Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Sudhabai Mahasati, Artibai Mahasati, Subodhikabai Mahasati
Publisher: Guru Pran Prakashan Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008773/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vItarAgAya namaH upanathI goLA EvavA TaNI paMaNI karI - 2 guruprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA : tapasvI garadeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva kRta ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sva. pU. garadeva zrI prANalAlajI ma. sA. nA hastAkSaro will / - SMnkyaoNliza, jaya pasalakAmA visakAmA kAma AsIvisovamA 5.mena ceam RAmAM gati phAruM pA utta* - 1 TIpara dAkhalo lya rUpa che kAmoza viSa rUpa che kema bhojerI nAga samAna che bhAgonI Iracha karatA pharatA kavo tene prApta sivAya temAM nA lyA ane tenA (P3 karI dIdhI che. (i) | vepALa mAM jaya che (IFramae wished LiblA pItAmaha herAvyA pahelAmAinate - jhAna Inita. ubalevo hoi jotosu abhogI novalippaI jogI jamai saMsAre anogI viSyamubaha // utta- a.25 gA. bhImo thI no lepa (baMdhana thAya che abhAgI (saMsAramAM bedhanang | lekhAto nathI bhogI saMkSA mAM bhaHke amArI saMsArI chuTI jAya che inttra 1 1 1 - paM mA divAnA banAvo viDI jo ba la ii sAbi(!| "rUTha bajeat (le che pachI goLa dvArakAnA nAka ja jAya che A tenI virANAti narpt mA ujAtI/jJAnanA inlI sArDamAu19hanA haMnA nAnA harI tane 5 Tamni RAtarA baraphI - rAjaf0A%Ajo banI ne zani bALa lIlAiA keLakA nA netA banI ' jI na za . karavA n => nA khetara maNathI 60 ja na La AratI kALila phInA nAme che. lavanA te u695 sAdhama vika . roga nI cIkI ( nI rajA bAda vinAnA ajIba kAraNa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vItarAgAya namaH goMDala gaccha jayavaMta ho pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - rati gurubhyo namaH zrI guru prANa Agama batrInI ma. sA. nI cIra smRti tathA sarI garadeva pU. zrI prANalAlajI , bA ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa ga dazAbdI varSa upalakSa saurASTra kesarI gara tapasamrATa gurudeva pU. zrI rad vira ziva upAMga saMjJaka pakSaCINAmaMtra padaH 6 thI 8) (mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa) * pAvana nizrA : goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. ? saMpreraka . vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. * prakAzana preraka dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. nI : zubhAziSa H pradhAna saMpAdikAH maMgalamUrti pUjyavarA ': anuvAdikAH apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI mukatAbAI ma. pU. zrI sudhAbAI ma. pU. zrI lIlamabAI ma. : parAmarza prayojikA : : saha saMpAdikA : utsAhadharA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. " pU. zrI uSAbAI ma. : prakAzaka: tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. zrI guru prANa prakAzana PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTra kesarI bA. bra. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. samarpaNa premajIbhAI kuMvarabAInA, hA hamavarNI bhANa, DuMgara daQbAre udita thayA,banyA tejasvI guru trANa, kare Agama bhAvo kathAmAM jhaboLI, pIrasI gayA lavarasanI lhANa, amaryalokaho maryalokamAM, guMjI rahyuM nAma guraprANa. gAzamAM to kazuM nathI je, arpe to huM vAta, prajJApanA sUtranA agvAda kAryanI, gAza che zuM visAta? tAruM dIgheluM taoo ApavA, hasI rahI chuM pUravAta, svIkArazo mArI prema bharelI, kAlI ghelI vAta. huM - pU. mukta - lIlama - bhAratI suziSyA sAdhvI sudhA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. zrI jayaMtamuni ma.. zaromaNi pU. zrI. nA svahastAkSare che . goMDala gaccha ji. bano gA| 24atra anuja (40 4 4 ba6 "AnakAe bharI 20 Dana S nAnI na paAN htpa) 4 ve navA kAryuM prakhya - namaNi na 515740sOn mama 56 ta- 30vo na mAtra traNa tala - 'pazvata na , bya3 % 3La vi. nI A % na kheMn - 7- -- 20 0 ka kSaya 1 (pa! to LLLL huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala garacha kIrtidhara arUNodaya zrI namramuni prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalama. zubha thAo... suMdara thAo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. tA. 27-04-2009 akSayatRtIyA - somavAra. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruprANa Agama batrIsI che (c) anuvAdiDAM @ A mahAsatIjIo sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI. bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA. DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma anuvAdikA zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2). zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjaprazrIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jebUdIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprajJapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. 5. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. 5. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAI ma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 'sisamAMparAthI usasamAja valaNazomUrti,saurASTra kesarI) gurudevazrI prANalAlajI ma.sA.nIthI caraNomAM zataguNa praNAmAMjali jAgRtatA ArjavatA sahiSNutA ladhutA sajanatA sitA bhavyatA, tajajJo mArdavatA apramato dAMto Gutheile pratirUpatA utsAhitA namatI vibhutA kRta64tI prabhutA prauDhatA karuNatA krAMtikAra katA sevAzIlatA saumyatA AtmaramaNatA samanvayatA jJAnotsukatA ojasvitA girAgratvatA AtmaraNatA. akutUhalatI nayukatatI sAmyatA tallInatA lokapriyatA AstikyatA tejasvitA vyavahAra kuzaLatA | dharmakalAdharatA ekAMtapriyatA zUravIratA rajJAnavRddhatA vasvitA indriya damanatA satyavaktatvatA sAnadAtA - saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA dhIratA kSamAzIlatA pracavena paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA sthiratA gariSThatA pratibhAsaMpannatA vAlA zikSAdAtA vairAgyavArdhakya guNagrAhakato pavitratA vizALatA dayALutA sabhyaparAkramatA ArAdha katA katArthatA udAsInato jJAnaprasArakatA dAkSiNyatI premALatA sauSThavatA lAvaNyatA samayasatI pAmatA tattvalokatA naitikatA zraddhALatA. pramodatA nirbhayatA | paramArthatA svaramAdhurya ahaMtA , vinItatA , udAratA gaMbhIratA karmaniSThatA vAtsalyatA nivedatA praviNatA paripakvatA amIratA nirlepatA | samatA upazAMtatA zratasaMpannatA zreSThatA cAritra parAyaNatA vIratA khamIratA variSThatA divyatA rocakatA upazamatA zatAdi salluNAlaMkRta tava vapuH bhUcA bhavAlaMbanam Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa ( udI darI anna vathaasuthaishwassuu thaikabAlakathAkathaiuthayaahalaka ra ) kIri0i.00 0.00 0 jI hari dara C kahI data - pU. zrI haMma2-deva-jo-mANeka-prANa-ti-jaal-OArutaco 61013 che. hITa-vela- mAta-deva-ujaal-ula motI-zaan ajd- aNIjyotaat: goMDala saMpradAya-guruprANarati pUravAra F: O) maMgala manISI munivaro zAstra zusRSikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 02, pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 07. pU. zrI gajendramani ma. sA. o3, pU. zrI janakamuni ma.sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 04, pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 09, pU. zrI namramuni ma. sA.. o5. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. jadina 0-00 000000ra3 0 9 * = 0 f 0 9 90 9 $ $ 0 $ 6 che. - VVVV = riddhi0i 0 9000ra9 20 dilii 2: 01, pU. gulAbabAI ma. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 73. pU. nalinIbAI ma. 2, pU. prANakuMvarabAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. pU. rakSitAbAI ma. pU. lalitAbAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. pU. rozanIbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. pU. aMjItAbAI ma. pU. vimaLAbAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. pU. saMjItAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. pU. saMghamitrAbAI ma. pU. puSpAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. pU. AratIbAI ma. 08. pU. vijayAbAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. pU. rUpAbAI ma. pU. tarUlatAbAI ma. 45, , urvazIbAIma. pU. mitalabAI ma. 0. pU. jasavaMtIbAI ma. 46. pU. smitAbAI ma. pU. zreyAbAI ma. pU. vasubAI ma. 47. pU. urmilAbAI ma. 83. pU. zrI dattAbAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 48. pU. DolarabAI ma. pU. zrutibAI ma. pU. latAbAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. pU. bhAvanAbAI ma. pU. bhadrAbAI ma. 50. pU. saMgItAbAI ma. pU. bhavitAbAI ma. pU. sumitrAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. pU. zeSAbAI ma. pU. sAdhanAbAI ma. para. pU. sunaMdAbAI ma. pU. zreyAMzIbAI ma. pU. aruNAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. pU. parijJAbAI ma. pU. saralAbAI ma. pa4. pU. arcitAbAI ma. pU. zvetAMsIbAI ma. pU. vanitAbAI ma. papa. pU. ajitAbAI ma. pU. subodhikAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. pa. pU. amitAbAI ma. pU. zIlAbAI ma. 21, pU. dhIramatIbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. pU. hemAMzIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. pU. namratAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. pU. pannAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 61. pU. tarubAI ma. pU. pUrvIbAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. pU. jAgRtibAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. pU. priyalabAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. pa. pU. biMdubAI ma. pU. svarUpAbAI ma. 30, pR. vinodInIbAIma. 66. pU. viralabAIma.. 101, pU. suhAnIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. pU. hRdayAbAI ma. pU. priyadarzanAbAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. pU. vaidehIbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 104, pU. bhavyAMzIbAI ma. 34, pU. mIrAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 106. pU. saMbohIbAI ma. 36. pU. jyotibAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. 107. pU. bhavyAnIbAI ma. andissioneinninositorioussainbowlanessoiniraniankaassistandeshGheironmangoossssssssssssssssscasinoncession 1000 ja ni jayadi laIne 9000 2000 %D0BDfication visit 09090 IT $ VVVVUUUUUUU $ $ $ # # $ UU $ $ $ to ja Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bruta sevAno satkAra kRtAdhAra (mukhyadAtA) zrImatI phAlganIbena parAgabhAi zAha. mAtuzrI damayaMtibena sumatibhAi zAha. rAma- lakSmaNa jevA sohAmaNA, lAgaNIzIla, udAratA Adi guNothI saMpanna evA parAgabhAi ane parezabhAI jevA suputro ane putravadhu phAlganIbena ane sonalabenathI potAnA saMsAranI paritRpti anubhavatA pitA zrI sumatibhAI ane mAtuzrI damayaMtibenanI AnaMdanI sImA na hatI. paNa kudaratane teonuM A sukha maMjUra na hoya tema yuvAna putra bhAizrI parAga ane nAnakaDI pautrIe duniyAmAMthI vidAya lai lIdhI. yuvAna putravadhu phAlganIbena bhayaMkara jIvaleNa bimArIthI grasta banI gai. temanA jIvananI AvI hRdaya drAvaka kSaNomAM parivAra janonA mana - magaja zUnya banI gayA hatAM, tevA samaye pUjya gurudeva zrI namramuni ma.sA. nI sAdhanA zaktinA pojhITIva vAibrezansano A parivArane anubhava thayo. dhIre dhIre mRtyunA mukhamAM dhakelAi rahelAM phAlganI bahene saphaLa sukAnI evA gurudevanA hAthamAM jIvananaiyA suprata karI dIdhI. gurudeve khUba ja suMdara ane sUkSma samAja ApI bhaktane bhagavAna banAvyA. zakti, bhakti arpaNa karI phAlganI bahenano saMsAra pratyeno ane potAnA ekane eka hAlasoyA putra ci. svapnIla parAga zAha pratyeno mohabhAva choDAvyo. aMtima AlocanA sAdhanA - ArAdhanA karAvI temanA mRtyune samAdhimaraNamAM parivartita karAvyuM. parivArajanone pojhITIva vAibrezathI paristhitino svIkAra karavAnI tAkAta ApI ane gurubhaktinI anubhUti karAvI. "guru bhakti jIvana to sudhAre ja che paNa, mRtyune mahotsava banAve che, AvI suktine gurudeve caritArtha banAvI. gurudeva pratyenI zraddhA ane samaparNatA A parivArane preraNA ApatI ja rahI ane parama sadbhAgye asIma upakArI pU. gurudevanA 39 mA janmadine phALunIbenane samAdhi maraNa arpanAra gurucaraNe upakArabhAva samarpita karavA kRtAdhAra banyA. teozrInI gurubhaktine amArA dhanyavAda. garaprANa prakAzana PARASDHAM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra svAdhyAya saviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthakaronI anupasthitimAM tIrthakaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthakara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthakarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAvavaMdana karavA. gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAstranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakALamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pU. zrI gagasiMhajI ma.sa.nuM jIvana darzana pU. zrI prANalAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana pU. zrI ratilAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana punaH prakAzananA be bola pUrva prakAzananA be bola abhigama saMpAdakIya saMpAdana anumo anuvAdikAnI kalame 32 asvAdhyAya zAstra prAraMbha pada-6 : vyutkrAti pada paricaya viSaya sUcaka ATha dvAra utpatti ane maraNano vikALa sAMtara niraMtara utpatti eka samayamAM utpatti ane maraNanI saMkhyA 24 daMDakanA jIvonI Agati 24 daMDakanA jIvonI gati (utanA) paravika AyuSyabaMdha kAla AkarSa ane Savidha AyubaMdha pada-7 : ucchavAsa pada paricaya 24 daMDakamAM zvAsozvAsa kAlamAna | pada-8 : saMjJA pada paricaya viSayAnukramaNikA puSTa 13 sacitta-acittAdi yoni 15 | saMvRtta-vivRttAdi yoni dasa prakAranI saMjJA cAra saMjJAonuM alpabahutva pada-9 : yoni pada paricaya zIta-uSNAdi yoni 17 227 22 19 21 23 39 42 46 1 x>> 1 10 70 71 72 viSaya 9 manuSyonI trividha viziSTa yonio pada-10 : carama pada paricaya ratnaprabhA AdimAM carama-acarama carama Adi cha vikalponuM apabatva paramANu pudgalamAM carama Adi maMgonuM svarUpa dvipradezI AdimAM carama Adi pAMca saMsthAnomAM carami gati Adi carama-acarama pada-11 : bhASA pada paricaya avadhAriNI bhASA bhASAnA cAra prakAra prajJApanI bhASAnA udAharaNo navajAta bALaka ane pazunI bhASA ekavacana bahuvacana yukta bhASA traNa liMgamAM prayukata thatI bhASA bhASA svarUpa bhASAnA bheda-prabheda bhASaka abhASaka jIvo jIvomAM cAra prakAranI bhASA grahaNa yogya bhASA dravya bhASA dravyonI grahaNa-nisarga paddhati bhASA dravyonA pAMca prakAre bheda pudgala bhedanA prakAra 19 daMDakanA jIvomAM grAhya bhASA dravya 77 | satyAdi rUpe bhASA dravya grahaNa--niHsaraNa 78 vacananA soLa prakAra BL 81 83 e 4 4 4 4 * * 101 120 133 134 135 136 139 141 142 145 146 152 | 154 156 163 16 167 169 171 172 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTa 347 (348 358 33 3cha 388 391 392 207 208 1 1 1 1 6 6 ja cAra bhASAomAM ArAdhaka-virAdhaka bhASakonuM alpabahutva pada-1ra : zarIra pada paricaya 24 daMDakavartI jIvonA zarIra baddha-mukta pAMce ya zarIranI saMkhyA 24 daMDakamAM baddha-mukta zarIra saMkhyA pada-13: pariNAma pada paricaya jIva pariNAmanA bheda-prabheda 24 daMDakanA jIvomAM pariNAma ajIva pariNAmanA bheda-prabheda pada-14: kaSAya pada paricaya kaSAyanA cAra prakAra kaSAyonuM pratiSThAna(AdhAra) kaSAyotpattinA kAraNo kaSAyonA bheda-prabheda kaSAya vaDe karmopacayAdi pada-15H indriya pada prathama udezakaH paricaya | covIsa dvAronA AdhAre indriya varNana dvitIya uddezakaH paricaya indriyopacaya Adi dasa dvAra atItAdi ATha dravyandriyo atItAdi pAMca bhAvedriyo pada-16: prayoga pada paricaya prayoganA paMdara prakAra 24 daMDakanA jIvomAM prayoga zAzvata-azAzvata prayoganA bhaMga gati prapAtanA pAMca prakAra prayoga gati AdinA bheda-prabheda pada-17: vezyA pada paricaya viSaya 174 prathama uddezaka viSayanirdeza 174 || 24 daMDakamAM samAhArAdi cha lazyAnI apekSAe samAhArAdi 176 | bIjo uddezakaH 24 daMDakamAMlezyA prakAra 179 | 24 daMDakamAMlezyAnuM alpabadutva vezyA sAthe alpaddhika-mahaddhika 186 trIjo uddezaka Rju sUtranayathI utpatti-udvartana vezyAnI apekSAe utpatti-udvartana vezyAnI apekSA nairayikonuM avadhijJAna vezyAnI apekSAe jIvomAM pAMca jJAna cotho uddezakaH vezyA pariNamana 220. | vezyAonA varNAdi paMdara dvAra prazasta Adi lezyAo 225 vezyAonA utkRSTa 243 pariNAma vezyA pradeza, vargaNA Adi 227 || lezvAsthAnaH alpabadutva pAMcamo udezakanArakI devomAM avasthita vezyA 228 || chaThTho uddezakaH manuSyonA bheda-prabhedamAM vezyA 229 vezyA ane garbhotpatti pada-18H kAyasthiti pada ra34 paricaya | 22 dvAronA 195 bhedonI kAyasthiti 29 pada-19: samyakatva pada ra70 | paricaya 24 daMDakamAM traNa daSTi 304 | pada-ra0 : aMtakriyA pada paricaya anaMtara paraMpara aMtakriyA | eka samayamAM aMtakriyA || dharma zravaNAdi dasa bolanI prApti 317 | tIrthakara, cakravartI Adi padanI prApti 331 | 14 ratnomAM jIvonI utpatti 33ra | bhavika dravya deva AdinI devotpatti asaMjJI AyuSya 345 vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA 421 424 A 9 310 | enata 486 489 10 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya cArTa / AkRti sUci 54-10: loka ane alokanA caramakhaMDo carama--acaramanA bhaMgo 54-11: bhASAnA prakAra bhASaka-abhASaka jIvo bhASA dravyonuM sAMtara prANa kaSAyanA cAra prakAra kaSAyajanya baMdhAdi kriyA vaimAnika devo H karma nirjarA pudgala indriyonA be-be bheda gati prapAtanA pAMca prakAra koSTaka sUci pada- vyutkrAMti utpatti saMkhyA ane viraha kAla prastutamAM varNita jIvanA 110 bheda jIvanA 110bheda AdhArita gatAgata jIvanA pa3 bheda AdhArita ganAgana pada-7HzvAsozvAsa covIsa daMDakanA jIvono pAsozvAsakola pada-8HsaMzA cAra gatimAM saMjJAonuM alpabahutva pada-9 yoni traNa prakAranI yonionuM alpabahutva 24 daMDakanA jIvomAM yoni 54-10: caramaacarama ratnaprabhA AdimAM carama acarama ratnaprabhAdi 34 bolamAM vyArtha alpa ratnaprabhAdi bolamAM pradezAI alpa pRSTa 91 16 pudgalomAM ghaTita na thatA zUnya maMga paramANu AdimAM carama acama baMga 152 pAMca saMsthAnonA caramAdinuM apabahutva 154 164 232 233 259 273 |344 # 6 deg 69 viSaya pRSTa ratnaprabhAdita bolamAM dravya-pradezA alpa da alokamAM traNe ya alpabahutva lokAlokamAM traNe ya alpabahatva 96 98 paramANu AdimAM 26 bhaMgonuM darzana 105 117 118 126 7 24 daMDamAM pAMca zarIra aughikabaddha-mukta zarIra pAMca sthAvaranA badra-mukta zarIra vikalendriyanAbaddha-muktazarIra tiryaMca paMcendriyabaddha mukta zarIra 51 manuSyonA badra-mukta zarIra nAraDI devatAnA baDha-muktazarIra pada-13: pariNAma pada-11 bhASA bhASAnuM svarUpa saMsArI jIvomAM cAra prakAranI bhASA 11 163 vyAdinI apekSAe grA bhASA pudgalo pRSTAdi14 bolayukta grAhya bhASA pudgalo | 163 164 166 bhASA dravyonuM grahaNa-niHsaraNa bhASA dravya grahaNa svarUpa(1pa dvArathI) pada-12:zarIra 10 prakAranA pariNAmanA 50 bheda 24 daMDakamAM dasa pariNAma 146 15 pudgala baMdha saMbaMdhI niyamo 180 186 193 196 197 201 205 212 219 223 85 pada-15H indriya 85 indriyamAM avagAhanA, pradezanI alpabahutva 242 avagAhanA pradezanI sAthe alpabatva 92 | karkaza-guDha ane mRdu-laghu guNanuM alpabahutva 95 | karkaza-guDha AdinuM sammilita alpabaddhRtva 95 | jIvomAM sparzendriyanA saMsthAna 242 244 244 249 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya jIvonI indriya viSaya grahaNa zakti caramanirjarA pudgala jANavA jovA dhamAMstikAyAdinI kSetro sAthe sparzanA pAMca indriyanA nava dvAra 26 |267 27 pAMca indriyanA 10 thI 24 dvAra 24 daMDakanA pratyeka jIvanI traikAlika ndriyo sTaka 24 daMDakanA aneka jIvonI traikAlika dravyendriyo 285 jIvonI paraspara bhUtakAlIna dravyendriyo 2302 jIvonI paraspara vartamAnakAlIna dravyendriyo |302 pratyeka javanI rAdaDakamAM bhaviSya dravyendriyo utta aneka jIvonI ra4DakamAM bhaviSya vyendriyo 303 24 daMDakanA jIvomAM dravyendriya bhAvendriya 30 24 daMDakanA pratyeka javanI vaikAlika bhAvendriya 30 24 daMDakanA aneka jIvonI traikAlika bhAvendriyo 308 pada-16:prayoga 24 daMDakamAM prayoga pRSTa viSaya |243 | pada-18: krAyasthiti 22 tAronA 195 bheda 258 jIvonI kAsthiti gatinI apekSAe indriyanI apekSAe cha kApanI apekSAo sUkSma bAdara jIvonI apekSAe kAyasthiti yoganI apekSAe vedanI apekSAe kaSAyanI apekSAe lezyAnI apekSAe daSTinI apekSAe jJAna-ajJAnI apekSAe darzananI apekSAe rAMdhana AdinI apekSAo upayoganI apekSAe 316 331 jIvomAM prayoga bhaMga pada-17 hoyA 24 daMDakanA jIvomAM AhArAdi dvAra 24 daMDamAM leyA salezI jIvonuM alpabahutva |367 kaizyAnI apekSAe nArakIonuM alpabahutva s& lezyAnI apekSAe ekendriyonuM alpabahutva 370 lezyAnI apekSAe tiryaMca paMcendriyonuM alpa 376 lezyAnI apekSAe deva-devInuM alpabahutva bhavanapati vyaMtara deva devIonuM apabahutva vaimAnika deva devIonuM alpabahutva jIvomAM vezyAnA 46 prakAre alpabahatva sAta narakamAM besyAH avadhijJAna sauzI jIvomAM saMbhavita jJAna che kazyAmAM vadi dvAra 358 paryApta-aparyApta apekSAe 36 sukSma bAdaranI apekSAe saMdI-asattInI apekSAe bhavI-abhavInI apekSAe carama acaramanI apekSAe |378 380 382 2384 |400 402 420 AhAraka-anAhakanI apekSAe bhASaka-abhASaka apekSAe paritta-aparitta apekSAe 121 pada-19 : sabhyatva vomAM dRSTi pada-20: aMtakiyA jIvomAM aMtakriyA ane tenuM pramANa vomAM dharma zravaNAdi 10 bola pRSTa asaMvata bhavika dravya deva AdinI devagati jIvane padavI ane 14 ratnonI prApti 429 434 438 442 447 450 454 456 459 41 44 4 48 48 472 473 475 477 478 479 480 481 485 492 503 daMDakamAMthI AvelAnadharmazravaNAdinI prApti pa3 514 516 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. - jIvana darzana nAma : : zrI DuMgarasiMhabhAi. " janma : vi. saM. 1792. janmabhUmi : mAMgaroLa. pitAzrI : dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. mAtuzrI ? saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. janmasaMketa : mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane potAnI samIpe Avato joyo. bhAtR bhaginI : cAra bena - be bhAi. vairAgyanimitta : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. saMcamasvIkAra : vi. saM.1815 kArataka vada - 10 divabaMdara. sadgaradeva : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. sahadIkSita parivAra : svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. saMyama sAdhanA : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAstro ane tattvajJAnano abhyAsa. tapaArAdhanA rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AtyaMtara tapa. goMDala gacchasthApanA : vi. saM. 1845 mahAsuda -5 goMDala. tathA AcAryapada pradAna javalaMta guNo : vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, samayasUcakatA vagere.. | 13 | Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramukhaziSya : AcArya 5. zrI bhImajI svAmI. pramukhaziSyA : pU. zrI hIrabAI ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI mAnakuMvarabAi ma. 6 sAdhu saMmelana ? vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhu sAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi che mATe 13 niyamo banAvyAM. vidArakSetra : kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. pratibodhita zrAvakavarca * zrI zobhecaMdrakarasanajI zAha - verAvaLa. sthiravAsa ? vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. anazana ArAdhanA : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. AyuSya : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 varSa. uttarAdhikArI : AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. upanAma : gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. pATa paraMparA : goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU. zrI neNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaSTA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTra kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. vidyamAna vicarato parivAra : 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. 14 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTra kesarI, munipuMgavA pU. garadeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana zubha nAma che " prANalAlabhAI. janmabhUmi verAvaLa. pitA zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. mAtA saMskAra saMpannA kuMvarabAI. jJAti visA osavALa. janmadina vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra bhAtR-bhaginI cAra bhAI, traNa baheno. vairAgya bIjAropaNa be varSanI bAlyavaye. vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa 13 varSanI kumAra avasthAmAM. saMyama svIkAra 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, gusvAra. tA. 13-3-1920 dIkSA bhUmi bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. gaccha paraMparA goMDala gaccha. saMyamadAtA mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. zikSA dAtA parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. dhArmika abhyAsa AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. saMgha netRtva traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. sevA zuzruSA vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 1 15 | Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmiri. samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AtyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra ttaa caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) a khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, DiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidhAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA, vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, gurucaraNa sevA, dIrgha daSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta 'saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI, bagasarA. vi. saM. 2013 mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-12-1956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. 16 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasamrATa pU. garadeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM - jIvana darzana zubha nAma janmasthAna janmadina pitA mAtA vairAgya bhAva dIkSA gurudeva ratilAlabhAI parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI 17 mA varSe phAgaNa vada pAMcama, gusvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. goMDala gaccha. vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRddha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAIsivAya zeSa anAja tyAga. gaccha paraMparA abhyAsa yoga sAdhanA yoga sevAyoga tapayoga Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maunayoga dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. puNya prabhAva gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane che bhAvanI vRddhi thaI che. . vihAra kSetra gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa jJAna anumodana zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. dIkSA pradAnasaMkhyA 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. Acarita sUtro jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA keniMdA na karavI. jIvaMta guNo vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaca. anazana pratyAkhyAna I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne 59 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. aMtima cAturmAsa rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) mahAprayANa rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 11 ravivAra madhyAhna kALe 1.35 kalAke. aMtima darzana tathA pAlakhI zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. aMtimakriyA sthAna 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. | 18 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Deery punaH prakAzananA be bola (bIjI AvRtti) tIrthaMkara bhagavAnanA amRtasamA vacanone 'Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthaMkara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTakarI mahA upakAra karyo... gaNadhara bhagavaMtoe AgamajJAnane hRdayastha karI mahA upakAra karyo... ziSya paraMparAe Agama jJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devaddhigaNi kSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTrakesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zruta ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAI ma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAIma.,zrI subodhikAbAIma. nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000 Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdiSTa varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni Agama prakAzananuM kArya saMbhALaze. 19 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. gurudevanI dIrghadaSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti 'pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta darzano paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahayoga ApIne amAruM kArya vegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahayogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana - - PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 20 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva prakAzakanA be bolA (pahelI AvRtti) anaMta tIrthakara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pATha tathA saraLa gujarAtI anuvAdavivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane ekaciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997 mAM "pU. prANaguru zatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAMnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANaguru smRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM. A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neTa C A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA., ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. tathA AgamadivAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI ma., pradhAna saMpAdikA apUrvakRta ArAdhaka 5. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA udbhAvikA, utsAhadharA pU. uSAbAI ma., saha saMpadikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAMniSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane komyuTarAIjhaDu karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAMya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI guruprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha (pramukha) zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) zrI kIrITabhAI zAha (TrasTI) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. ati vijJAnanI AdhArazIlA prajJApanA : Aje ApaNe pannavaNA sUtranA pAMca padathI AgaLanA pado upara daSTipAta karI, kaMIka mahattvapUrNa vAto kahevAno prayAsa karIzuM. samagra pannavaNA sUtra vize je kAMIka mahimA pragaTa karyo che. te prathama bhAganA abhigamamAM prakAzita thayo che. eTale ahIM te viSayane gauNa karI, pannavaNA sUtranA A padomAM bhagavAna mahAvIranI vANI je rIte saMkalita thaI che, tenuM 'hArda' samajavuM vadhAre rasaprada ke jJAnaprada banI raheze. pannavaNA zAstra kharekhara ! jJAna ane vijJAnano bahu mUlya bhaMDAra che. jemAM vijJAna ane tenAthI paNa AgaLa vadhI ati vijJAnamAM DokIyuM karI zakAya, tevA bhAvo bharelA che. jaina zAstranI e paraMparA che ke ghaNA badhA praznonI caubhaMgI, aSTabhaMgI, navabhaMgI ke aneka bhaMgI pradarzita karIne, jJAnanuM gaNita karavAmAM Ave che. temaja tenI sUkSma vicAraNA dvArA yogane gaNitAnuyoga sAthe joDI praznanA badhA pAsAone sparza karavAmAM Ave che ane sparza karavA chatAM tene athavA praznanA uttarane syAdvAda zailIthI kathana karI, bAkInA akathya bhAvone mUkI devAmAM Ave che. kyAreka zAstrakAre svayaM keTalAka praznone avaktavya kahI, "praznanI sImAthI pare che'' tevo bhAva prarUpita karyo che, jema ke- eka paramANu vize gautama svAmI prazna kare che ane tenA guNadharma vize jijJAsA kare che, tyAre bhagavAna svayaM avaktavya kahI, zabdAtIta bhAvone jaNAve che. AB jaina tattvajJAnanA abhyAsIone mAlUma che ke- saptabhaMgImAM nirUpaNanI zailIne saptabhaMgI tarIke oLakhAvI che. temAM eka bhaMga arthAt cotho bhaMga avaktavyano che. AthI spaSTa thAya che ke- jagatanuM sUkSma pariNamana vANIthI 'pare' avaktavya rahI jAya che. prajJApanA sUtramAM avaktavyano aneka sthAne ullekha che. chaThThA padathI laI vIsa pada sudhI jANe praznono eka moTo pahADa daSTigata thAya che. ghaNA prazno jaina tattvajJAnano sAmAnya rIte sparza kare che. jyAre keTalAka prazno aTapaTA, atigaMbhIra ane ApaNe ApaNI buddhithI bilakula javAba na ApI zakIe tevA bahu jANavA yogya ane UMDANathI samajavA yogya che. abhyAsInI buddhine jANe khaMDa khaMDa korI korIne temAM jJAnanA tANA-vANAo 23 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A , TALUAT vaNavAmAM AvyA hoya ke jANe "nava kuMkarInuM bharata" khelAtuM hoya ! tevo AbhAsa thAya che. dhanya che, prazna kartA gautamasvAmI jevA mahA tapasvI, mahAjJAnIne ane karoDo karoDa vaMdana che uttaradAtA bhagavAna mahAvIra jevA tIrthaMkara devAdhidevane ! AkhuM zAstra praznottara rUpe che ane lagabhaga badhA prazno gautama svAmI pUche che. tevI zAstrakAre aNamola racanA karI che. have ApaNe A paMdara padomAM keTalAka viziSTa bhAvo che. tenA para yathAmati prakAza pADazuM.. pannavaNAnA A padomAM gautama svAmI bhASA saMbaMdhI ghaNA vividhatA sabhara prazno pUche che. temAM jAnavaranI, pazu paMkhIonI bhASAnI paNa carcA kare che ane kaI bhASA satya ane kaI bhASA mithyA, tenuM uMDANathI vivecana kare che, je ghaNuM ja rasaprada che. sAdhAraNapaNe badhA jaDa padArthone bhagavAna napuMsakaliMgamAM mUke che paraMtu A jaDa padArtho strIliMgarUpe ane pulliMga rUpe vyavahAramAM vaparAya che. gautama svAmI pUche che ke zuM A bhASA mithyA nathI? uttaramAM prabhu kahe che ke he gautama! te mithyA nathI. A praznanuM tAtparya e che ke zabdanA AgrahI loko zabdanayanuM avalaMbana karI, keTalA badhA kutarko pedA karI kadAgrahane janma Ape che; paraMtu je zabdo bolAya che, tenA mULamAM kayA bhAvo che, te ghaNA ja mahattvapUrNa che. mImAMsA darzanamAM paNa tAtpayArthane prAdhAnya ApyuM che. pannavaNAnI A bhASA tAtparyArthane anusare che ane bhASAnA zabdone mUkI bhAvo pratye lakSa dore che. AgaLa cAlIne e ja rIte bhASAnuM maulika svarUpa, teno prabhAva ane tenuM avalaMbana tathA paryavasAna, AvA gUDha prazno pUchyA che, je dArzanika kSetre ghaNA ja mahattvapUrNa che. bhASAnA mULamAM jIva che, prabhavamAM zarIra che, avalaMbana pudgala paramANunuM che ane paryavasAna lokanA aMta sudhI jaDAyeluM che. Ama A prazna ghaNo ja vaijJAnika ane gUDha che. joke saMpAdaka maMDaLa ane anuvAdaka vidvAno samagra zAstranuM pade padanuM vivecana karavAnA che. jethI Akho prazna lakhyo nathI paraMtu ahIM kahevAnuM eka mAtra prayojana e che ke pAThako A badhA praznone avazya vAMce, vicAre ane vAgoLe. AkhA taLAvamAM ghaNI jAtanI latAo ane sAmAnya velAo prasarelA hoya, jyAre keTalAka namUnedAra uccakoTinA kamaLo vaca-vacamAM khIlelA hoya, tema ahIM zAstramAM vistArapUrvaka ghaNI sAmAnya vAto bAla jIvone anukULa thAya te rIte lakhelI hoya paraMtu vacavacamAM hIrAnI kaNIo, mANeka, motI ke ratno paNa vikharAyelA hoya che. jethI vAMcanArAoe zAstranA adhyayana vakhate zraddhApUrvaka adhyayana karavuM joIe. astu.. jaina Agama ane khAsa karIne bhagavatI ane pannavaNA zAstromAM je bolanuM vivecana hoya te bolane daMDaka upara utArI nArakI, deva, manuSya ane tiryaMca badhA jIvone A badhA bola keTalI mAtrAmAM, kevI rIte lAgu paDe che, tenuM ati vistArathI varNana karyuM che. uparAMta A zAstronI zailI evI che ke praznakAre je prazna pUchyo hoya, teno uttara KC 24 ON: Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** detI vakhate sIdho uttara na ApatA, AkhA praznano pharIthI ullekha karI, teno vigatathI javAba Ape che ane uttara prApta karI punaH samagra praznano pharI pharI ullekha karavAmAM Ave che. AjanI zailImAM A paddhati bahu ja grAhya na gaNAya, vAMcanArane khUba lAMbu lAge, paraMtu je yugamAM zAstro lakhAyA na hatA ane badhA pATho kaMThastha rAkhavAmAM AvatA, tyAre AkhAne AkhA pATha svataH jIbha upara caDe, te rIte vAraMvAra bolavAnI paddhati hatI, pannavaNAmAM paNa A paddhatino bhArobhAra upayoga karavAmAM Avyo che. have ApaNe A padomAM bIjA keTalAka udAharaNomAMthI eka-be no ullekha karI virAma karIzuM. nArakI vize gautamasvAmI pUche che ke- teo badhA samAna karmavALA che ke ochA vattA karmavALA che ? badhA nArakI samAna varNavALA che arthAt badhA kALA ja che ? ane e rIte samAna vedanAvALA che ? A praznano uttara je rIte apAyo che, te eka mahattvapUrNa bhAva pragaTa kare che. je nArakIo pahelAthI narakamAM AvI gayA che ane je nArakIo bahu ja pAchaLathI AvyA che te baMne nArakIonI asamAnatAnuM kAraNa teno karmabhoga che arthAt je nArakIo ghaNA kALa sudhI narakamAM rahyA. tenA karma khokharA thaI gayA che. jyAre navA je nArakI AvyA che te ghaNA ja bhAre karmI che, ahIM dArzanika pRSThabhUmino e vilakSaNa javAba maLe che. sAdhAraNa rUpe ema manAya che ke jIvano bhAva sAthe saMbaMdha che paraMtu ekAMte evuM nathI. je nArakIo mAra khAI rahyA che tenA bhAva lagabhaga viSama hoya chatAM azubhakarma bhoganI kriyAthI tenA karma jarI jAya che ane temanA bhAvo karma baMdhanamAM vRddhi karI zakatA nathI. jo zAstrakAre A mahAsatyano ullekha na karyo hota ane kevaLa bhAvane AdhAre karmabaMdha thAya che, tevuM mAnyuM hota to narakamAMthI nArakI bahAra nIkaLavAnI zakyatA ja na dharAve, tevI paristhiti sarajAya jAta. jIvamAM traNa kriyA cAlu rahe che- (1) udayamAna karmane bhogavavA ane karmanA baMdhone ochA karavA. (2) bhogavatI vakhate vedana pariNAmono anubhava karavo ane (3) vedana pariNAma vakhate samabhAva ke viSamabhAva jaLavAI rahe. Ama samabhAve karmo bhogavAya, to nirjarA thAya, te to hakIkata che ja, paraMtu kyAreka viSamabhAve paNa udayamAna karmonI vedanAthI karmabaMdho halakA thAya che ane jIva laghukarmI bane che. A viSama bhAvo viSama hovA chatAM kriyAtmaka na hovAthI nairiyako punaH narakagatino baMdha karI zakatA nathI. tethI ja nArakI jIvo halakA phUla thaIne punaH tiryaMca ke manuSyanI gatimAM pahoMcI jAya che. ahIM bhagavAne keTalI badhI mahattvapUrNa vAta karI che. je loko phakta pariNAmavAdI banI jaina darzanane kriyAvAdathI alaga karI, phakta pariNAmone ja mahattva Ape che. teo ekAMtavAdI che; tema samajavuM joIe. sAthe sAthe nArakI samAna varNa- vALA nathI, teno javAba paNa prabhue A ja rIte Apyo che. he gautama ! je nArakIo narakamAM navA AvyA che te khUba ja kALA hoya che paraMtu uttarottara ghaNo kALa vyatIta thayA pachI narakamAM lAMbu AyuSya bhogavyA AB 25 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI ghaNI kALAzamAM parivartana karI, ujaLA jevA thaI jAya che. A prazna paNa ghaNo ja mahattvapUrNa che. jIvanA bhAva jIvananI vartamAna kAlika kriyAo, vartamAna kAlika saMjogo, tenA deha upara, dehanA aMgopAMga upara, dehanA varNa, gaMdha, rasa, sparza Adi paulika bhAvo upara paNa ghaNo ja prabhAva pADe che; A to eka ja prazna che, paNa A praznanA AdhAre samagra jaina dArzanika thIyarI spaSTa thAya che ane zarIranA ke bIjA saMyoganA saMbaMdho upara paNa temanuM samagra vartamAna jIvana ane tenI praNAlI para UMDo prabhAva pAthare che. astu... ahIM ApaNe A be ja vAta karI. AvA to seMkaDo viSaya zAstramAM saMkalita che. je UMDA ane guDha rahasyothI bharelA che. ATaluM lakhyA pachI AgaLanA prajJApanAnA 20 pado upara paNa daSTipAta karIe to aneka aneka udAharaNo manane sparzI jAya che. eTaluM ja nahIM paNa joradAra pravAhathI vahetI nadI ADA avaLA vaLAMka letI badhA kinArAone sparza karatI, UMDI, chIcharI banatI ane kyAreka to dhodha rUpe paNa uparathI nIce paDatI hoya che, evI ja rIte A badhA padomAM jJAnano dhodha ane jJAnanI gaMgA guNAtmaka rIte mahattva dharAvatI chalochala jAye jJAnathI ubharAI rahI che. tethI udAharaNane vizeSa prastuta na karatA prajJApanAnA ativijJAnano ullekha samApta karIzuM. bhASA vize kahevAnuM jarUra mana thAya che ke bhASA padamAM manuSyanI bhASA, pazupaMkhInI bhASA, bhASAnuM mULa, bhASAno prabhAva ane chevaTe lokAMta sudhI pahoMcIne samagra vizvamAM pharIne paryavasAna pAme che; A badho mahatvapUrNa upadeza jaina darzananI virATa daSTinI kalpanA Ape che. kharekhara ! to jaina koI eka saMpradAya nathI, paraMtu te kALa vize brahmAMDa ane vizvanuM gaNitabaddha samagra jJAnakoza che. AcArakAMDane kAraNe ane svAduvAdanI maryAdAnuM ullaMghana thavAthI jainadarzana, jaina saMpradAyamAM kArAgRha rUpe purAI gayuM ane vitaMDAvAdanI paNa vartamAna samayamAM avasthAo jovAmAM Ave che. saMpradAyavAdathI thoDA dUra rahI vyApaka daSTie jainadarzananuM adhyayana karavAmAM Ave ane khAsa karIne A Agama vizvanI janatA samakSa mUkavAmAM Ave. je Aje "prANaguru Agama prakAzana saMsthAnA mAdhyamathI ane vidvAna mahAsatIjIonA bhagIratha prayatnathI rAta divasanA bejoDa jJAnazramathI ochAmAM ochA gujarAtanI janatA sAme mUkAI rahyA che. AzA che ke samaya pAkaze tyAre vizva bhASAmAM A Agamo aMkita thaIne zAyada vijJAnane paNa eka navI dizA Ape ane sAthe sAthe ahiMsAnA prabhAvathI mAnavajAtine surakSita kare. astu... have ApaNe A lekha ahIM pUro karI, lakhavAnI ghaNI zakyatA hovA chatAM ahIM virAma pAmIe chIe, ochuM adhika ke kAMI vizeSa kahevAyuM hoya, to arihaMta sAkSIthI kSamAprArthI chIe. AnaMda maMgalam.... jayaMti muni peTarabAra C 26 ) - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya apUrva zrutaArAdhaka bhAvayoginI bA. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. Adi prabhune samarI indriya jItI ajIta banuM jJAna saMbhave Atma abhinaMdane sumati-hRdaya po dharuM, saMyama supArzva, citta caMdra sama, suvidhipUrvaka; zItala banAvIne zreyAMsanA bhAva vAsupUjyamaya karuM, jati vimala, anaMta dhruva dharma zAMtimAM rahI; karma kunyu sama nAza karI, aranAtha mallinI sugaMdha bharuM, munisuvrata dhArI nemine namI nema pArasa sama pALI; parama prANa prajJA e samAdhi varuM. priyapAThaka sAdhakagaNa, Agama jijJAsu varga! ApanI samakSa paMcaparameSThI bhagavaMtone namaskAra karIne prajJApanA sUtra bhAga2 prakAzita karI rahyA chIe teno amane atyaMta AnaMda che. prathama bhAga ApanA karakamaLamAM AvI gayo haze? tenuM saMpAdakIya vAMcIne vigatathI vAkepha thayA hazo? saMpAdikAno upayoga rUpa rAjahaMsa syAdvAda sarovaranA kinAre rahelA ajAyaba gharanI mahAvata maDhulImAMthI pAMca muktAphala lAvIne 470 pAnAnuM anupAna karI masta banato kalahaMsa banI gayo. te upayoga rU5 kalahaMsa Aje Apa samakSa paMdara navA muktAphala mahAvratanI maDhulImAMthI lAvIne cetanA bahena pAse besIne vijJapti kare che. kaho bahena! A muktAphalanuM rasAsvAdavALurasayANa kevuM haze? tene mArI cAMca dvArA huM kholuM . tenA rasapAnathI mane zrutajJAnanI apUrva TUrti prApta thAya che. jethI tamArI pAse vAMcanA levA icchuM chuM. cetanA bahena kahe, sUNo vahAlA mArA vIrA kalahaMsa! tame to kalazora karI rahyA cho muktAphala kholo eTale temAMthI tamane zrutajJAnanI chaThThA padanI lipi vaMcAvuM. chaThThuM pada vyutkrAMti. kalahaMsa- hA, bahena chaTTe A muktAphala, e kholyuM juo lipi dekhANI. cetanA bahena- jo haMsa, temAM lakhyuM che. vyutkrAMti teno akSarazaH artha samajI le vyatIta thaI gayelo kALa pAcho Avato nathI ! yuga vityA toye cetanA jAgRta pUrNa thaI nathI! tyaja mamatA, bhaja samatA to ja pUrNa thavAze! krAMti zuddhikaraNamAM karatAM, azuddhino vizAna thAya che ! tijJANe tArayANaM banavA sAcuM tIrtha banavuM paDe che. sAMbhaLa haMsavIrA ! A vyutkrAMti rUpa muktAphalamAM jIvonI gati-AgatinA karma spardhako bharyA che. jIva cAre ya gatinA jIvomAMthI nIkaLe tene udvartanA kahevAya ane jyAM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpanna thAya tene upapAta kahevAya. enuM bIjuM nAma gatAgati paNa kahevAya che. utpanna thaIne tyAM rahIne kyAre te nIkaLyo ane nIkaLyA pachI tyAM kyAre pAcho utpanna thAya che, tenA samayanuM mApa, tene virahakALa kahevAmAM Ave che. virahakAla be prakAre che. (1) upapAta virahakAla (2) uddhavartanA virahakAla. jema ke prathama narakamAM virahakAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrtano che. cAra gatinI apekSAe jIvono virahakAla bAra muhUrtano hoya che. AvI aneka apekSAe samajaNa ApI che. jIvane utpanna thavAnI katAra satata cAle che, ke pachI aMtara paDe che. tenuM gaNita ekendriyamAMthI mAMDI paMcendriya sudhInA covIsa daMDakanA bhedathI samajAvyuM che. ekendriyamAM kyAreya aMtara paDatuM nathI. te jIvo satata jIvo utpanna thayA ja kare che tethI tene niraMtara utpanna thavAnuM darzAvyuM che. bAkInAM jIvomAM aMtara paDe che tethI tene sAMtara zabdathI darzAvyuM che. jIva kyAMthI Ave che ne AvavA mATe jIva AyuSyano baMdha pADe che. AyuSyanI mUDI grahaNa karavA temane jagatamAMthI AyuSya karmanA daliko grahaNa karavA paDe che. te grahaNa karavAnI rIta kevI che? kheMcavAmAM puruSArtha keTalA pramANamAM karavo paDe che?ne kheMcavAnI paddhattine "AkarSa" zabda ApIne samajAvyuM che. tenuM varNana sopakrama AyuSya, nispakrama AyuSyanA bhAMgA sahita jIva kema puruM kare che, te vAta A muktAphalamAMthI prApta thaze mATe he haMsa! tuM teno upayoga karI tArI jijJAsArUpI sudhAne zAMta karaje ane siddhagatimAM javAya tevo puruSArtha karaje. A sAMbhaLI haMsa khuza thayo ane sAtamuM muktAphaLa kholyuM. sAtamuM pada ucchavAsa. A sAtamA muktAphalamAM saMsArI jIvonAM zvAsozvAsanA kALanI carcA che. ucchavAsano akSarazaH artha samajI le upAyo zAstra yogamAM bharyA che temAM laI upacAra karo! zruta thaI jAya dharmathI to jIva saMsAramAM rajhaLe che! chatrAti chatra dhAraka tIrthakaranA mArgane anusara bhAI! vATa lAMbI che tene ghaTADavI hoya to sohamane zodha! sahayoga ! aNAraMbhI puNya mitrano laI zuddha buddha banI jA ! ucchavAsa mAtramAM mokSa sAdhI zake tevI zakti tuM dharAve che. mATe zvAsozvAsa vargaNAmAM pugalo letA choDatA svarUpane sAMbhaLa. A padamAM 24 daMDakanA jIvo kevI rIte keTalA samaye zvAsa le che ane choDe che, tenuM gaNita darzAvyuM che. AcArya malayagirie lakhyuM che ke jeTalI duHkhanI mAtrA vadhAre teTalA zvAsozvAsa adhika levAya che. atyaMta duHkhI jIvomAM niraMtara zvAsozvAsanI prakriyA cAlu hoya che. jema ke- (1) nArakI duHkhI che jethI tenA zvAsozvAsa luhAranI dhamaNanI jema cAle che. (2) jyAM sukhanI mAtrA vadhe che tyAM zvAsozvAsa lAMbA samaye levAya che. jema ke devalokanA devo. zvAsozvAsanI kriyA paNa duHkharUpa che kAraNa ke te sukharUpa bhAvaprANano vikAra vibhAva che. 28 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devomAM jeTalI sthiti lAMbI che teTalA pakhavADIye zvAsozvAsanI kriyA thAya che ityAdi. A padanA muktAphalamAM koNa kevA prakAre zvAsozvAsa le che tenuM nirUpaNa che. haMse kahyuM- vAha bahena vAha ! ApaNe have kaSAyo ochA karIe, jethI duHkha ja Ave nahIM ane lAMbA dIrgha zvAsozvAsa lezuM, tevA sArA kArya karavAno saMyama pALazuM ane temAM rahIne sahaja svarUpane bhajazuM. ema kahIne AThamuM muktAphala kholyuM. AThamAM muktAphalane kholeluM joIne bahena cetanA bolyA jo bhAI AmAM lakhyuM che AThamuM pada saMjJA. teno akSarazaH artha A pramANe thAya che-- saMvegI bana to anuttara evA vItarAga dharmane pAmIza. jJAnI puruSo kadi kadAgrahI hotA nathI. ema jANa. saMjJAno artha : jIviSA, jIvitAzAne prApta karavAnuM jANapaNuM tenuM nAma saMjJA. arthAt prApta thayelA zarIrane TakAvavA mATe AhArAdi levAnuM jJAna, tenuM mApa saMjJA. A padamAM saMjJAnAM saMbaMdhamAM jJAnI puruSonuM UMDANa bharyuM ciMtana che. saMjJAnI pAchaLavibhAvabhAva keTalo kAma kare che te vAta bheda-prabhedathI samajAvI che ane saMjJAnA dasa bheda darzAvyA che. krodha saMjJA, mAna, mAyA, lobha, AhAra, bhaya, maithuna, parigraha odha ane loka saMjJA. mULa jJAnInI saMjJA to Atma svarUpanA anubhavane mANavAnI hoya che. paraMtu saMsArI jIvo paudgalika bhAvomAM ramatA hovAthI prAyaH ogha ane loka saMjJAmAM baMdhAyelA rahe che. te kArya puruM na thatAM krodhAdi saMjJAno parivAra Ubho thAya che. na jJAnI puruSoe covIsa daMDakonA jIvomAM saMjJAnuM alpabahutva darzAvI cokhkho hisAba karI saravaiyuM kADhI ApaNane kahyuM ke nArakomAM bhaya saMjJA ghaNI, tiryaMcamAM AhAra saMjJA ghaNI, manuSyamAM maithunasaMjJA ghaNI ane devamAM parigraha saMjJA ghaNI hoya che. te saMjJA TALI manuSyanA bhavamAM ja saMjJAtIta thavAya che. mATe tu bhAI sarvaviratipaNAmAM saMjJAtIta thavAno puruSArtha kara ane A muktAphalano svAda le. bahenInI vAta sAMbhaLI utsukatA bharelA kalahaMse navamuM muktAphala kholyuM, cetanA bahene kahyuM A navamuM pada yoni nAmanuM muktAphala che. saMjJA jIvane utpanna thavAnI jagyAe laI jAya che. yonino akSarazaH artha A pramANe che- yogAtIta banyA vinA utpatti TaLatI nathI. ! nirmaLa bhAva karyA vinA yogAtIta thavAtuM nathI ! jIva je jagyAe utpanna thAya tyAM audArika Adi zarIra banAvavA mATe prathama AhAra grahaNa kare che, e utpatti sthAnane yoni kahe che. te utpanna thavAnI jagyA nava prakAre varNavI che. jema ke- zIta, uSNa, zItoSNa. saMvRtta, vivRtta ane saMvRtta-vivRtta. sacitta, acitta ane mizra. A nava prakAranI jagyAmAMthI 29 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva taijasa-kAzmaNa zarIranI mUDI laIne Ave che ne te jagyAnA pulo grahaNa karIne audArikAdi zarIranuM nirmANa kare che. te jagyA 24 daMDakanA jIvone kevA prakAranI maLe che tenuM puruM gaNita A padanA muktAphalamAM che. tene vicArIza to khyAlamAM besI jAya tevI vAta che. A nava prakAranI yoni samasta jIvo mATe che. eka viziSTa vAta e che ke manuSyomAM tIrthakarAdi zlAghanIya puruSo je janma dhAraNa kare che. tenI mAtAnI yonino AkAra kevo hoya che tenA paNa traNa prakAra A muktAphalamAM darzAvyA che. karmonnatA yoni-tIrthakara uttama puruSonI mAtAnI yonino AkAra karmonnatA jevo hoya che. zaMkhAvarta yoni- cakravartInI strIratnanI yonino AkAra zaMkhanA Avartana jevo hoya che. temAM jIva janma dhAraNa kare che paNa vikAsa pAmIne garbhamAMthI bahAra AvatA nathI. temAM ja mRtyu pAme che. vaMzIpatrA yoni- sarva sAdhAraNa manuSyone janma levAno yonino AkAra vAMsa patra samAna hoya che. A rIte jIvane vividha sthAnamAM janma dhAraNa karavA paDe che. jo temAM janma na levo hoya, to vAsanAne tapathI bALI nAkhavI joIe. A vAta sAMbhaLI kalahaMsa thoDIvAra vicAramAM DUbI gayo. pachI jAgRta thaI cetanA bahena pAse vinamra banI dasamuM muktAphala kholIne lAvyo. dasamuM pada caramAcarama. cetanA bolI- vAMca akSarazaH bhAI ! jo cakarAvo cAra gatino aTakAvatA zIkho! rati Adi durbhAvo koI jagyAe nA karo! mAhaNo-mAhaNono siddhAMta apanAvo! caNatara evuM karo ke cAritra yathAkhyAta bane! raNasaMgrAma karma sAthe khelo jethI AcaraNa zuddha bane! mahatu puruSanAM paMthamAM vicaraNa karato tuM thaI jA! jo bhAI, carama dravya, kSetra,kALa,bhAva,bhavathI banIza nahIM to acaramamAM bhavabhramaNa cAlu ja raheze ane carama banI jaIza to kyAre ya carAcarama karavuM nahIM ja paDe. A muktAphalamAM khUba-khUba rasAyaNa bharyuM che. cittanI ekAgratA arthe karI nakazo goThavavo paDe che, mATe tuM temAM sthira thaIne narakathI laI anuttara vimAna sudhInAM kSetro kevI rIte carama bhAgavALA kahevAya? konI apekSAe kahevAya? caramAMta pradezavALA ke acaramAMta pradezavALA ke madhyama kahevAya? tenI aneka daSTithI vicAraNA jJAnI puruSoe darzAvI che. tene kholIne svAda mANaje. 26 bhAMgA kyAM lAge che, teno vicAra vinimaya karaje. tArI buddhi upara choDuM chuM. temAM tenA nakazAnAM citro ApyA che. mATe paramANu-paramANu e caramaacaramanA bhAvo vicArI leje. mArA kalahaMse dasamA pada upara ghaNo vicAra karIne agiyAramuM ajAyabI bhareluM 30 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktAphala kholIne have te cabarAka banI gayo hato. tenA bhAva jevA jijJAsuvRtti utsAhita karIne cetanA bahena pAse Avyo cetanA bahene AvakAryo ane kahyuM- agiyAramuM pada bhASA, nAmanuM muktAphaLa che teno akSarazaH artha A rIte che- bhAmaMDaLa nirmaLa tejasvI banAvavA urjA UMce uThAvo! SANa mAsika tAlima dareka kAryamAM kuzaLa banavA mATe ochAmAM ochI levI joIe. bhASAnA satya, asatya, mizra ane vyavahAra vagere aneka bheda che. vicAronuM vAhana te bhASA che. bhASA kyAMthI nIkaLe che? kyAM pUrNa thAya che? keTalA sthAnamAM phelAya che? tenA AkAra, varNa, rasa, sparza kevA prakAranAM che? tene bolavAmAM zrutajJAna kema pragaTa karAya che? koNa keTalA prakAre bolI zake che? vItarAga dhvani-vijJAna vagere ThasoThasa A muktAphalanI ajAyabImAM bharI dIdhuM che. bhAratIya darzana tene AkAzano guNa mAne che. paraMtu jaina darzane ghaTasphoTa karIne pulano guNa sAbita karyo che. bhASA vargaNA zabdathI abhinna che. tene sAMbhaLavAthI zrotAne kevo sparza thAya che. tenI talasparzI vAta A muktAphalamAM darzAvI che. teno prayoga tAre potAne ja karavo paDaze. AkharamAM jIvano guNa ke AkAzAdino guNa bhASA zabda nathI paNa paudgalika bhAva che, tethI abhASaka banavuM ja rahyuM. kevaLajJAna pragaTa thayA pachI ajogI avasthAmAM ja vAstavika abhASaka banAya che. mATe A upayoga rAkhaje ane bhASAno viveka keLavI, abhASaka banavAnI kozISa karaje. mArA kalahaMse cetanA bahena sAme mastaka namAvI dIdhuM ane bAramAM muktAphalanI ajAyabI bahAra darzAvI ane cetanA bahena pAse Atura bharyA nayane joI rahyo. cetanA bahena samajI gayA ane kahyuM ja. lipi vAMca bAramuM zarIra pada enuM nAma che, A padano akSarazaH artha che zarIra bhavadhAraNIya sAthe AvatuM nathI ! rIta anAdinI e ja che ke mAruM mAneluM ahIM ja rahe che! ratnatrayanI ArAdhanA evam karmabaMdhana sAthe Ave che! aho...! vIrA kalahaMsa ! zarIra pAMca che. temAM prathama audArika zarIra che. te maLamUtrathI bhareluM che. chatAM e karmabhUminA manuSyane maLelA audArika zarIra dvArA mokSa prApta karI zakAya che. tethI tene vakhANyuM che. sarva saMsArI jIvo sazarIrI che. audArika zarIra tiryaMca ane manuSyagatimAM maLe che. vaikriya zarIra deva, nArakIne maLe che. AhAraka zarIra labdhidhArI munirAjane maLe che. A traNa zarIra avayava ane indriyavALA hovAthI bahAra najare paDe che. tenA mULamAM be kAraNarUpa zarIra paDyA che. jenuM nAma taijasa ane kArmaNa zarIra, che. tejasa zarIra audArika sAthe rahe che. AhAranI pAcana kriyAnuM rasa rakta dhAtu AdinuM ( ). Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmANa saMcAlana vagere kare che ane kAzmaNa zarIra karmano sToka bhego kare che. vibhAjana karI ATha karmanA rUpamAM saMgraha kare che. te sTokane vApare, tene udaya kahe che. te pramANe audArika zarIra meLave che. te phaLa rUpe pragaTa thAya che. phaLa bhogavAya jAya eTale A zarIra khAlI karI devAya, tene makkalaga kahevAya che ane zarIrAdi bAMdhavAmAM Ave tene baDhelaka kahevAya che. AvA baMgalA jIve keTalA bAMdhyA? keTalA choDyA? tenuM varNana A padamAM che. tuM zAMtithI vicArIza to khyAla Avaze jIvanI tAkAta keTalI? jIva keTalI jhaDapathI zarIra bAMdhe che ane te kayAre chUTe che, ekendriyathI mAMDI 24 daMDakanA jIvonI kAmagirI kevI benamUna che, te tane jANavA maLaze. astu! ApaNe AmAMthI chUTavuM hoya to kAyAnI mAyA choDavA kAyotsargatapane apanAvavo joIe. to ja dehAtIta dazA sAMpaDe. A vAta kahI bahena cetanA sthaMbhI. kalahaMsane jovA lAgI. kalahaMsa AtmabhAvamAM DUbakI lagAvI rahyo hato temaNe kIdhuM Avo thAka lAge tevA bhava mAre karavA nathI. mATe prabhu pAse eTaluM ja mAMgu chuM. prabhu mArI jaldI dehAtIta dazA pragaTo. AvI bhAvanA bhAvI pachI Ubho thaIne teramuM muktAphala laI AvIne kholyuM. teramuM pada pariNAma. muktAphala kholIne jijJAsAyukta cetanA bahena pAse pharI A zuM che? karmano sToka kema banato haze? teno IlAja kevo haze? dehAtIta dazA kema keLavavI? AvA prazno karyA. tyAM ja cetanA bolI. jo...jo....vahAlA haMsa vIrA....! A tArA badhA praznanA javAba A padamAM che vAMcajo zuM lakhyuM che? have lipi vAMcatA AvaDI gaI che. kalazora karato mAro kalahaMsa bolI UThyo pariNAma 5da. cetanA e kahyuM sRSTinuM sarjanAra A ja che. pariNAmano akSarazaH artha A pramANe che pariNAma sArA rAkhavA ! rijhavatA AvaDe to AtmAne rijhavo! NAma teno nAza thavAno che mATe, mahAvratanI mahephIla mANI lyo! pUrNa artha thayo je kAMI che te pariNAma ja kare che. saMsAramAM ghumAve te pariNAma che te ja deha sarje che ane visarjana paNa pariNAma ja kare che. zuddha pAriNAmika bhAva AtmAno svabhAva che. azuddha bhAva te pariNAma bhAvanuM rUpAMtara adhyavAsAya che. tenAthI zubhAzubha karmano sToka sajIne saMsAramAM, cAra gatimAM javA rUpa audArika athavA vaikriya zarIra maLe che. tene bhogAyatana paNa kahevAya che. A bhogAyatana meLavanAranA dasa dvAra che. gati, indriya, kaSAya, vezyA, yoga, upayoga, jJAna, darzana, cAritra, veda. jIvanA zubhAzubha pariNAma pramANe paulika sAmagrI Ave che ane temAMthI ( ). Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati pramANe zarIra indriya racAya che. te AtmAne bAMdhI le che, pIMjarAmAM pUrI de che. temAM baMdhAyelo AtmA duHkhI thaIne kaSAyavALo bane che. zarIranA pIMjarA sAthe laDAI karato hovAthI lezyAno gama taiyAra thAya che ane navA-navA karma bAMdhIne kArmaNa-tejasa zarIra sAthe laIne jIva navA zarIranA pIMjarAmAM pUrAya che. kaSAya, lezyA ane yoganA joDANathI gati vagere maLatI rahe che, paraMtu kyAreka jJAnIno upadeza sAMbhaLI yogane pheravI upayogavAna bane che ane jJAna, darzana, cAritrarUpa ratnatrayanI ArAdhanA kare to potAnA zuddha pariNAmika bhAvamAM AvI jatA dehAtIta dazA AvatAM pIMjaruM tUTIne chUTI jAya che ane jIva mukta dazAmAM cAlyo jAya che. A vAtanuM rasAyaNa A muktAphalamAM bharyuM che. tArA badhA ja praznonA uttara AmAM ja maLI jaze hone ? AgaLa vadho, hajI ghaNI ja camatkArika vAto jANavAnI che mukta kema banavuM tenA upAya have avasare. lAvo...caudamAM padanuM muktAphala kholo, nAcato nAcato haMsa cAlyo ane caudamuM muktAphala kholyuM. cetanA bahene kahyuM ke AnuM nAma che kaSAya pada. pariNAma kaSAyathI raMjita thAya, to ja saMsArI banI javAya. vAMca ha~sa vIrA ! AnuM akSarazaH artha kamaLanI jema nirlepa raho, kaSAyamAM khUMco nahIM! SADha mAsa megha sama vAtsalya varasavAo to, yazasvI jIvanA banI jaze tamAruM ! pariNAma(adhyavasAya)nI pRSTi kare te kaSAya. te soLa prakAre che. anaMtAnubaMdhI- te potAthI, parathI, tadubhayathI baMdhAya che. tIvra, maMda teno svabhAva che. vaibhavanI vastu prApta karavA jIva A kaSAyathI bhIMjAya che ane 1300 krodhanA, 1300 mAnanA, 1300 mAyAnA, 1300 lobhanA ema 5200 bhAMgAthI 84nAM cauTAmAM, bAvana bajAramAM bhramaNa kare che. mATe ja zyAmAcArye tene pariNAma pada pachIno naMbara Apyo che. Ama to aneka prakAre tenI samajUtI ApI che. pariNAma cokhkhA rAkhavA hoya to kaSAyAgnithI bacatuM rahevuM. A sAMbhaLI kalahaMsa khuza thayo. kaSAyane zAMta karavA kaTibaddha thayo ane paMdaramuM muktAphala lAvIne kholyuM,tenuM nAma nIkaLyuM indriya pada. indriyano akSarazaH artha A pramANe che-- indriya vijetA banavA viSayane vamo ! nyAya mArga vItarAgano paripUrNa che tene avalaMbo ! dhdhota- prakAza thaI jaze te tamArA jIvanamAM mArga maLato raheze ! ripu tamAro koI jagatamAM raheze nahIM mATe yajJa jJAnano karI karmazatruno homa karo. indriyanA indra tame pote ja cho. 33 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetanA bahena bolyA, sAMbhaLa bhAI, A indriya padanuM jJAna Ape che. zrotendriyathI laIne sparzendriya sudhInI indriya kone kone hoya? tenA mAdhyame kema AgaLa vadhAya? ane eka pachI eka maLatI indriya keTalI upayogI che? tenuM varNana kaSAya pachI karyuM che. maMda kaSAyathI indriyanI paripUrNatA maLe che. jJAnAvaraNIyAdi karmanA kSayopazame jIva pAMca indriya meLave che. te keTalA pramANamAM teno upayoga thAya che? AkAra kevo che? dravyendriya, bhAvendriya, nivRtti indriya, labdhi indriya vagere bhedanuM jJAna ApyuM che. A indriyathI jAti oLakhAya che. tenuM saMsthAna bAhalya Adi paccIsa adhikAra prathama udazakamAM che ane bIjA udazakamAM Idriya upacayathI laIne bhAvendriya sudhInA bheda-prabheda gaNAvIne jIve bhUtakALamAM keTalI indriya meLavI hatI, vartamAnamAM keTalI che ane bhaviSyamAM covIsa daMDakanA jIvo keTalI meLavaze tenuM gaNita magajane tarabatara karI de che. tuM vAMcyA ja kara. AvuM amRta bhojana tane bIjI koI jagyAe nahIM maLe. kalahaMse indriya padane sAMbhaLI teno nAza kema karAya tenI vAta cetanA bahenane pUchI. cetanA bahena bolyA- bhAI! ApaNA vItarAge koI paNa vAta bAkI rAkhI nathI. tArA praznano javAba have A soLamA padanA muktAphalamAM che. kholI nAkha...joIe temAM zuM lakhyuM che- soLamuM pada prayoga. prayogano akSarazaH artha A pramANe che prapaMcathI mukta raho sadA prasanna banI jazo! yogane ruMdhatA zIkhe, te ja yogI ! garva gALI nAkha, parvanI jema pUjAIza! prayoga pada ja aNamUluM pada che. jyAM juo tyAM prayogo ja cAle che. prayoga eTale AtmA vaDe vizeSa rUpathI maLelA yogo dvArA kriyA kalApa karavA. tenA zAstrakAre paMdara bheda darzAvyA che- manamAM 4, vacananAM 4, kAyAnA 7, ema kula maLIne 15 bheda thAya che. temAM zAzvata keTalA? azAzvata keTalA? konI pAse keTalA hoya? te sarva vAtano ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhIno itihAsa darzAvyo che. te prayoga gatinA pravAhanI paddhati judI-judI rIte darzAvI che. je ApaNe paMdara bhede joI lIdhI. mATe samajI le ke (1) prayoga gati (2) tatagati (3) baMdhana cheda gati (4) upapAta gati (5) vihAya gati. A pAMcamI vidAya gatinA 17 prakAra che. darekanA artha A padamAM vistArathI ApyA che. tuM bhAI temAMthI jANIne prayoga evo karaje ke anAdino pravAha ajIva sAtheno aTakI, jIva sAthe thaIne prayoga parama carama banI jAya ane jaladI siddhAlayamAM pahoMcI javAya. kalahaMse prayoga padane AtmasAt karyuM, dIlacaspI upaDI ane sattaramuM ajAyabInuM muktAphala kholIne jaldI cetanA bahena pAse AvI gayo. cetanA bahena rAha joIne beThA hatA. kholelA muktAphalane joIne bolyA. jo zuM lakhyuM che- sattaramuM pada lezyA. vezyA ApaNI zArIrika sAmagrIne cIpakAvAvanuM kAma kare che. teno artha akSarazaH A pramANe 34 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The . banaze lekhA jokhA karmanA samajI sanmArge vaho! zyAmala kaSAyAdi bhAvone dUra karI AtmabhAvamAM raho! yAda kara tuM cho nija svarUpanA guNa khajAno! lezyA cha prakAre che. tenA be vibhAga che- zubha ane azubha. tenA varNa, gaMdha, rasa, sparza jIvanA bhAva pramANe pariName che ane jagyAe pariNAmAMtara pAmI zake che? kaMI jagyAe vezyA badalatI nathI? sArI lezyAvALA jIvo upara uThe che. narasI lezyAvALA jIvo nIcene nIce jAya che; te salezI jIvo kahevAya che. je vezyAnA bhAvo hoya te pramANe saMbodhana thAya che, yathA ke kRSNalezI, nIlalezI, kApotalezI, tejolezI, pAlezI, zuklalezI. A rIte covIsa daMDakanA jIvomAM kaMI lezyA lAbhe tenI avagAhanA, AhAra, laMbAI, pahoLAI, UMcAI vagerenuM varNana che. tenA cha uddezaka che. tene barAbara khyAlamAM rAkhIne samajI leje. A leyA be prakAre che- dravyalezyA ane bhAva vezyA. vAMcana karIne prazna UThe to jJAnI gurudevo pAse samAdhAna karaje kalahaMse jJAnI banIne kahyuM barAbara che. mAre to have vezyAtIta banavuM che. mane barAbara saMsAranuM svarUpa samajAI gayuM che. have aDhAramuM muktAphala lAvuM chuM. cetanA bahena bolyA, lAva bhAI lAva. kalahaMsa lAvyo. caMcUpAta karIne kholyuM. nAma nIkaLyuM aDhAramuM pada kAyasthiti. kAyasthitino akSarazaH artha A pramANe che kAryAnvita raho zuddha vyavahAra dharmamAM yanAe cAlo Ubho raho, beso, zayana karo, bhojana karo, bhASA bolo. syAdvAdadharmane avalaMbe te sukhI thAya. thirikaraNa AtmabhAvanuM karI saMsAra tarIjA. titikSApUrvaka pariSahone jIto. cetanA bahena bolyA- sAMbhaLa vIrA ! sAmAnyarUpa athavA vizeSarUpa paryAyamAM jIvane niraMtara janma-maraNa karavAnA kALane kAyasthiti kahevAya che. je jagyAe kAyA anekavAra janma dhAraNa karIne bAhara dehanuM sarjana kare, banAvAyate kALano saravALo, tenuM nAma kAyasthiti. jIva A rIte sAMtara-niraMtara kaMI kaMI jagyA upara bhava karavA samartha che; tenuM hubahu varNana zarIrathI laIne saMyamInA guNasthAna kramAroha sudhInA bhAvonuM Alekhana karyuM che. eka samayathI laIne aneka kroDapUrva adhika traNa palyopama sudhInI vAta tiryaca, manuSya mATe karI che ane deva nArakI mATe dasa hajAra varSathI laIne tetrIsa sAgaropama sudhInI darzAvI che. tenA bAvIsa dvArane vividha rUpe vicArI leje ane kAyAnI mAyA choDavA kAyotsargamAM vadhAre samaya gALa je to ja huM tArI pAse zuddha buddha cetanA thaIne rahIza.niraMjananirAkAra dazAmAM ApaNe baMne 35 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe rahIzuM. mArA kalahaMsane majhA paDI gaI. cetanA bahenanI zIkhAmaNa sAMbhaLIne, mAre sAthe ja rahevuM che, tamane choDIne koI jagyAe cAlyo nahIM jAva'. ema kahIne khuza thato ogaNIsamuM muktAphala kholIne lAvyo. juo bahena juo...bahene joyuM ane vAMcyuM ogaNIsamuM pada samyaktva. samyaktvano akSarazaH artha A pramANe che-- samajanI eka sekanDa aNasamajano anaMtakALa ! myAna--talavAravat zarIra ane AtmAnA bheda samajo ! yama-niyama pAtratA keLavavAnI jaDIbuTTI che ! kyArA saMyamanA jJAna vArithI sIMco ! tyAga vinA vairAgya kadI Takato nathI ! varo zIvapadane jethI punarAgamana na thAya ! cetanA bahena bolI- sAMbhaLo vIrA ! ApaNe sadAkALa sAthe ja apratibaMdha paNe rahevuM hoya to pratibaMdha karanAra mithyAttvAdi hetune TALI, samyagdaSTa kevaLI, kSAyaka samikatI banI jA. cAritra mohano nAza karavA samyagdaSTinuM hathiyAra samyagdarzana kAmayAba banI paDe che. AvI dRSTi covIsa daMDakamAM bhavya jIvone paMcendriya jIvone ja prApta thAya che. ekendriyamAM to mithyAdaSTi ja hoya che. vikalendriyamAM be daSTi hoya paNa samyagdaSTi cha AvalikA pramANe hoya che. bAkInA jIvomAM traNa, be, eka daSTi hoya che. karmabhUmino mAnava A zastra dvArA mokSa meLavI zake che. tenuM varNana A muktAphalanA rasAyaNamAM che. padanuM nAma ja che- deva, guru, dharmanI upara samyag zraddhA, dravya ane bhAvathI zuddha rAkhavI. A mokSa javAno upAya che. have khola vIsamuM muktAphala. kalahaMsa suMdara gatithI cAlIne vIsamuM muktAphala kholI nAMkhyuM ane bahenane dekhADayuM bahena tenI jijJAsA upara ovArI gaI ane bolI vAMca joIe. teNe vAMcyuM. vIsamuM pada aMtakriyA. aMtakriyAno akSarazaH artha karuM chuM te tuM sAMbhaLa- aMtarapaTa kholI dvAdazAMgI AgamanuM jJAna karo ! taravAnuM parama sAdhana mAnava deha che ! kriyA sadharmanI evI karo ke mokSe laI jAya, tethI yAcanA kyAre ya bhautika sAmagrInI karavI na paDe ! A che aMtakriyA te karavAno sAmArthyayoga, eka mAnavane ja maLyo che bAkInA zeSa jIvone temAMthI nIkaLI manuSyano bhava pAme to ja, puruSArtha upaDe to ja, kALalabdhi pAkI gaI hoya, to ja aMtakriyA karI jIva mokSe jAya che. koNa konAthI keTalA jIvo nIkaLIne aMtakriyA kema kare che ? tenuM rasAyaNa A muktAphalamAM bahu majAnuM paDyuM che. basa have rAkhIzuM. 