyA jAva guttabaMbhayAriNI, ta0 sA paumAvatI ajjA jakkhiNIte ajAte aMtie sAmAiyamAiyAIekkArasa aMgAiMahijjati, bahUhiM cautthachaTTa0 vivihatava0 bhA0 viharati, ta0 sA paumAvatI ajA bahupaDiputrAIvIsaM vAsAi sAmanapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhoseti 2 sarddhi bhattAI aNasaNAe chedeti 2 jassahAte kIrai naggabhAve jAva tamaDhe ArAheti carimussAsehiM siddhA 5 / / vR. caturthe varge dazAdhyayanAni, paJcame'pi tathaiva, tatra prathame 'suraggidIvAyaNamalAe'tti surAca-madhukumArANAmunmattAtAkAraNaMagnizca-agnikumAradevasandhukSitodvIpAyanazca-surApAnamattayuSmatkumArakhalIkRtaH kRtanidAnobAlatapasvI samprAptAgnikumAradevavatvaH ete mUlaM-kAraNaM yasya vinAzasyasatathA, athavAsurazcAsAvagnikumArazcAgnidAtAdvIpAyanazceti surAgnidvaipAyanaH zeSaM tathaiva / 'paribhAittA'iha 'dANaMca dAiyANaM ti saMsmaraNIyaM / / _ 'kosaMbavaNakANaNe pAThAntareNa 'kAsaMbakANaNe' 'puDhavi'tti 'puDhavIsilApaTTae'tti hazya, 'pIyavastha'ti piyavasthapacchAdiyasarIre'tti dRzyaM / 'tivainti trayANaM padAnAM samAhArastripadImallasyeva raGgabhUmau padatrayavinyAsavizeSastAM chinatti-karoti / rAjA-prasiddho rAjA yuvarAjaH-rAjyAhaH IzvaraH prabhuramAtyAdiH talavaro-rAjavallabho rAjasamAnaH mADambikaH-maDambAbhidhAnasannivezavizeSasvAmI kauTumbikaH-dvitrAdikuTumbanetA ibhyAdayaH pratItAH / pacchAurassavitti pacchattipravrajatAyadvimuktaM kuTumbakaMtanirvAhArthamAturaH
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 antakRddazAGga sUtram 5/1/20 sAbAdhamAnaso yastasyApi yathApravRttAM - yathAprarUpatAM vRttiM - AjIvanam 'anujAnAti' pUrvavaddadAti na punarvattyarjakasya pravrajitatvena pAzcAtyanirvAhyatatkuTumbasya tAmapaharatIti / 'jAva kimaMga puNa' ityatra 'udumbarapupphaMpiva dulabhA savaNayAe kimaMga puNa pAsaNayAe 'tti draSTavyamiti / 'Alitte Na 'mityAdAvidaM dRzyam - AdIpto bhadanta ! lokaH evaM pradIptaH AdIptapradIptazca jarayA maraNena ca, tata icchAmi devAnAMpriyaiH svaya mevAtmAnaM pravrAjituM yAvat AcAragocaravinayavainayikacaraNakaraNayAtrAmAtrApravRttikaM dharmmAkhyAtumiti, yAtrAmAtrArthaM ca vRttiryatra sa tathA tAm / 'IriyAsamiyA' ityAdau yAvatkaraNAdgranthAntareSu 'bhAsAsamiyA' ityAdi 'maNaguttA' ityAdi 'vayaguttA guttiMdiyA guttabaMbhacAriNI'ti draSTavyaM / 'bahUhi' ityatraivaM draSTavyaM - 'chaTTaTTamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM vivihehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharai'tti / 'jassaTThAe kIrati naggAbhave' ityAdau yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'muMDabhAve kosaloce baMbhaceravAse aNhANagaM acchattayaM aNuvAhaNayaM bhUmisejjAo phalagalasijjAo paragharappavese laddhAvaladdhAI mANovamANAiM paresiM halaNAo niMdaNAo khiMsaNAo tAlaNAo garahaNAo uccAvayA virUvarUvA bAvIsaM parIsahovasaggA gAmakaMDagA ahiyAsijjaMti tamaTThamArAhei' tti kaNThyaM, navaraM hIlanA-anabhyutthAnAdi nindanA - svamanasi kutsA 'khiMsaNA' lokasamakSameva jAtyAdyudghaTTanaM tarjanA - jJAsyasi re jAlmetyAdi bhaNanaM tADanA - capeTAdinA garhA - garhaNIyasamakSaM kutsA uccAvacA - anukUlapratikUlAH asamaJjasA ityarthaH virUparUpAH - vividhasvabhAvA dvAviMzatiH parISahAH, upasargAzca SoDaza grAmakaNTakA-indriyagrAmasya bAdhakatvena kaNTakA iveti / varga: : 5 - adhyayanaM - 1 samAptam -: varga:- 5, adhyayAnAni - 2...8 : mU. (21) teNaM kAleNaM 2 bAravaI revatae ujjANe naMdanavane tattha NaM bArava0 kaNhe vAsu0 tarasaNaM kaNhavAsudevassa gorI devI vannato arahA samosaDhe kaNhe niggate gorI jahA paumAvatI tahA nigyA dhammakA parisA paDigatA, kaNhevi, taNaM sA gorI jahA paumAvatI tahA nikkhaMtA jAva siddhA 4 / evaM gaMdhArI / lakkhaNA / susImA / jaMbavaI / saccabhAmA / rUppiNI / aTThavi paumAvatIsarisAo aTTha ajjhayaNA // vR. 'aTThavi paumAvatIsarisAu' tti padmAvatyA sahASTau, tAzca padmAvatIsadRzAH samAnavaktavyatA ityarthaH paraM nAmasu vizeSaH, evaM ca 'aTTha ajjhayaNa'tti etAnyaSTAvadhyayanAni, sadhzAni ca vAsudevabhAryASTakapratibaddhatvAt, antyaM tu adhyayanadvayamaSTakavilakSaNaM vAsudevasnuSApratibaddhatvA diti / paJcamasya vargasya nikSepo vAcyAH / varga:- 5, adhyayanAni - 2... 8 samAptAni -: varga :- 5 adhyayane - 9...10 : mU. (22) teNe kAleNaM bAravatInagarIe revatate naMdanavane kaNhe0, tattha NaM bAravatIe nayarIe kaNhassa vAsudevassa putte jaMbavatIe devIe attate saMbe nAmaM kumAre hotthA, ahINa0, tassa NaM saMbassa kumArassa mUlasirInAmaM bhAriyA hotthA vannao, arahA samosaDhe kaNhe
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-5, adhyayanaM-9...10 335 niggate mUlasirIvi niggayA jahA paumA0 navaraM devANu0 ! kaNhaM vAsudevaM ApucchAmi jAva siddhA / evaM muuldttaavi| vargaH-5, adhyayane 9-10 samApte / vargaH-5 - samAptaH (varga:-6) -:adhyayane-1-2:mU. (23) jati chaTThassa ukkhevao navaraM solasa ajjhayaNA paM0, taM0mU. (24) 'maMkAtI kiMkame ceva, moggarapANI ya kAsave / khemate dhitidhare ceva, kelAse haricaMdaNe // vR. SaSThasya copakSepastatra ca SoDazAdhyayanAni, teSu shlokenaassttaavssttautugaathyoktaaniiti| mU. (25) vArattasudaMsaNapugnabhadda sumaNabhadda supaiTTe mehe / aimutte aalakkhe ajjhayaNANaM tu solasayaM / ' __mU. (26) jai solasa ajjhayaNA paM0 paDhamassa ajjhayaNassa ke aDhe pannatte?, evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nagare guNasilae cetite seNie rAyA maMkAtInAmaMgAhAvatI parivasati aDDhe jAva paribhUte, teNaM kAleNaM 2 samaNe bhagavaM mahAvIre Adikare guNasilae jAva viharati parisAniggayA, tate NaM se maMkAtI gAhAvatI imIse kahAe laddhaDhe jahA pannattIe gaMgadatte taheva imo'vi jeTThaputtaMkuDuMbe ThavettA purisasahassavAhiNIe sItAte nikkhaMtejAva anagAre jAte IriyAsamite0, ta0 se maMkAtI anagAre samaNassa bhagavato mahAvIrassa tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAIekkArasa aMgAiMahijjati sesaMjahAkhaMdagassa, guNarayaNaMtavokammaMsolasavAsAiM pariyAo taheva vipule siddhe / kiMkamevi evaM ceva jAva vipule siddhe| vargaH-6 : adhyayane-1-2 samApte -varga:-6-adhyayanaM-3:mU. (27) teNaM kAleNaM 2 rAyagihe guNasilate cetite seNie rAyA cellaNAdevI, tattha NaM rAyagihe ajjunae nAma mAlAgAre parivasati, aDDejAva paribhUte, tassaNaM ajjunayassa mAlAyArassa baMdhumatInAmaM bhAriyA hotthA sUmA0, tassa NaM ajjunayassa rAyagihassa nagarassa bahiyA ettha NaM mahaM ege puSphArAme hotthA kaNhe jAva niuraMbabhUte dasaddhavannakusumakusumite pAsAtIe 4, tassaNaMpupphArAmassaadUrasAmaMtetatthaNaMajjunayassamAlAyarassaajjatapajjatapitipajjayAgae anegakulapurisaparaMparAgate moggarasapANissa jakkhassa jakkhAyayaNe hotthA, porANe divve sacce jahA puNNabhadde, tatthaNaM moggarapANissa paDimA egaM mahaM palasahassaniSphannaMayomayaM moggaraM gahAya ciTThati, ta0 se ajunate mAlAgAre bAlappabhitiM ceva moggarapANijakkhabhatte yAvi hotthA, kallAkalliM pacchiyapaDigAiM geNhati 2 rAyagihAto nagarAto paDinikkhamati 2 jeNeva puSpharAme
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 antakRddazAGga sUtram 6/3/27 teNeva u02 pupphuccayaM kareti 2 aggAIvarAiMpupphAiMgahAi 2 jeNevamoggarapANissajakkhAyayaNe teNeva u0 muggarapANissa jakkhassa maharihaM pupphaccaNayaM kareti 2 jaMnupAyavaDie paNAmaM kareti, tato pacchA rAyamaggaMsi vittiM kappemANe viharati, tattha NaM rAyagihe nagare laliyA nAmaMgoTThI parivasati aDDA jAva paribhUtA jaMkayasukayA yAvi hotthA, taM0 rAyAgihe nagare annadA kadAi pamode dhuDhe yAvi hotaathA, taM0 se ajjunate mAlAgAre kallaM pabhUyatarAehiM pupphehiM kajjamitikaTThapacUsakAlasamayaMsi baMdhumatIte bhAriyAte saddhiM pacchiyapiDayAtiM geNhati 2 sayAto gihAto paDinikkhamati 2 rAyagihaM nagaraM majjhamamajjheNaM niggacchati 2 jeNeva puSkarAme teNeva uvA02 baMdhumatIte bhAriyAe saddhiM pupphuccayaM kareti, taM0 tIse laliyAte goTThIte cha gohillA purisA jeNeva moggaparapANissa jakkhassa jakkhAyayaNe teNeva uvAgatA abhiramamANA ciTuMti, ta0 se ajjunate mAlAgAre baMdhumatIe bhAriyAe saddhiM pupphuccayaM kareti aggAti varAtiM pupphAtiM gahAya jeNeva moggarapANissa jakhassa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchati, tate NaM cha gohillA purisAajjunayaMmAlA0 baMdhumatIe bhAriyAe saddhiM ihaMhavvamAgacchatitaM seyaMkhalu devANu0 ! amhaM ajjuNayamAlAgAraMavaoDayabaMdhaNayaMkarettAbaMdhumatItebhAriyAe saddhiM vipulAiMbhogabhogAI bhuMjamANANaM viharittaettikaTTha eyamaTuM annamannassa paDisuNeti 2 kavADaMtaresunilukkaMti niccalA niSphaMdA tusiNIyA pacchaNNA-ciTThati, ta0 se ajjunatemAlAgAre baMdhumatibhAriyAte saddhiMjeNeva moggarajakkhAyayaNe teNeva uvA0 2 Aloe paNAmaM kareti maharihaMpuSphaccaNaM kareti jaMnupAyapaDie paNAmaM kareti, tate NaMcha goTTellA purisA davadavassa kavADaMtarehiMtoniggacchaMti 2 ajjuNayamAlAgAraM geNhati 2 avaoDa-gabaMdhaNaM kareMti, baMdhumatIe mAlAgArIe saddhiM vipulAiMbhoga0 bhuMjamANA viharaMti, ta0 tassa ajjuNayassa mAlAgArassa ayamajjhathie 4, evaM khalu ahaM bAlappabhitiM ceva moggarapANissa bhagavao kallAkalliM jAva kappemANe viharAmi, taMjatiNaMmoggarapANijakkhe iha saMnihite hoMte seNaM kiMmamaMeyArUvaMAvaiMpAvejjamANaM pAsaMte?, taMnatthiNaM moggarapANI jakhe iha saMnihite, suvvattaMtaMesa kaTe, tateNaM se moggarapANI jakkhe ajjunayassamAlAgArassaayameyAsvaMabbhatthiyaMjAvaviyANettA ajjunayassa mAlAgArassa sarIrayaM aNupavisati 2 taDataDataDassa baMdhAI chiMdati, taM palasahassaniSphannaM ayomayaM moggaraM geNhati 2 te itthisattame purise ghAteti, taM0 se ajjunate mAlAgAremoggarapANiNA jakkheNaM aNNAiDhe samANe rAyagihassanagarassa pariperaMteNaM kallAkaliM cha itthisattame purise ghAtemANe viharati, rAyagihe nagare siMghADaga jAva mahApahapahesubahujaNoannamanassaevamAikkhati4-evaM khaludevANu0! ajjuNate0 moggarapANiNA aNNAiDhe samANe rAyagihe nagare bahiyA cha itthisattame purise ghAyemANe viharati, taM0 se seNie rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe koDubiya0 saddAveti 2 evaM va0-evaM khalu devA ! ajjunate mAlAgAre jAva ghAtemANe jAva viharati taM mA NaM tubbhe ketI kaTTassa vA taNassa vA pANiyassa vA pupphaphalANaM vA aTThAte satiraM niggacchatu mA NaM tassa sarIrassa bAvattI
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-6, adhyayana-3 337 bhavissatittikaTTha doccaMpitacaMpi ghosaNayaM ghoseha 2 khippAmeva mameyaM paJcappiNaha, tate NaM te koDuMbiya jAva pacca0, tattha NaM rAyagihe nagare sudaMsaNe nAmaM seTThI parivasati aDDe, tate NaM se sudaMsaNe samaNovAsate yAvi hotthA abhigayajIvAjIve jAva viharati, teNaM kAleNaM2 samaNe bhagavaMjAva samosaDhe viharati, taM0 rAyagihe nagare siMghADaga0 bahujaNo annamannassa evamAikkhati jAva kimaMga puNa vipulassa aTThassa gahaNayAe evaM tassa sudaMsaNassa bahujaNassa aMtie evaM socA nisamma ayaM abbhatthite 4 evaMkhalu samaNe jAva viharatitaMgacchAmiNaM vaMdAmi0, evaM saMpeheti 2 jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchati 2 karayala0 evaM va0-evaM khalu ammatAo! samaNe jAvaviharatitaMgacchAmi NaM sa0 bha0 mahAvIraM vadAmi namaM0 jAva pajju0, tate NaM sudaMsaNaM seTiM ammApiyaro evaM vadAsi evaM khalu puttA! ajune mAlAgAre jAva ghAtemANe viharati, taM mA NaM tumaM puttA! samarNa bhagavaM mahAvIraM vaMdae niggacchAhi, mA NaM tava sarIrayassa vAvattI bhavissati, tumaNNaM ihagate ceva samaNaMbhagavaMmahAvIraMvaMdAhi namasAhi, tateNaMsudaMsaNe seTThI ammApiyaraMevaMva0-kiNNaM ambhayAto samaNaM bhagavaM0 ihamAgayaM ihapattaM iha samosaDhaM ihagate ceva vaMdissAmi?,taM gacchAmi NaM aha ammatAo ! tubbhehiM abbhaNunAte samANe bhagavaM mahA0 vaMdate, ta0 sudasaMNaM seTiM ammApiyaro jAhe no saMcAyaMti bahUhiM AghavaNAhiM 4 jAva parUvettate tAhe evaM vadAsi ahAsuhaM0, taM0 se sudaMsaNe ammApitIhiM abbhaNuNNAte samANe pahAte suddhappAsa vesAI jAva sarIre sayAto gihAto paDinikkhamati 2 pAyavihAracAreNaM rAyagiha nagaraM majhamajheNaM niggacchati 2 moggarapANissa jakkhassa jakkhAyayaNassa adUrasAmaMteNaMjeNeva guNasilate cetite jeNeva samaNebhagavaMmahA0 teNeva pahArettha gamaNAe, tateNaMse moggarapANIjakkhe sudaMsaNaMsamaNovAsata adUrasAmaMteNaMvItIvayamANaM 2 pA02 Asurutte 5, taMpalasahassaniSphannaM ayomayaMmoggaraMullAlemANe 2 jeNeva sudaMsaNe samaNovAsate teNeva pahArettha gamaNAte, tateNaMse sudaMsaNesamaNovAsatemoggarapANiM jakkhaM ejamANaM pAsati 2 abhIte atatthe aNubbigge akkhubhite acalie asaMbhaMte vatthaMteNaM bhUmI pamajjati 2 karayala0 evaM vadAsI namo'tyu NaM arahatANaM jAva saMpattANaM namo'tyu NaM samaNassa jAva saMpAviukAmassa, pubbiM ca NaM mate samaNassa bhagavato mahA0 aMtie thUlate pANAtivAte paccakkhAte jAvajIvAte thUlAtemusAvAtethUlAteadinAdANe sadArasaMtosekatejAvajIvAte icchAparimANe katejAvajIvAte, taMidANiMpiNaM tasseva aMtiyaM savvaM pANAtivAtaM paJcakkhAmi jAvajjIvAe musAvAyaM adattAdAnaM mehuNaMpariggahaM paccakkhAmijAvajjIvAe savvaM kohaMjAva micchAdasaNasallaM paJcakkhAmijAvaJjIvAe savvaM asanaM pAnaM khAimaM sAimaM cauvvihaMpi AhAraM paJcakkhAmi jAvajjIvAe, jati NaM etto uvasaggAto muccissAmi to me kappeti pArettate aha no etto uvasaggAto muccissAmitato metahA paccakkhAtecevattikaTusAgAraMpaDimaMpaDivajjati |t0 semoggarapANijakra taM palasahassanipphannaM ayomayaM moggaraM ullAlemANe 2 jeNeva sudaMsaNe samaNovAsate teNeva uvA0 2 no cevaNaM saMcAeti sudaMsaNaMsamaNovAsayaMteyasA samabhipaDittate, tateNaM se moggarapANIjakne 7122
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 antakRddazAGga sUtram 6/3/27 sudaMsaNaM samaNovAsataM savvao samaMtAo parigholemANe 2 jAhe no (ceva NaM) saMcAeti sudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaDittate tAhe sudaMsaNassa samaNovAsayassa purato sapakkhi sapaDidisiM ThiccA sudaMsaNaM samaNovAsayaM aNinamasAte diTThIe suciraM nirikkhati 2 ajjunayassa mAlAgArassa sarIraM vippajahati 2 taM palasahassanipphannaM ayomayaM moggaraM gahAya jAmeva disaM pAubbhUte tAmeva disaM paDigate, ta0 se ajjunate mAlA0 moggarapANiNA jakkheNaM vipyamukke samANe ghasatti dharaNiyalaMsi savvaMgehiM nivaDite, ta0 se sudaMsaNe samaNovAsate niruvasaggamitikDa paDimaM pAreti, tate NaM se ajjunate mAlA0 tatto muhuttaMtareNaM Asatthe samANe uTTheti 2 sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM va0 -tume NaM devANu ! ke kahiM vA saMpatthiyA ?, tate NaM se sudaMsaNe samaNo0 ajjuNayaM mAlA0 evaM va0evaM khalu devANuppiyA ! ahaM sudaMsaNe nAmaM samaNovAsate abhigayajIvAjIve guNasilate cetite samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdate saMpatthite, ta0 se ajjunate mAlA0 sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM va0 - taM icchAmi NaM devANu 0 ! ahamavi tumae saddhiM samaNaM bhagavaM mahA0 vaMdettae jAva pajuvAsettae, ahAsuhaM devANu 0 1, ta0 se sudaMsaNe samaNovAsate ajjunaeNaM mAlAgAreNaM saddhiM jeNeva guNasilae cetite jaNeva samaNe bhagavaM mahA0 teNeva u0 2 ajjunaeNaM mAlAgAreNaM saddhiM samaNaM bhagavaM mahA0 tikkhutto jAva pajjuvAsati, tateNaM samaNe bhagavaM mahA0 sudaMsaNassa samaNo0 ajjunayassa mAlAgArassa tIse ya0 dhammakahA0, sudaMsaNe paDigate / taeNa se ajjuNate samaNassa0 dhammaM soccA haTTa0 saddahAmi NaM bhaMte! niggaMthaM pAvayaNaM jAva abbhuTThemi, ahAsuhaM, ta0 se ajjunate mAlA0 uttara0 sayameva paMcamuTThiyaM loyaM kareti jAva anagAre jAte jAva viharati, tate NaM se ajjunate anagAre jaM ceva divasaM muMDe jAva pavvaite taM ceva divasaM samaNaM bhagavaM mahA0 vaMdati 2 imaM eyArUvaM abhiggahaM uggiNhati kappa me jAvajjIvAte chaTThachaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANassa viharittaettikaTTu, ayameyArUvaM abhiggahaM ogeNhati 2 jAvajjIvAe jAva viharati, taNaM se ajunate anagAre chaTThakkhamaNapAraNayaMsi paDhamaporisIe sajjhAyaM kareti jahA goyamasAmI jAva aDati, tate NaM taM ajjuNayaM anagAraM rAyagihe nagare ucca jAva aDamANaM bahave itthIo ya purisA ya DaharA ya mahallA ya juvANA ya evaM vadAsI ime NaM me pitAmArate bhAyA0 bhagiNI0 bhajjA0 putta0 dhUyA0 suNhA0 imeNa me annatare sayaNasaMbaMdhipariyaNe mAriettikaTTu appegatiyA akkosaMti appe0 hIlaMti niMdaMti khiMsaMti garihaMti tajjreti tArleti, tate NaM se ajjuNate anagAre tehiM bahUhiM itthIhi ya purisehi ya Daharehi ya mahalleha ya juvANaiehi ya AtosejamANe jAva tAlejjamANe tesiM maNasAvi apaussamANe sammaM sahati sammaM khamati titikkhavi ahiyAseti sammaM sahamANe khama0 titi0 ahi0 rAyagihe nagare uccaNIyamajjhimakulAiM aDamANe jati bhattaM lahati to pANaM na labhati jai pANaM to bhattaM na labhati, taNaM se ajunate adINe avimaNe akaluse anAile avisAdI aparitaMtajogI aDati 2 rAyagihAto nagarAto paDinikkhamati 2 jeNeva guNasilae cetite jeNeva samaNe bhagavaM mahA0 jahA goyamasAmI jAva paDidaMseti 2 samaNeNaM bhagavayA mahA0 abbhaNuNNAte amucchite 4
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-6, adhyayanaM -3 339 bilamiva pannagabhUteNaM appANeNaM tamAhAraM AhAreti, tate NaM samaNe0 annadA rAya0 paDi0 2 bahiM jaNa0 viharati, tate NaM se ajjunate anagAre teNaM orAleNaM payatteNaM paggahieNaM mahAnubhAgeNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe bahupuNNe chammAse sAmaNNapariyAgaM pAuNati, addhamAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUseti tIsaM bhattAiM aNasaNAte chedeti 2 jassaGghAte kIrati jAva siddhe vR. 'kihe jAva' tti iha yAvatkaraNAt 'kiNhe kiNhobhAse nIle nIlobhAse' ityAdi meghanikurambabhUta ityetadanta ArAmavarNako dRzyaH / 'laliya'tti durlalitagoSThI- bhujaGgasamudAyaH, ADhyA yAvacchabdAddIptA bahujanasyAparibhUtA 'jaMkayasukaya'tti yadeva kRtaM zobhanamazobhanaM vA tadeva suSThu kRtamityabhimanyate pitRpaurAdibhiryasyAH sA yatkRtasukRtA / 'pamoe' tti mahotsavaH / 'aggAI' ti agne bhavAnyagrANi pradhAnAnItyarthaH varANi tAnyeva, ekArthazabdopAdAnaM tu prAdhAnyaprakarSakhyApanArthaM / 2 'avauDayabaMdhaNayaM 'ti avamoTanato'vakoTanato vA pRSThadeze bAhuzirasA saMyamanena bandhanaM yasya sa tathA / 'davadavassa va 'tti drutaM drutaM / 'suvattaM NaM esa kaTThe' vyaktaM sphuTam eSaH-yakSaH pratimArUpaH 'kASThaM' dAru tanmayatvAddevatAzUnyatvenAkiJcitkaratvAditi / 'sairaM niggacchauM 'tti svairaM - yatheSTaM niryAtu / 'iha Agaya' mityAdi, iha nagare AgataM pratyAsannatve'pyevaM vyapadezaH syAt ata ucyate-iha saMprAptaM, prAptAvapi vizeSAbhidhAnAyocyate iha samavasRtaM-dharmmavyAkhyAnaprahNatayA vyavasthitaM, athavA iha nagare punarihodyAne punariha sAdhUcitAvagrahe iti / 'suddhappatti zuddhAtmA yAvatkaraNAt 'vesiyAiM pavaravatthAI parihie appamahagghAbhara - NAlaMkiyasarIre' 'vatthaMteNaM' ti vastrAJcalena 'karayala 'tti 'karayalapariggahiyaM sirasAvattaM dasanahaM aMjaliM matthae kaTTu' iti draSTavyaM / 'no cevaNaM saMcAeti sudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaittae' tti na zaknoti sudarzanaM samabhipatitum-AkramitumityarthaH, kena ? - tejasA prabhAvena sudarzanasambandhineti / sahata ityAdIni ekArthAni padAnIti kecit, anye tu sahate bhayAbhAvena kSamate kopAbhAvena titikSate dainyAbhAvena adhisahate - Adhikyena sahata iti / 'adINe' tyAdi, tatrAdInaH zokAbhAvAt avimanA na zUnyacittaH akaluSo dveSavarjitatvAt anAvilaH janAkulo vA niHkSobhatvAt aviSAdI kiM me jIvitenetyAdicintArahitaH ata evAparitAntaH - avizrAnto yogaH - samAdhiryasya sa tathA svArthikenantattvAccAparitAntayogI / 'bile 'mivetyAdi, asyAyamartho - yathA bile pannagaH pArzvasaMsparzenAtmAnaM pravezayati tathA yamAhAraM mukhenAsaMspRzanniva rAgavirahitatvAdAhArayati - abhyavaharatIti / varga:- 6 - adhyayanaM - 3 - samAptam -: vargaH - 6 - adhyayanAni 4... 14 : mU. (28) teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nagare guNasilae cetite tattha NaM seNie rAyA kAsave nAmaM gAhAvatI parivasati jahA maMkAtI, solasa vAsA pariyAo vipule siddhe 4 / mU. (29) evaM khemate' vigAhAvatI, navaraM kAgaMdI nagarI solasa paritAo vipule pavvae siddhe 5 /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 antakRddazAGga sUtram 6/4...14/30 mU. (30) evaM dhitiharevi gAhA0 kAmaMdIe Na0 solasa vAsA pariyAo jAva vipule siddhe 6 / mU (31) evaM kolAsevigA0 navaraMsAgee nagare bArasa vAsAiMpariyAovipule siddhe 7, mU. (32) evaM haricaMdaNevi gA0 sAee bArasa vAsA pariyAo vipule siddhe 8 |y mU(33) evaMbArattatevigA0 navaraMrAyagihe nagarebArasa vAsA pariyAoviple siddhe9| mU. (34) evaM sudaMsaNevi gA0 navaraM vANiyagAme nayare dUtipalAsate ceite paMca vAsA pariyAo vipule siddhe 10 / mU. (35) evaM punnabhaddevi gA0 vANiyagAme nagare paMca vAsA vipule siddhe 11 / mU. (36) evaM sumaNabhaddevi sAvatthIe naga0 bahuvAsapari0 siddhe 12 / mU. (37) evaM supaiTevi gA0 sAvatthIe nagarIe sattAvIsaMvAsA pari0 vipule siddhe 13 mU. (38) mehe rAyagihe nagare bahUI vAsAtiM paritAo 14 / vargaH-6 adhyayAni 4...14 samAptAni -:vargaH6 adhyayanaM-15:mU. (39) teNaM kAleNaM 2 polAsapure nagare sirivaNe ujjANe, tattha NaM polAsapure nagare vijaye nAmaMrAyA hotthA, tassaNaM vijayassarano sirI nAmadevI hotthA vannato, tassaNaM vijayassa ranno putte sirIe devIte attate atimutte nAma kumAre hotthA sUmAle, teNaM kAleNaM 2 samaNe bhagavaM mahA0 jAva sirivaneviharati, teNaMkA02 samaNassa0 jeTTe aMtevAsI iMdabhUtI jahA pannattIe jAva polAsapure nagare ucca jAva aDai, imaMcaNaM aimutte kumAre NhAte jAva vibhUsite bahahiM dAraehi ya dAriyAhi ya Dibhaehi ya DibhiyAhiM ya kumAraehi ya kumAriyAhi ya saddhiM saMparivuDe sato gihAto paDinikkhamati 2 jeNeva iMdaTThANe teNeva uvAgate tehiM bahUhiM dAraehi ya 6 saMparivuDe abhiramamANe 2 viharati, tate NaM bhagavaM goyame polAsapure nagare uccanIya jAva aDamANe iMdaTThANassa adUrasAmaMteNaM vItIvayati, tateNaM se aimutte kumAre bhagavaMgoyamaMadUrasAmaMteNaMvItIvayamANaM pAsati 2 jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgate 2 bhagavaM goyama evaM vadAsI-keNaM bhaMte ! tubbhe ? kiM vA aDaha?, tateNaM bhagavaMgoyame aimuttaM kumAraM evaM va0 ___amheNaM devANuppiyA! samaNA niggaMthAIriyAsamiyAjAvabaMbhayArI uccanIya jAvaaDAmo, tate NaM atimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM va0-eha NaM bhaMte ! tunbhe jA NaM ahaM tubhaM bhikkhaM davAvemItika? bhagavaM goyamaMaMgulIe geNhati 2 jeNeva sate0 teNeva uvAgate, tate NaM sA sirIdevI bhagavaM goyamaM ejamANaM pAsati pAsettA haTTa0 AsaNAto abyuTeti 2 jeNave bhagavaM goyame teNeva uvAgayA bhagavaM goyamaMtikkhutto AyAhiNapayAhiNaM vaMdati ra viuleNaM asana 4 paDivisajeti, tate NaM se atimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM va0--kahi NaM bhaMte ! tubbhu parivasaha?, ta0 bhagavaM0 aimuttaM kumAraM evaM va0-evaM khalu devANuppiyA! mama dhammAyarie dhammovatesate bhagavaM mahA0 AdikarejAva saMpAviukAme ihevapolAsapurassanagarassa bahiyA sirivaNe ujjANe ahApaDi0
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ vargaH-6, adhyayanaM-15 341 uggahaM0 saMjameNaM jAva bhavemANe viharati, tattha NaM amhe parivasAmo, tate NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM va0-gacchAmi NaM bhaMte ! ahaM tubbhehiM saddhiM samaNaM bhagavaMmahA0 pAyavaMdate?, ahAsuhaM, tateNaM se atimutte kumAre bhagavaM gotameNaM saddhiMjeNeva samaNe mahAvIre teNeva uvA0 2 samaNaM bhagavaM mahA0 tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti 2 vaMdati jAva paJjuvAsati, tate NaM bhagavaM goyame jeNeva samaNe bhagavaM mahA0 teNeva uvAgate jAva paDidaMseti 2 jaMmame0 tava0 viharati, ta0 samaNe atimuttassa kumArassa tIse ya dhammakahA, ta0 se atimutte samaNassa bha0 ma0 aM0 dhamma soccA nisamma haTTha0 janavaraM devANu0 ! ammApiyaro ApucchAmi, tate NaM ahaM devANu0 ! aMtie jAva pavvayAmi, ahA0 devANu0 mA paDibaMdhaM, tate NaM se atimutte jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgate jAva pavvatittae, atimuttaM kumAraM ammApitaro evaM va0-bAlesi tAva tumaM puttA! asaMbuddhesi0, kiM naM tumaMjANasi dhammaM?, tateNaM se atimutte kumAre ammApiyaro evaM va0-evaM khalu ammayAto! jaM ceva jANAmi taM ceva na yANAmi jaM ceva na yANAmi taM ceva jANAmi, ta0 taM aimuttaM kumAraM ammApiyaro evaM va0-kahanatumaputtA! jaMcevajANasijAvataMcevajANasi?, ta0 se atimutte kumAre ammApita0 evaM0-jANAmi ahaM ammatAto ! jahA jAeNaM avassamariyavvaM na jANAmi ahaM ammatAto! kAhe vA kahiM vA kahaM vA kecireNa vA?, na jANAmi ammayAto ! kehiM kammAyayaNehiM jIvA neraiyatirikkhajoNimaNussadevesu uvavajaMti, jANAmi NaM ammayAto ! jahA satehiM kammAyANehiM jIvA neraiya jAva uvavajaMti, evaM khalu ahaM ammatAto! jaM ceva jANAmi taM caiva na yANAmi jaM ceva na yANAmi taM ceva jANAmi, icchAmiNaMammatAto! tubbhehiM abbhaNuNNAtejAva pavvaittate, tateNaMtaMaimuttaMkumAraM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti bahUhiM Aghava0 taMicchAmo tejAtA! egadivasamavi rAtasiriMpAsettate, taM0 se atimutte kumAre ammApiuvayaNamaNuyattamANe tusiNIe saMciTThati abhiseo jahA mahAbalassa nikkhamaNaMjAva sAmAiyamAiyAiMahijjati bahUIvAsAiMsAmaNNapariyAgaMguNarayaNaMjAva vipule siddhe 15 / vR. atimuktakakathAnake kiJcillikhyAte-'iMdaTThANe'tti ytrendryssttiruuddhiikriyte| 'jANaM'ti yena bhikSAM dApayAmiNamityalaGkAre / 'jAvapaDidaMsei'ttiiha yAvatkaraNAt 'gamaNAepaDikkamai bhattapANaMAloeittidraSTavyaM 'kAhe va'tti kasyAM velAyAM prabhAtAdikAyAM 'kahiM va'tti kkhakSetre ? 'kahaM vatti kena prakAreNa 'kiyaccireNa?' kiyati kAle'tikrAnte ityarthaH, 'kammAyayaNehiM tikarmaNAM-jJAnAvaraNAdInAmAyatanAni-AdAnAni taiH [karmaNAMjJAnAvaraNAdInAmAyatanAniAdAnAni vA bandhahetava ityarthaH iti karmAyatanAti karmAdAnAni vA pAThAntareNa 'kammAvayaNehiM' ti tatra karmApatanAni yaiH karmApatati-Atmani saMbhavati tAni tathA, iti pratyantare] vargaH-6 adhyayanaM-15-- samAptam
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 antakRddazAGga sUtram 6/16/40 --: vargaH6 adhyayanaM-16:mU. (40) teNaM kAleNaM 2 vANArasIe nayarIe kAmamahAvaNe cetite, tattha NaM vANArasIi alakkhe nAmaMrAyA hotthA, teNaM kAleNaM 2 samaNe jAva viharati parisA0, tateNaM alakkhe rAyA imIse kahAte laddhaDhehaTThajahA kUNiejAva pajjuvAsatidhammakahA0, ta0 se alakkhe rAyA samaNassa bhagavao mahA0 jahA udAyaNe tahA nikkhaMte navaraM jeTTaputtaM rajje ahisiMcati ekkArasa aMgA bahU vAsA pariyAo jAva vipule siddhe / evaM jaMbU ! samaNeNaM jAva chaTThassa vaggassa ayamaDhe pannatte vargaH-6 adhyayanaM-16 samAptam vargaH-6 samAptaH (vargaH-7) -: adhyayanaM-1:ma. (41) jatiNaM bhaMte! sattamassa vaggassa ukkhevao jAva terasa ajjhayaNA pannattAmU. (42) 'naMdA 1 taha naMdamatI 2 naMdottara 3 naMdaseNiyA 4 cev| mahayA 5 sumaruta 6 mahamaruya 7 marudevA 8 ya aTThamA / mU. (43) bhaddA 9 ya subhaddA 10 ya, sujAtA 11 sumaNAtiyA 12 / bhUyadittA 13 ya boddhavvA, seNiyabhajANa naamaaiN|| mU. (4) jai NaM bhaMte0! terasa ajjhayaNA pannatA paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM0 ke aDhe pannatte?, evaM khalu jaMbU! teNaM kA02 rAyagihe nagare guNasilate cetite seNite rAyA vannato, tassa NaM seNiyassa raNNo naMdA nAmaM devI hotthA vannao, sAmI samosaDhe parisA niggatA, tateNaMsA naMdAdevI imIse kahAte laddhaTThA koDubiyapurise saddAveti 2 jANaMjahA paumAvatI jAva ekkArasa aMgAI ahijjittA vIsaM vAsAiM pariyAto jAva siddhaa| -vargaH-7 adhyayanAni-2...13:evaM terasavi devIo naMdAgameNaM neyvvaato|| vargaH-7 samAptaH (varga-8) -: adhyayana-1:mU. (46) jati NaM bhaMte ! aTThamassa vaggassa ukkhevao jAvadasa ajjhayaNA pa0, taM0mU. (47) kAlI 1 sukAlI 2 mahAkAlI 3 kaNhA 4 sukaNhA 5 mahAkaNhA 6 / vIrakaNhA 7ya boddhavvA rAmakaNhA 8 taheva y|| piuseNakaNhA 9 navamI dasamI mahAseNakaNhA 10 y|| mU. (48) jati0 dasa ajjhayaNA paDhamassa ajjhayaNassa ke aDhe pannatte?, evaM khalu jaMbU
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-8, adhyayanaM-1 343 teNaMkA02 caMpA nAma nagarI hotthA punabhadde cetite, tatthaNaMcaMpAe nayarIekoNie rAyA vaNNato, tatthaNaMcaMpAe nayarIe seNiyassa ranno bhajjA koNiyassa raNNo cullamAuyA kAlI nAma devI hotthA vaNNato jahA naMdA jAva sAmAtiyamAtiyAti ekkArasa aMgAI ahijjati, bahUhiM cauttha0 jAva appANaM bhAvemANI viharati, tateNaM sA kAlI annayA kadAijeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgatA 2 evaM va0 icchAmi NaM ajjAo! tubbhehiM abbhaNuNNAtA samANA rayaNAvaliM tavaM uvasaMpajettANaM viharettate, ahAsuhaM0 ta0 sAkAlI ajA ajjacaMdaNAeabbhaNuNNAyAsamANArayaNAvaliMuvasaMpa0 viharati taM0-cautthaM kareti cautthaM karettA savvakAmaguNiyaMpAreti, savvakAmaguNiyaM pArettA chaTuM kareti 2 savvakAma0 pAreti 2 aTThamaMkareti 2 savvakAma0 2 aTTachaTThAiMkareti 2 savvakAguNiyaM pAreti 2 cautthaM kareti 2 savvakAmaguNiyaM pAreti 2 chaTuM kareti 2 savvakAmaguNiyaM pAreti 2 aTThamaM kareti 2 savvakAmagu02 dasamaMkareti 2 savvakAma02 duvAlasamaMkareti 2 savvakAma0 2 coddasamaMka02 savvakAma02 solasamaMka02 savvakAmagu02 aTThArasamaMkareti 2 savvakAma0 2 vIsaimaM kareti 2 savvakAmagu02 bAvIsaimaMkareti23 savvakAma-2 cauvIsaimaMkareti 2 savvakAmagu0 2 chavvIsai02 savvakAma02 aTThAvIsa02 savvakAma02 tIsaimaM 2 savvakAma02 battIsaimaM 2 savvakAma02 cottIsaimaM 2 savvakAma02 cottIsaMchaTThAI kareti 2 savvakAmagu02 cottIsaM ka0 2 savvakAma0 2 battIsaM ka0 2 savvakAma02 tIsaM ka02 savvakAma0 2 aTThAvIsaM 2 savvakAma02 chavvIsaM 2 savvakAma02 cauvIsaM 2 savvakA0 2 bAvIsaM 2 savvakA02 vIsaM ka02 savvakAma02 aTThArasaM2 savvakAma02 solasamaMkareti 2 savva02 caudasamaM2 savvakA0 2 bArasamaM 2 savva02 dasamaM 2 savva02 aTThamaM 2 savva 2 chaTuM 2 savva02 cautthaM 2 savvakAma0 2 aTThachaTThAiMka02 savvakA02 aTThamaM kareti 2 savvakAma02 aTThAvI02 savva02 cautthaM 2 svvkaam0| evaMkhalu esArayaNAvalIe tavokammassa paDhamA parivADI egeNaM saMvacchareNaM tihiM mAsehiM bAvIsAe ya ahorattehiM ahAsattA jAva ArAhiyA bhavati, tadAnaMtaraM ca NaM doccAe parivADIe cautthaM kareti vigativajjaM pAreti 2 chaTheM kareti 2 vigativajaM pAreti evaM jahA paDhamAevi navaraM savvapAraNate vigativajaM pAreti jAvaArAhiyA bhavati, tayANaMtaraMcaNaMtaccAe parivADIe cautthaM kareti cautthaMkarettA alevADaM pAreti sesaMtaheva, evaMcautthA parivADI navaraMsavvapAraNateAyaMbilaM pAreti sesaM taM ceva, vR. aSTame tu kimapi likhyate-'rayaNAvali'tti ratnAvalI-AbharaNavizeSaH ratnAvalIva ratnAvalI, yathA hi ratnAvalI ubhayata AdisUkSmasthUlasthUlataravibhAgakAhalikAkhyasauva vayavadvayayuktA bhavati, punarmadhyadeze sthUlaviziSTamaNDalaGka tA ca bhavati, evaM yattapaH paTTAdAvupadaya'mAnamimamAkAraM dhArayati tadranAvalItyucyate, tatra caturthamekenopavAsena SaSThaM dvAbhyAmaSTamaMtribhiH, tato'STau SaSThAni, tAni ca sthApanAyAM catvAri 2 kRtvA paGkitadvayenasthApyante athavA paGkitatrayeNa nava koSThakAn kRtvA madhyakoSThezUnyaMvidhAya zeSesvaSTAsvaSTa SaSTAniracanIyAni, tatazcaturthAdicatustriMzattamaparyantaM, catustriMzattamaMcaSoDazabhirupavAsaiH,tato ratnAvalImadhyabhAga
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 antakRddazAGga sUtram 8 /1/48 kalpanayA catustriMzatSaSThAni eteSAM sthUlamaNitayA kalpitatvAt, etAni cottarAdharyeNa dve trINi catvAri paJca SaTpaJca catvAri trINi dve ca sthApanIyAni, athavA'STAbhiH SaGbhizca rekhAbhiH paJcatriMzakoSThakAn vidhAya madhye zUnyaM kRtvA zeSeSu catustriMzatSaSThAni sthApanIyAnIti, evaM catustriMzattamAdIni caturthAntAni punapyaSTa ca SaSThAni, sthApanA tveSAM pUrvavat, punarapyaSTamaSaSThacaturthAnIti, prathamAyAM paripATyaAM sarvakAmaguNitaM pArayati, tatra sarve kAmaguNA - abhilaSaNIyA rasAdiguNAH saJjAtA yasmin tattathA sarvarasopetamityarthaH, bhojanamiti gamyate, pAraNakasaGgrahagAthA'paDhamaMsi savvakAmaM pAraNayaM bitiyate vigativajjaM / tatiyaMmi alevADaM AyaMbilamo cautthaMmi / / ' mU. (49) vR. pAraNaka iti gamyate, vAcanAntare - "paDhamaMmi savvaguNie pAraNaka"miti dazyate / mU. (50) tate NaM sA kAlI ajjA rayaNAvalItavokammaM paMcahiM saMvaccharehiM dohi ya mAsehiM aTThAvIsAe ya divasehiM ahAsuttaM jAva ArAhettA jeNeva ajjacaMdanA ajjA teNeva uvA0 2 ajjacaMdanaM ajaM vaMdati nama'sati 2 bahUhiM cauttha jAva appANaM bhAvemANI viharati, adi sAlI ajjA teNaM orAleNaM jAva dhamaNisaMtayA jAyA yAvi hotthA se jahA iMgAla0 jAva suhuhuyAsaNe iva bhAsarAsipalicchaNNA taveNaM teeNaM tavateyasirIe atIva uvasobhemANI ciTThati, tate NaM tIse kAlIe ajjA annadA kadAi puvvarattAvarattakAle ayaM abbhatthite jahA khaMdayassa ciMtA jahA jAva atthi uTThA0 5 tAva tAva me seyaM kallaM0 jAva jalaMte0 ajjacaMdanaM ajjaM ApucchittA ajjacaMdaNAe ajAe abbhaNunnAyAe samANIe saMlehaNAjhUsaNA bhattapANapaDi0 kAlaM aNavakaMkha0 viharettaettikaTTu evaM saMpeheti 2 kallaM jeNeva ajacaMdanA ajjA teNeva u0 2 ajacaMdanaM vaMdati nama'sati evaM va0 - icchAmi NaM ajjo ! tubbhehiM abbhaNuNNAtA samANI saMleha0 jAva viharettate, ahAsuhaM0, kAlI ajjA ajjacaMdanAte abbhaNuNNAtA samANI saMlehaNAjhUsiyA jAva viharati, sA kAlI ajjA ajjacaMdanAe aMtite sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijittA bahupaDipunnAiM aTTha saMvaccharAI sAmaNNapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsettA saTThi bhattAtiM aNasaNAte chedettA jassAe kIrati jAva carimussAsanIsAsehiM siddhA 5, nikkhevo ajjhayaNaM / vR. 'orAleNa' miha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM - 'payatteNa paggahieNaM kallANeNaM siveNaM dhanneNaM maMgalleNaM sassirIeNaM udaggeNaM uttameNaM udAreNaM tavokammeNaM sukkA bhukkhA nimmaMsA aTThicammAvaNaddhA kiDiviDiyabhUyA kisaNA dhamaNisaMtayA jAyA yAvi hotthA, jIvaMjIveNaM gacchai jIvaMjIveNaM ciTThati bhAsaM bhAsatIti gilAi bhAsaM bhAsissAmitti gilAti se jahA nAmae-kaTThasagaDiyAI vA pattasagaDiyAi vA iMgAlasagaDiyAi vA uNhe dinnA sukkA samANI sasaddaM gacchati sasaddaM ciTThati evAmeva kAlIvi ajjA sasaddaM gacchati sasaddaM ciTThati uvaciya taveNaM teeNaM avaciyA maMsasoNieNaM huyAsaNeva bhAsarAsipaDicchanne taveNaM teeNaM tavateyasirIe aIva 2 uvasobhemANI 2 ciTThai' tti, iha tapovizeSaNazabdA ekArthAH, arthabhedavivakSAyAM tu prathamajJAtavivaraNAsAreNa jJeyAH / jIvaMjIveneti jIvabalena na zarIrabalenetyarthaH / varga:- 8, adhyayanaM : 1 - samAptam
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-8, adhyayanaM-2 345 - varga:-8, adhyayanaM-2:mU. (51) teNaM kA02 caMpAnAmaM nagarI punnabhadde cetite koNie rAyA, tatthaNaM seNiyassa ranno bhajjA koNiyassaraNNo cullamAuyA sukAlInAma devI hotthA jahA kAlI tahA sukAlIvi nikkhaMtA jAva bahUhiM cautthaMjAva bhAve0 viharati, ta0 sA sukAlI ajA annayA kayAi jeNeva ajjacaMdanA ajjA jAva icchAmi NaM ajo! tubbhehiM abbhaNunnAtA samANI kaNagAvalItavokammaM uvasaMpajjittANaM viharettate, evaMjahA rayalAvalI tahAkaNagAvalIvi, navaraMtisuThANesuaTThamAiMkaretijahArayaNAvalIe chaTThAI ekkAe parivADIe saMvaccharo paMca mAsA bArasa ya ahorattA cauNhaM paMca varisA nava mAsA aTThArasa divasA sesaM taheva, nava vAsA pariyAto jAva siddhaa| vR. 'kaNagAvali'tti kanakamayamaNikarUpa AbharaNavizeSaH / vargaH-8 adhyayanaM-2 samAptam -varga:-8 adhyayanaM-3:mU. (52) evamahAkAlIvi, navaraMkhuDDAgaMsIhanikkIliyaMtavokammauvasaMpajittANaMviharati, taM0-- cautthaM kareti 2 savvakAmaguNiyaM pAreti pArettA chaThaM kareti 2 savvakAma02 cautthaMka0 2 savvakA02 aTThamaMka02 savvakA02 chaTuMka02 sambakA02 dasamaM2 savva02 aTThamaM2 sabakA02 duvAlasaM 2 savva02 dasamaM 2 savvakA0 2 coddasaM 2 savvakAma0 2 bArasamaM 2 savvakA02 solasa0 savva02 codasaM2 savva kA02 aTThArasaM02 savvakAma02 solasamaM2 savvakA02 vIsa02 savva02 aTThAra02 savva02 vIsai02 savva02 solasamaM 2 savva0 2 aTThAra02 savvakA02 coddasa 2 savva 2 solasa 2 savva 2 bArasa 2 savva 2 coddasa 2 savva 2 dasamaM2 savvakA02 bArasamaM2 savvakAma02 aTThama 2 savva02 dasama 2 savvakA02 cha8 ka02 savva0 2 aTThamaM02 savva02 cautthaM 2 savva02 cha8 ka0 2 savvakAma0 2 cautthaM 2 taheva cattAri parivADIo, ekkAeparivADIechammAsA sattaya divasA, cauNhaM do varisA aTThAvIsA ya divasA jAva siddhaa| vR. 'khuDDAgaM sIhanikkIliya'ti vakSyamANamahadapekSayA kSullakaM-hasvaM siMhasya niSkrIDitaM-vihRtaM gamanamityarthaH siMhaniSkrIDitaM tadiva yattapastatsiMhaniSkrIDitamucyate, siMho hi gacchan gatvA 2 atikrAntadezamavalokayati evaM yatratapasi atikrAntaM tapovizeSaM punaH punarAsevyAgetanaM tattat prakaroti tatsiMhaniSkrIDitamiti, iha ca ekadvayAdaya upavAsAzcaturthaSaSThAdizabdavAcyAH, etasya caracanaivaM bhavati ekAdayo navAntAHkrameNa sthApyante, punarapi pratyAgatya navAdaya ekAntAstatazca dvayAdInAM navAntAnAmagne pratyekamekAdayo'STAntAH sthApyante, tato navAdyekAntapratyAgatapaGkatayAMaSTAdInAM dvayantAnAmAdau saptAdaya ekAntAHsthApyanta iti, dinasaGkhyA caivam-iha dve navakasaGkalane tata ekA 45 / punaH 45 / antyA cASTa saGkalanA 36 / aparA ca
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 antakRddazAGga sUtram 8/3/52 sptsngklnaaH28| tathApAraNakAni 33 / tadevaMsarvasaGkhyA 187|etecaivNssnnmaasaaH saptadinAdhikA bhavanti, eteSu ca caturguNiteSu dve varSe aSTAviMzatidinAdhike bhvtH| vargaH-8 adhyayanaM -3 samAptam -:varga:-8 adhyayanaM-4:mU. (53) evaM kaNhAvi navaraM mahAlayaM sIhanikkIliyaM tavokammaM jaheva khuDDAgaM navaraM cottIsaimaM jAva neyavvaM taheva UsAreyavvaM, ekAe varisaM chammAsA aTThArasa ya divasA, cauNhaM chavvarisA do mAsA bArasa ya ahorattA, sesaM jahA kAlIe jAva siddhaa| .evaMmahAsiMhaniSkrIDitamapi, navaramekAdayaHSoDazAntAHSoDazAdayazcaikAntAHsthApyante, tatazcadvayAdInAMSoDazAntAnAmagnepratyekamekAdayaH paJcadazAntAH SoDazAdiSutvekAnteSupaJcadazAdInAM dvayantAnAmAdau pratyekaM caturdazAdayaH ekAntAH sthApyante, dinamAnaM tvevam-iha SoDazasaGkalanAdvayaM 136 paJcadazasaGkalanA 120 caturdazasaGkalanA 105 pAraNakAni 61 sarvAgraM 558 / vargaH-8 adhyayanaM-4 samAptam -varga:-8, adhyayanaM-5:mU. (54) evaM sukaNhAvi navaraM sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharati, paDhame sattae ekkakkaM bhoyaNassa datiM paDigAheti ekkakkaM pANayassa, docce sattae do do bhoyaNassa do do pANayassa paDigAheti, tacce sattate tini bhoyaNassa tinni pANayassa ca0 paM0 cha0 sattame sattate satta dattIto bhoyaNassa paDiggAheti satta pANayassa, evaM khalu eyaM sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM egUNapannAterAtidiehiMegeNayachanaueNaMbhikkhAsateNaMahAsuttAjAvaArAhettAjeNevaajjacaMdanA ajjA teNeva uvAgayA ajacaMdanaM ajjaM vaM0 na02 evaM va0 icchAmiNaMajAto! tubehi abmaNuNNAtA samANIaTTamiyaMbhikkhupaDimaMuvasaMpajittANaM viharettate, ahAsuhaM, tate NaM sA sukaNhA ajA ajacaMdanAe abbhaNuNNAyA samANI ahamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharati, paDhame aTThae ekkekaM bhoyaNassa dattiM paDi0 ekkakkaM pANagassa jAva aTThame aTThae aTTha bhoyaNassa paDigAhetiaTTha pANagassa, evaM khalu eyaM aTThamiyaMbhikkhupaDimaMcausaTThIe rAtidiehiM dohi ya aTThAsItehiM bhikkhAsatehiM ahAjAva navanavamiyaMbhikkhupaDimaMuvasaMpajjittANaM viharati, paDhame navae ekkakaM bhoyaNassa dattiM paDi0 ekkakkaM pANayassa jAva navame navae nava nava da0 bho0 paDi0 nava 2 pANayassa, evaM khalu navanavamiyaM bhikSupaDimaM ekAsItIrAiMdiehiM cauhiM paMcottarehiM bhikkhAsatehiM ahAsuttA0, dasadasamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharati, paDhame dasate ekekaM bhoya0 paDi0 ekakaM pANa0 jAva dasame dasae dasa 2 bho0 dattI paDiggAhe0 dasa 2 pANassa0, evaMkhalu evaMdasadasamiyaMbhikkhupaDimaekkeNaMrAiMdiyasateNaMaddhachaTehiM bhikkhAsatehiM ahAsuttaM jAva ArAheti 2 bahUhiM cauttha jAva mAsaddhamAsavivihatavokammehiM appANaM bhAvemANI viharati, taeNaM sA sukaNhA ajjA teNaM orAleNaM jAva siddhA nikkhevo ajjhayaNA vargaH8-adhyayanaM-5 samAptam
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-8, adhyayanaM-6 347 -:varga:8, adhyayanaM-6:mU. (55) evaM mahAkaNhAvi navaraM khuDDAgaM savvaobhadaM paDimaM uvasaMpajjittANaM viharati, cautthaMkareti 2 savvakAmaguNiyaMpAreti savvakAmaguNiyaMpArettAchaTTakaretichaTuMkarettA savvakAma0 2 aTThamaM2 savvakA02 dasamaM2 savvakA02 duvAlasamaM2 savva02 aTThamaM2 savvakA 2 dasamaM 2 savvakA02 duvAla0 2 savva02 cautthaM 2 savvakA02 cha8 2 savvakAma02 duvAlasaM 2 savva02 cautthaM 2 savva02 chaTuM 2 savvakAma02 aTThamaM 2 savvakA02 dasamaM2 savvakAma02 chaTuM2 savva02 aTThamaMkareti 2 savvakA02 dasamaM 2 savva02 duvAlasamaM 2 savvakA02 cautthaM 2 savvakA02 dasamaM 2 savva02 duvAla02 savvakAma02 cautthaM 2 savva02 chaTuM2 savvakAma02 aTThamaM2 savvakAma02 evaM khalu evaM khuDDAgasavvatobhaddassa tavokammassa paDhamaM parivADi tihiM mAsehiM dasahiM divasehiM ahAsuttaMjAva ArAhettAdoccAe parivADIe cautthaM kareti 2 vigativajaM pAreti 2 jahA rayaNAvalIe tahA etthavi cattAri parivADIto pAraNA taheva, cauNhaM kAlo saMvaccharomAso dasa ya divasA sesaM taheva jAva siddhA nikkhevo ajjhynnN| vR. 'khuDDiyaM savvaobhadaM paDima'ti kSudrikA-mahatyapekSayA sarvataH sarvAsu dikSu vidikSuca bhadrA-samasaGkhayeti sarvatobhadrA, tathAhi - ekAdInAM paJcAntAnAmaGkAnAM sarvatobhAvAt paJcadaza paJcadaza sarvatra tasyAM jAyanta iti, sthaapnopaaygaathaa||1|| "egAI paMcaMte ThaviuM majjhaMtu AimaNupaMti / sese kamaso ThaviuM jANaha lahusavvaobhadaM // " iti tapodinAnIha paJcasaptatiH, pAraNakadinAnitupaJcaviMzatiriti, sarvANidinAni zatamekasyAM paripATyAM, catasRSu tvetadeva cturgunnm| vargaH-8-adhyayanaM-6 samAptam -varga:-8, adhyayanaM-7:mU. (56) evaM vIrakaNhAvi navaraM mahAlayaM savvatobhadaM tavokammaM uvasaMpa0 viharati, taMjahA-cautthaM kareti 2 savvakAmaguNiyaM pAreti 2 chaTheM kareti 2 savvakA02 aTThamaM kareti 2 savva02 dasamaM savvakA02 duvAlasamaM2 savva02 coddasa 2 savva02 solasamaM2 savvakAma0 2 dasamaM 2 sa02 duvAla 2 savva02 caudasaM2 savva02 solasaM2 savva02 cautthaM 2 savbaM0 2 chaTuM 2 savva02 aTThamaM2 savva02 solasaM2 savva02 cautthaM 2 savva02 chaTuM 2 savva02 aTThamaM 2 savva02 dasamaM 2 savva02 duvAla02 savva02 coddasa0 2 savva02 aTThamaM2 savva02 dasamaMkarei 2 savva02 duvAlasaM 2 savva02 coddasamaM 2 savva02 solasamaM 2 savva02 cautthaM 2 savva02 cha8 2 savva02 coddasa0 2 savva02 solasamaMka02 savva02 cautthaMka02savva02chaTuMka02 aTThamaM2 savva02 dasamaM2 savva0 2 duvAla02 savva02 chaTuM2 savvakA02 aTThamaM2 savvakAma02 dasamaM2 savva02 duvAla0 2 savva0 2 coddasamaM 2 savva0 2 solasamaM0 savva02 cautthaM 2 savvakAma0 2 duvAla02 savvakAma02 coddasamaM 2 savva02 solasamaM 2 savvakAma02 cautthaM 2 savva02 chaTuM 2 savva0
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 antakRddazAGga sUtram 8/7/56 2 aTThamaM 2 savvakAma02 dasamaM 2 ekkekkAe layAe aTTha mAsA paMca ya divasA cauNhaM do vAsA aTTha mAsA vIsaMdivasA sesaMtaheva jAva siddhaa| vR.evaM mahAsarvatobhadrA'pi, navaramekAdayaH saptAntA upavAsAstasyAM, staapnopaaygaathaa||1|| "egAtI sattaMte ThaviuM majjhaMtu AimaNupaMtiM / sese kamaso ThaviuM jANa mahAsavvaobhaI // " iha SannavatizataM tapodinAnAM ekonapaJcAzacca pAraNakadinAni tato'syAM dve zate paJcacatvAriMzadadhike dinAnAM bhavati, ityevamekasyAM paripATyAM, catasRSu tvetadeva cturgunnmiti| varga:-8 adhyayana-7 samAptAni -varga:-8, adhyayanaM-8:mU. (57) evaM rAmakaNhAvinavaraM bhaddottarapaDimaMuvasaMpajjittANaM viharatitaM0-duvAlasamaM kareti 2 savvakAma02 codasamaM 2 savva02 solasamaM 2 savva02 aTThAra 2 savva02 vIsaimaM 2 savva02 solasamaM2 savvakAma02 aTThAra 2 savvakAma02 vIsaimaM 2 savva02 duvAlasamaM 2 savvakAma0 2 coddasamaM 2 savva02 vIsatimaM 2 savva02 duvAlasaM 2 savva02 coddasamaM 2 savvakAma02 solasamaM 2 savva02 aTThArasaM 2 savva02 coddasamaM 2 savva0 2 solasamaM savvakAma02 aTThArasamaM 2 savva02 vIsaimaM 2 savvakAma0 2 duvAlasamaM 2 savva0 2 aTThArasamaM 2 savvakAma02 vIsatimaM 2 savvakAma02 duvAlasamaM 2 savva02 coddasamaM 2 savva02 solasamaM, ekkAye kAlo chammAsA vIsa ya divasA, cauNhaM kAlo do varisA do mAsA vIsa ya divasA, sesaM taheva jahA kAlI jAva siddhaa| vR.bhadrottarapratimAyAH sthaapnopaaygaatheyN||1|| "paMcAdI ya navaMte Thaviu majjhaMtu aadimnnupti| sese kamaso ThaviuM jANa bhaddottaraM khu9||" / iha paJcasaptatyadhikaM zataM tapodinAnAM paJcaviMzatistu pAraNakadinAnAM, evaM zatadvayaM dvinAnAmekasyAM paripATyAM bhavati, taccatuSTaye tvatadeva cturgunnmiti|vaacnaantre pratimAtrayasya lakSaNagAthA upalabhyante, yathA0 // 1 // "AI doNha catutthaM AI bhaddottarAe bArasamaM / bArasamaM solasamaM vIsatimaMceva crimaaiN||" AdiH-prathamaMtapaH dvayoH-kSudrasarvatobhadramahAsarvatobhadrayoH pratimayozcaturthaM-ekopavAsaH, tathA AdiH-AdyaM tapo bhadrottarAyAM-tRtIyapratimAyAM dvAdazaM-upavAsapaJcakaM, tataH krameNa dvAdazaM upavAsapaJcakaMSoDazaM-upavAsasaptakaM viMzatitamaMcaiva-upavAsanavakam, evaMcacaramAni sarvAntimatapAMsi zeSANi tukrameNa sthApyanta iti tapaye'pi prathamapaGkitaracaneti / -atha dvitiiyaadipngkitrcnaarthmaah||1|| "paDhamaMtaiyaM to jAva carimayaM UNamAI u pUre / paMca ya parivADIo khuDagabhadduttarAe y||" / prathamapaGkatau 'taiyaMti tRtIyamaGkataM paDhama-dvitIyapaGkitataracanAyAM prathama sthApayet, saca kSudrasarvatobhadrAyAM triko bhavati, bhadrottarAyAMtu saptakaH, 'to'ti tato'nantaraM krameNottarAn
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 349 varga:-8, adhyayana-8 sthApayedyAvaccaramaM, saca sarvatobhadrAyAMcatuSkakAnantaraH paJcakobhavati, bhadrottarAyAMtvaSTakAnantaro navaka iti, tatazcaramAnantaraM yadUnaM koSThakAjjAtaM tadAditaH-ekakAdezarArabhya pUrayediti, evaM caramAtparata ekako dvikazca sarvatobhadrAyAM, itarasyAMtupaJcakaH SaTkazceti dvitIyapaGkitasthApanA, evamevoparitanyapekSayA'dhanastanI ityevaM sarvAH paJca paripATyaH-paGktayo racanIyAH 'khuDa'tti kSudrakasarvatobhadrAyAM bhadrottarAyAMceti, gAthArthazcAyaM prAguktayatrakAdavaseya iti| atha mahAsarvatobhadrAyA dvitiiyaadipngkitrcnaarthmaah||1|| "paDhamaMtu cautthaM jAva carimayaM UNamAiuM puure| sattaya parivADIo mahAlae savvaobhadde // " mahAsarvatobhadrAyAM dvitIyAyapaGkataukartavyatAyAMprathamaM Adaucaturtha-prathamapaGkayapekSayA caturthasthAnavarttinaM, yathA prathamapaGkatau catuSkakastataH krameNAnyAnavastApaya yAvaccaramaM yathA saptakastato'nantaraMyadUnaM paGkatestadAditaH pUrayet, evaMcasaptaparipATyaH-paGkayaH pUrayitavyAH 'mahAlaye'tti mahati sarvatobhadre-sarvatobhadrapratimAyAmiti // vargaH-8-adhyayanaM- 8 samAptam -:varga-8 adhyayanaM-9:mU. (58) evaM pituseNakaNhAvi navaraM muttAvalItavokammaM uvasaMpajjittANaM viharati, taM0-cautthaM kareti 2 savavaM02 chaThe 2 savva02 cautthaM 2 savva02 aTThamaM 2 savva02 cautthaM 2 savvakA02 dasamaM 2 savva02 cautthaM 2 savva02 duvAla02 savva02 cautthaM 2 savva02 coddasamaM 2 savva02 cautthaM 2 savva02 solasamaM 2 savva02 cautthaM 2 savva02 aTThArasaM 2 savvakAma02 cautthaM 2 savvakAma02 vIsatimaM2 savva02 cautthaM 2 savva02 bAvIsaimaM2 savvakAma02 chavvIsaimaM2 savvakAma02 cautthaM 2 savvakAma02 aTThAvIsaM2 savvakAma02 cautthaM 2 savvakAma02 tIsaimara savvakAma02 cautthaM2 savvakAma02 battIsaimara sabbakAma0 2 cautthaM 2 savvakAma02 cottIsaimaM 2 kareti, evaM taheva osAreti jAva cautyaM kareti cautthaM karettA savvakAmaguNiyaM pAreti, ekkAe kAlo ekkArasa mAsA panarasa ya divasA cauNhaM tiNNi varisA dasa ya mAsA sesaM jAva siddhaa| vR.muktAvalI sujJAnaiva, navaraMtasyAMcaturthaMtataHSaSThAdIni caturzittamaparyantAnicaturthabhaktAntaritAnitatazcaturthaMtataHpratyAvRttyA dvAtriMzattamAdIniSaSThAntAnicaturthabhaktAntaritAnitatazcaturthaM ca karoti, evaM ceyaM tapasi iyapramANA bhavati-SoDazasaGkalanAdinAH 136 paJcadazasaGkalanA ca 120 caturthAni 28 pAraNakAni 59, eSAM ca mIlanena mAsAH 11 dinAni 13 bhavanti, sUtre tu dinAni 15 dRzyante tattu nAvagamyata iti / vargaH-8- adhyayanaM-9- samAptam -vargaH-8 adhyayanaM-10:mU. (59) evaMmahAseNakaNhAvi, navaraMAyaMbilavaDDamANaMtavokammaMuvasaMpajjittANaMviharati, taMjahA- AyaMbilaM kareti 2 cautthaM kareti 2 be AyaMbilAiM kareti 2 cautthaM kareti 2 tinni AyaMbilAiMkaretira cautthaMkaretira cattAriAyaMbilAiMkareti 2 cautthaMkareti 2 paMca AyaMbilAI
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 antakRddazAGga sUtram 8/10/59 kareti 2 cautthaM kareti 2 cha AyaMbilAI kareti 2 cautthaM kareti 2 evaM ekottariyAe vaDDIe AyaMbilAiMvaDaMti cautthaMtariyAIjAva AyaMbilasayaM kareti 2 cautthaM kareti, tate NaM sA mahAsenakaNhA ajA AyaMbilavaDDamANaM tavokammaM cohasahiM vAsehiM tihi ya mAsehiM vIsahiyaahorattehiM ahAsutaMjAva sammakAeNaM phAsetijAva ArAhettAjeNeva ajacaMdanA ajjA teNeva uvA0 vaM0 na0 vaMdittA namaMsittA bahUhiM cautthehiM jAva bhAvemANI viharati, tate NaM sA mahAseNakaNhA ajA teNaM oraleNaM jAva uvasobhemANI ciTThai, tae NaM tIse mahAsenakaNhAe ajAe annayA kayAti puvvarattAvarattakAle ciMtA jahA khaMdayassa jAva ajacaMdanaM pucchai jAvasaMlehaNA, kAlaM aNavakaMkhamANI viharati, ta0 sA mahaseNakaNhA ajjA ajjacaMdanAe ajAe aM0 sAmAiyAti ekkArasa aMgAI ahijittA bahupaDipunnAtiM sattarasa vAsAtiM pariyAyaM pAlaittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsettA sahi~ bhattAI aNasaNAe chedettA jassahAe kIrai jAvatamaTuMArAheti carimaussAsaNIsAsehiM siddhA buddhaa| mU. (60) aTTha ya vAsA AdI ekkottariyAe jAva sattarasa / eso khalu paritAo seNiyabhajANa naayvyo| vR.athAnantaroditAnAMkAlyAdisAdhvInAMparyAyaparimANapratipAdanAyAha-'aTThaya'gAhA, aSTaca varSANyAdiM kRtvAekottarikayA-ekottaratayAkrameNa yAvat saptadazatAvacchreNikabhAryANAM paryAya iti / / yadiha na vyAkhyAtaM tajJAtAdharmakathAvivaraNAdavaseyam // evaM ca samAptamantakRddazAvivaraNamiti ||anntrspryye jinavarodite zAsane, yakeha samayAnugA gamanikA kila procyate / gamAntaramupaiti sA tadapi yarasyAM kRtAvarUDhagamazodhanaM nanu vidhIyatAM srvtH| mU. (61) evaM khalujaMbU! samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM AdigareNaMjAva saMpatteNaMaTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM ayamaDhe pnntte| vargaH-8 adhyayanaM-10 samAptam vargaH-8 samAptam mU. (62) aMtagaDadasANaMaMgassa egosuyakhaMdhoaTTha vaggA aTThasucevadivasesuuddisijaMti, tattha paDhamabitiyavagge dasa 2 uddesagA taiyavagge terasa uddesagA cautthapaMcamavagge dasa 2 uddesayA chaTTavaggesolasauddesagAsattamavaggeterasauddesagAaTThamavaggedasauddesagAsesaMjahAnAyAdhammakahANaM muni dIparatna sAgareNa saMzodhitA sampAditA antakRddasAgasUtrasya abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| 8 aSTamaM agasUtraM antakRddasAGga samAptam
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-1, adhyayanaM-1 namo namo nimmala daMsaNassa paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmine namaH 9 anuttaropapAtikadazAGgasUtraM saTIkaM ( navamaM aGga sUtram) 351 (mUlasUtram+abhayadevasUriviracitA vRttiH) varga:- 9 -: adhyayanaM - 1 : vR. athAnuttaropapAtikadazAsu kiJcidvayAkhyAyate - tatrAnuttareSu - sarvottameSu vimAnavizeSeSUpapAto - janma anuttaropapAtaH sa vidyate yeSAM te'nuttaropapAtikAstavpratipAdikA, dazA:dazAdhyayanapratibaddhaprathamavargayogAddazAH -granthavizeSo'nuttaropapAtikadazAstAsAM ca sambandhasUtraM tadvayAkhyAnaM ca jJAtAdharmakathAprathamAdhyayanAdavaseyaM (zeSaM sUtramapi kaNThyaM) mU. (1) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe ajasuhammassa samosaraNaM parisA niggayA jAva jaMbU pajuvAsati 0 evaM va0 - jati NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM ayamaTTe pannatte navamassa NaM bhaMte ! aMgassa anuttarovavAiyadasANaM jAva saMpatteNaM ke aTThe pannatte ?, teNaM- se sudhamme anagAre jaMbuM anagAraM evaM vayAsI- evaM khalu jambU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM navamassa aMgassa anuttarovavAiyadasANaM tinni vaggA pannattA, jati NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM navamassa aMgassa anuttarovavAiyadasANaM tato vaggA pannattA paDhamassa NaM bhaMte ! vaggassa anuttarovavAiyadasANaM kai ajjhayaNA pannattA ?, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM anuttarovavAiyadasANaM paDhamassa vaggassa dasa ajjhayaNA pa0, taM0 - jAli 1 mayAli 2 uvayAli 3 purisaseNe 4 ya vAriseNe 5 ya dIhadaMte 6 ya laTThadaMte 7 ya vehalle 8 vehAse 9 abhaye 10 ti ya kumAre / / jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paDhamassa vaggassa dasa ajjhayaNA pannattA paDhamassa NaM bhaMte! ajjhayaNassa anuttarova0 samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDDe pannatte ?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nagare riddhatthimiyasamiddhe guNasilae cetite seNie rAyA dhAriNIdevI sIho sumiNe jAlIkumAro jahA meho aTTaTThao dAo jAva uppiM pAsA0 viharati, sAmI samosaDhe seNio niggao jahA meho tahA jAlIvi niggato taheva nikkhaMto jahA meho, ekkArasa aMgAI ahijjati, guNarayaNaM tavokammaM, evaM jA ceva khaMdagavattavvayA sA caiva ciMtaNA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 anuttaropapAtikadazAGgasUtram 1/1/1 ApucchaNA therehiM saddhiM vipulaM taheva durUhati, navaraM solasa vAsaiM sAmanapariyAgaM pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccAurddhacaMdima0 sohammIsANa jAva AraNacue kappe navayageveje vimANapatthaDe ur3e dUraM vItivatittA vijayavimANe devattAe uvavanne, tate NaM te therA bhaga0 jAliM anagAraM kAlagayaM jANettA parinivvANavattiyaM kAussaggaM kareMti 2 pattacIvarAiMgaNhaMti taheva oyaraMti jAva ime se AyArabhaMDae, bhaMte ! tti bhagavaM goyame jAva evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI jAlinAmaM anagAre pagati bhaddae se NaM jAlI anagAre kAlagate kahiM gate ? kahiM uvavanne ?, evaM khalu goyamA ! mamaM aMtevAsI taheva jadhA khaMdayassa jAva kAla0 uDDaM caMdima jAva vijae vimANe devattAe uvavanne / jAlissa NaM bhaMte ! devassa kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA?, goyamA ! battIsaM sAgarovamAiM ThitI pannatA / se NaM bhaMte ! tAo devaloyAo AukkhaeNaM 3 kahiM gacchihiti 2?, goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihiti, tA evaM jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM anuttarovavAiyadasANaM paDhamavaggassa paDhamajjhayaNassa ayamaDhe pannatte / vargaH 1-adhyayanaM-1 samAptaH -: varga:-1 adhyayanAni 2...10:mU. (2) evaM sesANaviaTThaNhaMbhANiyabvaM, navaraMsattadhAriNisuAvehallavehAsAcellaNAe, AillANaM paMcaNhaM solasa vAsAtiM sAmanapariyAto tiNhaM bArasa vAsAtiM doNhaM paMca vAsAti, AillANaM paMcaNhaM ANupuvvIe uvavAyo vijaye vejayaMte jayaMte aparAjite savvaTThasiddhe, dIhadaMte savvaTThasiddhe, ukkameNaM sesA, abhao vijae, sesaMjahA paDhame, abhayassaNANattaM, rAyagihe nagare seNie rAyA naMdA devI mAyA sesaM taheva, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM anuttarovavAiyadasANaM paDhamassa vaggassa ayamaDhe pnntte| varga:-1 samAptaH (varga:-2) adhyayanAni-1...13 mU. (3) jati NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM anuttarovavAiyadasANaM paDhamassa vaggassa ayamaDhe pannatte doccassa NaM bhaMte ! vaggassa anuttarovavAiyadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aSTe patratte?, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM doccassa vaggassa anuttarovavAiyadasANaM terasa ajjhayaNA pannattA, taM0mU. (1) - dIhasene 1 mahAsane 2 laTThadaMte ya 3 gUDhadaMte y4| suddhadaMte 5 halle 6 dume7 dumasene 8 mahAdumasene ya 9 Ahite // mU. (5) sIhe ya 10 sIhasene ya 11 mahAsIhasene ya Ahite 12 / punasene ya 13 boddhabve terasame hoti ajjhayane / mU. (6) jati NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM anuttarovavAiyadasANaM doccassa vaggassa
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-2, adhyayanaM-1...13 353 terasa ajjhayaNA paM0 doccaM0 bhaMte ! vaggassa paDhamajjhayaNassa sama0 3 jAva saM0 ke aTe paM0?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nagare guNasilate cetite seNie rAyA dhAriNI devI sIho sumiNe jahA jAlI tahA jammaM bAlattaNaM kalAto navaraM dIhasene kumAre sacceva vattavvayA jahA jAlissa jAva aMtaM kAhiti, evaM terasavi rAyagihe seNio pitA dhAriNI mAtA terasaNhavi solasavAsA pariyAto, AnupuvvIe vijae doni vejayaMte donni jayaMte doni aparAjite donni, sesA mahAdumasenamAtI paMca savvaTThasiddhe, evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM0 anuttarovavAiyadasANaM doccassa vaggassa ayamaDhe pannatte, mAsiyAe saMlehaNAe dosuvi vaggesu vargaH-2 samAptaH (varga:-3 ) -: adhyayanaM-1:mU. (7) jatiNaMbhaMte! samaNeNaMjAva saMpatteNaM aNuttaro0 doccassa vaggassa ayamaDhe pannatte taccassaNaMbhaMte ! vaggassa aNuttarovavAiyadasANaM sama0 jAva saM0 ke aTTe paM0?, evaM khalu jaMbU! samaNeNaM aNuttarovavAiyadasANaM taccassa vaggassa dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahA dhanne ya sunakkhatte, isidAse a aahite| pellae rAmaputte ya, caMdimA piTThimAiyA / peDhAlaputte anagAre, navame puTTile iy| vehalle dasame vutte, imete dasa Ahite // mU. (10) jati NaM bhaMte ! sama0 jAva saM0 anuttara0 tabassa vaggassa dasa ajjhayaNA paM0 paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDDe pannate?, evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM 2 kAgaMdI nAmanagarI hotthA riddhasthimiyasamiddhA sahasaMbavaNe ujjANe savvodue jiasattU rAyA, tattha NaM kAgaMdIe nagarIe bhaddA nAmaM satyavAhI parivasai aDDA jAva aparibhUA, tIseNaMbhadAe satyavAhIeputtedhannenAmaMdArae hotthAahINajAvasuruvepaMcadhAtIpariggahite taM0-khIradhAtI jahA mahabbale jAva bAvattari kalAto ahIe jAva alaMbhogasamatthe jAte yAvi hotthA, tate NaM sA bhaddA satthavAhI dhannaM dArayaM ummukkabAlabhAvaM jAva bhogasamatthaM vAvi jANettA battIsaM pAsAyavaDiMsate kAreti abbhuggatamUsite jAva tesiM majhebhavaNaM aNegakhaMbhasayasanniviTTha jAva battIsaAe ibbhavarakannagANaM egAdivaseNaM pANiM geNhAveti 2 battIsao dAo jAva uppiMpAsAya0 phuTuMtehiM jAva viharati, teNaM kAleNaM 2 samaNe0 samosaDhe parisA niggayA, rAyA jahA koNito tahA jiyasattU niggato, tateNaM tassa dhannassataM mahatA jahA jamAlI tahA niggato, navaraM pAyacAreNaMjAvajaM navaraM ammayaM bhadaM satthavAhiM ApucchAmi, tateNaM ahaM devANuppiyANaM aMtite jAva pavvayAmijAva jahA 1723
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 anuttaropapAtikadazAGgasUtram 3/1/10 jamAlI tahA Apucchai mucchiyA vRttapaDivuttayA jahA mahabbale jAva jAhe no saMcAeti jahA thAvaccAputto jiyasattuM Apucchati chattacAmarAto0 sayameva jiyasattU nikkhamaNaM kareti jahA thAvaccAputtassa kaNho jAva pavvatite0 anagAre jAte IriyAsamite jAva baMbhayArI, tate NaM se dhanne anagAre jaM ceva divasaM muMDe bhavittA jAva pavvatite taM ceva divasaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati 2 evaM va0- icchAmi NaM bhaMte ! tubbheNaM abbhaNuNNAte samANe jAvajjIvAechaTuMchaTTeNaManikkhitteNaMAyaMbilapariggahieNaMtavokammeNaMappANaMbhAvemANeviharettate chahassaviyaNaM pAraNayaMsi kappati AyaMbilaM paDiggAhittate no cevaNaM aNAyaMbilaM taMpiya saMsaTTha no cevaNaM asaMsahUM taMpiya NaM ujjhiyadhammiyaM no cevaNaM aNujjhiyadhammiyaM taMpiya jaM anne bahave samaNamAhaNaatihikivaNavaNImagA nAvakaMkhaMti, ___ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM0, tate NaM se dhanne anagAre samaNeNaM bhagavatA mahA0 abmaNunAte samANe haTTa0 jAvajIvAe chaThaMchaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvamANe viharati, tate NaM se dhanne anagAre paDhamachaTThakkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe porasIe sajjhAyaM kareti jahA gotamasAmI taheva Apucchati jAva jeNeva kAyaMdI nagarI teNeva uvA0 2 kAyaMdInagarIe ucca0 jAva aDamANe AyaMbilaM jAva nAvakaMkhaMti, tateNaM se dhanne anagAre tAe abbhujattAe payayayAe payattAe paggahiyAe esaNAe jati bhattaM labhati to pANaM na labhati aha pANaM to bhattaM na labhati, tateNa se dhanne anagAre adINe avimaNe akaluse avisAdI aparitaMtajogIjayaNaghaDaNajogacaritte ahApajattaM samudANaMpaDigAheti 2 kAkaMdIoNagarItopaDiNikkhamati jahAgotame jAva paDidaMseti, tate NaM se dhanne anagAre samaNeNaM bhaga0 abbhaNunAte samANe amucchite jAva aNajjhovavanne bilamiva pannagabhUteNaM appANeNaM AhAraM AhAreti 2 saMjameNaM tavasA0 viharati, samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAi kakaMdIe nagarIto sahasaMbavaNAto ujANAto paDinikkhamati 2 bahiyA jaNavayavihAraM viharati, tateNaM se dhanne anagAre samaNassa bha0 mahAvIrassa tahArUvANaM therANaM aMtite sAmAiyamAiyAIekkArasa aMgAI ahijjati saMjameNaM tavasA appANaM bhAdemANe viharati, tate NaM se dhanne anagAre teNaM orAleNaM jahA khaMdato jAva suhuya0 ciTThati, dhannassa NaM aNagArassapAdANaM ayameyAsvetavarUvalAvannehotthA, sejahANanamate sukkachallIti vA kaTThapAuyAti vA jaraggaovAhaNAti vA, evAmeva dhannassa anagArassa pAyA sukkA nimmaMsA ahicammachirattAe pannAyaMtiNo cevaNaM maMsasoNiyattAe, dhannassaNaM aNagArassa pAyaMguliyANaM ayameyArave0 se jahAnAmate kalasaMgaliyAti vA muggasaM0 mAsasaMgaliyAti vA taruNiyA chinnA uNhe dinnA sukkA samANI milAyamANI 2 ciTThati, evAmeva dhannassa pAyaMguliyAto sukkAto jAva soNiyattAte, dhannassa jaMghANaM ayameyArave0 se jahA- kAkajaMghAti vA kaMkajaMghAti vA DheNiyAliyAjaMghAti vAjAva no soNiyattAe, dhannassa jANUNaM ayameruve0 se jahA0 kAliporeti vA mayUraporeti vA DheNiyAliyAporeti vA evaM jAva soNiyattAe, dhannassa urussa0 jahA nAmate
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-3, adhyayanaM-9 355 sAmakarelleti vA borIkarIlleti vA sallati0 sAmali0 taruNita uNhe jAva ciTThati evAmeva dhannassa urU jAva soNiyattAe, dhannassa kaDipattassa imeyArUve0 se jahA0 uTTapAdeti vA jaraggapAdeti vA jAva soNiyattAe, dhannassa udarabhAyaNassa ime0 se jahA0 sukkadieti vA bhajjaNayakabhalleti vA kaTTakolaMbaeti vA, evAmeva udaraM sukkaM, dhanna0 pAMsuliyakaDayANaM ime0 se jahA0 thAsayAvalIti vA pANAvalIti vA muMDAvalIti vA, dhannassa piTThikaraMDayANaM ayameyArUve0 se jahA0 kannAvalIti vA golAvalIti vA vaTTayAvalIti vA, evAmeva0, dhannassa urakaDayassa aya0 se jahA0 cittakaTTareti vA viyaNapattetti vA tAliyaMTapatteti vA evAmeva0, dhannassa bAhANaM0 se jahAnAmate samisaMgaliyAti vA vAhAyAsaMgaliyAti vA agattiyaMsaMgaliyAti vA evAmeva0, dhannassa hatthANaM0 se jahA0 sukkachagaNiyAti vA vaDapatteti vA palAsapatteti vA, evameva0, dhannassa hatthaMguliyANaM0 se jahA - kalAyasaMgaliyAti vA mugga0 mAsa0 taruNiyA chinnA Ayave dinnA sukkA samANI evAmeva0, dhannassa gIvAe0 se jahA0 karagagIvAti vA kuMDiyAgIvAti vA uccaTThavaNateti vA evAmeva0, dhannassa NaM haNuAe se jahA - lAuyaphaleti vA hakuvaphaleti vA aMbagaTTiyAti vA evAmeva0, dhannassa uTThANaM se jahA sukkajaloyAti vA silesaguliyAti vA alattagaguliyAti vA evAvameva0, dhaNNassa jibbhAe0 se jahA0 vaDapattei vA palAsapattei vA sAgapatteti vA evAmeva0, dhannassa nAsAe0 se jahA0 aMbagapesiyAti vA aMbADagapesiyAti vA mAtuluMgapesiyAti vA taruNiyA evAmeva0, dhannassa acchINaM se jahA vINAchiDDeti vA vaddhIsagachiDDeti vA pAbhAtiyatArigA ivA evAmeva0, dhannassa kannANaM0 se jahA - mUlAchalliyAti vA vAluMka0 kArellayacchalliyAti vA evAmeva0, dhannassa sIsassa se jahA0 taruNagalAueti vA taruNagae lAluyatti vA siNhAlaeti vA taruNae jAva ciTThati evAmeva0, dhannassa anagArassa sIsaM sukkaMla lukkhaM NimmaMsaM aTThicammacchirattAe pannayAti no ceva NaM maMsasoNiyattAe, evaM savvattha, navaraM udarabhAyaNakannajIhA uTThA eesiM aTThI Na bhannati cammaccharattAe pannAyaitti bhannati, dhaneNaM anagAre NaM sukkeNaM bhukkheNaM pAtajaMghoruNA vigataDikarAleNaM kaDikaDAheNaM piTTamavassieNaM udarabhAyaNeNaM joijjamANehiM pAMsulikaDaehiM akkhasuttamAlAti vA gaNiJjamAlAti vA gaNejjramANehiM piTThikaraMDagasaMdhIhiM gaMgAtaragaMbhUeNaM urakaDagadesabhAeNaM sukkasappasamANAhiM bAhAhiM siDhilakaDAlIviva calaMtehi ya aggahatthehiM kaMpaNavAtioviva vevamANIe sIsaghaDIe pavvAdavaNakamale ubbhaDaghaDAmuhe ubbuDDaNayaNakose jIvaM jIveNaM gacchati jIvaM jIveNaM ciTThati bhAsaM bhAsissAmIti gilAti 3 se jahA nAmate iMgAlasagaDiyAti vA jahA khaMdao tahA jAva huyAsaNe iva bhAsarAsipalicchanne taveNaM teeNaM tavateyasirIe uvasobhemANe 2 ciTThati / vR. navaraM tRtIyavarge 'vRttapaDivuttaya'tti pravrajyAgrahaNazravaNamUrcchitotthitAyA mAtuH putrasya caparasparaMpravrajyAgrahaNaniSedhanaviSayA tatsamarthanaviSayA coktipratyuktirityarthaH, mahAbalo bhagavatyAM thAvaccAputraH paJcame jJAtAdhyayane
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuttaropapAtikadazAGgasUtram 3 /1/10 tathA 'AyaMbilaM 'ti zuddhaudanAdi, 'saMsadvaM' ti saMsRSTahastAdinA dIyamAnaM saMsRSTam 'ujjhiyadhammiyaM tiujjhitaM - parityAgaH sa eva dharmaH - paryAyo yasyAsti tadujjhitadharmikaM 'samaNe'tyAdi zramaNo-nirgranthAdiH brahmaNaH - pratitaH atithiH - bhojanakAlopasthitaH prAghUrNakaH kRpaNodaridraH vanIpako-yAvacakavizeSa 'abbhujjayAe 'tti abhyudyatAH - suvihitAstatsambandhitvAdeSaNA'bhyudyatA tayA 'payayayAetti prayatayA prakRSTayatnavatyA 'payattAe 'tti pradattayA gurubhiranujJAtayetyarthaH 'paggahiyAe 'ti pragRhItayA prakarSeNAbhyupagatayA 356 adInaH adInAkArayukta ityarthaH 'avimanAH' avigatacittA azUnyamanA ityarthaH akaluSaH- krodhAdikAluSyarahitatvAt 'aviSAdI' viSAdavarjitaH 'aparitaMtayogI' avizrAntasamAdhiH 'jayaNaghaDaNajogacaritte tti yatanaM prApteSu yogeSUdyamakaraNaM ghaTanaMca - aprAptAnAM teSAM prAptyarthaM yatnaH yatanaghaTanapradhAnA yogAH - saMyamavyApArA manaHprabhRtayo vA yatra tattathA tadevaMbhUtaM caritraM yasya sa tathA 'ahApajjattaM 'tti yathAparyAptaM yathAlabdhamityarthaH ' samudANaM 'ti bhaikSyaM 'bilamive' tyAdi, asyAmarthaMH- yathA bile pannagaH pAzvasaMsparzenAtmAnaM pravezayati tathA'yamAhAraM mukhenAsaMspRzanniva rAgavirahitatvAdAhArayati - abhyavaharatIti, 'tavarUvalAvaNNe' tti tapasA - karaNabhUtena rUpasya - AkArasya lAvaNyaM - saundaryaM taporUpalAvaNyamUt zuSkachallI - zuSkatvak kASThasya satkA pAdukA kASThapAdukA pratItA 'jaraggatovAhaNa' tti jaratkA-jaratI jIrNetyarthaH sA cAsAvupAnacceti jaratkopAnat 'aTThicammachirattAe' tti asthIni ca carma ca zirAzca-snAyavo vidyante yayostau tathA tadbhAvastattA tayA asthicarmmaziravattayA prajJAyete yaduta pAdAvetAviti na punarmAMsazoNitavayattayA tayoH kSINatvAditi 'ayameyArUve tavarUvalAvaNNe hotthA se jahAnAmae' tti pratyAlApakaM draSTavyaM, 'kala'tti kalAyo dhAnyavizeSasteSAM 'saMgaliya' tti phalikA mudgA mASAzca pratItAH 'taruNaya'tti abhinavA komaletyarthaH 'milAyamANi 'tti glAyantI - mlAnimupagatA 'kAkajaMghA iva'tti kAkajaGghA - vanaspativizeSaH, sA hi parizyamAnasnAyukA sthUlasandhisthAnA ca bhavatIti tayA jaGghayorupamAnam, athavA kAko - vAyasaH, kaGkaNikAlike ca pakSivizeSau tajjaGghA ca svabhAvato nirmAMsazoNitA bhavatIti tAbhyAmupamAnamihoktamiti 'kAlipori' tti kAkajaGghAvanaspativizeSarva mayUraDheNikAlAlike pakSivizeSau athavA DheNikAlaH- tiDDuH 'borIkarIlleti' badalI - karkandhUH karIraM - pratyagraM kandalaM zalyakI zAlmakI ca vRkSavizeSau pAThAntareNa 'sAmakarillei vA' tatra ca zyAmA- priyaGguH 'kaDipattasse'tti kaTI eva patraM - pratalatvenAvayavadvayarUpatayA ca sargAdivRkSadalaM kaTIpatraM tasya, pAThAntareNa kaTIpaTTasya, uSTapAda iti vA, karabhacaraNo hi bhAgadvayarUpo'nunnatazcAdhastAt bhavatIti tena putapradezya sAmyaM, 'jaraggapAeti' jaradgavapAdaH 'udarabhAyaNassa 'tti udarameva bhAjanaM kSAmamadhyabhAgatayA piTharAdyudarabhAjanaM tasya 'sukkadieti vA' iti zuSkaH - zoSamupagato dhatiHcarmamayajalabhAjanavizeSaH 'bhajjaNayabhalle' tti caNakAdInAM bharjanaM - pAkavizeSApAdanaM tadarza yatkabhallaMkapAlaM ghaTAdikarpparaM tattathA 'kaTThakolaMbaeti' zAkhizAkhAnAmavanatamagraM bhAjanaM vA kolamba ucyate kASThasya kolamba iva kASThakolambaH paridhzyamAnAvanatahadayAsthikatvAt 'evAmevodaraM sukkaM lukkhaM nimmaMsa' mityAdi pUrvavat, 'pAMsulikaDayANaM' ti pAMzulikAH - pAvasthIni tAsAM kaTakI- kaTau
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ varga:-3, adhyayanaM -1 357 pAMzulikAkaTI tayoH 'thAsayAvalIiva' tti sthAsakA darpaNAkRtayaH sphurakAdiSu bhavanti teSAmuparyuparisthitAnAmAvalI -paddhatiH sthAsakAvalI devakulAmalasArakAkRtiritibhAvaH, 'pANAvalI iva' tti pANazabdena bhAjanavizeSa ucyate teSAmAvalI yA sA tatha 'muMDAvali' tti vA muNDa: sthANuvizeSA yeSu mahiSIvATAdI parighAH parikSipyante teSAM niraMtaravyavasthitAnAmAvalIpaGkitaryA sA tathA, tathA 'piTTakaraMDayANaM 'ti pRSThavaMzAbhyunnatapradezAnAM 'kannAvalI'ti karNA mukuTAdInAM teSAmAvalI -saMhatiryA sA tathA 'golAvalI' ti golakA - vartulAH pASANAdimayAH 'vaTTaya'tti varttakA jatvAdimayA bAlamaraNakavizeSAH 'evAmeva 'tyAdi pUrvavat 'urakaDayassa'tti uro-udayaM tadeva kaTakamuraH kaTakaM tasya 'cittakaTTarei va 'tti iha cittazabdena kiliJjadikaM vastu kiJciducyate tasya kaTTakhaNDaM tathA 'vIyaNapatte' tti vyajanakaMvaMzAdidalamayaM vAyUdIraNaM tadeva patramiva patraM vyajanapatraM 'tAliyaTapatteti tti tAlavRntapatraMvyajanapatravizeSaH emizcopamAnamurasaH pratalatayeti 'samisaMyagaliya' tti zamI vRkSavizeSastasya saGgalikA - phalikA, evaM bAhAyA agatthio ya vRkSavizeSAviti 'sukkacchagaNiya'tti chagaNiyA-gomayaprataraH vaTapatrapalAzapatre pratIte 'karagagIvAi va' tti vArghaTikAgrIvA kuNDikAAlukA 'uccatthavaNaeaii va'tta uccasthApanakam ebhistribhirupamAnairgIvAyAH kRzatokteti, 'haNuyAe 'tti cibukasya 'lAuyaphalei va' tti alAbuphalaM - tumbinIphalaM - 'hakuvaphale' tti hakuvIvanaspati vizeSastasya phalamiti 'aMbagaTTiyAi va'tti Amrakasya - phalavizeSasyAsthIni - majjA Atape dattAni zuSkAnItyAdi sarvamanusarttavyaM 'sukkajalopAi va' tti jalaukA - dvIndriyajalajantuvizeSaH 'silesaguliya' ti zleSmaNo guTikA 'alattaguliya'tti alaktako lAkSArasaH, etAni hi vastUni zuSkAni vicchAyAni saGkocavanti bhavantIti oSThopamAnatayoktAni, jihAvarNakaH, 'aMvvagapesiya'ti AmraM-pratItaM tasya pezikA - khaNDam, ambAlakaM- phalavizeSo mAtulaGgaM brIjapUrakamiti, 'vINAchiDDe' tti vINArandhraM ' vadvIsagacchiDDuI va'tti vaddhIsako - vAdyavizeSaH 'pAsAivatArigAiva' tti prabhAtasamaye tArikA - jyotiH RkSamatyarthaH sA hi stokatejomayI bhavatIti tayA locanamupamitamiti, pAThAntareNa prAbhAtikatArA iti 2 'mUlachallIi va 'tti mUlakaH - kandavizeSastasya challI - tvak sA hi pratalA bhavatIti tayorupamAnaM karNayoH kRtaM, 'vAluMkachallI' vAlukaM -cirbhaTaM 'kArellAchallI' ti kArellakaM vallIvazeSaphalamiti, kvacicca nItipadaM dRzyate na cAvagamyate, 'dhannassa sIsa' tti 'dhannassa NaM anagArassa sIsassa ayameyArUve tavarUvalAvanne hotthA' 'taruNagalAue va 'tti taruNakaM- komalaM 'lAuyaM' alAbu tumbakamityarthaH 'taruNagaelAluya'tti AlukaM - kandavizaSaH taccAnekaprakAramiti vizeSaparigrahArthamelA luka - mityuktaM 'siNhAei va 'tti sistAlakaM phalavizaSo yatsephAlakamiti lauke pratItaM tacca taruNaM yAvatkaraNAt 'chinnamuNhe dinnaM sukkaM samANaM milAyamANaM ciTThai 'tti dRzyam 'eva'tti 'evAmeva dhannassa anagArassa sIsaM sukkaM lukkhaM nimmaMsaM aTThicammachirattAe pannAyati no cevaNaM maMsasoNiyattAe'tti, ayamapyAlApakaH pratyaGgavarNake dRzyo navaramudarabhAjanakarNajihauSThavarNakeSvastIti padaM ya bhANyate adi tu 'cammachirAe paNNAyaitti valavvamiti pAdAbhyAgArabhya mastakaM vAvadvarNito dhanyakamaviH / punastathaiva prakArAntareNa varNayannAha
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 anuttaropapAtikadazAGgasUtram 3/1/10 'dhanne Na'mityAdi, dhanyo'nagAro zaMkArau vAkyAlaGkArArthau kiMbhUtaH ?-zuSkaNa mAMsAdyabhAvAt 'bhukkheNaM tibubhukSAyogAtrUkSeNapAdajaGghoruNA'layajAtena lakSita iti gamyate, samAhAradvandvazcAyamiti, tathA vigayataDikarAleNaMkaDikaDAheNaM ti vikRtaM-bIbhatsaMtaccatattaTISupArveSu karAlaM-unnataM kSINamAMsatayonnatAsthikatvAt vikaTataTIkarAlaM tena kaTI eva kaTAhaM-kacchapRSThaM bhAjanavizaSo vA kaTIkaTAhaM tena lakSita iti gamyate, evaM sarvatrApi, 'piTThamavassieNaM'ti pRSThaM0pazcAdyAgamavAzritena-tatra lagnena yakRtplIhAdInAmapi kSINatvAt, udarameva bhAjanaM kSAmamadhyatvAt udarabhAjanaM tena 'joijjamANehiM'ti nirmAsatayA dRzyamAnaiH 'pAMsulika-DaehiM tipArzAvasthikaTakaiH,kaTakatAcateSAMvalayAkAratvAt 'akkhasuttamAletivatti akSAH-phalavizeSAsteSAMsambandhinIsUtrapratibaddhAmAlAAvalI yA sAtathAsaiva gaNyamAnairnirmAMsatayA'tivyaktatvAt, pRSThakaraNDakasandhibhiriti pratItaM, tathA gaGgAtaraGgabhUtena-gaGgAkallolaklepana paridRzyamAnAsthikatvAt udara eva kaTakasya-vaMzadalamayasyadezabhAgo-vibhAgaiti vAkyamatastena, tathA zuSkasarpasamAnAbhyAM bAhubhyAM 'siDhikalaDAlIviva' kaTAlikA-azvAnAM mukhasaMyamanopakaraNavizeSo lohamayastadvallambamAnAbhyAmagrahastAbhyAM bAhyoragrabhUtAbhyAM zayAbhyAmityarthaH 'kaMpaNavAioivati' kampanavAtikaH-kampanavAyurogavAn 'vevamANIe'tivepamAnayAkampamAnayA zIrSaghaTyA-ziraHkaTikayA lakSitaH pramlAnavadanakamalaH pratItam 'ubbhaDaghaDAmuhe'tti udbhaTaM-vikarAlaM kSINaprAyadazanacchadatvAd ghaTakasyeva mukhaM yasya sa tathA 'ubbuDDanayaNakose'tti 'ubbuDDatti antaH pravezitau nayanakauzo locanakozakau yasya sa tathA 'jIvaM jIveNaM gacchati' jIvavIryeNa natu zarIravIryeNaityarthaH zeSamantakRtadazAGgavaditi / / mU. (11) teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nagare guNasilae cetite seNie rAyA, teNaM kAleNaM 2 samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe parisA niggayA seNite ni0 dhammaka0 parisA paDigayA, tate NaM se seNie rAyA samaNassa0 re aMtie dhammaM socA nisamma samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati 2 evaM vayAsI-imAsiNaM bhaMte ! iMdabhUtipAmokkhANaMcoddasaNhaM samaNasAhassINaM katire anagAre mahAdukkarakArae cevamahAnijaratarAe ceva?, evaM khalu seNiyA! imAsiMiMdabhUtipAmokkhANaM coddasaNhaM samaNasAhassINaM dhanne anagAre mahAdukkarakArae ceva mahAnijaratarAe ceva, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccati imAsiMjAva sAhassINaM dhanne anagAre mahAdukkarakArae ceva mahAnijjara0?, evaM khalu seNiyA! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kAkaMdI nAma nagarI hotthA uppiM pAsAyavaDiMsae viharati, tateNaM ahaM annayA kadAti puvvANupuvIecaramANegAmANugAmaMdUtijamANe jeNeva kAkaMdI nagarI jeNeva sahasaMbavaNe ujANe teNeva uvAgate ahApaDirUvaM uggahaMu02 saMjame0 jAva viharAmi, parisA niggatA, taheva jAva pavvaite jAva bilamiva jAva AhAreti, dhannassa NaM anagArassa pAdANaM sarIravannaosavvojAva uvasobhemANe 2 ciTThati, seteNaTTeNaM seNiyA evaMvuccati-imAsiMcaudasaNhaM sAhassINaM dhanne anagAre mahAdukkarakArae mahAmijjaratarAe ceva, tate NaM se seNie rAyA samaNassa bhagavato mahAvIrassa aMtie eyamaDhaM socA nisamma haTTatuTTha0 samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti 2 vaMdati namaMsati 2 jeNeva dhanne anagAre teNeva uvAgacchati 2 dhannaM
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 359 vargaH-3, adhyayanaM-1 anagAraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti 2 vaMdati NamaMsati 2 evaM vayAsI0 dhanne'si NaM tumaM devANu0! supuNNe sukayatthe kayalakkhaNe suladdhe NaM devANuppiyA! tava mANussae jammajIviyaphalettikaTThavaMdati NamaMsati 2 jeNeva samaNe0 teNeva uvAgacchati 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto vaMdati namaMsati 2 jAmeva disaMpAubbhUte tAmeva disiM paDigae mU. (12) taeNaMtassa dhannassa anagArassa annayA kayAti puvvarattAvarattakAle dhammajAgariyaM0 imeyArUve abbhatthite 5 evaMkhalu ahaMimeNaM orAleNaMjahAkhaMdaotahevaciMtAApucchaNaM therehiM saddhiM viulaMduruhaMti mAsiyA saMlehaNA navamAsa pariyAtojAva kAlamAse kAlaM kiccA uDDe caMdimajAvaNavaya gevijavimANapatthaDe ubaMdUraMvItIvatittA savvaTThasiddhe vimANe devattAeuvavanne, therA taheva uyaraMti jAva ime se AyArabhaMDae, bhaMtettibhagavaMgotametahevapucchatijahA khaMdayassa bhagavaM vAgareti jAva savvaTThasiddha vimANe uvavanne / dhannassaNaM bhaMte ! devassa kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA?, gotamA ! tettIsaM sAgarovamAI ThitI pannattA / se NaM bhaMte ! tato devalogAo kahiM gacchihiti kahiM uvavaJjihiti?, goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihiti 5/taM evaM khalu jaMbU! samaNeNaMjAva saMpatteNaM paDhamassaajjhayaNassa ayamaDhe ptrtte| vargaH-3 - adhyayanaM-1 samAptam -varga:-3 adhyayanAni 2...10:mU. (13) jatiNaM bhaMte ! ukkhevao evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kAgaMdIe nagarIe bhaddAnAmaM satthavAhI parivasati aDDa0, tIse NaM bhaddAe satthavAhIe putte suNakkhatte nAmaM dArae hotthA ahINa0 jAva surUve paMcadhAtiparikkhitte jahA dhanno tahA battIsa dAo jAva uppiM pAsayavaDeMsae viharati, teNaM kAleNaM 2 samosaraNaM jahA dhanno tahA sunakkhatte'viNirate jahA thAvaccAputtassa tahA nikkhamaNaMjAva anagAre jAte IriyAsamite jAva baMbhayArI, tateNaM se sunakkhatte anagAre jaMceva divasaM samaNassa bhagavato ma0 aMtite muMDe jAva pavvatite taM ceva divasaM abhiggahaM taheva jAva bilamiva AhAreti saMjameNaMjAva viharatibahiyAjaNavayavihAraM viharati ekkArasa aMgAiMahijjati saMjameNaM tavasA appANaMbhAvemANe viharati, tateNaM se suNa0 orAleNaM jahA khaMdato teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nagare guNasilae cetie seNie rAyA sAmIsamosaDhe parisA niggatA rAyA niggatodhammakahA rAyA paDigaoparisA paDigatA, tate NaM tassa sunakkhattassa annayA kayAti puvvarattAvarattakAlasamayaMsi dhammajA0 jahA khaMdayassa bahU vAsA pariyAto gotamapucchA taheva kaheti jAva savvaTThasiddhe vimANe deve uvavanne tettIsaM sAgarovamAiMThitI pannattA, se NaM bhate0 ! mahAvidehe sijjhihiti / evaM sunakkhattagameNaM sesAvi a bhANiyavvA, navaraMANupuvIe donni rAyagihe donnisAee donnivANiyaggAmenavamohasthiNapure dasamorAyagihe navaNhaM bhaddAo jaNaNIo navaNhavi battIsao dAo navaNhaM nikkhamaNaM thAvaccAputtassa sarisaM
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 anuttaropapAtikadazAGgasUtram 3/2...10/13 vehallassa piyA kareti chammAsA vehallate nava dhaNNe sesANaM bahU vAsA mAsaM saMlehaNA savvaTThasiddha mahAvidehe sijjhnnaa| vargaH-3 adhyayanAni 2...10 samAptAni evaMkhaluMjaMbU! samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaMAigareNaM titthagareNaMsayaMsaMbuddheNaM loganAheNaM logappadIveNaMlogapajjoyagareNaMabhayadaeNasaraNadaeNaMcakkhudaeNaMmaggadaeNaMdhammadaeNaMdhammadesaeNaM dhammavaracAuraMtacakkavaTTiNAappaDihayavaranANadaMsaNadhareNaMjiNeNaMjANaeNaMbuddheNaMbohaeNaMmokkeNaM moyaeNaM tineNaMtArayeNaM sivamayalamaruyamanaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvattayaM siddhigatinAmadheyaM ThANaM saMpatteNaM anuttarovavAiyadasANaM taccassa vaggassa ayamaDhe pannatte / vargaH-3 samAptaH // 1 // zabdAH kecana nArthato'tra viditAH kecittu paryAyataH, sUtrArthAnugateH samUhya bhaNato yajjAtabhAgaH padam / vRttAvatra taka jinezvaracobhASAvidhau kovidaH, saMzodhyaM vihitAdarairjinamatopekSA yato na kSamA / / // 2 // pratyakSaraM nirUpyAsya, granthamAnaM vinizcitam / dvAviMzatizatamiti, caturNAM vRttisaGkhyayA // muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA anuttaro papAtikadasA sUtrasya abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| | 9 navamaM aGgasUtraM anuttaropapAtikadazA samAptam / ***
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 9, adhyayanaM -1, 119 11 namo namo nimmala daMsaNassa paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmine namaH 10 praznavyAkaraNasUtram saTIkaM (dasamaM aGgasUtram) (mUlasUtram + abhayadevasUriviracitA vRttiH) AzravadvAre adhyayanaM - 1 - prANavadhaH // 2 // vR. zrIvarddhamAnamAnamya, vyAkhyA kAcid vidhIyate / praznavyAkaraNAGgasya, vRddhanyAyAnusArataH // ajJA vayaM zAstramidaM gabhIraM, prAyo'sya kUTAni ca pustakAni / sUtraM vyavasthApyamato vimRzya, vyAkhyAnakalpAdita eva naiva // vR. atha praznavyAkaraNAkhyaM dazamAGgaM vyAkhyAyate - atha ko'syAbhidhAnasyArthaH ?, ucyate, praznAH- aGguSThAdipraznavidyAstA vyAkriyante - abhidhIyante'sminniti praznavyAkaraNaM, kvacit 'praznavyAkaraNadazA' iti dRzyate, tatra praznAnAM vidyAvizeSANAM yAni vyAkaraNAni teSAM pratipAdanaparA dazA-dazAdhyayanapratibaddhAH granthapaddhataya iti praznavyAkaraNadazAH, ayaM ca vyutpattyartho'sya pUrvakAle'bhUt, idAnIM tvAzravapaJcakasaMvarapaJcakavyAkRtirevehopalabhyate, atizayAnAM pUrvAcAryairaidaMyugInAnAmapuSTAlambanapratiSevipuruSApekSayottAritatvAditi, asya ca zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminasambandhI paJcamagaNanAyakaH zrIsudharmmasvAmI sUtrato jambUsvAminaM prati praNayanaM cikIrSuH sambandhAbhadheyaprayojanapratipAdanaparAM 'jambU' ityAmantrapadapUrvaM 'iNamo' ityAdigAthAmAhamU. (1) 'jaMbU' - ' teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAnAma nagarI hotthA, punnabhadde ceie vaNasaMDe asogavarapAyave puDhavisilApaTTae, tattha NaM caMpAe nayarIe koNie nAma rAyA hotthA, dhAriNI devI, teNaM kAleNaM 2 samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI ajjasuhamme nAma there jAisaMpanne kulasaMpanne balasaMpanne rUvasaMpanne vinayasaMpanne nANasaMpanne daMsaNasaMpanne carittasaMpanne lajjAsaMpanne lAghavasaMpanne oyaMsI teyaMsI baccaMsI jasaMsI jiyakohe jiyamANe jiyamAe jiyalobhe jiyanidde jiyaiMdie jiyaparIsa he jIviyAsamaraNabhayavippamukke tavappahANe guNappahANe muttippahANe vijjApahANe maMtappahANe baMbhappahANe vayappahANe nayappahANe niyamappahANe saccappahANe soyappahANe nANappahANe daMsaNappahANe carittappahANe cohasapuvvI caunANovagae paMcahiM anagArasaehiM saddhiM saMparivuDe puvvANupuvviM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva caMpA nayarI teNeva uvAgacchai jAva ahApaDirUvaM uggahaM 361
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/1 uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaMbhAvamANe viharati / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajjasuhammassa aMtevAsIajjajaMbUnAmaManagAre kAsavagotteNaMsattussehe jAvasaMkhittavipulateyalesse ajjasuhammassa therassa adUrasAmante uDjANU jAva saMjamaNaM tavasA appANaMbhAvamANe vihri| tae NaM se ajajaMbU jAyasaDDhe jAyasaMsae jAyakouhalle uppannasaddhe 3 saMjAyasaddhe 3 samuppannasaddhe 3 uTThAe 2 jeNeva ajjasuhamme there teNeva uvAgacchai 2 ajasuhamme there timkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei 2 vaMdai namasai naccAsanne nAidUre vinaeNaM paMjalipuDe pajjuvAsamANe evaM vayAsI-jaiNaMbhaMte! samaNeNaMbhaga0 mahA0 jAva saMpatteNaMNavamassaaMgassaanuttarovavAiyadasANaM ayamaDhe paM0 dasamassa NaM aMgassa paNhAvAgaraNANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paM0?, jaMbU! dasamassa aMgassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM do suyakkhaMdhA pannattA-AsavadArA ya saMvaradArA ya, paDhamassaNaM bhaMte! suyakkhaMdhassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM kai ajjhayaNA pannattA? jambU! paDhamassa NaM suyakkhaMdhassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMca ajjhayaNA pannattA, doccassaNaM bhaMte !0 evaM ceva, eesiNaM bhaMte! aNhayasaMvarANaMsamaNeNaMjAva saMpatteNaM ke aDhe pannatte?, tateNaMajasumme there jaMbUnAmeNaM anagAreNaM evaM vutte samANe jaMbUM anagAraM evaM vayAsI vR. jaMbU! iNamo' ityadi, ayaM ca 'teNaM kAleNaM 2' ityAdiko granthaH sssstthaanggprthmjnyaataavdvseyH|yaa ceha dvizrutaskandhatoktA'sya sA na rUDhA, ekazrutaskandhatAyA eva rUDhatvAditi / mU. (2) (jaMbU)-iNamo aNhayasaMvara viNicchiyaM pavayaNassa nissaMdaM, vocchAmi nicchayatthaM suhAsiyatthaM mahesIhiM / / vR.gAthA vyAkhyA tvevam-'jaMbU'ttihejambUnAman ! 'iNamottiidaM vakSyamANatayA pratyakSAsanaM zAstraM 'aNhayasaMvaravinicchayaMti A-abhividhinA snauti-zravati karma yebhyaste AsnavAHAzravAHprANAtipAtAdayaH paJca tathA saMkriyate-nirudhyate AtmataDAge karmajalaM pravizadebhiriti saMvarAH-prANAtipAtaviramaNAdayaH AzravAzca saMvarAzca vinizcIyante-nirNIyante tatsvarUpAbhidhAnato yasmiMtastadAzravasaMvaravinizcayam, tathA pravacanaM-dvAdazAGgaM jinazAsanaM tasya kharjUrAdisundaraphalasya nisyanda iva paramara- sasnutiriva nisyando'tastaM, pravacanaphalanisyandatA cAsya pravacanasAratvAt, tatsAratvaMcacaraNarUpatvAta, caraNarUpatvaMcAzravasaMvarANAMparihArAsevAlakSaNAnuSThAnapratipAdakatvAt, caraNasya ca prvcnsaartaa| // 1 // "sAmAiyamAIyaM suyanANaM jAva biNdusaaraao| tassavisAro caraNaM sAro caraNassa nivvANa / / " miti vacanaprAmANyAditi, vakSye-bhaviSyAmi nizcayAya nirNayayA nizcayArthaM nizcayo vA'rthaH-prayojanamasyeti nizcayArthaM vakSye ityetasyAH kriyAyA vizeSaNamathavA nirgatakarmacayo nizcayo-mokSastadarzamityevaM zAstravizeSaNamidaM, suSTu kevalAlokavilokanapUrvatayA yathA'vasthitatvena bhASito-bhaNito'rtho yasya tattathA, kaiH subhASitArthamityAha-mahAntazca te sarvajJatvatIrthaMpravartanAdyatizayavattvAd RSayazca-munayo maharSayastaiH, tIrthakarairityarthaH, atra ca 'jaMbU' ityanena jambUnAmnaH sudharmasvAmiziSyatvAt sudharmasvAminA praNItamidaM sUtrata ityabhihitaM, maharSibhirityanena cArthatastIrthakarairiti / / iha ca sudharmasvAminaM prati
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-1, 363 zrImanmahAvIreNaivArthato'syAbhidhAne'piyanmaharSibhiriti bahuvacananirdezena tIrthakarAntarAbhihitatvamasya pratipAditaMtatsarvatIrthakarANAMtulyamatatvaprati-pAdanArthaM, viSayamamatatvehi teSAmasarvajJatvaprasaGgAditi, iha ca maharSigrahaNena tadanyeSAmapi sambhave yat tIrthakarairiti vyAkhyAtaM tat 'atyaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNa miti vacanA-nusArAnnirupacaritamarhacchabdaprayogasya ca teSveva yujyamAnatvAdita, etena cAsyazAstrasyopa-kramAkhyAnuyogadvArasambandhinaHpramANAbhidhAnabhedasyAgamAbhidhAnapratibhedasyAbhedabhUtAtIrthakarApekSayA'rthataAtmAgamatA gaNadharApakSayA'rthataH anantarAgamatA tacchiSyApekSayA parammaparAgamatA proktA, -'jambU' ityanena sUtrataHsudharmasvAmyapekSayAAtmAgamatAjambUsvAmyapekSayA'nantarAgamatA tacchiSpApekSayAcaparamparAgamateti, athavA anugamAkhyatRtIyAnuyogadvArasya prabhedabhUtoyaupodghAtaniryuktyanugamastatsambandhinaH puruSadvArasyaprabhedabhUtA'rthatastIrthakaralakSaNabhAvapuruSapraNItatA sUtrato gaNadharalakSaNabhAvapuruSapraNItatAcAsyoktA, tathA caguruparvakramalakSaNaH sambandho'pyasya darzitaH, etadupadarzanena cAsmin zAstre AptapraNItatayA'visaMvAditvena grAhyametaditi buddhiH prekSAvatAmAvi vitA, tathA AzravasaMvaravinizcayamityanenAsyAbhidheyamukataM, etadabhidhAne copakramadvArAntargatamarthadhikAradvAraM tadvizeSabhUtasvasamayavaktavyatAdvArekadezarUpamupadarzitamiti, pravacanasya nisyandamityanena tupravacanapradhAnAvayarUpatvamasyoktaM, pravacanasya kSAyopazamikabhAvarUpatvenopakramAkhyAnuyogadvArasya nAmAkhyApratibhedasya SaNNAmAkhyapratidvArasyAvatArazca darzitaH, SaNNAmadvAre hyaudayikAdayaH SaD bhAvAH prarUpyanta iti, nizcayArthamanena tvasya zAstrasya nizcayalakSaNamanantaraprayojanamuktaM, tadbhaNanena hi tadarthinaHprekSAvanto'trapravartitA bhavanviti, nahi niSprayojanaM prekSAvantaH kartuM zrotuM vA pravarttante, prekSAvattAhAniprasaGgAt, evaM cAnugamAsyatRtIyAnuyogadvArA syopodghAtaniyuktyabhidhAnapratidvArasya pratibhedabhUtaM kAraNadvAramabhihitaM, yatastatredaM cintyate-kena kAraNenemadhyacayanamuktamiti, ihApi ca tasyaiva nizcayarUpasya zAstrapratipAdanakAraNasyacintitatvAt, nanvAzravasaMvaravinizcayamityuktAvapi nizcayArthamityucyamAnamatiricyamAnamivAbhAti, yatra hyAzravasaMvarA vinizcIyante tat tadvinizcayArthaM bhavatyeveti, satyaM, kintu AzravasaMvaravinizcayamityanenAbhidheyavizeSAbhidhAyakatvalakSaNaM tatsvarUpamAtrameva vivakSitaM, nizcayArthamanena tutatphalabhUtaMprayojanamitina punaruktateti, prayojanaMca pratipAdayatopA-yopeyabhAvalakSaNo'pi sambandhodarzitobhavati, yata idaMzAstramupAyonizcayazcAsyopeyamityevaMrUpa evAsAviti yadyapi cAnuyogadvArANyadhyayanasyaivAvazyakAdAvupadazyante tathApIhAGge zrutaska-ndhayoradhyayanasamudAyarUpatvAtkathaJcidupakramAdidvArANAMyujyamAnatvAtyathAsambhavaMgAthAvayavaidarzitAni, ata evAcAraTIkAkRtA'Ggamuddizya tAnyupadarzitAni / anantaramAzravasaMvarAihAbhidheyatvenoktAH, tatraca 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAdAzravAMstAvatparimANato nAmatazca pratipAdayannAhamU. (3) paMcaviho pannatto jiNehi iha aNhao anaadiio| hiMsAmosamadattaM abbabhapariggaraM ceva //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/3 vR. 'paMcaviho' gAthA / paJcavidhaH-paJcaprakAraH prajJaptaH-prarUpito jinaiH--rAgAdijetRbhiH iha-pravacane loke vA AsnavaH-AzravaH anAdikaH-pravAhApekSayA''divirahitaH upalakSaNatvAdasya nAnAjIvApekSayA aparyavasita ityapi dRzyasAditvesaparyavasitatvevA''zravasya karmabandhAbhAvena siddhAnAmiva sarvasaMsAriNAM bandhAdyabhAvaprasaGgaH, athavA RNaM-adhamarNena deyaM dravyaM tadatIto'tidurantatvenAtikrAntaH RNAtItaH aNaM vA-pApaM karma AdiH-kAraNaM yasya sa aNAdikaH,nahi pApakarmaviyuktA Azrave pravartante, siddhAnAmapi tat pravRttiprasaGgAditi, tameva nAmata Aha-hiMsA-prANavadhaH 'mosaM'ti mRSAvAdaM adattaM-adattadravyagrahaNaM abrahma ca maithunaM parigrahazca-svIkAro abrahmaparigraha, cakAraH samuccaye, evazabdo'vadhAraNe, evaM cAsya sambandhaH abrahmaparigrahamevaceti, avadhAraNArthazcaivaM-hiMsAdibhedata eva paJcavidhaH, prakArAntareNa tu dvicatvAriMzadvidho, ydaah||1|| "iMdiya 5 kasAya 4 avvaya 5 kiriyA 25 paNa caura paMca paNavIsA / jogA tinneva bhave bAyAlA Asavo hoi ||"tti evaMcAnayAgAthayA'syadazAdhyayanAtmakasyAGgasya paJcanAmAzravANAmabhidhAyakAnyAdyAni paJcAdhyayanAni sUcitAni, tatra prathamAdhyayanavinizcayaprathamAzravavaktavyatAnugamArthamimAM dvAragAthAmAhamU. (4) jArisao jaMnAmA jaha ya kao jArisaM phalaM deti| jeviya kareMti pAvA pANavahaM taM nisAmeha // vR. 'jAriso' gAhA, yAdhzako-yatsvarUpakaH, yAni nAmAni yasyeti yannAmA yadabhidhAna ityarthaH, yathAcakRto-nivartitaHprANibhirbhavatIti, yAdRzaM yatsvarUpaMphalaM-kAryadurgatigamanAdikaM dadAti-karoti, ye'pica kurvantipApAH-pApiSThAHprANAH-prANinasteSAMvadho-vinAzaHprANavadhastaM, 'taM'ti tatpadArthapaJcakaM 'nisAmeha'tti nizamayata zraNuta mama kathayata iti shessH| tatra 'tattvabhedaparyAyaiAkhye ti nyAyamAzritya yAzaka ityanena prANivadhasya tattvaM nizcayatayA pratijJAtaM, yannAmetyanena tu paryAyavyAkhyAnaM, zeSadvAratrayeNa tu bedavyAkhyA, karaNaprakArabhedena phalabedena ca tasyaiva prANivadhasya bhidyamAnatvAta, athavA yAzo yannAmA vetyanena svarUpataH prANivadhazcintitastatparyAyANAmapiyAthAthyatayA tatsvarUpasyaivAbhidhAyakatvAt, yathA cakRto yeca kurvantItyanena tu kAraNato'sau cintitaH, karaNaprakArANAM kartRNAM ca tatkAraNatvAt, yAdazaMphalaM dadAtItyanena tukAryato'saucintitaH, evaMca kAlatrayavartitAtasya nirUpitA bhavatIti, athavA anugamAkhyatRtIyAnuyogadvArAvayavabhUtopodghAtaniyuktyanugamasya pratidvArANAM 'kiM kaiviha'mityAdInAM madhyAt kAnicidanayA gAthayA tAni darzitAni, tathAhi-yAdhzaka ityanena prANivadhasvarUpopadarzakaM kimityetat dvAramuktaM, yannAmetyanena tu niruktidvAraM, ekArthazabdavidhAnarUpatvAt tasya, ___ 'sammaddiTThI amoho' ityAdinA gAthAyugena sAmAyikaniyuktAvapi sAmAyikaniruktipratipAdanAt, yathA ca kRta ityanena kathamiti dvAramabhihitaM, ye'picakurvantyanena kasyeti dvAramuktaM, phaladvAraM tvatiriktamiheti / tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAdyAza iti dvArAbhidhAnAyAha
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dvAraM-1, adhyayanaM-1, 365 mU. (5) pANavaho nAma esa nicaM jiNehiM bhaNio-pAvo caMDo ruddo khuddo sAhasio anArio nigghiNo nissaMo mahabbhao paibhao 10 atibhao bIhaNao tAsaNao aNajjo ubveyaNaoya niravayakkho niddhammo nippivAso nikkaluNo nirayavAsagamaNanidhaNo 20 mohamahabbhayapayaTTao maraNAvemaNasso 22 / vR. 'pANavaho' ityAdi, prANavadho hiMsA nAmetyalaGkRtau vAkyasya eSaH-adhikRtatvena pratyakSo nityaM-sadA na kadAcanApi pApacaNDAdikaM vakSyamANasvarUpaMparityajya vartata iti bhAvanA, jinaiH-AptairbhaNitaH-uktaH, kiMvidhaityAha-pApaprakRtInAMbandhahetutvenapApaH, kaSAyotkaTapuruSakAryatvAccaNDaH, raudrAbhidhAnarasavizeSapravartitatvAdraudraH, kSudrA-drohakA adhamAvA tatpravarttitatvAcca kSudraH,sahasA-avitarkapravartita iti sAhasikaH puruSastatpravRttitvAt sAhasikaH, ArAdhAtAH pApakarmebhya ityAryAstanniSedhAdanAryA-mlecchAdayastapravartitatvAdanAryaH, na vidyate ghRNA-pApajugupsAlakSaNA yatra sa nighRNAH, nRzaMsA-niHsUkAstadavyApAratvAt nRzaMsAH niSkrAnto vA saMzAyAH-lAdhAyAiti niHzaMsaH, mahadbhayaM yalmAdasau mahAbhayaH, prANinaM prANanaM prANinaM prati bhayaM yasmAt sa pratibhayaH, bhayAni-ihalaukikAdInyatikrAnto'tibhayaH ata evoktaM-maraNabhayaM ca bhayANaM ti 'bIhaNautti bhApayati-bhayavantaM karotIti bhApanakaH, trAsaH-AkasmikaM bhayaM akramotpannazarIrakampamanaHkSobhAdiliGgitatkArakatvAtrAsanakaH, 'aNajje'tti na nyAyopeta ityanyAyyaH, udvejanakaH-cittaviplavakArI udvegakara ityarthaH, cakAraH samuccaye, 'niravayakkho'tti nirgatA'pekSAparaprANaviSayA vA paralokAdiviSayA vA yasminnasau nirapekSaH niravakAGkSa vA, nirgato dharmAt-zrutacAritralakSaNAditi nirdhammaH,nirgataH pipAsA yA vadhyaM prati sneharUpAyA iti niSapipAsaH, nirgatA karuNA-dayA yasmAdasau niSkaruNanaH, nirayo-narakaH sa eva vAso nirayavAsastatra gamanaM nirayavAsagamanaM tadeva nidhanaM-paryavasAnaM yasya sa nirayavAsagamananidhanaH tatphala ityarthaH, moho-mUDhatA mahAbhayaM-atibhItiH tayoH prakarSakaHpravartako yaH sa mohamahAbhayaprakarzakaH, kvacinmohamahAbhayapravarddhaka iti pAThaH, maraNAvemanasso tti maraNena hetunAvaimanasyaM dainyaM dehinaaNysmaatsmrnnvaimnsyH| prathama-AdyaM mRSAvAdAdidvArApekSayA adharmadvAraM-AzravadvAramityarthaH tadevamiyatA vizeSaNasamudAyena yAdRzaH prANivadha iti dvAramabhihitaM, adhunA yannAmotidvAramabhidhAtumAha mU. (6) tassa ya nAmAni imAni goNNANi hoti tIsaM taMjahA-pANavahaM 1 ummUlaNA sarIrAo 2 avIsaMbho 3 hiMsavihiMsA 4 tahA akiccaM ca 5 ghAyaNA 65 mAraNA ya 7 vahaNA 8 uddavaNA 9 tivAyaNA ya 10 AraMbhasamAraMbho 11 Auyakammassuvaddavo bheyaNiTThavaNagAlaNA ya saMvaTTagasaMkhevo 12 macU 13 asaMjamo 14 kaDagamaddaNaM 15 voramaNaM 16 parabhavasaMkAmakArao 17duggatippavAo 18 pAvakovo ya 19 pAvalobho 20 chaviccheo21 jIviyaMtakaraNo22 bhayaMkaro23 aNakaroya 24 vajo 25 paritAvaNaaNhao 26 vinAso 27 nijavaNA 28 luMpaNA 29 guNANaM virAhaNatti 30 viya tassa evamAdIni nAmadhenjAni hoti tIsaM pANavahassa kalusassa kdduyphldesgaaii| vR. 'tasse'tyAdi, tasya-uktasvarUpasya prANivadhasya cakAraH punararthaH nAmAni
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/6 abhidhAnAnImAni-vakSyamANatayA pratyakSAsannAni gauNAni-guNaniSpannAni bhavati triMzat, tadyathA-prANAnAM-prANinAM vadho-ghAtaH prANavadhaH 1 'ummUlaNA sarIrAu'tti vRkSasyonmUlaneva unmUlanA-niSkAzanaM jIvasya zarIrAd-dehAditi 2, 'avIsaMbho'tti avizvAsaH, prANivadhapravRtto hi jIvAnAmavizrabhaNIyo bhavatIti prANavadhasyAvizrambhakAraNatvAdavithambhavyapadeza iti 3, 'hiMsavihiMsa'tti hiMsyaMta iti hiMsyAjIvAsteSAM vihiMsA-vidhAto hiMsyavihiMsA, ajIvavidhAte kila kathaMciprANavadho na bhavatIti hiMsyAnAmiti vizeSaNaM vihiMsAyA uktamathavA hiMsA vihiMsA caikaiveha grAhyA dvayorupAdAne'pi bahusamatvAditi, athavA hiMsanazIlohiM:-pramattaH 'jo hoiappamatto ahiMsao hiMsaoiyaro'tti vacanAt tatkRtA vizeSavatI hiMsA hiMvihiMsA 4, tathA 'akiccaM vatti tathA-tenaiva prakAreNa hiMsyaviSayamevetyarthaH, akRtyaM ca akaraNIyaM ca, cazabda ekArthikasamuccayArthaH 5, ghAtanA maraNA ca pratIte, cakAraH samuccayArtha eva 6-7, 'vahaNa'tti hananaM 8 'uddavaNa'tti upadravaNamapadravaNaM vA 9 _ 'tivAyaNAyetitrayANAM manovAkkAyAnAmathavA tribhyodehAyuSkendriyalakSaNebhyaH prANebhyaH pAtanA-jIvasya bhrasaMnA tripAtanA, uktaMca-'kAyavaimaNotiNNi u ahavA dehAuiMdiappANA' tyAdi, athavA atizayavatI yAtanA-prANebhyo jIvasyAtipAtanA tItapidhAnAdizabdeSvi - vAkAralopAt, cakAro'trApi samuccayArtha iti 10, 'AraMbhasamAraMbho'ttiArabhyante-vinAzyantaitiArambhA jIvAsteSAMsamArambhaH-upamardaH athavA ArambhaH-kRSyAdivyApArastena samArambhojIvopamaIH athavA Arambho-jIvAnAmupadravaNaM tena saha samArambhaH-paritApanamityArambhasamArambhaH prANavadhasya paryAya iti, athavA ArambhasamArambhazabdayorekatara eva gaNanIyo, bahusamarUpatvAditi 11, 'Auyakammassuvaddavo bhedaniTThavaNagAlaNA ya saMvaTTagasaMkhevo'tti AyuH karmaNa upadrava iti vA tasyaiva bheda iti vA taniSThApanamiti vA tadgAlanati vA, caH samuccaye, tatsaMvartaka iti vA, iha svArthe kaH, tatsaGgrapa iti vA, prANavadhayasya nAma, eteSAM ca upadravAdInAmekatarasyaiva gaNanena nAmnAM triMzatpUraNIyA, AyuzchedalakSaNArthApekSayA sarveSAmekatvAditi 12 ___ mRtyuH 13 asaMyamaH 14 etau pratItau tathA kaTakena-sainyena kiliona vAAkramya marddanaM kaTakamardanaM, tato hi prANavadho bhavatItyupacArAt prANavadhaH kaTakamaddenazabdena vyapadizyata iti 15 'voramaNaM tivyuparamaNaprANebhyojIvasyavyuparatiH,ayaMcavyuparamaNazabdo'ntarbhUtakAritArthaH, prANavadhaparyAyo bhavatIti bhAvanIyaM 16 parabhavasaGkamakAraka' itiprANaviyojitasyaiva parabhave saGkaGkAntisadbhAvAt 17 durgatau narAdikAyAM kartAraM prapAtayatIti durgatiprapAtaH durgatau vA prapAto yasmAt sa tathA 18 'pApakovo yatti pApaM-apuNyaprakRtirUpaM kopayati-prapaJcayati puSNAti yaH sa pApakopa iti athavA pApaMcAsau kopakAryatvAt kopazceti pApakopaH caH samuccaye 19 pa pApalobho'tti pApaM-apuNyaM lubhyati-prANini snihyati saMzliSyatItiyAvat yataH sa pApalobhaH, athavA pApaM cAsau lobhazca tatkAryatvAtpApalobhaH 20 'chaviccheo'tti chavicchedaH-zarIracchedanaM tasya ca
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 367 - dvAraM-1, adhyayanaM-1, duHkhotpAdanarUpatvAt prastutaparyAyavinAzakAraNatvAJcopacArAt prANavadhatvaM, aah||1|| "tappajjAyavinAso dukkhuppAto ya sNkilesoy| esa vaho jinabhaNio vajjeyavvo pyttennN||"tti, jIvitAntakaraNaH 22 bhayaMkarazca pratIta eva 23 RNaM-pApaM karotIti RNakaraH 24 'vajjo'tti vajramiva vajraM gurutvAt tatkAriprANinAmatigurutvenAdhogatigamanAd vaya'te vA vivekibhiriti varjaH, 'sAvajjo'tti pAThAntare sAvadyaH-sapApa ityarthaH 25 / _ 'paritAvaNaaNhau'tti paritApanapUrvaka AzravaH paritApanAzravaH, Azravo hi mRSAvAdAdirapi bhavati na cAsau prANavadha iti prANavadhasaGgrahArthamAzravasya paritApaneti vizeSaNamiti, athavA prANavadhazabdaM nAmavantaM saMsthApya zarIronmUlanAdIni tannAmAni saGkalpanIyAni tataH paritApaneti paJcaviMzatitamaM nAma Azrava iti SaDvizatitamamiti 26 "vinAza' iti prANAnAmiti gamyate 27 'nijjhavaNa'tti niH-Adhikyena yAnti prANinaH prANAsteSAM niryAtAM-nirgacchatAMprayojakatvaM niryApanA 28 'lupaNa'tti lopanA-chedanaMprANAnAmiti 29 'guNAnAM virAdhanetyapiceti hiMsyaprANigataguNAnAM hiMsakajIvacAritraguNAnAMvA virAdhanAkhaNDanA ityarthaH, itizabda upadarzane, apiceti samuccaye iti 20 / 'tasse' tyAdi prANivadhanAmnAM nigamanavAkyaM 'evamAINi'tti Adizabdo'tra prakArArtho ydaah||1|| "sAmIpye'tha vyavasthAyAM, prakAre'vayave tthaa| catuSvartheSu medhAvI, AdizabdaM tu lkssye-||" diti / tAnyevamAdIni-evaMprakArANyuktasvarUpANItyarthaH nAmAnyeva nAmadheyAni bhavanti, triMzaprANivadhasya kaluSasya-pApasya kaTukaphaladezakAni-asundarakAryopadarzakAni yathArthatvAteSAmiti / tadiyatA yannAmetyuktamathagAthoktadvAranirdezakramAgataM yathA ca kRtaityetadupadarzayati, tatra ca prANivadhakAraNaprakAre prANivadhakataNAmasaMyatatvAdayo dharmA jalacarAdayo vadhyAH tathAvidhamAMsAdIni prayojanAnica avataranti etanniSpannatvAtprANavadhaprakArasyeti tAnikrameNa darzayitumAha mU. (7)taMca puNa kareMti keI pAvA assaMjayAavirayA anihuyapariNAmaduppayogI pANavahaM bhayaMkaraM bahuvihaM bahuppagAraM paradukkhuppAyaNappasattA imehiM tasathAvarehiM jIvehiM paDiniviTThA, kiM te?, pAThINatimitimigilaanegajhasavivihajAtimaMdukkaduviha kacchabhaNakkamagaraduvigAhAdili veDhayamaMduyasImAgArapuluyasusumArabahuppagArAjalayaravihANAkate ya evamAdI, kuraMgarurusarabhacamarasaMbarahurabbhasasaya pasayagoNasarohiyahayagayakharakarabhakhaggavAnaragavayavigasiyAlakolamajArakolasuNakasiriyaMdalagAvattakokaMtiyagokaNNamihamahisavigghachagaladaviyAsANataracchaacchabbhallasaddUlasIhacillalacauppayavihANAkae ya evAmAdI, ayagaragoNasavarAhimaulikAudaradabbhapupphayAsAliyamahoragoragavihANakakae ya evamAdI, - -chIralasaMrabasehasellagagodhuMdaraNaulasaraDajAhigamugusakhADahilavAuppiyadhIroliyasirIsivagaNe ya evamAdI, kAdaMbakabakabalAkAsArasaADAsetIyakulalavaMjulapArippavakIvasauNa-dIviya haMsa dhattariTTaga bhAsakulIkosakuMcadagatuMDaDheNiyAlagasUyImuhakavilapiMgala- khagakAraMDagacakka
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/7 vAgaukkosagarulapiMgulasuyabarahiNamayaNasAlanaMdImuhanaMdamANaga koraMgabhiMgArakoNAlagajIvajIvakatittiravaTTakalAvakakapiMjalakakavotakapArevayagaciDigaDhiMkaku-kuDavasaramayUragacauragahayapoMDarIyakaravakavIrallaseNavAyasayavihaMgabhiNAsiJcAsavaggulicamma-TTilavitatapakkhikhahayaravihANAkateya evamAyI, jalathalakhagacAriNo u paMciMdie pasugaNe biyatiyacauridie vivihe jIve piyajIvie maraNadukkhapaDikUle varAe haNaMti bahusaMkiliTTakammA imehiM vivihehiM kAraNehiM, kiM te ?, cammavasAmaMsameyasoNiyajagaphipphisamatthuluMgahitayaMtapittakophasadaMtaTThA advimiMjanahanayaNakaNNaNhAruNinakkadhamaNisiMgadADhipicchavisavisANavAlaheuM, hiMsaMtiya bhamaramadhukarigaNe rasesu giddhA taheva teMdie sarIrovakaraNaTTayAe kivaNe bedie bahave vatthoharaparimaMDaNaTThA, annehi ya evamAiehiM bahUhiM kAraNasatehiM abuhA iha hiMsaMti tase pANe ime ya egidie bahave varAe tase ya anne tadassie ceva tanusarIre samAraMbhaMti attANe asaraNe anAhe abaMdhave kammanigalabaddhe akusalapariNAmamaMdabuddhijaNaduvijANae puDhavimaye puDhavisaMsie jalamae jalagae analANilataNavaNassatigaNanissie ya tammayatajite ceva tadAhAretappalariNatavaNNagaMdharasaphAsaboMdiruve acakkhuse cakkhuse ya tasakAie asaMkhe thAvarakAe ya suhumabAyarapatteyasarIranAmasAdhAraNe anaMte haNaMti avijANao ya parijANao ya jIve imehiM vivihehiM kAraNehiM, kiM te ?, karisaNapokkharaNIvAvivappiNikUvasaratalA gacitivetiyakhAtiyaArAmavihArathUbhapAgAradAragouraaTTAlagacariyAsetusaMkama pAsAyavikappabhavaNadharaNasaraNaleNa AvaNacetiyadevakulacittasamabhAvapAAyataNAvasahabhUmigharamaMDavANa ya kae bhAyaNamaMDovagaraNassavivihassayaaTThAe puDhaviM hiMsaMtimaMdabuddiyAjalaMca majaNayapANabhoyaNavatthadhova-NasoyamAdiehiM payaNapayAvaNajalAvaNavidaMsaNehiM agaNiM suppaviyaNatAlayaMTapehuNamuha- karayalasAgapattavatthamAdiehiM anilaM agAraparivA rabhakkhabhoyaNasayaNAsaNaphala- kamusalaukhalatatavitatAtojjavahaNavAhaNamaDavavivihabhavaNatoraNAviDaMgadevakulajAlayaddhacaMdanijUgacaMdasa liyavetiyaNisseNidoNicaMgerikakhIlameDhakasabhApavAva sahagaMdhamallANulevaNaMbarajuyanaMgalamaiyakuliyasaMdaNasIyArahasagaDajANajoggaaTTAla gacariadAragopura-phalihAjaMtasUliyalauDamusaDhisatagdhibahupaharaNAvaraNuvakkharANa kate, aNNehi ya evamAdiehiM bahUhiM kAraNasatehiM hiMsanti te tarugaNe bhaNitA evamAdI satte sattaparivajjiyA uvahaNanti daDhamUDhA dAruNamatI kohA mANA mAyA lobhA hassaratIaratI soya vedatthI jAyakAmatyadhammaheuM savasA avasA aTThA aNaTThAeyatasapANe thAvare ya hiMsaMti hiMsaMti maMdabuddhi savasA haNaMti avasA haNaMti savasA avasA duhao haNaMti aTThA haNaMtiaNaTThA haNaMti aTThA aNaTTA duhao haNaMtihassA haNaMtiverAhaNaMtiratIya haNaMti hassaverAratI ya haNaMti kuddhA haNaMti luddhA haNaMti muddhA haNaMti kuddhA luddhA muddhA haNaMti atthA haNaMti dhammA haNaMti kAmA haNaMti atthA dhammA kAmA haNaMti / vR. 'taM ce' tyAdi, yasya svarUpaM nAmAni cAnantaramuktAni taM prANavadhamityuttareNa padena sambandhaH, cakAro vizeSaNArthaH vizeSaNaMcakartta kArakaM, punaHzabda bASAmAtre, kurvanti-vidadhati, keciditi kecideva jIvAH napunaH sarve, kIzA ityAha-pApAH-pItakinaH, taeva vibhajyante
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 9, adhyayanaM -1, asaMyatAH-asaMyamavantaH aviratAH - na vizeSato ye tapo'nuSThAne ratAH 'anihuyapariNAmadupayogI' ti anibhRtaH - anupazamaparaH pariNAmo yeSAM te tathA, duSprayogAH - duSTamanovAkkAyavyApArA yeSAM santi te tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, prANivadhaM - prANAtipAtaM kiMbhUtaM ? -bahuvidhaM bhayaGkaraM, pAThAntareNa bhayaGkaraM, tathA 'bahuvidhA' bahavaH prakArA yasya sa tathA taM, saprabhedabhedayuktamityarthaH, kiMbhUtAste ? - paraduH khotpAdanaprasaktAH, tathA 'imehiM' eteSu pratyakSeSu trasasthAvareSu jIveSu pratiniviSTAH - tadarakSaNatasteSu vastuto dveSavantaH 'kiM te' tti kathaM taM prANavadhaM kurvantItyarthaH, tadyatheti vA - 'pAThI 'tyAdi, pAThInA-matsyavizeSAH timayastimiGgalAzca - mahAmatsyA mahAmatsyatamAH anekajhaSAH- vividhamatsyAH sUkSmamatsyakhalamatsyayugamatsyAdayaH vividhajAtayonAnAjAtIyA maNDUkA dvividhAH kacchapAH-mAsaMkacchapa asthikacchapabhedAt nakrA-matsyavizeSA eva 'makaraduviha' tti makarA - jalacaravizeSAH suMDAmakaramatsyamakarabhedena dvibhedA grAhAjalajantuvizeSA eva diliveSTamandukasImAkArapulakAstu grAhabhedA eva suMsumArA-jalacaravizeSA. tata eSAM dvandvaH tatazca te ca te bahuprakArAzceti karmmadhArayo'tastAn ghnantIti vakSyamANena yogaH, iha ca dvitIyAbahuvacane'pyekArAbhAvazchAndasatvAt, 'jalacaravihANAkae ya evamAi' tti jalacarANAM vidhAnAni-bhedAstAnyeva vidhAnakAni tAni kRtAni - vihitAni yaistathA tAn jalacaravidhAnakakRtAMzca, iha ca kazabdalopena vidhAnazabdasyAntadIrghatvaM, evamAdIn - pAThInAdIn, tathA kuraGgA-mRgA ruravaH - tadvizeSAH sarabhA - mahAkAyA ATavyapazuvizeSAH parAsareti paryAyA ye hastinamapi pRSThe samAropayanti camarA - AraNyagAvaH saMbarA - yezAmanekazAkhe zRGge bhavataH 'hurame 'tti urabhrA - meSAH zazAH - zazakA lomaTakAkRtayaH prazayA-dvikhurATavyapazuvizeSA goNAgAvaH rohitAH - catuSpadavizeSAH pAThAntareNa ta eva hayA - azvA gajA- hastinaH kharA - rAsabhAH karabhA-uSTrAH khaGgA-yezAM pArzvayoH pakSavaccarmANi lambante zrRGgaM caikaM zirasi bhavati vAnarA-markaTAH gavayA0 gavAkRtayo varttulakaNThAH vRkA - IhAmRgaparyAyAH nAkharavizeSAH zrRgAlAjampabukAH kolA - uMdarAkRtayaH pAThAntareNa kokA-nAkharavizeSAH mArjArA- birAlAH 'kolasuNaga'tti mahAsUkarAH athavA kroDA - zUkarA zvAnaH- kauleyakAH zrIkandalakA AvarttAzca ekakhuravizeSAH kokaMtikA lomaTakA ya rAtrau kau kau evaM ravanti gokarNA - dvikhuracatuSpadavizeSA mRgA- sAmAnyahariNAH kuraGgAdayastu prAgabhihitAH zrRGgavarNAdivizeSaNAstadvizeSAH sAmarthyAdatra gamyAH mahiSAH - pratItAH 'vigghaye' tti vyAdhrA nAkharavizeSAH chagalA-ajAH dvIpikA:-- citrakAbhidhAnA nAkharavizeSAH zvAnaH- ATavyA eva kauleyakAH tarakSAH acchA bhallAH zArdUlAzca vyAghravizeSAH siMhA- harayaH cittalA - nAkharavizeSA eva pAThAntareNa citralAH - hariNAkRtayo dvikhuravizeSAstata eSAM kuraGgAdInAM dvandvaH, 'cauppayavihANAkae evamAi' tti catuSpadavidhAnakAni tajjAtivizeSAH kRtAni vihitAni yaivyaktibhUtaiH kuraGgAdibhiste tathA, tataH pUrvapadena karmmadhArayaH, tatastAMzca evamAdIn-kuraGgAdiprakArAn, tathA ajagarAH - zayuparyAyaH uraH parisarppavizeSAH goNasA - niSphaNAhivizeSAH varAhayo - 6STiviSAhayaH phaNAkaraNadakSAH mukulino-ye phaNA na kurvanti kAkodarA darbhapuSpAzca darvIkarasarpyavizeSAH, AsAlikA mahoragAzcoraH parisarppavizeSAH tatrAsAlikA yaccharIraM dvAdazayojanapramANamutkarSato bhavati, 7 24 369
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/7 kSayakAle ca mahAnagaraskandhAvArAdInAmadha utpadyate, mahoragAstu manuSyakSetrabahi vino yaccharIraMyojanasahasrapramANamutkarSata AkhyAyataiti, tataeteSAMdvandvaH, tataH teSAMuragavidhAnakAni kRtAni yaiste tathA tataH karmadhArayaH, tatazca tAMzca evamAdIni, tathA kSIralAH zarambAzcabhujaparisarpavizeSAH sehAH tIkSNazalAlAkulazarIrAH zalyakA-yaccarmamakatelakairaGgarazrA vidhIyate godhA undurAnakulAzca pratItAH zaraTAH-kRkalAzA jAhakAH kaNTakAvRtazarIrAH muguMsAH-khADalillAkRtayaH khADahilAH-kRSNazuklapaTTAGgitazarIrAH zUnyadevakulAdivAsinyaH vAtotpattikA rUDhyAvaseyA gRhakokilikAH-gRhagodhikAH, eteSAM dvandvaH, tata ete ca te sarisRpagaNAzceti karmadhArayastatastAMzca evamAdIn-kSIralAdiprakArAnityarthaH,tathA kAdambA-haMsavizeSAH bakAzca-bakoTakAH balAkAzca-bisakaNThikAH sArasAzcadAghATAH ADosetIkAzca kulalAzca vaMjulAzca-khadiracaJcavaH pAriplavAzca kIvAzca zakunAzca pipIlikAzca-pIpItikArakA haMsAzca-zvetapakSAH dhArtarASTrakAzca-kRSNacaraNAnanA haMsA eva bhAsAzca-sakuntAH 'kulIkosa'tti kuTIkrozAzcakrauJcAzcadakatuNDAzca DeNikAlakAzca zUcIsukhAzca kapilAzcapiGgalAkSakAzca kAraMDakAca cakravAkAzca-rathAGgAH ukrozAzca-kurarAH garuDAzca-suparNAH piGgulAzca zukAzca-kIrA barhiNazca-kalApavanmayUrAH madanazAlAzca-sArikAvizeSAH nandImukhAzca nandamAnakAca koraMkAzca bhRGgarAkAzca bhRGgArikAzca-rasati nizibhUmau dvayaGgulazIrarAH ityevaMlakSaNAH koNAlakAzca jIvajIvakAca tittirAzca vartakAzca lAvakAzca kapiJjala-kAzca kapotakAzca pArApatakAzca ciTikAzca-kalaMbikA DhiMkAzca kurkuTAzca-tAmracUDAH vesarAzcamayUrakAzcakalApavarjitAHcakorakAzca hadapuNDarIkAzca zAlakAzca pAThAntareNakarakAzca vIrallazyenAzca zyenA evavAyasAzca-kAkavihaGgA bhenAzitazcacASAzca-kikidIvinaH valgulyazca carmAsthilAzca-carmacaTakA vitatapakSiNazca manuSyakSetrabahirvatina iti dvandvaH, teca te 'khahacaravihANAkae yatti khacaravidhAnakakRtAzceti, tathA tAMzca evamAdIn-uktaprakArAn, eteSu ca zabdeSu kecidapratIyamAnArthAH kecidapratIyamAnaparyAyA nAmakozepikeSAJciprayogA-nabhidhAnAd, Aha c||1|| "jiivNjiivkpinyjlckorhaariitvjulkpotaaH| .. kAraNDavakAdambakakakurAdyAH pakSijAtayo taiyAH // " iti, pUrvoktAneva saGgrahavacanenAha-jalasthalakhacAriNazca, cazabdo jalacarAdisAmAnyasamuccAyArthaH paJcendriyAn pazugaNAn vividhAn 'biyatiyacauriMdiya'tti dve catrINi ca catvArica paJcacaindriyANiyeSAMtetathAdvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyAzcetyarthaHtatastAn, vividhAn kulabhedena jIvAn-jantUn priyajIvitAn-abhimataprANadhAraNAn maraNalakSaNasya duHkhasya maraNaduHkhayorvApratikUlAH-pratipanthino yete tathA tAnvarAkAn-tapasvinaH, kimityata Ahadhnanti-vinAzayanti, bahusaGkilaSTakarmANaH sattvA iti gmyte| evaM tAvadvadhyadvAreNa prANavadhasya prakAra ukto'tha prayojanadvAreNa sa ucyate, ebhiH-vakSyamANaiH pratyakSairvividhaiH kAraNaiH-prayojanaiH, 'kiM te'tti kiM tat prayojanaM?, tadyatheti vA, carma-tvak vasA-zArIraH snehavizeSaH mAMsaM-palaM medo-dehadhAtuvizeSaH zoNitaM-raktaM
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 371 dvAra-1, adhyayanaM-1, yakRd-dakSiNakukSau mAMsagranthiH phippisaM-udaramadhyAvayavavizeSaH mastuliGgaM0kapAlabhejakaM hRdayaM-hRdayamAMsaM aMtraM-purItat pittaM-doSavizeSaH phophasaM-zarIrAvayavizeSaH, dantA-dazanAH, eteSAM dvandvaH, tata etebhya idamityevaM vigRhyArthazabdo yojanIyaH, cAdinimittamityarthaH, tathA'sthIni-kIkazAni majA-tanmadhyAvayavavizeSaH nakhAH-karajAH nayanAni-locanAni karNAH-zravaNAH 'hAruNi'ttisnAyuH nakkatti-nAsikAdhamanyo-nADyaH zrRGgaM-viSANaMdaMSTrA-dazanavizeSaH picchaM-patraM viSaMkAlakUTa viSANaM-hastidantaH vAlA:-kezAH eteSAM dvandvaH tatasta eva heturityevaM hetuzabdo yojyaH, tataHSaSThrthe dvitIyA, tato'yamarthaH--asthimajjAdihetoz2antIti prakramaH, tathA hiMsanti ca bahusaGkilaSTakarmANa iti prakramaH, bhramarAH puruSatayA lokavyavahatA madhukaryastu strItvavyavahRtAstadgaNAn-tatsamUhAnraseSugRddhAmadhugrahaNArthamiti bhAvaH, tathaiva hiMsantyevetyarthaH, __ trIndriyAn yUkAmatkuNAdIn zarIropakaraNArthaM zarIropakArAya yUkAdikRtaduHkhaparihArArthamathavAzarIrAya upakaraNAyaupadhaye, ayamarthaH-zarIrasaMskArapravRttA upakaraNasAdhanasaMskArapravRttAzca vividhaceSTAbhistAn dhanantIti, kiMbhUtAn ?- kRpaNAn kRpAspadabhUtAniti, tathA dvIndriyAn bahUn 'vatthoharapaDimaMDaNaTTha'tti vastrANi-cIvarANi 'uhara'tti upagRhANi AzrayavizeSAsteSAMparimaNDanArthaM-bhUSArthaM, kRmirAgeNa hirAjyamAnAni zrUyante vastrANi, AzrayAstu maNDyante eva zaGkhazukticUrNeneti, athavA vastrArthaM upagRhArthaM parimaNDanArthaM ceti, tatra vastrArthaM paTTasUtrasampAdane kRmihiMsA sambhavati, AzrayArthaM mRttikAjalAdidravyeSu pUtarakAdighAto bhavati, parimaNDanArthaMhArAdikaraNezuktyAdidvIndriyANAmiti, anyaizcaivamAdikairbahubhiH kAraNazatairabudhAbAlizA 'iha hanti' iha-jIvaloke hiMsaMti-anti trasAn prANAn,___-tathA imAMzcapratyakSAnekendriyAn-pRthivIkAyikAdIn varAkAH-tapasvinaH samArambhanta itiyogaH, na kevalamekendriyAnevasAMzcAnyAsaMtadAzritAMzcaiva, kiMbhUtAn ? -tanuzarIrAnatrANAn anarthapratighAtakAbhAvAt azaraNAn arthaprApakAbhAvAt ata eva anAthAn yogakSemamakArinAyakAbhAvAt abAndhavAn svajasampAdyakAryAbhAvAt karmanigaDabaddhAniti vyaktaM, tathA akuzalapariNAmodayAvarjitatvena mandabuddizca mithyAtvodayAde yo jano-lokastena durvijJeyA ye te tathA tAn, pRthivyA vikArA pRthvImayAstAn pRthvImamayAn pRthvIkAyikAnityarthaH, tathA pRthivIsaMsRtAn alasAditrAsAn, evaM jalamayAn-apkAyikAn jalagatAn pUtarakAditrasAn saivalAdivanaspatikAyikAMzca analaH-tejaskAyaH anilo-vAyukAyastRNavanaspatigaNobAdaravanpatInAM samudAya etannisRtAMzca-ekatadupajIvakAMzca trasAniti hRdayaM 'tammayatajjiya'tti teSAmanalAnila- tRNavanaspatigaNAnAM vikArAstanmayA analakAyikAdaya eva tathA teSAmevaanalAdInAM jIvAstajjIvAH tadyonikAsAityarthaH, tanmayAzca tajjIvAzcetitanmayatajjIvAstAMzcaiva, pAThAntareNa tanmayajIvAzceti, kiMbhUtAMstAn ? - 'tadAhAre'tti te-pRthivyAdaya AdhAro yeSAM te tadAdhArAstAneva vA pRthivyAdInAhArayantIti tadAhArAstAn, teSAmeva pRthivyAdInAM pariNatA varNagandharasasparza bondiH-zarIraM saiva rUpaM-svabhAvo yeSAM te tathA tAn, acAkSuSAn-na cakSuSA dRzyAMzcAkSuSAMzca ___
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/7 cakSuAhyAn, kAnevaMvidhAnityAha-trasakAyaH-trasanAmakarmodayavartijIvarAzistatra bhavAstrasakAyikAH tAn, kiyataityAha-asaGkhyAtAn, tathA sthAvarakAyAMzca-sUkSmAzcabAdarAzcatattannAmakarmodayavartinaH, pratyekazarIramiti nAmakarmavizeSo yeSAM te pratyekazarIranAmAnaste ca sAdhAraNAzca-sAdhAraNazarIranAmakarmodayavartina iti dvandvo'tastAn, kiyataH ?-anantAn sAdhAraNAneva, zeSasthAvarANAmasaMkhyeyatvAt, jIvAniti yogaH, kimiti ityAha-dhnanti, kimbhUtAn? -avijAnatazcasvavadhaM, parijAnatazca-sukhaduHkhairanubhavataH ekendriyAn, athavA svavadhamajAnataH ekendriyAn tameva parijAnatastrasAniti jIvAn-jantUn ebhirvividhaiH kAraNaiH-prayojanaiH, kiMte'ttikiMtattadyathetivA, karSaNaMkRSiH puSkariNI-puSkaravatI catuSkoNA vA vApI niSpuSkarA vRttA vA 'vappiNa'tti kedAraH kUpasarastaDAgAH pratItAH citiHbhittyAdezcayanaMmRtakadahanArthaMdAruvinyAsovAvediH-vitardikA khAtikA-parikhAArAmo-vATikA vihAro-bauddhAdyAzrayaH stUpaH-citivizeSaHprAkAraH-zAlaM dvAraM-pratItaMgopuraM-pratolI kapATa ityanye aTTAlakaH-prAkAroparivatyAzrayavizeSaH carikAH-nagaraprAkArayorantare'STahastapramANo mArgaH setuH-mArgavizeSaH pAlirvA saGkaGkamo-viSamottaraNamArgaHprAsAdo-narendrAzraya; vikalpAH-tabhedA bhavanAni-catuHzAlAdIni gRhANi-sAmAnyAni zaraNAni-tRNamayAni layanAni-parvatanikuTTitagRhANi ApaNA-haTTAH caityAni-pratimAH devakulAni-sazikharadevaprAsAdAH citrasabhAH-citrakarmavanmaNDapAH prapA-jaladAnasthAnaMAyatanaM-devAyatanaMAvasatha;parivrAjakAzrayaH bhUmigRhaM pratItaM maNDapaH-chAyAdyarthaH paTAdimaya AzrayavizeSaH eteSAM dvandvastata eteSAM kRte-nimitte pRthivIM hisaMti iti sambandhaH, bhAjanAni-amatrANi sauvarNAdIni bhANDAni-tAnyeva mRnmayAni krayANakAni vA lavaNAdIni upakaraNAni-udUkhalAdIni eSAMsamAhAradvandvaH tatastasya vividhasya cArthAya hetave pRthivIM-pRthvIkAyikAn hiMsanti madanbuddhikAH,tathA jalaM ca-apkAyikAMzca hiMsaMtIti vartate, majjanakaM-snAnaM pAnaM bhojanaM ca pratItaM vastradhAvanaM-vAsaHkSAlanaM zaucaH-AcamanametadAdibhiH kAraNairiti prakramaH, tathA pacanaM pAcanaM ca odanAdeH jalavaNanti-svataH parato vA'gneruddIpanaM vidarzanaM andhakAsthavastuprakAzanaM egaiH kAraNaiH caH samuccaye agni hiMsaMti, tathA sUrya pratItaM vyaJjanaM-vAyUdIrakaM tAlavRntaM tadeva dvipuTAdi 'pehuNaM ti mayUrAGgaM mukhaM-AsyaM karatalaM-hastaH sargapatraM-vRkSavizeSaparNaM vastraM-pratItaM, etadAdibhirvAtodIraNavastubhiranilaM-vAyuM hiMsantIti, tathA agAraMgehaM pariyAro'tti paricAro-vRttiH khagrAdikozo vA bhakSyANi-modakAdIni 'kharavizadamabhyavahArya bhakSya miti vacanAt bhojanAni-odanAdIni zayanAni zayyAH AsanAni-viSTarANi phalakAni-avaSTambhanadyUtAdinimittAni muzalAnyudUkhalAzca prasiddhAH tatAni-vINAdIni vitatAni-paTahAdInyAtodyAni-vAdyAni vahanAni-yAnapAtraNi vAhanAnizakaTAdIni maNDapAH pratItAH vividhabhavanAni-catuHzAlAdIni toraNAni pratItAni viTaGka:-kapotapAlI devakulaMpratItaMjAlakaMchidrAnvitogRhAvayavavizeSaHarddhacandraH-sopAnavizeSaH nirvRhakaM-dvAroparitanapArzvavinirgatadArucandrazAlikA-prAsAdoparitanazAlA vedikA-vitardikA
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-1, adhyayanaM-1, 373 niHzreNiH-avataraNI droNI-nauH caGgerI-mahatI kASThapAtrI bRhatpaTTalikA vA kIlAH-zaGkavaH meDhakAH-muNDakAH sabhA-AsthAyikA prapA-jaladAnamaNDapa AvasathaH-parivrAjakAzrayaH gandhAH-cUrNavizeSAH mAlyaM-kusumamanulepanaM-vilepanaM ambarANi-vastrANi yUpo-yugaM lAgalaM-zIraM matiya'ttimatikaM yena kRSTvA kSetraMmRdyate kulikaM-halaprakAraH syandano-rathavizeSo, yato dvividho rathaH-sAGgrAmiko devayAnarathazca, tatrasAGgramikasya kaTIpramANAvedikA bhavati, zibikA-puruSasahasravAhanIyaH kUTAkArazikharAcchAdito jampAnavizeSaH rathaH-prasiddhaH zakaTaM-gantrIyAnaM tadvizeSaH yugyaM-golladezaprasiddhodihastapramANo vedikopazobhitojampAnavizeSa eva aTTAlakaH-prAkAroparivartI AzrayavizeSaHcarikAnagaraprAkArAntarAle'STahastapramANomArgaH dvAraM-parratItaM gopuraM-puradvAraMparidhA-argalA yantrANi-araghaTTAdi yantrANizUlikA-vadhyaprotanakASThaM pAThAntare zUlakaH-kIlakavizeSaH 'lauDa'ttilakuTaH muzuNDhiH-praharaNavizeSaH zataghnImahatI yaSTiH bahUni capraharaNAni karavAlAdIniAvaraNAni-sphurakAdIni upakarazcagRhopakaraNaM maJcakAdi, tata eteSAM dvandvaH, tatazcaiteSAM kRte arthAya anyaizca evamAdibhirbahubhiH kAraNazataihi~santi tarugaNAniti, tathA bhaNitA'bhaNitAMzcaivapAdikAn-evaMprakArAn sastvAn sattvaparivarjitAn upaghnanti DhAzca mUDhAzca te dAruNamatayazceti tathAvidhakrodhAnmAnAt mAyAyA lobhAt hAsyaratyaratizokAt, iha paJcamIlopo dRzyaH, vedArthAzca-vedArthamanuSThAnaM jIvazca-jIvitaM jItaM vA-kalpataH,dharmazcArthazca kAmazcetyeteSAMhetoH-kAraNAtsvavazAH-svatantrA avazAH-taditare arthAyaanarthAyacatrasaprANAMzca sthAvarAMzca hiMsanti mandabuddhayaH, etadeva prapaJcata Aha svavazA ghnanti avazA ghnanti svavazA avazAzcetyevaM 'duhau'tti dvidhA nanti, evaM arthAyetyAdi AlApakatrayaM, evaM hAsyavairaratibhirAlApakacatuSTayaM, evaM kruddhalubdhamugdhAH arthdhrmkaamaashceti||tdevN yathA ca kRta iti pratipAditamadhunA phalapradhAnAH kriyA' iti nyAyAt phaladvAraMdvAragAthAyAH kartRdvArAyAgupanyastamapyullaGghaya 'karbadhInA kiye tinyAyAtkartuH pradhAnatayA alpavaktavyatvAdvA ye'pi ca kurvanti pApAH prANivadhamityetadAha mU. (8) kayare te ?, je te soyariyA macchabaMdhA sAuNiyA vAhA kUrakammA vAuriyA dIvitabaMdhaNappaogatappagalajAlavIrallagAyasIdabbhavaggurAkUDachelihatthA hariesA sAuNiyA ya vIdaMsagapAsahatthA vanacaragA luddhayamahughAtapotaghAyA eNIyArA saradahadIhiatalAgapallalaparigAlaNamalaNasottabaMdhaNasalilAsayasosagA visagarassa ya dAyagA uttavaNavallara- davaggiNiddayapalIvakA kUrakammakArI ime ya bahave milakkhujAtI, ke te?, ___sakajavaNasabarababbaragAyamuruMDodabhaDagatittiyapakkaNiyakulakkhagoDasIhalapArasakoMcaMdhadavilabillalapuliMdaaro saDobapokkaNagaMdhahAragabahalIyajallaromamAsabausamalayA cuMcuyA ya cUliyA koMkaNagA metapaNhavamAlavamahuraAbhAsiyAaNakkacINalhAsiyakhasakhAsiyA nehuramarahaTThamuTThiagArabaDobilagakuhaNakekayahUNaromagarurumarugA cilAyavisayavAsI yapAvamatiNojalayarathalayarasaNapphatoragakhahacarasaMDAsatoMDajIvovagdhAyajIvI saNNI yaasaNNiNo ya pajattA asubhalessapariNAmA ete anne ya evamAdI kareti pANAtivAyakaraNaM pAvA pAvAbhigamA
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/8 pAvaruI pANavahakayaratI pANavaharUvANuTThANA pANavahakahAsu abhiramaMtA tuTTA pAvaM karettu hoti ya bhuppgaarN| tassa ya pAvassa phalavivAgaM ayANamANA vaTuMti mahabbhayaM avissAmaveyaNaM dIhakAlabahudukkhasaMkaDaM narayatirikkhajoNiM, io Aukkhae cuyA asubhakammabahulA uvavajaMti naraesu hulitaM mahAlaesuvayarAmayakuDDaruddanissaMdhidAravirahiyanimmaddavabhUmitalakharAmarisavisamaNirayagharacAraesuM mahosiNasayApatattaduggaMdhavissauvveyajaNagesu bIbhacchadapisaNijjesu niccaM himapaDalasIyalesu kAlobhAsesu ya bhImagaMbhIralomaharisaNesu NirabhirAmesu nippaDiyAravAhirogajarApIliesuatIvaniccaMdhakAratimissesupatimaesuvavagayagahacaMdasUraNakkhattajoisesu meyavasAmaMsapaDalapoccaDapUyaruhirukkiNNavilINacikkaNarasiyAvAvaNNakuhiyacikhallakaddamesu kukUlAnalapalittajAlamummuraasikkhurakaravattadhArAsunisitavicchyaDaMkanivAtovammapharisaatidussahesu ya attANAsaraNakaDDayadukkhaparitAvaNesu aNubaddhaniraMtaraveyaNesu jamapurisasaMkulesu, ___ tatthaya aMtomuhuttaladdhibhavapaccaeNaM nivvattetiM ute sarIraM huMDaMbIbhacchadarisaNijjaM bIhaNagaM ahiNhAruNaharomavajjiyaM asubhadukkavisahaM, tatoya pajjattimuvagayAidiehiM paMcahiM vedeti asubhAe veyaNAe ujjalabalaviulaukkaDakkharapharusapayaMDaghorabIhaNagadAruNAe, kiM te?, kaMdumahAkuMbhiyapayaNapaulaNatavagatalaNabhaTThabhajaNANi ya lohakaDAhukkaDDaNANi ya koTTabalikaraNakoTTaNANiya sAmalitikkhaggalohakaMTakaabhisaraNapasAraNANi phAlaNavidAlaNANi ya avakoDakabaMdhaNANi laTaaThiyasatAlaNANi ya galagabalullaMbaNANi sUlaggabheyaNANi ya AesapavaMcaNANi khisaNavimANaNANi vidhuTTapaNijjaNANi vajjhasayamAtikAti ya evaM te // vR. 'kayare'tyAdi, tatra katare kRSyAdikAraNaiH prANino ghnantIti praznaH,uttaramAha0 'jete soyarie'tyAdi, tatra zUkaraiH-mRgayAM kurvanti yete zaukarikAH matsyabandhAH-pratItAH zakunAnghnantItizAkunikAH vyAdhAlubdhakavizeSAH krUrakarmANa ityeteSAmeva svarUpAbhidhAyakaM vizeSaNaM, 'vAguriya'tti kvacitpAThaH, tatra vAgurayA-mRgabandhanavizeSaNa carantIti vAgurikA iti, tathA dvIpikazca-citrako mRgamAraNAya bandhanaprayogazca-bandhopAyaH taprazca-tarakANDavizeSo matsya-grahaNArthaM jalAvatAraNAya galaMca-baDizaMjAlaMca-matsyabandhanaM vIrallakazca-zyenAbhidhAnaH zAkuniH zakunivinAzAya AyasI-lohamayI darbhamayI ca yA vAgurA-mRgabandhanavizeSaH sA ca kUTena yA sthApyate citrakAdigrahaNArthaM chelikA-ajA sA kUTacchelikA sA ca, athavA kUTamRgAdigrahaNayantraM chelikA ceti dvandvastA haste yeSAM te tathA, 'dIviya'tti kvacitpAThastatra dvIpikena-citrakeNa carantIti dvIpikA ititata uttarapadena dvandvaH, ayamAlApakaH kvacitkathaJcid ddazyate, navaraMgamakapakSamAzritya vyAkhyAtaH, harikezAHcANDAlavizeSAH kuNikAzca-sevakavizeSAH kvacit 'sAuNiya'tti pAThaH tatra zakunena caranti zAkunikA iti, vidaMsagAH' vidaMzaMtIti vidaMzakAH-zyenAdayaHpAzAzca-zakunibandhanavizeSA haste yeSAM te tathA, vanacarakAH-sabarAH lubdhakAzca-vyAdhA madhudhAtAH potadhAtAH madhugrAhakAH zAvadhAtakAzcetyarthaH, eNIyAra'tti eNI-hariNI mRgagrahaNArthaM cArayanti-poSayanti ye te tathA 'paeNiyAra'ttiprakRSTAH eNIcArAHpraiNIcArAHsaro-jalAzayavizeSaH hado-nadaH dIrghikA-sAriNI
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-1, 375 taDAgaM-pratItaM palvalaM-naDavalamityetAn parigAlanena ca-zuktizaGkhamatsyAdigrahaNArthaM jalaniHsAraNenamalanena-mardanena zrotobandhanenaca-jalapravezavAraNena salilAzrayAnparizoSayanti ye te tathA, tathA viSasya-kAlakUTasya garalasya ca-dravyasaMyogaviSasya dAyakA-dAtAro ye te tathA, uttRNAnAM-udgatatRNAnAM vallarANAM-kSetrANAM davAgninA-vanyajvalanena nirdayaM-yathA bhavatItyevaM 'palIvaga'tti pradIpakA ye te tathA, krUrakarmakAriNa ime ye bahavo 'milakkhuyA' ita mlecchajAtIyAH 'ke tetti tadyathA-zakA yavanAzabarA barbarAH kAyAH muruMDAH udA bhaDakAHtittikAH pakvaNikAH kulAkSAH gauDAH siMhalAH pArasAHkroJcAH andhAH drAviDAH vilvalAH pulindrAH aroSAH DoMbAH pokkaNAH gandhahArakAH bahalIkAHjallAH romAmASAH bakuzA malayAzcacuJcukAzca cUlikAH koMkaNakAH medAH pahvAH mAlavAH mahurAH AbhASikAaNakAH cInAH lahAsikAH khasAHsvAzikA neharA 'marahaTTha'tti mahArASTrAH pAThAntareNa mUDhAH mauSTikAH ArabAH DobilakAH kuhaNAH kekayA hUNAH romakAH ruravo marukA iti, etAni ca prAyo luptaprathamAbahuvacanAni padAni, tathA cilAtaviSayavAsinazca-mlecchadezanivAsinaH, eteca pApamatayaH, tathAjalacarAzca sthalacarAzca 'saNahapaya'tti sanakhapadAzca siMhAdayaH uragAzca-sarpAH 'khahayarasaMDAsaMtuDa'ttikhacarAH saMdaMsatuNDAzca-saMdaMsakAkAramukhapakSiNa iti dvandvaH, tecatejIvopadhAtajIvinazceti karmadhArayaH, kathaMbhUtA? -saMjJinazcAsaMjJinazcaparyAptAH azubhalezyApariNAmAH, ete cAnye caivamAdayaH kurvanti prANAtipAtakaraNaM-prANivadhAnuSThAnaM pApAH-pApAnuSThAyinaH pApAbhigamAH-pApamevopAdeyamityabhigamAH pAparUcayaH-pApamevopAdeyamiti zraddhAnAH prANavadhakRtaratikAH prANavadharUpAnuSThAnAH prANivadhakathAsvabhiramantaH 'tuTThA pAvaMkarettuhotiya bahuppAgara'tipApaM-prANavadharUpaMkRtvA bahuprakAraM tuSThAzca bhavanti, ye te kurvanti prANivadhamiti prakRtaM / tadiyatA yeprANavadhaM kurvantitepratipAditAH, idAnI yAdazaMphalaMdadAtiprANavadhaetaducyate, 'tasse'tyAdi, tasyaca-pApasyaparANavadharUpasya phalavipAkaM phalamiva-vRkSasAdhyamiva vipAkaHkarmaNAmudayaH phalavipAka; taM phalavipAkaM ayANamANa'ttiajAnAnAH 'varddhayaMti-vRddhiM nayaMti narakatiryagyonimitiyogaH, tadvaddhizcapunaH punastatrotpAdahetukarmabandhanAt, kiMbhUtAMtAM?, mahadbhayaM yasyAMsAmahAbhayAtAMmahAbhayAMavizrAmavedanAMvizrAntirahitAsAtavedanAMdIrghakAlaMyAvadbahubhirduHkhaiH zArIramAnasairyA saMkaTA-saGkhalA sA dIrghakAlabahuduHkhasaGkaTA tAM, narakeSu tiryakSu ca yA yonirutpattihetutvAtsAnarakatiryagyonistAM, tatazca ito-manuSyajanmanaH sakAzAdAyuHkSaye-maraNe saticyutAssantaH, 'tasse' tyAdi ca sUtraMkvacideva zyate, azubhakarmabahulAH-kaluSakarmapracurAH upapadyante-jAyaMte narakeSu 'huliyati zIghraM mahAlayeSu-kSetrasthitibhyAM mahatsu, kathaMbhUteSu? vajramayakuDyA rundA-vistIrNA niHsandhayo-nirvivarA dvAravirahitA-advArA nirdivabhUmitalAzca-karkazabhUmayaH ye narakAste tathA kharAmarzAH-karkazasparzAH viSamA-nimnonnatA nirayagRha-sambandhino ye cArakAH-kuDyakuTA nArakotpattisthAnabhUtA yeSu narakeSute tathA, tataH padadvayasya karmadhArayo'tasteSu, tathA mahoSNAH-atyuSNAH sadAprataptAnityataptAdurgandhA-azubhaga ndhA vizrA-AmagandhayaH kuthitA ityarthaH, udvijyate-udvignairbhUyate yebhyaste udvegajanakAste ca te
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/8 tathA teSu, tathA bIbhatsadarzanIyeSu - virUpeSu nityaM - sadA himapaTalamiva - himavRndamiva zItalA ye te tathA teSu ca kAlo'vabhAsaH - prabhA yeSAM te kAlAvabhAsAsteSuca, bhImagambhIrAzca te ata eva lomaharSaNAvarorSakAriNo bhImagambhIralomaharSaNAsteSu, nirabhirAmeSu-aramaNIyeSu niSpratIkArA - acikitsyA ye vyAdhayaH- kuSThAdyAH jvarAH - pratItAH rogAzca - sadyodhAtino jvarazUlAdayaH taiH pIDitA ye te tathA teSu, idaM ca nArakadharmmAdhyAropAnnarakANAM vizeSaNamuktaM, atIva-prakRSTaM nityaM - zAzvatamandhakAraM yeSu te tathA timisse va - tamisreguheva ye'ndhakAraprakarSAste atIvanityAndhakArataminAH athavA atIva nityAndhakAreNa tirmiva ca ye te tathA teSu, ata eva pratibhayeSu-vastu 2 prati bhayaM yeSu te tathA teSu, vyapagatagrahacandrasUryanakSatrajyotiSkeSu, iha jyotiSakazabdena tArakA gRhyante, medazca - sArIradhAtuvizeSaH vasA ca - zArIraH snehaH mAMsaM ca- pizitaM teSAM yatpaTalaM-vRndaM 'poccaDaM'ti atiniviDaMca, pUyarudhirAbhyAM pakkhavaraktazoNitAbhyAM ukkiNNantiutkIrNaM mizritaM vilInaM- jugupsitaM cikkaNaM - AzleSavatrasikayA - zArIrarasavizeSeNa vyApannaM- vinaSTasvarUpamata eva kuthitaM - kothavat tadeva cikkhallaM - prabalakarddamaH kadramazca taditaro yeSu te tathA teSu, kukUlAnalazca- kArISAgniH pradIptajvAlA ca murmurazca - bhasmAgniH asikSurakarapatrANAM dhArA ca sunizito vRzcikaDaGkasya-tatpucchakaNTakasyaca nipAta iti dvandvaH ebhiH aupamyaM - upamA yasya satathA, tathAvidhaH sparzo'tidussaho yeSAM te tathA teSu, atrANA - anarthapratighAtakavarjitA azaraNAzca - arthaprApakavarjitA jIvAH kaTukaduHkhaiHdAruNairduHkhaiH paritApyante yeSu te atrANAzaraNakaTukaduHkhaparitApanAsteSu anubaddhanirantarAHatyantaranirantarA vedanA yeSu te tathA teSu, yamasya - dakSiNadikpAlasya puruSA- ambAdayo'suravizeSA yamapuruSAstaiH saGkulA ye te tathA teSu, tatra ca - utpattau satyamantarmuhUrttazca - kAlamAnavizeSaH labdhizcavaikriyalabdhirbhavapratyayazca bhavalakSaNo heturantarmuhUrttalabdhibhavapratyayaM tena nirvartayanti - kurvanti punaste pApAH zarIraM, kiMbhUtaM ? - huNDaM - sarvatrAsaMsthitaM bIbhatsaM durddarzanIyaM - durddarzana- 'bIhaNagaM' ti bhayajanakaM asthisnAyunakharomavarjitaM, azubhaganadhaM ca tadduHkhaviSahaM cetyazubhagandhaduH- khaviSahaM, pAThAntareNAzubhaM duHkhaviSahaM ca yattattathA, tataH- zarIranirvarttanAnantaraM paryAptiM - indriyaparyAptimAnaprANaparyAptiM bhASAmanaH paryAptiM copagatAH - prAptA indriyaiH paJcabhirvedayanti - anubhavanti, kaM ? - duHkhaM, mahAkumbhIpacanAdIni duHkhakAraNAnIti yogaH, kayA kalitAni ? - azubhayA vedanayA duHkharupayetyarthaH, kiMbhUtayetyAha'ujjale'tyAdi tatrojjvalA-vipakSalezenApyakalaGkitA balA - balavatI nivarttayitumazakyA vipulAsarvazarIrAvayavavyApinI pAThAntareNa tiulatti - trIn - manovAkkAyAMstulayati - abhibhavati yA sA tritulA utkaTA-prakarSaparyantavarttinI kharaM - amRduzilAvat yadravyaM tatsampAtajanitA kharA paruSaM-karkazaM kUSmANDIdalamiva yad dravyaM tatsampAtasambhavA paruSA pracaNDA - zIghraM zarIravyApikA pracaNDaparivarttitvAdvA pracaNDAdhorA - jhagiki jIvitakSayakAriNI audArikavatAM, parijIvitAnapekSA vA ye te ghorAstavpravarattitatvAt ghorA iti, 'bIhagaNa 'tti bhayotpAdikA, kimuktaM bhavati ? - dAruNA, tata eteSAM karmadhArayo'tastayA vedayantIti prakRtaM, 'kiMte' tti tadyathA - kaMdu: - lohI
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-1, 377 mahAkumbhI-mahatyUkhA tayoH pacanaM ca bhaktasyeva 'paulaNaM ti pacanavizeSazca pRthukasyeva tavargatApikA talanaMca sukumArikAderiva bhrASTre-aMbarISe bharjanaMca-pAkavizeSakaraNaM caNakAderiveti dvandvo'tastAni ca lohakaTAhotkvAthanAni ca ikSurasasyeva 'koTTa'tti-krIDA tena balikaraNaMcaNDakAdeH purato bastAderiva upahAravidhAnaM, pAThAntare koTTA koTTakiriyA durgA tasyaica, koTTAya vA-prAkArAya balikaraNaM tacca kuTTanaM ca-kuTilatvakaraNaM vaikalyakaraNaM vA kuTTena vA cUrNanaM tAni ca zAlmalyA-vRkSavizeSasya tIkSNAgrA ye lohakaNTakA iva lohakaNTakAsteSvabhisaraNaM ca-ApekSikamabhimukhAgamanamapasaraNaMca-nivarttanaMzAlmalItIkSNAgralohakaNTakAbhisaraNApasaraNe sphATanaM ca-sakRddAraNaM vidAraNaMca-vividhaprakArairiti, tecateavakoTakabandhanAni-bAhuzirasAMpRSThadeze bandhanAni yaSTizatatADanAnicapratItAni galake-kaNThebalAt-haThAtyAnyullambanAni-vRkSazAkhAdAvudbandhanAni tAni galakabalollambanAni, zUlAgrabhedanAnicavyaktAni, AdezaprapaJcanAni-asatyArthadazato vipratAraNAni, khiMsanavimAnAni vA'tatra khiMsanAni-nindanAni vimAnAni-apamAnajananAni ___'vidhuTTapaNijjaNANi'tti vidhuSTAnAM-ete pApAHprApnuvantisvakRtaM pApaphalamityAdivAgbhiH saMzabditAnAM praNayanAni-vadhyabhUmiprApaNAni vidhuSTapraNayanAni vadhyazatAni vyaktAni tAnyeva mAtA-utpattibhUmiryeSAMtAnibadhyazatamAtRkANivadhyAzritaduHkhAnItyarthastAni ca evamityuktakrameNa te-pApakarmakAriNa ityanena smbndhH| mU. (8-vartate) puvvakammakayasaMcayovatattA nirayaggimahaggisaMpalittA gADhadukkhaM mahabbhayaM kakkasaM asAyaM sArIraM mAnasaM ca tivvaM duvihaM vedeti veyaNaM pAvakammakArI bahUNi paliovamasAgarovamANi kaluNaM pAlenti te ahAuyaM jamakAtiyatAsitA ya sadaM kareMti bhIyA, kiM te?, __avibhAyasAmibhAyabappatAyajitavaMmuya memarAmidubbalo vAhipIlio'haMkiMdAni'si evaMdAruNo niddaya mA dehi me pahAre ussAsetaM (eya) muhattayaM me dehi pasAyaM karehi mA rusavIsamAmi gevijaM muyaha me marAmi, gADhamaMtaNhAtio ahaM deha pANIyaM haMtA piya imaMjalaM vimalaM sIyalaMti dhettUNa ya narayapAlA taviyaM tauyaM se deMti kalaseNa aMjalIsu davaNa ya taM paveviyaMgovaMgA aMsupagalaMtapappuyacchA chinnA taNhAiyamha kaluNANi jaMpamANA vipekkhantA disodisiM attANA asaraNA aNAhA abaMdhavA baMdhuvappahUNA vipalAyaMti ya migA iva vegeNa bhayubviggA, dhetUNa balA palAyamANANaM niranukaMpA muhaM vihADettu lohaDaMDehiM kalakalaM NhaM vayaNaMsi chubhaMti kei jamakAiyA hasaMtA, teNa daDDA saMto rasaMti ya bhImAI vissarAI ruvaMti ya kaluNagAI pArevatagAva evaM palavitavilAvakaluNAkaMdiyabahurunarudiyasaddo parivevitaruddhabaddhayanArakAravasaMkuloNIsaTTo rasiyabhaNiyakuviuklUiyanirayapAlatajjiyageNhakkama pahara chiMda bhiMda uppADehukkhaNAhi kattAhi vikattAhi ya bhujo haNa vihaNa vicchubhocchubbha AkaDDa vikaDDa kiMna jaMpasi? sarAhi pAvakammAiM dukkayAiM evaM vayaNamahappagabbho paDisuyAsahasaMkulo tAsao sayA nirayagoyarANa mahAnagaraDajjhamANasariso nigghoso succae aniTTho tahiyaM neraiyANaM jAijaMtANaM jAyaNAhiM, kiMte? asivaNadabbhavaNajaMtapattharasUitalakkhAravAvikalakalaMntaveyaraNikalaMbavAluyA
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/8 jaliyaguhaniraMbhaNa usiNosiNakaMTailladuggamarahajoyaNatattalohamaggagamaNavAhaNANi imehiM vivihehiM AyuhehiM kiM te moggaramusuMDhikarakayasattihalagayamusalacakkakoMtatomarasUlalaulabhiM DimAlasaddalapaTTisacammeThThaduhaNamuTThiyaasikheDagakhaggacAvanArAyaMkaNakakappaNivAsiparasuTaMkatikkhanimmalaannehi ya eyamAdiehiM asubhehiM veubbiehiM paharaNasatehiM aNubaddhativvaverA paropparaveyaNaMudIretiabhihaNaMtA, tatthaya moggarapahAracuNNiyamusuMDhisaMbhaggamahitadehAjaMtovapIlaNaphuraMtakappiyA keittha sacammakA vigattA nimmUlulUNakaNNoTTanAsikA chiNahatthapAdA asikarakayatikkhakotaraparasuppahAraphAliyavAsIsaMtacchitaMgamaMgA kalakalamANakhAraparisittagADhaDajhaMtagatakuMtaggabhiNNajaJjariyasavvadehA vilolaMti mahItale visUNiyaMgamaMgA, tatthaya vigasuNagasiyAlakAkamajjArasarabhadIviyaviydhagasa lasIhadappiyakhuhAbhimUtehiM niccakAlamaNasiehiM ghorA rasamANabhImarUvehiM akkamittA daDhadADhAgADhaDakkakaDDiyasutikkhanahaphAliyauddhadehA vicchippaMte samaMtao vimukkasaMdhibaMdhaNAviyaMgamaMgA kaMkakuraragiddhaghorakaTThavAyasagaNehi ya puNo kharathiradaDhaNakkhalohatuMDehiM ovatittA pakkhAhayatikkhaNakkhavikinnajibbhaMchiyanaNaniddhaoluggavigatavayaNA, ukkosaMtA ya uppayaMtA nipataMtA bhamaMtA puvakammodayovagatA pacchANusaeNaDajjhamANA niMdaMtApurekaDAiMkammAiMpAvagAiMtahiM 2 tArisANi osannacikkaNAI dukkhAtiM aNubhavittA tato ya AukkhaeNaM uvvaTTiyA samANA bahave gacchaMti tiriyavasahiM dukkhuttaraM sudAruNaM jammaNa- maraNajarAvAhipariyaTTaNArahaTTaM jalathalakhahacaraparopparavihiMsaNapavaMcaM imaMca jagapAgaDaM varAgA dukkaM pAventi dIhakAlaM, kiM te?, sIuNhatohAkhuhave yaNaappaIkAraaDavijammaNaNicabhauviggavAsajaggaNavahabaMdhaNatADaNakaNanivAyaNaaTThabhaMjaNanAsAbheyappahAradUmaNachaviccheyaNaabhiogapAvaNakasaMkusAranivAyadamaNANi vAhaNANi ya mAyApitivippayogasoyaparipIlaNANi ya satthaggivisAbhidhAyagalagavalaAvalaNamAraNANi ya galajAlucchippaNANi paoulaNavikappaNANi ya jAvajIvigabaMdhaNANi paMjaranirohaNANi ya sayUhaniddhADaNANi dhamaNANi ya dohaNANi ya kudaMDagalabaMdhaNANi vADagaparivAraNANiya paMkajalanimajaNANivArippavesaNANiya ovAyaNibhaMgavisamaNivaDaNadavaggijAladahaNAi ya, evaM te dukkhasayasaMpalittA naragAu AgayA ihaM sAvasesakammA tirikkhapaMcediesupAviMti pAvakArI kammANi pamAyarAgadosabahusaMciyAiM atIva assaaykkksaaiN| vR. 'puvvakammakayasaMcauvatatta'tti pUrvakRtakarmaNAM saJcayenopataptA-ApannasaMtApA yete tathA, niraya evAgnirnirayAgnistena mahAgnineva sampradIptA yete tathA, gADhaduHkhAM-prakRSTaduHsvarUpAM dvividhAM vedanAM vedayantIti yogaH, kiMbhUtAM? - mahadbhayaM yasyAM sA tathA tAM karkazAM kaThinadravyopanipAtajanitatvAt asAtAM-asAtAkhyavedanIyakarmabhedaprabhavAM zArIrI mAnasIMcatIvrAM-tIvrAnubhAgabandhajanitAM pApakarma-kAriNAMH, tathA bahUni palyopamasAgaropamANi karuNA-dayAspadabhUtAH karuNaM vA pAlayanti 'te'tti pUrvoktAHpApakarkAriNaH 'ahAuyaMti yathAbaddhamAyuSkaM, gADhyA'pi vedanayA nopakrAmyata iti
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-1, adhyayanaM-1. . 379 bhAvaH, tathA yamakAyikaiH-dakSiNadikkhapAladevanikAyAzritairasurairaMbAdibhirityarthaH trAsitAutpAdita bhayA yamakAyikatrAsitAste ca zabdam ArtasvaraM kurvanti bhItAssantaH, 'kiM te'tti tadyathA 'avihAva'tti he avibhAvya !-avibhAvanIyasvarUpa 'sAmi'tti he svAmin 'bhAya'tti ! he bhrAtaH 'bappatti he bappa !, he pitaH ! ityarthaH, evaM he tAta! 'jiyavaMti he jitavana-prAptajayajIvita ! 'muya'tti muMca 'me'tti mAM 'marAmi'tti mriye, iha ca nArakANAM bahuvacanaprakrame'piyadekavacanaMtadekApekSaMtajAtyapekSaMchAndasatvAdveti, yatodurbalo vyAdhipIDito'haM 'kiM dANi sitti kimidAnImasi-bhavasi?, __ "evaMdAruNo tti evaMprakAro dAruNo-raudro nirdayazca-nighRNazca mA dehi me-mama prahArAn 'ussAsetaM muhuttagaM me dehi'tti ucchAsamucchasanamenaM-adhikRtaM ekaM vA muhUrtakaM yAvat me-mA dehIti prasAdaM kuruta mA ruSyata vizramAmi-vizrAmaM karomi 'gevijjati graiveyaM grIvAbandhanaM muJca me-mamayato 'marAmi ttimriye tathA gADhaM-atyarthaM 'taNhAiuttitRSNArditaH pipAsito'haM 'deha'tti datta pAnIyaM-jalamiti nArakeNokte sati narakapAlA yad bhaNanti tadAha_ 'haMtA'iti, yadi tvaM pipAsitastato haMtA iMdIti ca vA''mantraNe piba idaM jalaM vimalaM zItalaM, itiH etacchabdArthaH, bhaNantIti gamyate, gRhItvA ca nirayapAlAstaptaM trapukaM 'se' tasya dadati kalazenAliSu, daSTavA ca tajjalaM pravepitAGgopAGgAH-kampitasakalagAtrAH azrubhiH pragaladbhiH-chinnA tRSNA'smAkamityevaMrUpANi karuNAni vacanAnItigamyatejalpantivipalAyante vetiyogaH, viprekSamANA disodisaM'tiekasyAdizaH sakAzAdanyAM dizaM, atrANAH-anarthapratighAtavarjitAazaraNAH-arthakArakavirahitAanAthAH-yogakSemakArivirahitA abAndhavAH-svajanarahitAbandhuviprahINAH-vidyamAnabandhavavipramuktAH,kathaJcidekArthikAnyapyetAni padAninadoSAya, anAthatAprakakarSapratipAdakatvAditi, vipalAyante-vinazyanti ca, kathaM ?- mRgA iva vegena bhayodvignA iti, gRhItvA ca balAt haThAdityarthaH, nArakAniti gamyate, teSAMce vipalAyamAnAnAM niranukampA yamakAyikA iti yogaH,mukhaM vighATya-vidArya lohadaNDaiH 'kalakalaM'ti kalakalazabdayogAt kalakalaM pUrvoktaMtrapukamiha smaryate, NhetivAkyAlaGkAre, vadane-mukhekSipanti, ke ityAhakecidyamakAyikA-ambAdayaH, kiMbhUtA?-hasanta iti, tato nArakA yat kurvanti tadAha-tena ca taptatrapuNA dagdhAH santo rasanti ca pralapaMti ca, kiMbhUtAni vacanAnItyAhabhImAni-bhayakArINi vikkharANi-vikRtazabdAnitathArudantica karuNakAni-kAruNyakArINi, kaivetyAha-pArApatAiva, evamityevaMprakAro nirghoSaH zrUyateiti sambandhaH,pralapitaM-anarthabhASaNaM vilApaH-ArttakharakaraNaMtAbhyAMkaruNoyaH satathA, tathA''kranditaM-dhvanivizeSakaraNaMbahu-prabhUtaM 'runnaM'ti azruvimocanaM ruditaM-ArATImocanaM eteSAmetAni vA zabdo yatra sa tathA, tathA paridevitAzca-vilapitAH, vAcanAntare parivepitAzca-prakampitA ruddhAzca baddhakAzca ye nArakAste tathA teSAM ya Aravastena yaH saGgulaH sa tathA, nisRSTo-nArakairvimukta Atyantiko vA tatA rasitAH-kRtazabdA bhaNitAHkRtAvyaktavacanAH kupitAH-kRtakopAH utkUjitAH-kRtAvyaktamahAdhvanayoye nirayapAlAH teSAM yattarjitaM-jJAsayasi re pApa !ityAdi bhaNitaM nArakaviSayaM 'giNha'tti gRhANa krama-laGghayetyarthaH
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/8 prahAro lakuTAdinA chiddhi khaGgAdinA bhiMddhi kuntAdinA 'uppADehitti utpATaya bhUtalAdutkSipa 'ukkhaNAhitti utkhanAkSigolakabAhvAdikaM 'kattAhi'tti kRnta karttaya nAsAdikaM vikRnta ca-vividhaprakAraiH 'bhujjo'tti bhUyaH ekadA hanta ! punarapi pAThAntare bhaJja-AmaIya hana-tADaya, kriyArtho hanazabdo nipAtaH, vihaNa'tti vizeSeNa tADaya 'vicchubha'tti vikSipa trapukAdikaM mukhe vikIrNaM vA kuru, vAcanAntare vicchubha niSkAlayetyarthaH, 'ucchubha'tti Adhikyena kSipa-pravezayetyarthaH, AkRSaabhimukhamAkarSaNaM kuru vikRSa-viparItaM vikarSaNaM kuru, kiM na jalpasi?, vAcanAntare tu kiM na jAnAsi?, smara he pApa! karmANi duSkRtAni, evaM-amunA prakAreNa yadvadanaM-narakapAlapratipAdanaM tena mahApragalbhaH-atisphAroyaH sa tathA, paDisuya'tipratizrupratizabdakastadrUpoya; zabdastena saGkulaHtrAsakaHvAcanAntaretu bIhaNao tAsaNao paibhao aibhau'tti ekArthAH, sadA-sarvadA, keSAM trAsaka ityAha kadathyamAnAnAM-yAtyamAnAnAM nirayagocarANAM-narakavartinAM 'mahAnagaraDajjhamANasariso'tti dahyamAnamahAnagaraghoSasazo niraaghoSo-mahAdhvaniH zrUyate'niSTaH 'tahiyaM titatra narake, keSAMsambandhItyAha-'neraiyANaM kiMbhUtAnAmityAha-yAtyamAnAnAMkadarthyamAnAnAMyAtanAbhiH-kadarthanAprakAraiH, kiMtettikAstAH?-asivanaM-khaDgAkArapatravanaM, darbhavanaM pratItaM, darbhapatrANi chedakAni tadagrANi ca bhedakAni bhavantIti tadyAtanAhetutvenoktaM, yaMtraprastarA-gharaTTadipASANA yaMtramuktapASANA vA yantrANi ca pASANAzceti vA yantrapASANAH sUcItalaM-UrddhamukhazUcIkaMbhUtalaM kSAravApya:-kSAradravyabhRtavApyaH 'kalakalaMta'tti kalakalAyamAnaM yat trapukAdi tadma tA vaitaraNyabhidhAnA yA nadI sA kalakalAyamAnavaitaraNI kadambapuSpAkArA vAlukA kadambavAlukAjvalitAyA guhA-kandarA sA tathA tatodvandvaH tato'sivanAdiSuyannirodhanaMprakSepastattathA, uSNoSNeatyuSNe 'kaNTaille'tti kaNTakavati durgame kRcchragatike rathe-zakaTe yadyojanaMgavAmiva tattathA tatolohapathe-lohamayamArgeyadgamanaM-svayamevAvAhanaMca-aparairgavAmiva tattathA, tataH padatrayasyadvandvaH, 'imehintiebhirvakSyamANairvividhairAyudhaiH parasparaMvedanAmudIrayantIti yogaH kiM te'ttitadyatA mudgaraH-ayodhanaH musuNDhiH-prahaNavizeSaH 'karakayaM tikrakacaM-karapatraM zaktiH-trizUlaMhalaM-lAGgalaM gadA-lakuTavizeSaH muzalaMcakraMkuntaM ca pratItaMtomaro-bANavizeSaH zUlaM pratItaM 'lauDa;tti lakuTaM bhiMDimAlaH-prahaNavizeSaH saddhalo-bhallaH paTTisaH-praharaNavizeSaH 'carmeSTaH' carmavezTitapASANavizeSo drughaNomudgaravizeSaH mauSTiko-muSTipramANaH pASANa eva asikheTakaM-asinA saha phalakaM khaGgaH-kevala eva cApaM dhanuH nArAcaHAyaso bANaH kaNakobANavizeSAH kalpanI-kartikAvizeSaH vAsI-kASThatakSakopakaraNavizeSaH parazuH-kuThAravizeSaH tata eteSAM dvandvaH tataste ca te TaGgakatIkSNA agratIkSNA nirmalAzceti karmadhArayaH, tatastairiti vyAkhyeyaM, tRtIyAbahuvacanalopadarzanAditi, anyaizcevamAdibhiH azubhai(kriyaiH praharaNazatairabhighnantaH anubaddhatIvravairA-avicchinnotkaTavairabhAvAH parasparaM-anyo'nyaM vedanAmudIrayanti, nArakA eva tisRbhyaH narakapRthvIbhyaH, parato narakapAlAnAM gamanAbhAvAt, 'tatthe titatrasaparasparAbhihananena vedanodIraNeNamudgaraprahAracUrNitomusiNDhibhiH sambhagno
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-1, mathitazca-viloDito deho yeSAM te tathA, tathA yannatropapIDanena sphurantazca kalpitAzca-chinnA yantropapIDanasphuratkalpitAH keitya'tikecidatra-narakesacarmakAH-carmaNAsaha vikRttA-utklRptAH pRthakka tacarmANa ityarthaH, tathA nirmUlollUnakoSTha- nAsikAzchinnahastapAdAH asikrakacatIkSNakuntaparazUnAM prahAraiH sphATitA-vidAritA yete tathA, vAsyA saMtakSitAnyaGgopAGgAni yeSAM te tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, tathA 'kalakala'tti kalakalAyamAnakSAreNa yatparikSiptaMpariSekaH tena gADhaM-atyartaM 'DajhaMta'tti dahyamAnaM gAtraM yeSAM te tathA, kuntAgrabhinno jarjaritazca sarvo deho yeSAM te tatA tataH karmadhArayaH, viloliMti' vilulanti luNThantItyarthaH mahItale-bhUtale 'sUNiyaMgamaMga'tti jAtazvayathukAGgopAGgAH, vAcanAntare tu nirgatAgrajihvAH, _ 'tattha yatti tathA ca-mahItalavilolane vRkAdibhiH vikSipyanta iti yogaH, tatra vRkAIhAmRgAH 'suNaga'ttikauleyakAHzrRgAlAH-gomAyavaHkAkAH-vAyasAH mArjArA-biDAlAHsarabhAHparAsarAH dvIpikAH-citrakAH 'vigghaya'tti vaiyAghrAH vyAdhApatyAni zArdUlA-vyAghrAH siMhAH pratItAH,ete ca te darpitAzca-haptAH kSudabhibhUtAzca-bubhukSitA iti te tathA taiH, nityakAlamanazitairivAnazitaiH-nirbhojanaiHghorA-dAruNakriyAkAriNaH ArasantaH-zabdAyamAnAH bhImarUpAzca ye te tathA taiH, Akramya daDhadaMSTrAbhirgADha-atyartaM 'Dakka'tti dRSTAH 'kaDDiya'tti kRSTAzca AkarSitA yete tathA, sutIkSNanakhaiH sphATita Urdo deho yeSAM te tatA tataH padadvayasya karmadhArayaH, vikSipyantevikIryante 'samantataH' sarvataH, kimbhUtAste? vimuktasandhibandhanAH-zlathIkRtAGgasandhAnAH tathA vyaGgitAni-vikalIkRtAnyaGgAni yeSAM tetathA, tathA kaGkAH-pakSiviSazeSAH kurarA-utkrozAH gRdhrAH-zakunivizeSAH ghorakaSTA-atikaSTAzca yevAyasAsteSAMgaNAstazca 'puNo'ttisamuccayArthaH svarAH-karkazAH sthirA-nizcalAH heDhA-abhaGgurA nakhA yeSAM te tathA lohavat tuMDaM yeSAM te tathA tataH karmadhArayastairavapatya-upanipatya pakSairAhatAH tIkSNanakhairvikSiptA AkRSTA jihvA AJchite ca-AkRSTe nayane-locane nirdayaM ca niSkRpaM yathA bhavakatyevaM ullugaM'tiavarugNaM bhagnaM vikRttaMca vadanaM yeSAMtetathA, pAThAntareNaavalugNAni chinnAni vikattAni gAtrANi yeSAM te tathA, ukrozantazca-krandantaH utpatanto nipatanto bhramantaH pUrvakarmodayopagatA iticapadacatuSTayaM vyaktaM, pazcAdanuzayena-paztacAttApena dahyamAnAH nindantojugupsamAnAH 'purekkhaDAiM pUrvabhavakRkatAni karmANi-kriyAH pApakAni-prANAtipAdAdIni, tataH 'tahiM 2'ti tasyAM 2 ratnaprabhAdikAyAM pRthivyAM prakRSTAdisthitike narake tAzAni janmAntare upArjitAni paramAdhArmikodIritaparasparodIritakSetrapratyayarUpANi "ussannacikkaNAiMti ussannaM-prAcuryeNa cikkaNAI-durvimocAni duHkhAni anubhUyatatazca nirayAdAyuHkSayeNovRttAH santo bahavo gacchanti tiryagvasati-tiryagyoni, yato'lpA eva manuSyeSUtpadyante, duHkhottArAM anantotsarpiNyavasarpiNIrUpakAyasthitikatvAt tasyAM sudAruNAM duHkhAzrayakatvAt janmajarAmaraNavyAdhInAMyAH parivartanAH-punaHpunarbhavanAnitAbhiraraghaTTaivAraghaTTo yA sA tathA tAM tiryagvasatiM jalasthalakhacarANAM paraspareNa vihiMsanasya-vividhavyApAdanasya prapaJco-vistAro yasyAM sA tathA tAM, tasyAM ca idaM vakSyamANapratyakSaM jagaprakaTaM na kevalamAgamagamyaM kintu jaGgamajantUnAM
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/8 pratyakSapramANasiddhatayA prakaTameveti, varAkAH - tapakhinaH prANavadhakAriNa iti prakramaH, duHkhaM prApnuvanti dIrghakAlaM yAvat, 'kiM te' tti tadyathA zItoSNatRSNAkSudbhirvedanAH tathA apratIkAraMsUtikarmmAdirahitaM aTavIjanma - kAntArajanma nityaM bhayenodvignAnAM mRgAdInAM vAsaH - avasthAnaM jAgaraNaM-anidrAgamanaM ca vadho- mAraNaM bandhanaM-saMyamanaM tADanaM- kuTTanaM aGkanaM - taptAyaH zalAkAdinA cihnakaraNaM nipAtanaM-garttAdau kSepaNaM asthibhaJjanaM-kIkasAmarddanaM nAsAbhedo - nAsikAviva-rakaraNaM prahAraH 'dUmaNaM'ti davanamupatApaH chavicchedanaM - avayavakarttanaM abhiyogaprApaNaM- haThAd vyApArapravarttanaM kasaH - carmmayaSTikA aGkurAzca - sRNiH ArA ca- pravaNadaNDAntarvarttinI lohazalAkA tAsAM nipAtaH-zarIranivezanaM damanaM - zikSAgrAhaNaM tato dvandvastataH etAni prApnuvantIti prakrama vAhanAni ca bhArasyeti gamyaM, mAtApitRviprayogaH, zrotasAM - nAsAmukhAdirandhrANAM ca parapIDanAni - rajvAdiDhabandhanena bAdhanAni yAni tAni tathA zokaparipIDitAni vA tato dvandvaH, 382 tatastAni ca zastraM cAgnizca viSaM ca prasiddhAni tairabhidhAzca-abhihananaM galasya- kaNThasya gavalasya-zrRGgasya AvalanaM ca - moTanaM athavA galakasya balAdAvalanaM mAraNaM ceti tAni ca galena - baDizena jAlena ca - AnAyena ' ucchiMpaNANi 'tti jalamadhyAnmatsyAdInAmutkSepaNAni - AkarSaNAni yAni tAni tathA, 'paulanaM' pacanaM 'vikalpanaM' chedanaM te ca yAvajjIvikabandhanAni paJjanirodhAni ceti padadvayaM vyaktaM svayUthyAnnirddhATanAni ca - svakIyanikAyAt niSkAlanAnItyarthaH, dhamanAni-mahiSyAdInAM vAyupUraNAdIni cadohanAni ca pratItAni kudaNDena - bandhanavizeSeNa gale - kaNTe yAni bandhanAni tAni tathA vATena- vATakena vRttyetyarthaH, parivAraNAni - nirAkaraNAni yAni tAni tathA tAni ca paMkajalanimajjanAni - kardamaprAyajale bolanAni vAripravezanAnica - jale kSepAH tathA 'ovAya'tti avapAteSu garttAvizeSeSu udaka ityevaMrUDheSu patanena nibhaGgo - bhaJjanaM gAtrANAmavapAtanibhaGgaH sa ca viSamAtparvvataTaMkAdernipatanaM viSamanipatanaM tacca davAgnijvAlAbhirdahanaM ceti tAni AdiryeSAM tAni tathA, karmANi prApnuvantIti yogaH, evamuktanyAyena te prANadhAtinaH duHkhazatasampradIptA narakAdAgatA iha tiryagvaloke, kiMbhUtAH ? - sAvazeSakarmANaH tiryakpaJcendriyeSu prApnuvanti pApakAriNaH, kAnItyAha ? -karmamANi karmmajanyAni duHkhAnIti bhAvaH, pramAdarAgadveSairbahUni yAni saJcitAni - upArjitAni, tathA atIva- atyarthamasAtakarkazAni - asAteSu - duHkheSu madhye karkazAni - kaThorANi yAni tAni tathA / mU. (8-vartate) bhamaramasagamacchimAiesu ya jAikulakoDisayasahassehiM navahiM cauridiyANa tahiM tahiM ceva jammaNamaraNANi aNubhavaMtA kAlaM saMkhejjakaM bhamaMti neraiyasamANativvadukkhA pharisarasaNa- ghANacakkhusahiyA taheva teiMdiesu kaMdhupippIlikAavadhikAdikesu ya jAtikulakoDisayasahassehiM aTThahiM aNUNahiM teiMdiyANa tahiM 2 ceva jammaNamaraNANi aNuhavaMtA kAlaM saMkhejjakaM bhamaMti neraiyasamANa-tivvadukkhA pharisarasaNaghANasaMpauttA gaMDUlayajalUyavakimiyacaMdaNagamAdiesu ya jAtIkula - koDisayasahassehiM sattahiM aNUNaehiM beiMdiyANa tahiM 2 ceva jammaNamaraNANi aNuhavaMtA kAlaM saMkhijjakaM bhamaMti neraiyasamANativvadukkhA pharisarasaNasaMpauttA pattA egiMdiyattaNaMpi ya puDhavijalajalaNamAruyavaNapphati
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-1, 383 suhumabAyaraM ca paJjattamapajattaM patteyasarIranAma sAhAraNaM ca patteyasarIrajIviesu ya tatthavi kAlamasaMkhejjagaMbhamaMtianatakAlaMcaanaMtaekAe phAsiMdiyabhAvasaMpauttA dukkhasamudayaM imaMaNiTuM pAviMti puNo 2 tahiM 2 ceva parabhavatarugaNagahaNe koddAlakuliyadAlaNasalilamalaNabuMbhaNaruMbhaNaaNalANilavivihasatthaghaTTaNaparopparAbhiNaNamAraNavirAhaNANiyaakAmakAiMparappaogodIraNAhi ya kajjapaoyaNehi ya pessapasunimittaosahAhAramaiehiM ukkhaNaNaukkatthaNapayaNakoTTaNapIsaNapiTTaNabhajaNagAlaNaAmoDaNasaDaNaphuDaNabhaJjaNacheyaNatacchaNaviluMvaNapatajhoDaNaaggidahaNAiyAti,evaM tebhavaparaMparAdukaakhasamaNubaddhA aDaMti saMsArabIhaNakare jIvA pANAivAyanirayA anaMtakAlaM jeviya ihamANusattaNaMgayA kahiM vinaragA uvvaTTiyAadhanAteviya dIsaMtipAyaso vikayavigalavA khujjA vaDabhA ya vAmaNA ya bahirA kANA kuMTA paMgulA viulA ya mUkA ya mamaNA ya aMdhayagA egacakkhU viNihayasavellayA vAhirogapIliyaappAuyasatthavajjhavAlA kulakkhaNukkinnedehA dubbalakusaMghayaNakuppamANakusaMThiyA kuruvA kiviNA ya hINA hINasattA niccaMsokkhaparivajjiyA asuradukkhabhAgaNaragAo ihaM sAvasesakammA, evaM naragaM tirikkhajoNiM kumANusattaM ca hiMDamANA pAvaMti anaMtAiMdukkhAiM pAvakArI / eso so pANavahassa phalavivAgoihaloio pAraloio appasuho bahudukkho mahabbhayo bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muccatI, na yaavedayittAathihumokkhotti evamAhaMsu, nAyakulanaMdaNo mahappA jiNou vIravaranAmadhejo kahaisIhapANavahaNassa phalavivAgaM, eso so pANavaho caMDo ruddo khuddo aNArio nigdhiNo nisaMso mahamao bIhaNao tAsaNao aNajjo uvveyaNao ya niravayaskho niddhammo nippivAso nikkaluNo nirayavAsagamaNanidhaNo mohamahabbhapavaDDao maraNavemaNaso paDhamaM ahamamadAraM samattaMtibemi // vRtathA bhramamazakamakSikAdiSu ceti saptamyAH SaSTyarthatvAt bhamarAdInAmiti vyAkhyeyaM, caturindriyANAmiti ca sambandhanIyaM athavA caturindriyANAM bhramarAdikeSu jAtikulakoTIzatasahasreSvevaM ghaTanIyamiti, jAtI-caturindriyajAtau yAni kulakoTIzatasahasrANi tAni tathA teSu, tathA 'navasutti 'tahiM 2 ceva tti tatraiva 2 caturindriyajAtAvityarthaH, jananamaraNAnyanubhavantaH kAlaM saGkhyAtakaM-saGkhyAtavarSasahasralakSaNaMbhramanti, kimbhUtAH?-nArakasamAnatIvraduHkhAH sparzanarasanaghrANacakSuHsahitAH indriyacatuSTayopetA ityartha, tathaive ti yathaiva caturindriyeSu tathaiva trIndriyeSu jananAnyanubhavanto bhramantIti prakramaH / etadeva prapaJcayannAha kuMthupipIlikAavadhikAdikeSu ca jAtikulakoTizatasaheSvityAdIndriyagamAntaM caturindriyagamavaneyaM, navaraM 'gaMDUlaya'tti alasAH 'caMdaNaga'tti akSAH tathA 'pattA egidiyattaNaMpiya'ttina kevalaM paJcendriyAditvameva prAptAH ekendriyatvamapica prAptA duHkhasamudayaM prApnuvantIti yogaH, kimbhUtamekendriyatvamityAha-pRthvIjalajvalanamArutavanaspatisambandhi yat ekendriyatvaM tatpRthviyA'vocyate, punaH kimbhUtaM tat ? - . sUkSmaM bAdaraM ca tattatkarmodayasampAdyaM ca tathA paryAptamaparyAptaM ca tatkarmotpAdyameva tathA pratyekazarIranAmakarmasampAdyaMpratyekazIraranAmaivocyate sAdhAraNazarIranAmakarmasampAdyaMcasAdhAraNaM paryAptAdipadAnAM ca karmadhArayaH, cakAraH, samuccaye, evaMvidhaM caikendriyatvaM prAptAH kiyantaM kAlaM
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/8 bhramantItibhedenAha- pattye tyAdi, 'tatthavittitatrApiekendriyatve pratyekazarIrejIvitaM-prANadhAraNaM yeSAM te pratyekazarIrajIvitAsteSu-pRthivyAdiSu cakA rauttaravAkyApekSayA samuccayArtha;,kAlamasaGkhyAtaM bhramanti, anantakAlaM cAnantakAye sAdhAraNazarIreSvityarthaH, Aha c||1|| "assaMkhosappiNiussappiNI egidiyANaya cauNhaM / tAceva U aNaMtA vaNassaIe u boddhavvA // " iti, kimbhUtAste ?-sparzendriyasya bhAvena-pariNAmena sattayA vA samprayuktA ye te tathA, duHkhasamudayamidaM vakSyamANamaniSTaM prApnuvanti, punaH 2 tatraiva 2 ekandriyatve ityarthaH, kimbhUte?paraH-prakRSTaH sarvotkRSTakAyastitikatvAdbhava-utpattisthAnaM tarugaNagaNo-vRkSagucchAdivRndasamUho yatraikendriyatve pAThAntaretuparabhavatarugaNairgahanaMyattattathA, tatra duHkhasamudayamevAha-kuddAlo-bhUkhanitraM kulikaM halavizeSastAbhyAM 'dAlanaM'ti vidAraNaMyattattathA, etatpRthivIvanaspatyorduHkhakAraNamuktaM, salilasyamalanaMcamaddenaM 'bhaNaM tikSobhaNaMca ruMbhaNaM'tirodhanaMca silalamalanazrobhaNarodhanAni, anenApkAyikAnAM duHkhamuktaM, analAnilayoH-agnivAtayorvividhaiH zastraiH svakAyaparakAyabhedaiHyat ghaTTanaM-saGghaTTanaM tattathA, anena ca tejovAyvorduHkhamuktaM, parasparAbhihananena yanmAraNaMca pratItaMvirAdhanaM paritApanaMtetathAtatodvandvo'tastAnicaduHkhAni bhavantItigamyaM, tAni kimbhUtAni -akAma- kAni- anabhilaSaNIyAni, etadeva vizeSeNAha-paraprayogodIraNAbhiH-svavyatiriktajanavyApAra- duHkhotpAdanAbhiniSprayojanAbhiriti hadayaM, kAryai; prayojanaizca-avazyakaraNIyaprayojanaiH, kimbhUtaiH ? - preSyapazunimittakarmakaragavAdihetorupalakSaNatvAttadanyanimittaMcayAnyauSadhAhArAdInitAni tathA tairutkhananaM-utpATanaM utkatathaM-tvaco'panayanaMpacanaMpAkaH kuTTanaM-cUrNanaM preSaNaM-gharaTTAdinA dalanaM piTTanaM-tADanaM bharjanaM bhrASTrapacanaM gAlanaM-chANanaM AmoTanaM-ISadabhaJjanaM zaTanaM-svata eva vizaraNaM sphuTanaM-svata eva dvidhAbhAvagamanaM bhaJjanaM-AmaInaM chadanaM-pratItaM takSaNaM-kASThAderiva vAsyAdinA vilujTanaM-lomAdyapanayanapatrajjhoDanaM-taruprAntapallavaphalAdipAtanaM agnidahanaMpratItaM, etAnyAdiryeSAM tAniduHkhAnyekendriyANAM bhavantIti gamyaM, tathA ekendriyAdhikAraMnigamayannAhaevam-uktakrameNa te ekendriyAH bhavaparamparAsu yad duHkhaM tatsamanubaddhaM-avicchinnaM yeSAM te tatA aTantisaMsAre eva 'bIhaNakare'tti bhayaGkaraH tatrajIvAH prANAtipAtaniratAanantaMkAlaM yAvaditi ___ atha prANAtipAtakAriNo narakAduvRtA manuSyagatigatA yAzA bhavanti tathocyate'je'viye' tyAdi ye'piceha matyaloke mAnuSatvamAgatAH-prAptAH kathaJcita kRcchrAdityartho narakAduddhatAH adhanyAste'pica dRzyante prAyazaH-prAyeNa vikRtavikalarUpAH, prAyazograhaNena tIrthakarAdibhivya-bhicAraH parihRtaH, vikRtavikalarUpatvameva prapaJcayannAha-kubjAH-vakrajaGghAH vaTabhAzca- vakroparikAyA vAmanAzca-kAlAnaucityenAtihasvadehA badhirAH pratItAH kANAHdIpakANAH pharalA ityarthaH, kuNTAzca-vikRtahastAH paGgulAH-gamanAsamarthajaGghAH vikalAzca-aparipUrNagAtrAH mUkAzca-vacanAsamarthAH paGgulAH 'aviyajalamaya'tti pAThAntaraMtatra apiceti samuccaye jalamUkAH-- jalapraviSTasyeva 'buDabuDa' ityevaMrUpo dhvaniryeSAM manmanAzca-yeSAM jalpatAM skhalati vANI 'aMdhillaga'ttiandhAH ekaMcakSurvinihataM yeSAMteekacakSurvinihatAH sacillaya'ttisarvApacakSuSaH
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-1, 385 pAThAntareNa 'sapisallaya'tti tatra saha pisallayena-pizAcena vartanta iti sapisallayAH vyAdhibhiH-kuSThAdyai rogaiH-jvarAdibhirviziSTAbhirvA AdhibhiH-manaHpIDAbhiH rogaizca pIDitA vyArogapIDitAH alpAyuSaH-stokajIvitAH zastreNa hanyante yetezastravadhyAH bAlAH-bAlizAH tato'nadhakArAdInAMdvandvaH, kulakSaNaiH-apalakSaNairutkIrNaH-AkIrNo deho yeSAMtetathA, durbalAH kRzAH kusaMhananAH balavikalAH kupramANAHatidIrghA atihasvA vA kusaMsthitAH-kusaMsthAnAH tato durbalAdInAM dvandvaH, ata eva kurUpAHkRpaNAzcaraGkAH atyAginovAhInAjAtyAdiguNairhInasattvAH-alpasattvAH nityaM saukhyaparivarjitAH azubham-azubhAnubandhi yaduHkhaMtabhAginaH narakAduddha tAssantaHihamanuSyaloke dRzyante sAvazeSakarmANa iti nigamanaM / atha yodazaM phalaM dadAtItyetannigamayannAha 'eva'mityAdievamuktakrameNa narakatiryagyonIH kumASatvaMca hiNDamAnAH-adhigacchantaH prApnuvanti anantakAni duHkhAni pApakAriNaH prANavadhakAH, vizeSaNa nigamayannAha-eSa sa prANavadhasyaphalavipAkaH ihalaukikaH-manuSyApekSayAmanuSyabhavAzrayaH pAralaukikaH-manuSyApekSayA narakagatyAdyAzritaHalpasukho-bhogasukhalavasampAdanAtavidyamAnasukhovA bahuduHkhonarakAdiduHkhakAraNatvAt 'mahabbhauttimahAbhayarUpaHbahurajaH-prabhUtaMkarmapragADhaM-durmocaMyatrasa tathAdAruNoraudraH karkazaH-kaThinaH asAtaH-asAtavedanIyakarmodayarUpaH varSasahairmucyatetataHprANIti zeSaH, na ca naiva avedayitvA tamiti zeSaH asti mokSaH asmAditi seSaH, itizabdaH samAptI, atha kenAyaM dvArapaJcakapratibaddhaprANAtipAtalakSaNAzravadvArapratipAdanaparaH prathamAdhyayanArthaH prarUpita iti jijJAsAyAmAha___"evaM ti evaMprakAramatIndriyabhUtabhavyabhaviSyadarthaviSayAphuTapratibhAsaprakAzanIyamabhihitaM vastu 'AhaMsutti AkhyAtavAn 'jJAtakulanandanaH' jJAtI:-kSatriyavizeSAH tatkulanandanaHtadvaMzasamRddhikaraH mahAtmetipratItaM, jinastu-jina eva vIra ranAmadheyaH-vIravaretiprazastanAmA, tathAkathitavAMzcaprANavadhasyaphalavipAkaM,adhyayana syamahAvIrabhihitatvepratipAdite'pi yat punastatphalavipAkasya vIrakathitatvAbhidhAnaM tatprAvadhasyaikAntikAzubhaphalatvenAtyantaparihArAviSNakaraNArthamiti, atha zAstrakAraH prANavadhasya svarUpaM prathamadvAropadarzitamapi nigamanArthaM punardarzayannAha-eSa sa prANavadho'bhihitaH yo'nantaraM svarUpataH paryAyataH vidhAnataH phalataH kartRtazca vaktuM pratijJAta AdAvAsIt, kimbhUta ityAha caNDa:-kopanaH tatpravarttitvAccaNDaH raudrarasapravartitatvAt raudraH kSudrajanAcaritvAt kSudraH anAryalokakaraNIyatvAdanAryaH ghRNAyA atrAvidyamAnatvAnnighRNaH niHzUkajanakRtatvAnna zaMsaH mahAbhayahetutvAtmahAbhayaH 'bIhaNauttibhayAntarapravartitatvAt trAsakaH utrAsahetutvAt anyAyyonyAyAdapetatvAt udvejanakazca udvegahetutvAt niravakAGkSaH paraprANApezrAvarjita ityarthaH, nirddhamrmodharmAdapakrAntaH niSpipAsaH-vadhyaM pratisnehavirahAt niSkaruNo-vigatadayaH nirayavAsagamananidhana iti vyaktaM mohamahAbhayaprakarzakaH-tapravartakaH maraNena vaimanasya-dainyaM yatra sa maraNavaimanasyaH / prathamamadharmadvAraM-mRSAvAdAdyapekSayA niSThAM gataMitizabdaH samAptau bravImi-pratipAdayAmi tIrthakaropadezena na svamanISikayeti, 1725