36 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teM lAvelA paMdara muktAphalo ApaNe joI lIdhA. have tenuM ekAMtamAM besIne paThana- pAThana karatAM jJAnAmRtanuM bhojana ApaNe karazuM. A aMtakriyAmAM tIrthaMkaro--cakravartIo, baLadeva, vAsudeva, mAMDalika rAjA, senApati, gAthApati vagere padavInI vAto saMgrahAyelI paDI che. cakravartInA cauda ratnonI utpatti vagere aneka vAtothI A muktAphala chalochala bharyuM che. tene vAgoLIne ApaNe vicAra karazuM. cAlo ApaNe ApaNA samAcArInA sarovaramAM pAchA pahoMcI jaIe. ame vicArI teo tAjAmAjA banatA mArA yogamAM rAjahaMsamAMthI kAlahaMsa banelo upayoga joDAI gayo. have zuM Avaze te yathA avasara kahezuM. A prajJApanA sUtrano bIjo bhAga gatAgati, vyutkrAMtinA chaThThA padathI cAlu thayo ane aMtakriyAmAM pUrNa thaI rahyo che. zyAmAcAryanI ajAyabI 36 padanI che. temAMthI 20 padanI ajAyabI pUrI thAya che. te malayagirinA muktAphalamAM samAI gaI che. A bIjo bhAga sarva jIvone sukhAvaha nIvaDI prazAzIla banAve tevI zubhakAmanA. AbhAra-dhanyavAda-sAdhuvAda : prastuta AgamanA rahasyone khullA karatA aNamola divya abhigama preSita karanAra, mahAupakArI goMDala gaccha ziromaNi, parama dArzanika, amArA Agama kAryane protsAhita karI AzIrvAdanI varSA varasAvanArA gurudeva pU. zrI jayaMtIlAlajI ma.sA.no ananya bhAve AbhAra mAnuM chuM ane zatakoTI sAdara bhAve praNipAta namaskAra karuM chuM. zraddheya, preraka, mArgadarzaka jemanA pasAye pU. triloka muni ma.sA.no yoga prApta thayo che, tevA vANIbhUSaNa pU. girIza gurudevano sahRdayatApUrvaka AbhAra mAnI vaMdana karuM chuM. A Agamane suzobhita banAvanAra, suMdara hArdanA bhAva bharI alaMkRta karanAra, mULa pAThanuM saMzodhana karI vyavasthita karanAra, Agama manISI pU. trilokamunivaryane mArI zatakoTI vaMdanA pAThavuM chuM. muni puMgavonA caraNAnugAmI, prAraMbhelA kAryane pUrNatAnA pagathAre pahoMcADanArA, Agama gujarAtI saMskaraNanA udbhavikA, utsAhadharA, nipuNA, kAryaniSThA, ugra tapasvinI mama bhaginI temaja suziSyA sva. sAdhvI zrI uSAne smaraNa sAthe dhanyavAda apuM chuM. Agama avagAhana kAryamAM sahayogI sAghvIratnA puSpAbAI ma., prabhAbAI ma. evaM dhIramatI bAI ma., hasumatI bAI ma., vIramatI bAI ma. sahita sevArata reNukAbAI ma. Adi dareka gurukulavAsI sAdhvIvRMdane anekazaH dhanyavAda ApuM chuM. prastuta AgamanA anuvAdikA che amArA praziSyA ane viduSI bhAratIbAIma.nA ziSyA vyavahAradharma kalA parAyaNA, sujJA sAdhvIjI bA. bra. sudhAbAI mahAsatIjI. jemaNe mohamayI nagarImAM rahI pravacana saMbhaLAvatA temAMthI samaya phALavI anuvAda karavAno svAdhyAya 37 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyo che. temanA puruSArthane anekazaH sAdhuvAda ApuM chuM ane mahecchA karuM chuM ke teo prajJApanA sUtrane ghaTamAM utArI nizcaya dharmakalAne AcaraNamaya banAvI, akhaMDa prajJAnuM anusaMdhAna kare satata prayatnazIla, aneka AgamonuM avagAhana karIne anuvAdanI kAyApalaTa karI, Agamane sarala, sumadhura, saMmArjita karanAra, zabdArtha-bhAvArtha ane vivecananuM saMtulana jALavI rAkhanAra, bhagIratha kAryanA yazasvI sahasaMpAdikA mama ziSyA-praziSyA sAdhvI ratnA DaoN. sAdhvIzrI AratI evaM sAdhvIzrI subodhikAne abhinaMdana sahita sAdara dhanyavAda ApuM chuM. AgamaniSThAthI sevA ApanAra zramaNopAsaka mukuMdabhAI pArekha, maNibhAI zAha evaM jayavaMtabhAI zAha, kumArI bhAnubahena pArekhane dhanyavAda. paramAgama pratye avihaDa bhaktibhAva rAkhanAra guprANa phAunDezananA mAnasabhya bhAmAzA zrIyuta ramaNikabhAI tathA Agama prakAzana karavAnA aDaga bhekhadhArI, daDha saMkalpI, tapasvinI mAtA vijyAbahena tathA bhaktisabharahRdayI pitA mANekacaMdabhAI zeThanA suputra, narabaMkA, royalapArka sthA. jaina moTA saMghanA pramukha zrutasevAsaMniSTha zrI caMdrakAMtabhAI zeTha tathA kAryAnvita zrI mahendrabhAI Adi sarva sabhyagaNa; dhIrubhAI, vinubhAI Adi kAryakartAo; mudraNa karanAra nehalabhAI, temanA pitAzrI hasamukhabhAI tathA sahayogI kAryakaro, AgamanA kRtAdhAra evaM caMdanabAI ma. nI saMyama rajata jayaMtinA zratAdhAra bananAra zrAvakazrIne ane anya dAnadAtA mahAnubhAvo vagerene abhinaMdana sAthe sAdhuvAda ApuM chuM. AgamanA anuvAda, saMzodhana, saMpAdanamAM upayogI thayelA pUrva prakAzita AgamonA prakAzakone sAdhuvAda. Agama avagAhana karavAmAM upayoganI zUnyatAthI kaMIka zabdo, akSaro, pAThamAM azuddhi rahI javA pAmI hoya, vItarAga vANI viruddha lakhAyuM, vaMcAyuM hoya to trividhe-trividha micchAmi dukkaDaM. priya pAThako ! tamo Agama vAMco tyAre kaMIka azuddhi rahI javA pAmI hoya te khyAla Ave to tenI noMdha karI amane mokalavA prayatna karazo. namAmi zva jiNANa-khamAmi savvajIvANaM / mAMupatha lazanyato, vaMcAla vItarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya, to mAgu punaH punaH kSamApanA, maMgalamaitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM chuM vijJApanA parama pU. saumyamUrti aMbAbAI ma.sa.nA suziSyA - AryA lIlama. (38 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana anubhava Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA zrI daSTivAda aMga sUtranA nicaMda rUpa zrI prajJApanA sUtramAM jIva-ajIva dravyanI svAbhAvika-vabhAvika vividha avasthAonuM gahanatama varNana che pratyeka sAdhakanuM lakSya vibhAvathI dara thaIne svabhAvamAM sthira thavAnuM hoya che. Agama graMthomAM svabhAva sthiratAnA ja upAyo vividha prakAre pradarzita kayA hoya che. jema aMdhakArathI dUra thavA mATe aMdhakAra ane tene dUra karavAnA upAyonI spaSTa mAhitI anivArya che tema vibhAvathI dUra thavA mATe pratyeka vaibhAvika paristhitinI jANakArI sAdhaka jIvanamAM jarUrI banI jAya che. tethI ja pUrvAcAryoe dravyAnuyoganuM prAdhAnya dharAvatA Agama graMthomAM jIvanI vividha vaibhAvika avasthAonuM sUkSmatama nirUpaNa karyuM che. te sAdhakanI anuprekSAno mahattama viSaya banI zake che. sAdhaka potAnI svAbhAvika ane vaibhAvika paristhitinI anuprekSA karatAM kramazaH atula UMDANane pAmI, zuddha sat cit AnaMda svarUpI AtmA sAthe anusaMdhAna karI zake che. AvA gahanatama viSayonuM Alekhana ane saMpAdana amone apramatta ane satata sajaga banAve che. pratyeka viSayonA bhAvo vAcakonA aMtaramana sudhI saraLatAthI pahoMcI zake te ja amAro samagra puruSArtha che. - chaThThA vyutkrAMti padamAM sUtrakAre 24 daMDakanA jIvonI Agati ane gatinuM varNana jIvanA 111 bhedanA mAdhyamathI karyuM che. paraMtu thokaDAmAM jIvanA pa3 bhedathI gatAgatanuM varNana pracalita che. amoe sUtrakAranA kathanAnusAra koSTaka ApyA pachI pa3 bhedanA AdhAre paNa gatAgatanuM koSTaka ApyuM che. gatAgatanA thokaDAmAM cha narakanI gata 15 karmabhUminA garbhaja manuSyo ane pAMca saMjJI tiryaMca te 20 bhedanA paryApta ane aparyApta A 40 bhedanI gata eka samAna kahI che. paraMtu Agama pAThamAM Agata pramANe ja tenI gatanuM kathana karyuM che arthAt cha e narakanA nArakInI AgatinI jema tenI gatimAM paNa bhinnatA che. zrI bhagavatI sUtragata gauzAlakanA ane zrI jJAtAdharmakathA sUtragata draupadInA dIrghakAlIna bhavabhramaNano vicAra karatAM spaSTa thAya che ke Agama kathana ja yathAsaMgata che ame chaThThA padamAM taviSayaka spaSTIkaraNa ApyuM che. paMdaramA Indriya padamAM sUtrapAThamAM vanaspatikAyika jIvonI baddha dravyandriyo 39 6 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaka keTalAka zabdo vadhAre hoya tevuM jaNAya che. | upalabdha pratyeka pratamAM te pATha che. akhila bhAratIya jaina saMskRti rakSaka saMgha dvArA prakAzita prajJApanA sUtramAM tenI noMdha ane tadviSayaka vivecana TippaNamAM ApyuM che. ame te sUtrapATha ane tenA bhAvArthane krauMsamAM ITAlI TAIpamAM Apyo che ane tyAM ja tenuM spaSTIkaraNa karyuM che. aDhAramA kAyasthiti padamAM gati, indriya Adi vIsa dvAranA mAdhyamathI jIvonI kAyasthitinuM vistRta varNana che. temAM mULapAThamAM kyAMkalipidoSanI saMbhAvanA jaNAya jema sUtra naM. 109 mAM kAya aparittanI sthiti anaMtakAla-vanaspatikAla pramANa kahI che. tyAM samajavAnuM che ke nigodanA jIvo kAya aparitta che. sutra naM.45 mAM nigodanI kAyasthiti anaMtakAla-aDhI mugala parAvartana pramANa kahI che. ahIM nAva... pAThamAM kaMIka alanA jaNAya che. 3jo maLatA nAva vaNassaikAlo n| sthAne jAva aDDAijjA poggala pariyaTTA 16 yathothita thaI zake che. te ja rIte A padamAM bhASaka-abhASaka jIvonI kAyasthitinuM kathana che. temAM sUtra 104mAM abhASaka jIvonI kAyasthitimAM be prakAranA pATha upalabdha che. eka pAThamAM abhASaka jIvonA traNa bheda kahyA che, amArA vize paUAre taMga, mApa apangavagi... anAdi anaMta, anAdi sAMta ane sAdi sAtta bIjA pAThamAM abhASaka jIvonA be bheda kahyA che sUtra naM.104 amAsa suvihe patte taM nahIM, sApha sapanavasa... sAdi sAtta ane sAdi anaMta. A baMne pAThamAM traNa bhejavALA pAThamAM siddha jIvono samAveza thAya tevo bhaMga nathI. siddha jIvo abhASaka che. tethI zrI jIvAbhigama sUtranA AdhAre bIjo pATha yathAsaMgata jaNAtA ame bIjA pAThane svIkAryo che. A rIte saMpAdana kAryamAM kyAreka sUtrapATha vicAraNIya banI jAya, kyAreka lipidoSa Adi kAraNe kyAMka alanA thaI hoya tevuM pratIta thAya. kyAreka pracalita paraMparAthI Agama pAThamAM kAMIka bhinnatA jaNAya, AvA aneka prasaMgo upasthita thAya tyAre anya AgamonA saMdarbho tathA TIkA graMthonuM anuzIlana karIne saMpAdana maMDaLe yogya nirNaya karavo paDe che. jethI vAcaka vargane Agama svAdhyAya karatAM paraspara virodha na thAya ane zAstranA bhAvone yathArtha rIte pAmI zake te mATe yogya sthAne ame te te viSayonuM vivecana ApyuM che. 40 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka padanA prAraMbhamAM saMkSipta paricaya, viSayAnusAra vivecana, vivecananA aMte tenA sAragarbhita koSTako, AvazyakatA anusAra rekhAcitro vagere kAryo A saMpAdananI vizeSatA che. A mahattama kAryanI saphaLatAmAM phakta amArA sativRMdano pratyakSa puruSArtha nahIM paraMtu adazya zakti ane parokSa preraNA kAma karI rahI che tevuM amo sadAya anubhavI rahyA chIe. anaMta upakArI, zraddhA kendra biMdu sama gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. nI aharniza prApta thatI AzIrvAdanI varSo, saMyamI jIvananA ghaDavaiyA upakArI gussImaiyA mukhya saMpAdikA bhAvayoginI pU. lIlamabAI ma.nI pAvana nezrA tathA temanI jinavANI pratye tIvratama aci, kAryapUrNatAnI avirata lagana vagere paribaLothI ja amAruM kArya puSpita thaIne khIlI uThayuM che. amArA kAryano saMpUrNa bhAravahana karanAra, pAyAnA paththara sama Agama manISI pU. trilokamuni ma.sA. no tIvra kSayopazama tathA kArya saMpannatA mATe apramatta yoge thaI rahelo puruSArtha amArA mATe vaMdanIya ane anumodanIya che. guNImaiyA pU. vIramatIbAI ma. taraphathI kArya karavA mATe prApta thatI sarvAgI anukuLatA ja amArI kAryazakti che. te ja rIte gurukulavAsI pU. biMdubAI ma. Adi sarva ratnAdhiko tathA anuja sativRMdanI sadbhAvanAno sathavAro haMmezAM amArI sAthe che. basa!nAmI-anAmI sarvaupakArIjano prati kRtajJatAno bhAva pragaTa karIe chIe. aMte A Agama saMpAdana kArya amArI buddhinI zuddhi ke yoga zuddhithI AgaLa vadhIne upayoganI zuddhi tarapha laI jAya, e ja maMgala bhAvanA sAthe virAma pAmIe chIe. Agama saMpAdanamAM jinAjJAthI ochI, adhika ke viparIta prarUpaNA thaI hoya to parameSThI bhagavaMtonI sAkSIe trividha trividha kSamAyAcanA.. sadA RNI mAta-tAta caMpAbena-zAmaLajIbhAI! sadA RNI mAta-sAta lalitAbena-popaTabhAI! karyuM tame saMskAronuM siMcana, karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudeva zrI! anaMta upakArI o tapasamrATa gurudeva zrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukta-lIlama guSNIzrI! zaraNu grahyuM 5. mukta-lIlama-vIra gussIzrI! kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devagudharmanI maLe evI kRpA devagudharmanI maLe evI kRpA zrata AratIe pAmuM Atmadarzana. zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdikAnI kalame - sAdhvI zrI sudhAbAI ma. zrI prajJApanA sutra bhAga-2mAM 6 thI 20 padano samAveza karyo che. temAM eka dazamAM carama padane choDIne zeSa sarva padamAM jIvanI ja vividha avasthAothI saMbaMdhita viSayonuM pratipAdana che. chaThThA vyutkrAMti padamAM 24 daMDakanA jIvonA janma ane maraNano virahakAla tathA tenA Agati ane gati sthAnonuM vistRta varNana che. sAtamA padamAM jIvonA zvAsozvAsanA kAlamAnanuM, AThamA padamAM daza prakAranI saMjJAnuM, navamA padamAM jIvonA utpatti sthAna rUpa vividha prakAranI yoninuM nirUpaNa che. dazamA carama padamAM vividha pugala skaMdhonI avagAhanA anusAra temAM caramaacarama vagere 26 bhaMgonuM sUkSmatama pratipAdana che. agiyAramA padamAM bhASAnI utpatti, bhASA pariNamana, bhASAnA bheda-prabheda vagere viSayonuM spaSTIkaraNa che. bAramA padamAM 24 daMDakanA jIvonA baddha ane mukta zarIranI saMkhyAnI prarUpaNA che, teramA padamAM jIva ane ajIvanA vividha pariNAmo, caudamA padamAM kaSAyanA bheda-prabheda ane paMdaramA padamAM dravyendriya, bhAvedriya vagere indriya saMrbodhita gahanatama varNana che. soLamAM padamAM jIvanA paMdare prakAranA prayoga tathA 24 daMDakanA jIvomAM tenI zAzvatA-azAzvatatA janya vividha bhaMga-prarUpaNA che. sattaramA padamAM cha vezyA, tenA varNa, gaMdha, rasa, sparza, sthiti, mRtyu ane janma samayanI lezyAnI samAnatA vagere jIvonA AtmapariNAmonuM gahanatama varNana che, je sAdhakone pariNAma vizuddhi mATe preraka bane che. aDhAramA padamAM jIvonI kAyasthitinA kathanathI jIvanA anaMta saMsAra paribhramaNane pragaTa karyuM che. ogaNIsamApadamAM sAdhanAnA prathama sopAna svarUpa samyagadarzananuM 24 daMDakanA jIvomAM pratipAdana karyuM che ane vasamA padamAM aMtima lakSya rUpa mokSa prApti mATe aMtakriyA saMbaMdhI sUkSmatamavizleSaNa che temaja eka samayamAM aMtakriyA karanArA jIvonI saMkhyA, tIrthakara, cakravartI Adi uttama puruSonI AgatinuM 42 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNana che. A padomAM pratyeka viSayonuM varNana prAyaH samuccaya jIvo ane 24 daMDakanA jIvonA mAdhyamathI che. A rIte vividha viSayonA nirUpaNa dvArA sUtramAM samasta jIvonI vividha sthitinuM darzana che temAMthI sAdhaka svayanI sthiti nizcita karIne AtmavikAsanA eka eka sopAnano sara karatAM aMte samasta karmonA AtyaMtika nAza karIne aMtakriyA karI zake che, te ja sUtrakArano uddezya spaSTa thAya che. kRtajJatAH vaMdana - vi. saM. 2054 eTale saurASTra kesarI mahAmahima pUjyapAda dAdA gurudeva zrI prANagurudevanuM janma zatAbdI varSa. A pAvana varSane cira smaraNIya banAvavA prANa parivAranA saMta-satIjIono utsAhabharyo sahiyAro puruSArthe AgamamanISI pU. zrI trilokamuni ma.sA, pradhAna saMpAdikA mama mAtAmaha gussImaiyA bhAvayoginI pU. bA. bra. lIlamabAI ma.sa., sahayogI saMpAdaka, prakAzaka tathA dAtAonA tattvAvadhAnamAM eka pachI eka AgamonA abhinava saMpAdita saMskaraNo prakAzita thaI rahyA che te AgamonI zRMkhalAmAM kaDI rUpe joDAvA zrI prajJApanA sUtra bhAga-ra jyAre sAkAra thaI rahyo che tyAre eka-eka kRpALuonI kRtajJatA smRti mArA hRdayane bhIMjavatI jAya che, A anusaMdhAne zAsanapatithI laIne zrutazAsana sevakonA AzISa, sahakAra, saMskAra jinAgamo Atma sudhAraNA ane AtmaprAptinA amUlya dastAvejo che. emAM paNa zrI prajJApanA sUtra daSTivAda sUtranI "laghuttama AvRtti' kahevAya che. AvA gUDhatama Agama anuvAdanuM mahattama kArya mArA saMvibhAge AvyuM ane e kArya saMpanna thayuM, emAM sau prathama upakArI che zAsanapati zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ane zrI gaNadhara bhagavaMto. emanI kRpA thakI ja mane gaLathUthImAM zruta-cAritrarUpa dvidhAramaya jayavaMtu jinazAsana maLyuM. pUrvajJAnI zrI zyAmAcAryanuM A saMkalana vArasAmAM maLyuM. pUjyapAda zrI DuMgarajaya-mANeka-prANa gurusamAM guNanidhAna cAritra saMpanna mahApuruSonuM ujjavaLa gurukuLa sAMpaDyuM. tapa samrATa-tapodhanI pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. nA zrImukhethI cAritra ratna ane vAtsalya bharapUra ziSyatva lAdhyuM. AvA devAdhideva, deva-svarUpamahApuruSonA zrI caraNe AsthAbharyA aMtaranA vaMdana !!! gacchaziromaNI.paramadArzanika amArI aNamolI amAnata pU.bA.bra. zrI jayaMtimunijI ma. sAhebe sonAmAM sugaMdha meLavI A Agamane eka nUtana "abhigame' 43 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMDita karI ApyuM....gujarAta kesarI gacchanAyaka zrI bA.bra.pU.girIzamuni ma.sA, Agama divAkara pU. bA.. janakamuni ma.sA. tathA niDaravaktA pU. jagadIzamuni ma.sA. ke jeoe mane haMmezA amI najare nihALI che, te sarva pUjyazrIoe samaye-samaye hita zikSAonuM dAna karyuM che. A bhAvAnuvAdanA kAryano zubhAraMbha jeonA vAtsalya viveka bharyA sAMnidhyamAM thayo, mArA mahad bhAgye jemanuM AjJA sAMnidhya maLyuM, jenA aMtaranA AzIrvAda niraMtara anubhavuM chuM evA adhyAtma yogIrAja dhyAna sAdhaka pU.bA.bra. zrI hasamukhamuni ma.sA. tapasvIratna saraLamanA bA.bra. pU. gajendramuni ma.sA. ane zAsana prabhAvaka pU. bA. bra. namramuni ma.sA. Adi sarva guru baMdhuone to huM zuM visaruM? emanI paNa sadA sadbhAvanA rahI che. saMskAradAtrI gurumAtAmaha maMgalamUrti pUjyavArA zrI muktAbAI ma.sa. ane apramattabhAva sevI mArA khAsa upakArI bhAvayoginI pU. bA. bra. lIlamabAI ma.sa. e mArAmAM apUrva saMskAronuM siMcana karyuM che. A Agama anuvAda bhAvanAnA udbhAvikA pU. bA. bra. uSAbAI ma.sa.nuM RNa mArA aMtaramAM aMkita che. mArA parama upakArI guNImaiyA jeonA hRdaye mArA mATe snehanI ajasa saravANI vahI rahI che, jeoe mane haMmezAM uttama kAryo prati prerI che, prazaMsI che, mArI hara bhAvanAnA sAkSI pU. bA.. zrI bhAratIbAI ma. sa. (bApajI)nI mamatAe mane saMyamanI vATa dekhADI che, pratyakSa parokSa preraNAdAtrI evA mama sahodarI ane gurubhaginI sva. pU. bA.bra. harSidAbAI ma.sa. Adi sarva gurutattvanA zrI caraNe zraddhA bharyA vaMdana !!! Agama saMpAdananA apadaka chatAM sarve sarvA Agama manISI pU. bA. bra. zrI trilokamuni ma.sA. ke jeonA pitRhRdaye mArA prati haMmeza putrIvat bhAvanA rahI che. pradhAna saMpAdikA guruNImaiyA pU. bA. bra. lIlamabAI ma.sa. tathA sahasaMpAdikA zrutajJAnanA mArA bhUtapUrva sahAdhyAyI sAdhvI zrI DaoN. AratI ane zrI subodhikAjI Adi saMpAdaka maMDaLe A Agamane pArasa sparza ApI so TacanuM suvarNa banAvyuM che. teozrIne mArA ahobhAvapUrvakanA vaMdana. A bhagIratha kAryamAM mArA kSaNekSaNanA mUka sAthI, sahayogI pIThabaLasamA pU. bA.bra. priyadarzanAbAI svAmI, zrI vidubAI ma. ane zrI rUpalabAI ma. ne paNa mArA bhAvabharyA vaMdana. A take mArA parama hitasvI pU. bA. bra. zrI urmibAI svAmInA upakArane paNa hRdayathI vaMdu chuM. 44 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghATakopara hiMgavAlA sthA. jaina saMgha saMcAlita zramaNI vidyApIThanA pitRvatsala moTA paMDitajI zrImAna zobhAcaMdajI bhArilla temaja nAnA paMDitajI zrI rozanalAlajI jaina, A baMne paMDitono jJAnanA kSetre mArI zrutadaSTi kholavAmAM mahatvano phALo che, mArA mATe teozrIno upakAra avismaraNIya che. jeoe apAra vAtsalya saha uttama saMskAra temaja dharmabhAvanAnA bIjanuM mArAmAM vAvetara karyuM che evA mAta--tAta sva. zrI lIlAvaMtIbena ane sva. zAMtilAla mULacaMda TIMbaDIyAnI yAvat jIvana RNI chuM. zarUAtathI laIne aMta sudhI mArA kAryane vega ApavAmAM tathA bhASA doSane zuddha karI sajAvI kaDIbaddha karavAmAM sahayogI sAkSara DaoN. zrI rasikabhAI mahetA (jagaDuzA--ghATakopara) tathA zrI azokabhAI jayaMtilAla ajamerA (rAjAvADI- ghATakopara) prati ahobhAvanI lAgaNI anubhavuM chuM. A tabakke guruprANa phAunDezana dvArA AgamanuM prakAzana karI rahelA bhAmAzA zrI ramaNikabhAI zAha, pramukha zrI caMdrakAMtabhAI zeTha tathA mudraka zrI nehalabhAIne mArA hAdirka sAdhuvAda saha dhanyavAda che. vRttikAra AcArya zrI malayagiri, yuvAcArya madhukara mizrImalajI ma.sA. tathA pUjyavara zrI jJAnamuni ma.sA. Adi prati paNa anugrahita chuM. A Agamane graMthArUDha karavAnA yazabhAgI zrutAdhAronI zrutabhakti ane gurubhaktine anekazaH abhinaMdana saha sAdhuvAda. sarva nAmI anAmI kRtajJajanonI sneha sikta sahAye AvA gahana AgamanA bhAvonuM yatkiMcit avagAhana karI-karAvI zakI chuM; te sarvane kRtajJabhAve vaMdanA... abhivaMdanA !!! mArI chadmasthatA tathA alpamatine kAraNe jinAjJA viruddha kaMIpaNa lakhANuM ke AlekhANuM hoya to trividhe triyoge micchAmi dukkaDam.... 45 -gurupAda padmareNu bhAratazizu sAdhvI sudhA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 svAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI krama viSaya asvAdhyAya kAla eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 11 12-13 AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya) akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha [phUTelA IMDA hoya to traNa prahara] maLa-mUtranI durgadha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya]. caMdragrahaNa-khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI 21-28] saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta 29-3ra [noMdha:- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.] 46 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dhanavAyA sUtra zrI sUtra zrI dhannavAyA zrI pA sUtra zrI dhannavAyA sUtra zrI dhannavAyA sUon zrI dhannAvAdhA sUtra zrI dhanatra yI sAzA sUtra zrI pAtravAyA ra tra zrI dhanavAyA sUtra zrI dhanavAyA sUtra zrI dhanavAzA sUtra zrI dhanavAyA sUtra DsUtra zrI pannavAyA sUtra zrI dhannavAyA sUtra pannavaNA zrI pannavAyA sUtra zrI pannavAyA sUtra nA rogamavA che pAka zrI pannavAyA sUtra zrI dhanavAzA sUtra zrI paka vivara rada zrI pannavAraNa sUtra zrI pannavANA satra zrI ) bhAga - 2 pada : 6 thI 20 mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa ja javAdikA, bAika A utkAlika sUtra che. tenA mULa pAThano svAdhyAya asvAdhyAyakAlane choDIne game tyAre thaI zake che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThTha pada: vyutkrAMti che. chaDuM pada paricaya hi che. cheka che. eka che je cheka che. ra che che. cheka cheche. ka A padanuM nAma vyutkrAMti pada . vyutkrAMti- vi + ut + krAMti = vyutkrAMti. vyutkrAMti eTale utpatti ane udvartanA, utpanna thavuM ane AyuSyanuM pUrNa thavuM. tAtparya e che ke manuSyAdi gatimAM AvavArUpa Agati ane manuSyAdi gatimAMthI nIkaLI anyatra javArUpa gati; A baMneno samAveza vyutkrAMti zabdamAM thAya che. prastuta padamAM carcita viSayomAM jIvonI gatAgata e mukhya viSaya che. A padamAM varNita viSayonA ATha dvAra che. te dvArono nAmollekha prathama sUtra(gAthA)mAM che. (1) dvAdaza dvAra-sAmAnyarUpe cAre gatinI apekSAe jIvonA upapAta ane udvartanAno virahakAlabAra muhUrtano che. (2) cataviMzati hAra-jIvonA prabheda sahitano utpatti ane udvartanAno virahakAla mukhyatve covIsa muhUrtano che. (7) sAntara dvAra- 24 daMDakanA jIvomAM sAntara ane niraMtara utpatti ane udvartana thAya che. (4) eka samaya dvAra- eka samayamAM keTalA jIvonI utpatti ane udvartana thAya che, tenuM kathana che. (5) kolAra- jIva kyAMthI AvIne utpanna thAya che? () uddavartanA dvAra- jIva vartamAna bhavamAMthI mRtyu pAmI kayA bhavamAM jAya che? (7) pArabhavikAyuSya dvAra- AgAmI bhavanuM AyuSya jIva vartamAna bhavamAM kyAre bAMdhe che? (8) AkarSa dvAra- AyuSya baMdhanA prakAra, keTalA AkarSomAM jIva, gati, jAti Adi nAma viziSTa AyuSya karma bAMdhe che? tathA nyUnAdhika AkarSovALA AyuSyabaMdhaka jIvonA alpabahatvanI vicAraNA karavAmAM AvI che. A rIte A padamAM jIvonI utpatti ane maraNanA virahakAlanuM jIvonI Agati ane gatinuM ane vividha sthAnomAM utpanna thavA mATe AyuSyabaMdha, AyuSyabaMdhakAla vagere viSayonuM spaSTIkaraNa karela che. prastuta padanA karo dvAramAM jIvanA je bhedonA AdhAre Agati-gatinuM vizleSaNa karavAmAM AvyuM che, tenI saMkhyA 110 thAya che. sUtrapAThamAM saMkhyAnI gaNatarI karavAnI paddhati nathI, tyAM to mAtra jIvanA bheda ja batAvavAmAM AvyA che, paraMtu samajavA ane yAda rAkhavAnI sugamatA mATe AcAryoe varNananA AdhAre jIvonA bhedonI saMkhyAonuM saMkalana karyuM che. thokaDAomAM jIvanA pa3 bhedanA AdhAre jIvonI Agati ane gati batAvavAmAM AvI che te te thokaDA gatAgatanA nAme prasiddha che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 chaThThuM pada : vyutkrAnti TaP/IPPPPPPP/E viSaya sUcaka ATha dvAro - 1 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bArasa caDavIsAiM, saaMtaraM egasamaya katto ya / uvvaTTaNa parabhaviyAuyaM ca, aTTheva AgarisA // 1 // gAthArtha- (1) dvAdaza (bAra) (2) covIza (3) sAntara (aMtara sahita) (4) eka samaya, (5) kyAMthI ? (6) urtanA (7) parabhava saMbaMdhI AyuSya ane (8) ATha AkarSa, A ATha viSaya nirUpaka dvAra che. vivecana : prastuta sUtra(gAthA)mAM A padanA varNita samasta viSayonA nirUpaka ATha dvAronuM saMkalana che. (1) dvAdaza- A dvAramAM cAra gatinA jIvonA upapAta ane urtanAnA arthAt janma ane maraNanA virahakAlanuM kathana che. teno virahakAla bAra muhUrtano hovAthI A dvAranuM nAma 'dvAdaza' che. (2) covIsa- A dvAramAM 24 daMDakanA jIvonA virahakAlanuM nirUpaNa che. temAM sahu prathama ratnaprabhA pRthvInA nArakIonA virahanuM kathana che. teno viraha 24 muhUrtano hovAthI A dvAranuM nAma 'covIsa' che. (3) sAntara- sAntara ke nirantara utpanna thatAM covIsa daMDakanA jIvonI utpattinuM varNana che, tethI tenuM nAma 'sAntara dvAra' che. (4) eka samaya- A dvAramAM eka samayamAM utpanna thatAM 24 daMDakanA jIvonI saMkhyAnuM spaSTIkaraNa che. tethI tenuM nAma 'eka samaya' che. (5) jto - A dvAramAM 24 daMDakanA jIvonI utpatti-kyAMthI AvIne utpanna thAya ? arthAt AgatinuM vistRta varNana che, tethI tenuM nAma 'katto dvAra' che. (6) urtanA- A dvAramAM 24 daMDakanA jIvo mRtyu pAmIne jyAM jAya che, te gatinuM pratipAdana che, tethI tenuM nAma 'urtanA' che. (7) parabhava AyuSya- A dvAramAM parabhavanA AyuSyanA baMdhakAlane samajAvyo che, tethI tenuM nAma 'parabhavAyuSya' che. (8) ATha AkarSa- A dvAramAM AyuSyabaMdha samayanA AkarSonuM(Ayu baMdha mATe karmapudgala grahaNa-kheMcavA ane bAMdhavAnI prakriyAnuM) nirUpaNa che, tethI tenuM nAma 'AkarSa' che. (1) dvAdaza dvAra : cAra gatimAM utpatti ane maraNano virahakALa : 2 NirayagaI NaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNaNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! narakagatimAM utpattino virahakAla keTalo che ? uttara- he gautama! Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThuM pada : vyutkrAMti jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrtano utpattino virahakALa che. 3 tiriyagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNaNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / 3 bhAvArtha - prazna- he bhagavan ! tiryaMcagatimAM utpattino virahakAla keTalo che ? uttara- he gautama! tenI utpattino virahakAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrtano che. 4 maNuyagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNaNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! manuSyagatimAM utpattino virahakAla keTalo che ? uttara- he gautama! tenI utpattino virahakAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrtano che. 5 devagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNaNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! devagatimAM utpattino virahakAla keTalo che ? uttara- he gautama ! tenI utpattino virahakAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrtano che. 6 siddhagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA sijjhaNayAe paNNattA ? goyamA ! jahaNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM chammAsA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! siddhagatimAM siddha thavAno viraha kAla keTalo che ? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsano virahakAla che. 7 NirayagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvvaTTaNAe paNNattA ? goyamA ! jahaNaNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! narakagatimAM maraNano virahakAla keTalo che ? uttara- he gautama ! tenA maraNano virahakAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrtano che. 8 tiriyagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvvaTTaNAe paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! tiryaMcagatimAM maraNano virahakAla keTalo che ? uttara- he gautama ! tenA maraNano virahakAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrtano che. 9 maNuyagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvvaTTaNAe paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! manuSyagatimAM maraNano virahakAla keTalo che ? uttara- he gautama! tenA maraNano virahakAla jaghanya eka samaya utkRSTa bAra muhUrtano che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 10 devagaINaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvvaTTaNAe paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! devagatimAM maraNano virahakAla keTalo che? uttara- he gautama! tenA maraNano virahakAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrtano che. vivecana : prastuta sutromAM narakAdi cAra gati ane pAMcamI siddhagatinA jaghanya-utkRSTa utpatti saMbaMdhI virahakALanuM tathA siddhagatine choDI cAra gatinA maraNa saMbaMdhI virahakALanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A saMsAramAM anaMta jIvo paribhramaNa karI rahyA che. te jIvonA janma-maraNa cAre gatimAM cAlu hoya ja che. tema chatAM kyAreka evo samaya Ave ke jyAre te te gatimAM eka paNa jIva janma ke maraNa pAmatA na hoya. je samaye eka paNa jIvanuM janma maraNa na hoya, te kAlane virahakAla kahe che. janmanA virahakAlane upapAta virahakAla ane mRtyunA virahakAlane udvartanA virahakAla kahe che. upapAta virahakAlaH- te-te gatimAM jeTalA samaya sudhI eka paNa navo jIva janma dhAraNa na kare; teTalA samayane te-te gatino upapAta virahakALa kahe che. narakagati virahakAla- jeTalA samaya sudhI samuccaya narakagatimAM- sAte narakamAMthI koI paNa narakamAM navA nairayikano janma na thAya, teTalA kAlane narakagatino upapAta virahakALa kahe che. narakAdi cAre ya gationo ochAmAM ocho upapAta virahakALa eka samaya ane vadhumAM vadhu bAra muhUrtano che arthAt bAra muhUrta sudhI narakagatimAM eka paNa navo nArakI utpanna thato nathI. bAra muhUrta pachI sAta narakamAMthI koI paNa narakamAM eka ke aneka jIvo avazya utpanna thaI jAya che. tiryaMcagati virahakAla- tiryaMcagatimAM pAMca sthAvara jIvomAM niraMtara janma-maraNa thayA ja kare che. tethI tyAM janma-maraNano viraha nathI. paraMtu sUtrakAre tiryaMcagatimAM bAra muhUrtano virahakAla kahyo che, te anya gatimAMthI tiryaMcagatimAM thatAM janma-maraNanI apekSAe kahyo che arthAt utkRSTa bAra muhUrta sudhI anya traNa gatino eka paNa jIvatiryaMca gatimAM janma dhAraNa karato nathI. A rIte manuSya ane devagatimAM paNa utkRSTa bAra muhUrtano virahakAla gatinI apekSAe che. siddhagatino upapAta virahakALa utkRSTa che mAsano che. cha mAsa pachI koI paNa eka jIva avazya siddha thAya che. A rIte samuccaya cAre gatino upapAta virahakALa utkRSTa bAra muhUrtano che ane siddhagatimAM cha mAsano che. udavartanA virahakALa:- uddavartanA eTale narakAdi gatimAMthI nIkaLavuM. jeTalA samaya sudhI nArakAdi jIvo pota-potAnI gatimAMthI mRtyu pAmIne na nIkaLe, teTalA kALane udvartanA virahakALa kahe che. udvartanA virahakALa paNa upapAta virahakALanI jema ja utkRSTa bAra muhUrtano hoya che. kyAreka utkRSTa bAra muhUrta sudhI sAta narakamAMthI eka paNa nairayikanuM mRtyu thatuM nathI. tiryaMca gatimAM paNa kayAreka bAra muhUrta sudhI tiryaMcagatino eka paNa jIva mRtyu pAmIne anya gatimAM jato nathI. tethI tiryaMcagatino udvartanA virahakAla bAra muhUrtano che. te ja rIte manuSya ane devagatino paNa bAra-bAra muhUrtano udvartanA virahakAla che. siddhonI sthiti sAdi anaMtakAlanI che, tethI siddhagatimAM udavartana nathI ane teno virahakALa paNa nathI. siddhajIva sadAkALa siddha ja rahe che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti (2) yatuvizati dvAra : 24 mAM pati-bharAno viraSIG:11 rayaNappabhA-puDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! ratnaprabhA pRthvInA naiyikIno 64pAta-utpattino vi24o che? uttara- he gautama! tenI utpattino virahakAla jaghanya eka samaya ane utkRSTa 24 muhUrtano che. |12 sakkarappabhA-puDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNatA? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM satta rAiMdiyANi / bhAvArtha:-prazna-bhagavana! zarAmA ethvInA narayiDIno 64pAta vi24A do cha? 612he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa sAta rAtri-divasano che. 13 vAluyappabhA-puDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM addhamAsaM / bhAvArtha:-- bhagavana! vAsupramA pRthvInA naiyiDIno pAta vido cha? 612he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa addhamAsa-15 ahorAtrino che. |14 paMkappabhA-puDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM mAsaM / bhAvArtha:-prazna- he bhagavan ! paMpramA pRthvInA naiviDIno 64pAta vi27 so cha ? 612he gautama! jaghanya eka samaya, utkRSTa eka mAsano che. 15 dhUmappabhA-puDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM do mAsA / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! dhUmaprabhA pRthvInA narayiono 64pAta virAma locha ? 6ttrhe gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa be mAsano che. 16 tamA-puDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM cattAri mAsA / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! tama:pramA pRthvInA naiyiDIno pAta vi264 240 cha ? 612he gautama! jaghanya eka samaya, utkRSTa cAra mAsano che. [17 ahesattamA-puDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM ega samaya, ukkoseNaM chammAsA / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! tamastamA pRthvInA naiyiAno pAta vi24 240 cha? 612he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsano che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavazA sUtra : bhAga -2 18 asurakumArANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNaNaM egaM samayaM, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / S bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! asuraDumAra hevono upapAta virahAsa DeTalo che ? uttara - he gautama! jaghanya eka samaya, utkRSTa covIza muhUrtano che. 19 NAgakumArA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNaNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / evaM suvaNNakumArANaM vijjukumArANaM aggikumArANaM dIvakumArANaM udahikumArANaM disAkumArANaM vAGakumArANaM thaNiyakumArANa ya patteyaM patteyaM jahaNNeNaM evaM samayaM, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nAgaDubhAra hevono upapAta viraDaDAsa DeTalo che ? uttara - he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrtano che. A ja rIte suvarNakumAra, vidyutsumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra ane stanitakumAra devomAM pratyekano upapAta virahakALa jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIza muhUrtano hoya che. 20 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! aNusamayamavirahiyaM uvavAeNaM paNNattA / evaM AkAiyANa vi teDakAiyANa vi vAukAiyANa vi vaNassaikAiyANa vi aNusamayaM avirahiyA uvavAeNaM paNNattA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvI DAyiGa lavono upapAta virauDAsa DeTaso che ? uttara - he gautama! te jIvo pratisamaya avirahita upapAtavALA hoya che arthAt teno upapAta niraMtara thato ja rahe che. A rIte aTkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika jIvo paNa avirahita upapAtavALA che arthAt pAMce sthAvaramAM niraMtara janma thAya che. 21 beiMdiyA NaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNaNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM aMtomuhuttaM / evaM teiMdiya cauriMdiyA | bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! jendriya lavono upapAta viraDaDAsa DeTalo che ? uttara - he gautama! jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrtano che. te ja rIte teindriya ane caurendriyanA upapAta virahakALanA viSayamAM samajI levuM joIe. 22 sammucchima-paMceMdiya-tirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM aMtomuhuttaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! saMmUrcchima paMcendriya tiryaMcayonika jIvono upapAta virahakAla keTalo Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti / 7 / cha ? 612-gautama ! dhanya meM samaya bhane utkRSTa aMtarbhUtanI cha. 23 gabbhavakkaMtiya-paMceMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! garbhaja paMcendriya tiryaMcayonikono upapAta virahakAla keTalo che? uttara- he gautama! jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra muhUrtano che. 24 sammucchimamaNussA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA! jahaNNeNaM egaM samaya, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / bhAvArtha :--- bhagavan ! saMbhUmi manuSyono 64pAta vi29 2so cha ? 612-3 gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrtano che. 25 gabbhavakkaMtiyamaNussANaM NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! 4 manuSyono 65pAta vi2914 so cha ? uttara- gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrtano che. 26 vANamaMtarANaM NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / bhAvArtha :-prana-mAvan ! vAyavyaMta hevono 64pAta vi24A do cha ? 6ttara- gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrtano che. 27 joisiyANaM NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! yotiSI hevono 644Ata vi24 so cha ? ta2- gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrtano che. 28 sohamme kappe devA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / bhAvArtha:- prazna-bhagavana ! saudharbha panavono 64pAta virAsamocha? 612-3 gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrtano che. 29 IsANe kappe devANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / bhAvArtha :- prazna-De mAvan ! nayana vono 65pAta vi24 do cha ? 12-De gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrtano hoya che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zrI pazavazA sUtra : bhAga -2 30 saNakumAradevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNNaNaM egaM samayaM, ukkoseNaM Nava rAiMdiyAiM vIsA ya muhuttA / bhAvArtha : 1 :- prazna - he bhagavan ! sanatkumAra devaloDanA hevono upapAta virahAsa DeTaso che ? uttrhe gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa nava rAtri-divasa ane vIsa muhUrtano che. |31 mAhiMdadevANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM bArasa rAiMdiyAiM dasa muhuttA / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! mAhendra hevaloDanA hevono upapAta virahANa DeTalo che ? uttara - he gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra rAtri-divasa ane dasa muhUrtano che. 32 baMbhaloe devANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM addhatevIsaM rAiMdiyAI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! brahma hevaloDanA hevono upapAta virahAsa DeTaso cha ? uttara- De gautama ! eka samaya, utkRSTa sADA bAvIsa rAtri-divasano che. 33 laMtagadevANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM paNatAlIsaM rAiMdiyAiM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! sAMta ThevaloDanA hevono upapAta virahAsa DeTaso cha ? uttara- he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa pIstAlIsa rAtri-divasano che. |34 mahAsukkadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asIiM rAiMdiyAiM / bhAvArtha: :- prazna - he bhagavan ! mahAzu hevaloDanA hevono upapAta viraDaDAsa DeTalo che ? uttara - he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa 80 rAtri-divasano che. 35 sahassAradevANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM rAiMdiyasayaM / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! sahasAra hevaloDanA hevono upapAta virauDAna DeTalo che ? uttara - he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa 100 rAtri-divasano che. 36 ANayadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM saMkhejjA mAsA / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! khAnata devaloDanA hevono upapAta virauDAsa DeTalo che ? uttara - he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA mAsano che. 37 pANayadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNaNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM saMkhejjA mAsA / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! prAta vasonA hevono pAta vi24Ara 28o cha? 612-3 gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA mAsano che. 38 AraNadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA? goyamA !jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM saMkhejjA vAsA / bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! ArahevalAnA hevono 64pAta virATado cha? 612-3 gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA varSono che. 39 accuyadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNa paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM saMkhejjA vAsA / bhAvArtha:-pra- bhagavan ! ayyuta vasovono 55Ata vi264 2so cha ? 612-3 gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAnA varSono che. 40 heTThimagevejjagadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNapaNNattA ? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM saMkhejjAI vaasstaaii| bhAvArtha:-prazna-bhagavana! adhastana graiveyanA hevono 64pAta virahAudo cha? 6tta2-3 gautama ! jaghanya eka samaya, utkRSTa saMkhyAtA so varSono che. 41 majjhimagevejjagadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNapaNNattA ? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM saMkhejjAiM vaasshssaaiN| bhAvArtha :--- 3 mAvan ! madhyama aveyana vono pAta virATado cha ? 612-3 gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA hajAra varSono che. 42 uvarimagevejjagadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM saMkhijjAI vAsasayasahassAI / bhAvArtha:- - bhagavan ! 6paritana avayanA hevono 64pAta virATaso cha ? 612- gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA lAkha varSono che. 43 vijaya-vejayaMtajayaMtaaparAjiyadevANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vijaya, vaijayanta, jayaMta ane aparAjita devalokanA devono upapAta virahakAla keTalo che? uttara- he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta kAlano che. 44 savvaTThasiddhagadevA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA? goyamA! jahaNNeNaM ega samayaM, ukkoseNaM paliovamassa saMkhejjaibhAgaM / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! sapathasiddha vimAnanA hevono 6 vi2444 so cha ? 612 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI pannavaNA sUtra : bhAga-2 he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa palyopamanA saMkhyAtamA bhAgano che. | 45 siddhANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA sijjhaNayAe paNNattA ? goyamA ! jahaNaNaM egaM samayaM, ukkoseNaM chammAsA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! siddha jIvono sidgha thavAno virahakAla keTalo che ? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsano che. 46 rayaNappabhApuDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvvaTTaNAe paNNattA ? goyamA ! jahaNeNa egaM samayaM, ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttA / evaM siddhavajjA uvvaTTaNA vi bhANiyavvA jAva aNuttarovavAiya tti / NavaraM joisiyavemANiesu cayaNaM ti abhilAvo kAyavvo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! ratnaprabhA pRthvInA nairayikono urtanA-maraNano virahakAla keTalo che? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrtano che. je rIte upapAta virahanuM kathana karyuM che, te ja rIte siddhone choDI anuttaraupapAtika devo sudhI urtanA virahakAla paNa kahevo joIe. vizeSatA e che ke jyotiSka ane vaimAnika devonA nirUpaNamAM urtanAnA sthAne cyavana' zabdano prayoga karavo joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIvonA janma-maraNanA virahakAlanI prarUpaNA karavAmAM AvI che. prathama naraka pRthvI ane samuccaya narakagatino u5pAta virahakAla - prathama ratnaprabhA naraka pRthvIno upapAta virahakAla 24 muhUrtano che ane samuccaya narakagatino upapAta virahakAla bAra muhUrtano che. samuccaya narakagatimAM sAte narakanA naiyikono samAveza thAya che. tethI teno upapAta virahakAla prathama naraka pRthvI karatAM alpa samayano che. yathA- koI zALAmAM 8 divasa praveza niSedha karavAmAM Avyo hoya, to ATha divasa sudhI eka paNa vargamAM eka paNa bALakane praveza maLato nathI. te ja zALAnA prathama vargamAM paMdara divasano praveza niSedha hoya to paMdara divasa sudhI prathama vargamAM praveza na maLe paraMtu ATha divasa pachI anya vargamAM praveza maLe che. te ja rIte bAra muhUrta sudhI sAta narakamAMthI koI paNa narakamAM janma thato nathI, paraMtu bAra muhUrta pachI bIjI, trIjI Adi koI paNa narakamAM navA jIvono janma thAya che. A rIte eka naraka pRthvInA upapAta virahakAlathI samuccaya narakagatino upapAta virahakAla alpa samayano che. nosanemAppui payaLa :- jyotiSka ane vaimAnika A baMne prakAranA devonA mRtyu mATe 'cyavana' zabdano prayoga karavo joIe. cyavanano artha che nIce AvavuM. jyoti devo tirachAlokanI ApaNI A pRthvIthI upara che ane vaimAnika devo UrdhvalokamAM che. tyAM rahelA te devo mRtyu pAmI tirachAlokamAM manuSya ke tiryaMca paMcendriyapaNe janma dhAraNa kare che. te devo potAnA sthAnathI(uparathI) nIce Ave che, tethI tenA mRtyune zAstrakAra cyavana kahe che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti [ 11 ] | | | | | | | | -- - - - - | ke | | 24 daMDakanA jIvonI utpatti ane maraNa saMkhyA tathA virahakAla:jIva prakAra jaghanya | utkRSTa jaghanya utpatti | utkRSTa utpatti virahakALa | virahakALa | saMkhyA saMkhyA samuccaya naraka gati eka samaya 12 muhUrta eka, be ke traNa asaMkhyAta samuccaya tiryaMca gati eka samaya | 12 muhUrta | eka, be ke traNa | anaMta samuccaya manuSya gati eka samaya | 12 muhUrta | eka, be ke traNa | asaMkhyAta samuccaya deva gati eka samaya 12 muhUrta | | eka, be ke traNa asaMkhyAta siddha gati eka samaya | cha mAsa | | eka, be ke traNa | 108 prathama naraka pRthvI eka samaya | ra4 muhUrta eka, be ke traNa asaMkhyAta bIjI naraka pRthvI eka samaya | 7 ahorAtra | eka, be ke traNa | asaMkhyAta trIjI naraka pRthvI eka samaya | 15 ahorAtra | eka, be ke traNa | asaMkhyAta cothI naraka pRthvI eka samaya 1 mAsa | eka, be ke traNa | asaMkhyAta pAMcamI naraka pRthvI eka samaya | - 2 mAsa | eka, be ke traNa | asaMkhyAta chaThThI naraka pRthvI eka samaya | 4 mAsa | eka, be ke traNa | asaMkhyAta sAtamI pRthvI eka samaya | 6 mAsa eka, be ke traNa asaMkhyAta bhavanapati,vyaMtara, jyotiSIdeva eka samaya | 24 muhUrta | eka, be ke traNa asaMkhyAta pahelo-bIjo devaloka eka samaya 24 muhUrta | eka, be ke traNa asaMkhyAta trIjo devaloka eka samaya 1 9 divasa 20 muhUrta] eka, be ke traNa | asaMkhyAta cotho devaloka eka samaya | 12 divasa 10 muhUrta | eka, be ke traNa | asaMkhyAta pAMcamo devaloka eka samaya radivasa | eka, be ke traNa | asaMkhyAta chaThTho devaloka eka samaya] ___45 ahorAtra | eka, be ke traNa | asaMkhyAta_ sAtamo devaloka eka samaya | 80 ahorAtra | eka, be ke traNa | asaMkhyAta AThamo devaloka | eka sayama | 100 ahorAtra | eka, be ke traNa | asaMkhyAta navamo-dasamo devaloka | eka samaya | saMkhyAtamAsa | eka, be ke traNa | saMkhyAta agiyAramo-bAramo devaloka | eka samaya | saMkhyAtAvarSa | eka, be ke traNa | saMkhyAta eka thI traNa greveyaka eka samaya | saMkhyAtA 100 varSa | eka, be ke traNa | saMkhyAta cArathI cha raiveyaka samaya | saMkhyAtA 1000 varSa | eka, be ke traNa | saMkhyAta sAta thI nava raiveyaka eka samaya | saMkhyAtA lAkha varSa | eka, be ke traNa | saMkhyAta cAra anuttara vimAna eka samaya | asaMkhyAta kALa | eka, be ke traNa | saMkhyAta sarvArthasiddha vimAna eka samaya |patyano asaMkhyAtamo | eka, be ke traNa | saMkhyAta | _| | | - - - | - | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | IS | | EE E EE E PS 6 | | | | | | | | | | | | | | | | | | e | | | | | | | | | bhAga Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 nathI | _ _ _ __. | nathI ? nathI |dA. |4| | | | jIva prakAra jaghanya | utkRSTa | jaghanya utpatti utkRSTa utpatti virahakALa | virahakALa | saMkhyA | saMkhyA cAra sthAvara nathI niraMtara asaMkhyAta | vanaspatikAya niraMtara anaMta - - 3 vikale, asaMjJI tiryaMca aMtarmuhUrta | eka, be ke traNa | asaMkhyAta saMjJI tiryaMca paMcendriya eka samaya 12 muhUrta | eka, be ke traNa | asaMkhyAta saMmUrchAima manuSya eka samaya 24 muhUrta | eka, be ke traNa | asaMkhyAta garbhaja manuSya eka samaya | 12 muhUrta | eka, be ke traNa | saMkhyAta * ahIM utpatti ane maraNanI jaghanya-utkRSTa saMkhyA eka samayanI apekSAe che. (3) sAntara dvAra:jIvonI sAntara-nirantara utpatti ane udvartana:|47 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvavajaMti, NiraMtaraM uvavajaMti? goyamA ! saMtaraM pi uvavajjati, NiraMtaraM pi uvavajjaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nairayiko sAntara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttarahe gautama! sAntara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. |48 tirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvavajjaMti, NiraMtaraM uvavajjati? goyamA! saMtaraM pi uvavajjati, NiraMtaraM pi uvavajaMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tiryaMcayoniko zuM sAtara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttara- he gautama! sAttara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpana thAya che. 49 maNussA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvavajjati, NiraMtaraM uvavajaMti? goyamA ! saMtaraM pi uvavajjati, NiraMtara piuvavajjati / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! manuSyo zuM sAMtara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttarahe gautama! sAMtara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. 50 devA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvavajaMti, NiraMtaraM uvavajjati ? goyamA ! saMtaraM pi uvavajjati, NiraMtaraM pi uvavajjati / bhAvArtha:-prazna- he bhagavana! devo zuM sAMtara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttara- he gautama! sAMtara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. 51 rayaNappabhApuDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvavajjaMti, NiraMtaraM uvavajjati? goyamA ! saMtaraM piuvavajjaMti, NiraMtaraM piuvavajjati / evaM jAva ahesattamAe saMtaraM pi uvavajjaMti, NiraMtaraM pi uvavajjaMti / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti | 10 | bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! zuM ratnaprabhA pRthvInA nairayiko sAMtara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttara- he gautama! sAMtara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. te ja rIte sAtamI naraka pRthvI sudhInA nairayiko sAMtara paNa utpana thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. 52 asurakumArA NaM bhaMte ! devA kiM saMtaraM uvavajjaMti, NiraMtaraM uvavajjati? goyamA! saMtaraM piuvavajjati.NiraMtaraM piuvavajjati / evaM jAvathaNiyakumArA saMtaraM piuvavajjati, NiraMtaraM pi uvvjjti| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! asurakumAra devo zuM sAMtara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttara- he gautama! sAMtara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. A rIte svanitakumAra devo sudhI sAMtara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. 53 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvavajjaMti, NiraMtaraM uvavajaMti? goyamA !No saMtaraM uvavajjati, NiraMtaraM uvavajjati / evaM jAvavaNassaikAiyA No saMtaraM uvavajjaMti, NiraMtaraM uvavati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo zuM sAMtara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttara-he gautama!sAMtara utpanna thatA nathI, paraMtu niraMtara utpanna thAya che. A ja rIte vanaspatikAyika sudhInA jIvo sAntara utpanna thatA nathI, paraMtu niraMtara utpanna thAya che. 54 beiMdiyA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvavajjati,NiraMtaraM uvavajjati? goyamA ! saMtaraM pi uvavajjati, NiraMtaraM pi uvavajjati / evaM jAvapaMceMdiyatirikkhajoNiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavana! beindriya jIvo zuM sAMtara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttara- he gautama! sAMtara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. A ja rIte paMcendriya tiryaMcayoniko sudhI jANavuM joIe. 55 maNussA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvavajjati, NiraMtaraM uvavajjati? goyamA ! saMtaraM pi uvavajati, NiraMtara piuvavajjati / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! manuSyo zuM sAtara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che? uttarahe gautama ! sAMtara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. 56 evaM vANamaMtarA joisiyA sohammaIsANasaNaMkumAsmAhida-baMbhaloyalaMtaga-mahAsukka sahassA-ANayapANaya-AraNa-accuyaheTThimagevejjaga-majjhimagevejjaga-uvarimagevejjagavijayavejayaMtajayaMtaaparAjitasavvaTusiddhadevA yasataraM piuvavajjaMti,NiraMtaraM piuvvjjti| bhAvArtha - A ja rIte vANavyaMtara, jyotiSI tathA saudharma, IzAna, sanaskumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMtaka, mahAzukra, sahasAra, ANata, prANata, AraNa, azruta, adhatana raiveyaka, madhyama greveyaka, uparitana raiveyaka,vijaya, vaijayanta, jayaMta, aparAjita ane sarvArthasiddhadevo sAMtara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa utpanna thAya che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 57 siddhA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM sijjhati, NiraMtaraM sijjhati ? goyamA ! saMtaraM pi sijjhati, NiraMtaraM pi sijjhati / 14 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! siddho zuM sAMtara siddha thAya che ke niraMtara siddha thAya che ? uttara- he gautama ! sAMtara paNa siddha thAya che ane niraMtara paNa siddha thAya che. 58 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM saMtaraM uvvaTTaMti, NiraMtaraM uvvaTTaMti ? goyamA ! saMtaraM pi uvvaTTaMti, NiraMtaraM pi uvvaTTaMti / evaM jahA uvavAo bhaNio tahA uvvaTTaNA vi siddhavajjA bhANiyavvA jAvavemANiyA / NavaraM joisiya-vemANiesu cayaNaM ti abhilAvo kAyavvo / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! naiyiko sAMtara urtana pAme che ke niraMtara urtana pAme che ? uttarahe gautama ! sAMtara paNa urtana pAme che ane niraMtara paNa urtana pAme che. A rIte jema utpattinA viSayamAM kathana karyuM che, temaja siddhone choDIne zeSa vaimAnika sudhInA sarva jIvo saMbaMdhI urtanAnA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vizeSatA e che ke jyotiSI ane vaimAnika devo mATe 'cyavana' zabdano prayoga karavo joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM covIsa daMDakanA jIvo ane siddhonI sAMtara ane niraMtara utpatti ane urtanAnI prarUpaNA che. sAMtara-niraMtara :- vyavadhAna sahita jIvonI utpatti thAya, tene sAMtara utpatti kahe che. yathA- prathama samaye koI jIva janma pAme pachI 2,3,4 Adi samayamAM eka paNa jIva te sthAnamAM utpanna na thAya ane tyAra pachI punaH utpanna thAya to te sAMtara utpatti kahevAya che. pratisamaya, lagAtAra, samaya mAtranA vyavadhAna vinA, jIvonI utpatti thAya, tene niraMtara utpatti kahe che. pAMca sthAvaromAM niraMtara utpatti ane urtana thayA kare che. zeSa sarva sthAnomAM jIvonI utpatti ane urtanA sAMtara paNa thAya che ane niraMtara paNa thAya che. (4) eka samaya dvAra H eka samayamAM utpatti ane urtananI saMkhyA : 59 raiyA NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevaiyA uvavajjaMti ? goyamA ! jahaNNeNaM ego vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejjA vA uvajjaMti / evaM jAva ahesattamAe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! eka samayamAM keTalA nairayiko utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! jaghanya eka, be, traNa, utkRSTa saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA nairayiko utpanna thAya che. A ja rIte yAvat sAta naraka pRthvI sudhI jANavuM joIe. 60 asurakumArA NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevaiyA uvavajjaMti ? goyamA ! jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejjA vA / evaM nAgakumArA jAva thaNiyakumArA vi bhANiyavvA / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti | 15 | bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! eka samayamAM keTalA asurakumAra devo utpanna thAya che? uttara- he gautama! jaghanya eka, be, traNa, utkRSTa saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA asurakumAra devo utpanna thAya che. A ja rIte nAgakumArathI laI svanitakumAra devo sudhI jANavuM joIe. 61 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevaiyA uvavajaMti ? goyamA ! aNusamayaM avirahiyaM asaMkhejjA uvavajjati / evaM jAvavAukAiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! eka samayamAM keTalA pRthvIkAyika jIvo utpanna thAya che? uttara- he gautama! pratisamaya, viraha vinA(aMtara vinA) asaMkhyAta jIvo utpanna thAya che. A rIte vAyukAyika jIvo sudhI kahevuM joIe. 62 vaNassaikAiyA NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevaiyA uvavajjaMti? goyamA ! saTThANuvavAyaM paDucca aNusamayaM avirahiyA aNaMtA uvavajjati ? paraDhANuvavAyaM paDucca aNusamayaM avirahiyA asaMkhejjA uvavajjati / bhAvArtha:-prazna- he bhagavan! eka samayamAM keTalA vanaspatikAyika jIvo utpanna thAya che? uttarahe gautama! svasthAnamAM (vanaspatikAyikamAMthI vanaspatikAyikamAM) utpattinI apekSAe pratisamaya niraMtara anaMta jIvo utpanna thAya che tathA parasthAnamAMthI(cAra sthavAramAMthI vanaspatikAyamAM) utpattinI apekSAe pratisamaya niraMtara asaMkhyAtA vanaspati jIvo utpanna thAya che. 63 beiMdiyA NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevaiyA uvavajjaMti? goyamA ! jahaNNeNaM ego vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejjA vA / __ evaM teiMdiyA cauridiyA sammucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyA gabbhavakkaMtiya-paMceMdiya tirikkhajoNiyA sammucchimamaNusA vANamaMtasjoisiyasohammIsANasaNaMkumAsmAhiMdabaMbhaloya laMtagamahAsukka sahassArakappadevA, ee jahA NeraiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! eka samayamAM keTalA beindriya jIvo utpanna thAya che? uttara- he gautama! jaghanya eka, be, traNa, utkRSTa saMkhyAtA ke asaMkhyAtA beindriya jIvo utpanna thAya che. A ja rIte te indriya, caurendriya, saMmUrchAima-asaMzI tiryaMca paMcendriya, garbhaja tiryaMca paMcendriya saMmUrchAima manuSya, vANavyaMtara, jyotiSI, saudharma, IzAna, sanaskumAra, mahendra, brahmaloka, lAMtaka, mahAzukra ane sahasAra kalpanA devo sudhInI prarUpaNA nairayikonI samAna jANavI joIe arthAt te jIvo jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa saMkhyAta ke asaMkhyAtA utpanna thAya che. 64 gabbhavakkaMtiyamaNusa-ANaya-pANaya-AraNa-accuya-gevejjaga-aNuttarovavAiyA ya ee jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA uvavajjati / bhAvArtha - garbhaja manuSyo, Anata, prANata, AraNa, ayyata devaloka, nava greveyaka ane pAMca anuttara vimAnanA devo jaghanya eka, be ke traNa, utkRSTa saMkhyAtA utpanna thAya che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 65 siddhA NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevaiyA sijhaMti? goyamA ! jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM aTThasayaM / bhAvArtha - praznahe bhagavana! eka samayamAM keTalA jIvo siddha thAya che? uttara- he gautama! jaghanya eka, be, traNa, utkRSTa eka so ATha jIvo siddha thAya che. 66 NeraiyA NaM bhaMte ! egasamaeNaM kevaiyA uvvaTuMti? goyamA !jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejjA vA uvvasa'ti / evaM jahA uvavAo bhaNio tahA uvvaTTaNA vi siddhavajjA bhANiyavvA jAva aNuttarovavAiyA / NavaraM joisiya vemANiyANaM cayaNeNaM abhilAvo kAyavyo / bhAvArtha - pragna- he bhagavan! eka samayamAM keTalA nairayiko udvartana-maraNa pAme che? uttara-he gautama! jaghanya eka, be, traNa utkRSTa saMkhyAta ke asaMkhyAtA udvartana pAme che. A rIte jema upapAtanA viSayamAM kahyuM, te ja rIte siddhone choDI anuttaraupapAtika devo parvatanA jIvonA uddavartanAnA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vizeSatA e che ke jyotiSka ane vaimAnika devA mATe udvartanAne badale 'cyavana' zabdano prayoga karavo joIe. vivecana : prastuta sUtromAM samasta saMsArI jIvonI eka samayamAM thatI utpatti ane udvartanAnI saMkhyA tathA siddhonI siddhatva prAptinI saMkhyAnuM nirUpaNa che. eka sAthe ekathI asaMkhyAta jIvonI utpatti :- sAta naraka, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, ekathI ATha devalokanA devo, traNa vikasendriya, saMjJI tiryaMca paMcendriya, asaMzI tiryaMca paMcendriya ane saMmUrchAima manuSyomAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa eka sAthe saMkhyAta ke asaMkhyAta jIvonI utpatti thAya che arthAt te te sthAnamAM kyAreka eka samayamAM eka jIvanI, kyAreka eka samayamAM asaMkhyAta jIvonI utpatti thAya che. eka sAthe ekathI saMkhyAta jIvonI utpatti - garbhaja manuSyo ane navamA devalokathI sarvArthasiddha vimAna sudhInA devomAM eka sAthe ekathI laI saMkhyAta jIvonI utpatti thAya che. garbhaja manuSyo saMkhyAtA che ane garbhaja manuSyo ja marIne navamA devalokathI sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thAya che, tethI te sthAnomAM eka sAthe kayAreka eka, be, traNa jIvonI ane kayAreka eka sAthe utkRSTa saMkhyAtA jIvonI utpatti thAya che. niraMtara asaMkhyAta jIvonI utpatti -pRthvI, pANI, agni ane vAyukAyamAM pAMca sthAvaranI apekSAe eka sAthe eka, be, traNa ke saMkhyAta jIvonI utpatti thatI nathI. te sthAnamAM eka sAthe pAMce ya sthAvaranA asaMkhyAta-asaMkhyAta jIvonI ja utpatti thAya che. eka sAthe anaMta jIvonI utpatti - sAdhAraNa vanaspatimAM anaMta jIvo che. vanaspatikAyika jIvonI apekSAe vanaspatimAM eka sAthe anaMta jIvo niraMtara utpanna thAya che. vanaspatikAyikono svasthAna-parasthAna utpatti-svasthAna-vanaspatInAM vanaspatitvavanaspatikAyika Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyakAMti 17 | jIva mRtyu pAmI punaH vanaspatikAyamAM ja utpanna thAya, to tene svasthAna upapAta kahe che ane vanaspati sivAyanA anya koI paNa kAyanA jIvo vanaspatimAM utpanna thAya, to tene parasthAna upapAta kahe che. vanaspatikAyikanA svasthAna utpattimAM niraMtara anata vanaspatikAyika jIvono u5pAta thato ja rahe che, kAraNa ke pratyeka nigodanA anaMta jIvomAMthI asaMkhyAtamA bhAganA jIvonuM niraMtara utpAda-udvartana thatuM ja rahe che ane te jIvo anaMta hoya che. parasthAna utpattinI apekSAe eTale cAra sthAvaramAMthI pratisamaya niraMtara asaMkhyAta jIvonI utpatti vanaspatikAyamAM thAya che, kAraNa ke pRthvIkAya Adi acakAyanA jIvo asaMkhyAta che. saMkSepamAM eka samayamAM vanaspatikAyamAMthI mRtyu pAmI vanaspatikAyamAM ja utpanna thanArA jIvo anaMta hoya che ane anya sthAvara kAyamAMthI mRtyu pAmI vanaspatikAyamAM utpanna thanArA jIvo asaMkhyAtA hoya che. (5) vatto (kula:) dvAra nairacikonI Agati:67 raiyA NaM bhaMte !kaohiMto uvavajjaMti? kiMNeraiehiMto uvavajjaMti?tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti, maNussehito uvavajjaMti, devehiMto uvavajjati? goyamA ! NeraiyA No NeraiehiMto uvavajaMti, tirikkhajoNiehiMto uvavajjati, maNussehiMto uvavajjaMti, No devehiMto uvavati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayiko kyAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM narayikomAMthI AvIne utpanna thAya che, tiryaMcayonikomAMthI AvIne utpanna thAya che, manuSyomAMthI AvIne utpanna thAya che ke devomAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama!nairayika, nairayikomAMthI AvIne utpanna thatA nathI, tiryaMcayonikamAMthI AvIne utpanna thAya che, manuSyomAMthI AvIne utpanna thAya che, paraMtu devomAMthI AvIne utpanna thatA nathI. 68 jaitirikkhajoNiehito uvavajjati kiM egidiyatirikkhajoNiehito uvavajjati, beiMdiyatirikkhajoNiehito uvavajjaMti, teiMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajaMti, caridiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjati, parcediyatirikkhajoNiehiMto uvavajaMti? goyamA ! No egidiyatirikkhajoNiehito, No beiMdiyatirikkhajoNiehito, No teiMdiyatirikkhajoNiehito, No cauridiyatirikkhajoNiehiMto uvavajaMti; paMciMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayiko jo tiryaMcamAMthI AvIne utpanna thAya che to zuM ekendriya tiryaMcayonikomAMthI AvIne utpanna thAya che, beindriya tiryaMcayonikomAMthI utpanna thAya che, teindriya tiryaMcayonikomAMthI, caurendriya tiryaMcayonikomAMthI ke paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! te ekendriya, beindriya, te indriya, caurendriya tiryaMca yonikomAMthI AvIne utpanna thatA nathI paraMtu paMcendriya tiryaMca yonikomAMthI utpanna thAya che. 69 jai paMciMdiyatirikkhajoNiehito uvavajjaMti kiM jalayarapaMcediyatirikkhajoNiehito Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 18 / zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 uvavajaMti, thalayarapaMcediyatirikkhajoNiehito uvavajaMti, khahayarapaMcediyatirikkhajoNiehiMto uvavajjati? goyamA ! jalayarapaMcediyatirikkhajoNiehito vi uvavajjaMti, thalayarapaMcediyatirikkhajoNiehito vi uvavajjaMti, khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehito vi uvvti| bhAvArtha:-prazna-bhagavana! nairayiDopaMthendriya tiryayayonimAthI AvIne utpannathAyacha,to zuM te jaLacara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI, sthalacara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI ke khecara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! te jaLacara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI paNa utpanna thAya che, sthaLacara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI ane khecara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI paNa utpana thAya che. 70 jai jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjati kiM sammucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehito uvavajjaMti, gabbhavakkaMtiya-jalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehito uvavajjaMti? goyamA ! sammucchima-jalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehito vi uvavajaMti, gabbhavakkaMtiya-jalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehito vi uvavajjati / bhAvArtha:-prazna-bhagavana! nairathiDolI ya2 paMthandriya tiryayayonimAthI AvIna satpanna thAya che, to te zuM saMmuzkeima jaLacara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI utpanna thAya che ke garbhaja jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! te saMmuzkeima jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI paNa utpanna thAya che ane garbhaja jaLacara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI paNa utpanna thAya che. 71 jai sammucchimajalayara-paMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjati kiM pajjattagasammucchima-jalayarapaMcediyatirikkhajoNiehiMto uvavati, apajjattagasamucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajaMti? goyamA ! pajjattagasammucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti, No apajjattaga-samucchimajalayara-parcediya-tirikkhajoNiehiMto uvvjjti| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! nairayiko jo saMmUrchAima jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryApta saMmUrchAima jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke aparyApta saMmUrchAima jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! paryApta saMmUrchAima jaLacara paMcendriya tiryaMcayonikomAMthI utpanna thAya che, paraMtu aparyApta saMmUrchAima jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI AvIne utpanna thatA nathI. 