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/1/8 - ___ etacca sudharmasvAmI jambUsvAminaH svavacasi sarvajJavacanAzritatvenAvyabhicArIdamiti pratyayotpAdanArthaM tathA svasya guruparatantratAviSkaraNArthaM vineyAnAM caitnyaayprdrshnaarthmaakhyaatvaaniti| adharmadvAre - adhyayanaM - 1 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNagasUtre prathama adharmadAra abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| -adhyayanaM-2 - mRSAvAdaH:vR. vyAkhyAtaM prathamamadhyayanaM, atha dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisambanaadhaH-pUrvaM svarUpAdibhiH prANAtipAtaH prathamAzravadvArabhUtaH prarUpitaH, iha tu sUtrakramaprAmANyAd dvitIyazravadvArabhUto mRSAvAdastathaiva prarUpyate, ityevaMsambandhasyAsyAdhyayanasyedamAdisUtram mU. (9) jaMbU bitiyaM ca aliyavayaNaM lahusagalahucavalabhaNiyaM bhayaMkaraMduhakaraM ayasakaraM verakaragaMaratiratirAgadosamaNasaMkilesaviyaraNaMaliyaniyaDisAtijoyabahulaM nIyajaNaniseviyaM nissaMsaMappaccayakArakaM paramasAhugarahaNijaMparapIlAkArakaM paramakiNhalessasahiyaMdaggaiviNivAyavaDDaNaM bhavapuNabbhavakaraM cirapariciyamaNugataM durantaM kittiyaM bititaM adhammadAraM / vR. 'jaMbU' ityAdi, jambUriti ziSyAmantraNavacanaM, dvitIyaM ca-dvitIyaM punarAzravadvAraM alIkavacanaM-mRSAvAdaH, idamapipaJcabhiryAdazakAdidvAraiH pralapyate, tatrayAdazamiti dvAramAzrityAlIkavacanasya svarUpamAha-laghuH-guNagauravarahitaH svaH-AtmA vidyateyeSAMtelaghusvakAstebhyo'pi yelaghavaste laghusvakaladhavasteca tecapalAca kAyAdibhiriti karmadhArayaH taireva bhaNitaM yattattathA, tathA bhayaGgaraMduHkhakaramayazaHkaraMvairakaraMyattattathA, aratiratirAgadveSalakSaNaMmanaHsaGkalezaM vitarati yattattathA, alikaH-zubhaphalApekSayA niSphaloyo nikRteH-vAcanapracchAdanArthaM vacanasya 'sAi'tti avizrambhasya ca avizvAsavanacasya yogo-vyApArastena bahulaM-pracuraM yattattathA, nIcaiH-jAtyAvadihInairjanaiH prAya idaM niSevitaM-kRtaM tattathA, nRzaMsaM-zUkAvarjitaM niHzaMsaM vA-zlAghArahitaMapratyayakArakaM-vizvAsavinAzakaraM, itaH padacatuSTayaMkaNThyaM, tathA bhave-saMsare punarbhavaM-punaH2 janma karotIti punarbhavakaraM ciraparicitaM-anAdisaMsArAbhyastaManugataM-avicchedenAnuvRttaMdurantaM-vipAkadAruNaM dvitIyamadharmadvAraM pApopAya iti, etena yAheza ityuktaM 1 / ma. (10) tassa ya nAmANi goNNANi hoti tIsaM, taMjahA-aliyaM 1 saDhaM 2 aNajaM 2 mAyAmoso 4 asaMtakaM 5 kUDakavaDamavatthugaM ca 6 niratthayamavatthayaM ca 7 viddesagarahaNijjaM 8 aNujukaM 9 kakkaNAya 10 vaMcaNAya 11 micchApacchAkaDaMca 12 sAtI u 13 ucchannaM 14 ukkUlaMca 15 ___aTuM16 abbhakkhANaMca 17kibbisaM 18 valayaM 19 gahaNaMca 20 mammaNaM21 nUmaM 22 niyayI 23 appaccao 24 asamao 25 asaccasaMghattaNaM 26 vivakkho 27 avahIyaM 28 uvahiasuddhaM 29 avalovotti 30, aviya tassa eyANi evamAdINi nAdhejANi hoti tIsaMsAvajassa aliyassa vaijogassa anegaaii| vR. atha yannAmetyabhidhAtukAma Aha- 'tasse' tyAdi sugamaM, yAvattadyathA
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-2, 387 alikaM 1 zaThaMzaThasya-mAyinaH karmatvAt 2 anAryavacanatvAdanAryaM 3 mAyAlakSaNakaSAyAnugatatvAnmRSArUpatvAcca mAyAmRSA 4 'asaMtagaM'tiasadarthAbhidhAnarUpatvAdasatkaM 5 kUDakavaDamavatthuti kUTa-paravaJcanArthaM nyUnAdhikabhASaNaM kapaTa-bhASAviparyayakaraNaM avidyamAnaM vastu-abhidheyo'rtho yatra tadavastu, padatrayasyApyetasya kathaJcitsamAnArthatvenaikatamasyaiva gaNanAdidamekaM nAma 6 niratthayamavatthayaM vatti nirarthakaMsatyAnniSkrAntaMapArthaM apagatastArthaM, ihApi dvayoH samAnArthatayA ekatarasyaiva gaNanAdevatvam 7 viddesagarahaNijjati vidveSo matsarastasmAd garhate-nindati yena athavA tatraiva vidveSAt gIte sAdhubhiryat tadvidveSadarhaNIyamiti 8 anRjukaMvakramityarthaH 9 kalkaM-pApaM mAyA vA tatkaraNaM kalkanA sA ca 10, vaJcanA 11 'micchApacchAkaDaM vatti mithyetikRtvA pazcAtkRtaMnyAyavAdibhiryattattathA 12 sAtiH-avizrambhaH 13 'ucchannaM'tiapazabdaM-virUpaMchannaM-svadoSANAM paraguNAnAM vA''varaNamapacchannaM, utthatvaM vA nyUnatvaM 14 'uklaM vatti utkUlayati-sanmArgAdapadhvaMsayati kUlAdvAnyAyasariyAvahataTAdUrdhvaM yattadutkUlaM pAThAntareNautkalaM-UrdhvaM dharmakalAyAyattattathA 15ArtaRtasya pIDitasyedaM vacanamitikRtvA 16 abhyAkhyAnaM paramabhi asatAM doSANAmAkhyAnamityarthaH 17kilbiSaM kilbiSasya-pApasya hetutvat 18 valayamiva valayaM vakratvAt 19 gahanamiva gahanaM durlakSyAntasatattvatvAt 20 manmanamiva manmanaMcAsphuTatvAt 21 "nUmaMtipracchAdanaM 22 nikRtiH-mAyAyAH pracchAdanArthaM vacanaM 23 apratyayaH-pratyayAbhAvaH 24 asamayaH-asamyagAcAraH 25 asatyaM-alIkaM sandadhAti-acchinnaM karotItiasatyasandhastadbhAvoasatyasandhatvaM 26 vipakSaH satyasya sukRtasya cetibhAvaH27'avahIyaMti apasadA-nindyAdhIryasmiMstadapadhIkaMpAThAntareNa 'ANAiyaM AjJAM jinAdezamatigacchati-atikrAmati yattadAjJAtigaM 28 'uvahiasuddha'ti upadhinA-mAyayA azuddhaM-sAvadyamupadhyazuddhaM 29 avalopo-vastusadmAvapracchAdanaM, itirevaMprakArArthaH, apiceti samuccayArthaH, 30, 'tassaeyANievamAINinAmadhejaNi hoti tIsaMsAvajjassa aliyassavayajogassa anegAIti iha vAkye evamakSaraghaTanA kAryA-tasyAlIkasya sAvadhasya vAgyogasya etAnianantaroditAni triMzat evamAdIni-evaMprakArANi cAnekAni nAmadheyAni nAmAni bhavantIti yannAmeti dvAraM pratipAditam 2 / atha ye yathA cAlIkaM vadanti tAn tathA cAha mU. (11) taM ca puNa vadaMti kei aliyaM pAvA asaMjayA avirayA kavaDakuDilakuyacaTulabhAvA kuddhAluddhA bhayAya hassaTTiyA yasakkhI coracArabhaDA khaMDarakkhA jiyajUIkarAya gahiyagahaNA kakkakurugakAragA kuliMgIuvahiyA vANiyagA ya kUDatulakUDamANI kuDakAhAvaNokjIvI paDagArakalAyakAruijjA vaMcaNaparA cAriyacATuyAranagaragottiyaparicAragA duTThavAyisUyakaaNabalabhaNiyA yapuvvakAliyavayaNadacchAsAhasikAlahussagA asaccA gAraviyA asalaccaTTAvaNAhicittA uccacchaMdA aniggahA aniyatA chaMdeNa mukkavAtA bhavaMti aliyAhiM je avirayA, avare natthikavAdiNo vAmalokavAdI bhaNaMti nasthi jIvo na jAi iha pare vA loe na ya kiMcivi phusati punapAvaM natthi phalaM sukayadukyANaMpaMcamahAbhUtiyaMsarIraMbhAsaMti he! vAtajogajuttaM,
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNa 388 paMca ya khaMdhe bhaNaMti keI, manaM ca manajIvikA vadaMti, vAujIvotti evamAhaMsu, sarIraM sAdiyaMsanidhaNaM iha bhave ege bhave tassa vippaNAsaMmisavvanAsotti, evaMjapaMtimusAvAdI, tamhAdANavayaposahANaMtava saMjamabaMbhacerakallANamAiyANaM nasthi phalaM navi ya pANavahe aliyavayaNaM na ceva corikkakaraNaparadArasevaNaM vA sapariggahapAvakammakaraNaMpi nasthi kiMcina neraiyatiriyamaNuyANajoNI nadevaloko vA asthi na ya asthi siddhigamaNaM ammApiyaro natthi navi asthi purisakAro paccakkhANamavi natthi navi atyikAlamacU ya arihaMtA cakkavaTTI baladevA vAsudevA natthi nevatthi kei risao dhammAdhammaphalaM ca navi asthi kiMci bahuyaMca thovakaMvA, tamhA evaM vijANiUNajahA subahu iMdiyANukUlesusavvavisaesu vaTTaha natthi kAi kiriyA vA akiriyA vA evaM bhaNaMti nathikavAdiNo vAmalogavAdI, imaMpi bitIyaM kudaMsaNaM asabbhAvavAiNo pannaveMti mUDhA- . saMbhUto aMDakAoloko sayaMbhuNA sayaMcanimmio, evaMeyaMaliyaM-payAvaiNA issareNa ya kayaMti keti, evaM viNhumayaMkasiNameva yajagaMti keI, evameke vaMdaMti mosaMeko AyA akArako vedako ya sukayassa dukkayassaya karaNANi kAraNANi savvahA savvahiM ca nicoya nikkio nigguNo yaanuvalevaottiyaviya evamAhaMsuasabbhAvaM, jaMpi ihaM kiMci jIvaloke dIsai sukayaM vA dukayaM vA eyaM jadicchAe vA sahAveNa vAvi daivatappabhAvao vAvi bhavati, natthettha kiMci kayakaM tattaM lakkhaNavihANaniyatIe kAriyaM evaM kei jaMpaMti iDDirasAtagAravaparA bahavekaraNAlasA parUveti dhammavImaMsaeNaMmosaM, avare ahammao rAyaduI abbhakkhANaM bhaNeti-aliyaM corotti acorayaM kareMtaM DAmariuttivi ya emeva udAsINaMdussIlotti ya paradAraM gacchatitti mailiMti sIlakaliyaM ayaMpi gurutappao, anne emeva bhaNaMti uvANaMtA mittakalattAI sevaMti ayaMpi luttadhammo imovi vissaMbhavAio pAvakammakArI agammagAmI ayaM durappA bahuesu ya pApagesu juttotti evaM jaMpati maccharI, bhaddake vA guNakittinehaparaloganippivAsA, evaM te aliyavayaNadacchA paradosuppAyaNappasattA veDheMti akkhAtiyabIeNa appANaM kammabaMdhaNeNa muharIasamikkhiyappalAvA nikkheveavaharaMtiparassa atthaMmigaDhiyagiddA abhimuMjaMti ya paraM asaMtaehiM luddhA ya kareMti kUDasakkhittaNaM asaccA atthAliyaMca kannAliyaM ca bhomAliyaMca taha gavAliyaM ca garuyaM bhaNaMti aharagatigamaNaM, annapi ya jAtirUvakulasIlapaJcayaMmAyANiguNaM cavalapisuNaM paramaTThabhedakamasakaM viddesamaNatthakArakaMpAvakammamUlaM duddilaMdussuyaM amuNiyaMnillajjaM lokagarahaNijjaM vahabaMdhaparikilesabahulaMjarAmaraNadukkhasoyanimmaM asuddhapariNAmasaMkiliTThabhaNaMti aliyA hiMsaMti saMniviTThA asaMtaguNudIrakAyasaMtaguNAnasakA yahiMsAbhUtovaghAtitaMaliyasaMpauttA vayaNaMsAvajjamakusalaM sAhugarahaNijaM adhammajaNaNaMbhaNaMtiaNabhigayapunapAvA, puNoviadhikaraNakiriyApavattakA bahuvihaM aNatthaM avamaI appaNo parassa ya kareMti, emeva jaMpamANA misasUkare ya sAhiti ghAyagANaM sasayapasayarohie ya sAhiti vAgurANaM tittiravaTTakalAvake ya kaviMjalakavoyake ya sAhiti sAuNINaM jhasamagarakacchabhe ya sAhiti macchiyANaM saMkhaMke khullae ya sAhiti magarANaM ayagaragoNasamaMDalidavvIkare maulI ya sAhiti
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 9, adhyayanaM -2, 389 vAlavINaM gohA seharA sallagasaraDake ya sAhiti luddhagANaM gayakulavAnarakule ya sAhiti pAsiyANaM sukabarahiNamayaNasAlakoilahaMsakule sArase ya sAhiti posagANaM vadhabaMdhajAyaNaM ca sAhiti gommiyANaM dhaNadhannagavelae ya sAhiti takkarANaM -gAmAgaranagarapaTTaNe ya sAhiti cAriyANaM pAraghAiyapaMthaghAtiyAo sAhaMti ya gaMThibheyANaM kayaM ca coriyaM nagaragottiyANaM laMchaNanillaMchaNadhamaNaduhaNaposaNavaNaNadavaNavAhaNAdiyAiM sAhiti bahUNi gomiyANaM dhAtumaNisilappavAlarayaNAgare ya sAhiti AgarINaM pupphavihiM phalavihiM ca sAhiMti mAliyANaM agghamahukosae ya sAhiti vanacarANaM jaMtAI visAI mUlakammaM AhevaNaAviMdhaNa AbhiogamaMtosahippaoge coriyaparadAragamaNabahupAvakammakaraNaM ukkhaMdhe gAmaghAtiyAo vanadahaNatalAgabeyaNANi buddhivisavinAsaNANi vasIkaraNamAdiyAiM bhayamaraNakilesadosajaNaNANi bhAvabahusaMkiliTThamaliNANi bhUtaghAtovaghAtiyAiM saccAiMpi tAiM hiMsakAI vayaNAI udAharaMti puTTA vA apuTTA vA paratattiyavAvaDA ya asamikkhiyabhAsiNo uvaladisaMti sahasA uTThA goNA gavayA daMmaMtu pariNayavayA assA hatthI gavelagakukkuDA ya kijaMtu kiNAvedha ya vikkeha payaha ya sayaNassa deha piyaya dAsidAsabhayakabhAillakA ya sissA ya pesakajaNo kammakarA ya kiMkarA ya ee sayaNaparijaNI ya kIsa acchaMti bhAriyA bhe karitu kammaM gahaNAI vaNAI kettakhilabhUmilallarAiM uttaNaghaNasaMkaDAiMDajjhaMtu sUDijjaMtu ya rukkhA bhijjaMtu jaMtabhaMDAiyassa uvahissa kAraNAe bahuvihassa ya uTThAe ucchU dujaMtu pIlijaMtu ya tilA payAveha ya iTTakAu mama gharaTTAyAe khettAiM kasaha kasAveha ya lahuM gAmaAgaranagarakheDakabbaDe niveseha aDavIdesesu vipulasIme pupphANi ya phalANi ya kaMdamUlAI kAlapattAiM geNheha kareha saM cayaM parijaNaTTayAe sAlI vIhI javA ya luccaMtu malitu uppaNiaMtu ya lahuM ca pavisaMtu ya koTTAgAraM appamahaukkosagA ya haMmaMtu poyasatthA seNA nijjAu jAu DamaraM ghorA vaTTaMtu ya saMgAmA pavahaMtu ya --sagaDavAhaNAiM uvaNayaNaM colagaM vivAho janno amugammi u hou divasesu karaNesu muhuttesu nakkhattesu tihisu ya aja houNhavaNaM muditaM bahukhajjapijjakaliyaM kotukaM viNhAvaNakaM saMtikammANi kuha sasiravigahovarAgavisamesu sajjaNapariyaNassa ya niyakassa ya jIviyassa parikkhaNaTTayAe paDisIsakAI ca deha daha ya sIsovahAre vivihosahimajjamaMsabhakkhannapANamallANulevaNapaIvajaliujjalasugaMdhidhUvAvakArapupphaphalasamiddhe pAyacchitte kareha pANAivAyakaraNeNaM bahuviheNaM vivarIuppAyadussumiNapAvasauNa asomaggahacariyaamaMgalanimittapaDighAyaheuM vitticcheyaM kareha mA deha kiMci dANa suTu hao suTu hao suTu chinno bhinnatti uvadisaMtA evaMvihaM kareti aliyaM maNeNa vAyAe kammuNA ya akusalA aNajjA aliyANA aliyadhammaNirayA aliyAsu kahAsu abhiramaMtA tuTThA aliyaM karettu hoti ya bahuppayAraM vR. 'taM ce' tyAdi, tatpunarvadantyalIkaM 'kei 'tti kecit na sarve'pi susAdhUnAmalIkavacananivRttatvAt, kiMviziSThAH ? -pApAH - pApAtmAnaH asaMyatAH - asaMyamavanto'viratAH - anivRttAH tathA 'kavaDakuDilakaDuyacaTulabhAva' tti kapaTena hetunA kuTilo - vakraH kaTukazca vipAkadAruNatvAt caTulata- vividhavastuSu kSaNe 2 AkAGkSAdipravRtterbhAvaH- cittaM yeSAM te tathA 'kuddhA luddhA' iti sugamam 'bhayAya'tti pareSAM bhayotpAdanAya athavA bhayAcca 'hassaTThiyA ya'tti hAsArthikAzca -hAsArthinaH
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/2/11 pAThAntareNa hAsArthAya 'sakkhi'tti sAkSiNaH caurAzcArabhaTAzca pratItAH 'khaMDarakkha' tti zulkapAlAH 'jiyajUikArA ya'tti jitAzca te dyUtakArAzceti samAsaH 'gahiyagahaNa 'tti gRhItAni grahaNAni - grahaNakAni yaiste tathA, 'kakkagurugakAraga' tti kalkagurukaM mAyA tatkArakAH 'kuliDgI 'ti kuliGginaH kutIrthikAH 'uvahiyA vANiyagA ya'tti aupadhikAH - mAyAcAriNaH vANijakA - vaNijaH kimbhUtAH ? - kUTatulAkUTamAninaH kUTakArSApaNopajIvina iti padadvayaM vyaktaM, navaraM kArSApaNo- drammaH 'paDakArakalAyakAruijja'tti paTakArakAH - tantuvAyAH kalAdAH - suvarNakArAH kArukeSu-varuTacchiMpakAdiSu bhavAkArukIyAH, kiMvidhA ete alIkaM vadantItyAha - vaJcanaparAH, tathA cArikA - hairikAJcATukarAHmukhamaGgalakarA nagaraguptikAH - koTTapAlAH paricArakA - ye paricAraNAM - maithunAbhiSvaGgaM kurvanti kAmukA ityarthaH, duSTavAdinaH asatpakSagrAhiNaH zUcakAH - pizunAH 'aNabalabhaNiyA ya'tti RNe grahItavye balaM yasyAsau RNabalo balavAnuttamarNastena bhaNitA- asmadravyaM dehItyevamabhihitA ye adhamarNAste tathA tatazcArikAdInAM dvandvaH 'puvvakAliyavayaNadaccha' tti vaktukAmasya vacanAdyat pUrvataramabhidhIyate parAbhiprAyaM lakSayitvA tatpUrvakAlikaM vacanaM tatra vaktavye ye dakSAste tathA, athavA pUrvakAlikAnAmarthAnAM vacane ye adakSA - niratizayanirAgamAste tathA sahasA - avitaya bhASaNe ye varttante te sAhasikAH laghusvakA - laghukAtmAnaH asatyAH - sadbhyo'hitAH gauravikAH - RddhayAdigauravatrayeNa caranti ye asatyAnAmarthAnAM sthApanAM - pratiSThAmadhi cittaM yeSAM te asatya sthApanAdhicittAH ucco - mahAnAtmotkarSaNapravaNazchandaH - abhiprAyo yeSAM te uccacchandAH anigrahAH - svairAH aniyatA - aniyamavanto'navasthitA ityarthaH anijakA vA - avidyamAnasvajanAH alIkaM vadantIti prakRtaM, tathA chandena - svAbhiprAyeNa muktavAcaH - prayuktavacanA athavA chandena muktavAdinaH - siddhavAdinaste bhavanti, ke ityAha- avalIkAd ye aviratAH / tathA apare - uktebhyo'nye nAstikavAdino - lokAyatikAH vAmaM pratIpaM lokaM vadanti ye satAM lokavastUnAmasattvasya pratipAdanAtte vAmalokavAdino bhaNanti - prapUpayanti, kiM ?, zUnyamiti, jagaditi gamyate, kathaM ?, AtmAdyabhAvAt, tadevAha - nAsti jIvastatprasAdhakapramANAbhAvAt, sa hi na pratyakSagrAhyeo'tIndriyatvena tasyAbhyupagatatvAt, nApyanumAnagrAhyaH pratyakSApravRttAvanumAnasyApravRtteH AgamAnAM ca parasparato viruddhatvenApramANatvAditi, asattvAdevAsau na yAti - na gacchati 'ihe 'ti manuSyApekSayA manuSyaloke pare vA'smin tadapekSayaiva devAdiloke na ca kiJcidapi spRzati - badhnAti puNyapApaM - zubhAzubhaM karmma nAsti phalaM sukRtaduSkRtAnAMpuNyApApakarmaNAM jIvAsattvena tayorapyasattvAt, tathA paJcamahAbhautikaM zarIraM bhASante he iti nipAto vAkyAlaGkAre vAtayogayuktaM prANavAyunA sarvakriyAsu pravarttitamityarthaH, tatra paJca mahAbhUtikamiti mahAnti ca tAni lokavyApakatvAd bhUtAni ca - sadbhUtavastUni mahAbhUtAni tAni pRthivI kaThinarUpA Apo dravalakSaNAH teja uSNarUpaM vAyuzcalanalakSaNaH AkAzaM zuSiralakSaNamiti, etanmayameva zarIraM panAparaH zarIravarttI tanniSpAdako'sti jIva iti vivakSA, tathAhi - bhUtAnyeva santi, pratyakSeNa teSAmeva pratIyamAnatvAt,
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM -2, 391 taditarasya tu sarvathA apratIyamAnatvAd, yattu caitanyaM bhUteSupalabhyate tadbhUteSu eva kAyAkArapariNateSvabhivyajyate madyAGgeSu samuditeSu madazaktivat, tathA na bhUtebhyo'tiriktaM caitanyaM kAryatvAnmRdo ghaTavaditi, tato bhUtAnAmeva caitanyAbhi- vyaktirjalasya budbudAbhivyaktivaditi, alIkavAditA caiSAmAtmanaH sattvAt, sattvaMca pramANopapatteH, pramANaM ca sarvajanapratItaM jAtismaraNAdyanyathA'nupapattilakSaNamanekadhA zAstrAntaraprasiddhamiti, na ca bhUtadharmmazcaitanyaM, tadabhAve'pi tasya bhAvAdvivakSitabhUtAbhAve'pi pretAdyavasthAyAM sarvacaitanyasadbhAvAcceti, 'paMca yaM khaMdhe bhAMti keI 'tti paMca ca skandhAn rUpavedanAvijJAnasaMjJAsaMskArAkhyAn bhaNaMti keciditi-bauddhAH, tatra rUpaskandhaH - pRthivIdhAtvAdayo rUpAdayazca vedanAskandhaH punaH - sukhA duHkhA sukhaduHkheti trividhavedanAsvabhAvaH vijJAnaskandhastu rUpAdivijJAnalakSaNaH saMjJAskandhazcasaMjJAnimittodagrAhaNAtmakaH pratyayaH saMskAraskandhaH punaH - puNyApuNyAdidharmasamudAya iti, na caitebhyo vyatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho'dhyakSAdibhiravasIyata iti, tathA 'maNaMca maNajIviyA vayaMti' tti na kevalaM paJcaiva skandhAn manazcamanaskAro - rUpAdijJAnalakSaNAnAmupAdAnakAraNabhUto yamAzritya paraloko'bhyupagamyate bauddhaiH, mana eva jIvo yeSAM matena te manojIvAsta eva manojIvikAH, alIkavAditA caiSazAM sarvathA'nanugAmini manomAtrarUpe jIve khalpite'pi paralokAsiddheH, tadasiddhizcAvasthitasyaikasyAtmano'- sattvAnmanomAtrAtmanaH kSaNAntarasyaivotpAdanAt akRtAbhyAgamAdidoSaprasaGgAt kathaJcidanugAmini tu manasi jIvatvAbhyupagamaH samyakpakSa eveti, tathA 'vAujIvotti evamAhaMsu' tti vAtaH - ucchvAsAdilakSaNo jIva ityAhureke, sadbhAvAbhAvayorjIvanamaraNavyapadezAt nAnyaH paralokayAyyAtmA'stIti, alIkavAditA caiSAM vAyorjaDatvena caitanyarUpajIvatvAyogAt, tathA zarIraM sAdi utpannatvAt sanidhanaM kSayadarzanAt 'iha bhave ege bhave' tti iha bhava eva - pratyakSajanmaiva eko bhavaH - ekaM janma nAnyaH paraloko'sti pramANAviSayatvAt tasya - zarIrasya vividhaiH prakAraiH prakRSTo nAzo vipranAzastasmin sati sarvanAza iti - nAtmA zubhAzubharUpaM vA karmma viziSTamaziSyate iti etat evaM uktaprakAraM 'jaMpaMti' jalpanti, ke ? - mRSAvAdinaH, mRSAvAditA caiSAM jAtismaraNAdinA jIvaparalokasiddheH, tathA kimanyadvadantItyAha- yasmAt zarIraM sAdikamityAdi tasmAddAnavratapauSadhAnAM - vitaraNaniyamaparvopavAsAnAM tathA tapaH - anazanAdi saMyamaH - pRthivyAdirakSA brahmacaryaM pratItaM etAnyeva kalyANaM kalyANahetutvAttadAdiryeSAM jJAnazraddhAdInAM tAni tathA teSAM nAsti phalaM - krammakSayasugatigamanAdikaM, nApi cAsti prANavadhAlIkavacanamazubhaphalasAdhanatayeti gamyaM, na caiva naiva ca cauryakaraNaM paradAsevanaM cAstyazubhaphalasAdhanatayaiva, saha parigraheNa yadvarttate tatsaparigrahaM tacca tatpApakarmmakaraNaM ca- pAtakakriyAsevanaM tadapi nAsti kiJcit, krodhamAnAdyAsevanarUpaM narakAdikA ca jagato vicitratA svabhAvAdeva na karmmajanitA, taduktaM // 1 // "kaNTakasya pratIkSNatvaM, mayUrasya vicitratA / varNAzca tAmracUDAnAM, svabhAvena bhavanti hI / " ti, mRSAvAditA caivameteSAM svabhAvo hi jIvAdyarthAntarabhUtastadA prANAtipAtAdijanitaM karmaivAsI
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/2/11 athAnarthAntarabhUtastato jIva evAsau tadavyatirekAt tatsvarUpavat, tato nirhetukA nArakAdivicitratA syAt, na ca nirhetukaM kimapi bhavatyatiprasaGgAditi, tathA na nairayikatiryagmanujAnAM yoniH - utpattisthAnaM puNyapApakarmaphalabhUtA'stIti prakRtaM, na devaloko vA'sti puNyakarmaphalabhUtaH, naivAsti siddhigamanaM siddheH siddhasya cAbhAvAt, ambApitarAvapi na staH, utpattimAtranibandhanatvAnmAtApitRtvasya, na cotpattimAtranibandhasya mAtApitRtayA vizeSo yuktaH, yataH kuto'pi kiJcidutpadyata eva yathA yacetanAt sacetanaM yUkAmatkUNAdi acetanaM mUtrapurISAdi acetanAcca sacetanaM yathA kASThAd dhuNakITAdi acetanaM carNAdi, tasmAt janyajanakabhAvamAtramarthAnAmasti nAnyo mAtApita-putrAdirvizeSa iti, tadmAvAttadbhogavinAzApAnAdiSu na doSa iti bhAvo, mRSAvAditA caiSAM vastvantarasyApi ca janakatve samAne'pi tayoratyantahitatayA vizeSavattvena sattvAt, hitatvaM ca tayoH pratItameva, Aha ca - "duSpratikArA" vityAdi, nApyasti puruSakAraH, taM vinaiva niyatitaH sarvaprayojanAnAM siddhe, ucyate ca 119 11 392 "prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH // " mRSAvAditA caivameSAM sakalalokapratItapuruSakArApalAnena pramANAtItaniyatimatAbhyupagamAditi, tathA pratyAkhyAnamapi nAsti dharmmasAdhanatayA, dharmasyaivAbhAvAditi, asya ca sarvajJavacanapramANANyenAstitvAt tadvAdinAmasatyatA, tathA naivAsti kAlamRtyuH, tatra kAlo nAsti anupalambhAt, yacca vanaspatikusumAdi kAlalakSaNamAcakSate tatteSAmeva svarUpamiti mantavyaM, asatyatAyAmapi svarUpasya vastuno'natirekAt kusumAdikaraNamakAraNaM tarUNAM syAt, tathA mRtyuH - paralokaprayANalakSaNo'sAvapi nAsti, jIvAbhAvena paralokagamanAbhAvAt, athavA kAlakrameNa vivakSitAyuSkakarmaNaH sAmastyanirjarAvasare mRtyuH, tadabhAvazcAyuSa evAbhAvAt, tathA arhadAdayo 'natthi'tti na santi pramANAviSayatvAt 'nevatthi keI risau' tti naiva santi kecidapi RSayo- gautamAdimunayaH pramANAviSayatvAdeva, varttamAnakAle vA RSitvasyApi sarvaviratyAdyanuSThAnasyAsattavAt, sato'pi vA niSphalatvAditi, atra ca ziSyAdipravAhAnumeyatvA darhadAdisattvasyAnantaroktatvAd vAdinAmasatyatA, RSitvasyApi sarvajJavacanaprAmANyena sarvadA bhAvAdityevamAjJAgrAhyArthApalApinAM sarvatrAsatyavAditA bhAvanIyeti, tathA dharmAdharmaphalamapi nAsti kiJcidbahukaM vA stokaM vA, dharmAdharmayoradaSTatvena nAstitvAt, 'natthi phalaM sukae' tyAdi yaduktaM prAktatsAmAnyajIvApekSayA yacca 'dhammAdhamme' tyAdi tad dRzyApekSayeti na punaruktateti, 'tamha' tti yasmAdevaM tasmAdeva - uktaprakAraM vastu vijJAya 'jahA subahuiMdiyANukalesu' ttiyathA-yatprakArAH subahu - atyartamindriyAnukUlA ye te tathA teSu sarvaviSayeSu varttitavyaM, nAsti kAcit kriyA vA - anindyakriyA akriyA vA- pApakriyA pApetarakriyayorAstikakalpitatvenApAramArthikatvAt, bhAMti ca "piba khAda ca cArulocane !, yadatItaM varagAtri ! tanna te / 119 11
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 393 dvAraM-1, adhyayanaM-2, nahi bhIru ! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // " / "eva' mityAdi nigamanaM / tathA idamapi dvitIyaM nAstikadarsanApekSayA kudarzanaMkumatamasadbhAvavAdinaH prajJApayanti mUDhA-vyAmohavantaH, kudarzanatA ca vakSyamANasyArthasyApramANakatvAt tadvAdiproktapramANasya ca pramANAbhAsatvAd bhAvanIyA, kimbhUtaMdarzanamityAha-sambhUto-jAtaH aNDakAt-jantuyonivizeSAtlokaH-kSitijalAnalAnilavananaranarakanAkitiryagrUpaH, tathA svayambhUvA-brahmaNA svayaM ca-AtmanA nirmitovihitaH,tatrANDakaprasUtabhuvanavAdinAM matamitthamAcakSate "puvvaM Asi jagamiNaM paMcamahabbhUyavajjiya gabhIraM / ___ egaNNavaMjaleNaM mahappamANaM tahiM aNddN| vIIpareNa dholaMta acchiuM suirakAlao phuTuM / phuTTa dubhAgajAyaM abbhaM bhUmI saMvuttaM / / // 3 // tattha surAsuranAragasamaNuyasacauppayaM jagaM savvaM / uppannaM bhaNiyamiNaM bNbhNddpuraannstthmmi||" -tathA svayambhUnirmitajagadvAdino bhnnnti||1|| "AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / apratakyamavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH / / // 2 // tasminnekArNavIbhUte, naSTasthAvarajaGgame / naSTAmaranare caiva, pranaSToragarAkSase / // 3 // kevalaM gahvarIbhUte, mahAbhUtavivarjite / acintyAtmA vibhustatra, zayAnastapyate tpH| // 4 // tatra tasya zayAnasya, nAbheH padmaM vinirgtm| taruNavimaNDalanibhaM, hyA kAJcanakarNikam / / tasmin paTTe bhagavAn, daNDI yjnyopviitsNyuktH| brahmA tatrotpannastena jaganmAntaraH sRssttaaH|| aditiH surasaGghAnAM ditirasurANAM manumanuSyANAm / vinatA vihaGgamAnAM mAtA vizvaprakArANAm // // 7 // kadrUH sarIsaoNpANAM sulasA mAtA ca nAgajAtInAm / surabhizcatuSpadAnAmilA punaH srvbiijaanaa||" miti, evamuktakamametadanantaroditaM vastu alIkaM bhrAntajJAnAdibhiH prarUpitatvAt, tathA prajApatinA-lokaprabhuNAIzvareNaca-mahezvareNa kRtaM-vihitamiti keci dvAdinovadantItiprakRtaM, bhaNaMticezvaravAdinaH-buddhimatkAraNapUrvakaMjagatsaMsthAnavizeSayuktatvAdghaTAdivaditi, kudarzanatA cAsya valmIkabuddhadAdibhirhetoranaikAntikatvAt, kulAlAditulyasya buddhimatkAraNasya sAdhanena ceSTavighAtakAritvAditi, tathA evaM yathezvarakRtaMtathA viSNumanayaM-viSNavAtmakaMkRtasnamevajagaditi kecidvadantIti prakRtaM, bhaNaMti ca etanmatAvalambino // 6 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/2/11 // 1 // "jale viSNu; sthale viSNurviSNuH prvtmstke| jvAlAmAlAkule viSNuH, sarvaM viSNumayaM jagat / / // 2 // ahaM ca pRthivIpArthaM !, vAyvagnijalamapyaham / vanaspatigatazcAhaM, sarvabhUtagato'pyaham // " (tathA) // 1 // "so kila jalayasamuttheNudaeNegannavaMmi logmmi| vItaparaMpareNaM dholaMto udymjjhmmi||" -sa kil-maarknnddrssiH,||2|| __ "pecchai so tasathAvaraNapaNaTThasuranaratirikkhajoNIyaM / "pecchada moma eganavaM jagamiNaM mahabhUyavivajjiyaM guhirN|| // 3 // evaMvihe jagaMmI pecchai naggohapAyavaM shsaa| maMdaragiriM ca tuGga mahAsamudaM ca vicchinnaM // // 4 // khaMdhammi tassa sayaNaM acchai tahi bAlao mnnbhiraamo| saMviddho suddhahiao miukomlkuNciysukeso|| // 5 // hattho pasArio se maharisiNo eha tattha bhaNio ya / khadhaM imaM vilaggasu mA marihisi udyvuddddiie|| // 6 // teNaM ya ghettuM hatthe u mIlio so risItao tassa / pecchai udaraMmi japaMsaselavaNakANaNaM savvaM ||"tti, punaH sRSThikAleviSNunAsRSTaM, kudarzanatAcAsyapratItivAdhitatvAt, katathA evaM vakSyamANena nyAyena eke-kecanAtmAdvaitavAdyAdayo vadanti mRSA-alIkaM yaduta eka AtmA, tduktm||1|| "eka eva hi bhUtAtmA, bhUte 2 vyvsthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jlcndrvt||" tathA "puruSaevedaM gniM sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvya"mityAdi, kudarzanatA cAsya sakalalokavilokyamAnabhedanibandhanavyavahArocchedaprasaGgAt, tathA akArakaH sukhaduHkhahetUnAM puNyapApakarmaNAmakartAtmetyanye vadanti, amUrttatvanityatvAbhyAM kartRtvAnupapatteriti, kudarzanatA cAsya saMsAryAtmano mUrtatvena pariNAmitvena ca kartRtvopapatterakartRtve cAkRtAbhyAgamaprasaGgAt, . tathA vedakazca-prakRtijanitasya sukRtasya duSkRtasya ca pratibimbodayanyAyena bhoktA, amUrtatvehikadAcidapivedakatAnayuktAAkAzasyevetikudarzanatA'sya, tathA sukRtasyaduSkRtasya cakarmaNaH karaNAni-indriyANi kAraNAni hetavaH sarvathA-sarvaiH prakAraiH sarvatra ca deze kAleca, navastvantaraMkAraNamitibhAvaH, karaNAnyekAdaza, tatravAkpANipAdapAyUpasthalakSaNAnipaJcakarmendriyANi sparzanAdInitupaJca buddhindriyANyekAdazaM camana iti, eSAMcAcetanAvasthAyAmakArakatvAt puruSasyaiva kArakatvena kudarzanatvamasya, tathA nityazcAsau, ydaah||1|| "nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati paavkH| nacainaM kledayantyApo, nainaM vahati maarutH||" __ acchedyo'yamabhedyo'yamamUrto'yaMsanAtana" iti, asaccaitat, ekAntanityatvehi sukhaduHkha
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM -2, bandhabhokSAdyabhAvaprasaGgAt, tathA niSkriyaH - sarvavyApitvenAvakAzAbhAvAd gamanAgama-nAdikriyAvarjitaH, asaccaitat dehamAtropalabhyamAnatadguNatvena tanniyatatvAt, tathA nirguNazca sattvarajastamolakSaNaguNatrayavyatiriktatvAt prakRtereva hyete guNA iti, yadAha - " akartA nirguNo bhoktA, AtmA kapiladarzane" iti, asiddhaM cAsya sarvathA nirguNatvaM 'caitanyaM puruSasya svarUpa' mityabhyupagamAt, tathA 'aNuvalevau'tti anupalepakaH karmabandharahitaH, Aha ca - " yasmAnna badhyate nApi mucyate nApi saMsarati kazcit, saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prakRti" riti, asaccaitat, muktAmuktayorevamavizeSaprasaGgAt, pAThAntaraM - 'anno alevara' tti tatra anyazca - aparo lepataH karmmabandhanAditi, etadapyasat, kathaMciditi zabdAnupAdAnAt, 'ityapiMca' itiH - upapradarzane apiceti alIkavAdAntarasamuccayArthaH, tathA evaM -- vakSyamANaprakAreNa 'AhaMsu' tti bruvate sma asadbhAvaM - asantamarthaM yaduta yadeva - sAmAnyataH sarvamityarthaH 395 iha-zasmin kiJcid-avivakSitavizeSaM jIvaloke-matyaloke dRzyate sukRtaM vA Astikamatena sukRtaphalaM sukhamityarthaH duSkRtaM vA duSkRtaphalaM duHkhamityartaH, etat 'jaicchAe va'ttiyaHcchayA vA svabhAvena cApi daivataprabhAvato vApi - vidhisAmathyato vApi bhavati, na puruSakAraH karmma vA hitAhitanimittamiti bhAvaH, tatra anabhisandhipUrvikA'rthaprAptiryadacchA, paThyate ca"atarkitopasthitameva sarvaM, citraM janAnAM sukhaduHkhajAtam / 119 11 119 11 " 119 11 kAkasya tAlena yathA'bhidhAto, na buddhipUrvo'tra vRthA'bhimAnaH / / " (tathA) "satyaM pizAcAH sma vane vasAmo bherI karAgrerapi na spRzAmaH / yadacchayA siddhayati lokayAtrA, bherIM pizAcAH paritADayanti // " iti, svabhAvaH punarvastutaH svata eva tathApariNatibhAvaH, uktaM ca"kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSNyaM, vicitrabhAvaM mRgapakSiNAM ca / khabhAvataH sarvamidaM pravRttaM, na kAmacAro'salti kutaH prayatnaH ? // " -iti, daivaM tu vidhiriti laukikI bhASA, tatroktaM"prAptavyamarthaM labhate manuSyaH kiM kAraNaM ? daivamalaGghanIyam / tasmAnna zocAmi na vismayAmi, yadasmadIyaM nahi tatpareSAm // " (tathA) "dvIpAdanyasmAdapi madhyAdapi jalanigherdizo'pyantAt / AnIya jhaTiti ghaTayati vidhirabhimatamabhimukhIbhUtam // " -iti, asadbhUtatA cAtra pratyekameSAM jinamatapratikruSTatvAt, tathAhi"kAlo sahAva niyaI puvvakayaM purisakAraNegaMtA / 119 11 119 11 119 11 micchattaM te ceva u samAsao hoMti sammattaM // " iti, tathA nAsti na vidyate'tra kiJcicchubhamazubhaM vA kRtakaM - puruSakAraniSpannaM kRtaM ca-kArya prayojanamityarthaH, pAThAntareNa 'natthi kiMci kayaM tattaM' tatra tattvaM vastusvarUpamiti, tathA lakSaNAnivastusvarUpANi vighAzca bhedA lakSaNavidhAstAsAM lakSaNavidhAnAM niyatizca-svabhAvavizeSazca kArikA-kartrI sA ca padArthAnAmavazyantayA yadyathAbhavane prayojayitrI bhavitavyatetyarthaH, anye tvAhuH - yat mudgAdInAM rAddhisvabhAvatvamitaradvA sa svabhAvaH yacca rAddhAvapi niyatarasasvaM na
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 zAlyAdirasatA sA niyatiriti, tathA coktam 119 11 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/2/11 "na hi bhavati yantra bhAvyaM bhavati ca bhAvyaM vinApi yatnena / karatalagatamapi nazyati yasya tu bhavitavyatA nAsti // " asatyatA cAsya pUrvadvAcyA, 'eva' mityuktaprakAreNa kecinnAstikAdayo jalpanti'RddhirasasAtagauravaparAH' RddhayAdiSu gauravaM - AdaraH tatpradhAnA ityarthaH, bahavaH - prabhUtAH karaNAlasAH caraNAlasAzcaraNadharmma pratyanudyatAH svasya pareSAM ca cittAzvAsananimattamiti bhAvaH, tathA prarUpayanti dharmmavimarzakeNa - dharmmavicAraNena 'mosaM' ti mRSA pAramArthikadharmmamapi svabuddhidurvilasitenAdharmma sthApayanti, etadviparyayaM ceti bhAvaH, iha ca saMsAramocakAdayo nidarzanamiti, tathA apare kecana adharmmataH - adharmmamaGgIkRtya rAjaduSTaM nRpaviruddhaM abhimaro'yamityAdikaM abhyAkhyAnaM - parasyAbhimukhaM dUSaNavacanaM bhaNanti - bruvate alIkaM asatyaM, abhyAkhyAnameva darzayitumAha- 'cora' iti bhaNantIti prakRtaM, kaM pratItyAha-acauryaM kurvantaM, cauratAmakurvANamityarthaH, tathA DAmariko-vigrahakArIti apiceti samuccaye bhaNantIti prakRtameveti, evameva - caurAdikaM prayojanaM cinaiva, kathambhUtaM puruSaM pratItyAha - udAsInaMDAmarAdInAmakAraNaM tathA duHzIla iti ca hetoH paradArAn gacchatItyevamabhyAkhyAnena malinayantipAMsayanti zIlakalitaM-zuzIlatayA paradAravirataM tathA ayamapi na kevalaH sa eva gurutarupaka iti - durvinItaH, anye- kecana mRSAvAdina eva niSprayojanaM bhaNanti upaghnantaH - vidhvaMsayantaH taTTatikItyAdikamiti gamyate, tathA mitrakalatrANi sevate - suhRddArAn bhajate, ayamapi na kevalamasau luptadharmmo - vigatadharmma iti 'imovi' tti ayamapi, vizrambhaghAtakaH pApakarmmakArIti ca vyaktaM, akarmmAkArI- khabhUmikAnucitakarmmakArI agamyagAmI- bhaginyAdyabhigantA ayaM durAtmA- duSTAtmA 'bahusu ya pAvagesu' tti bahubhizca pAtakairyukta ityevaM jalpanti matsariNa iti vyaktaM, bhadrakevA- nirdoSa teSAM vA'lIkavAdinAM vinayAdiguNayukte puruSe vAzabdAdabhadrake vA evaM jalpantIti prakramaH, kimbhUtAste ityAha-guNaH - upakAraH kIrttiH prasiddiH snehaH - prItiH paraloko - janmAntaraM eteSu niSpipAsA - nirAkAGkSa ye te tathA evaM uktakrameNa ete'lIkavacanadakSAH paradoSotpAdanaprasaktAH veSTayantIti padatrayaM vyaktaM, akSitikabIjena - akSayeNa duHkhahetunetyarthaH, AtmAnaM evaM karma bandhanena pratItena mukhameva ariH - zatruranarthakAritvAdyeSAM te mukhArayaH asamIkSitapralApinaH - aparyAlocitAnarthakavAdinaH nikSepAn - nyAsakAnapaharanti parasya sambandhini arthe - dravye grathitagRddhAHatyantagRddhimantaH, tathA abhiyuJjateca yojayanti ca paramasadbhirdUSaNairiti gamyaM, tathA lubdhAzca kurvvanti kUTasAkSitvamiti vyaktaM, tathA asatyAH - jIvAnAmahitakAriNaH arthAlIkaMca - dravyArthamasatyaM bhaNantIti yogaH kanyAlIkaM ca-kumArIviSayamasatyaM bhUmyalIkaM pratItaM tathA gavAlIkaM ca pratItaM gurukaM - bAdaraM svasya jihvAcchedAdyanarthakaraM pareSAM ca gADhopatApAdihetuM bhaNanti-bhASante, iha ca kanyAdibhiH padaiH dvipadApadacatuSpadajAtayaH upalakSaNArthatvena saMgRhItA draSTavyAH, kathaMbhUtaM tadityAha - adharagatigamanaM - adhoyagatigamanakAraNaM anyadapi ca-uktavyatiriktaM jAtirUpakulazIlAni pratyayaH - kAraNaM yasya tattathA tacca mAyayA niguNaM ca - nihataguNaM nipuNaM ca
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 397 dvAra-1, adhyayanaM-2, vAiti samAsaH, tatra jAtikUle-mAtApitRpakSautaddhetukaMcaprAyo'lIkaMsambhavati, yatojAtyAdidoSAt kecidalIkavAdino bhavanti, rUpaM-AkRtiH zIlaM-svabhAvastatpratyayaM tu bhavatyeva, prazaMsAnindAviSayatvena vA jAtyAdInAmalIkapratyayatA bhAvanIyeti, kathaMbhUtAste ?-capalA manazcApalyAdInA, kimbhUtaM tat? -pizunaM-paradoSAviSkaraNarUpaMparamArthabhedakaM mokSapratighAtakaM 'asaMtagaM'ti asatkamavidya-mAnArthamasatyamityarthaH asattvakaM vA-sattvahInaM vA vidveSyaM-apriyaM anarthakArakaM-puruSArthopaghAtakaMpApakarmamUlaM-kliSTajJAnAvaraNAdibIjaMduSTaM asamyak dRSTa-darzanaM yatra tahurdaSTaMduSTaM zrutaM-zravaNaMyatratahuHzrutaMnAstimuNanitaM-jJAnaM yatratadamuNitaM nirlajjaM-lajjArahitaM lokagarhaNIyaM pratItaM, 'vadhabandhapariklezabahulaM' tatra vadho-yaSThayAditADanaM bandhaH-saMyamanaM pariklezaH-upatApaste bahulAH-pracurA yatra tattathA, __ bhavanti caite'satyavAdinAmiti, jarAmaraNaduHkhazokenemaM jarAdInAM mUlamityarthaH, azuddhapariNAmena saMzliSTaM-saGkalezavadyattattathA, bhaNanti, ke ?-alIko yo'bhisandhiHabhiprAyastatra niviSTAalIkAbhisandhiniviSTAH asadguNodIrakAzcetivyaktaMsadguNanAzakAzcatadapalApakA ityarthaH, tathA hiMsayA bhUtopaghAto yatrAsti taddhiMsAbhUtopaghAtikaM vacanaM bhaNantIti yogaH, alIkasamprayuktAH-samprayuktAlIkAH, kathambhUtaM vacanaM ? sAvadhaM-garhitakarmayuktaM akuzalaM jIvAnAmakuzalakAritvAt akuzalanaraprayuktatvAdvA, ata eva sAdhugarhaNIyaM adharmajananaM bhaNantIti padatrayaM pratItaM, kathambhUtA ityAha ? - anadhigatapuNyapApAH-aveditapuNyapApakarmahatava ityarthaH, tadadhigame hi nAlIkavAde pravRttiH sambhavati, punazca ajJAnottarakAlaM adhikaraNaviSayA yA kriyA-vyApArastatpravartakAH, tatrAdhikaraNakriyAdvividhA-nirvartanAdhikaraNakriyA saMyojanAdhikaraNakriyAca, tatrAdyAkhagAdInAM tanmuSTayAdInAMca nivartanalakSaNA, dvitIyA tuteSAmeva siddhAnAM saMyojanalakSaNeti, athavA dugrgatau yakAbhiradhikriyate prANinaH tAH sarvA adhikaraNakriyA iti, bahuvidhamanarthahetutvAt apamaIupamardanaM AtmanaH parasya ca kurvanti, evameva abuddhikaM jalpanto-bhASamANAH, etadevAha-mahiSAn zUkarAMzcapratItAn sAdhayanti-pratipAdayantighAtakAnAM taddhiMsakAnAM, zazaprazayarohitAMzca sAdhayanti vAguriNAM, zazAdaya ATavyAH catuSpadavizeSAH, vAgurA-mRgabandhanaM sA yeSAmasti tevAguriNaH, tittaravartakalAvakAMzca kapiJjalakapotakAMca-pakSivizeSAnsAdhayanti zakunena zayenAdinA mRgayAM kurvantIti zAkunikAsteSAM, sAuNINamiti prAkRtatvAt, jhaSamakarAn kacchapAMzca-jalacaravizeSAn sAdhayanti, matsyAH paNyaM yeSAMtemAtsyikAsteSAM, 'saMkhaMka'tti zaGkhAH pratItAH aGkAzca-rUDhigamyAH atastAn kSullakAMzca-kapakAn sAdhayanti, makarA iva makarA jalavihAritvAddhIvarAsteSAM, pAThAntare maggiNAM-mArgayatAM tadgaveSiNAM ajagaragonasamaNDalidIMkaramukulinazcasAdhayanti, tatra ajagarAdaya uragavizeSAH darvIkarAH-phaNabhRtaH mukulinaHtaditare, vyAlAn-bhujaGgAn pAntIti vyAlapAste vidyante yeSAM te vyAlapinaH teSAM, athavA vyAlapAnAmatra prAkRtatvana-bAlavINaMti pratipAdataM, vAcanAntare 'vAyaliyANaM ti dRzyate, ___ tatra vyAlaizcarantIti vaiyAlikAsteSAM vaiyAlikAnAmiti, tathA godhAH sehAzca zalyakazara TakAMzca sAdhayanti lubdhakAnAM, godhAdayo bhujaparisarpavizeSAH zaraTakAH-kRkalAzAH,
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/2/11 gajakulavAnarakulAnica sAdhayanti pAzikAnaM, kulaM-kuTuMba yUthamityarthaH, pAzena-bandhanavizeSeNa carantIti pAzikAsteSAM, zukAH-kIrAbarhiNomayUrAH madanazAlAH-zArikAHkokilAH-parabhRtaH haMsAH-pratItAsteSAM yAni kulAni-vRndAni tAna tathA, sArasAMzca sAdhayanti poSakANAMpakSipoSakANAmityarthaH, tathA vadhaH-tADanaMbandhaH-saMyamanaM yAtanaMca-kadarthanamiti samAhAradvandvastacca sAdhayanti golmikAnAM-guptapAlakAnAM, tathAdhanadhAnyagavelakAMzcasAdhayantitaskarANAmiti pratItaM, kintu gAvo-balIvaIsularabhayaH elakA-urabhrAH, tathA grAmanagarapattanAni sAdhayanti cArikANAM, nakaraM-karavarjitaM, patanaM dvividhaM-jalapattanaM sthalapakattanaM ca, yatra jalapathena bhANDAnAmAgamastadAdyaMyatracasthalapathenataditarat, cArikANAM-praNidhipuruSANAM, tathApAre-paryante mArgasya ghAtikA-gantRNAM hananaM pathighAtikA anayordvandavo'ste, sAdhayanti ca granthibhedAnAMcauravizeSANAM kRtAM ca caurikAM-coraNaM nagaragupkikAnAM-nagararakSakANAM sAdhayantIti vartate, tathA laanychnN-krnnaadiklpnaa|ngknaadibhirnilaanychnN-vrddhitkkrnnN 'dhamaNaM'tidhyamAnaM mahiSyAdInAMvAyupUraNaMdohanaM-pratItaMpoSaNaM-yavasAdidAnataH puSTikaraNaMvaJcanaM-vatsasyAnyamAtari yojanaM _ 'dumaNaM'ti duvanamupatApanamityarthaH vAhanaM-zakaTAdyAkarSaNaM etadAdikAni anuSThAnAni sAdhayanti bahUni gomikAnAM-gomatAM, tathA dhAtu-gairikaM dhAtavo vA-lohAdayaH maNayaHcandrakAntAdyAH zilA-daSadaH pravAlAni-vidrumANi ratnAni-karketanAdIni teSAmAkarAHkhAnayastAn sAdhayantyAkariNAM-AkaravatAM, 'puSpe' tyAdi vAkyaM pratItaM, navaraM vidhiH-prakAraH, tathA arthazca-mUlyamAnaM madhukozakAzca-kSaudrotpattisthAnAni arthamadhukozakAstAn sAdhayantivanacarANAM-pulIndrANAM, tathAyantrANi-uccATanAdyAkSaralekhanaprakArAn jalasaGgaGgrAmAdiyantrANi vA udAharantIti yogaH, viSANi-sthAvarajaGgamabhedAni hAlAhalAni mUlakama-mUlAdiprayogato garbhapAtanAdi 'AhevaNa'tti AkSepaM purakSobhAdikaraNaM pAThAntareNa 'AhivvaNaM ti AhityaM ahitatvaM-zatrubhAvaM pAThAntareNa 'aviMdhaNa'tti AvyadhanaM mantrAvezanamityarthaH AbhiyogyaM-vazIkaraNAditacca dravyatodravyasaMyogajanitaMbhAvato vidyAmantrAdijanitaM balAtkAro vA mantrauSadhiprayogAnnAnAprayojaneSu tadvayApArANAnIti dvandvo'tastAna, tathA corikAyA; paradAragamanasya bahupApasya ca karmaNo vyApArasya yatkaraNaM tattathA, ___avaskandAn-chalena parabalamardanAni grAmaghAtikAH pratItAH vanadahanataDAgabhedanAni ca pratItAnyeva buddheviSayasya ca yAni vinAzanAni tathA vazIkaraNAni pratItAni bhayamaraNaklezadveSajanakAni karturitigamyate, bhAvena-adhyavasAyena bahusakilaSTena malinAni-kaluSANiyAni tAni tathA, bhUtAnAM-prANinAM ghAtazca-hananaM upadhAtazca-paramparAghAtaH tau vidyete yeSu tAni bhUtaghAtopaghAtakAni, satyAnyapi dravyatastAnIti yAni pUrvamupadarzitAni hiMsakAni-hiMsrANi vacanAnyudAharanti, tathA pRSTA vAapRSTAvApratItAH parataptivyAvRttAzca-parakRtyacintanAkSaNikAH asamIkSitabhASiNaH-apalocitavaktAraH upadizaMti-anuzAsati sahasA akasmAtyadut uSTrAH-karabhAH goNA-gAvaH gavayA-ATavyaH pazuvizeSAH damyatantAM-vinIyantAM, tathA pariNatavayasaH-sampannAvasthAvizeSAstaruNA ityarthaH azvA hastinaHpratItAH gavelagakukkuTAzca
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-2, 399 urabhratAmracUDAzcakrIyantAM-mUlyena gRhyatAMkrApayataca etAnyeva grAhayataca vikrINidhvaM vikretavyaM, tathApacata ca pacanIyaM, khajanAya ca datta pibataca pAtavyaM madirAdi, vAcanAntareNa khAdata pibata dattaca, tathAdAsyaH-ceTikA dAsAH-ceTakAHbhRtakAH-bhaktadAnAdinA poSitAH 'bhAillaga'tti yelAbhasya bhAgaM caturbhAgAdikaMlabhante, eteSAMdvandvastastecaziSyAzca-vineyAH preSyajanaH-prayojaneSu preSaNIyolokaH karmakarAH-niyatakAlamAdezakAriNaH kiGgarAzca-AdezasamAptau punaHpraznakAriNaH ete pUrvoktAH svajanaparijanaM ca kasmAdAsate avasthAnaM kurvanti bhAriyA mekarittukamma'tikRtvA-vidhAyakarma-kRtyaMtatsamAptau yato bhArikA-durnirvAhaH 'bhe' bhavatAM, 'karitvitikkacitpAThaH tatra 'bhAriya'ttibhAryA bhe' bhavataH sambandhinyaHkarma kurvantu, anyAnyapi pAThAntarANi santi tAni ca svayaM gamanIyAni, tathA gahanAni-gaharANi vanAni ca-vanakhaNDAH kSetrANi ca-dhAnyavapanabhUmayaH khilabhUmayazca-halairakRSTAH vallarANi cakSetravizeSAstatastAni uttaNaiH-UrddhagataiH tRNaiH dhanaM-atyarthaM saGkaTAni-saGkIrNAni yAni tAni tathA tAni dahyantAM, pAThAntareNagahanAnivanAni chidyantamakhilabhUmivallarANi uttaNadhanasaGkaTAni dahyantAM, 'sUDijaMtu yatti sUdhantAM ca vRkSAH bhidyantAM chidyantAM vA yantrANi ca-tilayantrAdikAni bhANDAni ca-bhAjanAni kuNDAdIni bhaNDI vA-gantrI etAnyAdiryasya tattathA tasya upadheHupakaraNasya 'kAraNAe'ttikAraNAyahetave, vAcanAntaretuyatrabhANDasyoktarUpasyakAraNAt-hetoH, tathA bahuvidhasya ca kAryasamUhasyeti gamyaM, arthAya ikSavo 'dujaMtu'tti dUyantAM lUyantAmiti dhAtUnAmanekArthatvAt, tathA pIDyantAMcatilAH pAyataceSTakAH gRhArthaM, tathA kSetrANi kRSata karSayata vA, tathA laghu-zIghraM grAmAdIni nivezayata, tatra grAmo janapadaprAyajanAzritaH nagaraMavidyamAnakaradAnaM karbarTa-kunagaraM, kva?-aTavIdezeSu, kiMbhUtAnigrAmAdIni?-vipulasImAni, tathA puSpAdIni pratItAni 'kAlapattAiMtiavasaraprAptAni gRhIta kuruta saJcayaM parijanArthaM, tathA zAlyAdayaH pratItAH lUyantAM malyantAM utpUyantAM ca laghu ca pravizantu koSThAgAraM 'appamahukkosagAIti alpA-laghavo mahAntaH-tadapekSayA madhyamA ityarthaH utkRSTA-uttamAzca hanyantAM potasArthAH-bohitthasamudAyAH zAvakasamUhA vA, tathA senA-sainyaM niryAtu-nirgacchatu nirgatya ca yAtu-gacchatu DamaraM-viDarasthAnaM tathA ca ghorA-raudrAzca vartantAM ca-cAyantAM saGgAmA-raNAH tathA pravahantu ca-pravartatA zakaTavAhanAni-gantroya yAnapAtrANi ca, tathA upanayanaM-bAlAnAM kalAgrahaNaM colagaM'ticUDApanayanaMbAlakaprathamamuNDanaM vivAha-pANigrahaNaM yajJo-yAgaH amuSmin bhavatu divase tathA sukaraNaM-bavAdikAnAmekAdazAnAmanyataradabhimataM samuhUrte-raudrAdInAM triMzato'nyataro'bhimato yaH etayoH samAhAradvandvastatastatra, tathA sunakSatre-puSyAdau sutithau ca-paJcAnAM nandAdInAmanyatarasyAmabhimatAyAM adyaasminnahani bhavatu snapanaM-saubhAgyaputrAdyarthaM vadhvAdermajjanaM muditaM-pramodavat bahukhAdyapeyakalitaM-prabhUtamAMsamadyAdhupetaM tathA kautukaM-rakSAdikaM 'viNhAvaNaka'tti vividhairmantramUlAdibhiH saMskRtajalaiH snApanakaM visnApanakaMzAntikarmaca-agnikArikAdikamitidvandvaH, tataste kuruta, keSvityAha-zaziravyoH-candrasUryayorgraheNa-rAhulakSaNena uparAgaH-uparaJjanaM grahaNamityarthaH zaziravigrahoparAgaH, sa ca viSamANi ca-vidhurANi duHkhaprAzivAdIni teSu, kimarthamityAha
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/2/11 svajanasya parijanasya ca nijakasya jIvitasya ca parirakSaNArthAyeti vyaktaM pratizIrSakANi ca - dattasvaziraH pratirUpANi piSTAdimayazirAMsi AtmazirorakSArthaM yacchata caNDikAdibhya ityarthaH, tathA datta ca zIrSopahArAn- pazvAdizirobalIn devatAnAmiti gamyate, vividhauSadhimadyamAM sabhakSyAnnApAnamAlyAnulepanAni ca pradIpAzca jvalitojjvalAH sugandhidhUpasyApakArazcaapakaraNaM-aGgAropari kSepaH puSpaphalAni ca taiH samRddhA: - sampUrNA ye zIrSopahArAste tatha tAn, datta ceti praka-taM, tathA prAyazcittAni - pratividhAnAni kuruta, kena ? - prANAtipAtakaraNena-hiMsayA bahuvidhena - nAnAvidhena, kimarthamityAha - viparItotpAtAH - azubhasUcakAH prakRtivikArAH duHsvapnAH pApazakunAzca pratItAH asaumyagrahacaritaM ca-krUragrahacAraH amaGgalAni cayAni namittAni - aGgasphuritAdIni eteSAM dvandvastata eteSAM pratighAtahetoH - upahanananimittamiti, tathA vRtticchedaM kuruta mA datta kiJcidAnamiti, tathA suSThu hata 2, iha tu sambhrame dvitvaM suSTuM chinno bhinnazca vivakSitaH kazciditi evamupadizantaH evaMvidhaM nAnAprakAraM pAThAntare vA trividhaM - triprakAraM kurvantyalIkaM dravyato'nalIkamapi sattvopaghAtahetutvAd bhAvato'lIkameva, traividhyamevAha - manasA vAcA 'kammuNA ya'tti kAyakriyayA, tadetAvatA yathA kriyate'lIkaM ye'pi tatkurvanti etaddavAradvayaM mizraM paraspareNoktaM, atha ye te kurvanti tAn bhedenAhaakuzalAH-vaktavyAvaktavyavibhAgAnipuNA anAryAH pApakarNI dUramayAtAH 'aliyANa' tti alIkA AjJA-Agamo yeSAM te tatA, ata eva alIkadharmmaniratAH, alIkAsu kathAkhabhiramamANAH, tathA tuSTA 'aliyaM karettu hoMti ya bahuppagAra' mityatra tuSTA bhavanti cAlIkaM bahuprakAraM kRtvA - uktvetyevamakSaraghaTanA kAryeti / tathA alIkavipAkapratipAdanAyAha mU. (12) tassa ya aliyassa phalavivAgaM ayANamANA vaDDheti mahabbhayaM avissAmaveyaNaM dIhakAlaM bahudukkhasaMkaDaM narayatiriyajoNi teNa ya alieNa samaNubaddhA AiddhA puNabbhavaMdhakAre bhamaMti bhIme duggativasahimuvagayA, te ya dIsaMtiha duggayA duraMtA paravassA atthabhogaparivajjiyA asuhitA phuDiyacchavibIbhacchavivannA kharapharusavirattajjhAmajjhasirA nicchAyA lallaviphalavAyA asakkatamasakkayA agaMdhA aceyaNA dubhagA akaMtA kAkassarA hINabhinnaghosA vihiMsA jaDabahirandhayA ya mammaNA akaMtavikayakaraNA nIyA nIyajaNaniseviNo vogagarahaNijjA bhiccA asarisajaNassa pessA dummehA lokaveda ajjhappasamayasutivajjiyA narA dhammabuddhiviyalA alieNa ya teNaM paDajjhamANA asaMtaeNa ya avamANaNapaTTimaMsAhika akhevapisuNabheyaNagurubaMdhavasayaNamittavakkhAraNAdiyAI abbhakkhANAI bahuvihAI pAveMti amaNoramAiM hiyayamaNadUmakAI jAvajjIvaM duruddhArAI aniTThakharapharusavayaNatajJjaNanibbhacchaNadINavadaNavimaNA kubhoyaNA kuvAsasA kuvasahIsu kilissaMtA neva suhaM neva nivvuiM uvalabhaMti accaMtavipuladukkhasayasaMpalittA / eso so aliyavayaNassa phalavivAo ihaloio paraloio appasuho bahudukkho mahabbhao bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muccai, na ya avedayittA atthi hu mokkhotti, evamAhaMsu nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranmadhejjo kahesI ya aliyavayaNassa phalavivAgaM eyaM taM bitIyaMpi aliyayaNaM lahusagalahucavalabhaNiyaM bhayaMkaraM duhakaraM ayasakaraM verakaragaM aratiratirAgadosamaNasaMkilesavirayaNaM aliyaNiyaDisAdijogabahulaM nIyajaNaniseviyaM nissaMsaM
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-2, 401 - appaccayakArakaM paramasAhugarahaNijjaM paraSIlAkArakaM paramakaNhalesasahiyaM duggativinivAyavaDDaNaM punabbhavakaraM cirapariciyamaNugayaMduruttaM vitiyaM adhammadAraM smttNttibemi|| vR. 'tasse'tyAdi 'tassa'tti yad dvitIyAzravatvenocyate tasya alIkasya phalasya-karmaNo vipAkaH-udayaH sAdhyamityarthaH, tamajAnanto varddhayanti mahAbhayAM-avizrAmavedanAM dIrghakAlaM bahuduHkhasaGkaTAMnarakatiryagyoniMtatrotpAnamityarthaH, tena cAlIkena tajjanitakarmaNetyarthaH samanubaddhAHavirahitAH AdigdhAstu-AliGgitAH punarbhavAndhakAre bhrAmyanti bhIme durgativasatimupAgatAH, te ca dRzyante iha-jIvaloke, kiMbhUtA ityAha-durgatAH-duHsthA durantAH-duSparyavasAnAH paravazAH-asvatantrAH arthabhogaparivarjitAH-dravyeNa bhogaizca rahitAH 'asuhiya'tti asukhitAH avidyamAnasuhRdovA sphuTitacchavayaH-vipAdikAvicarcikAdibhirvikRtatvacaH bIbhatsA-vikRtarUpA vivarNA-virUpavarNA itipadatrayasya karmadhArayaH tathAsvaraparuSA-atikarkazasparzAH viraktAH-ratiM kvacidapyaprAptAHdhyAmAH anujjvalacchAyAHzuSirAH-asArakAyA itipadacatuSTayasya karmadhArayaH, nichAyAH-vizobhAH-lallA-avyaktA viphalA-phalAsadhanI vAg yeSAM te tathA 'asakkayamasakkaya'tti na vidyate saMskRtaM-saMskAro yeSAM te asaMskRtAH asatkRtAH- avidyamAnasatkArAstataH karmadhArayo makArazcAlAkSaNikaH atyantaM vA asaMskRtAsaMskRtAH ata evAgandhAHamanojJagandhAHacetanA viziSTacaitanyAbhAvAtadurbhagAH-aniSTAH akAntAH--akamanIyAH kAkasyevakharoyeSAMtekAkasvarAhIno-isvobhinnazca-sphaTitoghoSoyeSAMte tathA vihiMsyanta iti vihiMsAH jaDA-mUrkhAH bahirAndhakAzca yete tathA pAThAntareNa jaDabadhiramUkAzca manmanAHavyaktavAcaHakAntAni-akamanIyAni vikRtAnica karaNAni-indriyANi kRtyAni vA yeSAM te tathA, vAcanAntare'kRtAni ca-na kRtAni virUpatayA kRtAni karaNAni yaiste tathA, nIcA jAtyAdibhiH nIcajananiSeviNo lokagarhaNIyA iti padadvayaM vyaktaM, bhRtyAH-bharttavyA eva, tathA asazajanasya asamAnazIlalokasya dveSyA-dveSasthAnaM preSyAvA-AdezyAH durmedhaso-durbuddhayaH, 'loke'tyAdi, zrutizabdasya pratyekaM sambandhAt lokazrutiH-lokAbhimataM zAstraM bhAratAdi vedazrutiHRksAmAdivedazAztraM adhyAtmazrutiH-cittajayopAyapratipAdanazAstraM samayazrutiH- Arhata bauddhAdisiddhAntazAstraM tAbhirvarjitA ye te tathA, ka ete evambhUtA ityAha-narA-mAnavAH, dharmabuddhivikalAH pratItaM, alIkena alIkavAdajanitakarmAgninA tena-kAlAntarakRtena pradahyamAnAH 'asaMtaeNaM tiazAntakena-anupazAntena asatAvA-azobhanena rAgAdipravartitenatyarthaH apamAnAdi prApnuvantIti sambandhaH, tatrApamAnanaM ca-mAnaharaNaM pRSThimAMsaM ca-parokSasya dUSaNAviSkaraNaMadhikSepazca-nindAvizeSaH pizunaiH-khalairbhedanaMca-parasparaMpremasambaddhayoH premacchedanaM gurubAndhavasvajanamitrANA satkamapakSAraNaM ca-azabdaM kSArAyamANaM vacanaM parAbhibhUtasya vA eSAmapakSakaraNaM-sAnnidhyAkaraNamityarthaH etAni AdiryeSAM tAni tadAdikAni, tathA abhyAkhyAnAni-asadUSaNAbhidhAnAni bahuvidhAnAniprApnuvanti labhanteityanupamAni pAThAntareNa amanoramANi hRdayasya-uraso manasazca-cetaso 'dUmagAiMti dAvakAnyupatApakAni yAni tAni tathA, yAvajIvaM duruddharANi-AjanmApyanuddharaNIyAni aniSTena kharaparuSeNa ca... [726
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/2/12 atikaThoreNa vacanena yattarjanaM-re dAsa ! puruSeNa bhavitavyamityAdi nirbhatsanaM-are ! duSTakarmakArinnapasara sRSTimArgAdityAdirUpaM tAbhyAM dInavadanaM 'vimaNa'tti vigataM ca mano yeSAM te tathA, kubhojanAH kuvAsasaH kuvasatiSu klizyanto naiva sukhaM zArIraM naiva nivRti-manaHsvAsthyaM upalabhante-prApnuvanti atyntvipulduHkhshtsmprdiiptaaH| tadiyatA'lIkasya phalamuktaM, 'eso' ityAdinA tvadhikRtadvAranigamanaMiti, vyAkhyA tvasya prathamAdhyayanapaJcamadvAranigamanavat, "eyaM taM bitiyaMpI' tyAdinA'dhyayananigamanaM, asya tvadhikRtAdhyayanaMprathamadvAravad vyAkhyAnaM, paraM etattadyayAguddiSTaM dvitIyamapiadharmadvAraM na kevalaM prathamameveti vizeSaH, tadevaM dvitIyamadharmadvAraM samAptamiti, itizabdabravImizabdAvapi pUrvavadeveti __ adharmadvAre - adhyayanaM -- 2 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNAgasUtre adharmadvAre dvItIya adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| ____ - adhyayanaM-3-adattAdAna:vR. vyAkhyAtaM dvitIyamadhyayanaM, atha tRtIyamArabhyate, asya ca pUrveNa saha sUtrAbhihitAzravadvArakramakRta evaM sambandho'thavA pUrvatrAlIkasvarUpaM prarUpitaM alIkaM cAdattagrAhiNaH prAyeNa jalpantItyadattAdAnasvarUpamiha prarUpyate ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram mU. (13) jaMbU! taiyaMca adattAdAnaMharadahamaraNabhayakalusatAsaNaparasaMtiga'bhejalobhamUlaM kAlavisamasaMsiyaMaho'cchintaNhapatthANapatthoimaiyaMakittikaraNaMaNajaMchiddamaMtaravidhuravasaNamaggaNaussavamattappamattapasuttavaMcaNavikhavaNaghAyaNaparANihuyapariNAmatakarajaNabahumayaMakaluNaM rAyapurisarakkhiyaM sayA sAhugarahaNijaMpiyajaNamittajaNabhedavpipItikArakaMrAgadosabahulaM puNo ya uppUrasamarasaMgAmaDamarakalikalahavehakaraNaM duggaiviNivAyavaDaNaM bhavapuNabbhavakaraM ciraparicitamaNugayaM duraMtaM taiyaM adhammadAraM / vR. 'jambU!' ityAdi, yathApUrvAdhyayanayoH yAziyannAmAdibhiH paJcA radvArairedhyanArthaprarUpaNA kRtA evamihApi kariSyate, tatra yAdazamadattAdAnaM svarUpeNa tapratipAdayastAvadAha-he jambU ! tRtIyaM punaranAvadvArANAM, kiM ?-- adattasya dhanAderAdAnaM-grahaNamadattAdAnaM hara daha iti-etau haraNadAhayoH parapravartanArthI zabdau dahanaharaNaparyAyau vA chAndasAviti tau ca maraNaM ca-mRtyuH bhayaM ca-bhItiretA eva kaluSaM-pAtakaMtena trAsanaM-trAsananasvarUpaMyattattathA taccatattathA parasaMtiga'tti parasatkedhane yo'bhidhyAlobho-raudradhyAnAnvitA mUrchAsamUlaM-nibandhanaM yasyAdattAdAnasya tattathA taccetikarmadhArayaH, kAlazca-arddharAtrAdi viSamaMca-parvatAdidurgaM te saMzritaM-AzritaMyattattathA, tehi prAyaH tatkAribhirAzrIyete iti, 'aho'chinnataNhapatthANapatthoimaiyaMti adhaH-adhogatau acchinnatRSNAnAMatruTitavAJchAnAM yatprasthAna-yAtrA tatra prastotrI-prastAvikA pravartikA matiH-buddhiryasmiMstat tathA, akIrtikaraNamanAryaM ete vyakte, tathA chidraM-pravezadvAraM antaraM-avasaro vidhuraM-apAyo vyasanaM-rAjAdikRtA''pat eteSAM mArgaNaM ca utsaveSu mattAnAM ca pramattAnAMca prasuptAnAM ca vaJcanaM
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, . adhyayanaM - 3, 403 ca-pratAraNaM AkSepaNaMca-cittavyagratApAdanaM ghAtanaM ca-mAraNamiti dvandvaH tata etatparaH - etanniSThaH anibhRtaH - anupazanAntaH pariNAmo yasyAsau chidrAntaravidhuravyasanamArgaNotsavamattapramattaprasuptavaJcanAkSepaNaghAtanaparAnibhRtapariNAmaH sa cAsau taskarajanasya tasya bahumataM yattattathA, vAcanAntare tvidamevaM paThyate-chidraviSamapApakaM ca-nityaM chidraviSayamayoH sampabandhIdaM pApamityarthaH, anyadA hi tatpApaM prakartumazakyamiti bhAvaH, anibhRtapariNAmaM saGkilaSTaM taskarajanabahumataM ceti, akaruNaM-nirdayaM rAjapuruSarakSitaM tairnivAritamityarthaH sadA sAdhugarhaNIyaM pratItaM piryajanamitrajanAnAM bhedaM- viyojanaM viprItiM ca- vipriyaM karoti yattattathA, rAgadveSabahulaM pratItaM, punazca - punarapi 'uppUra'tti utpUreNa - prAcuryeNa samaro - janamarakayukto yaH saGgrAmo - raNaH sa utpUrasamarasaGgaGgrAmaH sa ca DamaraH - viDvaraH kalikalahazca - rATIkalaho na tu ratikalahaH vedhazca - anuzayaH eteSAM karaNaM - kAraNaM yattattathA, durgativinipAtavarddhanapratItaM bhave- saMsAre punarbhavAn - punaH punarutpAdAn karotItyevaMzIlaM yattattathA, ciraM paricitaM pratItaM anugataM - a vyavacchinnatayA'nuvRttaM durantaM - duSTAvasAnaM vipAkadAruNatvAt tRtIyamadharmmadvAraM-pApopAya iti tadiyatA yAza ityuktaM, atha yannAmetyabhiSAtumAha mU. (14) tassa ya nAmANi gonnANi hoti tIsaM, taMjahA- corikkaM 1 parahaDaM 2 adattaM 3 kUrikaDaM 4 paralAbho 5 asaMjamo 6 paradhaNaMmi gehI 7 lolikkaM 8 takkarattaNaMti ya 9 avahAro 10 hatthalahuttaNaM 11 pAvakammakaraNaM 12 teNikkaM 13 haraNavippaNAso 14 AdiyaNA 15 luMpaNA dhaNANaM 16 appaccao 17 avIlo 18 akkhevo 19 khevo 20 cikkhevo 21 kUDayA 22 kulamasI ya 23 kaMkhA 24 lAlappaNapatthaNA ya 25 AsasaNAya vasaNaM 26 icchAmucchA ya 27 taNhAgehi 28 niyaDikammaM 29 aparacchaMtiviya 30 tassa eyANi evamAdINi nAmadhejANi hoMti tIsaM adinnAdANassa pAvakalikalusakammabahulassa anegaaii| vR. 'tasse' tyAdi sugamaM, 'tadyathe'tyupadarzanArthaH, 'corikkaM' ti coraNaM corikA saiva caurikyaM 1 parasmAtsakAzAddha taM parahataM 2 adattaM - avitIrNaM 3 'kUrikaDaM' ti krUraM cittaM krUro vA parijano yeSAmasti te kruriNastaiH kRtaM anuSThitaM yattattathA, kvacittu kuruTakakRtamiti dRzyate tatra kuruTukAHkAGkaTukabIjaprAyAH ayogyAH sadguNAnAmiti 4 paralAbhaH - parasmAdravyAgamaH 5 asaMyamaH 6 paradhane gRddhiH 7 'lolikka' tti laulyaM 8 taskaratvamiti ca 9 apahAraH 10 hatthalattaNaM' ti paradhanaharaNakutsito hasto yasyAsti sa hastalastadbhAvo hastalatvaM pAThAntareNa hastalaghutvamiti 11 pApakarmakaraNaM 12 'teNikka' nti stenikA steyaM 13 haraNena - moSaNena vipraNAzaH paradravyasya haraNavipraNAzaH 14 'AiyaNa' tti AdAnaM paradhanasyeti gamyate 15, lopanA - avacchedanaM dhanAnAM dravyANAM parasyeti gamyate 16 apratyayakAraNatvAdapratyayaH 17 avapIDanaM pareSAmityavapIDaH 18 AkSepaH paradruvyasyeti gamyate 19 kSepaH parahastAt dravyasya preraNaM 20 evaM vikSepo'pi 21 kUTatA - tulAdInAmanyathAtvaM 22 kulamaSI ca kulamAlinyaheturitikRtvA 23 kAGkSa paradravye iti gamyate 24 'lAlappaNapatthaNA ya'tti lAlapanasya - garhitalApasya prArthaneva prArthanA lAlapanaprArthanA, cauryaM hi kurvan garhitalapanAni tadapalAparUpANi dInavacanarUpANi vA prArthayatvevasa tatra hi kRte tAnyavazyaM vaktavyAni bhavantIti bhAvaH 25 vyasanaM vyasanahetutvAt
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/14 pAThAntareNa 'AsasaNAya vasaNaM'tiAzasanAya-vinAzAya vyasanamiti 26 icchA ca-paradhanaM pratyabhilASaH mUrchA-tatraivagADhAbhiSvaGgarUpAta tukatvAdadatta-grahaNasyeti icchAmUrchAcataducyate 27 tRSNA ca-prAptadravyasyAvyayecchA gRddhizca-aprAptasya prAptivAJchA taddhetukaM cAdattAdAnamiti tRSNA gRddhizcocyata iti28 nikRteH-mAyAyai; karmanikRtikarma 29 avidyamAnAni pareSAmakSINi draSTavyatayA yatra tadaparAkSaM asamakSamityarthaH, itirUpadarzane apiceti samuccaye 30, iha ca kAnicitpadAni sugamatvAnna vyAkhyAtAni, 'tassa'tti yasya svarUpaM prAgvarNitaM tasyAdattAdAnasyeti sambandhaH, etAni-anantaroditAni triMzaditi yogaH evamAdikAnievaMprakArANicAnekAnIti sambandhaH, anekAnIti kvacinna dRzyate, nAmadheyAni nAmAni bhavanti, kimbhUtasya adattAdAnasya?-pApena-apuNyakarmarUpeNa kalinAca-yaddhena kaluSANi-malImasAni yAni karmANi-mitradrohAdivyApArarUpANi tairbahulaM-pracuraM yat tAni vA bahulAni-bahUni yatra tattathA tasya / atha ye adattAdAnaM karvanti tAnAha mU. (15) taM puNa kareMti coriyaM takkarA paradavvaharAcheyA kayakaraNaladdhalakkhA sAhasiyA lahussagA atimahicchalobhagacchA daddaraovIlakA ya gehiyA ahimarA aNabhaMjakabhaggasaMdhiyA rAyaduTTakArI yavisayanicchUDhalokabajjhAuddohakagAmadhAyapuraghAyagapaMthaghAyagaAlIvagatitthabheyA lahuhatthasaMpauttA jUikarA khaMDarakkhatthIcorapurisacorasaMdhiccheyA ya gaMthibhedagaparadhaNaharaNalomAvahAraakkhevI haDakArakA nimmaddagagUDhacorakagocoragaassacoragadAsicorA ya ekacorA okaDDakasaMpadAyakhaucchipakasatthaghAyakabilacorI (kolI)kArakA ya niggAhavippaluMpagA bahuvihateNikkaharaNabuddhI, ete anne ya evamAdI parassa davvA hi je aviryaa| vipulabalapariggahA ya bahave rAyANo paradhaNaMmi giddhA sae va davve asaMtuTThA paravisae ahihaNaMti te luddhA paradhaNassa kajje cauraMgavibhattabalasamaggA nicchiyavarajohajuddhasaddhiyaahamahamitidappiehiM sennehiM saMparivuDApaumasagaDasUicakkasAgaragarulavUhAtiehiM aNiehiM uttharatA abhibhUya haraMti paradhaNAI avare raNasIsaladdhalakkhA saMgAmaMmi ativayaMti sannaddhabaddhapariyarauppIliyaciMdhapaTTagahiyAuhapaharaNA mADhivaravammaguMDiyA AviddhajAlikA kavayakaMkaDaiyA urasiramuhabaddhakaMThatoNamAitavaraphalaharacitapahakarasarahasakharacAvakarakaraMchiyasunisitasaravarisacaDakarakamuyaMtaghaNacaMDavegadhArAnivAyamagge anegadhaNumaMDalagga-saMdhitAucchaliyasattikaNagavAmakaragahiyakheDaganimmalanikkiTThakhaggapaharaMtakoMtatomaracakkagayAparasumusalalaMgalasUlalaulabhiMDamAlAsabbalapaTTisaca mmeTThadudhaNamoTTiyamoggaravaraphalihajaMtapattha- raduhaNatoNakuveNIpIDhakaliyaIlIpaharaNamilimilimilaMtakhippaMtavijujjalaviracitasamappahaNabhatale- phuDapaharaNe mahAraNasaMkhabherivaratUrapaurapaDupahaDAhayaNiNAyagaMbhIraNaMditapakkhubhiyavipulaghose hayagayarajohaturitapasaritauddhatatamaMdhakArabahule kAtaranaraNayaNahiyayavAulakare - -viluliyaukkaDavaramauDatirIDakuMDaloDudAmADoviyA pAgaDapaDAgausiyajjhayavejayaMticAmaracalaMtachattaMdhakAragambhIre hayahesiyahatthigulugulAiyarahaghaNaghaNAiyapAikkaharaharAiyaapphADiyasIhanAyA cheliyavidhuTukkuTuMkaMThagayasaddabhImagajjie sayarAhahasaMtarusaMtakalakalarave AsUNiyavayaNarudde bhImadasaNAdharohagADhadaDhe sappahAraNujjayakare amarisavasativvarattaniddAritacche
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayana-3, 405 veradiTTikuddhaciTThiyativalIkuDilabhiuDikayanilADebahapariNayanarasahassavikkamaviyaMbhiyapabale vaggaMtaturagarahapahAviyasamarabhaDA AvaDiyacheyalAghavapahArasAdhitA samUsaviyabAhujuyalaM mukkaTTahAsapukaMtabolabahule phalaphalagAvaraNagahiyagayavarapatthiMtadariyabhaDakhalaparopparapalaggajuddhagavitaviusitavarAsirosaturiyaabhimuhapaharitachinnakarikaravibhaMgitakare avaiTThanisuddhabhinnaphAliyapagaliyaruhirakatabhUmikaddamacilicillapahe kucchidAliyagalitaruliMtanibhellaMtaMtapha ruphuraMta'vigalamammAhayavikayagADhadinnapahAramuccitaMrulaMtaveMbhalavilAvakaluNe hayajohabhamaMtaturagauddAmamattakuMjaraparisaMkitajaNanibbukacchinnadhayabhaggara havaranaTThasirakarikalevarAkinna- patitapaharaNAvikinnAbharaNabhUmibhAge naccaMtakabaMdhapauurabhayaMkaravAyasaparileMtagiddhamaMDala- bhamaMtacchAyaM dhAkAragaMbhIre vasuvasuhavikaMpitavva paJcakkhapiuvaNaM paramaruddabIhaNagaM duSpavesataragaM abhivayaMti saMgAmasaMkaDaM paradhaNaM mahaMtA avare pAikkacorasaMghA seNAvaticoravaMdapAgaDikA yaaDavIdesaduggavAsI kAlaharitarattapItasukillaaNegasayaciMdhapaTTabaddhA paravisae abhihaNaMti luddhA dhanassa kajje rayaNAgarasAgaraM ummIsahassamAlAulAkulavitoyapotakalakaleMtakaliyaM__-pAyAlasahassavAyavasavegasalilauddhammamANadagarayarayaMdhakAraM varapheNapauradhavalapulaMpulasamuTThiyaTTahAsaM mAruyavicchubhamANapANiyajalamAluppIlahuliyaM aviya samaMtao khubhiyaluliyakhokhubbhamANapakkhaliyacaliyavipulajalacakkavAlamahAnaIvegaturiyaApUramANagaMbhIravipula AvattacavalabhamamANaguppamANucchalaMtapaccoNiyattapANiyapadhAviyakharapharusapa yaMDavAuliyasalilaphuTuMtavItikallolasaMkulaM mahAmagaramacchakacchabhohAragAhatimisuMsumArasAvayasamAhayasamuddhAyamANakapUraghorapauraMkAyarajaNahiyayakaMpaNa ghoramArasaMtaMmahabbhayaMbhayaMkaraMpatibhayaMuttAsaNagaM anorapAraMAgAsaMceva niravalaMbaM uppAiyapavaNaghaNitanolliyauvaruvaritaraMgadariyaativegavegaca khupahamuccharaMtakacchaigaMbhIravipulagajiyaguMjiyanigdhAyagaruyanivatitasudIhanIhAridUrasucaMtagaMbhIradhugudhugaMtasaI paDipaharubhaMtajakkharakkhasakuhaMDapisAyarusiyatajjAyau- vasaggAsahassasaMkulaM ____bahUppAiyabhUyaM viracitabalahomadhUvauvacAradinnadhiracaNAkaraNapayatajogapayayacariyaM pariyantajugaMtakAlakappovamaMduraMtamahAnaInaIvaImahAbhImadarisaNijaMduraNucaraM visamappavesaMdukkhuttAraM durAsayaM lavaNasalilapuNNaM asiyasiyasamUsiyagehi hatthatarakehiM vAhaNehiM aivaittA samuddamajjhe haNaMti gaMtUNa jaNassa pote paradavvaharA narA niraNukaMpA nirAvayakkhA gAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamaNigamajaNavate ya dhaNasamiddhe haNaMti thirahiyayachinnalajjAbaMdiggahagoggahe ya gehaMti dAruNamatI NikkivA NiyaM haNaMti chiMdati gehasaMdhiM nikkhittANi yaharaMtidhaNadhannadavvajAyANi jaNavayakulANaM nigghiNamatI parassa davvAhiM je avirayA, taheva keI adinAdANaM gavesamANA kAlAkAlesu saMcaraMtA ciyakApajjaliyasarasadaradaTTakaDDiyakalevare ruhiralittavayaNaakhatakhAtiyapItaDAiNibhamaMtabhayakaraM jaMbuyakkhikkhiyaMteghUyakayaghorasadde veyAluTTiyanisuddhakahakahitapahasitabahaNakanirabhirAme atidubbhigaMdhabIbhaccharadasaNije susANavaNasunnagharaleNaaMtarAvaNagirikaMdaravisamasAvaya
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/15 samAkulAsu vasahIsu kilissaMtA sItAtavasosiyasarIrA daDDhacchavI nirayatiriyabhavasaMkaDadukkhasaMbhAraveyaNijjANi pAvakammANi saMciNaMtA dullahabhakkhannapANabhoyaNA pivAsiyA jhuMjhiyA kilaMtA maMsakuNimakaMdamUlajaMkiMcikayAhArA ubvigA uppuyA asaraNA aDavIvAsaM uti vAlasatasaMkaNijaM ayasakarAtakkarA bhayaMkarA kAsa harAmottiajja davvaMiti sAmatthaM kareMtigujjhaM bahuyassajaNassa kajakaraNesuvigdhakarAmattapamattapasuvattavIsatyachiddadhAtIvasaNabbhudaesuharaNabuddhI vigavva ruhiramahiyA pareMti naravatimajjAyamatikatA sajjaNajaNaduguMchiyAsakammehiM pAvakammakArI asubhapariNayA ya dukkhabhAgI niccAiladuhamanivvuimaNA -iha loke ceva kilissaMtA paradavvaharA narA vasaNasayasamAvaNNA / vR. 'taM puNe tyAdi, tat punaH kurvanti cauryaM 'taskarAH' tadeva-cauryaM kurvantItyevaMzIlAH taskarAH paradravyaharAH pratItaM chekAH-nipuNAH kRtakaraNA-bahuzo vihitacaurAnuSThAnAH te ca te labdhalakSAzca-avasarajJAH kRtakaraNalabdhalakSAH sAhasikA-dhairyavantaH laghusvakazca-tucchAtmAnaH atimahecchAzcalobhagrastAzceti samAsaH daddarauvIlagAya'ttidaddareNa-galadadareNavacanATopenetyarthaH apavrIDayanti-gopAyantamAtmasvarUpaparaM vilajIkurvanti yete daIrapavrIDakAH, muSNanti hi zaThAtmAnaH tathAvidhavacanAkSepaprakaTitasvabhAvaM mugdhaM janamiti, athavA daddareNopapIDayanti-jAtamanobAdhaM kurvantIti dopapIDakAH te ca, gRddhiM kurvantIti gRddhikAH abhimukhaM paraM mAracanti ye te'bhimarAH RNaM-deyaM dravyaM bhaJjanti-na dadati ye te RNabhalakAH bhagnAH-lopitAH sandhayaH-vipratipattau saMsthA yaiste bhagnasandhikAH tataHpadadvayasya karmadhArayaH rAjaduSTaM-kozaharaNAdikaM kurvanti ye te kathA te ca viSayAt-maNDalAt 'nicchUDha'tti nirdhATitA ye te tathA lokabAhyAH-janabahiSkRtAstataH karmadhArayaH uddohakAzca-ghAtakA uddahakAzca vAaTavyAdidAhakA grAmaghAtakAzca puraghAtakAzca pathighAtakAzca AdIpikAzca-gahAdipradI-panakakAriNaH tIrthabhedAzca-tIrthamocakA iti dvandvaH, laghuhastena-hastalAghavena samprayuktA yete tathA 'jUIkara'tti dyUtakarAH 'khaNDarakSAH' zulkapAlAH koTTapAlA vA striyAH sakAzAstriyameva vAcorayanti strIrUpA vA yecaurAstestrIcaurAH evaMpuruSacaurakAapi sandhicchedAzca-kSAtrakhAnakA eteSAMdvandvastataste ca, granthibhedakA iti vyaktaM, paradhanaM haranti yeteparadhanaharaNAH lomAnyavaharanti ye te lomAvahArAH niHzUkatayA bhayena paraprANAn vinAzyaiva muSNanti ye te lomAvahArA ucyante AkSipanti vazIkaraNAdinA ye te tato muSNanti te AkSepiNaH, eteSAM dvandvaH, 'haDakAraga'tti haThena kurvanti yete haThakArakAH pAThAntareNa 'paraghaNalomAvahAraakkhevahaDakAraka'tti sarve'pyete cauravizeSAH, ___ nirantaraMma-danantiyetenirmaIkAH gUDhacaurAH-pracchannacaurA gocaurAazvacaurakAdAsIcaurAzca pratItAH, eteSAM dvandvo'taste ca, ekacaurA-ye ekAkinaH santoharantIti 'ukkaDDaga'ttiapakarSakA ye gehAd grahaNaMniSkAzayanti caurAnavAAkAryaparagRhANi moSayanti caurapRSThavahA sA sampradAyakA ye caurANAM bhaktakAdi prayacchanti 'ucchipaka'tti avacchimpakAzcauravizeSA eva sArthaghAtakAH pratItAH bilakolIkArakAH paravyAmohanAya visvaravacanavAdino visvaravacanakAriNo vA eteSAM dvandvo'taste ca, nirgatA grAhAt-grahaNAnniAhAH rAjAdinA avagRhItA ityarthaH,
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayana-3, 407 te ca te vipralopa- kAzceti samAsaH bahuvidhena 'teNikka'tti steyena haraNabuddhiryeSAM te bahuvihateNikkaharaNabaddhI pAThAntareNa 'bahuvihatahavaharaNabuddhi'tti bahuvidhAtathA-tena prakAreNApaharaNe buddhiryeSAM te tathA, ete uktarUpA anye caitebhyaH evaMprakArA adattamAdadatIti prakramaH, kathaMbhUtAste ityAha-parasya dravyAce aviratA-anivRttA iti / ye adattAdAnaM kurvanti te uktAH, adhunA ta eva yathA tatkurvanti taducyate-vipulaM balaMsAmarthyaM parigrahazca-parivAroyeSAM tetatA te ca bahavo rAjAnaH paradhane gRddhAH, idamadhikaM vAcanAntare padatrayaM, tathA svake-dravye'santuSTAH paraviSayAn-paradezAnabhinanti lubdhA dhanasya kArye dhanasya kRte ityarthaH, caturbhiraGgairvibhaktaM samAptaM vA yadvalaM-sainyaM tena samagrA-yuktA yete tathA nizcitaiHnizcayavadbhirvarayaudheH saha yadhuddhaM-saGgrAmastatra zraddhA sAtA yeSAM te tathA teca teahamahamityevaM darpitAzca-darpavantaitisamAsastairevaMvidhaiH bhRtyaiH-padAtibhiH kvacitsainyairiti paThyate saMparivRtAH-- sametAH tathA padmazakaTasUcIcakrasAgaragaruDavyUhAcitaiH, iha vyUhazabdaH pratyekaM sambadhyate, tatra padmAkAro vyUhaH padmavyUhaH-pareSAmanabhibhavanIyaH sainyavinyAsavizeSaH eva manye'pi paJca, ___-etairAcitAni-racitAni yAni tAni tathA taiH, kaiH ?-anIkaiH-sainyaiH athavA padmAdivyUhAAdiryeSAMgomUtrikAvyUhAdInAM yetetathA tairupalakSitaiH, kaiH?-anIkaiH, 'uttharaMta'tti AstRNvantaH AcchAdayantaH parAnIkAnIti gamyaM, abhibhUya-jitvA tAnyeva haranti paradhanAnIti vyaktaMapare-sainyAyoddha kebhyonRpebhyo'nye svayaMyoddhArorAjAnaH raNazIrSa-saGgAmazirasi prakRSTaraNe labdho lakSyo yaiste tathA 'saMgAma'ti dvitIyA saptamyarthetikRtvA saGgAme-raNe'tipatanti-svayameva pravizantina sainyameva yodhayanti, kiMbhUtAH?-sannaddhAH-sanahanyAdinAkRtasannAhAH baddhaH parikaraHkavaco yaiste tathA utpIDito-gADhaM baddhaH cihnahvaTTo-netrAdicIvarAtmako mastake yaiste tathA tathA gRhItAnyAyudhAni-zastrANi praharaNAya yaiste tathA, ___athavA AyudhapraharaNAnAM kSepyAkSepyatAkRto vizeSaH, tataH sannaddhAdInAM karmadhArayaH pUrvoktameva vizeSaNaM prapaJcayannAha-mADhI-tanutrANavizeSastena varavarmaNA ca-pradhAnatanutrANavizeSeNaivaguNDitA-parikaritA yetemADhIvaravarmaguNDitAH pAThAntare 'mADhiguDavammaguNDitA' tatra guDA-tanutrANavizeSa eva zeSaM tathaiva AviddhA-parihitA jAlikA-lohakaJcuko yaiste tathA kavacena-tanutrANavizeSeNaiva kaNTakitAH-kRtakavacA yete tathA urasA-vakSasA saha ziromukhAUrddhamukhAH baddhA-yantritAH kaNDhe-galetoNAH-toNIrAH zaradhayoyaisteuraHziromukhabaddhakaNThatoNAH tathA mAiyatti-hastacapAsikA (zitAni)varaphalakAni-pradhAnapharakA yaiste tathA teSAM satko racitoraNocitaracanAvizeSeNa paraprayuktaprahaNaprahArapratighAtAya kRtaH 'pahakara'tti samudAyo yaiste tathA tataH pUrvapadena saha karmadhArayo'tastaiH sarabhasaiH-saharSeH kharacApakaraiH-niSThurakodaNDahastairdhAnuSkairityarthaH ye karAJchitAH-karAkRSTAH sunizitAHatinizitAH zarA-bANAsteSAM yo varSacaTakarako-vRSTivistAro muyaMtatti-mucyamAnaH sa eva ghanasya-meghasya caNDavegAnAM dhArANAM nipAtaH tasya mArgo yaH sa tathA tatra, 'maMte'tti pAThAntaraM, tatra ca matpratyayAntatvAt, nipAtavati saGgrAme'tipatantIti prakramaH, tathA'nekAni dhanUMSi ca maNDalAgrANi ca - khagavizeSAH tathA sandhitAH-kSepaNAyodgIrNA ucchalitA-UrddhaM gatAH
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/15 zaktayazca-trizUlarUpAH kaNakAzcabANAH tathA vAmakaragRhItAni kheTakAni ca phalakAni nirmalA nikRSTAH khaGgAzca- ujjvalavikozIkRtakaravAlAH tathA paharantatita - prahArapravRttAni kuntAni ca - zastravizeSAH tomarAzca- bANavizeSAzcakANi ca - arANi gadAzca daNDavizeSAH - parazavazca - kuThArAH muzalAni ca-pratItAni lAGgalAni ca-halAni zUlAni ca laguDAzca pratItAH bhiNDamAlAni ca zastravizeSA. zabbalAzca - bhallaH paTTisAzca astavizeSAH carmeSTAzca carmmanaddhapASANAH drughaNAzca - mudgaravizeSAH mauSTikAzca- muSTipramANapASANAH mudgarAzca pratItAH varaparighAzcaprabalArgalAH yantraprastarAzca - gophaNAdipASANAH druhaNAzca - TakkarAH toNAzca - zaraghayaH kuveNyazca - rUDhigamyAH pIThAni ca - AsanAnIti dvandvaH ebhiH pratItApratItaiH praharaNavizeSaiH kalitoyukto yaH sa tathA IlIbhiH - karavAlavizeSaiH praharaNaizca - tadanyaiH 'milimilamilaMta 'tti cikicikAyamAnaiH 'khiSpaMta' tti kSipyamANairvidyutaH - kSaNaprabhAyAH ujjvalAyA - nirmalAyAH 408 viracitA - vihitA samA-sadhzI prabhA dIptiryatra tattathA tadevaMvidhaM na bhastalaM yatra sa tathA tatra saGgrAme, tathA 'sphuTapraharaNe' sphuTAni - vyaktAni praharaNAni yatra sa tathA tatra saGgrAme, tathA mahAraNasya sambandhIni yAni zaGkhazca bherI ca- dundubhI: varatUryaM - lokapratItaM teSAM pracurANAM paTUnAM - spaSTadhvanInAM paTahAnAMca-paTahakAnAM AhatAnAM - AsphAlitAnAM ninAdena - dhvaninA gambhIreNa - bahalena ye nanditA - haSTA prakSubhitAzca - bhItAsteSAM vipulo - vistIrNo ghoSo yatra sa tathA tatra, iyagajarathayoddhebhyaH sakAzAt tvaritaM zIghraM prasRtaM - prasaramupagataM yadrajo-dhUlI tadevoddhatatamAndhakAraM - atizayaprabahalatamiM tena bahulo yaH sa tathA tatra, tathA kAtaranArANAM nayanayohRdayasya ca 'vAula 'tti vyAkulaM kSobhaM karotItyevaMzIlo yaH sa tathA tatra, -tathA vilulitAni-zithilatayA caJcalAni yAnyutkaTavarANi - unnatapravarANi mukuTAnimastakAbharaNavizeSAstirITAni ca - tAnyeva zikharatrayopetAni kuNDalAni ca - karNAbharaNAni uDudAmAni ca-nakSatramAlAbhidhAnAmabharaNavizaSAsteSAmATopaH - sphAratA sA vidyate yatra sa vilulitotkaTavaramukuTatirITakuNDaloDudAmATopika iti, tathA prakaTA yA patAkA ucchritAUrdhvakRtA ye dhvajA-garuDAdidhvajA vaijayantyazca - vijayasUcikAH patAkA eva cAmarANi ca calanti chatrANi ca teSAM sambandhi yadandhakAraM tena gambhIraH - alabdhamadhyo yaH sa tathA tataH karmadhArayastatastatra, tathA hayAnAM yat heSitaM - zabdavizeSaH hastanAM ca yad gulugulAyitaM - zabdavizeSa eva tathA rathAnAM yat 'ghaNaghaNAiya'tti ghaNaghaNetyevaMrUpasya zabdasya karaNaM tathA 'pAikka' tti padAtInAM yat ' haraharAiya' tti haraharetizabdasya karaNaM AsphoTitaM ca-karAsphoTarUpaM siMhanAdazca - siMhasyeva zabdakaraNaM 'cheliya'tti seMTitaM sItkArakaraNaM vighuSTaM ca- virUpaghoSakaraNaM utkRSTaM ca - utkRSTinAda AnandamahAdhvanirityarthaH kaNThakRtazabdazca - tathAvidho galaravaH ta eva bhImagarjitaM - meghadhvaniryatra sa tathA tatra, tathA 'sayarAha' tti ekahelayA hasatAM ruSyatAM vA kalakalalakSaNo ravo yatra sa tathA AzUnitena-ISatsthUlIkRtena vadanena ye raudrA - bhISaNAste tathA, tathA bhImaM yathA bhavatItyevaM dazanairadharoSTho gADhaM daSTo yaiste tathA, tataH karmadhArayaH, tatasteSAM bhaTAnAM satprahAraNe - suSThu prahArakaraNe udyatAH - prayatnapravRttAH karA yatra sa tathA tatra, tathA amarSavazena - kopavazana tIvraM - atyarthaM rakte - lohite nirdhArite- visphArite akSiNI - locane yatra sa tathA, vairapradhAnA dRSTi; vairaSTistayA
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM 3, vairadhaSTayA-vairabuddhayA vairabhAvena ye kuddhAzceSTitAzca taistrivalIkuTilA - valitrayavakrA bhrakuTi: - nayanalalATavikAravizeSaH kRtA lalATe yatra sa tathA tatra, vadhapariNatAnAM mAraNAdhvavasAyavatAM narasahasrANAM vikrameNa - puruSakAravizeSeNa vijRmbhitaM- visphuritaM balaM - zarIrasAmarthya yatra sa tathA tatra, tathA valgatturaGgaiH rathaizca pradhAvitA - vegena pravRttA ye samarabhaTAH - saGgrAyoddhAste tathA, ApatitA - yoddhumudyatAH chekA-dakSA lAdhavaprahAreNadakSatAprayuktadhAtena sAdhitA-nirmitA yaiste tathA, 'samUsaviya'tti samucchritaM harSAtirekAdUrdhvakRtaM bAhuyugalaM yatra tattathA tadyathA bhavatItyevaM muktATTahAsAH - kRtamahAhAsadhvanayaH 'pukkaMta 'tti pUtkurvantaH pUtkAraM kurvANAstataH karmadhArayaH tatasteSAM yo bolaH - kalakalaH sa bahulo yatra sa tathA tatra, tathA 'phuraphalagAvaraNagahiya'tti sphurAzca phalakAni ca AvaraNAni ca sannAhA gRhItAni yaiste tathA 'gayavarapatthita'tti gajavarAn- ripumataGgajAn prArthayamAnA - hantumAroDhuM vA'bhilaSamANAstatra zaktAstacchIlA vA ye te tathA tataH karmadhArayastataste ca te daptabhaTakhalAzca- darpitayodhaduSTA iti samAsaH, 409 te ca te parasparapralagnA - anyo'nyaM yoddhumArabdhA ityarthaH te ca te yuddhagarvitAzcayodhanakalAvijJAnagarvitAste ca te vikositavarAsibhiH - niSkarSitavarakaravAlaiH roSeNa- kopena tvaritaM zIghraM abhimukhaM Abhimukhyena praharadbhiH chinnAH karikarA yaiste tathA te ceti samAsasteSAM 'viyaMgiya'tti vyaGgitAH- khaNDitAH karA yatra sa tathA tatra, tathA 'avaiddha'tti apaviddhAHtomarAdinA samyagviddhA nizuddhaM bhinnA-nirbhinnAH sphATitAzca - vidAritA ye tebhyo yat pragalitaM rudhiraM tena kRto bhUmau yaH kardamastena cilIcivilAH (llAH) - cilInAH panthAno yatra sa tathA, kukSau dAritAH kukSidAritAH galitaM rudhiraM zravanti rulanti vA bhUmauluThanti nirbhelAtAnikukSito bahiSkRtAni antrANiudaramadhyAvayavavizeSAH yeSAM te tathA, 'phuraphuraMtavigala'tti phuraphurAyamANAzca vikalAzca-niruddhendriyavRttayo ye te tathA marmaNi AhatA marmAhatAH vikRto gADho dattaH prahAro yeSAM te tathA ata eva mUrcchitAHsanto bhUmau luTantaH vihvalAzca - nissahAGgA ye te tathA, tataH kukSidAritAdipadAnAM karmadhArayaH, tatasteSAM vilApaH - zabdavizeSaH karuNo- dayAspadaM yatra sa tathA tatra, tathA hatA - vinAzitAH yodhAH - azvArohAdayo yeSAM te tathA te bhramanto- yacchayA saJcarantasturagAzca uddAmamattakuJjarAzca parizaGkitajanAzca - bhItajanA nivukkacchinnadhvajAHnirmUlanikRttaketavo bhagnA- dalitA rathavarAzca yatra sa tathA, naSTazirobhiH- chinnamastakaiH karikalevaraiH - dantizarIrairAkIrNA- vyAptAH patitapraharaNAHdhvastAyudhA vikIrNAbharaNA - vikSiptAlaGkArA bhUmerbhAgA-dezA yatra sa tathA tataH karmmadhArayaH tatra, tathA nRtyanti kabandhAni-zirorahitakaDevarANi pracurANi yatra sa tathA bhayaGkaravAyasAnAM 'pariliMtagiddha'tti parilIyamAnagRddhAnAM ca yat maNDalaM- cakravAlaM bhrAmyat-saMcarat tasya yA chAyA tayA yadandhakAraM tena gambhIro yaH sa tathA tatra, saGgrAme'pare rAjAnaH paradhanagRddhA atipatantIti prakRtaM, atha pUrvoktamevArthaM saGkSiptatareNa vAkyenAha - vasavo - devA vasudhA ca pRthivaca kampitA yaistathA te iva rAjAna iti prakramaH pratyakSamiva - sAkSAtadiva taddharmayogAt pitRvanaM zmazAnaM pratyapitRvanaM 'paramaruddabIhaNagaM' ti atyarthadAruNabhayAnakaM duSpravezatarakaM praveSTumazakyaM
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/15 sAmAnyajanasyeti gamyaM atipatanti-pravizanti saGgrAmasaGkaTaM-saGgrAmagahanaM paradhanaM-paradravyaM 'mahaMta'ttiicchanta iti, tathA'pare-rAjabhyo'nye pAikkacorasaMghAH-padAtirUpacaurasamUhAH, tathA senApatayaH, kiMsvarUpAH?-cauravRndaprakarSakAzca tatpravartakA ityataH, aTavIdeze yAni durgANijalasthaladurgarUpANi teSu vasanti ye te tathA, kAlaharitaraktapItazuklAH paJcavarNA itiyAvat anekazatasaGkhyAzcihNapaTTA baddhA yaiste tatA paraviSayAnabhidhnanti, lubdhA iti vyaktaM, dhanasya kArye dhanakRte ityarthaH, tathA ralAkarabhUtoyaH sAgaraHsatathAtaMcAtipatyAbhinantijanasya potAniti sambandhaH, urmayovIcayastatsahasrANAM mAlAH-paGkatayastabhirAkuloyaH satathA, AkulA-jalAbhAvena vyAkulitacittAye vitoyapotAH-vigatajalayAnapAtrAH sAMyAtrikAH 'kalakaliMta'tti kalakalAyamAnAH-kolAhalabolaM kurvANAstaiHkalito yaH sa tathA, anenAsyApeyajalatvamuktaM, athavA urmisahasramAlAbhiH AkulAkulaH-ativyAkulo yaH sa tathA, tathA viyogapotaiH-vigatasambandhanabodhisthaiH kalakalaM kurvadbhiH kalito yaH sa tathA tataH karmadhArayo'tastaM, tathA pAtAlAHpAtAlakalazAsteSAM yAni sahAmraNi taitizAdvegena yatsalilaM-jaladhijalaM 'uddhamamANaM'ti ya utpAcaTyamAnaM tasya yadudakarajaH-toyareNustadeva rajo'nadhakAraM-dhUlItamo yatra sa tathA taM, varaH pheno-DiNDIraH pracurodhavalaH 'pulaMpula ttianavarataMyaH samutthito jAtaH sa evATTahAso yatra varaphena eva vA pracurAdivizeSaNo'TTahAso yatra satathA taM, mArutena vikSobhyamANaM pAnIyaM yatra satathA, jalamAlAnAMjalakallolAnAmutpIlaH-samUho 'huliya'ttizIghro yatrasatathA tataH karmadhArayo'tastaM, apiceti samuccaye, tathA samantataH-sarvacaH kSubhitaM-vAyuprabhRtibhivyAkulitaM lulitaM-tIrabhuviluThitaM 'khokhubbhamANa'tti mahAmatsyAdibhibhRzaM vyAkulIkriyamANaMpraskhalitaMnirgacchatparvatAdinA skhalitaM calitaM-svasthAnagamanapravRttaM vipulaM-vistIrNa jalacakravAlaMtoyamaNDalaM yatra sa tathA, mahAnadIvegaiH-gaGgAninmAgAjavaiH tvaritaM yathA bhavatItyevamApUryamANo yaHsa tathA gambhIrA-alabdhamadhyAH vipulA-vistIrNAzca ye AvartA jalabhramaNasthAnarUpAH teSu capalaMyathA bhavatItyevaMbhramanti-saJcaranti gupyanti-vyAkulIbhavanti ucchalanti-utpatanti uccalanti vA-UrddhamukhAni calanti pratyavanivRttAni vA-adhaH patitAni pAnIyAni prANino vA yatra sa tathA athavA jalacakravAlAntaM nadInAM vizeSaNamApUryamANAntaM cAvartAnAmiti, tathA pradhAvitAH-vegitagatayaH kharaparuSAH-atikarkazAH pracaNDAH-raudrAH vyAkulitasalilAH-vilolitajalAH sphuTanto-vidIryamANA ye vIcirUpAH kallolAna tuvAyurUpAstaiH saGkulo yaHsatathA tataH karmadhArayo'tastaM, tathA mahAmakaramatyasyakacchapAzca ohAra'ttijalajantuvizeSAste ca grAhatimisuMsumArAzcazvApadAzceti dvandvasteSAMsamAhatAzca-paraspareNopahatAH samuddhAyamANaka'tti uddhAvantazca-prahArAya samuttiSThantoye pUrAH-saGghAHghorA-raudrAste pracurAyatrasa tathAtaM, kAtaranarahRdayakampanamiti pratItaM, ghoraM--raudraM yathA bhavatItyevamArasantaM-zabdAyamAnaM mahAbhayAdInyekAni 'anorapAraM'tianarvAkyapAramiva mahattvAdanakpiAraMAkAzamiva nirAlambaM, na hi tatrapatadbhiH kiJcidAlambanamavApyata iti bhAvaH, autpAtikapavanena-utpAtajanitavAyunA 'dhaNiya'tti atyarthaM ye 'nolliya'tti noditAH
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 9, adhyayanaM - 3, preritA uparyupari - nirantaraM taraGgAH - kallolAsteSAM 'riya' tti pta iva ativegaH - atikrAntAzeSavego yo vegastena luptatRtIyekavacanadarzanAccakSuHpathaM dRSTimArgamAstRNvantaM - AcchAdayantaM 'katthai' tti kvaciddeze gambhIraM vipulaM garjitaM - meghasyeva dhvaniH guJjitaM ca guJjalakSaNAtodyasyeva nirdhAtazca - gagane vyantarakRto mahAdhvani; gurukanipatitaM ca-vidyudAdigurukadravyanipAtajanitadhvaniryatra sa tathA, sudIrghanirhrAdI- ahasvapratiravo 'dUrasuvvaMta' tti dUre zrUyamANo gambhIro dhugadhugityevaMrUpazca zabdo yatra sa tathA, tataH karmadhArayastatastaM, pratipathaM pratimArgaM 'saMbhaMta' tti rundhAnAH saJcariSNUnAM mArgaM skhalayantaH yakSarAkSasakUSmANDapizAcAH - vyantaravizeSAsteSAM yatpratigarjjitaM upasargasahasrANi ca pAThAntareNa 'rusiyatajjAyauvasaggasahassa' tti tatra yakSAdayazca ruSitAstajjAtopasargasahANi ca taiH saGkulo yaH sa tathA taM, bahUni utpAtikAni - utpAtAn bhUtaH - prApto yaH sa tathA taM - vAcanAntare upadravA abhibhUtA yatra sa upadravAbhibhUtaH, tataH pratipathetyAdinA karmadhArayo'tastaM, tathA viracito balinA - upahAreNa homena - agnikArikayA dhUpena ca upacAro - devatApUjA yaiste tathA, tathA dattaM-vitIrNaM rudhiraM yatra tattathA tacca tadarcanAkaraNaM ca-devatApUjanaM tatra prayatA ye tathA tathA yogeSu - pravahaNocitavyApAreSu prayatA ye te tathA, tato viracitetyAdInAM karmadhArayo'tastaiH sAMyAtrikairiti gamyate, caritaH - sevito yaH sa tathA taM paryantayugasya - kaliyugasya yo'ntakAlaH-kSayakAlastena kalpA- kalpanIyA upamA raudratvAdyasya sa tatA taM, 411 durantaM - duravasAnaM mahAnadInAM - gaGgAdInAM nadInAMca - itarAsAM patiH - prabhuH sa tathA mahAbhImo zayate yaH sa tatA tataH karmmadhArayo'tastaM duHkhenAnucaryate - sevyate yaH sa tathA taM, viSamapravezaM duHkhottAramiti ca pratItaM duHkhenAzrIyata iti durAzrayastaM lavaNasalilapUrNamiti vyaktaM, asitAHkRSNAH sitAH - sitapaTAH samucchratakA uddhakRtA yeSu tAnyasitasitasamucchritakAni taiH, caurapravahaNeSu hi kRSNA eva sitapaTAH kriyante, dUrAnupalakSaNahetorityasitetyuktaM, 'dacchatarehiM' ti sAMyAtrikayAnapAtrebhyaH sakAzAddakSatarairvegavadbhirityarthaH, vahanaiH - pravahaNaiH atipatya - pUrvoktavizeSaNaM sAgaraM pravizya samudramadhye ghnanti gatvA janasya - sAMyAtrikalokasya potAn yAnapAtrANi, tathA paradravyaharaNe ye niranukampA - niHzUkAste tathA, vAcanAntare paradravyaharA narA niranukampA - niHzUkAste 'niravayakkha' tti paralokaM prati niravakAGkSa-nirapekSAH, grAmo - janapadAzritaH sannivezavizaSaH Akaro- lavaNAdyutpattisthAnaM nakaraM - akaradAyilokaM kheTaM- dhUlIprAkAraM karbaTaM-kunagaraM maDambaM-sarvato'nAsannasaMnivezAntaraM droNamukhaM- jalasthalapathopetaM pattanaM - jalapathayuktaM sthalapathayuktaM vA ratnabhUmirityanye AzramaH - tApasAdinivAsaH nigamo - vaNigjananivAso janapado -deza iti dvandvo 'tastAMzca dhanasamRddhAn dhnanti, tathA sthirahadayAH- tatrArthe nizcalacittAH chinnalajjAzca ye te tathA, bandigrahagograhAMzca gRhNanti-kurvantItyarthaH, tathA dAruNamatayaH niSkRpA nijaM dhnanti chindanti gehasandhimiti pratItaMnikSiptAni ca-svasthAnanyastAni haranti dhanadhAnyadravyajAtAni - dhanadhAnyarUpadravyaprakArAn, keSAmityAhajanapadakulAnAM - lokagRhANAM nirghRNamatayaH parasya dravyAd ye'viratAH, tathA tathaiva - pUrvoktaprakAreNa kecidadattAdAnaM-avitIrNaM dravyaM gaveSayantaH kAlAkAlayoH saJcaraNasyocitAnucitarUpayoH
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/15 saJcaranto-bhramantaH, 'ciyaga'tti citiSu pratItAsu prajvalitAni-vahnidIptAni sarasAnirudhirAdiyuktAni daradagdhAni-ISadbhasmIkRtAni kRSTAni-AkRSTAni tathAvidhaprayojanibhiH kaDevarANi-mRtazarIrANi yatra tattathA tatra zmazAne klizyamAnA aTavIM samupayantIti sambandhaH, punaH kimbhUte ? - rudhiraliptavadanAni akSatAni-samagrANi mRtakAvIti gamyate khAditAni-bhakSitAni pItAni ca zoNitApekSayA yakAbhiH tAstathA tAbhizca DAkinIbhiH-zAkinIbhiH bhramatAM-tatra saJcaratAM bhayaGkaraMyattatrudhiraliptavadanAkSatakhAdipItaDAkinIbhramadbhayaMkaraM, kvacidakSata ityetasya sthAne 'adara'tti paThyate tatrAdarAbhiH-nirbhayAbhiriti vyAkhyeyaM 'jaMbuyakhikhiyaMte'tti khIkhIlizabdAyamAnAHzrRgAlAH tataH karmadhArayo'tastatra, tathAghUtakRtaghorazabde-kauzikavihitaraudradhvAne vetAlebhyaH-vikRtapizAcebhya utthitaM-samupajAyantaM nizuddhaM- zabdAntarAmizraM 'kahakaheMti'tti kahakahAyamAnaM yat prahasitaM tena 'bIhaNagaM'ti bhayAnakamata eva nirabhirAmaMcaaramaNIyaM yattattathA tatra, atibIbhatsadurabhigandhe iti vyaktaM, pAThAntareNAtidurabhigandhabIbhatsadarzanIye iti, kasminnevaMbhUta ityAha-zmazAne-pita-vane tathA vane-kAnaneyAnizUnyagRhANipratItAnilayanAni-zilAmayagRhANiantare-grAmAdInAmardhapathe ApaNA-haTTAgirikandarAzca-giriguhA iti dvandvastatastAzca tA viSamazvApadasamAkulAzceti karmadhArayo'tastAsu, kAsvevaMvidhAsvityAha-vasatiSu-vAsasthAneSu klizyantaH zItAtapazoSitazarIrAiti vyaktaM, tathA dagdhacchavayAH zItAdibhirupahatatvacaH tathA nirayatiryagbhavA eva yatsaGkaTa-gahanaM tatra yAni duHkhAni nirayatiryagbhaveSu vA yAni saGkaTaduHkhAni nirantaraduHkhAni teSAM yaH sambhAro-bAhulyaM tena vedyante-anubhUyanteyAni tAnitathA tAni pApakarmANI saJcinvantobadhnantaH durlabhaM-durApaM bhakSyANAM-modakAdInAmannAnAM-odanAdInAM pAnAnAM ca-madyajalAdInAM bhojanaM-prAzanaM yeSAM te tathA, ata eva pipAsitAH-jAtatRSaH 'jhujhiya'tti bubhukSitaH klAntA-glAnIbhUtAH mAMsaMpratItaM 'kuNimati kuNapaH-zavaH kandamUlAni pratItAni yatkiJcicca-yathA'vAptaM vastu iti dvandvaH etAni kRto-vihita AhAro bhojanaM yaiste tathA, udvignA-udvegavanta upalatA-utsukA azaraNAHatrANAH, kimityAha-aTavIvAsaM-araNyavasanamupayanti, kimbhUtaM ?-vyAlazatazaGkanIyaMbhujaGgAdibhirbhayaGkaramityarthaH, tathA ayazaskarAstaskarA bhayaGkarAH etAni vyaktAni, kasya harAmaH-corayAmaiti idaM vivakSitaMadya-asminahani dravyaM-rikthaM iti-evaMrUpaMsAmathyaM-mantraNaM kurvanti guhyaM-rahasyaM, -tathA bahukasya janasya kAryakaraNeSu-prayojanavidhAneSu vighnakarA-antarAyakArakAH mattapramattaprasuptavizvastAn chidre-avasarenantItyevaMzIlA yete tathA vyasanAbhyudayeSuharaNabuddhaya iti vyaktaM, kiMvat ? -vigavya'tti vRkA iva nAkharavizeSA iva 'ruhiramahiya'tti lohitecchavaH 'paraMti'tti sarvato bhramanti, punaH kathambhUtAH ? -narapatimaryAdAmatikrAntA iti pratItaM sajjanajanena-viziSTalokena jugupsitA-ninditA yetetathA, svakarmabhiH hetubhUtaiH pApakarmakAriNaHpApAnuSThAyinaHazubhapariNatAzca-azubhapariNAmA duHkhabhagina itipratItaM niccAviladuhamanivvuti
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM- 9, adhyayanaM 3, 413 maNa' tti nityaM - sadA Avila - sakAluSyamAkulaM vA duHkhaM - prANinAM duHkhahetuH anivRttisvAsthyarahitaM mano yeSAM te tatha, ihaloka eva klizyamAnAH paradravyaharA narA vyasanazatasamApannA etAni vyaktAnIti / atha 'taheve' tyAdinA paradhanaharaNe phaladvAramucyate mU. (16) taheva kei parassa davvaM gavesamANA gahitA ya hayA yaddharuddhA ya turiyaM atighADiyA puravaMra samappiyA coraggahacArabhaDacADukarANa tehi ya kappaDappahAraniddaya ArakkhiyakharapharusavayaNatajJjaNagalacchallucchalallANAhiM vimaNA cAragavasahiM pavesiyA nirayavasahisarisaM tatthavi gomiyappahAradUmaNanibbhacchaNakaDuyavadaNabhesaNagabhayAbhibhUyA akkhittaniyaMsaNA malinaMdaDikhaMDanivasaNA ukkoDAlaMcApasamaggaNaparAyaNehiM [ dukkhasamudIraNehiM] gommiyabhaDehiM vivihekiM baMdhaNehiM, kiM te?, haDinigaDavAlarajjuyakudaMDagavarattalohasaMkalahatthaMduyabajjhapaTTadAmakaNikkoDaNehiM annehi ya evamAdiehiM gommikabhaMDovakaraNehiM dukkhasamudIraNehiM saMkoDamoDaNAhiM bajjhati maMdapunnA saMpuDakavADalohapaMjarabhUmidharanirohakUvacAragakIlagajUyacakkavitatabaMdhaNakhaMbhAlaNauddhacalaNabaMdhaNavihammANAhi ya viheDayantA avakoDakagADhaurasirabaddha uddhapUritaphuraMtaurakaDagamoDaNAmeDaNAhiM baddhA ya nIsasaMtA sIsAveDhauruyAvalacappaDagasaMdhibaMdhaNatattasalAgasUiyAkoDaNANi tacchaNavimANaNANi ya khArakaDuyatittanAvaNajAyaNAkAraNasayANi bahuyANi pAviyaMtA urakkhoDIdinnagADhapellaNa aTThikasaMbhaggasupaMsulIgA galakAlakalohadaMDauraudaravata adhiparipIlitA macchaMta-hiyayasaMcaNNiyaMgamaMgA ANattIkiMkarehiM keti avirAhiyaveriehiM jamapurisasannihehiM pahayA te tattha maMdapuNNA caDavelAvajhapaTTArAiMchivakasalatavarattanettappahArasayatAliyaMgamaMgA kivaNA laMbaMtacammavaNaveyaNavimuhiya- maNA ghaNakoTTimaniyalajuyalasaMkoDiyamoDiyA ya kIraMti niruccArA eyA annA ya evamAdIo veyaNAo pAvA pAveMti adantiMdiyA vasaTTA bahumohamohiyA parardhaNaMmi luddhA phAsiMdiyavisayativvagiddhA itthigayarUvasaddarasagaMdhaiDaratimahitabhogataNhAiyA ya dhaNatosagA gahiyA ya je naragaNA puNaravi te kammaduvviyaddhA uvaNIyA rAyakiMkarANa tesiM vahasatthagapADhayANaM vilaulIkArakANaM laMcasayageNhagANaM kUDakavaDamAyAniyaDiAyaraNapaNihivaMcaNavisArayANaM bahuvi aliyasatajaMpakANaM paralokaparammuhANaM nirayagatigAmiyANaM tehi ya ANattajIyadaMDA turiyaM ugdhADiyA puravare siMghADagatiyacaukkacaccaracaummuhamahApahapahesu vettadaMDalauDakaTThaleDupa-ttharapaNAlipaNollimuTTilayApAdapaNDijANukopparapahArasaMbhaggamahiyagattA aTThArasakaMmakAraNA jAiyaMgamaMgA kaluNA sukkoTThakaMThagalakatAlujIhA jAyaMtA pANIyaM vigayajIviyAsA taNhAditA varAgA taMpiya Na labhaMti vajjhapurisehiM ghADiyaMtA tattha ya kharapharusapaDahaghaTTitakakUDaggahagADharuTThanisaTThaparAmuTTA vajjhakarakuDijuyaniyatthA surattakaNavIragahiyavimukulakaMTheguNavajjhadUta AviddhamalladAmA maraNabhayuppaNNa-sedaAyataNehuttupiyakilinnagattA cuNNaguMDiyasarIrara- yareNubhariyakesA kusuMbhagokkinnamuddhayA chinnajIviyAsA dhunnaMtA vajjhayANa bhItA tilaM tilaM ceva chijjamANA sarIravikkintalohiolittA kAgaNimaMsANi khAviyaMtA pAvA kharapharusaehiM tAlijjamANadehA vAtikanaranArisaMparivuDA pecchijjaMtA ya nAgarajaNeNa vajaajhanevatthiyA paNejjati nayaramajjheNa kivaNakaluNA attANA asaraNA aNAhA abaMdhavA baMdhuvippahINA vipikkhitA
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/16 disodisiM maraNabhayubviggA AthAyaNapaDiduvArasaMpAviyA adhannA sUlaggavilaggabhinnadehA, -teyatattha kIraMti parikappiyaMgamaMgA ullaMbijaMti rukkhasAlAsu kei kaluNAIvilavamANA avare cauraMgadhaNiyabaddhA pavvayakaDagA pamuccaMte dUrapAtabahuvisamapattharasahAanne yagayacalaNamalaNavanimmadiyA kIraMti pAvakArI aTThArasakhaMDiyA ya kIraMti muMDaparasUhiM kei ukkattakannoTThanAsA uppADiyanayaNadasaNavasaNA jibhidiyachiyA chinnakannasirApaNijjaMte chijjanteya asiNAnivvisayA chinnahatthapAyA pamuccaMtejAvajIvabaMdhaNAyakIraMti keiparadavvaharaNaluddhA kAraggalaniyalajuyalaruddhA cAragAvahatasArA sayaNavippamukkA mittajaNanirikkhiyA nirAsA bahujaNadhikkArasaddalajjAyitA alajjA aNubaddhakhuhA pAraddhasIuNhataNhaveyaNadugdhaghaTTiyA vivannamuhavicchaviyAvihalamatiladubbalA kilaMtA kAsaMtA vAhiyA ya AmAbhibhUya gattA parUDhanahakesamaMsuromA chagamuttami NiyagaMmi khuttA tattheva mayAakAmakAbaMdhiUNapAdesukaDDiyAkhAiyAechUDhA tattha yabagasuNagasiyAlakolamajjAracaMDasaMdaMsagatuMDapakkhigaNavivihamuhasayalaviluttagattA kayavihaMgA kei kimiNA ya kuhiyadehA aNiTTavayaNehiM sappamANA suTu kayaMja mautti pAvo tuDeNaM jaNeNa hammamANA lajjAvaNakA ya hoti sayaNassaviya dIhakAlaM mayA saMtA, puNo paralogasamAvannA narae gacchaMti nirabhirAme aMgArapalittakakappaaccatthasItavedaNaassAudinnasayatadukkhasayasamabhihate tatovi uvvaTTiyA samANA puNovi pavajaMti tiriyajoNiM hiMpi nirayovamaM aNuhavaMti veyaNaM, te anaMtakAleNa jati nAma kahiMvi maNuyabhAvaM labhaMti negehiM nirayagatigamaNatiriyabhavasayasahassapArayaTrehiM tatthaviya bhavaMta'NanariyA nIcakulasamuppaNNA AriyajaNevilogavajjhAtirikkhabhUtA yaakusalA kAmabhogatisiyA jahiM nibaMdhati nirayavattaNibhavappavaMcakaraNapaNolliM puNovi saMsAra vattanemamUle dhammasutivivajiyA aNajjA kUrA micchattasutipavannA ya hoMti egaMtavaMDaruiNo veDhetA kosikArakIDovva appagaM aTTakammataMtughaNabaMdhaNeNaM evaM naragatiriyanaraamaragamaNaperaMtacakkavAlaM jammajarAmaraNakaraNagammabhIradukkhapakhubhiyapaurasalilaM saMjogaviogavIcIciMtApasaMgapasariyavahabaMdhamahallavipulakallolakaluNavilavitalobhakalakaliMtabolabahulaM avamANaNapheNaM tivvakhiMsaNapulaMpulappabhUyarogaveyaNaparAbhava viNivAtapharusadharisaNasamAvaDiyakaThiNakammapattharataraMgaraMgaMtaniccamaccubhayatoyapaDhekasAyapAyAlasaMkulaM bhavasayasahassajalasaMcayaM anataM uvvevaNayaM anorapAraM mahabbhayaM bhayaMkaraM paibha yNaprimiymhicchklusmtivaauveguddhmmmaannaasaapivaaspaayaalkaamrtiraagdosNbNdhnnbhuvihsNkppviruldgryryNdhkaarN| mohamahAvattabhogabhamamANaguppamANucchalaMtabahugabbhavAsapaccoNiyattapANiyaM padhAvitavasaNasamAvannarunacaMDamAruyasamAhayAmaNunavIcIvAkulitabhaggaphuTTataniTThakallolasaMkulajalaMpamAtabahucaMDaduTThasAvayasamAhayaudghAyamANagapUraghoraviddhasaNatthabahulaM annANabhamaMtamacchaparihatthaM anihutiMdiyamahAmagaraturiyacariyakhokhubbhamANasaMtAvanica yacalaMtacavalacaMcalaattANa'saraNapuvakayakammasaMcayodinnavajaveijjamANaduhasayavipAkadhunnaMta jalasamUhaM iDirasAyagAravohAragahiyakammapaDibaddhasattakaDDijamANanirayatalahuttasannavisannabahulA arairaibhayavisAyasogamicchattaselasaMkaDaM aNAtisaMtANakammabaMdhaNakilesacikkhillasuduttAraM amaranaratiriyanirayagatigamaNakuDilapariyattavipulavelaM hiMsAliya adattAdAnamehunapariggahAraMbhakaraNa
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM 3, 415 kArAvaNANumodaNaaTThavihaaniTTha-kammapiMDitagurubhArakkaMtaduggajaloghadUrapaNolijjramANaummugganimuggadullabhatalaM sArIramaNomayANi dukkhANi uppiyaMtA sAtassAyaparittAvaNamayaM ubbuDunibuhuyaM kareMtA cauraMtamahaMtamaNavayaggaM ruddaM saMsArasAgaraM aTThiyaM anAlaMbaNamapatiThANamappameyaM culasItijoNisayasahassaguvilaM anA- lokamaMdhakAraM - anaMtakAlaM nicaM uttatthasuNNabhayasaNNasaMpauttA vasaMti ubvigAvAsavasahiM jahiM AuyaM nibaMdhaMti pAvakammakArI baMdhavajaNasayaNamittaparivajjiyA aniTThA bhavaMti anAdejjaduvviNIyA kuThANAsaNakusejjakubhoyaNA asuiNo kusaMghayaNakuppamANakusaMThiyA kurUvA bahukohamANamAyAlobhA bahumohA dhammasannasammattapabbhaTThA dAriddovaddavAbhibhUyA naccaM parakammakAriNo jIvaNattharahiyA kiviNA parapiMDatakkakA dukkhaladdhAhArA arasavirasatucchakayakucchipUrA parassa pecchaMtA riddhisakkArabhoyaNavisesamudayavihiM niMdaMtA apparka kayaMtaM ca parivayaMtA / iha ya purekaDAI kammAI pAvagAiM cimaNaso soeNa ijjhamANA paribhUyA hoti sattaparivajjiyA ya chobhAsippakalAsamayasatthaparivajjiyA jahAjAyapasubhUyA aviyattA niccanIyakammovajIviNa loyakucchaNijA moghamanorahA nirAsabahulA AsApAsapaDibaddhapANA atthopAyANakAmasokkhe ya loyasAre hoMti aphalavaMtakA ya suDuviya ujjamaMtA taddivasuttakammaka- yadukkhasaMThaviyasitthapiMDasaMcayapakkhINadavvasArA niccaM adhuvadhaNadhannakosaparibhogavivajjiyA - rahiyakAmabhogaparibhogasavvasokkhA parasiribhogovabhoganissANamaggaNaparAyaNA varAgA-akAmikAe virNeti dukkhaM Neva suhaM Neva nivvutiM uvalabhaMti accaMtavipuladukkhasayasaMpalittA- parassa davvehiM je avirayA, eso so adinnAdANassa phalavivAgo ihaloio pAraloio appasuho bahudukkho mahabhao bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muJccati, na ya aveyaittA atthi u mokkhotti, evamAhaMsu nAyakulanaMdaNo mahappA jino u vIravaranAmadhejjo kahesI ya adinnAdAnassa phala vivAgaM eyaM taM tatiyaMpi adinnAdAnaM haradahamaraNabhayakalusatAsaNaparasaMtikabhejjalobhamUlaM evaM jAva ciraparigatamaNugataM duraMtaM / tatiyaM ahammadAraM samattaM tibemi // vR. ' tathaiva' yathA pUrvamabhihitAH kecit - kecana parasya dravyaM gaveSayanta iti pratItaM, gRhItAzca rAjapuruSairhatAzca yaSTayAdibhiH baddhA ruddhAzca - rajvAdibhiH saMyamitAH cArakAdiniruddhAzca 'turiya' ti tvaritaM zIghraM atighrADitAH - bhrAmitAH ativarttitA vA bhrAmitA eva puravaraM nagaraM samarpitAHDhaukitAH cauragrAhAzcacArabhaTAzca cATukarAzca ye te tathA taizca cauragrAhacArabhaTacATukaraizcArakavasatiM pravezitA iti sambandhaH, kaparTaprahArAzca- lakuTAkAravalitacIvaraistADanAni nirddayA - niSkaruNA ye ArakSikAH teSAM sambandhIni yAni kharaparuSacanAni - atikarkazabhaNitAni tAni ca tarjjanAni ca-vacanavizeSAH 'galacchalala' tti galagrahaNaM tayA yA ullacchaNatti-apavarttanA apapreraNA ityarthaH, tAstathA, tAzceti padacatuSTayasya dvandvaH, tAbhirvimanaso - viSaNNacetasaH santaH cArakavasatiM - guptigRhaM pravezitAH, kiMbhUtAM tAM ? - nirayavasatisadazImiti vyaktaM, tatrApi - cArakavasatau 'gommika' tti gaulmikasya - guptipAlasya sambandhino ye prahArAH - ghAtAH 'dUmaNa' tti davanAni upatApanAnanirbhatsanAni - AkrozavizeSAH kaTukavacanAni ca kaTukavacanairvA bheSaNakAni ca - bhayajananAni tairabhibhUtA ye te tathA, pAThAntareNa ebhyo yadbhayaM tenAbhibhUtA ye te tathA, AkSisanivasanA
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/16 AkaSTaparidhAnavastrAH malinaM daNDikhaMDarUpaM vasanaM-vastraM yeSAM te tathA, utkoTAlaMcayoH-dravyasyabahutvetarAdibhirlokepratItabhedayoH pAd-guptigatanarasamIpAd yanmArgaNaM-yAcanaM tatparAyaNAH-tanniSThA ye te tathA taiH gaulmikabhaTaiH kartRbhirvividhaiH bandhanaiH karaNabhUtairbadhyante iti sambandhaH, ___kiMtetti tadyathA haDDitti kASThavizeSaH nigaDAni-lohamayAni vAlarajjUkA gavAdivAlamayI rajjuH kudaNDakaM-kASThamayaM prAntarajupAzaM varatrA-carmamayI mahArajjuH lohasaGkalA-pratItA hastAndukaM-lohAdimayaMhastayantraNaMvardhapaTTaH-carmapaTTikA dAmakaM-rajjumayapAdasaMyamanaM niSkoTanaM ca-bandhanavizeSa iti dvandvaH tatastairanyaizca-uktavyatiriktairevamAdikaiH-evaMprakAraigailmikabhANDopakaraNaiH-gauptikaparicchedavizeSairduHkhasamudIraNaiH-asukhapravaH tathA saGkoTanAgAtrasaGkocanaM moTanA ca-gAtrabhaJjanA tAbhyAM, kimityAha-badhyante, -ke ityAha-mandapuNyAH, tathA sampuTaM-kASThayantraM kapATaM pratItaM lohapaJjare bhUmigRhe ca yo nirodhaH-pravezanaM sa tathA, kUpaH-andhakUpAdiH cArako-guptigRhaM kIlakAH-pratItA yUpo-yugaM cakraM-rathAGgaM vitatabandhanaM-pramarditabAhujaGghAzirasaH saMyaMtraNaM 'khaMbhAlaNaMti stambhAlaganaM stambhAliGganamityarthaH, Urddha caraNasya yadvandhanaM tattathA, eteSAM dvandvastata etairyA vidharmaNAHkadarthanAstAstathA tAbhizca, 'viheDayaMta'tti viheThyamAnA-bAdhyamAnAH saGkoTitamaTitAH kriyanta iti sambandhaH, avakoTakena-koTAyA-grIvAyA adhonayanena gADhaM-bADhaM urasi-hRdaye zirasi ca-mastake ye baddhAste tathA te ca UrdhvapUritAH--zvAsapUritoddhakAyAH UrdhvA vA sthitA dhUlyA pUritAH pAThAntare 'uddhapurIya'tti UrddhapurItataH-UrdhvaMgatAntrAH sphuraduraHkaTakAzca-kampamAnavakSaHsthalA iti dvandvaH teSAM satAM yanmoTanaM-mardanaM AneDanA ca-viparyastIkaraNaM te tathA tAbhyAM, viheThyamAnA iti prakRtaM, __ -athavA 'sphuraduraHkaTakA' iha prathamAbahuvacanalopo zyastatazcamoTanApreDAnAbhyAmityetaduttaratra yojyate, tathA baddhAH santoniHzvasanto-niHzvAsAn vimuJcantaHzISavieSTakazca vAdinA ziroveSTanaM 'UruyAla ttiUvyoH-jaGghayordAro-dAraNaMjvAlo vA jvAlanaM yaH satatA, pAThAntareNa 'uruyAvala'tti UrukayorAvalanaM UrukAvalaHcappaDakAnAM-kASThayantravizeSANAMsandhiSu-jAnukUrparAdiSubandhanaMcarpaTakasandhibandhanaMtaca taptAnAMzalAkAnAM-kIlarUpANAMzUcInAMca zlakSNAgrANAM yAnyAkoTanAni-kuTTanenAGgepravezanAni, tathA tAnicetidvandvo'tastAniprApyamANAiti sambandhaH, takSaNAni ca-vAsyA kASThasyeva vimAnanAni ca-kadarthanAni tAni ca tathA kSArANitilakSArAdInikaTukAni-marIcAdIni tiktAni-nimbAdInitairyat 'nAvaNa'ttitasya dAnaMtadAdIni yAni yAtanAkAraNazatAni-kadarthanAhetuzatAnitAni bahukAniprApyamANAH, tathA urasi-vakSasi 'khoDittimahAkASThaMtasyAH dattAyA-vitIrNAyA nivezitAyA ityarthaH yadgADhapreraNaMtenAsthikAniMhaDDAni sambhagnAni 'saMpAMsuliga'ttisapAsthiIniyeSAM tetathA, gala iva-baDizamivaghAtakatvena yaH sa galaH sa cAsau kAlakalohadaNDazca-kAlAyasayaSTiH tena urasi-vakSasi udare ca-jaThare bastau ca-guhyadeze pRSThau ca-pRSThe paripIDitA yete tathA, 'macchaMta'tti mathyamAnaM hadayaM yeSAM te tathA, iha ca thakArasya chakArAdezaHchAntasatvAt, yathA 'puNNassa kacchai' ityatra pUrNasya katyata
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 417 dvAraM-1, adhyayanaM -3, iti, teca saJcUrNitAGgopAGgAzceti samAsaH, AjJaptikiGkaraiH - yathAdezakArikiMkurvANaiH 'kecitkecana avirAdhitA eva - anaparAddhA eva vairikA ye te tathA tacairyamapuruSannibhaiH prahatA iti prakaTaM, te adattahAriNaH tatra - cArakabandhane mandapuNyA - nirbhAgyAH caDavelA - capeTAH vardhapaTTaH- carmavizeSapaTTikA pArAiMti-lohakusIvizeSaH chivA - zvazraNakaSaH kaSaH - carmayaSTikA latA - lambA varatrA0carmamayI mahArajjuH vetro - jalavaMzaH ebhirye prahArAsteSAM yAni zatAni taistADitAnyaGgopAGgAni yeSAM te tathA, kRpaNAH duHsthA lambamAnacarmANi yAni vraNAni -kSatAni teSu yA vedanA - paDA tayA vimakhIkRtaM-cauryAdviraJjitaM mano yeSAM te tathA, dhanakuTTena ayodhanatADanena nirvRttaM ghanakuTTimaM tena nigaDayugalenaM pratItena saGkoTitAH-saGkocitAGgAH moTitAzca bhagnAGgA ye te tathA te ca kriyantevidhIyante AjJaptikiGkarairiti prakRtaM, kiMbhUtAH ? - niruccArAH - niruddhapurISotsargAH avidyamAnasaJcaraNA naSTavacanoccAraNA vA etA anyAzca evamAdikA - evaMprakArAH vedanAH pApAH - pApaphalabhUtAH pApakAriNo vA prApnuvantyadAntendriyAH 'vasaTTa' tti vasena - viSayapAratantryeNa RtAH pIDitA vazAttA bahumohamohitAH paradhane lubdhA iti pratItaM, sparzanendriyaviSaye - strIkaDevarAdau tIvraM - atyarthaM gRddhA-adhyupapannA ye te tathA, strIgatA ye rUpazabdarasagana adhAsteSu iSTA - abhimatA yA ratiH tathA strIgata eva mohito - vAJchito yo bhogo - nidhuvanaM tayoryA tRSNA-AkAGkSa tayA ardditA - bAdhitA ye te tathA, te ca dhanena tuSyantIti dhanatoSakAH gRhItAzca rAjapuruSairiti gamyaM, ye kecana naragaNAH- cauranarasamUhAH 'punaravitti ekadA te maulmikanarANAM samarpitAstaizca vivadhabandhanabaddhAH kriyante ityuktaM, tataH tebhyaH sakAzAt punarapi te 'karmadurvidagdhAH' karmasu - pApakriyAsu viSaye phalaparijJAnaM prati avijJA upanItA - DhaukitAH rAjakiGkarANAM, kiMvidhAnAM ? - 'tesiM'ti ye nirdajayAdidharmayuktAsteSAM tathA vadhazAstrapAThakAnAM iti vyaktaM, 'vilaulIkArakANAM' ti viTapollakakartRRNAM vilokanAkArakANAM vA 'laJcAzatagrAhakANAM' tatra laJcA - utkoTAvizeSastathA kUTaM - mAnAdInAmanyathAkaraNaM kapaTaM - veSabhASAvaiparItyakaraNaM mAyA-pratAraNabuddhiH nikRtiH - vaJcanakriyA mAyAyA vA pracchAdanArthaM mAyAkriyaiva etAsAM yadAcaraNaM praNidhinA-tadekAgracittapradhAnena yadvaJcanaM praNidhAnaM vA-gUDhapuruSANAM yadvaJcanaM tacca yorvizAradAH paNDitA ye te tathA teSAM, bahuvidhAlIkazatajalpakAnAM paralokaparAGkumakhAnAM nirayagatigAmikAnAmiti vyaktaM, taizca rAjakiGkaraiH AjJaptaM - AdiSTaM jIyanti - duSTanigrahaviSayamAcaritaM daNDazca-pratItaH jItadaNDo vA - rUDhadaNDo jIvadaNDovA - jIvitanigrahalakSaNo yeSAM te tathA, tvaritaMzIghramudghATitAH - prakAzitAH puravare zrRGgATakAdiSu tatra zrRGgATakaM - siGghATakaM siGghATakAkAraM trikoNaM sthAnamityarthaH trikaMrathyAtrayamIlanasthAnaM catuSkaM - rathyAcatuSkamIlanasthAnaM catvaraM - anekaradhyApatanasthAnaM caturmukhaM tathAvidhadevakulikAdimahApatho - rAjamArgaH panthAH - sAmAnyamArgaH, kiMvidhAH santaH prakAzitA ityAha ? - vetradaNDo lakuTaH kASThaM leSTuH prastarazca prasiddhAH 'paNAli' tti prakRSTA nAlI- zarIrapramANA dIrghatarA yaSTiH 'paNolli'tti praNodI prAjanakadaNDaH muSTirlatA pArSNiH pAdapArSNarvA jAnukUrparaM ca 7 27
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/16 etAnyapi prasiddhAni ebhiryeprahArAstaiH sambhagnAni - AmarddatAni mathitAnica - viloDitAni gAtrANi yeSAM te tathA, aSTAdazakarmakAraNAt - aSTAdazacauraprasUtihetunA, tatra caurasya tatprasUtInAM ca lakSaNamidaM 119 11 "cauraH 1 caurApako 2 mantrI 3, bhedajJaH 4 kANakakrayI 5 / annadaH 6 sthAnadazcaiva, cauraH saptavidhaH smRtaH " tatra kANakakrayI - bahumUlyamapi alpamUlyena caurAhRtaM kANakaM- hInaM kRtvA krINAtI tyevaMzIlaH, 119 11 // 2 // "bhalanaM 1 kuzalaM 2 tarjA 3, rAjabhAgo 4 'valokanam 5 / amArgadarzanaM 6 zayyA 7 padabhaGga 8 stathaiva ca / / vizrAmaH 9 pAdapatana 10 mAsanaM 11 gopanaM 12 tathA / khaNDasya khAdanaM caiva 13, tathA'nyanmAharAjikam 14 // padyA 15 'gnyu 16 daka 17 rajjUnAM 18, pradAnaM jJAnapUrvakam / etAH prasUtayo jJeyA, aSTAdaza manISibhiH // " // 3 // tatra bhalanaM - na bhetavyaM bhavatA ahameva tvadviSaye bhaliSyAmItyAdivAkyaiH cauryaviSayaM protsAhanaM 1, kuzalaM militAnAM sukhaduHkhaditadvArttApraznaH 2, tarjA-hastAdinA cauryaM prati preSaNAdisaMjJAkaraNaM 3, rAjabhAgorAjAbhAvyadravyApahnavaH 4, avalokanaM - haratAM carANAmupekSAbuddhayA darzanaM 5, amArgadarzanaM cauramArgapracchakAnAM mArgAntarathkAnena tadajJApanaM 6 zayyA - zayanIyasamarpaNAdi 7 padabhaGgaH pazcAccatuSpadapracArAdidvAreNa 8 vizrAmaH - svagRha eva vAsakAdyanujJA 9 pAdapatanaM praNAmAdigauravaM 10 AsanaM viSTaTaradAnaM 11 gopanaM caurApahnavaH 12 khaNDakhAdanaM - khaNDamaNDakAdibhaktaprayogaH 13 mahArAjikaM - lokaprasiddhaM 14 padyAgnyudakarajjUnAM pradAnamiti prakSAlanAbhyaGgAbhyAM dUramArgAgamajanitazramApanoditvena pAdebhyo hitaM padyaM - uSNajalatailAdi tasya 15 pAkAdyarthaM cAgneH 16 pAnAdyarthaM ca zItodakasya 17 caurAhRtacatuzpadAdibandhanAdyarthaM ca rajvAzca 18, pradAnaM - vitaraNaM jJAnapUrvakaM ceti sarvatra yojyaM, ajJAnapUrvakasya niraparAdhitvAditi, tathA yAtitAGgopAGgAH-kadarthitAGgopAGgAH taiH rAjakiGgarairiti prakRtaM, karuNAH zuSkauSThakaNThagalatAlugalajihvAH yAcamAnAH pAnIyaM vigatajIvitAzAH tRSNArditA varAkA iti sphuTaM, 'taMpiya'tti tadapi pAnIyamapi na labhante, vadhyeSu niyuktA ye puruSA vadhyA vA puruSA yeSAM te 'vadhyapuruSAH tairghADyamAnAH -- preryamANAH tatra ca - prADane kharaparuSaH - atyarthakaThino yaH paTahako - DiNDimakaH tena pracalanArthaM pRSThadeze ghaTTitAH - preritA yete tathA kUTe grahaH kUTagrahastenaiva gADharuTairnisRSTaM - atyarthaM parAmRSTA - gRhItA ye te tathA, tataH karmadhArayaH, vadhyAnAM sambandhi yatkarakuTIyugaM vastravizeSayugalaM tattathA tannivasitAH- parihitA pAThAntare vadhyAzca karakuTyoH - hastalakSaNakuTIrakayoryugaM yugalaM nivasitAzca ye te tathA, suraktakaNavIraiH - kusumavizeSairgathitaM-gumphitaM vimukulaM - vikasitaM kaNThe guNa iva
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayana-3, 419 kaNTheguNaH kaNThasUtrasazamityarthaH vadhyadUtaivavadhyadUtaH vadhyacihanamityarthaH AviddhaM-parihitaM mAlyamadAmakusumamAlA yeSAMtetathA, maraNabhayAdutpannoyaHkhedaH tenAyataM-AyAmoyathA bhavatItyevaM snehena uttupitAnIvasnehitAnIva klinnAnIvaArdrAkRtAni gAtrANi yeSAMtetathA, cUrNenAGgArAdInAM guNDitaM zarIraM yeSAM te tathA, rajasA-vAtotkhAtena reNunA ca-dhUlIrUpeNa bharitAzca-bhRtAH kezA yeSAM te tathA, kusumbhakena-rAgavizeSeNa utkIrNA-guNDitA mUrghajA yeSAM te tathA, chinnajIvitAzA itipratItaM, dhUrNamAnAH bhayavihvalatvAt vadhyAzca-hantavyAH prANaprItAzca-ucchvAsadiprANapriyAH prANapItA vA-bhakSitatrANA ye tathA, pAThAntareNa 'vajjhayANabhIya'tti vadhakebhyo bhItA ityarthaH, 'tilaM tilaM ceva chijjamANA'iti vyaktaM, zarIrAdvikRttAni-chinnAni lohitAvaliptAniraktaliptAniyAni kAkiNImAMsAni-lakSNakhaNDapizitAni tAni tathA khAdyamAnAH pApAH-pApinaH kharakarazataiH-zlakSNapASANabhRtacarmakozakavizeSazataiH sphuTitavaMzazatairvA tADyamAnadehA vAtikanaranArIsamparivRtAH-vAto yeSAmasti te vAtikA vAtikA iva vAtikA aniyantritA ityarthaH tainarainArIbhizcasamantAtparivRtA yete tathA, prekSyamANAzca nAgarajanenetivyaktaM, vadhyanepathyaM saJjAtaM yeSAM te vadhyanepathyitAH pranIyante-nIyante nagaramadhyena-sannivezamadhyabhAgena kRpaNAnAM madhye karuNAHkRSNakaruNAH atyantakaruNA ityarthaH atrANAH anarthapratighAtakAbhAvAt azaraNA arthaprApakAbhAvAt anAthAH yogakSemANAH-pazyantaH dizodizanti-ekasyA dizo'nyAM dizaM punastasyA anyAM dizamityarthaH, maraNabhayenodvignA ye te tathA 'AghAyaNa'tti AghAtanasya vadhyabhUmimaNDalasya pratidvAraM-dvArameva samaprApti-nItA yete tatha, adhanyAH zUlAgrezalikAnte vilagnaH-avasthito bhinno-vidArito deho yezAMte tathA, tatreti0AghAtane kriyante-vidhIyante, tathA parikalpitAGgopAGgAH-chinnAvayavAH ullambyante vRkSasAkhAsu kecit karuNAni vacanAnIti gamyate vilapanta iti, tathAaparecaturyuaGgeSu-hastapAdalakSaNeSudhaNiyaM-gADhaM baddhAyetetathA, parvatakaTakAt-bhRgoH pramucyante-kSipyante dUrAt pAtaM-patanaMbahuviSamaprasatreSu-atyantAsamapASANeSu sahante yete tathA, tathA'nyeca-aparegajacaraNamalanenanirmarditA-dalitA yetetathA,tekriyantepApakAriNaHcauryavidhAyinaH aSTAdazasu sthAneSu khaNDitAH ye te tathA, te ca kriyante kairityAha- musuNDhaparazubhiH-muNDakuThAraiH, tIkSNairhi taiH atyantaM vedanotpadyata iti muNDa iti vizeSaNamiti, tathA kecit-anye utkRttakarNoSThanAzAH-chinnazravaNadazanacchadaghrANAH utpATitanayanadazanavRSaNAiti pratItaM jihvA-rasanA AJchitA-AkRSTA chinnau karNau zirazca zirA vA-nADyo yeSAM te tathA pranIyanteAghAtasthAnamiti gamyate, chidyante, asinA-khaGgena, tathA nirviSayA-dezAnniSkAsitA chinnahastapAdAzca paramucyante-rAjakiGkaraistyajyante, chinnahastapAdA dezAnniSkAlyanta itibhAvaH, tathA yAvajjIvabandhanAzca kriyante kecid-apare, keityAha-paradravyaharaNalubdhAitipratItaM, kArAgalayA-cArakaparidhena nigalayugalaizcaruddhA-niyantritAyetetathA,tecakyAha-'cAragAe'tti cArake-guptau, kiMvidhAHsanta ityAha-hatasArAH-apahatadravyAHsvajanavipramuktAmitrajananirAkRtA nirAzAzceti pratItaM, bahujanadhikkArazabdena lajjApitAH-prApitalajjA yetetathA, alajjA-vigalitalajjAH, anubaddhakSudhA-satatabubhukSayAprArabdhA-abhibhUtAH aparAddhAvAyete tathA zItoSNatRSNA
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/16 vedanayA durghaTayA-durAcchAdayA ghaTTitAH-spRSTA yete tathA, vivarNamukhaM virUpAcachavI-zarIratvak yeSAM te vivarNamukhavicchavikAH tato'nubaddhetyAdipadAnAM karmadhArayaH, ___ tathA viphalA-aprAptepsitArthAH malinAH-malImasA durbalAzca-asamarthA ye te tathA, klAntA-glAnAH tathA kAzamAnA-rogavizeSAt kutsitazabdaM kurvANAH vyAdhitAzcasaJjAtakuSThAdirogAHAmena-apakvarasenAbhibhUtAni gAtrANi-aGgAni yeSAMtetathA, prarUDhAnivRddhimupagatAni baddhatvenAsaMskArAt nakhakezazmazruromANi yeSA te tathA, tatra kezAH-zirojAH zmazrUNi kUrcaromANizeSANituromANIti, chagamuttamittipurISamUtare nijakeSukhuttatti-nimagnAH tatraiva-cArakabandhanena mRtAakAmakAH-maraNe'nabhilASAH, tatazca baddhA pAdayorAkRSTAH khAtikAyAM 'chUDha'tti kSiptAH, tatratukhAtikAyAM vRkazunakazra gAlakolamArjAravRndasya saMdaMzakatuNDapigaNasya ca vividhamukhazatairviluptAni gAtrANi yeSAMte tathA, kRtAvihitA vRkAdibhireva 'vihaMga'tti vibhAgaH khaNDadazaH kRtA ityarthaH kecid-anye 'kimiNAya'tti kRmivantazca kuthitadehAitipratItaM, aniSTavacanaiH zApyamAnAH-AkrozyamAnAH, kathamityAha-suSTu kRtaM tatkadarthanamiti gamyate yaditi yasmAtkadarthanAnmRtaH pApa iti, athavA suSTu kRtaM-suSTuM sampannaM yanmRta eSa pApa iti, tathA tuSTena janena hanyamAnA lajjAmApayanti-prApayantIni lajjApanAsta eva kutsitA lajjApanakA lajjAvahA ityarthaH, te ca bhavaMti-jAyante na kevalamanyeSAM ? svajanasyApi ca dIrghakAlaM yAvaditi, tathA mRtAH santaH punarmaraNAnantaraM paralokasamApannAH-janmAntarasamApannAH niraye gacchanti nirabhirAme, kathambhUte ? aGgArAzca pratItAH pradIptakaM ca-pradIpanakaM tatkalpaH-tadupamo yaH atyarthazItavedanazvAsAtena karmaNA udIraNAni-udajIritAni satatAni-avicchinnAni yAni duHkhazatAni taiH samabhibhUtazca-upadrutoyaHsa tathA tatastato'pinarakAdudvadvRtAH punarapiprapadyantetiryagyoni, tatrApi narayopamAmanubhavanti vedanAM te-anantaroditAdattagrAhiNaH, anantakAlaina yadi nAmakathaJcinmanujabhAvaMlabhante itivyaktaM, kathamityAha-naikeSu-bahuSu nirayagatauyAnigamanAni tirazcAM ca ye bhavAsteSAM ye zatasahasrasaGkhyAH parivastei tathA teSvatikrAnteSu satsviti gamyate, tatrApi ca-manujatvalAbhe bhavanti-jAyante anAryAH-zakayavanabarbarAdayaH, kimbhUtAH ? - nIcakulasamutpannAH, tathAAryajane'pi-magadhAdausamutpannA itizeSaH lokatabAhyA-janavarjanIyA bhavantIti gamyaM, tiryagbhUtAzca pazukalpA ityartha :, kathamityAha akuzalAH-tattveSu anipuNAH kAmabhogatRSitA iti vyaktaM, 'jahiMti narakAdiparivRttau tat manujatvaM labhate yatra nibadhnanticintavanti nirayavarttinyAM-narakamArge bhavaprapaJcakaraNena-janmaprAcuryakaraNena 'paNollittipraNodIni tapravartakAni teSAM jIvAnAmiti hadayaM yAni tAni tathA, atra dvitIyAbahuvacanalopo draSTavyaH, punarapiAvRttyA saMsAro-bhavo nematti-mUlaM yeSAMtAni tathA duHkhAnIti bhAvaH teSAM yAni mUlAni tAni tathA, karmANItyarthaH, tAni nibadhnantItiprakRtaM, iha camUlAiMti vAcyemUla ityuktaMprAkRtatvena liGgavyatyayAditi, kimbhUtAste manujatve vartamAnA bhavantItyAha dharmazrutivivarjitAH dharmazAstravikalA ityarthaH anAryAHAryetarAH krUrA-jIvopaghAtopadezakatvAt kSudrA tathA mithyAtvamathAnA-viparItatattvopadezakA zrutiH-siddhAntastAM prapannAH-abhyupagatA yete tathA te ca bhavantIti, ekAntadaNDarUcakaHsarvathA hiMsanazraddhA ityarthaH
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayana-3, 421 veSTayanti kozikArakITa ivAtmAnamiti pratItaM aSTakarmalakSaNaistantubhiryad dhanaM bandhanaM tattathA tena, evamanena AtmanaH karmabhirbandhanalakSaNaprakAreNa narakatiryaGgarAmareSu yad gamanaM tadeva paryantacakravAlaM-bAhyaparidhiryasya sa tathA taM saMsArasAgaraM vasantIti sambandhaH, kimbhUtamityAhajanmajarAmaraNAnyeva kAraNAni-sAdhanAni yasya tattathA tacca tad gambhUraduHkhaM ca tadeva prakSubhitaMsaJcalitaM pracura salilaM yatra sa tathA taM, saMyogaviyogAeva vIcayaH-taraGgAyatrasa tathA, cintAprasaGgaH-cintAsAtatyaMtadevaprasRtaMprasaro yasya sa tathA vadhA-hananAni bandhAH-saMyamanAni tAnyeva mahAnto dIrghatayA vipulAzca vistIrNatayA kallolA-mahormayo yatra sa tathA, karuNavilapite lobha eva kalakalAyamAno yo bolo-dhvaniH sa bahulo yatra sa tathA, tataH saMyogAdipadAnAM karmadhArayaH atastaM, apamAnamevaapUjanameva phenoyatra sa tathA, tIvrakhiMsanaM ca-atyarthaM nindA pulaMpulA-prabhUtA anavaratodbhUtA yA rogavedanAstAzcaparibhavavinipAtazca-parAbhibhavasamparkaH paruSagharSaNAni ca-niSThuravacananirbhatsanAni casamApatitAni-samApannAni yebhyastAni tathA tAnicatAni kaThinAni-karkazAni durbhedAnItyarthaH karmANi ca-jJAnAvaraNAdIni kriyA vA tAnyeva ye prastarAH-pASANAstaiH kRtvA taraGgavat- vIcivaccalat nityaM-dhruvaM mRtyubhayameva mRtyuzca bhayaM ceti te eva vA toyapRSThaMjaloparitanabhAgo yatra sa tathA, tataH karmadhArayaH, athavA'pamAnena phenena phenamiti toyapRSThavizeSaNamato bahuvrIhirevAtastaM, kaSAyA eva pAtAlAH-pAtAlakalazAstaiH saGkulo yaH sa tathA taM, bhavasahasrANyeva jalasaJcayaH-toyasamUho yatrasatathAtaM, pUrvajananAdijanyaduHkhasya salilatoktAihatubhavanAnAMjananAdidharmavatAMjalavizeSa samudAyatoktetinapunaruktatvaM, anantaM-akSayaMudvejanakaM-udvegakaraManakpiAraM-vistIrNasvarUpaM mahAbhayAdivizeSaNatrayamekArthaM aparimitA-aparimANA ye mahecchA-bRhadabhilASA avirata lokAsteSAMkaluSA-avizuddhA yAmatiH sa eva vAyuvegastena uddhammamANatti-utpAdyamAnaM yattattathA tasya, AzA-aprAptArthasambhAvanA pipAsAca-prAptAkAGkSastA eva pAtAlAH-pAtAlakalazAH pAtAlaM vA-samudrajalatalaM tebhyastasmAdvA kAmaratiH-zabdAdiSvabhiratiH rAgadveSabandhanena bahuvidhasaGgalpAzcetidvandvaH,tallakSaNasyavipulasyodakarajasaH-udakareNoryorayo-vegastenAndhakAro yaH satathAtaM, kaluSamativAtenAzAdipAtAlAdutpAdyamAnakAmaratyadhudakarajorayo'ndhakAramityarthaH, moha eva mahAvarto mohamahAvatastatra bhogAeva-kAmA eva bhrAmyanto-maNDalena saJcaranto gupyanto- vyAkulIbhavantaH udvalanta-ucchalanto bahavaH-pracurAH garbhavAse-madhyabhAgavistAre pratyavanivRttAzca- utpatya nipatitAH prANino yatra jale tattathA, tathA pradhAvitAni-itastataH prakarSaNa gatAni yAni vyasanAni tAni samApannAH-prAptA yetepAThAntareNa prabAdhitAH-pIDitA ye vyasanasamApannA-vyasaninasteSAM yad ruditaM-pralapitaM tadeva caNDamArutastena samAhatthamamanojJa vIcivyAkulitaMbhaGgaiH-taraGgaiH sphuTan-vidalan aniSThitaiH kallolaiH-mahormibhiH saGkulaMcajalaM-toyaM yatra satathAtaM, mahAmohAvartabhogarUpabhrAmyadAdivizeSaNaprANikaM vyasanasamApanaruditalakSaNacaNDamArutasamAhatAdivizeSaNaM jalaM yatretyarthaH, pramAdA-madyAdayasta eva bahavazcaNDA-raudrA duSTAH-kSudrAH zvApadA-vyAghrAdayastaiH
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/16 samAhatA-abhibhUtAye 'uddhAyamANa'tti uttiSThanto vividhaceSTAsusamudrapakSematsyAdayaH saMsArapakSe puruSAdayaH teSAM yaH pUraH-samUhastasya ye ghorA-raudrAH vidhvaMsAnAH-vinAzalakSaNA anathAapAyAstaiH bahulo yaH sa tathA taM, ajJAnAnyeva bhramanto matsyAH 'parihattha'tti dakSA yatra sa tathA anibhRtAni-anupasAntAni yAnIndriyANi anibhRtendriyA vA ye dehinastAnyeva ta eva vA mahAmakarAsteSAM yAni tvaritAni-zIghrANi caritAni-ceSTAnAni taiH 'khokhubbhamANa'tti bhRzaM kSubhyamANoyaHsatathA, santApaH-ekatrazokAdikRto'nyatra vADavAgnikRtonityaMyatrasasantApanityakaH, tathA calan capalaH caJcalazca yaH sa tathA, aticapala ityarthaH, sa ca atrANAzaraNAnAM pUrvakRtakarmasaJcayAnAM prANinAmiti gamyaM yadudIrNaM vajya-pApaM tasya yo vedyamAno duHkhazatarUpo vipAkaH sa evadhUrNazca-bhramanjalasamUho yatrasa tathA, tato'jJAnAdipadAnAMkarmadhArayo'tastaM, RddhirasasAtalakSaNAniyAnigauravANi-azubhAdhyavasAyavizeSAsta evApahArA-jalacaravizeSAH taiH gRhItAye karmapratibaddhAH sattvAH saMsArapakSejJAnAvaraNAdibaddhA, samudrapakSe vicitraceSTAprasaktAH 'kaDDijamANa'tti AkRSyamANA naraka eva talaM-pAtAlaM 'huttaM ti tadabhimukhaMsannAiti-sannakAH khinnA viSaNNAzca-zodhitAstairbulo yaH sa tathA, aratiratibhayAni pratItAni viSAdo-dainyaMzokaH-tadeva prakarSAvasthaM mithyAtvaM-viparyAsa etAnyeva zailAH-parvatAstaiH saGkaTo yaH sa tathA anAdiH santAno yasya karmabandhanasya tattathA tacca klezAzca-rAgAdayastallakSaNaM yacikkhillaM-kardamastena suSTu duruttAro yaHsa tathA, tataH RddhItyAdipadAnAM karmadhArayo'tastaM, amaranaratiryagnirayagatiSuyad gamanaM saiva kuTilaparivartA-vakraparivartanA vipulAca-vistIrNA velA-jalavRddhilakSaNA yatrasa tathA taM, hiMsA'lIkAdattA-dAnamaithunaparigrahaNalakSaNAyeArambhA-8 yApArAsteSAM yAni karaNakAraNAnumodanAni tairaSTavidhamaniSTaM yat karma piNDitaM-saJcitaM tadeva gurubhArastenAkrAntAyetetathAtairdurgANyeva-vyasanAnyeva yojalaudhastena dUraM-atyarthaM nibolyamAnaiHnimajyamAnaiH 'ummagganimagga'tti unmagnimagnaiH- UrdhvAdhojalagamanAni kurvANairdurlabhaM talaMpratiSThAnaM yasya sa tathA taM, zarIramanomayAni duHkhAni utpibantaH-AsAdayantaH sAtaM ca-sukhaM asAtaparitApanaM ca-duHkhajanitopatApaH etanmayaM etadAtmakaM 'ubbuDDunibuDDaya'ti unmagnanimagnatvaM kurvantaH, tatra sAtamunmagnatvamivaasAtaparitApanaM nimagnatvamiveti, caturantaM-caturvibhAgaM digbhedagati bhedAbhyAM mahAntaM pratItaM karmadhArayo'tra dRzyaH anavadagraM-anantaM rudraM-vistIrNaM saMsArasAgaramiti pratItaM, kimbhUtamityAha-asthitAnAM-saMyamAvyavasthitAnAMavidyamAnamAlambanaM pratiSThAnaMca-trANakAraNaM yatrasatathAtaM, aprameyaM-asarvavedinA'paricchedyaM, caturazItiyonizatasahasragupilaM, tatra yonayojIvAnAmutpattisthAnAni teSAM cAsaGkhyAtatve'pi samavarNagandharasparzAnAmekatvavivakSaNAduktasaGkhyAyA avirodhitvaM draSTavyaM, tatra gaathe||1|| "puDhavi 7 daga 7 agaNi 7 mAruya 7 ekkeke satta jonnilkkhaao| vaNapatteya 10 anaMte 14 dasa coddasa jonnilkkhaao| // 2 // vigaliMdiesudo do cauro cauro ya nAravasuresu / tiriesu huMti cauro coddasa lakkhA ya mnnuesu||" anAlokAnAM--ajJAnAnAmandhakAroyaHsa tathAtaM, anantakAlaM-aparyavasitakAlaM yAvat
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM- 9, adhyayanaM -3, 423 nityaM - sarvadA uttratA - udgatatrAsAH sunnA-itikarttavya-tAmUDhA bhayena saMjJAbhizca - AhAramaithunaparigrahAdibhiH samprayuktA - yuktAstataH karmadhArayaH, vasanti - adhyAsate saMsArasAgaramiti prakRtaM, iha ca vasernirupasargasyApi sakarmakatvaM chAndasatvAditi, kimbhUtaM saMsAraM ? -udvignAnAM vAsasyavasanasya vasatiH - sthAnaM yaH sa tathA taM, tathA yatra 2 grAmakulAdau AyurnibadhnAnti pApakAriNaH - cauryavidhAyinaH tatra tatreti gamyate bAndhavajanAdivarjitA bhavantIti kriyAsambandha, bAndhavajanenabhrAtrAdinA svajanena - putrAdinA mitraizca - suhRdbhiH parivarjitA ye te tathA, aniSTA janasyeti gamyate, bhavanti - jAyante anAdeyadurvinItA iti pratItaM, kusthAnAsanakuzayyAzca te kubhojanAzceti samAsaH 'asuiNo 'tti azucayo'zrutayo vA kusaMhananAH- sevArttAdisaMhananayuktAH kupramANA- atidIrghA atihasvA vA kusaMsthitA - huNDAdisaMsthAnA iti padatrayasya karmadhArayaH, kurUpAH- kutsitavarNAH, bahukrodhamAnamAyAlobhA iti pratItaM, bahumohA - atikAmAH atyarthAjJAnA vA, dharmasaMjJAyA- dharmabuddheH samyakatvAcca ye paribhraSTAste tathA, dAridrayopadravAbhibhUtA nityaM parakarmakAriNa iti pratItaM, jIvyate yenArthena-dravyeNa tadravyarahitA ye te tathA, kRpaNAraGkAH paripiNDatarkakAH- paradattabhojanagaveSakAH duHkhalabdhAhArA iti vyaktaM, arasena - hiGgavAdibhirasaMskRtena virasena - purANAdinA tucchena-alpena bhojaneneti gamyate kRtaH kukSipUro yaiste tathA, tatA parasya sambandhinaM prekSAmANAH - pazyantaH kamityAha - RddhiH - sampat satkAraH -pUjA bhojanaMazanaM eteSAM ye vizeSAH - prakArAH teSAM yaH samudayaH - samudAya H udayavarttitvaM vA tasya yo vidhiHvidhAnamanuSThAnaM sa tathA tatazca nindantaMH - jugupsamAnA appaganti - AtmAnaM kRtAntaM ca- daivaM tathA parivadanto- nindantaH, 1 kAnItyAha 0 ' iha ya purekaDAI kammAI pAvagAI' ti ihaivamakSaraghaTanA - purAkRtAni ca-janmAntarakRtAni karmANi iha - janmani pApakAni-azubhAni kvacitpApakariNa iti pAThaH, vimanaso - dInAH zokena dahyamAnAH paribhUtA bhavantIti sarvatra sambandhanIyaM, tathA sattvaparivarjitAzca 'chobha' tti nissahAyAH kSobhaNIyA vA zilpaM citrAdi kalAdhanurvedAdiH samayazAstraMjainabauddhAdisiddhAntazAstraM ebhiH parivarjitA ye te tathA, yathAjAtaphazubhUtAH- zikSArakSaNAdivarjitabalIvarddhAdisadRzAH nirvijJAnatvAdisAdhamyAt 'aciyatta' tti apratItyutpAdakA nityaM * sadA nIcAni - adhamajanocitAni karmANyupajIvanti-tairvRttiM kurvanti ye te tathA, lokakutsanIyA iti pratItaM, mohAdye manorathA - abhilASAsteSAM ye nirAsAH-kSepAstairbahulA ye te tathA athavA moghamanorathAniSphalamanorathA nirAzabahulAzca - AzAbhAvapracurA ye te tathA, AzA - icchAvizeSa; saiva pAzo-banadhanaM tena pratibaddhA: -saMruddhA niryAnta iti gamyaM prANA yeSAM te tathA, arthopAdAnaM - dravyAvarjanaM kAmasaukhyaM ca pratItaM tatra ca kalokasAre-lokapradhAne bhavanti - jAyante 'aphalavaMtagA ya'tti aphalavantaH aprAptikA ityarthaH, lokasAratA ca tayoH pratItA, yathAhu: 119 11 "yasyArthAstasya mitrANi, yasyArthAstasya bAndhavAH / yasyArthAH sa pumAn loke, yasyArthAH sa ca praNDitaH // " iti, " rAjye sAraM vasudhA vasundharAyAM puraM pare saudham / 119 11
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/3/16 saudhe talpaM talpe varAGganA'naGgasarvasva / " miti, kimbhUtA apItyAha - suSThupi ca udyacchantaH - atyarthamapi ca prayatamAnAH, uktaM ca"yadyadArabhate karma, naro duSkarmasaJcayaH / 119 11 424 tattadviphalatAM yAti yathA bIjaM mahoSare // " taddivasaM - pratidinamudyuktaiH udyataiH sadbhiH karmaNA - vyApAreNa kRtena yo duHkhena-kaSTena saMsthApito - mIlitaH sikthAnAM piNDastasyApi saJcaye parAH - pradhAnA ye te tathA, kSINadravyasArA iti vyaktaM nityaM sadA anuvA-asthirA dhanAnAM-gaNimAdInAM dhAnyAnAM zAlyAdInAM kozAAzrayA yeSAM sthiratve'pi tatparibhogena larjitAzca ye te tathA, rahitaM tyaktaM kAmayoH - zabdarUpayoH bhogAnAM ca-gandharasasparzAnAM paribhoge-Asevane yattatsarvasaukhyaM -Anando yaiste sa tathA, pareSAM yA bhogopabhoga tayoryannizrANaM-nizrA tasya mArgaNaparAyaNA - gaveSaNaparA ye te tathA, tatra bhogepabhogayorayaM vizeSa: 119 11 "sai bhujjaitti bhogo so puNa AhArapupphamAio / uvabhogou puNo puNa uvabhujjai vatthanilayAi / " tti varAkAH-tapasvinaH akAmikayA anicchyA vinayanti - prerayanti ativAhayantItyarthaH, kiM tadityAha - duHkhaM - asukhaM naiva sukhaM naiva nirvRtiM svAsthyamupalabhante - prApnuvanti atyantavipuladuHkhazatasampradIptAH, parasya dravyeSu ye aviratA bhavanti ta naiva sukhaM labhate iti prastutaM / tadevaM yAdazaM phalaM dadAtItyabhihitaM, adhunA'dhyananopasaMhArArthamAha- 'eso so' ityAdi, sarvaM pUrvavat // adharmadvAre - adhyayanaM - 3 - samAptam muni dIparatna sAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNAGgasUtre adharmadvAre tRtIya adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / -: adhyayanaM - 4 - abrahmaM : vR. atha tRtIyAdhyayanAntaraM caturthamArabhyate, asya ca sUtranirdezakrameNa sambaddhasya adattAdAnaM prAyo abrahmAsaktacitto vidaghAtIti tadanantaramabrahma prarUpyate ityevaMsambandhasyAsya yAdazAdyarthapaJcapratibaddhasya yAdhzamabrahmeti dvArArthapratipAdanAyedaM sUtram .mU. (17) jaMbU ! abaMbhaM ca cautthaM sadevamaNuyAsurassa loyassa patthaNijjaM paMkapaNayapAsajAlabhUyaM thIpurisanapuMsavedaciMdhaM tavasaMjamabaMbhaceravigdhaM bhedAyataNabahupamAdamUlaM kAyarakApurisaseviyaM suyaNajaNavajjaNijjaM uDhanarayatiriyatilokkapaiTThANaM jarAmaraNarogasogabahulaM vadhabaMdhavighAtaduvvidhAyaM daMsaNacarittamohassa heubhUyaM ciraparigayamaNugayaM duraMtaM cautthaM adhammadAraM vR. 'jaMbU' ityAdi, jambUriti ziSyAmantraNaM, abrahma- akuzalaM karma tacceha maithunaM vivakSitamatyantAkuzalatvAttasya, Aha ca 119 11 "navi kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vAvi jinavariMdehiM / mattuM mehuNamegaM na jaM viNA rAgadosehiM / / " cakAraH punararthaH, caturthaM sUtrakamApekSayA saha devamanujAsurairyo lokaH sa tathA tasya
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 9, adhyayanaM 4, prArthanIyaM -abhilaSaNIyaM, // 1 // yataH "hariharariNyagarbhapramukhe bhuvane na ko'pyasau sUraH kusumavizikhasya vizikhAn askhalayat yo jinAdanyaH // " 119 11 paGko - mahAn kardamaH panakaH - sa eva pratalaH sUkSmaH pAzo - bandhanavizeSo jAlaM - matsyabandhanaM etadbhUtaM - etadupamaM kalaGganimittatvena durvimocanatvena sAdharmyAt, uktaM ca"sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM, lajjAM tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvatadeva / bhrUcApAkRSTamuktAH zravaNapathajuSo nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAMna hRdi dhRtimuSo STibANAH patanti / / " tathA strIpuruSanapuMsakavedAnAM cihnaM-lakSaNaM yattattathA, tapaHsaMyamabrahmacaryavighna iti vyaktaM, tathA bhedasya - cAritrajIvitanAzasyAyatanAni - AzrayA ye bahavaH pramAdA-madyavikathAdayasteSaM mUlaM kAraNaM yattattathA, Aha ca 119 11 "kiM kiM na kuNai kiM kiM na bhAsae ciMtae' viya na kiM kiM ? / puriso visayAsatto vihalaMghaliuvva majreNa // " kAtarAH - parISahabhIravaH ata eva kApuruSAH - kutsitanarAstaiH sevitaM yattattathA, sujanAnAM - sarvapApaviratAnAM yo janaH - samUhastasya varjanIyaM pariharaNIyaM ca yattattathA, Urdhvaca - Urdhvaloko narakazca - adholokastiryak tiryaglokaH etallakSaNaM yatrailokyaM tatra pratiSThAnaM yasya tattathA, jarAmaraNaroga zokabahulaM, tatrAnyatra janmani jarAmaraNAdikAraNatvAt, ucyate ca"jo sevai kiM lahaI" thAmaM hAre dubbalo hoi / pAvei vemaNassaM dukkhANi a attadoseNaM / / " 119 11 119 11 vadhaH-tADanaM bandhaH-saMyamanaM vighAto - mAraNamebhirapi duSkaro vighAto yasya tadbandhavighAtadurvighAtaM, gADharAgANAM hi mahApadyapyabrahmecchA nopazAmyati, Aha ca"kRzaH kANaH khaJjaH zravaNarahitaH pucchavikalaH, kSudhAkSAmo jIrNaH piTharakakapAlArpitagalaH / vraNaiH pUyaklinnaiH kRmikulacitairAvRtatanuH, zunImanveti zvA hatamapi ca hantyeva madanaH // " darzanacAritramohasya hetubhUtaM tannimittaM, nanu cAritramohasya heturidamiti pratItaM, yadAha119 11 "tivvakasAo bahumohapariNao rAgadosasaMjutto / baMdhai carittamohaM duvihaMpi carittaguNaghAI / / " dvividhaM-kaSAyanokaSAyamohanIyabhedAt, yatpunardarzanamohasya hetubhUtamidamiti tanna pratipadyAmahe, taddhetutvenAbhaNanAt, tathAhi taddhetupratipAdikA gAthaivaM zrUyate"ariMtasiddhaceiatavasuagurusAhusaMghapaDaNIo / 119 11 425 - baMdhati daMsaNamohaM anaMtasaMsArio jeNaM / / " bhavatItIha vAkyazeSaH, satyaM, kintu svapakSAbrahmAsevanena yA saGghapratyanIkatA tayA darzanamohaM
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/17 badhnato'brahmacaryaM darzanamohahetutAM na vyabhicarati, bhaNyate ca svapakSAbrahmAsevakasya mithyAtvabandho'nyathA kathaM durlabhabodhirasAvabhihitaH, Aha c||1|| "saMjaicautthabhaMge ceiyadavve ya pavayaNuDDAhe / risighAe ya cautthe mUlaggI bohilAbhassa / / " tti, ciraparicitaM-anAdikAlAsevitaM ciraparigataM vA pAThaH anugataM-anavacchinnaM durantaMduSTaphalaM caturthamadharmAdvAraM-AzravadvAramiti / abrahmasvarUpamuktaM, atha tadekArthikadvAramAha mU. (18) tasya ya nAmAni gonnANi imANi hoti tIsaM, taMjahA-abaMbhaM 1 mehuNaM 2 caraMtaM 2 saMsaggi 4 sevaNAdhikAro 5 saMkappo 6 bAhaNA padANaM 7 dappo 8 moho 9 maNasaMkhevo 10 aniggaho 11 buggaho 12 vidhAo 13 vibhaMgo 14 vibbhamo 15 adhammo 16 asIlayA 17 gAmadhammatittI 18 ratI 19 rAgakAmabhogamAro 21 varaM 22 rahassaM 23 gujhaM 24 bahumANo 25 baMbhaceravigdho 26 vAvatti 27 virAhaNA 8 pasaMgo 29 kAmaguNo 30 ttiviya tassa eyANi emAdINi nAmadhenjANi hoti tiisN| vR. 'tasse'tyAdi sugamaM, abrahma-akuzalAnuSThAnaM 1 'maithunaM mithunasya-yugmasya karma 2 caturthaM AzravadvAramiti gamyate, pAThAntareNa 'caraMtaMti carat-vizvaM vyApnuvat 3 saMsargiHsamparkaHtataH, strIpuMsasaGgavizeSarUpatvAt saMsargajanyatvAdvA'sya saMsargirityucyate, Aha c||1|| "nAmApi strIti saMhalAdi, vikarotyeva mAnasam / kiM punadarzanaM tasyA, vilAsollAsitabhravaH? // " 4 sevanAnAM-cauryAdipratisevanAnAmadhikAro-niyogaH sevanAdhikAraH, abrahmapravRtto hi cauryAdyanarthasevAsvadhikRto bhavati, Aha c||1|| "sarve'nartho vidhIyante, narairarthaika lAlasaiH / arthastu prArthyate prAyaH, preyasIpremakAmibhiH / / " 5 -saGkalpo-vikalpastatprabhavatvAdasya saGkalpa ityuktaM, uktNc||1|| "kAma ! jAnAmi te rUpaM, saGkalpAtkila jaayse| na tvAM saGkalpayiSyAmi, tato me na bhaviSyasI // " ti 6 bAdhanA bAdhahetutvAt keSAmityAha-padAnAM saMyamasthAnAMprajAnAMvA-lokAnAM, Aha c||1|| "yacceha loke'ghapare narANAmutpadyate duHkhmshyvegm| vikAzanIlotpalacArunetrA, mutktavA stristatra na heturnyH||"7 -do-dehadaptatA tajjanyatvAdasya darpa ityucyate, Aha c||1|| "rasA pagAmaMna niseviyavvA, pAyaMrasA dittikarA hvNti| dittaM ca kAmA samabhiddavanti, dumaMjahA sAuphalaM tupkkhii||" athavA darpaH-saubhAgyAghabhimAnstaprabhavaM cedaM, nahi prazamA nyAdvA puruSasyAtra pravRttiH sambhavatIti darpa evocyate, tduktm||1|| "prazAntavAhicittasya, sambhavantyakhilAH kriyaaH| maithunavyatirekiNyo, yadi rAgaMna maithunam // " 8 moho-mohanaM vedarUpamohanIyodayasampAdyatvAdasyAjJAnarUpatvAdvA moha ityucyate, Ahaca
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-4, 427 // 1 // "zyaM vastu paraM na pazyati jagatyandhaH puro'vasthitaM, rAgAndhastu yadasti tatpariharan yatrAsti tatpazyati / kundendIvarapUrNacandrakalazazrImallatApallavAnA ropyAzucirAziSu priyatamAgAtreSu yanmodate // "9 -manaHsaMkSobhaH-cittacalanaM tadvinedaM ca jAyate iti tadevocyate, ucyate c||1|| "nikkddkddkkhkNddpphaarnibhinnjogsnnaahaa| maharisijohA juvaINa jaMti sevaM vigymohaa||" [upazAntamohA api] 10 avignahaH-aniSedhomanaso viSayeSu pravarttamAnasyeti gamyate, etatprabhavatvAccAsyanigraha ityuktaM 11 "viggaho'tti vigrahaH-kalahaH taddhetutvAdasya vigraha ityucyate, uktNc||12|| "ye rAmarAvaNAdInAM, saGgrAmA grastamAnavAH / zrUyante strInimittena, teSu kAmo nibandhanam // " athavA 'vuggaho'ttivyudgraho-viparIto'bhinivezastaprabhavatatvAccAsya tathaivocyate, yataH kAminAdidaM svruupm||1|| "duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkhbuddhiH| utkIrNavarNapadapaGkitarivAnyarUpA, sArUpyameti viparItagatiprayogAt / / " -vighAto guNAnAmiti gamyate, ydaah||1|| "jai ThANI' jai moNI jai muMDI vakkalI tavassI vaa| ___ patthaMto aabaMbhaM baMbhAvina royae majhaM / // 2 // to paDhiyaM to guNiyaM to muNiyaM to ya ceio appaa| AvaDiyapelliyAmaMtio'vi jai na kuNai akajaM / " gAthAdvayaM 13 vibhaGgo-virAdhanA guNAnAmeva 14 vibhramo-bhrAntatvamanupAdeyeSvapi viSayeSu paramArthabuddhayA pravartanAt vibhramANAM vA-madanavikArANAmAzrayatvAdvabhrama iti 15 adharmaH acAritrarUpatvAt 16azIlatA-cAritravarjitatvam 17grAmadhAH -zabdAdayaH kAmaguNAsteSAM taptiH-gaveSaNaM pAlanaM vA grAmadharmataptiH abrahmaparo hi tAM karotIti abrahmApi tathocyate 18 ratiH-rataM nidhuvanamityarthaH 18 rAgo-rAgAnubhUtirUpatvAdasya kvacidrAgacintetipAThaH 20 kAmabhogaiH sahamAro-madanaHmaraNaMvAkAmabhogamAraH 21 vairaMvairahetutvAt 22 rahasyamekAntakRtyatvAt 23 hugyaM gopanIyatvAt 24 bahumAnaH bahUnAM matatvAt 25 brahmacaryaM-maithunaviramaNaM tasya vighno-vyAghAto yaH sa tathA 26 vyApattiH-bhraMzo guNAnAmiti gamyate 27 evaM virAdhanA 28 prasaGga:-kAmeSuprasajanamabhiSvaGgaH 29 kAmaguNo-makaraketukArya 30 itiH-upapradarzane'piceti samuccaye tasya-abrahmaNaH etAni-upadarzitasvarUpANi evamAdIni-evaMprakArANi nAmadheyAni triMzat bhavanti, kAkvA'dhyeyaM, prakArAntareNa punaranyAnyapi bhavantIti bhAvaH / uktaM yannAmeti dvAraM, atha ye tat kurvantIti dvAramucyate
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 mU. (19) taMca puNanisevaMti suragaNA saaccharA mohamohiyamatI asurabhuyagagarulavijujalaNadIvaudahidisipavaNathaNiyA aNavaMnipaNavaMniyaisivAdiyabhUyavAdiyakaMdiyamahAkaMdiyakUhaMDapayaMgadevA pisAyabhUyajakkharakkhasakiMnarakiMpurisamahoragagaMdhavvA 8 tiriyajoisavimANavAsimaNuyagaNA jalayarathalayarakhahayarAyamohapaDibaddhacittAavitaNhakAmabhogatisiyA taNhAe balavaIe mahaIe samabhibhUyA gaDhiyAya atimucchiyAya abaMbhe ussaNNA tAmaseNa bhAveNa aNummukkA dasaNacarittamohassa paMjaraM piva kareMti anno'nna sevamANA, bhujoasurasuratiriyamaNuabhogarativihArasaMpauttAya cakkavaTTI suranaravatisakkayA suravaruvva devaloe bharahaNagaNagaraNiyamajaNavayapuravaradoNamuhakheDakabbaDamaDaMbasaMvAhapaTTaNa- sahassamaMDiyaM thimiyameyaNiyaM egacchattaM sasAgaraM bhuMjiUNa vasuhaM narasIhA naravaI nariMdA naravasabhAmaruyavasabhakappAamahiyaMrAyateyalacchIe dippamANAsomA rAyavaMsatilagA ravisasisaMkhavaracakkasotthiyapaDAgajavamacchakummarahavarabhagabha vaNavimANaturayatoraNagopuramaNirayaNanaMdiyAvattamusalaNaMgalasuraiyavarakapparukkhamigavatibhaddAsaNasurUvithUbhavaramauDasariyakuMDalakuMjara-varavasabhadIvamaMdiragaruladdhayaiMdakeudappaNaaTThAvayacAvabANanakkhattamehamehalavINAjugachattadAmadAmiNikamaMDalukamalaghaMTAvarapotasUisAgarakumudAgaramagarahAragAgaraneuraNagaNagaravairakinnara-mayUravararAyahaMsasArasacakoracakkavAgamihuNacAmarakheDapavvIsagavipaMcivaratAliyaMTa-siriyAbhiseyameiNikhAMkusavimalakalasabhiMgAravaddhamANagapasatthauttamavibhattavarapurisalakkhaNadharA battIsaMvararAyasahassANujAyamaggA -causaTThisahassapavarajunavatINa nayaNakatA rattAbhA paumapamhakoraMTagadAmacaMpakasutayavarakaNakanihasavannA sujAyasavvaMgasuMdaraMgA mahagghavarapaTTaNuggayavicittarAgaeNipeNinimmiyadugullavaracINapaTTakosejasoNIsuttakavibhUsiyaMgAvarasurabhigaMdhavaracuNNavAsavarakusumabhariyasirayA kappiyacheyAyariyasukayaraitamAlakaDagaMgayatuDiyapavarabhUsaNapiNaddhadehA ekAvalikaMThasuraiyavacchA pAlaMbapalaMbamANasukayapaDauttarijamuddiyApiMgalaMguliyA ujjalanevattharaiyacellagavirAyamANA teeNa divAkarovva dittA sArayanavatthaNiyamahuragaMbhIraniddhaghosA uppennasamattarayaNacakkarayaNappahANA navanihivaiNo samiddhakosA ____cAuparaMtA cAurAhiM seNAhiM samaNujAtijamANamaggA turagavatI gayavatI rahavatI naravatI vipulakulavIsuyajasA sArayasasisakalasomavayaNA sUrA telokkaniggayapabhAvaladdhasaddA samattabharahAhivA nariMdA saselavanakAnanaM ca himavaMtasAgaraMtaM dhIrA bhUttuNa bharahavAsaM jiyasattU pavararAyasIhA puvvakaDatavappabhAvAniviTThasaMciyasuhAaNegavAsasayamAyuvaMto bhajAhi yajaNavaya ppahANAhiM lAliyaMtA atulasaddapharisarasarUvagaMdheyaaNubhavettAtevi uvaNamaMtimaraNadhammaM avittatA kaamaannN| vR. tacca punaH-abrahma niSevante suragaNA-vaimAnikadevasamUhAH sApsarasaH-sadevIkAH devyo'pi sevanta ityarthaH, mohena mohitA matiryeSAM te tathA, asurA-asurakumArAH 'zruyaga'tti nAgakumArAH garuDAH-garuDadhvajAH suparNakumArAH 'vijju'ttividyutkumArAH 'jalaNa'ttiahrikumArAH 'dIva'tti dvIpakumArAH 'udahitti udadhikumArAH 1disi tti dikkumArAH' 'pavaNa'tti vAyukumArAH 'thaNiyatti stanitakumArAH ete daza bhavanapatibhedAH eteSAM dvandvaH, aNapanikAH paNapannikAH
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-4, 429 RSivAdikAH bhUtavAdikAH kranditA mahAkranditAH kUSmANDAH pataGgA ityaSTau vyantaranikAyAnAmuparivarttino vyantarajAtivizeSA eva eSAmapi dvandvaste taca te devAzceti karmadhArayaH tathA pizAcAdayo'STau vyantarabhedAH pratItAH, tiriyajotisavimANavAsi'tti tirazcitiryagloke yAni jyotiSkavimAnAni teSu nivasantiyete tathA jyotiSkA ityarthaH manujA-mAnavA eteSAM dvandvaH tatasteSAM ye gaNAH-samUhAste tathA, jalacarAdayaH mohapratibaddhacittA iti pratItaM, avitRSNAH-prApteSu kAmeSu avigatatRSNA ityarthaH, kAmabhogatRSitA-aprAptakAmabhogecchavaH, etadeva prapaJcayannAha-tRSNayA-bhogAbhilASeNa balavatyA-tIvrayA mahatyA-mahAviSayayA samabhibhUtAH-paribhUtAH grathitAzca-viSayaiH saha sandarbhitAH atimUrchitAzca-viSayadoSadarzanaM pratyatimUDhatAmupagatAH abrahmaNi avasannAH-paGka iva nimagnA tAmasena bhAvena ajJAnapariNAmenAnunamamuktA-avimuktAH __ -tathA darzanacAritramohasya-dvirUpamohanIyakarmaNaH bandhanamiti gamyate paJcaramivaAtmazakunerbandhanasthAnamiva kurvanti-vidadhati surAdaya iti prakRtaM, kathaM ? - 'anyo'nyasya' parasparasyAsevanayA-abrahmAzritabhogena, kvacitpAThaH 'anno'nnaM sevamANa'tti kaNThyazca, pUrvoktaprapaJcArthamevAha-bhUyaH-punaradIpaM vizeSeNAbhidhIyate-asurasuratiryaGgAnuSyebhyo ye bhogAHzabdAdayasteSuyAratiH-AsaktistatpradhAnA ye vihArAH-vicitrakrIDAH taiH samprayuktA ye te tathA, -te ca ke te ityAha-cakravartinaHrAjAtizayAH sasAgarAM bhuktvA vazudhAM maNDalikatvaM ca bhuktvA bharatavarSa cakravartitve'tulazabdAdIMzcAnubhUyopamanti maraNadharma avitRptAH kAmAnAmiti sambandhaH kiMvidhAste ityAha-suranarapatibhiH surezvaranarezvaraiH satkRtAH-pUjitAH yete tathA, ke ivAnubhUyetyAha-suravarA iva-devapravarA iva, katra ?-devaloke-svarge, tathA bharatasya-bhAratavarSasya sambandhinAM nagAnAM-parvatAnAM nagarANAM-karavirahitasthAnAnAM nigamAnAM-vaNigjanapradhAnasthAnAnAM janapadAnAM--dezAnAM puravarANAM-rAjadhAnIrUpANAM droNamukhAnAM-jalasthalapathayuktAnAM kheTAnAM-dhUlIprAkArANAM karbaTAnAM-kunagarANAM maDambAnAM-dUrasthitasannivezAntarANAM saMvAhAnAM-rakSArthaM dhAnyAdisaMvahanocitadurgavizeSarUpANAM pattanAnAM ca-jalapathasthalapathayorekatarayuktAnAM sahaimaNDitA yA sA tathA tAM, stimitamedinIkAM-nirbhayatvena sthiravizvambharAzritajanAMekamevachatraMyatraekarAjatvAtsA ekachatrAtAMsasAgarAMtAMbhuktvA-pAlayitvA vasudhAM-pRthvIM bharatArdhAdirUpAMmANDalikatve, etacca padadvayamuttaratra 'himavanta sAgaraMtaM dhIro bhottUNaM bharahavAsa'miti samastabharatakSetrabhoktRtvApekSayA bhaNanAdavasIyate, narasiMhAH zUratvAt narapatayaH tatsAvamitvAt narendrAH teSAM madhye IzvaratvAt naravRSabhA guNaiH pradAnatvAtmarudvaSabhakalpAH-devanAthabhUtAH marujavRSabhakalpAvA-marudezotpannagavayabhUtA aGgIkRtakAryabhAranirvAhakatvAt abhyadhikaM atyarthaM rAjatejolakyA dIpyamAnAH saumyA-adAruNA nIrujA vA rAjavaMzatilakAH-tanmaNDanabhUtAH, tathA ravizazyAdIni varapuruzalakSaNAni yedhArayanti te tathA, tatra raviH zazI zaGkho varacakraM svastikaM patAkA yavo matsyazca pratItAH kUrmakaH-kacchapaH rathavaraH-pratItaH bhago-yoniH bhavanaM--
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 bhavanapatidevAvAso vimAnaM - vaimAnikanivAsaH turahagastoraNaM gopuraM ca prasiddhAni maNiHcandrakAntAdi ratnaM-karketanAdi nandyAvartto - navakoNaH svastikavizeSaH muzavalaM lAGgalaM ca prasiddhe suracitaH - suSThukRtaH suratido vA - sukhakaro yo varaH kalpavRkSaH - kalpadrumaH sa tathA mRgapatiH - siMho bhadrAsanaM - siMhAsanaM surUcI rUDhigamyA AbharaNavizeSa iti kecit stUpaH - pratItaH varamukuTaMpravarazekharaH ''sariya'tti muktAvalI kuNDalaM- karNAbharaNaM kuJjaro varavRSabhazca pratItau dvIpo - jalabhRto bhUdezo mandaro - meruH mandiraM vA gRhaM garuDaH - suparNaH dhvajaH - ketuH indraketuH indrayaSTiH darpaNaAdarsaH aSTApadaM- dyUtaphalakaM kailAzaH parvatavizeSo vA cApaMca-dhanuH bANI - mArgaNaH nazratraM meghazca pratItau mekhalA - kAJcI vINA - pratItA yugaM - yUpaH chatraM - pratItaM dAma - mAlA dAminI - lokarUDhigamyA - - kamaNDaluH- kuNDikA kamalaM ghaNTA ca pratIte varapoto- bodhitthaH zUcI - pratItA sAgaraHsamudraH kumudAkaraH- kumudakhaNDaH makaro - jalacaravizeSaH hAraH- pratItaH 'gAgara' tti strIparidhAnavizeSaH nUpuraM - pAdAbharaNaM nagaH-parvato nagaraMpratItaM vairaM vajraM kinnaro-vAdyavizeSo devavizeSo vA mayUravararAjahaMsasArasacakoracakravAkamithunAni prasiddhAni cAmaraM prakIrNakaM kheTakaM - phavalakaM pavvIsakaM vipaJcI vAdyavizeSau varatAlavRntaM - vyaJjanavizeSaH zrIkIbhiSeko - lakSmyabhiSecanaM medinI - pRthvI khaGgaH - asi aGkuzazca - sRNirvimalakalazo bhRGgarAzca bhAjanavizeSaH varddhamAnakaM zarAvaM puruSArUDhaH puruSo vA eteSAM dvandvaH tata etAni prazastAni - mAGgalyAni uttamAni - pradhAnAni vibhaktAni ca-viviktAni yAni varapuruSANAM lakSaNAni tAni dhArayanti ye te tathA, tathA dvAtriMzatA rAjavarANAM sahasrairanuyAtaH - anugato mArgo yeSAM te tathA, catuHSaSTiH sahasrANi yAsAM tAstathA tAzca tAH pravarayuvatayazca -taruNya iti samAsaH tAsAM nayanakAntAH - locanAbhirAmAH pariNayanabharttAro vA raktA-lohitA AbhA - prabhA yeSAM te raktAbhAH 'paumapamha' tti padmagarbhAH koraNTakadAma-koraNTakAbhidhAnapuSpamnak campakaH - kusumavizeSaH sutaptavarakanakasya yo nikaSorekhA sa tathA tata eteSAmiva varNo yeSAM te tathA, sujAtAni - suniSpannAni sarvANyaGgAni - avayavA yatra tadevaMvidhaM sundaramaGgaM-zarIraM yeSAM te tathA mahArdhANi-mahAmUlyAni varapattanoGgatAni - pravarakSetravizeSotpannAni vicitrarAgANivividharAgaraJjitAni eNI - hariNI preNIca - tadvizeSa eva taccarmmanirmmitAni yAni vastrANi tAni eNIpreNInirmitAni ucyante, zrUyante ca niSIthe 'kAlamRgANi nIlamRgANi ce 'tyAdibhirvacanairmRgacarmavastrANIti, tathA dukUlAnIti dukUlo - vRkSavizeSastasya valkaM gRhItvA udUkhale jalena saha kuTTayitvA busIkRtya sUtrIkRtya ca vUyante yAni tAni dukUlAni varacInAnIti - dukUlavRkSavalkasyaiva yAni abhyantarahIrairniSpAdyante sUkSmatarANi ca bhavati tAni cInadezotpannAni vA cInAnyucyante, paTTasUtramayAni - paTTAni kauzeyakAni - kauzeyakakArodbhavAni vastrANi zroNIsUtrakaM - kaTIsUtrakaM ebhirvibhUSitAnyaGgAni yeSAM te tathA, vAcanAntare nirmitasthAne kSomika iti paThyate, tatra kSaumikANi-kArpAsikAni vRkSebhyo nirgatAnItyanye atasImayAnItyapare, 430 tathA varasurabhigandhAH- pradhAnamanojJapuTapAkalakSaNA gandhAH tathA varacUrNarUpA vAsAstADitA ityarthaH varakusumAni ca pratItAni teSAM bharitAni - bhRtAni zirAMsi - mastakAni yeSAM te tathA, kalpitAni - IpsitAni chekAcAryeNa - nipuNazilpinA sukRtAni - suSThu vihitAni ratidAni
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-1, adhyayanaM-4, 431 sukhakArINi mAlA-AbharaNavizeSaH kaTakAni-kaGkaNAni pAThAntareNa kuNDalAni-pratItAni aGgadAni-bAhvAbharaNavizeSAH tuTikA-bAhurakSikAH pravarabhUSaNAnica-mukuTAdInimAlAdInyeva vA pravarabhUSaNAni pinaddhAni-baddhAni dehe yeSAM te tathA, ekAvalI-vicitramaNikA ekasarikA kaNThe-gale suracitA vakSasi-hRdaye yeSAMtetathA, pralambo-1dIrghaH pralambamAno-lambamAnaH sukRtaH-suracitaH paTazATakaH-uttarIyaM uparikAyavastraM yaiste tathA mudrikAbhiH-aGgulIyakaiH piGgalAH-piGgaH aGgulyo yeSAM te tathA, tataH karmadhArayaH, ujjvalaM nethyaM-veSo racitaM ratidaM vA 'cillagaM'ti lInaM dIpyamAnaM vA virAjamAna-zobhamAnaM yeSAM tena vA virAjamAnA ye te tathA, tejasA divAkara iva dIptA iti pratItaM, zAradaM-zaratkAlInaM yat navaM-utpadyamAnAvasthaM na tu virAmAvasthaM stanitaM-meghagarjitaM tadvanmadhuro gambhIraH snigdhazca ghoSo yeSAM te tathA, vAcanAntare 'sAgaranave'tyAdi dRzyate, utpannasamastarantAzcatecakraratnApradhAnAzceti vigrahaH, ratnAni ca teSAM caturdaza, tdythaa||1|| "senAvai 1 gAhAvai 2 purohiya 3 turaga 4 vaDDai 5 gaya 6 itthI 7 / cakkaM 8 chattaM 9 cammaM 10 maNi 11 kAgaNi 12 khagga 13 daMDo ya 14 // " -navanidhipatayaH, nidhayazcaivam,-- // 1 // "nesappaM 1 paMDu 2 piMgalaya 3 savvarayaNe 4 tahA mahApaume 5 / __kAle ya 6 mahAkAle 7 mANavaga mahAnihI 8 saMkhe 9 / / " samRddhakozA iti pratItaM, catvAro'ntA-bhUvibhAgAH pUrvasamudrAdirUpA yeSAM te tathA te eva cAturantAH, tathA caturbhiraMzaiH-hastyazvarathapadAtilakSaNairupetAzcAturyastAbhiH senAbhiH samanuyAyamAnamArgAH-samanugamyamAnapathAH, etadevadarzayati-turagapataya ityAdi, vipulakulAzca te vizrutayazasazca-pratItakhyAtaya iti vigrahaH, zAradazazI yaH sakalaH-pUrNastadvatsaumyaM vadanaM yeSAM tetathA, zUrAH-zaunaNDaraulokyanirgataprabhAvAzca telabdhazabdAzca-prAptakhyataya iti vigrahaH, samastabharatAdhipA narendrA iti pratItaM, saha zailaiH-parvataiH vanaiH-nagaraviprakRSTaiH kAnanaizca-- nagarAsanairyattattathA himavatsAgarAntaM dhIrA bhuktvA bharatavarSa jitazatravaH pravararAjasiMhAH pUrvakRtatapaHprabhAvA itipratItaM, nirviSTaM-paribhuktaM saJcitaM-poSitaM sukhaM yaiste tathA, anekavararSazatAyuSmantaH bhAryAbhizcajanapadapradhAnAbhilAlyamAnAH-vilAsyamAnAH atulA-nirupamAyezabdAsparzasarUpagandhAste tathA tAMzcAnubhUya, te'pi AsatAmapare, upanamanti-prApnuvanti maraNadharmamRtyulakSaNaM jIvaparyAyaM avitRptAH-atRptAH kaamaanaaN-abrhmaanggaanaam| mU. (19-vartate) bhujjo bhujo baladevavAsudevA ya pavarapurisA mahAbalaparakkamA mahAdhaNuviyaTTakA mahAsattasAgarA duddharA dhaNuddharA naravasabhA rAmakesavA bhAyaro saparisA vasudevasamuddavijaya- mAdiyadasArANaM pajjunapativasaMbaaniruddhanisahaummuyasAraNagayasumuhadummuhAdINa jAyavANaM addhaTThANavikumArakoDINaM hiyayadayiyA devIe rohiNIe devIe devakIeyaAnaMdahiyayabhAvanaMdanakarA solasarAyavarasahassANujAtamaggA solasadevIsahassavaraNayaNahiyayadaiyA nAnAmaNikaNagarayaNamottiyapavAladhaNadhannasaMcayariddhisamiddhakosA hayagayarahasahassasAmIgAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMbAhasahassathimiyaNibbuyapamuditaja
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 navihihasAsaniphajjamANameiNisarasariyatalAgaselakAnanaArAmujajANamaNAbhirAmaparimaMDiyassadAhiNaDDaveyaSTagirivibhattassa lavaNajalahiparigayassa chabbihakAlaguNakAmajuttassa addhabharahassasAmikA dhIrakittipurisAohabalA aibalA anihayA aparAjiyasattumaddaNaripusahassamANamahaNAsANukosA amaccharI acavalA acaMDA mitamaMjulapalAvA hasiyagaMbhIramaharabhaNiyA abbhuvagayavacchalA saraNNAlakkhaNavaMjaNaguNovaveyA mANummANapamANapaDipunasujAyasavvaMgasuMdaraMgA sasisomAgAra-kaMtapiyadasaNA amarisaNA payaMDaDaMDappayAragaMbhIradarisaNijjA tAladdhauvviddhagarulakeU balavagagajaMtadaritadappitamuTThiyacANUramUragA riTThavasabhaghAtiNo kesarimuhaviSphADagA daritanA-gadappamahaNAjamalajjuNabhaMjagAmahAsauNipUtaNArivUkaMsamauDamoDagAjarAsiMghamANamahaNA tehi ya aviralasamasahiyacaMDamaMDalasamappabhehiM sUramirIyakavayaM viNimmuyaMtehiM sapatidaMDehiM AyavattehiM dharijaMtehiM virAyaMtA tAhi ya pavaragirikuharaviharaNasamuTThiyAhiM niruvahayacamarapacchimasarIrasaMjAtAhiM amailasiyakamalavimukuluJjalitarayatagirisiharavimalasasikiraNasarisakalahoyanammalAhiM pavaNAhayacavalacaliyasalaliyapaNaciyavIipasariyakhIrodagapavarasAgaruppUracaMcalAhiM mANasasarapasarapariciyAvAsavisadavesAhiM kaNagaririsiharasaMsitAhiM uvAuppAtacavalajayiNasigdhavegAhiM haMsavadhUyAhiM ceva kaliyAnANAmaNikaNagamaharihatavaNijjuJjalavicittaDaMDAhiM salaliyAhiM naravatisirisamudayappagAsaNakarIhiM varapaTTaNuggayAhiM samiddharAyakulaseviyAhiM kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvavasavAsavisadagaMdhujhyAbhirAmAhiM cillikAhiM ubhayopAsaMpi cAmarAhiM ukkhippamANAhiM suhasItalavAtavItiyaMgA ajitA ajitarahA halamusalakaNagapANI saMkhacakkagayasattiNadagadharA pavarujjalasukatavimalakothUbhatirIDadhArI kuMDalaujjoviyANaNA puMDarIyaNayaNA egAvalIkaMTharatiyavacchA sirivacchasulachaNA varajasAsavvouyasurabhikusumasuraiyapalaMbasohaMtaviyasaMtacittavaNamAlaratiyavacchA aTThasayavibhatalakkhaNapasatthasuMdaravirAyaMgamaMgA mattagayavariMdalaliyavikkamavilasiyagatI kaDisuttaganIlapItakosijjavAsasA paravadittateyA sArayanavathaNiyamahuragaMbhIraniddhaghosA narasIhAsIhavikkamagaIatyamiyapavararAyasIhA somA bAravaipunnacaMdA puvvakayatavappabhAvA niviTThasaMciyasuhA anegavAsasayamAtuvaMto bhajAhi ya jaNavayappahANAhiM lAliyaMtA atulasaddapharisarasarUvagaMdhe anabhavettA tevi uvaNamaMti maraNadhamma avittatA kAmANaM / / vR. bhUya iti nipAtastathA'rthaH baladevavAsudevAzca upanamanti maraNadharma avitRptAH kAmAnAmiti sambandhaH, kimbhUtAste?-pravarapuruSA iti pratItaM, kathamevaM te?, yato 'mahAbalaparAkramAH' tatrabalaMzArIraHprANaH parAkramastu-sAdhitAbhimataphalaH puruSakAraH, ataevamahAdhanurvikarSakA iti pratItaM, mahAsattvasya-satsAhasasya sAgarAiva sAgarAyete tathA durddharAH-pratisparddhinAmanivAryAH dhanurdharAH-pradhAnadhAnuSkikA naravRSabhAHnarANAMpradhAnAH rAmakesava'ttiiha yeSviti zeSo dRzyaH tatazca yeSu baladevavAsudeveSu madhye'syAmavapiNyAM navamasthAnavarttino bahujanapratItAguMtabhUtajanacaritau 'atthamiyA ityanena tevi uvaNamantimaraNadhamma'mityanena ca vakSyamANapadena yogaH kAryaH, prathamAdvivacanAntatA ca sarvapadAnAM vyAkhyeyA 'bAravaipuNNacaMdA' iti padaM yAvat,
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 433 dvAraM-1, adhyayanaM-4, athavA baladevAdIneva nAmAntareNAha- 'rAmakesava'tti nAmAntareNa rAmakezavAH, atha kIzAste ityAha-bhrAtaraudvandvApekSayAsapariSadaH-saparivArAH tathA vasudevasamudravijayauAdIyeSAMtevasudevasamudravijayAdikAstecatedazAzceiti samAsasteSAM hRdayadayitA iti yogaH, eSAM ca samudravijaya Adyo vasudevazca dazamaH, Aha ca // 1 // "samudravijayo'kSobhyaH, stimitaH saagrstthaa| himavAnacalazcaiva, dharaNaH pUraNastathA // ' abhicandrazca navamo, vasudevazca vIryavAn // " iti, tathA pradyumnaprativazambAniruddhaniSaghaulmukakasAraNagajasumukhadurmukhAdInAM yadorapatyAnAM adhyuSTAnAmapi-arddhAdhikatisRNAmapi kumArakoTInAM hRdayadayitA-vallabhAH, idaM cAntimabaladevAdyAzritamapi vizeSaNaM samudAyavizeSaNatayA avaseyaM, tathA 'rAjatAH sauvarNAzca kulaparvatA bhavantI'tyatra sauvarNA iti meruvizeSaNamapi parvatAnAM, evamuttaratrApIti, tathA devyA rohiNyA-rAmamAturdevyA devakyAzca-kRSNamAtuHAnandalakSaNo yo hRdayabhAvastasya nandanakarAvRddhikarA ye te tathA, SoDazarAjavarasahAnuyAtamArgAH, SoDazAnAM devIsahasrANAM varanayanAnAM hadayadayitA-vallabhA yete tathA, idaMcavizeSaNaM vAsudevApekSameva, tathA nAnAmaNikanakaratnamauktipravAladhanadhAnyAnAM ye saJcayAstallakSaNA yA RddhiH-lakSmIstayA samRddho-vRddhimupagataH kozaHbhANDAgAraMyeSAMtetathA, tatramaNayaH-candrakAntAdyAH ratnAni karketAnAdInipravAlAni-vidrumANi dhanaM-gaNimAdi caturvidhamiti, tathA hayagajarathasahasvAmina iti pratItaM, grAmAkaranagarakheTakarbaTamaDambadroNamukhapattanAzramasaMvAhAnAM vyAkhyAtarUpANAMsahasrANi yatra bharatAddhe stimitanivRttapramuditajanAH-sthirasvasthapramodavallokA vividhazasyaiH-nAnAvidhadhAnyairniSpadyamAnA-jAyamAnA medinIca-bhUmiryatrasarobhiH-jalAzayavizeSaiH saridbhizca-nadIbhiH taDAgaiH-pratItaiH zailaiH-giribhiH kAnanaiH-sAmAnyavRkSopetanagarAsannavanavizeSaiH ArAmaiHdampatiratisthAna latAgRhopetavanavizeSaiH udyAnaizcapuSpAdimavRkSasaGkulabahujanabhogyavanavizeSaiH mano'bhirAmaiH parimaNDitaMca yadmaratArddha tattathA tasya, tathA dakSiNArddhaca tadvijayAgirivibhaktaM ceti vigrahastasya, tathA lavaNajalena-lavaNasamudreNa parigataM-veSTitaM dezato yattattathA tasya, tathA Sar3ivaghasya kAlasya-RtuSaTakapasya ye guNAH-kAryANi taiH krameNa-paripATyA yuktaM-saGgataM yattattathA tasya, kasyetyAha-arddhabharatasya bharatArddhasya, kiM? -svAmikA-nAthAH,tathA dhIrANAM satAM yA kIrtistapradhAnA : puruSA dhIrakIrtipuruSAH odhena-pravalAheNAvicchinnaM balaM-prANo yeSAMtetathA, puruSAntarabalAnyatikrAntAatibalAH, nanihatAanihatAaparAjitAn-aparibhUtAn zatrUnumardayantiyetetathA, ataeva ripusahamAnamathanAitivyaktaM, sAnukrozAH-sadayAamatsariNaH-.. paraguNagrAhiNaH acapalAH-kAyikAdicApalyarahitAHacaNDAH-kAraNavikalakopavikalAHmitaH -parimito majhulo-madhuraH pralApo-jalpo yeSAM te tathA, hasitaM gambhIramanaTTahAsaM madhuraM ca bhaNitaM yeSAM te tathA, pAThAntareNa madhuraparipUrNasatyavacanAH, abhyupagatavatsalA iti pratItaM, 'saraNNa'tti zaraNadAyakatvAt zaraNyAH, tathA lakSaNa-puruSalakSaNazAstrAbhihitaM yathA // 1 // "asthiSvarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / 7 28]
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 gatau yAnaM svare cAjJA, sarvaM sattve prtisstthitm||" ityAdi, mAnonmAnAdikaM-vakSyamANaM vyaJjanaM-tilakamaSAdi tayoryo guNaH-prazastatvaM tenopetA yete tathA, lkssnnvynyjnsvruupmidN||1|| "mAnummAnapamANAdi lakkhaNaM vaMjaNaM tumsmaaii| sahajaM ca lakkhaNaM vaMjaNaM tu pacchA samuppaNNaM // " tathA mAnonmAnapramANaiH pratipUrNAnami sujAtAni sarvANyaGgAni-avayavA yatra tadevaMvidhaM sundaramaGga-zarIraM yeSAM te tathA, tatra mAnaM-jaladroNapramANatA, sA caivaM-jalabhRtakuNDe prabhAtavye puruSe upavezite yajjalaM tato nirgacchatitadyadidroNapramANaMbhavati tadA sapuruSomanopapanna ityucyate, unmAnaMtu tulAropitasyArddhabhArapramANatA, pramANapunarAtmAGgulenASTottarazatAGgulocchrayatA, uktNc||1|| "jaladoNa 1 addhabhAra 2 samuhAiM samUsio va jo nava u| mANummANamANaM tivihaM khalu lakkhaNaM eyaM / / " tti, mukhasyadvAdazAGgalAyamatvAta navabhikhairaSTottaramaGgalazataM bhavatIti,zazivatsaumya AkAraH kAntaM-kamanIyaM priyaM-premAvahaMdarzanaM yeSAMtetathA 'amarisaNa'tti amarSaNA aparAdhA-sahiSNavaH amasRNA vA-kAryeSvanalasAH pracaNDaHprakANDovA duHsAdhyasAdhakatvAd ddaNDapracAraH-sainyavicaraNaM daNDaprakAro vA-AjJAvizeSo yeSAM te tathA gambhIrAHalakSyamANAntarvRttitvena dRzyante ye te gambhIradarzanIyAH, tataH karmadhArayaH, tAlo-vRkSavizeSodhvajaH-keturyeSAMtetatA udviddhaH--ucchritaH garuDaH keturyeSAMtetathAtato dvandvastastekrameNa rAmakezavAH 'balavaga'tti balavantaM garjantaM-ko'smAkaM pratimalalla? ityevaMzabdAyamAnaM daptAnAmapi madhye darpitaM-sAtadarpa mauSTikaM-mauSTikAbhidhAnaM mallaM cANUraM-jANUrAbhidhAnaM mallameva kaMsarAjasambandhinaM mUrayanti-cUrNayanti ye te tathA, tatra kila mallayuddhe kRSNavadhArthaM kaMsenArabdhe baladevena muzaSTikamallo vAsudevena cANUramallo mArita iti, evamanyAnyapItaH kAnicidvizeSaNAni antimau baladevavAsudevavAzrityAdhItAni, riSThavRSabhaghAtinaH-kaMsarAjasatkariSThAbhidhAnadaptaduSTamahAvRSabhamArakAH kesarimukhavisphATakAH idaMcavizeSaNaM prathamavAsudevamAzrityAdhItaM, sahi kila tripRSThAbhidhAnajanapadopadravakAriNaM viSamagiriguhAvAsinaM mahAkesariNaM uttarAdharoSThagrahaNena vidArayAmAseti, idaM ca vizeSaNaM dvitIyavyAkhyAyAmeva ghaTate, prathamavyAkhayAnapakSe punarevaM pAThaH, kesimuhaviSphaDaga'tti tatra kezyabhidhAnaH kaMsakasatko duSTo'zvastanmukhaM ca kRSNaH kUparaprakSepeNa vidAritavAniti, ptanAgadapmathanA idaM ca kRSNAmAzrityAdhItaM, sa hi kila yamunAhnadavAsinaM ghoraviSaM mahAnAgaM padmagrahaNArthaM hrade'vatIryaM nirmathitavAn, yamalArjunabhaJjakA idamapi tamevAzrityAdhItaM, sa hi pita-vairiNau vidyAdharau rathArUDhasya gacchato mAraNArthaM pathi vikurvitayamalArjunavRkSarUpau sarathasya madhyena gacchatacUrNanapravRttau hatavAn, mahAzakunipUtanAripavaH idamapi tathaiva kRSNapita-vairiNyormahAzakunipUtanAbhidhAnayorvidyAdharayoSitoH vikurvitagantrIrUpayoH gantrIsamAropitabAlAvasthakRSNayoH kRSaNapakSapAtidevatayA vinipAtitatvAt, kaMsamukuTamoTakA idamapi tathaiva, yataH kRSNena mallayuddhe vinipAtitacANUramallena