72 jai gabbhavakkaMtiya-jalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehito uvavajjaMti kiM pajjattaga Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti | 18 gabbhavakkatikjalayarapaMcediyatirikkhajoNiehito uvavajjaMti, apajjattagagabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjati? goyamA ! pajjattaga-gabbhavakkaMtiya-jalayarapaMcediyatirikkhajoNiehito uvavajaMti, No apajjattaga-gabbhavakkaMtiya-jalayarapaMceMdiyatirikjoNiehito uvvjjti| bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! nairapiDI ga4 42 paMthendriya tiryaya yonimAthI mAvIne utpanna thAya che, to zuM paryAptA garbhaja jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke aparyAptA garbhaja jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che? uttara-he gautama! paryAptA garbhaja jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che paraMtu aparyAptA garbhaja jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thatA nathI. 73 jai thalayarapaMcediyatirikkhajoNiehiMto uvavajjati kiM cauppaya-thalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehito uvavajjaMti, parisappathalayarapaMcediyatirikkhajoNiehiMto uvavajjati? goyamA ! cauppaya-thalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehito vi uvavajjati, parisappa thalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehito vi uvvjjNti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jo nairayiko, sthaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM catuSpada sthaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke parisarpa sthaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! te catuSpada sthaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI paNa utpanna thAya che ane parisarpa sthaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI paNa utpanna thAya che. 74 jai cauppaya-thalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM samucchimehito uvavati, gabbhavakkaMtiehiMto uvavajjati? goyamA ! sammucchima cauppayathalayara-paMceMdiya-tirikkhajoNiehito vi uvavajjaMti, gabbhavakkaMtiya-cauppaehito vi uvavati / bhAvArtha -praznahe bhagavan! nairayiko jo catuSpada sthaLacara paMcedriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM saMmUrchAima catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke garbhaja catuSpada sthaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! saMmUrchAima catuSpada sthaLacara paMcedriya tiryaMcamAMthI paNa utpanna thAya che ane garbhaja catuSpada sthaLacara paMcedriya tiryaMcamAMthI paNa utpanna thAya che. 75 jai sammucchimacauppaehito uvavajjati kiM pajjattaga-samucchimacauppayathalayara paMceMdiya tirikkhijoNiehito uvavajaMti, apajjattaga-sammucchimacauppaya-thalayarapaMcediyatirikkhajoNiehiMto uvavajjati? ___ goyamA ! pajjattaehito uvavajjaMti, No apajjattagasammucchimacauppathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehito uvvjNti| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! nairayiko jo saMmUrcchima catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptA saMmUrcchima catuSpada sthaLacara paMcadriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke aparyAptA saMmUrcchima catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ? 20 uttara- he gautama ! paryAptA saMmUrchima catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, paraMtu aparyAptA saMmUrcchima catuSpada sthaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thatA nathI. 76 jai gabbhavakkaMtiya- cauppayathalayara-paMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM saMkhejjavAsAuya-gabbhavakkaMtiya-cauppayathalayara-paMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti, asaMkhejjavAsAuya-gabbhavakkaMtiya-cauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! saMkhejjavAsAuehiMto uvavajjaMti, No asaMkhejjavAsAuehiMto uvvjjNti| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! nairayiko jo garbhaja catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA garbhaja catuSpada-sthaLacara-paMceMdriya-tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA garbhaja catuSpada-sthalacara paMcendriya-tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! te saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA garbhaja catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, paraMtu asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA garbhaja catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thatA nathI. 77 jai saMkhejjavAsAuya-gabbhavakkaMtiya-cauppayathalayara-paMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM pajjattaga-saMkhejjavAsAuya-gabbhavakkaMtiya-cauppayathalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti, apajjattaga-saMkhejjavAsAuya-gabbhavakkaMtiya-cauppayathalayara paMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! pajjattaehiMto uvavajjaMti, No apajjattaehiMto uvavajrjjati / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jo saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA garbhaja catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptA saMkhyAta varSAyuSka garbhaja catuSpada sthaLacara paMcadriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke aparyAptA saMkhyAta varSAyuSya garbhaja paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! te paryAptAmAMthI utpanna thAya che paraMtu aparyAptA saMkhyAtavarSAyuSka garbhaja catuSpada sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thatA nathI. 78 jai parisappathalayara-paMcediyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM uraparisappathalayara paMceMdiyatirikhajoNiehiMto uvavajrjjati ? bhuyaparisappathalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto vavannatti ? manoyamA ! lohito vi vavati / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jo naiyiko, parisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM uraparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha paha ; vyutkrAMti tiryaMcamAMthI utpanna thAya che. uttara- he gautama ! uraparisarpa ane bhujaparisarpa baMne sthaLacara paMcadriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che. 21 79 jai uraparisappa-thalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM sammucchimauraparisappathalayara-paMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti, gabbhavakkaMtiyauraparisappa thalayarapaMcediya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! sammucchmeihiMto vi uvavajjaMti, gabbhavakkaMtiehiMto vi uvavajjaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jo nairiyako, uraparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM saMmUrcchima u2parisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcomAMthI utpanna thAya che ke garbhaja uraparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! te saMmUrcchimamAMthI paNa utpanna thAya che ane garbhajamAMthI paNa utpanna thAya che. 80 jai sammucchima- uraparisappathalayara-paMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM pajjattagehiMto uvavajjaMti, apajjattagehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! pajjattagasammucchimehiMto uvavajjaMti, No apajjattaga- sammucchima-uraparisappa thalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jo nairayiko saMmUrcchima u2parisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptAmAMthI utpanna thAya che ke aparyAptAmAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! paryAptA saMmUrchima uraparisarpa sthalacara paMceMndriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che paraMtu aparyAptA saMmUrchima uraparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thatA nathI. |81 jai gabbhavakkaMtiya- uraparisappathalayara-paMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM pajjattaehiMto, apajjattaehiMto ? goyamA ! pajjattaga-gabbhavakkaMtiehiMto uvavajjaMti, No apajjattaga-gabbhavakkaMtiyauraparisappa-thalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNihiMto uvavajrjjati / bhAvArtha :- 1 : - prazna - he bhagavan ! bhe garbha4 2parisarpa sthaNayara paMceMdriya tiryayamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptAmAMthI utpanna thAya che ke aparyAptAmAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! paryAptA garbhaja uraparisarpamAMthI utpanna thAya che, paraMtu aparyAptA garbhaja uraparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thatA nathI. 82 jai bhuyaparisappa-thalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM sammucchimabhuyaparisappa-thalayarapaMcediya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti, gabbhavakkaMtiya-bhuyaparisappa thalayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! dohiMto vi uvavajjaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! naiyiko jo bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 che to zuM saMmUrcchima bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke garbhaja bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! saMmUrcchima ane garbhaja baMne prakAranA bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che. 22 83 jai sammucchima-bhuyaparisappathalayara-paMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM pajjattaga- sammucchima - bhuyaparisappathalayara-paMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti, apajjattagasamucchima-bhuyaparisappathalayara-paMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! pajjattaehiMto uvavajjaMti, No apajjattaehiMto uvavajjaMti / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nairayiko jo saMmUrcchima bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptA saMmUrcchima bhujaparisarpa sthaLacara paMcadriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke aparyAptA saMmUrcchima bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! paryAptAmAMthI utpanna thAya che paraMtu aparyAptAmAMthI utpanna thatA nathI. 84 jai gabbhavakkaMtiyabhuyaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM pajjattaehiMto uvavajjaMti, apajjattaehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! pajjattaehiMto uvavajjaMti, No apajjattaehiMto uvavajjaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! nairiyako jo garbhaja bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptAmAMthI utpanna thAya che ke aparyAptAmAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! paryAptAmAMthI utpanna thAya che, paraMtu aparyAptA bhujaparisarpa sthaLacara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thatA nathI. |85 jai khahayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM sammucchima khahayara-paMceMdiyatirikkhajoNihiMto uvavajjaMti, gabbhakkaMtiya-khahayara-paMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto vati ? moyamA ! lohito vivavanaMti bhAvArtha:- prazna- he bhagavan !naiyiko jokhecara paMcandriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che to zuM saMmUrchima khecara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke garbhaja khecara paMceMdriya tiryaMcayonikomAMthI utpanna thAya che ? uttara he gautama ! saMmUrchima ane garbhaja baMne prakAranA khecara tiryaMca paMceMdriyamAMthI utpanna thAya che. |86 jai sammucchima-khahayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM pajjattaehiMto uvavajjaMti, apajjattaehiMto uvavajjaMti? goyamA ! pajjattaehiMto uvavajjaMti, No apajjattaehiMto uvavajjaMti / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jo saMmUrcchima khecara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptAmAMthI utpanna thAya che ke aparyAptAmAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! paryAptA saMmUrchima khecara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, aparyAptAmAMthI utpanna thatA nathI. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti | 23 / 87 jai gabbhavakkaMtiya-khahayarapaMceMdiya-tirikkhajoNiehiMto uvavajjati kiM saMkhijja vAsAuehiMto uvavajaMti? asaMkhejjavAsAuehiMto uvavajjaMti? goyamA ! saMkhijja vAsauehiMto uvavajjaMti, No asaMkhejjavAsAuehiMto uvvti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jo garbhaja khecara paMcedriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM saMkhyAta varSAyuSka garbhaja khecara paMcaMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che ke asaMkhyAta varSAyuSka garbhaja khecara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! saMkhyAta varSAyuSka garbhaja khecara tiryaMca paMcaMdriyamAMthI utpanna thAya che paraMtu asaMkhyAta varSAyuSka khecara paMceMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thatA nathI. 88 jai saMkhejjavAsAuya-gabbhavakkaMtiyakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiehito uvavajjati kiM pajjataehito uvavajjati, apajjataehiMto uvavajjati? goyamA !pajjattaehiMto uvavajjati, No apajjattaehiMto uvavajjati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayiko jo saMkhyAta varSAyuSka garbhaja khecara paMcaMdriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptA saMkhyAta varSAyuSka garbhaja khecara paMdriya tiryacomAMthI utpanna thAya che ke aparyAptAmAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! paryAptA saMkhyAta varSAyuSka garbhaja khecaromAMthI utpanna thAya che, aparyAptAmAMthI utpanna thatA nathI. 89 jai maNussehito uvavajjaMti kiM sammucchimamaNussehito uvavajjaMti, gabbhavakkaMtiyamaNussahiMto uvavajjati? goyamA !No sammucchima maNussehito uvavajaMti, gabbhavakkaMtiyamaNussehiMto uvvjjNti| bhAvArtha -prazna-he bhagavan!nairayiko jo manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM saMmUrchAima manuSyomAMthI utpanna thAya che ke garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! saMmUrchAima manuSyomAMthI utpanna thatA nathI, garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che. 90 jai gabbhavakkaMtiyamaNussehiMto uvavajjati kiM kammabhUmaga-gabbhavakkaMtiya-maNussehiMto uvavajjati? akammabhUmaga-gabbhavakkaMtiya-maNussehiMto uvavajjaMti? aMtaradIvagagabbhavakkaMtiya-maNussehito uvavajjati? goyamA ! kammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNussehiMto uvavajjati, No akammabhUmagagabbha vakkaMtiyamaNussehiMto uvavajjaMti, No aMtaradIvaga-gabbhavakkaMtiyamaNussehiMto uvvti| bhAvArtha :--- bhagavan ! nayiko garbha manuSyomAthI utpanna thAya cha, to zubhamUbhi4 garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, akarmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che ke antarlIpaja garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, akarmabhUmi garbhaja manuSyomAMthI utpanna thatA nathI ane antarlIpaja garbhaja manuSyomAMthI utpanna thatA nathI. |91 jai kammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNussehiMto uvavajjati kiM saMkhejjavAsAuehito Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 uvavajjaMti asaMkhejjavAsAuehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! saMkhejjavAsAuyakammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNusehiMto uvavajjaMti, No asaMkhejjavAsAuyakammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNusehiMto uvavajrjjati / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nairayika jo karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya to zuM saMkhyAta varSAyuddha karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che ke asaMkhyAta varSAyuSya karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! saMkhyAta varSAyuSya karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, paraMtu asaMkhyAta varSAyuSya karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thatA nathI. 92 jai saMkhejjavAsAuyakammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNusehiMto uvavajjati kiM pajjatta - hiMto uvavajjaMti ? apajjattaehiMto uvavajjaMti ? goyamA ! pajjattaehiMto uvavajjaMti, No apajjataehiMto uvavajjaMti / evaM jahA ohiyA uvavaiyA tahA rayaNappabhApuDhaviNeraiyA vi uvavAeyavvA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jo nairayiko, saMkhyAta varSAyuSya karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptAmAMthI utpanna thAya che ke aparyAptAmAMthI utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! paryAptAmAMthI utpanna thAya che paraMtu aparyAptAmAMthI utpanna thatA nathI. A rIte jema samuccaya nArakIonI utpattinA viSayamAM kahyuM che, temaja ratnaprabhApRthvInA nairayikonI utpattinA viSayamAM kahevuM joIe. |93 sakkarappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte ! kaohiMto uvavajjaMti ? goyamA ! ete vi jahA ohiyA tahevovavAeyavvA / NavaraM sammucchimehiMto paDiseho kAyavvo / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zarkarAprabhA pRthvInA nairayiko kayAMthI AvIne utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! zarkarAprabhA pRthvInA nairayikono upapAta paNa samuccaya nairayikonA upapAtanI jema ja jANavo joIe. temAM vizeSatA e che ke saMmUrcchima tiryaMca paMcendriyamAMthI tenI utpattino niSedha karavo joIe arthAt asaMzI tiryaMca paMcendriyo zarkarAprabhA naraka pRthvImAM utpanna thatA nathI. 94 vAluyappabhA - puDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajjaMti ? goyamA ! jahA sakkarappabhA-puDhaviNeraiyA / NavaraM bhuyaparisappehiMto vi paDiseho kaayvvo| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vAlukAprabhA pRthvInA nairayiko kyAMthI AvIne utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! jema zarkarAprabhA pRthvInA nairayikonA upapAtanA viSayamAM kahyuM che, tema vAlukAprabhAnA nairayikonA viSayamAM kahevuM joIe. vizeSatA e che ke bhujaparisarpa paMceMdriya tiryaMcamAMthI tenI utpattino niSedha karavo joIe arthAt bhujaparisarpa tiryaMca paMceMdriyo be naraka sudhI ja jaI zake che, trIjI vAlukAprabhAmAM utpanna thaI zakatA nathI. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti [ 25 ] 95 paMkappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte !kaohiMto uvavajjati? goyamA ! jahA vAluyappabhApuDhaviNeraiyA / NavaraM khahayarehito vi paDiseho kAyavyo / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! paMkaprabhA pRthvInA nairayiko kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttarahe gautama! jema vAlakAprabhA pRthvInA nairayiko viSe kahyuM tema paMkaprabhA pRthvInA nairayikonI utpattinA viSayamAM kahevuM joIe. vizeSatA e che ke temAM khecara paMcedriya tiryaMcano paNa niSedha karavo arthAt khecara traNa naraka sudhI utpanna thAya che, cothI paMkaprabhA narakamAM utpanna thatA nathI. 96 dhUmappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte !kaohiMto uvavajjati? goyamA ! jahA paMkappabhApuDhaviNeraiyA / NavaraM cauppaehito vipaDiseho kAyavvo / bhAvArtha:- pragna- he bhagavan! dhumaprabhA pRthvInA nairayiko kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttarahe gautama ! je rIte paMkaprabhA pRthvInA nairayikonI utpattinA viSayamAM kahyuM te ja rIte dhUmaprabhA pRthvInA nairayikonI utpattinA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke temAM catuSpada sthaLacara tiryaMca paMcedriyano paNa niSedha karavo arthAt catuSpada cothI naraka sudhI utpanna thaI zake che, pAMcamI dhUmaprabhA narakamAM utpanna thatA nathI. 97 tamApuDhaviNeraiyA NaM bhaMte!kaohiMto uvavajjati? goyamA! jahA dhUmappabhApuDhaviNeraiyA, NavaraM- jai paMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM jalayarapaMcediehito uvavajjaMti, thalayarapaMceMdiehiMto uvavajjaMti, khahayarapaMciMdiehiMto uvavajjati? goyamA! jalayaraparcediehito uvavajjati, No thalayarehito No khahayarehiMto uvvjjti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan!tama:prabhA pRthvInA nairayiko kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttarahe gautama! jema dhumaprabhA pRthvInA nairayikonI utpatti viSe kahyuM che, temaja tama prabhA pRthvInA nairayikonI utpattinA viSayamAM jANavuM joIe. vizeSatA e che ke prazna- he bhagavan! tama prabhA pRthvInA nairayiko jo tiryaMca paMcendriyamAMthI utpanna thAya che, to zuM jaLacara paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, sthaLacara paMcendriyomAMthI utpanna thAya che ke khecara paMcendriyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! jaLacara paMcendriya tiryacomAMthI utpanna thAya che, paraMtu sthaLacara ke khecara tiryaMca paMcendriyamAMthI utpanna thatAM nathI. 98 jai maNussehiMto uvavajjati kiM kammabhUmaehito uvavajjaMti, akammabhUmaehito uvavajjaMti aMtaradIvaehiMto uvavajjati ? goyamA ! kammabhUmaehiMto uvavajjati, No akammabhUmaehiMto uvavajjati, No aNtrdiivehito| bhAvArtha - prazna- he bhagavana! tama:prabhApRthvInA nairayiko jo manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM karmabhUmija manuSyomAMthI utpanna thAya che, akarmabhUmija manuSyomAMthI utpanna thAya che ke antarlIpaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara-he gautama! karmabhUmija manuSyomAMthI utpanna thAya che, akarmabhUmija manuSyomAMthI utpanna Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 26 / zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 thatA nathI, antarkaMpaja manuSyomAMthI utpanna thatA nathI. 99 jai kammabhUmaehiMto uvavajjaMti kiM saMkhejjavAsAuehiMto uvavajjaMti, asaMkhejja vAsAuhito uvavajjati? goyamA ! saMkhejjavAsAuehiMto uvavajaMti, No asaMkhejjavAsAuehito uvvjjNti| bhAvArtha -prazna- he bhagavan!tamaprabhA pRthvInA nairayiko jo karmabhUmija manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM saMkhyAta varSAyuSka garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che ke asaMkhyAta varSAyuSka garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAyache? uttara- he gautama! saMkhyAta varSAyuSka garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, asaMkhyAta varSAyuSka garbhaja manuSyomAMthI utpanna thatA nathI. 100 jai saMkhejjavAsAuehito uvavajjati kiM pajjattaehito uvavajjati?apajjattaehito uvavajjati ? goyamA ! pajjattaehiMto uvavajaMti, No apajjattaehito uvvjNti| bhAvArtha - praznahe bhagavan! jo tamaprabhA pRthvInA nairayiko saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmi garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptAmAMthI utpanna thAya che ke aparyAptAmAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! paryAptAmAMthI utpanna thAya che, aparyAptAmAMthI utpanna thatA nathI. 101 jai pajjattaya saMkhejjavAsAuyakammabhUmaehito uvavajaMti kiM itthIhito uvavati, purisehito uvavajjati NapuMsaehiMto uvavajjati? goyamA ! itthIhito vi uvavajjaMti, purisehito vi uvavajjaMti, NapuMsaehiMto vi uvvjjti| bhAvArtha -prazna-he bhagavan! jo tamaHprabhA pRthvInA nairayiko, paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che to zuM strIomAMthI utpanna thAya che, puruSomAMthI utpanna thAya che ke napuMsakomAMthI utpanna thAya che? uttara-he gautama! te strIomAMthI paNa utpanna thAya che, puruSomAMthI paNa utpanna thAya che ane napuMsakomAMthI paNa utpanna thAya che. 102 ahesattamApuDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajaMti ? goyamA ! evaM ceva / NavaraM itthIhito paDiseho kaayvvo| asaNNI khalu paDhama, doccaM ca sirIsivA taiyaM pakkhI / sIhA jaMti cautthiM, uragA puNa paMcamaM puDhaviM // 1 // chaTTiM ca itthiyAo, macchA maNuyA ya sattami puDhavi / eso paramuvavAo, bodhavvo NarayapuDhavINaM // 2 // bhAvArtha:-prazna-bhagavana ! adhaHsaptama-tamastamA pRthvInA nairathioDyAthI AvIna utpanna Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti 27 | thAya che? uttara- he gautama ! teonI utpatti saMbaMdhI prarUpaNA chaThThI ta:prabhA pRthvInA nairayikonI utpattinI samAna jANavI joIe. vizeSatA e che ke tamastamAM pRthvImAM strIonI utpattino niSedha karavo joIe arthAt strI sAtamI narakamAM utpanna thatI nathI. gAthArtha- asaMzI tiryaMca paMcendriya pahelI naraka sudhI, sarIsarpa-bhujaparisarpa bIjI naraka pRthvI sudhI, pakSI-khecara trIjI naraka pRthvI sudhI, siMha-sthalacara cothI naraka pRthvI sudhI, uraga-uraparisarpa pAMcamI naraka pRthvI sudhI ane jalacara ke manuSya strIo chaThThI naraka pRthvI sudhI, masya-jalacara puruSa ane napuMsaka tathA manuSya puruSa ane napuMsaka sAtamI naraka pRthvI sudhI utpanna thAya che. naraka pRthvIomAM(pUrvokta jIvono) A utkRSTa upapAta jANavo joIe. vivecana : prastuta sUtromAM cothA patto dvAramAM nairayikonI utpatti kyAMthI thAya che, tenuM vistRta varNana che. sUtrakAre kaI naraka pRthvImAM koNa utpanna thAya che ane koNa utpanna thatA nathI, tenuM vidhi ane niSedha baMne prakAre kathana karyuM che. sAmAnya rIte narakamAM utpanna thanArA jIvo A pramANe che- (1) nArakI marIne narakamAM utpanna thatA nathI. (2) devo marIne narakamAM utpanna thatA nathI. (3) pAMca sthAvara ane traNa vikasendriyo narakamAM utpanna thatA nathI. (4) saMjJI ke asaMzI tiryaMca paMcendriyanA aparyAptA jIvo narakamAM utpanna thatAM nathI. (5) saMmUzkeima manuSyo marIne narakamAM utpanna thatA nathI. (6) yugalika tiryaMca ane yugalika manuSyo, narakamAM utpanna thatAM nathI. narakamAM utpana thanArA jIvo A pramANe che- (1) paryAptA saMjJI-asaMzI tiryaMca paMcendriya ane (2) paryAptA karmabhUminA saMkhyAta varSAyuSka garbhaja manuSyo narakamAM utpanna thaI zake che. tiryaMca paMcendriyamAM paNa asaMjJI tiryaMca paMcendriya jIvo pahelI naraka sudhI, bhujaparisarpa bIjI naraka sudhI, khecara trIjI naraka sudhI, catuSpada sthalacara cothI naraka sudhI, uraparisarpa pAMcamI naraka sudhI, jalacara chaThThI ane sAtamI naraka sudhI jaI zake che. sAtamI narakamAM manuSya strI ke tiryaMca strI jaI zakatI nathI arthAt puruSavedI ane napuMsakavedI jalacara jIvo sAtamI narakamAM jaI zake che. karmabhUminA garbhaja manuSyo sAte naraka sudhI ane garbhaja manuSyANI chaThThI naraka sudhI jaI zake che. sanavAsI - saMkhyAta varSAyuSka. je manuSya ane tiryaMca paMcendriyonuM AyuSya eka kroDapUrva varSa ke tenAthI ochuM hoya tene saMkhyAta varSAyuSka kahe che. sAta nIla, pAMca kharaba, sATha abaja(7,05,60,00,00,00,000) varSa pramANa arthAta cauda aMka pramANa varSono eka pUrva thAya. tevA koDa pUrva varSa sudhInA AyuSyavALA jIvo saMkhyAta varSAyuSka kahevAya che. kroDa pUrvavarSathI eka muhUrta paNa adhika AyuSya hoya, te asaMkhyAta varSAyuSka kahevAya che ane te yugalika hoya che. prastuta padamAM jIvanA 110 bhedonA AdhAre narakAdi jIvonI gati-Agati darzAvI che. te 110 bheda A pramANe che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bheda. jIvanA 110 bhedanArakI-7 tiyaca-48 manuSya deva-49 7 nArakI pAMca sthAvaranA sUkSma ane samRdghima manuSyanA 10 bhavanapati deva bAdara e 10 ane tenA aparyAptA, karmabhUminA 8 vyaMtara deva paryAptA, aparyAptA e manuSyanA paryAptA- pa jyotiSI deva 20 bheda, aparyAptA-3 ravaimAnika devatraNa vikalejiyanA asaMkhyAtavarSanA 12 devaloka + 9 greveyaka paryApta aparyApta e dabheda AyuvALA + 5 anuttara vimAna, pAMcatiya pacejiyanA karmabhUmi, akarmabhUmi 1 +5+1 +9+5-49 saMjJI, asaMjJI e 10 ane aMtarIpanA tenA paryA. aparyA. e 20. yugalika manuSya-3 sthaLacara ane khecara tiryaMca 3+= 6 bheda yugalikanA paryAptA e 2 bheda 20+4+20+2=48 bheda cAre ya gatinA kula- 7+48++48 = 110 jIvanA bheda. prathama narakamAM Agati 11 bhedanI - tiryaMcanA 10 bheda- pAMca saMjJI tiryaMca paMcendriya paryApta ane pAMca asaMjJI tiryaMca paMcendriya paryAptA. manuSyano 1 bheda- karmabhUminA saMkhyAta varSAyuSka saMjJI manuSya. A rIte 10 + 1 = 11 bheda. bIjI narakamAM Agati 6 bhedanI - tiryaMcanA 5 bheda- pAMca saMjJI tiryaMca paMcendriya paryAptA ane manuSyano 1 bheda- karmabhUminA saMkhyAta varSAyuSka saMjJI manuSya. A rIte kula 5+1 = 6 bheda. trIjI narakamAM Agati 5 bhedanI - tiryaMcanA 4 bheda- bhujaparisarpa varjIne cAra (jalacara, catuSpada, uraparisarpa, khecara) saMjJI tiryaMca paMcendriya paryAptA. manuSyano 1 bheda. kula 4 + 1 = 5 bheda cothI narakamAM Agati 4 bhedanI - tiryaMcanA 3 bheda- bhujapara ane khecara varjIne traNa(jalacara, catuSpada, uraparisarpa) saMjJI tiryaMca paMcendriya ane manuSyano 1 bheda. kula 3 + 1 = 4 bheda. pAMcamI narakamAM Agati 3 bhedanI - tiryaMcanA 2 bheda- jalacara ane uraparisarpa. e be tiryaMca paMcendriya paryAptA ane manuSyano 1 bheda. kula 2+ 1 = 3 bheda. chaThThI narakamAM Agati 2 bhedanI - tiryaMcano 1bheda- jalacara saMjJI tiryaMcano paryApto ane manuSyano 1 bheda. kula 1+ 1 = 2 bheda. sAtamI narakamAM Agati 2 bhedanI:-jalacara saMjJI tiryaMca ane manuSyano 1 bheda. baMnenI strIne varjIne. kAraNa ke strIvedI jIvo sAtamI narakamAM utpanna thatA nathI. kula 1+1 = 2 bheda. bhavanapati devonI Agati:103 asurakumArA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajjati? Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti [ 29 ] goyamA ! No Neraiehito uvavajjati, tirikkhajoNiehito uvavajjati, maNuehito uvavajjaMti, No devehiMto uvavajjati / evaM jehiMto NeraiyANaM uvavAo tehiMto asurakumArANa vi bhANiyavyo / NavaraM asaMkhejjavAsAuyakammabhUmaga-akammabhUmaga,aMtaradIvagamaNussatirikkhajoNiehito vi uvavati / sesaM taM ceva / evaM jAva thaNiyakumArA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! asurakumAra devo kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! te devo nairayikomAMthI utpanna thatA nathI, tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, manuSyomAMthI utpanna thAya che, devomAMthI utpanna thatA nathI. A rIte nairayikonI utpatti anusAra asurakumAronI utpatti paNa kahevI joIe. vizeSatA e che ke asaMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija manuSyo, akarmabhUmija manuSyo, antarlIpaja manuSyo ane tiryaMca paMcendriyamAMthI paNa AvIne utpanna thAya che. zeSa samasta varNana pUrvavat jANavuM joIe. A ja rIte svanitakumAra devo sudhIno upapAta jANavo joIe. vivecana : prastuta sutramAM nArakInA atidezapUrvaka bhavanapati devonI AgatinuM kathana che. tenuM vivaraNa A pramANe che- (1) nArakI ane devo marIne devagatimAM utpanna thatA nathI. (2) pAMca sthAvara ke traNa vikasendriya jIvo devagatimAM utpanna thatA nathI. (3) koI paNa aparyAptA jIvo devagatimAM janma dhAraNa karatA nathI. (4) saMjJI ane asaMjJI tiryaMca paMcendriyanA paryAptA tathA karmabhUmi, akarmabhUmi ane aMtaradvIpanA paryAptA garbhaja manuSyo bhavanapati devomAM utpanna thAya che. ivare ahevAsA3ya:- prastuta sUtramAM devonA kathana mATe narakano atideza karIne tenI vizeSatA pravaraM zabda dvArA spaSTa karI che. asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA yugalika manuSyo narakamAM utpanna thatA nathI paraMtu te devagatimAM utpanna thAya che. A rIte saMkSepamAM paryAptA tiryaMca paMcendriya ane paryAptA garbhaja manuSyo bhavanapati devomAM utpanna thAya che. bhavanapati devamAM Agati 16 bhedanI - pAMca saMjJI tiryaMcanA paryAptA ane pAMca asaMjJI tiryaMcanA paryAptA, yugalika khecara ane yugalika catuSpada sthalacara e tiryaMcanA 12 bheda; saMjJI manuSyanA paryAptA ane karmabhUmija, akarmabhUmi tathA aMtaradvIpaja e traNa yugalika manuSyanA paryAptA e; A rIte manuSyanA 4 bheda. kula maLIne 12 + 4 = 16 bhedanA jIvo bhavanapati devomAM utpanna thAya che. pAMca sthAvara jIvonI AgatiH104 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavati? kiM NeraiehiMto uvavajaMti jAva devehito uvavajjati ? goyamA ! No NeraiehiMto uvavajjaMti, tirikkhajoNiehito maNussehiMto devehiMto vi uvavajjati ! bhAvArtha:- pragna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo kyAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM te narakamAMthI, tiryaMcamAMthI, manuSyamAMthI ke devamAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! nArakamAMthI AvIne utpanna thatA nathI. tiryacomAMthI, manuSyomAMthI ane devomAMthI AvIne utpanna thAya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 105 jai tirikkhajoNiehito uvavajjaMti kiM egidiyatirikkhajoNiehito uvavajaMti, jAvapaMceMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti?goyamA ! egidiyatirikkhajoNiehito vi uvavajjati jAvapaMceMdiyatirikkha-joNiehito vi uvavajaMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo tiryacomAMthI AvIne utpanna thAya che, to zuM ekendriya tiryaMcamAMthI yAvat paMcendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! ekendriya tiryacomAMthI paNa utpanna thAya che yAvatu paMcendriya tiryacomAMthI paNa utpanna thAya che. 106 jai egidiyatirikkhajoNiehito uvavajjati kiM puDhavikAiehito jAvavaNassai kAiehiMto uvavajjati? goyamA ! puDhavikAiehito vi jAva vaNassaikAiehito vi uvavati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo ekendriya tiryaMcamAMthI utpanna thAya che to zuM pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che ke yAvatu vanaspatikAyikomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! pRthvIkAyikomAMthI yAvat vanaspatikAyikomAMthI paNa utpanna thAya che. 107 jai puDhavikAiehito uvavajjaMti kiM suhamapuDhavikAiehito uvavajjaMti, bAdarapuDhavikAiehiMto uvavajjati? goyamA ! dohiMto vi uvavajjati / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya, to zuM sUkSma pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya ke bAdara pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! baMne prakAranA pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che. 108 jai suhumapuDhavikAiehito uvavajjati kiM pajjatasuhumapuDhavikAiehiMto uvavajjaMti, apajjatta-suhumapuDhavikAiehiMto uvavajjati / goyamA ! dohito vi uvavajjaMti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo sUkSma pRthvIkAyikomAMthI AvIne utpanna thAya che, to zuM paryAptA sUkSma pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che ke aparyAptA sUkSma pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! baMne prakAranA sUkSma pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che. 109 jai bAdarapuDhavikAiehito uvavajjati kiM pajjattaehito uvavajjaMti, apajjattaehito uvavajjati? goyamA !dohito vi uvavajjati / evaM jAvavaNassaikAiyA caukkaeNaM bheeNaM uvavAeyavvA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo bAdara pRthvIkAyikomAMthI AvIne utpanna thAya che to zuM paryApyA bAda pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che ke aparyAptA bAdara pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! baMne prakAranA bAdara pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che. A ja rIte vanaspatikAyiko sudhInA cAra-cAra bheda karIne pRthvIkAyanA upapAtanA viSayamAM kathana karavuM joIe. 110 jai beiMdiyatirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti kiM pajjattayabeiMdiehiMto uvavajaMti, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti [ 31 | apajjattayabeiMdiehito uvavajaMti? goyamA ! dohito vi uvavajaMti / evaM teiMdiya cauridiehito vi uvavati / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo beindriya tiryacomAMthI AvIne utpanna thAya che to paryAptA beindriyomAMthI utpanna thAya che ke aparyAptA beindriyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! baMne prakAranA beindriya jIvomAMthI utpanna thAya che. A ja rIte te indriya ane caurendriya tiryaMcamAMthI paNa utpanna thAya che. 111 jai paMceMdiyatirikkhajoNiehito uvavajjati kiM jalayarapaMceMdiehiMto uvavajaMti? evaM jehiMto NeraiyANaM uvavAo bhaNio tehiMto eesi pi bhANiyavyo / NavaraM pajjattagaapajjattagehito vi uvavajaMti, sesaM taM ceva / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo paMcendriya tiryacomAMthI utpanna thAya che, to zuM jaLacara paMcendriya tiryacomAMthI utpanna thAya che ke anya sthaLacarAdi tiryacomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama!nairayikonA upapAtanA viSayamAM tiryaMca paMcendriyanuM je pramANe kathana karyuM che, te pramANe teno puthvIkAyikomAM paNa upapAta kahevo joIe. vizeSatA e che ke ahIM paryAptA ane aparyAptA baMne prakAranA tiryaMca paMcendriyamAMthI utpanna thAya che, tema kathana karavuM joIe, zeSa nirUpaNa pUrvavat samajavuM joIe. 112 jai maNussehiMto uvavajjati kiM sammucchimamaNussehiMto uvavajjati, gabbhavakkaMtiya maNussehiMto uvavajjati? goyamA ! dohito vi uvavajjati / bhAvArtha-ana-he bhagavan! pathvIkAyiko jo manuSyomAMthI AvIne utpanna thAya che, to zuM samudghima manuSyomAMthI utpanna thAya che ke garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! baMne prakAranA manuSyomAMthI utpanna thAya che. 113 jai gabbhavakkaMtiyamaNussehito uvavajjati kiM kammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNussehito uvavajjati, akammabhUmaga-gabbhavakkaMtiya-maNussehiMto uvavajjati? sesaM jahA NeraiyANaM NavaraM apajjattaehito vi uvvjjNti| bhAvArtha-prazna-he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo garbhaja manuSyomAMthI AvIne utpanna thAya che, to zuM karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che ke akarmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! zeSa kathana nairayikonA upapAtanA saMbaMdhamAM kahyuM che te ja rIte pRthvIkAyika Adi ekendriyonA saMbaMdhamAM samajI levuM joIe. vizeSatA e che ke teo aparyAptA karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI paNa utpanna thAya che. 114 jai devehiMto uvavajjaMti kiM bhavaNavAsivANamaMtara-joisiya-vemANiehito uvavati? goyamA ! bhavaNavAsidevehito vi uvavajjaMti jAva vemANiyadevehito vi uvavajjati / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha-prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jodevomAMthI AvIne utpanna thAya che to zuM bhavanapati vANavyaMtara, jyotiSI ke vaimAnika devomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! bhavanavAsI devomAMthI paNa utpanna thAya che yAvata vaimAnika devomAMthI paNa utpanna thAya che. 115 jai bhavaNavAsidevehiMto uvavajaMti kiM asurakumAradevehiMto jAva thaNiyakumAradevehiMto uvavajaMti / goyamA ! asurakumAradevehito vi jAva thaNiyakumAradevehiMto vi uvvjjti| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo bhavanavAsI devomAMthI utpanna thAya che, to zuM asurakumAra devomAMthI yAvata anitakumAra devomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! asurakumAra devomAMthI yAvata svanitakumAra devomAMthI arthAt daze prakAranA bhavanavAsI devomAMthI utpanna thAya che. 116 jai vANamaMtarehiMto uvavajjati kiM pisAehiMto jAva gaMdhevvehiMto uvavajjati? goyamA ! pisAehito vi jAvagaMdhavvehito vi uvavati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo vANavyaMtara devomAMthI utpanna thAya che, to zuM pizAcomAMthI yAvatu gaMdharvomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! pizAcomAMthI yAvata gaMdharva devomAMthI arthAtu badhA prakAranA vANavyaMtara devomAMthI utpanna thAya che. 117 jai joisiyadevehiMto uvavajaMti kiM caMdavimANehiMto jAva tArAvimANehito uvavajjati? goyamA ! caMdavimANajoisiyadevehito vi jAvatArAvimANajoisiyadevehito vi uvvjjNti| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo jyotiSI devomAMthI utpanna thAya che, to zuM caMdravimAnanA jyotiSI devomAMthI utpanna thAya che yAvata tArA vimAnanA jyotiSI devomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! caMdra vimAnanA jyotiSI devomAMthI paNa utpanna thAya che vAva tArA vimAnamAMthI arthAt sarva prakAranA jyotiSIdevomAMthI utpanna thAya che. 118 jai vemANiyadevehiMto uvavajjati kiM kappovaga-vemANiyadevehiMto uvavajaMti, kappAtItaga-vemANiyadevehiMto uvavajjaMti? goyamA !kappovaga-vemANiyadevehiMto uvavajjaMti, No kappAtIyavemANiya- devehito uvvjjNti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo vaimAnika devomAMthI utpanna thAya che to zuM kalpopapana vaimAnika devomAMthI utpanna thAya che ke kalpAtIta vaimAnika devomAMthI utpanna thAya che? uttara-he gautama! kalpapapana vaimAnika devomAMthI utpanna thAya che, kalpAtIta vaimAnikadevomAMthI AvIne utpanna thatA nathI. 119 jai kappovaga-vemANiyadevehiMto uvavajjati kiM sohammehaMto jAva accuehito uvavati / goyamA ! sohammIsANehiMto uvavajjaMti, No saNaMkumAra jAva accuehito uvavati / evaM AukkAiyA vi / evaM teuvAU vi / NavaraM devavajjehiMto uvvjjti| vaNassaikAiyA jahA puDhavikAiyA / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyakAMti [ 33 ] bhAvArtha-prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo jo kalpapapanna vaimAnika devomAMthI utpanna thAya che to zuM saudharma kalpanA devomAMthI yAvata amrutakalpanA devomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! saudharma ane IzAnakalpanA devomAMthI utpanna thAya che, sanaskumArathI azruta kalpasudhInA devomAMthI AvIne utpanna thatA nathI. A ja rIte aplAyikonI utpattinA viSayamAM paNa jANavuM joIe. A ja rIte tejaskAyiko ane vAyukAyikonI utpattinA viSayamAM jANavuM joIe. vizeSatA e che ke A baMne sthAvaromAM devo utpanna thatA nathI. vanaspatikAyikomAM utpattinuM saMpUrNa kathana pRthvIkAyikonI utpatti anusAra jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM pAMca sthAvara jIvonI AgatinuM nirUpaNa che. narakagatine choDIne zeSa traNa gatinA jIvo marIne pRthvI, pANI ane vanaspatimAM utpanna thAya che. temAM be devaloka sudhInA devo ja pRthvI, pANI ane pratyeka vanaspatimAM utpanna thAya che. trIjA devalokathI uparanA devalokanA devo pRthvI, pANI ane vanaspatimAM utpanna thatAM nathI. te devo paMcendriyamAM ja utpanna thAya che tethI ahIM teno niSedha karyo che. te ja rIte yugalika tiryaMca ane yugalika manuSyo paNa pRthvI Adi sthAvaramAM utpanna thatA nathI. A rIte pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, saMjJI tiryaca, asaMzI tiryaMca, saMmUrchAima manuSya, karmabhUminA garbhaja manuSya, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane saudharma-IzAna kalpanA devo marIne pRthvI, pANI ane vanaspatikAyamAM utpanna thAya che. pRthvI, pANI, vanaspatimAM Agati 74 bhedanI - tiryaMcanA 46 bheda- pAMca sthAvaranA sukSma-bAdara ane tenA paryAptA- aparyAptA e pa424 2 = 20 traNa vikasendriyanA paryAptA-aparyAptA 34 2 = ; pAMca saMjJI tiryaMca paMcendriya ane pAMca asaMjJI tiryaMca paMcendriyanA paryAptA-aparyAptA 5542 = 20; A rIte 20+4+20 = 46. manuSyanA 3 bheda- (1) asaMjJI manuSya aparyAptA (2) garbhaja karmabhUmija manuSyanA paryAptA ane (3) aparyAptA.devanA 25 bheda- asurakumArAdi 10 bhavanapati devo, 8 vyaMtara devo, 5 jyotiSI devo ane prathamanA be devaloka. A rIte 10+8+5+2 = 25. sarva maLIne 463rapa074 bhedanA jIvo pRthvI, pANI, vanaspatimAM utpanna thAya che. A sUtramAM sAdhAraNa ane pratyeka vanaspatinA bheda karyA vinA ja samuccaya vanaspatikAyanI Agata darzAvI che tema chatAM devonI Agata pratyeka vanaspatikAyanI apekSAe che, devo sAdhAraNa vanaspatimAM utpanna thatA nathI. teukAya-vAyakAyamAM Agati 49 bhedanI - koIpaNa jAtinA devo marIne teukAya-vAyukAyamAM utpanna thatA nathI, tethI pUrvokta 74 bhedamAMthI devonA 25 bhedone bAda karIne zeSa 49 bheda arthAt tiryaMcanA 46 bheda ane manuSyanA traNa bheda. A rIte be gatinA 4+3=49 bhedonA jIvo teuvAyumAM utpanna thAya che. vikalendriya jIvonI AgatiH120 beiMdiyateiMdiyacauriMdiyA ee jahA teuvAU devavajjehiMto bhANiyavvA / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha- beindriya, teindriya ane caurendriya jIvonI utpatti, teukAyiko ane vAyukAyikonI samAna jANavI. vikalendriyomAM teu-vAyunI jema devone choDIne tiryo ane manuSyomAMthI AvIne utpanna thAya che. vivecana - devo marIne vikasendriyamAM utpanna thatAM nathI, tethI teukAya ane vAyukAyanI jema manuSya ane tiryaMcagatinA jIvo ja vikasendriyamAM utpanna thAya che. vikalendriyamAM Agati 49 bhedanI - tiryaMcanA 46 bheda + manuSyanA 3 bheda = 49 bhedanA jIvo vikasendriyamAM utpanna thAya che. paMcendriya tiryaMconI AgatiH121 paMceMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajjati ? kiM Neraiehito uvavajjati jAvadevehiMto uvavajjati? goyamA ! Neraiehito vi tirikkhajoNiehito vi maNUsehito vi devehito vi uvavajjati / / bhAvArtha -prana- he bhagavan! paMcendriya tiryaMco kyAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM teo narakamAMthI utpanna thAya che yAvata devomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! nairayikomAMthI, tiryacomAMthI, manuSyomAMthI ane devomAMthI, tema cAre gatimAMthI AvIne utpanna thAya che. 122 jai NeraiehiMto uvavajjaMti kiM rayaNappabhApuDhaviNeraiehiMto uvavajaMti ? jAva ahesattamApuDhaviNeraiehiMto uvavajjati? goyamA !rayaNappabhApuDhaviNeraiehito vi jAva ahesattamApuDhaviNeraiehito vi uvavajjati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tiryaMca paMcendriya jo nairayikomAMthI AvIne utpanna thAya che, to zuM ratnaprabhApRthvInA nairayikomAMthI utpanna thAya che yAvata adhaHsaptama-tamastamAM pRthvI sudhInA nairayikomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! ratnaprabhA pRthvInA nairayikomAMthI utpanna thAya che yAvatuM adhaH saptama pRthvInA nairayikomAMthI AvIne utpanna thAya che. 123 jai tirikkhajoNiehito uvavati kiM egidiehiMto uvavajaMti jAvapaMceMdiehito uvavajaMti ? goyamA ! egidiehito jAvapaMceMdiehito vi uvavajjati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tiryaMca paMcendriya jo tiryaMcamAMthI utpanna thAya che, to zuM ekendriya tiryacomAMthI utpanna thAya che yAvata paMcendriya tiryacomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! te ekendriya tiryaMcomAMthI yAvat paMcendriya tiryaMcomAM 124 jai egidiehito uvavajaMti kiM puDhavikAiehiMto uvavajaMti ? evaM jahA puDhavikAiyANaM uvavAo bhaNio taheva eesi pi bhANiyavvo / NavaraM devehiMto jAva sahassArakappovaga-vemANiyadevehito vi uvavajjaMti, No ANayakappovagavemANiyadevehito jAva accuehito uvavati / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti [ 35 ] bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! tiryaMca paMcendriya jo ekendriyomAMthI utpanna thAya che, to zuM pRthvIkAyikomAMthI utpanna thAya che yAvata vanaspatikAyikomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! jema pRthvIkAyikono upapAta kahyo che, tema ja paMcendriya tiryaMcono paNa tiryaMca saMbaMdhI upapAta kahevo joIe. vizeSatA e che ke tiryaMca paMcedriyo devomAMthI yAvata sahasAra kalpopapana vaimAnika devomAMthI AvIne utpanna thAya che, paraMtu Anata kalpapapana vaimAnika devothI thAvat azruta kalpapapana vaimAnika devomAMthI utpanna thatA nathI. vivecana : - prastuta sUtramAM tiryaMca paMcendriya jIvonI AgatinuM kathana che. cAre gatinA jIvo marIne tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thaI zake che. yugalika tiryaMca ane yugalika manuSyo devagatine ja pAme che ane navamAM devalokathI sarvArthasiddha vimAnanA devo manuSyagatimAM ja jAya che, tethI te jIvone choDIne zeSa sarva jIvo tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che. sUtrakAre saMjJI ke asaMjJItiryaMca paMcendriyanA bheda karyA vinA ja samuccaya rIte tiryaMca paMcendriyanI AgatinuM kathana karyuM che. to paNa ahIM saMjJI tiryaMcanI mukhyatAe AgatinuM kathana che, tema samajavuM. kAraNa ke AgatimAM 7 naraka ane 8devaloka kahyA che. je asaMzI tiryaMcamAM zakya nathI. sapI tiryaMca parojiyamAM Agati 87 bhedanI - nArakInA 7 bheda- 7 narakanA paryAptAH tiryaMcanA 46 bheda- pAMca sthAvaranA 20, vikasendriyanA-6, tiryaMca paMcendriyanA 20(5 saMjJI + 5 asaMjJInA paryAptA-aparyAptA); manuSyanA 3 bheda- asaMjJI manuSyano 1 bheda ane saMjJI manuSyanA paryAptaaparyApta; devanA 31 bheda- 10 bhavanapati, 8 vyaMtara, 5 jyotiSkanA ane vaimAnikamAM 8 devalokanA devo- 10+8+5+8 = 31. kula maLIne 7+4+3+31 = 87 bhedanA jIvo saMjJI tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che. sUtramAM asaMjJI tiryaMca paMcendriyanI AgatinuM kathana nathI paraMtu asaMzI tiryaMca paMcendriyanI Agati gatAgatanA thokaDAmAM vikasendriyonI jema batAvI che. tethI ahIM paNa vikasendriya pramANe 49 bhedanI jANavI. manuSyonI Agati - 125 maNussA NaMbhaMte !kaohiMto uvavati ? kiM Neraiehito jAvadevehiMto uvavajaMti? goyamA ! Neraiehito vi uvavajjati jAvadevehito vi uvvti| bhAvArtha - praznahe bhagavan! manuSyo kyAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM nairayikomAMthI utpanna thAya che yAvata devomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! nairayikomAMthI paNa utpanna thAya che ane thAvat devomAMthI paNa utpanna thAya che. 126 jai Neraiehito uvavajjati kiM rayaNappabhApuDhaviNeraiehito jAva ahesattamApuDhaviNeraiehiMto uvavajjati / goyamA ! rayaNappabhApuDhaviNeraiehito vi jAva tamApuDhaviNeraiehito vi uvavajjaMti, No ahesattamApuDhaviNeraiehiMto uvavajjaMti / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! manuSyo jo nairayikomAMthI utpanna thAya che, to zuM ratnaprabhA pRthvInA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 narayikomAMthI utpanna thAya che ke vAva adhaHsaptama pRthvInA nairayikomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! ratnaprabhA pRthvInA nairayikomAMthI yAvat nama:prabhA pRthvInA nairayikomAMthI AvIne utpanna thAya che, paraMtu adhaHsaptama pRthvInA nairayikomAMthI utpanna thatA nathI. 127 jai tirikkhajoNiehiMto uvavajjati kiM egidiyatirikkhajoNiehito uvavajjaMti? goyamA ! jehiMto paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM uvavAo bhaNio tehiMto maNussANa viNiravaseso bhANiyavyo / NavaraM ahesattamApuDhaviNeraiyateuvAukAiehito Na uvvjjti| savvadevehito vi uvavajjAveyavvA jAva kappAtItagavemANiya-savvaTThasiddhadevehito vi uvavajjAveyavvA / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! manuSyo jo tiryacomAMthI utpanna thAya che, to zuM ekendriya tiryacomAMthI utpanna thAya che yAvat paMcendriya tiryacomAMthI utpanna thAya che? - uttara-he gautama!je je sthAnothI paMcendriya tiryaMcono upapAta kahyo che, te te sthAnomAMthI manuSyono paNa upapAta kahevo joIe. vizeSatA e che ke manuSyo, adhaHsaptama naraka pRthvInA nairayikomAMthI, tejaskAyiko ane vAyukAyikomAMthI AvIne utpanna thatA nathI. te uparAMta manuSyano upapAta sarvadevomAMthI kahevo joIe yAvata kalpAtIta sarvArthasiddha vimAna sudhInA vaimAnika devomAMthI paNa manuSyonI utpatti thaI zake che. vivecana : prastuta sUtromAM manuSyonI AgatinuM pratipAdana che. cAre gatinA jIvo marIne manuSyagatine prApta karI zake che, paraMtu temAM sAtamI narakanA nairayiko, yugalika tiryo ane manuSyo, teukAya ane vAyukAyanA jIvo marIne manuSya janma prApta karI zakatA nathI. sUtrakAra saMmUrchAima ke garbhaja manuSyonA bheda karyA vinA samuccayarUpe manuSyanI AgatinuM kathana karyuM che. manuSyamAM Agati 96 bhedanI - nArakInA bheda- prathama cha narakanA paryAptA, tiryaMcanA 38 bheda- pRthvI, pANI, vanaspatinA 12 bheda, vikalendriyanA 6 bheda, pAMca saMjJI tiryaMca + pAMca asaMjJI tiryaMcanA paryAptA ane paryAptA = 5542 = tiryaMca paMcendriyanA 20 bheda. A rIte 12++20 = 38 bheda. manuSyanA 3 bheda- yugalika manuSya varjIne saMmUrchAima manuSyonA aparyAptA ane karmabhUmija garbhaja manuSyonA paryAptA tathA aparyAptA. devonA 49 bheda- sarva prakAranA devo manuSyamAM utpanna thAya che. tethI A sarva maLIne 6+38+3+49 = 96 bhedanA jIvo manuSyamAM utpanna thAya che. vANavyaMtara devonI Agati:128 vANamaMtaradevA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajjati? kiM Neraiehito jAvadevehito uvavajaMti ? goyamA ! jehito asurakumArA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! vANavyaMtaradevo kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama! vANavyaMtara devonI utpatti asurakumAra devonI samAna jANavI joIe. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThTha pada: vyutkAMti [ 37 ] vivecana - vANavyaMtara devono upapAta asurakumAranI samAna che. vANavyaMtara devomAM Agati 16 bhedanI - pAMca saMjJI tiryaMca, pAMca asaMjJI tiryaMcanA paryAptA, yugalika khecara ane yugalika catuSpada sthalacara e tiryaMcanA 12 bheda; saMjJI manuSyanA paryAptA ane karma bhUmija, akarmabhUmija tathA aMtaradvIpaja e traNa yugalika manuSyanA paryAptA; A rIte manuSyanA 4 bheda. kula maLIne 12 + 4 = 16 bhedanA jIvo vANavyaMtara devomAM utpanna thAya che. jyotiSI devonI Agati:129 joisiyadevA NaM bhaMte! kaohiMto uvavajjati / goyamA! evaM ceva / NavaraM sammucchima asaMkhejjavAsAuyakhahayara-aMtaradIvagamaNussavajjehiMto uvavajjAveyavvA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jyotiSI devo kyAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! jyotiSI devono upapAta asurakamAronA upapAtanI samAna jANavo joIe. temAM vizeSatA e che ke saMmUrchAima-asaMjJI tiryaMca paMcendriya, asaMkhyAta varSAyuSka khecara paMcendriyatiryaMco tathA aMtarlIpanA manuSyo jyotiSI devomAM utpanna thatA nathI, tethI teno niSedha karavo joIe. vivecana : prastuta sutramAM jyotiSI devonI AgatinuM nirUpaNa che. tenI AgatinuM kathana sUtrakAre vyaMtaradevonA atidezapUrvaka karyuM che ane tenI vizeSatA pavaI zabdathI kahI che. pravaraM samucchi... - asaMzI tiryaMca paMcendriya, asaMkhyAta varSAyuSka khecara tiryaMca paMcendriya ane aMtaradvIpanA manuSyo marIne bhavanapati ane vyatara jAtinA devarUpe utpanna thaI zake che paraMtu jyotiSI deva thatAM nathI. kAraNa ke asaMjJI jIvo mananA abhAve palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgathI adhika sthitino AyuSya baMdha karI zakatA nathI. asaMkhyAta varSanA khecara tiryaMca paMcendriyanuM ane aMtarlIpanA manuSyonuM AyuSya palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM hoya che. yugaliko mATe sAmAnya niyama che ke yugaliko potAnA A bhavanA AyuSyathI adhika sthiti parabhavamAM prApta karI zakatA nathI. jyotiSI devonI jaghanya sthiti palyopamanA AThamA bhAganI che, je palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgathI vadhu che. tethI asaMjJI tiryaMca paMcendriyo, khecara yugaliko tathA aMtarlIpaja manuSyo jyotiSI devomAM utpanna thaI zakatA nathI. jyotiSI devomAM Agati 9 bhedanI - tiryaMcanA bheda- pAMca saMjJI tiryaMca paMcendriyanA paryAptA + 1 sthalacara yugalika tiryaMca paMcendriya, e 6 bheda; manuSyanA 3 bheda- karmabhUmija saMkhyAta varSAyuSka saMjJI manuSyano paryApyo te 1 + karmabhUmija ane akarmabhUmija yugalika manuSya te be; Ama kula 1+2 = 3 manuSyanA bheda. 6+3 = 9 bhedanA jIvo jyotiSI devomAM utpanna thAya che. vaimAnika devonI AgatiH130 vemANiyA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajjaMti ? kiM Neraiehito, tirikkhajoNie hito, maNussehito, devehito uvavajjati ? goyamA ! evaM ceva vemANiyA vi sohammIsANagA devAvi evaM ceva bhANiyavvA / hoya che. yugalika nathI. jyotiSI devo asalI tiryaMca Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 38] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 evaM saNaMkumAragA viNavaraM asaMkhejjavAsAuya-akammabhUmagavajjehiMto uvavajaMti / evaM jAvasahassArakappovaga-vemANiyadevA bhANiyavvA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vaimAnika devo kyAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM nairayikomAMthI, tiryaMcomAMthI, manuSyomAMthI ke devomAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara- he gautama ! jyotiSI devonI jema ja vaimAnika devonuM kathana karavuM ane A ja pramANe saudharma ane IzAna kalpanA vaimAnikadevonI utpattinA viSayamAM kahevuM joIe. sanakumAradevonA upapAtanA viSayamAM paNa A ja pramANe jANavuM joIe. vizeSatA e che ke asaMkhyAta varSAyuSka karmabhUmi ane akarmabhUmija manuSyo ahIM utpanna thatAM nathI. A ja rIte(sanakumAra devonI jema) mAhendra, brahmaloka, lAMtaka, mahAzukra ane sahasArakalpanA devono upapAta paNa kahevo joIe. 131 ANayadevA NaM bhaMte ! kaohiMto uvavajjati? kiM NeraiehiMto jAva devehito uvavajjati? goyamA !No NeraiehiMto uvavajjaMti, No tirikkhajoNiehiMto uvavajjaMti, maNussehito uvavajjaMti, No devehito / bhAvArtha-prazna- he bhagavana! Anata devalokanA devo kyAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM nairayikomAMthI ke yAvata devomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama!nairayikomAMthI utpanna thatA nathI, tiryacomAMthI paNa utpanna thatA nathI, manuSyomAMthI utpanna thAya che, devomAMthI utpanna thatA nathI. 132 jai maNussehito uvavajjati kiM sammucchimamaNussehito, gabbhavakkaMtikmaNussehito uvavajjati ? goyamA ! gabbhavakkaMtiyamaNussehiMto uvavajjaMti, No sammucchimamaNussehito uvvjjti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jo Anata devalokanA devo manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM saMmUrchAima manuSyomAMthI utpanna thAya che ke garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, saMmUrchAima manuSyomAMthI utpanna thatA nathI. 133 jai gabbhavakkaMtiya-maNussehito uvavajjaMti kiM kammabhUmagehiMto uvavajaMti, akammabhUmagehiMto uvavajjaMti, aMtaradIvagehiMto uvavajjaMti? goyamA ! kammabhUmaga-gabbhavakkaMtiya-maNUsehiMto uvavajjati, No akammabhUmagehito uvavajjaMti, No aNtrdiivgehiNto| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! Anata devalokanA devo jo garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, akarmabhUmija manuSyomAMthI utpanna thAya che ke antarlIpaja garbhaja manuSyomAMthI AvIne utpanna thAya che? uttara-he gautama! karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, paraMtu akarmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI ke antarlIpaja garbhaja manuSyomAMthI utpanna thatA nathI 134 jai kammabhUmagagabbhavakkaMtiyamaNussehiMto uvavajjati kiM saMkhejjavAsAuehito Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti [ 39 ] uvavajjaMti, asaMkhejjavAsAuehito uvavajjati ? goyamA ! saMkhejjavAsAuehito, No asaMkhejjavAsAuehiMto uvavajaMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! Anata devalokanA devo jo karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI AvIne utpanna thAya che, to zuM saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che ke asaMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, paraMtu asaMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thatA nathI. 135 jai saMkhejjavAsAuya-kammabhUmaga-gabbhavakkaMtiya-maNussehiMto uvavajjati kiM pajjattaehito, apajjattaehito uvavajjati? goyamA ! pajjattagasaMkhejjavAsAuyakammabhUmagagabbhavakkaMtiya-maNusehito uvavajjaMti, No apjjttehito| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! Anata devalokanA devo jo saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM paryAptAmAMthI utpanna thAya che ke aparyAptAmAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! paryAptA saMkhyAta varSAyu karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, paraMtu aparyAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thatA nathI. 136 jai pajjattaga-saMkhejjavAsAuyakammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNusehiMto uvavajjati kiM sammaddiTThi-pajjattaga-saMkhejjavAsAuya-kammabhUmagehiMto uvavajjaMti, micchaddiTThipajjattagasaMkhejjavAsAuehito uvavajjati, sammAmicchaddiTThipajjattaga-saMkhejjavAsAuya kammabhUmagagabbhavakkaMtiya-maNussehiMto uvavajjati? ___goyamA !sammaddipijjattaga-saMkhejjavAsAuyakammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNussehito vi uvavajjaMti, micchaddiTThipajjattagehito vi uvavajjati, No sammAmicchaddiTThipajjattagehito 3vavAditA. bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! Anata devalokanA devo jo paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM samyagdaSTi paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che ke mithyAdaSTi paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che athavA mizradaSTi paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara-he gautama! samyagdaSTi paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che ane mithyAdaSTi paryAptA saMkhyAtA varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI paNa utpanna thAya che; paraMtu samyagumithyAdaSTi paryAptAmAMthI utpanna thatA nathI. 137 jai sammaddiTThipajjattagasaMkhejjavAsAuyakammabhUmagavakkaMtiyamaNussehiMto uvavajaMti kiM saMjatasammaTThiIhito, asaMjatasammaddivihito, saMjayAsaMjayasammaddivihiMto uvavajjati? Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 goyamA ! tIhiMto vi uvavajjati / evaM jAva accuo kappo / evaM gevejjadevA vi, NavaraM asaMjatasaMjatAsaMjatehiMto ee paDiseheyavvA / evaM jaheva gevejjagadevA taheva aNuttarovavAiyA vi / NavaraM imaM NANattaM saMjayA ceva / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! Anata devalokanA devo jo samyagdaSTi paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM saMyata samyagdaSTimAMthI, asaMyata sadaSTimAMthI ke saMyatAsaMyata samyagudaSTi paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama ! uparyukta saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata, te traNa prakAranA samyagadaSTi paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI AvIne utpanna thAya che. ayyata devalokanA devo sudhInA upapAtanA viSayamAM A ja pramANe jANavuM joIe. A ja pramANe nava raiveyaka devonA upapAtanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke raiveyaka vimAnanA devomAM asaMyata ane saMyatAsaMyatanI utpattino niSedha karavo joIe. greveyaka devonI utpattinA kathanAnusAra pAMca anuttara vimAnonA devonI utpatti jANavI joIe. temAM vizeSatA e che ke saMyata manuSyo ja anuttarIpapAtika devomAM utpanna thAya che. 138 jai saMjatasammadiThThipajjaktasaMkhejjavAsAuyakammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNussehito uvavajjati kiM pamatta-saMjata-sammaddiTThipajjattahito apamattasaMjateehiMto uvavajjaMti? goyamA ! apamattasaMjaehiMto uvavajaMti, No pamattasaMjaehiMto uvavati / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! anuttara vimAnanA devo jo saMyata samyagudaSTi paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAMthI utpanna thAya che, to zuM pramatta saMyata samyagudaSTi paryAptAmAMthI utpanna thAya che ke apramatta saMyatamAMthI utpanna thAya che? uttara-he gautama! apramatta saMyatamAMthI utpana thAya che, pramatta saMyatamAMthI utpanna thatA nathI. 139 jai apamattasaMjaehito uvavajjaMti kiM iDDipatta apamattasaMjaehiMto uvavajjati? aNiDDipatta-apamattasaMjaehito uvavajjaMti? goyamA ! dohito vi uvvjjti| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! anuttaraupapAtika devo jo apramatta saMyatomAMthI utpanna thAya che, to zuM Rddhi prApta apramatta saMyatomAMthI utpanna thAya che ke Rddhi aprApta apramatta saMyatomAMthI utpanna thAya che? uttara- he gautama! Rddhi prApta ane avRddhi prApta baMne prakAranA apramatta saMyatomAMthI utpanna thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM vaimAnika devonI AgatinuM nirUpaNa che. nArakI, devatA, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, asaMjJI tiryaMca paMcendriya, saMmUrchAima manuSyo koI paNa aparyApta jIvo vaimAnika jAtinA devomAM utpanna thatA nathI. te sivAyanA garbhaja manuSyo ane saMjJI tiryaMca paMcendriya marIne vaimAnika jAtinA devomAM utpanna thAya che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyakAMti [ 41 ] vaimAnika devomAM prathamanA be devalokamAM Agati 9 bhedanI - tiryaMcanA bheda- 5 saMjJI tiryaca paMcendriyanA paryAptA + 1 sthalacara yugalika tiryaMca paMcendriya. manuSyanA 3 bheda- saMjJI manuSyanA paryApta ane karmabhUmija yugalika tathA akarmabhUmija yugalika manuSyanA paryAptA. 1+2 = 3 bheda. A rIte kula +3=9 bheda. 3 thI 8 devalokamAM Agati 6 bhedanI - 5 saMjJI tiryaMca paMcendriyanA paryAptA ane saMkhyAta varSanA karmabhUmija saMjJI manuSyano paryApta. A rIte pa+1 = 6 bheda. 9 thI 12 devalokamAM Agati 1bhedanI - karmabhUminA saMkhyAta varSAyuSka saMjJI manuSya paryAptAnI. temAM (1) saMyata samyagdaSTi (2) asaMyata samyagdaSTi (3) saMyatAsaMyata samyagdaSTi (4) mithyAdaSTi, A cAra bolanI vizeSatAvALA saMjJI manuSya utpanna thAya che. 9 zaiveyakamAM Agati 1 bhedanI - saMjJI manuSyanA paryAptAnI. temAM- (1) saMyata samyagdaSTi ane (2) mithyAdaSTi, A be bolanI vizeSatAvALI saMjJI manuSya utpanna thAya che. anAra vimAnamAM Agati 1 bhedanI - saMjJI manuSyanA paryAptAnI. temAM- (1) RddhiprApta apramatta saMyata samyagdaSTi ane (ra) aRddhi prApta apramata saMyata samyagdaSTi. A be bolanI vizeSatAvALA saMzI manuSya utpanna thAya che. mithyAdaSTi tyAM utpanna thatA nathI. vaimAnikadevomAM bAra devaloka sudhI samakitI,mithyAtvI, saMyata, asaMyata ke saMyatAsaMyata karmabhUminA garbhaja manuSyo jaI zake che. nava greveyakamAM samyagdaSTi ke mithyAdaSTiyukta saMyata manuSyo ja utpanna thaI zake che. abhavI jIvo ekAMta mithyAtvI hovA chatAM dravya cAritranI anupAlanA karIne mithyAtva sAthe paNa nava raiveyakamAM jaI zake che arthAtu nava zaiveyakamAM utpanna thavA mATe cAritranI anupAlanA anivArya che, samakitanI anivAryatA nathI. - pAMca anuttara vimAnamAM ekAMta samyagdaSTi apramatta saMyata manuSyo ja utpanna thaI zake che. mithyAdaSTi ke avatI athavA dUSita cAritravALA pramAdI tyAM utpanna thatAM nathI. (6) udvartanA dvAra nairayikonI gatiH140 NeraDyA NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvavaTTittA kahiM gacchaMti? kahiM uvavajjaMti ? kiM Neraiesu uvavajjati, tirikkhajoNiesu uvavajjati, maNussesu uvavajjati, devesu uvavati? goyamA ! No Neraiesu uvavajjaMti, tirikkhajoNiesu uvavajjaMti, maNussesu uvavajjaMti, No devesu uvavati / zabdArtha - 3vaEti = udvartana pAmIne-nIkaLIne, marIne. bhAvArthaH- prazna- he bhagavan!nairayika jIvo narakamAMthI nIkaLIne- mRtyu pAmIne anaMtara- turaMta kyAM jAya che? kyAM utpanna thAya che? zuM te nairayikomAM utpanna thAya che, tiryacomAM utpanna thAya che, manuSyomAM utpanna thAya che ke devomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama nairayiko mRtyu pAmIne turaMta nairayikomAM utpanna thatA nathI, tiryacomAM utpanna thAya che athavA manuSyomAM utpanna thAya che, devomAM utpanna thatA nathI. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 42 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 141 jai tirikkhajoNiesu uvavajaMti kiM egidiya tirikkhajoNiesu jAvapaMceMdiyatirikkhajoNiesu uvavajjaMti? goyamA ! No egidiesu jAvaNo caTharidiesu uvavajjati, paMciMdiesu uvvti| evaM jehiMto uvavAo bhaNio tesu uvvaTTaNA vi bhANiyavvA / NavaraM sammucchimesu Na uvavajjati / evaM savvapuDhavIsubhANiyavvaM / NavaraM ahesattamAo maNussesuNa uvvjjti| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mairayiko mRtyu pAmIne turaMta jo tiryacomAM utpanna thAya che, to zuM ekendriya tiryacomAM utpanna thAya che ke yAvata paMcendriya tiryacomAM utpanna thAya che? uttaragautama! te ekendriya, beindriya, teIndriya ke caurendriyamAM utpanna thatA nathI paraMtu paMcendriyomAM utpanna thAya che. A rIte nArakInA upapAta anusAra tenI udvartanA paNa kahevI joIe. vizeSatA e che ke te saMmUrchAimamAM arthAt asaMjJI tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thatA nathI. A rIte sAte naraka pRthvIomAM udvartanAnuM kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke sAtamI naraka pRthvInA nairayiko mRtyu pAmIne manuSyomAM utpanna thatA nathI. vivecana : prastuta sUtromAM sAte narakanA nArakInI udvartanA-gatinuM nirUpaNa che. sAmAnya rIte (1) nArakI jIvo mRtyu pAmIne naraka ke devagatimAM jatAM nathI. (2) ekendriya, beindriya, te indriya, caurendriya, asaMjJI tiryaMca paMcendriya ke saMmUrchAima manuSyomAM utpanna thatA nathI. (3) yugalika tiryaMca ke yugalika manuSyomAM paNa jatAM nathI. manuSya ane tiryaMca gatinA zeSa sthAnomAM jAya che. pahelI-bIjI narakanA narasikonI gati bhedanI:- pAMca saMjJI tiryaMca paMceriyanA paryAptA ane eka saMjJI manuSyanA paryAptA. pratyeka jIvone utpattinA prathama aMtarmuhUrtamAM aparyAptAvasthA hoya che. A aparyAptAvasthAmAM labdhi paryAptA jIvone paryApta nAma karmano udaya hoya che ane teo nizcitarUpe svayogya paryAptine pUrNa karI paryAptAvasthAne prApta kare ja che. ahIM chae bheda paryAptAnA lIdhA che, te teonI labdhi paryApta avasthAnA sUcaka che. trIjI narakanA nairayikonI gati 5 bhedanI:- bhujaparisarpa varjIne 4 saMjJI tiryaMca paMcendriya+1 saMjJI manuSya. cothI narakanA nairayikonI gati 4 bhedanI:-bhujapara,khecara varjIne 3saMjJI tiryaMca paMcendriya+saMjJI munaSya. pAMcamI narakanA nairayikonI gati 3 bhedanI - bhujapara, khecara, catuSpada sthalacara varjIne 2 saMzI tiryaMca + 1 saMjJI manuSya. chaThThI narakanA nairayikonI gati 2 bhedanI :- pUrvokta traNa bhedamAMthI uraparisarpane varjIne eka jalacara saMjJI tiryaMca + 1 saMjJI manuSya ane traNe ya vedamAM jAya. sAtamI narakanA nairayikonI gati 1 bhedanI - jalacara saMjJI tiryaMca paMcendriya paryAptA. te jIvo strI vedane varjIne zeSa be vedamAM jAya. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti hito 3vavA teNu vaTTaT:- nArakImAM upapAta pramANe uddavartanAnuM kathana karavuM. temAM vizeSatA e che ke prathama narakanI gatamAM asaMjJI tiryacano ane sAtamI narakanIgatamAM manuSyano niSedha karavo. taddanusAra sAte narakanI gatimAM AgatinI jema ja kramazaH saMjJI tiryaMcanA eka-eka bheda ghaTatA jAya che. tadanusAra pahelI-bIjI narakanA nArakI mArIne saMjJI tiryaMcanA pAMca bhedamAM jAya, trIjI narakanA nArakI mArIne bhujaparisarpane choDIne saMjJI tiryaMcanA cAra bhedamAM jAya che, cothI narakanA nArakI mArIne bhujaparisarpa ane khecarane choDIne saMjJI tiryaMcanA traNa bhedamAM jAya che, pAMcamI narakamAM nArakI mArIne bhajaparisarpa, khecara ane catuSpada sthalacarane choDIne saMjJI tiryaMcanA be bhedamAM jAya che, chaThThI narakanA nArakI mArIne bhujaparisarpa, khecara, sthalacara ane uraparisarpane choDIne saMjJI tiryaMcanA eka jalacaramAM ja jAya che, sAtamI narakanA nArakI marIne jalacara strIne choDIne napuMsakavedI ane puruSavedI jalacaramAM ja jAya che. A rIte cha narakanA nArakI mArIne karmabhUminA garbhaja manuSyo ane saMjJI tiryacomAM jAya che. sAtamI narakanA nArakI eka saMzI tiryaMcamAM ja jAya che. pracalita gatAgatanA thokaDAmAM sAte narakanI gatimAM pAMce pAMca saMjJI tiryaMcanA bhedanI gaNanA karI che paraMtu prastutamAM nArakInA upapAta pramANe ja udvartanAnuM atidezAtmaka kathana che tathA zrI bhagavatIsUtramAM gozAlakanA ane zrI jJAtAsUtramAM draupadInA dIrghakAlIna bhavabhramaNanuM vistRta varNana che. tene jotAM jaNAya che ke sAte narakanI gatimAM upapAta pramANe ja udvartana thAya che. bhavanapati devonI gatiH142 asurakumArA NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvaTTittA kahiM gacchaMti ? kahiM uvavajaMti? kiM Neraiesu uvavajjaMti jAva devesu uvavajjaMti? goyamA ! No Neraiesu uvavajjaMti, tirikkhajoNiesu uvavajjaMti, maNussesu uvavajaMti, No devesu uvavati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumAra devo mRtyu pAmIne turaMta kyAM jAya che? kyAM utpana thAya che? zuM nairayikomAM utpanna thAya che yAvata devomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! nairayikomAM utpanna thatA nathI, tiryaMcomAM utpanna thAya che, manuSyomAM utpanna thAya che, devomAM utpanna thatA nathI. 143 jai tirikkhajoNiesu uvavajjati kiM egidiesu jAvapaMceMdiyatirikkhajoNiesa uvavati? goyamA ! egidiyatirikkhajoNiesu uvavajjaMti, No beiMdiesu jAvaNo caridiesu uvavajjati, paMceMdiyatirikkhajoNiesu uvavajjati / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! asurakumAradevo jo tiryacomAM utpanna thAya che, to zuM ekendriyomAM thAvata paMcendriya tiryacomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! ekendriya tiryacomAM utpanna thAya che; beindriyo, teIndriyo ane caurendriyomAM utpanna thatA nathI, paMcendriya tiryacomAM utpanna thAya che. 144 jai egidiesu uvavajaMti kiM puDhavikAiyaegidiesu jAva vaNassaikAiyaegidiesu uvavajjati ? goyamA ! puDhavikAiyaegidiesu vi AukAiyaegidiesu vi uvavajjati, No teukAiesu, No vAukAiesu uvavajjati, vaNassaikAiesu uvavajjati / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! asurakumAradevo jo ekendriyomAM utpanna thAya che, to zuM pRthvIkAyika Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 ekendriyomAM yAvat vanaspatikAyika ekendriyomAM utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! teo pRthvIkAyika ekendriyomAM utpanna thAya che, aAyika ekendriyomAM utpanna thAya che, tejaskAyika ane vAyukAyika ekendriyomAM utpanna thatA nathI, vanaspatikAyika ekendriyomAM utpanna thAya che. 44 145 jai puDhavikAiesu uvavajjaMti kiM suhumapuDhavikAiesu uvavajrjjati, bAdarapuDha kAiesu uvavajjaMti ? goyamA ! bAdarapuDhavikAiesa uvavajjaMti, No suhumapuDhavikAie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! asurakumAra devo jo pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che to zuM sUkSma pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che ke bAdara pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! bAdara pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che, sUkSma pRthvIkAyikomAM utpanna thatA nathI. 146 jai bAdarapuDhavikAiesu uvavajjaMti kiM pajjattagabAdarapuDhavikAiesu uvavajjaMti, apajjattaga-bAyarapuDhavikAiesu uvavajjaMti ? goyamA ! pajjattaesu uvavajjaMti, No apajjattaesu / evaM AuvaNassaIsu vi bhANiyavvaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! asurakumAra devo jo bAdara pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che, to zuM paryAptA bAdara pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che ke aparyAptA bAdara pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che ? uttara- he gautama ! teo paryAptAmAM utpanna thAya che, aparyAptAmAM utpanna thatA nathI. A rIte apsAyiko ane vanaspatikAyikomAM paNa jANavuM joIe. 147 paMceMdiyatirikkhajoNiya maNUsesu ya jahA NeraiyANaM uvvaTTaNA sammucchimavajjA tahA bhANiyavvA / evaM jAva thaNiyakumArA / bhAvArtha :- paMcendriya tiryaMco ane manuSyomAM asurakumAronI utpattinA viSayamAM saMmUrcchimane choDIne nArakonI urtanAnI samAna jANavuM arthAt asurakumAra devo asaMzI tiryaMca choDIne garbhaja tiryaMca ane garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che. asurakumAranI jema stanitakumAro sudhInI urtanA jANavI joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM bhavanapati devonI gatinuM nirUpaNa che. sAmAnya rIte (1) koI paNa deva marIne narakagati ke devagatimAM utpanna thatAM nathI. (2) deva marIne teukAya, vAyukAya, traNa vikalendriya, asaMjJI tiryaMca paMcendriya ke saMmUrcchima manuSyomAM utpanna thatAM nathI. (3) bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane pahelA-bIjA devalokanA devo bAdara pRthvI, pANI ane pratyeka vanaspatinI zreSTha jAtiomAM, bAdara paryAptapaNe ja utpanna thAya che. (4) devo saMjJI tiryaMca ke saMzI manuSyapaNe utpanna thAya paraMtu yugalikapaNe utpanna thatA nathI. bhavanapatidevonI gati 9 bhedanI- tiryaMcanA 8 bheda-bAdara pRthvI, pANI, vanaspatinA paryAptA, pAMca saMjJI tiryaMca paMcendriyanA paryAptA, A 8 bheda ane 1 saMjJI manuSyano paryApto. e nava bhedamAM bhavanapati devo utpanna thAya che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti [ 45 ] sthAvara ane vikasendriya jIvonI gatiH148 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvaTTittA kahiM gacchaMti? kahiM uvavajjati? kiM Neraiesu jAvadevesu? goyamA ! No Neraiesu uvavajjati, tirikkhajoNiya-maNusesu uvavajaMti, No devesu / evaM jahA eesiM ceva uvavAo tahA uvvaTTaNA vi devavajjA bhANiyavvA / evaM AuvaNassaibeiMdiyateiMdiyacauridiyA vi / evaM teUvAU vi / NavaraM maNussavajjesu uvvjjti| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo mRtyu pAmIne turaMta kyAM jAya che? kyAM utpanna thAya che? zuM teo nairayikomAM thAva devomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! nairayikomAM utpanna thatA nathI, tiryaMco ane manuSyomAM utpanna thAya che, devomAM utpanna thatA nathI. A rIte pRthvIkAyikonA upapAta pramANe tenI udvartanA paNa devone choDIne kahevI joIe. A rIte aplAyika, vanaspatikAyika, beindriya, te indriya ane caurendriyonI paNa udvartanA jANavI joIe. A rIte tejaskAyika ane vAyukAyikanI paNa udvartanA jANavI joIe. vizeSatA e che ke teukAyika, vAyukAyika jIvo marIne manuSyamAM utpanna thatA nathI. vivecana - prastuta sUtromAM pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya jIvonI gatinuM pratipAdana che. pAMca sthAvara ane vikasendriya jIvo marIne naraka ke devagatine prApta karI zakatA nathI. te jIvo pAse indriyanI nyUnatA ane manano abhAva hovAthI narakagatine yogya azubhakarmo ke devagatine yogya zubha karmo karI zakatA nathI. tethI te jIvo manuSya ane tiryaMcagatine ja prApta kare che. manuSyomAM paNa yugalikapaNuM prApta karI zakatA nathI, karmabhUminA manuSyo ja thAya che. teukAyika-vAyukAyikanA jIvo to eka tiryaMcagati ja prApta kare che. pRthvI -pANI -vanaspati -vikalendriyanI gati 49 bhedanI- tiryaMcanA 46 bheda, sthalacara ane khecara yugalika tiryaMca paMcendriya, A be bheda vajIne zeSa 46 bheda; manuSyanA traNa bheda- saMmUrchAima manuSyanA aparyAptA ane saMjJI manuSyanA paryAptA-aparyAptA, kula maLIne 4+3 = 49 bheda thAya teu-vAyunI gati 46 bhedanI- tiryaMcanA 46 bheda yugalika tiryaMcanA be bheda varjIne. tiryaMca paMcendriya jIvonI gati:149 parcediyatirikjoNiyA NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvaTTittA kahiM gacchaMti kahiM uvavajjaMti kiM Neraiesu jAvadevesu ? goyamA ! Neraiesu uvavajjati jAvadevesu uvvjjti|| bhAvArtha:-prazna- he bhagavan! paMcendriya tiryaMco mRtyu pAmIne turaMta kyAM jAya che? kyAM utpana Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 thAya che? zuM teo nairayikomAM utpanna thAya che yAvat devomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! nirayikomAM utpanna thAya che yAvat devomAM paNa utpanna thAya che. 150 jai Neraiesu uvavajaMti kiM rayaNappabhApuDhaviNeraiesu uvavajaMti jAva ahesattamApuDhaviNeraiesu uvavajjati ? goyamA ! rayaNappabhApuDhaviNeraiesu vi uvavajjati jAva ahesattamApuDhaviNeraiesu vi uvavati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jo tiryaMca paMcendriyo mRtyu pAmIne turaMta nairayikomAM utpanna thAya che, to zuM ratnaprabhA pRthvInA nairayikomAM utpanna thAya che ke yAvata adhaHsaptama pRthvInA nairayikomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! ratnaprabhA pRthvInA nairayikomAM paNa utpanna thAya che vAvata adhaHsaptama pRthvInA nairayikomAM paNa utpana thAya che arthAt sAte narakapRthvImAM jaI zake che. 151 jai tirikkhajoNiesu uvavajjati kiM egidiesu jAva paMciMdiesu ? goyamA ! egidiesuvi uvavajjaMti jAvapaMceMdiesuvi uvavajjati / evaM jahA eesiMceva uvavAo, uvvaTTaNA vi taheva bhANiyavvA / NavaraM asaMkhejjavAsAuesu vi ete uvavati / bhAvArtha-prana-he bhagavan! jo tiryaMca paMcendriyo, tiryaMca yonimAM utpanna thAya che to zuM ekendriyomAM ke yAvatu paMcendriyomAM utpanna thAya che ? uttara- he gautama! ekendriyomAM paNa utpanna thAya che yAvat paMcendriyomAM paNa utpanna thAya che. A rIte tiryaMca paMcendriyanA upapAta anusAra ja tenI udvartanA paNa kahevI joIe paraMtu upapAtathI udvartanAmAM vizeSatA e che ke te asaMkhyAta varSAyuSkomAM paNa utpanna thAya che. 152 jai maNussesu uvavajjati kiM sammucchimamaNussesu uvavajaMti gabbhavakkaMtiyamaNussesu uvavajjati ? goyamA ! dosu vi uvavajjati / evaM jahA uvavAo taheva uvvaTTaNA vi bhANiyavvA / NavaraM akammabhUmaga-aMtaradIvaga-asaMkhejjavAsAuesu vi ete uvavajjati tti bhANiyavvaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jo tiryaMca paMcendriyo, manuSyomAM utpanna thAya che, to zuM saMmUrchAima manuSyomAM utpanna thAya che ke garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! baMnemAM utpanna thAya che. A rIte tiryaMca paMcendriyanA upapAta anusAra ja tenI udvartanA paNa kahevI joIe. vizeSatA e che ke te akarmabhUmija, antarkaMpaja ane asaMkhyAta varSAyuSkamanuSyomAM paNa utpanna thAya che, ema kahevuM joIe. 153 jaDa devesa uvavajjati kiM bhavaNavAsIsa uvavajjati jAvakiM vemANiesa uvavajjati? goyamA ! savvesu ceva uvavajjati / bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! tiryaMca paMcendriya jo devomAM utpanna thAya che, to zuM bhavanapati devomAM utpanna thAya che ke yAvata vaimAnika devomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! sarva prakAranA devomAM utpanna thAya che. 154 jai bhavaNavAsIsu uvavajjaMti kiM asurakumAresu uvavajjaMti jAva thaNiyakumAresu Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti [47] uvavajaMti ? goyamA ! savvesu ceva uvavati / evaM vANamaMtara-joisiya-vemANiesu NiraMtaraM uvavajjati jAva sahassAro kappo tti / bhAvArtha - pragna- he bhagavan! tiryaMca paMcendriya jo bhavanapati devomAM utpanna thAya che, to zuM asurakumAromAM utpanna thAya che ke vAvata svanitakumAromAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! sarva bhavanapatiomAM utpanna thAya che. A rIte vANavyaMtara, jyotiSI ane sahasArakalpa sudhInA vaimAnika devomAM utpanna thAya che. vivecana - prastuta sUtromAM tiryaMca paMcendriya jIvonI gatinuM kathana che. tiryaMca paMcendriya mRtyu pAmIne cAre gatimAM jaI zake che. sUtrakAre saMjJI asaMjJI tiryaMca paMcendriyanA bheda karyA vinA samuccaya tiryaMca paMcendriyanI gatinuM nirUpaNa karyuM che. nAraka ane devonA upapAtane jotAM spaSTa thAya che ke asalI tiryaMca paMcendriya pahelI narakamAM ane bhavanapati ane vyatara jAtinA devomAM utpanna thAya che, tyAra pachInI narakamAM ane devomAM utpanna thatA nathI. saMjI tiryaMca sAte narakamAM ane bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane AThadevaloka sudhInA vaimAnika devomAM utpanna thAya che paraMtu navamA devalokathI uparanA devalokamAM te utpanna thatAM nathI. tyAM karmabhUminA garbhaja manuSyo ja jaI zake che. A rIte tiryaMca paMcendriyanI utpatti anusAra tenI gati sarvatthAnamAM thAya che. tenI vizeSatA sUtrakAre navAM. zabdathI pragaTa karI che. navaraM aNenavAsI pati pate savavanaMti - tiryaMca paMcendriyanI AgatimAM yugalika tiryaMca ane yugalika manuSyono niSedha karyo che kAraNa ke yugaliko marIne devagatimAM ja jAya che. tiryaMca paMcendriyo marIne yugalika tiryaMca ane yugalika manuSya rUpe utpanna thaI zake che. temAM saMjJI tiryaMca paMcendriyo marIne 30 akarmabhUmi ane padaaMtaradvIpa, A kSetranA yugalika manuSyapaNe ane yugalika sthalacara, khecarapaNe utpanna thAya che tathA asaMjJI tiryaMca paMcendriyo pa6 aMtaradvIpanA yugalika manuSyapaNe ane sthalacara tathA khecara tiryaMca yugalikapaNe utpanna thAya che. saMjJI tiryaMca paMcendriyanI gati 92 bhedanI narakanA 7 bheda; tiryaMcanA 48 bheda; manuSyanA 6 bhedasamUrchAima manuSyonA aparyAptA, saMkhyAta varSAyuSka garbhaja manuSyonA paryAptA ane aparyAptA, asaMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija, akarmabhUmi ane aMtadvIpUMja te traNa prakAranA yugalika manuSyo 1+2+3 = 6 bheda. devanA AThamA devaloka parvatanA(10 bhavanapati+8 vyaMtara+5 jyotiSI+8 devaloka) 31 bheda; A sarva maLIne 7+48++31 = 92 jIvanA bhedamAM saMjJI tiryaMca paMcendriyanI gati thAya che. asaMjJI tiryaMca paMcendriyanI gatinuM alaga kathana nathI, chatAM paNa temanI gati A pramANe samajavIasalI tiryaMca pacejiyanI gati 72 bhedanI- narakano 1 bheda-prathama naraka, tiryaMcanA 48 bheda, manuSyanA 5 bheda- 6bhedamAMthI akarmabhUmija yugalikane varjIne zeSa 5; devanA 18 bheda- 10 bhavanapati Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [48] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 ane 8 vyaMtara deva. A sarva maLIne 1+48+5+18 = 7ra bheda thAya che. prastuta prasaMgamAM samuccaya tiryaMca paMcendriyanI gatinuM kathana che. jaLacara Adi pAMca bhedonI apekSAe spaSTIkaraNa nathI. pUrva sUtromAM narakanI AgatinA kathanamAM tenuM spaSTIkaraNa che. tadanusAra jalacara tiryaMcamAM puruSavedI ane napuMsakavedI jalacara tiryaMca marIne sAte narakamAM jAya che. strIvedI jalacara tiryaMca marIne cha narakamAM jAya che. uraparisarpa tiryaMca paMcendriya marIne pAMca narakamAM jAya che. catuSpada sthalacara tiryaMca paMcendriya marIne cAra narakamAM jAya che. khecara tiryaMca marIne traNa narakamAM ane bhujaparisarpa tiryaMca marIne be narakamAM jAya che. gatAgatanA thokaDAmAM paNa jaLacarAdi pAMce saMjJI tiryaMca paMcendriyanI gatinuM jIvanA pa3 bhedonI apekSAe alaga-alaga kathana che. manuSyonI gati:155 maNussA NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvadvittA kahiM gacchaMti ? kahiM uvavajjaMti? kiM Neraiesu uvavajjati jAvadevesu uvavajjati ? goyamA ! Neraiesu vi uvavajjati jAva devesu vi uvavati / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! manuSyo mRtyu pAmIne turaMta kyAM jAya che? kyAM utpanna thAya che? zuM teo nairayikomAM utpanna thAya che ke yAvatuM devomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! manuSyo mRtyu pAmIne nairayikomAM paNa utpanna thAya che yAvatu devomAM paNa utpanna thAya che. 156 evaM NiraMtaraM savvesu ThANesu pucchA ? goyamA ! savvesu ThANesu uvavajjaMti, Na kahiMci paDiseho kAyavvo jAva savvaTThasiddhadevesu vi uvavati, atthegaiyA sijhaMti bujjhati muccaMti pariNivvAyaMti savvadukkhANaM aMtaM kareti / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! zuM manuSyo mRtyu pAmIne nairayikAdi sarva sthAnomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! manuSyo sarva sthAnomAM utpanna thAya che, kyAMya paNa tenI utpattino niSedha nathI yAvatu sarvArthasiddha devo sudhI manuSya utpanna thAya che ane keTalAka manuSyo siddha thAya che, buddha thAya che mukta thAya che, parinirvANane prApta kare che ane sarva duHkhono aMta kare che. vivecana : prastuta sUtromAM manuSyonI gatinuM pratipAdana che. manuSyo mRtyu pAmIne cAre ya gatinA 24 daMDakanA dareka sthAnamAM utpanna thAya che. te uparAMta keTalAka karmabhUminA garbhaja manuSyo sarva karmono kSaya karIne siddhagatine paNa prApta kare che. saMsI manuSyonI gati 110+1siddha-111 bhedanI- cAre ya gatinA 110 bheda ane saMjJI manuSya siddha paNa thaI zake che, tethI siddhagati sahita 111 bhedanI gati che. prastuta sUtramAM samuccaya rIte manuSyonI gatinuM nirUpaNa che chatAM anya jIvonI Agatine jotAM saMmUrchAima manuSyonI ane yugalika manuSyonI gati A pramANe samajavI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyakAMti [ 49 ] saMmUrNima manuSyanI gati 49 bhedanI - saMmUrchAima manuSyo labdhi aparyAptA ja hoya che. aparyAptAvasthAmAM ja mRtyu pAme che, tethI te naraka ke devagatimAM jatA nathI, yugalika manuSya ke yugalika tiryaMcarUpe paNa utpanna thatA nathI. be yugalika tiryaMcane varjIne tiryaMcanA 46bheda ane manuSyanA 3 bhedasaMmUrchAima manuSya tathA saMjJI manuSyanA paryAptA ane aparyAptA, e traNa bheda;46+3 = 49 bheda. yugalika manuSyanI gati ra5 bhedanI - yugalika manuSyo mRtyu pAmIne eka devagatimAM ja jAya che. temAM bhavanapatinA 10, vyaMtaranA 8, jyotiSInA 5 ane 2 devaloka, ema kula 25 bhedanI gati thAya che. yugaliko potAnI uMmarathI vadhu sthiti devalokamAM pAmatA nathI. tethI teo potAnA sthAnathI vadhu sthitivALA devalokomAM janma dhAraNa karatA nathI. A rIte yugalikonI sthiti anusAra bhinna-bhinna gati thAya che. yathA- (1) devakuru-uttarakurukSetranA yugalika manuSyo ane parivAsa-ramyavAsa kSetranA yugalika manuSyo, bIjA devaloka sudhInA 25 prakAranA devomAM (2) hemavaya-hiraNyavaya kSetranA yugaliko prathama devaloka sudhInA 24 prakAranA devomAM, (3) aMtaradvIpaja manuSyo bhavanapati ane vyaMtara jAtinA 18 prakAranA devomAM janma dhAraNa karI zake che. (4) avasarpiNInA pahelA bIjA ArAnA yugalika manuSyo 25 bhedomAM ane trIjA ArAnA yugalika manuSyo bIjo devalokavarjIne 24 bhedomAM utpanna thAya che. temAM paNa palyopamathI kiMIka nyUna sthitivALA yugaliko jyotiSI sudhInA 23 bhedomAM ane palyopamanA AThamA bhAgathI paNa nyUna sthitivALA yugalika manuSyo bhavanapati ane vyaMtara devonA 18 bhedomAM utpanna thAya che. vyaMtara-jyotiSI-vaimAnika devonI gatiH157 vANamaMtasjoisikvemANiyA sohammIsANA yajahA asurakumArA / NavaraM joisiyANaM vemANiyANa ya cayaMtIti abhilAvo kAyavyo / bhAvArtha-vANavyaMtara, jyotiSI ane saudharmatathA IzAna devalokanA vaimAnikadevonI gati asurakumAronI samAna samajavI. vizeSatA e che ke jyotiSI ane vaimAnikadevo mATe "cyavana kare che, te pramANe kahevuM joIe. 158 saNaMkumAradevANaM pucchA ? goyamA ! jahA asurakumArA / NavaraM egidiesu Na uvavajjati / evaM jAvasahassAragadevA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sanaskumAradevo cyavana karIne kyAM jAya che, kyAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! te devonI vakatavyatA asurakumAronI samAna jANavI joIe. vizeSatA e che ke te devo ekendriyomAM utpana thatA nathI. A ja rIte sahasAra devalokanA devo sudhInI gati jANavI joIe. 159 ANaya jAvaaNuttarovavAiyA devA evaM ceva / NavaraMNotirikkhajoNiesuuvavati , maNussesupajjattagasaMkhejjavAsAuyakammabhUmaga-gabbhavakkaMtiyamaNussesu uvvjjNti| bhAvArtha - navamA Anata devalokanA devothI laIne anuttaropapAtika vimAna sudhInA devonI vaktavyatA A ja pramANe jANavI joIe. vizeSatA e che ke te devo tiryacomAM utpanna thatA nathI, manuSyomAM paNa paryAptA saMkhyAta varSAyuSka karmabhUmija garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [50] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 vivecana : prastuta sutromAM vyaMtara-jyotiSI ane vaimAnika devonI gatinuM kathana asurakumAra devonI gatinA atidezapUrvaka karyuM che. temAM je vizeSatA che te bhAvArthamAM spaSTa che. vyaMtara-jyotiSI ane pahelA-bIjA devalokanA devonI gati 9 bhedanI- asurakumAranI jema manuSyano 1 bheda karmabhUminA garbhaja manuSyonA paryAptA, pAMca saMzI tiryaMca paMcendriyanA paryAptA tathA bAdara pRthvI, pANI ane vanaspatinA paryAptA te 8 bheda tiryaMcanA; kula 1+ 8 = 9 bheda. trIjAthI AThamA devalokanA devonI gati 6bhedanI-trIjA devalokathI uparanA devo ekendriyamAM utpanna thatA nathI, tethI pAMca saMjJI tiryaMca paMcendriyanA paryAptA ane karmabhUminA garbhaja manuSyonA paryAptA, kula maLIne 5+1 = 6 bheda. navamA devalokathI sarvArthasiddha vimAnanA devonI gati 1 bhedanI- navamA devalokathI uparanA devo karmabhUminA saMkhyAta varSanA AyuSyavALA garbhaja manuSyonA paryAptAmAM ja utpanna thAya che. tethI 1 bhedamAM ja temanI gati thAya che. A rIte prastuta padanA vAro dvAra ane udvartanA dvAramAM 24 daMDakanA jIvonA 110 bhedanA AdhAre gatAgata darzAvI che. thokaDAmAM jIvanA 53 bhedanA AdhAre gatAgata batAvavAmAM Ave che. te baMne prakAranI gatAgatanA koSTako ahIM ApyA che. jIvanA 110 bheda AdhArita Agati-gati:jIva prakAra Agati gati prathama naraka |11 bhedanI-pa saMzI tiryaMca, 5 asaMzI tiryaMca paMcendriya, | bhedanI- saMjJI tiryaMca paMcendriya ane 1 saMjJI manuSya ane 1 saMjJI manuSya || bhedanI-5 saMjJI tiryaca, + 1 saMjJI manuSya = = bIjI naraka = " trIjI naraka pa bhedanI-(bhujapara varjIne) 4 saMjJI tirya- saMjJI manu |5 bhedanI (AgatanI samAna) cothI naraka T4 bhedanI- (khecara vajIne) 3 saMzI tirya+1 saMzI manu 4 bhedanI (AgatanI samAna) pAMcamI naraka 3 bhedanI- (sthaLacara varjIne) 2 saMjJI tirya+1 saMjJI manu, 3 bhedanI (AgatanI samAna) chaThThI naraka bhedanI- (urapara varjIne)1 jaLacara tirya+1 saMzI manu- 2 bhedanI (AgatanI samAna) sAtamI naraka bhedanI-1 jaLacara tiryaMca +1 saMzI manu (baMnenI strI medanI (AgatanI samAna) varjInene) bhavanapati ane [16bhedanI-5 saMjJI tiryaMca, 5 asaMjJI tiryaMca 9 bhedanI- bAdara pRthvI,pANI, vana 2 yugalika tiryaMca, 1 saMjJI manu, 3yugalika manu | 5 saMzI tiryaMca, 1 saMjJI manuSya. jyotiSka ane 9i bhedanI- 5 saMjJI tiryaMca, 1 sthalacara yugalika tiryaMca, | bhedanI- bAdara pRthvI,pANI, vanabe devaloka | |1 saMjJI manuSya, 2 yugalika manu(karmabhUmi, akarmabhUminA)| 5 saMjJI tiryaMca, 1 saMjJI manuSya. 3 thI 8devaloka | bhedanI-5 saMjJI tiryaMca, 1 saMjJI manuSya dabhedanI- 5 saMjJI tiryaMca, 1 saMjJI manuSya. | | | ude Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThTha pada: vyutkrAMti , [ 51 | -- - - -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- | jIva prakAra Agati gati 9 thI 12 devaloka 1 bhedanI- saMjJI manuSya 1 bhedanI- saMjJI manuSya. nava raiveyaka - - - - - - - - pa anuttara vimAna |1 bhedanI- apramatta samyagdaSTi saMjJI manuSya 1 bhedanI- saMjJI manuSya. pRthvI, pANI ane 7i4 bhedanI- tiryaMcanA 46, (48mAMthI be yugalika varjIne) 49 bhedanI-46 tiryaMca 3 manuSya. vanaspati manuSyanA-3, cha mAMthI traNa yugalika varjIne (saMmUcchima manuSya + saMzI manuSyanA devanA-ra5, bIjA devaloka sudhI. A rIte paryAptA-aparyAptA. 1+2 =3) 46+3+25 = 74 bheda , - - - - - - - - teu-vAyu 49 bhedanI- 46 tiryaMca, 3 manuSya 46 bhedanI- tiryaMcanA 46 bheda vikasendriya 49 bhedanI- 46 tiryaMca, 3 manuSya 49 bhedanI-46tiryaca, 3 manuSya. tiryaMca paMcendriya 87 bhedanI- 7 narakanA paryA,tiryaMcanA 46(be yugalikane 9ra bhedanI- 7 nArakI, 48tiryaMcanA varjIne), manuSyanA 3 bheda (3 yugalika manune varjIne) | manuSyanA 6, devanA 31. (athavAdevanA-31 (10 bhavanapati, 8 vyaMtara,5 jyotiSI, AgatanA 87 bhedamAM tiryaMcanA 8devalokanA vaimAnika deva) kula 7+4+3+31 = 87 | yugalika ane manuSyanA 3 yugalikA A pAMca bheda umeratAM 87+5 = 92) manuSya 96 bhedanI- nArakInA bheda (sAtamI naraka varjIne); | jIvanA sarva 110 bheda ane siddha gati tiryaMcanA 38 bheda- (48mAMthI teu-vAyunA 8 ane yugalikanA-ra, A 10 varjIne) manuSyanA 3 (yugalika varjIne) devonA 49 (sarva bheda) kula = 6+38+3+49 =96 bheda. nodhaH- (1) nArakI devatAnI AgatinA bhedomAM sarvatra tenA paryAptA ja samajavA. aparyAptA jIva nArakI devatAmAM utpanna thatAM nathI. (2) nArakI devatAnI gatimAM aparyApta-paryAptanuM spaSTIkaraNa sutramAM nathI, tema chatAM thokaDAnA AdhAre gatimAM te bhedonA paryApta-aparyApta baMne samajI levA joIe. jIvanA 53 bheda AdhArita Agati-gati - pi3 bheda mATe juo prazApanA-1 pada-1, 5. naM.110] jIva prakAra Agati gati prathama naraka 25 bhedanI. 15 karmabhUmija manuSyo, 5 saMjJI tiryaMca, 40 bhedanI. 15 karmabhUmija garbhaja pa asaMzI tiryaMcanA paryAptA. manuSyo, 5 saMzI tiryaMca, te 20nA bIjI naraka | 20 bhedanI. 15 karmabhUminA manuSya + 5 saMjJI tiryaMca | paryApta-aparyApta. 20 x 2 = 40 trIjI naraka 19 bhedanI. uparokta 20mAMthI bhujapara choDIne cothI naraka 18 bhedanI. uparokta 19mAMthI khecara choDIne | pAMcamI naraka 17 bhedanI. uparokta 18mAMthI sthalacara choDIne | chaThThI naraka 16 bhedanI. 15 karma manu + 1 jalacara saMjJI tiryaMca sAtamI naraka 16 bhedanI. uparokta 16 bheda ane temAMthI 10 bhedanI. pasaMjJI tiryaMcanA paryApta strIne choDIne aparyApta 5 x 2 = 10 | | | | | Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ para ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 gati jIva prakAra Agati bhavanapati, vyaMtara deva |111 bhedanI. 101 kSetranA garbhaja manuSya, 46bhedanI. 15 karmabhUminA manuSya 5 saMjJI tiryaMca, 5 asaMjJI tiryaMca te 111nA paryApta. [5 saMjJI tiryaMca + pRthvI, pANI, vana. te ra3nA paryApta-aparyApta jyotiSI ane 50 bhedanI. 15 karmabhUmi manuSya + 30 akarmabhUminA 46 bhedanI. upara pramANe pahelA devalokanA deva yugalika manuSya + 5 saMjJI tiryaMca, te 50 nA paryApta. bIjA devalokanA deva 40 bhedanI. uparokta 50mAMthI pa hemavata, 46bhedanI. upara pramANe 5 heraNyavata A 10 varjIne. prathama kilvISInA deva 30 bhedanI. 15 karmabhUmi 5 saMjJI tiryaMca padevakuru |46 bhedanI. upara pramANe 5 uttarakuru. A rIte 15+5+5+5 = 30. 3 thI 8devaloka 20 bhedanI. 15 karmabhUmi manuSya + 5 saMjJI tiryaca, 40 bhedanI. 15 karma. manuSyarUpa saMzI 9 lokAMtika, bIjI, te 20nA paryAptA. tiryaMca te 20nA paryApta-aparyApta. trIjI kviISInA deva navamA devalokathI 15 bhedanI. 15 karmabhUmi manuSyanA paryApta 30 bhedanI. 15 karmabhUmi manuSyanA sarvArthasiddha vimAna paryApta-aparyApta. pRthvI, pANI ane [243 bhedanI. 179 bheda gata pramANe+64 bheda devanA | 179 bhedanI. 131 bheda manuSyanA vanaspati (25 bhavanapati, 26 vyaMtara, 10 jyotiSI, be devaloka, (101 saMmUcchima manu 15 karma.nA 1kilpiSI=64) 17964 = 243. paryAaparyA=30)48 bhedatiryaMcanA teu-vAyu 179 bhedanI. upara pramANe 48 bhedanI. tiryaMcanA 48 bheda traNa vikasendriya 179 bhedanI. upara pramANe 179 bhedanI. upara pramANe asaMjJI tiryaMca 179 bhedanI. upara pramANe 395 bhedanI.2-prathama narakanA paryA paMcendriya aparyA 48tiryaMcanA.243-manu nA (303mAMthI akarmabhUminA paryAaparyA60 varjina).102-devatAnA. 25 bhavanapati+ra vyaMtaradeva = 51nA paryAptA-aparyAptA. saMjJI tiryaMca ra67 bhedanI. 7 narakanA paryApta 81 devatAnA paryApta para7 bhedanI. pakSamAMthI devatAnA (navamA devalokathI sarvArthasiddhanA 18 bheda choDIne) | 36 bheda varjine(9 mAM devalokathI 179 bheda upara pramANe. 7+81+179 = ra67 uparanA 18devatAnA paryA-aparyA) noMdhaH saMjJI tiryaMca paMcendriya 5 bhedonI gati- (1)jaLacaranI uparokta para7 bhedanI. (2) uraparisarpanI para3 bhedanI (chaThThI-sAtamI narakanA aparyApta-paryApta 4 bheda varjIne) (3) sthaLacaranI para1 bhedanI (para3mAMthI pAMcamI narakanA aparyApta-paryApta bhedavarjIne) (4) khecaranI pa19 bhedanI(para1mAMthI cothI narakanA aparyApta-paryApta bheda varjIne). (5) bhujaparisarpanI 517 bhedanI (pa19mAMthI trIjI narakanA aparyApta-paryApta 2 bheda varjIne). samUrchAima manuSya 171 bhedanI. uparokta 179 bhedamAMthI teu-vAyunA |179 bhedanI. pUrvavatu ATha bheda choDIne. 179-8 = 171. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThuM pada : vyutkrAMti jIva prakAra 15 karmabhUminA garbhaja manuSyo 30 akarmabhUminA yugalika manuSyo 5 aMtarIpanA yugalika manuSyo cakravartI [noMdha : akarmabhUminA 30 bhedonI gati- (1) devakuru-uttarakurunA yugalika manuSyanI uparokta 128 bhedanI. (2) harivAsa-ramyakavAsanI 126 bhedanI( prathama kilvISInA aparyApta-paryApta be bheda choDIne) (3) hemavaya-hiraNyavayanI 124 medanI (bIjA devalokanA aparyApta-paryApta be bheda choDIne).] vAsudeva baLadeva mAMDalika rAjA kevaLI sAdhu zrAvaka Ata gati 276 bhedanI. 171 upara pramANe, ka devatAnA paryA. pa3 bhedanI. 14 nArI, 48 niyaMca ane 6 narakanA paryA. 171+99+6 = 276. 303 manuSya, 198 deva = 563 bheda 128 bhedanI 64 jAtinA devonA paryA. aparyA. 64 x 2 = 128 20 bhedanI. 15 karmabhUminA manuSya + 5 saMzI tiryaMca te 20nA paryApta. 25 bhedanI. 15 karmabhUmi manuSya + 5 saMjJI tiryaMca+ 5 asaMjJI tiryaMca, A 25nA paryApta. 38 bhedanI. 12 devaloka lokatika-9 rIvecaka 5 anuttara vimAna, te 35 vaimAnika deva + 3 narakanA nArakI = 38 bhedanA paryApta. 82 bhedanI. 99 jAtinA devomAMthI 15 paramAdhAmI + 3 kilhIthI te 18 bhedane choDIne ja bheda devanA + prathama naraka = 82 bhedanA paryApta. 32 bhedanI. 12 devaloka, 9 lokAMtika, 9 traiveyaka, pahelI-bIjI naraka = 3ra bhedanA paryApta. 53 108 bhedanI. 81 devatA 15 karmabhUminA manuSyo, 5 saMdI tirthaca. bAdara pRthvI, pANI, vanaspati, 4 naraka, 81+15+5+3+4 = 108 bhedanA paryApta 27pa medanI.171 manuSya pramANe, 99 devatAnA paryA. ane 5 narakanA paryA. 171+99+5 = 275. 276 bhedanI. 275 bheda upara pramANe + 6 ThThInaraka |102 bhedanI. 25 bhavanapati ane 26 vaMtara = 51. tenA paryA paryA mokSa 14 bhedanI. sAta narakanA paryAptA ane aparyAptA. dIkSA le to mokSanI athavA vaimAnika devalokanI 14 bhedanI. sAta narakanA paryAptA ane aparyAptA. 83 medanI. 99 jAtinA devomAMthI 15 paramAdhAmI - | 70 medanI. vaimAnika jAtinA 3 kivIthI te 18 bhedanechoDIne. 8 meda devanA + devanA 35 medanA paryAptA ane aparyAptA. 2 naraka = 83 bhedanA paryApta. 276 bhedanI. zrAvakanI Agati pramANe 535 bhedanI. 563 bhedamAMthI 9 greva+pa anu N vimAna, te 14 bhedanA paryApta--aparyApta A 28 choDIne 53-28 = 53pa. mokSa 70 medanI. upara pramANe athavA mokSa. 42 bhedanI.12 devaloka + 9 lokAMtika 21 devanA paryAptA, aparyAptA. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jIva prakAra samyagdaSTi mithyAdaSTi |strI vedanI puruSa vedanI napuMsaka vedanI Agati 33 bhedanI. narakanA-7, devatAnA--99,yugalika manuSyanA-86 ane 171 bheda uparavat kula 7199+86+171 = 33. 371 bhedanI. 363 bheda samyagdaSTinI Agata pramANe + teu-vAyunA-8, kula-371 athavA 563 bhedamAMthI 192 bheda amara jIvonA varjIne (99+7+8$= 192). 371 bhedanI. mithyAdaSTinI Agata pramANe 371 bhedanI. mithyAdaSTinI Agata pramANe 285 bhedanI. uparokta 371mAMthI 86 yugalika varjIne. 371-86 = 285. zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 gati 28ra bhedanI.81 devatA, 15 karmabhUmi, 30 akarmabhUmi, 5 saMjJI tiryaMca, 6 naraka, kula 137 bhedanA paryApta ane aparyApta = 274 tathA 5 asaMjJI tiryaMca ane 3 vikalendriyanA aparyApta 274 + 8 = 282 medanI. 553 bhedanI. 563 bhedamAMthI 5 anuttara vimAnanA paryApta, aparyApta te daza bhedane choDIne 561 bhedanI. 53 bhedamAMthI sAtamI narakanA paryAptA aparyAptA te be bhedane choDIne 53 bhedanI. 53 bhedanI. noMdha : (1) nArakI devatAnI AgatimAM sarvatra te bhedonA paryAptA ja samajavA. (2) sAte ya nArakInI gati A koSTakamAM thokaDAnI paraMparA pramANe darzAvI che. temAM uparokta sUtrAnusArI koSTakathI kaMIka bhinnatA che. te saMbaMdhI spaSTIkaraNa upara vivecanamAM karyuM che. (7) pArabhavika AyuSya baMdha kAla H 160 NeraiyA NaM bhaMte ! kaibhAgAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareMti ? goyamA ! NiyamA chammAsAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareMti / evaM asurakumArA vi jAva thaNiyakumArA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! naiyiko AyuSyano keTalo bhAga zeSa(bAkI) rahe tyAre parabhavanA AyuSyano baMdha kare che ? uttara- he gautama ! teo avazya cha mAsanuM AyuSya zeSa(bAkI) rahe tyAre parabhavanA AyuSyano baMdha kare che. A ja rIte asurakumArothI laI stanitakumAro sudhInA devonI parabhavika AyuSyabaMdha saMbaMdhI prarUpaNA jANavI joIe. 161 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! kaibhAgavasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareMti ? goyamA ! puDhavikAiyA duvihA paNNattA / taM jahA- sovakkamAuyA ya NiruvakkamAuyA ya / tattha NaM je te NiruvakkamAuyA te NiyamA tibhAgAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareMti / tattha NaM je te sovakkamAuyA te siya tibhAgAvasesAuyA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti parabhaviyAuyaM pakareMti, siya tibhAgatibhAgAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareMti, siya tibhAgatibhAgatibhAgasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareMti / AuteuvAuvaNassaikAiyANaM, beiMdiyateiMdiyacauriMdiyANa vi evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo, AyuSyano keTalo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che? uttara- he gautama! pathvIkAyika jIvonA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sopakrama AyuSyavALA ane (2) nirupakrama AyuSyavALA. temAMthI je nirupakrama(upakrama rahita) AyuvALA che, te jIvo avazya AyuSyano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanA AyuSyano baMdha kare che ane jeo sopakrama (upakrama sahita) AyuSyavALA che, teo kadAcitu AyuSyano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanA Ayuno baMdha kare che, kadAcita AyuSyanA trIjA bhAgano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che ane kadAcit AyuSyanA trIjA bhAganA, trIjA bhAgano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. A rIte aSkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika tathA beindriya-te indriyacaurendriyonA pArabhavika AyuSyabaMdhanA kAlanuM kathana karavuM joIe. 162 paMcediyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kaibhAgAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareMti? goyamA ! parcediyatirikkhajoNiyA duvihA paNNattA / taM jahA-saMkhejjavAsAuyA ya asaMkhejjavAsAuyA ya / tatthaNaMjete asaMkhejjavAsAuyA teNiyamA chammAsAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareti / tattha NaM je te saMkhejjavAsAuyA te duvihA paNNattA / taM jahAsovakkamAuyA ya NiruvakkamAuyA y| tattha NaM je te NiruvakkamAuyA te NiyamA tibhAgAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pkreNti| tattha NaM je te sovakkamAuyA teNaM siya tibhAge parabhaviyAuyaM pakareMti. siya tibhAgatibhAge ya parabhaviyAuyaM pakareMti, siya tibhAgatibhAgatibhAgAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pakareMti / evaM maNUsA vi / vANamaMtara-joisiyavemANiyA jahA NeraiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paMcendriya tiryaMcayoniko, AyuSyano keTalo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che? uttara- he gautama! paMcendriya tiryaMcayonikonA be prakAra che. te A pramANe che- (1) saMkhyAta varSanA AyuSyavALA ane (2) asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA. temAMthI je asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA che; tenA AyuSyanA cha mAsa zeSa rahe tyAre te parabhavanuM AyuSya bAMdhe che ane je sAta varSanA AyuSyavALA che. tenA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sopakrama AyuSyavALA ane (2) nirupakrama AyuSyavALA. temAM nirupakrama AyuSyavALA tiryaMco avazya AyuSyano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 AyuSya bAMdhe che. sopakrama AyuSyavALA, kadAcit AyuSyano trIjo bhAga bAkI rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe che, kadAcita AyuSyanA trIjA bhAgano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che, kadAcit AyuSyanA trIjA bhAganA, trIjA bhAgano, trIjo bhAga bAkI rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. manuSyonA pArabhavika AyuSyabaMdha saMbaMdhI saMpUrNa kathana paNa A ja pramANe jANavuM joIe. vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikonA pArabhavika AyuSyabaMdhanuM kathana nairayikonI samAna jANavuM joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM cAreya gatinA jIvonA AyuSya baMdhakAlanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. saMsArI jIvo samaye samaye AyuSyane choDIne zeSa sAta karmono baMdha kare che. AyuSya karmano baMdha jIvanamAM eka ja vAra thAya che. anya karmonI paraMparA bhava-bhavAMtara sudhI sAthe hoya che, paraMtu AyuSya karmamAM te pramANe thatuM nathI. jIva potAnA A bhavanA karmAnusAra AgAmI eka ja bhavanuM AyuSya eka ja vAra bAMdhe che. be-traNa bhavanuM AyuSya sAthe baMdhAtuM nathI. AyuSya baMdha pachI temAM pheraphAra thato nathI. ahIM sUtramAM saMsArI jIvomAM AyuSya baMdha kAlanI vistRta prarUpaNA che. AyuSya baMdha kAlanA nirUpaNa mATe AyuSyanA be-be prakAra karyA che- sopakrama AyuSya ane nirupakrama AyuSya, temaja saMkhyAta varSAyuSka ane asaMkhyAta varSAyuSka. A bhedonA AdhAre ja AyuSyabaMdhanA samayanuM nirdhAraNa darzAvyuM che. sopakrama-nirupakrama AyuSya- je AyuSya upakrama sahita hoya, tIvra viSa, agni, jala, zastra prayoga Adi koI paNa upakramarUpa nimittathI tUTI jAya, dIrghakAlamAM bhogavavA yogya AyuSya alpakAlamAM ja bhogavAya jAya tene sopakrama AyuSya kahe che ane je AyuSya upakrama rahita hoya, viSa-agni Adi koI paNa nimittathI tUTe nahIM, jeTalA kAlanuM AyuSya bAMdhyuM hoya teTalA ja kAlamAM bhogavAya, te AyuSyane nirupama AyuSya kahe che. jema daza phUTa lAMbI dorIne eka cheDAthI bALavAmAM Ave to kramazaH baLatI baLatI te AkhI dorI daza miniTamAM baLI jAya che paraMtu te ja dorIne koI gUMcaLuM vALIne agnimAM nAMkhI de, to te AkhI dorI be miniTamAM baLI jAya che. te ja rIte sopakramI AyuSya kyAreka gUMcaLuM vALelI dorInI samAna eka sAthe bhogavAya jAya che ane nirupakramI AyuSya lAMbI dorInI samAna kramazaH bhogavAya che. A rIte sopakramI AyuSyamAM sthitighAta zakya che. temAM paNa be tRtIyAMza bhAganuM AyuSya vyatIta thayA pachI ane eka tRtIyAMza bhAganuM AyuSya zeSa rahe tyAra pachI ja koI paNa nimittathI AyuSya tUTI zake che. - tattvArtha sUtra anusAra parivAra mahottamapuruSasaMhocavavuAnapavartanIyAH | aupapAtika janmavALA nArakI ane devo, carama zarIrI jIvo, uttama puruSo(tresaTha zalAkA puruSa) asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA yugaliko ityAdi nirupakrama(anAvartanIya-aparivartanIya) AyuSyavALA hoya che. zeSa jIvo arthAt pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, saMkhyAta varSAyuSka tiryaMca paMcendriya ane manuSyo sopakrama ane nirupakrama baMne prakAranA AyuSyavALA hoya che. (tasvArtha sUtra-2/25) AyuSya baMdhakAla- nArakI, devo ane yugaliko vartamAna bhavanA AyuSyanA cha mahinA zeSa rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. zeSa jIvomAM nirupakramI AyuSyavALA manuSyo ane tiryaMco AyuSyanA be bhAga vyatIta thAya ane trIjo bhAga zeSa rahe tyAre avazya parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. sopakrama AyuSyavALA manuSyo ane tiryaMcono Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyakAMti [ 17 ] AyuSya baMdhakAlanizcita nathI. te jIvo AyuSyano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre athavA trIjA bhAgano trIjo bhAga arthAt navamo bhAga zeSa rahe tyAre athavA teno trIjo bhAga(eTale AyuSyano 27mo bhAga) zeSa rahe tyAre AyuSya bAMdhe. yathA- koI manuSyanuM AyuSya 90 varSanuM hoya, to te be bhAga = 60 varSa pUrNa thAya tyAre AyuSya bAMdhe che. jo tyAre na bAMdhe to zeSa 30 varSanA be bhAga = 20 varSa pachI ane 10 varSa zeSa rahe tyAre bAMdhe, jo tyAre paNa na bAMdhe to 10 varSanA 120 mahInAmAMthI 80 mahInA pUrNa thayA pachI ane 40 mahinA zeSa rahe tyAre bAMdhe che. jo tyAre paNa na bAMdhe to A rIte trIjo-trIjo bhAga karatAM aMtima aMtarmuhUrtamAM avazya AyuSya bAMdhe che. parabhavanA AyuSya baMdha karyA vinA koI paNa jIvanuM mRtyu thatuM nathI. (8) AkarSa dvAraH kavidha AyubaMdha:163 kaivihe NaM bhaMte ! AuyabaMdhe paNNate? goyamA ! chavvihe AuyabaMdhe paNNatte taM jahA-jAiNAmaNihattAue, gaiNAmaNi-hattAue, ThiINAmaNihattAue, ogAhaNANAmaNihattAue paesaNAmaNihattAue, annubhaav-nnaamnnihttaaue| bhAvArtha:- prahana- he bhagavan! AyuSya baMdhanA keTalA prakAra che? uttara- gautama! AyuSyabaMdhanA che prakAra che. te A pramANe che-(1) jAtinAma nidhattAyu (2) gatinA nidhattAyu (3) sthitinAma nidhattAyu (4) avagAhanA nAmanidhattAyu, (5) pradeza nAmanidhattAyu ane (6) anubhAva (anubhAga) nAmanidhattAyu 164 NeraiyANaM bhaMte!kaiivihe AuyabaMdhe paNNatte? goyamA ! chavvihe AuyabaMdhe pnnnntte| taMjahA-jAiNAmaNihattAue gaiNAmaNihattAue ThiINAmaNihattAue ogAhaNA-NAmaNihattAue paesaNAmaNihattAue aNubhAvaNAmaNihattAue / evaM jAvavemANiyANaM / bhAvArtha-prazna-he bhagavan!nairayikonA AyubaMdhanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama!nairayikonA AyubaMdhanA cha prakAra che, te A pramANe che- (1) jAtinAmanidhattAyu (2) gatinAmanidhattAyu (3) sthitinAma nidhattAyu (4) avagAhanAnAma nidhattAyu (5) pradeza nAma nidhattAyu ane (6) anubhAvanAma nidhattAyu. A rIte yAvatu vaimAniko sudhInA sarva jIvonA AyubaMdhanI prarUpaNA samajavI joIe. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIvomAM thatA cha prakAranA AyuSya baMdhanuM nirUpaNa che. jIva jyAre AgAmI bhavanA AyuSyano baMdha kare tyAre te AyuSyane anurUpa gati vagere anya cha bolano baMdha thAya che. sUtrakAre te cha bolane ja AyuSyanA cha prakAra tarIke gaNanA karI che. nidhattAyu-niSitAyu- eka sAthe jeTalA karmadaliko je rUpe bhogavAya te karmadalikonI te rUpe racanA thavI tene niSeka kahe che. niSezvavarmAtAnAma7maranAthanA = prati samaye anubhavavA yogya karmadalikonI racanAne niSeka kahe che. pota potAnA abAdhAkALa choDIne bAkInA sthitikALamAM karmadalikonI racanA thAya che, temAM abAdhAkALa pachInA prathama samaye ghaNA daliko hoya che, bIjA samaye vizeSahIna daliko hoya che, tethI trIjA samaye vizeSahIna daliko hoya che, tethI cothA samaye vizeSahIna daliko hoya che. Ama aMtima samaya sudhI anukrame vizeSahIna-vizeSahIna daliko hoya che. A rIte baMdhAyelA karmalikonI niSeka-goThavaNI thAya tene nidhatta kahe che ane AyuSya sAthe Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 jAti Adi karmaprakRtiono nidhatta rUpe baMdha thavo tene nidhattAyu kahe che. (1) jAtinAma nidhattAyu - AyuSya karmanA baMdhanI sAthe te AyuSyane anurUpa ekendriyAdi pAMca jAtimAMthI koIpaNa eka jAtinAma karmanI goThavaNI thAya tene jAtinAma nidhattAyu kahe che. jema ke pRthvIkAyanA AyuSyanA baMdha samaye ekendriya jAti, manuSyAyunA baMdha samaye paMcendriya jAti nAma karmanI goThavaNI thAya che, te jAti nAmanidhattAyu che. (2) gatinA nidhattAyuH- AyuSyakarmanA baMdha sAthe narakAdi cAra gatimAMthI koI paNa eka gati nAma karmanI goThavaNI thavI, tene gatinAma nidhattAyu kahevAya che. jema ke pRthvIkAyanA AyuSyanA baMdha sAthe tiryaMca gati nAmakarmano niSeka thAya che, te gatinAma nidhattAyu che. (3) sthitinAma nidhattAya - AyuSya karma sAthe sthitinuM saMbaMdhita thavuM. tene sthiti nAma nidhattAyu kahe che. jema ke pRthvIkAyanA AyuSya baMdha samaye jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 22,000 varSanA AyuSyane anurUpa jAti, gati AdinI sthitino niSeka thavo, te sthitinAma nidhattAyu che. (4) avagAhanA nAma nidharAyuM - jIva jemAM rahe, avagAhanA kare, tene avagAhanA kahe che. jIva audArikAdi zarIramAM rahe che. tenuM nirmANa karanAra audArikAdi zarIranAma karma-avagAhanAnAma che. AyuSya baMdha samaye tadanurUpa avagAhanA zarIra nAmakarmano niSeka thAya che, tene avagAhanA nAmanidhattAyu kahe che. jema ke pRthvIkAyanA AyuSya baMdha samaye tadanurUpa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI avagAhanAyukta audArika zarIra nAmakarmano niSeka thAya, devAyunA baMdha samaye tadanurUpa sAta hAtha pramANa vagere vaikriya zarIranAma karmano niSeka thAya, te avagAhanAnAma nidhattAyu che. (5) pradezanAma nidhittAyu :- karma paramANuone pradeza kahe che. AyuSyakarmanA baMdha sAthe jAti, gati Adi nAma karmanI prakRtionA pradeza saMcayano niSeka thavo, tene pradeza nAma nidhattAyu kahevAya che. jema ke pRthvIkAyanA AyuSya baMdha samaye ekendriya jAti, tiryaMcagati vagere nAma karmanI prakRtionA pradezonA saMcayarUpa goThavaNI thAya, te pradeza nAma nidhittAyu che. (6) anubhAva nAma nidhattAyu - anubhAva eTale vipAkazakita. AyuSyanA baMdha samaye tadanurUpa jAti vagerenA tIvra maMdavipAka baMdhane anubhAva nAmanidhattAyu kahe che. jema ke narakAyunA udayamAM azubha varNa, gaMdha, rasa, sparza, upaghAta, anAdeya, duHsvara, ayazakIrti vagere nAmakarma tIvra vipAka sahita anubhavamAM Ave che, tevA tIvravipAkavALI karma prakRtionI sAthe nidhatta-baMdhAtuM AyuSya anubhAva nAmanidhattAyu che. jIva jyAre koI paNa eka bhavanuM AyuSya bAMdhe tyAre tenI sAthe A chae bolonI goThavaNI thAya che. yathA- narakAyuSyano baMdha thAya, tyAre tenI sAthe narakagatinAma, paMcendriya jAti, gati-jAti Adi nAma karmanI sthiti, vaikriya zarIranI avagAhanA, te karmonA pradezono saMcaya ane teno vipAka nizcita thaI jAya che. uparokata cha prakAramAM gatinAma, jAtinAma ane avagAhanA nAmamAM prakRtibaMdhanuM grahaNa che ane sthitinAma, anubhAganAma ane pradeza nAmamAM te gati AdinA sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradeza baMdhanuM grahaNa karyuM che. te sthiti Adi traNe ya gati, jAti vagere nAma karmanI prakRtiothI saMbaMdhita hovAthI tene sthitinAma Adi rUpe kahyA che. temaja gatinAma Adi cha e prakAranA karmabaMdhamAM AyuSya karmanI ja pradhAnatA che, narakAdi AyuSyanA udaya sAthe ja tadanurUpa jAti Adi nAma karmano udaya thAya che, anyathA udaya thato nathI. Ama AyuSyanI mukhyatA batAvavA mATe AyuSyakarmanA vizeSaNa tarIke teno prayoga karyo che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | chaThTha pada : vyutkrAMti | 58 165 jIvANaM bhaMte! jAtiNAmaNihattAuyaMkaihiM AgarisehiM pakareMti? goyamA !jahaNNeNaM ekkeNa vA, dohiM vA, tIhiM vA, ukkoseNaM aTThahiM / bhAvArtha:-52-mAvan ! 4 tinAmanivattAyune 20 mAthI cha ? ta2-gautama! jaghanya eka, be athavA traNa ane utkRSTa ATha AkarSothI bAMdhe che. 166 NeraiyA NaM bhaMte ! jAiNAmaNihattAuyaM kaihiM AgarisehiM pakareMti ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA, ukkoseNaM aTThahiM / evaM jAva vemANiyA / evaM gatiNAmaNihattAue vi ThiINAmaNihattAue vi ogAhaNANamaNihattAue vi paesaNAmaNihattAue vi aNubhAvaNAmaNihattAue vi|| bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! naiyi tinAma nivattAyu 240 bhArthothI bAMdhe cha ? uttara- he gautama! jaghanya eka, be, ke traNa, utkRSTa ATha AkarSothI bAMdhe che. A ja pramANe asurakumArothI yAvatu vaimAnika sudhInA jIvomAM jAtinAmanidhattAyunI AkarSa saMkhyAnuM kathana karavuM joIe. A ja rIte samasta jIvo gatinAmanidhattAyu, sthitinAmanidhattAyu, avagAhanA nAmanidhattAyu, pradezanAma nidhattAyu ane anubhAvanAmanidhattAyuno baMdha paNa jaghanya eka, be ke traNa, utkRSTa ATha AkarSothI kare che. 167 eesiNaM bhaMte !jIvANaM jAiNAmaNihattAuyaM jahaNNeNaM ekkeNa vA dohiM vA tIhiM vA ukkoseNaM aTThahiM AgarisehiM pakaremANANaM kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? __goyamA ! savvatthovA jIvA jAtiNAmaNihattAuyaM aTThahiM Agarisehi pakaremANA, sattahiM AgarisehiM pakaremANA saMkhejjaguNA, chahiM AgarisehiM pakaremANA saMkhejjaguNA, evaM paMcahiM AgarisehiM pakaremANA saMkhejjaguNA, cauhiM AgarisehiM pakaremANA saMkhejjaguNA, tihiM AgarisehiM pakaremANA saMkhejjaguNA, dohi saMkhejjaguNA, egeNaM AgariseNaM pakaremANA saMkhejjaguNA / ___ evaM eeNaM abhilAveNaM jAvaaNubhAvaNihattAuyaM / evaM ete chapiya appAbahudaMDagA jIvAdIyA bhANiyavvA / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! A jIvomAM jaghanya eka, be ke traNa, utkRSTa ATha AkarSothI jAtinAma nidhattAyu Adino baMdha karanArA jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! sarvathI thoDA ATha AkarSothI jAtinA nidhattAyuno baMdha karanArA jIvo che, tenAthI sAta AkarSothI bAMdhanArA saMkhyAtaguNA che, tenAthI cha AkarSothI bAMdhanArA saMkhyAtaguNA che, te ja rIte kramazaH pAMca AkarSothI bAMdhanArA saMkhyAtaguNA, tenAthI cAra AkarSothI bAMdhanArA saMkhyAtaguNA, tenAthI traNa AkarSothI bAMdhanArA saMkhyAtaNA, tenAthI be AkarSothI bAMdhanArA saMkhyAtaguNA ane tenAthI eka AkarSathI bAMdhanArA jIvo saMkhyAtaguNA che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 A rIte gatinAma nidhittAyuthI thAvata anubhAvanAma nidhattAyu sudhInA baMdhaka jIvonuM ane te che e prakAranA AyuSyabaMdhanA alpabahu-saMbaMdhI kathana samuccaya jIva ane 24 daMDakanI apekSAe kahevuM joIe. vivecanaH prastuta sUtramAM AyuSya baMdhanA AkarSo ane tenA alpabadutvanuM pratipAdana che. AkarSa... A nAma tathAnidhana prayatna karmaydopAlAnA karmabaMdhane yogya prayatna vizeSa 35 adhyavasAyanI dhArAthI karmapugalone grahaNa karavA.adhyavasAyanI tIvratA-maMdatAnA AdhAre jIva alpa-bahu pramANamAM karmadalikone kheMce che. AyuSyakarmano baMdhakAla aMtarmuhUrta mAtrano che. tIvra adhyavasAyavALA jIvo eka ja AkarSa vaDe AyuSyane yogya sarva daliko grahaNa karI le che. jema gAya pANI pItI hoya tyAre keTalIka vAra te satata pANImAM moTuM rAkhIne eka sAthe paryApta pANI pI le che ane kyAreka koI paNa bhayAdinA kAraNe pANI pItI aTakI jAya, moTuM bahAra kADhIne cAre tarapha jue ane pharI pANImAM moTuM nAMkhIne pANI pIve che arthAtu aTakI-aTakIne paNa paryApta mAtrAmAM pANI pIe che. tema jIva paNa kyAreka tIvra pariNAma dhArAmAM eka ja AkarSamAM ekavAranA kheMcANamAM ja AyuSyabaMdha yogya sarva pudgalone grahaNa kare che. kyAreka koI paNa kAraNavazAtu pariNAmanI dhArA maMda thAya to aTakI-aTakIne pugalo grahaNa kare che. tenA pariNAmonI maMdatA, maMdataratA, maMdatamatAnA AdhAre te be, traNa, cAra ane utkRSTa ATha AkarSothI AyuSyane yogya daliko grahaNa kare che. koI paNa jIva jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa ATha AkarSamAM AyuSyabaMdha kare che. AThathI vadhu AkarSA kyAreya koIne thatAM nathI. AyuSyabaMdhanA AkarSono A niyama AyuSyakarma ane tenI sAthe baMdhAtI gati, jAti Adi chae prakRtione samAna rIte lAgu paDe che. anya prakRtionA baMdhamAM AkarSano niyama nathI. AkarSa karanArA jIvonuM alpabahatva- AyuSyakarmanA pulonuM grahaNa vadhumAM vadhu ATha AkarSomAM thAya che ane ATha AkarSathI Ayukarma bAMdhanArA jIvo sarvathI thoDA hoya che. tenAthI kramazaH ochA AkarSa karanArA jIvo uttarottara saMkhyAta guNA adhika hoya che. eka AkarSathI jAti Adi Savidha AyubAMdhanArA jIvo sarvathI adhika hoya che. II chaThTha pada saMpUrNa Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtama 5da: zvAsozvAsa [ 1] sAtamuM pada : zaka cheche ka che paricaya . che cha . cheka che A padanuM nAma "zvAsozvAsa pada' che. temAM samasta saMsArI jIvonA zvAsozvAsanA kAlamAnanI vicAraNA che. jIvana dhAraNa karavA pratyeka saMsArI prANIne zvAsocchavAsanI AvazyakatA rahe che, tethI ja zvAsocchavAsa nAmanA prANanuM atyaMta mahattva che. jIvanA jIvana sAthe te vizeSarUpe saMbaMdhita che. prAyaH jIva jIve che ke kema? te tenA zvAsocchavAsa uparathI pramANita thAya che. jIvananA mahattvapUrNa viSaya saMbaMdhI jANakArI A padamAM prApta thAya che. samasta saMsArI jIvonA zvAsocchavAsanA kAlamAnanI A prarUpaNAthI spaSTa thAya che ke jIva jeTalo vadhu duHkhI hoya che, teTalI tenI zvAsocchavAsanI kriyA tIvra hoya che ane duHkhI jIvonI A kriyA satata aviratarUpe dhamaNanI jema cAlyA ja kare che. je jIvo jeTalA adhika-adhikatara ke adhikatama sukhI hoya che, teonI zvAsocchavAsa kiyA uttarottara maMda, maMdatara, maMdatama gatithI (zAMta-prazAMta rIte) cAle che. prastuta padamAM 24 daMDakanA jIvonA eka zvAsozvAsanI saMpUrNa prakriyAno samaya traNa prakAre darzAvavAmAM Avyo che- (1) tIvragatie levAto zvAsozvAsa. nArakIo duHkha ane vedanAnA kAraNe viraha vinA, niraMtara dhamaNanI jema tIvravegathI zvAsozvAsa le che. (2) maMdagatie levAto zvAsozvAsa. devo sukhI che tethI temanA zvAsozvAsa maMda gatie cAle che ane te dIrghakAlIna hoya che. devonA zvAsozvAsano samaya jaghanya sAta stoka ane utkRSTa 33 pakhavADIyAno che. arthAt keTalAka devo sAta stokAdi samaya paryata eka zvAsozvAsa kriyAne pUrNa kare che ane koI devo 33 pakhavADIyA paryata eka zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. (3) vibhinna mAtrAmAM levAto zvAsozvAsa. manuSya ane tiryaMco vimAtrAthI arthAt aneka prakAre zvAsozvAsa le che. te jIvamAM keTalAka tIvra-tIvratama gatie ane keTalAka maMda-maMdatama gatie zvAsozvAsa levAnI prakriyA pUrNa kare che. arthAt audArikanA dasa daMDakamAM koIpaNa jIva mATe zvAsozvAsanI maMdatA ke tIvratAno koI ja niyama nathI. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dara | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 - sAtamuM padaH zvAsozvAsa - 27/7/27/28/27/EE nairayikonA zvAsozvAsaH| 1 raiyA NaM bhaMte! kevaiya kAlassa ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA NIsasaMti vA? goyamA ! sayayaM saMyatAmeva ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA NIsasaMti vA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nairayiko keTalA kALe antaHspharita Ana-prANa ane bAhya spharita ucchavAsa-niHzvAsa le che ane mUke che? uttara-he gautama! teo satata niraMtara Ana-prANa ane ucchavAsaniHzvAsa le ane mUke che. vivecana - pratyeka saMsArI prANIomAM janmathI mRtyu paryata zvAsozvAsanI kriyA sahaja rIte cAle ja che paraMtu jIvonI te kriyAmAM tIvratA-maMdatArUpa taratamatA hoya che. A padamAM tenI spaSTatA karavAmAM AvI che. raDyA baMnne vidyAnasTa Apati vA pApati vA nairayiko keTalA kAle zvAsa le che ane mUke che? arthAt nArakonI zvAsozvAsanI kriyA keTalA kAle thAya che? vyakti bhede zvAsozvAsanI gatimAM bhinnatA joI zakAya che. nArakInI zvAsozvAsanI kriyA atyaMta tIvra gatithI, niraMtara dhamaNanI jema che. devonI zvAsozvAsa kriyA atyaMta maMda gatithI thAya che. manuSyomAM keTalAka manuSyono zvAsozvAsa atyaMta jhaDapathI cAle che ane keTalAka manuSyono zvAsozvAsa maMda gativALo hoya che. koI paNa jIvono zvAsa aTakI-aTakIne arthAt virahapUrvaka cAlato hoya tema jaNAtuM nathI. tethI sUtrakArano Azaya pratyeka jIvonA zvAsozvAsanA kAlamAnane arthAt keTalA samayamAM eka zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa thAya che, te kAlamAna pradarzita karavAno ja hoya tema jaNAya che. Apatti pApati pati pati :- zvAsa grahaNa karavo ane zvAsa choDavo. A padomAMthI Apatti ane sati A be padono artha che- zvAsa levo. zvAsa levAnI AtyaMta sUkSmakriyAne Agamati ane zvAsa levAnI bAhya, sthalakriyAne sati kahevAmAM Ave che. pati ane saMti A be padono artha che- zvAsa mUkavo. zvAsa mUkavAnI AtyaMtara sUkSma kriyAne pApanati ane zvAsa mUkavAnI bAhya, sthUla kriyAne sati kahevAmAM Ave che. sUtrakAre zvAsa levA ane mUkavAnI AtyaMtara-bAhya kriyAnuM sUcana karavA A cAreya zabdono prayoga eka sAthe karyo che. zvAsa levAnI ane mUkavAnI A samasta kriyA mATe zvAsozvAsa' zabdano prayoga thAya che. bhavanapati devonA zvAsozvAsa - | 2 | asurakumArA NaM bhaMte ! kevaiya kAlassa ANamaMti va pANamaMti vA UsasaMti vA NIsasaMti vA? goyamA !jahaNNeNaM sattaNhaM thovANaM, ukkoseNaM sAtiregassa pakkhassa vA ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamAM pada: zvAsozvAsa, bhAvArtha -prazna- he bhagavan! asurakumAra devo keTalA kALe zvAsa le che ane mUke che? arthAtu keTalA kAle zvAsozvAsanI prakriyAne pUrNa kare che? uttara-he gautama! teo jaghanya sAta stoka ane utkRSTa sAdhika eka pakhavADiye zvAsa le che ane mUke che arthAt zvAsozvAsanI kriyAne pUrNa kare che. | 3 NAgakumArA NaM bhaMte ! kevaiya kAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA! jahaNNeNaM sattaNhaM thovANaM, ukkoseNaM muhuttapuhuttassa / evaM jAva thaNiyakumArANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nAgakumAra devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI kriyAne pUrNa kare che? uttara- he gautama! teo jaghanya sAta stoka ane utkRSTa aneka muhUrta zvAsozvAsanI kriyAne pUrNa kare che. A ja rIte yAvata svanitakumAro sudhI zvAsozvAsa kriyAnA viSayamAM samajI levuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM daza bhavanapati devonI zvAsozvAsanI kriyAnuM nirUpaNa che. devonI zvAsozvAsanI kriyA dIrghakAlIna hoya che. bhavanapati devomAM zvAsozvAsanI kriyAno kALa jaghanya sAta stoka ane utkRSTa eka pakSano che. toka- jaina darzanAnusAra kAlano avibhAjya aMza samaya kahevAya che. asaMkhyAta samaya = eka AvalikA, saMkhyAta AvalikA = eka ucchavAsa, saMkhyAta AvalikA = niHzvAsa, eka ucchavAsa niHzvAsa = 1 prANa, sAta prANa = 1 stoka, 7 sToka = 1 lava, 77 lava = 1 muhUrta. A pramANe gaNanA karatAM eka muhUrtamAM svastha manuSyanA 3773 zvAsozvAsa thAya che. bhavanapati devomAM zvAsozvAsanI kriyA jaghanya sAta sToka jeTalA kALe thAya che arthAtu manuSyomAM 49 vAra zvAsozvAsanI kriyA thAya tyAre bhavanapati devomAM eka zvAsozvAsanI kriyA thAya che. sAmAnya rIte devonI jeTalA sAgaropamanI sthiti hoya teTalA pakhavADiye teo eka zvAsozvAsanI prakriyAne pUrNa kare che. bhavanapati devomAM asurakumAranI utkRSTa sthiti sAdhika eka sAgaropamanI hovAthI te sAdhika eka pakhavADiye eka zvAsozvAsa pUrNa kare che. navanikAya devonI utkRSTa sthiti kaMIka nyUna be palyopamanI che. tethI tenA zvAsozvAsanuM kAlamAna aneka muhUrta che. A rIte devonI sthitinA AdhAre tenA zvAsozvAsanuM kAlamAna nizcita thAya che. audArikanA daza daMDakamAM zvAsozvAsa:| 4 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! kevaiya kAlassa ANamaMti vA jAva NIsasaMti vA ? goyamA! vemAyAe ANamati vA jAvaNIsasaMti vA / evaM jAvamaNUsA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI kriyAne pUrNa kare che? uttara- he gautama! pRthvIkAyika jIvo vimAtrAthI arthAtu vibhinna prakAre aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyAne pUrNa kare che. A rIte aplAyikathI yAvanmanuSyo sudhInA jIvonA zvAsozvAsanA viSayamAM jANavuM joIe. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 vivecanaH prastuta sUtramAM pAMca sthAvara, traNa vikalendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSya, audArikanA A 10 daMDakavartI jIvonA zvAsozvAsanuM pratipAdana che. audArika zarIradhArI jIvomAM zvAsozvAsanI kriyAnuM kAlamAna nizcita nathI. je jIvo jIvanamAM jyAre sukhI, svastha hoya che, te jIvo tyAre maMdagatithI zvAsa le che ane mUke che ane je jIvo jyAre duHkhI, rogI, kaSAyAdinA AvegamAM hoya che, te jIvo tyAre tIvragatithI zvAsa le che ane mUke che. A vibhinnatAne sUcita karavA sUtrakAre audArika daMDakonA jIvo mATe sarvatra 'vimAtrA' zabdaprayoga karyo che. vyaMtara-jyotiSI-vaimAnika devono zvAsozvAsa - 5 vANamaMtarA jahA NAgakumArA / joisiyA NaM bhaMte ! kevaiya kAlassa AmaMti pANamati vA usasaMti vA NIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNNeNaM muhuttapuhuttassa, ukkoseNaM vi muhuttapuhuttassa ANamaMti vA jAva NIsasaMti vA / bhAvArthaH- vANavyaMtaronA zvAsozvAsanuM kathana nAgakumAronA zvAsozvAsanI samAna jANavuM joIe. praznahe bhagavan ! jyotiSI devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama ! te devo jaghanya aneka muhUrta, utkRSTa paNa aneka muhUrtamAM zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 6 vemANiyA NaM bhaMte! kevaiyakAlassa ANamaMti vA pANamaMti vA, usasaMti vA NIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNNeNaM muhuttapuhuttassa, ukkoseNaM tettIsANaM pakkhANaM ANamaMti vA jAva NIsasaMti vA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vaimAnika devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama ! jaghanya aneka muhUrta ane utkRSTa tetrIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 7 sohammagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA pANamaMti vA, usasaMti vA NIsasati vA / goyamA ! jahaNNeNaM muhuttapuhuttassa, ukkoseNaM donhaM pakkhANaM ANamaMta vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! saudharma kalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che ? uttara- he gautama ! jaghanya aneka muhUrta ane utkRSTa be pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che ? 8 IsANagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNNeNaM sAiregassa muhuttapuhuttassa, ukkoseNaM sAtiregANaM donhaM pakkhANaM jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha::- prazna- he bhagavan ! IzAna kalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che ? uttara- he gautama ! jaghanya sAdhika aneka muhUrta ane utkRSTa sAdhika be pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sAtamAM pada: zvAsozvAsa | 5 | | 9 saNaMkumAradevA NaM bhaMte! kevaiya kAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA! jahaNNeNaM doNhaM pakkhANaM ukkoseNaM sattaNhaM pakkhANaM ANamati vA jAvaNIsasati vA / bhAvArtha - pragna- he bhagavan! sanaskumAra devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama! jaghanya be pakhavADiye, utkRSTa sAta pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. |10 mAhiMdagadevA NaM bhaMte! kevaiya kAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA! jahaNNeNaM sAtiregANaM doNhaM pakkhANaM ukkoseNaM sAtiregANaM sattaNhaM pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mahendrakalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama ! jaghanya sAdhika be pakhavADiye, utkRSTa sAdhika sAta pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 11 baMbhalogadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA! jahaNNeNaM sattaNhaM pakkhANaM, ukkoseNaMdasaNhaM pakkhANaM ANamati vA jAvaNIsasaMti vaa| bhAvArtha:-prazna- bhagavana! brahmalopanA vo 24 saMtamavizvAsozvAsanI praThiyA 5 kare che? uttara- he gautama ! jaghanya sAta pakhavADiye, utkRSTa daza pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 12 laMtagadevA NaM bhaMte ! kevaiya kAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA ! jahaNNeNaMdasaNhaM pakkhANaM, ukkoseNaMcodasaNhaM pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:-prazna- he bhagavan ! sAnta 85nA hevo 24||nne aMtarbAhya zvAsozvAsanI praThiyA pUrNa kare che? uttara- he gautama ! jaghanya daza pakhavADiye, utkRSTa cauda pakhavADiye AMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che 13 mahAsukkadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA! jahaNNeNaM codasaNhaM pakkhANaM, ukkoseNaM sattarasaNhaM pakkhANaM ANamaMtivA jAvaNIsasaMti vaa| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! mahAzukra kalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama! jaghanya cauda pakhavADiye, utkRSTa sattara pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che 14 sahassAragadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAva NIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNNeNaM sattarasaNhaM pakkhANaM ukkoseNaM aTThArasaNhaM pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sahasAra kalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 kare che ? uttara- he gautama ! jaghanya sattara pakhavADiye, utkRSTa aDhAra pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. SS | 15 ANayadevA NaM bhaMte ! kevaiyayakAlassa jAva NIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNNeNaM aTThArasaNhaM pakkhANaM ukkoseNaM egUNavIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! Anata kalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? utta2- he gautama ! jaghanya aDhAra pakhavADiye, utkRSTa ogaNIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 16 pANayadevA NaM bhaMte ! kevaiya kAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNNeNaM egUNavIsAe pakkhANaM, ukkoseNaM vIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAva NIsasaMti vA / bhAvArtha: :- prazna- he bhagavan ! prANata kalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama ! jaghanya ogaNIsa pakhavADiye, utkRSTa vIsa pakhavADiye AMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 17 AraNadevA NaM bhaMte ! kevaiya kAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNNeNaM vIsAe pakkhANaM, ukkoseNaM egavIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! AraNa kalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che ? uttara- he gautama ! jaghanya vIsa pakhavADiye, utkRSTa ekavIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. | 18 accuyadevA NaM bhaMte! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAva NIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNaNaM egavIsAe pakkhANaM ukkoseNaM bAvIsAe pakkhANaM ANamaMti jAva NIsasaMti vA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! acyutakalpanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che ? uttara- he gautama ! jaghanya ekavIsa pakhavADiye, utkRSTa bAvIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che 19 heTThimaTThimagevejjagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA ? goyamA ! jahaNNeNaM bAvIsAe pakkhANaM ukkoseNaM tevIsAe pakkhANaM AmaMti jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! adhastana-adhastana traiveyaka vimAnanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama ! jaghanya bAvIsa pakhavADiye, utkRSTa trevIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 20 heTTima-majjhimavejjagadevA NaM bhaMte! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsa vA ? goyamA ! jahaNNeNaM tevIsAe pakkhANaM, ukkoseNaM caDavIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamAM pada: zvAsozvAsa | 7 | bhAvArtha:- prazna- bhagavan ! adhastana madhyama aveya vimAnanA hevo 24 jANe aMtayi zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara-he gautama! jaghanya trevIsa pakhavADiye, utkRSTa covIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 21 heTThimauvarimagevejjagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA ! jahaNNeNaM cauvIsAe pakkhANaM ukkoseNaM paNavIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:-prazna-he bhagavana ! adhastana 6paritana aveya vimAnanA hevo ANe aMtati zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama ! jaghanya covIsa pakhavADiye, utkRSTa paccIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 22 majjhimaheTThigevejjagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA ! jahaNNeNaM paNavIsAe pakkhANaM ukkoseNaM chavvIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:-prazna-bhagavana ! madhyama aveya vimAnanA hevo 24 jANe saMta zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama !jaghanya paccIsa pakhavADiye ane utkRSTa chavvIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 23 majjhimamajjhimagevejjagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA ! jahaNNeNaM chavvIsAe pakkhANaM ukkoseNaM sattAvIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:-prazna- bhagavana! madhyama-madhyamaveya vimAnanAvo 24 asaMtamavizvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama! jaghanya chavvIsa pakhavADiye, utkRSTa sattAvIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 24 majjhimauvarimagevejjagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA ! jahaNNeNaM sattAvIsAe pakkhANaM ukkoseNaM aTThAvIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! madhyama-6paritana aveya vimAnanA hevo 20 aNe aMta ishvaasozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara-he gautama! jaghanya sattAvIsa pakhavADiye, utkRSTa aThThAvIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 25 uvarimaheDimagevejjagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA !jahaNNeNaM aTThAvIsAe pakkhANaM ukkoseNaM egUNatIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha:- prazna- bhagavana ! 6paritana sastana aveya vimAnanA hevo 24 aNe aMtarbhAva Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara-he gautama! jaghanya aThThAvIsa pakhavADiye, utkRSTa ogaNatrIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 26 uvarimamajjhimagevejjagA devA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA ! jahaNNeNaM egUNatIsAe pakkhANaM ukkoseNaM tIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! uparitana-madhyama greveyaka vimAnanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama! jaghanya ogaNatrIsa pakhavADiye ane utkRSTa trIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 27 uvarimauvarimagevejjagadevA NaM bhate ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA ! jahaNNeNaM tIsAe pakkhANaM ukkoseNaM ekkatIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! uparitana-uparitana greveyaka vimAnanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama! jaghanya trIsa pakhavADiye utkRSTa ekatrIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 28 vijayavejayaMtajayaMtA-aparAjitavimANesuNaM bhaMte !devA kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA? goyamA ! jahaNNeNaM ekkatIsAe pakkhANaM ukkoseNaM tettIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA / bhAvArtha :- pragna- he bhagavanuM ! vijaya, vejayanta, jayaMta ane aparAjita vimAnavAsI devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama! jaghanya ekatrIsa pakhavADiye ane utkRSTa tetrIsa pakhavADiye aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. 29 savvaTThasiddhagadevA NaM bhaMte ! kevaiyakAlassa ANamaMti vA jAvaNIsasaMti vA ? goyamA ! ajahaNNamaNukkoseNaM tettIsAe pakkhANaM ANamaMti vA jaavnniissNti| bhAvArtha -prazna-he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA devo keTalA kALe aMtarbAhya zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che? uttara- he gautama ! ajaghanya-anutkRSTa(jaghanya ane utkRSTanA bhedathI rahita) tetrIsa pakhavADiye aMtarbAhA zvAsozvAsanI prakriyA pUrNa kare che. vivecana : prastuta sUtromAM vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonI zvAsocchavAsanI kriyAnuM kathana che. devomAM vyaMtara devothI jyotiSI devo, jyotiSI devothI vaimAnika devo vizeSa sukhI ane dIrgha sthitivALA che. vaimAnika devomAM paNa upara-uparanA devalokanA devo kramazaH vizeSa sukhI che. tethI zvAsocchavAsanI kriyAnuM kAlamAna kramazaH vadhatuM jAya che. tenI zvAsocchavAsanI kriyA atyaMta maMda, maMdatara, maMdatama thatI jAya che. zeSa kathana bhAvArthathI spaSTa che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamuM pada : zvAsozvAsa 24 daMDakanA jIvono zvAsocchvAsa kAla :- jIva jaghanya kALa utkRSTa kALa satata niraMtara satata niraMtara 7 stoka sAtireka eka pakSa aneka muhUrta 7 stoka vANavyaMtara 7 stoka aneka muhUrta audArikanA 10daMDaka | vimAtrA(vivadha prakAre) | vimAtrA jyotiSI deva aneka muhUrta nArakI akumAra deva navanikAyanA devo saudharma devaloka izAna devaloka sanatkumAra devaloka mAhendra devaloka brahmaloka devaloka naka devaloka mahAzuka devo. sahasrAra devaloka Anata devaloka prANata devaloka aneka muhUrta aneka muhUrta sAdhika aneka muhUrta 2 pakSa sAdhika 2 pakSa 7 pakSa 10 pakSa 14 pakSa 17 pakSa 18 pakSa 19 pakSa 2 pakSa sAdhika 2 pakSa 7 pakSa sAdhika 7 pakSa 10 pakSa 14 pakSa 17 pakSa 18 pakSa 19 pakSa 20 pakSa jIva AraNa devaloka | 20 pakSa || acyuta devaloka | 21 pakSa lI vaya 22 pakSa rajI caiveyaka 23 pakSa 3jI traiveyaka 24 pakSa 4thI traiveyaka 25 pakSa 5mI traiveyaka 26 pakSa kadI praveyaka 27 pakSa 7mI praiveyaka 28 pakSa 8mI jaiveyaka 29 pakSa 9mI traiveyaka 30 pakSa | anuttara vimAna | 31 pakSa sarvArthasiddha vidhAna // sAtamuM pada saMpUrNa // jaghanya kALa utkRSTa kALa 21 pakSa 22 pakSa 23 pakSa 24 pakSa 25 pakSa 26 pakSa 27 pakSa 28 pakSa 29 pakSa 30 pakSa 31 pakSa 33 pakSa javanya utkRSTanA baida rahita 33 pakSa Fe Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 70 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 AThamuM pada paricaya zika thI ka ka ka ka ka ka ka vIka DIDI DI DI : A padanuM nAma "saMjJApada che. saMjJA zabda jaina darzanano pAribhASika zabda che. vyutpatti anusAra tenI bhinna-bhinna paribhASA thaI zake che. sAmAnya rIte saMjJA eTale jIvonI manovRtti ane tenuM pragaTIkaraNa. saMjJA dvArA koI paNa prANInA jIvananuM adhyayana thaI zake che. vyakti potAnI saMjJAonuM UMDANapUrvaka AtmanirIkSaNa karIne kramazaH AMtarika parivartana pAmI zake che. A rIte AdhyAtmika sAdhanAmAM saMjJAonuM jJAna, tenI tIvratA-maMdatA vagere vigato upayogI siddha thAya che. - A padamAM sarvaprathama AhArAdi daza saMjJAono nAmollekha karIne samuccayarUpe nairayikothI laIne vaimAniko sudhInA sarva saMsArI jIvomAM A daze ya saMjJAono nyUnAdhikarUpe sadabhAva darzAvyo che. ekendriya jIvomAM A saMjJAo avyaktarUpe hoya che ane uttarottara indriyonA vikAsanI sAthe jIvomAM saMjJAo spaSTarUpe upalabdha thAya che. tyAra pachI A daza saMjJAomAMthI AhArAdi cAra mukhya saMjJAonA alpabadutvanI cAra gatinA jIvonI apekSAe vicAraNA karavAmAM AvI che. niSkarSa :- (1) nArakImAM prAyaH bhaya saMjJA, ane krodha saMjJA adhika hoya che. (2) tiyacomAM prAyaH AhAra saMjJA ane mAyA saMjJA adhika hoya che. (3) manuSyomAM prAyaH maithuna saMjJA ane mAna saMjJA adhika hoya che. (4) devatAomAM prAyaH parigraha saMjJA ane lobha saMjJA adhika hoya che. prastuta padamAM AhArAdi cAre saMjJAnI utpattinA kAraNonuM kathana nathI paraMtu zrI sthAnAMga sUtra sthAna-4mAM tenA kAraNonuM nirUpaNa che. te A pramANe cheAhAra saMzA utpanna thavAnAM cAra kAraNo- (1) sudhAvedanIyanA udayathI (2) AhAranuM ciMtana karavAthI, (3) peTa khAlI thavAthI ane (4) khAdya sAmagrI jovAthI. bhaya saMzA utpanna thavAnAM cAra kAraNo- (1) bhayamohanIya karmanA udayathI (2) bhayanuM ciMtana karavAthI, (3) adhIrAIthI ane (4) bhayotpAdaka dazya jovAthI. maithana saMjJA utpana thavAnAM cAra kAraNo- (1) vedamohanIya karmanA udayathI, (2) strI, puruSanuM ciMtana karavAthI, (3) hAMDa mAMsa puSTa thavAthI ane (4) strI, puruSane jovAthI. parigraha saMzA utpanna thavAnAM cAra kAraNo- (1) lobha mohanIya karmanA udayathI (2) parigrahanI sAmagrInuM ciMtana karavAthI (3) garIbAIthI ane (4) parigraha yogya sAmagrI jovAthI. - bAhya ane AtyaMtara kAraNone laI cAra saMjJAnA utpanna thavAnA A cAra-cAra kAraNo kahyA che. temAM sAmagrI ane vAtAvaraNa, te bAhya kAraNa che tathA vRtti ane karmodaya, te AtyaMtara kAraNa che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha pada: saMjJA 71 | - AThamuM pada: saMjJA - RE/Zzzzzzzzzzz saMjJAonA prakAra:2 japha mete ! so pattAzo ? goyamA !dasa saNNAo paNNattAo, taMjahA- AhArasaNNA, bhayasaNNA, mehuNasaNNA, pariggahasaNNA, kohasaNNA, mANasaNNA, mAyAsaNNA, lobhasaNNA, logasaNNA, oghsnnnnaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMjJAonA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! saMjJAonA daza prakAra che, te A pramANe che- (1) AhAra saMjJA (2) bhaya saMjJA (3) maithuna saMjJA (4) parigraha saMjJA (5) krodha saMjJA (6) mAna saMjJA (7) mAyA saMjJA (8) lobha saMjJA (9) loka saMjJA ane (10) ogha saMjJA. vivecana - sAmo- (1) saMjJAna saMjJA AmoI saMjJA eTale Abhoga-icchApUrvakanI, saMkalpapUrvakanI pravRtti. (2) saMjJA nayA gaye gavati saMjJA jenA vaDe "A jIva che tema saMsArI jIvanI oLakhANa thAya, tene saMjJA kahe che. (3) vedanIya ane mohanIya karmanA udayathI tathA jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI AhArAdi prAptinI abhilASA, ruci ke manovRttirUpa vividha prakAranI kriyA thAya tene saMjJA kahe che. (1) AhAra saMzA- sudhAvedanIya karmanA udayathI AhArane mATe tathAvidha pudgalone grahaNa karavAnI icchA thavI, te AhAra saMjJA che. (2) bhaya saMjJA - bhaya mohanIya karmanA udayathI thatAM bhayanA pariNAma, temaja bhayAkrAMta daSTi, mukhanA vikAro, romAMca, kaMpana Adi je kriyA thAya, te bhaya saMjJA che. (3) maithuna saMjJA :- puruSaveda mohanIyakarmanA udayathI strInI abhilASA, strIveda mohanIya karmanA udayathI puruSanI abhilASA ane napuMsakaveda mohanIya karmanA udayathI baMnenI abhilASA, te maithuna saMjJA che temaja aMgasparzana, vadananI prasannatA, darzananI jhaMkhanA Adi dvArA maithunecchA pragaTa thAya, te maithunasaMjJA che. (4) parigraha saM:- lobha mohanIya karmanA udayathI sacitta-acitta padArthone AsaktipUrvaka saMcaya karavAnI kriyA, te parigrahasaMjJA che. (5) krodha saMzA - krodha mohanIya karmanA udayathI prANInA mukha ke zarIra Adi vikRta thavA, netra lAla thavA, hoTha pharakavA Adi kriyA, te krodhasaMjJA. (I mAna saMsA:- mAna mohanIya karmanA udayathI ahaMkAra, darpa, garva AdinA pariNAma thAya, te mAna saMjJA. () mAyA saMjJA - mAyA mohanIya karmanA udayathI azubha adhyavasAyapUrvaka mithyAbhASaNa, kapaTa Adi kriyA karavAnI vRtti, te mAyA saMjJA. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 73 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 (8) lobha saMzA - lobha mohanIya karmanA udayathI aprApta saceta aceta padArthone prApta karavAnI lAlasA te lobha saMjJA. 9) loka saMvA?-lokarUDhinuM anusaraNa karavAnI vRtti ane lokeSaNA te loka saMjJA. saMsAranA suMdara, rucikara padArthone vizeSarUpe jANavAnI ke jovAnI tathA zabdo sAMbhaLavAnI tIvra abhilASA, te paNa loka saMjJA che. (10) ogha saMjJA :- vicAryA vinA dhUnamAM ne dhUnamAM koI kArya karavAnI vRtti ke pravRtti ogha saMjJA che. ajJAna dazAthI viveka ke vicAraNA vinA Adata ane saMskArane AdhIna thaIne thatI pravRttio, te ogha saMjJA che. jema ke prayojana vinA ja hAtha paga halAvavA, upayoga vinA lIlA ghAsa para cAlavuM, pAna toDavA, vRkSa upara caDhavuM vagere. A rIte daze saMjJAonI vyAkhyA paMcendriya jIvonI mukhyatAe karavAmAM Ave che. ekendriyAdi asaMjJI jIvomAM A sarve ya saMjJAo avyakta rUpe hoya che. ra4 daMDakanA jIvomAM saMjJA :| 2 raiyANaM bhaMte ! kai saNNAo paNNattAo? goyamA ! dasa saNNAo paNNattAo, taM jahA- AhArasaNNA, bhayasaNNA, mehuNasaNNA, pariggahasaNNA, kohasaNNA, mANasaNNA, mAyAsaNNA, lobhasaNNA, logasaNNA, oghsnnnnaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikomAM keTalI saMjJA hoya che? uttara- he gautama! nairayikomAM daza saMjJAo hoya che, te A pramANe che- (1) AhAra saMjJA (2) bhaya saMjJA (3) maithuna saMjJA (4) parigraha saMjJA (5) krodha saMjJA (6) mAna saMjJA (7) mAyA saMjJA (8) lobha saMjJA (9) loka saMjJA ane (10) oghasattA. | 3 | asurakumArANaM bhaMte !kaisaNNAo paNNattAo? goyamA !dasasaNNAo pnnnnttaao| taMjahA- AhArasaNNA jAvaoghasaNNA / evaM jAvathaNiyukumArANaM / evaM puDhavikAiyANaM vemANiyAvasANANaM NeyavvaM / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! asurakumAra devomAM keTalI saMjJAo hoya che? uttara- he gautama ! asurakumAra devomAM daza saMjJAo hoya che. te A pramANe- AhAra saMjJA vAva ogha saMjJA. A ja rIte svanitakumAra devo sudhI jANavuM joIe, temaja pRthvIkAyikothI vaimAnika paryatanA pratyeka daMDakanA jIvomAM paNa A daze ya saMjJAo hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM covIsa daMDakonA jIvonI saMjJAonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. samuccayarUpe covIsa daMDakavartI samasta sAMsArika jIvomAM daza daza saMjJAo upalabdha hoya che. ekendriya Adi asaMjJI jIvomAM A saMjJAo avyaktarUpe ane saMjJI paMcendriyomAM te saMjJAo vyakta ane spaSTa rUpe hoya che. nArakImAM saMjJAonuM alpabadutva:| 4 NeraiyA NaM bhaMte! kiM AhArasaNNovauttA bhayasaNNovauttA mehuNasaNNovauttA pariggahasaNNovauttA? Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamuM pada : saMzA goyamA! osaNNaM kAraNaM paDucca bhayasaNNovauttA, saMtaibhAvaM paDucca AhArasaNNovaDattA vi jAva pariggahasaNNovaDattA vi / 73 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! naiyiko zuM AhAra saMjJopayukta(AhAra saMjJAthI yukta), bhaya saMzopayukta, maithunasaMjJopayukta ke parigraha saMzopayukta hoya che ? uttara- he gautama ! bahulatA ane bAhya kAraNanI apekSAe teo bhaya saMjJAthI upayukta hoya che ane AMtarika pariNAmonA astitvanI apekSAe naiyiko AhAra saMjJopayukta paNa hoya che yAvat parigraha saMjJopayukta paNa hoya che. 5 eesi NaM bhaMte ! raiyANaM AhArasaNNovauttANaM bhayasaNNovauttANaM mehuNasaNNovauttANaM pariggahasaNNovauttANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA NeraiyA mehuNasaNNovauttA AhArasaNNovauttA saMkhejjaguNA, pariggahasaNNovauttA saMkhejjaguNA, bhayasaNNovauttA saMkhejjaguNA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! AhAra saMjJopayukta, bhaya saMzopayukta, maithuna saMjJopayukta ane parigraha saMjJopayukta nairayikomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA maithuna saMzopayukta nairayiko che, tenAthI AhAra saMjJopayukta nairayiko saMkhyAtaguNA che, tenAthI parigraha saMjJopayukta nairayiko saMkhyAtaguNA che ane tenAthI bhaya saMjJopayukta nairayiko saMkhyAtaguNA adhika che. vivecanaH prastuta sUtromAM be daSTie AhArAdi cAra saMjJAomAMthI nArakomAM prApta thatI saMjJAo tathA tenA alpabahutvanI vicAraNA che. naiyikomAM AhArAdi cAre saMjJAo hoya che. tema chatAM tyAMnA bAhya vAtAvaraNa AdinI apekSAe ane nArakonI AMtarika pariNatinI apekSAe tenI saMjJAmAM taratamatA pratIta thAya che. sUtrakAre tenA mATe be zabdono prayoga karyo che. (1) osaU ArAM paDu'- tatrotsatrazalvena bAhulyamuSyate vAparatvena na vAdya vAraU / utsanna = bAhulya, prAyaH, adhikAMza rUpe ane kAraNa = bAhya kAraNa- bAhya apekSAe nairayikomAM prAyaH bhayasaMjJA adhika hoya che. narakapRthvInuM vAtAvaraNa atyaMta bhayajanaka hoya che. naiyikone kSetrakRta, devakRta ane parasparakRta vedanAno bhaya satata rahe che. tethI temAM bhaya saMjJAnI bahulatA che. (2) saMtamAnuM paDunna- hAntaronuMbhavamAva sannatimAvamute / prastutamAM AMtarika anubhUtine, astitvane saMtatibhAva kahyo che. bAhya kAraNanI vivakSA vinA nairayikonA AMtarika pariNAmomAM AhAra, bhaya, maithuna ke parigraha te cAre saMjJAnA bhAvo avazya hoya che. nairayikomAM cAreya saMjJAonuM alpabahutva :- (1) sarvathI thoDA maithuna saMzopayukta nairayiko che, kAraNa ke nairiyakonuM zarIra rAta-divasa niraMtara duHkhanI agnimAM saMtapta rahe che. teone kSaNa mAtra sukha Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 maLatuM nathI. aharniza duHkhanI AgamAM saMtapta jIvone maithunecchA prAyaH thatI nathI. kadAcit koIne maithuna saMjJA hoya to paNa thoDo ja samaya sudhI rahe che. tethI maithuna saMzopayukta nairayako sarvathI thoDA che. (2) tenAthI AhAra saMjJopayukta nairayiko saMkhyAtaguNA che, kAraNa ke AhAra saMjJA lAMbA kALa sudhI rahe che. (3) tenAthI parigraha saMjJopayukta nArakI saMkhyAtaguNA kAraNa ke AhArasaMzA mAtra zarIra mATe hoya che jyAre parigraha- AsaktinA bhAvo AhAra sivAya anya sAdhana sAmagrI-zastrAdimAM paNa hoya che ane te AhAra karatAM cirasthAyI hoya che (4) tenAthI bhayasaMjJopayukta saMkhyAtaguNA che. kAraNa ke teone mRtyuparyaMta satata maraNano bhaya rahyA ja kare che. nairiyakomAM narakapAla, paramAdhArmika asuro dvArA vikriyA(vikurvaNA)thI banAvelA zULa, zakti, bhAlA Adi bhayotpAdaka zastrono bhaya hoya che. A rIte nArakImAM sarvAdhika bhaya saMjJA hoya che. 74 tiryaMcomAM saMjJAonuM alpabahutva - 6 tirikkhajoNiyA NaM bhaMte! kiM AhArasaNNovauttA jAva pariggahasaNNovauttA ? goyamA ! osaNNaM kAraNaM paDucca AhArasaNNovauttA, saMtaibhAvaM paDucca AhArasaNNovauttA vi jAvapariggahasaNNovauttA vi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! tiryaMcayonika jIvo zuM AhAra saMjJopayukta yAvat parigraha saMjJopayukta hoya che ? uttara- he gautama ! bahulatAnI apekSAe tiryaMco AhAra saMjJopayukta hoya che ane astitvanI apekSAe tiryaMco AhAra saMzopayukta paNa hoya che yAvat parigraha saMzopayukta paNa hoya che. 7 eesi NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyANaM AhArasaNNovauttANaM jAvapariggahasaNNovauttANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA tirikkhajoNiyA pariggahasaNNovauttA, mehuNasaNNovauttA saMkhejjaguNA, bhayasaNNovauttA saMkhejjaguNA, AhArasaNNovauttA saMkhejjaguNA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! AhArasaMzopayukta yAvat parigraha saMzopayukta tiryaMcomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA parigraha saMjJopayukta che, tenAthI maithuna saMjJopayukta saMkhyAtaguNA che, tenAthI bhayasaMjJopayukta tiryaMca saMkhyAtaguNA hoya che ane tenAthI AhAra saMjJopayukta tiryaMcayoniko saMkhyAtaguNA hoya che. vivecanaH prastuta sUtromAM tiryaMcomAM rahelI saMjJAonI taratamatAnuM pratipAdana che. bAhya rIte joIe to tiryaMcomAM prAyaH AhAra saMjJAnI adhikatA hoya che ane AMtarika pariNAmomAM, cAre saMjJA nyUnAdhikarUpe astitvamAM hoya che. alpabagtvaH- (1) tiryaMcomAM sarvathI thoDA parigrahasaMjJopayukta jIvo che. kAraNa ke ekendriyAdi jIvomAM mUrcchanA bhAvo avyakta che ane tiryaMca jIvone parigraha saMjJA alpakAlIna hoya che. (2) tenAthI maithuna saMzopayukta jIvo saMkhyAtaguNA che kAraNa ke maithuna saMjJAnA bhAvo apekSAkRta dIrghakAla sudhI rahe che. (3) Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamuM pada : saMzA tenAthI bhaya saMjJopayukta jIvo saMkhyAtaguNA che kAraNa ke tiryaMcone anya tiryaMca jIvo ane manuSyAdino bhaya rahyA kare che. bhayasaMjJAno kAla paNa adhika hoya che. (4) tenAthI AhAra saMjJopayukta jIvo saMkhyAtaguNA che kAraNa ke badhA tiryaMcomAM prAyaH AhAra saMjJAno sadbhAva hoya che. 75 manuSyomAM saMjJAnuM alpabahutvaH 8 maNussA NaM bhaMte ! kiM AhArasaNNovauttA jAva pariggahasaNNovauttA ? goyamA ! osaNNakAraNaM paDucca mehuNasaNNovauttA, saMtatibhAvaM paDucca AhArasaNNovauttA va jA pariggahasaNNovauttA vi / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM manuSyo AhAra saMjJopayukta yAvat parigraha saMzopayukta hoya che? uttara- he gautama ! bahulatAnI apekSAe manuSyo prAyaH maithuna saMjJopayukta hoya che ane astitvanI apekSAe teo nyUnAdhika AhAra saMjJopayukta paNa hoya che yAvat parigraha saMjJopayukta paNa hoya che. 9 esiNaM bhaMte ! maNussANaM AhArasaNNovauttANaM jAva pariggahasaNNovauttANa kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA maNussA bhayasaNNovauttA, AhArasaNNavauttA saMkhejjaguNA, pariggahasaNNovauttA saMkhejjaguNA, mehuNasaNNovauttA saMkhejjaguNA / bhAvArtha:- prazna--he bhagavan! AhAra saMjJopayukta yAvat parigraha saMjJopayukta manuSyomAM koNa-konAthI bahu, adhika, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! (1) sarvathI thoDA bhaya saMjJopayukta manuSyo hoya che kAraNa ke manuSyomAM bhayasaMjJA alpa samaya sudhI ja rahe che. (2) tenAthI AhAra saMjJopayukta manuSyo saMkhyAtaguNA che kAraNa ke manuSyomAM bhaya karatAM AhAra saMjJAno samaya adhika hoya che. (3) tenAthI parigraha saMzopayukta manuSyo saMkhyAtaguNA che kAraNa ke manuSyone AhAra karatAM paNa parigrahanI ciMtA ane lAlasA vadhu hoya che. (4) tenAthI maithuna saMzopayukta manuSyo saMkhyAtaguNA adhika che, kAraNa ke maithuna nimittaka pAMca indriyonA viSayonI sAmagrI temaja maithuna saMjJAno kALa adhika hoya che. vivecanaH prastuta sUtromAM manuSyomAM prApta thatI saMjJAonI taratamatAnuM nirUpaNa che. manuSyomAM viSaya vikArane uttejita kare tevuM vAtAvaraNa cAre bAju hovAthI bahulatAnI apekSAe prAyaH maithunasaMzopayukta jIvo adhika che. manuSyomAM bhaya, AhAra, parigraha ane maithuna saMzopayukta jIvo kramazaH saMkhyAtaguNA che. tenA kAraNo bhAvArthathI spaSTa che. devomAM saMjJAonuM alpabahutva : 10 devA NaM bhaMte! kiM AhArasaNNovauttA jAvapariggahasaNNovauttA ? goyamA ! ossaNNaM kAraNa paDucca pariggahasaNNovauttA, saMtatibhAvaM paDucca AhArasaNNovauttA viva pariggahasaNNovauttA vi / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 bhAvArtha - prazna-he bhagavan! zuM devo AhAra saMjJopayukta yAvata parigraha saMjJopayukta hoya che? uttara- he gautama! bahulatAnI apekSAe devo prAyaH parigraha saMjJopayukta hoya che ane nyunAdhika astitvanI apekSAe teo AhAra saMjJopayukta paNa hoya che kAvat parigraha saMjJopayukta paNa hoya che. 11 eesiMNaM bhaMte ! devANaM AhArasaNNovauttANaM jAvapariggahasaNNovauttANa yakayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA? ___ goyamA ! savvatthovA devA AhArasaNNovauttA, bhayasaNNovauttA saMkhejjaguNA, mehuNasaNNovauttA saMkhejjaguNA, pariggahasaNNovauttA saMkhejjaguNA / bhAvArtha-praznahe bhagavan!AhAra saMjJopayukta yAvata parigraha saMjJopayukta devomAM koNa-konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika hoya che? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA AhAra saMjJopayukta devo che, kAraNa ke devone AhArecchAno virahakALa ghaNo lAMbo hoya che ane AhAra saMjJAnA upayogano kALa bahu alpa hoya che. (2) tenAthI bhayasaMjJopayukta devo saMkhyAtaguNA che kAraNa ke bhaya saMjJAno kALa dIrgha che. (3) tenAthI maithuna saMjJopayukta devo saMkhyAtaguNA che ane (4) tenAthI parigraha saMjJopayukta devo saMkhyAtaguNA che. vivecana : - prastuta sUtromAM devomAM prApta thatI cAra saMjJA ane cAra saMjJAnI taratamatAnuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. devomAM Asaktijanaka maNi, motI, ratno, rUpasuMdarI devIo vagere saceta ane aceta padArthonI pracuratA hovAthI bAhya kAraNo ane bahulatAnI apekSAe devo prAyaH parigraha saMjJopayukta hoya che. nyUnAdhika astitvanI apekSAe AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha cAre ya saMjJopayukta devo hoya che ane te kramazaH saMkhyAtaguNA hoya che. cAra gatinA jIvomAM cAra saMjJAonuM alpabadutvaHjIva prakAra |AhAra saMzopayukta| bhaya saMzopayukta | maithuna saMtoSayukta parigraha saMzopayukta nArakI | 2 saMkhyAtaguNA | 4 saMkhyAtaguNA | 1 sarvathI thoDA | 3 saMkhyAtaguNA tiryaMca | 4 saMkhyAtaguNA | 3 saMkhyAtaNA | 2 saMkhyAtaNA | 1 sarvathI thoDA manuSya | 2 saMkhyAtaguNA | 1 sarvathI thoDA | 4 saMkhyAtaguNA | 3 saMkhyAtaguNA deva | 1 sarvathI thoDA | 2 saMkhyAtaguNA | 3 saMkhyAtaguNA | 4 saMkhyAtaguNA I AThamuM pada saMpUrNa Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamuM pada yoni 77. navamuM pada - A che; che che paricaya haka che. che ka ka che : che ke A che A padanuM nAma "yonipada che. koI paNa jIva eka bhavanuM AyuSya pUrNa thAya tyAre sthala zarIrane choDIne taijasa ane kArpaNa zarIra sahita utpatti sthAnamAM pahoMce che. te sthAnamAM pahoMcIne, audArika Adi sthUla zarIranA nirmANa mATe AhAranA pulone grahaNa kare che. A utpattisthAnane yoni' kahevAmAM Ave che. pratyeka prANInA jIvanamAM yoninuM ghaNuM mahattva che. jIva je yonimAM utpanna thAya tyAMnuM vAtAvaraNa, prakRti, saMskAra, paraMparAgata pravRtti Adino prabhAva te prANInA jIvana para paDe che. A padamAM yonina aneka daSTiothI nirUpaNa che. jema ke- (1) zIta. uSNa ane zItoSNa. (ra) sacitta, acitta ane mizra (3) saMvatta, vivRtta ane saMvRttavivRtta Adi yonionI vicAraNA che. te uparAMta manuSyonI kUrmonnatA, zaMkhAvartA, vaMzIpatrA, A traNa viziSTa yoniono ullekha karI, te yonivALI strIonuM tathA te yonimAM janma lenArA manuSyonuM pratipAdana karyuM che. jIvonI kula yonio corAzI lAkha che, te sarvano samAveza A nava prakAranI yoniomAM thAya che. A yonio ja varNa, gaMdha, rasa, sparzanA bhedathI aneka prakAranI thaI jAya che. temAM pRthvI, pANI, agni ane vAyunI sAta-sAta lAkha, pratyeka vanaspatinI daza lAkha, sAdhAraNa vanaspatinI cauda lAkha, traNa vikalendriyanI be-be lAkha, deva, nAraka, tiryaMca paMcendriyanI cAra-cAra lAkha, manuSyonI cauda lAkha jIvAyonionI gaNanA thAya che. kula maLIne sarva jIvonI 84 lAkha jIvAyoni thAya che. jIvo anaMta hovAthI vyakti bhede anaMta yoni thAya che paraMtu apekSita samAnatAvALI yonione eka rUpe gaNanA karatAM 84 lAkha jIvAyoni (utpattisthAno) thAya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 - navamuM pada : yoni - PPPPPPPPPPER zIta-uSNa Adi yoni - | 1 kaivihA NaM bhaMte ! joNI paNNatA ? goyamA ! tivihA joNI paNNattA, taM jahAsIyA joNI, usiNA joNI, sIyosiNA joNI / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! yoninA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! yoninA traNa prakAra che, te A pramANe che- zItayoni, uSNayoni ane zItoSNuyoni. vivecana - yoni ane tenA prakAra - yoni" zabda "ju mizradhAtuthI niSpanna thayo che, jeno vyutpatyartha- yuvanti taijasakArmaNazarIravantaH santa audArikAdi zarIraprAyogya pudgalaskandhasamudAyena mizrIbhavantyasyAmiti niH 3tpattisthAnA taijasa ane kArpaNa zarIrI jIva je sthAnamAM audArika Adi cUla zarIrane yogya pugala skaMdhonA samudAyanI sAthe mizrita thAya che, te yoni che. A rIte yonino artha utpattisthAna thAya che. je yoni(utpatti sthAna) zItasparzavALI hoya te zItayoni je yoni uSNasparzavALI hoya te uSayoni ane je yonizIta ane uSNa (ubhaya) sparzavALI nahoya(samazItoSNa hoya) te zItoSaNayoni. A prakAranI yoniomAM utpanna thanArA jIvo janma samaye sarvaprathama te yonigata arthAtu utpatti sthAnamAM rahelA zIta ke uSNa Adi pudgalono AhAra grahaNa karIne audArikAdi zarIronuM nirmANa kare che. ra4 daMDakamAM zItAdi yoniH| 2 | NeraiyANaM bhaMte ! kiM sIyA joNI, usiNA joNI, siyosiNA joNI? goyamA ! sIyA vi joNI, usiNA vi joNI, No sIyosiNA joNI / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuMaurayikonI zItayoni hoya che, uSNayoni hoya che ke zItoSNayoni hoya che? uttara- he gautama! nairayikonI zItayoni paNa hoya che, uSNayoni paNa hoya che paraMtu zItoSNuyoni nathI. | 3 asurakumArANaM bhaMte ! kiM sIyA joNI, usiNA joNI, sIyosiNA joNI ? goyamA! No sIyA, No usiNA, sIyosiNA joNI / evaM jAva thaNiyakumArANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM asurakumAra devonI zItayoni hoya che, uSNuyoni hoya che ke zItoSNuyoni hoya che? uttara- he gautama! asurakumAra devonI zItayoni nathI, uSNayoni nathI paraMtu zItoSNuyoni hoya che. A rIte yAvat svanitakumAro sudhI jANavuM joIe. | 4 puDhavikAiyANaM bhaMte !kiM sIyA joNI usiNA joNI sIyosiNA joNI? goyamA! sIyA vi joNI, usiNA vi joNI, sIyosiNA vi joNI / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | navamuM pada : yoni evaM Au-vAu-vaNassaibeiMdiyateiMdiyacauridiyANa vi patteyaM bhANiyavvaM / teukkAiyANaM No sIyA, usiNA, No sIyosiNA / bhAvArtha-prazna-he bhagavan! zuM pRthvIkAyikonI zItayoni hoya che, uSNayoni hoya che ke zItoSNayoni hoya che? uttara- he gautama! teonI zItayoni paNa hoya che, uSNayoni paNa hoya che ane zItoSNuyoni paNa hoya che. A rIte aSkAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika, beindriya, te indriya ane caurendriya jIvonI paNa zIta, uSNa ane zItoSNa, te traNa prakAranI yoni hoya che. tejaskAyika jIvone zItayoni nathI, uSNuyoni hoya che, zItoSNuyoni nathI. | 5 paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kiM sIyA joNI, usiNA joNI, sIyosiNA joNI? goyamA ! sIyA vi joNI, usiNA vi joNI,sIyosiNA vi joNI / sammucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM evaM ceva tivihA jonnii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM paMcendriya tiryaMca yonika jIvonI zItayoni hoya che, uSNayoni hoya che ke zItoSNa yoni hoya che? uttara- he gautama! teonI zIta yoni paNa hoya che, uSNa yoni paNa hoya che ane zItoSNa yoni paNa hoya che. A ja rIte saMmUrchAima paMcendriya tiryaMconI paNa traNa prakAranI yoni hoya che. |6 gabbhavakkaMtiya-paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kiM sIyA joNI, usiNA joNI, sIyosiNA joNI ? goyamA ! No sIyA joNI, No usiNA joNI, sIyosiNA joNI / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! zuM garbhaja paMcendriya tiryaMconI zItayoni hoya che, uSNuyoni hoya che ke zItoSNuyoni hoya che? uttara- he gautama! garbhaja tiryaMca paMcendriyanI zItayoni nathI, uSNuyoni nathI paraMtu zItoSNa yoni hoya che. | 7 maNussANaM bhaMte ! kiM sIyA joNI, usiNA joNI, sIyosiNA joNI? goyamA ! sIyA vi joNI, usiNA vi joNI, sIyosiNA vi joNI / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM manuSyonI zItayoni hoya che, uSNuyoni hoya che ke zItoSNayoni hoya che? uttara-he gautama!manuSyonI zItayoni paNa hoya che, uSNuyoni paNa hoya che ane zItoSNuyoni paNa hoya che. |8 sammucchimamaNussANaM bhaMte ! kiM sIyA joNI, usiNA joNI, sIyosiNA joNI? goyamA !tivihA vi joNI / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM saMmUrchAima manuSyonI zItayoni hoya che, uSNuyoni hoya che ke zItoSNayoni hoya che. uttara- he gautama! teonI traNeya prakAranI yoni hoya che. | 9 gabbhavakkaMtiyamaNussANaM bhaMte ! kiM sIyA joNI, usiNA joNI, sIyosiNA joNI? goyamA ! No sIyA joNI, No usiNA joNI, sIyosiNA joNI / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM garbhaja manuSyonI zItayoni hoya che, uSNayoni hoya che ke zItoSNayoni hoya che ? uttara- he gautama ! teonI zItayoni nathI, uSNayoni nathI paraMtu zItoSNayoni hoya che. 10 vANamaMtaradevANaM bhaMte ! kiM sIyA joNi, usiNA joNI, siyosiNA joNI ? goyamA ! No sIyA joNI, No usiNA joNI, sIyosiNA joNI / joisiya-vemANiyANa vi evaM ceva / 80 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM vANavyaMtara devonI zItayoni hoya che, uSNayoni hoya che ke zItoSNayoni hoya che. uttara- he gautama ! teonI zItayoni nathI, uSNayoni nathI paraMtu zItoSNayoni hoya che. A ja rIte jyotiSTho ane vaimAnikonI yoninA viSayamAM paNa jANavuM joIe. 11 eesi NaM bhaMte ! jIvANaM sIyajoNiyANaM usiNajoNiyANaM sIyosiNajoNiyANaM ajoNiyANaM ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA ? goyamA ! savvatthovA jIvA sIyosiNajoNiyA, usiNajoNiyA asaMkhejjaguNA, ajoNiyA anaMtaguNA, sIyajoNiyA anaMtaguNA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zItayonika jIvo, uSNayonika jIvo, zItoSNayonika jIvo tathA ayonika jIvomAM koNa-konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? utta2- he gautama ! sarvathI thoDA zItoSNayonika jIvo che, tenAthI uSNayonika jIvo asaMkhyAtaguNA adhika che, tenAthI ayonika jIvo anaMtaguNA che ane tenAthI zItayonika jIvo anaMtaguNA che. vivecanaH sAta naraka pRthvIomAM yoni -samuccaya rIte nArakImAM be yonio hoya che- zIta yoni ane uSNayoni. ratnaprabhA, zarkarAprabhA ane vAlukAprabhAmAM- badhA ja upapAta kSetro (kuMbhIo) zItasparzavALA hoya che. zaMkaprabhApRthvImAM- adhikAMza upapAta kSetro zIta sparzavALA ane thoDA kSetro uSNasparzavALA hoya che. dhUmaprabhApRthvImAM adhikAMza upapAta kSetro uSNasparzavALA hoya che, thoDAka kSetro zItasparzavALA hoya che. tamaHprabhA ane tamastamaHprabhA pRthvImAM- badhA ja upapAta kSetro uSNasparzavALA che. dareka narakamAM naiyikone utpanna thavAnI kuMbhIomAM je sparza hoya, tenAthI viparIta sparza kuMbhInI bahAranA sarva sthAnomAM hoya che ane tethI kuMbhImAM janma dhAraNa karIne bahAra nIkaLatAM ja viparIta sparzanA anubhavathI nairayiko tIvra vedanAno anubhava kare che. deva ane garbhaja manuSya-tiryaMcamAM zItoSNa yoni - bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devo, garbhaja tiryaMca paMcendriyo, garbhaja manuSyonA upapAta kSetro arthAt teonI yoni zIta ane uSNa baMne svabhAvavALI na hovAthI zItoSNa kahevAya che. arthAt tiryaMca ane manuSyonA utpatti sthAnarUpa strInuM garbhAzaya ati uSNa ke ati zIta hotuM nathI paraMtu sahaja sAmAnya svabhAvI hoya che temaja devonA utpatti sthAnarUpa zayyAo paNa zIta-uSNatAthI bhinna sahaja sAmAnya svabhAvI eTale samazItoSNa hoya che. traNe ya prakAranI yoni - tejaskAyika sivAyanA anya samasta ekendriya, vikalendriya, asaMjJI tiryaMca Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamuM pada H yoni paMcendriya, saMmUrcchima manuSyonA utpattisthAna zIta, uSNa ke zItoSNa, te traNeya sparzavALA hoya che. temAM traNe prakAranI yoni hoya che. 81 aplAyika jIvomAM sUtrakAre traNe prakAranI yoninuM kathana karyuM che tethI ja uSNa jalanA draha ke nadI vagere hoya che. te ja rIte zItoSNu yoni paNa A aplAyamAM zakya che. tema chatAM bahulatAe aplAyika jIvomAM zItayoni ja hoya che. uSNu yoniH - tejaskAyika jIvonI eka uyoni hoya che; arthAt tejaskAyika jIvonA utpatti sthAnamAM uSNa pudgalo hovA anivArya che. zIta ke zItoSNa pudgala yukta sthAnamAM agnikAyika jIvonI utpatti thatI nathI. kAraNa ke te sthAna agnikAyika jIvonI utpatti mATe yogya nathI. trividhayoniko ane ayonikonuM alpabahutva :- (1) sarvathI thoDA zItoSNayoni yukta jIvo hoya che kAraNa ke temAM cAra prakAranA devo, garbhaja tiryaMco ane garbhaja manuSyo ja hoya che. (2) tenAthI uSNayonika jIvo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke tejaskAyiko, adhikAMza nairayiko, keTalAka pRthvIkAyika, aplAyika, vAyukAyika tathA pratyeka vanaspatikAyika jIvone uSNayoni paNa hoya che. (3) tenAthI ayonika(yoni rahita eTale siddha) jIvo anaMtaguNA che, kAraNa ke siddha anaMta che. (4) tenAthI zItayonika anaMtaguNA che, kAraNa ke vanaspatimAM traNe prakAranI yoni hovA chatAM anaMtakAyika jIvo zItayonivALA hoya che ane jIvo siddho karatAM anaMtaguNA che. sacitta-acitta Adi traNa yoni : 22, vihA / bhaMte ! goLI paLattA ? goyamA !ttivihA loLI paLattA, savittA, azvittA, mIsiyA / tuM bahA bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! yoninA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! yoninA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) sacittayoni (2) acittayoni ane (3) mizrayoni. vivecana : prastuta sUtramAM saceta-acetAdinI apekSAe yoninA traNa prakAranuM varNana che. sacitta-acitta-mizra yoni :- savittA-nIvapravezasaMvanA, avittA-sarvathA gauvavipramuvA, mizrAnIvavipramukhta avipramukhta svarUpA / je utpatti sthAna jIvapradezothI yukta hoya tene sacittayoni, je utpatti sthAna jIvapradezothI mukta hoya tene acittayoni ane je utpattisthAna kaMIka aMze jIvapradezothI yukta ane kaMIka aMze jIvapradezothI mukta hoya tene mizrayoni kahe che. je jIvonI je prakAranI yoni hoya, te pramANe te jIva utpattinA prathama samaye AhAranA pudgalo grahaNa kare che. ra4 daMDakamAM sacitAdi yoniH | 13 NeraiyANaM bhaMte ! kiM sacittA joNI, acittA joNI mIsiyA joNI ? goyamA ! No sacittA joNI, acittA joNI, No mIsiyA joNI / bhAvArtha:- prazna--- he bhagavan ! zuM nairayikonI sacitta yoni hoya che, acitta yoni hoya che ke mizrayoni Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 82 ] zrI pannavaNA satra: bhAga-2 hoya che? uttara- he gautama! nairayikonI sacitta yoni nathI, acitta yoni hoya che, mizra yoni nathI. 14 asurakumArANaM bhaMte ! kiM sacittA joNI, acittA joNI, mIsiyA joNI? goyamA! No sacittA joNI, acittA joNI, No mIsiyA joNI / evaM jAva thaNiyakumArANaM / bhAvArtha- prazna- he bhagavan! zuM asurakumAronI sacitta yoni hoya che, acitta yoni hoya che ke mizra hoya che? uttara- he gautama! asurakumAronI sacitta yoni nathI, acittayoni hoya che, mizrayoni nathI. A rIte yAvat snatinakumAro sudhI jANavuM joIe. 15 puDhavikAiyANaM bhaMte ! kiM sacittA joNI, acittA joNI, mIsiyA joNI? goyamA ! sacittA vi joNI, acittA vi joNI, mIsiyA vi joNI / evaM jAva cariMdiyANaM / sammucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM sammucchimamaNussANa ya evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM pRthvIkAyika jIvonI sacitta yoni hoya che, acitta yoni hoya che ke mizra yoni hoya che? uttara- he gautama! pRthvIkAyika jIvonI sacitta yoni hoya che, acitta yoni hoya che ane mizra yoni paNa hoya che. A ja rIte corendriya jIvo sudhI jANavuM joIe. saMmUrchAima paMcendriya tiryaMca yoniko ane saMmUrchAima manuSyonI yoninA viSayamAM paNa A ja pramANe jANavuM joIe arthAt tenI sacitta, acitta ane mizra, te traNa prakAranI yoni hoya che. 16 gabbhavakkaMtiyapaMcediyatirikkhajoNiyANaM gabbhavakkaMtiyamaNussANa yaNo sacittA, No acittA, mIsiyA joNI / vANamaMtarajoisiyavemANiyANaM jahA asurakumArANaM / bhAvArtha - garbhaja paMcendriya tiryaMcayoniko tathA garbhaja manuSyonI sacitta yoni nathI, acitta yoni nathI, paraMtu mizrayoni hoya che. vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonuM yoni viSayaka kathana asurakumAronI samAna jANavuM joIe arthAt devonI acitta yoni hoya che. 17 eesiNaM bhaMte ! jIvANaM sacittajoNINaM acittajoNINaM mIsajoNINaM ajoNINa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? ___ goyamA !savvatthovA jIvA mIsajoNiyA, acittajoNiyA asaMkhejjaguNA, ajoNiyA aNaMtaguNA, sacittajoNiyA aNaMtaguNA / bhAvArtha-prazna-he bhagavan! A uparokta sacittayonika, acittayonika, mizrayonika tathA ayonika jIvomAM koNa-konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI thoDA mizrayonika jIvo che. (kAraNa ke te mAtra garbhaja tiryaMca ane Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamuM pada : yoni garbhaja manuSyane ja hoya che.) (2) tenAthI acittayonika jIvo asaMkhyAtaguNA che (kAraNa ke samasta devo ane samasta nairayiko, anaMtakAya sivAyanA keTalAka pAMca sthAvaro, keTalAka traNa viklendriyo, saMmUrchima tiryaMca paMcendriyo ane saMmUrcchima manuSyo acittayonivALA hoya che.) (3) tenAthI ayonika jIvo anaMtaguNA che, (kAraNa ke siddha jIvo anaMta che.) (4) tenAthI sacittayonika jIvo anaMtaguNA adhika che. (kAraNa ke nigodanA jIvo sacittayonika hoya che ane teo siddha karatAM anaMtaguNA che.) vivecanaH 83 prastuta sUtromAM covIsa daMDakavartI jIvomAM sacittAdi traNa prakAranI yoninuM kathana karI tenA alpabahutvanI vicAraNA karI che. koI paNa jIva jyAre utpanna thAya tyAre utpatti sthAnamAM prathama AhAra grahaNa kare che. te AhAra sacitta, acitta athavA mizra jevo hoya te pramANe tenI yoni nizcita thAya che. jo jIvano prathama AhAra sacitta hoya to sacittayoni, prathama AhAra acitta hoya to acittayoni ane prathama AhAra mizra hoya to mizrayoni hoya che. nairayiko ane devomAM acittayoni che kAraNa ke devo potAnA utpattisthAna rUpa devazayyAmAMthI acitta pudgalono prathama AhAra kare che. te ja rIte nairayiko paNa potAnA utpattisthAna rUpa kuMbhImAMthI acitta pudgalono ja AhAra grahaNa kare che. tethI nArakI ane devonI acittayoni kahI che. sUkSma jIvo AkhA lokamAM vyApta che paNa te vyavahAra bhogya nathI, tethI deva-nArakInI yonisthAnamAM sUkSma jIvo hovA chatAM te yoni acita ja kahevAya che. pRthvIkAyikothI saMmUrcchima manuSya sudhI sarva jIvonI yoni sacitta, acitta ane mizra, traNeya prakAranI hoya che. garbhaja tiryaMca ane garbhaja manuSyonI mizrayoni hoya che. garbhaja jIvo prathama AhAra raja ane vIryano grahaNa kare che. temAM zukra-vIrya acitta ane zoNita-raja sacitta hoya che. A rIte teno AhAra mizra hovAthI tenI yoni mizra kahevAya che. alpa bahutvanA kAraNo bhAvArthathI spaSTa che. saMvRttAdi trividha yonio - | 28 vihA khaM bhaMte ! khoLi paLattA ? goyamA !tivihA noLi paLattA, saMvuDA joNI, viyaDA joNI, saMvuDaviyaDA joNI / teM nahIM bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! yoninA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! yoninA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) saMvRttayoni (2) vivRttayoni ane (3) saMvRttavivRttayoni. vivecana : prastuta sUtramAM prakArAntare yoninA traNa bheda karyA che. (1) je yoni AcchAdita (DhAMkelI) hoya, te saMvRtta yoni che (2) je yoni khulI hoya athavA bahArathI spaSTa dekhAtI hoya te vivRtta yoni. (3) je yoni DhAMkelI ane khullI baMne prakAranI hoya te saMvRttavivRtta yoni che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 84 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 ra4 daMDakamAM saMvRttAdi yoniH|19 NeraiyANaM bhaMte ! kiM saMvuDA joNI, viyaDA joNI, saMvuDaviyaDA joNI? goyamA! saMvuDA joNI,No viyaDA joNI, No saMvuDaviyaDA joNI / evaM jAvavaNassaikAiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM nairayikonI saMvRtta yoni hoya che, vivRtta yoni hoya che ke saMvRtta-vivRtta yoni hoya che? uttara- he gautama! nairayikomAM saMvRtta yoni hoya che, vivRtta ke saMvRtta-vivRtta yoni hotI nathI. A ja rIte vanaspatikAyika jIvo sudhI jANavuM joIe. arthAt daza bhavanapati devo ane pAMca sthAvaranI saMvRtta yoni hoya che. 20 beiMdiyANaM pucchA ? goyamA ! No saMvuDA joNI, viyaDA joNI, No saMvuDaviyaDA joNI / evaM jaavcuridiyaannN| sammucchimapaMcediyatirikkhajoNiyANaM sammucchimamaNussANaM ca evaM ceva / bhAvArtha-prazna- zuM beindriya jIvonI saMvatta yoni hoya che, vivRtta yoni hoya che ke saMvRtta vivRtta yoni hoya che? uttara-he gautama!teonI saMvRtta yoni nathI, vivRtta yoni hoya che, saMvRtta-vivRtta yoni nathI. A ja rIte corendriya jIvo sudhI jANavuM joIe. saMmUrchAima paMcedriya tiryaMcayoniko tathA saMmUrchAima manuSyonI yoninA viSayamAM paNa vikalaiMdriya pramANe jANavuM joIe arthAt tenI vivRtta yoni hoya che. 21 gabbhavakkaMtiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM gabbhavakkaMtiyamaNussANa yaNo saMvuDA noLa, goviyA noLI, vuDaviyA no . vANamaMtara-joisiyavemANiyANaM jahA NeraiyANaM / bhAvArtha - garbhaja paMcendriya tiryaMca ane garbhaja manuSyonI saMvRtta yoni nathI, vivRtta yoni nathI paraMtu saMvRttavivRtta yoni hoya che. vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devonI (yoninA saMbaMdhamAM) nairayikonI samAna jANavuM joIe arthAt tenI saMvRttayoni hoya che. 22 eesiNaM bhaMte ! jIvANaM saMvuDajoNiyANaM viyaDajoNiyANaM saMvuDaviyaDajoNiyANaM ajoNiyANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? / ___goyamA ! savvatthovA jIvA saMvuDaviyaDajoNiyA, viyaDajoNiyA asaMkhejjaguNA, ajoNiyA aNaMtaguNA, saMvuDajoNiyA annNtgunnaa| bhAvArtha-prazna-he bhagavan! saMvRttayonika jIvo, vivRttayonika jIvo, saMvRttavivRttayonika jIvo tathA ayonika jIvomAM koNa konAthI alpa bahu, tulya ke vizeSAdhika hoya che? uttara- he gautama! sarvathI thoDA saMvatta-vivRttayonika jIvo che, kAraNa ke garbhaja tiryaMca paMcedriya ane garbhaja manuSyo ja saMvatta-vivatta yonivALA che. tenAthI vivRttayonika jIvo asaMkhyAtaguNA che; kAraNa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | navamuM padaH yoni [ 85 ] kevikasendriyo tathA saMmUrchAima tiryaMca paMcedriya ane saMmUrchAima manuSyo vivRttayonivALA che. tenAthI ayonika jIvo siddhonI apekSAe anaMtaguNA che. tenAthI saMvRttayonika jIvo anaMtaguNA adhika che, kAraNa ke vanaspatikAyika jIvomAM anaMtAnaMta jIvo saMvattayonika hoya che.) vivecana : - prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIvonI saMvRttAdi yoni saMbaMdhI prarUpaNA karIne te yoniyukta jIvonA alpabadutvanuM nirUpaNa karyuM che. nairayikonA utpatti sthAnarUpa kuMbhInuM mukha khulluM hoya che to paNa temAM jyAM nArakI utpanna thAya che, te aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI avagAhanA jeTaluM sthAna cAre taraphathI DhAMkeluM hoya che tethI nairayikonI saMvRttayoni kahevAya che. bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikadevonI yoni paNa saMvRtta hoya che, kAraNa ke devonI upapAta zayA devaduSya(vastra)thI AcchAdita hoya che ane devadUSyathI AcchAdita devazayyAmAM devano janma thAya che tethI devonI saMvattayoni kahevAya che. ekendriya jIvo paNa saMvatta yonivALA hoya che, kAraNa ke teonI yoni spaSTa rIte daSTigata thatI nathI. traNa vikasendriya tathA saMmUrchAima tiryaMca paMcedriya ane saMmUrchAima manuSyonI yoni vivatta hoya che kAraNa ke teonI yoni-utpattisthAna jalAzayo vageremAM che ane te spaSTa vivRtta pratIta thAya che. garbhaja tiryaMca ane manuSyonI yoni saMvRtta-vivRtta hoya che, kAraNa ke udaramAM rahelo garbha pratyakSa dekhAto nathI, paraMtu udaranI vRddhi AdithI garbha upalakSita thAya che. tethI te saMvRttavivRtta yoni kahevAya che. alpabadutva bhAvArthathI spaSTa che. traNa-traNa prakAranI yonionuM alpabadutvaHyoni prakAra | alpAbahatva | yoni prakAra | ala5bahatva || yoni prakAra | alpabadutva sacitta | 4 anaMtaguNA || zIta | 4 anaMtaguNA | saMvRtta | 4 anaMtaguNA acitta | 2 saMkhyAtaguNA - uSNa ra asaMkhyAtaguNA || vivRtta | asaMkhyAtaguNA mizra | 1 sarvathI thoDA | zItoSNa | 1 sarvathI thoDA || saMvRttavivRtta | 1 sarvathI thoDA ayonika | 3 anaMtaguNA || ayonika | 3 anaMtaguNA || ayoniko | 3 anaMtaguNA 24 daMDakanA jIvomAM yoniHjIva prakAra zIta-uSNa-zItoSNa | sacitta-acitta-mizra yoni yoni nArakI : 1, 2, 3 naraka zIta yoni acitta 4, 5 naraka zIta ane uSNa 6, 7 naraka uSNa yoni saMvRtta-vivRttasaMvRttavivRtta yoni saMvRtta Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva prakAra sarva devo cAra sthAvara teukAya traNa vikalendriya asaMjJI paMcendriya saMzI tiryaMca-manuSya zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 zIta-uSNa--zItoSNa | sacitta-acitta-mizra yoni yoni zItoSNa zIta, uSNa, zItoSNa uSNa zIta, uSNa, zItoSNa zIta, uSNa, zItoSNa zItoSNa acitta sacitta, acitta, mizra sacitta, acitta, mizra sacitta, acitta, mizra sacitta, acitta, mizra mizra saMvRtta-vivRttasaMvRttavivRtta yoni saMvRtta saMvRtta saMvRtta vivRtta vivRtta saMvRttavivRtta-mizra manuSyonI trividha viziSTa yonioH 22 vihA khaM bhaMte ! goLI paLattA ? goyamA !tivihA goLI paLattA, kummuNNayA saMkhAvattA vaMsIpattA / taM nahIM bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! yoninA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! yoninA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) kUrmonnatA, (2) zaMkhAvartA ane (3) vaMzIpatrA. 24 kummuNNayA NaM joNI uttamapurisamAUNaM / kummuNNayAe NaM joNIe uttamapurisA gabbhe vakkamaMti, taM jahA - arahaMtA cakkavaTTI baladevA vAsudevA / bhAvArtha :- kUrmonnatA yoni uttama puruSonI mAtAonI hoya che. kUrmonnatA yonimAM arihaMta(tIrthaMkara) cakravartI, baLadeva ane vAsudeva Adi uttama puruSo utpanna thAya che. 25 saMkhAvattA NaM joNI itthirayaNassa / saMkhAvattAe NaM joNIe bahave jIvA ya poggalA ya vakkamaMti viukkamaMti cayaMti uvacayaMti, No ceva NaM NipphajjaMti / bhAvArtha :- zaMkhAvartAyoni cakravartInA strIratnanI hoya che. zaMkhAvartAyonimAM ghaNA jIvo ane pudgalo Ave che, garbharUpe utpanna thAya che. sAmAnya ane vizeSarUpe tenI vRddhi(caya-upacaya) thAya che paraMtu tenI niSpatti thatI nathI. 26 vaMsIpattA NaM joNI pihujaNassa / vaMsIpattAe NaM joNIe pihujaNe gabbhe vkkmNti| bhAvArtha :- vaMzIpatrAyoni sAdhAraNa manuSyonI mAtAonI hoya che. vaMzIpatrAyonimAM sAdhAraNa jIvo garbhamAM Ave che. vivecanaH A sUtramAM manuSyonI kUrmonnatA Adi traNa viziSTa yonionuM, te yonivALI strIonuM ane te yonimAM janma lenArA manuSyonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamuM pada : yoni krmezatA yoni- kAcabAnI pITha jevI unnata-UMcI ubharelI hoya che. zaMkhAvartAyoni- zaMkhanA utAra-caDAvanI jema te yonimAM Avatta (AMTA) hoya che. strIratnanI arthAt cakravartInI paTarANInI zaMkhAvartA yoni hoya che. temAM ghaNA jIvo Ave che, garbharUpe utpanna thAya che vRddhi paNa pAme che paraMtu te garbha pUrNatAne prApta thatA nathI. garbhamAM ja naSTa thaI jAya che. vaMzIpatrAyoni- saMyukta vAsanApatronA AkAravALI hoya che. 87 uparokta traNe prakAranI yoninuM kathana saMkhyAta varSanA AyuSyavALA karmabhUminA manuSyonI apekSAe che. sUtrakAre tenA alpabahutvanuM kathana karyuM nathI paraMtu thokaDAmAM tenA alpabahutvanuM nirUpaNa che. (1) sarvathI thoDA zaMkhAvarta yonivALA jIvo. (2) tenAthI kUrmonnatA yonivALA jIvo saMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI vaMzIpatrA yonivALA jIvo saMkhyAtaguNA che. II navamuM pada saMpUrNa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 88] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 dazamuM pada . cheka che' 8 8 8 8 8 8 8 8 ka che paricaya che A padanuM nAma caramapada che. temAM ratnaprabhA Adi sAta naraka pRthvI, siddhazilA, devaloka, samagra loka, aloka, paramANu pugala, skaMdha AdinI vividha apekSAe carama-acaramanI ane tenA alpabadutvanI vicAraNA che. carama eTale aMtima vibhAga ane acarama eTale aMtima na hoya, tevo madhyavartI vibhAga. koI paNa vastuno aMtima vibhAga madhyavibhAganI ane madhya vibhAga aMtima vibhAganI apekSA rAkhe che. A rIte carama-acarama zabda sApekSa che. prastutamAM carama ane acaramanA cha vikalpo karyA che- (1) eka carama (2) eka acarama (3) aneka carama (4) aneka acarama (5) caramAnta pradezo (6) acaramAnta pradezo. loka ke alokane temaja ratnaprabhA pRthvI Adi lokanA koI paNa vibhAgane eka akhaMDa dravya rUpe svIkArIe, to temAM akhaMDa dravya daSTie eka paNa vikalpa ghaTita thato nathI. paraMtu tenA aneka avayavonI sImAMta-vibhAgonI vivakSA karIe, to te daSTie temAM carama Adi cAra vikalpo ghaTita thAya che. loka, aloka, dvIpa, naraka pRthvI Adi pratyeka zAzvata sthAno aneka khUNAovALA eTale karavatanA dAMtAnI jema viSama sImAMta vibhAgavALA che. tethI temAM (1) te sImAMta vibhAgo aneka carama (2) te khUNAo sivAyano madhyabhAga eka acarama (3) carama vibhAgonA pradezo, caramAnta pradezo ane (4) acarama vibhAganA pradezo, acaramAMta pradezo, kahevAya che. A rIte pratyeka sthAnamAM cAra cAra vikalpo ghaTita thAya che. A rIte pratyeka sthAnamAM prApta thatAM A cAra-cAra vikalpomAM (1) dravyArtha (2) pradezArtha ane (3) dravyArtha-pradezArtha sammilitanI apekSAe alpabadutvanuM nirUpaNa paNa A padamAM che. pudgala skaMdhomAM carama, acarama ane avaktavya, A traNa padonA ekavacanAta che ane bahuvacanAta cha pado parathI asaMyogI, drikasaMyogI, trikasaMyogI 26 bhaMga (vikalpo) kaI rIte bane che? eka paramANu pudgala tathA dvipradezathI laI anaMtapradezI sudhInA pratyeka skaMdhamAM 26 bhaMgomAMthI keTalA-keTalA bhaMgo prApta thAya che, tenI gahana carcA karavAmAM AvI che. bheda-prabheda sahita parimaMDaLAdi pAMca saMsthAno, tenA pradeza, agavAhanA ane caramAdinI vicAraNA A padamAM karI che. padanI samAptimAM gati, sthiti, bhava, bhASA, zvAsocchavAsa, AhAra, varNa, bhAva, gaMdha, rasa ane sparza A 11 dvAranA mAdhyamathI covIsa daMDakanA jIvonA carama-acarama AdinuM pratipAdana che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazA pada carama . [ 89 ] - dazamuM pada : carama 222222PPPPPPP ATha pRthvIo:| 1 kai NaM bhaMte! puDhavIo paNNattAo? goyamA ! aTTa puDhavIo paNNattAo, taM jahArayaNappabhA sakkarappabhA vAluyappabhA paMkappabhA dhUmappabhA tamappabhA tamatamappabhA iisiipbbhaaraa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIo keTalI che? uttara- he gautama! pRthvIo ATha che, te A pramANe che-(1) ratnaprabhA (2) zarkarA prabhA (3) vAlukAprabhA (4) paMkaprabhA (5) dhUmaprabhA (6) tamaHprabhA (7) tamatama prabhA ane (8) ISa~AbhArA. ratnaprabhA pRthvI AdimAM carama-acarama - | 2 imA NaM bhaMte ! rayaNappabhA puDhavI kiM carimA acarimA carimAI acarimAI carimaMta paesA acarimaMtapaesA? goyamA ! imA NaM rayaNappabhA puDhavI No carimA No acarimA No carimAI No acarimAiM No carimaMtapaesA No acarimaMtapaesA, NiyamA acarima ca carimANi ya carimaMta- paesA ca acarimaMtapaesA ya / evaM jAva ahesattamA puDhavI / sohammA jAva aNuttaravimANA evaM ceva / IsIpabbhArA vi evaM ceva / loge vi evaM ceva / evaM aloge vi / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! ratnaprabhApRthvI zuM (1) carama che (2) acarama che (3) aneka carama che (4) aneka acarama che (5) caramAnta bahupradezarUpa che ke (6) acaramAtta bahupradezarUpa che ? uttara- he gautama! A ratnaprabhApRthvI akhaMDa eka dravyApekSayA (1) carama nathI (2) acarama nathI (3) aneka carama nathI (4) aneka acarama nathI (5) caramAMta bahu pradezarUpa nathI (6) acaramAMta bahu pradezarUpa paNa nathI paraMtu vibhAgApekSA niyamA(1) eka acarama (2) aneka carama(3) caramAnta pradeza ane (4) acaramAnta pradezarUpa che. A ja rIte yAvata tamastamaprabhA sAtamI pRthvI sudhI arthAtu sAte naraka pRthvIo, saudharmAdi devalokathI laIne anuttara vimAna sudhI ane ISa~AmbhArA pRthvI tathA loka ane alokanA viSayamAM paNa kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM ratnaprabhA Adi ATha pRthvIo, saudharma Adi devaloka vagere lokanA vividha vibhAgomAM carama-acarama saMbaMdhI cha vikalponuM spaSTIkaraNa che. (2) rima- carama, eka aMtima vibhAga. koI paNa vastu, pRthvI AdinA paryatavartI aMtima Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAgane ke sthAnane carama kahe che. (2) avizmA- acarama, eka madhyavartI vibhAga. koI paNa vastunA aMtima nahIM paraMtu madhyavartI bhAgane acarama kahe che. (rU) mArDjha aneka carama. aMtima aneka vibhAgo. (4) aparimA aneka acaramAM madhyavartI aneka vibhAgo. (dha) parimAMta paNNA-- caramAMta pradezo. aMtima vibhAgonA aneka pradezo. (6) parimAMta pakSA- acaramAMta pradezo. madhyavartI vibhAganA aneka pradezo. 90 uparokta cha vikalpomAM prathamanA cAra vikalpo dravyApekSAe che. te cAramAM paNa prathama be eka vacanathI ane bIjA be bahuvacanathI che. aMtima be vikalpo vibhAgagata pradezonI apekSAe che. garama-acarama zabdo paraspara sApekSa che. jema ke eka ja oraDo hoya, to te carama--tima na kahevAya ane acarama-madhyavartI paNa na kahevAya. eka ja osarIe be oraDA bAju-bAjumAM hoya, to baMne oraDAo ekabIjAnI apekSAe carama kahevAya che. jo traNa oraDA hoya, to temAM baMne kinArAnA oraDAo carama kahevAya ane kinArAnA oraDAnI apekSAe vacalA oraDAne acarama kahevAya che. A ja rIte sUtrokta vastuo eka ja hovAthI te carama paNa nathI ane acarama paNa nathI paraMtu te ja oraDAmAM aneka vibhAganI kalpanA karIe, to tenA cAre koranA khUNAo tenA carama vibhAga kahevAya, tethI temAM aneka carama rUpa trIjo vikalpa ghaTita thAya che ane te sivAyano madhyabhAga eka acaramarUpa che. tethI temAM bIjo vikalpa ghaTita thAya che. te aneka caramonA pradezonI vivakSA karIe, to tenA pradezo caramAMta pradezo rUpa pAMcamo vikalpa ane caramAnta pradezo sivAyanA madhyavartI vibhAganA pradezomAM acaramAnta pradezo rUpa chaThTho vikalpa ghaTita thAya che. A rIte eka akhaMDa dravyanI apekSAe eka paNa vikalpa ghaTita thato nathI paraMtu tenA vibhAgonI kalpanA karIe, to bIjo, trIjo, pAMcamo ane chaThTho A cAra vikalpo ghaTita thAya che. A rIte ratnaprabhA Adi pRthvIomAM sUtrakAre chae praznonA uttaro be prakAre ApyA che- (1) akhaMDa eka dravyanI apekSAe ane (2) tenA avayava vibhAganI apekSAe. (1) dravyApekSA :- ratnaprabhA Adi AThe pRthvIo, vimAno vagere lokanA pratyeka kSetro temaja aloka vagere dareka sthAna akhaMDa eka-eka dravyarUpe sthita che. te eka rUpa hovAthI tene carama-acarama kahI zakAya nahIM. carama ke acarama na hovAthI aneka carama ke aneka acarama paNa kahI zakAya nahIM. te akhaMDa eka dravyarUpa hovAthI, temAM khaMDa-vibhAga saMbhavita nathI ane vibhAga na hovAthI caramAMta pradeza ke acaramAMta pradeza paNa kahI zakAtA nathI. A rIte ratnaprabhA Adi pRthvImAM dravyanI apekSAe caramAdi cha e cha vikalpono niSedha karavAmAM Avyo che. = (2) vibhAga--khaMDa apekSAe H- ratnaprabhA pRthvI Adi dareka sthAnomAM vibhAgonI kalpanA thaI zake che, kAraNa ke te pratyeka sthAnanA kinArAo samacakrAkAra(sIdhA) nathI, viSamacakrAkAra eTale daMtAkAra che, temAM aneka niSkuTI (khUNAo) che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He na 6. alokanA khUNAo (aneka carama khaMDo) x je ha La 19,66 lokanA khuNAo(aneka carama khaMDo) -:; loka madhya bhAga aloka madhya bhAga ri 1- huM 7 6 1, huM B '$ aloka madhya bhAga 1 La loka madhya bhAga (Fn tere spe) (bellah iosphe la i 6 9 E 5. h ' ') OM / G loka ane alokanA carama khaMDo - | dazama pada : carama 91 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra : bhAga-2 uparokta lokanI AkRtimAM dekhAtA aMtima aneka khUNAone madhyavartI bhAganI apekSAe carama kahevAya che. te niSphaTa bhAgo aneka hovAthI aneka carama rUpa trIjo bhaMga ghaTita thAya che. carama khaMDo ghaNA ja hovAthI temAM eka carama rUpa prathama bhaMga thato nathI. te nikhUTa bhAgone choDIne zeSa bhAga madhyabhAga kahevAya che, te madhyabhAga eka ja che ane niSkuTa bhAgonI apekSAe acarama hovAthI eka acaramarUpa che. tethI temAM bIjo bhaMga ghaTita thAya che. temaja te madhyabhAga(acaramakhaMDa) piMDarUpe eka ja hovAthI aneka acaramarUpa cotho bhaMga Tita thato nathI. 92 A uparokta ghaTita thatAM bhaMgarUpa aneka carama ane eka acarama vibhAgonA pradezone kramazaH caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo kahevAya che, tethI te baMnemAM pAMcamo, chaThTho bhaMga Tita thAya che. A rIte ratnaprabhA Adi lokanA koI paNa sthAnamAM bIjo, trIjo, pAMcamo ane chaThTho te cAra bhaMga ghaTita thAya che. te ja rIte alokamAM paNa pUrvavat cAra bhaMga ja thAya che. kAraNa ke lokanA niSkRTo alokanA khUNAomAM praviSTa che, temaja alokanA niSkRTo loka khUNAomAM praviSTa che. tethI alokamAM paNa cAra bhaMga thAya che. ratnaprabhA pRthvI AdimAM carama-acaramanA vikalpo :-[dravyAprekSayA ane vibhAgApekSayA] vikalpo dravyApekSayA vibhAgApekSayA 1. ra. 3. 4. 5. 