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 435 dvAraM-1, adhyayanaM-4, kaMsAbhidhAno mathurArAjo'marSAdudgIrNakhaDgo yuyutsurmukuTadeze gRhItvA siMhAsanAt bhuvi samAkRSya vinipAtitaH, tathA jarAsandhamAnamathanAHidamapi tathaiva, yataH kRSNo rAjagRhanagaranAyakaM jarAsagdhAbhidhAnaM navamaprativAsudevaM kaMsAmAraNaprakupitaMmahAsaGgrAmapravRttaM vinipAtitavAn, tathA tehi yatti taizcAtizayavadbhirAtapatrairvirAjamAnAitisambandhaH, aviralAnidhanazalAkAvattavena samAni tulyazalAkatayA sahitAni-saMhitAni animnAni unnatazalAkAyogAt candramaNDalasamaprabhANi ca zazadharabimbavat prabhAnti-vRttatayA zobhante yAni tAni tathA taiH, sUramarIcayaH-AdityakiraNAH ta iva ye marIcayaH te AdityamarIcayaH teSAM kavacamiva kavacaM-parikaraH parito bhAvAt taM vinirmuJcadbhiH vikiradbhiH, pAThAntare zucibhirmarIcikavacaM vinirmuJcadmiH, vAcanAntare punavarAtapatravarNaka evaM dRzyate-'abbhapaDalapiMgalujalehiM' abhrapaTalAnIvAbhrapaTalAni bRhacchAyAhetutvAt piGgalAnica-kapizAni sauvarNazalAkAmayatvAdujjvalAni ca-nirmalAni yAni tAni tathA taiH 'aviralasamasahiyacaMdamaMDalasamappahehiM maMgalasayabhatticcheyacittiyakhiMkhiNimaNihemajAlaviraiyaparigayaperaMtakaNayaghaMTiyapayaliyakhiNikhiNitasumahurasuisuhasaddAlasohiehi' maGgalAbhiH-maGgalyAbhiHzatabhaktibhiH-zatasaGkhayavicchattibhiH chekena nipuNazilpinA citritAniyAni tAnitathA kiGkiNIbhiH kSudraghaNTikAbhiH maNihemajAlena ca-ratnakanakajAlakena viracitena viziSTaratidena vA parigatAni-samantAdveSTitAni yAni tAni tathA paryanteSu-prAnteSu kanakaghaNTikAbhiH pracalitAbhiH-kampamAnAbhiH khiNikhiNAyamAnAbhiH sumadhuraH zrutisukhazcayaH zabdastadvatIbhizcayAnizobhitAni tAni tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, tatastaiH, 'sapayaragamuttadAmalambantabhUsaNehiM' sapratarakANi-AbharaNavizeSayuktAni yAni muktAdAmAni muktAphalamAlAH lambanAni-pralambamAnAni tAni bhUSaNAni yeSAM tAni tathA taiH 'nariMdavAmappamANaruMdaparimaMDalehiM narendrANAM teSAmeva rAjJAMvAmapramANana-prasAritabhujayugalamAnena rudrANi-vistIrNAni parimaNDalAnica-vRttAniyAni tAni tathA taiH 'sIyAyavavAya-varisavisadosaNAsaehiM' zItAtapavAtavarSaviSadoSANAM nAzakaiH 'tamarayamalabahulapaDalaghADa-NapahAkarehiM' tamaH-andhakAraMrajo-reNurmalaH-pratItaH eteSAMbahulaM-dhanaM yatpaTalaM-vRndaM tasya ghrADanI-nAzanI yA prabhA-kAntistatkarANi tatkArINi yAni tAni tathA taiH 'muddhasuhasivacchA- yasamaNubaddhehiM;' mUrdhasukhA-ziraHsukhakarI zivA-nirupadravAyAchAyA-AtapavAraNalakSaNA tayA samanubaddhAnianavacchinnAniyAni tAni tathAtaiH 'veruliyadaMDasajjiehiM' vaiDUryamayadaNDeSusajjitAni-vitAnitAni yAni tAni tathA taiH 'vayarAmavayasthiNiuNajoiyaaDasahassavarakaMcaNa-salAganimmiehi vajramayyA~ vastau-zalAkAnivezanasthAne nipuNena zilpinA yojitA-nivezitAH 'aTThasahassa'tti aSTottarasahasaGkhyA yAH kAJcanazalAkAstAbhi-nirmitAni-ghaTitAni yAni tAni tathA taiH, 'suvimalarayayasudRcchaiehiM' suSTu vimalena rajatena-raupyeNa suSThu chaditAni-chaditAni yAni tAni tathA taiH 'niuNoviyamisimitimaNirayaNasUramaMDalavitima rakaranaggayapaDihayapuNaravipa-covayaMtacaMcalamarIikavayaM viNimmuyaMtehiM' nipuNaiH-kuzalaiH zilpibhirnipuNaM vA yathA bhavatyevaM opitAni-parikarmitAni misimisAyamAnAni-cikacikAyamAnAni yAni maNayazca ratnAni
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 cateSAM sambandhi yat marIcikavacamiti sambandhaH, kimbhUtaM?-sUramaNDalasya-AdityamaNDalasya vitimirA-vihatAndhakArAye karAH-kiraNA nirgatA-avapatitAH te pratihatAH-pratiskhalitAH santaH pratyavapatantaH-pratinivartamAnA yataH tattathA tacca taccaJcalamarIcikavacaM ceti samAsaH tad vinirmuJcadmirityadhikRtavAcanAto'rgalaM, sapratidaNDairitigurutvAdekadaNDena dhArayitumazakyatvena pratidaNDhopetaiH AtapatraidhriyamANairvirAjamAnA iti vyaktaM, tathA 'tAhi ya'tti taizcAtizayavadmizcamAraiH kalitA iti sambandhaH, kimbhUtaiH ? -pravarahagireryatkuharaM tatra yadviharaNaM-vicaraNaM gavAmiti gamyate tatra samuddha tAni-utkSiptAni kaNTakazAkhilaganabhayAt yAni tAni tathA taizcAmarairiti prakRtaM, sUtre tu cAmarazabdasya strIliGgatvena vivakSitatvAt strIliGganirdezaH kRta iti, nirupahataM-nIrogaM yaccamarINAM-govizeSANAM pazcimazarIraM-dehapazcAdbhAgaH tatra sajAtAni yAni tAni tathA taiH 'amaila'ttiamalinaM pAThAntareNA''malitaM-AmRditaM yat sitakamalaM-puNDarIkaM vimukulaM ca-vikasitaM ujjvalitaM ca-dIptaM yadrajatagirizikharaM vimalAzca ye zazinaH kiraNAstatsahazAni varNato yAni tAni tathA, kaladhautavad-rajatavannirmalAni yAni tAni tathA, tataHkarmadhArayastatastaiH, pavanAhatovAyutADitaH san capalaM yathA bhavatyevaM calitaHsalalitaM pravRtta iva salalitapravRttaH vIcibhiH prasRtakSIrodakapravarasAgarasya yautpUro-jalaplavaH satathA tadvaccaJcalAniyAnitAnitathAtaiH,cAmarANyeva haMsavadhUbhiH upamayannAha-mAnasAbhidhAnasya sarasaH prasare-vistAre paricitaH- abhyasta AvAso-nivAsovizadazcadhavaloveSo-nepathyamAkAroyAsAMtAstathA tAbhiH, kanakagirizikharasaMzritAbhiritivyaktaM, avapAtotpAtayoH-adhogamanodhvagamanayoH 'cavalajaiNa ticapalavastvantarajayI zIghro vego yAsAM tAstathA tAbhiha~savadhUbhiriva-haMsikabhiriva kalitAH-yuktA vAsudevabaladevA iti prakramaH, punarapi kimbhUtaiH cAmaraiH ?-nAnAmaNayaH-candrakAntAdyAHkanakaM ca-pItavarNaMsuvarNamahAn arhaH-ardheyasyatanmahA/tapanIyaM-raktavarNaMsuvarNaMeteSAmujvalavicitrA daNDA yeSAM tAni tathA taiH, - -iha ca haMsavadhUnAM vizadaveSatAbhaNanena kanakagirizikharasaMzritatvabhaNanenotpAtanipAtabhaNanenacamaNikanakadaNDAzritadhavalacaJcacAmaropamAnatokteti, salalitaiH-lAlityayuktaiH narapatizrIsamudayaprakAzanakaraiH, rAjalakSmIsamudAyo hitairlakSyate, varapattanodgataiH,pattanavizeSanirmitaM hi zilpivizeSAt pradhAnaM bhavati, athavA varapattanAd-varAcchAdanakozakAdudgatAni-nirgatAni yAni tAni tathA taiH, -samRddharAjakulasevitaiH, asamRddharAjakulasya tu tadyogyatApi na bhavati, kAlAguruHkRSNAguruH pravarakundarukkaM-pradhAnacIDA turukkaM-silhakaM etallakSaNo yo dhUpastadvazena yo vAsovAsanA tena vizadaH-spaSTo gandho-guNavizeSaH uddhRta-udbhUto'bhirAmo-ramyo yeSAM tAni tathA taiH, 'cillikAhiMti lInaiH dIpyamAnairvA 'ubhayopAsaMpi'tti ubhayorapi pArzvayoH 'cAmarAhiM ukkhippamANAhiti prakIrNakairutkSipyamANairityarthaH, kalita iti prakRtaM, tathA sukhazIlavAtena cAmarANAmeva vIjItAni aGgAni yeSAM te tathA, ajitA ajitarathA iti pratItaM, halaM muzalaM ca pratIte, kaNakAzca-bANAH pANau haste yeSAM te tathA, idaM ca baladevApekSayA vizeSaNaM, zaGkhaH
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM 4, 437 pAJcajanyAbhidhAnaH cakraM -sudarsanaM gadA ca - kaumodakI nAmA zaktizca - trizUlavizeSaH nandakaHzcanandakAbhidhAnaH khaGgaH etAn dhArayanti ye te tathA, idaM ca vizeSaNaM vAsudevAzrayaM pravarojjvalo-varazuklaH sukRtaH suracito vimalonirmalaH - kaustubho - vakSomaNistirITaM ca- mukuTaM ghArayanti ye te tathA, kuNDalodyotitAnanA iti vyaktaM, puNDarIkaM-sitapadmaM tadvannayane yeSAM te tathA, ekAvalI kaNThe racitA vakSasi - hRdaye yeSAM te tathA, zrIvatsaH pratItaH sa eva zobhanaM lAJchanaM yeSAM te tathA, varayazasa iti vyaktaM, sarvartukaiH surabhibhiH kusumaiH suracitA pralambA zobhamAnA vikasantI citrA ca vanamAlA - mAlAvizeSo racitAratidA vA vakSasi yeSAM te tathA, aSTazatena vibhaktalakSaNAnAM viviktasvastikAdicihnAnAM prazastAni sundarANi virAjitAni ca aGgopAGgAni yeSAM te tathA, mattasya gajavarANAmindrasya-sarvagajapradhAnasya yo lalito - vilAsavAn vikramaH - caGkramaNaM tadvadvilAsitA - saJjAtAvilAsA gatiryeSAM te tathA, 'kaDIsuttaga' tti kaTIsUtrapradhAnAni nIlAni pItAni ca kauzeyakAnivastravizeSarUpANi vAsAMsi yeSAM te tathA, tatra nIlakauzeyA baladevAH pItakauzeyAzca vAsudevA iti, pravaradIptatejasa iti vyaktaM, zAradaM yannavaM stanitaM-meghagarjitaM tadvanmadhuro gambhIraH snigdho ghoSo yezaSAM te tathA, narasiMhA iti pratItaM, siMhasyeva vikramazca gatizca yeSAM te tathA, 'atthamiya'tti prathamavyAkhyApakSe yeSu baladevAdiSu madhye astamitau - astaM gatau rAmakezavAviti prakRtaM, kiMvidhau ? - pravararAjasiMhau, dvitIyavyAkhyAne tu astamitAH pravararAjasiMhA yebhyaste'stamitapravararAjasiMhAH, dIrghatvaM ca prAkRtazailIvazAt, saumyA iti vyaktaM, dvArAvatI nagarI tasyA Anarakatvena pUrNacandrA iva pUrNacandrA ye te tathA 'puvvakaDatavappabhAvA niviTThasaMcitasuhA' ityAdi tu cakravarttivarNanadavagantavyaM, yAvad 'avitattA kAmANaM 'ti // mU. (19 - vartate) bhujo maMDaliyanaravareMdA sabalA saaMteurA saparisA sapurohiyAmaccadaMDanAyakaseNAvatimaMtanItikusalA nAnAmaNirayaNavipuladhaNadhannasaMcayanihIsamiddhakosA rajjasiriM vipulamaNubhavittA vikkosaMtA baleNa mattA tevi uvaNamaMti maraNadhammaM avittatA kAmANaM / bhujo uttarakurudevakuruvaNavivarapAdacAriNo naragaNA bhoguttamA bhogalakkhaNadharA bhagasassirIyA pasatthasomapaDipuNNarUvadarasaNijjA sujAtasavvaMgasuMdaraMgA rattuppalapattakaMtakaracaraNakomalatalA supaiTTiyakummacArucalaNA aNupuvvasusaMhayaMgulIyA unnayataNutaMbaniddhanakhA saMThitasusiliTThagUDhagoMphA eNIkuruviMdavattavaTTANupubvijaMghA samugganisaggagUDhajANU varavAraNamattatullavikkamavilAsitagatI varaturagasujAyagujjhadesA Ainnahayavva niruvalevA pamuivaraturagasIhaatiregavaTTiyakaDI gaMgAvattadAhiNAvattataraMgabhaMgura ravikiraNabohiyavikosAyaMtapamhagaMbhIravigaDanAbhI sAhatasoNaMdamusaladappaNanigariyavarakaNagaccharusarisavaravairavaliyamajjhA ujjugasamasahiyajaccataNukasiNaNiddha AdejjalaDahasUmAlamauyaromarAI jhasavihagasujAtapINakucchI jhasodarA pamhavigaDanAbhA saMnatapAsA saMgayapAsA suMdarapAsA sujAtapAsA mitamAiyapINaraiyapAsA akaraMDuyakaNagaruyaganimmalasujAyaniruvahayadehadhArI kaNagasilAtalapasatthasamatalauvaiyavicchinnapihulavacchA juyasaMnibhapINaraiyapIvarapauTThasaMThi- yasuliTThavisiTThala
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 hasunicitaghaNathirasubaddhasaMghI puravaraphalihavaTTiyAbhuyA bhuyaIsaravipulabhogaAyANaphaliucchUDhadIhabAhU rattatalovatiyamauyamaMsalasujAyalakkhaNapasatthaacchiddadAlapANI pIvarasujAyakomalavaraMgulI taMbataliNasuiruilaniddhanakkhA -niddhapANilehA caMdapANilehA sUrapANilehA saMkhapANilehA cakkapANilehA disAsovatthiyapANilehA ravisasisaMkhavaracakkadisAsovatthiyavibhattasuviraiyapANilehA varamahisavarAhasIhasaddUlasiMhanAgavarapaDipunavnaviulakhaMdhA cauraMgulasamuppamANakaMbuvarasarisaggIvA avaTThiyasuvibhattacittamaMsU uvaciyamaMsalapasatthasaddUlavipulahaNuyA oyaviyasilappavAlabiMbaphalasaMnibhAdharohA paMDurasasisakalavimalasaMkhagokhIrapheNakuMdadagarayamuNAliyAdhavaladaMtaseDhI akhaMDadaMtA apphuDiyadaMtA aviralaMdatA suNiddhadaMtA sujAyadaMtA egadaMtaseDhivva anegadaMtA huyavahaniddhataghoyatattatavaNijjarattatalA tAlujIhAgarulAyataujjutuMganAsAavadAliyapoMDarIyanayaNA kokAsiyadhavalapattalacchA ANAmiyacAvaruilakiNhabbharAjisaMThiyasaMgayAyasujAyabhumagA allINapamANajuttasavaNA susavaNA pINamaMsala-kavoladesabhAgA acirugNayabAlacaMdasaMThiyamahAniDAlA uDuvatiriva paDipunnasomavayaNA chattAgAruttamaMgadesA ghaNaniciyasubaddhalakkhaNunnayakUDAgAranibhapiMDiyaggasirAhuyavahaniddha-taghoyatattatavaNijjarattakesaMtakesabhUmI sAmalIpoMDaghaNaniciyachoDiyamiuvisatapasatthasuhamalakkhaNasugaMdhisuMdarabhuyamoyagabhiMganIlakajjalapahaTThabhamaragaNaniddhaniguruMbaniciyakuMciyapayAhiNAvattamuddhasirayAsujAtasuvibhattasaMgayaMgA lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA pasatthabattIsalakkhaNadharA -haMsassarAkuMcassarA duMdubhissarAsIhassarA ujja(ogha)sarA meghasarA sussarA susaranigghosA vajarisahanArAyasaMghayaNA samacauraMsasaMThANasaMThiyA chAyAujjoviyaMgamaMgA pasatthacchavI nirAtaMkA kaMkaggahaNI kavotapariNAmA saguNiposapiTTatarorupariNayA paumuppalasarisagaMdhussAsasurabhivayaNA aNulomavAuvegA avadAyaniddhakAlA viggahiyaunnayakucchI amayaraphalAhArA tigAuyasamUsiyA tipaliovamadvitIkA tinniya paliovamAiM paramAuMpAlayittAtevi uvaNamaMtimaraNadhammaMavitittA kAmANaM / pamayAviyatesiMhoti sommA sujAyasavvaMgasuMdarIopahANamahilAguNehiM juttA atikaMtavisappamANamauyasukumAlakummasaMThiyasiliTTacalaNA___-ujjumauyapIvarasusAhataMgulIo abbhunnataratitataliNataMbasuinidhanakhA romarahiyavadRsaMThiyaajahannapasatthalakkhaNaakoppajaMghajuyalA sunimmitasunigUDhAjANUmaMsalapasatthasubaddhasaMdhI kayalIkhaMbhAtirekasaMThiyanivvaNasukumAlamauya komalaaviralasamasahitasujAyavaTTapIvaraniraMtarorUaTThAvayavIipaTThasaMThiyapasatthavicchinnapihula soNI vayaNAyAmappamANaduguNiyavisAlamaMsalasubaddhajahaNavaradhAriNIo vajjavirAiyapasatthalakhaNanirodarIo tivalivaliyataNunamiyamajjhiyAo ujjuyasamasahiyajaccataNukasiNaniddhaAdejalaDahasukumAlamauya-suvibhattaromarAtIo gaMgAvattagapadAhiNAvattataraMgabhaMgaravikiraNataruNabodhitaAkosAyaMtapa- umagaMbhIravigaDanAbhA _ anubbhaDapasatthasujAtapINakucchI sannatapAsA sujAtapAsA saMgatapAsA miyamAyiyapINaratitapAsA akaraMDuyakaNagaruyaganimmalasujAyaniruvahayagAyalaTThI kaMcaNakalasapamANasamasahiyalaTThacucUyaAmelagajamalajuyalavaTTiyapaoharAo bhuyaMgaanupuvvataNuyagopucchavaTTasa ___
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 439 dvAra-1, adhyayanaM-4, masahiyanamiyaAdejalaDahabAhA taMbanahA maMsalagnahatthA komalapIvaravaraMgulIyA niddhapANilehA sasisUrasaMkhacakkavarasotthiyavibhattasuviraiyapANilehA pINuNNayakakkhavasthippadesapaDipunnagalakavolA cauraMgulasuppamANakaMburavarasisagIvA __masalasaMThiyapasatthahaNuyA dAlimapupphappagAsapIvarapalaMbakuMcitavarAdharA suMdarottaroTThA dadhidagarayakuMdacaMdava / saMtimaulaacchiddavimaladasaNA rattuppalapaumapattasukumAlatAlujIhA kaNavIramuula'kuDila'bbhunnayaujutuMganAsA sAradanavakamalakumutakuvalayadalanigarasarisalakhaNapasatthaajimhakaMtanayaNA AnAmiyacAvaruilakiNhabbharAisaMgayasujAyataNukasiNaniddhabhumagA allINapamANajuttasavaNA sussavaNA pINamaTTagaMDalehA -cauraMgulavisAlasamaniDAlA komudirayaNikaravimalapaDipunnasomavadaNAchattunnayauttamaMgAakavilasusiNiddhadIhasirayA chattajjhayajUvathUbhadAmiNikamaMDalukalasavAvisotthiyapaDAgajavamacchakummarathavaramakarajjhayaaMkathAlaaMkusaaTThAvayasupaiTThaamara siriyAbhiseyatoraNameiNiudadhivarapavarabhavaNagarivaravarAyaMsasalaliyagayausabhasIhacAmara pasatthabattIsalakhaNadharIo haMsasaritthagatIo koilamahuragirAo kaMtA savvassa aNumayAo vavagayavalipalitavaMgaduvvanna vAdhidohaggasoyamukkAo uccatteNa ya narANa thovUNamUsiyAo siMggarAgAracAruvesAo suMdarathaNajahaNavayaNakaracaraNanayanA lAvannaruvajovvaNaguNovaveyA naMdanavanavivaracAriNIo vva accharAo uttarakurumANusaccharAo accheragapecchaNijiyAo tinni ya paliocamAiM paramAuM pAlayittA tAo'vi uvaNamaMti maraNadhamma avitittA kaamaannN| vR. 'bhuJjo'tti bhUyastathA ityarthaH, mANDalikA narendrAH-maNDalAdhipatayaH sabalAH sAntaHpurAH sapariSadaiti vyaktaM, saha purohitena-zAntikarmakAriNA amAtyaiH-rAjyacintakaiH daNDanAyakaiH-- pratiniyatakaTakanAyakaiH senApatibhiH sakalAnIkanAyakairye te tathA te ca te-mantre mantraNe nItau ca-sAmAdikAyAM kuzalAzceti samAsaH, nAnAprakArairmaNiratnAnAM vipuladhanadhAnyAnAM ca saJcayairnidhibhizca samRddhaH-paripUrNaH kozo yeSAM te tathA rAjazriyaM vipulAmanubhUya vikrozantaHparAnAkozantaH vigatakozAntA vA balena mattA iti vyaktaM te'pi ca evaMvidhA api upanamanti maraNadharmamavitRptAH kAmAnAmiti / ___'bhujo'tti tathA uttarakurudevakurUNAM yAni vanavivarANi teSu pAdaiH-vAhanAbhAvAcaraNairvicaranti yetetatA naragaNAH-nRsamUhAH bhogairuttamAH bhogottamaH bhogasUcakAni lakSaNAnisvastikAdIni dhArayantIti bogalakSaNadharAHbhogaiH sazrIkAH-sazobhAH bhogasazrIkAH, prazastaM saumyaM pratipUrNa rUpaM-AkRtiryeSAM te'ta eva darzanIyAzca-darzanAzci ye te tathA, sujAtasarvAGgasundarAGgaitipUrvavat, raktotpalapatravat kAntAni karacaraNAnAMkomalAnicatalAni-adhobhAgA yeSAM te tathA, supratiSTitAH-satpratiSThAvantaH kUrmavat-kacchapavaccAravazcaraNA yeSAM te tathA, anupUrveNa-paripATyA varddhamAnA hIyamAnAvAitigamyatesusaMhatA-aviralAaGgulyaH-pAdAnAvayavA yeSAM te tathA, vAcanAntare AnupUvyAsujAtapIvarAGgulIkAH pratItaM ca, unnatAH-tuGgAH tanavaH-pratalAH tAmrA-aruNAH snigdhAH-kAntimanto nakhA yeSAM tetathA, saMsthitau
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 saMsthAnavizeSavantau suzliSTI - sughaTanI gUDhI - mAMsAlatvAdanupalakSyI gulphau - ghuNTakI yeSAM te tathA, eNI - hariNI tasyAzceha jaGghA grAhyA kuruvindaH - tRNavizeSaH vRttaM ca- sUtrAvalanakaM etAnIva vRtte - varttule AnupUvyerNa sthUlasthUle ceti gamyaM jaye - prasRte yeSAM te tathA, athavA eNyaH - snAyavaH kuruvindAH - kuTalikAstattvagvat vRttA AnupUvyeNa jaGghA yeSAM te tathA, 'samugga' tti samudgakatatpidhAnayoH sandhiH tadgannisargagUDhausvabhAvatomAMsalatvAdanunnate jAnunI - aSThIvatI yeSAM te tathA, pAThAntareNa samudgavat nimugge - nimagne anunnate ityarthaH gUDhe - mAMsalatvAdanupalakSye jAnunI yeSAM te tathA, varavAraNasya - gajendrasya mattasya tulyaH- sadazo vikramaH - parAkramo vilAsitA - saJjAtavilAsA ca gatiryeSAM te tathA, - 440 - varaturagasyeva sujAtaH suguptatvena gRhyadezo-liGgalakSaNo'vayavo yeSAM te tathA AkIrNahaya iva-jAtyAzva iva nirupalepAH - tathAvidhamalavikalAH, pramudito - hRSTo yo varaturagaH siMhazca tAbhyAM sakAzAdatirekeNa - atizayena varttitA - varculA kaTiryeSAM te tathA, gaGgAvarttuka iva dakSiNAvarttataraGgabhaGgurA ravikiraNairbodhitaM vikAsitaM 'vikosAyataM' tti vigatarakozaM kRtaM yatpadmaM paGgajaM tadvad gambhIrA vikaTA ca nAbhiryeSAM te tathA, 'sAhaya ' tti saMhitaM - saGkSiptaM yatsoNaMdaM-trikASThikA mulaM pratItaM darpaNa:-darpaNagaNDo vivakSito 'nagariya'tti sarvathA zodhitaM yadvarakanakaM tasya yaH tsaruH - khaGgAdimuSTiH sa ceti dvandvastaiH sadRzo yaH vapavajravat valitaH kSAmo madhyo - madhyabhAgo yeSAM te tathA, RjukANA avakrANAM samAnAM AyAmAdipramANataH 'sahiya'tti saMhatAnAM - aviralAnAM jAtyAnAM - svAbhAvikAnAM tanUnAM - sUkSmANAM kRSNAnAM - asitAnAM snigdhAnAM - kAntAnAM AdeyAnAMsaubhAgyavatAM laDahAnAM-manojJAnAM sukumAramRdUnAM - komalakomalAnAM ramaNIyAnAM ca romNAMtanUruhANAM rAji:- AvalI yeSAM te tathA, jhaSavihagayoriva - matsyapakSiNoriva sujAtau suSThu bhUtau pInau - upacitau kukSI - jaTharadezau yeSAM te tathA, jhaSodarA iti pratItaM, 'pamhavigaDanAbha' tti padmavidvikaTA nAbhiryeSAM te tathA, idaM ca vizeSaNaM na punaruktaM pUrvoktasya nAbhivizeSaNasya bAhulyena pAThAditi, sannatau-adhonamantau pArzvo pratItau yeSAM te tathA, saGgatapArthyAH, ata eva sundarapArthyAH sujAtapAzrvAH pArzvaguNopetapAsvA ityarthaH, 'miyamAiya'tti mitau-parimitI - mAtrikau mAtropetau ekArthapadadvayayogAt atIvamAtrAnvitau nocitapramANAnyUnAdhikau pInau - upacItau ratAdau - ramaNIyau pArzvo yeSAM te tathA, - - 'akaraMDuya'tti mAMsopAcitatvAt avidyamAnapRSThipAzrvAsthika mivakanakarucakaM-kAJcanakAnti nirmalaM - vimalaM sujAtaM - suniSpannaM nirupahata - rogAdibhiranupadrutaM dehaM zarIraM dhArayanti ye te tathA, kanakazilAtalamiva prazastaM samatalaM -aviSamarUpaM upacitaM -mAMsalaM vistIrNapRthulaMativistrINaM vakSo-hRdayaM yeSAM te tathA, yugasannibhau-yUpasadazau pInau - mAMsalau ratidau - ramaNIyau pIvarau - mahAntau prakoSThau - kalAcikAdezau, tathA saMsthitAH - saMsthAnavizeSavantaH suzliSTAH - sughaTanA laSTA - manojJAH sunicitAH suSThu nibiDA ghanAH - bahupradezAH sthirA - nAsuvaghaTAH subaddhA: - snAyubhiH suSThu baddhAH sandhayazca - asthisandhAnAni yeSAM te tathA, puravarasya varaparighavad-dvArArgalAvadvarttitau-vRttau bhujau - bAhU yeSAM te tathA, bhujagezvaro - bhujaGgarAjastasya vipulo - mahAn yo bhogaH - zarIraM tadvat AdIyata ityAdAnaH - Adeyo
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 441 dvAraM-1, adhyayanaM-4, ramyo yaH parighA-argalA 'ucchUDha'tti svasthAnAd avakSipto-niSkAzitaH tadvacca dI! bAhU yeSAM tetathA, raktatalau-lohitAdhobhAgau, uvaciya'tti aupacayikau-upacayanivRttauaupayiko vAucitau mRdukau-komalau mAMsalau-mAMsavantau sujAtau-suniSpannau lakSaNaprazastau- prazastasvastikAdicihnau acchidrajAlau-aviralAGgulisamudAyau pANI-hastau yeSAM te tathA pIvarAupacitAH sujAtAH-suniSpannAH komalA varAH aGgulyaH-karazAkhA yeSAM te tathA, . tAmrA-aruNAH talinAH-pratalAH zucayaH-pavitrAH rucirA-dIptAH snigdhA-arukSA nakhA-hastanakharA yeSAM te tathA, snigadhapANirekhA iti kaNThyaM, candra iva pANirekhA yeSAMte tathA, evamanyAnyapi catvAri padAni navaraM dikpradhAnaH svastiko diksvastiko dakSiNAvarta ityarthaH, ravizazizaGkhavaracakradikkhastikarUpA vibhaktA-viviktAH suviracitAH-sukRtAH pANiSu rekhA yeSAM te tathA, varamahiSavarAhazArdUlaRSabhanAgavarapratipUrNavipulaskandhA iti kaNThyaM, navaraM varAhaH-zUkaraH zArdUlaH-vyAghra RSabho-vRSabho nAgavara-gajavaraH, catvAryaGgulAni suSTupramANaM yasyAH kambuvareNa ca-pradhAnazavena sahazI unnatatvaliyogAbhyAM samAnA grIvA-kaNTho yeSAMtetathA, avasthitAni-na hIyamAnAnivarddhamAnAnica suvibhaktAtani-viviktAnicitrANi ca-zobhayAadbhutabhUtAnizmazrUNi-kUrcakezA yeSAMtetathA, upacitaM-mAMsalaMprazastaMzArdUlasyeva vipulaM ca hanu-cibUkaM yeSAM te tathA, 'oyaviya'ti parikarmitaM yacchilApravAlaM-vidrumaM bimbaphalaM ca-golhAphalaM tatsannibhaH-tatsazoraktatvenAdharoSThaH-adhastanadantacchado yeSAM te tathA, pANDuraM yacchazisakalaM-candrakhaNDaM tadvad vimalaM zAGkSavad gokSIraphenavat 'kuMda'tti kundapuSpavat dakarajovat mRNAlikAvacca-padminImUlavaddhavalA dantazreNI-dazanapaGkitaryeSAM te tathA, ____ akhaNDadantAH-paripUrNadazAnAH asphuTitadantAH-rAjIrahitadantAH aviraladantAHghanadantAH susnigdhadantAH sujAtadantAH-suniSpannadantAH, eko danto yasyAM sA ekadantA sA zreNI yeSAM te tathA, dantAnAmatighanatvAdekadantevadantazreNisteSAmitibhAvaH, anekadantA dvAtriMzaddantA iti bhAvaH, hutavahena-agninA nirdhamanaM-nirdagdhaMdhautaM-prakSAlitamalaM yattapanIyaM-suvarNavizeSaH tadvadraktatalaMlohitarUpaMtAluca-kAkudaM jihvA ca-rasanA yeSAM te tathA, garuDasyeva-suparNasyeva AyatA-dIrghA RjvIsarakAla tuGgA-unnatA nAsA-ghoNo yeSAM te tathA, avadAlitaM-sajjAtAvadalanaM vikasitaMyatpuNDarIkaM-zatapa tadvannayane-locanayeSAM te tathA 'kokAsiya'ttivikasiteprAyaHpramuditvAtteSAMdhavale-sitepatrale-pazramavatIakSiNI-locane yeSAM te tathA, AnAmitaM-ISannAmitaM yaccApaM-suniSpanne bhruvau yeSAM te tathA, AlInau natu Tapparau pramANayuktau-upapannapramANau zravaNau-karNI yeSAM te tathA ata eva suzravaNAH suSThu vA zravaNaMzabdopalambho yeSAM te tathA, pInau-mAMsalau kapolalakSaNau dezabhAgau-vadanasyAvayavau yeSAM tetathA, acirodgatasyevAta eva bAlacandrasya-abhinavazazinaH saMsthitaM-saMsthAnaM yasya tattathA tadevaMvidhaM mahad-vistIrNaM 'niDAla tti lalATaMbhAlaM yeSAM te tathA, uDDapatiriva-candra iva pratipUrNaM saumyaM ca vadanaM yeSAM te tathA, tathA chatrAkArottamAGgadezA iti kaNThyaM, dhano-lohamudgarastadvannicitaM nibiDaM ghanaM vA-atizayena nicitaMghananicitaM subaddhaM snAyubhiH lakSaNonnataM-mahAlakSaNaM kUTAgAranibhaM-sazikharabhavanatulyaM piNDikeva vartulatvena
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 piNDikAyamAnaM agraziraH- ziro'graM yeSAM te tathA, hutavahena nidhyAtaM ghautaM taptaM ca yattapanIyaM - raktavarNaM suvarNaM tadvadraktA-lohitA 'kesaMta' tti madhyakezA kezabhUmiH --mastakatvag yeSAM te tathA, zAlmalI - vRkSavizeSastasya yatpauNDaM - phalaMghananicitaM - atyarthaM nibiDa choTitaM caH ghaTTitaM tadvanmRdavaHsukumArAH vizadAH- vispaSTAH prazastA - maGgalyAH sUkSmAH zlakSNAH lakSaNAH - lakSaNavantaH sugandhayaHsadganadhAH sundarAH - zobhanAH bhujamocako - ratnavizeSastadvat bhRGgaH- kITavizestadvannIloratnavizeSaH sa iva kajjalamiva prahaSTabhramaragaNaH pramuditamadhukaranikaraH sa iva ca snigdhAH - kAlakAntayaH nikurumbAH - samUharUpAH nicitA - avikIrNAH kuJcitAH - vakrAH pradakSiNAvarttAzcaavAmavRttayo mUrdhani-zirasi zirasijA:- kezA yeSAM te tathA, sujAtasuvibhaktasaGgatAGgA iti kaNThyaM, lakSaNavyaJjanaguNopapetA iti prAgvat, prazastadvAtriMzallakSaNadharA iti kaNThyaM, haMsasyeva kharaH - zabdaH SaDjAdirvA yeSAM te tathA, evamanyAnyapi, navaraM odhena- avicchedenAvitruTitatvena svaro yeSAM te tathA, tathA suSThu svarasya zabdasya nirdoSa-nirhrAdo yeSAM te tathA, vAcanAntare siMhaghoSAdikAni vizeSaNAni paThyante, tatra ghaNTAzabdAnupravRttaraNitamiva yaH zabdaH sa ghoSa ucyate, vajrarSabhanArAcAbhidhAnaM saMhananaM - asthisaJcayarUpaM yeSAM te tathA, tatra119 11 442 "rasaho u hoi paTTo vajraM puNa kIliyA viyANAhi / ubhao makkaDabandho nArAyaM taM viyANAhi // " samacaturanAbhidhAnena saMsthAnena saMsthitA ye te tathA, tatra samacaturasratvamUrdhvakAyAdhaH kAyayoH samagrasvasvalakSaNatayA tulyatvamiti, chAyayodyotitAGgopAGgA iti kaNThyaM, 'pasatthacchavi'tti prazastatvacaH nirAtaGkAH-nIrogAH kaGkasyeva - pakSivizeSasyeva grahaNI - gudAzayo nIrogavarccaskatayA yeSAM te tathA, kapotasyeva-pakSivizeSasyeva pariNAmaH- AhArapariNatiryeSAM te tathA, kapotAnAM hi pASANA apijIryanta iti zrutiH, zakuneriva - pakSiNa iva 'posaM 'ti apAnaM yeSAM te tathA, purISotsarge nirlepApAnA ityarthaH, pRSThaM cAntarANi ca - pArzvadezaH Uru ca pariNatAH - sujAtA yeSAM te tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, padmaM ca - kamalaM utpalaM ca-nIlotpalaM tatsa zo gandho yasya sa tathA tena zvAsena surabhi vadanaM yeSAM te tathA, anulomaH - anukUlo manojJa ityarthaH vAyuvegaHzarIrasamIraNajavo yeSAM te tathA, avadAtAH - gaurAH snigdhAH kAlAzca - zyAmAzca iti dvandvaH, vaigrahika - zarIrAnurUpo unnatau pInau kukSI-udaradezau yeSAM te tathA, amRtasyeva raso yeSAM te tathA tAni phalAnyAhAro yeSAM te tathA, trigavyUtasamucchritA ityAdi kaNThyaM / pramadA api ca- striyo'pi teSAM - mithunakarANAM bhavanti saumyAH - araudrAsujAtAni sarvANyaGgAni sundarANi ca yAsAM tAstathA, pradhAnamahelAguNairyuktA iti kaNThyaM, atikAntauatikamanIyau ''visappamANa' tti viziSThasvapramANau athavA visarpantAvapi saJcarantAvapi mRdUnAM madhye sukumAlI kUrmasaMsthitau - unnatatvena kacchapasaMsthitau zliSTau - manojJI calanI - pAdau yAsAM tAstathA, RjavaH - saralA mRdavaH - komalAH pIvarAH - upacitAH susaMhatAH - aviralAH aGgulyaHpAdAGgalayo yAsAM tAstathA abhyunnatA - unnatA ratidAH - sukhadAH athavA racitA iva racitAH talinA:- : - pratalAH tAmnA - AraktAH zucayaH - pavitrAH snigdhAH - kAntA nakhA yAsAM tAstathA,
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-4, 443 romarahitaM-nirlomakaM vRttasaMsthitaM-vartulasaMsthAnaM ajadhanyaprazastalakSaNaM-pracuramaGgalyacihna 'akoppa'tti adveSyaMramyaM jaGghAyugalaM yAsAMtAstathA, ____ sunirmitau-sunyastau sunigUDhau-anupalakSyau jAnunoH-aSThIvatomA'salau-mAMsopacitau prazastau-mAGgalyau subaddhau snAyubhiH sandhi-sandhAne yAsAMtAstathA, kadalIstambhAt-mocAkANDAt sakAzAd atirekeNa-atizayena saMsthitaM-saMsthAnaM yayoste kadalIstambhAtirekasaMsthite nivraNevraNarahitesukumAlamRdukomale atyarthaMkomale avirale-parasparAsanne same-pramANatastulye sahite-yukte lakSaNairiti gamyate sahike vA-kSame sujAte-suniSpanne vRtte-vartule pIvare-sopacaye nirantare-parsaparaM nirvizeSe UrU-uparitanajaGghe yAsAMtAstathA, aSTApadasya-dyUtaviseSasya vIcaya iva vIcayaH-taraGgAkArA rekhAstapradhAnaM pRSThamiva pRSThaM-phalakaMaSTApadavIcipRSThaMtadvatsaMsthitA-tatsaMsthAnAprazastA-vistIrNApRthulA-ativistIrNA zroNiH-kaTI yAsAM tAstathA, vadanAyAmasya-mukhadIrghatvasya yapramANaM tato dviguNitaM-dviguNaM caturviMzatyaGgulamityarthaH vizAlaM-vistIrNaM mAMsalasubaddhaM-upacitAzlathaM jaghanavaraM- pradhAnakaTIpUrvabhAgaM dhArayanti yAstAstAthA, vajravat virAjitAH kSAmamadhyatvena vajravirAjitAH prazastalakSaNA nirudarAzca-tucchodarA yAstAstathA, tisRbhirvalibhirvalitaH-saJjAtavalikastanuHkRzaH namito-nato madhyo-madhyabhAgo yAsAMtAstathA, RjukAnAM-avakrANAM samAnAM-tulyAnAM saMhitAnAM-aviralAnAMjAtyAnAM-svabhAvajAnAMtanUnAM-sUkSmANAM kRSNAnAMkAlanAM snigdhAnAMkAntAnAM AdeyAnAM-ramyANAM laDahAnAM-lalitAnAM sukumAlamRdUnAM-atimRdUnAM suvibhaktAnAM -viviktAnAMromNAM rAjiH-paddhatiH yAsAMtAstathA, gaGgAvartaka iva pradakSiNAvartA taraGgavadbhaGgA yasyAM sA tathA sA ca ravikiraNaistaruNairbodhitaM AkozAyamAnaM-vimukulIbhavat yatpadmaM tadvat gambhIrA vikaTAca nAbhiryAsAMtAstathA, anubhaTau-anulbaNau prazastau-sujAtau pInauca-upacitau kukSI yAsAMtAstathA, sannataparvAdivizeSaNAnipUrvavat, akaraMDukA anupalakSyapRSThAsthikA kanakarucakavatsuvarNarucivannirmalA sujAtA nirupahatA ca gAtrayaSTiryAsAM tAstathA, kaJcanakalazayoriva pramANaM yayostau tathA tau samau-tulyau saMhitau-saMhatau laSTacucukAmelako zobhanastanamukhazekharauyamalausamazreNIko 'yugala'tti yugalarUpau vartitau vRttau payodharau-stanau yAsAM tAstathA, bhujaGgavatnAgavadAnupUrveNa-krameNa tanUkau-lakSNau gopucchavaTTattausamau-tulyau saMhitau-madhyakAyApekSayA viralau namitau-namnau Adeyau-subhagau laDahau-lalitau bAhU-bhujau yAsAMtAstathA, tAmranakhAH mAMsalAgrahastAH komalapIvaravarAGgulIkAH snigadhapANirekhAH zazisUrazaGkhacakra vasvastikavibhaktasuviracitapANirekhAzceti kaNThyAni, pInonnate kakSe-bhujamUle bastipradezazcaguhyadezo yAsAM paripUrNaH galakapolazca yAsAM tAstathA, caturaGgulasupramANA kambuvarasazIvarazaGkhatulyA grIvA yAsAM tAstathA, mAMsalasaMsthitaprazastahanukAH, hanu-cibukaM, zeSaM kaNThyaM, dADimapuSparrakAzo raktaityarthaH, pIvaraH-upacitaHpralambaH-ISallambamAnaH kuJcitaH-AkuJcito varaH-pradhAno'dharaH-adhastano dazanacchado yAsAM tAstathA, sundarottaroSThA iti kaNThayaM, dadhivat dakarajovat kundavaccaMdravat vAsantikA-vanaspativizeSastasyA mukulaM-korakaM tadvacca acchidrA
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/19 aviralA nirmalA dazanA-dantA yAsAM tAstathA, raktotpalavadrakte padmapatravacca sukumAle tAlujihve yAsAM tAstathA, karavIramukulamivAkuTilA - avakrA kvacidabhyunnatA - agre uccA RjuH - saralA tuGgAca uccA tadanyatra nAsA - ghoNo yAsAM tAstathA, zaradi bhavaM zAradaM navakamalaM ca-3 -AdityabodhyaM kumudaM ca candravikAzyaM kuvalayaM ca - nIlotpalaM padmaM eSAM yo dalanikastatsadaze lakSaNaprazaste ajihme-amande kAnte nayane yAsAM tAstathA, AnAmitacApavadrucire kRSNAbhrarAjyA saGgate - anugate sadhzyAvityarthaH sujAte tanU kRSNe snigdhe ca bhruvau yAsAM tAstathA, AlInapramANayukta zravaNAH suzravaNA iti ca prAgvat, pInA - upacitA mRSA - zuddhA gaNDarekhA - kapolapAlI yAsAM tAstathA, caturaGgulaM- caturaGgulamAnaM vizAlaM - vistIrNaM samaM - aviSamaM lalATaM yAsAM tAstathA, kaumudI - kArttikI tasyA yo rajanIkaraH - candrastadvadvimalaM paripUrNaM saumyaM ca vadanaM yAsAM tAstathA, chatronnatottamAGgAH akapilasusnigdhadIrghazirojA iti kaNThyaM, 444 chatraM 1 dhvajaH 2 yUpaH 3 stUpaH 4 etAnyanyAnyapi prAyaH prasiddhAni 'dAmaNi'tti rUDhigamyaM 4 kamaNDalu 6 kalazo 7 vApI 8 svastikaH 9 patAkA 10 yavo 11 matsyaH 12 kUrmaH - kacchapaH 13 rathavaro 14 makaradhvajaH - kAmadevaH 15 aMko - rUDhigamyaH 16 sthAlaM 17 aGkuzaH 18 aSTApadaM - dyUtaphalakaM 19 supratiSThakaM - sthApanakaM 20 ( amara ) mayUraH amaro vA 21 zriyA'bhiSeko-lakSmyabhiSekaH 22 toraNaM 23 medinI 24 udadhiH 25 varapravarabhavanaM - varANAM pravaragehaM 26 girivaraH 27 varAdarza; - varadarpaNaH 28 salalitAzca - lIlAvanto ye gajAH 29 RSabhaH 30 siMha 31 stathA cAmaraM 32 etAni prazastAni dvAtriMzallakSaNAni dhArayanti yAstAstathA, haMsasadakSagatayaH kokilamadhuragirazceti kaNThyaM, kAntAH - kamanIyAH sarvasya janasya anumatAH-abhimatAH vyapagatavalIpalitavyaGgA durvarNavyAdhidaurbhAgyazokamuktAzca yAstAstathA, uccatve narANAM stokonamucchiritAH kiJcinyUnatrigavyatocchritA ityarthaH zRGgArasya- rasavizeSasya agAramivAgAraM cAruveSAzca - sunepathyAH, tatathA sundarANi stanajaghanavadanakaracaraNanayanAni yAsAM tAstathA, lAvaNyena - spRhaNIyatayA rUpeNa - AkAravizeSeNa navayauvanena guNaizcopapetA yAstAstathA, nandavanavivaracAriNya iva apsaraso - devyaH tatra nandanavanaM - merordvitIyavanaM, uttarakuruSu mAnuSyarUpA aprasaro yAstAsatathA AzcaryaM - adyutamiti prekSyante yAstAstathA, 'tinnI' tyAdi 'kAmANaM 'ti yAvatkaNThyaM, uktaM ca // 1 // , "tiryaJco mAnavA devAH kecit kAntAnucintanam / maraNe'pi na muJcanti, sadyogaM yogino yathA // " tadevametAvatA granthenAbrahmakAriNo darzitAH / atha yathA tatkriyate tatphalaM ca, tadevaM dvAradvayaM yugapad darzayitumAha mU. (20) mehuNasannAsaMpagiddhA ya mohabhariyA satthehiM haNaMti ekkamekkaM visayavisa udIraesu, avare paradArehiM hammaMti visuNiyA dhaNanAsaM sayaNavippaNAsaM ca pAuNaMti, parassa dArAo je avirayA mehuNasannasaMpagiddhA ya mohabhariyA assA hatthI gavA ya mahisA migA ya mAreti ekkamekka, maNuyagaNA vAnarA ya pakkhI ya virujjhaMti, mittANi khippaM bhavaMti sattU samaye dhamme gaNeya bhiMdaMti pAradArI, dhammaguNarayA yaM baMbhayArI khaNeNa ulloTThae carittAo jasamaMto
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-4, 445 suvvayA ya pAti ayasakittiM rogattA pavaditi royavAhI, duve ya loyA duArAhagA bhavaMti ihaloe ceva paraloe parassa dArAo je avirayA, taheva kei parassa dAraM gavesamANA gahiyA hayA ya baddharuddhA ya evaM jAva gacchaMti vipulamohAbhibhUyasannA, mehuNamUlaM ca subbae tattha tatthavattapuvA saMgAmA jaNakkhayakarAsIyAe dovaIekae ruppiNIe paumAvaIetArAe kaMcaNAe rattasubhaddAe ahilliyAe suvanaguliyAe kinnarIe surUvavijumatIe rohiNIe ya, __ anesuyaevamAdiesubahavo mahilAkaesusuvvaMti aiktA saMgAmA gAmadhammamUlA ihaloe tAva naTThA paraloevi ya naTThA mahayA mohatimisaMdhakAre ghore tasathAvarasuhumabAdaresu paJjattamapajjattasAhAraNasarIrapatteyasarIresuyaaMDajapotajajarAuyarasajasaMseimasaMmucchimaubbhiyauvavAdiesu ya naragatiriyadevamANusesujarAmaraNarogasogabahule paliovamasAgarovamAiMamAdIyaM anavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakatAraM aNupariyaTTati jIvA mohavasasaMniviTThA / eso so abaMbhassa phalavivAgo ihaloio pAraloio ya appasuho bahudukkho mahabbhao bahurayappagADho dAruNo kakkasoasAo vAsasahassehiM muccatI, nayaavedaittA asthi humokkhotti, evamAhaMsu nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahesI ya abaMbhassa phalavivAgaM eyaM taM abaMbhaMpi cautthaM sadevamaNuyAsurassa logassa patthaNijaM evaM cirapariciyamaNugayaM duraMtaM cautthaM adhammadAraM samattaMti bemi 4 // vR. 'mehuNe'tyAdi, etadvibhAgazca svayamUhyaH, tatra maithunasaMjJAyAM sampragRddhA-AsaktA yete tathA, mohasya--ajJAnasya kAmasya vA bhRtA mohabhRtAH zastraiH ghnanti 'ekkamekkaM ti paraspareNa 'visayavisatti saptamyAH SaSThayarthatvAdviSayaviSayasya 'uIraesutti udIrakeSu-pravartakeSu aparekecana 'paradArehi'nti paradAreSupravRttA iti gamyate 'hammaMta'ttihanyante paraiH 'visuNiya'tti vizeSeNa zrutAH-vijJAtAH santo dhananAzaMsvajanavipraNAzaMca pAuNaMti' prApnuvanti, rAjJaH sakA-zAditi gamyate, 'parassa dArAo je aviraya'tti parasya dArebhyo ye'viratAH, tathA maithunasaMjJA-sampragRddhAzca mohabhRtAH azvA hastino gAvazca mahiSA mRgAzcamArayanti ekkamekkaM tiparasparaMtathA manujagaNAH vAnarAzvapakSiNazca virudhyante-viruddhA bhavanti, etadevAha-mitrANi kSiprabhavantizatravaH, Aha c||1|| "santApaphalayuktasya, nRNAM premvtaampi| baddhamUlasya mUlaM hi, mahadvairataroH striyaaH||" samayAn-siddhAntArthAndharmAn-samAcArAn gaNAMzca-ekasamAcArajanasamUhAbhindanti vyabhicaranti paradAriNaH-parakalatrAsaktAH, uktNc||1|| "dharmaM zIlaM kulAcAraM, zaurya snehaM ca maanvaaH| tAvadeva hyapekSante, yAvanna strIvazo bhavet // " dharmaguNaratAzca brahmacAriNaHkSaNena-muhUrtenaiva 'uloTTae'tti apavarttante caritrAt-saMyamAt maithunasaMjJAsampragRddhA iti varttate, Aha c||1|| "zlathasadbhAvanAdharmA, striivilaasshiliimukhaiH| muniryoddho hato'dhastAnipatedazIlakuJjarAt // " -'samaMta'tti yazasvinaH suvratAzca prApnuvantyakIrti, Aha ca
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 // 1 // "akIrttakAraNaM yoSit, yoSidvairasya kAraNam / saMsArakAraNaM yoSit, yoSitaM varjayet tataH // " kvacidayazaHkIrttimiti pAThaH, tatra sarvadiggAmi yazaH ekadiggAminI kIrttiriti vizeSaH, yazasA saha kIrttiriti samAsaH tanniSedhastvayazaH kIrttistAM, rogArttAH - jvarAdipIDitA vyAdhitAzca - kuSThAdyabhibhUtA pravarddhayanti vRddhiM nayanti rogavyAdhIn paradArebhyo'viratA iti sambandhaH, Aha ca 119 11 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/20 "varjayedvidalaM zUlI, kuSThI mAMsaM jvarI ghRtam / dravadravyamatIsArI, netrarogI ca maithunam // " (tathA) "vraNaiH zvayathurAyAsAtsa ca rogazca jAgarAt / tau ca ruktaM (bhaGgo) divAsvApAt, te ca mRtyuzca maithunA / " diti, dvAvapi loka - janmanI durArAdhau bhavataH, tAvevocyete - ihalokaH paralokazca, keSAmityAha - parasya dArebhyaH - kalatrAde ye aviratAH - aniva-ttAH, Aha ca"paradArAnivRttAnAmihAkIrtirviDambanA / 119 11 // 2 // paratra durgatiprAptirdIrbhAgyaM SaNDatA tathA // " tathaiva kiMcetyarthaH kecit parasya dArAn gaveSayantaH gRhItAzca hatAzca baddharuddhAzca evaM 'jAva gacchaMti' tti iha yAvatkaraNAt tRtIyAdhyayanAdhIto 'gahiyA ya hayA ya baddharuddhAya' ityAdi 'naraye gacchanti nirabhirAme'ityetandataH subahugranthaH sUcitaH, sa ca savyAkhyAnastata evAvadhAryaH kimbhUtAste narayaM gacchanti ? - vipulena mohena- ajJAnena madanena vA'bhibhUtA - vijitA saMjJAsaMjJAnaM yeSAM te tathA, tathA maithunaM mUlaM yatra varttate tanmaithunamUlaM kriyAvizeSaNamidaM, caH punararthaH, zrUyaMte - AkarNyate tatra tatra - teSu teSu zAstreSu vRttA-jAtAH pUrvaM - pUrvakAle vRttapUrvAH saGgrAmAH bahujanakSayakarA rAmarAvaNAdInAM kAmalAlasAnAM, - kimarthamityAha-zItAyA draupadyAzca kRte - nimittaM, tatra zItA janakAbhidhanasya mithilAnagarIrAjasya duhitA vaidehInAmnyAstadbhAryAyAH dehajA bhAmaNDalasya sahajAtasya bhaginI vidyAdharopanItaM devatAdhiSThitaM dhanuH svayaMvaramaNDape nAnAsvecaranAkinikarasamakSaM ayodhyAbhidhAnanagarInivAsino dazarathAbhidhAnasya naranAyakasya sutena rAmadevena padmAparanAmnA baladevena lakSmaNAbhidhAnavAsudevajyeSThabhrAtrA svaprabhAvenopazAntAdhaSThAtRdevatamAropitaguNaM vidhAya prAptasAdhuvAdena mahAbalena pariNItA, tato dazaratharAje pravivrajiSau rAmadevAya rAjyadAnArthamabhyutthite bharatAbhidhAne ca rAmadevasya mAtrAntarasambandhini bhrAtari pravrajitukAme bharatamAtrA pUrvapratipannavarayAcanopAyena rAjye bharatAya dApite bandhusnehAccApratipadyamAne rAjyaM bharatapitRvacanasatayatArthaM bharatasya rAjyapratipattyarthaM vanavAsamupAzritena salakSmaNena rAmeNa saha vanavAsamadhiSTitA, tatazca lakSmaNena kautukena tatra daNDakAraNye saJcaratA AkAzasthaM khaGgaratnamAdAya kautukeneva vaMzajAlicchede kRte chinne ca tanmadhyavarttini vidyAsAdhanaparAyaNe rAvaNabhAgineye kharadUSaNacandranakhAsute saMbukkAbhidhAne vidyAdharakumAre daSTAva ca taM pazcAttApamupagatena lakSmaNenAgatya bhrAturnivedite'smin vyatikare
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-4, 447 etadvyatikaradarzanakupitAyAM - -candranakhAyAMpunA rAmalmaNayordarzanAt saJjAtakAmAyAMkRtakanyArUpAyAM tatprArthanAparAyAM tAbhyAmaniSTAyAM ca putramAraNAdivyatikare ca tayA zokaroSAbhyAM kharadUSaNasya nivedite tena ca vairaniryAtanodyatena saha lakSmaNeyoddhamArabdhe jJAtabhAgineyamaraNAdivyatikaraNalaGgAnagarItaAkAzena gacchatA rAvaNena dRSTvA dRSTvA ca tAM tena kusumazAyakazaraprasaravidhuritAntaHkaraNenAgaNitakulamAlinyena apahasitavivekaratnena vimuktadharmasaMjJena anAkalitAnarthaparampareNa vimuktaparalokacintena jAtazItApahArabuddhinA vidyAnubhAvopalabdharAmalakSmaNasvarUpeNa vijJAtatatsatkalasiMhanAdasaGketakaraNena lakSmaNasaGgAmasthAne gatvA muktesiMhanAdecalitetadabhimukhe rAme ekAkinI satIapahatA jhigiti nItAcalaGkAyAMvimuktAgRhodyAne prArthitAcadazakandhareNAnukUlapratikUlavAgbhirbahuzo na ca tamiSTavatI, rAmeNa ca sugrIvabhAmaNDalahanumadAdividyAdharavRndasahAyena mahAraNavimaI vidhAya nAnAvidhAnnarezvarAnnihatya dazavadanaMca vinipAtya nItAsvagRhamiti tathA draupadyAH kRte saGgrAmo'bhavat, tathAhi kAmpilyapure drupado nAma rAjA babhUva, culanI ca bhAryA, tayoH sutA draupadIdhRSTArjunasya kaniSThAsvayaMvaramaNDapavidhinA hastinAgapuranAyakapANDurAjaputraiyudhiSTharAdibhiH pariNItA, anyadA pANDurAjasya kuntIbhAryayA pANDavaidrupadyA ca parivRtasya sabhAyAM nAradamunirgaganAdavatatAra abhyutthitazcasaparivAreNa pANDunA draupadyAtuzramaNopAsikAtvena mithyASTirmunirayamitikRtvAnAbhyutthitazca tato'sau taMprati dveSamAgamat, anyadAcAsaudhAtakIkhaNDe pUrvabharate'marakaGkAbhidhAnarAjadhAnyAH padmanAbhasya nRpateH sabhAyAmavatatAra, tena ca kRtAbhyutthAnAdipratipattikaH san pRSTaH-kimastyanyasyApi kasyacidasmadantaHpuranArIjanasamAno nArIjanaH ?, sapunaruvAca-draupadyAH pAdAGguSThasyApisamAnonaramyatayA'yamiti zrutvA caitajjAtAnurAgo'sau tasyAM pUrvasaGgatikadevatAsamathyena tAmapahatavAn, sAcataM prArthanaparaMparipAlaya mAM SaNmAsAn yAvaditi pratipAdya SaSThabhaktairAtmAnaM bhAvayantI tasthau, tato hastinAgapurAdAyAtayA pANDavamAtrA dvArikAvatyAM kRSNAya tadapahAre nivedite kRSNena ca nAradamuneH sakAzAt padmanAbharAjamandire dRSTaiva mayA dropadIti tadvArtAyAM labdhAyA lavaNasamudrAdhipatiMsusthitadevamaSTamabhaktenArAdhya kRSNaH samudramadhyena tena vitIrNamArgaH paJcabhiH pANDavaiH sarathaiH sahAmarakaGkArAjaghAnyAbahirudyAnejagAma, sArathipreSaNena padmanAbhamAdarpitavAn, so'pi sabalo yoddhaMnirjagAma, pANDaveSutena punarmahAyuddhena nirmathitamAneSu kRteSu kRSNaH svayaM yuddhAya tena sahopatasthau, tataH kezavaH pAJcajanyazaGkhanAdena tatsainyatribhAgaM nirmathitavAn tribhAgaca zAGgagaNDIvadaNDapratyaJcATaGkAreNa tribhAgAvazeSabalecapadmanAbheprANabhayAnnagarIpraviSTe kRtanarasiMharUpeNajanArdanena pAdadardarakakaraNataH sambhagnapAkAragopurATTAlakA paryastabhavanazikharA rAjadhAnI kRtA, tatastena bhayabhItenAgatya praNamya ca draupadI tasya samarpitA, sa ca tAM pANDavAnAM samarpitavAna, taiHsaheva ca svkssetrmaajgaameti|tthaarukminnyaaH kRte saGAgrAmo'bhUt, tathAhi-kuNDinyAMnagaryAM bhISmanarapateH putrasya rukmimaNo nRpasya bhaginI rukmiNI kanyA babhUva, itazca dvArikAyAM kRSNavAsudevasya bhAryA satyabhAmA, tadgehe ca nAradaH kadAcidavatatAra, tayA tu vyagratayA na samyagupacaritaH,
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/20 tataH kupito'sau tAM prati sApalyamasyAH karomIti vibhAvya kuNDinIM nagarImupagataH, rukmiNyAcapraNataH san kRSNasya mahAdevI bhavetyAziSamavAdIt, kRSNaguNAMzcatatpurato vyAvarNayan taM prati tAM sAnurAgAmakarota, tadrupaM ca citrapaTe vilikhya kRSNasya tadupadazya tAM prati tamapi sAbhilASamakArSIt, tataH kRSNorukmiNaMtA yAcitavAn, rukmiNo'pi na dattavAn, zizupAlAbhidhAnaMcamahAbalaM rAjasUnumAnIya vivAhamArammabhitavAn, rukmiNIsatkayA pitRSvA ca kRSNasya rukmiNyapaharaNArtho lekho dattaH, tatazca rAmakezavau tAM nagarImAgato, rukmiNI ca pitRSvA saha ceTikAparivRtA devatArcanavyAjenodyAnamAgatA, kRSNena rathamAropitA, tatastau dvArikAbhimukhau tAMgRhItvApracalito, pUtkRtaMca ceTikAbhiHnirgatausadocaturaGgasainyasamagrau rukmiNIvyAvartanArthaM rukmizizupAlamahArAjau, tato vinivRttya halinA halamuzalAbhyAM divyAstrAbhyAM cUrNitaM tadvalaM vimuktau kRcchrajIvitau shishupaalrukminnaaviti| tathA padmAvatIkRte saGgAmo'bhUt, tatra ariSThanagare rAmamAtulasya hiraNyanAbhAbhidhAna-narAdhipasya duhitA padmAvatI babhUva, tasyAzcasvayaMvaramupazrutya rAmakezavAvanye ca rAjakumArA-statrAjagmuH, tatazca / // 1 // "pUei bhAiNijje vihIe so tattha raamgoviNde| revaganAmo jeTTho bhAyA ya hirnnnnnaabhss| // 2 // piuNA saha pavvaio so tattha namijinassa gayamoho / tassa ya revayanAmA rAmA sImA ya bNdhumii|| // 3 // duhiyAo paDhama ciya dinnAo Asi teNa rAmassa / tattha ya sayaMvaraMmI svvesinrvriNdaannN|| // 4 // puraocciya taM geNhai AhavakusalANa kannagaM knnho| jAyaM ca patthivehiM jujjhaMsaha jAyavANa'ulaM / / // 5 // savvatto viddavio muhuttamitteNa savvanaranAho / rAmo kannacaukkaM harIvi paumAvaIkannaM // " gahiuM tAhiM sameyA samAgayA niyapuravare satArAyAH kRte saGgrAmo'bhavat, tathAhi-kiMkindhapure vAlisugrIvAbhidhAnAvAdityarathAbhidhAnasya vidyAdharasya sutau vAnaravidyAvantau vidyAdharau babhUvatuH, tatra // 1 // "abhimAnena ya vAlI dAUNiyarassa taM niyaM rajjaM / siddho kayapavvajo suggIvo kuNai puNa rajjaM / / " tasya bhAryAtArAbhidhAnAbabhUva, tataH kazcitkhecarAdhipaH sAhasagatyabhidhAnaH tArAparibhogalAlasaH sugrIvarUpaM vidhAyAntaHpuraM praviveza, tayA ca cihnaH pratyabhijJAya niveditau jambuvadAdimantrimaNDalasya, tacca sugrIvadvayamupalabhya kimidamAzcaryamiti vismayaM jagAma, ttshc||1|| "niddhADiyA ya donivi purAu te maMtivaggavayaNeNa / jujhaMti macchareNa ya calito na esa aliyasuggIvo // " / tatazcAsau satyasugrIvo hanumadabhidhAnasya mahAvidyAdhararAjasya gatvA nivedayati sma, sa tvAgatya tayorvizeSamajAnannakRtopakAra eva svapuramagamat, tatazca lakSmaNavinAzitakharadUSaNa
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-4, 449 sambandhinipAtAlalakAparerAjyAvasthaM rAmadevamAkalayya zaraNaMprapannaH, tatastena sahagataHsalakSmaNo rAmaH kiSkindhapuresthito bahiH kRtazca sugrIveNa bAhuzabdastamupazrutya samAgato'sAvalIkasugrIvo rathArUDho raNarasikaH san, tayorvizeSamajAnastadvalaM rAmazcasthita udAsInatayA, kadarthitaHsugrIva itareNa, rAmasya gatvA niveditaM sugrIveNa-deva ! tava pazyato'pyahaM kadarthitastena, rAmeNoktaMkRtacihnaH punayuddhasva, tato'sau punayudhyamAno rAmeNa zaraprahAreNa paJcatvamApAditaH, sugrIvazca tArayA saha bhogAn bubhuje iti / kAzcanAsaM vidhAnakamapratItamiti na likhitaM / tathA raktasubhadrAyAH kRte saGgrAmo'bhUt, tatra subhadrA kRSNavAsudevasya bhaginI, sA ca pANDuputre'rjune raktetikRtvA raktasubhadroktA, sA ca raktA satyarjunasamIpamupagatA, kRSNena ca tadvinivartanAya balaM preSitaM arjunena ca tayollAsitaraNarasena tadvijitya sA pariNItA, kAlena ca tasyA jAto'bhimanyunAmA mahAbalaH putra iti| __ ahinikaaaprtiitaa|tthaa suvarNagulikAyAHkRtasaGgrAmo'bhUt, tathAhi-sindhusauvIreSu janapadeSu vidarbhakanagare udAyanasya rAjJaH prabhAvatyA devyAH satkA devadattAbhidhAnA dAsyabhavat, sAca devanirmitAMgozIrSacandanamayIM zrImanmahAvIrapratimAMrAjamandirAntarvarticaityabhavanavyavasthitAM praticarati sma, tadvandanArthaM ca zrAvakaH ko'pi dezAna saJcarana samAyAtaH, tatra cAgato'sau rogeNApaTuzarIrojAtaH tayAcasamyakpraticaratiHtuSTenacatena sarvakAmikamArAdhitadevatAvitIrNaM guTikAzatamadAyi, tayA cAhaM kubjA virUpA surUpA bhUyAsamiti manasi vibhAvyaikA guTikA bhakSitA, taprabhAvAtsA suvarNavarNAjAteti suvarNaguliketinAmnA prasiddhaadhimupagatA, tato'sau cintitavatI-jAtA me rUpasampad, etayA ca kiM bhartRvihInayA?, tatra tAvadayaM rAjA pitRtulyo na kAmayitavyaH, zeSAstu puruSamAtramataH kintaiH ?, tataH ujjayinyaH patiMcaNDapradyottarAjaMmanasyAdhAya guTikA bhakSitA, tato'sau devatAnubhAvAttAM vijJAya tadAnayanAya hastiralamAruhya tatrAyAtaH,AkAritAcatenasA, tayoktam AgacchAmiyadipratimAM nayasi, tenoktaM-tarhi zvo neSyAmi, tato'sau svanagarIMgatvA tadrUpAMpratimAM kArayitvA tAmAdAya tathaiva rAtrAvAyAtaH, svakIyapratimAM devatAnirmita-pratimAsthAne vimucya tAM suvarNagulikAM ca gRhItvAgataH,prabhAtecacaNDapradyotagandhahastivi-muktamUtrapurISagandhena vimadAnasvahastinovijJAya jJAtacaNDapradyotAgamo'vagatapratimA- suvarNagulikAnayano'sAvudAyanarAjaH paraM kopamupagato dazabhirmahAbalai rAjabhiH sahojjayinI prati prasthitaH, ___antarA pipAsAbAdhitasainyatripuSkarakaraNena devatayA nistAritasainyo'kSepeNojayinyA bahiH prAptaH, rathArUDhazca dhanurvedakuzalatayA sanaddhahastiralArUDhaM caNDapradyotaM prajihIrSumaNDalyA bhramantaM calanatalazaravyathitahastino bhuvi nipAtanena vazIkRtavAna, dAsIpatiriti lalATapaTTe mayUrapicchenAkitavAniti / kinnarI surUpavidyunmatI caaprtiitaa| tathA rohiNIkRte saGgrAmo'bhUt, tathAhi-ariSThapure nagare rudhironAma rAjA mitrA nAma devI tatputro hiraNyanAbhaH duhitAca rohiNI, tasyA vivAhArthaM rudhireNa svayaMvaroghoSitaH militAzca jarAsandhaprabhRtayaH samudravijayAdayo narAdhipatayaH upaviSTAzca yathAyathaM rohiNIca cAtryAkrameNopa[7 29
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/4/20 darziteSu rAjasu rAgamakurvatI tUryavAdakAnAM madhye vyavasthitena samudravijayAdInAmanujena dezAntarasaJcAriNA tatrAyAtena vasudevena rAjasUnunA pANavikAkAraM bibhrtaa||1|| mugdhamRganayanayugale ! zIghramihAgaccha maiva cirysy| kulavikramaguNazAlini ! tvadarthamahamAgato yadiha // ityakSarAnukAridhvanau pravAdite paNave samutphullalocanA saJjAtAnurAgA sarabhasamupazrutya svahastena vasudevasya gale mAlAmavalambitavatI, tataste rAjAna IrSyAzalyavitudyamAnamAnasA vasudevena sArddhasaGgrAmAyopatasthuH, tena ca raNaraGgarasikena sarvAn vinirjitya rohiNI pariNItA, jAtazca tasyA rAmAbhidhAno baladevaH sUnuriti / anyeSu ca evamAdikeSu-evaMprakAreSu bahavaH saGgrAmA iti sambandhaH mahilAkRteSustrIprayojaneSu zrUyante atikrAntAH-atItAH saGgrAmAH grAmadharmamUlAH-viSayahetavaH, te cAbrahmasevina ihaloketAvannaSTAH paradArAbhigamanenAkIrtiprApteH tathA paraloke'pica naSTAH, kimbhUtA ityAha 'mahayAmohatamisaMdhayAre'tti mahAmoha eva tamiAndhakAraM-atyantatamo yatra sa tathA tatra ghore-dAruNe, keSu jIvasthAneSu naSTA ityAha-trasasthAnavarasUkSmabAdareSu samayaprasiddheSu paryAptakAparyAptakasAdhAraNazarIrapratyekazarIreSucasamayaprasiddheSveva tathA aNDajAH-pakSimatsyAdayaH potamiva-vastramivajarAyuvarjitatvena potAdiva vA-bodhitthAdiva jAtAH potajA-hastyAdayaH te cajarAyuH-garbhaveSTanaMtatra jAtAH jarAyujAH-manuSyAdayaH teca rase-tImanAranAlAdau jAtA rasajAH teca saMsvedena nirvRttAH saMkhedimA-yUkAmatkuNAdayaH tecasammUrchana nirvRttAH sammUrchimAH-dardurAdayaste ca udbhidya bhuvaM jAtA udbhijjAH-svaJjanakAdayaH teca upapAte bhavA aupapAtikA-devanArakAste ceti dvandvo'tasteSu ca, etAneva saGgrAheNAha-narakatiryagdevamanuSyeSu jarAmaraNarogazokabahule paraloke ceti prakRtaM, kiyantaM kAlaM yAvatte tatra naSTA bhavantItyucyate-palyopamasAgaropamANi bahUnIti gamyate, tathA anAdikamanavadagraM anantaM, etadevAha-'dIhamaddhaM'ti dIrghAddhaM-dIrghakalaM dIrghAdhvaM vA-dIrghamArgaM cAturaMtaM-caturgatikaM saMsArakAntAraM anuparivartante jIvA mahAmohavazena sanniviSTA abrahmaNi yete tathA, 'eso' ityAdi pUrvavaditi / / adharmadvAre - adhyayanaM -4 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNaagasUtre adharmadvAre caturthaadhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / ___-adharmadvAre-adhyayanaM-5 - parigraha:dR. atha pazamaM vyAkhyAyate--asya caivaMpUrveNa sahAbhisambandhaH-anantarAdhyayane abrahmasvarUpamuktaM, tacca parigrahe satyeva bhavatIti parigrahasvarUpamatrocyate ityevaMsambandhasyAsyedaM parigrahasvarUpapratipAdanaprastAvanAparamAdisUtram mU. (21) jaMbU ! itto pariggaho paMcamo u niyamA nAnAmaNikaNagarayaNamaharihaparimalasapattadAraparijaNa dAsIdAsabhayagapesahayagayagomahisAuTTakharaayagavelagasIyAsagaDarahajANajaggasaMdaNasayaNAsaNavAhaNakuviyadhaNadhannapANabhoyaNAcchAyaNagaMdhamallabhAyaNabhavaNavihiM
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-5, 451 ceva bahuvihIyaM bharahaM naganagaraNiyamajaNavayapuravaradoNamuhakheDakabbaDamaDaMbasaMbAhapaTTaNasahassaparimaMDiyaM thimiyameiNIyaM egacchattaM sasAgaraM bhuMjiUNa vasuhaM aparimiyamanatataNhamaNugayamahicchasAranirayamUlo -lobhakalikasAyamahakkhaMdho ciMtAsayaniciyavipulasAlo gAravapaviralliyaggaviDavo niyaDitayApattapallavadharo pupphaphalaM jassa kAmabhogA AyAsavisaraNAkalahapakaMpiyaggasiharo naravatisaMpUjito bahujaNassa hiyayadaio imassa mokkhavaramottimaggassa phalihabhUo carimaM ahmmdaarN| vR. 'jaMbU'ityAdi, jambUriti ziSyAmantraNaM, ettottiitazcaturthAzravadvArAdanantaraMparigrahaNaM parigRhyata iti vA parigrahaH, iha ca parigrahazabdopAdAne'pi vakSyamANavizeSaNAnyathAnupapattyA parigrahataruriti draSTavyaM, paJcamastu-paJcamaH punarAzravo bhavatIti gamyate, paJcamatvaM cAsya sUtrakamAzrayaNAt, niyamAt-nizcayena nAnyaH paJcamatvamAzravANAM madhye labhate, kathaMbhUto'sAvityAha 'nAnAmaNI'tyAdi, tatra nAnAmaNyAdividhiMbhArataMvasudhAMcabhuktvApiyAapirimitA'nantA tRSNA anugatA ca mahecchA saiva mUlaM yasya parigrahataroH sa tathethi sambandhaH, tatra nAnAvidhA ye maNayaH-candrakAntAdyAHkanakaMca-suvarNa ralAnica-karketanAdIni mahArhaparimalAH-mahArhasugandhadravyAmodA ye saputradArAH-sutayuktakalatrANite caparijanazca-parivAraH dAsIdAsAzca-ceTIceTAH bhRtakAzca-karmakarAH preSyAzca-prayojaneSu preSaNIyAH hayagajagomahiSauSTrakharaa-jagavelakAzca pratItAH zibikAzca-kUTAcchAditajampAnavizeSAH zakaTAnica-gantryaH rathAzca-pratItAHyAnAni ca-gantrIvizeSA; yugyAnica-vAhanAni golladezaprasiddhajampAnavizeSAH syandanAzca-rathavizeSAH zayanAsanAni ca pratItAni vAhanAni ca-yAnapAtrANi _ 'kuviya'tti kupyAnica gRhopaskarAH khaTvA-tUlyAdayaH dhanAni cagaNimAdIni dhAnyapAna bhojanAcchAdanagandhamAlyabhAjanabhavanAnicapratItAnIti dvandvastatasteSAM vidhiH-kAryasAdhyamiti tatpuruSaH atastaMcaiva bahuvidhikaM-anekaprakAra, tathA bharataM-kSetravizeSaMnagAH-parvatAH nagarANikaravarjitAninigamA-vaNijAMsthAnAnijanapadA-dezAH puravarANi-nagaraikadezabhUtAnidroNamukhAnijalasthalapathopetAni kheTAni-dhUlIprAkAropetAni karbaTAni-kunagarANi maDambAnidUrasthavasimAntarANi saMvAhAH-sthApanyaH pattanAni-jalasthalapathayoranyatarayuktAni teSAM yAni sahANi tairmaNDitaM yattattathA. -stimitamedinIkaM-nirbhayamedinInivAsijanaM ekacchatraM ekarAjakamityarthaH sasAgaraM samudrAntamityarthaH bhuktvAparibhujya tathA vasudhAM-pRthivIM bharataikadezabhUtAMcabhuktvA etadbhoge'pItyarthaH 'aparimiyamaNaMtaNhamaNugayamahecchasAranirayamUlo'tti aparimitAnaMtA-atyantAnantA tRSNA-prAptArthasaMrakSaNarUpA yA cAnugatA-santatA mahatI cecchA-aprAptArthAbhilASarUpA te eva sArANi--akSayyANi nirayAni-nirgatazubhaphalAni mUlAni-jaTA yasya parigrahataroH athavA aparimitA'naMtatRSNayA yA anugatA mahecchA sArA nirayAca-narakaheturviziSTavegA vA saiva mUlaM yasya sa tathA, iha ca makArau prAkRtazailIprabhavau evaMvidhasamAsazceti, lobhaH pratItaH kaliH-saGgrAmaH
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/5/21 kaSAyAH-krodhamAnamAyA etaeva mahAnskandhoyasyasa tathA,ihacakaSAyagrahaNe'pi yallobhagrahaNaM tattasyapradhAnatvApekSaM,tathA cintAzca-cintanAniAyAsAzca-manaHprabhRtInAMkhedAHtaeva pAThAntareNa cintAzatAnyevanicitA-nirantarA vipulAH-vistIrNAzAlAH-zAkhAyasya satathA, tathA 'gArava'tti gauravANi RddhayAdiSvAdarakaraNAni tAnyeva -'paviralliya'tti vistAravat agraviTapaM-zAkhAmadhyabhAgAgrayaM vistArAgraM vA yasya sa tathA, pAThAntare gauravapravirellitAgrazikharaH, tathA 'niyaDitayApattapallavadharo' nikRtayaHatyupacArakaraNena vaJcanAnimAyAkarmAcchAdanArthAni vAmAyAntarANitA eva tvakpatrapallavAstAn dhArayati yaH sa tathA, pallavAzceha komala patraM, tathA puSpaM phalaM 'jassa kAmabhoga'tti pratItameva, tathA 'AyAsavi- zUraNAkalahapakaMpiyaggasiharo' AyAsaH-zarIrakhedaH visUrANA-cittakhedaH kalaho-vacanabhaNDanaM eta eva prakampitaM-prakammapamAnamagrazikharaM-zikharAgraM yasya sa tathA, narapatisaMpUjitobahujanasya hRdayadayita iti ca pratItaM, asya-pratyakSasyamokSavarasya-bhAvamokSasya muktireva-nirlobhataiva mArgaH-upAyo mokSavaramuktimArgaH tasya parighabhUtaH-argalopamo mokSavighAtaka itiyAvat caramamadharmadvAraM vyktN| anena ca yAdhza itidvAramuktaM, atha yannAmetyucyate mU. (22) tassa ya nAmAni imANi goNNANi hoti tIsaM, taMjahA-pariggaho 1 saMcayo 2 cayo 3 uvacao4 nihANaM 5 saMbhAro 6 saMkaro7Ayaro 8piMDo 9 davvasAro 10 tahA mahicchA 11 paDibaMdho 12 lohappA 13 mahaddI 14 uvakaraNaM 15 saMrakkhaNA ya 16 bhAro 17 saMpAuppAyako 18 kalikaraMDo 19 pavittharo 20 anattho 21 saMthavo 22 aguttI 23 AyAso 24 aviogo 25 amuttI 26 taNhA 27anatthako 28 AsattI 29 asaMtosottiviya 30, tassa eyANi evamAdINi nAdhejANi hoti tiisN| vR. tasya ca nAmAnImAni gauNAni bhavanti triMzat, tadyathA-parigRhyata iti parigrahaHzarIropadhyAdiH parigrahaNaM vA parigrahaH-svIkAraH 1 saMcIyata iti saJcayanaM vA saJcayaH 2 evaM cayaH3 upacayo 4 nidhAnaM 5 sambhriyate-dhAryatesambharaNaM vA-dhAraNaMsambhAraH 6saGkIryate saGkaraNaM vA-sampiNDanaMsaGkaraH7evamAdaraH 8 piNDaH piNDanIyaMpiNDanaMvA 9 dravyasAro-dravyalakSaNasAraH 10 tathA mahecchA-aparimitavAJchA 11 pratibandhaH-abhiSvaGgaH 12 lobhAtmA-lobhakhabhAvaH 13 mahatI icchA, kvacit 'mahaddIti pAThaH tatra 'aI gatau yAcane ceti vacanAdardiH-yAcA mahatI-jJAnopaSTambhAdikAraNavikalatvAdaparimANA amihArdiH 14 upakaraNaM- upAdhiH 15 saMrakSaNA-abhiSvaGgavazAccharIrAdirakSaNaM 16 bhAro-gurutAkaraNaM 17 sampAtAnAManarthamalIkAnAmutpAdakaH saMpAtotpAdakaH 18 kAlInAM-kalahAnAM karaNDa iva-bhAjanavizeSa iva kalikaraMDaH 19pravistAro-dhanadhAnyAdivistAraH20anarthaH-anarthahatutvAt 21 saMstavaHparicayaH sa cAbhiSvaGgahetutvAtparigrahaH 22 aguptiH-icchAyA agopanaM 23 AyAsaH-khedaH taddhetutvAtparigraho'pyAyAsa uktaH, Aha c||1|| "vahabaMdhaNamAraNa [sehaNAu kAo pariggahe ntthi?| taMjai pariggahucciya jaidhammo to naNu pvNco|gaahaa"] aviyogo-dhanAderatyajanaM 27 amuktiH-salobhatA 26 tRSNA-dhanAdyAkAGkSa 27
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 453 dvAraM-1, adhyayanaM-5, anarthakaH-paramArthavRttyA nirarthakaH 28 AsaktiH-dhanAdAvasaGgaH29 asantoSaH 30 ityapica tasya-parigrahasya etAni pratyakSANi evamAdIni-uktaprakAravanti nAmadheyAni bhavanti triMzaditi atha ye parigrahaM kurvanti tAnAha mU. (23) taM ca puna pariggaraM mamAyaMti lobhaghatthA bhavaNavaravimAnavAsiNo pariggaharutI pariggahe vivihakaraNabuddhI devanikAyA ya asurabhuyagagarulavijjujalaNadIvaudahidisipavaNathaNiyaaNavaMniyapaNavaMniyaisivAtiyabhUtavAiyakaMdiyamahAkaMdiyakuhaMDapataMgadevA pisAyabhUyajakkharakkhasakiMnarakiMpurisamahoragagaMdhavvA ya tiriyavAsI paMcavihA joisiyA ya devA bahassatIcaMdasUrasukkasaniccharA rAhudhUmakeubudhAya aMgArakA yatattatavaNijjakaNayavaNNAje yagahA joisammi cAraM caraMti keU ya gatiratIyA aThThAvIsativihA ya nakkhattadevagaNA nAnAsaMThANasaMThiyAo ya tAragAo ThiyalessA cAriNo ya avissAmamaMDalagatI uvaricarA -uDDhalogavAsI duvihA vemANiyA ya devA sohammIsANasaNaMkumAramAhiMdabaMbhalogalaMtakamahAsukkasahassAraANayapANayaAraNaaccuyA kappavaravimANavAsiNo suragaNA gevejjA anuttarAduvihA kappAtIyA vimANavAsI mahiDDikA uttamA suravarA evaMcatecaubvihA saparisAvi devA mamAyaMti bhavaNavAhaNajANavimANasayaNAsaNANi ya nAnAvihavatyabhUsaNA pavarapaharaNANi ya nAnAmaNipaMcavannadivvaMcabhAyaNavihiM nAnAvihakAmarUve veuvvitaaccharagaNasaMdhAte dIvasamudde disAo vidisAo cetiyANi vanasaMDe pavvate ya gAmanagarANi ya ArAmujANakANaNANi ya kUvasaratalAgavAvidIhiyadevakulasabhappavavasahimAiyAiMbahukAiMkittaNANiya parigeNhittA pariggahaM vipuladavvasAraM devAvi saiMdagA na tittiM na tuhi~ uvalaMbhati -accaMtavipulalobhAbhibhUtasattA vAsaharaikkhugAravaTTapavvayakuMDalarucagavaramAnusottarakAlodadhilavaNasaliladahapatiratikaraaMjaNakaseladahimuhavapAtuppAyakaMcaNakacittavicittajamakavarasiharakUDavAsI vakkhAraakammabhUmisu suvibhattabhAgadesAsukammabhUmisu, je'viya narA cAuraMtacakkavaTTI vAsudevA baladevA maMDalIyA issarA talavarA seNAvatI ibmA seTTI raTThiyA purohiyA kumArA daMDaNAyagA mADaMbiyA satthavAhA koDuMbiyAamaccAee anne ya evamAtI pariggahaM saMciNaMtiaNaMtaM asaraNaMduraMtaMadhuvamaniccaM asAsayaMpAvakammanemmaMavakiriyavvaMvinAsamUlaMbahabaMdhaparikilesabahulaM anaMtasaMkilesakAraNaM, tetaMdhanakaNagarayaNanicayaMpiMDiMtAcevalobhaghatthAsaMsAraMativayaMti savvadukkhasaMnilayaNaM, pariggahassaya aTThAe sippasayaM sikkhae bahujaNo kalAoya bAvattAriMsunipuNAo lehAiyAo sauNaruyAvasANAo gaNiyappAhANo causaddhiM ca mahilAguNe rajijaNaNe sippasevaM asimasikisivANijjaM vavahAraM atthaisatthaccharuppavA yaM vivihAo ya jogajuMjaNAo annesu evamAdiesu bahUsu kAraNasaesu jAvajjIvaM naDijjae saMciNaMti maMdabuddhI pariggahasseva ya uThAe karaMti pANANa vahakaraNaMaliyaniyaDisAisaMpaoge paradavvaabhijA saparadAraabhigamaNAsevaNAe AyAsavisUraNaMkalahabhaMDaNaverANiyaavamANaNavimANaNAoicchAmahicchappivA-sasatatatisiyA taNhagehilobhaghatthA -attANA aniggahiyA karetikohamANamAyAlobheakittaNijje pariggahe ceva hotiniyamA
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/5/23 sallA daMDA ya gAravA ya kasAyA sannA ya kAmaguNa aNhagA ya iMdiyalesAo sayaNasaMpaogA sacittAcittamIsagAI davvAiM aNaMtakAI icchaMti parigettuM sadevamaNuyAsurammi loe lobhapariggaho jiNavarehiM bhaNio natthi eriso pAso paDibaMdho atthi savvajIvANaM savvaloe vR. taM ca punaH parigrahaM 'mamAyaMti' tti mametyevaM mUrcchAvazAt kurvanti mamAyante svIkurvanti, zabdAderAkRtigaNatvAcAyaH, lobhagrastA bhavanavaravimAnavAsina iti ca vyaktaM, parigraharucayaH san parigraho rocate yeSAM te ityarthaH, parigrahe vividhakaraNabuddhayaH - asantaM parigrahaM vividhaM cikIrSava ityarthaH, devanikAyAzca vakSyamANA mamAyanta iti prakRtaM, asurAH - asurakumArAH bhujagAH - nAgakumArAH garuDAH- garuDadhvajatvAt suparNakumArAH 'vijju' tti vidyutkumArAH 'jalaNa' tti agnikumArAH 'dIva' tti dvIpa - kumArAH 'udahi' tti udadhikumArAH 'pavaNa' tti vAyukumArAH 'disi' tti dikkumArAH 'thaNiya'tti stanitakumArAH ete bhavanapatibhedAH, aNapannikAH 1 paNapannikAH 2 RSivAdikAH 3 bhUtavAdikAH 4 kranditA 5 mahAkranditAH 6 kUSmANDAH 7 patakA devAH 8 ete vyantaranikAyoparivarttino vyantaraprakArA aSTau nikAyAH, eteSAM cAsurAdInAM dvandvaH, tathA pizAcAdayo'STau vyantarabhedAH, tathA tiryagvAsina iti vyantarANAM vA vizeSaNa, tathA paJcavidhA jyotiSkAzca devAH candrAdayaH prasiddhA eva tathA bRhaspaticandrasUryazukrazanaizcarAH rAhudhUmaketubudhAzca aGgArakozca ete grahavizeSAH pratItA eva taptatapanIyakanakavarNAH - nidhmAtena raktavarNena ca hemnA tulyavarNA ityarthaH, 'je ya gaha' tti ye cAnye uktavyatiriktA grahA vyAlakAdayo jyotiSe - dajyotizcake cAraM - caraNaM caranti - Acaranti ketavazcajyotiSkaviseSAH, kimbhUtAH ? - gatiratayaH tathA aSTAviMzatividhAzca nakSatradevagaNAH - abhijidAdayaH tathA nAnAsaMsthAnasaMsthitAzca tArakAH sthitalezyAH - avasthitalezyAH avasthitadIptayo manuSyakSetrAdvahivyavastitatvAttAsAM tathA 'cAriNoya'tti cAriNyazca manuSyakSetrAntaH saJcariSNavaH, kathambhUtAzcAriNyaH ? avizrAmAHavizrAntA maNDalena - cakrabAlena gatiryAsAM tA avizrAmamaNDalagatayaH uparicarAH - tiryaglokasyoparitanabhAgavarttinyaH, tathA UrddhalokavAsino dvividhA vaimAnikAzca devAH kalpopapannakalpAtItabhedAt tatra kalpopannA dvAdazadhA, tAnAha 'sohammI' tyAdi kaNThyaM, dvividhAzca kalpAtItAH, etadevAha - 'gevijje' tyAdi kaNThyaM ca, prakRtaM nigamayannAha - 'evaM ca te' ityAdi kaNThyaM / yattanmamAyante tadAha-'bhavane 'tyAdi 'saiMdaga' tti etadantaM kaNThyaM ca, navaraM bhavanAnibhavanapatigRhANi gRhANyeva vA vAhanAni - gajAdIni yAnAni zakaTavizeSAH vimAnAnijyotiSkavaimAnikadevasambandhigRhANi yAnavimAnAni ca - puSpakapAlakAdIni nAnAmaNInAM sambandhI paJcavarNo divyazca yaH sa nAnAmaNipaJcavarNadivyastaM ca bhAjanavidhi-bhAjanajAtaM tathA nAnAvidhAni kAmena-svecchayA rUpANi yeSAM te tathA vikurvitA - vastrAdibhiH kRtavibhUSA ye'psarogaNAnAM saGghAtAste tathA, -
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-5, 455 ____ tataH karmadhArayo'tastAnnAnavidhakAmarUpavikurvitApsarogaNasaMghAtAn, 'ceiyANi tti caityavRkSAn ArAbhAdInAM vizeSaH prAgvadavagantavyaH 'kittaNAItikItyate-saMzabdhateyaiH kArayitA tAni kIrtanAni-devakulAdInyeva tAni ca mamAyante iti prakRtaM, tatazca parigRhya parigrahaM, kimbhUtamityAha-vipuladravyasAraM-prabhUtakastupradhAnaM 'devAvi saiMdaga'tti saindrakA api devAH, indrA devAzca kila maharddhayo vAJchitArthaprAptisamarthA dIrghAyuSazca bhavanti na ca te tathAvidhA api santastuSTayAdikaM labhante kutaH punaritare iti pratipAdanArthaM devAvi saiMdagA ityuktamiti, 'na tittiM na tuDhi uvalabhaMti'tti tRpti-icchAvinivRttiM tuSTiM toSamAnandaM na labhante aparAparavizeSaprAptayAkAGkSabAdhitatvAt, kimbhUtAste ityAha0atyantavipulalobhAbhibhUtA saMjJA-saMjJAnaM yeSAM te tathA varSadhareSu--himavadAdiSu parvateSu iSukAreSu-ghAtakIkhaNDapuSkaravaradvIpArddhayoH pUrvAparArddhakAriSu dakSiNottarAyateSu parvatavizeSeSu vRttaparvateSu-zabdApAtivikaTApAtyAdiSu vartulavijayArddha parvateSu kuNDale-jambUdvIpAdekAdazakuNDalAbhidhAnadvIpAntarvartini kuNDalAkAraparvate rucakavare-jambUdvIpAtrayodazarucakavarAbhidhAnadvIpAntarvartini maNDalAkAraparvate tathA mAnuSottare-manuSyakSetrAvArake maNDalAkAraparvate kAlodadhau-dvitIyasamudre -'lavaNa'tti lavaNasamudre 'salila'tti salilAsu gaGgAdimahAnadISu hadapatiSu-nadapradhAneSu padmamahApadmAdiSu mahAdeSu ratikareSu-nandIzvarAbhidhAnaSTamadvIpacakravAlavidikcatuSTayavyavasthiteSu caturyu jhallarIsaMsthiteSu parvateSu aJjanakeSu-nandIzvaracakravAlamadhyavartiSu parvateSu dadhimukheSuaJjanakacatuSTayapArzvavartipuSkariNISoDazamadhyabhAgavarttiSuSoDazasveva parvateSuavapAtAH-yeSu vaimAnikA devA avapatanti avapatya ca manuSyakSetrAdAvAgacchanti utpAtAzca-yebhyo bhavanapataya utpatya manuSyakSetraM samAgacchanti te cAneke tigiJchikUTAdayasteSu kAJcaneSu-uttarakurumadhye devakurumadhye ca pratyekaMpaJcAnAM mahAdAnAM pratyekamubhayoH pArzvayoH dazasudazasu sarvAgreNa dvizatIparimANeSukAJcanamayaparvateSu 'cittavicittattiniSadhAbhidhAnavarSadharapratyAsannayoHzItodAbhidhAnamahAnadyubhayataTavartinozcitravicitrakUTAbhidhAnayoH parvatayoH 'jamagavara'tti nIlavadvarSadharapratyAsannayoH zItAbhidhAnamahAnadhubhayataTavartinoryamakavarAbhidhAnaparvatayoH zikhareSusamudramadhyavarttigostUpAdiparvateSukUTeSuca-nandanavanakUTAdiSu vastuMzIlaM yeSAM te varSadharAdivAsino devA na labhante tRptimiti prakramaH, tathA-'vakkhAraakammabhUmIsutti vakSaskArAH-citrakUTAdayo vijayavibhAgakAriNaH akarmabhUmayaH-haimavatAdikabhogabhUmayaH tAsu yevartanta iti gamyate, tathA suvibhaktabhAgA dezAjanapadA yAsu tAsu karmabhUmiSu-kRSyAdikarmasthAnabhUtAsu bharatAdikAsu paJcadazaparimANAsu, kimityAha-ye'pica narAzcaturantacakravartinovAsudevA baladevAH pratItAH mANDalikA-mahArAjA IzvarA-yuvarAjAdayaH bhogikA ityanye talavarAH-kRtapaTTabandhAH rAjastAnIyAH senApatayaHsainyanAyakA ibhyA-yAvato dravyasyotkareNAntarito hastI na dRzyate tAvadravyapatayaH zreSThinaHzrIdevatAlaGkR taziroveSTanakavanto vaNignAyakAH rASTrikA rASTracintAniyuktakAH purohitAHzAntikarmakAriNa; kumArA-rAjyAyaH daNDanAyakAH-tantrapAlAH mADambikAH-pratyantarAjAnaH sArthavAhAH-pratItAH kauTumbikA-grAmamahattarAH santo ye sevakA amAtyA-rAjacintakA etetaca
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 ukta lakSaNAH anye caivamAdayaH parigrahaM saJcinvanti - piNDayanti, kimbhUtaM ? - anantaM aparimANatvAt azaraNaM A padmayo rakSaNAsamarthatvAt durantaM paryavasAnadAruNatvAt adhruvaM nAvazyaM bhAvinamAdityodayavat anityaM - na nityamasthiratvAt azAzvataM pratikSaNaM vizarArutvAt 'pAvakammanemma' nti pApakarmaNAM - jJAnAvaraNAdInAM mUlaM 'avakiriyavvaM 'ti jinAgamAJjanAJjitabuddhicakSuSAmavakaraNIyaM- vikSepaNIyaM tyAjyamitiyAvat vizAlamUlaM vadhabandhapariklezabahulaM anantaklezakAraNamiti ca kaNThyaM, navaraM saGkalezaH - cittAvizuddhiH, te devAdayaH taM dhanakanakaratnanicayaM piNDayantazcaiva lobhagrastA saMsAramatipatanti ativrajanti vA iti vyaktaM kimbhUtaM ? - sarvadukhAni sannilIyante - AzritAni bhavanti yatra sa tathA taM sarvaduHkhasannilayanamiti / praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/5/23 atha yathA parigrahaH kriyate tadAha-parigrahasyaiva cArthAya zilpazataM zikSatebahujanaM iti kaNThyaM, kintu zilpaM - AcAryopadeza prApyaM citrAdi kalAzca - dvisaptatiH sunipuNA lekhAdikAH zakunarutAvasAnAH-zakunarutaparyavasAnAH gaNitapradhAnA iti vyaktaM, tathA catuHSaSTiM ca mahilAguNAn, AliGganAdInAmaSTAnAM kriyAvizeSANAM vAtsyAyanAbhihitAnAM pratyekamaSTabhedatvAcatuHSaSTirmahilAguNA bhavantIti, gItanRtyAdayo vA strIjanocitA vAtsyAyanAbhihitAzcatuHSaSTireveti, tAMzca kiMvidhAn ? - - ratijananAniti pratItaM, tathA sippasevaM' ti zilpena sevA - vRttyarthinA rAjAdInAmavalaganaM zilpasevA tAM zikSate iti sambandhaH, tathA ' asimasikisivANijjaM 'ti 'asi' tti khaGgAbhyAsaM 'masi' tti maSIkRtyamakSaralipivijJAnaM kRSi - kSetrakarSaNakarma vANijyaM vaNigvyavahAraM tathA vyavahAraM-vivAdacchedanaM 'atthasatthaIsatthaccharuppagayaM' ti arthazAstraM - arthopAyapratipAdanaM zAstraM rAjanItyAdi 'IsatyaM' ti iSuzAstraM dhanurvedaM tsarupragataM - kSurikAdimuSTigrahaNopAyajAtaM vividhAMzca yogayojanAn bahuprakArAMzca vazIkaraNAdiyogAn parigrahAya zikSata iti pratItaM, - tathA anyeSu evamAdikeSu - evaMprakAreSu bahuSu kAraNazateSu - parigrahopAdAnahetuzateSu adhikaraNabhUteSu pravarttamAnA iti gamyaM, yAvajjIvaM - Ajanma 'naDijjae 'tti bahuvacanArthatvAdekavacanasya naTyante - vinaTyante, tathA saJcinvanti abuddhayo mandabuddhayo vA duSTabuddhiyuktAH parigrahamiti prastutaM, tathA parigrahasyaiva cArthAya kurvanti prANAnAM - jIvAnAM vadhakaraNaM - hananakriyA, tathA 'alIkanikRtisAtisamprayogAn' tatrAlIkaM - mRSAvAdaH nikRtiH - atyantAdarakaraNena paravaJcanaM sAtisamprayogo - viguNadravyasya dravyAntaramIlanena guNotkarSabhramotpAdanaM 'paradavvAbhijjhatti paradhanalobhaM paradravyAbhidhAnaM vA, prathamAntatvaM ca prAkRtatvAt, -tathA 'saparadAragamaNaMsevaNAe AyAsavisaraNaM ti khadAragamane AyAsaM zarIramanovyAyAmaM kurvantIti prakRtaM, paradArasevanAyAM ca visUraNaMaprAptau manaH khedaM parasya vA manaH pIDAM kurvantIti, 'kalahabhaNDanavairANica' tatra kalaho - vAcikaH bhaNDanaM kAyikaM vairaM - anuzayAnubandhaH, 'apamAnavimAnanAH' tatrApamAnanAni - vinayabhraMzAH vimAnanAH - kadarthanAH, kiMbhUtAH santaH kurvantItyAha'icchamahicchapivAsasayayatisiya'tti icchA - abhilASamAtraM mahecchA - mahAbhilASazcakravartyAdInAmiva te eva pipAsA - pAnecchA tayA satataM - saMtataM tRSitA ye te tathA, tathA 'taNhagehilobha
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-1, adhyayanaM-5, 457 dhatthA' tRSNAdravyAvyapecchA gRddiH-aprAptArthAkAGkSa lobhaH-cittavimohanaM tairgrastA-abhivyAptA yete tathA attaNAaNigahiya'ttiAtmanAanigRhItAanigRhItAtmAnaityarthaH kurvantikrodhamAnamAyAlobhAniti kaNThyaM, ___akIrtanIyAn-ninditAn, tathA parigraha eva ca bhavanti niyamAcchalyAni-mAyAdIni trINi daNDAzca-duSpraNihitamanovAkAyalakSaNAH gauravANi ca-RddhirasasAtagoravarUpANi kaSAyAHsaMjJAzca pratItAH, 'kAmaguNaaNhagA yatti kAmaguNAH-zabdAdayaH paJcata eva AzravAHAzravaddhArANicateca 'iMdiyalesAo'ttiindriyANiasaMvRttAnilezyAzcAprazastAbhavantItyarthaH, tathA 'sayaNasaMpaoga'ttisvajanasaMprayogAn icchantItisambandhaH, sacittAcittamizrakANi dravyANi anantakAni icchanti parigrahItuM, tathA sadevamanujAsuraloke lobhAtparigraho lobhaparigraho natu dharmArthaparigraho jinavarairbhaNitaH yaduta nAsti IdazaH parigrahAdanyaH pAza iva pAzo-bandhanaM pratibandhaH-pratibandhasaathAnamabhiSvaGgAzraya ityarthaH, tathA asti sarvajIvAnAM sarvaloke parigraha iti gamyaM, aviratidvAreNa sUkSmANAmapi parigrahasaMjJAsadmAvAditi yathA kurvantItyuktaM, mU. (24) paralogammi ya naTThA tamaMpaviTThA mahayAmohamohiyamatI timisaMdhakAre tasathAvarasuhumabAdaresupajattamapajjattaga evaMjAva pariyaTTati dIhamaddhaM jIvA lobhavasasaMniviThThA / eso so pariggahassa phalavivAo ihaloio paraloio appasuho bahudukkho mahabbhao bahurayappagADho dAruNo kakkasoasAovAsasahassehiMmuccai, na avetittA asthi humokkhotti, evamAhaMsunAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahesI ya pariggahassa phalavivAgaM / eso sopariggaho paMcamouviyamAnAnAmaNikaNagarayaNamahariha evaMjAvaimassa mokkhavaramottimaggassa phalihabhUyo carimaM adhammadAraM smttN|| vR. atha yAdRzaM phalaM parigraho dadAti taducyate-'paralogammi yatti paraloke cajanmAntaraviSaye cazabdAdihalokecanaSTAH sugatinAzAtsatpathabhraMzAca 'tamaMpaviTTha'ttiatrAnamagnAH 'mahayAmohamohiyamaitti prAkRtatvAnmahAmohena-prakRSTodayacAritramohanIyenamohitamatayaH, kimbhUta ityAha-tamiA-rajanItadvadajJAnAjandhakAroyaHsatamiAndhakArastatra, keSujIvasthAneSunaSTA ityAhatrasasthAvarasUkSmabAdareSu 'pajattaga'iha evaM yAvatkaraNAdidaM zyaM 'pajjattamapajjattagasAhAraNapatteyasarIresu ya aNDajapotajajarAyujarasajasaMseimasaMmucchiyamaubmitauvavAiesu ya naragatiriyadevamaNussesujarAmaraNarogasogabahulesupaliovamasAgarovamANianAiyaM anavayaggaM dIhamadaM cAuraMtasaMsArakaMtAra'miti, asya ca vyAkhyA caturthAdhyayanavadavaseyA, ke evaM phalabhujo bhavantItyAha-jIvA 'lobhavasasanniviTThA' lobhavazena parigrahe sanniviSTA abhiniviSTA ityarthaH, 'eso so' ityAdyadhyayananigamanaM vyAkhyA cAsya puurvvditi| adhunA''zravapaJcakanigamanAya gAthAkadambakamAha mU. (25) eehiM0, vR. eehiM' gAhA, etaiH-anantaropavarNitasvarapaiH paJcabhiH-asaMvaraiH- prANAtipAtAdibhirAzravaiH raja iva rajo-jIvasvarUpoparaJjanAtkarma jJAnAvaraNAdi 'aciNittu' Acitya AtmapradezaiH sahopacitya 'anusamayaM pratikSaNaMcaturvidhA-catuHprakArAdevAdibhedena gatiH-gatinAma
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 1/5/25 karmodayasampAdyo jIvaparyAyaH paryanto-vibhAgo yasya sa tathA taM 'anuparivartante' paribhramanti 'saMsAra' bhvmiti|| mU. (26) savvagaI0, vR. savvagaI' gAhA, sarvagatInAM devAdisambandhinInAMpraskAndA-gamanAni sarvagatipraskandAstAnkariSyantianantakAn-anantAnakRtapuNyAH-avihitAzravanirodha-lakSaNapavitrAnuSThAnAH yecanazraNvantidharmaM zrutarUpaMzrutvAcayepramAdyanti-lathayanti zrutArthaM-saMvarAtmakaMnAnutiSThantItyarthaH / / mU. (27) anusiTuMpi, vR. 'anusiTTi' gAhA anuziSTamapi-guruNopadiSTamapi bahuvidhaM-bahuprakAraM dharmamiti sambandhaH, pAThAntareNaanuziSTAH-anuzAsitAH bahuvidhaMyathA bhavati mithyAdRSTayo narA abuddhayo baddhanikAcitakarmANaH, tatrabaddha-pradezeSusaMzleSitaM nikAcitaM-dRDhataraMbaddhaM upazamanAdikaraNAnAmaviSayIkRtamiti bhAvaH, zrRvanti kevalamanuvRttyAdinA dharma-zrutarUpaM na ca-na punaH kurvnti-anutisstthntiiti|| mU. (28) kiM sakkA0 7. 'kiM sakkA' gAhA, kiM zakyaM kartuM ?, na zakyamityarthaH, je iti pAdapUraNe yatyasmAnecchatha-nepsatha auSadhaM mudhA-pratyupakArAnapekSatayA dIyamAnamiti gamyaM, pAtuM-ApAtuM, kiMrUpamaSadhamityAha-jinavacanaM guNamadhuraM virecanaM tyAgakAri sarvaduHkhAnAm / / mU. (29) paMceva0 vR. paJcaiva-prANAtipAtAdyAzravadvArANi ujjhitvA-tyaktvA paJcaivaprANAtipAtaviramaNAdisaMvarAn rakSitvA-pAlayitvA bhAvena-antaHkaraNavRttyA karmarajovipramuktA iti pratItaM, siddhAnAM madhye varA siddhivarA-sakalakarmakSayalabhyA bhAvasiddhirityarthaH tAM ata eva anuttarAM-sarvottamAM yAnti-gacchanti / / adhyayanaM- 5 - samAptam adharmadvAraH samAptam: muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNaagasUtre adharmadvArasya abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| (saMvaradvAraH) -saMvara dvAre-adhyayanaM-1-ahiMsAHvR. uktA AzravAH atha tatpratipakSabhUtAnAMsaMvarANAMprathamahiMsAlakSaNaMsaMvaramabhidhAtukAmastatpratAvanArthaM ziSyamAmantryedamAhamU. (30) (jaMbU!)-etto saMvaradArAI paMca vocchAmi aannupubbiie| jaha bhaNiyANi bhagavayA savvaduhavimokkhaNaTTAe / vR. 'jaMbu'tti he jambU! 'etto' gAhA itaH-AzravadvArabhaNanAntaraM saMvaraNaM saMvaraH-karmaNAma
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM -1, 459 nupAdAnaM tasya dvArANIva dvArANi upAyAH saMvaradvArANi paJca vakSyAmi - bhaNiSyAmi AnupUrvyAprANAtipAtaviramaNAdikrameNa yathA bhaNitAni bhagavatA - zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminA, aviparyayamAtreNeha sAdharmya na tu yugapatsakalasaMzayavvacchedasarvasvabhASAnugAmibhASAdibhiratizayairiti, sarvaduHkhavimokSaNArthamiti // 1 // mU. (31) paDhamaM hoi ahiMsA bitiyaM saccavayaNaMti pannattaM / dattamaNutrAya saMvaro ya baMbhaceramapariggahattaM ca // vR. 'paDhamaM' gAhA, prathamaM saMvaradvAraM bhavati ahiMsA dvitIyaM satyavacanamityevaMbhUtanAmakaM prajJaptaM - prarUpitaM dattaM-vitIrNamazanAdi anujJAtaM - bhogyatayaiva vitIrNaM pIThaphalakAvagrahAdi na tvazanAdivaddattaM grAhyamiti zeSaH, 'saMvaro' tti dattAnujJAtagrahaNalakSaNastRtIyaH saMvara ityarthaH, idaM ca saMvarazabdaM vinA gAthApazcArddha prasiddhalakSaNaM bhavati, na ca saMvarazabdavarjitA kAcidvAcanopalabhyate, tathA brahmacaryaM aparigrahatvaM ca caturthapaJcamau saMvarAviti // mU. (32) tattha paDhamaM ahiMsA tasathAvarasavvabhUyakhemakarI / tIse sabhAvaNAo kiMcI vocchaM guNuddesaM // vR. 'tattha' gAhA, tatra - teSu paJcasu madhye prathamaM sevaradvAramahiMsA 'tasathAvarasavvabhUyakhemakari'tti trasasthAvarANAM sarveSAM bhUtAnAM kSemakaraNazIlA tasyA ahiMsAyAH sabhAvanAyAstubhAvanApaJcatakopetAyA eva 'kiMci' tti kiJcanAlpaM vakSye guNoddezaM - guNadezamiti / mU. (33) tANi u imANi suvvaya ! mahavvayAiM lokahiyasavvayAiM suyasAgaradesiyAiM tavasaMjamamahavvayAiM sIlaguNavaravvayAI sanajjavavvayAiM naragatiriyamaNuyadevagativivajjakAiM savvajinasAsaNagAI kammarayavidAragAI bhavasayavinAsanakAiM duhasayavimoyaNakAI suhasayapavattaNakAI kApurisaduruttarAiM sappurisaniseviyAiM nivvANagamaNasaggappaNAyakAiM saMvaradArAiM paMca kahiyANi u bhagavayA / tattha paDhamaM ahiMsA jA sA sadevamaNuyAsurassa logassa bhavati dIvo tANaM saraNaM gatI paiTTA nivvANaM 1 nivvuI 2 samAhI 3 sattI 4 kittI 5 kaMtI 6 ratI ya 7 viratI ya 8 suyaMgatittI 9 - 10 dayA 11 vimuttI 12 khaMtI 13 sammattArAhaNA 14 mahaMtI 15 bohI 16 buddhI 17 dhitI 18 samiddhI 19 riddhI 20 viddhI 21 ThitI 22 puTThI 23 naMdA 24 bhaddA 25 visuddhI 26 laddhI 27 visiTTadiTThI 28 kallANaM 29 maMgalaM 30 pamoo 31 vibhUtI 32 rakkhA 33 siddhAvAso 34 anAsavo 35 kevalINa ThANaM 36 sivaM 37 samiI 38 sIla 39 saMjamo 40 tti ya sIlaparigharI 41 saMvaro 42 ya guttI 43 vavasAo 44 ussao 45 janno 46 AyataNaM 47 jattaNa 48 mappamAto 49 assAso 50 vIsAso 51 abhao 52 savvassavi amAghAo 53 cokkha 54 pavittA 55 sUtI 56 pUyA 57 vimala 58 pabhAsA 59 ya nimmalatara 60 tti evamAdINi niyamuNavimmiyAiM pajavanAmANi hoti ahiMsAe bhagavatIe / vR. samprati savizeSaNamanantaroditamevAra arthaM gadyenAha - 'tANi u'tti yAni saMvarazabdenAbhibahitAni tAni punarimAni - vakSyamANAni, he suvrata ! -- zobhanavrata ! jaMbUnAman ! mahAnti
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/1/33 karaNatrayayogatrayeNa yAvajjIvatayA sarvaviSayanivRttirUpatvAt aNuvratApekSayA bRhanti vratAniniyamA mahAvratAni ___ 'loe dhiiavvAyAiMti loke dhRtidAni-jIvalokacittasvAsthyakArINi vratAni yAni tAnitathA, vAcanAntare-'loyahiyasavvayAiM titatralokAya hitaMsarvaMdadati yAni tAni, zrutasAgare dezitAni yAnitAnitathA, tathA tapaH-anazanAdipUrvakarmanirjaraNaphalaMsaMyamaH pRthivyAdisaMrakSaNalakSaNo'bhinavakarmAnupAdAnaphalastadrUpANivratAnitapaHsaMyamayorvAnAsti vyayaH-kSayo yeSutAni tapaHsaMyamAvyayAni tathA zIla-samAdhAnaM guNAzca-vinayAdayaH tairvarANi-pradhAnAni yAni vratAni tAni zIlaguNavaravratAnizIlaguNavarAvyAyAni vAathavA zIlasya guNavarANAMca-varaguNAnAM vrajaHsamudAyoyeSutAnizIlaguNavaravrajAni, tathA satyaM mRSAvAdavarjanaMArjava-mAyAvarjanaMtapradhAnAni vratAni yAni tAni tathA satyArjavAvyayAni vA, tathA narakatiryagmanujadevagatIrvivarjayantimokSaprApakatayA vyavacchedayanti yAni tAni tathA, sarvairjinaiH ziSyante-pratipAdyante yAni tAni sarvajinazAsanAni tAnyeva kapratyaye sarvajinazAsanakAni, karmarajo vidArayanti-sphoTayanti yAni tAnitathA, bhavazatavinAzakAni ataeva duHkhazatavimocanakAnisukhazatapravartakAnIticakaNThyaM, kApuruSaiH, duHkhenottaryante-niSThAM nIyanta iti kApuruSaduruttarANi, satpuruSaniSevitAni, vAcanAntare 'sappurisatIriyAIti satpuruSaprAptIrANItyarthaH, iha ca puruSagrahaH strINAmupalakSaNamiti na tanniSedho'tra pratipattavyaH, bahucehavAcyaMtacca granthAtarebhyo'vaseyaM, 'vinnANagamaNamaggasaggapaNAyagAItinirvANagamane mArga iva mArgo yAni tAni tathA svarge ca dehinaM praNayanti-nayanti yAni tAni tathA, kvacit 'saggapayANagAiMtipAThaH tatrasvargegantavyeprayANakAnIva-gamanAnIvayAnitAnisvargaprayANakAni, tataH karmadhArayaH, atha mahAvratasaMjJitAnAM saMvaradvArANAM parimANamAha-saMvaradvArANi paJca, eteSAmeva ziSTapraNetRkatvamAha-kathitAni tu bhagavatA-abhihitAni punaretAni bhagavatA-zrImanmahAvIreNa ataH zraddheyAni bhavantIti bhAva iti prthmsNvraadhyynprstaavnaa| ___athaprathamasaMvaranirUpaNAyAha-'tatthe' tyAdi, tatra-teSupaJcasusaMvaradvAreSumadhyeprathamaM Adhe saMvaradvAramahiMsA, kiMbhUtA?-yA sA sadevamanujAsurasya lokasya bhavati, 'dIvo'tti dvIpo dIpo vAyathA'gAdhajaladhimadhyamagnAnAM svairaMzvApadakadambakadarthitAnAM mahormilAmAmadhyamAnagAtrANAM trANaMbhavati dvIpaHprANitAMevamiyamahiMsA saMsArasAgaramadhyamadhigatAnAMvyasanazatazvApadapIDitAnAM saMyogaviyogavIcividhurANAM trANaM bhavati, tasyAH saMsArasAgarottArahetutvAt iti ahiMsA dvIpa uktaH, yathAvAdIpo'ndhakAranirAkRtahakaprasarANaMheyopAdeyArthahAnopAdAnavimUDhamanasAMtimiranikaranirAkaraNena pravRttyAdikAraNaMbhavatyevamahiMsAjJAnAvaraNAdikarmatamiMsanena vizuddhabuddhiprabhApaTalapravartatanena pravRttyAdikAraNatvAddIpa uktA, ___-tathA trANaM svapareSAmApadaH saMrakSaNAttathA zaraNaM tathaiva sampadaH sampAdakatvAt gamyatezreyo'rthibhirAzrIyate iti gatiH pratiSThanti-Asate sarvaguNAH sukhAni vA yasyAM sA pratiSThA tathA
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-2, adhyayanaM-1, 461 nirvANaM-mokSastaddhetutvAt nirvANaM tathA nirvRttiH-svAsthyaM samAdhiH-samatA zaktiH zaktihetu-tvAt zAntirvA-drohaviratiH kIrtiH khyAtihetutvAt kAntiH kamanIyatAkAraNatvAt ratizca ratihetutvAt viratizca-nivRttiH pApAt zrutaM-zrutajJAnamaGga-kAraNaM yasyAH sA zrutAGgA, Aha ca-"paDhamaM nANaM tao dae" tyAdi, tRptihetutvAtRptiH, tataHkarmadhArayaH, 10, tathA dayA-dehirakSA tathA vimucyate prANI sakalabandhanebhyo yayA sA vimuktiH tathA kSAntiH-krodhanigrahastajjanyatvAdahiMsA'pikSAntiruktA samyakatvaM-samyagbodhirUpamArAdhyate yayA sA samyakatvArAdhanA 'mahaMti'tti sarvadharmAnuSThAnAnA bRhatI, Aha c||1|| "ekaM ciya ettha vayaM niddir3ha jinavarehiM savvehiM / pANAtivAyaviramaNamavasesA tassa rakkhaTThA // " bodhiH-sarvadharmaprAptiH ahiMsArUpatvAca tasyAH ahiMsA bodhiruktA, athavA ahiMsA-anukampA sA ca bodhikAraNamiti bodhirevocyate, bodhikAraNatvaM cAnukampAyAH // 1 // "anukaMpa'kAmanijjarabAlatave daanvinnyvibaNgo| ___ saMjogavippajoge vasaNUsavaiDDisakkAre' // " -iti vacanAditi, tathA buddhisAphalyakAraNatvAddhaddhiH, ydaah||1|| "bAvattarikalAkusalA paMDiyapurisA apaMDiyA cev| savvakalANaM pavaraMje dhammakalaM na yaannNti||" dharmazcAhiMsaiva, dhRtiH-cittadADhyatatparipAlanIyatvAdasyA dhRtirevocyate, samRddhihetutvena samRddhirevocyate, evaM RddhiH 20, vRddhiH, tathA sAdyaparyavasitamuktisthiterhetutvAsthitiH, tathA puSTiH puNyopacayakAraNatvAt, Aha ca- 'puSTiH puNyopacayaH" nandayati-samRddhiM nayatIti nandA, bhadante-kalyANIkaroti dehinamitibhadrA, vizuddhiHpApakSayopAyatvenajIvanirmalatAsvarUpatvAt, Aha ca-"zuddhiH pApakSayeNa jIvRnirmalatA" tathA kevalajJAnAdilabdhinimittatvAllabdhiH, viziSTaSTi:-pradhAnaM darzanaM matamityarthaH, tadanyadarzanasyAprAdhAnyAd, Aha c||1|| "kiMtIe paDhiyAe? payokoDIe plaalbhuuyaae| jatthettiyaM na nAyaM parassa pIDA na kaayvvaa||" kalyANaM kalyANaprAvapakatvAt maGgalaM duritopazAntihetutvAt 30, pramodaH pramodotpAdakatvAt vibhUtiH sarvavibhUtinibandhatvAt rakSA jIvarakSaNasvabhAvatvAt siddhyAvAsaH mokSavAsanibandhatvAt anAzravaH kammabandhanirodhopAyatvAt kevalinAMsthAnaM kelavalinAmahiMsAyAM vyavasthitatvAt 'sivasamitisIlasaMjamottiya' zivahetutvena zivaMsamitiH-samyakatapravRttistadrUpatvAdahiMsA samitiH zIlaM-samAdhAnaMtadrUpatvAcchIlaM saMyamo-hiMsAta uparamaH itiH-upapradarzane caH samuccaye 40, sIlaparigharo tizIlaparigRhaM-cAritrasthAnaMsaMvarazcapratItaH guptiH-azubhAnAMmanaHprabhRtInAM nirodhaH viziSTo'vasAyo-nizcayo vyavasAya; ucchrayazca-bhAvonnatatvaM yajJo-bhAvato devapUjA AyatanaM-guNAnAmAzrayaHyajanaM-abhayasyadAnaMyatanaM vA-prANirakSaNaMprayatnaH-apramAdaHpramAdavarjanaMAzvAsaH-AzvAsanaMprANinAmeva 50 vizvAso-vizramaMbhaH 'abhauttiabhayaMsarvasyApIti
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/1/33 prANigaNasya 'amAghAtaH' amAriH cokSapavitrA ekArthazabdadvayopAdAnAt atizayapavitrA zuciH- bhAvazaucarUpA, Aha ca 119 11 "satyaM zaucaM tapaH zaucaM, zaucamindriya yanigrahaH / sarvabhUtadayA zaucaM, jalazaucaM ca paJcamam // " iti, pUtA - pavitrA pUjA vA bhAvato devatAyA arcanaM vimalaH prabhasA ca tannibandhatvAt 'nimmalayara' tti nirmalaM jIvaM karoti yA sA tathA atizayena vA nirmamalA3 nirmalatarA 60, itiH nAmnAM samAptau, evamAdIni - evaMprakArANi nijakaguNanirmitAni yathArthAnItyarthaH, ata evAe-paryAyanAmAni-tattaddharmAzritAbhidhAnAni bhavantyahiMsAyAH bhagavatyA iti pUjAvacanaM, mU. (34) esA sA bhagavatI ahiMsA jA sA bhIyANa viva saraNaM pakkhINaM piva gamaNaM tisiyANaM piva salilaM khuhiyANaM piva asaNaM samaddamajjhe va potavahaNaM cauppayANaM va AsamapayaM duhaTThiyANaM ca osahibalaM aDavImajjhe visatthagamaNaM etto visiTTatarikA ahiMsA jA sA puDhavijala agani- mAruyavaNassaibIjaharitajalacarathalacarakhahacaratasathAvarasavvabhUyakhemakarI esA bhagavatI ahiMsA jA sA aparimiyanANadaMsaNadharehiM sIlaguNavinayatavasaMyamanAyakehiM titthaMkarehiM savvajaga-jIvavacchalehiM tilogamahiehiM jinacaMdehi suTu diTThA ohijiNehiM viSNAyA ujjumatIhiM vidiTThA vipulamatIhiM vividitA puvvadharehiM adhItA veuvvihiM patinnA AbhinibohiyanANIhiM suyanANIhiM manapajavanANIhiM kevalanANIhiM AmosahipattehiM khelosahipattehiM jallosahipattehiM vipposahipattehiM savvopahipattehiM bIjabuddhIhiM kuTThabuddhIhiM padAnusArIhiM saMbhinnasotehiM suyadharehiM manabaliehiM vayabaliehiM kAyabaliehiM nANabaliehiM daMsanabaliehiM carittabaliehiM khIrAsavehiM madhu AsavehiM sappiyAsacehiM akkhINamahANasiehiM cAraNehiM vijjAharehiM cautthabhattiehiM evaM jAva chammAsabhattiehiM ukkhittacaraehiM nikkhittacaraehiM aMtacaraehiM paMtacaraehiM lUhacaraehiM samudAnacaraehiM annailAehiM monacaraehiM saMsaThThakappiehiM tajjAyasaMsaTTakappiehiM uvanihiehiM suddhesaNiehiM saMkhAdattiehiM diTThalAbhiehiM adiTThalAbhiehiM puTThalAbhiehiM AyaMbiliehiM purimaDDiehiM ekAsaNiehiM nivvitiehiM bhinnapiMDavAiehiM piMDavAiehiM - --aMtAhArahiM paMcAhArehiM arasAhArehiM virasAhArehiM lUhAhArehiM tucchAhArehiM aMtajIvIhiM paMtajIvahiM lUhajIvihiM tucchajIvIhiM uvasaMtajIvIhiM pasaMtajIvihiM vivittajIvIhiM akhIramahusappiehiM amajjamaMsAsiehiM ThANAiehiM paDimaMThAIhiM ThANukkaDiehiM vIrAsaNiehiM nesajjiehiM DaMDAiehiM lagaMDasAIhiM egapAsagehiM AyAvaehiM appAvaehiM anidrubhaehiM akaMDuyaehiM dhutakesamaMsulomanakhehiM savvagAyapaDikampavippamuktehiM samaNucinnA suyadharaviditatthakAyabuddhIhiM dhIramatibuddhiNoya je te AsIvisauggateyakappA nicchayavavasAyayajjattakayamatIyA niccaM sajjhAyajhaNa aNubaddhadhammajjhANA paMcamahavvayacarittajuttA samitA samitisu samitapAvAchavvihajagavacchalA niccamapattA -eehiM annehi ya jA sA aNupAliyA bhagavatI imaM ca puDhavidagaaganimA- ruyatarugaNatasthAvarasavvabhUyasaMyamadayaTTayAte yuddhaM ucchaM mavesiyanvaM akatamakArimaNAhUyamaNudiTTaM akIyakaDaM
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM-1, 463 navahi yakoDihiM suparisudaM dasahi ya dosehiM vippamukaM uggamauppayaNesaNAsuddhaM vavagayacuyacAviyacattadehaM ca phAsuyaMca nanisajjakahApaoyaNakhAsuovaNIyaMti na tigicchA-maMtamUlabhesajjakajaheuM na lakkhaNuppAyasumiNajoisanimittakahakappauttaM navi DaMbhaNAe navi rakkhaNAte navi sAsaNAte navi daMbhaNarakkhaNasAsaNAte bhikkhaM gavesiyavvaM navi vaMdaNAte navi mANaNAte navi pUyaNAte navi vaMdaNamANaNapUyaNAte bhikkhaM gavesiyavvaM -navi hIlaNAte navi niMdaNAte navi garahagAte navi hIlaNaniMdaNagarahaNAte bhikkhaM gavesiyavvaMnavibhesaNAte navi tajjaNAte navitAlaNAte navibhesaNatajjaNatAlanAte bhikkaMgavesiyavvaM navi gAraveNaM navi kuhaNayAte navi vaNImayAte navi gAravakuhavaNImayAe bhikkaM gavesiyavvaM navi mittayAe navi patthaNAe navi sevaNAe navi mittapatthaNasevaNAte bhikkhaM gavesiyavvaM -annAeagaDhie aduDhe adIne avimaNe akaluNe avisAtI aparitaMtajogI jayaNaghaDaNakaraNacariyaviNayaguNajogasaMpauttebhikkhUbhikkhesaNAte nirate, imaMcaNaM savvajIvarakkhaNadayaTThAte pAvayaNaM bhagavayA sukahiyaM attahiyaM paccAbhAviyaM AgamesibhadaM suddhaM neyAuyaM akuDilaM anuttaraM savvadukkhapAvANa viusamaNaM vR. eSA bhagavatyahiMsA yA sA bhItAnAmiva zaraNamityatrAzvAsikA dehinAmiti gamyaM, 'pakkhINaMpiva gamaNaM'ti pakSiNAmiva vihAyogamanaM hitA dehinAmiti gamyaM, evamanyAnyapi SaT padAni vyAkhyeyAni, kiM bhItAdInAM zaraNAdisamaiva sA?, netyAha-'etto'tti etebhyaH-anantaroditebhyaH zaraNAdibhyo viziSTatarikA-pradhAnatarA ahiMsA hitatayeti gamyate, zaraNAdito hitamanekAntikamanAtyantikaM ca bhavati ahiMsAtastu tadviparItaMmokSAvAptiriti, tathA 'jAsA' ityAdi yA'sau pRthivyAdInica paJca pratItAni bIjaharitAni ca vanaspativizeSAH AhArArthatvena pradhAnatayA zeSavanspaterbhedenoktAH jalacarAdIni ca pratItAni yAnitrasasthAvarANi sarvabhUtAni teSAM kSemaGkarI yAsA tathA, eSA-eSaiva bhagavatI ahiMsA nAnyA, yathA laukikaiH klpitaa||1|| "kulAni tArayet sapta, yatra gaurvitRSIbhavet / sarvathA sarvayatnena, bhUyiSThamudakaM kuru // " iha goviSaye yA dayA sA kila tanmatenAhiMsA, asyAM ca pRthivyudakapUtarakAdInAM hiMsA'pyastItyevaMrUpAna smyghiNseti||ath yairiyamupalabdhA sevitAca tAnAha-'jA se'tyAdi aparimitajJAnadarzanadharairitikaNThyaM, zIlaM samAdhAnAMtadevaguNaH zIlaguNaH taMvinayatapaHsaMyamAzca nayanti-prakarSa prApayanti yete tathA taistIrthakaraiH-dvAdazAGgapraNAyakaiHsarvajagadvatsalaiH trilokamahitairiti ca kaNThyaM, kairevaMvidhaiH kimityAha-jinacandraiH-kAruNikanizAkaraiH suSTuSTA-kevalAvalokena kAraNataH svarUpataH kAryatazca samyagvinizcitA, tatra gurupadezakarmakSayopazamAdi bAhyAbhyantaraM kAraNamasyAH,pramattayogAtprANavyaparopaNalakSaNahiMsApratipakSaH svarUpaM svargApavargapparaptilakSaNaMca kAryamiti, tathA avadhijinA-viziSTAvadhijJAninastairapi vijJAtA jJaparijJayA budA pratyAkhyAnaparijJA ca sevitA, RcI-panomAtragrAhiNI
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/1/34 // 1 // "riju sAmannaM tammattagAhiNI rijumaI maNonANaM / pAyaM visesavimuhaM ghaDamettaM ciMtiyaM muNati // " ti vacanAt matiH-manaHparyAyajJAnavizeSo yeSAM te Rjumatayastairapi dRSTA-avalokitA vipulamatayo-manovizeSagrAhimanaHparyAyajJAninaH, uktNc||1|| "viulaM vatthuvisesaNamANaM taggAhiNI maI viulA / ciMtiyamaNusarai ghaDaM pasaMgao pajjavasaehiM // " tairapi viditAjJAtA pUrvadharairadhItA-zrutanibaddhA satI paThitA, 'veuvvIhiM painna'tti vikurvibhiH-vaikriyakAribhiHpratIrNA-nistIrNA Ajanma pAlitetyarthaH, 'AbhinibohiyanANIhI'tyAdi 'samaNucinne'tyetadantaM sugama, navaraM 'AmosahipattehiM ti AmarzaH-saMsparzaH sa evaiSadhirivauSadhiH-sarvarogApahAritvAttapazcaraNaprabhavo labdhivizeSaH tAM prAptA ye te tathA taiH, evamuttaratrApi, navaraMkhelo-niSThIvanaMjallaH-zarIramalaH 'viposahitti vipruSo-mUtrapurISAvayavAH athavA vitti-viT viSThA patti-prazravaNaM mUtraM, zeSaM tathaiva, 'sabbosahi'tti sarva evAnantaroditA Ama diyo'nyeca bahavaauSadhayaH sarvoSadhayaH,bIjakalpAbuddhiryeSAMtebIjabuddhayaH-arthamAtramavApyanAnArthasamUhAbhyUhikAvuddhiryeSAteityarthaH, koSThaivabuddhiryeSAMtekoSThabuddhayaH sakRjJAtAvinaSTabuddhaya ityarthaH, padenaikena padazatAnyanusaranti padAnusAriNaH, iha gAthA bhvnti||1|| "saMpharisaNamAmoso muttupurIsANa vippuso vippA / anne viDatti viTThA bhAsaMti ya patti paasvnnN|| // 2 // ee anne ya bahU jesiM sabve ya surbho'vyvaa| rogo vasamasamatthA te hoMti taosahippattA // // 3 // jo suttapaeNa bahuM suyamaNudhAvai payANusArI so| jo atthapaeNa'tyaM anusarai sa biiybuddhiio|| koTTayadhannasuniggala suttatthA koTTabuddhIyA" tathA samminnaM-sarvataHsarvazarIrAvayavaiH zrRNvantIti sambhinnazrotAraHathavA saMbhinnAni pratyekaM grAhakatvena zabdAdiviSayaiH vyAptAni zrotAMsi indriyANiyeSAMtesaMbhinna zrotasaHsAmastyena vAbhinnAna-parasparabhedena zabdAnzrRNavantIti sambhinnazrotArastaiH, iha gaathaa||1|| "jo suNai savvao muni savvavisae va svvsoehiN| suNai bahue va sadde bhannai saMbhinnasoo so||" manobalikaiH-nizcalamanobhiHvAgbalikaiH-dRDhapratijJaiHkAyabalikaiH-parIzahApIDitazarIraiH jJAnAdibalikaiH-dRDhajJAnAdibhiH kSIramiva madhuraM vacanamAzravanti-kSaranti ye te kSIrAzravAlabdhivizeSavantastaiH, evamanyadapi padadvayaM, iha gAthArddha khIramahusappisAovamA u vayaNe tadAsavA huMti // " mahAnasaM-rasavatIsthAnamupacArAdrasavatyapi akSINaM mahAnasaM yeSAM te akSINamahA ___
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM-1, 465 nasikAH,svArthAnItabhaktena lakSamapi tRptito bhojayatAM yAvadAtmanA na tadbhuktaM tAvanna kSIyate tadyeSAM te iti bhAvanA, atastaiH, tathA'tizayacaraNAccAraNA-viziSTAkAzagamanalabdhiyuktAH te ca jaGghAcAraNA vidyAcAraNAzceti, iha gaathaaH||1|| "aisayacaraNasamatthA jaMghAvijAhi cAraNA munno| __jaMghAhi jAi paDhamo nissaM kAuM ravikarevi // // 2 // eguppAeNa gao ruyagavaraMmi u tato pddiniytto| bIeNaM naMdIsaramihaM tao ei taieNaM / / // 3 // paDhameNa paMDagavanaM biiuppAeNa naMdanaM ei| taiuppAeNa tao iva jaMghAcAraNo ei / // 4 // paDhameNa mANusottaragaNaM sa naMdIsaraM biIeNaM / ei tao taieNaM kayaceiyavaMdaNo ihii|| // 5 // paDhameNa naMdanavane bIuppAeNa paMDagavaNammi / ei ihaM taieNaM jo vijAcAraNo hoi||" 'cautthabhattiehiM' iha evaM yAvatkaraNAt 'cha?bhattiehiM aTThamabhattiehiM evaM dusamaduvAvalasacoddasasolasaaddhamAsamAsadomAsatimAsacaumAsa paMcamAsA' iti draSTavyaM, utkSiptaM-- pAkapiTharAduddha tameva caranti-gaveSayanti ye te utkSiptacarakAH, evaM sarvatra, navaraM nikSiptaMpAkasthAlIsthaM antaM-vallacaraNakAdiprAntaM tadevabhuktAvazeSaMparyuSitaM vA rUkSaM-niHsnehaM samudAnaMbhaikSyaM 'annatilAehiMti doSAnnabhojibhiH 'maunacarakaiH' vAcaMyamaiH, saMspRSTena hastena bhAjanena ca dIyamAnamannAdi grAhyamityevaMrUpaH kalkaH-samAcAro yeSAM te saMsRSTakalpikAstaiH, yatprakAraM deyaM dravyaM tajjAtena-tatprakAreNa dravyeNa ye saMsRSTe hastabhAjane tAbhyAM dIyamAnaM grAhyamityevaMrUpaH kalpaHsamAcAro yeSAM te tajjAtasaMsRSTakalpikAstaiH, upanidhinA-pratyAsattyA caranti-pratyAsannameva gRhNanti yete aupanidhikAH taiH 'zuddhaiSaNikAH' zaGkitAdidoSaparihAracAriNastaiH saGkhyApradhAnAbhiH paJcadAdiparimANa-vatIbhirdattibhiHsakRdbhaktAdipAtrapAtalakSaNAbhizcaranti ye te saGkhyAdattikAstaiH, dattilakSaNaM caitat-- // 1 // "dattIo jattie vAre, khivaI hoti tttiyaa| avvocchinnanivAyAo, dattI hoti davetarA / / " dRSTilAbhikAH-yedRzyamAnasthAnAdAnItaM gRhNanti, aSTilAbhikA ye aSTapUrveNa dIyamAnaM gRhNahvanti, pRSTalAbhikA ye kalpate idaM idaM ca bhavate sAdho ! ityevaM praznapUrvakameva labdhaM gRhNanti, bhinnasyaiva-sphoTitasyaiva piNDasya odanAdipiNDasya pAtaH-pAtrakSepo yeSAM grAhyatapA'sti te bhinnapiNDapAtikaH taiH, parimitapiNDapAtikaiH-parimitagRhapravezAdinA vRttisaGkepavadbhiH, ___'aMtAhAre'tyAdi antAdIni padAni prAgvadeva navaraM pUrvatra caraNaM gaveSaNamAtramuktamiha tvAhAro-bhojanaMjIvanaMtu tathaivAjanmApipravRttiriti vizeSo'vaseyaH, tathAarasaM-hiGgavAdibhirasaMskRtaM virasaM-purANatvAt gatarasaM tathA tucchaM-alpaM, tathA upazAntajIvibhiH antarvRttyapekSayA 7/30
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/1/34 prazAntajIvibhIH bahirvRttyapekSayA, viviktaiH - doSavikalairbhaktAdibhirjIvanti ye te viviktajIvaninastaiH, akSIramadhusarpiSkaiH- dugdhakSaudraghRtavarjakaiH 'ThANAiehiM 'ti sthAnaM - UrdhvasthAnaM niSIdanasthAnaM tvagvarttanasthAnaM tadabhigrahavizeSeNAdadati-vidadhati ye te tathA tai;, 1 etadeva prapaJcayati- 'pratimAsthAyibhiH ' pratimayA - kAyotsargeNa bhikSupratimayA vA mAsikyAdikayA tiSThanti ye te tathA taiH sthAnamutkaTukaM yeSAM te sthAnotkaTukAstaiH vIrAsanaMbhUnyastApAdasyasiMgAsanopavezanamiva tadasti yeSAM te vIrAsanikAstaiH niSadyAsamaputopavezanAdikA tayA carantIti naiSadhikAstaiH, daNDasyevAyat saMsthAnaM yeSAmasti te daNDAtikAstaiH, lagaMDa - duHsaMsthitaM kASThaM tadvacchiraHpArNInAM bhUlagnena zerate ye te lagaNDazAyinastaiH, uktaM ca"vIrAsaNaM tu sIhAsaNe vva jaha mukkajANuga niviTTho / 119 11 daMDagalagaMDauvamA Ayata kuje ya dopahaMpi / / " eka eva pArzvo bhUmyA sambadhyate yeSAM na dvitIyena pArzvena bhavantItyekapArzvikAstaiH, AtApanaiH - AtApanAkAribhiriti, AtApanA ca trividhA, yata Aha 119 11 "AyAvaNA utivihA ukkosA majjhimA jahannA ya / uksAu nivannA nisanna majjhA Thiya jahannA / / " aprAvRttaiH prAvaraNavarjitaiH 'aniDDubhaehiM 'ti aniSThIvakairmukhazleSmaNo'pariSThApakaiH 'akaNDUyakaiH' akaNDUyanakArakaiH 'dhUtakezazmazruromanakhaiH' dhUtAH - saMskArApekSayA tyaktAH kezAHzirojAH zmazrUNi - kUrcAH kezAH romANi - kakSAdilomAni nakhAzca prasiddhA yaiste tathA taiH sarvagAtrapratikarmavipramuktaiH abhyaGgAdivarjanAt 'samaNucinna' tti samanucArNA AsevitetyarthaH, tathA zrutadharAHsUtradharAH vidito'rthakAyaH - artharAziH zrutAbhidhayo yayA sA tathA sA viditArthakAyA buddhiH matiryeSAM te tathA tataH karmadhArayaH zrutadharaviditArthakAyabuddhayastai samanupAliteti sambandhaH, tathA dhIrA-sthirA akSobhA vA matiH - avagrahAdikA buddhizcA-utpattityAdikA yeSAM te tathA, te ca ye te ityuddezaH, AzIrviSA - nAgAste ca te ugratejasazca - tIvraprabhAvAstIvraviSA ityarthaH tatkalpAHtatsadRzAH zApenopaghAtakAritvAt, tathA nizcayo - vastunirNaya vyavasAyaH - puruSakArastayoH paryAptayoH - paripUrNayoH kRtA - vihitA matiH - buddhiryaiste tathA, pAThAntareNa nizcayavyavasAyau vinItau - AtmAni prApito yaiH paryAptA ca kRtA matiryaiste tathA nityaM sadA svAdhyAyovAcanAdidhyAnaM ca-cittanirodharUpaM yeSAM te tathA, dhyAnavizeSopadarzanArthamAha- anubaddhaM - sattaM dharmmadhyAnaM - AjJAvicayAdilakSaNaM yeSAM te'nubaddhadharmmadhyAnAH tataH karmmadhArayaH, paJcamahAvratarUpaM yaccaritraM tena yuktA ye te tathA, samitAH samyakpravRttAH samitiSazvIryAsamityAdiSu zamitapApAH- kSapitakilbiSAH SaDvidhajagadvatsalAH - SaDjIvanikAyahitAH 'niccamappamattA' iti kaNThyaM 'eehi a'tti ye te pUrvoktaguNA etaizcAnyezcAnukUlalakSaNairguNavadmiryA'sAvanupAlitA bhavagatI ahiMsA prathamaM saMvaradvAramiti hRdayaM / athAhiMsApAlanodyatasya yadvidheyaM taducyate - 'imaM ce 'tyAdi, ayaM ca vakSyamANavizeSaNa uJcho gaveSaNIya iti sambandhaH, kimarthamata Aha- pRthivyudakAgnimArutatarugaNatrasasthAvarasarvabhUteSu viSaye yA saMyamadayA-saMyamAtmikA ghRNA na tu mithyAdhzAmiva bandhAtmikA tadarthaM - taddhetoH zuddhaH
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM -1, 467 anavadyaH uJcho-bhaikSyaM gaveSayitavyaH - anveSaNIyaH, iha coJchazabdasya puMlliGgatve'pi prAkRtatvAt napuMsakaliGganirdezo na doSAyeti, uJchameva vizeSayannAha 'akaya' mityAdi, akRtaH sAdhavarthaM dAyakena pAkato na vihitaH 'akAriya'tti na cAnyaiH kAritaH 'aNAhUya'tti anAhUto gRhasthena sAdhAranimantraNapUrvakaM dIyamAnaH 'anuddiTTho' yAvantikAdibhedavarjitaH 'akIyakaDaM' tina krIyate-nakrayeNa sAdhvarthaM kRtaH akrItakRtaH, ekadeva prapaJcayati-navabhizca koTibhiH suparizuddhaH, tAzcemAH - nahaMti 1 na ghAtayati 2 ghnantaM nAnujAnAti 3 na pacati 4 na pAcayati 5 pacantaM nAnujAnAti 6 na krINAti 7 na krApayati 8 krINantaM nAnujAnAti 9, tathA dazabhirdoSairvipramuktaH, te cAmI // 1 // "saMkiya 1 makkhiya 2 niktti 3 pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6 mmIse 7 / apariNaya 8 litta 9 chaddiya 10 esaNadosA dasa havanti // " 'uggamuppAyaNesaNAsuddhaM' ti udgamarUpA ca yA eSaNA- gaveSaNA tayA zuddho yaH sa tathA, tatrodagamaH SoDazavidhaH, Aha ca 119 11 "AhAkammu 1 ddesiya 2, pUikamme ya 3 mIsajAe ya 4 / ThavaNA 5 pAhuDiyAe 6, pAoyara 7 kIya 8 pAmicce 9 // pariyaTTie 10 abhihaDe 11, ubbhinna 12 mAlohaDe iya 13 / acchi 14 anisiTTe 15, ajjhoyarae 16 ya solasame // " utpAdanA'pi SoDazavidhaiva, Aha ca // 2 // // 1 // "dhAI 1 dUi 2 nimitte 3 AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA ya 6 / kohe 7 mANe 8 mAyA 9 lobhe ya 10 havaMti dasa ee // // 2 // puvviM pacchA saMthava 11-12 vijjA 13 maMte ya 14 cuNNajoge ya 15 / uppAyaNAya dosA solasame mUlakamme ya 16 // " 'vavagayacuyacaiyacattadeha'tti vyapagatAH - svayaM pRthagbhUtAH deyavastusambhavA AgantukA vA kRmyAdayaH cyutA - mRtAH svataH parato vA deyavastvAtmakAH pRthivIkAyikAdayaH 'caiya'tti tyAjitAH deyadravyAt pRthakvAritAH dAyakena 'catta'tti svayameva dAyakena tyaktAH deyadravyAt pRthakkRtA dehAHabhedavivakSayA dehino yasmAduJchAt sa tathA saca, kimuktaM bhavati ? - prAzukazca - pragataprANikaH, vRddhavyAkhyA punarevam-vigataH - oghataH cetanAparyAyadacetanatvaM prAptaH cyuto - jIvanAdikriyAbhyo bhraSTaH cyAvitaH - tAbhya eva AyuH kSayeNa bhraMzitaH tyaktadehaH - parityaktajIvasaMsargasazaktijanitAhArAdipariNAmaprabhavopacaya iti, utpAdanAdoSavivarjitvaM prapaJcayannAha - 'na nisajja kahApaoyaNakkhAsuoNIyaM' na - naiva niSadya - gocaragata Asane upavizya kathAprayojanaM-dharmakathAvyApAraM yatkaroti tanniSadyakathAprayojanaM tasmAt AkhyAzrutAcca- AkhyAnakapratibaddhazurtAt dAyakAvarjanArthaM naTeneva prayuktAt yadupanItaM-dAyakena dAnArthamupahitaM tattathA, bhaikSaM gaveSayitavyamiti sambandhaH, na-naiva cikitsA ca-rogapratikAro mantrazca - ceTikAdidevAdhiSThitAkSarAnupUrvI mUlaMkRtAJjalyAdyauSadhimUlaM bhaiSajaM ca - dravyasaMyogarUpaM hetuH - kAraNaM lAbhApekSayA yasya bhaikSasya tattathA
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/1/34 na-naivalakSaNaM-zabdapramANastrIpurASavAstvAdilakSaNaM utpAtAH-prakRtivikArAH raktavRSTAyAdayaH svapno-nidrAvikAraH jyotiSaM-nakSatracandrayogAdijJAnopAyazAstraM nimittaM-cUDAmaNyAdhupadezenAtItAdibhAvasaMvAdanaM kathA arthakathAdikA kuhakaM-pareSAMvismayotpAdanaprayogaH ebhirAkSiptena yatprayuktaM-dAnAya dAyakena vyApAritaM bhaikSaM tattathA, tathA nApi dambhanayA-dambhena mAyAprayogeNa nApi rakSaNayA dAyakasya putratarNakagRhAdInAM nApI zAsanayA-zikSaNayA nApyuktatraya- samudAyenetyAha-'navI'tyAdi bhaikSaM-bhikSAsamUho gaveSayitavyaManveSaNIyaM, nApi vandanena-stavanena ythaa||1|| "so eso jassa guNA viyaraMti avAriyA dsdisaasu| iharA kahAsu suvvasi paccakkhaM ajja TThio'si // " nApi mAnanAya AsanadAnAdipratipattyA nApi pUjanayA-tIrthanirmAlyadAnamastakagandhakSepamukhavastrikAnamaskAramAlikAdAnAdilakSaNayA nApyuktatrayogonetyAha-'navI' tyAdi, tathA nApi hIlanayA-jAtyudghaTTanataH nApi nindanayA-devadAyakadoSodghaTTanena nApi garhaNayAlokasamakSadAyakAdindiyA, nApyetatritayenetyAha-'navI'tyAdi, nApi bheSaNayA-aditsato bhayotpAdanena nApi tarjanayA-tarjanIcAlanena jJAsyasi re duSTa ! ityAdibhaNarUpayA nApi tADanayA-capeTAdidA-nataH, ___ nApyuktatrayayogenetyAha-'navI'tyAdi, nApi gauraveNa-garveNa rAjapUjito'hamityAdyabhimAnena nApi kurudhanatayA-dAridrayabhAvena prAkRtatvena vA krodhanatayA nApi vanIpakatayAraGgavallallivyAkaraNena nApyuktatrayamIlanenetyAha-'navI' tyAdi, nApi mitratayA-mitrabhAvamupagamyatyataH gapiprArthanayA yAJcayAapitu sAdhurUpasandarzanena, Aha ca-"paDisveNa esittA, miyNkaalennbhkkhe|"naapisevnyaa-khaaminobhRtyvt, nApiyugapaduktatrayamIlana-kenetyAha'navI'tyAdi, yadyevamevaca nagaveSayati bhaikSaM bhikSustarhi tadgaveSaNAyAM kiMvidho'sau bhavedityAha ajJAtaH-svayaM svajanAdisambandhAkathanena gRhasthairaparijJAtasvajanAdibhAvaH tathA 'agaDhie'tti agrathitaH parijJAne'pi teSu tena sambandhikanA'pratibadaadhaH AhAre vA'gRddhaH 'aduTTe'tti AhAre dAyake vA'ddhiSTaH aduSTo vA 'addINa'tti adrINaH-akSubhitaH avimanA-na vigatamAnasaHalAbhAdidoSAt akaruNo-na dayAsthAnaMnyagvRttitvAt aviSAdI-aviSAdavAn adIna ityarthaH aparitAntAH-azrAntAH yogA-manaHprabhRtayaH sadanuSThAneSuyasya so'paritAntayogI ata eva yatanaM-prApteSu saMyamayogeSu prayatna udyamaHghaTanaMca-aprAptasaMyamayogaprApyate yatna eva te kuruteyaH sayatanaghaTanakaraNaH tathA caritaH-sevitovinayoyena sacaritavinayaH, tathA guNayogenakSamAdiguNasambandhena samprayukto yaH sa tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, bhikSurbhikSaiSaNAyAM nirato bhavediti gamyate, 'imaM ca'tti idaM punaH pUrvoktaguNabhaikSAtadipratipAdanaparaM pravacamiti yogaH sarvajagajIvarakSaNarUpA yA dayA tadarthaM prAvacanaM-pravacanaM zAsanaM bhagavatA zrImanmahAvIreNa sukathitaM nyAyAbAdhitatvena AtmanAM-jIvAnAM hitaM AtmahitaM 'peccAbhAviyaM'tti pretya-janamAntare bhavati-zuddhaphalatayA pariNamatItyevaMzIlaM pretyabhAvikaM AgamiSyati kAle bhadraM-kalyANaM yatastadAgamiSyadbhadraM zuddhaM--nirdoSaM 'neAuyaMti naiyAyikaM nyAyavRtti akuTilaM-mokSaM prati Rju anuttaraM sarveSAM
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM-1, 469 duHkhAnA-asukhAnAM pApAnAM ca tatkAraNAnAM vyapazamanaM-upazamakArakaM yttttthaa|| atha yaduktaM 'tIse sabhAvaNAe u kiMci voccaM guNuddesaM ti tatra kA bhAvanAH ?, asyAM jijJAsAyamAha mU. (35) tassa imApaMca bhAvaNAto paDhamassa vayassa hoti pANAtivAyaverama-NaparirakkhaNaTTayAe paDhamaM ThANagamaNaguNajogajuMjaNajugaMtaranivAtiyAe diTThie IriyavvaM kIDapayaMgatasathAvaradayAvareNa niccaM puSphaphalatayapavAlakaMdamUladagamaTTiyabIjahariyaparivajieNa saMmaM, / -evaM khalu savvapANA nahIliyabvAna niMdiyavvA nagarahiyavvA na hiMsiyavvA nachiMdiyavvA na bhiMdiyavvA na vaheyavvA na bhayaM dukkhaM ca kiMci labbhA pAveuM evaM IriyAsamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA asabalamasaMkiliTThanivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsae saMjae susAhU, bitIyaM ca maNeNaM pAvaeNaM pAvakaM ahammiyaM dAruNaM nissaMsaM vahabaMdhaparikilesabahulaM bhayamaraNaparikilesasaMkiliTThana kayAvimaNeNa pAvateNaM pAvagaMkiMcivijhAyavvaM evaM manasamitijogeNabhAvitobhavati aMtarappAasabalamasaMkiliTThanivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsae saMjae susAhU, tatiyaM ca vatIte pAviyAte pAvakaM na kiMcivi bhAsiyavvaM evaM vatisamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA asabalamasaMkiliTThanivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsao saMjao susAhU, cautthaM AhAraesaNAe suddhaM ujchaM gavesiyavvaM annAe agaDhite aduDhe adIne akaluNe avisAdI aparitaMtajogI jayaNaghaDaNakaraNacariyaviNayaguNajogasaMpaogajutte bhikkhU bhikkheNasANe jutte samudANeUNa bhikkhacariyaM uMchaM ghettUNa Agato gurujaNassa pasaM gamanAgamanAticAre paDikkamaNapaDikte AloyaNadAyaNaM ca dAUNa gurujaNassa gurusaMdiTThassa vA jahovaesaM niraiyAraM ca appamatto, punaravi anesaNAte payato paDikkamittA pasaMte AsINasuhanisanne muhattamettaM ca jhANasuhajoganANasajjhAyagoviyamaNe dhammamaNe avimaNe suhamaNe aviggahamaNe samAhiyamaNe saddhAsaMveganijjaramaNe pavataNavacchalabhAviyamaNe uddeUNa ya pahaTTatuDhe jahArAyaNiyaM nimaMtaittA ya sAhave bhAvaoya viiNNeya gurujaNeNaM upaviTTe saMpamajiUNa sasIsaM kAyaMtahA karatalaM amucchithe agiddhe agaDhie agarahite aNajjhovavaNNe anAile aluddhe anattaTTitai asurasuraM acavacavaM adutamavilaMbiyaM aparisADiM AloyabhAyaNe jayaM payatteNaM vavagayasaMjogamaNiMgAlaM ca vigayadhUma akkhovaMjaNANulevaNabhUyaM saMjamajAyAmAyAnimittaM saMjamabhAravahaNaTThAyAe bhuMjejA pANadhAraNaTThayAe saMjaeNa samiyaM evaM AhArasamitijogeNaM bhavio bavati aMtarappA asabalamasaMkiliTThanivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsae saMjae susAhU, paMcamaM AdAnanikkhevaNasamiI pIDhaphalagasijjAsaMthAragavatthapattakaMbaladaMDagarayaharaNacolapaTTagamuhapottigapAyapuJchaNAdI eyaMpi saMjamassa uvavUhaNaTTayAe vAtAtavadaMsamasagasIyaparikkhaNaTTayAe uvagaraNaM rAgadosarahitaM pariharitavvaM saMjameNaM niccaM paDilehaNapapphoDaNapamajaNAe aho ya rAo ya appamatteNa hoi sayayaM nikkhiyavvaM ca gihiyadhvaM ca bhAyaNabhaMDovahiuvagaraNaM evaM AyANabhaMDanikkhevaNAsamitijogeNabhAviobhavati aMtarappAasabalamasaMkiliTThanivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsae saMjate susAhU,
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/1/35 evamiNaM saMvarassa dAraM sammaM saMvariyaM hoti suppaNihiyaM imehiM paMcahivi kAraNehaM maNavayaNakAyaparirakkhiehiM niccaM AmaraNaMtaM ca esa jogo neyavvo dhitimayA matimayA aNAsavo akaluso acchi asaM kilo suddho savvajiNamaNunnAto, evaM paDhamaM saMvaradAraM phAsiyaM pAliyaM sohiyaM tiriyaM kiTTiyaM ArAhiyaM ANAte anupAliyaM bhavati, evaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviyaM parUviyaM pasiddhaM siddhaM siddhavarasAsaNamiNaM AghavitaM sadesitaM pasatthaM paDhamaM saMvaradAraM samattaM tibemi / / 470 vR. 'tasse' tyAdi tasya- prathamasya vratasya bhavantIti ghaTanA, imAH- vakSyamANapratyakSAH paJca bhAvanAH, bhAvyate - vAsyate vratenAtmA yakAbhistA bhAvanAH - IryAsamityAdayaH, kimarthA bhavantItyAha'pANA' ityAdi, prathamavratasya yatprANAtipAtaviramaNalakSaNaM svarUpaM tasya parirakSaNArthAya 'paDhamaM 'ti prathamaM bhAvanAvastitvati gamyate, sthAne gamane ca guNayogaM svaparapravacanopaghAtavarjanalakSaNaguNasambandhaMyojayati-karoti yA sA tathA, yugAntare yUpapramANabhUbhAge nipatati yA sA yugAntaranipAtikA tataH karmadhArayastastayA dRSTayA - cakSuSA 'iriyavvaM ' ti - IritavyaM - gantavyaM, kenetyAhakITapataGgAdayanAsAzca sthAvarAzca kITapataGgasasthAvarAsteSu dayAparo yastena nityaM puSpaphalatvakpravAlakandamUladakavRttikAbIjaharitaparivarjakena samyagiti pratItaM navaraM pravAlaH - pallavAGkuraH dakaM - udakamiti, atheryyAsamityA pravarttamAnasya yatsyAttadAha 'evaM khalu' tti eva ca IyyAsamityA pravarttamAnasyetyarthaH sarve prANA sarve jIvA na hIlayitavyAavajJAtavyA bhavanti, saMrakSaNaprayatatvAt na tAnavajJAviSayIkarotItyarthaH, tathA na ninditavyA na garhitavyA bhavanti sarvathA pIDAvarjanodyatatvena gauravyANAmiva darzanAt, nindA ca - svasamakSA ga ca-parasamakSA, tathA na hiMsitavyAH pAdAkramaNena mAraNataH, evaM na chettavyA dvidhAkaraNato na bhettavyAH sphoTanataH 'navaheyavva' tti na vyathanIyAH paritApanAt na bhayaM -bhItiM duHkhaM ca zArIrAdi kiJcidalpamapi labhyA-yogyAH prApayituM je iti nipAto vAkyAlaGkAre evaM - anena nyAyena IryAsamitiyogenaIryAsamitivyApAreNa bhAvito - vAsito bhavatyantarAtmA - jIvaH, kiMvidha ityAha- azabalenamAlinyamAtrarahitena asaGkilapTena vizuddhayamAnapariNAmavatA nirvraNena- akSatenAkhaNDenetiyAvat cAritreNa - sAmAyikAdinA bhAvanA - vAsanA yasya so'zabalAsa- GkilaSTanirvraNacAritrabhAvanAkaH athavA azabalAsaGkilaSTanirvraNacAritrabhAvanayA hetubhUtayA ahiMsakaH - avadhakaH saMyatomRSAvAdAdyuparatimAn susAdhuH - mokSasAdhaka iti / 'biiyaM ca'tti dvitIyaM punarbhAvanAvastu manaH samitiH, tatra manasA pApaM na dhyAtavyaM, etadevAhamanasA pApakena, pApakamiti kAkvA'dhyeyaM, tatazca pApakena - duSTena satA manasA yat pApakaM -azubhaM tat, na kadAcinmanasA pApena pApakaM kiJcid dhyAtavyamiti vakSyamANavAkyena sambandhaH, punaH kimbhUtaM pApakamityAha-AdhArmikANAmidamAdhArmikaM tacca taddAruNaM ceti AdhArmika- dAruNaM nRzaMsaM-zUkAnavarjitaM vadhena-hananena bandhena-saMyamanena pariklezena ca paritApanena hiMsAgatena bahulaM - pracuraM yattattathA, - jarAmaraNapariklezaphalabhUtaiH vAcanAnkatare bhayamaraNapariklezaiH saGkilaSTaM - azubhaM yattattathA, na kadAcitkavacanApi kAle 'maNeNa pAvayaM' ti pApakenedaM manasA 'pAvagaM 'ti prANAtipAtAdikaM pApaM kiJcid - alpamapi dhyAtavyaM - ekAgratayA cintanIyaM, evaM - anena prakAreNa
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-2, adhyayanaM-1, 471 manaHsamitiyogena-cittasatpravRttilakSaNavyApAreNa bhAvito-vAsito bhavantyapantarAtmA-jIvaH, kiMvidhaityAha-azabalAsaGkilaSTanavraNacAritrabhAvanAkaHazabalAsaGkilaSTanivraNacAritrabhAvanayA vA ahiMsakaH saMyataH susAdhuriti praagvt| ___'taiyaM ca' tti tRtIyaM punarbhAvanAstu vacanasamitiH yatra vAcA pApaM na bhaNitavyamiti, etadevAha-'vaIe pAviyAe' iti kAkvA'dhyetavyaM, etadavyAkhyAnaM ca praagvt| caturthaMbhAvanAvastuAhArasamitiriti, tAmevAha-'AhAraesaNAe suddhaMuMchaMgavesiyavvaM'ti vyaktaM, idameva bhAvayitumAha-ajJAtaH-zrImapravrajitAditvena dAyakajanenAvagataH akathitaH svayameva yathA 'haM zrImatyapravajitAdiriti aziSTaH-apratipAditaH pareNa vAcanAntare 'annAe agaDhie adu?'tti dRzyate 'addINe'tyAdi tu pUrvavat, bhikSuH-bhikSaiSaNayA yuktaH 'samudANeUNatti aTitvA bhikSAcaryAM-gocaraM uJchamivoJchaMalpAlpaM gRhItaM bhaikSyaM gRhItvA Agato gurujanasya pArzva-samIpaM gamanAgamanAtitacArANA pratikramaNena IryApathikAdaNDakenetyarthaH pratikrAntaM yena sa katathA 'AloyaNadAyaNaM ca'tti AlocanaM-yathAgRhItabhaktapAnanivedanaM tayorevopadarzanaM ca 'dAuNa'tti kRtvA 'dAuNa'tti kRtvA 'gurujaNassa'tti gurorgurusandiSTasya vA vRSabhasya 'jahovaesaMti upadezAnatikrameNa niraticAraM ca-doSavarjanena apramattaH punarapi ca aneSaNAyAH-aparitrAtAnAlocitadoSarUpAyAH prayatoyatnAvAnpratikramya kAyotsargakaraNeneti bhAvaH prazAntaH-upazAnto'nutsukaH AsIna-upaviSTaH sa eva vizeSyate-sukhaniSNNaH -anAbAdhavRttyopaviSTaH, tataH padadvayasya karmadhArayaH, muhUrttamAtraM ca kAlaM dhyAnena-dharmAdinA zubhayogena-saMyamavyApAreNa guruvinayakaraNAdinA jJAnenagranthAnuprekSaNarUpeNa svAdhyAyena ca-adhItaguNanarUpeNa gopitaM-viSayAntaragamane niruddhaM mano yena sa tathA ata eva dharme-zrutacAritrarUpe mano yasya sa tathA ata eva avimanAH-azUnyacittaH zubhamanAHasaGkilaSTacetAH 'aviggahamaNe'tti avigrahamanAH-akalahacetAH avyudgrahamanA vA-avidyamAnAsadabhinivezaH _ 'samAhitamaNe'tti samaM-tulyaM rAgadveSAnAkalitaM AhitaM-upanItamAtmani mano yena sa samAhitamanAH samena vA-upazamena adhikaM mano yasya samAdhikamanAH samAhitaM vA-svasthaM mano yasya samAhitamanAH zraddhA ca-tattvazraddhAnaM saMyamayogaviSayo vA nijo'bhilASaH saMvegazcamokSamArgAbhilASaH saMsArabhayaM vA nirjarA ca-karmakSapaNaM manasi yasya sa zraddhAsaMveganirjamanAH, pravacanavAtsalyabhAvitamanA iti kaNThyaM, utthAya ca prahaSTatuSTa:-atizayapramuditaH yathArAtnikaMyathAjyeSThaM nimantrya ca sAdhUn-sAdharmikAn bhAvatazca-bhaktyA 'vaiNNe ya'tti vitIrNe ca bhuGgava tvamidamazanAdItyevaM anujJAte ca sati bhaktAdau gurujanena-guruNA upaviSTa ucitAsane saMpramRjya mukhavastrikArajoharaNAbhyAM sazIrSaM kAyaM-samastakaM zarIraM tathA karatalaM-hastatalaMca ___ amUrcchitaH-AhAraviSaye mUDhimAnamagataH agRddha:-aprApteSu raseSvanAkAGkSavAn agrathitaHrasAnurAgatantubhirasandarbhitaH agarhitaH-AhAraviSaye'kRtagarha ityarthaH anadhyupapanno-na raseSvekAgramanAanAvilaH-akaluSaH alubdhaH-lobhavirahitaH 'aNattaTThie'tti nAtmArtha eva yasyAstyasAvanAtmArthikaH paramArthakArItyarthaH, 'asurasuraM'ti evaMbhUtazabdarahataM 'acavaca'ti
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/1/35 cavacatizabdarahitaM adrutaM-anutsukaM avilambitaM-anatimandaM aparizATi-parizATivarjitaM 'bhujejjA' iti kriyAyA vizeSaNAnImAni, 'AloyabhAyaNe'tti prakAzamukhe bhAjane athavA Aloke-prakAze nAndhakAre, pipIlikAvAlAdInAmanupalambhAt, tathA bhAjane-pAtre, pAtraM vinA jalAdisamapatitasattvAdarzanAditi, yataM-manovAkkApasaMyatatvena prayatnena-AdaraNe vyapagatasaMyogaMsaMyojanAdoSarahitaM aNiMgAlaMvatti rAgaparihAreNetyarthaH 'vigayadhUmaM ti dveSarahitaM, Ahaca-"rAgeNa saiMgAlaM doseNa sadhUmagaMviyANAhi"tti akSasya-dhuraH upAJjanaM-mrakSaNaMakSopAJjanaMtacca vraNAnulepanaM ca te bhUtaM-prAptaM yattattathA tatkalpamityarthaH, saMyamayAtrA-saMyamapravRttiH saiva saMyamayAtrAmAtrA tat nimittaM-heturyatra tatsaMyamayAtrAmAtrAnimittaM, kimuktaM bhavati? saMyamabhAravahanArthatayA, iyaM bhAvanA-iha yathA'kSasyopAJjanaM bhAravahanAyaiva vidhIyate na prayojanAntare evaM saMyamabhAravahanAyaiva sAdhurbhuJjIta na varNabalarUpanimittaM viSayalaulyena vA, bhojanaMvikalo hi na saMyamasAdhanaM zarIraM dhArayituM samartho bhavatIti 'bhuMjejjatti bhuJjIta bhojanaM kurvIta, tathA bhojane kAraNAntaramAha-prANadhAraNArthatayA jIvitavyasaMrakSaNAyetyarthaH, saMyataHsAdhuH, Namiti vAkyAlaGkAre, 'samaya'tisamyak, nigamayannAha-evamAhArasamitiyogena bhAvitaH sanbhAvito bhavantyantarAtmA azabalAsaliSTanivraNacAritrabhAvanAkaH azabalAsazliSTanivraNacAritrabhAvanayA vA hetubhUtayA ahiMsakaH saMyataH susAdhuriti / paMcamagaM'ti paJcamaM bhAvanAvastu AdAnanikSepasamitilakSaNaM, etadevAha-pIThAdi dvAdazavidhamupakaraNaM prasiddhaM 'eyaMpI'ti etadapi anantaroditamupakaraNaM apizabdAdanyadapi saMyamasyopabRMhaNArthatayA-saMyamapoSaNAya tathA vAtAtapadaMzamazakazItaparirazraNArthatayA upakaraNaM-upakArakaM upadhiM rAgadveSarahitaM kriyAvizeSaNamidaM parihariyavvaM'tiparibhoktavyaM, na vibhUSAdinimittamiti bhAvanA, saMyatena-sAdhunA nityaM sadA tathA pratyupekSaNAprasphoTanAbhyAM saha yA pramArjanA sA tathA tayA, tatra pratyupekSaNayA-cakSuvyApAreNa prasphoTanayA-AsphoTanenapramArjanayAca-rajoharaNAdivyApArarUpayA, 'ahoyarAoya'tti ahnica rAtrau ca apramattena bhavati satataM nikSeptavyaM ca-moktavyaM grahItavyaM ca-AdAtavyaM, kiM tadityAha-bhAjanaM-pAtraM bhANDaM-tadeva mRnmayaM upadhizca vastrAdiH etatrayalazraNamupakaraNaM-upakArivastitvati karmadhArayaH, nigamayannAha-'evamAdAne tyAdi pUrvat navaraMiha prAkRtazailyA'nyathA pUrvAparadanipAtaH tena bhANDasya-upakaraNasyAdAnaMca-grahaNaM nikSepaNA ca-mocanaM tatra samitiH bhANDAdAnanikSepaNAsamitiriti vAcye AdAnabhANDanikSepaNAsamitirityuktaM, athAdhyayanArthaM nigamayannAha-'eva'miti uktakrameNa idaM-ahiMsAlakSaNaM saMvarasya-anAzravasya dvAraM-upAyaH samyak saMvRtaM-AsevitaM bhavati, kiMvidhaM sadityAhasupraNihitaM supraNidhAnavat surakSitamityarthaH, kaiH kiM vidhairityAha-- ebhiH paJcabhirapikAraNaiH-bhAvanAvizeSaiH ahiMsApAlanahetubhiH manovAkkAyaparirakSitairiti, tathA nityaM-sadA AmaraNAntaM ca-maraNarUpamantaM yAvat na maraNAtparato'pi asambhavAt, tathA eSaH-yogo'ntaroditabhAvanApaJcakarupo vyApAro netavyo-voDhavya iti bhAvaH, kena ?
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 473 dvAraM-2, adhyayanaM-1, dhRtimatA-svasthacittena matimatAbuddhimatA, kimbhUto'yaM yogaH? - __anAzravaH-navakarmAnupAdAnarUpaH yataH akaluSaH-apApasvarUpaH chidramiva chidraM karmajalapravezAttanniSedhenAcchidraH, acchidrarUpatvAdevAparizrAvI-naparizravati karmajalapravezataH asaGkilaSTona cittasaGkalezarUpaHzuddho-nirdoSaH sarvajinairanujJAtaH-sarhitAmanumataH, 'eva'miti IryAsamityAdibhAvanApaJcakamayogena prathamaMsaMvaradvAraM-ahiMsAlakSaNaM phAsiyaMti spRSTamucitekAle vidhinA pratipannaM 'pAlitaM' satataM samyagupayogena praticaritaM "sohiyaM ti zobhitamanyeSAmapi taducitAnAM dAnAt aticAravarjanAdvA zodhitaM vA-niraticAraM kRtaM 'tIritaM'tIraM-pAraM prApti kIrttitaM anyeSAmupadiSTaM ArAdhitaM-ebhireva prakArairniSThAnaM nItaMAjJayA sarvajJavacanenAnupAlitaM bhavati pUrvakAlasAdhubhi; pAlitatvAdvivakSitakAlasadhubhizcAnu-pazcAt pAlitamiti, kenedaM prarUpitamityAha "eva'mityuktarUpaM jJAtamuninA-kSatriyavizeSarUpeNa yatinA zrImanmahAvIreNetyarthaH, bhagavatA-ezvaryAdibhagayuktena prajJApitaM-sAmAnyatovineyebhyaH kathitaMprarUpitaM-bhedAnubhedakathanena prasiddhaM-prakhyAtaM siddhaM-pramANapratiSThitaM siddhAnAM-niSThitArthAnAM varazAsanaM-pradhAnAjJA siddhavarazAsanaM idaM-etat 'AghaviyaMti arghaH-pUjA tasya ApaH-prAptirjAtA yasya tadardhApitaM ardhaM vA ApitaM pArpitaM yattadardhApitaM suSTuM dezitaM-sadevamanujAsurAyAM parSadi nAnAvidhanayapramANairabhihitaM prazastaM-mAGgalyamiti / prathamaM saMvaradvAraM samAptaM / / itizabdaH samAptau, bravImi-sarvajJopadezenAhamidaM sarvaM pUrvoktaM pratipAdayAmi na svamanISikayeti / saMvaradvAre -- adhyayanaM - 1 (6) samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNAgasUtre saMvaradvAre prathama adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| -:saMvaradvAre-adhyayanaM-2, satyaM :vR. vyAkhyAtaM prathamasaMvarAdhyayanaM, atha sUtrakramasambaddhamathavA'nantarAdhyayane prANAtipAtaviramaNamuktaM tacca sAmAnyato'lIkaviramaNavatAmeva bhavatItyalIkaviratiratha pratipAdanIyetyevaMsambaddhaM dvitIyamadhyayanamArabhyate asya cedamAdisUtram mU. (36) jaMbU! bitiyaM ca saccavayaNaM sudaMsuciyaM sivaMsujAyaM subhAsiyaMsuvvayaM sukahiyaM sudiTuMsupatiTThiyaM supaiTThiyajasaMsusaMjamiyavayaNabuiyaMsuravaranaravasabhapavara-balavagasuvihiyajaNabahumayaM paramasAhudhammacaraNaM tavaniyamapariggahiyaM sugatipahadesakaM ca loguttamaM vayamiNaM vijAharagagaNagamaNavijJANasAhakaM saggamaggasiddhipahadesakaM avitahaM taM saccaM ujjuyaM akuDilaM bhUyatthaM atthato visuddhaM ujjoyakaraM pabhAsakaM bhavati savvabhAvANa jIvaloge avisaMvAdi jahatthamadhuraM paccakkhaM dayivayaMva jaMtaM accherakAraka avatthaMtaresu bahuesu mANusANaM sacceNa mahAsamuddamajhevi mUDhANiyAvi poyA sacceNa ya udagasaMbhamaMmivi na vujjhai ya na maraMti thAhaM te labhaMti sacceNa ya aganisaMbhamaMmivi na DajhaMti ujjugA
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/2/36 maNUsA sacaNa ya tattatellataulohasIsakAIchivaMti dhareti na ya DajhaMti maNUsA pavvayakaDakAhiM muccaMte na yamaraMti sacceNaya pariggahiyA asipaMjaragayA samarAovi vaNiiti aNahAya saccavAdI bahabaMdhabhiyogaveraghorehiM pamuccaMti ya amittamajjhAhiM niiMti aNahA ya saccavAdI sAdevvANi ya devayAo kareMti saccavayaNe rtaannN| taM saccaM bhagavaM titthakarasubhAsiyaM dasavihaM coddasapuvvIhiM pAhuDatthaviditaM maharisINa ya samayappadinnaM deviMdanariMdabhAsiyatthaM vemANiyasAhiyaM mahatthaM maMtosahivijJAsAhaNatthaM cAraNagaNasamaNasiddhavijaM maNuyagaNANaM vaMdaNijja amaragaNANaM accaNijaM asuragaNANaM ca pUyaNijjaM anegapAsaMDipariggahitaM jaMtaM lokami sArabhUyaM gaMbhIrataraM mahAsamuddAo thirataragaM merupavvayAo somataragacaMdamaMDalAo dittataraM sUramaMDalAo vimalataraMsarayanahayalAo surabhitaraMgaMdhamAdaNAo jeviya logammiaparisesA maMtajogAjavAya vijA yajaMbhakA ya atyANiya satthANi yasikkhAo ya AgamA ya saccANivi tAiMsacce paiTThiyAI, sacaMpiya saMjamassa uvarohakArakaM kiMci na vattavvaM hiMsAsAvajjasaMpauttaM bheyavikahakAraka anatthavAyakalahakArakaManajaMavavAyavivAyasaMpauttaM velaMbaM ojadhejabahulaM nillajjaMloyagarahaNijaM duddiTuMdussuyaM amuNiyaM appaNo thavaNA paresuniMdA nataMsi mehAvINa taMsi dhanno na taMsi piyadhammo nataMkulINo nataMsi dANapati nataMsisUro na taMsi paDirUvo na taMsi laTTho na paMDio na bahussuo naviyataM tapassI Na yAvi paraloganicchiyamatI'si savvakAlaM jAtikularUvavA hirogeNa vAvi jaMhoi vajaNijjaM duhao uvayAramatikaMtaM evaMvihaM saccaMpi na vattavvaM, aha kerisakaMpuNAi saccaMtubhAsiyavvaM?, jaMtaMdavvehiM pajjavehi ya guNehiM kammehiM bahuvihehiM sippehiM Agamehiya nAmakkhAyanivAuvasaggataddhiyasamAsasaMdhipadehaujogiyauNAdikiriyAvihANadhAtusaravibhattivannajuttaM tikallaM dasavihaMpi saccaM jaha bhaNiyaM taha ya kammuNA hoi duvAlasavihA hoi bhAsA vayaNaMpiya hoi solasavihaM, evaM arahaMtamaNunnAyaMsamikkhiyaM saMjaeNaMkAlaMmiya vattavyaM vR. 'jaMbU' ityAdi, tatra jambUriti ziSyAmantraNaM 'biiyaM ca'tti dvitIyaM punaH saMvaradvAraM 'satyavacanaM' sadbhayo-munibhyo guNebhyaH padArthebhyo vA hitaM satyaM, Aha ca-"saccaM hiyaM samAmiha saMto muNao guNA payatthA vaa|" / tacca tadvacanaM satyavacanaM, etadeva stuvannAha-zuddhaM-nirdoSaM ata eva zucikaM-pavitraMzivaMzivahetuH sujAtaM-zubhavivakSotpannaM ata eva subhASitaM-zobhanavyaktavAgrUpaMzubhAzritaM sukhAzritaM sudhAsitaM vAsuvrataM-zobhananiyamarUpaM zobhano nAma madhyasthaH kathaH pratipAdako yasya tatsukathitaM sudRSTaM0atIndriyArthadarzibhirdaDhamapavargAdihetutayopalabdhaM supratiSThitaM- samastapramANairupapAditaM supratiSThitayazaH-avyAhatakhyAtikaM 'susaMjamiyavayaNabuiyaMtisusaMyamitavacanaiH-suniyantritavacanairuktaM yattattathA, suravarANAM naravRSabhANAM 'pavarabalavaga'tti pravarabalavatAM suvihitajanasya ca bahumataM-sammataM yattattathA, paramasAdhUnAM naiSThikamanInAM dharmAcaraNaM-dharmAnuSThAnaM yattattathA, taponiyamAbhyAM parigahItaM-aGgIkRtaM yattattathA, taponiyamau satyavAdina eva syAtAMnAparasyeti bhAvaH, sugatipathadezakaM ca lokottamaM vratamidamiti vyaktaM, vidyAdharagaganagamanavidyAnAM sAdhanaM nAsatyavAdinastAH
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 2, adhyayanaM -2, 475 sidhyantiti bhAvaH svargamArgasya siddhipathasya ca dezakaM - pravarttakaM yattattathA avitathaM vitatharahitaM 'taM saccaM ujjugaM' ti satyAbhidhAnaM yad dvitIyaM saMvaradvAramabhihitaM tadRjukaM RjubhAvapravarttitatvAt tathA akuTilaM akuTilasvarUpatvAt bhUtaH - sadbhUto'rthaH - abhidheyo yasya tadbhUtArthaM arthataH - prayojanato vizuddhaM - nirdoSaM prayojanApannamiti bhAvaH, udyotakaraM - prakAzakAri, kathaM yataH prabhASakaM-pratipAdakaM bhavati keSAM kasminnityAha- sarvabhAvanAM jIvaloke - jIvAdhAre kSetre, prabhASakamiti vizinaSTi- avisaMvAdi - avyabhicAri yathArthamitikRtvA madhuraM - komalaM yathArthamadhuraM pratyakSaM daivatamiva-devateva yattadAzcaryakArakaM - cittavismayakarakAryakArakaM tadIdRzaM keSu keSAmityAha - avasthAntaraSu - avasthAvizeSeSu bahuSu manuSyANAM yadAha"satyenAgnirbhavecchatI, gAdhaM datte'mbu satyataH / nAsizcinatti satyena, satyAdrajjUyate phaNI // " || 9 || etadevAha - satyena hetunA mahAsamudramadhye tiSThanti na nimajjanti, 'mUDhANiyAvitti mUDhaM-niyatadiggamanApratyayaM 'aNiyaM' ti agraM tuNDaM anIkaM vA tatpravarttakaM janasainyaM yeSAM te tathA te'pi potA-bodhisthAH, tathA satyena ca udakasambhrame'pi -sambhramakAraNatvAdudakaplavaH udakasambhramastatrApi 'na vujjhai' tti vacanapariNAmAntorahyante-na plAvyante na ca mriyante stAdhaM ca - gAdhaM ca te labhante, satyena cAgnisambhrame'pi - pradIpanake'pi na dahyante, RjukA - ArjavopetAH manuSyA - narAH satyena ca taptatailatrapulohasIsakAni pratItAni 'chivaMti 'tti chupaMti dhArayanti hastAJjalibhiriti gamyate na ca dahyante manuSyAH, parvatakaTakAt-parvataikadezAd vimucyante na ca mriyante, satyena ca parigRhItA yuktA ityarthaH asipaJjare-zaktipaJjare gatAH khaGgazaktivyagrakara-ripuruSaveSTitA ityarthaH samarAdapi-raNAdapi 'niMti' tti niryAnti-nirgacchanti, anaghAzca - akSatazarIrA ityarthaH, " -- ke ityAha satyavAdinaH - satyapratijJAH vadabandhAbhiyogavairadhorebhyaH - tADanasaMyamanabalAtkAraghorazAtravebhyaH pramucyante amitramadhyAt - zatrumadhyAnniryAnti anaghAzca - nirdoSAH satyavAdinaH, sAdevyAni ca - sAnnidhyAni ca devatAH kurvanti satyavacanaratAnAM, Aha ca119 11 "priyaM satyaM vAkyaM harati hRdayaM kasya na jane ?, giraM satyAM lokaH pratapadamimArthayati ca / surAH satyadvAkyAddatati muditAH kAmikaphalamataH satyAdvAkyAdvratamabhimamataM nAsti bhuvane / / " 'ta'miti yasmAdevaM tasmAtsatyaM dvitIyaM mahAvrataM bhagavad-bhaTTArakaM 'tIrthakarasubhASitaM' jinaiH suSTraktaM dazavidhaM - dazaprakAraM janapadasammatasatyAdibhedena dazavaikAlikAdiprasiddhaM caturddazapUrvibhiH prAbhRtArthaveditaM pUrvagatAMzavizeSAbhidheyatayA jJAtaM maharSINAMca samayena - siddhAntena 'painnaM'ti pradattaM samayapratijJA vA- samAcArabhyupagamaH, pAThAntare 'maharisisamaya painnacinnaM'ti maharSibhiH samayapratijJA-siddhAntAbhyupagamaH samAcArAbhyupagamo veti caritaM yattattathA, devendranarendrairbhASitaH janAnAmukto'rthaH - puruSArthastasatsAdhyo dharmAdiryasya tattathA, athavA devendranarendrANAM bhAsitaH - pratibhAsito'rthaH - prayojanaM yasya tattathA, athavA devendrA dInAM bhASitAH arthA - jIvadayo jivanacanarUpeNa yena tattathA, tathA vaimAnikAnAM sasAdhitaM - pratipAditamupA devatayA
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/2/36 jinAdibhiryattattathA, vaimAnikairvA sAdhitaM kRtamAsevitaM samarthitaM vA yattattathA, mahArthaM - mahAprayojanaM, etadevAha - mantrauSadhIvidyAnAM sAdhanamartha; -- prayojanaM yasya tadvinA tasyAbhAvAttattathA, tathA cAraNagaNAnAM vidyAcAraNAdivRndAnAM zramaNAnAM ca siddhAH vidyA AkAzamanavaikriyakaraNAdiprayojanA yasmAttattathA, manujagaNAnAMca vandanIyaM- stutyaM amaragaNAnAM cArcanIyaM - pUjyaM asuragaNAnAM ca pUjanIyaM anekapAkhaNDiparigRhItaM - nAnAvidhavratibhiraGgIkRtaM yattalloke sArabhUtaM gambhIrataraM mahAsamudrAdatizayenAkSobhyatvAt sthiratarakaM meruparvatAt acalitatvena saumyataraM candramaNDalAt atizayena santApopazamahetutvAt dIptataraM sUramaNDalAt yathAvadvastuprakAzanAt tejasvinAM cAtyantAnabhibhavanIyatvAt vimalataraM zarannanabhastalAdatinirdoSatvAt surabhitaramiva surabhitaraM gandhamAdanAd-gajadantakagirivizeSaH sadadayAnAmatIva hRdayAvarjakatvAt ye'vica loke'parizeSA - niH zeSA mantrAH - hariNegameSimantrAdayaH yogAH - vazIkaraNAdiprayojanAH dravyasaMyogAH japAzca mantravidyAjapanAni vidyAzca - prajJaptayAdikAH jRmbhakAzcatiryaglokavAsino devavizeSAH astrANica - nArAcAdIni kSepyAyudhAni sAmAnyAni vA zAstrANi ca - arthazAstrAdIni zastrANi vA - khaGgadInya kSepyAyudhAni zikSAzca - kalAgrahaNAni AgamAzcasiddhAntAH sarvANyapi tAni satye pratiSThitAni, asatyavAdinAM na ke'pi mantrAdayo'rthAH svasAdhyasAdhakAH prAyo bhavantIti bhAvaH, tathA satyamapi sadbhUtArthamAtratayA saMyamasyoparodhakArakaMbAdhakaM kiJcid- alpamapi na vaktavyaM, kiMrUpaM tadityAha-hiMsayA - jIvavadhena sAvadyena ca - pApena AlApAdinA samprayuktaM yattattathA, Aha ca || 9 || "taheva kANaM kANitti, paMDagaM paMDagatti ya / vAhiyaM vA virogitti teNaM coritti no vae / " bhedaH - cAritrabhedastatkArikA vikathAH - stryAdikathAH tatkArakaM yattattathA, tathA anarthavAdo - niSprayojano jalpaH kalahazca - kalistatkArakaM yattattathA, anAryaM -anAryaprayuktaM anyAyyaM ca - anyAyopetaM apavAdaH paradUSaNAbhidhAnaM vivAdo - vipratipattistatsamprayuktaM yattattathA, velambaM-pareSAM viDambanakArI ojo - balaM dhairyaM ca - dhRSTatA tAbhyAM bahulaM - pracuramojodhairyabahulaM nirlajjaM - apetalajjaM lokagaINIyaM nindyaM duSTaM - asamyagIkSitaM duH zrutaM - asamyagAkarNitaM darmuNitaM-asamyagjJAtaM AtmanaH stavanA-stutiH pareSAM nindA - garhA, nindAmevAha - 'nasi 'tti nAsi na bhavasi tvamiti gamyate medhAvI - apUrvazruta dhSTagrahaNazaktiyutaH tathA na tvamasi dhanyo- dhanaM labdhA tathA nAsi - na bhavasi priyadharmmA-dharmmapriyaH tathA na tvaM kulInaH-kulajAtaH tathA nAsi-na bhavasi dAnapatirdAnadAtetyarthaH, tathA na tvamasi sUraHcArabhaTaH tathA na tvamasi - na bhavasi pratirUpo - rapavAn na tvamasi laSTaH - saubhAgyavAn na paNDitobuddhimAn na bahuzrutaH- AkarNitAdhI tabahuzAstraH bahusuto vA - bahuputro bahuziSyo vA nApi ca 'tvaM tapasvI - kSapakaH na cApi paralokaviSaye nizcitA - niHsaMzayA matirasyeti paralokanizcitamatirasi - bhavasi sarvakAlaM - AjanmApIti, kiM bahunoktena ?, varjanIyavacanaviSayamupadezasarvasvamucyate, jAtikularUpavyAdhirogeNa cApIti,, iha
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM-2, 477 jAtyAdInAM samAhAparadvandvaH, tato jAtyAdinA ninditena paracittapIDAkAritvAdyadbhavedvarjanIyaM-pariharttavyaM tadevaMvidhaM satyamapi na vaktavyamiti vAkyArthaH, tatra jAtiH-mAtRkaH pakSaH kulaM-paitRkaH pakSaH rUpaM-AkRtiH vyAdhiH-cirasthAtA kuSThAdiH rogaH-zIghrataraghAtI jvarAdiH vA vikalpeapiH samuccaye 'duhilaM ti drohavat pAThAntareNa 'duhao'ttidravyato bhAvatazca upacAraMpUjAmupakAraMvA atikrAntaM, evaMvidhaMtu-evaMprakAraMpunaH satyamapi sadbhUtatAmAtreNa AstAmasatyaM na vaktavyaM-na vAcyaM, ___'atha kerisagaM'ti athazabdaH pariprazne kIzakaM ? -kiMvidhaM 'puNAIti iha punarapi pUrvavAkyAthapikSayottaravAkyArthasya vizeSadyotanArthaH AintivAkyAlaGkArArthaH 'saccaMtu'tti satyamapi bhASitavyaM-vaktavyaM yattad dravyaiH-trikAlanugatilakSaNaiH pudgalAdibhirvastubhiH paryAyaizcanavapurANAdibhiH kramavarttibhirdharmeH guNaiH-varNAdibhiH sahabhAvibhirddhammaireva karmabhiH- kRSyAdivyApAraiH bahuvidhaiH zilpaiH-sAcAryakaizcitrakarmAdibhiH kriyAvizeSaiH Agamaizca-siddhAnatAthaiyuktamiti sambandhaH kAryaH, yuktazabdasyottaratra samastanirdeze'pi prAkRtazailIvazAt dravyAdiyuktatvaM vacanasya tadabhidhAyakatvAd, athavA dravyAdiSu viSaye dravyAdigocaramityarthaH, tathA "nAmAkhyAtanipAtopasargataddhitasamAsasandhipadahetuyogikoNAdikriyAvidhAnadhAtusvara vibhaktivarNayukta miti tatra nAmeti padazabdasamdhAnnAmapadamevamuttaratrApi, taccAvyutpannetarabhedAda dvidhA, tatravyutpannaM devadattAdiavyutpannaMDitthetyAdi, AkhyAtapadaMsAdhyakriyApadaM yathA akarot karoti kariSyati, tattadarthadyotanAya teSu teSu sthAneSu nipatantIti nipAtAH tatpadaM nipAtapadaM yathA ca vA khalcityAdi, upasRjyante-dhAtusamIpe niyujyanta ityupasargAstadrUpaM padamusargapadaM praparA apetyAdivat, tasmai hitaM taddhitamityAdyarthAbhidhAyakA ye pratyayAste taddhitAH tadantaM padaM taddhitapadaM yathA gobhyo hito gavyo dezaH nAbherapatyaM nAbheya ityAdi, samasanaM samAsaHpadAnAmekIkaraNarUpaH tatpuruSAdistatpadaM samAsapadaM yathA rAjapuruSa ityAdi, sandhiH-sannikarSastena padaM yathA dadhIdaM tadyathetyAdi, tathA hetuH-sAdhyAvinAbhUtatvalakSaNo yathA'nityaH zabdaH kRtakatvAditi, yaugikaM-yadeteSAmeva vyAdisaMyogavat, yathA upakaroti senayA'- bhiyAti abhiSeNayatItyA, tathA uNAdi-uNaprabhRtipratyayAntaM padaM yathA Azu svAdu, tathA kriyAvidhAnaM-siddhakriyAvidhiH kAntapratyayAntapadavidhirityarthaH, yathA pAcakaH pAka ityAdi, tathA dhAtavo-bhvAdayaH kriyApratipAdakAH svarA-akArAdayaH SaDjAdayo vA sapta, kvacidrasA iti pAThaH tatra rasAH-zrRGgArAdayo nava, ythaa||1|| "zrRGgArahAsyakaruNA, raudravIrabhayAnakAH / bIbhatsAdbhutazAntAzca, nava nATye rasAH smRtAH // " vibhaktayaH-prathamAdyAH sapta varNAH-kakArAdivyaJjanAni ebhiryuktaM yattattathA, atha satyaM bhedata Aha-traikAlyaM-trikAlaviSayaM dazavidhamapi satyaM bhavatIti yogaH, dazavidhatvaM ca satyasya janapadasammatasatyAdibhedAt, Aha c||1|| "janavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3 nAme 4 rUve 5 paDuccasacce ya 6 / vavahAra 7 bhAva 8 joge 9 dasame ovammasacce ya 10 // " tti
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/2/37 tatra janapadasatyaM yathA udakArthe koMkaNAdidezarUDhyA paya iti vacanaM, saMmatasatyaM yathA samAne'pi paGkasambhave gopAlAdInAmapi sammatatvenAravindameva paGkajamucyate na kuvalayAdIti, sthApanAsatyaM jinapratimAdiSu jinAdivyapadezaH, nAmasatyaM yathA kulamavarddhayannapi kulavarddhana ityucyate, rUpasatyaM yathAbhAvato'zramaNo'pi tadrUpadhArI zramaNa ityucyate, pratItasatyaM yathA anAmikA kaniSThikAM pratItya dIrghatyucyate, saiva madhyamAM pratItya hrasveti, nayavahArasatyaM yathA girigatatRNAdiSu dahyamAneSu vyavahArad giridahyata iti, bhAvasatyaM yathA satyapi paJcavarNatve zuklatvalakSaNabhAvotkaTatvAt zuklA balAketi, yogasatyaM yathA daNDayogAddaNDa ityAdi, aupamyasatyaM yathA samudravattaDAga ityAdi, ___ tathA 'jaha bhaNiaMtaha ya kammaNuhoi'ttiyathA yenaprakAreNa bhaNitaM-bhaNanakriyAdazavidhasatyaMsambhUtArthatayA bhavati tathA tenaivaprakAreNakarmaNA vA akSaralekhanAdikriyayA sadbhUtArthajJApanena satyaM dazavidhameva bhavatIti, anenacedamuktaMbhavati-na kevalaM satyArthaM vacanaM vAcyaM hastAdikamApyavyamicAryarthasUcakamevakartavyaM, ubhayatrApyavyabhicAritayAparAvyaMsanasyAkuTilAdhyavasAyasya ca tulyatvAditi, tathA 'duvAlasavihA ya hoi bhAsa'tti dvAdaza vidhA ca bhavati bhASA, tathA c||1|| "prAkRtasaMskRtabhASA mAgadhapaizAcasaurasenI c| SaSTho'nna bhUribhedo dezavizeSAdapabhraMzaH // " iyameva SaDvidhA bhASA gadyapadyabhedene bhidyamAnA dvAdazadhA bhavatIti, tathA vacanamapi SoDazaviMdhaM bhavati, tthaahi||1|| "vayaNatiyaM 3 liMgatiyaM 6 kAlatiyaM 9 taha parokkhapaccakkhaM 11 / uvaNIyAicaukkaM 15 ajjhatyaM" 16 ceva solasamaM // " / tatra vacanatrayaM ekavacanadvivacanabahuvacanarUpaM yathA vRkSaH vRkSau vRkSAH, liGgatrika strIpunapuMsakarUpaM yathA kumArI kuNDaM, kAlatrikaM atItAnAgatavartamAnakAlarUpaM, yathA'karot kariSyati karoti, pratyakSaM yathA'yaM eSa;, parokSaM yathA sA, tathA upanItavacanaM-guNopanayanarUpaM yathArUpavAnayaM, apanItavacanaM-guNApanayanarUpaM yathA duHzIlo'yaM, upanItApanItavacanaM yatraikaM guNamupanIya guNAntaramapanIyate yathArUpavAnayaM kiMtuduHzIlaH, viparyayeNa tuapanItopanItavacanaM tadyathA duHzIlo'yaM kintu rUpavAn, adhyAtmavacanaM-abhipretamarthaM gopayitukAmasya sahasA tasyaiva bhaNanamiti, _ 'eva'miti uktasatyAdisvarUpAvadhAraNaprakAreNa arhadanujJAtaM samIkSitaM-buddhayA paryAlociliocitaM saMyatena-saMyamavatA kAleca-avasarevaktayavyaM, natujinAnujJAtamaparyAlocitamasaMyatenAkAle ceti bhAvanA, Aha c||1|| "buddhIe nieUNa bhAsejjA ubhayalo gaparisuddhaM / saparobhayANa ja khalu na savvahA piiddjnngNtu||" etadarthameva jinazAsanamityetadAhamU. (37) imaMca aliyapisuNapharusakaDuyacavalavayaNaparirakkhaNaTTayAe pAvayaNaMbhagavayA sukahiyaM attahiyaM pecAbhAvikaM AgamesibhadaM suddhaM neyAuyaM akuDilaM anuttaraM savvadukkhapAvANaM
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM -2, adhyayanaM -2, viosamaNaM, tassa imA paMca bhAvaNAo bitiyassa vayassa aliyavaNassa veramaNaparirakkhaNaTTayAe paDhamaM soUNaM saMvaraTTaM paramaTTaM suTTha jANiUNa na vegiyaM na turiyaM na cavalaM na kaDuyaM na pharusaM na sAhasaM na ya parassa pIlAkaraM sAvajraM saccaM ca hiyaM ca miyaM ca gAhanaM ca sudda saMgayamakAhalaM ca samikkhitaM saMjateNa kAlaMmi ya vattavvaM evaM aNubItisamitijogeNa bhAvio bhavati aMtarappA saMjayakaracaraNanayaNavayaNo sUro saccajjavasaMputro, bitiyaM koho na seviyavvo, kuddho caMDikkio maNUso aliyaM bhaNejja pisuNaM bhaNejja pharusaM bhaNeja aliyaM pisuNaM pharusaM bhaNejja kalahaM karejjA veraM karejA vikahaM karejA kalahaM veraM vikahaM sakarejjA saccaM haNejja sIlaM haNejja viNayaM haNejja saccaM sIlaM viNayaM haNejja veso havejja vatyuM bhavejja gammo bhavejja veso vatyuM gammo bhavejja eyaM annaM ca evamAdiyaM bhaNejja kohaggisaMpalitto tamhA koho na seviyavvo, evaM khaMtIi bhAvio bhavati aMtaruppA saMjayakaracaNanayaNavayaNo sUro saccajjavasaMpanno, tatiyaM lobho na seviyavvo luddho lolo bhaNejja aliyaM khettassa va vatthussa va kateNa 1 luddho lolo bhaNejja aliyaMkittIe lobhassa va kaeNa 2 luddho lolo bhaNejja aliyaM riddhIya va sokkhassa va karaNa 3 luddho lolo bhaNejja aliyaM bhattassa va pANassa va kaeNa 4 luddho lolo bhaNejja aliyaM pIDhassa va phalagassa va kaeNa 5 luddho lolo bhaNejja aliyaM sejjAe va saMthArakassa va kaeNa 6 luddo lolo bhaNejja aliyaM vatthassa va pattassa va kaeNa 7 luddho lolo bhamejja aliyaM kaMbalassa va pAyapuMchaNassa va kaeNa 8 luddho lolo bhaNejja aliyaM sIsassa va sissINIe va kaeNa 9 luddho lolo bhaNejja aliyaM annesu ya evamAdisu bahusu kAraNasatasu, luddho lolo bhaNejja aliyaM tamhA lobho na seviyavvo, evaM muttIya bhAvio bhavati aMtarappA saMjayakaracaNanayaNavayaNo sUro saccajAvasaMpanno, 479 cautthaM na bhAiyavvaM bhItaM khu bhayA aiMti lahuyaM bhIto abitijjao maNUso bhIto bhUtehiM dhippai bhIto annaMpihu bhesejjA bhIto tavasaMjamaMpihu muejjA bhIto ya bharaM na nittharejjA sappurisaniseviyaM camaggaM bhIto na samattho anucariuM tamhA na bhAtiyavvaM bhayassa vA vAhissa vA rogassa vA jarAe vA macchussa vA annarasa vA evamAdiyassa evaM dhejreNa bhAvio bhavati aMtarappA saMjayakaracaraNanayaNavayaNo sUro saccajjavasaMpanno, paMcamakaM hAsaM na seviyavvaM aliyAiM asaMtakAI jaMpaMti hAsaittA paraparibhavakAraNaM ca hAsaM paraparivAyappiyaM ca hAsaM parapIlAkAragaM ca hAsaM bhedavimuttikArakaM ca hAsaM annonnajaNiyaM ca hojja hAsaM annonnagamaNaM ca hoja mammaM annonnagamaNaM ca bojja kammaM kaMdappAbhiyogamaNaM ca bahojja hAsaM AsuriyaM kivvisattaNaM ca jaNejja hAsaM tamhA hAsaM na seviyavvaM evaM moNeNa bhAvio bhavai aMtarappA saMjayakaracaraNanayaNavayaNo sUro saccajjavasaMpanna evamiNaM saMvarassa dAraM sammaM saMvariyaM hoi suppaNihiyaM imehiM paMcahivi kAraNehiM maNavayaNakAyaparirakkhiehiM niccaM AbharaNaMtaM ca esa jogo neyavvo ghitimayA matimayA anAsavo akaluso acchiddo aparissAvI asaMkiliTTho savvajinamaNunnAo,
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/2/37 evaM bitiyaMsaMvaradAraMphAsiyaMpAliyaMsohiyaMtIriyaM kiTTiyaM aNupAliyaM ANAeArAhiyaM bhavati, evaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviyaM parUviyaM pasiddhaMsiddhavarasAsaNamiNaM AghavitaMsudesiyaM pasatthaM bitiyaM saMvaradAraM samattaM tibemii| vR. 'imaMce' tyAdi imaMca-pratyakSapravacanitiyogaH alIkaM-asadbhUtArthaM pizunaM-parokSasya parasya dUSaNAviSkaraNarUpaMparuSaM-azrAvyabhASaMkaTukaM-aniSTAraataMcapalaM-utsukatayA'samIkSitaM yadvacanaM-vAkyaMtasya parirakSaNalakSaNo yo'rthastasya bhAvastattA tasyaica alIkapizunaparuSakaTukacapalavacanaparirakSaNArthatAyai prAvacanaM-pravacanaMzAsanamityarthaH, bhagavatAzrImanmahAvIreNa suSThukathitaM sukathitamityAdi 'pararakkhaNaTThAyAe'tti yAvat pUrvavat, navaraM dvitIyasya vratasya-alIkavacanasyeti vizeSaH, 'paDhamati prathamaM bhAvanAvastu anuvicintyasamitiyogalakSaNaM, tacaivaM zrutvA-AkaNya sadgurusamIpe 'saMvarahUM'ti saMvarasyaprastAvena mRSAvAdaviratilakSaNasya arthaH-prayojanaM mokSalakSaNaM prastutasaMvarAdhyayanasya vA'rthaH-- abhidheyassaMvarArthastaM, zravaNAcca 'paramaTuM suTu jANiUNaM ti paramArthaM heyopAdeyavacanaidamparya suSTu-samyak jJAtvA na-naiva vegitaM-vegavat vikalpavyAkulatayetyarthaH vaktavyAmiti yogaH, na tvaritaM-vacanacApalyataH na kaTukamarthataH na paruSaM varNataH na sAhasaM-sAhasapradhAnamatarkitaM vA na ca parasya-jantoH pIDAkaraM sAvadhaM-sapApaM yata, vacanavidhiM niSedhato'bhidhAya sAmprataM vidhita Aha-satyaMca-sadabhatArthaM hitaMca-pathyaM mitaM-parimitAkSaraM grAhakaMca-pratipAdyasya vivakSitAraaAthapratItijanakaMzuddhaM-pUrvoktavacanadoSarahitaM saGgataM upapattibhirabAdhitaM akAhalaMca-amanmanAkSaraMsamIkSitaM-pUrvabuddhayA paryAlocitaM saMyatena-saMyamavatA kAle ca-avasare vaktavyaM nAnyathA, evamuktena bhASaNaprakAreNa 'aNuvIisamitijogeNaM'ti anuvicintya-paryAlocya bhASaNarUpA yA samitiH-samyakpravRttiH sA'nuvicintyasamitiH tayA yogaH-sambandhaH tadrUpo vA vyApAro'nuvicintyasamitiyogastena bhAvito bhavantyantarAtmA jIvaH, kiMvidha ityAha-saMyatakaracaraNanayanavadanaH sUraH satyArjavasaMpanna iti pratItamiti 1 / ___ 'biiyaM ti dvitIyaM bhAvanAvastu yatkrodhanigrahaNaM, etadevAha-krodho na sevitavyaH, kasmAtkAraNAdityAha-kruddhaH-kupitaH cANDikyaM-raudrarupatvaM saJjAtamasyeti cANDikyito manuSyo'lIkaMbhaNedityAdi sugama, navaraMvairaM-anuzayAnubandhavikathAM-parivAdarUpAMzIlaM-samAdhi 'veso tti dveSyaH-apriyo bhavet eSa vastu-doSAvAsaH gamyaH paribhavasthAnaM, nigamanamAha-'eya'ti alIkAdikaMgRhyate, tadanyasya bhaNanakriyAyA aviSayatvAt, anyacca-uktavyatiriktamevamAdikaMevaMjAtIyaM bhaNet krodhAgnisaMpradIptaH san 'tamhe'tyAdi sampanno' ityetadantaM vyaktaM 2 / _ 'tatiyaMtitRtIyaMbhAvanAvastu, kiMtadityAha-lobho na sevitavyaH, kasmAdityata Ahalubdho-lobhavAn lolo-vrate caJcalo bhaNedalIkaM, etadeva viSayabhedenAha-kSetrasya vA-grAmAdeH kRSibhUmervA vAstunogRhasya 'kaeNa'tti kRte-hetoH lubdho lolo bhaNedalIkaM, evamanyAnyapyaSTasUtrANinetavyAni, navaraM kIrtiH-khyAtiH lobhasA-auSadhAdiprApteHkRte tathA RddheH-parivArAdikAyAH saukhyasya-zItalacchAyAdisukhahetoH kRte tathA zayyAyA-vasate; yatra vA prasAritapAdaiH supyatesA zayyA tasyai saMstArakasyavA-arddhatRtIyahastasya kambalakhaNDAdeH kRte pAdaproJchanasya
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 481 dvAraM-2, adhyayanaM -2, rajoharaNasya kava-te upasaMharannAha - anyeSu ca evamAdiSu bahuSu kAraNazateSvityAdi vyaktameva 3 'cauttha'nti caturthaM bhAvanAvastu yat 'na bhAiyavvaM' ti na bhettavyaM na bhayaM vidheyaM iti, yato bhItaM bhayArtta prANinaM khuriti vAkyAlaGkAre bhayAni - vividhA bhItayaH 'atiMti' tti AgacchaMti, kiMbhUtaM bhItaM ? - 'lahuyaM' ti laghukaM sattvasAravarjitatvena tucchaM kriyAvizeSaNaM vedaM tena laghukaM zIghraM, tathA bhItaH advitIyaH - sahAyo na bhavatItyarthaH manuSyo - naraH, tathA bhIto bhUtairvA pretairgRhyateadhiSThIyate, tathA bhIto'nyamapi bheSayet, tathA bhItaH tapaH pradhAnaH saMyamaH tapaH saMyamastamapi huralaGkAre muJcet-tyajet alIkamapi brUyAditi hRdayaM, ahiMsAdirUpatvAt saMyamasya tathA bhItazca bharaM na nistaret, tathA satpuruSaniSevitaM ca mArgaM-dharmAdipuruSArthopAyaM bhIto na samartho'nucarituM Asevitu, yata evaM tasmAt 'na bhAiyavvaM'ti na bhettavyaM 'bhayassa va 'tti bhayahetorbAhyAt duSTatiryaGgamanuSyadevAdeH, tathA AtmodbhavAdapi netyAha- 'vAhissa va 'tti vyAgheH krameNa prANApahAriNaH kuSThAdeH rogAdvAzIghrataraprANApahArakAcca jvarAde; jarAyA vA mRtyorvA anyasmAdvA tAdRzAdbhayotpAdakatvena vyAdhyAdisadhzAd iSTaviyogAdekasmAditi vAcanAntare idamadhItaM anyasmAdvA evamAdIti, etannigamayannAha - evaM dhairyeNa - sattvena bhAvito bhavatyantarAtmA - jIvaH, kiMvidhaH ? ityAha'saMjae' tyAdi pUrvavat 4 / 'paMcamagaM' ti paJcamakaM bhAvanA vastviti gamyate, yaduta hAsyaM na sevitavyaM-parihAso na vidheyaH, yataH alIkAni - sadbhUtArthanirUvarUpANi 'asaMtagAI' ti asanti asadbhUtArthAni vacanAnIti gamyate azobhanAni vA azAntAni vA - anupazamapradhAnAni 'jalpanti' bruvate 'hAsaitta' tti hAsavantaH parihAsakAriNaH paribhavakAraNaM ca hAsyaM - apamAnanAheturityarthaH, paraparivAdaH - anyadUSaNAbhidhAnaM priya iSTo yatra tattathA tadvidhaM ca hAsyaM, parapIDAkArakaM ca hAsyamiti vyaktaM, 'bheyavimuttikArakaM ca'tti bhedaH- cAritrabhedo vimUrtizca- vikRtanayanavadanAditvena vikRtazarIrAkRtiH tayoH kArakaM yattattathA, tacca hAsyaM, athavA rAjadantAdidarzanAdvimukteH - mokSamArgasya bhedakArakamiti vAcye bhedavimuktikArakamityuktaM, anyo'nyajanitaM ca- parasparakRtaM ca bhaveddhAsyaM yatastato'nyo'nyagamanaMca-parasparasyAbhigamanIyaM ca bhavet marma-pracchannApAradAryAdi duzceSTitaM, tathA'nyo'nyagamanaM ca - parasparAdhigamyaM ca bhavetkarmma- lokanandyajIvanavRttirUpaM 'kandappAbhiyogagamaNaM ca 'tti kandarpAzca0 kAndarpikA devavizeSA hAsyakAriNo bhANDaprAyA abhiyogyAzca-abhiyogArhA AdezakAriNo devAH eteSu gamanaM gamanaheturyattattathA taca bhaveddhAsyaM, ayamabhiprAyohAsyaratisAdhuzcAritralezaprabhAvAddeveSUtpadyamAnaH kAndarpikeSu AbhiyogikeSu cotpadyate na maharddhikeSviti hAsyamanarthAyeti, Aha ca - 119 11 "jo saMjaovi eyAsu appasatthAsu vaTTai kahiMci / vi gacchaniyamA bhaio caraNahI No ||" 'eyAsu'tti kandarpAdibhAvanAsviti, tathA ' AsuriyaM kivvisatataM ca jaNejja hAsaM 'ti 'arasuriya'nti asurabhAvaM 'kivvisattaM' ti cANDAlaprAyadevavizeSatvaM vA vikalpe janayet-prApayet 7 31
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/2/37 janmAntarAhAsyakAricAritrajIvaM hAsyaM-hAsaH, yasmAdevaM tasmAddhAsaM na sevitavyamiti, athaitannigamanamAha-evamuktena hAsavarjanaprakAreNa maunena-vacanasaMyamena bhAvitobhavantyantarAtmA laMyatAdivizeSaNaH, 'evamiNamityAdyadhyayananigamanaM pUrvAdhyayanavadvyAkhyeyamiti / ___saMvaradvAre - adhyayanaM -1 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNAgasUtre saMvaradvAre dvItIya adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / ___ - saMvaradvAre-adhyayanaM-3 adattAdAnaviramaNaM : vR. vyAkhyAtaM mRSAvAdasaMvarAkhyaM dvitIyaM saMvarAdhyayanaM, atha sUtrakramasambaddhamathavA'nantarAdhyayane mRSAvAdaviramaNamuktaM taccAdattAdAnaviramaNavatAmeva sunihiM bhavatItyadattAdAnaviramaNamathAbhidhAnIyaM bhavatIti tadanena pratipAdyata ityevaMsambaddhamadattAdAnAsaMvarAkhyaMtRtIyaM saMvarAdhyayanabhArabhyate, asya cedamAdisUtram mU. (38) jaMbU! dattamaNunnAyasaMvaro nAma hoti tatiyaMsuvvatA! mahabbataMguNavvataMparadavvaharaNapaDiviraikaraNajuttaM aparimiyamanaMtataNhANugayamahicchamaNavayaNakalusaAyANasuniggahiyaM susaMjamiyamaNahatthapAyanibhiyaM niggaMthaM neDikaM niruttaMnirAsavaM nibbhayavimuttaMuttamanaravasabhapavarabalavagasuvihitajaNasaMmataM paramasAhudhammacaraNaM jattha ya -gAmAgaranagaranigamakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhasaMvAhapaTTaNAsamagayaM ca kiMci davvaM NaNimuttasilappavAlakasaMdUsarayayavarakaNagarayaNamAdiM paDiyaM pamhuTuM vippaNaTuM na kappati kassati kaheuvA geNhiuMvA ahirannasuvannikaNa samalejhukaMcaNeNaM apariggahasaMvuDeNaM logaMmi vihariyavvaM, jaMpiya hojAhi davvajAtaM khalagataM khettagataM ranamaMtaragataM vA kiMci pupphaphalatayappa- vAlakaMdamUlataNakaTTasakArAdi ___appaM ca bahuM ca aNuMca thUlagaM vA na kappatI uggahami adinnami gihiuMje, haNi haNi ugagahaM aNunnaviya geNhiyavvaM vajeyavbo savvakAlaM aciyattagharappaveso aciyattabhattapANaM aciyattapIDhaphalagasejAsaMthAragavatthapattakaMbaladaMDagarayaharaNanisejacolapaTTagamuhapottiyapAyapuMchaNAi bhAyaNabhaMDovahiuvakaraNaM paraparivAo parassa doso paravavaeseNaM jaMca geNhai parassa nAsei jaMca sukayaM dANassa ya aMtarAtiyaM dANavippaNAso pesunnaM ceva maccharittaMca, jeviyapIDhaphalagasejjAsaMthAragavatthapAyakaMbalamuhapottiyapAyapuMchaNAdibhAyaNabhaMDovahiuvakaraNaM asaMvibhAgI asaMgaharutI tavateNe ya vaiteNe yarUvateNe ya AyAre ceva bhAvateNe ya saddakare jhaJjhakare kalahakare verakare vikahakare asamAhikare sayA appamANabhotI satataM anubaddhavere ya nicarosI se tArisae nArAhae vayamiNaM, aha kerisae puNAI ArAhae vayamiNaM ?, je se uvahibhattapANasaMgahaNadANakusale acaMtabAladubbalagilANavuDDakhamake pavattiAyariyauvajjhAe sehe sAhammiketavassIkulagaNasaMghaceiyaTTe ya nijaraTThI veyAvaccaM anissiyaMdasavihaM bahuvihaM kareti, nayaaciyattassa gihaM pavisai na ya aciyattassa geNhai bhattapANaM na ya aciyattassa sevai pIDhaphalagasenAsaMthAragavatthapAyakaMbalaDaMDagarayaharaNanisejacolapaTTayamuhapottiyapAyapuMchaNAibhA
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-2, adhyayana-3, 483 yaNabhaMDovahiuvagaraNaM na ya parivAyaM parassajaMpatiNa yAvidose parassa geNhati paravavaeseNavina kiMci geNhati na ya vipariNAmeti kiMci jaNaM na yAvi nAseti dinnasukayaM dAUNa ya na hoi pacchAtAvie saMbhAgasIle saMggahovaggahakakusale se tArisate ArAhate vayamiNaM, imaMca paradavvaharaNaveramaNaparirakkhaNaTThayAe pAvayaNaM bhagavayA sukahitaM attahitaM peccAbhAvitaM AgamesibhadaM suddhaM neyAuyaM akuDilaM anattaraM savvadukkhapAvANa viovasamaNaM, tassa imApaMca bhAvaNAto tatiyassa hoti paradavvaharaNaveramaNaparirakkhaNaTThAyae, paDhamadevakulasabhappavAsahasarukkhamUlaArAmakaMdarAgaragiriguhAkammaujANajANasAlAkuvitasAlAmaMDavanasunnagharasusANaleNaAvaNe annaMmi ya evamAdiyaMmi dagamaTTiyabIjaharitatasapANaasaMsatte ahAkaDe phAsue vivitte pasatthe uvassae hoi vihariyavvaM, AhAkammabahule yaje se AsitasaMmajiussittasohiyachAyaNadUmaNaliMpaNaaNuliMpaNajalaNabhaMDacAlaNa aMto bahiM ca asaMjamojattha vaDatI saMjayANa aDDA vajeyavvo huuvassao se tArisae suttapaDikuTTe, evaM vivittavAsavasahisamitijogeNabhAvito bhavati aMtarappA niccaMahikaraNakaraNa-kArAvaNapAvakammavirato dattamaNunAyaoggaharutI bitIyaM ArAmujANakAnanavaNappadesabhAge jaM kiMci ikkaDaM va kaThiNagaM ca jaMtugaM ca parAmerakuccakusaDabbhapalAlamUyavakkayapupphaphalatayappavAlakaMdamUlataNakaTThasakkArAdI geNhai sejovahissa aTThA na kappae uggahe adinnaMmi giNheuMje haNi haNi uggahaM aNannaviyaM geNhiyavvaM evaM uggahasamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA niccaM ahikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirate dttmnnunnaayogghrutii| tatIyaM pIDhaphalagasejjAsaMthAragaTTayAe rukkhA na chiMdiyavvA na chedaNeNa bheyaNeNa sejA kAreyavvA jasseva uvassate vasejja sejaM tattheva gavesejjA na ya visamaM samaM karejA na nivAyapavAyaussugattaMna DaMsamasagesukhubhiyavvaM aggI dhUmona kAyavvo, evaM saMjamabahule saMvarabahule saMvuDabahule samAhibahule dhIre kAeNa phAsayaMto sayayaM ajjhappajjhANajutte samie ege carejja dhammaM, evaM sejjAsamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA nicaM ahikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirate dttmnnunnaayugghrutii| ca utthaM sAhANapiMDapAtalAbhe bhottavvaM saMjaeNa samiyaM na sAyasUyAhikaM na khaluNa vegitaM naturiyaM na cavalaM nasAhasaM na ya parassa pIlAsakarasAvajaMtaha bhottavvaM jaha se tatiyavayaMna sIdati sAhAraNapiMDapAyalAbhesuhumaMadinnAdAnavayaniyamaveramaNaM, evaMsAhAraNapiMDavAyalAbhesamitijogeNa bhAvito bhavati aMtaparappA niccaM ahikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirate dattamaNunnAyauggaharutI paMcamagaM sAhammie viNao pauMjiyavvo uvakaraNapAraNAsu viNao paMujiyavvo vAyaNapariyaTTaNAsu viNao pauMjiyavyo dANagaNapucchaNAsu viNao pauMjiyavvo nikkhamaNapavesaNAsu viNao pauMjiyavvo annesu ya evamAdiSu bahusu kAraNasaesu viNao pauMjiyavvo, viNaovitavo tavovi dhammo tamhA viNaopauMjiyavvo gurusu sAhUsutavassIsuya, evaM viNateNa bhAvio bhavai aMtarappA niccaM adhikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirate dttmnnunaayugghraaii|
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/3/38 evamiNaM saMvarassa dAraM sammaM saMvariyaM hoi supaNihiyaM evaM jAva AghaviyaM sudesitaMpasatthaM vR. 'jaMbU'ityAdi jambUrityAmantraNaM 'dattANunAyasaMvaro nAma'tti dattaM ca-vitIrNamannAdikamanujJAtaM ca-pratihArikapIThaphalakAdi grAhyamiti gamyateityevaMrUpaH saMvaro dattAnujJAtasaMvara ityevaMnAmakaM bhavati tRtIyaM saMvaradvAramiti gamyate, he suvrata! jambUnAman ! mahAvratamidaM, tathA guNAnAM-aihikAmuSmikopakArANAMkAraNabhUtaM vrataM guNavataM, kiMsvarUpamityAha-paradravyaharaNaprativiratikaraNayuktaM tathA aparimitAaparimANadravyaviSayA anantA vA-akSayA yA tRSNA-vidyamAnadravyAvyayecchA tayA yadanugataM mahecchaMca-avidyamAnadravyaviSaye mahAbhilASaM yanmano-mAnasaM vacanaMca-vAk tAbhyAM yatkaluSaMparaghanaviSayatvena pAparUpamAdAnaM-grahaNaM tatsuSTu nigRhItaM-niyamitaM yatra tattathA, susaMyamitamanasA-saMvRtena cetasA hetunA hastau ca pAdau ca nibhRtau paradhanAdAnavyApArAduparatau yatra tatsusaMyitamanohastapAdanibhRtaM, anena ca vizeSaNadvayena manovAkkAyanirodhaH paraghanaM prati darzitaH, tathA nirgranthaM-nirgatabAhyAbhyantaragranthaM naiSThikaM sarvadharmaprakarSaparyantavartiM nitarAmuktaM sarvajJairupAdeyatayeti niruktaM avyabhicaritaM vA nirAzravaM-karmAdAnarahitaM nirbhayaM-avidyamAnarAjadibhayaM vimuktaM-lobhadoSatyaktaM uttamanaravRSabhANAM 'pavarabalavaga'tti pradhAnabalavatAM ca suvihitajanasya ca-susAdhulokasya sammataM-abhimataM yattattathA, parasAdhUnAM dharmacaraNaM-dharmAnuSThAnaM yattattathA, yatra ca tRtIye saMvare grAmAkaranagaranigamakheTakarbaTamaDambadroNamukhasaMvAhapattanAzramagataMca grAmAdivyAkhyApUrvavat kiJcid-anirdiSTasvarUpaM dravyaM, tadevAhamaNimauktikazilApravAlakAMsyadUSyarajatavarakanakaratnAdi, kimityAha-patitaMbhraSTaM pamhuTuM'ti vismRtaM vA-pratipAdayituMadattagrahaNapravartanaM mA bhUditikRtvA grahItuMvA-AdAtuM tannivRttatvAtsAdhoH, yataH sAdhunaivaMbhUtena viharttavyamityata Aha-hiraNyaM-rajataM suvarNaMca hema te vidyete yasya sa hiraNyasuvarNikastanniSedhenAhiraNyasuvarNikastena, same-tulye upekSaNayatayA leSTukAJcane yasya sa tathA tena, aparigraho-dhanAdirahitaH saMvRtazcendriyasaMvareNayaHso'parigrahasaMvRtastena, loke-martyaloke viharttavyaM-AsitavyaM saJcaritavyaM vA sAdhuneti gamyate, yadapi ca bhaved dravyajAtaM-dravyaprakAraH khalagataM-dhAnyamalanasthAnAzritaM kSetragataM-karSaNabhUmisaMzritaM 'rannamantaragataMva'tti araNyamadhyagataM vA, vAcanAntare 'jalathalagayaM khettamaMtaragayaM vatti dRzyate, kiJcid-anirdiSTasvarUpaM puSpaphalatvakpravAlakandamUlatRNakASThazarkarAdIti pratItaM alpaM vA mUlyato bahu vA tathaiva aNu vA-stokaM pramANataH sthUlakaM vA-tathaiva na kalpate-nayujyate avagrahe-gRhasthaNDilAdirUpe adatte-svAminA'nanujJAtegrahItuM-AdAtuMje iti nipAtaH,grahaNe niSedha ukto'dhunA tadvidhimAha haNi haNi'tti ahanyahani pratidinamityarthaH avagrahamanujJApya yatheha bhavadIye'vagrahe idaM idaM ca sAdhuprAyogyaM dravyaM grahISyAma iti pRSTena tatsvAminA evaM kurutetyanumate satItyartho grahItavyaM-AdAtavyaM varjayitavyazca sarvakAlaM 'aciyatta'tti sAdhUn pratyaprItimato yad gRhaM tatra yaH pravezaH satathA aciyatta'ttiaprItikAriNaH sambandhiyadbhaktapAnaMtattathA tadvarjayitavyamiti prakramaH, tathAaciyattapIThaphalakazayyAsaMstArakavastrApAtrakambaladaNDakarajoharaNaniSadyAcolapa