9. carama acarama aneka carama aneka acarama caramAta pradeza acaramAMta pradeza X X X X X X X X carama Adi cha vikalponuM alpabahutva : 3 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe acarimassa ya carimANa ya carimaMtapasANa ya acarimaMtapaesANa ya davvaTTayAe, parasaTTayAe, davvaTTha-parasaTTayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthove imIse rayaNappabhAe puDhavIe davvaTTayAe- ege acarime, carimAiM asaMkhejjaguNAI, acarimaM ca carimANi ya do vi visesAhiyAI / paesaTTayAesavvatthovA imIse rayaNappabhAe puDhavIe carimaMtaparasA, acarimaMtapaesA asaMkhejjaguNA, carimaMtapaesA ya acarimaMtapaesA ya do vi visesAhiyA / davvaTThapaesaTTayAe - savvatthovA imIse rayaNappabhAe puDhavIe davvaTTayAe ege acarime, carimAiM asaMkhejjaguNAI, acarimaM ca carimANi ya do vi visesAhiyAI, carimaMtapaesA asaMkhejjaguNA, acarimaMta asaMkhejjaguNA, carimaMta- paesA ya acarimaMtapaesA ya do vi visesAhiyA / evaM jAva asattamA / sohammasa / jAva logassa ya evaM ceva / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama bhAvArtha - prazna- he bhagavana! A ratnaprabhA pRthvInA eka acarama ane aneka carama, caramAMtapradezo tathA acaramAnta pradezomAM dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe ane dravya-pradeza (baMne)nI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! dravyanI apekSAe- (1) sarvathI alpa ratnaprabhA pRthvIno eka acarama che. (2) tenAthI aneka carama asaMkhyAta guNA che. (3) tenAthI eka acarama ane aneka carama; A baMne maLIne vizeSAdhika che. pradezonI apekSAe (1) sarvathI thoDA ratnaprabhA pRthvInA caramAnta pradezo che. (2) tenAthI acaramAnta pradezo asaMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI caramAnta-acaramAnta pradezo vizeSAdhika che. dravya-pradezanI apekSAe (1) sarvathI alpa ratnaprabhA pRthvIno eka acarama che. (2) tenAthI aneka carama asaMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI eka acarama, aneka carama vizeSAdhika che. (4) tenAthI caramAnta pradezo asaMkhyAta guNA che. (5) tenAthI acaramAnta pradezo asaMkhyAta guNA che. (6) caramAnta-acaramAnta pradezo vizeSAdhika che. A rIte zarkarAprabhAthI laIne nIce sAtamI tamasamAputhvI sudhI tathA saudharma devalokathI laIne ayyata devaloka, nava raiveyaka, pAMca anuttara vimAna, ISa~AbhArApRthvI ane loka sudhInA pratyeka sthAnamAM pUrvokta rIte alpabadutvanI prarUpaNA karavI joIe. |4 alogassaNaM bhaMte ! acarimassa ya carimANa ya carimaMtapaesANa ya acarimaMtapae sANa ya davvaTThayAe paesaTThayAe davvaTTha-paesaTThayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA !savvatthove alogassa davvaTThayAe-ege acarime, carimAiM asaMkhejjaguNAI, acarimaMcacarimANi yado vi visesAhiyAI / paesaTThayAe- savvatthovA alogassa carimaMtapaesA, acarimaMtapaesA aNaMtaguNA, carimaMtapaesA ya acarimaMtapaesA ya do vi visesaahiyaa| davvaThThapaesaTThayAe- savvatthove alogassa davvaTThayAe ege acarime, carimAiM asaMkhejjaguNAI, acarimaMcacarimANi yado vi visesAhiyAI, carimaMtapaesA asaMkhejjaguNA, acarimaMtapae sA aNaMtaguNA, carimaMtapaesA ya acarimaMtapaesA ya do vi visesAhiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! alokano eka acarama, aneka carama, caramAMtapradeza ane acaramAMta pradezomAMthI dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe ane dravya-pradezonI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! dravyanI apekSAe (1) sarvathI alpa alokano eka acarama che. (2) tenAthI aneka carama asaMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI eka acarama ane aneka carama, A baMne maLIne vizeSAdhika che. pradezonI apekSAe-(1) sarvathI alpa alokanA caramAMta pradezo che, (3) tenAthI acaramAMtapradezo anaMtaguNA che. (3) tenAthI caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo, A baMne maLIne vizeSAdhika che. dravya ane pradezonI apekSAe- (1) sarvathI alpa alokano eka acarama che, (2) tenAthI aneka carama asaMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI eka acarama ane aneka carama, A baMne vizeSAdhika Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 84 / zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 cha. (4) tenAthI ya2mAnta pradezo masaMdhyAtagucha. (5) tenAthI ayamAnta pradezo anaMta cha. (G) tenAthI ya2bhAMta pradezo bhane ayamAMta pradezo, sAbane bhagIna vizeSAdhi che. 5 logAlogassa NaM bhaMte ! acarimassa ya carimANa ya carimaMtapaesANa ya acarimaMtapaesANa ya davvaTThayAe paesaTThayAe davvaTThapaesaTTayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? ___goyamA ! savvatthove logAlogassadavvaTThayAe- egamege acarime, logassa carimAI asaMkhejjaguNAI, alogassa carimAiM visesAhiyAI, logassa ya alogassa ca acarimaM carimANi ya do vi visesAhiyAI / paesaTTayAe- savvatthovA logassa carimaMtapaesA, alogassa carimaMtapaesA visesAhiyA, logassa acarimaMtapaesA asaMkhejjaguNA, alogassa acarimaMtapaesA aNaMtaguNA, logassa ya alogassa ya carimaMtapaesA ya acarimaMtapaesA yado vi visesAhiyA / davvaTTha-paesaTThayAe-savvatthove logAlogassadavvaTThayAe egamege acarime, logassa carimAiM asaMkhejjaguNAI, alogassa carimAiM visesAhiyAI, logassa ya alogassa ya acarima ca carimANi ya do vi visesAhiyAI, logassa carimaMtapaesA asaMkhejja- guNA, alogassa carimaMtapaesA visesAhiyA, logassa acarimaMtapaesA asaMkhejjaguNA, alogassa acarimaMtapaesA aNaMtaguNA, logassa ya alogassa ya carimaMtapaesA ya acarimaMta paesA ya do vi visesAhiyA, savvadavvA visesAhiyA, savvapaesA aNaMtaguNA, savvapajjavA aNaMtaguNA / / bhAvArtha:- - bhagavan ! solono me aya28, ane ya2ma, ya2bhAta pradezo bhane acaramAMta- pradezomAM dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe, dravya ane pradezonI apekSAe koNa konAthI sa85, naI, tulya vizeSAdhi cha? tara- gautama ! dravyanI apekSA-(1) sarvathA alpa soDAlono me ayama che. (2) tenAthI dAnA ane ya2ma asNdhyaatgu||che, (3) tenAthI sakhojanA ane yarama vizeSAdhi cha, (4) tenAthI loka ane alokano acarama ane anekacarama, A baMne vizeSAdhika che. pradezonI apekSAe(1) sarvathI samaya sonAyaramAMta prazocha, (2) tenAthI soDanAyaramAMta zo vizeSAdhiche, (3) tenAthI lokanA acaramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI alokanA acaramAMta pradezo anaMtaguNA che. (5) tenAthI loka ane alokanA caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo vizeSAdhika che. dravya ane prazonI apekSAoM- (1) sarvathI samaya do-donome- ayama cha, (2) tenAthI yojanA aneka caramo asaMkhyAtaguNA che, (3) tenAthI alokanA aneka carama vizeSAdhika che. (4) tenAthI loka ane alokanA acarama ane aneka carama, A baMne vizeSAdhika che. (5) tenAthI lokanA caramAMtapradezo asNnnyaat||che, (G) tenAthI moDanAyaramAMta prazovizeSAdhicha, (7) tenAthI sonAmayaramAMtapradezo asNdhyaataa||ch, (8) tenAthI sonA ayaramAMta pradezo anNt||che, () tenaathiiboalokanA caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo, A baMne vizeSAdhika che. (10) tenAthI sarva dravya vizeSAdhika che, (11) tenAthI sarva pradezo anaMtaguNA che ane tenAthI sarva paryAyo anaMtaguNA che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pada: carama . vivecana - prastuta sUtromAM ratnaprabhA pRthvI Adi lokanA vividha vibhAgo ane loka-alokamAM prApta thatAM carama Adi cAre bhaMganA alpabadutvanuM kathana che. dravyanI apekSAe alpabahatva :- (1) ratnaprabhA pRthvIno acarama khaMDa ekaja che ane te sauthI alpa che. (2) tenAthI aneka carama asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke caramakhaMDo(lokAMta niSphaTo) asaMkhyAtA che. (3) tenAthI eka acarama ane aneka carama, A baMne maLIne aneka caramathI vizeSAdhika thAya che. eka acarama dravyane carama dravyomAM bheLavatAM aneka caramomAM eka saMkhyAno vadhAro thAya che, tethI baMneno samudAya vizeSAdhika kahevAya che. pradezonI apekSAe - pradezonI daSTie (1) sarvathI alpa caramAMtapradezo che, kAraNa ke madhyano acaramakhaMDa vistata che ane tenI apekSAe caramakhaMDo nAnA che, tethI tenA caramAMta pradezo alpa che. (2) tenAthI acaramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke te kSetra asaMkhyAtaguNuM che. (3) tenAthI caramAMtapradezo ane acaramAMta pradezo baMne maLIne vizeSAdhika che, kAraNa ke caramAMtapradezo acaramAMtapradezonI apekSAe asaMkhyAtamA bhAga pramANa hoya che. tethI acaramAMtapradezomAM caramAMtapradezo umeratAM te acaramAMta pradezothI vizeSAdhika ja thAya che. dravya ane pradezonI apekSAeH- (1) ratnaprabhA pRthvIno acarama eka hovAthI sauthI alpa che. (2) tenAthI aneka carama asaMkhyAtaguNA adhika che. (3) tenAthI acarama ane anekacarama baMne maLIne vizeSAdhika che. (4) tenAthI caramAnta pradezo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke dareka caramakhaMDo asaMkhya pradezAtma hoya che. tethI caramAMta khaMDothI caramAMtapradezo asaMkhyAtaguNA thAya che. tenAthI acaramAMtapradezo asaMkhya guNA che (6) tenAthI caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo baMne maLIne vizeSAdhika che. ratnaprabhApRthvInA carAcaramAdi saMbaMdhI alpabadutvanI prarUpaNA samAna ja zarkarA prabhAthI loka sudhInA sUtrokta sthaLomAM prApta carAcaramAdi bhaMgonuM alpabadutva samajI levuM joIe. ratnaprabhA AdimAM carama-acaramanuM dravyanI apekSAe alpabahuta :vikalpa pramANa kAraNa (1) acarama sarvathI alpa madhyavartI khaMDa eka ja che.. (2) aneka carama asaMkhyAta guNA | | paryatavartI niSphaTo(khUNAo) asaMkhyAta che. (3) acarama ane aneka carama | vizeSAdhika | carama ane acarama baMne maLatAM ekano vadhAro thAya che. ratnaprabhA AdimAM carama-acaramanuM pradezanI apekSAe alpabahatva :vikalpa | pramANa kAraNa (1) caramAMta pradezo sarvathI alpa khaMDo nAnA che (2) acaramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA kSetra asaMkhyAtagaNuM moTuM che. (3) caramAMta-acaramAMta pradezo vizeSAdhika baMne prakAranA pradezonI sAthe gaNanA che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ratnaprabhA AdimAM carama-acaramanuM dravya ane pradezanI apekSAe alpabaddhRtva - vipa kAraNa (1) acarama dravya (2) aneka carama dravyo (3) acarama-carama dravyo (4) caramAMta pradezo (5) acaramAMta pradezo (6) caramAMta--acaramAMta pradezo pramANa sarvathI alpa asaMkhyAta guNA vAka asaMkhyAtazuLA asaMkhyAta guNA vizeSAdhika zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 madhyavartI khaMDa eka ja che. niSkRTo asaMkhyAta che. acarama--caramanI sAthe gaNanA che. dareka caramAMta khaMDo asaMkhyAta pradezI che. kSetra asaMkhyAtagaNuM moTuM che caramAMta-acaramAMta pradezonI gaNanA sAthe che. noMdha : ratnaprabhAdi 7 pRthvIo, ISaprAgabhArA pRthvI, 26 devavimAno ane loka. A rIte 7+1+26 - 34 bolImAM uparoktamAM caramAdinuM alpabahutva thAya che. (1) caramAMta pradezo (2) acaramAMta pradezo (3) caramAMta--acaramAMta pradezo alokanA carama-acaramAdinuM alpabadhRtva H- dravyanI apekSAe- sarvathI alpa alokano acarama che, kAraNa ke acarama khaMDa eka ja che. (2) tenAthI caramakhaMDo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke te lokanA carama khaMDonI samAna asaMkhya hoya che. (3) tenAthI acarama ane caramakhaMDo, baMne maLIne vizeSAdhika che. pradezonI apekSAe- (1) alokanA caramAMtapradeza sarvathI alpa che, kAraNa ke niSkRTa pradezomAM ja teno sadbhAva hoya che. (2) tenAthI acaramAMtapradezo anaMtaguNA che, kAraNa ke aloka anaMta che. (3) tenAthI caramAMnapradezo ane acaramAMtapradezo baMne maLIne vizeSAdhika che, kAraNa ke caramAnta pradezo acaramAMtapradezonA anantamA bhAge che tethI caramAMtapradezone acaramAMtapradezomAM umeratAM te rAzi acaramAMtapradazothI vizeSAdhika ja thAya che. dravya ane pradezonI apekSAe- (1) sarvathI alpa alokano eka acarama che. (2) tenAthI (aneka)caramakhaMDo asaMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI acarama ane caramakhaMDo baMne maLIne vizeSAdhika che. (4) tenAthI caramAMtapradezo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke pratyeka carama khaMDa asaMkhya pradezAtmaka che. (5) tenAthI acaramAMtapradezo anaMtaguNA che ane (6) tenAthI caramAMtapradeza ane acaramAMtapradezo vizeSAdhika che kAraNa ke baMnenI gaNanA sAthe che. alokamAM carama-acaramanuM dravyanI apekSAe alpabahutva : vikalpa pramANa sarvathI alpa asaMkhyAta guNA vizeSAdhika (1) acarama (2) aneka carama (3) acarama--carama alokamAM carama-acaramanuM pradezanI apekSAe alpabatva H vipa pramANa sarvathI alpa anaMtA vizeSAdhika kAraNa lokanI samIpanA niSphI sivAya saMpUrNa alauka eka rUpa che. loka samIpenA alokanA niSkRTo asaMkhyAta che. baMnenI gaNanA sAthe che. kAraNa niSkuTInuM kSetra alpa che. niSkRTo sivAyanuM aloka kSetra anaMtagaNuM moTuM che. baMnenI gaNanA sAthe che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama alokamAM carama-acaramanuM dravya ane pradezanI apekSAe alpabadutvaHvikalpa pramANa kAraNa (1) acarama sarva alpa eka khaMDa rUpa che. (2) aneka carama asaMkhyAta guNA | nikUTo asaMkhyAta che. (3) acarama-garama vizeSAdhika baMnenI sAthe gaNanA che. (4) caramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA alokanA pratyeka niSphaTo asaMkhyAta pradeza che. (5) acaramAMta pradezo anaMtaguNA niSphaTa sivAyanuM aloka kSetra anaMta che. () caramAMta-acaramAMta pradezo vizeSAdhika baMne prakAranA pradezonI sAthe gaNanA che. lokAlokanA carama-acaramAdinuM alpabadutvaH- (1) sarvathI thoDA loka ane alokanA acarama khaMDa che kAraNa ke te eka-eka ja che. (2) tenAthI lokanA aneka caramakhaMDo asaMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI alokanA aneka caramakhaMDo vizeSAdhika che. aloka anaMta che. teno aMtima bhAga nathI paraMtu lokane sparzatA je alokanA nikUTo che te ja khUNAnA vibhAgo alokanA caramakhaMDa kahevAya che. lokanA carama khaMDothI alokanA caramakhaMDo vizeSAdhika thAya che. (4) tenAthI lokanA ane alokanA acarama ane caramakhaMDo baMne maLIne vizeSAdhika hoya che. (5) tenAthI lokanA caramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA che. lokanA asaMkhyAta nikUTo asaMkhyAta pradeza che, tethI caramAMta pradezo asaMkhyAta guNA thAya che. (6) tenAthI alokanA caramAMta pradezo vizeSAdhika che. lokanA caramakhaMDo( niTo) karatAM alokanA niTo kAMIka vadhu che. alokamAM aMtabhAga jevuM nathI. paraMtu jyAM lokanA khUNAnA bhAga che tyAM alokanA paNa karavatanI jema daMtAkAra bhAga sarjAya che. te loka karatAM kAMIka vadhu che. te asaMkhyAta pradezI AkAza khaMDo hovAthI tenA pradeza paNa vizeSAdhika che. (7) tenAthI lokanA acaramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA che. loka asaMkhyAta pradezAtmaka che. nikUTa sivAyano madhyavartI loka vibhAga paNa asaMkhyAta pradezAtmaka che mATe acaramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA che. (8) tenAthI alokanA acaramAMta pradezo anaMtaguNA che. lokAnta samIpe lokanA khUNAonI vacce-vacce alokanA khUNAo che. A daMtAkAra bhAga sivAyano aloka anaMtaguNo vistRta che, tethI tenA acaramAMta pradezo anaMtaguNA che. (9) tenAthI loka-aloka baMnenA caramAMta-acaramAMta pradezo vizeSAdhika che. caramAMta-acaramAMta baMne khaMDanA pradezonI sAthe gaNanA che tethI sarva sammilita pradezo vizeSAdhika thAya che. (10) tenAthI sarva dravya vizeSAdhika che. ahIM sarva dravyamAM dharmAstikAyAdi chae dravyonI gaNanA karavAmAM AvI che. te AkAzanA pradezonI saMkhyA karatAM bamaNA thatA nathI mATe sarva dravyo, loka-alokanA caramAMta-acaramAMta pradeza karatAM vizeSAdhika kahyA che. sAmAnya daSTie alokAkAzanA pradezothI sarva dravyo anaMtamA bhAga pramANa che arthAt sarva dravyo thoDA che ane AkAza pradeza anaMtaguNA che. vizeSa apekSAe alokanA caramAMta pradezamAM lokanA caramAMtathI saMbaMdhita zreNionA pradezonI ja gaNanA karavAmAM Ave che, temAM sarva AkAza pradezonI gaNanA karavAmAM AvatI nathI. mATe apekSita apUrNa alokanA AkAza pradezothI sarva dravya vizeSAdhika thAya, te zakya che. (11) tenAthI sarva pradezo(alokanA AkAza pradezonI apekSAe)anaMtaguNA che. (12) tenAthI sarva paryAyo anaMtaguNA che. pratyeka pradezanA anaMta paryAyo hoya che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 98 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 lokAlokamAM carama-acaramanuM dravyanI apekSAe alpabadutvaHvikalpa kAraNa (1) loka-alokanA acarama dravya sarvathI alpa ane paraspara tulya baMne eka-eka acarama khaMDa che. (2) lokanA carama dravyo asaMkhyAtaguNA lokanA paryatavartI niSphaTo asaMkhyAta che. (3) alokanA carama dravyo vizeSAdhika lokanA niSphaTa karatAMalokanA niSNuTa kAMIka vadhu che. (4) loka-alokanA acarama-garama dravyo |vizeSAdhika uparokta traNe bolanI sAthe gaNanA che. lokAlokamAM carama-acaramanuM pradezanI apekSAe alpabahatva :| vikalpa | pramANa kAraNa (1) lokanA caramAMta pradezo sarvathI alpa | loka nikUTonuM kSetra nAnuM che. (2) alokanA caramAMta pradezo vizeSAdhika lokaniSphaTa karatAM alokaniSphaTa kiMcit vadhu che. (3) lokanA acaramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA | nikUTa sivAyanuM loka kSetra asaMkhyAtagaNuM moTuM che. (4) alokanA acaramAMta pradezo | nikUTa sivAyanuM alokakSetra anaMtagaNuM moTuM che. (5) loka-alokanAcaramAMta acaramAMta pradezo vizeSAdhika | uparokta cAre ya bolanI sAthe gaNanA che. lokAlokamAM carama-acaramanuM dravya ane pradezanI apekSAe alpabahatva - - vikalpa pramANa kAraNa (1) loka-alokanA acarama dravya sarvathI alpa ane paraspara tulya bane eka-eka, kula be ja khaMDa rUpa che. (2) lokanA carama dravyo asaMkhyAtaguNA lokanA nippaTo asaMkhyAta che (3) alokanA carama dravyo vizeSAdhika loka nikUTa karatAM alokaniSphaTa vadhu che. (4) loka-alokanA acarama-carama dravyo vizeSAdhika |uparokta traNe bolonI gaNanA che. (5) lokanA caramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA. lokanA asaMkhyAta nikUTo asaMkhyAtapradeza che. ) alokanA caramAMta pradezo vizeSAdhika lokanA niSphaTa karatAM alokanA niSphaTa vadhu che. (7) lokanA acaramAMta pradezo asaMkhyAtaguNA lokAlokanA nikUTa karatAM lokano madhyakhaMDa asaMkhyAtagaNo moTo che. (8) alokanA acaramAMta pradezo anaMtaguNA kSetra anaMtagaNuM moTuM che. (9) lokAlokanA caramAMta acaramAMta pradezo vizeSAdhika |uparokta cAreno samAveza thAya che. [(10) sarvadravya vizeSAdhika dharmAstikAyAdi pAMce yadravyono samAveza thAya che. (11) sarva pradezo anaMtaguNA pudgalAdi dravyanA pradezo anaMta che. (12) sarva paryAyo anaMtaguNA pratyeka pradezanA agurulaghu paryAyo anaMta che. paramANu pudgalamAM carama acarama Adi - |6 paramANupoggale NaM bhaMte ! kiM carime, acarime, avattavvae, carimAiM, acarimAI, avattavvayAI? Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | daza pada: carama [ 99 ] udAhu carime ya acarime ya, udAhu carime ya acarimAiM ca, udAhu carimAiM ca acarime ya, udAhu carimAiM ca acarimAiM ca? paDhamA caubhaMgI / udAhu carime ya avattavvae ya, udAhu carime ya avattavvayAI ca, udAhu carimAiM ca avattavvae ya, udAhu carimAiM ca avattavvayAiM ca? bIyA caubhaMgI / udAhu acarime ya avattavvae ya, udAhu acarime ya avattavvayAiM ca, udAhu acarimAiM ca avattavvae ya, udAhu acarimAiM ca avattavvayAiM ca? taiyA caubhaMgI / udAhu carime ya acarime ya avattavvae ya, udAhu carime ya acarime ya avattavvayAI ca, udAhu carime ya acarimAiM ca avattavvae ya, udAhu carime ya acarimAiM ca avattavvayAI ca, udAhu carimAiM ca acarimeya avattavvae ya, udAhu carimAiM ca acarimeya avattavvayAI ca, udAhu carimAiM ca acarimAiM ca avattavvae ya, udAhu carimAiM ca acarimAiM ca avattavvayAI ca? evaM ee chavvIsaM bhNgaa| goyamA / paramANupoggale No carime, No acarime, NiyamA avattavvae, sesA bhaMgA paDiseheyavvA / bhAvArtha:-prazna- he bhagavan! paramANu pugala zuM (1) carama che (2) acarama che (3) avaktavya che, (4) aneka carama che (5) aneka acarama che (6) aneka avaktavya che; (asaMyogI-6 bhaMga che). athavA (7) eka carama ane eka acarama che () ekacarama ane aneka acarama che (9) aneka carama ane eka acarama che ke (10) aneka carama ane aneka acarama che; (A dvisaMyogI prathama caturbhagI che.) athavA (11) eka carama ane eka avaktavya che (12) eka carama ane aneka avaktavya che, (13) aneka carama ane eka avaktavya che ke (14) aneka carama ane aneka avaktavya che; (A dvisaMyogI bIjI caturbhagI che.) athavA (15) eka acarama ane eka avaktavya che (16) eka acarama ane aneka avaktavya che (17) aneka acarama ane eka avaktavya che ke (18) aneka acarama ane aneka avaktavya che? A dvisaMyogI trIjI caturbhagI che; (kula dvisaMyogI 12 bhaMga che.) athavA (19) eka carama, eka acarama ane eka avaktavya che (20) eka carama, eka acarama ane aneka avaktavya che (ra1) eka carama, aneka acarama ane eka avaktavya che ke (22) eka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya che; (A traNa saMyogInI prathama caubhaMgI.) athavA (ra3) aneka carama, eka acarama ane eka avaktavya che (24) aneka carama, eka acarama ane aneka avaktavya che (25) aneka carama, aneka acarama ane eka avaktavya che, athavA (26) aneka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya che? A traNa saMyogInI bIjI caubhaMgI che kula traNa saMyogI 8 bhaMga thayA. A pramANe carama, acarama ane avaktavyathI kula chavvIza bhaMga thAya che, temAMthI paramANu pugalamAM kayA bhaMga lAbhe che? Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 100] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 uttara- he gautama! paramANu pudgala niyamA(trIjA bhaMga rU5) avaktavya che. zeSa (1) carama, (2) acarama Adi 25 bhaMgono paramANu pudagalamAM niSedha karavo joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM paramANu pudgalamAM carama, acarama ane avaktavyanA ekavacana, bahuvacananA asaMyogI ane saMyogI bhaMgonI prarUpaNA che. temAM carama, acarama ane avaktavya, te traNa bola che. tenA ekavacana ane bahuvacananA asaMyogI 6, ddhika saMyogI 12 ane trika saMyogI 8 bhaMga, e rIte kula 26 bhaMga thAya che. asaMyogInA cha bhaMga - (1) eka carama, (2) eka acarama, (3) eka avaktavya, (4) aneka carama, (5) aneka acarama ane (6) aneka avaktavya. dvisaMyogI (traNa caubhaMgI) - 12 bhaMga - (1) hiMsayogInI prathama caubhaMgI - | (7) eka carama-eka acarama, (9) aneka carama-eka acarama (8) eka carama-aneka acarama (10) aneka carama-aneka acarama (2) dvisaMyogInI bIjI caubhaMgI (11) eka carama-eka avaktavya (13) aneka carama-eka avaktavya, (12) eka carama-aneka avaktavya (14) aneka carama-aneka avaktavya. (3) dvisaMyogInI trIjI caubhagI - (15) eka acarama-eka avaktavya (17) aneka acarama-eka avaktavya (16) eka acarama-aneka avaktavya (18) aneka acarama-aneka avaktavya trisaMyogInA ATha bhaMga - (19) eka carama - eka acarama - eka avaktavya, (20) eka carama - eka acarama - aneka avaktavya, (21) eka carama - aneka acarama - eka avaktavya (22) eka carama - aneka acarama - aneka avaktavya (23) aneka carama - eka acarama eka avaktavya (24) aneka carama - eka acarama - aneka avaktavya (25) aneka carama - aneka acarama - eka avaktavya (26) aneka carama - aneka acarama - aneka avaktavya. A rIte asaMyogInA-cha bhaMga, dvisaMyogInA-bAra bhaMga, trisaMyogInA-ATha bhaMga. kula - da+128 = 26 bhaMga thAya che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamuM pada : carama chavvIsa bhaMgonuM svarUpa - (1) eka carama- dvipradezI saMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre eka prataranA be AkAza pradeza upara eka zreNImAM sthita thAya che, tyAre eka pradezanI apekSAe bIjo ane bIjA pradezanI apekSAe pahelo pradeza carama kahevAya che. A rIte eka carama rUpa A prathama bhaMga ghaTita thAya che. (2) eka acarama- acarama eTale madhyama. carama vinA madhyama zakya nathI, tethI A bhaMga zUnya che. (3) eka avaktavya- paramANathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre eka AkAza pradeza upara sthita thAya che, tyAre te carama athavA acarama zabdathI vAcya thato na hovAthI eka avaktavya kahevAya che. (4) aneka carama- acarama vinA aneka carama zakya na hovAthI A bhaMga zUnya che. (5) aneka acarama- carama vinA acarama zakya na hovAthI A bhaMga zUnya che. 101 (6) aneka avaktavya- carama-acarama vinA aneka avaktavya saMbhavita na hovAthI A bhaMga zUnya che. (7) eka carama, eka acarama- pAMca pradezI skaMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre eka prataranA pAMca AkAza pradeza para ADI UbhI zreNI rUpe sthita thAya, tyAre temAM eka pradeza madhyamAM hoya che ane tenI cAre dizAmAM eka eka pradeza hoya che. A rIte sthita te skaMdhomAM madhyano eka pradeza acarama kahevAya che ane cAre dizAnA cAra pradezo goLAImAM eka pratara para sthita hovAthI ekatvanI vivakSAe eka carama kahevAya che. (8) eka carama, aneka acarama- cha pradezI saMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre eka prataranA cha AkAza pradeza upara ADI UbhI zreNI rUpe sthita thAya, tyAre temAM be pradeza madhyamAM hoya che ane tenI cAre dizAmAM eka-eka pradeza hoya che. A rIte sthita te skaMdhamAM madhyanA be pradeza aneka acarama che ane cAre dizAnA eka-eka pradeza sAtamA bhaMganI jema ekatva pariNAme pariNata hovAthI eka carama kahevAya che. A rIte A bhaMga sAtamA bhaMganI samAna che paraMtu A bhaMgamAM madhyavartI be acarama hoya che. (9) aneka garama, eka agarama- traNa pradezI skrepathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre eka prataranA traNa AkAza pradeza upara eka zreNImAM sthita thAya, tyAre temAM madhyavartI eka pradeza acarama hoya che ane tenI AjubAjunA be pradeza aneka carama rUpa hovAthI A bhaMga ghaTita thAya che. (10) aneka carama, aneka acarama- cAra pradezI skaMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jayAre eka prataranA cAra AkAza pradeza upara eka zreNImAM sthita thAya, tyAre temAM madhyavartI be pradeza aneka acarama hoya che ane tenI AjubAjunA be pradeza aneka carama rUpa hovAthI A bhaMga ghaTita thAya che. A bhaMga navamA bhaMganI samAna che paraMtu A bhaMgamAM madhyavartI acarama be hoya che. * Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 102 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 (11) eka carama, eka avaktavya-traNa pradeza skaMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre be prataranA traNa AkAza pradeza upara sthita thAya, tyAre temAM be pradeza eka prataranA be AkAza pradeza upara eka zreNImAM hoya ane te be pradezamAMthI koI eka pradezanI upara athavA nIce bIjA prataramAM eka pradeza sthita hoya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. A bhaMgamAM prathama bhaMganI jema be pradeza paraspara eka carama che ane bIjA pratara parano eka pradeza eka avaktavya che. (12) eka carama, aneka avaktavya- cAra pradezI aMdhathI anaMtapradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre traNa prataranA cAra AkAza pradeza para sthita thAya, tyAre temAM eka prataranI eka zreNImAM be AkAza pradeza para be pradeza sthita hoya ane tenI upara tathA nIcenA prataromAM eka-eka AkAza pradeza upara eka-eka pradeza sthita hoya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. A bhaMga agiyAramAM bhaMganI samAna che paraMtu AmAM eka avaktavya vadhu hoya che. (13) aneka carama, eka avaktavya- pAMca pradezI DhaMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre traNa prataranA pAMca AkAza pradeza upara sthita thAya, tyAre temAM eka prataranI eka zreNImAM be AkAza pradeza para be pradeza sthita hoya ane tenI upara bIjA prataramAM te ja rIte eka zreNIe be pradeza sthita hoya ane trIjA prataramAM eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM be prataranA be-be pradeza aneka carama che ane trIjA pratara parano eka pradeza eka avaktavya che. (14) aneka carama, aneka avaktavya- cha pradezI aMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre cAra prataranA cha AkAza pradeza upara sthita thAya tyAre temAM madhyavartI be prataramAM teramA bhaMganI jema eka-eka zreNIe be-be pradeza sthita thAya ane tenI upara tathA nIcenA eka-eka prataranA eka-eka AkAza pradeza para eka-eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM madhyanA be prataranA be-be pradeza aneka carama ane upara-nIcenA prataranA eka-eka pradeza aneka avaktavya che. (15 thI 18) eka acarama eka avaktavya, eka acarama aneka avaktavya, aneka acarama eka avaktavya ane aneka carama aneka avaktavya; A cAra bhaMgamAM carama vinA acaramanuM kathana che, tema zakya na hovAthI, A cAre bhaMga zUnya che. (19) eka carama, eka acarama, eka avaktavya- cha pradezI skaMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre be prataranA cha AkAza pradeza upara sthita thAya, tyAre temAM eka prataranA pAMca AkAza pradezomAMthI madhyamAM eka pradeza ane cAra dizAmAM cAra pradeza sthita hoya tathA tenI uparanA athavA nIcenA koIpaNa eka prataramAM eka AkAza pradeza upara eka pradeza sthita hoya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM madhyano eka pradeza eka acarama, cAre dizAnA cAra pradezo ekatvanI vivakSAthI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama [ 103 ] eka carama che ane bIjA pratarano eka pradeza eka avaktavya che. A rIte A bhaMgamAM sAtamA bhaMga karatAM eka avaktavya vadhu che. zeSa sarva vigata sAtamA bhaMganI samAna che. (20) eka carama, eka acarama, aneka avaktavya- sAta pradezI skaMdhathI anaMta pradeza sudhIno koIpaNa skaMdha, jyAre traNa prataranA sAta AkAza pradeza upara sthita thAya, tyAre temAM madhyavartI khataranA pAMca AkAza pradezomAMthI vacce eka pradeza ane tenI cAra dizAmAM cAra pradeza sthita thAya ane uparanA tathA nIcenA prataromAM eka-eka AkAza pradeza upara eka-eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM madhyavartI prataramAM eka carama, eka acarama ane upara-nIcenA prataromAM be(aneka)avaktavya che. A rIte A bhaMgamAM ogaNIsamA bhaMgathI eka avaktavya vadhu che. zeSa sarva vigata tenI samAna che. 21) eka carama, aneka acarama, eka avaktavya- sAta pradezI aMdhathI anaMta pradeza sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre be prataranA sAta AkAza pradeza upara sthita thAya tyAre temAM eka prataranA cha AkAza pradeza para madhyamAM be ane tenI cAra dizAmAM cAra pradeza sthita thAya tathA uparanA ke nIcenA eka prataranA eka AkAza pradeza para eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM prathama prataramAM madhyavartI be pradeza aneka (be) acarama, cAra dizAnA cAra pradeza eka carama ane anya pratarano eka pradeza eka avaktavya che. A rIte A bhaMgamAM ogaNIsamA bhaMga karatAM eka acarama vadhu che. zeSa sarva vigata tenI samAna che. (22) eka carama, aneka acarama, aneka avaktavya- ATha pradezI DhaMdhathI anaMta pradeza sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre traNa prataranA ATha AkAza pradeza upara sthita thAyatyAre temAM eka prataranA cha AkAza pradeza para madhyamAM be ane tenI cAra dizAmAM cAra pradeza sthita thAya ane upara tathA nIcenA baMne prataromAM eka-eka AkAza pradeza upara eka-eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM madhyanA | prataramAM madhyavartI be pradeza aneka acarama che, cAra dizAnA cAra pradezo etvanI vivakSAthI eka carama che ane upara-nIcenA prataronA eka-eka pradeza aneka avaktavya che. A rIte A bhaMgamAM ekavIsamA bhaMgathI eka avaktavya vadhu che, zeSa sarva vigata tenI samAna che. (23) aneka carama, eka acarama, eka avaktavya- cAra pradezI DhaMdhathI anaMta pradezI sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre be prataranA cAra AkAza pradeza upara sthita thAya, tyAre temAM eka prataranI eka zreNIe traNa AkAza pradeza para traNa pradeza sthita thAya ane upara ke nIcenA koIpaNa eka prataramAM eka AkAza pradeza para eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM eka pratara paranA traNa pradezomAM madhyavartI eka pradeza eka acarama che, tenI AjubAjunA be pradeza aneka carama che ane upara ke nIcenA pratarano eka pradeza eka avaktavya che. A rIte A bhaMgamAM navamA bhaMga karatA eka avaktavya vadhu che, zeSa sarva vigata tenI samAna che. nA be pradeza aneka . Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 104] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 (24) aneka carama, eka acarama, aneka avaktavya- pAMca pradeza skaMdhathI anaMta pradeza sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre traNa prataranA pAMca AkAza pradeza upara sthita thAya, tyAre temAM trevIsamA bhaMganI jema eka prataranI eka zreNImAM traNa pradeza ane tenI upara tathA nIcenA prataramAM eka-eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM madhyanA prataramAM vacceno eka pradeza eka acarama che ane AjubAjunA be pradeza aneka carama che tathA upara-nIcenA prataramAM sthita eka-eka pradeza aneka (be) avaktavya che.A rIte A bhaMgamAM trevIsamA bhaMgathI eka avaktavya vadhu che. (25) aneka carama, aneka acarama, eka avaktavya- pAMca pradezI DhaMdhathI anaMta pradeza sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre be pratAnA pAMca AkAza pradeza upara sthita thAya tyAre temAM eka prataranI eka zreNImAM cAra AkAza pradezo para cAra pradeza sthita thAya ane upara ke nIcenA koI paNa eka prataranA eka AkAza pradeza para eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM eka prataranA cAra pradezomAM madhyanA be pradeza aneka (be) acarama che, AjubAjunA be pradeza aneka (be) carama che ane uparanA pratarano eka pradeza eka avaktavya che. A rIte A bhaMgamAM dasamA bhaMgathI eka avaktavya vadhu che, zeSa sarva vigata tenI samAna che. (ra) aneka carama, aneka acarama, aneka avaktavya- cha pradeza skaMdhathI anaMta pradeza sudhIno koIpaNa skaMdha jyAre traNa prataranA cha AkAza pradeza upara sthita thAya, tyAre temAM eka prataranI eka zreNImAM cAra AkAza pradeza upara cAra pradeza sthita thAya ane upara tathA nIcenA prataromAM eka-eka AkAza pradeza para eka-eka pradeza sthita thAya tyAre A bhaMga ghaTita thAya che. temAM eka prataranA cAra pradezamAMthI madhyanA be pradeza aneka acarama che ane AjubAjunA be pradeza aneka carama che, upara-nIcenA prataravartIeka-eka pradeza aneka avaktavya che. A rIte A bhaMgamAM pacIsamA bhaMga karatAM eka avaktavya vadhu che, zeSa sarva vigata tenI samAna che. AkRtinA saMketa - [ | = eka pratara, ] = eka AkAza pradeza, * = pudgala pradeza. dareka bhAgamAM aneka skaMdhono samAveza - alpapradezI skaMdhamAM prApta thatAM bhaMga vadhu pradezI DhaMdhamAM paNa ghaTita thAya che. te bhaMgomAM AkAza pradeza to alpapradezI skaMdhanI samAna ja hoya che. paraMtu temAM eka-eka AkAza pradeza para skaMdha pramANe vadhu-vadhu pradezo sthita thAya che. jema ke- aneka carama eka acarama nAmanA navamA bhaMgamAM traNa AkAzapradeza upara traNa pradeza skaMdha sthita thAya tyAre dareka AkAza pradeza para eka-eka pradeza rahe che ane jyAre traNa AkAza pradeza para cha pradezI dha sthita thAya to ekaeka AkAzapradeza para be-be pradeza rahe che. A rIte jeTalA pradeza skaMdha hoya tenA sarva pradezo A navamA bhaMgamAM traNa AkAzapradezomAM samAviSTa thaI jAya che. A rIte traNa pradezathI laIne anaMta pradezI sudhInA sarva skaMdhomAM A navamo bhaMga ghaTita thAya che. A ja rIte anya bhaMgomAM vadhu pradezI DhaMdhone samajI levA joIe. yathA- (1 = AkAza pradeza, 0 = skaMdha pradeza) navamA bhaMgamAM traNa pradezI skaMdhanI AkRti * * *| cha pradeza skaMdhanI AkRti [] ] daza pradezI skaMdhanI AkRti ::::: Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza pada: carama [ 105 ] | X | X | X | X | | | 10 chavvIsa bhaMgonI paramANu AdimAM upalabdhinuM darzana - krama | bhaMganuM nAma | AkRti 1 | eka carama eka ja prataramAM be AkAza pradeza upara sthita be pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. | eka acarama koIpaNa skaMdhamAM saMbhavita nathI. 3 | eka avaktavya eka AkAza pradeza upara sthita paramANuthI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. aneka carama koIpaNa skaMdhamAM saMbhavita nathI. aneka acarama koIpaNa skaMdhamAM saMbhavita nathI. aneka avaktavya koIpaNa skaMdhamAM saMbhavita nathI. eka carama eka prataramAM pAMca AkAza pradeza para sthita eka acarama pAMca pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. eka carama eka prataramAM cha AkAza pradeza para sthita aneka acarama cha pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. aneka carama eka prataramAM traNa AkAza pradeza para sthita eka acarama ||| traNa pradezathI anaMta pradeza sudhInA skaMdhomAM hoya che. aneka carama eka prataramAM cAra AkAza pradeza para sthita ||||| aneka acarama cAra pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. eka carama be prataramAM traNa AkAza pradeza para sthita eka avaktavya traNa pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. eka carama traNa prataramAM cAra AkAza pradeza para sthita aneka avaktavya cAra pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. 13 aneka carama traNa prataramAM pAMca AkAza pradeza para sthita eka avaktavya pAMca pradezathI anaMta pradeza sudhInA skaMdhomAM hoya che. 14 aneka carama cAra prataramAM cha AkAza pradeza para sthita aneka avaktavya cha pradezathI anaMta pradeza sudhInA skaMdhomAM hoya che. eka acarama koIpaNa skaMdhamAM saMbhavita nathI. eka avaktavya eka acarama koIpaNa skaMdhamAM saMbhavita nathI. aneka avaktavya aneka acarama koIpaNa skaMdhamAM saMbhavita nathI. eka avaktavya aneka acarama koIpaNa skaMdhamAM saMbhavita nathI. aneka avaktavya 19 eka carama || A pAMceya eka prataramAM be prataramAM cha AkAza pradeza para sthita eka acarama cha pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. eka avaktavya * 16. 17. * tenI nIce judI | | prataramAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 106 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 kama 20 vivaraNa traNa prataramAM sAta AkAza pradeza para sthita sAta pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. 21 be prataramAM sAta AkAza pradeza para sthita sAta pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. 22 traNa prataramAM ATha AkAza pradeza para sthita ATha pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. 23 bhegana nAma | Akati eka carama || 5 upara judI prataramAM | eka acarama aneka avaktavya eka carama aneka acarama eka avaktavya |i nIce judI prataramAM eka carama ] upara judI prataramAM aneka acarama aneka avaktavya |i nIce judI prataramAM aneka carama |i | |. eka acarama eka avaktavya aneka carama eka acarama aneka avaktavya aneka carama aneka acarama eka avaktavya aneka carama aneka acarama aneka avaktavya be prataramAM cAra AkAza pradeza para sthita cAra pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. traNa prataramAM pAMca AkAza pradeza para sthita pAMca pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. be prataramAM pAMca AkAza pradeza para sthita pAMca pradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhomAM hoya che. 26 | traNa prataramAM cha AkAza pradeza para sthita cha pradezathI anaMta pradezI sudhInA kaMdhomAM hoya che. paramANu pudgalamAM eka trIjo bhAga- prastuta sUtramAM paramANu yugalanuM kathana che, te apradezI ane niraMza hovAthI temAM koI avayava ke vibhAganI kalpanA thaI zakatI nathI, tethI temAM camatva, acaratva ke ekavacana, bahuvacana saMbaMdhI koI paNa bhaMga ghaTita thatA nathI; temAM eka mAtra trIjo avaktavya bhaMga ja ghaTita thAya che. dvipadezI skaMdhamAM carama Adi - 7 dupaesie NaM bhaMte ! khaMdhe pucchA ? goyamA ! dupaesie khaMdhe siya carime, No acarime, siya avattavvae sesA bhaMgA paDiseheyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kripradezI aMdha zuM carama che, ityAdi chavvIsa baMgAtmaka prazna pUrvavatu? uttara- he gautama ! kripradeza skaMdha (1) kadAcit carama hoya che, (2) acarama hoto nathI, (3) kadAcit avaktavya hoya che. zeSa sarva bhaMgono niSedha karavo joIe. vivecanaH prastuta sUtramAM ddhipradezI skaMdhamAM be bhaMga (1, 3) hovAnuM nirUpaNa che. te A pramANe che- (1) prathama bhaMga- DhipradezI skaMdha jyAre eka ja prataranA be AkAza pradeza para eka zreNImAM sthita hoya, Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamuM pada : carama tyAre te skaMdhanA baMne pradezomAMthI koI paNa eka pradeza bIjAnI apekSAe carama thAya che. tethI temAM eka carama nAmano A bhaMga ghaTita thAya che. 107 T, traNa pradezI skaMdhamAM caramAdiH 8 tipaesie NaM bhaMte! khaMdhe pucchA ? goyamA ! tipaesie khaMdhe siva carime, No acarime, siya avattavvae, No carimAiM, No acarimAiM, jo avattavvayAI; No carime acarimeya, No carime ya acarimAI ca, siya carimAI ca acarime ya, No carimAI ca acarimAI ca, siya carime ya avattavvae ya, sesA bhaMgA paDiseheyavvA / 4, (2) trIjo bhaMga- dvipradezI baMdha jyAre eka ja AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre tathAvidha ekatva pariNAme pariNata hovAthI temAM paramANunI jema eka avaktavya nAmano A bhaMga ghaTita thAya che. A rIne vipradeza skaMdhamAM chavvIsa bhaMgamAMthI be bhaMga prApta thAya che, roSa 24 bhaMga prApta thatA nathI. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tripradezI skaMdha zuM carama che, ityAdi chavvIsa bhaMgAtmaka prazna pUrvavat uttara- he gautama ! tripradezI baMdha (1) kadAcit carama che, (2) acarama nathI, (3) kadAcit avaktavya che, (4) aneka carama nathI (5) aneka acarama nathI (6) aneka avaktavya nathI (7) eka carama ane eka acarama nathI (8) eka carama ane aneka acarama nathI (9) kadAcit aneka carama ane eka acarama che, (10) aneka carama ane aneka acarama nathI, (11) kadAcit eka carama ane eka avaktavya che. zeSa maMgono niSedha karavo joIe. vivecanaH prastuta sUtramAM traNa pradezI dhamAM cAra bhaMga (1, 3, 9, 11) hovAnuM nirUpaNa che. te A pramANe che-- (1) prathama bhaMga- tripradezI saMdha jyAre eka prataranA be AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre eka carama nAmano A prathama bhaMga ghaTita thAya che. (2) trIjo bhaMga- tripradezI skaMdha jyAre eka ja AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre temAM eka avaktavya nAmano A trIjo bhaMga ghaTita thAya che. (3) navamo bhaMga- tripradezI skaMdha jyAre eka ja prataranA traNa AkAza pradeza para eka zreNImAM sthita hoya, tyAre vaccenA pradezanI apekSAe AjubAjunA baMne pradeza aMtima hovAthI be carama che ane madhyano pradeza acarama che. tethI aneka carama--eka acarama nAmano A navamo bhaMga ghaTita thAya che. (4) agiyAramo bhaMga--tripradezI skaMdha jyAre be prataranA traNa AkAza pradeza para sthita hoya ane temAMthI be pradezo eka prataramAM samazreNIe be AkAza pradeza para sthita hoya ane eka pradeza bIjA prataranA eka AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre samazreNImAM sthita be pradeza ekabIjAnI apekSAe paraspara carama che, tethI eka carama ane bIjA prataragata eka pradeza avaktavya che, tethI temAM eka carama eka avaktavya nAmano A agiyAramo bhaMga ghaTita thAya che. A rIte tripradezI kaMdhamAM chavvIsa bhaMgamAMthI cAra bhaMga prApta thAya che, zeSa bAvIsa bhaMga prApta thatA nathI. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 108 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 cAra pradezI skaMdhamAM carama acarama Adi - | 9 caupaesie NaM bhaMte ! khaMdhe pucchA ? goyamA ! caupaesie NaM khaMdhe siya carime, No acarime, siya avattavvae , No carimAI, No acarimAiM, No avattavvayAI; No carime ya acarime ya, No carime ya acarimAiM ca, siya carimAiM ca acarime ya, siya carimAiM ca acarimAiM ca; siya carime ya avattavvae ya, siya carime ya avattavvayAiM ca, No carimAiM ca avattavvae ya, No carimAiM ca avattavvayAiM ca; No acarime ya avattavvae ya, No acarime ya avattavvayAI ca, No acarimAiM ca avattavvae ya, No acarimAiM ca avattavvayAiM ca; No carime ya acarime ya avattavvae ya, No carime ya acarime ya avattavvayAiM ca, No carime ya acarimAiM ca avattavvae ya, No carime ya acarimAiM ca avattavvayAiM ca; siya carimAI ca acarime ya avattavvae ya, sesA bhaMgA paDiseheyavvA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! catuSpadezI skaMdha zuM carama che, ityAdi chavvIsa bhaMgAtmaka prazna ? uttara- he gautama! catuudezI skaMdha (1) kadAcit carama che, (2) acarama nathI, (3) kadAcituM avaktavya che, (4) aneka carama nathI (5) aneka acarama nathI (6) aneka avaktavya nathI(7) eka carama ane eka acarama nathI (8) eka carama ane aneka acarama nathI (9) kadAcita aneka carama ane eka acarama che, (10) kadAcita aneka carama ane aneka acarama hoya che, (11) kadAcitu ekacarama ane eka avaktavya che (12) kadAcit eka carama ane aneka avaktavya che, (13) aneka carama ane eka avaktavya hoto nathI(14) aneka carama ane aneka avaktavya nathI (15) eka acarama ane eka avaktavya nathI (1) eka acarama ane aneka avaktavya nathI (17) aneka acarama ane eka avaktavya nathI (18) aneka acarama ane aneka avaktavya nathI (19) eka carama, eka acarama ane eka avaktavya nathI(20) eka carama, eka acarama ane aneka avaktavya nathI (21) eka carama, aneka acarama ane eka avaktavya nathI (22) eka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya nathI (23) kadAcita aneka carama, eka acarama ane eka avaktavya che. zeSa bhaMgono niSedha karavo joIe. vivecana : prastuta sUtramAM cAra pradezI skaMdhamAM sAta bhaMga(1, 3, 9, 10, 11, 12, 23) hovAnuM nirUpaNa che. te A pramANe che(1) prathama maMga- cAra pradeza skaMdha jyAre eka prataranA be AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre temAM eka carama nAmano A prathama bhaMga ghaTita thAya che. (2) trIjo bhaga- cAra pradezI aMdha jyAre eka prataranA eka AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre temAM eka avaktavya nAmano A trIjo bhaMga ghaTita thAya che. (3) navamo bhaMga- cAra pradeza skaMdha jyAre eka prataranA traNa AkAza pradeza para samazreNIe sthita hoya, tyAre temAM aneka carama eka acarama nAmano A navamo bhaMga ghaTita thAya che. (4) dazamo bhaMga- cAra pradeza skaMdha jyAre eka ja prataranA cAra AkAza pradeza para samazreNIe sthita Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama | 109 ] hoya, tyAre temAM baMne chevaTanA pradeza carama hoya che ane vaccenA baMne pradeza acarama hoya che. tethI temAM aneka carama aneka acarama nAmano A dasamo bhaMga ghaTita thAya che. (5) agiyAramo bhaMga- cAra pradeza skaMdha jyAre be prataranA traNa AkAza pradeza para sthita hoya ane temAMthI be ke traNa pradeza eka prataranA be AkAza pradeza para samazreNIe sthita hoya ane eka ke be pradeza bIjA prataramAM eka AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre temAM eka carama eka avaktavya nAmano A agiyAramo bhaMga ghaTita thAya che. () bAramo bhaMga- cAra pradezI skaMdha jyAre traNa prataranA cAra AkAza pradeza para sthita hoya ane temAMthI be pradeza eka prataranA be AkAzapradeza para samazreNIe sthita hoya ane be pradeza alaga-alaga upara nIcenA be prataromAM eka-eka AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre samazreNImAM sthita be pradeza paraspara eka bIjAnI apekSAe(eka) caramarUpa che ane anya be judA judA prataramAM rahelA baMne pradeza be avaktavya che, tyAre temAM eka carama aneka avaktavya nAmano A bAramo bhaMga ghaTita thAya che. (7) trevIsamo bhaMga- cAra pradeza skaMdha jyAre be prataranA cAra AkAza pradeza para sthita hoya ane temAMthI traNa pradeza eka prataranA traNa AkAza pradeza para samazreNIe sthita hoya ane eka pradeza bIjA prataramAM eka pradezAvagADha hoya, tyAre eka zreNIgata traNa pradezamAMthI Adi ane aMtanA be pradeza paryatavartI hovAthI aneka carama ane vacceno eka pradeza eka acarama hoya che tathA bIjA prataramAM rahelo eka pradeza, eka AkAza pradezAvagADha hovAthI avaktavya che. A rIte aneka carama eka acarama ane eka avaktavya nAmano A trevIsamo bhaMga ghaTita thAya che. A rIte cAra pradeza skaMdhamAM chavvIsa bhaMgamAMthI sAta bhaMga prApta thAya che, zeSa 19 bhaMga prApta thatA nathI. pAMcapradezI skaMdhamAM carama-acarama Adi - 10 paMcapaesie NaM bhaMte ! khaMdhe pucchA? goyamA ! paMcapaesie NaM khaMdhe siya carime, No acarime, siya avattavvae, No carimAiM, No acarimAiM, No avattavvayAI; siya carime ya acarime ya, No carime ya acarimAiM ca, siya carimAiM ya acarime ya, siya carimAiM ca acarimAiM ca; siya carime ya avattavvae ya, siya carime ya avattavvayAiM ca, siya carimAiM ca avattavvae ya, No carimAiM ca avattavvayAiM ca; No acarime ya avattavvae ya, No acarime ya avattavvayAI ca, No acarimAiM ca avattavvae ya, No acarimAiM ca avattavvayAI ca; No carime ya acarime ya avattavvae ya, No carime ya acarime ya avattavvayAI ca, No carime ya acarimAiM ca avattavvae ya, No carime ya acarimAiM ca avattavvayAiM ca, siya carimAiM ca acarimeya avattavvae ya, siya carimAiM ca acarime ya avattavvayAiM ca, siya carimAI ca acarimAiM ca avattavvae ya, No carimAiM ca acarimAiM ca avattavvayAiM ca / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paMcapradezI aMdha zuM carama che, ityAdi chavvIsa bhaMgAtmaka prazna pUrvavatuM? uttara- he gautama! paMcapradezI skaMdha (1) kadAcit carama che, (2) acarama nathI, (3) kadAcit Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 avaktavya che, (4) aneka carama nathI (5) aneka acarama nathI (-) aneka avaktavya nathI (7) kadAcit eka carama ane eka acarama che, (8) eka carama ane aneka acarama nathI (9) kadAcit aneka carama ane eka acarama che. (10) kadAcit aneka carama ane aneka acarama che, (11) kadAcit eka carama ane eka avaktavya che, (12) kadAcita ekacarama ane aneka avaktavya che, (13) kadAcit aneka carama ane eka avaktavya che, (14) aneka carama ane aneka avaktavyarUpa nathI (15) eka acarama ane eka avaktavya nathI (16) eka acarama ane aneka avaktavya nathI (17) aneka acarama ane eka avaktavya nathI (18) aneka acarama ane aneka avaktavya nathI (19) eka carama, eka acarama ane eka avaktavya nathI (20) eka carama, eka acarama ane aneka avaktavya nathI (21) eka carama, aneka carama ane eka avaktavya nathI (22) eka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya nathI (23) kadAcit aneka carama eka acarama ane eka avaktavya che (24) kadAcit aneka carama, eka acarama ane aneka avaktavya che (25) kadAcit aneka acarama, aneka acarama ane eka avaktavya che (26) aneka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya nathI. vivecana : prastuta sUtramAM pAMca pradezI dhanA agiyAra bhaMga (1, 3, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 23, 24, 25) hovAnuM nirUpaNa che. te A pramANe che-- 110 (1) prathama bhaMga- pAMca pradezI skaMdha jyAre eka prataranA be AkAza pradeza para samazreNIe sthita hoya, tyAre temAM eka carama nAmano A prathama bhaMga ghaTita thAya che. (2) trIjo bhaMga- pAMca pradezI skaMdha jyAre eka AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre temAM eka avaktavya nAmano A trIjo bhaMga ghaTita thAya che. (3) sAtamo bhaMga-- pAMca pradezI dha jyAre eka ja prataranI ADI-UbhI(vaccethI paraspara koza karatI) be zreNIomAM pAMca AkAzapradeza para sthita hoya, tyAre tadyAvidha ekatva pariNAme pariNata hovAthI bAhyavartI cAra dizAgata cAra pradeza eka carama hoya che ane vacceno eka pradeza eka acarama hoya che. A rIte pAMcapradezIskaMdhamAM eka carama ane eka acarama' nAmano A sAtamo bhaMga Tita thAya che. (4) navamo bhaMga-- pAMca pradezI skaMdha jyAre eka ja prataranA traNa AkAza pradeza para eka zreNImAM sthita hoya, tyAre temAM aneka carama eka acarama nAmano A navamo bhaMga ghaTita thAya che. (5) dasamo bhaMga- pAMca pradezI dha jyAre eka ja prataranA cAra AkAza pradeza para eka zreNImAM sthita hoya, tyAre temAM aneka carama aneka acarama nAmano A dasamo bhaMga ghaTita thAya che. (6) agiyAramo bhaMga- pAMca pradezI skaMdha jyAre be prataranA traNa AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre temAM be pradezo eka prataramAM eka zreNImAM be AkAza pradeza para sthita hoya ane eka pradeza tenI upara ke nIcenA anya prataranA, eka AkAza pradeza para sthita hoya tyAre temAM eka carama eka avaktavya nAmano A agiyAramo bhaMga ghaTita thAya che. (7) bAramo bhaMga- pAMca pradezI skaMdha jyAre traNa prataranA cAra AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre temAM be pradezo eka prataramAM eka zreNIe sthita hoya ane tenI upara nIcenI eka eka prataramAM madhya prataravartI koipaNa eka pradezanI upara nIce eka-eka AkAzapradeza upara sthita hoya, tyAre eka carama aneka avaktavya nAmano A bAramo bhaMga ghaTita thAya che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama 111 ] (8) teramo bhaMga- pAMca pradezIskaMdha jyAre traNa pratAnA pAMca AkAza pradeza para sthita hoya ane temAM eka prataranI eka zreNImAM be pradeza sthita hoya, bIjA be pradeza bIjA pratara para eka zreNImAM sthita hoya tathA te prataranI upara ke nIcenA trIjA prataramAM koIpaNa eka pradezanI upara ke nIce eka pradeza sthita hoya tyAre be prataranA be-be AkAza pradeza sthita be-be pradeza be(aneka) carama thAya ane anya trIjA prataramAM rahelo eka pradeza eka avakatavya hoya che. A rIte aneka carama eka avaktavya nAmano A teramo bhaMga ghaTita thAya che. () trevIsamo bhaMga- pAMca pradezI aMdha jyAre be prataranA cAra AkAza pradeza para sthita hoya ane temAM traNa AkAza pradezo eka ja prataramAM samazreNIe sthita hoya tathA eka AkAza pradeza anya prataramAM upara ke nIce hoya, tyAre aneka carama eka acarama eka avaktavya bhaMga nAmano A trevIsamo bhaMga thAya che. (10) covIzamo bhaMga- pAMca pradeza skaMdha jyAre traNa prataranA pAMca AkAza pradeza para sthita hoya ane temAM traNa pradeza eka prataranA traNa AkAzapradeza upara eka zreNIe sthita hoya tathA tenI upara ane nIcenA prataramAM eka-eka pradeza sthita hoya tyAre eka zreNIgata Adi ane aMtanA be pradeza aneka carama che, madhyano eka pradeza eka acarama che ane bhinna prataronA be pradeza aneka avakatavya che. A rIte aneka carama, eka acarama ane aneka avakatavya nAmano A covIsamo bhaMga ghaTita thAya che. (11) paccIsamo bhaMga- pAMca pradeza skaMdha jyAre be prataranA pAMca AkAza pradeza para sthita hoya ane temAM cAra pradeza eka zreNImAM sthita hoya tathA eka pradeza bhinna prataramAM sthita hoya, tyAre eka zreNImAM sthita cAra pradezomAMthI Adi ane aMtanA baMne pradezo aneka carama, madhyanA be pradezo aneka acarama ane bhinna pratarano eka pradeza eka avaktavya che. A rIte aneka carama aneka acarama ane eka avaktavya nAmano A pacIsamo bhaMga ghaTita thAya che. A pramANe pAMcapradezI skaMdhamAM chavvIsa bhaMgamAMthI agiyAra bhaMga prApta thAya che. zeSa 15 bhaMga prApta thatA nathI. cha pradeza skaMdhamAM carama acarama Adi - 11 chappaesie NaM bhaMte ! khaMdhe pucchA ? goyamA ! chappaesie NaM khaMdhe siya carime, No acarime, siya avattavvae, No carimAiM, No acarimAiM, No avattavvayAI; siya carime ya acarime ya, siya carime ya acarimAiM ca, siya carimAiM ca acarime ya, siya carimAiMca acarimAiM ca; siya carimeya avaktavvae ya, siya carime ya avaktavvayAI ca, siya carimAiM ca avattavvae ya, siya carimAiM ca avattavvayAiM ca; No acarime ya avattavvae ya, No acarime ya avattavvayAI ca, No acarimAiM ca avattavvae ya, No acarimAiM ca avattavvayAiM ca; siya carime ca acarime ya avattavvae ya, No carime ya acarime ya avattavvayAiM ca, No carime ya acarimAiM ca avattavvae ya, No carime ya acarimAiM ca avattavvayAI ca; siya carimAiM ca acarime ya avattavvae ya, siya carimAiM ca acarime ya avattavvayAiM ca, siya carimAiMca acarimAiMca avatavvae ya, siya carimAiMca acarimAiMca avattavvayAiM ca / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! cha pradezI aMdha zuM carama che, ityAdi chavvIsa baMgAtmaka prazna pUrvavatu? uttara- he gautama ! cha pradezI skaMdha (1) kadAcit carama hoya che, (2) acarama hoto nathI, (3) kadAcit avaktavya hoya che, (4) aneka caramarUpa hoto nathI (5) aneka acaramarUpa hoto nathI (6) aneka avaktavyarUpa hoto nathI. (7) kadAcit eka carama ane eka acarama hoya che, (8) kadAcit eka carama ane aneka acarama hoya che, (9) kadAcit aneka carama ane eka acarama hoya che, (10) kadAcit aneka carama ane aneka acarama hoya che (11) kadAcit eka carama ane eka avaktavya hoya che, (12) kadAcit eka carama ane aneka avaktavya hoya che, (13) kadAcit aneka carama ane eka avaktavya hoya che, (14) kadAcit aneka carama ane aneka avaktavya hoya che, (15) eka acarama ane eka avaktavya hoto nathI (16) eka acarama ane aneka avaktavya hoto nathI (17) aneka acarama ane eka avaktavya hoto nathI (18) aneka acaramarUpa ane aneka avaktavyarUpa hoto nathI. ' (19) kadAcitu eka carama, eka acarama ane eka avaktavya hoya che, (20) eka carama, eka acarama ane aneka avaktavya hoto nathI (21) eka carama, aneka acarama ane eka avaktavya hoto nathI (rara) eka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya hoto nathI (23) kadAcit aneka carama, eka acarama ane eka avaktavya hoya che, (24) kadAcit aneka carama, eka acarama ane aneka avaktavya hoya che, (25) kadAcit aneka carama, aneka acarama ane eka avaktavya hoya che ane (2) kadAcit aneka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya che. vivecanaH prastuta sUtramAM cha pradezI skaMdhamAM 15 bhaMga(1,3,7,8,9,10,11,12,13,14,19,23,24,25, 26) hovAnuM nirUpaNa che. tenuM spaSTIkaraNa A pramANe che(1) prathama maMga-cha pradeza skaMdha jyAre eka prataranA be AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre te eka carama che. (2) trIjo bhaga- cha pradezI kaMdha jyAre eka AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre te eka avaktavya che. (3) sAtamo bhaMga- cha pradeza skaMdha jyAre eka prataranI ADI UbhI paraspara krosa karatI be zreNImAM pAMca AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre te eka carama eka acarama che. (4) AThamo bhaMga-cha pradezI skaMdhanA jyAre eka prataranI ADI-UbhI paraspara krosa karatI be zreNIomAM cha AkAzapradeza para sthita hoya ane temAM be pradeza madhyamAM tathA tenI cAre dizAmAM eka-eka pradeza hoya, tyAre te cAra dizAnA cAra pradeza ekatva pariNAme pariNata hovAthI eka carama che ane madhyanA be pradeza tathAvidha bhinna pariNAme pariNata hovAthI be acarama che. A rIte eka carama ane aneka acarama rUpa A AThamo bhaMga ghaTita thAya che. (5) navamo bhaMga- cha pradeza skaMdha jyAre eka prataranA traNa AkAzapradeza para eka zreNImAM sthita hoya, tyAre te aneka carama eka acarama che. () dasamo bhaMga- cha pradeza skaMdha jyAre eka prataranA cAra AkAzapradeza para eka zreNImAM sthita hoya, tyAre te aneka carama aneka acarama che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamuM pada : carama (7) agiyAramo bhaMga- cha pradezI dha jyAre be prataranA traNa AkAza pradeza para sthita hoya ane temAMthI be AkAza pradeza samazreNIe eka prataramAM ane eka AkAza pradeza upara ke nIcenA bIjA prataramAM hoya, tyAre eka carama eka avaktavya nAmo A agiyAramo bhaMga ghaTita thAya che. 113 (8) bAramo bhaMga- cha pradezI skaMdha jyAre traNa prataranA cAra AkAza pradeza para sthita hoya ane temAMthI be AkAza pradeza eka prataranI samazreNIe tathA be AkAzapradeza upara-nIcenA eka eka pratara para hoya, tyAre te eka carama ane aneka avaktavya che. (9) teramo bhaMga- cha pradezI skaMdha jyAre traNa prataranA pAMca AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre temAMthI upara nIcenA be bhinna prataromAM be-be AkAzapradeza para ane trIjA prataramAM eka AkAzapradeza para sthita hoya, tyAre te aneka garama ane eka avaktavya che. (10) caudamo bhaMga cha pradezIskaMdha jyAre cAra prataranA cha AkAza pradeza para sthita hoya ane temAM upara nIcenA be bhinna prataronA be-be AkAza pradeza para ane tenI upara-nIcenA anya prataronA eka-eka AkAza pradeza para hoya, tyAre te aneka carama ane aneka avakatavya che. A bhaMgamAM samazreNigata be-be pradezo aneka carama ane trIjA-cothA prataramAM rahelA eka eka pradezo aneka avaktavya che. - (11) ogaNIsamo bhaMga H- cha pradezI skaMdha jyAre be prataranA cha AkAzapradeza upara sthita hoya ane temAM eka prataramAMcAra dizAmAM cAra ane madhyamAM eka pradeza ane bIjA prataramAM eka pradeza hoya, tyAre ekatva pariNAmathI pariNata cAra dizAnA cAra pradeza eka carama, madhyano pradeza eka acarama ane bIjA pratarano eka pradeza avaktavya hovAthI temAM eka carama, eka acarama ane eka avakatavya nAmano A ogaNIsamo bhaMga ghaTita thAya che. (12) trevIsamo bhaMga :- cha pradezI skaMdha jyAre be prataranA cAra AkAzapradeza para sthita hoya ane temAM traNa pradezo eka prataramAM traNa AkAza pradeza para samazreNIe tathA eka pradeza anya prataramAM upara ke nIce hoya tyAre te aneka garama, eka acarama ane eka avaktavya che. (13) covIsamo bhaMga - cha pradezI skaMdha jyAre traNa prataranA pAMca AkAza pradeza para sthita hoya ane temAM tenA cAra pradeza eka prataranA traNa AkArApradeza para samazreNImAM hoya ane tenA zeSa be pradeza upara tathA nIcenA eka eka prataramAM eka eka AkAza pradeza para sthita hoya, tyAre te aneka carama, eka acarama ane aneka avaktavya che. (14) paccIsamo bhaMga H- cha pradeza skaMdha jyAre be prataranA pAMca AkAzapradeza para sthita hoya ane temAM cAra pradeza eka prataranI samazreNImAM tathA eka pradeza anya prataramAM hoya tyAre te aneka carama, aneka acarama ane eka avaktavya che. H (15) chavvIsamo bhaMga - cha pradezI skaMdha jyAre traNa prataranA cha AkAza pradeza upara sthita hoya ane temAM cAra pradeza eka prataramAM samazreNImAM hoya tathA be pradeza upara-nIcenA prataramAM hoya tyAre te aneka carama,aneka agarama ane aneka avakatavya che. A rIte cha pradezI dhamAM chavvIsa bhaMgamAMthI paMdara bhaMga ghaTita thAya che, zeSa 11 bhaMga ghaTita thatA nathI. saptapradezI dhamAM carama acarama Adi : 12 sattapaesie NaM bhaMte! khaMdhe pucchA ? goyamA ! sattapaesie NaM khaMdhe siya carime, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 114 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 No acarime, sie avattavvae, No carimAI, No acarimAiM, No avattavvayAI; siya carime ya acarime ya, siya carime ya acarimAiM ca, siya carimAiM ca acarime ya, siya carimAiM ca acarimAiM ca; siya carime ya avattavvae ya, siya carime ya avattavvayAI ca, siya carimAiM ca avattavvae ya, siya carimAiM ca avattavvayAI ca; No acarime ya avattavvae ya, No acarime ya avattavvayAI ca, No acarimAiM ca avattavvae ya, No acarimAiM ca avattavvayAiM ca; siya carime acarime ya avattavvae ya, siya carimeya acarime ya avattavvayAiM ca, siya carime ya acarimAiM ca avattavvae ya, No carime ya acarimAiM ca avattavvayAiM ca; siya carimAiMca acarimeya avattavvae ya, siya carimAiMca acarimeya avattavvayAiMca, siya carimAiM ca acarimAiM ca avaktavvae ya, siya carimAiM ca acarimAiM ca avattavvayAiM ca / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! sAta pradeza skaMdha zuM carama che, ityAdi chavvIsa bhaMgAtmaka prazna pUrvavat? uttara- he gautama! sAtapradezI skaMdha (1) kadAcita carama hoya che, (2) acarama hoto nathI, (3) kadAcit avaktavya hoya che, (4) aneka carama hoto nathI, (5) aneka acarama hoto nathI, (6) aneka avaktavya hoto nathI; (7) kadAcit eka carama ane eka acarama hoya che, (8) kadAcit eka carama ane aneka acarama hoya che, (9) kadAcit aneka carama ane eka acarama hoya che, (10) kadAcit aneka carama ane aneka acarama hoya che; (11) kadAcit eka carama ane eka avaktavya hoya che, (12) kadAcit eka carama ane aneka avaktavya hoya che, (13) kadAcitu aneka carama ane eka avaktavya hoya che, (14) kadAcit aneka carama ane aneka avaktavya hoya che; (15) eka acarama ane eka avaktavya nathI, (16) eka acarama ane aneka avaktavya hoto nathI, (17) aneka acarama ane eka avaktavya hoto nathI, (18) aneka acarama ane aneka avaktavya hoto nathI; (19) kadAcit eka carama, eka acarama ane eka avaktavya hoya che, (20) kadAcit eka carama, eka acarama ane aneka avaktavya hoya che, (21) kadAcita eka carama, aneka acarama ane eka avaktavya hoya che, (22) eka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya nathI, (23) kadAcit aneka carama, eka acarama ane eka avaktavya hoya che, (24) kadAcit aneka carama, eka acarama ane aneka avaktavya hoya che, (25) kadAcitu aneka carama, aneka acarama ane eka avaktavya hoya che tathA (26) kadAcit aneka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM sAta pradeza skaMdhamAM 17 bhaMga(1,3,7,8,9,10,11,12,13,14, 19,20,21, 23, 24,25,26) hovAnuM nirUpaNa che, jemAM vIsamA ane ekavIsamA bhaMga sivAya 15 bhaMgo pUrvokta yukti anusAra samajavA. vIsamo bhaMga- sAta pradeza skaMdha jyAre traNa prataranA sAta AkAza pradezo para sthita hoya ane temAM cAra pradezo eka prataramAM ADI-UbhI be zreNImAM cAre dizAmAM, eka pradeza tenI madhyamAM tathA bIjA be pradezo upara-nIcenA bhinna-bhinna prataramAM hoya, tyAre cAra dizAnA cAra pradeza ekatva pariNAme pariNata Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama [ 115 ] hovAthI eka carama che, madhyano pradeza eka acarama ane upara-nIcenA be prataranA eka-eka pradeza aneka avaktavya che. A rIte eka carama-eka acarama ane aneka avakatavyarUpa A bhaMga ghaTita thAya che. ekavIsamo bhaMga- sAta pradezI skaMdha jyAre be prakaranA sAta AkAza pradeza para sthita hoya ane temAM eka ja prataramAM ADI-UbhI be zreNImAM cAre dizAmAM cAra pradezo, madhyamAM be pradezo tathA eka pradeza anya prataramAM upara athavA nIce hoya, tyAre cAra dizAnA cAra pradeza tathAvidha ekatva pariNAmI hovAthI eka carama che. madhyanA be pradeza tathAvidha bhinna pariNAme pariNata hovAthI aneka acarama che ane bIjA prataramAM sthita eka pradezAvagADha eka pradeza eka avakatavya che, Ama sAta pradezI skaMdhamAM eka carama, aneka acarama ane eka avaktavya nAmano A ekavIsamo bhaMga ghaTita thAya che. A rIte sAta pradeza skaMdhamAM chavvIsa bhaMgamAMthI kula 152 = 17 bhaMga ghaTita thAya che. zeSa nava bhaMga ghaTita thatA nathI. ATha pradezI Adi skaMdhamAM caramAdi - 13 aTThapaesie NaM bhaMte ! khaMdhe pucchA? goyamA ! aTThapaesie khaMdhe siya carime, No acarime, siya avattavvae, No carimAiM, No acarimAiM, No avattavvayAI; siya carime ya acarime ya, siya carime ya acarimAiM ca, siya carimAiM ca acarime ya, siya carimAiM ca acarimAiM ca; siya carime ya avattavvae ya, siya carime ya avattavvayAiM ca, siya carimAiM ca avattavvae ya, siya carimAiM ca avattavvayAiM ca; No acarime ya avattavvae ya, No acarime ya avattavvayAiM ca, No acarimAiM ca avattavvae ya, No acarimAiM ca avattavvayAiM ca; siya carime ya acarime ya avattavvae ya, siya carime ya acarime ya avattavvayAI ca, siya carime ya acarimAiM ca avattavvae ya, siya carimeya acarimAiM ca avattavvayAiMca; siya carimAiM ca acarime ya avattavvae ya, siya carimAiMca acarime ya avattavvayAiM ca, siya carimAiMca acarimAiMca avattavvae ya, siya carimAiMca acarimAiMca avattavvayAiM c| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! ATha pradezI skaMdha zuM carama che, ityAdi chavvIsa bhaMgAtmaka prazna pUrvavatu? uttara- he gautama ! ATha pradezI skaMdha (1) kadAcit carama che, (2) acarama hoto nathI, (3) kadAcit avaktavya che, (4) aneka caramarUpa hoto nathI, (5) aneka acaramarUpa hoto nathI, (6) aneka avaktavyarUpa hoto nathI; (7) kadAcit eka carama ane eka acarama hoya che, (8) kadAcit eka carama ane aneka acarama hoya che, (9) kadAcit aneka carama ane eka acarama hoya che, (10) kadAcit aneka carama ane aneka acarama hoya che; (11) kadAcita eka carama ane eka avaktavya hoya che, (12) kadAcitu eka carama ane aneka avaktavya hoya che, (13) kadAcitu aneka carama ane eka avaktavya hoya che, (14) kadAcita aneka carama ane aneka avaktavya hoya che; (15) eka acarama ane eka avaktavya hoto nathI, (16) eka acarama ane aneka avaktavya hoto nathI, (17) aneka acarama ane eka avaktavya hoto nathI, (18) aneka acarama ane aneka avaktavya hoto nathI; Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 (19) kadAcit eka carama, eka acarama ane eka avaktavya hoya che, (20) kadAcit eka carama, eka acarama ane aneka avaktavya hoya che, (21) kadAcit eka carama, aneka acarama ane eka avaktavya hoya che, (22) kadAcit eka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya hoya che; (23) kadAcit aneka carama, eka acarama ane eka avaktavya hoya che, (24) kadAcit aneka carama, eka acarama ane aneka avaktavya hoya che, (25) kadAcit aneka carama, aneka acarama ane eka avaktavya hoya che tathA (26) kadAcit aneka carama, aneka acarama ane aneka avaktavya hoya che. |14 saMkhejjapaesie asaMkhejjapaesie aNaMtapaesie khaMdhe jaheva aTThapaesie taheva patteyaM bhANiyavvaM / paramANummi ya taio, paDhamo taio ya hoMti dupaese / paDhamo taio Navamo, ekkArasamo ya tipaese // 1 // paDhamo taio Navamo, dasamo ekkAraso ya bArasamo / bhaMgA cauppaese, tevIsaimo ya boddhavvo // 2 // paDhamo taio sattama, Nava dasa ekkAra bAra terasamo / tevIsa cauvvIso, paNuvIsaimo ya pacamae // 3 // bi cauttha paMca chaTuM, paNarasa solaM ca sattaraTThAraM / vIsekkavIsa bAvIsagaM ca, vajjejja cha?mmi // 4 // bi cauttha paMca chaTuM, paNNara solaM ca sattaTThAraM / bAvIsaimavihUNA, sattapaesammi khaMdhammi // 5 // bi cauttha paMca chaTuM, paNNara solaM ca sattaraTThAraM / ete vajjiya bhaMgA, sesA sesesu khaMdhesu // 6 // bhAvArtha :- saMkhyAtapradezI, asaMkhyAta pradeza ane anaMta pradezI, pratyeka skaMdhanA viSayamAM ATha pradezI skaMdhanI samAna jANavuM gAthAthI paramANu pulamAM trIjo bhaMga hoya che, ddhipradezI skaMdhamAM pahelo ane trIjo A be bhaMga hoya chetraNa pradeza skaMdhamAM pahelo, trIjo, navamo ane agiyAramo te cAra bhaMga hoya che. lill, - cAra pradezI skaMdhamAM pahelo, trIjo, navamo, dazamo, agiyAramo, bAramo ane trevIsamo A sAta bhaMga jANavA joIe. rA pAMca pradezI skaMdhamAM pahelo, trIjo, sAtamo, navamo, dazamo, agiyAramo, bAramo, teramo, trevIsamo, covIsamo ane pacIsamo, A agiyAra bhaMga jANavA joIe. cha pradezI skaMdhamAM bIjo, cotho, pAMcamo, cho, paMdaramo, soLamo, sattaramo, aDhAramo, vIsamo, ekavIsamo ane bAvIsamo, A agiyAra bhaMgane choDIne zeSa paMdara bhaM sAta dezI skaMdhamAM bIjo, cotho, pAMcamo, chaThTho, paMdaramo, soLamo, sattaramo, aDhAramo ane Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama 117] bAvIsamo, A nava bhaMga varjIne zeSa sattara bhaMga jANavA joIe. ApaNal zeSa aSTapradezathI laIne zeSa sarva(saMkhyAtapradezI, asaMkhyAta pradeza ane anaMtapradeza) skaMdhomAM bIjo, cotho, pAMcamo, chaThTho, paMdaramo, soLamo, sattaramo, aDhAramo, A ATha bhaMgone choDIne zeSa aDhAra bhaMga jANavA joIe. I. vivecana : prastuta sUtromAM ATha pradezIskaMdhamAM ane saMkhyAta pradezI Adi sarva skaMdhonA 18 bhaMga (1,3,7,8,9,10,11,12,13,14,19,20,21,22, 23,24,25,26) nirUpaNa che. temaja gAthAo dvArA saMkSiptamAM saMpUrNa viSayanuM punaH kathana karyuM che. temAM 17 bhaMga pUrvokta yukti anusAra samajavA, zeSa eka bAvIzamo bhaMga A pramANe che(rara) eka carama aneka acarama ane aneka avakatavya :- ATha pradezI skaMdha jyAre traNa prataranA ATha AkAza pradeza para sthita hoya ane temAM eka ja prataranA ADI-UbhI be zreNImAM cAre dizAmAM cAra pradezo, madhyamAM be pradezo tathA upara ane nIcenA bhinna bhinna be prataromAM be pradezo sthita hoya, tyAre cAra dizAnA cAra pradeza tathAvidha ekatva pariNAmI hovAthI eka carama che. madhyanA be pradeza tathAvidha bhinna pariNAme pariNata hovAthI aneka acarama che ane upara ane nIce bhinna-bhinna prataramAM eka-eka AkAza pradezAvagADha eka-eka pradeza, te aneka avaktavya che tethI ATha pradeza skaMdhamAM A bAvIsamo bhaMga ghaTita thAya che. A rIte AThapradezI skaMdhamAM kula 17+ 1 = 18 bhaMga ghaTita thAya che. zeSa ATha bhaMga ghaTita thatA nathI. A ja rIte saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtapradezI DhaMdhomAM paNa chavvIsa bhaMgamAMthI aDhAra bhaMga ghaTita thAya che. zeSa ATha bhaMga (2,4,5,6,15,16,17,18) hotA nathI, kAraNa ke te bhaMga zUnya che arthAt te bhaMga paramANuthI laIne anaMta pradezIsudhI koIpaNa skaMdhamAM thatA nathI. te ATha bhaMgamAMthI 2,5,15,16,17, 18 A cha bhaMga acaramanA athavA acarama-avakatavyanA che ane carama vinA kevala acarama kadApi saMbhavita nathI. tethI te bhaMgo ghaTI zakatA nathI. pAMcamo bhaMga aneka caramano che. aneka carama paNa vacce acarama AvyA vinA thaI zakatA nathI tethI te bhaMga paNa zUnya che. chaThTho bhaMga aneka avakatavyano che ane carama vinA mAtra aneka avakatavya thaI zakatA nathI. tethI A bhaMga paNa zUnya che. koIpaNa yugalamAM ghaTita na thatA ATha zanya bhaMga - kama| bhagAMka | bhaMga nAma zUnyatAnuM kAraNa 1 | bIjo | eka acarama |carama vinA acarama(madhyama) thatA nathI | cotho | aneka carama madhyanA acarama vinA kevaLa aneka carama thatA nathI 3 | pAMcamo | aneka acarama carama vinA acarama thatA nathI 4 | chaThTho | aneka avaktavya carama ke acarama vinA kevaLa aneka avyaktavya zakya nathI. 