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayana-3, 485 TTakamukhapotikApAdaproJchanAdi pratItameva, kimevaMvidhabhedamityAha-bhAjanaM-pAtraMbhANDaM vA-tadeva mRnmayaM upadhizca-vastrAdiH eta evopakaraNamiti samAsastadvarjayitavyamiti prakramaH,adattameva svaminA'nanujJAtamitikRtvA, tathAparaparivAdo-vikatthanaMvarjayitavyaiti, tathAparasya doSo-dUSaNaM dveSovAvarjayitavyaH, parivadanIyena dUSaNIyena ca tIrthakaragurubhyAM tayorananujJAtatve nAdattarUpatvAditi, adattalakSaNaM hIdaM-'sAmIjIvAdattaM titthayareNaM taheva ya gurUhiti tathA parasya-AcAryaglAnAdevyapadezena-vyAjena yacca gRhNAti-Adatte vaiyAvRttyakarAdistattenAnyena ca varjayitavyaM, AcAyadirevadAyakena dattatvAditi, parasya-parasambandhinAzayatimatsarAdapahute yacca sukRtaM-saccaritamupakAraM vA tatsukRtanAzanaM varjayitavyaM, tathA dAnasya cAntarAyikaM-vighnodAnavipraNAzo dattApalApaH, tathA paizUnyaM caiva-pizunakarma matsaritvaM caparaguNAnAmasahanaM tIrthaGkapAdyananu jJAtatvAdvarjanIyamiti, tathA je'vie'tyAdiyo'picapIThaphalakazayyAsaMstArakavastrApAtrakambalamukhapotikApAdaproJchanAdibhAjanabhANDopadhyupakaraNaMpratItyeti gamyateavisaMvibhAgI-AcAryaglAnAdInAmeSaNAguNavizuddhilabdhaMsana vibhajate'saunArAdhayativratamidamitisambandhaH, tathA 'asaMgaharui'tti gacchopagrahakarasya-pIThAdikasyopakaraNasyaiSaNAdoSavimuktasya labhyamAnasyAtmabharitvenana vidyate saGgrahe ruciryasyAsAvasaGgrahamaruciH, 'tavavaiteNe ya'tti tapazca vAk tapovAcau tayoH stenaHcaurastapovAkstenaH, tatra svabhAvato durbalAGgamanagAramavalokya ko'pi kaJcana vyAkaroti yathA bhoH ! sAdho sa tvaM yaHzrUyate tatra gacche mAsakSapakaH ?, evaM pRSTe yo vivakSitakSapaka'sannapyAhaevametat, athavAdhUrtatayAbrUte-bhoH zrAvaka ! sAdhavaH kSapakAeva bhavanti, zrAvakastumanyate-kathaM svayamAtmAnamaryabhaTTArakaH kSapakatayA niHspRhatvAtprakAzayatItikRtvaivaMvidhamAtmoddhatyaparihAraparaM sakalasAdhusAdhAraNaM vacanamAviHkarotItyataH sa evAyaMyomayA vivakSita ityevaM para sambandhi tapa Atmani parapratipattitaH sampAdayaMstapastena ucyate, evaM bhagavan ! sa tvaM vAggamItyAdibhAvanayA parasambandhinIM vAcamAtmani tathaiva sampAdayan vAkstena ucyate, tathA 'rUvateNeya'tti evaMrUpavantamupalabhyasatvaMrUpavAnityAdibhAvanayArUpasteno, rUpaMca dvidhA-zArIrasundaratA suvihitasAdhunepatyaM ca, tatra sAdhunepathyaM ythaa||1|| "deho rugA umanne jesiM jalleNa phAsiyaM aNg| maliNA ya colapaTTA donni ya pAyA smkkhaayaa||" tatrasuvihitAkAraraJjanIyajanamupajIvitukAmo'suvihitaHsuvihitAkAradhArI rUpastenaH, 'AyAre ceva'tti AcAre-sAdhusAmAcAryAM viSaye steno yathA sa tvaM yastatra kriyAruciH zrUyate ityAdibhAvanA tathaiva, 'bhAvateNe yatti bhAvasya-zrutajJAnAdivizeSasya steno bhAvasteno yathA kamapi kasyApi zrutavizeSasya vyAkhyAnavizeSamanyato bahuzrutAdupazrutya pratipAdayati yathA'yaM mayA'pUrvaMH zrutaparyAyo'bhyUhito nAnya evamabhyUhituM prabhurati, tathA zabdakaro-rAtrau mahatA zabdegollApasvAdhyAyAdikArako gRhasthabhASAbhASako vA, tathA jhaJjhAkaro yena yena gaNasya bhedo bhavati tattatkArI yena ca gaNasya manoduHkhamutpadyate For Private
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/3/38 tadbhASI, tathA kalahakaraH kalahahetubhUtakarttavyakArI, tathA vairakaraH pratItaH vikathAkArI - stryAdikathAkArI asamAdhikArakaH - cittAsvAsthyakarttA svasya parasya vA, tathA sadA apramANabhojIdvAtriMzatkavalAdhikAhArabhoktA satatamanubaddhavairazca- santatamanubaddhaM prAbdhamityarthaH vairaM vairikarma yena sa tathA, tathA nityaroSI - sadAkopaH, 'se tArise 'tti sa tAdRzaH - pUrvoktarUpaH 'nArAhae vayamiNaM'ti nArAghayati na niraticAraM karoti vrataM - mahAvratamidaM - adattAdAnaviratirUpaM, svAmyAdibhirananujJAtakAritvAttasyeti / 'aha kerisae' tti atha paripraznArthaH kIdRzaH punaH 'AI' ti alaGkAre ArAdhayati vrata midaM ?, iha prazne uttaramAha - 'je se' ityAdi yo'sAvupadhibhaktapAnAnAM dAnaM ca saGgrahaNaM ca tayoH kuzalo - vidhijJo yaH sa tathA, bAlazca durbalazcetyAdisamAhAradvandvastato'tyantaM yadvAladurbalaglAnavRddhakSapakaM tattathA tatra viSaye vaiyAvRttyaM karotIti yogaH, tathA pravRttyAcAryopAdhyAye iha dvandvaikatvAt pravRttyAdiSu tatra pravRttilakSaNamidaM 119 11 "tavasaMjamajogesuM jo jogo tattha taM pavattei / asahuM ca niyattei gaNatattillo pavittI u / " Itarau pratItau, tathA 'sehe' tti zaikSe- abhinavapravrajite sAdharmike- samAnadharmake liGgapravacanAbhyAM tapasvini-caturthabhaktAdikAriNi tathA kulaM - gacchasamudAyarUpaM candrAdikaM gaNaH - kulasamudAyaH koTikAdikaH saGghaH- tatsamudAyarUpaH caityAni - jinapratimA etAsAM yo'rthaH - prayojanaM sa tathA tatra ca nirjarArthI-karmakSayakAmaH vaiyAvRttyaM-vyAvRttakarmarUpamupaSTambhana mityarthaH anizritaM - kIttyAdinirapekSaM dazavidhaM - dazaprakAraM, Aha ca"vaiyAvaccaM vAvaDabhAvo iha dhammasAhaNanimittaM / - 119 11 annAiyANa vihiNA saMpAyaNamesa bhAvattho / // 2 // Ayariya 1 uvajjhAe 2 ra 3 tavassI 4 gilANa 5 sehANaM 6 | sAhammiya 7 kula 8 gaNa 9 saMgha 10 saMgayaM tamiha kAyavvaM // " ti bahuvidhaM-bhaktapAnAdidAnabhedenAnekaprakAraM karotIti, tathA na ca - naivaca 'aciyattassa' tti aprItikAriNo gRhaM pravizati, na ca - naiva ca 'aciyattassa' tti aprItikAriNaH saktaM gRhNAti bhaktapAnaM, naca 'aciyattassa' tti aprItikartuH sevate - bhajate pIThaphalakazayyAsaMstArakavastrapAtrakambaladaNDa karajoharaNaniSadyAcolapaTTakamukhapotikApAdaproJchanAdibhAjanabhANDopadhyupakaraNaM, tathA na ca parivAdaM parasya jalpati, na cApi doSAn parasya gRhNAti, tathA paravyapadezenApi - glAnAdi - vyAjenApi na kiJcidaj gRhNAti, na ca vipariNamayati-dAnAdidharmAdvimukhIkaroti kaJcidapijanaM, naM cApi nAzayati-apahnavadvAreNa dattasukRtaM-vitaraNarUpaM sucaritaM parasambandhi, tathA dattvA ca deyaM kRtvA vaiyAvRttyAdikAryaM na bhavati pazcAttApikaH - pazcAttApavAn, tathA saMvibhAgazIlaH-labdhabhaktAdisaMvibhAgakArI tathA saGgrahe- ziSyAdisaGgrahaNe upagraheca-teSAmeva bhakta zrutAdidAnenopaSTambhane yaH kuzalaH sa tathA 'se tArise' tti sa tAdRzaH ArAdhayati vratamidaMadattAdAnaviratilakSaNaM, 'imaM ce 'tyAdi imaM ca - pratyakSaM pravacanamitisambandhaH paradravyaharaNaviramaNasya parirakSaNaM
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-2, adhyayana-3, 487 pAlanaM sa evArthastadbhAvastattA tasyaiva pravacanaM-zAsanamityAdi vaktavyaM yAvat 'parirakSaNa TThayAe'tti 'paDhamaMtiprathamaM bhAvanAvastu viviktavasativAso nAma, tatrAha-devakulaM-pratItaM sabhAmahAjanasthAnaMprapA-jaladAnasthAnaM AvasathaH-parivrAjakasthAnaM vRkSamUlaM pratItaMArAmo-mAdhavIla tAdyupato dampatiramaNAzrayo vanavizeSaH kandarA-darI Akaro-lohAdyutpattisthAnaM giriguhA-pratItA karmaantaryatra sudhAdi parikarmyate udyAnaM-puSpAdimavRkSasaGkulamutsavAdau bahujanabhogyaM yAnazAlA-rathAdigRhaM kupitazAlA-tUlyAdigRhopaskarazAlA maNDapo-yajJAdimaNDapaH zUnyagRhaM zmazAnaM ca pratItaM layanaM-zailagRhaM ApaNaH-paNyasthAnaM eteSAM samAhAradvandvastatastatra anyasmiMzcaivamAdike-evaMprakAre upAzraye bhavati viharttavyamiti sambandhaH, kiMbhUte? -dakaM-udakaM mRttikA-pRthivIkAyaH bIjAni-zAlyAdIni haritaM-dUrvAdivanaspatistrasaprANA-dvIndriyAdayaH tairasaMsaktaH-asaMyukto yaH sa tathA tatra, yathAkRte--gRhasthena svArthaM nirvartite 'phAsue'tti pUrvoktaguNayogAdeva pAsuke-nirjIve vivikte-stryAdidoSarahite ata eva prazasteupAzraye vasato bhavati viharttavyaM-AsitavyaM,yAdazepunarnAsitavyaMtathA'sAvucyate-'AhAkammabahuleya'ttiAdhayA sAdhUnAM manasyAdhAnena sAdhUnAzrityetyarthaH yatkarma-pRthivyAghArambhakriyA tadAdhAkarma, Aha c||1|| "hiyayaMmi samAheuM egamaNegaM ca gaahgNjNtu| vahaNaM karei dAyA kAyANa tmaahkmNtu||" tena bahulaH-pracurastadvA bahulaM yatrasatathA, 'je se'ttiya evaMvidha; sa varjayitavya evopAzraya iti sambandhaH, anena mUlaguNAzuddhasya parihAra upadiSTaH, tathA Asiya'ttiAsiktaM-AsecanamISadudakacchaTTaka ityarthaH 'saMmajjiya'tti sammArjanaM-zalAkAhastena kacavarazodhanaM utsiktaM-atyarthaM jalAbhiSecanaM 'sohiya'tti zobhanaM candanamAlAcatuSkapUraNAdinA zobhAkaraNaM 'chAyaNa'tti chAdanaM-darbhAdipaTalakaraNaM 'dhUmaNa'tti seTikayA dhavalanaM 'liMpaNaM ti chagaNAdinA bhUmeH prathamato lepanaM 'anuliMpaNaM ti sakRlliptAyA bhUmeH punarlepanaM 'jalaNaM'tizotyApanodAya vaizvAnarasya jvalanaM zodhanArthaMvA prakAzakaraNAyavA dIpaprabodhanaM bhaMDacAlaNa'ttibhANDAdInAM-pITharakAdInAMpaNyAdInAM vAtatra gRhasthasthApitAnAMsAdhvarthaMcAlanaM-sthAnAntarasthApanameteSAM samAhAradvandvaH vibhaktilopazca dRzyaH , tata AsiktAdirUpaH antarbahizca-upAzrayasya madhye amadhyeca asaMyamo-jIvavirAdhanA yatra-yasminnupAzraye vartate-bhavati saMyatAnAM-sAdhUnAmarthAya-hetave 'vajeyavyo hutti varjitavya eva upAzrayo-vasatiH sa tAdRzaH sUtrapratikuSTa:-AgamaniSiddhaH, prathamabhAvanAM nigamayannAhaevamuktenAnuSThAnaprakareNa vivikto-lokadvayAzritadoSavarjito viviktAnAM vA-nirdoSANAM vAso-nivAso yasyAM sA viviktAvAsA sA cAsau vasatizca viviktavAsavasatistadviSayA yA samitiH-samyakpravRttistayA yo yogaH-sambandhastena bhAvito bhavatyantarAtmA, kiMvidha ityAha-nityaM sadA'dhikriyate-adhikArIkriyatedurgatAvAtmA yena tadadhikaraNaM-duranuSThAnaM tasya yatkaraNaM kArApaNaM ca tadeva pApakarma-pApopAdanakriyA tayorvirato yaHsa tathA, datto'nujJAtazca yo'vagrahaH-avagrahaNIyaM vastu tatra ruciryasya sa tatheti 1 /
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/3/38 'bIya'ti dvitIyaM bhAvanAvastu anujJAtasaMstArakagrahaNaM nAma, taccaivam-ArAmodampatiramaNasthAnabhUtamAdhavIlatAdigRhayuktaH udyAnaM-puSpAdima kSaGkalAdau utsavAdau bahujanabhogyaM kAnanaM-sAmAnyavRkSopetaMnagarAsannaMca vanaM-nagaraviprakRSTaM eteSAMpradezarUpoyo bhAgaH satathA tatra yatkiJciditi sAmAnyenAvagrahaNIyaM vastu, tadeva vizeSeNAha-ikkaDaM vA-DhaMDhaNasazaM tRNavizeSaM evaM kaThinakaMjantukaMca-jalAzayajaMtRNavizeSamevaparNamityarthaH tathAparA-tRNavizeSaH merA tu-muJjasarikA kU! yena tRNavizeSeNa kuvindAH kUrcAn kurvanti kuza darbhayorAkArakRto vizeSaH palAlaM-kaGgavAdInAM mUyako-medapATaprasiddhastRNavizeSaH valvajaH- tRNavizeSaH puSpaphalatvakpravAlakandamUlatRNakASThazarkarAHpratItAstataH parAdInAMdvandvaH punastAAdiryasyatattathA tad gRhNAti-Adatte, kimarthaM ? -yyopadheH-saMstArakarUpasyopadherathavA saMstArakasyopAdhezvArthAya-hetave, iha taditi zeSodRzyaH, tatastanna kalpate-na yujyate avagrahe-upAzrayAntarvartini avagrAhye vastuni adatte-ananujJAtezayyAdAyinA 'gihiuMce'ttigrahItuM-AdAtuMje iti nipAtaH, ayamabhiprAyaHupAzrayamanujJApya tanmadhyagataMtRNAdyapyanujJApanIyaM, anyathA tadagrAhyaM syAditi, etadevAha-'haNi haNi tti ahani 2-pratidivasaM, ayamabhiprAyaH-upAzrayAnujJApanAdine 'uggahaMti avagrAhyamikkaDAdi anujJApya grahItavyamiti, 'eva'mityAdi nigamanaMprathamabhAvanAvadavaseyaM, navaramavagrahasamitiyogena-avagrahaNIyatRNAdiviSayasamyakpravRttisambandhenetyarthaH 2 / / ___'taiyaM ti tRtIyaM bhAvanAvastu zayyAparikarmavarjanaM nAma, taccaivaM-pIThaphalakazayyAsaMstArakArthatAya vRkSAna chettavyAH na ca chedanena tadbhUmyAzritavRkSAdInAM karttanena bhedanena ca teSAM pASANAdInAMvA zayyA-zayanIyaMkArayitavyA, tathA yasyaiva gRhapaterupAzrayenilayevaset-nivAsaM karotizayyAMzayanIyaMtatraiva gaveSayet-mRgayetnacaviSamAMsatIMsamAMkuryAtnanivAtapravAtotsukatvaM kuryAditi vartate, na ca daMzamazakeSu viSaye kSubhitavyaM-kSobhaH kAryaH, atazca daMzAdyapanayanArthaM agnidhUrmo vA na kartavyaH, ____ evamuktaprakAreNasaMyamabahulaH-pRthivyAdisaMrakSaNapracuraH saMvarabahulaH-prANAtipAtAdyAzravadvAranirodhapracuraH saMvRtabahulaH-kaSAyendriyasaMvRtatvapracuraH samAdhibahulaH-cittasvAsthyapracuraH dhIro-buddhimAn akSobho vAparISaheSu, kAyena spRzanna manorathamAtreNa, tRtIyaMsaMvaramiti prakramagamyaM, satataM-santatamadhyAtmani-AtmAnamadhikRtya AtmAlambanaM dhyAnaM-cittanirodhastena yukto yaH sa tathA, tatrAtmadhyAnaM amuko'haM amukakule amugasisse amugadhammaTThANaThiie na ya tabbirAhaNe tyAdirUpaM, 'samie'tti samitaH samitibhiH ekaH-sasahAyo'pi rAgAdyabhAvAt cared-anutiSThet dharma-cAritraM, atha tRtIyabhAvanAMnigamayannAha-evaM-anantaroditanyAyena zayyAsamitiyogenazayanIyaviSayasamyakpravRttiyogena zeSaM pUrvavat 3 / / iha caturtha bhAvanAvastu anujJAtabhaktAdibhojanalakSaNaM, taccaivaM-sAdhAraNaH-saGghATikAdisAdharmikasyasAmAnyoyaH piNDastasyabhaktAde; pAtrasyaca-patadrahalakSaNasya upalakSaNa-tvAdupadhyantarasya ca pAtrevA-adhikaraNe lAbho-dAyakAtsakAzAtprAptiH sa sAdhAraNapiNDapAtra-lAbhastatra sati bhoktavyaM-abhyavahartavyaM paribhoktavyaM ca, kena kathamityAha-saMyatena-sAdhunA 'samiyaM'ti
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 489 dvAraM-2, adhyayanaM-3, samyakyathAadattAdAnaMna bhavatItyarthaH, samyakatvamevAha-nazAkasUpAdhikaM sAdhAraNasya piNDasya zAkasUpAdhike bhoge bhujyamAne saGghATikAdisAdhorapratIrutpadyate tatastadadattaM bhavati, tathA 'na khaddhaM ti pracuraM pracurabhojane'pyaprItireva, pracurabhojanatA ca sAdhAraNe'pi piNDe bhojanakAntarApekSayA vegena bhujyamAne bhavatIti tanniSedhAyAha na vegitaM-grAsasya gilane vegavat na tvaritaM-mukhakSepe na capalaM-hastigrIvAdirUpakAyacalanavatna sAhasaM-avitarkitaMataeva naca parasya pIDAkaraMcatatsAvAceti parapIDAkarasAvA, kiM bahunoktena ?, tathA bhoktavyaM saMyatena nityaM yathA 'se' tasya saMyatasya tadvA tRtIyavrataM na sIgati-nabhrazyati, dUrakSaM cedaM sUkSmatvAdityata Aha-sAdhAraNapiNDapAtralAbhe viSayabhUte sUkSmasunipuNamatirakSaNIyatvAdaNu, kiM tadityAha-adattAdAnaviramaNalakSaNena vratena yanniyamanaM-Atmano niyantraNaM tattathA, pAThAntare adattAdAnAdvatamitibuddhayA niyamena-avazyaMtayA yadviramaNaMnivRttistattathA, etannigamanAyAha-evamuktanyAyena sAdhAraNapiNDapAtralAbhe viSayabhUte samitiyogena-samyakpravRttisambandhena bhAvito bhavatyantarAtmA, kiMbhUta ityAha- 'nicca'mityAdi tathaiva 4 / 'paMcamagaM'tipaJcamaM bhAvanAvastu, kiMtadityAha-sAdharmikeSu vinayaH prayoktavyaH, etadeva viSayabhedenAha-'uvakaraNapAraNAsuttiAtmano'nyasya vA upakaraNaM-glAnAdyavasthAyA-manyenopakArakaraNaM tacca pAraNA ca-tapasaH zrutaskandhAdizrutasya vA pAragamanaM upakArapAraNe tayovinayaH prayoktavyo, vinayazcecchAkArAdidAnena balAtkAraparihArAdilakSaNaH ekatrAnyatra ca gurvanujJayA bhojanAdikRtyakaraNalakSaNaH, tathA vAcanA-sUtragrahaNaM parivartanA-tasyaiva guNanaM tayovinayaH prayoktavyo vandanAdidAnalakSaNaH tathA dAnaMlabdhasyAnnadeglAnAdibhyo vitaraNaM grahaNaM-tasyaiva pareNa dIyamAnasyAdAnaM pracchanA-vismRtasUtrArthapraznaH etAsuvinayaHprayoktavyaH, tatradAnagrahaNayorgurvanujJAlakSaNaHpracchanAyAM tu vandanAdivinayaH, tathA niSkramaNapravezanayorvinayastu AvazyakInaSedhikyAdikaraNamathavA hastaprasAraNapUrvakaM bhUpramArjanAntarapAdanikSepalakSaNaH, kiMbahunA? pratyekaM viSayabhaNanenetyata Aha-anyeSu caivamAdikeSu bahuSu kAraNazateSu vinayaH prayoktavyaH, kasmAdevamityAha-vinayo'pi na kevalamanazanAdi tapaH api tu vinayo'pi tapo vartata, abhyantaratapobhedeSu paThitatvAt tasya, yadyevaM tataH kimata Aha-tapo'pi dharmaH, na kevalaM saMyamo dharmastapo'pi dharmo vartate cAritrAMzatvAt tasya, yata evaM tasmAdvinayaH prayoktavyaH, keSvityAha-guruSu sAdhuSu tapasviSu ca-aSTamAdikAriSu, vinayaprayoge hi tIrthakarAdhunujJAsvarUpAdattAdAnaviramaNaMparipAlitaM bhavatIti, paJcamabhAvanAnigamanArthamAha-evamuktanyAyena bhAvito bhavatyantarAtmA, kiMbhUtaH ? -nityamityAdi pUrvavat 5 / adhyayanArthopasaMhArArthamAha-'evamiNaMsaMvarassadAraMsamma saMvariyaM hoi suppaNihiyaM imehiM paMcahiM kAraNehiM maNavayaNakAyaparirakkhiehiM niccaM AmaraNaMtaM ca esa jogo neyavvo dhitimayA matimayA anAsavo akaluso acchiddo aparissAI AsaMkiliTTho suddho savvajiNamaNunAo, evaM taiyaM saMvaradAraM phAsiyaM pAliyaM sohiyaM tIriaM kiTTiaMsammaM ArAhiyaM ANAe anupAliyaM
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/3/38 bhavai, evaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviyaM parUviyaM pasiddhaM siddhavarasAsaNamiNaM AghaviyaM sudesiyaM pasatthaM // taiyaM saMvaradAraM samattaM tibemi' idaM ca nigamanasUtraM pustakeSu kiJcitsAkSAdeva yAvatkaraNena ca darzitaM, vyAkhyA cAsya prathamasaMvarAdhyayanavadavaseyeti / saMvaradvAre adhyayanaM - 3 - samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNAGgasUtre saMvaradvAre dvitIya adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA parisamAptA / -: saMvaradvAre adhyayanaM - 4 brahmacaryam : vR. vyAkhyAtaM tRtIyaM saMvarAdhyayanaM, atha caturthaM brahmasaMvarAkhyAmArabhyate, asya ca pUrveNa saha sUtrakramakRta eva sambandho'thavA'nantarAdhyayane'dattAdAnaviramaNamuktaM tacca prAyo maithunaviramaNopetAnAM sukaraM bhavatIti tadibhidhIyata ityayamaparaH, tadevasambanadhasyAsyedamAdisUtram mU. (39) jaMbU ! etto ya baMbhaceraM uttamatavaniyamanANadaMsaNacarittasammattavinayamUlaM yamaniyamaNuppahANajuttaM himavaMtamahaMtateyamaMtaM pasatthagaMbhIrathimitamajjhaM ajjavasAhujaNAcaritaM mokkhamaggaM visuddhasiddhigatinilayaM sAsayamavvAbAhamapuNabbhavaM pasatthaM somaM zubhaM sivamacalamakkhayakaraM jativarasArakkhitaM sucariyaM subhAsiyaM navarimuNivarehiM mahApurisadhIrasUradhammiyadhitimaMtANa ya sayA visuddhaM bhavvaM bhavvajaNANucinnaM nissaMkiyaM nibbhayaM nittusaM nirAyAsaM niruvalevaM nivvutigharaM niyamanippakaMpaM tavasaMjamamUladaliyanemmaM paMcamahavvayasurakkhiyaM samitiguttiguttaM jhANavarakavADasukayamajjhappadinnaphalihaM sannaddhocchaiyaduggaipahaM sugatipahadesagaM ca loguttamaM ca vayamiNaM paumasaratalAgapAlibhUyaM mahAsagaDaaragatuMbabhUyaM mahAviDimarukkhakkhaMdhabhUyaM mahAnagarapAgArakavADaphalihabhUyaM rajjupiNiddho va iMdaketU visuddhaNegaguNasaMpiNaddhaM jaMmi ya bhaggaMmi hoi sahasA savvaM saMbhaggamadhiyacunniyakusalliyapallaTTapaDiyakhaMDiyaparisaDiyavinAsiyaM vinayasIlatavaniyamaguNasamUhaM taM baMbha bhagavaMtaM gahagaNanakkhattatAragANaM vA jahA uDupatI maNimuttasilappavAlarattarayanAgarANaM ca jahA samuddo verulio ceva jahA maNINaM jahA mauDo ceva bUsaNANaM vatthANaM ceva khomajuyalaM araviMdaM caiva pupphajeDaM gosIsaM ceva caMdaNANaM himavaMto ceva osahINaM sItodA ceva ninnagANaM udahIsu jahA saMyaMbhuramaNo ruyagavara ceva maMDalikapavvayANa pavare erAvaNa iva kuMjarANaM sIhovva jahA migANaM pavare pavakANaM ceva veNudeve dharaNo jaha paNNagaiMdarAyA kappANaM caiva baMbhaloe sabhAsu ya jahA bhave suhammA Thitisu lavasattamavva pavarA dAnANaM caiva abhayadAnakimirAu ceva kaMbalANaM saMghayaNe ceva vajjarisabhe saMThANe ceva samacauraMse - jhANesu ya paramasukkajjhANaM nANesu ya paramakevalaM tu siddhaM lesAsu ya paramasukkalessA titthaMkare jahA ceva munINaM vAsesu jahA mahAvidehe girirAyA ceva maMdaravare vanesu jaha naMdanavanaM pavaraM dumesu jahA jaMbU sudaMsaNA vIsuyajasA jIya nAmeNa ya ayaM dIvo, turagavatI gayavatI rahavatI naravatI jaha vIsue ceva, rAyA rahie ceva jahA mahArahagate, evamaNegA guNA ahINA bhavaMti
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 2, adhyayanaM 4, ekkami baMbhacere jaMmi ya ArAhiyaMmi ArAhiyaM vayamiNaM savvaM, sIlaM tavo ya vinao ya saMjamo ya khaMtI guttI muttI taheva ihaloiyapAraloiyajase ya kittI ya paccao ya, tamhA nihueNa baMbhaceraM cariyavvaM savvao visuddhaM jAvajIvAe jAva seyaTThisaMjautti, evaM bhaNiyaM vayaM bhagavayA, taM ca imaM vR. 'jaMbU' ityAdi, tatra jambUriti AmantraNaM 'ettoya'tti itazcAdattAdAnaviramaNAbhidhAnasaMvarabhaNanAdanantaraM 'baMbhaceraM 'ti brahmacaryAbhidhAnaM caturthaM saMvaradvAramucyate iti zeSaH, kiMsvarUpaM tadityAha - uttamAH- pradhAnA ye tapaHprabhRtayaste tathA, tatra tapaH - anazanAdi niyamAHpiNDavizuddhayAdayaH uttaraguNAH jJAnaM vizeSabodhaH darzanaM - sAmAnyabodhaH cAritraM - sAvadyayoganivRttilakSaNaM samyakatvaM - mithyAtvamohanIya kSayopazamAdisamuttho jIvapariNAmaH vinayaHabhyutthAnAdyupacAraH tata eteSAM mUlamiva mUlaM kAraNaM yattattathA, brahmacaryavAn hi tapaH prabhRtInuttamAn prApnoti nAnyathA, yadAha 119 11 "jai ThANI jai moNI jai jhANI vakkalI tavassI vA / patyaMto a abaMbhaM baMbhAvi na royae majjha // // 2 // to paDhiyaM to guNiyaM to muNiyaM to ya ceio appA / AvaDiyapelliyamaMtiovi na kuNai akajaM // " yamA-ahiMsAdayaH niyamAH - dravyAdyabhigrahAH piNDavizuddhayAdayo vA te ca te guNAnA madhye pradhAnAzca tairyukta yattattathA, 'himavantamahaMtateyamaMtaM' ti himavataH parvatavizeSa SAt sakAzAt mahat-gurukaM tejasvi-prabhAvat yathA hi parvatAnAM madhye himavAn gurukaH prabhAvAMzca evaM vratAnAmidamiti bhAvaH, Aha ca 119 11 "vratAnAM brahmacaryaM hi nirdiSTaM gurukaM vratam / tajjanyapuNyasambhArasaMyogAd gururucyate // " - taccAntarIyairapyuktaM - || 9 || 491 "ekatazcaturo vedAH, brahmacaryaM ca ekataH / ekataH sarvapApAni, madyaM mAMsaM ca ekataH // " prazastaM - prazasyaM gambhIraM - atucchaM stimitaM- sthiraM madhyaM - dehino'ntaHkaraNaM yasmin sati tattathA, ArjavaiH-RtutopetaiH sAdhujanairAcaritaM -AsevitaM mokSasya ca mArga iva mArge yattattathA, vAcanAntare prazastaiH - prazasyaiH gambhIraiH - alakSyajanairAcaritaM -AsevitaM mokSasya ca mArga iva mArgo iva mArgo yattattathA, vAcanAntare prazastaiH - prazasyaiH gambhIraiH - alakSyadainyAdivikAraiH stimitaiHkAyacApalAdirahitaiH madhyasthaiH - rAgadveSAnAkalitaiH ArjavasAdhujanairAcaritaM mokSamArgasya yattattathA, tathA vizuddhA - rAgAdidoSarahitatvena nirmalA ya siddhiH - kRtakRtyatA saiva gamyamAnatvAd gatirvizuddhasiddhigatiH - jIvasya svarUpaM saiva nilaya iva nilayaH svarUpaiH sarvasiddhAnAM nilayanAdvizuddhasiddhigatinilayaH zAzvataH sAdyaparyavasitatvAt apunarbhavaH tataH punarbhavasambhavAbhAvAt prazastaH uktaguNayogAdeva saumyo rAgAdyabhAvAt sukhaH sukhakharUpatvAt zivaH sakaladvandvavarjitatvAt akSayazca tatparyAyaNAmapi kathaMcidakSayatvAt akSato vA pUrNamAsIcandravat
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 taM karotItyavaM zIlaM yattattathA, makArastviha pAThe AgamikaH, pAThAntare siddhigatinilayaM zAzvatahetutvAt zAzvataM avyAbAdhahetutvAdavyAbAdhaM apunarbhavahetutvAdapunarbhavaM ata eva prazastaM saumya ca sukhehetutvAcchivahetutvAcca sukhazivaM acalanahetutvAdacalanaM akSayakaraNAdakSayakaraNaM brahmacaryamiti prakramaH, yativaraiH - munipradhAnaiH saMrakSitaM pAlitaM yattattathA, sucaritaM zobhanaM zobhanAnuSThAnaM, sucaritattve'pi nAvizeSeNopadiSTaM munibhiriti darzayannAha - susAdhitaM - suSThu pratipAditaM, 'navari'tti kevalaM munivaraiH - maharSibhiH mahApuruSAzca te jAtyAdyuttamAH dhIrANAM madhye sUrAzca - atyanta sAhasadhanAH te ca te dhArmikA dhRtimantazceti karmadhArayaH atasteSAmeva, cazabdasyAvadhAraNArthatvAt, sadA vizuddhaM - nirdoSaM athavA sadApi sarvadaiva kumArAdyavasthAsu sarvAsvapItyarthaH zuddhaM nirdoSaM, anena caitadApAstaM yaduta 119 11 119 11 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/4/39 "aputrasya gatirnAsti, svargo naiva ca naiva ca / tasmAtputramukhaM dRSTvA, pazcAddharmaM cariSyasi // " - iti, ata evocyate 119 || "anekAni sahasrANi, kumArabrahmacAriNAm / divaM gatAni viprANAmakRtvA kulasantatim // " bhavyaM-yogyaM kalyANamityarthaH, tathA bhavyajanAnucaritaM niHzaGkitaM - azaGkanIyaM brahmacArI hi janAnAM viSayaniHspRhatvAdazaGkanIyo bhavati, tathA nirbhayaM brahmacArI hi azaGkanIyatvAnnirbhayo bhavati, nistuSamivala nistuSaM vizuddhatandulakalpaM nirAyAsaM-na khedakAraNaM nirupalepaM - snehavarjitaM tathA nivRtteH - cittasvAsthyasya gRhamiva gRhaM yattattathA, Aha ca 119 11 "kavayAmaH kavanu tiSThAmaH, kiM kurmaH kinna kurmahe / rAgiNazcintyantyevaM, nIrAgAH sukhamAsate / / " nIrAgazca brahmacAriNa eva, tathA niyamena avazyaMbhAvi niSprakampaM - avicalaM niraticAraM yattattathA, vratAntaraM hi sApavAdamapi syAt idaM ca nirapavAdamevetyarthaH, Aha ca"navi kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vAvi jinavariMdehiM / motuM mehuNabhAvaM na taM viNA rAgadosehiM / / " 119 11 tataH padadvayasya karmadhAraye nivRttigRhaniyamaniSprakampamiti bhavati, tapaH saMyamayormUladalikaM - mUladalaM AdibhUtadravyaM tasya 'nemaM; 'ti nibhaM - sadhzaM yattattathA, paJcAnAM mahAvratAnAM madhye suSThu - atyantaM rakSaNaM - pAlanaM yasya tattathA samitibhiH - IryAsamityAdibhirguptibhiH manoguptayAdibhirvasatyAdibhirvA navabhirbrahmacaryaguptibhiryuktaM guptaM vA yattattathA, dhyAnavarameva- pradhAnadhyAnameva kapATaM sukRtaM suviracitaM razraNArthaM yasya adhyAtmaiva ca sadbhAvanArUDhaM cittameva 'diNNo' tti datto dhyAnakapATadhDhIkaraNArthaM parighaH - argalA rakSaNArthaM meva yasya tattathA, sannaddha iva baddha iva occhAiyatti-AcchAdita iva niruddha ityarthaH durgatipatho durgatimArgo yena tattathA sugatipathasya dezakaM - darzakaM yattattathA tacca, lokottamaM ca vratamidaM duSkaratvAt, yadAha"devadAnavagaMdhavvA jakkharakkhassakiMnarA /
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM-4, 493 baMbhacAriM namasaMti dukkaraMjaM kariti te||" "paumasaratalAgapAlibhUyati saraH-svataH-sambhavo jalAzayavizeSaH taDAgazca sa eva puruSAdikRta iti samAhAradvandvaH padmapradhAnaM sarastaDAgaM padmasarastaDAgaM padmasarastaDAgamiva. manoharatvenopAdeyatvAt padmasarastaDAgaM-dharmastasya pAlibhUtaM-rakSakatvena pAlikalpaM yattattathA, tathAmahAzakaTArakA ivamahAzakaTArakAH-kSAntAyAdiguNAsteSAMtumbabhUtaM-AdhArasamAr2yAMnnAbhikalpaM yattattathA, mahAviTapavRkSa iva-ativistArabhUruha iva mahAviTapavRkSaH-AzritAnAM paramopakAratvasAdhAddharmaH tasya skandhabhUtaM-tasminsatisarvasyadharmazAkhina upapadhadyAmAnatvena nAlakalpaM yattattathA 'mahAnagarapAgArakavADaphalihabhUyaMti mahAnagaramiva mahAnagaraM-vividhasukhahetutvasAdhAddharmaHtasya prAkAra iva kapArATamiva parighamiva yattatta mahAnagarakapATaparighabhUtamiti, rajjupinaddhaivaindraketuH-razminiyantritevendrayaSTiH vizuddhAnekaguNasaMpinaddhaM-nirmalabahuguNaparivRtaM, yasmiMzca-yatracabrahmacaryebhagne virAdhitebhavati sampadyate sahasA-akasmAt sarvaM-sarvathA sambhagnaM ghaTa iva mathitaM-dadhIva viloDitaM cUrNitaM-caNaka iva piSTaM kuzalyitaM-antaHpraviSTatomarAdizalyazarIramiva sAtaduSTazalyaM 'pallaTTa'tti parvatazikharAd gaNDazaila iva svAzrayAcalitaM patitaM-prAsAdazikharAdeH kalazAdirivAdho nipatitaM khaNDitaM-daNDa iva vibhAgena chinne pari zaTitaM-kuSThAdhupahatAGgamiva vidhvastaM vinAzitaMca-bhasmIbhUtapavanavikIrNadArviva nissattAkatAM gataM eSAM samAhAradvandvaH karmadhArayo vA, kimevaMvidhaMbhavatItyAha-vinayazIlataponiyamaguNasamUha-vinayazIlataponiyamalakSaNAnAM guNAnAMvRndaM, iha casamUhazabdasyachAndasatvAnnapuMsakanirdezaH, 'ta'miti tadevaMbhUtaMbrahmacaryaM bhagavantaMbhaTTArakaM, tathAgrahagaNanakSatratArakANAM vA yathA uDupatiH-candraH pravara iti yogastathedaMvratAnAmiti zeSaH, vAzabdaH pUrvavizeSaNApekSayA samuccaye, tathAmaNayaH-candrakAntAdyAH muktA-muktAphalAni zilApravAlAni-vidrumANi raktaranAni-padmarAgAdIni teSAmAkarA-utpattibhUmayo ye te tathA teSAM vA yathA samudraH pravarastathedaM vratAnAmiti zeSaH sarvatra dazyaH, vaiDUryaM caiva ratnavizeSo yathA maNInAM yathA mukuTaM caiva bhUSaNAnAM vastrANAmiva kSaumayugalaM kAppAsikavastrasya pradhAnatvAt, iha cevazabdo yathArtho draSTavyaH, araviMdaM ceva'tti aravindaM-paJatathA puSpajyeSThamevamidaM vratAnAM, 'gosIsaMceva'tti gozIrSAbhidhAnaM candanaM yathA candanAnAM 'himavaMtaM ceva'ti himavAniva auSadhInAM, yathA himavAn-girivizeSaH auSadhInAM-adbhutakAryakArivanaspativizeSANAmutpattisthAnamevaM brahmacaryamauSadhInAM-Ama|zauSadhyAdInAmAgamaprasiddhAnAmutpattisthAnamitibhAvaH, 'sItodAceva'tti zItodevanimnagAnAM-nadInAMyathA nadInAMzItodApravarAtathedaM vratAnAmityarthaH, udadhiSu yathA khayambhUramaNaH-antimasamudro mahattve pravaraH evamidaM vratAnAM pravaramiti 'ruyagavare ceva maMDalie pavvayANa pavare'tti yathA mANDalikaparvatAnAM-mAnuSottarakuNDalavararucakavarAbhidhAnAnAM madhye rucakavaraH-trayodazadvIpavartI pravaraH evamidaM vratAnAM pravaramiti bhAvaH, tathA airAvaNa iva-zakragajoyathA kuJjarANAMpravaraH evamidaMvratAnAM, siMhovAyathA mRgANAMATavyapazUnAM pravaraH-pradhAnaH evamidaM vratAnAM pavagANaM ceva'tti pravakANAmiva-prakramAt
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/4/39 suparNakumArANAMyathAveNudevaHpravaraH tathAvratAnAMbrahmacaryamitiprakRtaM, tathAdharaNoyathA pannagendrANAMbhujagavarANAM nAgakumArANAM rAjA pannagendrarAjaH pannagAnAM pravaraH evamidaM vratAnAmiti prakramaH, kalpAnAmiva-devalokAnAM yathA brahmalokaH-paJcamadevalokaH tatkSetrasya mahattvAt tadindrasyAtizubhapariNAmatvAt pravaraH evamidaM vratAnAM, sabhAsu ca-pratibhavanavimAnabhAvinISu sudharmasabhA utpAdasabhA abhiSekasabhA alaGkArasabhA vyavasAyasabhA cetyevaMlakSaNAsu paJcasu madhye yathA sudharmA bhavatipravarA tathedaM vratAnAmiti, sthitiSu-AyuSkeSu madhye lavasaptamA-anuttarasurabhavasthiti; vAzabdo yathAzabdArthaH tato yathA pravarA-pradhAnAtathedaMvratAnAmiti, tatraikonapaJcAzata ucchvAsAnAM lavo bhavati, vrIhyAdistambalavanaM vA lavastapramANaH kAlo'pi lavaH, tato lavaiH saptamaiH-saptapramANaiH saptasaGkhayairvivakSitAdhyavasAyavizeSasya muktisampAdakasyA- pUryamANairyA sthitirbadhyatesAlavasaptamatyabhidhIyate, tathA 'dAnANaMcevaabhayadANaM ti dAnAnAMmadhye'bhayadAnamiva pravaramidaM, ___ tatradAnAni jJAnadharmopagrahAbhayadAnabhedAtrINi, 'kimirAgovvakaMbalANaM ti kambalAnAMvAsovizeSANAM madhye kRmirAga iva-kRmirAgaraktakambala iva pravaramidaM vratAnAM, tathA saMhanane ceva vajjarisaha'tti saMhanAnAMcaturasrasaMsthAnamivedaMpravaraMvratAnAM, tathAdhyAneSucaparamazukladhyAnaMzukladhyAnacaturthabhedarUpaM yathA pravaramevamidaM vrateSviti gamyaM 'nANesu ya paramakevalaM tu siddhati jJAneSu-AbhinibodhikAdiSuparamaMcatatkevalaMca-paripUrNa vizuddhaM vAmatizrutAvadhimanaHparyAyApekSayA paramakevalaM kSAyikajJAnamityarthaH turevakArArthaHsiddhaM-pravaratayA prasiddhaM yathA tathedamapi vrateSviti gamyaM,tIrthakarazcaiva yathA munInAMpravarastathaivedaM vratAnAM, varSeSu-kSetreSu yathA mahAvidehastathedaM vrateSu, 'girirAyA ceva maMdaravare'ti cevazabdAsya yathArthatvAt yathA mandaravaro- jambUdvIpamerugirirAjastathedaMvratarAjaH, vaneSubhadrazAlanandasaumanasapaNDakAbhidhAneSumerusambandhiSuyathAnandanavanaM pravaramevamidamiti, drumeSu-taruSu madhye yathA jambUH sudarzaneti-sudarzanAbhidhAnA vizrutayazAH-vikhyAtA evamidamiti, kimbhUtAjambUH?-yasyAnAmnA'yaMdvIpaH jambUdvIpaityarthaH, yathA turagapatirgajapatI rathapatirnarapatiH yathA vizrutazcaiva rAjA tathedamapi vizrutamiti bhAvaH, rathikazcaiva yathA mahArathagataHparAbhibhAvI bhavatItyevamihasthaH karmaripusainyAbhibhAvI bhavatIti, nigamayannAha evaM-uktakrameNAneke guNAHpravaratvavizrutatvAdayo'nekanidarzanAbhidheyAH ahInAH-prakRSTA adhInA vA-svAyattA bhavanti, kavetyAha-ekasmin brahmacarye-caturthe vrate, tathA yasmiMzca brahmacarye ArAdhite-pAlite ArAdhitaM-pAlitaM vratamidaM-nirgranthapravrajyAlakSaNaM sarvaM-akhaNDaM, tathA zIlaM-samAdhAnaMtapazcavinayazcasaMyamazca kSAntirguptirmuktiH-nirlobhatA siddhirvA tathaiveti samuccaye tathA ehivAlaukikayazAMsi ca kIrtayazca pratyayazca ArAdhitA bhavantIti prakramaH tatra yazaH-parAkramakRtaMkIrtiH-dAnapuNyaphalabhUtAathavA sarvadiggAminI prasiddhiryazaH ekadiggAminI kIrtiH pratyayaH-sAdhurayaM ityAdirUpA janapratItiriti, yata evaMbhUtaM tasmAnnibhRtena-stimitena brahmacaryaM caritavyaM-AsevanIyaM, kiMbhUtaM? parvato-manaHprabhRtikaraNatrayayogatrayaNa vizuddhaM-niravadyaM yAvajIvayA pratijJayA ational
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM-4, 495 yAvajjIvatayAvAAjanmetyarthaH, etadevAha-yAvatzvetAsthisaMyata iti, zvetAsthitAcasAdhopa'tasya kSINamAMsAdibhAve satIti, itizabdo vivakSitavAkyArthasamAptau, bhaGgayantareNa brahmacarya vrataM stotuM prastAvayati-'evaM vakSyamANena vacanena bhaNitaMvrataM-brahmalakSaNaMbhagavatA zrImahAvIreNa 'taMcaimaMtti taccedaM vacanaM padyatrayaprabhRtikaMmU. (40) paMcamahabvayasuvvayamUlaM, samaNamanAilasAhusucinna / veravirAmaNapaJjavasANaM, savvasamuddamahodadhititthaM / / vR. 'paJcamahavvayasuvvayamUlaM paJcamahAvratanAmakAniyAni suvratAniteSAMmUlamiva mUlaM yat athavApaJcamahAvratAH-sAdhavasteSAMsambandhinAMzobhamaniyamAnAMmUlaMyatathavApaJcAnAMmahAvratAnAM suvratAnAM ca-aNuvratAnAM mUlaM yattattathA, athavA he paJcamahAvratasuvrata ! mUlamidaM brahmacaryamiti prakRtaM, 'samaNamaNAilasAhusuciNNaM' 'samaNaM'ti sabhAvaM yathA bhavatItyevaM anAvilaiH-akaluSaiH zuddhasvabhAvaiH sAdhubhiH-yatibhiH suSThu caritaM-AsevitaM yattattathA, 'veraviramaNapajjavalasANaM' vairasya-parasparAnuzayasyaviramaNaM-virAmakaraNamupazamanayana0 nivarttanaMparyavasAnaM-niSThAphalaMyasya tattathA, 'savvasamuddamahodahititthaM sarvebhyaHsamudrebhyaH sakAzAt mahAnudadhi;-svayaMbhUramaNa ityarthaH tadvadyahunnistaratvena tatsarvasamudramahodadhistathA tIrthamiva tIrthaM pavitratAheturyatra tattathA, athavA sarvasamudramahodadhiH-saMsAro'tidustaratvAttannistaraNe tIrthamiva-taraNopAya iva tattatheti vRttaarthH|| mU. (41) titthakarehi sudesiyamaggaM, narayatiricchavivajjiyamaggaM / savvapavittisunimmiyasAraM, siddhivimANaavaMguyadAraM // vR.titthayarehi sudesiyamaggaM titIrthakaraiH-jinaiH sudezitamArga-suSThudarzitaguptayAditatpAlanopAyaM, nirayatiricchavivajjiyamaggaM' narakatirazcAMsambandhI vivarjito-niSiddho mArgo-gatiryena tattathA, 'savvapavittasunimmiyasArasarvapavitrANi-samastapAvanAni sunirmitAni-suSThuvihitAni sArANi-pradhAnAniyena tattathA, 'siddhivimANaavaMguyadAraM siddhermimAnAnAMcApravRttaM-apagatAvaraNIkRtamudghATitamityartho dvAraM-pravezamukhaM yena tattatheti vRttaarthH|| mU. (42) devanariMdanamaMsiyapUrya, savvajaguttamamaMgalamaggaM / duddharisaM guNanAyakamekkaM, mokkhapahassa vaDiMsakabhUyaM // vR. 'devanariMdamaMsiyapUrya' devAnAMnarANAMcendainamasyitA-namaskRtA yeteSAMpUjyaM-arcanIyaM yattattathA, 'savvajaguttamamaMgalamaggaM' sarva jagaduttamAnAM maGgalAnAM mArgaH-upAyo'yaM vA-pradhAnaM yattattathA, 'duddharisaM guNanAyakamekkaM' durddharSaM-anabhibhavanIyaM guNAnnayati-prApayatIti guNanAyakamekaM-advitIyamasadRzaM, 'mokkhapahassa'vaDiMsagabhUaM' mokSapathasyasamyagdarzanAderavataMsakabhUtaM-zekharakalpaM pradhAnamityarthaH iti dodhkaarthH|| mU. (43) jeNa suddhacarieNa bhavai subaMbhaNo susamaNo susAhU saisI samuNI sasaMjae sa eva bhikkhU jo suddhaM carati baMbhaceraM, imaM ca ratirAgadosamohapavaDDaNakaraM kiMmajjhapamAyadosapAsatthasIlakaraNaM abbhagaNANi ya tellamajaNANi ya abhikkhaNaM kassIsakaracaraNavadanadhovaNasaMbA
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/4/43 haNa gAyakammaparimaddaNANulevaNacunnavAsadhUvaNasarIraparimaMDaNabAusikahasiyabhaNiyanaTTagIyavAiyanaDa naTTakajallamallapecchaNavelaMbaka jANi ya siMgArAgArANi ya annANi ya evamAdiyANitavasaMjamabaMbhaceraghAtovaghAtiyAiMaNucaramANeNaMbaMbhaceraMvajjeyavvAiMsavvakAlaM, bhAveyavvobhavai ya aMtarappA imehiM tavaniyamasIlajogehiM niccakAlaM, kiMte? ___ aNhANakaadaMtadhAvaNaseyamalajalladhAraNaM mUNavayakesaloe ya khamadamaacelagakhuppivAsalAghava sItosiNakaTThasejAbhUminisejAparagharapavesaladdhAvaladdhamANAva mANaniMdaNadaMsamasagaphAsaniyamatavaguNaviNayamAdiehiM jahA se thiratarakaM hoi baMbhaceraM imaM ca abaMbhaceraviramaNaparirakkhaNaTTayAe pAvayaNaM bhagavayA sukahiyaM pecAbhAvikaMAgamesibhadaM suddhaM neyAuyaM akuDilaM manuttaraM savvadukkhapAvANa viusavaNaM, ___-tassa imA paMca bhAvanAo cautthayassa hoti abaMbhaceraveramaNaparirakkhaNaTTayAe, paDhamaM sayaNAsaNagharaduvAraaMgaNaAgAsagavakkhasAlaabhiloyaNapacchavatthukapasAhaNakaNhANikAvakAsA avakAsA je ya vesiyANaM acchaMti ya jattha ithikAo abhikkhaNaM mohadosaratirAgavaDDaNIo kahiti ya kahAo vahuvihAo te'vihu vajaNijjA itthisaMsattasaMkiliTThA anneviya evamAdI avakAsAte huvajaNijjAjataatha mamovibbhamo vA bhaMgo vA bhaMsago vA aTTa rudaM ca hujjA jhANaMtataM vajeja vajabhIrU aNAyatANaMaMtapaMtavAsI evamasaMpattavAsavasahIsamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA AratamaNavirayagAmadhamme jiteMdie baMbhaceragutte / bitiyaM nArIjaNassamajhe na kaheyavvA kahA vicittAvivvoyavilAsasaMpauttAhAsasiMgAraloiyakahabba mohajananI na AvAhavivAhavarakahAviva itthINaM vA subhagadubhagakahA causaddhiM ca mahilAguNA na vannadesajAtikularUvanAmanevatthaparijaNakaha itthiyANaM annAvi ya evamAdiyAo kahAo siMgArakaluNAo tavasaMjamabaMbhaceraghAtovaghAtiyAo anucaramAnaNaM baMbhaceraM na kaheyavvA nasuNeyavvA na ciMteyavvA, evaM itthIkahaviratisamitijogeNaMbhAvito bhavati aMtarappA AratamanavirayagAmadhamme jitiMdie baMbhaceragutte 2 / tatIyaM nArINa hasitabhaNitaM ceTThiyavippekkhitagaivilAsakIliyaM vibbotiyanagItavAtiyasarIsaMThANavannakaracaraNanayaNalAvannarUvajovvaNapayoharAdharavatthAlaMkArabhUsaNANiya gujjhovakAsiyAiM annANiyaevamAdiyAiMtavasaMjamabaMbhaceraghAtovaghAtiyAiM anucaramANeNaMbaMbhaceraM nacakkhusAnamanasAna vayasA pattheyavvAiMpAvakammAiMevaMitthIrUvaviratisamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA AratamaNavirayagAmadhamme jiteMdie baMbhaceragutte 3 / cautthaM puvvarayapuvvakIliyapuvvasaMgaMthagaMthasaMthuyA je te AvAhavivAhacollekesuyatithisu jannesu ussavesu ya siMgArAgAracAruvesAhiM hAvabhAvapalaliyavikkhevavilAsasAliNIhiM anukUlapemmikAhiM saddhiM anubhUyA sayaNasaMpaogA udusuhavarakusumasurabhicaMdaNasugaMdhivaravAsadhUvasuhapharisavatthabhUsaNaguNovaveyA ramaNijjAujjageyapauranaDanaTTakajallamallamuTThikavelaMbagakahagaMpavagalAsagaAikkhagalaMkhamaMkhatUNaillatuMbavINiyatAlAyarapakaraNANi ya bahUNi mahurasaragItasussarAiMannANiya evamAdiyANi tavasaMjamabaMbhaceraghAtovaghAtiyAiM anucaramANeNaM baMbhaceraM na tAtiM samaNeNa labdhA daTuM na kaheuM navi sumariuM je, evaM puvvarayapuvvakIliyavirati
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-2, adhyayanaM-4, 497 samitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA ArayamaNaviratagAmadhamme jiiMdie baMbhaceragutte 4 / paMcamagaM AhArapaNIyaniddhabhoyaNavidhajjate saMjate susAhU vavagayakhIradahisappinavanIyatellagulakhaMDamacchaMDikamahumajjamaMsakhajjakavigatiparicatakayAhAreNa dappaNaMnabahusonanitikaM na sAyasUpAhikaM na khaddhaM tahA bhottavvaM jaha se jAyAmAtA ya bhavati, na ya bhavati vibbhamo na bhaMsaNA ya dhammassa, evaM paNIyAhAraviratisamitijogeNabhAvito bhavati aMtarappA ArayamaNaviratagAmadhamme jiiMdie baMbhaceragutte 5 / / evamiNaM saMvarassa dAraM sammaM saMvariyaM hoi supaNihitaM imehiM paJcahivi kAraNehiM maNavayaNakAyaparirakhiehiM NicaM AmaraNaMtaMca esojogo neyavvodhitimayA matimayA anAsavo akaluso acchiddo aparissAvI asaMkiliTTho suddho savvajiNamaNunnAto, evaM cautthaM saMvaradAraM phAsiyaM pAlitaM sohitaM tIritaM kiTTitaM ANAe anupAliyaM bhavati, evaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviyaMparUviyaM pasiddhaMsiddhavarasAsaNamiNaMAghaviyaMsudesitaM pasatthaM cauttaM saMvaradAraM samattaMtibemi // 4 // vR. tathAyena zuddhacaritena-samyagAsevitena bhavatisubrAhmaNo yathArthanAmatvAt suzramaNaHsutapAH susAdhuH-nirvANasAdhakayayogasAdhaka; tathA 'saisitti sa yathoktaRSiryathAvadvastudraSTA yaH zuddhaM carati brahmacaryamiti yogaH 'sa muNi'tti sayathokto muniHmantAsa saMyataH-saMyamavAnsa eva bhikSuH-bhikSaNazIloyaH zuddhaMcarati brahmacaryamiti, abrahmacArItuna brAhmaNAdiriti, Aha c||1|| "sakalakalAkalApakalito'pi kavirapi paNDito'pi hi, prakaTitasarvazA tattvo'pi hi vedavizArado'pi hi / munirapi viyati vitatanAnAdbhutavibhramadarzako'pi hi, sphuTamiha jagati tadapi na sa ko'pi hi yadi nAkSANi rakSati / / " tathA idaM ca-vakSyamANAM pArzvasthazIlakaraNaM anucaratA brahmacaryaM varjayitavyAnItyasya vakSyamANapadasya vacanapariNAmAt varjayitavyamiti yogaH, kimbhUtataM ?-ratizca viSayarAgo rAgazca-pitrAdiSu sneharAgo dveSazca-pratIto mohazca-ajJAnameSAM pravarddhanaM karoti yattattathA, kiM madhyaM yasyatatkiMmadhyaM-kiMzabdasya kSepArthatvAdasAramityarthaH pramAda eva doSo yataH tattatpramAdadoSaM, pArzvasthAnAM-jJAnAcArAdibahirvarttinAM sAdhvAbhAsAnAMzIlaM-anuSThAnaM niSkAraNaMzayyAtarapiNDaparibhogAdi pArzvasthazIlaM tataH padatrayasya karmadhArayastasya karaNaM AsevanaM yattattathA etadeva prapaJcayate ___ abhyaJjanAni ca dhRtavazAmrakSaNAdinA tailamajjanAni ca-tailasnAnAni tathA abhIkSNaManavarataM kakSAzIrSakaraNavadanAnAM dhAvanAM ca-prakSAlanaM saMvAhanaM gAtrakarma ca-hastAdigAtracampanarUpamaGgaparikarma parimardanaMca-sarvataH zarIramalanaM anulepanaMca-vilepanaM cUrNaH-gandhadravyakSodesizca-zarIrAdivAsanaM dhUpanaMca-agurudhUmAdibhiH zarIraparimaNDanaMca-tanubhUSaNaMbakuzaMkavuraMcaritraM prayojanamasyeti bAkuzikaM-nakhakezavastrasamAracanAdikaMtacca hasitaMca-hAsaH bhaNita
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/4/43 ca-prakramAdvikRtaM nATyaMca-nRttaM ca gItaM ca-gAnaM vAditaMca-paTahAdivAdanaM naTAzca nATayitAro nartakAzca-yenRtyantijallAzca-varatrAkhelakAHmallAzca-pratItAH eteSAMprekSaNaMcanAnAvidhavaMzakhelakAdisambandhi velambakAzca-viDamkA vidUSakA iti dvandvaH chAndasattvAcca prathamAbahuvacanalopo dRzyaH, varjayitavyA iti yogaH, kiMbahunA?, ___yAni ca vastUni zrRGgArAgArANi--zrRGgArasagehAnIva anyAni ca-uktavyatiriktAni evamAdikAni-evaMprakArANi tapaHsaMyamabrahmacaryANAM ghAtazca dezata upaghAtazca sarvato vidyate yeSu tAni tapaHsaMyamabrahmacaryaghAtopaghAtikAni, kimata Aha-anucaratA-AsevamAnena brahmacarya varjayitavyAni sarvakAlamanyathA brahmacaryavyAghAto bhavatIti, tathA bhAviyatavyazca bhavatyantarAtmA ebhirvakSyamANaiH taponiyamazIlayogaiH-tapaHprabhRtivyApAraiH nityakAlaM-sarvadA, 'kiM te' tadyathA asnAnakaMcAdantadhAvanaM ca pratIte 'svedamaladhAraNaM ca tatrasvedaH-prasvejaH malaH-kakkhaDIbhUtaH yAtica lagaticeti jallo-malavizeSa eva maunavrataM ca kezalocazca pratItau kSamA ca-krodhanigrahaH damazca-indriyanigrahaH acelakaMca-vastrAbhAvaHkSutpipAse pratItelAghavaMca-alpopadhitvaMzItoSNe ca pratIte kASThazayyA ca-phalakAdizayanaM bhUminiSadyA ca-bhUmyAsanaM tathA paragRhapraveze ca zayyAbhikSAdyarthaM labdheca-abhimatAzanAdauapalabdhevA-ISallabdhe'labdhevAyo mAnazca-abhimAnaH apamAnazca-dainyaM nindanaM-kutsanaM daMzamazakasparzazca niyamazca-dravyAdyabhigrahaH tapazca-anazanAdi guNAzca-mUlaguNAdayaH vinayazca-abhyutthAnAdiriti dvandvastata ete AdiryeSAM yogAnAM te tathA tairbhAvayitavyo'ntarAtmeti prakRtaM, bhAvanA-asnAnAdInAmAsevA mAnApamAnindanadaMzAdisparzAnAM copekSA, kathamabhirbhAvayitavyo bhavantyantarAtmetyAha-yathA 'se' tasya brahmacAriNaH sthirataraM bhavati brahmacarya, "imaMce'tyAdi pravacanastavanaM pUrvavat 'tasse'tyAdi tasya caturthasya vratasyemAH paJca bhAvanA bhavanti abrahmacaryaviramaNaparirakSaNArthatAyai tatra 'paDhamaMtipaJcAnAMprathamaMbhAvanAvastustrIsaMsaktAzrayavarjanalakSaNaM, taccaivaM-zayanaM-zayyA AsanaM-viSTaraMgRhadvAraM-tasyaiva mukhaMaGgaNaM-ajiraMAkAzaM-anAvRtasthAnaM gavAkSo-vAtAyanaH zAlA-bhANDazAlAdikAabhilokyateyatrasthaistadabhilokanaM-unnatasthAnaM pacchavatthuga'ttipaJcAdvAstukaM-paJcAdagRhakaM tathA prasAdhakasya-maNDanasya snAtikAyAzca-snAnakriyAyA ye'vakAzA-AzrayAste tathA tecetidvandva, tataH ete strIsaMsaktena saGkilaSTA varjanIyA iti sambandhaH, tathA avakAzA AzrayA 'je ya vesiyANaM'ti ye ca vezyAnAM tathA Asate ca-tiSThanti ca yatrayeSvavakAzeSuca striyaH, kimbhUtAH?-abhIkSNaM-anavarataMmohadoSasya-ajJAnasya rateH-kAmarAgasya rAgasya ca--sneharAgasya vardhanA-vRddhikArikA yAstAstathA kathayantica-pratipAdayanti tathA bahuvidhAH-bahuprakArAH jAtikularUpanepathyaviSayAH strIsambandhinIH puruSAH striyo vA yatreti prakRtaM, mohadoSetyAdi vizeSaNaM kathAsvapiyujyate, tehuvajaNijja'ttiye zayanAdayoyecavezyAnAmavakAzA yeSu cAsate striH kathayanti ca kathAste varjanIyAH, hurvAkyAlaGkAre, kiMvidhA ityAha 'isthisaMsattasaMkiliTTha'tti strIsaMsaktena-strIsambandhena saGkilaSTA ye te tathA, na
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 2, adhyayanaM 4, 499 kevalamuktarUpA varjanIyAH anye caivamAdayaH avakAzA-AzrayA varjanIyA iti, kiM bahunA ? - ' jatthe' tyAdi uttaratra vIpsAprayogAdiha vIpsA 6zyA tato yatra yatra jAyate manovibhramo vA cittabhrAntiH brahmacaryamanupAlayAmi navetyevaMrUpaM zrRGgArarasaprabhavaM manaso'sthiratvaM, Aha ca - "yat cittavRtteranavasthitvaM zrRGgArajaM vibhrama ucyate'sau / " bhaGgo vA brahmavratasya sarvabhaGgaM ityarthaH, zraMzanA vA - dezato bhaGgaH Artta - iSTaviSayasaMyogAbhilASarUpaM raudraM vA bhaved dhyAnaM tadupAyabhUtahiMsAnRtAdattagrahaNAnubandharUpaM tattadanAyatamiti yogaH varjayet, ko'sAvityAha-avadyabhIruH - pApabhIruH vajyabhIrurvA vajyata iti, kiMbhUto'vadyabhIruH ante - indriyAnanukUle prAnte tatraiva prakRSTatare Azraye vastuM zIlamastyetantAprAntavAsI, nigamayannAha-evaM- anantaroktanyAyena asaMsaktaH - strIbhirasambaddho vAso - nivAso yasyAH sA tathAvidhA yA vasatiH-AzrayastadviSayo yaH samitiyogaH - sampravRttisambandhaH sa tathA tena bhAvito bhavantyantarAtmA, kiMvidhaH - ArataM - abhividhinA AsaktaM brahmacarye mano yasya sa AratamanAH virato - nivRtto grAmasya- indriyavargasya dharmo-lolupatayA tadviSayagrahaNa svabhAvo yasya sa tathA tataH padadvayasya karmadhArayaH, ata evAe jitendriyaH brahmacaryagupta iti 1 // 'bIiyaM 'ti dvitIyaM bhAvanAvastu, kiM tadityAha - nArIjanasya madhye - strIparSado'ntaH 'na'naiva kathayitavyA, ketyAha - kathAvacanaprabandharUpA vicitrA - vividhA viviktA vA - jJAnopaSTambhAdikAraNa varjA kI zItyAha- 'vibbokavilAsasamprayuktA' tatra vibbokalakSaNaM idaM"iSTAnAmarthAnAM prAptavabhimAnagarvasambhUtaH / strINAmanAdarakRto vibboko nAma vijJeyaH / / " - 119 11 - vilAsalakSaNaM punaridaM"sthAnAsanagamanAnAM hastabhrUnetrakarmmaNAM caiva / utpadyate vizeSo yaH zliSTaH sa tu vilAsaH syAt // " anye tvAhuH- "vilAso netrajo jJeyaH" iti, tathA hAsaH - prahasanikAbhidhAno rasavizeSaH zrRGgAro'pi rasavizeSa eva, tayozca svarUpamidaM || 9 || 119 11 119 11 "hAsyo hAsaprakRtirhAso vikRtAGgaveSaceSTAbhyaH / bhavati parasthAbhyaH sa ca bhUmnA strInIcabAlagataH // " (tathA) "vyavahAraH puMnAryoranyo'nyaM raktayo ratiprakRtiH / zrRGgAraH sa dvedhA sambhogo vipralambhazca // " etapradhAnA yA laukikIasaMvignalokasambhandhinI kathA - cacanaracanA sA tathA sA vA mohajananI - mohodIrikA vAzabdo vikalpArthaH, tathA na-naiva AvAhaH - abhinavapariNItasya vadhUvarasyAnayanaM vivAhazca - pANigrahaNaM tatpradhAnAM yA varakathA paraNetRkathA AvAhavivAhavarA vA yA kathA sA tathA sA'pi na kathayitavyeti prakramaH, strINAM vA subhagAdurbhagakathA sA, sAca subhagAdurbhagA vA IzI vA subhagA durbhagA vA bhavatItyevaMrUpA na kathayitavyeti prakramaH, catuHSaSTizca mahilAguNA; AliGganAdInAmaSTAnAM kAmakarmmaNA pratyekamaSTabhedatvena catuHSaSTirmahilAguNA
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/4/43 vAtsyAyanaprasiddhAste vA na kathayitavyAH, tathAna-naivadezajAtikularUpanAmanepathyaparijanakathAvA strINAMkathayitavyeti prakramaH, tatra lATAdidezasambandhena strINAM varNanaM dezakathA, yathA-"lATyaH komalavacanA ratinipuNA vA bhavantI" tyAha, jAtikathA ythaa||1|| "dhik brAhmaNIrdhavAbhAve, yA jIvanti mRtA iva / dhanyA manye jane zUdrIH, ptilksse'pyninditaaH||" -tathA kulakathA yathA"aho caulukyaputrINAM, sAhasaM jagato'dhikam / patyurmRtyau vizaMtyagnau, yAH premarahitA api // " ___-rUpakathA ythaa||1|| "candravaktrA sarojAkSI, saGgIH piinghnstnii| kiM lATI na matA sA'sya, devAnAmapi durlbhaa||" -nAmakathA sA sundarIti satyaM saundaryAtizayasamanvitatvAt, nepathyakathA ythaa||1|| "dhig 1 nArIraudIcyA bhuvsnaacchaadinggltiktvaat| yadyovanaM na yUnAM cakSurmodAya bhavati sdaa||" -parijanakathA ythaa||1|| "ceTikAparivAro'pi, tasyAH kAnto vickssnnH| bhAvajJaH snehavAn dakSo, vinItaH satkulastathA / / " kiMbahunA?,anyAapicaevamAdikAH-uktaprakArAH kathAH strIsambandhikathAH zrRGgArakaruNAH-zrRGgAramRdavaH zrRGgArarasena karuNApAdikA ityarthaH tapaH saMyamabrahmacaryaghAtakopaghAtikAH anucaratA brahmatrayaM na kathayitavyA na zrotavyA anyataH na cintayitavyA vA yatijanena, dvitIyabhAvanAnigamanAyAha-evaM strIkathAviratisamitiyogena bhAvito bhavatyantarAtmA AratamanoviratagrAmadharmaH jitendriyo brahmacaryagupta iti prakaTameva 2, _ 'taiyaM'ti tRtIyaM bhAvanAvastu strIrUpanirIkSaNavarjanaM, taccaivam-nArINAM-strINAM hasitaM bhaNitaM-hAsyaM savikAraMbhaNitaMca tathAceSTitaM-hastanyAsAdi viprekSitaM-nirIkSitaM gatiH-gamanaM vilAsaH-pUrvoktalakSaNaH krIDitaM-dyUtAdikrIDA eSAMsamAhAradvandvaH vibbokitaM-pUrvoktalakSaNo vibbokaH nATya-nRttaM gItaM-gAnaM vAditaM-vINAvAdanaM zarIrasaMsthAnaM-isvadIrghAdikaM varNogauravatvAdilakSaNaH karacaNanayanAnAM lAvaNyaM-spRhaNIyatA rUpaM ca-AkRtiH yauvanaM-tAruNyaM payodharau-stanau adharaH-adhastanauSThaH vastrANi-vasanAni alaGkArA-hArAdayaH bhUSaNaM camaNDanAdinA vibhUSAkaraNamiti dvandvastastAni ca na prArthayitavyAnIti sambandhaH, tathA guhyAvakAzikAni guhyabhUtA-lajjanIyatvAtsthaganIyAH avakAzA-dezA avayavA ityarthaH, anyAni ca-hAsAdivyatiriktAni evamAdikAni-evaMprakArANi tapaHsaMyamabrahmacaryaghAtopaghAtikAni anucaratA brahmacaryaM na cakSuSAnamanasAna vacasA prArthayitavyAni pApakAni
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 501 dvAra-2, adhyayanaM-4, pApahetutvAditi, evaM strIrUpaviratisamitiyogena bhAvito bhavatyantasatmetyAdi nigamanavAkyaM vyaktamevetti 3 / 'cautthaM ticaturthaMbhAvanAvastuyatkAmodayakArivastudarzanabhaNanasmaraNavarjanaM, tacaivaM-pUrvarataM gRhasthAvasthAbhAvinI kAmaratiH pUrvakrIDitaM-gRhasthAvasthAzrayaM dyUtAdikrIDanaM tathA pUrvepUrvakAlabhAvinaH sagranthAH-zvazurakulasambandhasambaddhAH zAlakazAlikAdayaH granthAzcazAlakAdisambaddhAstadmAstitputrAdayaH saMzrutAzcadarzanabhASaNAdibhiH paricitA yete tathA tata eteSAM dvandvastata ete na zramaNena labhyAH druSTuM na kathayituMnApi ca smartumiti sambandhaH, -tathA jete'tti yeete vakSyamANAH, keSvityAha-'AvAhavivAhacolaesuya'ttiAvAhovadhvA varagRhAnayanaM vivAha:-pANigrahaNaM colake ttivihiNAcUlAkammaMbAlANaMcolayaM nAma'tti vacanAccolakaM-bAlacUDAkarmazikhAdhAraNamityarthaH, tatasteSu, cazabdaH pUrvavAkyApekSayAsamuccayArthaH, tithiSumadanatrayodazIprabhRtiSu yajJeSu-nAgAdipUjAsu utsaveSuca-indrotsavAdiSuye strIbhiH sArddha zayanasamprayogAste na labhyA draSTumiti yogaH, kiMbhUtAbhiH ? -zrRGgArAgAracAruveSAbhiHzrRGgArarasAgArabhUtAbhiH zobhanane pathyAbhizcetyarthaH strIbhiriti gamyate, kiMbhUtAbhiH ?hAvabhAvapralalitavikSepavilAsazAlinIbhiH, tatra haavaadilkssnnN||1|| "hAvo mukhavikAraH syAt, bhAvaH syAccittasaMbhavaH / vilAso netrajo jJeyo, vibhramo bhruuyugaantyoH||" -athavA vilaaslkssnnmidm||1|| "sthAnAsanagamanAnAM hastabhrUnetrakarmaNAM caiva / utpadyate vizeSo yaH zliSTaH sa tu vilAsaH syAt // " -pralalitaM-lalatameva, tallakSaNaM cedN||1|| "hastapAdAGgavinyAso, bhrUnetroSTaprayojitaH / sukumAro vidhAnena, lalitaM tatprakIrtitam // " -vikSepalakSaNaM tvidam"aprayatnena racito, dhammillaH shlthbndhnH| ekaaNshdeshdhrnnaistaambuullvlaanychnH|| // 2 // lalATe kAntalikhitAM, viSamAM patralekhikAm / asamaJjasavinyastamaJjanaM nynaabjyoH||2|| // 3 // tathA'nAdarabaddhatvAt, grnthirjghnvaassH| vasudhAlambitaprAntaH, skandhAt staM tathAMzukam // // 4 // jaghane hAravinyAso, rasanAyAstathorasi / ityavajJAkRtaM yat syAdajJAnAdiva mnnddnm|| vitanoti parAM zobhAM, sa vikSepa iti smRtH||" ebhiH yAH zAlante-zobhante tAstathA tAbhicha,anukUlaM-apratikUlaM prema-prItiryAsAMtA
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/4/43 anukUlapremamikAstAbhiH 'saddhiM ti sArddha-saha anubhUtA-veditA zayanAni ca-svApAH samprayogAzca-samparkAH zayanasamprayogAH, kathambhUtAH?-RtusukhAni RtuzubhAni vA kAlocitAnItyarthaH yAni varakusumAnica surabhicandanaMca sugandhayo-varacUrNarUpA vAsazcadhUpazca zubhasparaazAni sukhasparzAni vA vastrANi ca bhUSaNAni ceti dvandvasteSAM yo guNastairupapetA-yuktAste tathA, tathA ramaNIyAtodyageyapracuranaTAdiprakaraNAni ca na labhyAni druSTumiti yogaH, tatra naTAHnATakAnAM nATayitAraH nartakA-ye nRtyanti jallA-varatrAkhelakaH mallAH-pratItAH mauSTikA-mallA eva ye muSTibhiH praharanti 'velambaga'tti viDambakAH-vidUSakAH pratItAH plavakA-ye uslavante nadyAdikaM vA taranti lAsakA-ye rAsakAn gAyanti jayazabdaprayoktAro bhANDA vA ityarthaH AkhyAyakA-yezubhAzubhamAkhyAntilaMkhA-mahAvaMzAnakhelakAH maMkhAzca-citraphalakahastA bhikSAkAH 'tUNaillA' tUNAbhidhAnavAdyavizeSavantaH 'tuMbavINikA' vINAvAdakAH tAlAcarAHprekSAkArivizeSAH eteSAM dvandvaH tata eteSAM yAni prakaraNAni-prakriyAstAni ca tathA, bahUnianekavidhAni mahurassaragIyasussarAiMtimadhurasvArANAM-kaladhvanInAMgAthakAnAMyAni gItAnigeyAni sukharANi-zobhanaSaDjAdisvaravizeSANi tAni tathA, kiMbahunA ?-anyAni cauktavyatiriktAnievamAdikAni-evaMprakArANitapaHsaMyamabrahmacaryaghAtopaghAtikAnianucaratA brahmacaryaM nanavatAni yAni kAmotkocakArINi zramaNena-saMyatena brahmacAriNeti bhAvaH 'labma'tti labhyAni ucitAni draSTuM-prekSituM na kathayituM nApi ca smartu je iti nipAtaH, nigamayannAha-evaM pUrvaratapUrvakrIDitaviratisamitiyogena bhAvito bhavatyantarAtmA Aratamanovira- tagrAmadharmA jitendriyo brahmacaryagupta iti4| paMcamagaM'ti paJcamaM bhAvanAvastu praNItabhojanavarjanaM, etadevAha-AhAraH-azanAdiHsa eva praNIto-galatsnehabinduH sa ca snigdhabhojanaMcetidvandvaH tasya vivarjako yaH sa tathA, saMyataHsaMyamavAn susAdhuH-nirvANasAdhakayogasAdhanaparaH vyapagatA-apagatA kSIradadhisarpirnavanItatailaguDakhaNDamatsyaNDikA yataH satathA, matsyaNDikA ceha khaNDazarkarA, madhumadyamAMsakhAdhakalakSaNAbhirvikRtibhi; parityaktoyaH sa tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, sa evaMvidhaH kRto-bhukta AhAro yena sa tathA, kimityAha-na-naiva darpaNaM-darpakArakamAhAraM bhuMjIteti zeSaH, tathA na bahuzo dinamadhye na bahukRtva ityarthaH, 'na niigaMti na naityikaM pratidinamitiyAvat na zAkasUpAdhikaM-zAlanakadAlapracuramityarthaH 'na khaddhaM'naprabhUtaM, yata aah||1|| "jahA davaggI pauriMdhaNe vaNe, samAruo no vasamaM uveti / eveMdiyaggIvi pakAmabhoiNo, na baMbhayArissa hiyAya kassai ||"tti kiMbahunA?,tathA tenaprakAreNa hitamitAhAritvAdinA bhoktavyaM yathA 'se' tasyabrahmacAriNo yAtrA-saMyamayAtrA saiva yAtrAmAtraM tasmai yAtrAmAtrAya bhavati, Aha c||1|| "jaha abbhaMgaNa 1 levo 2 sagaDakkhavaNANa jattio hoi| iya saMjamabharavahaNaTThAyAe sAhUNa aahaaro||" naca-naivabhavati vibhramo-dhAtUpacayena mohodayAnmanasodharmaM pratyasthiratvaMbhraMzanaMvA-calanaM
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 503 savaradvAra dvAraM-2, adhyayanaM-4, dharmAt brahmacaryalakSaNAt, nigamanamAha-evaMpraNItAhAraviratisamitiyogenabhAvitobhavatyantarAtmA AratamanoviratagrAmadhA jitendriyo brahmacaryagupta iti|| 'evamida'mityAdi adhyayanArthanigamanavAkyaM pUrvavad vyakhyeyam / / saMvaradvAre adhyayanaM-4 - samAptam muni dIparatsAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNAgasUtre saMvaradvAre paJcama adhyayanasya abhayadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa| - adhyayanaM-5 - parigrahavirati :vR. vyAkhyAtaM caturthaM saMvarAdhyayanaM, adhunA sUtranirdezakramasambaddhamathavA anantaraM maithunaviramaNamuktaM tacca sarvathA parigrahaviramaNa eva bhavatIti tadabhidhAnIyamityevasaMmbaddhaM ca paJcamamArabhyate, tatrAdisUtramidam mU. (4) jaMbU ! apariggahasaMvuDe ya samaNe AraMbhapariggahAto virate virate kohamANamAyAlobhA, ege asaMjame do ceva rAgadosA tinni ya daMDagAravA ya guttIo tinnitiniya virAhaNAo cattAri kasAyA jhANasannAvikahA tahA ya hu~ti cauro paMca ya kiriyAo samitiiMdiyamahabbayAI ca chajjIvanikAyA chacca lesAo satta bhayA aTTa yamayA nava ceva ya baMbhaceravayugatI dasappakAre yasamaNadhamme ekkArasa ya uvAsakANaM bArasa yabhikkhupaDimA kiriyaThANA yabhUyagAmA paramAdhammiyA gAhAsolasayA asaMjamaabaMbhaNAyaasamAhiThANA sabalA parisahA sUyagaDajjhayaNadevabhAvaNauddesaguNapakappapAvasutamohiNijje sidAtiguNA ya jogasaMgahe tittIsA AsAtaNA suriMdA Adi ekkAtiyaM karettA ekkuttariyAe vaDDie tIsAto jAva u bhavetikAhikA viratIpaNihIsuaviratIsuya evamAdisubahUsuThANesujiNapasatthesuavitahesu sAsayabhAvesuavaTThiesusaMkaMkaMkhaM nirAkarettA saddahate sAsaNaMbhagavato aniyANe agArave aluddhe amuuddhmnnvynnkaaygutte| vR.jambUrityAmantraNe aparigraho-dharmopakaraNavarjaparigrAhyavastudharmopakaraNamUrchAvarjitaH tathA saMvRtazcandriyakaSAyavasaMvareNa yaH sa tathA sa ca zramaNo bhavati, cakArAt brahmacaryAdiguNayuktazceti, etadeva prapaJcayannAha ArambhaH-pRthivyAdhupamaIH, parigraho dvidhA-bAhyo'bhyantarazca, tatrabAhyodharmasAdhanava|dharmopakaraNamUrchAca, AntarastumithyAtvAviratikaSAyapramAdduSTayogarUpaH, Aha c||1|| "puDhavAisu Arambho pariggaho dhammasAhaNaM mottuM / mucchA ya tattha bajjho iyaro micchttmaaio||" tti ___ anayozca samAhAradvandvaH atastasmAt virato- nivRtto yaH sa zramaNa iti varttate, tathA virato-nivRttaH krodhamAnamAyAlobhAt, iha samAhAradvandvatvAdekavacanaM, atha mithyAtvalakSaNAntaraparigrahaviratatvaM prapaJcayannAha-ekaH-avivakSitabhedatvAdaviratalakSaNaikasvabhAvatvAdvA
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 asaMyamaH - asaMyatatvaM, dvAveva ca rAgadveSau bandhane iti zeSaH, praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/44 trayazca daNDAH-Atmano daNDanAt duSpraNihitamanovAkkAyalakSaNAH, gauravANi cagRddhayabhimAnAbhyAmAtmanaH karmaNo gauravahetavaH RddhirasasAtaviSayAH pariNAmavizeSAH, trINIti prakRtameva, tathA 'guttIo tiNNi' tti guptayo manovAkkAyalakSaNA anavadyapravIcArApravIcArarUpAH, tinazca virAdhanAH - jJAnAdInAM samyagananupAlanAH, catvAraH kaSAyAH krodhAdayaH dhyAnAni - ekAgratAlakSaNAni ArttaraudradharmmazuklAbhidhAnAni saMjJAH - AhArabhayamaithunaparigrahasaMjJAbhidhAnAH vikathAH - strIbhaktadezarAjakathAlakSaNAH tathA ca bhavanti catasraH, paJca ca kriyAH - jIvavyApArAtmikAH kAyikyAdhikaraNikIprAdveSikIpAritApanikIprANAtipAtakriyAlakSaNA bhavantIti sarvatra kriyA dRzyA, tathA 'samitiiMdiyamahavvayAi ya'tti samitIndriyamahAvratAni paJca bhavantIti prakRtaM, tatra samitayaH - IryAsamityAdayaH niravadyapravRttirUpAH indriyANi - sparzanAdIni mahAvratAni ca-pratItAnyeveti, tathA SaT jIvAnikAyAH - pRthivyAdayaH SaT ca lezyAH - kRSNanIlakApotatejaHpadmazuklAnAmikAH, tathA 'satta bhaya'tti sapta bhayAni, ihalokabhayaM - svajAtIyAt manuSyAdermanuSyAdikasyaiva bhayaM paralokabhayaM-vijAtIyAttiryagAdeH manuSyAdikasya bhayaM, AdAnabhayaM - dravyamAzritya bhayaM akasmAdmayaM-bAhyanimittAnapekSaM AjIvikAbhayaM -vRttibhayamityarthaH maraNabhayaM azlokabhayamiti, 'aTThayamaya'tti aSTau ca madAH - madasthAnAni, tadyathA // 1 // "jAI 1 kula 2 bala 3 rUve 4 tava 5 Isarie 6 sue 7 lAbhe 8 / " -nava caiva brahmacaryaguptayaH, - "vasahi 1 kaha 2 nisaddhiM 3 diya 4 kuDuMtara 5 puvvakIlie 6 paNIe 7 / atimAyAhAra 8 vibhUsaNA ya 9 nava baMbhaguttIo / " tti evaMlakSaNA bhanavtIni gamyaM, dazaprakArazca zramaNadharmmo, yathA // 1 // " khaMtI ya 1 maddava 2 java 3 muttI 4 tava 5 saMjame ya boddhavve 6 / saccaM soyaM 8 akiMcaNaM ca 9 baMbhaM ca 10 jaidhammo // " - ekAdaza copAsakAnAM zrAvakANAM pratimA bhavantiti gamyaM // 1 // "daMsaNa 1 vaya 2 sAmAiya 3 posaha 4 paDimA 5 abaMbha 6 saccitte 7 / AraMbha 8 pesa 9 uddivajjae 10 samaNabhUe ya // " iha ca gAthAyaM pratimeti - kAyotsargaH abrahmAdiSu paJcasu padeSu varjakazabdo yojanIyaH, tathA dvAdaza ca bhikSupratimAH - sAdhUnAmabhigrahavizeSA, tAzcemAH 119 11 "mAsAI sattaMtA 7 paDhamA 1 biya 2 tiya 3 satta rAidiNA / aharAi 11 egarAi 12 bhikkhupaDimANa bArasagaM / " tti,
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 505 - dvAraM-2, adhyayanaM-5, tatraikamAsikI dvimAsikItyAdayaH sapta aSTamInavamIdazamyastupratyekaMsaptarAtrindivamAnAH ekAdazI ahorAtramAnA dvAdazI ekarAtramAneti, itaH sUtraM sUcAmAtrameva pustakeSu zyate, tacaivaM paripUrNIkRtyAdhyeyam kiriyAThANA ya'tti trayodaza kriyAsthAnAni vyApArabhedAH tadyathA-zarIrAdhartaM daNDo'rthadaNDa: 1 etadavyatirikto'narthadaNDo 2 hisiSyatItyAdyAzritya daNDo hiMsAdaNDaH 3 anabhisandhinA daNDo'kasmAddaNDaH 4 mitrAderamitrAdibuddhayA vinAzanaM dRSTiviparyAsitAdaNDaH 5 mRSAvAdadaNDaH 6 adattAdAnadaNDaH 7 adhyAtmadaNDaH-zokAbhibhava ityarthaH 8 mAnadaNDojAtyAdimadaH 9 mitradveSadaNDanTa mAtrAdInAmalpAparAdhe'pimahAdaNDanivartanalakSaNaH10mAyAdaNDa: 11 lobhadaNDaH 12 aipithikaH-kevalayogapratyayaH karmabandha iti 13, bhUyagAma ticaturdaza bhUtagrAmAH-jIvasamUhAH, tatraikendriyAH sUkSmAH 1 bAdarAzca 2 dvIndriyAH 3 trIndriyAH 4 caturintriyAH5 paJcendriyAH saMjJinaH 6 asaMjJinazceti 7 saptaca, ete pratyekaM paryAptakAparyAptakabhedAt dvidheti caturdaza, 'paramAhammiya'ttipaJcadazaparamAdhArmikAH-nArakANAMduHkhotpAdakAasurakumAravizeSAH, te caamii||1|| "aMbe 2 aMbarisI ceva 2, sAme ya 3 sabalevi y4| rudde 5 uvaruddakAle 7, mahAkAletti 8 aavre|| // 2 // asipatte 9 dhaNU 10 kuMbhe 11, vAluya 12 veyaraNi 13 ttiya / kharassare 14 mahAghose 15, ete pannarasA''hiyA // " iti, 'gAhAsolasA ya'tti SoDaza gAthASoDazAni gAtheti gAthAbhidhAnaM SoDazamadhyayanaM yeSAM tAni gAthASoDazakAni-sUtrakRtAGgasya prathamazrutaskandhAdhyayanAni, tAni caivtaani||1|| "samao 1 veyAlIyaM 2 uvasaggapariNNa 3 thIpariNNA y4| nirayavibhattI 5 vIratthaoya 6 kusIlANa paribhAsA 7 // ||2||viriy 8 kamma 9 samAhI 10 magga 11 samosaraNa 12 ahatahaM 13 gaMtho 14 / jamaIyaM 15 taha gAhAsolasamaM 16 ceva ajjhayaNaM / " -- 'asaMjama'tti saptadazavidhaH asayaMmaH, scaayN||1|| "puDhavi 1 daga 2 agaNi 3 mAruya 4 vaNakphai5 bitti 7 cau 8 paNiMdi 9 ajjIve 10 / peha 11 uveha 12 pamaJjaNa 13 pariTThavaNa 14 maNo 15 vaI 16 kAe 17 // " ---'abaMbha'tti aSTAdazavidhamabrahma, tccaivN||1|| "orAliyaMca divvaM maNavayakAyANa krnnjogehiN| _ 'aNumoyaNakArAvaNakaraNeNa'dvArasAbaMbhaM / / " ti, audArikaM manaHprabhRtikaraNAnAma- numodanAdiyogaiH navadhA evaM divyamapItyaSTAdazadhA, 'nAya'tti ekonaviMzatiAtAdhyayanAni, tAni cAmUni // 1 // "ukkhittanAe 1 saMghADe 2, aMDe 3 kumme ya4 selae 5 /
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/44 tuMbe ya 6 rohiNI 7 mallI 8, mAyaMdI 9 caMdimA iya 10 // // 2 // dAvaddave 11 udagaNAe 12, maMDukke 13 teyalIi ya 14 / naMdiphale 15 avarakaMkA 16, Ainne 17 susuma 18 puMDarie 19 // " 'asamAhiThANa'tti viMzatirasamAdhisthAnAni-cittAsvAsthyasyAzrayAH, tAni cAmUni drutacAritvaM 1 apramArjitacAritvaM 2 duSpramArjitacAritvalaM 3 atiriktazayyAsanikatvaM 4 AcAryaparibhASitvaM 5 sthaviropaghAtitvaM 6 bhUtopaghAtitvaM 7 saJjavalanatvaM-pratikSaNaroSaNatvaM 8 krodhanatvaM-atyantakrodhanatvamityarthaH pRSThamAMsakatvaM-parokSasyAvarNavAditvamityarthaH 10, abhIkSNamavadhArakatvaMzaGkitatasyApyarthasyAvadhArakatvamityarthaH 11 navAnAmadhikaraNAnAmutpAdanaM 12 purANAnAMteSAmudIrakatvaM 13 sarajaskapANipAdatvaM 14 akAlasvAdhyAyakaraNaM15kalahakaratvaM kalahahetubhUtakarttavyakAritvamityarthaH 16zabdakaratvaM-rAtrau mahAzabdenollApitvaM 17 jhaMjhAkAritvaM gaNasya cittabhedakAritvaM manoduHkhakArivacanabhASitvaMvA 18 sUrapramANabhojitvaM-udayAdastamayaM yAvad bhoktRtvamityarthaH 18 eSaNAyAmasamatittaMva ceti 20, ___sabalA yatti ekaviMzatiH zabalAH-cAritramAlinyahetavaH, te cAmI-hastakarma 1 maithunamatikramAdinA 2 rAtribhojanaM 3 AdhAkarmaNaH 4 zayyAtarapiNDasya 5 auddezikakrItApamityakAcchedyAnisRSTAdezca bhojanaM 6 pratyAkhyAtAzanAdibhojanaM 7 SaNmAsAntargaNAd gaNAntarasaGkramaNaM7mAsasyAntastrikRtvonAbhipramANajalAvagAhanaM 9 mAsasyAntastrirmAyAkaraNaM 10 rAjapiNDabhojanaM 11 AkuTTayA prANAtipAtakaraNaM 12 evaM mRSAvAdanaM 13adattagrahaNaM 14 tathaivAnantarhitAyAM sacittapRthivyAM kAyotsargAdikaraNaM 15 evaM sasnehasarajaskAyikAyAM 16 anyatrApi prANibIjAdiyukte 17 AkuTTayA mUlakandAdibhojanaM 18 saMvatsarasyAntardazakRtvo nAbhipramANajalAvagAhanaM 19 saMvalatsarasyAntardazamAyAsthAnakaraNaM 20 abhikSNaM zItodakaplutahastAdinA'-zanAdergrahaNaM 1 bhojanaM 2 ceti| dvAviMzatiH parISahAzca, te caamii||1|| "khuhA 1 pivAsA 2 sIuNhaM 3-4 daMsA 5 cela 6'raI 7 thio 8 / cariyA 9 nisIhiyA 10 sejA 11 akkosA 2 vaha 13 jAyaNA 14 // // 2 // alAbha 15 roga 16 taNaphAsA 17 malasakkAraparIsahA 18-19 / paNNA 20 annANa 21 sammattaM 22, iya bAvIsa parIsahA / / " 'sUyagaDajjhayaNa'ttitrayoviMzatiH sUtrakRtAdhyayanAni, tatra samayAdIniprathamazrutaskandhabhAvIni prAguktAnyeva SoDaza dvitIyazrutaskandhabhAvIni cAnyAni sapta, tdythaa||1|| "puMDariya 1 kiriyaThANaM 2 AhArapariNNa 3 paJcakhANakiriyA 4 y| aNayAra 5 adda 6 nAlaMda 7 solasAiMca teviisN||"tti, 'deva'tti caturviMzatirdevAH, tatra gAthA- "bhavaNa 1 vaNa 23 joi 3 vemANiyA ya 4 dasa aTTha paMca egavihA / " iti, 'cauvIsaM devA keI puNa beMti arahaMtA" / 'bhAvaNa'ttipaJcaviMzatirbhAvanAH, tAzca ihaivapratimahAvrataM paJcapaJcAbhihitAH, 'uddesa'tti
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM-5, 507 SaDaviMzatiruddezanakAlA dazAkalpavyavahArANAM, tatra gaathaa||1|| "dasa uddesaNakAlA dasANa chacceva hoMti kappassa / dasa ceva ya vavahArassa hoMti savvevichavvIsaM // ' 'guNa'tti saptaviMzatiranagAraguNAH, tatra mahAvratAni paJca 5 indriyanigrahAH paJca 10 krodhAdivivekAzcatvAraH 14 satyAni trINi, tatra bhAvanAsatyaM-zuddhantarAtmA karaNasyaM yathoktapratilekhanAkriyakaraNaMyogasatyaM manaHprabhRtInAmavitathatvaM 17kSamA 18 virAgatA 19manaHprabhRtinirodhAzca 22 jJAnAdisampannatA 25 vedanAdisahanaM 26 mAraNAntikopasargasahanaM 27 ceti, athavA // 1 // "vayachakka 6 miMdiyANaMca niggaho 11 bhAvakaraNasacaMca 13 / khamayA 1 virAgayAvi ya 15 maNamAINaM niroho ya 18 // // 2 // kAyANa chakka 24 jogammi juttayA 25 veyaNAhiyasaNayA 26 / taha maraNaMte saMlehaNA ya 27 ee'NagAraguNA // " 'pakappatti aSTAviMzatividhaH AcAraprakalpaH nizIthAntamAcAraGgamityarthaH, scaivm||1|| "satthapariNNA 1 logavijao 2 sIosaNijja 2 sammattaM 4 / AvaMti 5 dhuva 6 vimoho 7 uvahANasuyaM 8 mahapariNNA 9 // " __ -prathamasya zrutaskandhasyAdhyayanAni, dvitIyasya tu||2|| "piMDesaNa 1 seja 2 iriyA 3 bhAsajAyA ya 4 vatthapAesA 5-6 / uggahapaDimA 8 sattasattikkayA 14 bhAvaNa 15 vimuttI 16 // // 3 // ugghAi 1 aNugghAI 2 ArUvaNA 3 tivihamo nisIhaM tu / * iha aTThAvIsaviho aayaarpkppnaamotti|" udghAtikaMyatra laghumAsAdikaMprAyazcittaMvaNyate, anudghAtikaMyatra gurumAsAdi, AropaNA ca yatraikasmin prAyazcitte anyadappAropyata iti / -'pAvasuya'tti ekonatriMzat pApazrutaprasaGgAH, te caamii||1|| "aTTha nimittaMgAI divyu 1 ppAyaM 2 talikkha 3 bhomaMca 4 / agaM 5 sara 6 lakkhaNa 7 vaMjaNaM 8 ca tivihaM puNokkekkaM / / // 2 // suttaM vittI taha vattiyaM ca pAvasuyamauNatIsavihaM / gaMdhavva 25 naTTa 26 vatthu 27 AuM 28 dhaNuveyasaMjuttaM 29 // " 'mohaNijje'tti triMzat mohanIyasthAnAni-mahAmohabandhahetavaH, tAni cAmUnijalanibolanena trasAnAMvihiMsanaM 1 evaMhastAdinAmukhAdizrotasaH sthaganena 2 vardhAdinA ziroveSTanataH 3 mudgarAdinA ziro'bhidhAtena 4 bhavodadhipatitajantUnAM dvIpakalpasya dehino hananaM 5 sAmarthya satyapi ghorapariNAmAd glAnasyauSadhAdibhirapraticaraNaM 6 tapasvino balAtkAreNa dharmAbhraMsanaM 7 samyagdarzanAdimokSamArgasya pareSAM vipariNAmakaraNenApakArakaraNaM 8 jinAnAM nindAkaraNaM 9 AcAryadikhiMsanaM 10 AcAryAdInAM jJAnAdibhirupakAriNAM kAryeSu apratitarpaNaM 11 punaH punaradhikaraNasya-nRpaprayANakadinAdeH kathanaM 12 vazIkaraNAdikaraNaM 13 pratyAkhyAtabhogaprArthanaM 14abhIkSNamabahuzrutatve'pyAtmano bahuzrutatvaprakAzanaM 15 evamatapasvino'pitapasvitAprakAzanaM
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/44 16 bahujanasyAntadhUmenAgninA hiMsana 17 svayaMkRtasyAkRtyasyAnyakRtatvAvirbhAvanaM 18 vicitramAyAprakAraiH paravazcanaM 19 azubhapariNAmAta satyasyApi mRSeti sAbhAyAM prakAzanaM 20 akSINakalahatvaM 21 vizrambhotpAdanena paradhAnApaharaNaM 22 evaM paradAralobhanaM 23 akumAratvepyAtmanaH kumAratvabhaNanaM 24evamabrahmacAritve'pibrahmacAritAprakAzanaM 265 yenaizvaryaM prApitastasyaiva satke dravye lobhakaraNaM 267 yatprabhAvena khyAtiM gatasyasya kiJcidantarAyakaraNaM 27 rAjasenAdhiparASTracintakAderbahujananAyakasya hiMsanaM 28 apazyato'pipazyAmIti mAyayA bhaNanaM 29 avajJayA deveSvahameva deva iti prakhyApanamiti 30 / ___ 'siddhAiguNA'tti ekatriMzatsiddhAdiguNA-siddhAnAmAdita eva guNAH siddhAnAM vA AtyantikA guNAH siddhAtiguNAH, te caivaM-'se NataMse NacauraMse Na vaTTe NamaMDaleNaAyate' iti saMsthAnapaJcakasya niSedhataH varNapaJcakasya gandhadvayasya rasapaJcakasya sparzASTakasya vedatrayasya ca, tathA akAyaH asaGgaH aruhazceti, Aha c||1|| "paDisehaNasaMThANe 5 vaNNa 5 gandha 2 rasa 5 phAsa 8 vede y3| paNa paNa dupaNaTThatihAigatIsa akAya'saMga'ruhA / " athavA kSINAbhinibodhikajJAnAvaraNaH kSINazrutajJAnAvaraNa ityevaM karmabhedAnAzrityakatriMzat, Aha c||1|| "nava darisaNammi cattAri Aue paMca Adime aNte| sese do do bheyA khINabhilAveNa igatIsaM // " ti 'jogasaMgaha'tti dvAtriMzadyogasaGgrahAH' yogaanaaN-prshstvyaapaaraannaaNsnggrhhaaH,tecaamii||1||"aaloynnaa 1 niravalA AcAryasyAparizrAvitvamityarthaH 2 aavisudddhdhmmyaa3| anissiovahANeya-anizritaMtapa ityarthaH 4 sikkhAsUtrArthagrahaNaM5 nippaDikammayA 6 // ||2||annaayyaa-tpso'prkaashnN 7 alobhe ya 8 titikkhA-pariSahajayaH 9 aJjave 10 suI-satyasaMyama ityarthaH 11 / sammaddiTTI-samyaktvazuddhiH 12 samAhI ya 13, AyAre viNaovae-AcAropagataM 14 vinayogapagataM cetyarthaH 15 // ||3||dhiiimii ya-adainyaM 16 saMvega 17 paNihI mAyA na kAryetyarthaH 18 suvihi sadanuSThAnaM 19 saMvare 20 / attadosovasaMhAre 21 savvakAmavirattayA 22 // ||4||pnyckkhaannN-muulgunnvissyN 23 uttaraguNaviSayaMca 24 viussage 25, appamAe 26 lavAlave kSaNe 2 sAmAcAryanuSThAnaM 27 / jhANasaMvaparajoge ya 28, udae mAraNaMtie 29 // // 5 // saMgANaMca pariNNA 30, pacchittakaraNe iya 31 / ArAhaNA ya maraNaMte 32, battIsaM jogsNghaa||" trayastriMzadAzAtanAH, evaM cetAH-rAiNiyassa seho purao gaMtA bhavati AsAyaNA sehassetyevamabhilApo dRzyaH, tatra ratnAdhikasya purato gamanaM 1 sthAnaM-AsanaM 2 niSadanaM 2 evaM pArzvato gamanaM 4 sthAnaM 5 niSadanaM 6 evamAsanne gamanaM 7 sthAnaM 8 niSadanaM 9 vicAra bhUmau tasya pUrvamAcamanaM 10 tato nivRttasya pUrvaM gamanAgamanAlocanaM 11 rAtrau ko jAgartItti pRSTe tadvacanApratizravaNaM 12 AlApanIyasya pUrvataramAlApanaM 13 labdhAsyAzanAderanyasmai pUrvamAlAcanaM 14
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-2, adhyayanaM-5, 509 evamanyasyopadarzanaM 15 evaM nimantraNaM 16 ralAdhikamanApRcchayAnyasmai bhaktAdidAnaM 18 svayaM pradhAnatarasya bhojanaM 18vyAharato ratnAdhikasya vacanApratizravaNaM 19 ratnAdhikasya samakSabRhatA zabdenabahudhAbhASaNaM20vyAhRtasyakiMbhaNasItibhaNanaM21preraNAyAMko'sitvamityevamullaNThavacanaM 22 glAnaMpraticaretyAdyAdeze tvameva kiMnapraticarasItyAdibhaNanaM 23dharmadezayatigurAvanyamanaskatvaM 24 kathayati guraunasmarasItibhaNanaM25dharmakathAyAAcchedanaM 26bhikSAvelAvarttata ityAdivacanataH parSado bhedanaM27parSadastathaiva sthitAyAH dharmakathanaM 28gurusaMstArakasya pAdaghaTTanaM 29 gurusaMstArake niSadanaM 20 evamuccAsane 31 evaM samAsane 32 gurau kiJcit pRcchati tatragatasyaivottaradAnaM ceti 33 / ___ 'suriMda'tti dvAtriMzatsurendrA viMzatirbhavanapatiSu daza vaimAnikaiSu dvau jyotiSveSu candrasUryANAmasaGkhyAtatve'pijAtigrahaNAdvitayameveti, iyaMcendrasaGkhyA yadyapi vakSyamANasUtragatyA na pratIyate tathApi granthAntarAdavaseyA, bhavantItyunuvartate sarvatra, iha sthAne 'eesutti vAkyazeSo draSTavyaH, tena ya ete ekatvAdisaGkhyopetAasaMyamAdayo bhAvAbhavanti eteSu, kiMbhUteSu?-AdimaM prathamaMekAdikaM-ekadvivyAdikaM saGkhyAvizeSaMkRtvA-vidhAya ekottarikayA vRddhayAiti gamyate vRddhiteSu saGkhyAdhikyaM prApteSu kiyatI saGkhyAM yAvadvRddheSvityAha 'tIsAto jAva' 'bhave tikAhiyA' triMzadyAvad bhavati-jAyate trikAdhikA trayastriMzataM yAvavRddheSvityarthaH, anena ca kriyAsthAnAdipadAnAM saGkepArthasUtre'nadhItApi saGkhyA yathoktA darzitA bhavati, tata evaM vRddheSveteSu zaGkhAdi nirAkRtya yaH zAsanaM zraddhatta iti sambandhanIyaM, tathA viratayaH-prANAtipAtAdiviramaNAnipraNidhayaH-praNidhAnAni viziSTaikAgratvAni teSuaviratiSu ca-aviramaNeSuanyeSuca-uktavyatirikteSu evamAdikeSu-evaMprakAreSubahuSusthAneSu-padArtheSu saGkhyAsthAneSu vA catustriMzadAdiSu jinaprazasteSu-jinaprazAsiteSu avitatheSu-satyeSu zAzvatabhAveSu-oghato'kSayasvabhAveSuataevAvasthiteSu-sarvadAbhAviSu, kimata Aha-zaGkAsandehaM kAGkSa-anyAnyamatagrahaNarUpAM nirAkRtya sadguruparyupAsanAdibhiH zraddhatte-zraddadhAti zAsana-pravacanaM bhagavato-jinasya zramaNa iti prakramaH, punaH kiMbhUtaH ?-anidAnodevendrAdyaizvaryAprArthakaH agauravaH-RddhayAdigauravavarjitaH alubdhaH-alaMpaTaH amUDho-manovacanakAyaguptazca yaH sa tatheti // aparigrahasaMvRtaH zramaNa ityuktamadhunA aparigrahatvameva prakrAntAdhyayanAbhideyaMvarNayannAha mU. (45)joso vIravaravayaNaviratipavittharabahuvihappakArosammattivusuddhamUlo dhitikaMdo vinayavetito niggatatilokkavirulajasaniviDapINapavarasujAtakhaMdho paMcamahabvayavisAlasAlo bhAvaNatayaMtajjhANasubhajoganANapallavavaraMkuradharo bahuguNakusumasamiddhosIlasugaMdho annahavaphalo puNoyamokkharavarabIjasAromaMdaragirisiharacUlikA ivaimassamokkhavaramuttimaggassa siharabhUo saMvaravarapAdapo carimaM saMvaradAraM, jatthana kappai gAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamagayaMca kiMci appaM va bahuM va aNuM va thUlaM va tasathAvarakAyadavvajAyaM maNasAvi paridhettuM na hirannasuvannakhettavatthu na dAsIdAsabhayakapesahayagayagavelagaM ca na jANajuggasayaNAi Na chattakaM na kuMDiyA na uvANahA na
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/45 pehuNavIyaNatAliyaMTakA na yAvi ayatauyataMbasIsakakaMsarayatajAtarUvamaNimuttAdhArapuDakasaMkhadaMtamaNisiMgaselakAyavaracelacammapattAI maharihAI parassa ajjhovavAyalobhajaNaNAI pariyaDDeuM guNavao na yAvi pupphaphalakaMdamUlAdiyAiM saNasattarasAiM savvadhanAiM tihivi jogehi paridhetuM osahabhesajjabhoyaNaTThayAe saMjaeNaM, kiM kAraNaM?, aparimitanANadaMsaNadharehiM sIlaguNavinayatavasaMjamanAyakehiM titthayarehiM savvajagajIvavacchalehiM tiloyamahiehiM jiNavariMgediMesajoNIjaMgamANaMdiTThA nakappaijoNisamucchedotti teNa vajaMti samaNasIhA, jaMpiya odaNakummAsagaMjatappaNamaMthubhujiyapa-lalasUpasakkuliyoDhimavarasarakacunnakosagapiMDasihariNivaTTamoyagakhIradahisappinava- nItatellagulakhaMDamacchaMDiyamadhumajjamaMsakhajajakavaMjaNavidhimAdikaMpaNIyaM uvassae paraghare va ranne-na kappatI taMpi sannihiM kAuM suvihiyANaM, ___ jaMpaya uddiTTaviyaraciyagapajjavajAtaMpakiNNapAukaraNapAmiccaMmIsakajAyaMkIyakaDapAhuDaM cadANaTThapunnapagaDaM samaNavaNImagaTTayAeyakayaMpacchAkammaMpurekammaM nitikmAmamakkhiyaM atirittaM moharaM ceva sayaggahamAhaDaM maTTiuvalitaM acchejjaM ceva anIsaTTe jaMtaM tihIsu jannesu Usavesu ya aMto va bahiM va hojjA samaNaTTayAe ThaviyaM hiMsAsAvajasaMpauttaM na kappatI taMpiya parighettuM, aha kerisayaM puNAi kappati?, jaMtaMekkArasapiMDavAyasuddhaM kiNaNahaNaNapayaNakayakAriyANumoyaNanavakoDIhiM suparisuddhaM dasahi ya dosehiM vippamukkaM uggamauppAyaNesaNAe suddhaM vavagayacuyacaviyacattadehaM ca phAsuyaM vavagayasaMjogamaNiMgAlaM vigayadhUmaMchaTThANanimittaMchakkAyaparirakkhaNaTThA haNiMhaNiMphAsukeNaMbhikkheNaM vaTTiyavvaM, jaMpiya samaNassa suvihiyassa u rogAyaMke bahuppakAraMmi samuppanne vAtAhikapittasiMbhaatirittakuviyataha sannivAtajAtevaudayapatte ujjalabalaviulakkhaDapagADhadukkhe asubhakaDuyapharuse caMDaphalavivAgemahabbhaejIviyaMtakaraNe savvasarIraparitAvaNakare na kappatI tArisevitaha appaNo parassa vA osahabhesajjaM bhattapANaM ca taMpi saMnihikayaM, jaMpiya samaNassa suvihiyassatupaDiggadhArissabhavatibhAyaNabhaMDovahiuvakaraNaM paDiggaho pAdabaMdhaNa pAdakesariyA pAdaThavaNaM ca paDalAiM tinneva rayattANaM ca gocchao tinneva ya pacchAkA rayoharaNacolapaTTakamuhanatakamAdIyaMeyaMpiya saMjamassa uvavUhaNaTTayAe vAyAyavadaMsamasagasIyaparirakkhaNaTTayAe uvagaraNaM rAgadosarahiyaM parihariyavvaM saMjaeNa nicaM paDilehaNapapphoDaNapamajjaNAe ahoyarAo yaappamatteNa hoi satataMnikkhiviyavvaM ca gihiyavvaM ca bhAyaNabhaMDovahiuvakaraNaM, evaM se saMjate vimutte nissaMge nippariggairuI nimmame ninnehabaMdhaNe savvapAvavirate vAsIcaMdaNasamANakappe samakatiNamaNimuttAleTThakaMcaNesameyamANAvamANaNAe samiyarate samitarAgadose samie samitIsu sammaddiTThI same ya jesavvapANabhUtesuse hu samaNesuyadhArate ujjute saMjate sa sAhU saraNaMsavvabhUyANaM savvajagavacchale saccabhAsake ya saMsAraMtaTTitai ya saMsArasamucchinne satataM maraNANupArate pArage ya savvesiM saMsayANaM pavayaNamAyAhiM aTThahiM aTThakammagaMDhIvimoyake aTThamayamahaNe sasamayakusale ya bhavati
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM- 2, adhyayanaM - 5, suhadukkhanivvisese abbhitarabAhiraMmi sayA tavovahANaMmi ya suTujjute khaMte daMte ya hiyanirate IriyAsamite bhAsAsamite esaNAsamite AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamite uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvaNiyAsamite maNagutte vayagutte kAyagutte -guttiMdie guttabaMbhayArI cAI lajjU ghanne tavassI khaMtikhame jitiMdie sodhie aNiyANe abahillesse amame akiMcaNe chinnaggaMdhe niruvaleve suvamalavarakaMsabhAyaNaM va mukkatoe saMkheviva niraMjaNe vigayarAgadosamohe kummo iva iMdie gutte jaJcakaMcaNagaM va jAyarUve pokkharapattaM va niruvaleve 511 -caMdo iva sobhAvayAe sUro vva dittatee acale jaha maMjare girivare akkhobhe sAgaro vva thimie puDhavI va savvaphAsasahe tavasA cciya bhAsarAsichannivva jAtateha jaliyahuyAsaNo viva teyasA jalate gosIsacaMdaNaMpiva sIyale sugaMdhe ya harayo viva samiyabhAve ugghosiyasunimmalaM va AyaMsamaMDalatalaM va pAgaDabhAveNa suddhabhAve soMDIre kuMjarovva vasabhevva jAyathAme sIhe vA jahA migAhive hoti duppadharise sArayasalilaM va suddhahiyaye bhAraMDe ceva appamatte khaggivisANaM va egajAte khANuM ceva uDDhakAe sunnAgArevva appaDikamme sunnAgArAvaNassaMto nivAyasaraNappadIpajjhANamiva nippakaMpe -jahA khuro ceva egadhAre jahA ahI ceva egadiTThI AgAsaM ceva nirAlaMbe vihage viva savvoo vippamukke kayaparanilae jahA ceva urae appaDibaddhe anilovva jIvovva appaDihayagatI -gAme gAme ekarAyaM nagare nagare ya paMcarAyaM dUijjaMte ya jitiMdie jitaparIsahe nibbhao viU saccittAcittamIsakehiM davvehiM virAyaM gate saMcayAto virae mutte lahuke niravakaMkhe jIviyamaraNAsavippamukke nissaMdhinivvaNaM carittaM dhIre kAeNa phAsayaMte satataM ajjhappajjhANajutte nihue ege careja dhammaM / imaM ca pariggahaveramaNaparirakkhaNaTTayAe pAvayaNaM bhagavayA sukahiyaM attahiyaM peccAbhAvikaM AgamesibhaddaM suddhaM neyAuyaM akuDilaM anuttaraM savvadukkhapAvANa viosamaNaM tassa imA paMca bhAvaNAo carimassa vayassa hoti pariggahaveramaNarakkhaNaTTAyAe- paDhamaM soiMdieNa soccA saddAI maNunnabhaddagAI, kiM te?, varamurayamuiMgapaNavadaddurakacchabhivINAvipaMcIvallayivaddhIsakasudhosanaMdissaraparivA diNivaMsatUNakapavvakataMtItalatAlatuDiyanigghosagIyavAiyAiM naDanaTTakajallamallamuTThivaka- velaMbakakahakapavakalAsagA AikkhakalaMkhamaMkhatUNaillatuMbavINiyatAlAyarapakaraNANi ya bahUNi murasaragItasurasAratiM kaMcImehalAkalAvapattarakapaherakapAyajAlagaghaMTiyakhiMkhiNirayaNoru-jAliyachuddiya neuracalaNamAliyakaNaganiyalajAlabhUsaNasaddANilIlacaMkammANANUdIriyAI taruNIjahaNasiyabhaNiyakalaribhitamaMjulAI guNavayaNANi va bahUNi mahurajaNabhAsiyAiM annesu ya evamAdiesu saddesu maNunnabhaddasuNa tesu samaNeNaM sajjiyavvaM na rajjiyavvaM na gijjhiyavvaM na mujjhiyavvaM na vinigghAyaM AvajjiyavvaM na lubhiyavvaM na tusiyavvaM na hasiyavvaM na saiM ca maiM ca tattha kujjA, puNaravi soiMdieNa socA saddAI amaNunnApavakAI, kiM te ?, akkosapharusakhisaNa avamANaNatajjaNanibbhaMchaNadittavayaNatAsaNaukvajiyarunnaraDi
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/45 kaMdiyanigdhuTTarasiyakaluNavilaviyAiM anesu ya evamAdiesu saddesu amaNuNNApAvaesu na tesu samaNeNa khasiyavvaM na hIliyavvaM na niMdiyavvaM na khiMsiyavyaM na chiMdiyavvaM na bhiMdiyavvaM na vaheyavvaM na duguMchAvattiyAelabbhAuppAeuM, evaM sotidiyabhAvaNAbhAvito bhavatiaMtarappANaNanA'maNunnasubhidubhirAgadosappaNihiyappA sAhU maNavayaNakAyagutte saMvuDe paNihitidie careja dhamma 1 / bitiyaMcavikhadieNapAsiya rUvANimaNunnAI bhaddakAiMsacittAcittamIsakAiMkaDe potye yacittakamme leppakamme sele ya daMtakammeya paMcahiM vaNNehiM anegasaMThANasaMthiyAiMgaMThimaveDhimapUrimasaMghAtimANi yamallAiMbahuvihAmiyaahiyaMnayaNamaNasuhakarAIvanasaMDe pavvate yagAmAgaranagarANi ya khuddiyapuskhariNivAvIdI hiyaguMjAliyasarasarapaMtiyasAgabilaMpaMtiyakhAdiya- nadIsaratalAgavappiNIphulluppalapaumaparimaMDiyAbhirAme anegasauNagaNamihuNavicarie varamaMDavavivihabhavaNatoraNacetiyadevakulasabhappavAvasahasukayasayaNAsaNasIyarahasayaDajANajuggasaMdaNanaranArigaNeya somapajirUvadarisaNijje alaMkitavibhUsitepuvakayata-vappabhAvasohaggasaMpauttenaDanaTTagajallamallamuTTiyavelaMbaga kahagapavagalAsagaAikkhagalaMkha- makhatUNaillatuMbavINiyatAlAyarapakaraNANi ya bahUNisukaraNANi anesuyaevamAdiesurUvesumaNunabhaddaesunatesusamaNeNa sajjiyavvaM narajjiyavvaM jAva na saiMca maiMca tattha kujA, puNaravi cakkhidieNa pAsiya rUvAiMamaNunapAvakAI, kiMte?, gaMDikoDhikakuNiudarikacchullapaillakujapaMgulavAmaNaaMdhillagaegacakkhuviNihayasappisallagavAhirogapIliyaM vigayANi yamayakakalevarANi sakimiNakuhiyaM cadavvArAsiM anesu yaevamAdiesuamaNunapAvatesunatesusamaNeNa rUsiyavvaMjAvana duguMchAvattiyAvilabbhAuppAtelaM, evaM cakkhidiyabhAvaNAbhAvito bhavati aMtarappA jAva careja dhmm2| tatiyaM ghANidieNa agghAiya gaMdhAtiM maNunnabhaddagAI, kiMte?, jalayathalayasarasapupphaphalapANabhoyaNakuTThatagarapattacodadamaNakamaruyaelArasapikamaMsigosIsasarasacaMdaNakappUralavaMgaagarakuMkumakakkolausIraseyacaMdaNasugandhasAraMgajuttivaradhUvavAse uuyapiMDimaNihArimagaMdhi esu annesu ya evamAdisu gaMdhesu maNunnabhaddaesuna tesusamaNeNa sajjiyavvaM jAva na satiM ca maiMca tattha kujA, puNaravi ghANidieNaM agghAtiya gaMdhANi amaNunapAvakAI, kiMte?, ahimaDaassamaDahatthimaDagomaDavigasuNagasiyAlamaNuyamajjArasIhadIviyamayakuhiyaviyamayakuhiyaviNaTThakiviNabahudurabhigaMdhesu anesu ya evamAdisu gaMdhesu amaNunannApAesuna tesu samaNeNaM rUsiyavvaMjAva paNihiyapaMciMdie careja dhamma 3 / cautthaM jibhidieNa sAiya rasANi umaNunnabhaddakAI, kiM te?, uggAhimavivihapANabhoyaNagulakayakhaMDakayatellaghayakayabhakkhesu bahavihesu lavaNasasaMjuttesumahumaMsabahuppagAramajjiyaniTThANagadAliyaMbasehaMbadudaadhadahisarayamajjavaravAruNIsIhukAvisAyaNasAyaTThArasabahuvappAgAresu bhoyaNesu ya maNunnavannagaMdharasaphAsabahudavvaMsaMbhitesu annesu ya evamAdiesu rasesu maNunabhaddaesuna tesu samaNeNa sajjiyavvaM jAva na saiM ca matiM ca tattha kujA, puNaravijibhidieNa sAyiya rasAtiM amaNunapAvagAI, kiMte?, arasavirasasIyalukkhaNijjappapANabhoyaNAiMdosINavAvannakuhiyapUiyaamaNunaviNaTThapasUyabahudubhigaMdhiyAI tittakaDuyakasAyaaMbilarasaliMDanIrasAiM annesu ya evamAtiesu rasesu amaNunnapAvaesu na tesu samaNeNa
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 513 dvAraM-2, adhyayanaM-5, rUsiyavvaM jAva careja dhmm4| paMcamagaM phAsiMdieNa phAsiya phAsAiM maNunnabhaddakAI, kiM te?, dagamaMDavahAraseyacaMdaNasIyalavimalajalavivihakusumasattharaosIramuttiyamuNaladosiNApehuNaukkhevagatAliyaMTavIyaNagajaNiyasuhasIlaye ya vapavaNe gimhAkAle suhaphAsANi ya bahUNi sayaNANi AsaNANi ya pAuraNaguNe ya sisirakAle aMgArapatavaNA ya AyavaniddhamauyasIyausiNalahuyA ya je udusuhaphAsA aMgasuhanibbuikarA te annesu ya evamAditesu phAsesu maNunnabhaddaesuna tesu samaNeNa sajjiyavvaM na rajjiyavvaM na gijjhiyavvaM na mujjhiyavvaM na viNigghAyaM AvaJjiyavvaM na lubhiyavvaM na ajjhovavaJjiyavvaM na tUsiyavvaM na hasiyavvaM na satiM ca matiM ca tattha kujA, puNaravi phAsiMdieNa phAsiya phAsAtiM amaNunapAvakAI, kiMte?, anagavadhabaMdhatAlaNakaNaatibhArArovaNae aMgabhaMjaNasUtInakhapapavesagAyapacchaNaNalakkhArasakhAratella kalakalaMta-tauasIsakakAlalalohasiMcaNahaDibaMdhaNarajjunigalasaMkalahatthaMDuyakuMbhipAkadahaNasIhapucchaNaubbaMdhaNasUlabheyagayacalaNamalaNakaracaraNakannanAsoTThasI sacheyaNajibbhachaNavasaNanayaNahiyayadataM bhajaNaMjottalayakasappahArapAdapaNhijANupattharanivAyapIlaNakavikacchuagANivicchuyaDakkavAyatavadaMsamasakanivAte duTTaNisajjAsIhiyadubbhikakkhaDagurusIyausiNalukkhesubahuvihesuannesu ya evamAiesu phAsesuamaNunapAvakesunatesusamaNeNa rUsiyavvaM na hIliyavvaM na niMdiyavvaM na garahiyavvaM na khiMsiyavvaM na chiMdiyavvaM na bhiMdiyavvaM na vaheyavvaM na duguMchAvattiyaM ca- labbhA uppAuM, evaM phAsiMdiyabhAvaNAbhAvito bhavati aMtarappA maNunAmaNunnasubhidubhirAgadosa-paNihiyappA sAhUmaNavayaNakAyagutte saMvuDe paNihitidie carija dhmmN5| evamiNaM saMvarassa dAraM sammaM saMvariyaM hoi suppaNihiyaM imehiM paMcavihi kAraNehiM maNavayakAyaparirakkhiehiM nicaM AmaraNaMtaMca esa jogo neyavvodhitimayA matimayA aNAsavo akaluso acchiddo aparissAvI asaMkiliTTho suddho savvajiNamaNunnAto, evaM paMcamaMsaMvaradAraM phAsiyaMpAliyaMsohiyaMtIriyaM kiTTiyaM aNupAliyaM ANAe ArAhiyaM bhavati, evaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviyaM parUviyaM pasiddhaM siddhaM siddhavarasAsaNamiNaM AghaviyaM sudesiyaM pasatthaM paMcamaM saMvaradAraM smmttNtibemi| vR. 'jo soti yo'yaM vakSyamANavizeSaNaH saMvaravarapAdapaH caramaM saMvaradvAramiti yogaH, kimbhUtaH saMvaravarapAdapa ityAha-vIravarasya-zrImanmahAvIrasya yadvacanaM-AjJA tataH sakAzAdyA viratiH-parigrahAnnivRttiH saiva pravistaro-vistAro yasya saMvaravarapAdapasya sa tathA, bahuvidhaHanekaprakAraH svarUpavizeSo yasya sa tathA, tatra saMvarapakSe bahuvidhaprakAratvaM vicitraviSayApekSayA kSayopazamAdyapekSayA ca pAdapapakSe ca mUlakandAdivizeSApe kSayeti tataH padadvayasya karmadhArayaH, samyakatvameva-samyagdarzanameva vizuddhaM-nirdoSaM mUlaM-kandasyAdhovartti yasya sa tathA, dhRtiHcittasvAsthyaM saiva kandaH-skandhAdhobhAgarUpo yasya sa tathA, vinaya eva vegadikA-pArzvataH 7 33
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/45 parikararUpA yasya sa tathA, 'niggayatelokkattiprAkRtatvAt trailokyanirgataH trailokyagataMbhuvanatrayavyApakaM ata eva vipulaM-vistIrakNaM yad yazaH-khyAtistadeva nicito-nibiDaH pInaH-sthUlaH pIvaro-mahAn sujAtaH-suniSpannaH skandho yasya sa tathA, paJcamahAvratAnyeva vizAlA-vistIrNAH zAlAH-zAkhAyasyasatathA, bhAvanaivaanityatvAdicintA tvak-valkalaM yasya, vAcanAntare bhAvanaiva tvaganto-valkAvasAnaM yasya sa tathA, dhyAnaM ca-dharmadhyAnAdizubhayogAzca-sadvyApArAH jJAnaMca-bodhavizeSaH tAnyeva pallavavarA-aGkurAH pravAlapravaraprarohAHtAndhArayatiyaHsatathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH,bahavoye guNA-uttaraguNAH zubhakalarUpA vA ta eva kusumAni taiH samRddho-jAtasamRddhiryaH sa tathA, zIlameva-aihikaphalAnapekSapravRtti; samAdhAnamevavAsugandhaH-sadgandhoyatrasatathA, 'aNaNhavaphalo'ttianAvaH-anAzravaH navakarmAnupAdAnaM sa eva phalaM yasya sa tathA, punazca-punarapimokSaevavarabIjasAro-bhiJjAlakSaNaHsAroyasya satathA, mandaragirizikharemerudharAdharazikhare yA cUlikA-cUDAsA tathA sA iva asya-pratyakSasya mokSavare-varamokSe sakalakarmakSayalakSaNe gantavye muktireva-nirvalobhataiva mArgaH-panthA mokSavaramuktimArgastasya zikharabhUtaH-zekharakalpaH, ko'sAvityAha-saMvara eva-Azravanirodhaeva varapAdapaH-pradhAnadrumaH saMvaravarapAdapaH, paJcaprakArasyApi saMvarasya uktasvarUpatve satyapi prakRtAdhyayanamanusarannAhacaramaM-paJcamaM saMvaradvAraM-Azravanirodhamukhamiti, punarvizeSayannAha-yatra-caramasaMvaradvAre parigrahaviramaNalakSaNe sati na kalpate-na yujyate parigrahItumiti sambandhaH, ki tadityAha-- grAmAkaranakarakheTakarbaTamaDambadroNamukhapattanAzramagataMvA grAmAdivyAkhyAnaM pUrvavatvAzabdo uttarapadApekSayA vikalpArthaH kaJciditi-anirdiSTasvarUpaM sAmAnyaM sarvamevetyarthaH alpaM vA-svalapaMmUlyato bahu vA-mUlyata eva aNuMvA-stokaMpramANataH sthUlaM vA-mahatpramANata eva satathA, tasathAvarakAyadavvajAya titrasakAyarUpaM zaGkhAdisacetanamacetanaMvA evaMsthAvarakAyarUpaMratnAdi dravyajAtaM-vastusAmAnyaM manasA'pi-cetasA'pi AstAM kAyena parigrahItuM-svIkartu, etadeva vizeSeNAha-na hiraNyasuvarNakSetravAstukalpateparigrahItumitiprakramaH, dAsIdAsabhRtakapreSyahayagajagavelakaM vA dAsyAdayaH pratItAH _ 'na yAnayugyazayanAsanAni' yAnaM-radhAdikaM yugyaM-vAhanamAtraM gollakadezaprisaddho vA jaMpAnavizeSaH nachatrakaM-AtapavAraNaM na kuNDikA-kamaNDalUH nopAnahI pratIte na pehuNavyaJjanatAlavRntakAnipehuNaM-mayUrapicchaMvyaJjanaM-vaMzAdimayaMtAlavRntakaM-vyaJjanavizeSa evana cApinApi caayo-lohaMtrapukaM-vaMgaMtAmra-zubhaM (lvaM) sIsakaM-nAgaMkAsyaM-trapukatAmrasaMyogajaM rajataM-rUpyaM jAtarUpaM-suvarNaM maNayaH-candrakAntAdyAH muktAdhArapuTakaM-zuktisampuTaM zaGkhaH-kambuH dantamaNiH-pradhAnadantohastiprabhRtInAMdantajovAmaNiHzrRGga-viSANaMzailaH-pASANaH pAThAntareNa 'lesa;'tti tatra zleSaH-zleSadravyaM kAcavaraH-pradhAnakAcaH celaM-vastraM carma-ajinameteSAM dvandvaH jala rAdhA satkAni yAni pAtrANi-bhAjanAni tAni tathA mahArhANi-mahArdhAni bahumUlyAnItyarthaH,
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM - 2, adhyayanaM - 5, 515 parasya-anyasya adhyupapAtaM ca-grahaNaikAgracittatAM lobhaM ca mUrcchA janayanti yAni tAni adhyupapAtalobhajananAni 'pariyaTTiuM' ti parikarSayituM parivarddhayituM vA paripAlayitumityarthaH, na kalpanta iti yogaH, 'guNavao' tti guNavato mUlaguNAdisampannasyetyarthaH na cApi puSpaphalakandamUlAdikAni sana; saptadazo yeSAM vrIhmAdInAM tAni sanasaptadazakAni sarvadhAnyAni tribhirapi yogaiH- manaHprabhRtibhiH parigrahItuM kalpanta iti prakRtameva, kimityAhaauSadhamaiSajyabhojanArthAya - tatraiSadhaM - ekAGga bhaiSajyaM - dravyasaMyogarUpaM bojanaM-pratItameva 'saMjaeNaM' ti vibhaktipariNAmAt saMyatasya - sAdhoH, kiM kAraNaM ? - ko heturakalpane, ucyate, aparimitajJAnadarzanadharaiH - sarvavidbhiH zIlaM - samAdhAnaM guNAH - mUlaguNAdayaH vinayaH - abhyutthAnAdika; tapaH saMyamau pratItau tAnnayanti vRddhiM prApayanti ye te tathA taiH, tIrthakaraiH- zAsanapravarttakaiH sarvajagajjIvavatsalaiH sarvaiH trailokyamahitaiH jinAH - chadmasthavItarAgA teSAM varAH kevalinaH teSAM indrAstIrthakaranAmakarmodayavarttitvAd ye te tathA taiH, eSA puSpaphaladhAnyarapA yoniH-utpattisthAnaM jagatAM - jaGgamAnAM trasAnAmityartho dRSTA - upalabdhA kevalajJAnena, tatazca na kalpate--na saGgacchate yonisamucchedaH - yonidhvaMsaH karttumiti gamyate, parigrahe auSadhAdyupayoge ca teSAM so'vazyaMbhAvIti, itizabda upadarzane, yenaivaM tena varjayanti-pariharanti puSpaphaladhAnyabhojanAdikaM, ke ?, zramaNasiMhAH - munipuGgavAH, yadapi ca odanAdi tadapi na kalpate- sannidhIkarttu suvihitAnAmiti sambandhaH, tatra odanaH - kUra; kulamASA; - mASAH ISatsvinnA muGgAdaya ityanye gaMjattibhojyavizeSaH tarpaNAH - saktavaH 'maMdhu' tti badarAdicUrNaH 'bhujjiya'tti dhAnAH 'palala' tti tilapuSpapiSTaM sUpo - muGgAdivikAraH zaSkulI-tilapapaTikA veSTimAH pratItAH varasarakANi cUrNakozakAni ca rUDhigamyAni piNDo-guDAdipiNDaH zikhariNIguDamizraM dadhi 'vaTTa' tti ghanatImanaM modakA - laDDukAH kSIraM dadhi ca vyaktaM sarpiH-ghRtaM navanItaM - prakSaNaM tailaM guDaM khaNDaM ca kaNThTyAni macchaNDikAkhaNDavizeSaH madhumadyamAMsAni pratItAni khAdyAni - azokavarttayaH vyaJjanAni - takrAdIni zAlanakAni vA teSAM ye vidhayaH-prakArAH te khAdyakavyaJjanavidhayastata eteSAM modakAdInA dvandvaH tata ete Adiryasya tattathA praNItaM - prApti upAzraye - vasatau parigrahe vA araNye -aTavyAM na kalpate-na saGgacchate tadapi sannidhIkarttu-saJcayIkarttu suvihitAnAM parigrahaparivarjanena zobhanAnuSThAnAnAM susAdhUnAmityarthaH, Aha ca 119 11 -- "biDamubmeimaM loNaM, tellaM sappiM ca phANiyaM / na te saMnihimicchaMti, nAyaputtavae rayA // " iti, yadapi coddiSTAdirUpamodanAdi na kalpate tadapi taca parigrahItumiti sambandhaH uddiSTaMyAvadarthikAn pAkhaNDinaH zramaNAn sAdhUn uddizya durbhikSApagamAdau yadvibhakSAvitaraNaM tadauddezi kamuddiSTaM, Aha ca - "uddisiya sAhumAI omavvayabhikkhaviyaraNaM caM ca" tti sthApitaM-prayojane yAcitaM gRhasthena ca tadarthaM sthApitaM yattat sthApitaM, Aha ca"ohAsiyakhIrAIThAvaNaM ThavaNa sAhuNaTThAe" racitakaM - modakacUrNAdi sAdhvAdyarthaM pratApya punarmodakAditayA viracitaM auddezikabhedo'yaM karmmAbhidhAna uktaH, paryavajAtaM paryavaH - avasthAntaraM
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/45 jAto yatra tatparyavajAtaM kUrAdikamuddharitaM dadhyAdinA vimizritaM karambAdikaM paryAyAntaramApAditamityarthaH ayamapyauddezikabhedaH kRtAbhidhAnaMuktaH,prakIrNa-vikSiptaM viccharditaM-parizATItyarthaH, anena ca charditAbhidhAna eSaNAdoSa uktaH, ___pAukaraNa'tti prAduHkriyate-andhakArApavarakAdeH sAdhvarthaM bahiHkaraNena dIpamaNyAdidharaNena vA prakAzyate yattat prAduSkaraNamazanAdi, Aha ca-"nIyaduvAraMdhAre gavakkhakaraNAi pAuo pAu / karaNaMtu" 'pAmacaM'tiapamityakaMudyatakaM-ucchinnamityarthaHAhaca-"pAmiccaMjaMsAhUNaTThAochiMdiuM diyAveti"tti -eSAM ca samAhAradvandvaH, 'mIsaka'tti mizrajAtaM sAdhvarthaM gRhasyArthaM cAdita upaskRtaM, Aha ca-'paDhama ciya gihisaMjayamIsovakkhaDAi mIsaM tu" 'kIyagaDa'tti krItena-krayeNa kRtaMsAdhudAnAya kRtaM krItakRtaM, Aha ca-'davvAiehiM sAhUNaTTAe kIyaM tu" 'pAhuDaM vatti prAbhRtaM prAbhRtiketyarthaH, tallakSaNaMcedam-"suhumeyaramussakNamavasakkaNamoyapAhuDiyA" tataH padatrayasyakarmadhArayaH samAhAradvandvaH, vAzabdaH pUrvavAkyApekSayAvikalpArthaH, dAnAmartho yasya taddAnArthaM, puNyArtha prakRtaMsAMdhitaM puNyaprakRtaM, padadvayasya dvandvaH, tathA zramaNAH paJcavidhAH 'niggaMthasakkatAvasa geruyaAjIva paMcahA samaNA' vanIpakAzca-tarkukAstaevArthaH-prayojanaM yasya tattathA tadbhAvastattA tayA, vA vikalpArthaH kRtaM-niSpAditaM, iha kazciddAtA dAnamevAlaMbate dAtavyaM mayeti anyasta puNyaM puNyaM mama bhUyAdityevaManyastu zramaNAn anyastuvanIpakAniticatvAro'pyauddezikasya bhedA ete uktA iti, "pacchAkamma"ti pazcAt-dAnAnantaraM karma-bhAjanadhAvanAdi yatrAzanAdau tatpazcAtkarma 'purekamma'ti puro-dAnAt pUrvaM karma-hastadhAvanAdi yatra tatpuraHkarma 'niiyaM'ti naityika sarAbdikamavasthitaM manuSyapoSAdipramANaM 'makkhiyaMti udakAdinA saMsRSTaM, yadAha "makkhiyamudakAiNA ujaM juttaM" ayameSaNAdoSa uktaH, atirittaMti, // 1 // "battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhnnito| parisassa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kavalA // " etatpramANAtikrAntamatiriktaM, ayaM ca maNDalIdoSa uktaH, 'moharaM ceva'tti maukharyeNa pUrvasaMstavapazcAtsaMstavAdinA bahubhASitvena yallabhyate tanmaukharaMayamutpAdanAdoSa uktaH, sayaggaha'tti svayaM-AtmanA dattaM gRhyate yattatsvayaMgrAhaM, ayamapariNatAbhidhAna eSaNAdoSa uktaH, dAyakasya dAne'pariNatatvAditi, AhaDaMtisvagrAmAdeHsAdhvarthamAhRtaM-AnItaM,Ahaca-"saggAmaparaggAmA jamANiyaM AhaDaM tutaM hoi|" ___'maTTiovalittaMti, upalakSaNatvAnmRttikAgrahaNasya mRttikAjatugomayAdinA upaliptaM sat yadudbhidaya dadAti tanmRttikopaliptaM udbhinnamityarthaH, Aha ca-"chagaNAiNovalittaM ubbhiMdiya jaMtamubhiNNaM" 'accheNNaM ceva'tti AcchedyaM yadAcchidya bhRtyAdibhyaH svAmI dadAti, Aha ca"acchejjaM acchidiya jaM sAmiya bhiccamAINaM" anisRSTaM-bahusAdhAraNaM sat yadeka eva dadAti "anisiTuM sAmaNNaM goTThiyabhattAi dadau egassa" eteSUddiSTAdiSu prAya udgamadoSA uktAH,
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-2, adhyayanaM-5, 517 tathA yattattithiSu-madanatrayodazyAdiSu yajJeSu-nAgAdipUjAsuutsaveSuca-zakrotsavAdiSu antarbahiparvA upAzrayAt bhavet zramaNArthaM sthApitaM-dAnAyopasthApitaM hiMsAlakSaNaM yatsAvA tatsamprayuktaMna kalpate tadapica parigrahItuM, atheti paraprazne, kIdRzaM? -kiMvidhaM puNAIti punaH kalpate-saGgacchate parigrahItumodanAdItiprakRtaM, ucyate, yattadekAdazapiNDapAtazuddhaM-AcArasya dvitIyazrutaskandhaprathamAdhyayanasyaikAdazabhiH piNDapAtAbhidhAyakairuddezairvizuddhaM-taduktadoSavimuktaM yattattathA, tathA krayaNaM hananaM-vinAzanaM pacanaM ca-agnipAka iti dvandvaH eSAM yAni kRtakAritAnumodanAni-svayaM karaNakAraNAnumatayaH tAni tathA ta eva navakoTyo vibhAgA iti samAsaH, tAbhiH suparizuddhaM-nirdoSaM dazabhizca doSairvipramuktaM teca zaGkitAdaya eSaNAdoSAH, udgamaH-AdhAkarmAdiH SoDazavidhaH utpAdanA-dhAtryAdikA SoDazavidhaiva etaddvavayameSaNA-gaveSaNAbhidhAnAudgamotpAdanaiSaNA tayAzuddhaM, 'vavagayacuyacAviyacattadehaMca'ttivyapagataModhatayA cetanAparyAyAdacetanatvaM prAptaM cyutaM-jIvanAdikriyAbhyo bhraSTaM vyAvitaM-tebhya eva AyuHkSayeNa bhraMsitaMtyaktadehaM-parityaktajIvasaMsargasamutthazaktijanitAhArAdipariNAmaprabhavopacayaM yattattathA caH samuccayetathA prAsuktaMca-nirjIvamityetatpUrvoktasyaiva vyAkhyAnaM kalpate grahItumiti prakramaH, tathA vyapagatasaMyogamanaGgAraM vigatadhUmaMceti pUrvavat, SaT sthAnakAni nimittaM yasya maikSavartanasya tattathA, tAni cAmUni-- // 1 // "veyaNa 1 veyAvacce 2 iriyaTThAe 3 ya saMjamaTThAe 4 / taha pANavattiyAe 5 chaTuM puNa dhmmciNtaae||"tti SaTkAyaparirakSaNArthamiti vyaktaM, 'haNiM haNinti ahaniahani pratidinaM sarvathApItyarthaH prAsukena bhaikSyeNa-bhikSAdisamUhena vartitavyaM- vRttiH kAryA, tathA yadapi ca auSadhAdi tadapi sannidhikRtaM na kalpata ityakSaraghaTanA, kasya na kalpata ityAha-zramaNasyasAdhoH suvihitasyaapArzvasthAdeH, turvAkyalaGkAre, kasmin satItyAha-rogAtaGgo-rogo jvarAdiHsacAsAvAtaGkazcakRcchrajIvitakArI rogAtaGkaH tatra bahuprakAre-vividhe samutpanne-jAte 'vAyAhika'tti vAtAdhikyaM 'pittasiMbhAirittakuviya'tti pittasiMbhayoH- vAyuzleSmaNoratiriktakupitaM-atirekakopaH pittasimbhAtiriktaM kupitaMtatheti tathAprakAra auSadhAdiviSayo yaH sannipAto-vAtAditrayasaMyoH jAtaH-sampannaH tathA tatpadatrayasya dvandvaikatvaM tatastatra ca sati, anena ca rogAtaGganidAnamuktaM, tathA udayaprApte-udite sati, ketyAha-ujjvalaMsukhalezavarjitaM balaM-balavat kaSTopakramaNIyaM vipulaM-vipulakAlavedyaM tritulaMvA-trInmanaHprabhRtIn tulayati-tulAmAropayati kaSTAvasthIkarotIti tritulaM karkazaM-karkazadravyamivAniSaTaM pragADhaMprakarSavat yadduHkhaM-asukhaM tattathA tatra, kiMbhUte ityAha-azubhaH asukho vA kaTukadravyamivAniSTaH paruSuH-paruSasparzadravyamivAniSTa evacaNDo-dAruNaH phalavipAkaH-kAryaniSThAduHkhAnubandha-lakSaNo yasya tattathA tatra, mahadagayaM yasmAttanmahAbhayaM tatra jIvitAntakaraNe-sarvazarIraparitApanakare na kalpate-nayujyate, tAze'pi-rogAtaGkAdau yAzonasoDhuM zkayate 'tahattitenaprakAreNa puSTAlambanaM vinA, sAlambanasya punaH kalpata eva, yataH
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/45 // 1 // "kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM va nIIe u sAravissaM, sAlambasevI samuvei mukkhaM // " Atmane parasmai vA nimittaM auSadhamaiSajaM bhaktapAnaM ca tadapi na sannidhikRtaM-saJcayIkRtaM parigrahaviratatvAtyadapica zramaNasya suvihitasya tuzabdobhASAmAtre patadgrahadhAriNaH-sapAtrasya bhavati bhAjanaM ca-pAtraM bhANDaM ca-mRnmayaM tadeva upadhizca-audhikaH upakaraNaM ca aupagrahikaM athavA bhAjanaM ca bhANDaM copadhizcetyevaMrUpamupakaraNaM bhAjanaM bhANDopadhyupakaraNaM, tadevAhapatadgrahaHpAtraM pAtrabandhanaM-pAtrabandhaHpAtrakesarikA-pAtrapramArjanapotikA pAtrasthApana-yatra kamba lakhaNDe pAtraM nidhIyate paTalAni-bhikSAvasare pAtrapracchAdakAni vastrakhaNDAni 'tinneva'tti tAni ca yadi sarvastokAni tadA trINi bhavanti, anyathA paJca sapta ceti, rajastrANAMca-pAtraveSTanacIvaraMgocchakaH-pAtravastrapramArjanahetuH kambalazakalarUpaH traya eva pracchAdA dvau sautrikau tRtIya UrNikaH rajoharaNaM pratItaM colapaTTakaHparidhAnavastraM mukhAnantakaM-mukhavastrikA eSAM dvandvaH tata etAnyAdiryasya tattathA, etadapi saMyamasyopaLahaNArthaM-upaSTambhArthaM na parigrahasaMjJayA, aah||1|| "jaMpi vatthaM ca pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMjamalajjaTTA, dhAraMti pariharaMti y|| (paribhujata ityarthaH), // 2 // na so pariggaho vutto, nAyaputteNa taainnaa| mucchApariggaho vutto, iti vuttaM mahesiNA // " asmaduguruNetyarthaH tathAvAtAtapadaMzamazakazItaparirakSaNArthatayA upakaraNaM-rajoharaNAdikaMrAgadveSasarahitaM yathA bhavatItyevaMpariharttavyaM paribhoktavyaM saMyatena nityaM, evamaparigrahatA'sya bhavati, Aha c||1|| "ajjhatthavisohIe uvagaraNaM bAhiraM prihrNto| apariggahotti bhaNito jiNehiM telokkdNsiihiN||" tathA pratyupekSaNaM-cakSuSA nirIkSaNaM prasphoTanaM-AsphoTanaM AbhyAM saha yA pramArjanArajoharaNAdikriyA sA tathA tasyAM 'aho yarAoya'tti rAtrindivaM apramattena-apramAdinA bhavati satataM nikSeptavyaM-moktavyaM grahItavyaM ceti, kintadityAha ___ bhAyaNabhaMDovahiuvagaraNaM, evaM anena nyAyena saMyataH-saMyamI vimuktaH-tyaktadhanAdiH niHsaGgaH-abhiSvaGgavarjitaH nirgatA parigrahe ruciryasya sa tathA nirmamo-mametizabdavarjI niHsnehabandhanazca yaH sa tathA, sarvapApavirataH, vAsyAM-apakArikAyAM candane ca-upakArake samAnaH-tulyaH kalpaH-samAcAro vikalpo vA yasya sa tathA, dveSarAgAvirahita ityarthaH, samAupekSaNIyatvena tulyA tRNamaNimuktA yasya sa tathA, leSTau kAJcane ca samaH-upekatvena tulyo yaH sa tathA, tataH karmadhArayaH, samazca harSadainyAbhAvAtmAnena-pUjayA sahApamAnatA tasyAM, zamitaMupazamitaMrajaH-pApaMrataMvA-ratirviSayeSurayovA-autsukyaMyenazamitarajAHzamitarataHzamitarayo vA-zamitarAgadveSaH samita; samitiSupaJcasusamyagdRSTiH-samyagdarzanI, samazcayaH sarvapaNibhUteSu, tatra prANA-dvIndriyAditrasAH bhUtAni-sthAvarA;,
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 519 dvAra-2, adhyayanaM-5, 'sehusamaNettisa evazramaNa iti vAkye niSThA, kiMbhUto'sAvityAha-zrutadhArakaHRjukaHavakraH udyatovA-analasaH saMyamI, susAdhuH-suThunirvANasAdhanaparaH zaraNaM-trANaMsarvabhUtAnAMpRthivyAdInAMrakSaNAdinA sarvajagadvatsalaH-sarvajagadvAtsalyakartA hita ityarthaH, satyabhASakazceti, saMsArAnte sthitazca 'saMsArasamucchiNNe'tti samucchinnasaMsAraH satataM-sadA maraNAnAM pAragaH sarvadaiva tasya na bAlAdimaraNAni bhaviSyantItyarthaH, pAragazca sarveSAM saMzayAnAM chedaka ityarthaH, pravacanamAtRbhiraSTAbhiH-sitipaJcakaguptitrayarUpAbhiH karaNabhUtAbhiraSTakarmarUpoyo granthistasyavimocako yaHsa tathA, aSTamAnamathanaH-aSTamadasthAnanAzakaH svasamayakuzalazca-svasiddhAntanipuNazca bhavati sukhaduHkhanirvizeSo-harSAdirahita ityarthaH, 'abhitarabAhire'ttiabhyantarasyaiva zarIrasya karmalakSaNasya tApakatvAdAbhyantaraM-prAyazcittAdi SaDvidhaM bAhyasyApyaudArikalasakSaNasya zarIrasya tApakatvAd bAhyaM-anazanAdi SaDvidhaM anayozca dvandvastata AbhyantarabAhye sadA-nityaM tapa eva upadhAnaM-guNopaSTambhakAri tapaupadhAnaM tatra ca suSThudhuktaH-atizayenodyataH kSAntaH kSamAvAn dAntazca-indriyadamena hiyanirae'tti AtmanaH pareSAM ca hitakArItyarthaH, pAThAntare dhRtinirataH, 'Irie'tyAdIni daza padAni pUrvoktArthaprapaJcarUpANi pratItArthAnyeva, tathA tyAgAtsarvasaGgatyAgAt saMvigmanojJasAdhuMdAnAdvA 'lajju'tti rajjuriva rajjuH saralatvAt dhanyodhanalAbhayogayogyatvAt tapasvI prazastapoyutvAt kSAntyA kSamate na tvasAmathyAditi zAntikSamaH jitendriya itivyaktaMzobhito guNayogAtzodhido vA zuddhikArI suhyadvA sarvaprANimitraM anidAnonidAnaparihArI saMyamAt na bahirlezyA-antaHkaraNavRttiryasya so'bahirlezyaH amamomamakAravarjitaH akiJcano-nirdravya; chinnagranthaH-truTitasnehaH pAThAntare 'chiNNasoya'ttichinnazokaH athavA chinnazrotAH, tatra zroto dvavidha-dravyazroto bhAvazrotazca, tatra dravyazroto-nadyAdipravAhaH bhAvazrotazca-saMsArasamudrapAtyazubho lokavyavahAraH sa chinno yena sa tathA, nirupalepaH-avidyamAnakarmAnulepaH etaccavizeSaNaMbhAvini bhUtavadupacAramAzrityocyate, suvimalavarakAsyaMbhAjanamiva vimukto yaH zramaNapakSe toyamiva toyaM-sambandhahetuH snehaH zaGkhaiva niraJjanaH-avidyAmAnaraJjanaH sAdhupakSe raJjanaM-jIvasvarUpoparajanakAri rAgAdikaM vastu, ata evAe-vigatarAgadvaSamohaH, kUrma iva indriyeSu guptaH yathA hi kacchapaH grIvApaJcamaizcaturbhiH padaiH kadAcid gupto bhavatItyevaM sAdhurapIndriyeSu, indriyAnAzrityetyarthaH, jAtyakAJcanamiva jAtarUpaH rAgAdikudravyApohAllabdhasvarUpa ityarthaH, ruSkarapatramiva-padmadalamivanirupalepo bhogagRddhilepApekSayA, candra iva saumyatayA pAThAntareNa saumyabhAvatayA-saumyapariNAmena anupatApakatayA sUra iva dIptatejAH-tapastejaHpratItya acalo-nizcalaH parISahAdibhiH yathA mandaro girivaromerurityartaH akSobhaH-kSobhavarjitaH sAgara iva stimitaH bhAvakallolarahitaH tathA pRthivIva sarvasparzaviSahaH zubhAzubhasparzeSu samacitta ityarthaH, _ 'tavasAviya'tti tapasA'pica hetubhUtena bhasmarAzicchanna ivajAtatejAH-vahniH, bhAvanehayathA bhasmacchanno vahnirantajvalati bahimlAno bhavatItyevaM zramaNaH zarIramAzritya tapasA mlAno
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/45 bhavati antaH zubhalezyayA dIpyata iti, jvalitahutAzana iva tejasA jvalan sAdhupakSe tejo-jJAnaM bhAvatamovinAzakatvAt, gozIrSacandanamiva zItalo manaHsantApopazamanAt sugandhizca zIlasaugandhyAt idaka iva-nada iva sama eva samikaH svabhAvo yasya sa tathA, yathA hi vAtAbhAve hradaH samo bhavatianimnotratajaloparibhAgaityarthaH tathAsAdhuH satkAranyatkArayoranunnatAninnabhAvatayA samo bhavatIti, uddhRSTasunirmalamivAdarzamaNDalatalaM prakaTabhAvena- niyatayA anigRhitabhAvena sukhabhAvaH-zobhanasvarUpaH zuddhabhAvo veti zoNDIraH-cArabhaTaH kuJjara iva parISahasainyApekSayA vRSabha iva jAtasthAmA aGgIkRtamahAvratabhArodvahane jAtasAmarthyaH siMho vA yathA mRgAdhipa iti svarUpavizeSaNaM bhavati duSpradhRSyaH-aparibhavanIyo mRgANAmiva sAdhuH parISahANAmiti, zAradasalilamiva zuddhahRdayo yathA zAradaMjalaM zuddhaM bhavatItyevamaya zuddhahRdaya iti bhAvanA, bhAraNDa iva apramattaH yathA bhAraNDAbhidhAnaH pakSI apramattazcakito bhavatItyevamayamapIti, khaGgaHATavyazcatuSpadavizeSaH sahyekazrRGgo bhavatItyucyatekhagaviSANamivaikajAtorAgAdisahAyavaikalyAdekIbhUta ityarthaH, sthANurivordhvakAyaHkAyotsargakAle zUnyAgAramivApratikarma iti vyaktaM 'suNNAgArAvaNassaMto'tti zUnyAgArasya zUnyApaNasya cAntaH-madhye vartamAnaH, kimiva kiMvidha ityAha nirvAtazaraNapradIpadhyAnamiva-vAtavarjitagRhadIpajvalanamiva niSpakampo-divyAdhupasargasaMsarge'pi zubhadhyAnanizcalaH 'jahA khure ceva egadhAre'tti cevazabdaHsamuccaye yathA kSura ekadhAra evaM sAdhurutsargalakSaNaikadhAraH 'jahA ahI civa egagiTThi'tti yathA ahirekaSTiH-baddhalakSaH evaM sAdhurmokSasAdhanaikaSTiH 'AgAsaMceva nirAlaMbe'tti AkAzamiva nirAlambo yathA AkAzaM nirAlambanaM-na kiJcidAlambanate evaM sAdhugrAmadezakulAdyAlambanarahita ityarthaH, vihaga iva sarvato vipramuktaH,niSparigraha ityarthaH, tathA parakRto nilayo-vasatiryasya sa parakRtanilayo yathoragaHsarpaH, tathA apratibaddhaH-pratibandharahitaH anila iva-vAyuriva jIva iva vA apratihatagatiH, apratihatavihAra ityarthaH, grAme grAme caikarAtraM yAvat nagare nagare ca paJcarAtraM 'dUijjate iti viharaMzcetyarthaH, etacca bhikSupratimApratipannasAdhvapekSayA sUtramavagantavyaM, kuta evaMvidho'- sAvityAha-jitendriyojitaparISaho yata iti, nirbhayo-bhayarahitaH 'viutti vidvAna-gItArthaH pAThAntareNa vizuddhoniraticAraH sacittAcittamizrakeSu dravyeSu virAgatAM gataH saJcayAdvirataH mukta iva muktaH laghukaH gauravatrayatyAgAniravakAGkSaH-AkAGkSavarjitaH jIvitamaraNayorAzayA-vAJchayA vipramukto yaH satathA, niHsandhi-cAritrapariNAmavyavacchedAbhAvena niHsannidhAnaM nivraNaM-niraticAraMcAritraM-saMyamo dhIro-buddhimAn akSobho vA kAyena-kAyakriyayA na manorathamAtreNa spRzan satataM-anavarataM adhyAtmanA-zubhamanasA dhyAnaM yattena yukto yaH sa tathA nibhRtaH-upazAntaH eko rAgAdisahAyAbhAvAt caredanupAlayet dharma-cAritralakSaNamiti / 'imaM cetyAdi rakkhaNaTThayAe' ityetadantaM sugamaM, navaraM aparigraharUpaM viramaNaM yattattathA
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAra-2, adhyayanaM-5, 521 'paDhamati paJcAnAMmadhye prathamaMbhAvanAvastuzabdaniHspRhatvaMnAma, taccaivaM-zrotrendriyeNa zrutvA zabdAn manojJAH santoyebhadrakAste manojJabhadrakAstAn 'kiMtettitadyathAvaramurajA-mahAmardalAH mRdaGgAmardalA eva paNavA-laghupaTahAH 'dahura'tti darduraTaH cavinaddhamukhaH kalazaH kacchabhI-vAdyavizeSaH vINA vipaJcI vallakI ca vINAvizeSAH vaddhIsakaM-vAdyavizeSa eva sughoSA-ghaNTAvizeSaH nandIdvAdazatUryanirghoSaH tAni caamuuni||1|| "bhaMbhA mauMda maddala huDukka tilimA ya karaDa kNsaalaa| kAhala vINA vaMso saMkho paNavao ya baarsmo||" tathA sUsaraparivAdinI-vINAvizeSa evavaMzo-veNuH tUNako-vAdyavizeSaH parvako'pyevaM tantrI-vINAvizeSa eva talA-hastatAlAstAlAH-kaMsikAH talatAlA vA-hastatAlAH etAnyeva tUryANi-vAdyAni eSAM yo nirghoSo-nAdaH tathA gItaM-geyaM vAditaM ca-vAdyaM sAmAnyamiti dvandvaH tataHzrutvetiyogAt dvitIyA, tathA naTanartakajallamallamauSTikaviDambakakathakaplavakalAsakAkhyAyakalaMkhamaMkhatUNaillatuMbavINikatAlAcaraiH pUrvavyAkhyAtaiH prakriyante-vidhIyante yAni tAni naTAdiprakaraNAni, tAni ca kAnItyAha-bahUnianekAnimadhurasvarANAM-kaladhvanInAM gAthakAnAM yAni gItAni susvarANi tAni zrutvA teSu zramaNena na saktavyamiti sambandhaH, _ 'tathAkAcI-kaTyAbharaNavizeSaH mekhalApitadvizeSaevakalApako-grIvAbharaNaMpratarakANi praherakaH-AbharaNavizeSaH pAdajAlaka-pAdAbharaNaMghaNTikAH-pratItAH kiMkiNyaH-kSudraghaNTikAH tatpradhAnaM 'rayaNa'tti ratnasambandhI urvoH-bRhajjaGghayorjAlakaM yattattathA 'chaDDiya'tti zudrikA AbharaNavizeSa; nUpuraM-pAdAbharaNaMcalanamAlikA'pi tathaiva kanakanigaDAnijAlakaMjAbharaNavizeSaH etAnyeva bhUSaNAni teSAM ye zabdAste tathA tAn kiMbhUtAnityAha-lIlAcakamyAmANAnAM-helayA kuTilagamanaM kurvANAnAmudIritAn-saJjAtAn lIlAsaJcaraNasaJjitAnityarthaH, tathA taruNIjanasya yAni hasitAni bhaNitAni ca kalAni ca-mAdhuryaviziSTadhvanivizeSarupANi ribhitAnisvaragholanAvantimaJjulAnica-madhurANitAni tathA'tastAni, tathA guNavacanAnica-stutivAdAMzca bahUni-pracurANimadhurajanabhASitAni-amatsaralokabhaNitAnizrutvA, kimityAha-tezvityuttarasyeha sambandhAt teSu anyeSu caivamAdikeSu-evaMprakareSu zabdeSu manojJabhadrakeSu na, teSviti yojitameva, zramaNena saktavyamiti sambandhaH kAryaH, na raktavyaM-na rAgakAryaHna garddhitavyaM-aprApteSvAkAGkSa na kAryA na mohitavyaM-tadvipAkaparyAlocanAyAM na mUDhe na bhAvyaM na vinighAtaM-tadarthamAtmanaH pareSAMvA vinihananaM ApattavyaM nalobdhavyaM-sAmAnyena lobho na vidheyaH na toSTavyaM-prAptau na toSo vidheyaH na hasitavyaM prAptau vismayena hAso na vidheyo na smRtaM vA-maNaM matiMvA-tadviSayaM jJAnaM 'tattha'tti teSuzabdeSu kuryAt, punarapicetizabdagataMprakArAntaraM punaranyadapi cocyata ityarthaH, zrotrendriyeNa zrutvA zabdAn amanojJAH santo ye pApakAste amanojJapApakAH tAn 'kiMte'tti tadyathA Akrozo-mriyasvetyAdi vacanaMparuSaM-remuNDa! ityAdikaM khiMsanaM nindAvacanaM azIlo'sAvityAdikaM apamAna-apUjAvacanaM yUyamityAdivAcye tvamityAdi yathA, tarjanaM-jJAsyasi re ityAdi vacanaM nirbhatsanaM-apasara me dRSTimArgAdityAdikaM dIptavacanaM
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/45 kupitavacanaM trAsanaM-phetkArAdivacanaM bhayakAri utkUjitaM-avyaktamahAdhvanikaraNaM ruditaMazruvimocanayuktaM zabditaM raTitaM-AraTTIrUpaM kranditaM-AkrandaH iSTaviyogAdAviva nidhuSTaMnirdhoSarUpaM rasitaM-zUkarAdizabditamiva karuNotpAdakaM vilapitaM-ArtasvarUpamityeteSAM dvandvaH tatastAni zrutvA teSviti sambandhAt teSu-AkrozAdizabdeSu anyeSu caivamAdikeSu zabdeSu amanojJapApakeSu na, teSviti yojitameva, zramaNena roSitavyaMna hIlitavyaM nAvajJAkAryAnaninditavyaM-nindAna kAryAnakhiMsitavyaMlokasamakSaM nindA na kAryAnachettavyaM-amanojJahetordravyasya chedona kAryaHna bhettavyaM-tasyaiva bhedo na vidheyaH na vaheyavvaM-na vadho vidheyaH na jugupsAvRttikA vA-jugupsAvartanaM labhyAucitotpAdayituM-janayituM svasya parasya vA, prathamabhAvanAnigamanArthamAha-evaM uktanItyA zrotrendriyaviSayA bhAvanA zrotrendriyaM niroddhavyaM anyathA anartha ityevaMrUpA paribhAvanAAlocanA tayAbhAvito-vAsitobhavati-jAyateantarAtmA, tatazca manojJAmanojJatvAbhyAMye 'submidubmi'tti zubhAzubhAH zabdA iti gamyate teSukrameNa yau rAgadveSau tayorviSaye praNihitaH-saMvRtaH AtmA yasya sa tathA, sAdhuH-nirvANasAdhanaparaH manovacanakAyaguptaH saMvRtaH-saMvaravAn pihitendriyoniruddhahaSIkaH praNihitendriyo vA tathAbhUtaH san cared-anucaredanupAlayet dharma-cAritraM 1 // ___"biiyaM ti dvitIyaM bhAvanAvastu cakSurindriyasaMvaro nAma, taccaivam-cakSurindriyeNa dRSTvA rUpANinarayugmAdIni manojJabhadrakANi sacittAcittamizrakANi, kavetyAha-kASThe-phalakAdaupuste ca-vastre citrakarmI pratIte lepye-vR(ma)ttikAvizeSe zaile ca pASANe dantakarmaNi cagajaviSANAviSayAyAM rUpanirmANakriyAyAM paJcabhirvarNairyuktAnIti gamyate, tathA anekasaMsthAnasaMsthitAni granthima-granthanena niSpannamAlAvatveSTimaM veSTanenanirvRttaMpuSpagendukavat pUrimaM-pUraNena nirvRttaM puSpapUritavaMzapaMjarakarUpazekharakavat saMghAtimaM-saMghAtena niSpannaM itaretaranivezitanAlapuSpamAlAvat eSAM dvandvaH, kAni caitAnItyAha mAlyAni-mAlAsu sAdhUni puSpANItyarthaH, bahuvidhAni cAdhikaM-atyarthaM nayanamanasAM sukhakarANi yAni tAni tathA, tathA vanakhaNDAn parvatAMzca grAmAkaranagarANi ca pratItAni kSudrikA jalAzayavizeSaH puSkaraNI-puSkaravatI vartulA vApI-catuSkoNA dIrdhikA-RjusAraNI guAlikA-vakrasAraNI saraHsaraHpaGkitakA yatraikasmAtsaraso'nyasmin anyasmAdanyatra saJcArakapATakenodakaM saJcaratisAsaraH-saraHpaGkitakA sAgaraH-samudro bilapaGkitakA-dhAtukhanipaddhatiH 'khAiya'ttikhAtavalayaMnadI-nimnagAsaraHsvabhAvajojalAzrayavizeSaH taDAgaHkRtakaH 'vappiNa'tti kedArAH eSAM dvandvaH tatastAn daSTaveti prakRtaM, kiMbhUtAn ? phullaiH-vikasitairnIlotpalAdibhiH padmaH-sAmAnyaiH puNDarIkAdibhiH parimaNDitA ye abhirAmAzcaramyAste tathA tAn, anekazakunigaNAnAM mithunAni vicaritAni-saMcaritAni yeSu tetathatAn, varamaNDapAH-pratItAH, vividhAni bhavanAni-gRhANi toraNAni-pratItAni caityAnipratimAH devakulAni-pratItAni sabhA-bahujanopavezanasthAnaM prapA-jaladAnasthAnaM AvasathaHparivrAjakavasatiH sukRtAni zayanAni-zayyA AsanAni ca-siMhAsanAdIni zibikA
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 523 dvAra-2, adhyayanaM-5, jampAnavizeSaH pArzvatovedikAuparicakUTAkRtiH rathaH-pratItaHzakaTaM-gantrI yAnaM-gantrIvizeSa eva yugyaM-vAhanaM golladezaprasiddhaM vA jaMpAnaM syandano-rathavizeSaH naranArIgaNazceti dvandvastataH tAMzca, kimbhUtAn?-saumyAH-araudrAHpratirUpAH-draSTAraM 2 pratirUpaM yeSAMtadarzanIyAzca-manojJA yete tathA tAn, alaGkRtavibhUSitAn krameNa mukuTAdibhizca vastrAdibhizca pUrvakRtasya tapasaH prabhAvena yatsaubhagyaM-janAdeyatvaMtena samprayuktA yete tathA tAn, tathA naTanartakajallamallamauSTikaviDambakakathakaplavakalAsakAkhyAyakalaGghamajhatUNaillatumbavINikatAlAcaraiH pUrvavyAkhyAtaiHprakriyante yAnitAnitathA, tAnica kAnItyAha-bahUnisukaraNAni-zobhanakarmANi daSTaveti prakRtaM, teSviti sambandhAtteSuanyeSucaivamAdikeSurUpeSumanojJabhadrakeSunazramaNena saktavyaMna raktavyaM yAvatkaraNAt na garddhitavyamityAdIni SaTpadAni :zyAni, na smRtiM vA matiM vA tatra-teSu rUpeSu kuryAt, punarapi cakSurindriyeNa dRSTvA rUpANi amanojJapApakAni 'kiMte'tti tadyathA 'gaNDI'tyAdi vAtapittazleSmasannipAtajaMcatu gaNDaMtadasyAstItigaNDI-gaNDamAlAvAn kuThaM-aSTAdazabhedamasyAstIti kuSThI, tatrasapatamahAkuSThAni, tadyathA-"aruNo 1 duMbara 2 rizyajihva 3 karakapAla 4 kAkana 5 pauMDarIka 6 dru 7 kuSThAnIti, mahattvaM caiSAM sarvadhAtvanupravezAdasAdhyatvAcceti, ekAdaza kSudrANi, tadyathA-sthUlamArukka 1 mahAkuSThai 2 kakuSThA3carmadala 4 visarpa 5 parisarpa 6 vicarcikA 7sidhmaH 8 kiTibhaH 9pAmA 10 zatArukA 11 saMjJAni ekAdazeti sarvANyapiaSTAdaza, sAmAnyataH kuSThaMsarvaMsannipAtajamapi vAtAdidoSotkaTatayA bhedabhAgbhavatIti, 'kuNi tti garbhAdhAnadoSAt hrasvaikapAdo nyUnaikapANirvA kuNiH, kuMTa ityarthaH, 'udara'tti jalodarI tatrASTAvudarANi teSAMmadhye jalodaramasAdhyamiti tadiha nirdiSTaM, zeSANi tvacirotyAni sAdhyAni, tAni caassttaavevN||1|| "pRthak 3 samastairapi cAnilAdyaiH 4, plIhodaraM 5 baddhagudaM 6 tathaiva / AgantukaM 7 saptamamaSTamaMtu, jalodaraM 8 ceti bhavanti taani||" -'kacchulla'tti kaNDUtimAn 'pailla'tti padaMzlIpadaM pAdadau kAThinyaM yduktN||1||"prkupitaa vAtapittazleSmANo'dhaH prapannA vaMkSNorujaGghAsvavatiSThamAnAH kAlAntareNa pAdamAzritya zanaiH zanaiH zophamupajanayanti yattat zlIpadAni vishesstH|| // 2 // pAdayorhastayorvApi, jAyate zlIpadaM nRNAm / karNoSThanAsAsvapi ca, kvacidicchanti tdvidH||" kubjaH-pRSThAdo kubjayogAt paGgulaH-paGguH caGkamaNAsamarthaH vAmanaH-kharvazarIraH ete ca mAtApitRzoNitazukradoSeNa garbhasya doSodbhavAH kubjavAma nakAdayo bhavantIti, uktNc||1|| "garbhe vAtaprakopeNa, dohade vaa'pmaanite| bhavet kubjaH kuNiH paGguko manmana eva vA // " _ 'aMdhillaga'tti andha evAndhillako jAtyandhaH, 'egacakkhu'tti kANAH, etacca doSadvayaM garbhagatasyotpadyatejAtasyaca, tatragarbhasthasya dRSTibhAgamapratipannaMtejojAtyandhatvaMkaroti tadekAkSigataM
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 praznavyAkaraNadazAGgasUtram 2/5/45 kANatvaM vidhatte tadeva raktAnugataM raktAkSaM pittAnugataM piGgAkSaM zleSmAnugataM zuklAkSamiti, 'viNihaya'tti vinihatacakSurityarthaH, tatra yajjAtasya cakSurvinihanenAndhakatvaM kANatvaM vA tadanena darzitamiti, sappisallaga'tti saha pisallakena-pizAcakena vartateyaH sa tathA grahagRhIta ityarthaH, athavA sarpatIti sI-pIThasI saca garbhadoSAt karmadoSAdvA bhavati, sa kila pANigRhItakASThaH sarpatIti, zalyakaH-zalyavAn zUlAdizalyabhinna ityarthaH, vyAdhinA-viziSTacittapIDyA cirasthAyigadena vA rogeNa-rujayA sadyoghAtigadena vA pIDitoyaHsa tathA, tato gaNDyAdipadAnAmekatvadvandvaH taddRSTvetiprakRtaM, vikRtAni ca mRtakakaDevarANi 'sakimiNakuhiyaM vatti saha kRmibhiryaH kuthitazca sa tathA taM vA dravyarAzipuruSAdidravyasamUhaM dRSTavetipraka-taM, teSviti sambandhAtteSu gaNDyAdirUpeSuanyeSucaivamAdikeSu rUpeSu amanojJapApakeSu na zramaNena roSitavyaM yAvatkaraNAnna hIlitavyamityAdIni SaT padAni dRzyAni na jugupsAvRttikApi labhyA ucitA yogyetyarthaH utpAdayituM, nigamayannAha-evaM cakSurindriyabhAvanAbhAvito bhavati antarAtmetyAdi vyaktameva 2 / "taiyaM titRtIyaMbhAvanAvastu gandhasaMvRtatvaM, taccaivam-ghrANendriyeNAghrAya gandhAnmanojJabhadrakAn 'kiM te'ttitadyathA jalajasthalajasarasapuSpaphalapAnabhojanAni pratItAni kuSThaM-utpalakuSThaM 'tagara'tti gandhadravyavizeSaH patraM-tamAlapatraM 'coya'tti tvak damanakaH-puSpajAtivizeSaH marukaH-pratItaH elArasaH-sugandhiphalavizeSarasaH 'pikkamaMsi'tti pakavAsaMskRtA mAMsItigandhadravyavizeSaH gozIrSAbhidhAnaM sarasaMyaccandanaMtattathA karpUro-ghanasAraH lavaGgAni-phalavizeSAH aguruH-dAruvizeSaH kuGkumaM-kazmIrajaM kallolAni-phalavizeSAH ozIraM-vIraNImUlaM zvetacandanaM- zrIkhaNDaM khedo vA-syandazcandanaM-malayajaM sugandhAnAM sadgandhAnAM sArAGgAnAMpradhAnadalAnAM yuktiH-yojanaM yeSuvaradhUpavAseSute tathA tecatevaradhUpavAsAzceti samAsaH tatastAnAghrAya teSviti yogAt teSu 'uuyapiMDimanIhArimagaMdhiesutti __ RtujaH-kAlocita iti bhAvaH piNDimo-bahalaH nirhArimo-dUraniryAyI yo gandhaH sa vidyate yeSute tathA teSuanyeSu caivamAdikeSugandheSumanojJabhajrakeSuna zramaNena saktavyamityAdikaM kiMteityetadantaMpUrvavat, tathAahimRtAdInyekAdazapratItAni navaraMvRkaH-IhAmRgaHdvIpI-citrakaH eSAMcAhimRtakAdInAM dvandvaH dvitIyAbahuvacanaM dRzyaMtata AghrAyeti kriyAyojanIyA, tatasteSviti yogAt teSu kiMvidheSvityAha-mRtAni-jIvamimuktAni kuthitAni-kothamupagatAni vinaSTAni pUrvAkAravinAzena 'kimiNa'tti kRmivanti bahudurabhigandhAni ca-atyantamamanojJagandhAni yAni tAni tathA teSuanyeSu caivamAdikeSu gandheSuamanojJapApakeSuna zramaNenaroSitavyamityAdi pUrvavat 'cautthaMti caturthaM bhAvanAvastu jihvendriyasaMvaraH, taccaivam-jihvendriyeNAsvAdharasAMsastumanojJabhadrakAn 'kiMte'tti tadyathA avagAha:-snehabolanaM tena pAkato nivRttamavagAhimepakvAnnaMkhaNDakhAdyAdi vividhapAnaM drAkSApAnAdi bhojanaM odanAdiguDakRtaM-guDasaMskRtaMkhaNDakRtaM ca-khaNDasaMskRtaM laDDukAdi tailaghRtakRtaM-apUpAdi AsvAdyeti prakRtaM, teSviti sambandhAt teSu ___
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-, adhyayanaM-5, 525 bhakSyeSu-zaSkulikAprabhRtiSubahuvidheSu-vicitreSulavaNarasasaMyukteSutathAmadhumAMsepratItebahuprakArA majjikA niSThAnakaM-prakRSTamUlyaniSpAditam yadAha ___ "niTThANaMjAsayasahassaM dAlikAmlaMiDDarikAdi saindhAmlaM-sandhAnenAmlIkRtamAmalikAdi dugdhaMdadhicapratIte 'sara'tti sarako guDadhAtakIsiddhaM madyaM varavAruNI-madirA sIdhukApizAyanemadyavizeSau tathA zAkamaSTAdazaMyatrAhAresa zAkASTAdaza; tatazcaiSAMdvandvaH tatastecatebahuprakArAzceti karmadhArayaH tatasteSu, zAkASTAdazatA caivmaahaarsy||1|| "sUyodaNo 2 javaNNaM 3 tinni ya maMsAi 6 goraso 7 jUso 8 / bhakkhA 9 gulalAvaNiyA 10 mUlaphalA 11 hariyayaM 12 DAgo 13 // // 2 // hoirasAlU ya 14 tahA pANaM 15 pANIya 16 pANagaMceva 17 / aTThArasamo sAgo niruva hao 18 loio piNddo|" tti 'tiNNi ya maMsAIti jalacarAdisatkAni 'jUso'tti mudgatandulajIrakaDubhANDAdirasaH 'bhakkha'tti khaNDakhAdyAdIni 'gulalAvaNiya'tti gulaparpaTikA lokaprasiddhA guDadhAnA vA mUlaphalAnyekameva padaM 'haritagaM'ti jIrakAdi haritaM 'DAgo'tti vastulAdibharjikA 'rasAlu'tti maJjikA 'pANaM ti madyaM pANIya'ti jalaM pANagaM'ti drAkSApAnakAdi 'sAgo'tti takrasiddhazAka iti, tathA bhojaneSu vividheSu zAlanakeSu manojJavarNagandharasasparzAni tAni bahudravyaiH sambhRtAni ca-upaskRtAni tAni tathA teSu anyeSu caivamAdikeSu manojJabhadrakeSu zramaNena na saktavyamityAdi pUrvavat, tathA punarapi jihvendriyeNAsvAdya rasAn amanojJapApakAn 'kiMte'tti tadyathA arasAni-avidyamAnahAryarasAnihiGgavAdibhirasaMskRtAnItyarthaH virasAni-purANatvena vigatarasAni zItAni anaucityena zItalAni rUkSANi-niHsnehAni 'niJjappitti niryApyAni ca yApanA'kArakANi nirbalAnItyarthaH yAni pAnabhojanAni tAni tathA'tastAni, tathA 'dosINaM'ti doSAnnaM rAtriparyuSitaM vyApannaM-vinaSTavarNaM kuthitaM-kothavat pUtikaMapavitraM kuthitapUtikaMvA atyantakuthitaM ata evAmanojJa-asundaraM vinaSTaM-atyantavikRtAvasthAprAptaMtataHprasUtaH bahudurabhigandhoyenatattathA tata eteSAM dvandvo'tastAni tathA, tiktaMca nimbavat kaTukaMca zuNThyAdivatkaSAyaMcabibhItakavat AmlarasaMcatakravaliMdraMca-azaivalapurANajalavat nIrasaM ca-vigatarasamiti dvandvo'tastAni AsvAdya teSviti yogAt teSvanyeSu caivamAdikeSu raseSvamanojJapApakeSu na zramaNena roSitavyamityAdi pUrvavat 4 / / paMcamakaM tipaJcamakaMbhAvanAvastusparzanendriyasaMvaraH, taccaivaM-sparzanendriyeNa spRSTavA sparzAn manojJabhadrakAn 'kiMte'ttitadyathA-'dagamaMDava'tti udakamaNDapAH udakakSaraNayuktAH hArAH pratItAH zvetacandanaM-zrIkhaNDaM zItalaM vimalaM ca jalaM-pAnIyaM vividhAH kusumAnAM starAH-zayanAni ozIraM-vIraNImUlaM mauktikAni-muktAphalAni mRNAlaM-padmanAlaM 'dosiNa'tti candrikA ceti dvandvo'tastAH, tathA pehuNAnAM-mayUrAGgAnAM ya utkSepakaH sa ca tAlavRntaM ca-vIjanakaM ca etAni vAyUdIrakANi vastUni tairjanitAH sukhAH-sukhahetavaH zItalAzca-zItA ye te tathA tAMzca pavanAn-vAyUn kaba?
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 praznavyAkaraNadazAGgasUtram-/5/45 grISmakAle-uSNakAle tathA sukhasparzAni ca bahUni zayanAni AsanAni ca prAvaraNaguNAMzca-zItApahAraktatvAdIzizirakAle-zItakAle aGgAreSupratApanAH zarIrasyAGgAra-pratApanAH tAzca AtapaH-sUryatApaH snigdhamRduzItoSNalaghukAzca ye RtusukhAH- hemantAdikAlavi-zeSeSu sukhakarAH sparzA aGgasukhaM canirvRttiM ca manaHsvAsthyaM kurvanti yete tathA tAn spRSTavA iti prakRtaM, teSviti sambandhAt teSuanyeSu caivamAdikeSu sparzeSu manojJabhadrakeSu na zramaNena saktavyamityAdi pUrvavat / tathA punarapi sparzanendriyeNa spRSTavA sparzAn amanojJapApakAn 'kiMte'tti tadyathA aneko-bahuvidho bandho-rajjvAdibhiH saMyamanaM vadho-vinAzaH tADanaM-capeTAdinA aGkanaM-taptAyaHzalAkayA'GgakaraNaMatibhArArohaNaMaGgabhaJjanaM-zarIrAvayavapramoTanaM sUcInAMnakheSu pravezo yaH sa tathA gAtrasya-zarIrasya prakSaNanaM-jIraNaM gAtraprakSaNanaM tathA lAkSArasena kSAratailena tathA 'kalakala'tti kalakalazabdaM karoti yaktatkalakalaM atitaptamityarthaH tena trapuNA sIsakena-kAlalohenaca yatsecanaM-abhiSecanaMyattattathA, haDIbandhanaM-khoTakakSepaH rajvA nigaDaiH saMkalanaM hastANDukena ca yAni bandhAni tAni tacchabdarevoktAni tathA kumbhyAM-bhAjanavizeSa pAkaH-pacanaM dahanamagninA siMhapucchana-zephatroTanaM udvandhanaM-ullambanaMzUlabhedaH-zUlikAprotanaM gajacaraNamalaNaM karacaraNakarNanAsauSThazIrSacchedanaMcapratItaM jihvAJchanaM-jihvAkarSaNaM vRSNanayanahRdayAntradantAnAMyabhaJjanaM AmardanaMtattathA,yokaM yUpevRSabhasaMyamanalatA-kambAkaSo-varddhaHeSAM yeprahArAstetathApadapANi:-pAdapASNiHjAnu-aSThIvatprastarAH-pASANAH eSAMyonipAtaH-patanaM satathA, pIDanaM-yantrapIDanaM kapikacchU:-tIvrakaNDUtikArakaH phalavizeSaH agniH-vahniH 'vicchuyaDakka'tti vRzcikadaMzaH vAtAtapadaMzamazakanipAtazceti dvandvaH tatastAn spRSTavA duSTaniSadyA-durAsanAni durniSIdhikAH-kaSTasvAdhyAyabhUmIH spRSTavA teSviti sambandhAt teSu karkazaguruzItoSNarUkSeSu bahuvidheSu anyeSu caivamAdikeSu sparzeSvamanojJapApakeSuna teSu zramaNena roSitavyamityAdi paJcamabhAvanAnigamanaM pUrvavat 5 / / iha paJcamasaMvare zabdAdiSu rAgadveSanirodhanaM yadmAvanAtvenoktaM tatteSu tadanirodhe parigrahaH syAditi mantavyaM, tadvirata eva cAparigraho bhavatIti, Aha c||1|| "je sadrUpavarasagaMdhamAgae, phAse ya saMpappa mnnunnnnpaave| gehI paosaMna karejja paMDie, sa hoti daMte virae akiNcnne||" tti "evamiNa'mityAdi paJcamasaMvarAdhyayananigamanaM pUrvavaditi / mU. (46) eyAtiM vayAiM paMcavi suvvayamahavvayAiM heusayavicittapukkalAI kahiyAI arihaMtasAsane paMca samAseNa saMvarA vitthareNa u paNavIsatisamiyasahiyasaMvuDe sayA jayaNaghaDaNasuvisuddhaMdasaNe ee aNucariya saMjate caramasarIradhare bhvisstiiti|| vR.athasaMvarapaJcakasya nigamanArthamAha-etAnipazcApihesavratazobhananiyama! mahAvratAni suMbararUpANi hetuzataiH-upapattizatairviviktaiH-nirdoSaiH puSkalAni-vistIrNAni yAni tAni tathA,
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM-, adhyayanaM-5, 527 yAni kavetyAha-kathitAH-pratipAditAH arhacchAsane-jinAgame paJcasamAsena-saGkepeNa saMvarAHsaMvaradvArANi vistAreNa tu paJcaviMzatiH prativrataM bhAvanApaJcakasya saMvaratayA pratipAditatvAditi atha saMvarAsevino bhAvinI phalabhUtAmavasthAM darzayati-samitaH IryAsamityAdibhiH paJcaviMzatisaGkhyAbhiranantaroditAbhiH bhAvanAbhiH sahito jJAnadarzanAbhyAM suvihito vA saMvRtazca kaSAyendriyasaMvareNa yaH sa tathA sadA-sarvadA yatnena-prAptasaMyamayogeSu prayatnena ghaTanenaaprAptasaMyamayogaprAptayarthaghaTanayA suvizuddhaM darzanaM zraddhAnarUpaM yasya sa tathA, etAn uktaprakArAn saMvarAn anucarya-Asevya saMyataH-sAdhuH caramazarIradharo bhaviSyati punaH zarIrasyAgrahItA bhaviSyatIti bhAvaH, vAcanAntare punarnigamanamanyathA'bhidhIyate yaduta etAni paJcApi suvrata ! mahAvratAni lokadhRtidavratAni zrutasAgaradarzitAni tapaHsaMyamavratAni zIlaguNadharavratAni satyArjavavratAni narakatiryaGganujadevagativivarjakAni sarvajinazAsanakAni karmarajovidArakANi bhavazatavimocakAni duHkhazatavinAzakAni sukhazatapravartakAni kApuruSaduruttarANi satpuruSatIritAni nirvANagamanasvargaprayANakAni paJcApi saMvaradvArANi samAptAnIti brviimiiti|| mU. (17) paNhAvAgaraNeNaMegosuyakkhaMdhodasa ajjhayaNA ekkAsaragA dasasuceva divasesu uddisijaMti egaMtaresu AyaMbilesu niruddhesu AuttabhattapANaeNaM aMgaM jahA AyArassa saMvaradvAre adhyayanaM -10 samAptam // 1 // ___ namaH zrIvarddhamAnAya, zrIpArzvaprabhave namaH / namaH zrImatsarasvatyai, sahAyebhyo namo namaH / / ||2||ih hi gamanikArthaM yanmayA'bhyuhayoktaM, kimapi samayahInaM tadvizoghyaM sudhiibhiH| ___ nahi bhavati vidheyA sarvathA'sminnupekSA, dayitajinamatAnAM tAyinAMcAGgivarge // // 3 // pareSAM durlakSyA bhavati hi vivakSA sphuTamidaM, vizeSAvRddhAnAmatulavacanajJAnamahasAm / nirAmnAyAdhIbhiH punaratitarAM mAdhzajanaiH, tataH zAstrArtha me vacanamanadhaM dularbhamiha // // 4 // tataH siddhAntatattvajJaiH, svayamUhyaH suyltH| na punarasmadAkhyAta, eva grAhyo niyogtH|| tathaiva mA'stu me pApaM, sngghmtyupjiivnaat| - vRddhanyAyAnusAritvAt, hitArthaM ca pravRttitaH / / muni dIparalasAgareNa saMzodhitA sampAdItA praznavyAkaraNAga sUtrasya abhadevasUri viracitA TIkA prismaaptaa|
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 praznavyAkaraNadazAGgasUtram-/-/ // 6 // // 7 // yo jainAbhimataM pramANamanadhaM vyutpAdayAmAsivAn, prasthAnairvividhairnirasya nikhilaM bauddhAdisambandhi tat / nAnAvRttikathAkathApathamatikrAntaM ca cakre tapaH, niHsambandhavihAramapratihataM zAstrAnusArAt tathA // tasyAcAryajinezvarasya madavadvAdipratisparddhinastadvandhorapi buddhisAgara iti khyAtasya sUre vi| chandobandhanibaddhabandhuravacaHzabdAdisallakSmaNaH, zrIsaMvignavihAriNaH zrutaniSezcAritracUDAmaNeH / / ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNA vivRtiH kRtaa| praznavyAkaraNAGgasya, zrutabhaktyA smaastH|| nirvRtikkulnbhstlcndrdronnaakhysuurimukhyen| paNDitagaNena guNavapriyeNa saMzodhitA ceyam / / // 8 // 10 dazamaM aGgasUtraM praznavyAkaraNaM samAptam * **
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1]. bhAvabharI vedanA jemanA dvArA sUtramAM guMthAyela jinavANIno bhavya vAraso vartamAnakAlIna "AgamasAhityamAM prApta thayo e sarve sUrivara Adi ArSa pUjyazrIonepaMcama gaNadhara zrI sudharmA svAmI | cauda pUrvadhara zrI bhadubAhu svAmI daza pUrvadhara zrI zayaMbhavasUri | (anAmI) sarve zrata vIra maharSio | devavAcaka gaNi. zrI zyAmAcArya devardhvigaNi kSamAzramaNa jinabhadra gaNi kSamAzramaNa saMghadAsagaNi siddhasena gaNi jinadAsa gaNi mahattara agatsyasiMha sUri zIlAMkAcArya abhayadevasUri malayagirisUri kSemakIrtisUri haribhadrasUri AryarakSita sUri (?) droNAcArya caMdra sUri vAdivetAla zAMticaMdra sUri malladhArI hemacaMdrasUri zAMticaMdra upAdhyAya dharmasAgara upAdhyAya guNaratnasUrI vijaya vimalagaNi virabhadra RSipAla | brahmamuni tilakasUri sUtra-niryukti - bhASya -zUrNi - vRtti-AdinA racayitA anya sarve pUjyazrI vartamAna kAlina Agama sAhitya vArasAne saMzodhana-saMpAdana-lekhana Adi dvArA mudrIta/amudrIta svarUpe rajU karyA sarve zrutAnurAgI pUjyapuruSone AnaMda sAgarasUrijI caMdrasAgara sUrijI muni mANeka jina vijayajI punyavijayajI caturavijayajI jaMbu vijayajI amaramunijI kanaiyAlAlajI lAbhasAgarasurijI AcArya tulasI caMpaka sAgarajI smaraNAMjali bAbu dhanapatasiMha paMbecaradAsa paM. jIvarAjabhAI 50 bhagavAnadAsa | 50 rUpendrakumAra 50 hIrAlAla zruta prakAzaka sarve saMsthAo -- . . . .
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. bhagavatI 800 900 [2] 45 Agama mULa tathA vivaraNanuM zloka pramANadarzaka koSTaka) krama | AgamasUtranAma vRtti-kartA vRtti zloka pramANa zlokapramANa 1. AcAra 2554 | zIlAGkAcArya 12000 2. sUtrakRta 2100 zIlAGkAcArya 12850 3. sthAna 3700 abhadevasUri 14250 4. samavAya / 1667 | abhayadevasUri 3575 15751 | abhayadevasUri 18616 6. jJAtAdharmakathA 5450 abhayadevasUri 3800 upAsakadazA 812 | abhayadevasUri / 8. antakRddazA 900 abhayadevasUri 400 9. anuttaropapAtikadazA 192 | abhayadevasUri 100 |10. praznavyAkaraNa 1300 abhayadevasUri 5630 11. |vipAkazruta 1250 abhayadevasUri |12. aupapAtika 1167 | abhayadevasUri 3125 13. rAjaprazniya / 2120 malayagirisUri 3700 |14.. jIvAjIvAbhigama 4700 malayagirisUri 14000 prajJApanA 7787 | malayagirisUri 16000 |16. sUryaprajJapti 2296 | malayagirisUri 9000 17. candraprajJapti 2300 malayagirisUri 9100 |18. jambUdvIpaprajJapti 4454 zAnticandraupAdhyAya 18000 19thI nirayAvalikA 1100 candrasUri 600 23. | (paJca upAGga) 24. catuHzaraNa 80 | vijayavimalayagaNi (?) 200 25. Atura pratyAkhyAna 100 guNaratnasUri (avacUri) (?) 150 26. mahApratyAkhyAna 176 | AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 176 | 27. bhaktaparijJA 215 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 215 28. | tandula vaicArika 500 vijayavimalagaNi (?) 500 29. |saMstAraka 155 guNarala sUri (avacUri) 110 gacchAcAra 175 vijayavimalagaNi 1560 31. gaNividyA 105 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 105 30.
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] - krama * vRtti AgamasUtranAma vRtti-kartA zloka pramANa zlokapramANa 32. | devendrastava 375 AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 375 |33. | maraNasamAdhi * 837 AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 837 34. | nizItha 821 /jinadAsagaNi (cUNi) 28000 | saGghadAsagaNi (bhASya) 7500 35. | bRhatkalpa 473 malayagiri+kSemakIrti 42600 saGghadAsagaNi (bhASya) 7600 36. vyavahAra 373 | malayagiri 34000 | saGghadAsagaNi (bhASya) 6400 37. dazAzrutaskandha 896/- ? - (cUrNi) 2225 38. | jItakalpa * 130 | siddhasenagaNi (cUNi) 1000 | 39. | mahAnizItha 4548 40. Avazyaka 130 haribhadrasUri 22000 41. | oghaniyukti ni.1355 droNAcArya (?)7500 | piNDaniyukti * ni. 835 malayagirisUri 7000 42. dazavaikAlika 835 haribhadrasUri 43. | uttarAdhyayana 2000 zAMtisUri 16000 44. nandI 700 malayagirisUri 7732 45. | anuyogadvAra 2000 maladhArIhemacandrasUri 5900 nodha:(1) 61 45 ||raam sUtromA vartamAna ||nne paDela 1 thI 11 aMgasUtro, 12 thI 23 upAMgasUtro, 24thI33 prakIrNakasUtro 34thI 38 chedasUtro, 40 thI.43 mULasUtro, 44-45 cUlikAsUtrona nAmeDala prasiddha che. (2) ukta zloka saMkhyA ame upalabdha mAhitI ane pRSTha saMkhyA AdhAre noMdhela che. jo ke te saMkhyA mATe matAMtara to jovA maLe ja che. jemake AcAra sUtramAM 2500, 2554, 2525 evA traNa zloka pramANa jANavA maLela che. Avo mata-bheda anya sUtromAM paNa che. (3) 61 vRtti-uld noMche te. ma 138saMpAina bhupanI cha. sivAyanI 59! vRtti-cUrNi sAhitya mudrita samudrita avasthAmaic 5805 che 4. (4) gacchAcAra bhane maraNasamAdhi navise caMdAvejjhaya bhane vIrastava prakIrNaka bhAve che. 4 mabhe "AgamasuttANi" mAM bhUNa 35 bhane "mAgamahA5''mA akSarazaH gujarAtI anuvAda rUpe Apela che. temaja nIvenDa jenA vikalpa rUpe che e 7000
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcatvanuM mAdhya ame "kAmasuttA'mAM saMpAdIta karyuM che. (5) mola ane pis e baMne nizcitta vikalpa che. je hAla mUchanUtra rUpe prasidhdha che. je baMnenI vRtti ame ApI che. temaja temAM mANanI gAthAo paNa samAviSTa thaI che. (9) cAra prakI sutro ane mahAnizItha e pAMca AgamanI koI vRtti Adi upalabdha thavAno ullekha maLato nathI. pravedI nI saMskRta chAyA upalabdha che tethI mUkI che. nizItha-tazA-nitavika7 e traNenI pUrSi ApI che. jemAM zzA ane nItajanya e baMne uparavRtti maLatI hovAno ullekha che, paNa ame te meLavI zakyA nathI. jyAre nizItha upara to mAtra vIsamA uddeza nI ja vRtti no ullekha maLe che. (vartamAna kALe 45 AgamamAM upalabdha niH ) krama niyuktizlokapramANa krama niyuktizlokapramANa 9. gAvAra-niryukti 450 / 6. Avazyaka-niyukti 2500 2. sUtrA-nivRtti | raddaH | 7. gopaniyukti | 9rUka | rU. vRdanTa-nivRtti ma - | 8. nivRtti 835 vyavahAra-niryukti ! 9. dazavaikAlika-niyukti . dazAzruta -niti | 80 | 20. | SttarAdhyayana-nivRtti | 100 700 noMdhaH(1) ahIM Apela vA pramAT e gAthA saMkhyA nathI. "32 akSarano eka zloka e pramANathI noMdhAyela blovara pramANa che. (2) vRhatvapU ane vyavahAra e baMne sUtronI vivitta hAla bhAga mAM bhaLI gaI che. jeno yathAsaMbhava ullekha vRttijAra maharSi e bhASya uparanI vRttimAM karyo hoya tevuM jovA maLela che. (3) mola ane viSunivRtti svataMtra mUnAma svarUpe sthAna pAmela che tethI tenuM svataMtra saMpAdana kAma-41 rUpe thayela che. (temaja A saMpAdanamAM paNa che.) (4) bAkInI cha niryuktimAMthI rUzAkRtanya niryukti upara pUrNa ane anya pAMca nivijJa uparanI vRtti ame amArA saMpAdanamAM prakAzIta karI che. jyAM A che nivinA spaSTa alaga joI zakAya che. (5) nivijJakartA tarIke mahuvAmI no ullekha jovA maLe che.
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] vartamAna aNe 45mAgamamA Save bhASyaM |krama bhASya zlokapramANa krama bhASya gAthApramANa | 1. | nizISabhASya / 7500 / 6. AvazyakabhASya * 2. | bRhatkalpabhASya 7600 / 7. oghaniyuktibhASya * vyavahArabhASya 6400 piNDaniyuktibhASya * 4. | paJcakalpabhASya | 3185 / 9. dazavaikAlikabhASya hai| jItakalpabhASya |10. | uttarAdhyayanabhASya (?) 483 322 46 . / nodha:(1) nizISa , bRhatkalpa bhane vyavahArabhASya nA sal saGghadAsagaNi chopAna degruya che. bhaa2|| saMpAnamA nizISa bhASya tenI cUrNi sAthe sane bRhatkalpa tathA vyavahAra bhASya tenI-tenI vRtti sAthe samAviSTa thayuM che. (2) paJcakalpabhASya amA2. AgamasuttANi bhAga-38 mAM zIta yu. (3) AvazyakabhASya bhI yA prmaa|| 483 sayumA 183 PuthA mULabhASya 3che bhane 300 yA anya bhASyanIche.no. samAveza Avazyaka sUtra-saTIkaM bhAM. yo che. [2. vizeSAvazyaka bhASya pUja4 prasidhdha thayu cha 59. te samaya AvazyakasUtra- 652nu bhASya nathI bhane adhyayano manusAranI mamama vRtti Adi peTA vivaraNo to vara ane nItae baMne upara maLe che. jeno somame 438 nathI.] (4) oghaniyukti, piNDaniyukti , dazavaikAlikabhASya no samAveza tena tenI vRtti bho. thayo 4 cha. 5 teno stA vizeno 60 abhIne bhaNelA nathI. [oghaniyukti upara 3000 zloka pramANa mAgano ullekha paNa jovA maLela che.] (5) uttarAdhyayanabhASyanI ||thaa niyuktimA maNI yArnu saMmaNAya (?) (5) ANd aMga - upAMga - prakIrNaka - cUlikA me 35 Agama sUtro 652no bhASyano ullekha amArI jANamAM Avela nathI. koIka sthAne sAkSI pATha-Adi sva3pe bhASyagAthA sevA maNe che. (7) bhASyakartA tarI bhuNya nAma saGghadAsagaNi sevA magela . tama4 jinabhadragaNi kSamAzramaNa bhane siddhasena gaNi no 59l 64 bhaNe cha. 32ciz bhASyana sal ajJAta ja che.
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] vartamAna aNe 45 khAgabhabhAM upalabdha cUrNiH zlokapramANa krama 8300 9. 9900 3114 1500 1879 28000 16000 1200 krama cUrNi 1. AcAra-cUrNa 2. sUtrakRta - cUrNi 3. bhagavatI-cUrNa 4. jIvAbhigama-cUrNi 5. jaMbUdvIpaprajJapti - cUrNi 6. nizIthacUrNi 7. bRhatkalpacUrNi 8. vyavahAracUrNi cUrNi dazAzrutaskandhacUrNi 10. paJcakalpacUrNi 11. jItakalpacUrNi 12. AvazyakacUrNi 13. | dazavaikAlikacUrNi 14. uttarAdhyayanacUrNi 15. nandI cUrNi 16. anuyogadAracUrNi noMdha : (1) (ata 18 cUrNimAMdhI nizItha, dazAzrutaskandha, jItakalpa bhetraza cUrNi abhArA jA saMpAdanamAM samAvAI gayela che. zlokapramANa 2225 3275 1000 18500 7000 5850 1500 2265 (2) AcAra, sUtrakRta, Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, nandI, anuyogadvAra e sAta vRri pUjyapAda AgamoddhAraka zrI e prakAzIta karAvI che. (3) dazavaikAlikanI jI ne cUrNi 4 agatsyasiMhasUrikRta che tenuM prAzana pUbhya zrI punyavijayajIe karAvela che. (4) jaMbUdvIpaprajJapticUrNi vize hIrAsAsa apaDIyA praznArthacihna ubhuM re che.. bhagavatI cUrNi to bhaje che, para eka prAzIta tharma nathI. tebha4 vRhatkalpa, vyavahAra, padmattva e traNa hastaprato ame joI che paNa prakAzIta thayAnuM jANamAM nathI. ( 4 ) cUrNikAra tarI jinadAsagaNimahattarantuM nAma mukhyatve saMbhaNAya che. DeTalAunA bhate amuka vRddinA kartAno spaSTollekha maLato nathI. "sAgama-paMthAMgI" kheDa sintya jAjata" 1 vartamAna kALe prApta Agama sAhityanI vicAraNA pachI kharekhara AgamanA pAMca aMgomAM keTaluM ane zuM upalabdha che te jANyA pachI eka prazna thAya ke Agama paMcAMgI nI vAto DeTalI yintya che. aMga- upAMga- prakIrNaka-cUlikA se upa yAgamo (para mAlva nathI. eTale 35 AgamanuM eka aMga to aprApya ja banyuM. sUtra paratve upalabdha niyukti phakta cha che. eTale 39 AgamonuM eka aMga aprApya ja banyuM. yA rIte jyAMDa bhASya, jyAMDa niyukti bhane DyAMGa cUrNina / alAve vartamAna aje suvyavasthita paMcAMgI kheDa mAtra Avazyaka sUtra nI gaezAya . 2 naMdIsUtra bhAM paMcAMgIne pahale saMgrahaNI, pratipatti jo vagerenA para use che.
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7i ( 45 Agama aMtargata vartamAna kALe upalabdha vibhAgo ) sUicanA - ame saMpAdIta karela kAmasuttagiphTIva mAM bekI naMbaranA pRSTho upara jamaNI bAju sAmasUtra nA nAma pachI aMko Apela che. jemake 1/3/6/2/14 vagere. A aMko te te AgamanA vibhAgIkaraNane jaNAve che. jemake khAvAmAM prathama aMka zratadhUno che tenA vibhAga rUpe bIjo aMka jUnA che tenA peTA vibhAga rUpe trIjo aMka 3madhyayana no che. tenA peTA vibhAga rUpe cotho aMka dezavA no che. tenA peTA vibhAga rUpe chello aMka mUno che. A mUna gadya ke padya hoI zake. je gadya hoya to tyAM peregrApha sTAIlathI ke chuTu lakhANa che ane thA/padya ne padyanI sTAIlathI ! - || goThavela che. " pratyeka Agama mATe A rIte ja oblikamAM (7) pachI nA vibhAgane tenA tenA peTA-peTA vibhAga samajavA. jyAM je-te peTA vibhAga na hoya tyAM (/-) oblika pachI Desa mukIne te vibhAga tyAM nathI tema sucaveluM che.] (9) nAvAra - zrutanya:/jUnA/dhyaya/deza:/mUrta jUnA nAmaka peTA vibhAga bIjA Rtaskandha mAM ja che. (2) sUtrakRta - zrutaskandhaH/adhyayanaM/uddezakaH/mUlaM (3) thAna - thAna/dhyayana/mUne (4) samavAya - samavAyaH/mUlaM (5) bhagavatI - zataka/vargaH-aMtarazatakaM/uddezakaH/mUlaM ahIM zatakanA peTA vibhAgamAM be nAmo che. (1) (2) saMtazata kemake zatava 21, 22, 23 mAM zatA nA peTA vibhAganuM nAma jaNAvela che. zataka - rU3, 24,,36,40 nA peTA, vibhAgane aMtarazatava athavA zatazatava nAmathI oLakhAvAya che. (6) jJAtAdharmakathA- zrutaskandhaH/varga:/adhyayana/mUlaM pahelA zrutajya mAM adhyayana ja che. bIjA zrutajya no peTAvibhAga rAkhe che ane te vajI nA peTA vibhAgamAM adhyayana che. upAsakadazA- adhyayanaM/mUlaM antakRddazA- varga:/adhyayana/mUlaM anuttaropapAtikadazA- varga:/adhyayana/mUlaM praznavyAkaraNa- dvAraM/adhyayana/mUlaM sAtha ane saMvara evA spaSTa be bheda che jene mAvadara ane saMvaradvAra kahyA che. (koIka dvAra ne badale zruta zabda prayoga paNa kare che) (11) vipAkazruta- zrutaskandhaH/adhyayana/mUlaM (12) papati- mUi (13) rAjA - mUi
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] (14) jIvAjIvAbhigama- *pratipattiH/* uddezakaH/mUlaM mAgama sd a vicuo yA to sama bhATe pratipattiH pachI viun nopanIya cha.3 pratipatti -3-mAM neraiya, tirikkhajoNiya, manuSya, deva sevA // 2 vilA 5. che. tethI tipatti/(neraiyaAdi)/uddezakaH/mUlaM merIta spaSTa pAudA cha, 4 zata bhI pratipatti nA uddezakaH navanayI parata peTavilAsa pratipattiH nA che. (15) prajJApanA- padaM/uddezakaH/dvAraM/mUlaM padanA ciunti sais uddezakaH cha, Ais dvAra ke pAsa pada-28na pe vibhAgamA uddezakaH ane tenA peTA vibhAgamAM dvAra paNa che. (16) sUryaprajJapti- prAbhRtaM/prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM (17) candraprajJapti- prAbhRtaM/prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM bhAga 16-17mA prAbhRtaprAbhRta n| 59 pratipattiH nAma peTa vimAcha. 59uddezakaH hi mujaba teno vizeSa vistAra thAyela nathI. (18) jambUdIpaprajJapti- vakSaskAraH/mUlaM (19) nirayAvalikA - adhyayana/mUlaM (20) kalpavataMsikA - adhyayana/mUlaM (21) puSpitA - adhyayanaM/mUlaM (22) puSpacUlikA - adhyayana/mUlaM (23) vaNhidazA - adhyayana/mUlaM " ma 18 thI 27 nirayAvalikAdi nAmathI ye havAmaNetana pAna pAya film sUtrA bhogAvedA. bha. [-1, nirayAvalikA, 4-2 kalpavataMsikA... vagaire 45 (24 thI 33) catuHzaraNa (Adi dazepayannA) mUlaM . (34) nizIya - uddezakaH/mUlaM (35) bRhatkalpa - uddezakaH/mUlaM (36) vyavahAra - uddezakaH/mUlaM (37) dazAzrutaskandha - dazA/mUlaM (38) jItakalpa - mUlaM (39) mahAnizItha - adhyayanaM/uddezakaH/mUlaM (40) Avazyaka - adhyayana/mUlaM (41) ogha/piNDaniyukti - mUlaM (42) dazavaikAlika - adhyayanaM/uddezakaH/mUlaM / (43) uttarAdhyayana - adhyayanaM//mUlaM (44- 45) nandI-anuyogadvAra - mUlaM
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] 133 4 | 32. 47 amArA saMpAdIta 45 AgamomAM AvatA mUla no aMka tathA temAM samAviSTa gAthA krama __ AgamasUtra | mUlaM gAthA krama AgamasUtra | mUlaM | gAthA AcAra | 552 147 | 24. | catuHzaraNa 63 | 63 | sUtrakRta 806 723 | 25. AturapratyAkhyAna 71 | 70 |3. | sthAna 1010 169 | 26. mahApratyAkhyAnaM 142 4. | samavAya 383 | 27. bhaktaparijJA 172 | 172 | bhagavatI 1087 114 | 28. taMdulavaicArika 161 | 139 jJAtAdharmakathA 241 57 | 29. saMstAraka | 133 upAsaka dazA 73 13 / 30. / gacchAcAra 137 137 antakRddazA 62 | 31. gaNividyA 82 | anuttaropapAtika devendrastava 307 307 10. praznavyAkaraNa 14 | 33. | maraNasamAdhi 664 664 |11. vipAkazruta | 34. nizISa 1420 | 12.| aupapAtika 77 / 30 | 35. | bRhatkalpa / .215 13.| rAjaprazniya 85 - | 36. / vyavahAra 285 14.] jIvAbhigama 398 93 / 37. / dazAzrutaskandha 114 15. prajJApanA 622 231 | 38. | jItakalpa 103 | 103 16. sUryaprajJapti 214 103 | 39. | mahAnizItha 1528 | 17./ candraprajJapti 218 107 40. Avazyaka | 21 18. jambUdIpaprajJapti 365 oghaniyukti 1165 |1165 19. nirayAvalikA | 41. piNDaniyukti 712 / 712 20. | kalpavataMsikA | 42. dazavaikAlika 540 | 515 21. puSpitA 11 43. uttarAdhyayana 1731 22. puSpacUlikA | 1 | 44. nandI 168 23. vaNhidazA anuyogadvAra 350 | 141 47 | 56 92 131 41. 21 w nodha :- 651. gAthA saMjyAno samAveza mUlaM mAM 25 deg4deg15che. te. mUla sipAyanI ms| gAthA sama4vI nA. mUla za6 me abhI sUtra bhane gAthA bane bhATe no mApeko saMyuta anumacha. gAthA Mi04 saMpAhanobha. sAmAnya gharAtopAthItenI malA Apela che. paNa sUtranA vibhAga dareka saMpAdake bhinnabhinna rIte karyA hovAthI ame sUtrAMka judo pADatA nathI.
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ [10] [10]. [11] [12] [13] (14) [15] [1 [17] [18] - amArA prakAzano :abhinava hema laghuprakriyA - 1 - saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA - 2 - saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA - 3 - saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA - 4 - saptAGga vivaraNam kRdantamAlA caityavandana parvamAlA caityavandana saGgraha - tIrthajinavizeSa caityavandana covizI zatruJjaya bhakti [AvRtti-do] abhinava jaina paJcAGga - 2046 abhinava upadeza prAsAda - 1- zrAvaka kartavya - 1 thI 11 abhinava upadeza prAsAda - 2- zrAvaka kartavya - 12 thI 15 abhinava upadeza prAsAda - 3- zrAvaka kartavya - 16 thI 36 navapada - zrIpAla (zAzvatI oLInA vyAkhyAna rUpe). samAdhi maraNa [vidhi - sUtra-padya-ArAdhanA-maraNabheda-saMgraha] caityavaMdana mALA [779 caityavanaMdanono saMgraha] tatvArtha sUtra prabodhaTIkA [adhyAya-1] tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno siddhAcalano sAthI [AvRtti - be caitya paripATI amadAvAda jinamaMdira upAzraya Adi DirekTarI zatruMjaya bhakti [AvRtti - be zrI navakAramaMtra navalAkha jApa noMdhapothI zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI zrI bAravrata pustikA tathA anya niyamo - [AvRtti - cAra abhinava jaina paMcAMga - 2042 [sarvaprathama 13 vibhAgomAM zrI jJAnapada pUjA aMtima ArAdhanA tathA sAdhu sAdhvI kALadharma vidhi zrAvaka aMtima ArAdhanA [AvRtti traNa vItarAga stuti saMcaya [1151 bhAvavAhI stutio (pUjya AgamoddhAraka zrI nA samudAyanA) kAyamI saMparka sthaLo tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA- adhyAya-1 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-2 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA- adhyAya-3 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-4 [19] [20] [21] [2] [23] [24] [5] . [2] [27] [8] [9]. [30] 3i1] [32] [33] [34] [35]
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ [38] [11] [3] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-5 [37] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-7 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-8 [40] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-9 [41] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-10 prakAzana 1 thI 41 abhinavazruta prakAzane pragaTa karela che. [42] AyAro [AgamasuttANi-1] paDhamaM aMgasuttaM [43] sUyagaDo [AgamasuttANi-2] bIaM aMgasutaM [44] ThANaM [AgamasuttANi-3] taiyaM aMgasuttaM [45] samavAo [AgamasuttANi-4] cautthaM aMgasuttaM [46] vivAhapannati [AgamasuttANi-5] paMcamaM aMgasuttaM [47] nAyAdhammakahAo [AgamasuttANi-6] chadUM aMgasuttaM [48] uvAsagadasAo [AgamasuttANi-7] sattamaM aMgasuttaM [49] aMtagaDadasAo. [AgamasuttANi-8] aTThamaM aMgasuttaM [50] anuttovavAiyadasAo [AgamasuttANi-9] navamaM aMgasuttaM [51] paNhAvAgaraNaM [AgamasuttANi-10] dasamaM aMgasuttaM [52] vivAgasUrya [AgamasuttANi-11] emarasamaM aMgasuttaM [53] uvavAiyaM [AgamasuttANi-12] paDhamaM uvaMgasuttaM [54] rAyappaseNiyaM [AgamasuttANi-13] bIaM uvaMgasuttaM [55] jIvAjIvAbhigamaM [AgamasuttANi-14] taiyaM uvaMgasuttaM [56] panavaNAsuttaM [AgamasuttANi-15] cautyaM uvaMgasuttaM [57] sUrapannatiH [AgamasuttANi-16] paMcamaM uvaMgasuttaM [58] caMdapannattiH [AgamasuttANi-17] chaThaM uvaMgasuttaM [59] jaMbUddIvapannati [AgamasuttANi-18] sattamaM uvaMgasuttaM [60] nirayAvaliyANaM [AgamasuttANi-19] aThThamaM uvaMgasuttaM [61] kappavaDiMsiyANaM [AgamasuttANi-20] navamaM uvaMgasuttaM [62] pupphiyANaM [AgamasuttANi-21] dasamaM uvaMgasuttaM [63] puSphacUliyANaM [AgamasuttANi-22 ] eksarasama uvaMgasuttaM [64] vaNhidasANaM [AgamasuttANi-23] bArasamaM uvaMgasuttaM [65] causaraNaM [AgamasuttANi-24] paDhamaM paINNagaM [66] AurapaccakkhANaM [AgamasuttANi-25 ] bIaM paINNagaM [67] mahApaccakkhANaM [AgamasuttANi-26] tIiyaM paINNagaM [68] bhattapariNNA [AgamasuttANi-27] cautthaM paINNagaM - - - - - - -
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] [69] taMdulaveyAliyaM [AgamasuttANi-28] paMcamaM paINNagaM [70] saMthAragaM [AgamasuttANi-29] chaThaM paINNagaM [71] gacchAyAra [AgamasuttANi-30/1] sattamaM paINNagaM-1 [72] caMdAvejjhayaM [AgamasuttANi-30/2 ] sattamaM paINNaga-2 [73] gaNivijA [AgamasuttANi-31] aTThamaM paINNagaM [74] deviMdatthao [AgamasuttANi-32] navamaM paINNagaM [75] maraNasamAhi [AgamasuttANi-33/1] dasamaM paINNagaM-1 [76] vIratthava [AgamasuttANi-33/2 ] dasamaM paINNagaM-2 [77] nisIha [AgamasuttANi-34 ] paDhamaM cheyasuttaM [78] buhatkappo [AgamasuttANi-35] bIaM cheyasuttaM [79] vavahAra [AgamasuttANi-36] taiyaM cheyasuttaM [80] dasAsuyakkhaMdhaM [AgamasuttANi-37 ] cautthaM cheyasuttaM [81] jIyakappo [AgamasuttANi-38/1] paMcamaM cheyasuttaM-1 [82] paMcakappabhAsa [AgamasuttANi-38/2 ] paMcamaM cheyasuttaM-2 [83] mahAnisIhaM [AgamasuttANi-39] chaThaM cheyasuttaM [84] AvasassayaM [AgamasuttANi-40] paDhamaM mUlasuttaM [85] ohanijutti [AgamasuttANi-41/1] bIaM mUlasuttaM-1 [86] piMDanitti [AgamasuttANi-41/2 ] bIaM mUlasuttaM-2 [87] dasaveyAliyaM [AgamasuttANi-42] taiyaM mulasuttaM [88] utaraljhayaNaM [AgamasuttANi-43] cautyaM mUlasuttaM [89] naMdIsUrya [AgamasuttANi-44] paDhamA cUliyA [90] anuogadAraM [AgamasuttANi-45] bitiyA cUliyA prakAzana 42 thI 90 Agamazrata prakAzane pragaTa karela che. [1] mAyAra gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] paheluM aMgasUtra [2] sUrya gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] bIjuM aMgasUtra [8] - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] trIjuM aMgasUtra [4] sabhavAya gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] cothuM aMgasUtra [c5] vivAhapati- gujarAtI anuvAda AgamadIpa-2) pAMcamuM aMgasUtra [es] nAyAdhamma- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3]. chaThTha aMgasUtra [87] vAsasA - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] sAtamuM aMgasUtra [e8] aMtasa- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] AThamuM aMgasUtra [9] anuttaropapAtikadasA- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3 navamuM aMgasUtra [100] pavAga29- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] dazamuM aMgasUtra
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ [101] vivAgasUya - [102] uvavAiya [103] rAyappaseNiya - [14] jIvAjIvAbhigama - [105] pannavaNAsutta [106] sUrapannatti - [107] caMdapannati - [108] jaMbuddIvapannati - [19] nirayAvaliyA - [110] kavarDisiyA - [111] pulphiyA - [112] pucUliyA - [113] varNAidasA - [114] causaraNa - [115] AurapaccakkhANa - [11] mahApaccakkhANa - [117] bhattapariNA - [118] taMdulaveyAliya - [119] saMthAraga - [120] gacchAyAra [121] caMdAverjAya - [122] gaNivijjA - [123] deviMdatyao - [124] vIratthava - [125] nisIha - [12] butakalpya - [127] vavahAra - [128] dasAsuyabaMdha - [129] jIyakappo - [130] mahAnisIha - [131] Avasaya - [132] ohanijjutti - [133] piMDanijjutti - [134] dasavaiyAliya - [13] gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] AgamadIpa-5] AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-7] [AgamadIpa-7] [AgamadIpa-7] AgamadIpa-7] agiyAramuM aMgasUtra paheluM upAMgasUtra bIjuM upAMgasUtra trIjuM upAMgasUtra cothuM upAMgasUtra pAcamuM upAMgasUtra chaThThuM upAMgasUtra sAtamuM upAMgasUtra AThamuM upAMgasUtra navamuM upAMgasUtra dazamuM upAMgasUtra agiyAramuM upAMgasUtra bAramuM upAMgasUtra pahelo payatro bIjo payajJo trIjo payajJo cotho payajJo pAMcamo payajJo chaThTho payajJo sAtamo payajJo-1 sAtamo payajJo-2 AThamo payajJo navamo payajJo dazamo payajJo paheluM chedasUtra bIjuM chedasUtra trIjuM chedasUtra cothuM chedasUtra pAMcamuM chedasUtra chaThThuM chedasUtra paheluM mUlasutra bIjuM mUlasutra-1 bIjuM mUlasutra-2 trIjuM mulasUtra
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14] gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda prakAzana 91 thI 137 AgamadIpa prakAzane pragaTa karela che. [134] uttara yaza - [35] naMhIsutaM - [137] anuyogadvAra - [138] dIkSA yogAdi vidhi [139] 45 Agama mahApUjana vidhi [140] AcArAGgasUtraM saTIkaM [141] sUtrakRtAGgasUtraM saTIka [142 ] sthAnAGgasUtraM saTIka [143 ] samavAyAGgasUtraM saTIkaM [144 ] bhagavatI aGgasUtraM saTIkaM [145 ] jJAtAdharmakathAGgasUtraM saTIkaM [146] upAsakadazAGgasUtraM saTIkaM [147] antakRddazAGgasUtraM saTIkaM [148] anuttaropapAtikadazAGgasUtraM saTIkaM [149 ] praznavyAkaraNAGgasUtraM saTIkaM [150 ] vipAkazrutAGgasUtraM saTIkaM [151] aupapAtikaupAGgasUtraM saTIkaM [152] rAjaprazniyaupAGgasUtraM saTIkaM [153] jIvAjIvAbhigamaupAGgasUtraM saTIkaM [154] prajJApanAupAGgasUtraM saTIkaM [155] sUryaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM [156] candraprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM [157] jambUdvIvaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM [158] nirayAvalikAupAGgasUtraM saTIkaM [159 ] kalpavataMsikAupAGgasUtraM saTIkaM [160 ] puSpitAupAGgasUtraM saTIkaM [161] puSpacUlikAupAGgasUtraM saTIkaM [162] vahidasAupAGgasUtraM saTIkaM [163 ] catuHzaraNaprakIrNakasUtra saTIkaM [164 ] AturapratyAvyAnaprakIrNakasUtraM saTIkaM [ 165 ] mahApratyAkhyAnaprakIrNakasUtraM sacchAyaM [166 ] bhaktaparijJAprakIrNakasUtraM sacchAyaM [AgamadIpa-7] cothuM mUlasutra [AgamadIpa7] pahelI cUlikA [AgamadIpa-7] bIjI cUlikA AgamasuttANi saTIkaM-1 AgamasuttANi saTIka - 2 AgamasuttANi saTIkaM - 3 AgamasuttANi saTIkaM - 4 AgamasuttANi saTIkaM - 5/6 AgamasuttANi saTIkaM-7 AgamasuttANi saTIkaM-7 AgamasuttANi saTIkaM-7 AgamasuttANi saTIkaM - 7 AgamasuttANi saTIkaM-7 AgamasuttANi saTIkaM-8 AgamasuttANi saTIkaM-8 AgamasuttANi saTIkaM-8 AgamasuttANi saTIkaM 9 AgamasuttANi saTIka - 10/11 AgamasuttANi saTIkaM - 12 AgamasuttANi saTIkaM - 12 AgamasuttANi saTIkaM- 13 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM -14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM-14 AgamasuttANi saTIkaM- 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM-14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM- 14
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ [167 ] taMdulavaicArika prakIrNakasUtraM saTIkaM [168 ] saMstArakaprakIrNakasUtraM sacchAyaM [ 169 ] gacchAcAraprakIrNakasUtraM saTIkaM [ 170 ] gaNividyAprakIrNakasUtraM sacchAyaM [171] devendrastavaprakIrNakasUtraM sacchAyaM [ 172 ] maraNasamAdhiprakIrNakasUtraM sacchAyaM [173 ] nizIthachedasUtraM saTIkaM [174] bRhatkalpaThedasUtraM saTIkaM [15] [175 ] vyavahArachedasUtraM saTIkaM [ 176 ] dazAzrutaskandhachedasUtraM saTIkaM [177 ] jItakalpachedasUtraM saTIkaM [178 ] mahAnizIthasUtraM (mUlaM ) [179] AvazyakamUlasUtraM saTIkaM [180] oghaniyuktimUlasUtraM saTIkaM [181] piNDaniryuktimUlasUtraM saTIkaM [182] dazavaikAlikamUlasUtraM saTIkaM [183] uttarAdhyayanamUlasUtraM saTIkaM [184 ] nandI cUlikAsUtraM saTIkaM [185] anuyogadvAracUlikAsUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 15-16-17 AgamasuttANi saTIkaM - 18-19-20 Agagama suttANi saTIkaM - 21-22 AgamasuttANi saTIka - 23 AgamasuttANi saTIkaM - 23 AgamasuttANi saTIkaM - 23 AgamasuttANi saTIkaM - 24-25 Agama suttAmi saTIkaM - 26 AgamasuttANi saTIkaM - 26 AgamasuttANi saTIka - 27 AgamasuttANi saTIkaM-28-29 AgamasuttANi saTIkaM - 30 AgamasuttANi saTIkaM-30 prakAzana 139 thI 185 Agamazruta prakAzane pragaTa karela che. AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 -: saMparka sthaNa :'Agama ArAdhanA kendra' zItalanAtha sosAyaTI-vibhAga-1, phaleTa naM-13, 4the mALe zrI naminAtha jaina derAsarajI pAchaLa, nhAI senTara, khAnapura amadAvAda-1
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ [16] "AgamasuttANi-saTIkaM" bhAga 1 thI u0nu viv21|| samAviSTAAgamAH AgamasuttANi | bhAga-1 AyAra bhAga-2 sUtrakRta bhAga-3 sthAna bhAga-4 samavAya bhAga-5-6 bhagavatI (aparanAma vyAkhyAprajJapti) bhAga-7 jJAtAdharmakathA, upAsakadazA, antakRddazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa bhAga-8 vipAkazruta, aupapAtika, rAjaprazniya bhAga-9 jIvAjIvAbhigama bhAga-10-11 prajJApanA bhAga-12 sUryaprajJapti, candraprajJapti bhAga-13 jambUdvIpaprajJapti bhAga-14 niravAyalikA, kalpavataMsikA, puSpikA, puSpacUlikA vaNhidazA, catuHzaraNa, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, bhaktaparijJA, tandulavaicArika, saMstAraka, gacchAcAra, gaNividyA, devendrastava, maraNasamAdhi bhAga-15-16-17 bhAga-18-19-20 bRhatkalpa bhAga-21-22 vyavahAra bhAga-23 dazAzrutaskandha, jItakalpa, mahanizItha bhAga-24-25 Avazyaka bhAga-26 oghaniyukti, piNDaniyukti bhAga-27 dazavaikAlika bhAga-28-29 uttarAdhyayana bhAga-30 nandI, anuyogadvAra - - -
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASya Jain LGUD