5-8 15 thI 18 | acarama ane avaktavyanA carama vinA acarama(madhyama) na hoya, tethI carama rahita kevaLa saMyogavALA cAra bhaMga | acarama ane avaktavyanA saMyogavALA bhaMga thatA nathI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 | X | x | | * * ka acarama I | X | X | X | X | X | 1. X | _x | paramANu AdimAM carama-acarama saMbaMdhI bhaMga - bhaMga AkRti paramANu dvipadezI| traNa | cAra | pAMca | cha | sAta | ATha skaMdha | pradezI | pradezI| pradezI | pradezI | pradezI pradezathI anaMta pradezI 1 eka carama ||**|| 4 | ja ra eka acarama 3 eka avaktavya 4 aneka carama pa aneka acarama 6 aneka avaktavya x 7 eka carama eka acarama 8 eka carama | aneka acarama 9 aneka carama eka acarama 10 aneka carama aneka acarama 11 eka carama I | |_| eka avaktavya 12 eka carama aneka avaktavya 13 aneka carama eka avaktavya 14 aneka carama aneka avaktavya 15 eka acarama eka avaktavya 16 eka acarama aneka avaktavya) 17 aneka acarama * Ty che. E|| x | X eka avaktavya | * | | * | * | * | * | * | * | Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamuM pada : carama bhaga 18 aneka acarama aneka avaktavya 19 eka carama eka acarama eka avaktavya 20 eka carama eka acarama aneka avaktavya 21 eka carama aneka acarama eka avaktavya 22 eka carama aneka acarama aneka avaktavya 23 aneka carama eka acarama eka avaktavya 24 aneka carama eka acarama aneka avaktavya 25 aneka carama aneka acarama eka avaktavya 26 aneka carama aneka acarama aneka avaktavya AkRti paramANu tipradezI traNa dha X [*] *|*|*|* X X x X x x X X X X X X X X X x * X sAta ATha cAra paca $9 pradezI pradezI pradezI | pradezI | pradezI pradezIthI dha dha anaMta dha pradezI X * * x x x x x X X X X * X x * X X ra * X x X x x 8 > * X > X x X < x r > , x < < 119 waa x - > r > > > kula bhaga 1 2 * 7 11 15 17 18 * 26maMgamAM asaMyogI--dra bhaMga, dvisaMyogI-12 bhaMga ane trisaMyogI-8 bhaMga che. 4 26maMgamAM 2, 4, 5, 6, 15, 16, 17, 18 te ATha zUnya bhaMga che. * ATha pradezI skaMdhanI jema saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtapradezI skaMdhomAM 18 bhaMga hoya che. * paramANu Adi je kolamamAM x A cihna che temAM tenI sIdhavALA naMbarano bhaMga hoto nathI ane jemAM / cihna che te paramANu AdimAM tenA sIdhavALA naMbarano bhaMga hoya che, tema samajavuM. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 saMsthAnanI apekSAe caramAdinI prarUpaNA H 1 6 khaM bhaMte ! saMDALA paLatA ? goyamA ! paMca saMDALA paLatA, taM nahIMprimNddle vaTTe tase cauraMse Ayate / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan ! saMsthAnanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! saMsthAnanA pAMca prakAra che, te A pramANe che -(1) parimaMDaLa, (2) vRtta, (3) tryasa, (4) caturasa ane (5) Ayata. 16 parimaMDalA NaM bhaMte ! saMThANA kiM saMkhejjA asaMkhejjA anaMtA ? goyamA ! No saMveggA, no asalekhkhA, anaMtA / ' nAva AyatA | bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! parimaMDaLa saMsthAna zuM saMkhyAta che, asaMkhyAta che ke anaMta che ? uttara- he gautama ! te saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI, paraMtu anaMta che. A ja pramANe vRttathI laI yAvat Ayata sudhInA saMsthAnonA viSayamAM jANavuM joIe. 17 parimaMDale NaM bhaMte ! saMThANe kiM saMkhejjapaesie asaMkhejjapaesie aNatapaesie ? goyamA ! siya saMkhejjapaesie siya asaMkhejjapaesie siya anaMtapaesie / evaM jAva Ayate 1 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! parimaMDaLa saMsthAna zuM saMkhyAta pradezI che, asaMkhyAtapradezI che ke anaMtapradezI che ? uttara- he gautama ! te kadAcit saMkhyAta pradezI che, kadAcit asaMkhyAtapradezI che ane kadAcit anaMta pradezI che. A ja rIte yAvat Ayata saMsthAna sudhI samajI levuM joIe. 18 parimaMDale NaM bhaMte ! saMThANe saMkhejjapaesie kiM saMkhejjapaesogADhe asaMkhejja paesogADhe aNaMtapaesogADhe ? goyamA ! saMkhejjapaesogADhe, No asaMkhejjapaesogADhe, No annNtpesogaaddhe| evaM jAva Ayate / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! saMkhyAta pradezI parimaMDaLa saMsthAna zuM saMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che, asaMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che ke anaMta pradezomAM avagADha hoya che ? uttara- he gautama ! saMkhyAta pradezI parimaMDaLa saMsthAna saMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che, asaMkhyAtapradezomAM avAgaDha hotA nathI ane anaMta pradezomAM avagADha hotA nathI. A ja rIte Ayata saMsthAna sudhI kathana karavuM joIe. 19 parimaMDale NaM bhaMte ! saMThANe asaMkhejjapaesie kiM saMkhejjapaesogADhe asaMkhejjapaesogADhe aNaMtapaesogADhe ? goyamA ! siya saMkhejjapaesogADhe siya asaMkhejjapaesogADhe, No annNtpesogaaddhe| evaM jAva Ayate / * bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! asaMkhyAta pradezI parimaMDaLa saMsthAna zuM saMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che, asaMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che ke anaMta pradezomAM avagADha hoya che ? uttara- he gautama ! asaMkhyAta pradezI parimaMDaLa saMsthAna kadAcit saMkhyAta pradezomAM avagADha Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama | 121 ] hoya che, kadAcit asaMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che paraMtu anaMta pradezomAM avagADha hotuM nathI. A ja rIte Ayata saMsthAna sudhI kahevuM joIe. 20 parimaMDale NaM bhaMte ! saMThANe aNaMtapaesie kiM saMkhejjapaesogADhe asaMkhejja paesogADhe aNaMtapaesogADhe? goyamA! siya saMkhejjapaesogADhe siya asaMkhejjapaesogADhe, No aNaMtapaesogADhe / evaM jAva Ayate / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! anaMta pradezI parimaMDaLa saMsthAna zuM saMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che, asaMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che ke anaMtapradezomAM avagADha hoya che? uttara- he gautama! anaMta pradezI parimaMDaLa saMsthAna kadAcit saMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che. kadAcit asaMkhyAta pradezomAM avagADha hoya che, anaMta pradezAvagADha hotuM nathI. A ja rIte Ayata saMsthAna sudhI jANavuM joIe. 21 parimaMDaleNaM bhaMte ! saMThANe saMkhejjapaesie saMkhejjapaesogADhe kiM carime acarime carimAiM acarimAiM carimaMtapaesA acarimaMtapaesA? goyamA ! parimaMDale NaM saMThANe saMkhejjapaesie saMkhejjapadesogADhe No carime No acarime No carimAiM No acarimAiM No carimaMtapaesA No acarimaMtapaesA, NiyamA acarimaM ca carimANi ya carimaMtapaesA ya acarimaMtapaesA ya / evaM jAva Ayate / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! saMkhyAta pradezI, saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDaLa saMsthAna zuM carama che, acarama che, aneka carama che, aneka acarama che, caramAMta pradezo che ke acaramAMta pradezo che? uttara- he gautama ! saMkhyAta pradezI ane saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDaLa saMsthAna dravyanI apekSAe carama nathI, acarama nathI, aneka carama nathI, aneka acarama nathI, caramAMta pradeza nathI ane acaramAnta pradeza paNa nathI, paraMtu vibhAganI apekSAe niyamathI eka acarama, aneka carama, caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo che. A ja rIte saMkhyAta pradezI-saMkhyAta pradezAvagADha vRtta saMsthAnathI laI Ayata saMsthAna sudhI jANavuM joIe. | 22 parimaMDaleNaM bhaMte! saMThANe asaMkhejjapaesie saMkhejjapaesogADhe kiM carime pucchA? goyamA! asaMkhejjapaesie saMkhejjapaesogADhe jahA sNkhejjpesie| evaM jAva Ayate / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! asaMkhyAta pradezI ane saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAna zuM carama che, acarama che, aneka carama che, aneka acarama che, caramAMtapradeza che ke acaramAMta pradeza che? uttara- he gautama ! asaMkhyAta pradezI-saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA viSayamAM saMkhyAta pradezI parimaMDala saMsthAnanI samAna ja jANavuM joIe. A ja rIte asaMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha Ayata saMsthAna sudhI jANavuM joIe. 23 parimaMDale NaM bhaMte / saMThANe asaMkhejjapaesie asaMkhejjapaesogADhe kiM carime pucchA? goyamA ! asaMkhejjapaesie asaMkhejjapaesogADhe No carime, evaM jahA saMkhejja paesie saMkhejjapaesogADhe / evaM jAva Ayate / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 122 / zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! asaMkhyAtapradezI ane asaMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAna zuM carama che, ityAdi prazno pUrvavatu? uttarahe gautama! asaMkhyAta pradezI asaMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAna carama nathI, ItyAdi samagra prarUpaNA saMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanI samAna jANavI joIe. A ja rIte yAvat Ayata saMsthAna sudhI jANavuM joIe. 24 parimaMDale NaM bhaMte ! saMThANe aNaMtapaesie saMkhejjapaesogADhe kiM carime, pucchA ? goyamA ! taheva jAva Ayate / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! anaMtapradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAna zuM carama che, ityAdi prazno pUrvavat ? uttara- he gautama! saMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanI jema anaMta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAna jANavuM. A ja rIte Ayata saMsthAna sudhI jANavuM joIe. 25 aNaMtapaesie asaMkhejjapaesogADhe jahA saMkhejjapaesogADhe / evaM jAva Ayate / bhAvArtha - anaMta pradezI asaMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA caramAgaramAdinA viSayamAM paNa uparokta saMkhyAta pradezAvagADha anusAra jANavuM. A ja rIte Ayata saMsthAna sudhI jANavuM joIe. 26 parimaMDalassa NaM bhaMte ! saMThANassa saMkhejjapaesiyassa saMkhejjapaesogADhassa acarimassa ya carimANa ya carimaMtapaesANa ya acarimatapaesANa yadavvaTTayAe paesaTTayAe davvaTTha-paesaTThayAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthove parimaMDalassa saMThANassa saMkhejjapaesiyassa saMkhejjapaesogADhassa davvaTThayAe ege acarime, carimAiM saMkhejjaguNAI, acarimaMcacarimANi yado vi visesAhiyAI / paesaTTayAe- savvatthovA parimaMDalassa saMThANassa saMkhejjapaesiyassa saMkhejjapaesogADhassa carimaMtapaesA, acarimaMtapaesA saMkhejjaguNA, carimaMtapaesA ya acarimaMta paesA ya do vi visesAhiyA / davvaTThapaesaTThayAe- savvatthove parimaMDalassa saMThANassa saMkhejjapaesiyassa saMkhejjapaesogADhassa davvaTTayAe ege acarime, carimAI saMkhejjaguNAI, acarimaM ca carimANi yado vi visesAhiyAI, carimaMtapaesA saMkhejjaguNA, acarimaMtapaesA saMkhejjaguNA, carimaMtapaesA ya acarimaMtapaesA ya do vi visesAhiyA / evaM vaTTataMsacauraMsa-Ayatesu vi joeyavvaM / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! saMdhyAta pradezI saMdhyAta pradezAva parimaMDala saMsthAnanA ayarama, aneka carama, caramAMta pradeza ane acaramAMta pradezomAMthI dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe ane dravya pradeza A baMnenI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! dravyanI apekSAe (1) sarvathI alpa saMkhyAtapradezI saMkhyAta pradezAvagADha paribhaMDasa saMsthAnano ayarama cha. (2) tenAthI bhane ya2ma sNdhyaatgue| madhi cha, (3) tenAthI acarama ane aneka carama baMne maLIne vizeSAdhika che. pradezonI apekSAe- (1) sarvathI alpa Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | daza pada: carama 123] saMkhyAtapradezI, saMkhyAtapradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA caramAMta pradezo che. (2) tenAthI acaramAMta pradezo saMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI caramAntapradezo ane acaramAnta pradezo baMne maLIne vizeSAdhika che. dravya ane pradezonI apekSAe (1) sarvathI alpa saMkhyAtapradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnano eka acarama che. (2) tenAthI aneka carama saMkhyAta guNA che. (3) tenAthI eka acarama ane aneka carama baMne maLIne vizeSAdhika che. (4)tenAthI caramAMta pradezo saMkhyAtaNA. (5) tenAthI acaramAMta pradezo saMkhyAtaNA. (6) tenAthI caramAMta ane acaramAMta pradezo baMne maLIne vizeSAdhika che. A ja rIte vRtta, vyasa, caturasa ane AyAta saMsthAnanA caramAdinuM alpabadutva jANavuM joIe. 27 parimaMDalassa NaM bhaMte ! saMThANassa asaMkhejjapaesiyassa saMkhejjapaesogADhassa acarimassa ya carimANa ya carimaMtapaesANa ya acarimaMtapaesANa ya davvaTThayAe, paesaTTayAe, davvaTTha-paesaTThayAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthove parimaMDalassa saMThANassa asaMkhejjapaesiyassa saMkhejja paesogADhassa davvaTThayAe- ege acarime, carimAiM saMkhejjaguNAI, acarimaM ca carimANi yado vi visesAhiyAI / paesaTThayAe- savvatthovA parimaMDalassa saMThANassa asaMkhejjapae siyassa saMkhejjapaesogADhassa carimaMtapaesA, acarimaMtapaesA saMkhejjaguNA, carimaMtapae sA ya acarimaMtapaesA yado vivisesAhiyA / davvaTThapaesaTThayAe-savvatthove parimaMDalassa saMThANassa asaMkhejjapaesiyasa saMkhejjapaesogADhassa davvaTThayAe ege acarime, carimAI saMkhejjaguNAI, acarimaMcacarimANi yado vi visesAhiyAI, carimaMtapaesA saMkhejjaguNA, acarimaMtapaesA saMkhejjaguNA, carimaMtapaesA ya acarimaMtapaesA yado vi visesAhiyA / evaM jAva Ayate / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! asaMkhyAtapradezI ane saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA acarama, aneka carama, caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezomAMthI dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe ane dravyapradezonI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! dravyanI apekSAe (1) asaMkhyAta pradezI ane saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnamAM (eka) acarama che. (2)tenAthI aneka carama saMkhyAtaNA adhika che. (3)tenAthI eka acarama ane aneka carama baMne maLIne vizeSAdhika che. pradezonI apekSAe (1) asaMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA caramAMta pradezo sarvathI thoDA che.(2)tenAthI acaramAnta pradezo saMkhyAtaguNA che. (3)tenAthI caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo baMne maLIne vizeSAdhika che. dravya ane pradezonI apekSAe (1)sarvathI thoDA asaMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanuM eka acarama che. (2)tenAthI aneka carama saMkhyAtaguNA adhika che. (3) tenAthI eka acarama ane aneka carama baMne maLIne vizeSAdhikache. (4) tenAthI caramAMtapradezo saMkhyAtaguNA che. (5)tenAthI acaramAMtapradezo saMkhyAtaguNA che. (6) tenAthI caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezo baMne maLIne vizeSAdhika che. A ja rIte Ayata saMsthAna sudhInA caramAdinuM alpabadutva jANavuM joIe. | 28 parimaMDalassa NaM bhaMte ! saMThANassa asaMkhejjapaesiyassa asaMkhejjapaesogADhassa Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 acarimassa ya carimANa ya carimaMtapaesANa ya acarimaMtapaesANa yadavvaTThayAe paesaTThayAe davvaTTha-paesaTTayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA! jahA rayaNappabhAe appAbahuyaM taheva NiravasesaM bhANiyavvaM evaM jAva aayte| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! asaMkhyAta pradezI, asaMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA eka acarama, aneka carama, caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezomAMthI dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe tathA dravya-pradeza baMnenI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! jevI rIte ratnaprabhA pRthvInA caramAdinA alpabadutvanuM kathana karyuM che tevI ja rIte ahIM paNa saMpUrNa alpabadutvanuM kathana karavuM. A ja rIte Ayata saMsthAna sudhI jANavuM joIe. 29 parimaMDalassa NaM bhaMte ! saMThANassa aNaMtapaesiyassa saMkhejjapaesogADhassa acarimassa ya carimANa ya carimaMtapaesANa ya acarimaMtapaesANa ya davvaTThayAe,paesaTThayAe, davvaTThapaesaTThayAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! jahA saMkhejjapaesiyassa saMkhejjapaesogADhassa NavaraM saMkame aNataguNA / evaM jAva Ayate / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! anaMta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA eka acarama, aneka carama, caramAMtapradezo ane acaramAMta pradezomAMthI dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe, dravya-pradeza baMnenI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! je rIte saMkhyAta pradezAvagADha saMkhyAta pradezI parimaMDala saMsthAnanA caramAdinA alpabadutvanA viSayamAM kahyuM, te ja rIte anaMta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vizeSatA e che ke saMkramamAM eTale dravya pachI pradezano bola Ave tyAM anaMtaguNA che. A ja rIte vRtta saMsthAnathI laIne Ayata saMsthAna sudhI kahevuM joIe. |30 parimaMDalassa NaM bhaMte ! saMThANassa aNaMtapaesiyassa asaMkhejjapaesogADhassa acarimassa ya carimANa ya carimaMtapaesANa ya acarimaMtapaesANa ya davvaTThayAe, paesaTThayAe, davaTTha-paesaTThayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! jahA rayaNappabhAe, NavaraM saMkame aNaMtaguNA / evaM jAva Ayate / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! anaMtapradezI,asaMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA eka acarama, aneka carama, caramAMta pradezo ane acaramAMta pradezomAMthI dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe, dravya-pradeza baMnenI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama! je rIte ratnaprabhA pRthvInA carama, acarama, AdinA viSayamAM alpabadutva kahyuM che, te ja rIte anaMta pradezI, asaMkhyAta pradezAvagADha parimaMDala saMsthAnanA carama, acarama AdinA alpabadutvanA viSayamAM samajI levuM joIe. vizeSatA e che ke saMkramamAM arthAt alpabadutvamAM jyAM dravya pachI pradezano bola Ave tyAM anaMtaNA che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama [ 125] A ja rIte vRtta saMsthAnathI laIne Ayata saMsthAna sudhInA caramAdi bolonuM alpabadutva samajI levuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM parimaMDala Adi saMsthAnonA saMkhyAta pradezI Adi tathA saMkhyAta pradezAvagADha AdinuM pratipAdana karIne tenA acarama-caramAdinA alpabadutvanI prarUpaNA che. A lokamAM anaMtAnaMta pudagala skaMdho che. temAM parimaMDala Adi pAMce saMsthAnavALA pudgalo paNa anaMta-anaMta che; temAMthI keTalAka parimaMDala Adi saMkhyAta pradezI, keTalAka asaMkhyAtapradezI ane keTalAka anaMtapradeza che. saMsthAnonI avagAhanA :- saMkhyAta pradeza parimaMDala Adi saMsthAnavALA skaMdho jaghanya eka, be ke traNa ane utkRSTa saMkhyAtA AkAzapradeza para sthita thaI zake che. asaMkhyAta pradeza parimaMDala Adi saMsthAnavALA skaMdho jaghanya eka, be, traNa utkRSTa saMkhyAtA ke asaMkhyAtA AkAza pradezo para avagADha thaI zake che. te ja rIte anaMta pradezI parimaMDala Adi saMsthAnavALA skaMdho jaghanya eka, be, traNa utkRSTa saMkhyAta ke asaMkhyAta AkAza pradezo para avagADha thaI zake che. lokAkAzanA asaMkhyAta pradezo ja hovAthI koI paNa skaMdhanI avagAhanA asaMkhyAta pradezathI adhika thatI nathI. saMkSepamAM jeTalA pradeza skaMdha hoya teTalA pradezamAM te utkRSTa avagAhanA pAmI zake che. tenAthI nyUna avagAhanA pAmI zake che, paraMtu adhika avagAhanA pAmI zakatA nathI. jema ke pacAsa pradeza skaMdha jaghanya 1, 2, 3 pradezo para ane utkRSTa 50 AkAzapradezo para sthita thAya che. 50 thI adhika pradezo para sthita thaI zakato nathI. anaMta pradezI aMdha utkRSTa asaMkhyAta AkAza pradeza para avagAhana karI zake che, kAraNa ke lokamAM sarva AkAza pradezo asaMkhyAta ja che. saMsthAnomAM carama-acarama Adi- dravyanI apekSAe pAMce saMsthAna ekatva pariNAma vaDe pariNata hovAthI eka dravyarUpa che, tethI temAM carama ke acaramapaNuM ghaTita thatuM nathI. paraMtu parimaMDala Adi pAMce saMsthAna saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta pradezI temaja saMkhyAta ke asaMkhyAta pradezAvagADha hoya che; tethI temAM vibhAganI apekSAe avayavonI kalpanA karI zakAya che, jethI ratnaprabhApRthvInI jema temAM (1) aneka carama (2) eka acarama (3) caramAMta pradeza (4) acaramAMta pradeza rUpa cAra bhaMga ghaTita thAya che. jema ke (1) koIpaNa saMsthAnavALA skaMdhamAM datAkAra khUNAo hoya to vibhAgApekSayA tenA aneka carama hoya che. (2) madhyano bhAga hoya to te eka acarama hoya che. (3) temAM carama vibhAgonA pradezo caramAnta pradezo hoya che ane (4) acarama vibhAganA pradezo acaramAnta pradezo hoya che. - prastuta sUtromAM parimaMDala Adi saMsthAnonA pradeza ane avagAhanAnA saMyoge pAMca vikalpa karyA che-(1)saMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha. (2) asaMkhyAta pradezI-saMkhyAta pradezAvagADha(3)asaMkhyAtapradezI asaMkhyAta pradezAvagADha (4) anaMta pradezI-saMkhyAta pradezAvagADha. (5) anaMta pradezI-asaMkhyAtapradezAvagADha. A pAMceya prakAranA vizeSaNothI yukta parimaMDalAdi saMsthAnomAM vibhAgAdezathI(avayavonI apekSAe)- (1) aneka carama (2) eka acarama (3) caramAMta pradezo (4) acaramAMta pradezo, te cAra Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 126 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 cAra bhaMga ghaTita thAya che. tene svIkArIne sUtramAM dravyArtha, pradezArtha ane dravyArtha-pradezArthanA alpabadutvanuM nirUpaNa karyuM che. je bhAvArthathI spaSTa che. avaraM saMghane satA :- dravya ane pradezanA sammilita alpabahutvamAM jyAM dravyanA bola pachI pradezanA bola prAraMbha thAya che tyAM te alpabadutva dravyathI pradezamAM saMkramita thAya che. A saMkramaNa sthAnane sUcavavA sUtramAM saMvarane zabdano prayoga thayo che. prastutamAM saMsthAnonA pradeza ane avagAhanAnI apekSAe pAMca prakAre alpabadutvanuM kathana pAMca sUtromAM che. temAMthI (1) saMkhyAta pradezI saMkhyAta pradezAvagADha ane (2) asaMkhyAta pradezI-saMkhyAta pradezAvagADhanA be sUtrono pATha paripUrNa che. trIjuMasaMkhyAta pradezI asaMkhyAta pradezAvagADhano sUtrapATha narakanA sUtranI samAna kahyo che. cothuM ane pAMcamuM sUtra anaMta pradezanuM hovAthI narakanA sUtranI samAna kahIne paNa vizeSatA darzAvI che, kAraNa ke narakamRthvInA asaMkhyAta pradeza hovAthI temAM pradezathI asaMkhyAtaNA hoya che ane ahIM anaMta pradezI aMdha hovAthI dravyanA traNa bola pachI pradezanA cothA bola mATe anaMtaguNAnuM sUcana che ane tenA mATe kavara saMvarane maLatA tema kathana karyuM che. pAMca saMsthAnomAM caramAdinuM alpabahatva :caramAdi vikalpo | saMkhyAta pradezI | asaM. pradezI | asaM. pradezI | anaMta pradezI | anaMta pradezI |saM. pradezAvagADha | saM. pradezAvagADha asaM. pradezAvagADha sa. pradezAvagADha|asaM. pradezAvagADha (1) eka acarama sarvathI thoDA | sarvathI thoDA sarvathI thoDA | sarvathI thoDA | sarvathI thoDA (2) aneka carama saMkhyAtaguNA saMkhyAtaguNA asaMkhyAtaguNA dravyathI anaMtaguNAdrivyathI-anaMtaguNA kSetrathI saM. guNA | kSetrathI-asaM.guNA (3) carama-acarama sammilita vizeSAdhika vizeSAdhika vizeSAdhika | vizeSAdhika || vizeSAdhika (4) caramAMta pradezo | saMkhyAtaguNA saMkhyAtaguNA | asaMkhyAtaguNA | anaMtaguNA anaMtaguNA (5) acaramAMta pradezo saMkhyAtaguNA asaMkhyAtaguNA asaMkhyAtaguNA | asaMkhyaguNA asaMkhya guNA | (6)caramAMta-acaramAMta pradezo vizeSAdhika vizeSAdhika vizeSAdhika || vizeSAdhika | vizeSAdhika 5 | vipati, gati AdinI apekSAe jIvomAM caramAgarama:31 jIve NaM bhaMte ! gaicarimeNaM kiM carime acarime ? goyamA ! siya carime siya acarime / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva gati caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! jIva gati caramanI apekSAe kadAcit carama che, kadAcita acarama che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamuM pada : carama 32 Neraie NaM bhaMte ! gaicarimeNaM kiM carime acarime ? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / 127 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! eka naiyika gati caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama ?uttara- he gautama ! te gati caramanI apekSAe kadAcit carama che ane kadAcit acarama che. A ja rIte eka asurakumArathI laIne vaimAnikadeva sudhI jANavuM joIe. | 3 3 NeraiyA NaM bhaMte ! gaicarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! aneka vaiyiko gati caramathI zuM carama che ke acarama che ? uttara- he gautama ! aneka vaiyiko gati caramanI apekSAe carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnikadevo sudhI jANavuM joIe. 34 raie NaM bhaMte ! ThiIcarimeNaM kiM carime acarime ? goyamA ! siya cari acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! eka nairayika sthiti caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che ? uttara- he gautama ! eka nairayika sthiti caramanI apekSAe kadAcit carama che, kadAcit acarama che. A ja rIte vaimAnika devaparyaMta jANavuM joIe. 35 NeraiyA NaM bhaMte ! ThiIcarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! aneka nairayiko sthiti caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama ! sthiti caramanI daSTie aneka vaiyiko carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. | 36 raie NaM bhaMte ! bhavacarimeNaM kiM carime acarime ? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! eka nairiyaka bhavacaramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che ? uttara- he gautama ! bhavacaramanI apekSAe eka naiyika kadAcit carama che ane kadAcit acarama che. A ja rIte vaimAnikadevo sudhI jANavuM joIe. | 37 NeraiyA NaM bhaMte ! bhavacarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! aneka nairiyako bhavacaramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che ? uttara- he gautama ! aneka naiyiko bhavacaramanI apekSAe carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnikadevo sudhI jANavuM joIe. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 128 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 38 Neraie NaM bhaMte ! bhAsAcarimeNaM kiM carime acarime? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM egidiyavajjA NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! eka nairayika bhASA caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! eka nairayika bhASAcaramanI apekSAe kadAcit carama che, kadAcit acarama che. A ja rIte ekendriyane varjIne vaimAnika devo paryata jANavuM joIe. ekendriyamAM bhASA nathI mATe teno ahIM niSedha karyo che. |39 NeraiyA NaM bhaMte bhAsAcarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM egidiyavajjA NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka nairayiko bhASA caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che ? uttara- he gautama! aneka nairayiko bhASA caramanI apekSAe carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte ekendriya jIvone choDI vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. 40 Neraie NaM bhaMte ! ANApANucarimeNaM kiM carime acarime? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! eka nairayika zvAsozvAsa caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! eka nairayika zvAsozvAsa caramanI apekSAe kadAcit carama che, kadAcit acarama che. A ja rIte vaimAnika devo paryata jANavuM joIe. 41 NeraiyA NaM bhaMte ! ANApANucarimeNaM kiM carimA acarimA? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka nairayiko zvAsozvAsa caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! aneka nairayiko zvAsozvAsanI apekSAe carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. 42 Neraie NaM bhaMte ! AhAracarimeNaM kiM carime acarime ? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! eka nairayika AhAra caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! eka nairayika AhAra caramanI apekSAe kadAcit carama che ane kadAcit acarama che. A ja rIte vaimAnika devo paryata jANavuM joIe. 43 NeraiyA NaM bhaMte ! AhAracarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka nairayiko AhAra caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnika sudhI jANavuM joIe. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada carama 129 ] 44 Neraie NaM bhaMte ! bhAvacarimeNaM kiM carime acarime ? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! eka nairayika bhAva caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama eka nairayika bhAva caramanI apekSAe kadAcit carama che ane kadAcitu acarama che. A ja rIte vaimAnika devo paryata jANavuM joIe. 45 NeraiyA NaM bhaMte ! bhAvacarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! anekanairayiko bhAva caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama aneka nairayika bhAva caramanI apekSAe carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnika devo paryata jANavuM joIe. 46 raie NaM bhaMte ! vaNNacarimeNaM kiM carime acarime ? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! eka nairayika varNa caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara-he gautama! kadAcit carama che ane kadAcit acarama che. A ja rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. 47 raiyA NaM bhaMte ! vaNNacarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka nairayiko varNa caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama ! varNa caramanI apekSAe nairayiko carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte aneka vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. 48 raie NaM bhaMte ! gaMdhacarimeNaM kiM carime acarime? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! eka nairayika gaMdha caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! eka nairayika gaMdha caramanI apekSAe kadAcita carama che ane kadAcitu acarama che. A ja rIte vaimAnika devo paryata jANavuM joIe. 49 raiyA NaM bhaMte ! gaMdhacarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka nairayiko gaMdha caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! aneka nairayiko gaMdha caramanI apekSAe carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. |50 Neraie NaM bhaMte ! rasacarimeNaM kiM carime acarime ? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 130 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! eka nairayika rasa caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama ! rasa caramanI apekSAe kadAcita carama che ane kadAcita acarama che. A ja rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. 51 NeraiyA NaM bhaMte ! rasacarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka nairayiko rasa caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama? uttara- he gautama! rasa caramanI apekSAe carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. 52 Neraie NaM bhaMte ! phAsacarimeNaM kiM carime acarime? goyamA ! siya carime siya acarime / evaM NiraMtaraM jAva vemANie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! eka nairayika sparza caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama ! eka nairayika sparza caramanI apekSAe kadAcita carama che ane kadAcitu acarama che. A ja rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. 53 NeraiyA NaM bhaMte ! phAsacarimeNaM kiM carimA acarimA ? goyamA ! carimA vi acarimA vi / evaM NiraMtaraM jAva vemANiyA / gai ThiI bhave ya bhAsA, ANApANucarime ya boddhavve / AhArA bhAvacarime ya, vaNNa rasa gaMdha phAse ya // 1 // bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka nairayiko sparza caramanI apekSAe zuM carama che ke acarama che? uttara- he gautama! aneka nairayiko sparza caramanI apekSAe carama paNa che ane acarama paNa che. A ja rIte vaimAnika devo sudhI jANavuM joIe. gAthArtha- (1) gati, (2) sthiti, (3) bhava, (4) bhASA, (5) AnApAna(zvAsozvAsa), (6) AhAra, (7) bhAva, (8) varNa, (9) gaMdha, (10) rasa ane (11) sparza (A agiyAra dvAronI apekSAe jIvonI carama-acarama prarUpaNA) jANavI joIe. ll1// vivecana : - prastuta sUtromAM gati Adi agiyAra dvAronI apekSAe covIza daMDakavartI jIvonA carama-acaramanuM nirUpaNa che. gati carama Adi padonI vyAkhyA - gati carama-acarama:- vartamAnamAM(pRcchA samaye) je jIva aMtima gati paryAyamAM hoya, tene gaticarama kahe che. jema ke tadbhava mokSagAmI jIva vartamAne manuSya gatimAM che ane manuSya gatimAMthI te mokSane prApta karavAno che temaja pharI koIpaNa gatimAM janma dhAraNa karavAno nathI, te gati carama kahevAya che. je jIva A bhava pachI koIpaNa gatimAM janma dhAraNa karavAno hoya, tene gatiacarama kahe che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazamuM pada : carama [ 131] A rIte tadbhava mokSagAmI manuSyo ja samuccaya gaticarama hoya che kAraNa ke manuSya gatimAMthI ja mokSanI prApti thAya che. te sivAya sarva gatinA jIvo gatiacarama hoya che. tema chatAM te te gatinI apekSAe cAre gatinA jIvomAM carama-acaramapaNu ghaTita thAya che. te ja rIte sthiti, bhava Adi pratyeka bolamAM te te bhavanI sthiti AdinI apekSAe ja 24 daMDakanA eka ane aneka jIvomAM carama-acaramapaNu ghaTita thAya che. narakagati carama-acaramaH-narakagatimAM rahelo je nArakI tyAMthI nIkaLyAM pachI pharI kyAre ya narakagatimAM utpanna thavAno na hoya tene narakagati carama kahe che ane je nArakI tyAMthI nIkaLIne bhavabhramaNa karatAM-karatAM pharI kyAreka narakamAM utpanna thavAnA hoya tene narakagati acarama kahe che. eka nArakInI pucchAmAM te jIva narakagatino carama hoya athavA narakagatino acarama hoya che arthAt eka nArakImAM bemAMthI koIpaNa eka avasthA hoya che. aneka nArakI jIvonI pucchAmAM ghaNA nairayiko narakagati carama paNa hoya che ane ghaNA nairayiko narakagati acarama paNa hoya che arthAt aneka jIvomAM baMne prakAranI avasthAvALA jIvo haMmezAM hoya ja che. A rIte covIsa daMDakamAM eka ane aneka jIvonI apekSAe carama ane acaramapaNu samajI levuM joIe. (ra) sthiti carama-acarama :- tenA be prakAre artha thAya che- (1) vartamAnamAM(pRcchA samaye) je jIva potAnI sthiti(uMmara)nA aMtima samayamAM vartatA hoya te sthiticarama ane te sivAyanA samayamAM vartatA jIvo sthiti acarama. (2) nArakI Adi je daMDakanA jIva pRcchA samaye je sthiti-AyuSyano anubhava karI rahyA hoya, te sthiti tenI aMtima hoya, pharI e sthiti(uMmara)ne kyAreya prApta karavAnA na hoya te sthiti carama ane jo bhaviSyamAM pharI te sthitine prApta karavAnA hoya to te sthiti acarama che. A be arthamAMthI ahIM bIjo artha prasaMgocita che. kAraNa ke prastuta prasaMgamAM sutrakAre aneka jIvonI pucchAmAM sthiti carama ane sthiti acarama baMne prakAranA jIvone zAzvata kahyA che. te baMne prakAranA jIvo haMmezAM hoya che. chaThThA vyutkrAMti padamAM narakAdi cAre gatino virahakAla bAra muhUrtano kahyo che. narakAdi gatinA virahakAlamAM eka paNa nArakI potAnA AyuSyanA-sthitinA aMtima samayamAM vartato nathI. jethI prathama arthAnusAra cAre gatinA virahakAlanI apekSAe sthiti carama jIvo haMmezAM hotA nathI. bIjA artha anusAra aneka jIvomAMthI keTalAka jIvo potAnI te eka sAgaropama Adi sthitine bhavabhramaNa karatAM kyAre ya prApta karavAnA nathI, te sthiti carama che ane keTalAka jIvo bhavabhramaNa karatAM potAnI te sAgaropama Adi sthitine pharI prApta karavAnA hoya, te sthiti acarama che. A rIte 24 daMDakanA aneka jIvomAM sthiti carama ane sthiti acarama baMne prakAranA jIvo haMmezAM hoya che. A rIte bIjo artha sUtranA tAtparyamAM saMgata jaNAya che. eka nArakInI pRcchAmAM te jIva kyAreka sthiti carama hoya che ane kyAreka sthiti acarama hoya che. arthAtu jo te nArakI potAnI te sthitine pharI kyAre ya prApta karavAno na hoya, to te sthiticarama ane jo te potAnI sthitine bhavabhramaNa karatAM pharI kyAre ya prApta karavAno hoya, to te sthiti acarama che. A rIte 24 daMDakanA eka jIvamAM pRcchA samaye sthiti carama athavA sthiti acarama bemAMthI eka avasthA hoya che. Saa , " artha sarImAM sthiti patine pharI , Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 (3) bhavacarama-acarama - nArakI Adi je jIvano vartamAna bhava aMtima hoya, pharIthI te bhavane prApta karavAnA na hoya, te te jIva bhavacarama che ane jeno te aMtima bhava na hoya arthAt bhavabhramaNa karatAM pharIvAra kyAreka te bhavane prApta karavAnA hoya to te jIva bhava acarama che. 24 daMDakanA koIpaNa eka jIvamAM bhavacarama ane bhava acarama A bemAMthI eka avasthA hoya ane aneka jIvomAM baMne prakAranA javo haMmezA hoya che. 132 (4) bhASA carama-acarama H-- jene vartamAna bhava nimittaka bhASA aMtima hoya, pharI kayAreya te bhavamAM AvavAno na hoya, te jIva te bhavanI bhASAnI apekSAe bhASA carama che, jene pharI te bhavarUpe bhASA prApta thavAnI hoya, te bhASA acarama che. ekendriya jIva bhASArahita hoya che, kAraNa ke tene jihendriya nathI, tethI teo bhASA carama ke bhASA acaramanI koTimAM gaNAtA nathI. mATe mULapAThamAM teno niSedha che. (5) zvAsozvAsa caramaacarama :- jene vartamAna narakAdi bhava nimittaka zvAsozvAsa aMtima hoya, pharIra kyAre ya te bhavamAM AvavAno na hoya, to te jIva te bhavanI apekSAe zvAsozvAsa carama che. jene pharI kyAreka te bhavarUpe zvAsozvAsa prApta thavAnA hoya, te zvAsozvAsa acarama che. (6) AhAra carama-acarama :- jene vartamAna narakAdi bhava nimittaka AhAra aMtima hoya, pharIvAra te jIva te bhavamAM kyAre ya AvavAno na hoya, to te nArakI Adi te bhavanI apekSAe AhAra carama che. jene pharI kyAreka te bhavarUpe AhAra grahaNa karavAno che, te AhAra acarama che. * (7) bhAva carama-acarama H- jene vartamAna nakAdi bhava nimittaka audayika Adi bhAvo aMtima hoya, pharIvAra te jIva te daMDakamAM kyAre ya AvavAno na hoya to te nArakI Adi te daMDakanI apekSAe bhAva carama che. jene pharIvAra kyAreka te bhavarUpe audayika Adi bhAvo prApta thavAnA hoya, te bhAva acarama che. pAMca bhAvamAMthI auyika, aupazamika ane kSAyopazamika A traNa bhAvanI apekSAe ja bhAvacarama ghaTI zake che. zeSa sAyika ane pAriNAmika bhAva siddha avasthAmAM hovAthI teno aMta ke aMtima samaya hoto nathI. (8 thI 11) varNa-gaMdha-2sa-sparza carama acarama :- je nArakI Adi jIvane mATe vartamAna bhavamAM je prApta varNa, gaMdha, rasa ke sparza aMtima hoya, pharI te jIva te bhavane prApta thavAnA na hoya to te jIva te bhavanI apekSAe varNAdi carama che. jene bhava bhramaNa karatAM pharI te bhavarUpe varNAdi prApta thavAnA hoya, te varNAdi acarama che. saMkSepamAM eka vacanAtmaka nArakI Adi te-te jIva kyAreka carama hoya ane kyAreka acarama hoya, arthAt te eka jIvamAM bemAMthI koIpaNa eka ja avasthA hoya che. bahuvacanAtmaka nArakI Adi vomAM ghaNA jIvo carama paNa hoya che ane ghaNA jIvo acarama paNa hoya che. II dazamuM pada saMpUrNa // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM pada : bhASA agiyAramuM pada 133 ussuu************ A padanuM nAma bhASA pada che. temAM bhASAnI utpatti, tenA prakAra, kAlamAna tathA bhASaka jIvo vagere viSayonI vistRta carcA che. vicArone pragaTa karavAnuM mAdhyama bhASA che. bhASA dvArA ja parasparano vyavahAra thAya che. bhASAthI ja tIrthaMkaro dvArA zAsananI sthApanA ane zAsananI paraMparA cAle che. A rIte sAMsArika ane AdhyAtmika kSetre bhASAnuM sthAna AgavuM hovAthI sUtrakAre tenuM sAMgopAMga varNana karyuM che. bhASA paryAptithI paryApta trasa jIvone jyAre bolavAnI icchA thAya tyAre te bhASA vargaNAnA pudgalone kAyayoga dvArA grahaNa kare, te grahaNa karelA pudgalone vacanayogathI bhASArUpe pariNata kare arthAt bhASA bole che. jIva, bhASA vargaNAnA- sthita, anaMtapradezI, asaMkhyAta pradezAvagADha, eka samayathI laIne asaMkhyAta samayanI sthitivALA, carlasparzI, spaSTa, AtmapradezAvagADha, anaMtarAvagADha pudgala dravyone grahaNa kare che. tIvra prayatnavAna vaktA jyAre bhASA dravyano tyAga kare, tyAre te dravya sUkSma khaMDa-khaMDa rUpe bhedAIne nIkaLe che. te sUkSma daliko anya aneka dravyone vAsita karI, anaMtaguNa vRddhi pAmatA lokAMta sudhI phelAI jAya che. maMda prayatnavAna vaktAnA bhASA dravyo akhaMDa rUpe bahAra nIkaLe che. te pugalo sthUla hovAthI samagra lokamAM vyApta thatA nathI. saMkhyAta yojana sudhI jaIne nAza pAmI jAya che arthAta bhASA pariNAmano tyAga kare che. bhASA jIvanA prayatna vizeSathI bolAtI hovAthI tenuM Adi kAraNa jIva che, tenuM utpatti sthAna audArikAdi sthUla zarIra che. kAyayoga dvArA bhASA dravyonuM grahaNa thAya ane vacanayoga dvArA teno tyAga thAya che. bhASA pudgalonuM saMsthAna vajra jevuM che. teno aMta lokAMte thAya che. kadAcita saMkhyAta yojana pramANa kSetramAM aMta thAya che. bhASAnA mukhya cAra prakAra che- (1) satya (2) asatya (3) satyAsatya-mizra bhASA ane (4) asatyAmRSA-vyavahAra bhASA. tenA kramazaH daza, daza, deza ane bAra bheda che. sUtramAM te pratyeka bhedanuM spaSTIkaraNa che. pAMca sthAvara jIvone choDIne zeSa 19 daMDakanA jIvo bhASaka che. saMjJI jIvo cAre prakAranI bhASA bolI zake che. asI javo mAtra vyavahAra bhASA ja bole che. te uparAMta vyakti ane jAtinI apekSAe prajJApanI Adi bhASAmAM satya-asatyano nirNaya karyo che. tyArapachI soLa prakAranAM vacana, bhASAno upayogapUrvaka prayoga karanArA(bolanArA) ane upayoga rahita bolanArA jIvomAM ArAdhaka ane virAdhaka tathA satya, asatya, mizra ane vyavahArabhASaka jIvonuM alpabahutva Adi viSayonI vizada carcA karavAmAM AvI che. ////////// Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 -agiyAramuM pada: bhASA PPPPPPPPPP222 avadhAriNI bhASA - | 1 se NUNaM bhaMte ! maNNAmIti ohAriNI bhAsA, ciMtemIti ohAriNI bhAsA, aha maNNAmIti ohAriNI bhAsA, aha ciMtemIti ohAriNI bhAsA, taha maNNAmIti ohAriNI bhAsA, taha ciMtemIti ohAriNI bhAsA? haMtA goyamA ! maNNAmIti ohAriNI bhAsA, ciMtemIti ohAriNI bhAsA, aha maNNAmIti ohAriNI bhAsA, aha ciMtemIti ohAriNo bhAsA, taha maNNAmIti ohAriNI bhAsA, taha ciMtemIti ohAriNI bhAsA / bhAvArtha-pagna- he bhagavana! he mAna che ke bhASA avadhAriNI-padArthano avabodha karAvanArI che. huM ciMtana karuM chuM ke bhASA avadhAriNI che; zuM huM e pramANe mAnuM ke bhASA avadhAriNI che? zuM huM e pramANe ciMtana karuM ke bhASA avadhAriNI che? pahelA huM mAnato hato te ja pramANe atyAre paNa mAnuM ke bhASA avadhAriNI che? te ja pramANe huM ciMtana karuM ke bhASA avadhAriNI che? uttara- hA, gautama! tame mAno ke bhASA avadhAriNI che, tame ciMtana karo ke bhASA avadhAriNI che, tame e pramANe mAno ane ciMtana karo ke bhASA avadhAriNI che, pahelA mAnatA hatA te ja rIte tame atyAre paNa mAno ane ciMtana karo ke bhASA avadhAriNI che. vivecana : prastuta sUtramAM bhASAnA mAhAsya darzAvatAM tenA avadhAraNa guNane pragaTa karyo che. je pUM maUMAmati - sUtramAM chavAkyo che, jemAM prathama be vAkyAMzamAM potAnA bhAvanuM nivedana mAtra che- (1) he bhagavan! huM ema mAnuM chuM ke bhASA avadhAriNI che, (2) he bhagavan! huM ema ciMtana karuM chuM ke bhASA avadhAriNI che, ahIM dhUpa zabda prayoga vAkyAlaMkAra rUpe che. sada maUMAmatti:- athazabdaprayoga prajJAvAcaka che, tethI A be vAkyAMza praznArtha rUpe che. (3) he bhagavan! zuM huM ema mAnuM ke bhASA avadhAriNI che?(4) zuM huM ema ciMtana karuM ke bhASA avadhAriNI che? arthAt zuM mArI A mAnyatA nirdoSa che? tada mANAnIti - ahIM tathA zabdaprayoga nirdezavAcaka che, gautamasvAmI potAnI bhUtakAlIna ane vartamAnakAlIna vicAradhArAnI yathArthatA aMge punaH prazna pUche ke (5) pahelA mAnato hato, te ja rIte huM mAnuM ke bhASA avadhAriNI che? (6) pahelA mAnato hato, te ja rIte ciMtana karuM ke bhASA avadhAriNI che? bhagavAna gautamasvAmInA vividha prakAranA bhAvonA uttara paNa te ja zabdothI Ape che. hatA oya !maUMAmattira-ahIM saMtA zabdaprayoga pratyapadhAraNa arthamAM che arthAt he gautama! tArI mAnyatA barAbara che. nikriyApada uttama puruSamAM che paraMtu prAkRtazailI ane sUtra racanAnI viziSTatAthI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramuM pada: bhASA [ 135 ] te madhyama puruSano vAcaka che. (1) he gautama! tuM mAna ke bhASA avadhAriNI che (2) he gautama! tuM ciMtana kara ke bhASA avadhAriNI che. kada mApati:- ahIM thazabdaprayoga AnaMtarya arthamAM che. bhagavAna kahe che ke huM te vAta kevaLajJAnathI jANuM chuM, tethI te vAta mane saMmata hovAthI (3) tuM niHzaMkapaNe mAna, ke bhASA avadhAriNI che (4) have pachI tuM niHzaMkapaNe ciMtana kara ke bhASA avadhAriNI che. tada maUUInItiH- (5) tuM jemAM mAnato hato, te ja rIte mAna ke bhASA avadhAriNI che (6) tuM jema ciMtana karato hato, te ja rIte ciMtana kara ke bhASA avadhAriNI che arthAt tArI bhUtakAlIna ane vartamAnakAlIna mAnyatA yathArtha ane nirdoSa che. bhASA:- bhASya ti bhASA | je bolI zakAya, te bhASA che athavA bhASAne yogya bhASA vargaNAnA pugalone grahaNa karIne, tene bhASArUpe pariNAvIne, mukha AdithI nIkaLatA dravyasaMghAtane bhASA kahe che. avadhAriNI bhASA - avayA-te-avArthonatyavAriNI-avayavIgatA tyA jenA dvArA padArthano bodha kenizcaya thAya tene avadhAriNI kahe che. bhASA dvArA padArthano bodha thAya che, tethI bhASA avadhAriNI kahevAya che. avadhAriNI vizeSaNa bhASAnuM svarUpadarzaka vizeSaNa che. bhASAnA cAra prakAra: 2 ohAriNI NaM bhaMte ! bhAsA kiM saccA mosA saccAmosA asaccAmosA? goyamA ! siya saccA, siya mosA, siya saccAmosA, siya asaccA mosA / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai ohAriNI NaM bhAsA siya saccA siya mosA siya saccAmosA siya asaccAmosA? goyamA ! ArAhaNI saccA, virAhaNI mosA, ArAhaNavirAhaNI saccAmosA, jA Neva ArAhaNI Neva virAhaNI Neva ArAhaNavirAhaNI asaccAmosA NAma sA cautthI bhaasaa| se eeNadveNaM goyamA ! evaM vuccai- ohAriNI NaM bhAsA siya saccA siya mosA siya saccAmosA siya asaccAmosA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! avadhAriNI bhASA zuM satya che, mRSA-asatya che, satyamRSA-mizra che ke asatyAmRSA-vyavahArabhASA che ? uttara- he gautama ! avadhAriNI bhASA kadAcit satya hoya che, kadAcit asatya hoya che, kadAcit mizra hoya che ane kadAcit vyavahAra bhASA hoya che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke avadhAriNI bhASA kadAcit satya, kadAcit asatya, kadAcit mizra ane kadAcit vyavahAra bhASA hoya che? uttara- he gautama! je bhASA ArAdhanI che, te satya che. je bhASA virAdhanI che, te asatya che. je bhASA ArAdhanI-virAdhanI ubhayarUpa che, te mizra che ane je bhASA ArAdhanI nathI, virAdhanI nathI, ArAdhanI-virAdhanI nathI, te cothI vyavahAra bhASA nAmanI bhASA che. tethI he gautama! e pramANe kathana karyuM che ke avadhAriNI bhASA kadAcit satya, kadAcit asatya, kadAcit mizra ane kadAcit vyavahAra bhASA hoya che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 vivecana : - prastuta sUtromAM satya Adi cAra bhASAo mATe ArAdhanA-virAdhanA saMbaMdhI vicAraNA che. (1) satyabhASA - sata zabdanA traNa artha thAya che- (1) satuM eTale munio (2) guNo ane (3) vidyamAna padArtho; tethI satyabhASAnI vyAkhyA traNa prakAre thAya che. 1. sakyo pitA hatyA ! sajjanone hitakArI bhASA te satyabhASA. sat = saMto, munio, saMto bhagavAnanI AjJAnA ArAdhaka hovAthI satu-sajjana kahevAya che. temane hitakAraka eTale mokSa prAptimAM sahAyaka hoya, te satya bhASA che. 2. sat - zreSTha guNa. mokSa prAptinI sAdhanAmAM mULaguNa ane uttaraguNanI ArAdhanA ja zreSTha che, tethI mULaguNa ane uttaraguNa mATe hitakArI hoya, mULaguNa-uttaraguNanI poSaka hoya, te satya bhASA che. 3. san - vidyamAna padArtho. jagatanA vidyamAna padArthonuM yathArtha darzana karAve, te satyabhASA che. ArALI saMkhyA- ArAdhanI bhASA satyabhASA che. jenA dvArA samyagudarzanAdi mokSa mArganI ArAdhanA thAya, te satyabhASA che. jema ke AtmA svarUpathI satu che, para rUpathI asatu che, dravyArthika nayanI apekSAe nitya che, paryAyArthika nayanI apekSAe anitya che, ityAdi vividha naya-daSTikoNathI vastu svarUpanuM yathArtha pratipAdana karanArI bhASA ja samyagudarzananuM kAraNa che ane te ja mokSa mArganI ArAdhanAmAM sahAyaka bane che, tethI satyabhASA ArAdhanI bhASA che. (2) mRSAbhASA - satyabhASAthI viparIta svarUpavALI hoya, te mRSA bhASA che. vivAha molA-virAdhanI bhASA, asatyabhASA che. jenA dvArA muktimArganI virAdhanA thAya, te virAdhanI bhASA che. jema ke- AtmA nathI, AtmA ekAMte nitya che ke ekAMte anitya che ityAdi. temaja je bhASA satya hovA chatAM paNa parapIDAjanaka hoya, te bhASA paNa virAdhanI che. A pramANe je bhASA ratnatrayarUpa muktimArganI virAdhanA karanArI hoya, te paNa virAdhanI che; AvI virAdhanI bhASA mRSAbhASA kahevAya che. (3) satyamaSA-jemAM satya ane asatya baMne aMza mizrita hoya, te satyamRSA bhASA che. ApAvirANI sanAno- je bhASA ArAdhanI-virAdhanI ubhayarUpavALI hoya arthAtu je AMzikarUpe ArAdhanA ane AMzikarUpe virAdhanI hoya, te ArAdhanI-virAdhanI bhASA kahevAya che. jema ke koI grAma ke nagaramAM pAMca bALakono janma thayo hoya paraMtu koI pUche tyAre kahI de ke Aje dazeka bALakono janma thayo che. A kathanamAM bALakono janma thayo eTalo aMza satya hovAthI ArAdhanI che, paraMtu saMkhyA khoTI che. pAMca bALakono janma thayo che, dazano nahIM eTale aMze asatya hovAthI virAdhanI che. A rIte satya ane asatya baMne aMzothI mizrita bhASA mizramRSA che ane te ArAdhanI-virAdhanI bhASA kahevAya che. (4) asatyAmRSA - je bhASA A traNeya bhASAmAM samAviSTa na thaI zake athavA jemAM uparokta traNe bhASAnA ane ArAdhanI ke virAdhanI bhASAnA lakSaNo ghaTita thatAM na hoya, vyavahAramAM upayogI hoya, tevI bhASA asatyAmRSA che. AmaMtraNa mATe bolAvavA ke saMbodhana karavA athavA AjJA karavI hoya tyAre A bhASAno prayoga thAya che. neva ArahaLI-vanirALI-neva ArahaLa virALa-annAmosA je bhASA ArAdhanI, virAdhanI ke ArAdhanI-virAdhanI nahoya te bhASA asatyAmRSA(vyavahAra) bhASA kahevAya che. jema ke he mune ! pratikramaNa karo, IMDila bhUminuM pratilekhana karo Adi; tene vyavahAra bhASA kahe che. prajJApanI bhASAnA udAharaNo - | 3 aha bhaMte! gAo, miyA, pasU, pakkhI paNNavaNI NaM esA bhAsA?Na esA bhAsA mosA? Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramAM pada: bhASA | 137 / haMtA goyamA ! gAo, miyA, pasU, pakkhI paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosaa| bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! gAya, bhUga, pazu, pakSI sAranI bhASAzuM prApanI bhASA cha? zumA bhASA bhUSA nathI ? 612-1, gautama ! ||y, bhRga, pazu, pakSI, prAranI saMbodhanArI nAmoccAraNakArI bhASA (bolavI) prajJApanI bhASA che, A prakAre bhASA bolavI te mRSA nathI. | 4 aha bhaMte !jA ya itthivaU, jA ya pumavaU, jA yaNapuMsagavaU, paNNavaNI NaM esA bhAsA? Na esA bhAsA mosA? haMtA goyamA ! jA ya itthivaU, jA ya pumavaU, jA ya NapuMsagavaU, paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosA / bhAvArtha:- - bhagavana ! strIvayanavANI. papavayanavANI ane napaMsavayanavANI (strI liMgI, puruSaliMgI ane napuMsakaliMgI zabdovALI) bhASA zuM prajJApanI bhASA che? zuM te bhASA mRSA nathI? uttara- hA, gautama ! strIliMgI, puruSaliMgI ane napuMsakaliMgI zabdovALI bhASA prajJApanI bhASA che; te bhASA mRSA nathI. 5 aha bhaMte !jA ya ithiANamaNI. jA ya pamaANamaNI. jAyaNapaMsagaANamaNI paNNavaNI NaM esA bhAsA?Na esA bhAsA mosA? haMtA goyamA !jA yaitthiANamaNI,jA ya pumaANamaNI, jA yaNapuMsagaANamaNI paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosA / bhAvArtha:-pra-bhagavan ! sAThe strI mAzApanI, puruSamAzApanI, napuMsApanI cha,te bhASA zuM prajJApanI bhASA che? zuM te bhASA mRSA nathI? uttara- hA, gautama! strI AjJApanI, puruSa AjJApanI ane napuMsaka AjJApanI, bhASA prajJApanI bhASA che. te bhASA mRSA nathI. | 6 aha bhaMte ! jA ya itthIpaNNavaNI, jA ya pumapaNNavaNI, jA ya NapuMsagapaNNavaNI paNNavaNI NaM esA bhAsA?Na esA bhAsA mosA?haMtA goyamA !jA yaitthIpaNNavaNI,jA ya pumapaNNavaNI, jA yaNapuMsagapaNNavaNI paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! strI prajJApanI, puruSaprajJApanI ane napuMsakaprajJApanI bhASA che te bhASA zuM prajJApanI bhASA che? zuM te bhASA mRSA nathI? uttara-hA gautama! strI prajJApanI, puruSaprajJApanI ane napuMsaka prajJApanI bhASA, prajJApanI bhASA che, te bhASA mRSA nathI. | 7 aha bhaMte ! jA jAIi ithivaU, jAI pumavaU, jAIi NapuMsagavaU, paNNavaNI NaM esA bhAsA?Na esA bhAsA mosA? haMtA goyamA ! jAIi itthivaU, jAIi pumavaU, jAII NapuMsagavaU paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jAtirUpe strIliMgI, jAtirUpe puruSaliMgI ane jAtirUpe napuMsakaliMgI zabdavALI bhASA zuM prajJApanI bhASA che? zuM te mRSA bhASA nathI? uttara- hA, gautama! jAtirUpe strIliMgI, jAtirUpe puruSaliMgI ane jAtirUpe napuMsakaliMgI zabdovALI bhASA, prajJApanI bhASA che; te bhASA mRSA nathI. | 8 | aha bhaMte !jAIi ithiANamaNI jAII pumaANamaNI jAIi NapuMsagaANamaNI paNNavaNI NaM esA bhAsA ? Na esA bhAsA mosA ? haMtA goyamA ! jAII itthIANamaNI jAII Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra : bhAga-2 ' pumaANamaNI jAIi NapuMsagANamaNI paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! je bhASA jAtirUpe strI AjJApanI, jAtirUpe puruSa AjJApanI ane jAtirUpe napuMsaka AjJApanI bhASA, zuM prajJApanI bhASA che? zuM te bhASA mRSA nathI ? uttara- hA, gautama! bhASA jAtirUpe strI AjJApanI, jAtirUpe puruSa AjJApanI ane jAtirUpe napuMsaka AjJApanI che, te bhASA prajJApanI bhASA che, te bhASA mRSA nathI. 138 9 aha bhaMte ! jAIi itthipaNNavaNI, jAIi pumapaNNavaNI, jAIi NapuMsagapaNNavaNI, paNNavaNI NaM esA bhAsA ? Na esA bhAsA mosA ? haMtA goyamA ! jAIi itthipaNNavaNI, jAI pumapaNNavaNI jAIi NapuMsagapaNNavaNI paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jAtirUpe strI prajJApanI, jAtirUpe puruSa prajJApanI ane jAtirUpe napuMsaka prajJApanI bhASA zuM prajJApanI bhASA che ? zuM te bhASA mRSA nathI ? uttara- hA gautama ! jAtirUpe strI prajJApanI, jAtirUpe puruSa prajJApanI ane jAtirUpe napuMsaka prajJApanI bhASA, prajJApanI bhASA che; te bhASA mRSA nathI. vivecanaH prastuta sUtromAM udAharaNa sAthe vividha rIte prajJApanI bhASAonuM nirUpaNa che. prajJApanI bhASA :- jenAthI padArthanuM prajJApana-prarUpaNa ke pratipAdana karavAmAM Ave, tene prajJApanI bhASA kahe che. A bhASAne prarUpaNIya arthapratipAdinI paNa kahI zakAya. prajJApanI bhASAthI vastuno yathArtha bodha thato hovAthI te satya che, asatya nathI. (1) gAo miyA pannu... gAya, pazu, pakSI Adi jAtivAcaka zabdo vyAkaraNazAstranA niyamAnusAra puliMganA zabdo che. tema chatAM jAtivAcaka zabdo traNe liMgano bodha karAve che. jema ke kAgaDo, koyala ane koyalanuM baccuM, A traNe zabdo kramazaH puliMga, strIliMga ane napuMsakaliMganA zabda che, te traNe mATe pakSI zabdano prayoga thaI zake che. A rIte gAya, pazu, pakSI Adi jAtivAcaka zabdothI vastuno yathArtha bodha thAya che. tema ja A bhASA parapIDAkArI ke duSTa AzayavALI nathI, tethI te prajJApanI bhASA che. temaja te bhASA asatya nathI. (2) nA ya sthivA.. zALA, mALA vagere strIliMganA zabdomAM, ghaTa, paTa Adi puliMganA zabdomAM ane vana, jala Adi napuMsakaliMganA zabdomAM strI, puruSa ke napuMsakanA koIpaNa lakSaNo nathI, tema chatAM vyAkaraNazAstranA niyamAnusAra athavA guru paraMparA anusAra zabdonuM traNe liMgamAM vibhAjana thayeluM che ane A prakAranA vacana vyavahArathI vastuno yathArtha bodha thAya che, tethI te prajJApanI bhASA che. (3) nA 5 rUsthi ALavaLI... he sItA ! dharmanI ArAdhanA karo. A rIte strIne AjJA karanArI bhASA strI AjJApanI bhASA che. puruSane AjJA karanArI bhASA puruSa AjJApanI ane napuMsakane AjJA karanArI bhASA napuMsaka AjJApanI bhASA che ane te prajJApanI bhASA che. AjJApanI bhASA anusAra kadAca kArya niSpanna na paNa thAya, tema chatAM AjJApanI bhASA para pIDAkArI ke paralokano pratighAta karanArI na hovAthI te prajJApanI bhASA che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramuM pada: bhASA [ 139 ] (4) nA pichavaLI... yoni, caMcaLatA, asthiratA, mugdhatA ItyAdi strInA lakSaNo pragaTa karanArI bhASA strI prajJApanI bhASA che. puruSa cihna, kaThoratA, daDhatA vagere puruSanA lakSaNane pragaTa karanArI bhASA puruSa prajJApanI bhASA che. strI-puruSa baMnenA lakSaNonA sadbhAva ane abhAva yukta napuMsakanA lakSaNane pragaTa karanArI bhASA napuMsaka prajJApanI bhASA che. strI liMgavAcI sarva zabdomAM strInA lakSaNo hotA nathI paraMtu prastuta strI prajJApanI bhASA strInA lakSaNothI yukta che. A rIte strI vagerenA lakSaNonuM be prakAre kathana thAya che- (1) zAbdika vyavahArathI ane (2) zAstragata lakSaNothI. A baMne prakArathI kathita bhASA prajJApanI bhASA che. () vA gAri sthivA..jAtirUpe strIliMgavAcI zabdo, jema ke sattA. "sattA" zabdano prayoga astitva dharAvatI samasta vastu mATe thAya che. sattA zabda jAtivAcaka strIliMga zabda che. te ja rIte jagatamAM je je padArthono sadbhAva che tenA mATe "bhAva" zabdano prayoga thAya che. "bhAva" zabda jAtivAcaka puliMga zabda che. je je padArthomAM sAmAnya dharma che tenA mATe "sAmAnya' zabdano prayoga thAya che. vastumAM rahelA samAna pariNAmane sAmAnya dharma kahe che. pratyeka vastumAM sAmAnya ane vizeSa guNadharmo hoya ja che. sAmAnya' zabda jAtivAcaka napuMsakaliMga che. A rIte sattA, bhAva ane sAmAnya zabda jAtivAcaka strIliMga, puruSaliMga ane napuMsakaliMganA zabdo che. tenAthI samasta padArthono bodha thAya che, tethI te paNa prajJApanI bhASA che. (6) nA nAr3atti ApavaLI... samagra strI jAtine AjJA karanArI bhASA jAtirUpe strI AjJApanI bhASA che. jema ke strIo puruSane anusare che. te ja rIte jAtirUpe puruSa AjJApanI ane jAtirUpe napuMsaka AjJApanI bhASA paNa prajJApanI bhASA che. (7) nA gAtti paUAvaLI... eka sAthe samagra strI jAtinA svabhAvanuM pratipAdana karanArI bhASA jAtirUpe strI prajJApanI bhASA che. jema ke strIo svAbhAvika rIte tuccha daSTivALI, abhimAnI ane caMcaLa hoya che. te ja rIte samagra puruSa jAtinA ane napuMsaka jAtinA svabhAvanuM pratipAdana karanArI bhASA jAtirUpe puruSa prajJApanI ane napuMsaka prajJApanI bhASA che. temAM kadAca koIka strI ke puruSano svabhAva uparokta lakSaNa anusAra na paNa hoya; tema chatAM bahulatAnI apekSAe kathana hovAthI te prajJApanI bhASA che paraMtu te bhASA asatya nathI. A rIte koIpaNa liMga ke vacanamAM bolAyelI bhASAthI vastutattvano yathArtha bodha thato hoya ane te bhASA para pIDAkArI ke paraloka pratighAtinI na hoya, to te prajJApanI bhASA che paraMtu te bhASA asatya bhASA nathI. navajAta bALako ane pazu AdinI bhASA:10 aha bhaMte ! maMdakumArae vA maMdakumAriyA vA jANai buyamANe ahamese buyAmi ahamese buyAmIti ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM navajAta bALaka ke navajAta bAlikA bolavAnA samaye e pramANe jANe che ke huM bolI rahela chuM? uttara- he gautama ! avadhijJAnI ke jAtismaraNa jJAnI Adi viziSTa jJAnavALA saMjJI jIvo sivAya tema zakya nathI. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 140 / zrI pannavaNA sua: bhAga-2 11 aha bhaMte ! maMdakumAraNa vA maMdakumAriyA vA jANai AhAramAhAremANe ahamese AhAramAhAremi ahamese AhAramAhAremitti? goyamA !No iNaDhe samaDhe,NaNNatthasaNNiNo / bhAvArtha:--- bhagavana ! zunavata mAnavatAsi AhAra 42vAnA samaye se pramANe jANe che ke huM AhAra karuM chuM? uttara- he gautama! viziSTa jJAnavALA saMjJI jIvo sivAyanA bIjA jIvone tema zakya nathI. 12 aha bhaMte ! maMdakumArae vA maMdakumAriyA vA jANai ayaM me ammApiyaro, ayaM me ammApiyaro? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuM navajAta bALaka ke navajAta bAlikA e pramANe jANe che ke A mArA mAtA-pitA che? uttara- he gautama! viziSTa jJAnavALA saMjJI jIvo sivAya tema zakya nathI. 13 aha bhaMte / maMdakumArae vA maMdakumAriyA vA jANai ayaM me atirAule, ayaM me atirAule tti? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / bhAvArtha:-prazna-bhagavana ! nAnapAsikAmepramANe chAbhArA svAmInuM ghara che? uttara- he gautama! viziSTa jJAnavALA saMjJI (avadhijJAnAdi viziSTa manavALA) jIvo sivAya tema zakya nathI. 14 aha bhaMte / maMdakumArae vA maMdakumAriyA vA jANai ayaM me bhaTTidArae ayaM me bhaTTidArae tti? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! zunavAta mAnavatAsikAme prabhAecha saamaa| svAmIno putra che? uttara- he gautama! viziSTa jJAnavALA saMjJI jIvo sivAya tema zakya nathI. |15 aha bhaMte ! uTTe goNe khare ghoDae ae elae jANai buyamANe ahamese buyAmi ahamese buyAmi? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! zaM ha, gadheDA, ghoDA, ane gherAvage3 pazuozaM bolavAnA samaye e pramANe jANe che ke huM A bolI rahyo chuM, huM A bolI rahyo chuM? uttara- he gautama! viziSTa jJAnavALA saMjJI jIvo sivAya tema zakya nathI. |16 aha bhaMte ! uTTe jAvaelae jANai AhAremANe ahamese AhAremi ahamese AhAremi tti ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / bhAvArtha - pragna- he bhagavan! zuM UMTa thAva gheTA vagere pazuo AhAra karavAnA samaye e pramANe jANe che ke huM A AhAra karuM chuM? uttara-he gautama!viziSTa jJAnavALA saMzI jIvo sivAya tema zakya nathI. 17 aha bhaMte ! uTTe goNe khare ghoDae ae elae jANai ayaM me ammA-piyaro, ayaM me ammA-piyaro tti? goyamA / No iNaDhe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramAM pada: bhASA [ 141] bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! UMTa yAvata gheTA vagere pazuo zuM e pramANe jANe che ke A mArA mAtA-pitA che? uttara- he gautama! viziSTa jJAnavALA saMzI jIvo sivAya tema zakya nathI. |18 aha bhaMte ! uTTe jAva elae jANai ayaM me atirAule, ayaM me atirAule ? goyamA! No iNaTe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM UMTa thAva gheTA vagere e pramANe jANe che ke A mArA svAmInuM ghara che? uttara-he gautama! viziSTa jJAnavALA saMzI jIvo sivAya tema zakya nathI. 19 aha bhaMte ! uTTe jAvaelae jANai ayaM me bhaTTidArae, ayaM me bhaTTidArae ? goyamA! No iNaDhe samaDhe, NaNNattha saNNiNo / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuM UMTa yAvatu gheTA vagere pazuo zuM e pramANe jANe che ke A mArA svAmIno putra che? uttara-he gautama ! viziSTa jJAnavALA saMzI jIvo sivAya tema zakya nathI. vivecana : prastRta sUtromAM navajAta bALako tathA pazuonA jJAna ane samajaNa saMbaMdhI vicAraNA che. temAM pAMca sUtra navajAta kumAra-kumArikAothI saMbaMdhita che ane pAMca sUtra pazuothI saMbaMdhita che. maMmarama9mAriyA:- navajAta bALaka, navajAta bAlikA. maMpmAra: sattAno vArtA cattA suI rahenArA bALako arthAt paDakhuM pheravatA AvaDyuM na hoya, tevA nAnA janmelA bALako. temanuM jJAna paripakva na hovAthI temane ahIM maMda kahevAmAM AvyA che. bhASAdi paryAptithI paryAptA A navajAta bALako bolavAnI tathA khAvA-pIvAdinI kriyA kare, te samaye teo "huM boluM chuM, khAuM chuM. A mArA mAtA-pitA che" vagere jANI zakatA nathI. teo manaparyAptithI paryApyA che paraMtu temanuM manarUpI sAdhana vikasita na hovAthI teno kSayopazama maMda hoya che, tethI bolatA samaye huM boluM chuM, tema te jANatA-samajatA nathI. temAM je saMjJI jIvo che arthAt avadhijJAna, jAtismaraNa jJAna vagere viziSTa jJAnavALA che, tevA navajAta bALako bhASA bolatA samaye huM boluM chuM, A mArA mAtA-pitA" vagere che, tema jANe-samaje che. sAmAnya rIte saMjJI eTale "manavALA jIvo" tema artha thAya che paraMtu prastuta sUtramAM te artha svIkArya nathI. kAraNa ke navajAta bALako ane sUtrokta pazuo sarve ya manavALA-saMjJI to hoya ja che. tethI ahIM saMjJI eTale "saMjJI jIvone thatA avadhi, jAtismaraNa Adi viziSTa jJAna' te pramANeno artha svIkArya che. maMdakamArAdinI jema pazaomAM aparipakva manavALA UMTa, hAthI, baLada vagere bolavAnI kriyA samaye huM boluM chuM, khAuM chuM, A mArA mAtA-pitA ke mArA svAmI vagere che, tema jANatA nathI. sUtramAM UMTa, baLada vagere nAma ApyA che paNa ahIM bAlyavasthAvALA sarva pazuo grahaNa karavAnA che. paripakva pazao potAnA mAlika vagerene oLakhatA hoya, tevuM jovA maLe che. temaja avadhi Adi viziSTa jJAnavALA bAlyAvasthAvALA pazu paNa potAnI bhojanAdi kriyA, mAlika vagerene jANe che. ekavacana bahuvacana yukta bhASA:20 aha bhaMte ! maNusse mahise Ase hatthI sIhe vagghe vige dIvie acche taracche Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra : bhAga-2 parassare rAsabhe siyAle virAle suNae kolasuNae kokaMtie sasae cittae cillalae jeyAvaNNe tahappagArA savvA sA egavaU ? haMtA goyamA ! maNusse jAva cillala jeyAvaNe tahappagArA savvA sA egavaU / 142 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! manuSya, bheMsa, azva, hAthI, siMha, vAgha, varU, dIpaDo, rIMcha, tarakSa-eka jAtanA vAgha, geMDo, gadheDo, ziyALa, bilADo, kUtaro, zikArI kUtaro, lomaDI, sasaluM, citto ane cillalakavanya hiMsaka pazu, A ane AvA prakAranA je anya, jIva sUcaka zabdo che, zuM te badhA ekavacanavALA zabdo che ? uttara--hA, gautama ! manuSyathI laIne cillalaka sudhInA prANIo ane tevA prakAranA anya prANIo sUcaka zabdaprayoga ekavacanavALA hoya che. anya jeTalA paNa jIvo saMbaMdhI vacanaprayoga che, te badhA ekavacana che. [21 aha bhaMte ! maNussA jAva cillalagA je yAvaNNe tahappagArA savvA sA bahuvaU ? haMtA goyamA ! maNussA jAvacillalagA savvA sA bahuvaU / . bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! manuSyothI laIne cillalako ane tevA prakAranA je anya prANIvAcI zabdo che, zuM te badhA bahuvacanAnta zabdo che ? uttara- hA, gautama ! manuSyo yAvat cillalako ane anya paNa tevA prakAranA je prANI vAcaka zabdaprayoga che, te badhA bahuvacanAMta zabdo che. vivecana : prastuta sUtromAM bhASAprayogamAM prayukta ekavacana ane bahuvacananuM sApekSa kathana spaSTa karyuM che. jyAre bahusaMkhyaka vastuono ke jIvono saMgraharUpe ekavacanamAM prayoga karAya tyAre te anekanA bodha karAvanAra zabda paNa ekavacana rUpa hoya che. jema ke A senAmAM hAthI, ghoDA, ratha ane padAti che; A vanamAM siMha, vAgha, rIMcha, cittA Adi hiMsaka pazu phare che; vagere. bhASAprayogamAM ekavacanAMta pada che. jyAre bahusaMkhyaka vastuonI ke jIvonI bahu saMkhyAne pramukhatA ApIne te zabdono bahuvacanAMta prayoga karavAmAM Ave to te bahuvacana rUpa hoya che. jema ke A sArthamAM manuSyo ane vAhano che. saMkSepamAM manuSya, azva vagere zabdo bahusaMkhyaka jAtivAcaka che. temAM prayoga vizeSathI ekavacanano prayoga hoya to te bhASA daSTie ekavacana kahevAya ane bahuvacanano prayoga hoya to te bhASA daSTie bahuvacana kahevAya. traNe ya liMgamAM prayukta thatI bhASA : 22 aha bhaMte! maNussI mahisI balavA hatthiNiyA sIhI vagghI vigI dIviyA acchI taracchI parassarI rAsabhI siyAlI virAlI suNiyA kolasuNiyA kokaMtiyA sasiyA cittiyA cillaliyA jAyAvaNNA tahappagArA savvA sA itthivaU ? haMtA goyamA ! maNussI jAva cillaliyA jAyAvaNNA tahappagArA savvA sA itthivaU / bhAvArtha [ :- prazna- he bhagavan ! manuSyANI, bheMsa, ghoDI, hAthaNI, siMhaNa, vAghaNa, varU(strI), dIpaDI, rIMchaNa, eka prakAranI vAghaNa, geMDI, gadheDI, ziyAlaNI, bilADI, kUtarI, zikArI kUtarI, lomaDI, sasalI, cittA (strI), cillalikA ane A prakAranA anya strI jAtivAcI je zabdo che, te badhA zuM strIliMgI zabdo che? uttara- hA gautama! manuSyANI yAvat cillalikA ane anya A prakAranA je strI jAtivAcI zabdo che, te badhA zabdo strIliMgI zabdo che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramuM pada : bhASA | 143 23 aha bhaMte ! maNusse jAva cillalae jeyAvaNNe tahappagArA savvA sA pumavaU ? haMtA goyamA ! maNusse mahise Ase hatthI sIhe vagghe vige dIvie acche taracche parassare rAsabhe siyAle virAle suNae kolasuNae kokkaMtie sasae cittae cillalae jeyAvaNNe tahappagArA savvA sA pumavaU / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! manuSya yAvat cillalaka ane anya A prakAranA puruSa jAtivAcI je zabdo che, zuM te badhA puliMgI zabdo che? uttara- 1, gautama ! manuSya, pAs, azva, hAthI, siMha, vAgha, 13, hI4so, rIcha, me 2no vAgha, geDa, ziyANa, GiRLSo, zvAna, zirI zvAna, khaisI, sasaj, citto, yilsa ne mAvA prAranA anya jeTalA puruSa jAtivAcI zabdo che, te badhA pulliMga zabdo che. 24 aha bhaMte ! kasaM kasoyaM parimaMDalaM selaM thUbhaM jAlaM thAlaM tAraM rUvaM acchipavvaM kuMDaM paumaM duddhaM dahiyaM NavaNIyaM asaNaM sayaNaM bhavaNaM vimANaM chattaM cAmaraM bhiMgAraM aMgaNaM NiraMgaNaM AbharaNaM rayaNaM jeyAvaNNe tahappagArA savvaM taMNapuMsagavaU? haMtA goyamA ! kaMsaM jAva rayaNaM jeyAvaNNe tahappagArA savvaM taM NapuMsagavaU ? bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! su, sosa, paribha'Na, zai, stUpa, 01, sthANa, tA2,35, netra, parva (po2), hu~, 5, dUdha, ghaDI, bhAma, Asana, zayana, bhavana, vimAna, chatra, yAbhara, bhR||2, mAMganina, AbhUSaNa, ratna ane A prakAranA anya zabdo napuMsakaliMgavAcI zabdo che? uttara- hA, gautama! kAMsya thAvata ratna ane A prakAranA anya badhA zabdo napuMsaka liMgavAcI zabdo che. (ardhamAgadhI bhASA pramANe A badhA zabdo napuMsakaliMgavAcI che. gujarAtI bhASAmAM sUpa jevA keTalAka zabdo pulliMgavAcI che.) 25 aha bhaMte ! puDhavIti itthIvaU Autti pumavaU, dhaNNe ttiNapuMsagavaU, paNNavaNI Na esA bhAsA ?Na esA bhAsA mosA?hatA goyamA ! puDhavI ti itthivaU, Autti pumavaU, dhaNNe tti NapuMsagavaU paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na bhAsA mosA / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! pRthvI zastrIliMgI cha, pAe zapulliMgI cha bhane dhAnya' zabda napuMsakaliMgI zabda che, zuM A bhASA prajJApanI che? A bhASA mRSA nathI? uttara- hA gautama! pRthvI A zabda strIliMgI che. pANI zabda pUrliMgI che ane "dhAnya" zabda napuMsakaliMgI che. A bhASA prajJApanI che, A bhASA mRSA nathI. (A kathana ardhamAgadhI bhASAnI apekSAe che. gujarAtI bhASAnI apekSAe temAM mitatA 5||ch). 26 aha bhaMte ! puDhavIti itthIANamaNI Autti pumaANamaNI dhaNNeti NapuMsagANamaNI paNNavaNI NaM esA bhAsA?Na esA bhAsA mosA? haMtA goyamA ! puDhavIti itthiANamaNI, Au tti pumaANamaNI, dhaNNe tti NapuMsagaANamaNI, paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvI zabda strI AjJApanI bhASA che, pANI zabda rU5 bhASA puruSa Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 144 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 AjJApanI bhASA che ane dhAnya zabda rU5 bhASA napuMsaka AjJApanI bhASA che? zuM A bhASA prajJApanI che? A bhASA mRSA nathI? uttara- hA, gautama! "pRthvI" zabdarUpa bhASA strI AjJApanI bhASA che, pANI zabdarUpa bhASA puruSa AjJApanI bhASA che ane dhAnya zabdarUpa bhASA napuMsaka AjJApanI bhASA che ityAdi bhASA prajJApanI bhASA che, A bhASA mRSA nathI. 27 aha bhaMte ! puDhavIti itthipaNNavaNI, Au tti pumapaNNavaNI, dhaNNe tti NapuMsagapaNNavaNI ArAhaNI NaM esA bhAsA?Na esA bhAsA mosA? haMtA goyamA !puDhavIti itthi paNNavaNI, Au tti pumapaNNavaNI, dhaNNe tti NapuMsagapaNNavaNI; ArAhaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! "pRthvI' zabdarUpa bhASA strI prajJApanI bhASA che, pANI zabdarUpa bhASA puruSa prajJApanI bhASA che ane dhAnya zabdarUpa bhASA napuMsaka prajJApanI bhASA che, zuM A prakAranI bhASA ArAdhanI bhASA che? zuM A bhASA mRSA nathI ? uttara- hA, gautama! pRthvI rUpa bhASA strI prajJApanI bhASA che, apU rU5 bhASA puruSa prajJApanI bhASA che ane dhAnya rU5 bhASA napuMsaka prajJApanI bhASA che; A prakAranI bhASA ArAdhanI che, paraMtu A bhASA mRSA nathI. 28 iccevaM bhaMte ! itthivayaNaM vA pumavayaNaM vA NapuMsagavayaNaM vA vayamANe paNNavaNI NaM esA bhAsA?Na esA bhAsA mosA ? haMtA goyamA ! iccevaM itthivayaNaM vA pumavayaNaM vA NapuMsagavayaNaM vA vayamANe paNNavaNI NaM esA bhAsA / Na esA bhAsA mosA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! A pramANe strIvacana, puruSavacana ke napuMsakavacana(napuMsakaliMgI zabda) bolanAra vyakitanI bhASA zuM prajJApanI che? zuM te mRSAbhASA nathI? uttara-hA, gautama! strIvacana, puruSavacana athavA napuMsakavacana bolanAra vyakitanI A bhASA prajJApanI che, A bhASA mRSA nathI. vivecana : prastuta sUtromAM prajJApanI bhASAnA viSayamAM vacana, liMga, AjJApana, prajJApana AdinI apekSAe vicAraNA che. nirNayAtmaka vicAra karavAmAM AvyA che, temaja jAtivAcaka zabdomAM traNa liMgavAcI zabdovALI bhASAnuM pratipAdana che. bhASAprayogamAM kyAreka strI, puruSa ane napuMsakanA guNadharma anusAra strIvAcI, puruSavAcI ane napuMsakavAcI zabdono prayoga thAya che. kyAreka strI, puruSa ane napuMsakanA guNadharma na hoya topaNa vyAkaraNanI apekSAe te-te zabdo strIliMgavAcI, puruSaliMgavAcI ane napuMsakaliMgavAcI hoya che. koIpaNa liMgamAM prayukta bhASAthI vastuno bodha thAya che, tethI te bhASA prajJApanI bhASA che, te bhASA asatya nathI. puvati tthiAmaNI...5thvI zabda strIliMgI zabdache, 'apu-pANI zabda prAkRta bhASAmAM puliMgI zabda ane dhAnya zabda napuMsaka liMgI zabda che. koIpaNa liMgavAcI zabdothI AjJA karanArI bhASAthI Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramuM pada : bhASA [ 145 ] padArthano yathArtha bodha thaI jAya che jema ke pRthvI khodo, pANI lAvo, dhAnya laI jAo. A prakAranI bhASAthI padArthano yathArtha bodha thato hovAthI te prajJApanI bhASA che. puvati piUMvaLI. puthvI, apu ane dhAnya te traNa zabdo kramazaH strI, puruSa, napuMsaka A traNe liMgavAcI che. te bhASA paralokanI sAdhanAmAM bAdhaka na hovAthI ArAdhanI che, te asatya bhASA nathI. vitha... vyAkaraNazAstranA niyamAnusAra traNe liMganA zabdono prayoga karanAra vyakti prajJApanI bhASA ja bole che kAraNa ke loka vyavahAra te rIte ja thAya che. bhASAnuM svarUpaH29 bhAsA NaM bhaMte ! kimAdIyA, kiM pabhavA, kiM saMThiyA, kiM pajjavasiyA? goyamA ! bhAsA NaM jIvAdIyA sarIrapabhavA, vajjasaMThiyA, logaMtapajjavasiyA paNNattA / bhAsA kao ya pabhavai, kaihiM ca samaehiM bhAsatI bhaasN| bhAsA kaippagArA, kai vA bhAsA aNumayAo // sarIrappabhavA bhAsA, dohi ya samaehiM bhAsatI bhaasN| bhAsA cauppagArA, doNNi ya bhAsA aNumayAo // bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! bhASAnuM Adi(mULa) kAraNa zuM che? bhASAnuM utpatti sthAna zuM che? bhASAnuM saMsthAna kevuM che? bhASAno aMta kyAM thAya che? uttara-he gautama! bhASAnuM mULa kAraNa jIva che. tenuM utpatti sthAna zarIra che. bhASAnuM saMsthAna vaja jevuM che. lokanA aMte teno aMta thAya che. gAthArtha bhASA kayAMthI utpanna thAya che? bhASA keTalA samayamAM bolAya che? bhASAnA keTalA prakAra che ane keTalA prakAranI bhASA anumata-bolavA mATe mAnya che? bhASAnuM udbhavasthAna zarIra che. bhASA e samayamAM bolAya che. bhASAnA cAra prakAra che, temAMthI be prakAranI bhASA anumata che. vivecana : prastuta sUtromAM bhASA saMbaMdhI vividha viSayonuM nirUpaNa che. bhASAnuM mULa kAraNa - bhASAnuM mULabhUta kAraNa jIva che. jIvanA tathAvidha uccAraNAdinA prayatnathI ja bhASAnI utpatti thAya che. nirjIva padArthamAMthI bhASA utpanna thatI nathI. bhASAnuM utpatti sthAna :- bhASAnuM utpatti sthAna zarIra che. audArika, vaikriya ane AhAraka zarIrathI ja bhASAnI utpatti thAya che, A traNamAMthI koI eka zarIranA mAdhyamathI bhASA bolAya che. bhASAnuM utpatti sthAna zarIra hovAthI sazarIrI jIvone ja bhASA hoya che. bhASAnI saMsthAna :- bhASAno AkAra vaja samAna hoya che. (1) jIvanA viziSTa prayatna dvArA nIkaLelA bhASAnA pagalo saMpUrNa lokamAM vyApta thaI jAya che ane lokano AkAra vaja jevo che, tethI bhASAnuM saMsthAna vaja samAna kahyuM che. (2) bhASArUpe pariNata thaIne nisaraNa thatA pudgalo vaja AkAravALA hoya che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 146 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhASAna paryavasAna - bhASAno aMta lokAMte thAya che.alokamAM dharmAstikAya dravya na hovAthI bhASAnA pagalonI tyAM gati thatI nathI, tethI jyAM lokano aMta thAya che tyAM ja bhASAno aMta thAya che. bhASAno udbhava yoga:- sarIra pahavA- bhASA zarIrathI utpanna thAya che. vRttikAre tenuM spaSTIkaraNa karatA kahyuM che ke zarIra prahana zarIrayoga: paripradyAre zarIranA grahaNathI zarIrayoga eTale kAyayoganuM grahaNa thAya che. jIva kAyayogathI bhASAne yogya pugalo grahaNa karIne, tene bhASArUpe pariNamAvI pachI vacanayogathI teno tyAga kare che arthAt bhASAnuM uccAraNa kare che. jIva vacanayogathI bhASA bole che topaNa bhASAvargaNAne choDavA mATe tene zarIranuM ja (mukhAdinuM) AlaMbana hoya che bhASAno kALa :- jIva e samayamAM bhASA bole che, prathama samaye bhASA yogya pagalone grahaNa kare che ane bIjA samayamAM tene bhASArUpe pariNata karIne bole che. bhASAnA prakAra - bhASAnA cAra prakAra che - satya, asatya, mizra ane vyavahAra bhASA. anamata bhASA:- uparokta cAra prakAranI bhASAmAMthI sAdhaka jIvone satya ane vyavahAra, A be prakAranI bhASA bolavA yogya che. asatya ane mizra, A be bhASA bolavA yogya nathI, kAraNa ke te baMne bhASAo yathArtha vastu svarUpanuM pratipAdana karatI nathI, A baMne bhASAo mokSanI virodhinI che. bhASAnuM svarUpa:kama dvAra vigata 1 | bhASAnuM mULabhUta kAraNa | jIva che. utpatti sthAna audArika, vaikriya, AhAraka, A traNa sthala zarIra che. 3 | saMsthAna vaja jevuM che. aMta lokAMte - tIvra prayatna sAthe uccArita zabdo lokAMte pahoMce che. 5 | udbhava yoga kAyayogathI bhASA vargaNAne grahaNa kare che. | nisaraNa yoga vacanayogathI bhASApaNe pariNamana karIne choDe che. bhASaNa kAla be samaya. prathama samaye bhASA vargaNA-dravya grahaNa kare, bIjA samaye bhASA rUpe pariNamana karIne bhASA pudgalonuM niHsaraNa thAya che. bhASAnA prakAra 4- satya, asatya, mizra ane vyavahAra bhASA. 9 | anumata bhASA 2-satya ane vyavahAra. bhASA ane tenA bheda prabhedoH|30 kaivihA NaM bhaMte ! bhAsA paNNattA ? goyamA ! duvihA bhAsA paNNatA / taM jahApajjattiyA ya apajjattiyA ya / bhAvArtha - pragna- he bhagavan! bhASAnA keTalA prakAra che? uttarahe gautama! bhASAnA be prakAra che, te A pramANe che- paryAptikA bhASA. ane aparyAptikA bhASA. 8 | bhASAnA 15 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramuM pada: bhASA | 147 / |31 pajjattiyA NaM bhaMte ! bhAsA kaivihA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA / taM jahA- saccA ya mosA ya / bhAvArtha:-prazna-bhagavana ! paryAptikA bhASAnA 240 prAracha? 612- gautama! paryApti bhASAnA be prakAra che, te A pramANe che- satya ane mRSA. 32 saccA NaM bhaMte ! bhAsA pajjattiyA kaivihA paNNattA? goyamA !dasavihA pnnnnttaa| taM jahA-jaNavayasaccA,sammatasaccA,ThavaNAsaccA,NAmasaccA,rUvasaccA,paDuccasaccA, vavahArasaccA, bhAvasaccA,jogasaccA, ovammasaccA / jaNavaya sammata ThavaNA, NAme rUve paDuccasacce ya / vavahAra bhAva joge, dasame ovammasacce ya // bhAvArtha:- - bhagavana ! satyapAptiAbhASAnA 240 racha? 612-gautama! za 52 ,te prabhArI cha- (1) 4.56 satya, (2) saMmata satya, (3) sthApanA satya, (4) nAma satya, (5) 35 satya, (6) pratItya satya, (7) vyavahAra satya, (8) mAva satya, () yoga satya ane (10) aupabhya satya. [AthA] 4-56, saMmata, sthApanA, nAma,35, pratItya, vyavahAra, bhAva, yoga, au5bhya. A dasa prakAranI satya bhASA che. 33 mosA NaM bhaMte ! bhAsA pajjattiyA kaivihA paNNattA? goyamA !dasavihA paNNattA, taMjahA- kohaNissiyA, mANaNissiyA, mAyANissiyA, lobhaNissiyA, pejjaNissiyA, dosaNissiyA, hAsaNissiyA, bhayaNissiyA, akkhAiyANissiyA, uvaghAyaNissiyA / kohe mANe mAyA, lobhe pejje taheva dose ya / hAsa bhae akkhAiya, uvaghAiyaNissiyA dasamA // bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! bhRSA paryApti bhASAnA 240 2 cha ? tara- gautama! tena za prA2 che. te AprabhA cha- (1) ogha niHsRta, (2) mAnaniHsRta, (3) mAyA niHsRta, (4) somAniHsRta, (5)niHsRta (5) dveSaniHsRta, (7) hAsya niHsRta, (8) bhaya niHsRta, (4) NyAyiniHsRta mAne (10) GdhAta ni:sRta. gAthArtha- adha, mAna, mAyA, soma, rAga, dveSa, hAsya, bhaya, AdhyAyikA sanezabhI 6paghAta niHsRta, za prA2nI asatya bhASA. 34 apajjattiyA NaM bhaMte ! bhAsA kaivihA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- saccAmosA ya asaccamosA ya / bhAvArtha:-pra-bhagavana! aparyAptiA bhASAna 24002 cha ? 612- gautama! tenAle prakAra che, te A pramANe che- mizra bhASA ane vyavahAra bhASA. 35 saccAmosA NaM bhaMte ! bhAsA apajjattiyA kaivihA paNNattA? Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 148 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 goyamA !dasavihA paNNattA, taMjahA- uppaNNamissiyA, vigayamissiyA, uppaNNavigayamissiyA, jIvamissiyA, ajIvamissiyA, jIvAjIvamissiyA, aNaMtamissiyA, paritta missiyA, addhAmissiyA, addhaddhAmissiyA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! mizra aparyAptikA bhASAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! tenA daza prakAra che, te A pramANe che- (1) utpanna mizrita, (2) vigata mizrita, (3) utpanna-vigata mizrita, (4) jIva mizrita, (5) ajIva mizrita, (6) jIvAjIva mizrita (7) anaMta mizrita (8) paritta mizrita, (9) addhA mizrita ane (10) addhAddhA mizrita. 36 asaccAmosA NaM bhaMte ! bhAsA apajjattiyA kaivihA paNNattA ? goyamA ! duvAlasavihA paNNattA, taM jahA - AmaMtaNI ANamaNI, jAyaNI taha pucchaNI ya paNNavaNI / paccakkhANI bhAsA, bhAsA icchANulomA, ya // aNabhiggahiyA bhAsA, bhAsA ya abhiggahammi boddhavvA / saMsayakaraNI bhAsA, voyaDA avvoyaDA ceva // bhAvArtha-prazna- he bhagavan! vyavahAra aparyANikA bhASAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! tenA bAra prakAra che. te A pramANe che- gAthArtha- (1) AmaMtraNI, (2) AjJApanI, (3) yAcanI, (4) pRcchanI, (5) prajJApanI, (6) pratyAkhyAnI, (7) icchAnulomA bhASA, () anabhigRhitA bhASA, (9) abhigRhitA bhASA, (10) saMzayakaraNI bhASA, (11) vyAkRta bhASA ane (12) avyAkRta bhASA. vivecanaH prastuta sUtromAM paryAptikA ane aparyAptikA bhASAnA bheda-prabhedonuM nirUpaNa che. paryANikA bhASA :- je bhASA nizcitarUpe ane spaSTapaNe bodha karAvI zake che, te bhASA paryAptikA bhASA kahevAya che. satya bhASA ane asatya bhASA paryAptikA bhASA che. A be bhASAthI satya rUpe ke asatyarUpe padArthano cokkasa prakAre bodha thAya che. aparyAptikA bhASA- je bhASA satya-asatyathI mizrita rUpa hovAthI temaja satya-asatya baMnenA pratiSedha rUpa hovAthI padArthano cokkasa prakAre bodha karAvI zake nahIM, te aparyAptikA bhASA kahevAya che. mizra bhASA ane vyavahAra bhASA aparyAptikA bhASA che. satya-paryAptikA bhASAnA daza bhedaH(1) janapada satya :- janapada eTale deza. bhinna-bhinna deza, prAnta ke pradezomAM vastunA bodha mATe je bhASAno prayoga thato hoya te prasiddha thayelI bhASA janapada satya kahevAya che. jema ke koMkaNa dezamAM pANI mATe pinnazabda prayoga thAya che. pinnazabda prayogathI te dezanA lokone pANIno bodha cokkasapaNe thaI jAya che, tethI te janapada satya che. (2) saMmata satya :- saMmatta eTale mAnya. lokoe mAnya karelI bhASA, loka prasiddha bhASA "saMmatta satya" che. jema ke zevALa ane kamaLa baMne kIcaDamAM utpanna thAya che tema chatAM paMkaja zabdaprayoga kamaLa mATe ja prasiddha thayelo che, te saMmata satya che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM pada : bhASA (3) sthApanA satya :- sadeza, visadeza AkAravALI koI vastumAM anya vastunI sthApanA karIne, sthApita vastunA nAmathI oLakhavAmAM Ave, to te bhASA 'sthApanA satya' kahevAya che. sthApanA satyanA be prakAra che- sadbhAva sthApanA ane asadbhAva sthApanA. sadbhAva sthApanA jenI sthApanA karavI hoya, tenA jevo ja AkAra banAvIne sthApanA karavI. jema ke ghoDAnA AkAranuM ramakaDuM banAvI tene ghoDo kahevo, te sadbhAva sthApanA che. asadbhAva sthApanA-- jenI sthApanA karavI hoya, tenA AkAra AdinI apekSA rAkhyA vinA game temAM sthApanA karavI. jema ke koI pattharane siMdUra lagADI tene zItaLA mAtA kahevA, te asadbhAva sthApanA che. 149 (4) nAma satya- guNanI apekSA rAkhyA vinA je nAma mAtrathI satya hoya, tene nAma satya kahe che. jema ke mahAvIra svAmInA guNa na hovA chatAM mahAvIra nAmanI vyaktine mahAvIra nAmathI bolAvavI. (5) rUpa satya- veza joIne tadnurUpa zabdaprayoga karavo arthAt veza mAtrathI je satya hoya tene 'rUpa satya' kahe che. jema ke sAdhuno veza dhAraNa karanAra bahurUpIyAne sAdhu kahevuM. (6) pratItya satya- anyanI apekSAe satya hoya te pratItya satya che. jema ke anAmikA AMgaLIne TacalI AMgaLInI apekSAe lAMbI ane madhyama(bIjI) AMgaLInI apekSAe TUMkI kahevI. (7) vyavahAra satya- loka vyavahAramAM satya rUpe prasiddha hoya te vyavahAra satya che. jema ke 'naLa Avyo' vAstavika rIte naLa to te sthAnamAM che ja, naLamAM pANI Ave che; tema chatAM tathAprakAranA zabdaprayogathI loko naLamAM pANI AvavAno bodha prApta kare che, tethI te zabdaprayoga vyavahArathI satya che. gAma AvI gayuM, pahADa baLe che, vagere vyavahAra satyanAM udAharaNa che. (8) bhAva satya- bhAvathI eTale varNAdi athavA jJAnAdi guNomAMthI koI guNanI pradhAnatAthI kathana karavuM te bhAvasatya che. jema ke bagalAmAM pAMca varNa hovA chatAM zveta varNanI pradhAnatAthI bagalAne zveta kahevo. jJAnIonI sabhAmAM ekAda vyakti mUrkha hovA chatAM te sabhAne jJAnInI sabhA kahevI, te bhAva satya che. (9) yoga satya- yoga eTale saMbaMdha. vastunA yogathI(saMbaMdhathI) te vastunuM kathana karavuM, te yoga satya che. jema ke gujarAtamAM rahenArAne gujarAtI kahevAya, paraMtu te vyakti gujarAtanI bahAra game te kSetramAM hoya to paNa te gujarAtano vatanI hovAthI gujarAtI kahevo. daMDanA saMbaMdhI(daMDa dhAraNa karanArane) ThaMDI kahevo. (10) upamA satya- upamA ApIne kathana karavuM eTale upamAnI apekSAe je satya hoya te upamA satya che, jema ke A strInuM mukha caMdra jevuM che. strInA mukhamAM caMdra jevI saumyatA vagere guNonI samAnatA hovAthI caMdranI upamAthI tene 'caMdramukhI' kahevuM, siMha jevA zauryavALI vyaktine 'kaisarI' kahevuM. upamA satyanA cAra prakAra che. (1) satane sanI upamA. A putra tenA pitA jevo ja che. (2) satune asannI upamA nArakI, devatAnuM AyuSya, palyopama ane sAgaropama pramANa che. ahIM AyuSya sat che paraMtu tenA mATe vaparAyelI palyopama ke sAgaropamanI upamA asat che. (3) asane satnI upamA pIpaLa pAna kharaMtA, hasatI kUpaLiyA; ama vItI tuma vItaze, dhIrI bApuDIyA. ahIM pAna ane kUMpaLano saMvAda asat che, kAraNa ke vanaspatimAM tathAprakArano vArtAlApa thato nathI paraMtu je kathana che te sat che, (4) asatane asatunI upamA-- ghoDAnA zIMgaDA gadheDA jevA che, ahIM upamA ane upameya baMne asat che. paryAptikA mRSA bhASAnA daza prakAra :(1) krodha niHsRta - krodhanA AvezamAM bolAyelI bhASA krodha niHsRta asatya bhASA che. krodhI vyakti Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 viveka bhUlI jAya che, tethI krodhamAM satya ke asatya game te bhASAno prayoga thAya, te asatya ja gaNAya che; kAraNa ke temAM teno Azaya duSTa che. 150 = (2) mAna niHsRta :- abhimAnamAM bolAyelI bhASA mAna niHsRta asatya bhASA che. jema ke- potAnuM aizvarya pragaTa karavA koI abhimAnapUrvaka kahe ke "ame kAMI jevA tevA nathI, mArA dAdA paNa abajopati hatA'. ahaMkArathI bolAyelI bhASA asatya che. (3) mAyA niHsRta :- mAyA-kapaTapUrvaka bolAyelI bhASA mAyA niHsRta asatya bhASA che. jema kepotAnA vyApAramAM bhAga na paDe tevA bhAvathI kahevuM ke 'A vyApAramAM ghaNuM jokhama che.' (4) lobha niHsRta :- lobhathI bolAyelI bhASA lobha niHsRta asatya che. jema ke vastunA veMcANa mATe lobha buddhithI kahevuM ke mAro mAla so e so TakA sAro che.' (5) preya niHsRta H- rAgane vaza thaIne bolAyelI bhASA preya niHsRta asatya bhASA che. jema ke potAnI anurAgI vyaktine kahevuM ke "huM tamAro dAsa chuM". (6) dveSa niHsRtaH- dveSathI bolAyelI bhASA dveSa niHsRta asatyabhASA che, jema ke dveSa buddhithI tIrthaMkarAdi sat puruSonA avarNavAda bolavA. (7) hAsya niHsRta :- hAsyamAM bolAyelI bhASA hAsya niHsRta asatya bhASA che. jema ke koInI mazkarI karatAM asatya bhASaNa karavuM. (8) bhaya niHsRta :- DarathI bolAyelI bhASA bhaya niHsRta asatya bhASA che. : (9) AkhyAyikA niHsRta - kAlpanika kathAnakane satya kahevuM te AkhyAyikA niHsRta asatya bhASA che. kathA vArtA kahetAM atizayokti karatAM asatya kathana karavuM. (10) upaghAta niHsRta :- anya jIvono upaghAta thAya tevA AkSepAtmaka vacano bolavA jema ke tuM cora che. A daza prakAranA asatya bhASAnA svarUpane jotAM spaSTa thAya che ke kAyavaza bolAyelI bhASA athavA duSTa AzayathI bolAyelI bhASA satya hoya ke asatya, topaNa te asatya bhASA kahevAya che. aparcAptikA mizra bhASAnA daza prakAra H (1) utpanna mizrita H- utpattinA viSayamAM satya-asatya baMne bhASAnuM mizraNa karavuM, jema ke-- gAmamAM keTalAka bALakono janma thayo hoya. tenI cokkasa saMkhyAnuM jANapaNuM na hoya tema chatAM kahI devuM ke Aje daza bALakono janma thayo che. A kathanamAM bALakono janma thayo che teTalo aMza satya che paraMtu daza saMkhyAnuM kathana asatya che. A rIte satya-asatya baMne bhASAnuM mizraNa hovAthI tene mizra bhASA kahe che. te rIte daze prakAramAM samajavuM. (2) vigata mizrita :- mRtyunA viSayamAM satya-asatya bhASAnuM mizraNa karavuM, te vigata mizrita mizra bhASA che. jema ke mRtyu AMka khabara na hovA chatAM kahe ke Aje dasa mRtyu thayA. (3) utpanna-vigata mizrita- janma ane mRtyu baMnenI saMkhyAmAM ochA ke adhika kahevA. (4) jIva mizrita- zaMkhAdino Dhagalo hoya, jemAM jIvatA zaMkha ghaNA hoya ane marelA ochA hoya paNa Dhagalo joIne kahe ke A moTo jIvano Dhagalo che. te jIva mizrita bhASA che. e Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM pada : bhASA (5) ajIva mizrita - zaMkhanA DhagalAmAM marelA zaMkha ghaNA hoya ane jIvita alpa hoya, tene joIne kahe ke A moTo marelAno Dhagalo che. A bhASA ajIva mizrita bhASA che. 51 (6) jIvAjIva mizrita- zaMkhanA DhagalAmAM jIvita mRtakanI saMkhyA aniyata hovA chatAM nizcitarUpe kahI de ke A DhagalAmAM pacAsa mRtaka che ane pacAsa jIvita che. te DhagalAmAM jIvita ane mRtakanI vidyamAnatA satya che paNa saMkhyA nizcita kahevI mA che. (7) anaMta mizrita - mULA, gAjara Adi anaMtakAyanI sAthe koIka pratyeka vanaspati hoya tema chatAM kahe ke A badhA anaMtakAyika che jema ke pAna sahita mULo hoya to AkhAne anaMtakAyika kahe, (8) paritta(pratyeka) mizrita- pratyeka vanaspatikAyikanI sAthe thoDI anaMtakAyika vanaspati hoya to paNa kahe ke A badhI pratyeka vanaspatikAvika che. A paritta mizrita bhASA che. (9) ahvA mizrita- ahvA eTale kALa. ahIM ahvA zabdathI divasa ke rAtri artha grahaNa thAya che. te baMnenuM mizraNa karIne kahevuM te adrA mizrita bhASA che. jema ke- haju divasa zeSa hoya tyAre kahe ke rAta paDI gaI ane rAtri zeSa hovA chatAM kahe UTho sUryodaya thaI gayo. (10) ahvAhA mizrita-- ahvAhvA eTale divasa ke rAtrinA eka dezane te aMzomAM mizraNa karIne bolavuM te ahAhA mizrita bhASA che. jema ke- haju pahelo pahora cAlato hoya to koI utAvaLa karAvavAnI daSTie kahe ke jaldI cAla, madhyAhna thaI gayo. aparyAptikA vyavahAra bhASAnA bAra prakAra H (1) AmaMtraNI- he devadatta !, A prakAranI saMbodhana rUpa bhASA. (2) AjJApanI- A kArya karo, UbhA thAo, A prakAranI AjJAkArI bhASA. (3) yAcanI-- mane A vastu Apo, ame ahIM rahIe, A prakAranI yAcanAkArI bhASA. (4) pRcchanI- A zabdano artha zuM che ? A rIte pUchavA rUpa bhASA. (5) prajJApanI- ahiMsAnA pAlanathI nIrogI kAyA maLe che, A prakAranI upadezAtmaka bhASA. (6) pratyAkhyAnI- paccakkhANa karavA-karAvavA rUpa bhASA athavA mAMganArane nA pADavA rUpa bhASA. (7) icchAnulomA-- kAryAraMbha mATe koI pUche tyAre kahe- jevI tamArI icchA, A prakAranI bIjAne sukhaprada, anukULa, sanmAna sUcaka bhASA. (8) anabhigRhitA ghaNA kArya samaye koI pUche ke kayuM kArya karuM ? tyAre kahe ke je ThIka lAge te karo, A prakAranI anirNayAtmaka bhASA. (9) abhigRhitA-- ghaNA kArya samaye koI pUche ke kayuM kArya karuM ? tyAre kahe ke A kArya karo, A kArya na karo, A prakAranI nirNayAtmaka, nizcayAtmaka bhASA. (10) saMzayakAriNI-- saMdhava zabdanA ghoDo, mIThuM, vastra, puruSa vagere aneka artha thAya che. tenA prayogapUrvaka Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15ra | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 zeTha nokarane kahe ke seMghava Apo. tyAre nokarane saMzaya thAya ke A cAra vastumAMthI kaI vastu ApuM? A prakAranI saMzayakArI bhASA. (11) vyAkutA- A ghaDo che, A prakAranI spaSTa arthavALI bhASA. (12) avyAkRtA-ati gaMbhIra ane gUDha arthavALI bhASA. A bAra prakAranI vyavahAra bhASAmAM satya, asatya ke mizra, te traNe bhASAnA lakSaNo ghaTita thatAM nathI; te bhASA kevaLa vyavahAra pravartaka che, tethI vyavahAra bhASA kahevAya che. bhASAnA prakAra pAMkhikA bhASA aparyAptikA bhASA satyabhASA asatyabhASA mizra bhASA vyavahAra bhASA (10) (10) (10) (12) (1) janapada satya (1) krodha niHsRta asatya (1) utpanna mizrita (1) AmaMtraNI (2) saMmata satya | (2) mAna niHsRta asatya (ra) vigata mizrita (2) AjJApanI (3) sthApanA satya (3) mAyA niHsRta asatya (3) utpanna vigata mizrita (3) yAcanI (4) nAma satya (4) lobha niHsRta asatya (4) jIva mizrita (4) pRcchanI (5) rUpa satya (5) rAga niHsRta asatya (5) ajIva mizrita (5) prajJApanI (6) pratItya satya (6) dveSa niHsRta asatya (6) jIvAjIva mizrita (6) pratyAkhyAnI (7) vyavahAra satya (7) hAsyaniHsRta asatya (7) anaMta mizrita (7) icchAnulomA (8) bhAva satya (8) bhaya niHsRta asatya (8) paritta mizrita (8) anabhigRhitA (9) yoga satya (9) AkhyAyikA niHsRta asatya (9) addhA mizrita (9) abhigRhitA (10) upamA satya (10) upaghAta niHsRta asatya (10) addhAddhA mizrita (10) saMzayakaraNI (11) vyAkRtA (12) avyAkRtA bhASakaabhASaka jIvo:37 jIvA NaM bhaMte ! kiM bhAsagA abhAsagA? goyamA ! jIvA bhAsagA vi abhAsagA vi| se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- jIvA bhAsagA vi abhAsagA vi? goyamA ! jIvA duvihA paNNattA,taMjahA- saMsArasamAvaNNagA ya asaMsArasamAvaNNagA ya / tattha NaM je te asaMsArasamAvaNNagA te NaM siddhA / siddhA NaM abhAsagA / tattha NaM je te saMsArasamAvaNNagA te NaM duvihA paNNattA, taM jahA- selesipaDivaNNagA ya aselesipaDivaNNA ya / tatthaNaMjete selesipaDivaNNagA teNaM abhAsagA / tatthaNaMjete aselesi Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramuM pada : bhASA 153] paDivaNNagA te duvihA paNNattA, taM jahA- egidiyA ya aNegiMdiyA ya |ttth NaM je te egidiyA teNaM abhAsagA / tatthaNaMjete aNegiMdiyA teduvihA paNNattA, taMjahA- pajjattagA ya apajjattagA / tattha NaM je te apajjattagA te NaM abhAsagA / tattha NaM je te pajjattagA te NaM bhAsagA / se eeNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- jIvA bhAsagA vi abhAsagA vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIvo bhASaka che ke abhASaka? uttara- he gautama! jIvo bhASaka paNa che ane abhASaka paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke jIvo bhASaka paNa che, abhASaka paNa che? uttara- he gautama! jIvonA be prakAra che- saMsAra samApannaka ane asaMsAra samApannaka. temAMthI je asaMsAra samApannaka jIvo che, te siddha che ane te abhASaka che. je saMsAra samApatraka(saMsArI) jIvo che, tenA be prakAra che- zailezI pratipannaka ane azelezI pratipatraka. temAMthI je zailezI pratipannaka che, te abhASaka che ane je azailezI pratipannaka che, tenA be prakAra che- ekendriya ane anekendriya. temAMthI je ekendriya che te abhASaka che ane je anekendriya(trasa) che, tenA be prakAra che, yathA-paryApta ane aparyApta. temAM je aparyApta che te abhASaka che ane je paryApta che te bhASaka che. tethI he gautama! e pramANe kahevAya che ke jIvo bhASaka paNa che ane abhASaka paNa che. 38 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM bhAsagA abhAsagA ? goyamA ! NeraiyA bhAsagA vi abhAsagA vi / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-NeraiyA bhAsagA vi abhAsagA vi? ___ goyamA ! NeraiyA duvihA paNNattA, taM jahA- pajjattagA ya apajjattagA ya, tatthaNaM je te apajjattagA te NaM abhAsagA, tattha NaM je te pajjattagA teNaM bhAsagA, se eeNaDeNaM goyamA ! evaM vuccai-NeraiyA bhAsagA vi abhAsagA vi / evaM egidiyavajjANaM NiraMtaraM mALiyaLyuM bhAvArtha - prazna- he bhagavana! nairayiko bhASaka che ke abhASaka? uttara- he gautama! nairayiko bhASaka paNa che ane abhASaka paNa che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nairayiko bhASaka paNa che ane abhASaka paNa che? uttarahe gautama! nairayikonA be prakAra che. te A pramANe che- paryAptA ane aparyAptA. temAMthI je aparyApta che te abhASaka che ane je paryApyA che te bhASaka che. tethI he gautama! e pramANe kathana karyuM che ke nairayiko bhASaka paNa che ane abhASaka paNa che. A ja rIte ekendriyone choDIne niraMtara(beindriyathI laI vaimAnika devo paryaMtanA daMDakamAM) kahevuM joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM jIvomAM bhASaka-abhASakanuM nirUpaNa che. sayogI, paryAptA trasa jIvo ja bhASA bolI zake che. siddha jIvo azarIrI che ane zailezI pratipannaka jIvoe yogano virodha karyo che. tethI te jIvo bhASAka nathI. je jIvone eka sparzendriya ja hoya che te bhASA bolI zakatA nathI, tethI pAMca sthAvara jIvo abhASaka che ane zeSa 19 daMDakanA jIvomAM aparyApta jIvo abhASaka che ane paryApta jIvo bhASaka che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zailezI pratipatraka I abhASaka bhASaka-abhASaka jIvo jIvo saMsAra samApanna ekendriya I abhASaka asaMsAra samApanna(siddha) I abhASaka azailezI pratipannaka aparyAptA | abhASaka anekendriya traNa zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 paryAptA | bhASaka jIvomAM cAra prakAranI bhASA - 39 kai NaM bhaMte! bhAsajjAtA paNNattA ? goyamA ! cattAri bhAsajjAtA paNNattA / taM nA- savvamAM mAsakhkhAyuM, viphTa morsa, tattva sabbAmosa, ratnuM asa--Amosa II bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! bhASAjAtabhASAnA prakAra keTalA che? uttara- he gautama ! bhASAnA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) satya bhASA jAta, (2) mRSA bhASA jAta, (3) mizra bhASA jAta ane (4) vyavahAra bhASA jAta. 40 jIvA NaM bhaMte / kiM saccaM bhAsaM bhAsaMti ? mosaM bhAsaM bhAsaMti ? saccAmosaM bhAsaM bhAsaMti ? asaccAmosaM bhAsaM bhAsati / goyamA ! jIvA saccaM pi bhAsaM bhAsaMti, mosaM pi bhAsaM bhAti, saccAmosaM pi bhAsaM bhAsaMti, asaccAmosaM pi bhAsaM bhAsati / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIva zuM satya bhASA bole che, asatya bhASA bole che, mizra bhASA bole che ke vyavahAra bhASA bole che ? uttara- he gautama ! jIva satya bhASA paNa bole che, asatya bhASA paNa bole che, mizra bhASA paNa bole che ane vyavahAra bhASA paNa bole che. 41 NeraiyA NaM bhaMte / kiM saccaM bhAsaM bhAsaMti jAva kiM asaccAmosaM bhAsaM bhAsaMti Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM pada : bhASA ? goyamA ! NeraiyA NaM saccaM pi bhAsaM bhAsaMti jAva asaccAmosa pi bhAsaM bhAsati / e vaM asurakumArA jAva thaNiyakumArA / 155 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM nairayiko satya bhASA bole che, asatya bhASA bole che, mizra bole che ke vyavahAra bhASA bole che ? uttara- he gautama ! nairayiko satya bhASA paNa bole che, asatya bhASA paNa bole che, mizra bhASA paNa bole che ane vyavahAra bhASA paNa bole che. A ja rIte asurakumArothI stanitakumAro sudhI jANavuM joIe. 42 beiMdiya-teiMdiya- cauriMdiyA ya No saccaM, No mosaM, jo saccAmosaM bhAsaM bhAsaMti, asaccAmosa bhAsaM bhAsati / bhAvArtha :- beindriya, teindriya ane caurendriya jIvo satya, asatya ke mizra bhASA bolatA nathI, teo vyavahAra bhASA bole che. 43 paMceMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte! kiM saccaM bhAsaM bhAsati jAva asaccAmosaM bhAsaM bhAsaMti ? goyamA ! paMceMdiyatirikkhajoNiyA No saccaM bhAsaM bhAsaMti, No mosaM bhAsaM bhAsaMti, No saccAmosaM bhAsaM bhAsaMti, egaM asaccAmosaM bhAsaM bhAsaMti, NaNNattha sikkhApuvvagaM uttaraguNaladdhiM vA paDucca saccaM pi bhAsaM bhAsaMti, mosaM pi bhAsaM bhAsaMti, saccAmosaM pi bhAsaM bhAsaMti, asaccAmosaM pi bhAsaM bhAsaMti / bhAvArtha:- prazna-he bhagavan ! paMceMdriya tiryaMca jIvo zuM satyabhASA bole che? ke yAvat vyavahAra bhASA bole che ? uttara- he gautama ! paMceMdriya tiryaMca jIvo satyabhASA, asatya bhASA ane mizra bhASA bolatA nathI, teo mAtra vyavahAra bhASA bole che, paraMtu zikSApUrvaka athavA uttaraguNalabdhinI apekSAe (paMceMdriya tiryaMco) satyabhASA paNa bole che, asatya bhASA paNa bole che, mizra bhASA paNa bole che ane vyavahAra bhASA paNa bole che. 44 maNussA jAva vemANiyA ee jahA jIvA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- manuSyothI laIne vANavyaMtara, jayotiSI ane vaimAnika devo sudhInI bhASAnA viSayamAM aughika jIvonI samAna jANavuM joIe arthAt devo cAre prakAranI bhASA bole che. vivecanaH prastuta sUtromAM jIvomAM cAra prakAranI bhASAnuM nirUpaNa che. je jIvone indriya ane mananI paripakvatA hoya, samyag jJAna hoya arthAt dIrghakAlikI saMjJA hoya te jIvo ja zubhAzubha AzayathI pUrvAparanA saMbaMdhapUrvaka satya, asatya ke mizra bhASAno prayoga karI zake che. temaja vyavahAra bhASAno paNa upayoga karI zake che. je jIvone indriya ane mananI paripakvatA na hoya, samyajJAna na hoya, dIrghakAlikI saMjJA na hoya te jIvo pUrvAparano saMbaMdha karI zakatA na hovAthI satya, asatya ke mizra bhASAno prayoga karI zakatA nathI. te jIvone jIhendriya hovAthI eka mAtra vyavahAra bhASAnuM uccAraNa kare che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 traNa vikalendriya, asaMzI paMcendriya jIvo eka mAtra vyavahAra bhASA ja bole che. saMzI tiryaMca paMcendriya jIvo sAmAnya rIte vyavahAra bhASA ja bole che. jo te jIvone zikSita karavAmAM Ave athavA jAtismaraNajJAna Adi koI labdhi pragaTa thAya, to kSayopazamanI vizeSatAthI te jIvo satya Adi cAre prakAranI bhASA bolI zake che. manuSyo tathA bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devo cAre prakAranI bhASA bole che. saMsArI jIvomAM 4 prakAranI bhASA :- jIva 156 satyabhASA mRSA bhASA X X X ekendriya vikalendriya asaMjJI paMcendriya sAmAnya saMjJI tiryaMca paMcendriya X vizeSajJAnI kezikSita saMjJI tiryaMca paMce saMzI manuSya ane nArakI, devatA grahaNayogya bhASA dravyonI yogyatA : 45 jIve NaM bhaMte ! jAI davvAI bhAsattAe geNhati tAI kiM ThiyAI geNhai, aThiyAI menharU ? goyamA !niyArUM mehapha, go aDhiyArUM neharU | X mizra bhASA X X X vyavahAra bhASA X X bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jIva je dravyone bhASArUpe grahaNa kare che, te sthita(gamanakriyA rahita, acalAyamAna) dravyone grahaNa kare che ke asthita dravyone grahaNa kare che ? uttara- he gautama ! jIva sthita dravyone grahaNa kare che, asthita dravyone grahaNa karatA nathI. | 46 jAI bhaMte ! ThiyAI geNhai tAI kiM davvao geNhai, khettao geNhai, kAlao geNhai, bhAvo menharU ? goyamA !bbo vi mehapha, hettao vi menhara, jAto vi mehapha, bhAvao vi geNhai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jIva je sthita bhASA dravyone grahaNa kare che, te sthita bhASA dravyone dravyathI grahaNa kare che, kSetrathI grahaNa kare che, kAlathI grahaNa kare che ke bhAvathI grahaNa kare che ? uttara- he gautama ! te sthita bhASA dravyone dravyathI grahaNa kare che, kSetrathI paNa grahaNa kare che, kAlathI paNa grahaNa kare che ane bhAvathI paNa grahaNa kare che. 47 jAI bhaMte ! davvao geNhai tAiM kiM egapaesiyAI geNhai, dupaesiyAI geNhai jAva aNaMtapaesiyAiM geNhai ? goyamA ! No egapaesiyAI geNhai jAvaNo asaMkhejjapae siyAiM geNhai, aNaMtapaesiyAI geNhai / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIva je sthita bhASA dravyone dravyathI grahaNa kare che, te zuM eka pradezI dravyone grahaNa kare che, dvi pradezI dravyone grahaNa kare che yAvat anaMta pradezI dravyone grahaNa kare che ? uttara Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramAM pada: bhASA _. pa [ 157] he gautama! jIva eka pradezI dravyone yAvat asaMkhyAta pradeza dravyone grahaNa karatA nathI paraMtu anaMtapradezI dravyone grahaNa kare che. 48 jAI bhaMte ! khettao tAI kiM egapaesogADhAiM geNhai dupaesogADhAiM geNhai jAva asaMkhejjapaesogADhAI geNhai ? goyamA ! No egapaesogADhAI geNhai jAvaNo saMkhejja paesogADhAiM geNhai asaMkhejjapaesogADhAI geNhai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! jIva je sthita dravyone kSetrathI grahaNa kare che, te zuM eka pradezAvagADha dravyone grahaNa kare che, dvi pradezAvagADha dravyone grahaNa kare che yAvat asaMkhyAta pradezAvagADha dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! jIva eka pradezAvagADha dravyone yAvat saMkhyAta pradezAvagADha dravyone grahaNa karatA nathI paraMtu asaMkhyAta pradezAvagADha dravyone grahaNa kare che. 49 jAiM bhaMte ! kAlao geNhai, tAiM kiM egasamayaDhiIyAiM geNhai, dusamayaThiIyAI geNhai jAva asaMkhejjasamayaThiIyAI geNhai ? goyamA ! egasamayaThiIyAI pi geNhai, dusamayaThiIyAI pi geNhai, jAva asaMkhejjasamayaThiIyAI pigeNhai / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jIva je sthita bhASA dravyone kALathI grahaNa kare che, te zuM eka samayanI sthitivALA dravyone grahaNa kare che, e samayanI sthitivALA dravyone grahaNa kare che yAvat asaMkhyAta samayanI sthitivALA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te eka samayanI sthitivALA dravyone paNa grahaNa kare che, be samayanI sthitivALA dravyone paNa grahaNa kare che yAvata asaMkhyAta samayanI sthitivALA dravyone paNa grahaNa kare che. 50 jAiM bhaMte ! bhAvao geNhai tAI kiM vaNNamaMtAI geNhai, gaMdhamaMtAI geNhai, rasamaMtAI geNhai, phAsamaMtAI geNhai ? goyamA ! vaNNamaMtAI pigeNhai jAva phAsamaMtAI pigennhi| bhAvArtha - prazna - he bhagavan! jIva je sthita dravyone bhAvathI grahaNa kare che, te zuM varNavALA dravyone grahaNa kare che, gaMdhavALA dravyone grahaNa kare che, rasavALA dravyone grahaNa kare che ke sparzavALA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te varNavALA dravyone paNa grahaNa kare che, gaMdhavALA dravyone paNa grahaNa kare che thAvat sparzavALA dravyone paNa grahaNa kare che. 51 jAI bhaMte ! bhAvao vaNNamaMtAI geNhai, tAI kiM egavaNNAiM geNhai jAvapaMcavaNNAI geNhai? goyamA ! gahaNadavvAiM paDucca egavaNNAI pigeNhai jAvapaMcavaNNAI pigeNhai, savvaggahaNaM paDucca NiyamA paMcavaNNAI geNhai, taM jahA- kAlAI NIlAI lohiyAI hAliddAiM sukkilaaiN| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! jIva bhAvathI je varNavALA dravyone grahaNa kare te zuM eka varNavALA dravyone grahaNa kare che yAvata pAMca varNavALA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! grahaNa dravyonI apekSAe te eka varNavALA dravyone paNa grahaNa kare che yAvatu pAMca varNavALA dravyone paNa grahaNa kare che ane sarva grahaNanI apekSAe te niyamA pAMca varNavALA dravyone grahaNa kare che. jema ke- kALA, nIlA, lAla, pILA ane sapheda. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 158 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 52 jAI bhaMte ! vaNNao kAlAI geNhai, tAI kiM egaguNakAlAI geNhai jAva aNaMtaguNakAlAI geNhai ? goyamA ! egaguNakAlAI pi geNhai jAva aNaMtaguNakAlAI pi gennhi| evaM jAva sukkilAI pi| bhAvArtha-prazna- he bhagavan!jIva varNathI kALA varNavALA bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM eka guNa kALA bhASA dravyone grahaNa kare che yAvatu anaMta guNa kALA bhASA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te eka guNa kALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che yAvat anaMta guNa kALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che. A ja rIte zuklavarNa sudhI jANavuM joIe. 53 jAI bhaMte ! bhAvao gaMdhamaMtAI geNhai, tAI kiM egagaMdhAI geNhai dugaMdhAiM geNhai? goyamA ! gahaNadavvAiM paDucca egagaMdhAI pigeNhai dugaMdhAI pigeNhai, savvaggahaNaM paDucca NiyamA dugaMdhAiM gennhi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! jIva bhAvathI je gaMdhavALA bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM eka gaMdhavALA bhASA dravyone grahaNa kare che ke be gaMdhavALA bhASA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama ! grahaNa dravyonI apekSAe te eka gaMdhavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che tathA be gaMdhavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che ane sarva grahaNanI apekSAe niyamA be gaMdhavALA bhASA dravyone grahaNa kare che. 54 jAI gaMdhao subbhigaMdhAiM geNhai, tAI ki egaguNasubbhigaMdhAI geNhai jAva aNaMtaguNasubbhigaMdhAiM geNhai? goyamA ! egaguNasubbhigaMdhAI pigeNhai jAvaaNaMtaguNasubbhigaMdhAI pigeNhai / evaM dubbhigaMdhAI pigeNhai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva gaMdhathI sugaMdhavALA bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM eka guNa sugaMdhavALA bhASA dravyone grahaNa kare che yAvat anaMta guNa sugaMdhavALA bhASA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te eka guNa sugaMdhavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che yAvat anaMtaguNa sugaMdhavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che. A ja rIte te eka guNa durgadhavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che yAvat anaMta guNa durgadhavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che. 55 jAI bhaMte ! bhAvao rasamaMtAI geNhai, tAI ki egarasAI geNhai jAva kiM paMcarasAiM geNhai? goyamA ! gahaNadavvAiM paDucca egarasAI pigeNhai jAvapaMcarasAiMpi geNhai, savvagahaNaM paDucca NiyamA paMcarasAiM geNhai / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! jIva bhAvathI rasavALA bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM eka rasavALA bhASA dravyone grahaNa kare che yAvatu pAMca rasavALA bhASA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! grahaNa dravyonI apekSAe te eka rasavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che yAvatuM pAMca rasavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che ane sarva grahaNanI apekSAe niyamAM pAMca rasavALA bhASA dravyone grahaNa kare che. 56 jAI bhaMte ! rasao tittarasAiM geNhai, tAI ki egaguNatittarasAiM geNhai jAva aNaMtaguNatittarasAiM geNhai ? goyamA ! egaguNatittarasAiM pigeNhai jAva aNaMtaguNatittarasAiM pi geNhai / evaM jAva mahuro raso / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramAM pada: bhASA [ 159 ] bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! rasathI tIkhA rasavALA bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM ekaguNa tIkhArasavALA bhASA dravyone grahaNa kare che yAvatu anaMta guNa tIkhA rasavALA bhASA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te eka guNa tIkhA rasavALA bhASA dravyone grahaNa kare che vAva anaMta guNa tIkhA rasavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che. A ja rIte yAvat madhura rasa sudhI jANavuM joIe. 57 jAiM bhaMte ! bhAvato phAsamaMtAI geNhai, tAI kiM egaphAsAiM geNhai jAva aTThaphAsAI geNhai? goyamA !gahaNadavvAiM paDuccaNo egaphAsAiM geNhai, duphAsAiMgeNhai jAvacauphAsAI pigeNhai, No paMcaphAsAI geNhai jAvaNo aTThaphAsAI pigeNhai / savvaggahaNaM paDucca NiyamA cauphAsAiM geNhai, taMjahA-sIyaphAsAI geNhai, usiNaphAsAiM geNhai, NiddhaphAsAI geNhai, lukkhaphAsAiM gennhi|| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! jIva bhAvathI sparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM ekasparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che yAvat ATha sparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! grahaNa dravyonI apekSAe eka sparzavALA dravyone grahaNa karatA nathI, be sparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che yAvatu cAra sparzavALA dravyone grahaNa kare che, pAMca sparzavALA bhASA dravyone grahaNa karatA nathI thAvata ATha sparzavALA bhASA dravyone grahaNa karatA nathI. sarva grahaNanI apekSAe niyamathI cAra sparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che. te cAra sparzavALA dravya A pramANe chezIta sparzavALA dravyone grahaNa kare che, uSNa sparzavALA dravyone grahaNa kare che, snigdha sparzavALA dravyone grahaNa kare che ane rUkSa sparzavALA dravyone grahaNa kare che. 58 jAI bhaMte ! phAsao sIyAI geNhai tAI ki egaguNasIyAI geNhai jAva aNaMtaguNasIyAI geNhai ? goyamA ! egaguNasIyAI pigeNhai jAva aNaMtaguNasIyAiM pi geNhai / evaM usiNa-Niddha lukkhAI jAva aNaMtaguNalukkhAI pigeNhai / bhAvArtha -prazna - he bhagavan!jIva sparzathI zIta sparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM eka guNa zItasparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che yAvat anaMta guNa zIta sparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te ekaguNa zIta sparzavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che yAvata anaMta guNa zIta sparzavALA bhASA dravyone paNa grahaNa kare che. A ja rIte uSNa, snigdha ane rUkSa sparzavALA bhASA dravyonA grahaNanA viSayamAM jANavuM yAvat anaMta guNa rUkSa sparzavALA dravyone paNa grahaNa kare che. 59 jAI bhaMte ! jAva aNaMtaguNalukkhAI geNhai; tAI kiM puTThAI geNhai, apuTThAI geNhai? goyamA ! puTThAI geNhai, No apuTThAiM geNhai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva eka guNa kRSNavarNathI laIne rUkSa sparza sudhInA bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM spaSTa dravyone grahaNa kare che ke aspaSTa dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama ! te skRSTa bhASA dravyone grahaNa kare che, aspaSTa dravyone grahaNa karatA nathI. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 160 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 60 jAI bhaMte ! puTThAI geNhai, tAI kiM ogADhAI geNhai aNogADhAI geNhai ? goyamA ! ogADhAiM geNhai, No aNogADhAiM geNhai / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! jIva spaSTa bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM avagADha dravyone grahaNa kare che ke anavagADha dravyone grahaNa kare che? uttara-he gautama! te avagADha dravyone grahaNa kare che, anavagADha dravyone grahaNa karatA nathI. 61 jAI bhaMte ! ogADhAiM geNhai, tAI kiM aNaMtarogADhAiM geNhai, paraMparogADhAiM geNhai? goyamA ! aNaMtarogADhAiM geNhai, No paraMparogADhAI geNhai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva avagADha bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM anaMtarAvagADha dravyone grahaNa kare che ke paraMparAvagADha dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te anaMtarAvagADha dravyone grahaNa kare che, paraMparAvagADha dravyone grahaNa karatA nathI. 62 jAI bhaMte ! aNaMtarogADhAI geNhai tAI ki aNUI geNhai ? bAdarAI geNhai ? goyamA! aNUI pigeNhai, bAdarAI pigeNhai / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! jIva anaMtarAvagADha dravyone grahaNa kare che, te zuM aNurUpadravyone grahaNa kare che ke bAdararUpa dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te aNurUpa dravyone paNa grahaNa kare che ane bAdararUpa dravyone paNa grahaNa kare che. 63 jAiM bhaMte ! aNUiM pigeNhai, tAI ki uDDhe geNhai? ahe geNhai? tiriyaM geNhai? goyamA ! uDDe pigeNhai, ahe vi geNhai, tiriyaM pigeNhai / bhAvArtha- pragna- he bhagavana! jIva aNarUpa dravyone grahaNa kare che. te zuM Urdhva dizAmAM sthita, adho dizAmAM sthita ke tirachI dizAmAM sthita dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! jIva aNurUpa dravyone grahaNa kare che te Urdhva dizAmAM, adho dizA ane tirachI dizA, A traNe ya dizAmAM sthita dravyone grahaNa kare che. 64 jAI bhaMte ! urlDa pi geNhai, ahe vi geNhai, tiriyaM vi geNhai, tAI kiM AI geNhai? majjhe geNhai ? pajjavasANe geNhai ? goyamA ! AI pigeNhai, majjhe vi geNhai, pajjavasANe vi geNhai / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! Urdhva, adho ane tiryagudizAmAM sthita dravyone grahaNa kare che te zuM tene (bhASA uccAraNanA) prAraMbhamAM grahaNa kare che, madhyamAM grahaNa kare che ke aMtamAM grahaNa kare che? uttaragautama! tene AdimAM paNa grahaNa kare che, madhyamAM paNa grahaNa kare che ane aMtamAM paNa grahaNa kare che. |65 jAiM bhaMte ! AI pi geNhai majjhe vi geNhai pajjavasANe vi geNhai tAI kiM savisae geNhai? avisae geNhai ? goyamA ! savisae geNhai, No avisae geNhai / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! jIva AdimAM, madhyamAM ane aMtamAM bhASA dravyone grahaNa kare che, te zuM svaviSayaka (spaSTa, avagADha ane anaMtarAvagADha) dravyone grahaNa kare che ke aviSayaka dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama! te svaviSayaka dravyone grahaNa kare che, aviSayaka dravyone grahaNa karatA nathI. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramAM pada: bhASA [ 101 ] 66 jAiM bhaMte ! savisae geNhai, tAI kiM ANupuTvi geNhai ? aNANupuTvi geNhai ? goyamA ! ANupuTviM geNhai, No aNANupurdiva geNhai / / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! jIva svaviSayaka dravyone grahaNa kare che, te zuM tene anukrame grahaNa kare che athavA vyutkrame grahaNa kare che? uttara- he gautama! jIva te svagocara dravyone anukrame grahaNa kare che, vyutkrame grahaNa karatA nathI. 67 jAI bhaMte ! ANupurdiva geNhai, tAI kiM tidisi geNhai jAva chaddisi geNhai? goyamA ! NiyamA chaddisi geNhai / puTThogADha aNaMtaraM, aNU ya taha bAyare ya uDDamahe / / Adi visayANupuTvi, NiyamA taha chaddisiM ceva // 1 // bhAvArtha - pragna- he bhagavan! jIva je dravyone anukrame grahaNa kare che, zuM tene traNa dizAmAMthI grahaNa kare che ke yAvatu cha dizAothI grahaNa kare che? uttara- he gautama ! te jIva te dravyone niyamA cha dizAmAMthI grahaNa kare che. gAthArtha- saMkSepamAM- bhASA uccAraNa karavA mATe jIva sRSTa, avagADha, anaMtarAvagADha, aNa tathA bAdara, Urdhva, adho, tiryazloka Adi, svaviSayaka, AnupUrvIthI tathA niyama cha dizAmAMthI bhASA yogya dravyone grahaNa kare che. vivecana : prastuta sUtromAM jIva bhASA bolavAnA samaye je bhASA vargaNAnA pudgalone grahaNa kare che, te bhASA dravyonI yogyatAnuM vistRta varNana che. bhASA vargaNA- bhASA rUpe pariNata thaI zake tevA pudgala skaMdhone bhASA vargaNA kahevAmAM Ave che. vaktAne jyAre bhASAno prayoga karavo hoya tyAre te prathama bhASA vargaNAnA pugalone grahaNa kare che, tyAra pachI te pugalone bhASArUpe pariNata karIne bhASA bole che. grAhya bhASA vargaNAnA pagalonA svarUpane ahIM dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe tathA spAdi 14 bolonA mAdhyame spaSTa karyuM che. grAhya bhASA dravyonuM nirUpaNa - jIva sthita pulone ja grahaNa kare che, je dravya kaMpanayukta ke gamana kriyAyukta hoya, te bhASA dravya jIvane agrAhya che. dravyathI- eka pradezIthI asaMkhyAtapradezI DhaMdhane jIva grahaNa karato nathI, anaMtapradezI bhASA vargaNAnA skaMdhone ja grahaNa kare che. kSetrathI- eka pradezAvagADhathI saMkhyAta pradezAvagADha skaMdhane jIva grahaNa karato nathI. asaMkhyapradezAvagADha anaMta pradeza skaMdhane jIva grahaNa kare che. kAlathI- ekathI asaMkhyAta samayanI sthitivALA dravyone grahaNa kare che. bhAvathI varNa, gaMdha, rasa ane sparzayukta dravyone grahaNa kare che. ahIM varNAdinuM kathana grAhya pratyeka dravyanI apekSAe ane sarva dravyonI apekSAe, tema be prakAre che. gaLa vadhyA-grahaNa dravya. ekavAramAM bhASA dravyanA je skaMdhonuM grahaNa thAya, te pratyeka skaMdhonA varNAdinI vivakSAne grahaNa dravya kahevAmAM Ave che. A skaMdhomAM keTalAka skaMdha eka varNavALA, keTalAka skaMdha be varNavALA, keTalAka skaMdha traNa, keTalAka skaMdha cAra ane keTalAka skaMdha pAMca varNavALA hoya che. A rIte Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 jIva grahaNa dravyanI apekSAe eka, be, traNa, cAra ke pAMca varNavALA bhASA dravyone grahaNa kare che. savva phaLyuM- sarva grahaNa. ekavAramAM bhASA dravyanA je skaMdhonuM grahaNa thAya, te samasta skaMdhonA varNAdinuM samuccaya rUpe kathana karavAne sarva grahaNa kahevAmAM Ave che. sarva grahaNanI apekSAe arthAt samasta dravyonA samudAyanI apekSAe jIva pAMce ya varNavALA bhASA dravyone grahaNa kare che. te ja rIte grahaNa dravyanI apekSAe jIva eka ke be gaMdhavALA; eka, be, traNa, cAra ke pAMca rasavALA, be, traNa ke cAra sparzavALA pudgalone grahaNa kare che ane samasta dravyonA samudAyanI apekSAe be gaMdha, pAMca rasa ane cAra sparzavALA bhASA dravyone grahaNa kare che. bhASA dravya anaMtapradezI hovAthI temAM zIta, uSNa, snigdha ane rUkSa te cAra sparza ja hoya che. sUkSma skaMdha pratyeka varNa, gaMdha, rasa ke sparzamAM eka guNathI anaMtaguNanI taratamatA hoya che arthAt jIva eka guNathI anaMtaguNa kALA varNavALA pudgalo grahaNa kare che; A rIte pratyeka varNAdimAM jANavuM, spaSTa jIva Atma pradezone sparzelA bhASA dravyonA pudgalone grahaNa kare che, aspRSTane nahIM. avagADha- jIva pradezo jeTalA AkAza pradeza upara avagAhita-sthita hoya, teTalA AkAza pradeza avagADha kahevAya che arthAt zarIra pramANa kSetra avagADha kahI zakAya. jIva AtmAvagADha bhASA pudgalone grahaNa kare che. anAvagADha kSetramAM rahelA bhASA dravyo grahaNa thatAM nathI. anaMtarAvagADha- aMtara-vyavadhAna rahita. zarIra pramANa avagAha kSetramAMthI je Atmapradeza je AkAzapradeza upara che, te ja AkAza pradeza upara sthita bhASA dravyone grahaNa kare che. anya hAtha-pagAdi kSetramAM sthita bhASA dravyo arthAt paraMparAvagADha bhASA dravyo grahaNa thatAM nathI. athavA bhASA uccAraNa karanAra avayavonA avagADha dravyo anaMtarAvagADha kahevAya che, zeSa zarIrAvagADa dravyo paraMparAvagADha kahevAya che. aNu-bAdara- jIva anaMta pradezI bhASA skaMdhone grahaNa kare che. anaMtanA anaMta bheda che. temAM alpa saMkhyaka anaMta pradezI baMdha aNu kahevAya che ane vadhu saMkhyaka anaMta pradezI dha bAdara kahevAya che. jIva aNu ane bAdara baMne prakAranA anaMta pradezI bhASA dravyone grahaNa kare che. Urdhva, ardhA ane tirachI dizA-- jeTalA kSetramAM jIvanA grahaNa yogya bhASA dravyo avasthita che eTale ke zarIrastha jIva pradezothI avagAhita kSetranA upara, nIce ane tirachI traNe dizAmAMthI bhASA dravyone grahaNa kare che. Adi, madhyama, aMta-- bhASA bolavAno kALa asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta pramANa che. jIva tenA prAraMbhanA, madhyanA ane aMtanA traNe vibhAgamAM bhASA dravyone grahaNa kare che. sva viSaya- jIva bolavAnA samaye, spaSTa, avagADha ane anaMtarAvagADha bhASA vargaNA sva viSaya kahevAya che. spaSTa, avagADha ane anaMtarAvagADha AkAza pradeza upara sarvaprakAranI vargaNAo hoya che, bolavAnA samaye jIva bhASA vargaNAne (bhASA dravyone) ja grahaNa kare che. AnupUrvI- anaMtarAvagADha kSetramAM anaMta bhASA dravyo hoya che, tene jIva anukramathI grahaNa kare che. A kramapUrvakanA grahaNane AnupUrvI grahaNa kahe che. cha dizA- jIva cha dizAmAMthI avagADha kSetramAM AvelA bhASA dravyone grahaNa kare che. trasa jIvo ja bhASA bolI zake che. trasa jIvo trasa nADImAM ja hoya che, tethI teo cha dizAnA bhASA dravyone Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM pada : bhASA grahaNa kare che. lokAMte rahelA jIvone aloka AvI javAthI cha dizA prApta thatI nathI. trasa nADInI madhyamAM rahelA jIvone avazya cha dizA prApta thAya che. dravyAdinI apekSAe grAhya bhASA pudgalo : - kSetrathI dravyathI sthita | gatizIla saMkhyAta- | anaMta saMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta pradezI pradezAvagADha pradezAvagADha pradezI X pRSTAdi 14 bolathI yukta grAhya bhASA pudgalo 1. spaSTa aspRSTa 2 3 4. 2-6-5 X avagADha anaMtarAvagADha aNu Urdhva adho X anavagADha paraMparAvagADha bAdara tirthaMg -- 9.10.11 12 13 14 kALathI bhAvathI ekathI asaMkhyAta varNAdi 16 bola yukta samaya sthitika (5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 4 sparza) Adi sva viSaya anukrama ekathI pAMca dizA 163 madhya aMta para viSaya ananukrama X cha dizA bhASA dravyonI grahaNa ane nisarga paddhati : 68 jIve NaM bhaMte ! jAI davvAiM bhAsattAe geNhai tAiM kiM saMtaraM geNhai, NiraMtaraM geNhai ? goyamA ! saMtaraM pi geNhai NiraMtaraM pi geNhai / saMtaraM giNhamANe jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejjasamae aMtaraM kaTTu geNhai / NiraMtaraM giNhamANe jahaNeNaM do samae, ukkoseNaM asaMkhejjasamae aNusamayaM avirahiyaM NiraMtaraM geNhai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jIva je bhASA dravyone grahaNa kare che, tene zuM sAMtara grahaNa kare che ke niraMtara grahaNa kare che ? uttara- he gautama ! jIva te dravyone sAMtara paNa grahaNa kare che ane niraMtara paNa grahaNa kare che. sAMtara grahaNa kare, to jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samayanA AMtare grahaNa kare che ane niraMtara grahaNa kare, to jaghanya be samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samaya sudhI prati samaya viraha rahita niraMtara grahaNa kare che. 69 jIve NaM bhaMte ! jAI davvAI bhAsattAe gahiyAiM Nisira tAI kiM saMtaraM Nisira NiraMtaraM Nisirai ? goyamA ! saMtaraM Nisirai, No NiraMtaraM Nisirai / saMtaraM NisiramANe egeNaM samaeNaM gehai egeNaM samaeNaM Nisirai, eeNaM gahaNa NisiraNovAeNaM jahaNNeNaM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 164 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 dusamaiyaM ukkoseNaM asaMkhejjasamaiyaM aMtomuhuttayaM gahaNa-NisiraNaM karei / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! je dravyone jIva bhASArUpe grahaNa karIne choDe che, tene zuM sAMtara choDe che ke niraMtara choDe che? uttara- he gautama! jIva tene sAMtara choDe che, niraMtara choDato nathI. sAMtara choDe to te eka samayamAM bhASA dravyone grahaNa kare che ane eka samaye choDe che. e ja rIte grahaNa ane nisaraNa(bahAra kADhavAnA) prayatna vaDe jaghanya be samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta sudhI grahaNa ane nisaraNa kare che. vivecana : prastuta sUtramAM bhASA dravyane grahaNa karavA ane choDavAnI paddhatinuM nirUpaNa che. koIpaNa prANIne kAMIpaNa bolavuM hoya tyAre te bhASA dravyone grahaNa kare, bhASArUpe pariNamAve ane pachI te dravyone choDe che, tyAre ja bolAya che. svara, vyaMjanAdi eka-eka akSaranA uccAraNamAM asaMkhyAta samaya vyatIta thAya che. A asaMkhyAta samaya paryata jIva bhASA dravyone grahaNa kare che. temAM prathama samaye bhASA dravyonuM grahaNa thAya che, bIjA samaye te dravyone choDe che, bIjA samaye grahaNa karelA dravyone trIjA samaye choDe che, A rIte kramazaH grahaNa ane niHsaraNanI prakriyA cAle che. jyAre vaktAne bolavAnI icchA samApta thAya tyAre te bhASA dravyane grahaNa karato nathI, paraMtu pUrvanA samaye grahaNa karelA dravyanuM niHsaraNa mAtra kare che. A rIte prathama samaye bhASA dravyanuM grahaNa mAtra thAya, aMtima samaye niHsaraNa mAtra thAya ane madhyanA samayamAM grahaNa ane nisaraNa bane kriyA thatI rahe che. tenI sthApanA A pramANe che. bhASA dravyonuM grahaNa ane nisaraNa:1lo samaya bIjo samaya trIjo samaya cotho samaya saMkhyAmAM asaMkhyAtamo choDe | choDe |. choDe 60- 60 grahaNa grahaNa grahaNa | grahaNa grahaNa 0- samaya, 7- grahaNa, 1 choDavuM, sAMtara grahaNaH- jIva bhASA dravyane sAMtara(aMtara pADIne) grahaNa kare to jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samayanA aMtara pachI bhASA dravyone grahaNa kare che. bolavAmAM pravRtta jIvanI apekSAe jaghanya 1 samayanuM aMtara ghaTita thAya che. satata lAMbA samaya sudhI bolanAra vyaktine asaMkhyAta samayanA bhASA dravyanA grahaNa pachI, tenA grahaNa karavAmAM avazya aMtara paDe che. bhASakanA asaMkhyAta samaya sudhI prati samaya bhASA dravya grahaNa ane choDavAnA prayatna pachI, tenA aMtima samaye jIva bhASA dravyone grahaNa na kare, mAtra choDe ane tyArapachInA samaye bhASA dravyone grahaNa kare to jaghanya eka samayanuM aMtara thAya che ane 2,3,4 yAvat asaMkhyAta samaya pachI bhASA dravyane grahaNa kare to utkRSTa asaMkhyAta samayanuM aMtara thAya che. choDa kururukkum prurukkm 000000 050 asaMkhyAta samayanuM grahaNa aMtara 1 samayanuM grahaNa aMtara Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM pada : bhASA niraMtara grahaNa H- aMtara(vyavadhAna) vinA jIvaniraMtara bhASA dravyone grahaNa kare to jaghanya 2 samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta sudhI niraMtara bhASA dravyone grahaNa kare che. niraMtara grahaNane samajAvatA sUtrakAre aNusamAM virahiya ane khiratAM A traNa zabdono prayoga karyo che. anusamaya = prati samaya. bhASA prayoga mATe jIva asaMkhyAta samayamAM ekavAra nahIM paNa pratyeka samaye(prati samaya) bhASA dravyane grahaNa kare che, te sUcavavA samaye no prayoga che. asaMkhyAta samayanA prati samayanA grahaNa daramyAna (vacce) vyavadhAna-aMtara thatuM nathI, te sUcavavA 'avirahiya'no prayoga che, A rIte aMtara vinA prati samaye niraMtara bhASA dravyone vatA grahaNa kare che. 15 sAMtara nisarga :- nisarga eTale choDavA, mUkavA, tyAga karavo. grahaNa karelA bhASA dravyono nisarga sAMtara thAya che. jIva prathama samaye grahaNa karelA badhA ja bhASA dravyone bIjA samaye choDe che ane bIjA samaye grahaNa karelA sarva bhASA dravyone trIjA samaye choDe che. A rIte grahaNApekSayA samayAMtare(eka samayanA) aMtarathI nisarga kriyA thAya che. prati samaye bhASA dravyono nisarga thavA chatAM ahIM niraMtara nisarga na kahetA sAMtara nisarga kahevAnuM kAraNa e che ke nisarga grahaNapUrvaka ja saMbhave, agRhIta dravyono nisarga thato nathI ane prathama samaye, mAtra grahaNa che nisarga nathI mATe sAMtara nisarga thAya che, te prakAranuM kathana che. grahaNa-nisarga :- bhASA bolavA mATe bhASA dravyonuM grahaNa ane nisarga baMne Avazyaka che. grahaNanisargano kALa jaghanya 2 samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samaya che, pachI avazya aMtara paDe che. vaktA jayAre bolavAthI virAma pAme, tyAre bhASA dravyanA grahaNa-nisarganI kriyA pUrNa thAya che. miArUM nikhissaraphaH-- jIva je bhASA dravyone choDe che te bhASA dravyone bheda karIne arthAt TukaDA, cUrNAdi rUpe bhedIne choDe che athavA bheda karyA vinA paNa choDe che, te vaktAnA prayatna para AdhArita che. vaktAnA be prakAra che- tIvra prayatnavAna ane maMda prayatnavAna. je vaktA rogI, jarAgrasta ke anAdara bhAva yukta hoya, te maMda prayatnavAna hoya che ane tenA dvArA choDAyelA bhASA dravyo abhinna--sthULa khaMDarUpa ane avyakta hoya che. je vaktA nirogI, baLavAna ane AdarabhAvathI saMpanna hoya, te tIvra prayatnavAna che; te bhASA dravyone choDe tyAre tenA bhASA dravyo bhedAya jAya che, aneka skaMdharUpe bhedane pAme che. tIvra prayatnavAna vaktA dvArA choDAyelA bhASA dravyo bhedAyelA, sUkSma ane ghaNA hovAthI anya ghaNA dravyone vAsita kare che. te anya dravyone vAsita karatAM anaMta guNa vRddhine prApta thaine lokAMta sudhI pahoMce che ane saMpUrNa lokamAM vyApta thaI jAya che. maMda prayatnavAna vaktA dvArA choDAyelA bhASA dravyo lokAMta sudhI pahoMcI zakatA nathI. te asaMkhyAta avagAhanA vargaNA sudhI arthAt asaMkhyAta yojana sudhI jaIne bhedane pAme che. pachI saMkhyAtA yojana sudhI AgaLa jaIne nAza pAme che arthAt bhASA pariNAmane choDI de che. ochA vaLyAo :- avagAhanA vargaNA, eka eka bhASA dravyanuM AdhArabhUta kSetra asaMkhyAta pradezI che. te eka kSetra vibhAgane avagAhana kahe che. tevA avagAhana sthAnanA samUhane avagAhanA vargaNA kahe che. eka aMgula pramANa kSetramAM asaMkhyAta avagAhanA vargaNA hoya che. -- preyamA vanaMtiH bhedane prApta kare che. prastuta prasaMgamAM bhedano artha "pudgalanA pAMca prakArano bheda' nathI paraMtu anya pudgalone vAsita karavAnI zakti ochI thavI tene bheda kahyo che. maMda prayatnavAna vaktAnA zabdo abhinnapaNe nIkaLe che, tethI te loka vyApI banatA nathI asaMkhyAta yojana sudhI jaIne bhedane prApta thAya che arthAt te pudgalonI anya pudgalone vAsita karavAnI zakti ghaTI jAya che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 visanAti - vidhvaMza-nAza pAme che. anya pudagalone vAsita karavAnI zaktino pUrNa rUpe nAza thavo, taraMgita na thavuM, zabda vargaNA rUpe na rahevuM. maMda prayatnavAna vaktAnA zabdo asaMkhyAta yojana sudhI jAya, tyAre anya pugalone vAsita karavAnI tenI zakti ghaTI jAya ane tyAMthI saMkhyAta yojana sudhI jaIne tenI te anya pugalane vAsita karavAnI zakti saMpUrNatayA nAza pAme che. bhASA dravyanA grahaNa-niHsaraNanuM svarUpa - hAra | vigata 1 dravyathI anaMtapradezI DhaMdhane grahaNa kare 2 kSetrathI asaMkhyAta pradezAvagADha aMdhane grahaNa kare 3 kAlathI eka samayathI asaMkhyAta samayanI sthitivALA skaMdhane grahaNa kare 4 bhAvathI pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane cAra sparzI (zIta-uSNa, snigdha-rUkSa) ekathI anaMtaguNa yukta pudgala skaMdhane grahaNa kare 5 pRSTa Atmapradezo sAthe spaSTa-sparzelA skaMdhane grahaNa kare 6 avagADha AtmAnA eka kSetrAvagADha pudgala skaMdhane grahaNa kare 7 anaMtarAvagADha bhASaka zarIravayava sAthe anaMtarAvagADha thayelA pudgala skaMdhane grahaNa kare 8 aNu-bAdara alpapradezI aNurUpa skaMdhane ane bahupradezI bAdara skaMdhane grahaNa kare 9 Udhvadi dizA svakSetranI apekSAe AtmAvagADha Urdhva, adho ane tirachuM grahaNa kare 10 Adi madhya aMta samaya | aMtarmuhUrtanA grahaNa kAlamAM Adi, madhya ane aMta, sarva samaye grahaNa kare 11 svaviSaya bhUta potAnA prayojana yogya bhASA vargaNAnA pudgala skaMdhane grahaNa kare 12 AnupUrvI eka kSetrAvagADha pugalone kramazaH (anukrame) grahaNa kare 13 dizA dizAonI apekSA cha e dizAmAMthI grahaNa kare 14 sAntara-niraMtara grahaNa baMne prakAre grahaNa kare- sAMtara-jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyAta samayanA aMtare grahaNa kare niraMtara- jaghanya be samaya, utkRSTa asaMkhyAta samaya sudhI grahaNa kare prathama samaye kevaLa grahaNa, bIjA samaye pUrve grahaNa karelAnuM niHsaraNa ane navA pudgalonuM grahaNa, A rIte asaMkhyAta samaya sudhI grahaNa-niHsaraNa baMne thAya ane aMtima samaye kevaLa nisaraNa thAya 15 bhinna-abhinna choDelA pudgalo bhedAyelA ane abhedAyelA, baMne prakAre nIkaLe. tIvra prayatnavAna-bhinna-bhedAyelA pudgalo choDe, te sUkSma ane bahu hovAthI anya aneka dravyone vAsita karI lokata sudhI jAya. maMda prayatnavAna- abhinna-nahIM bhedAyelA yugalone choDe. te pudgalo saMkhyAta yojana sudhI jaIne nAza pAme che. bhASA dravya nisaraNa bheda:70 jIveNaM bhaMte ! jAI davvAI bhAsattAe gahiyAI Nisirai tAI kiM bhiNNAI Nisirai, Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramuM pada: bhASA [ 17 ] abhiNNAI Nisirai ? goyamA ! bhiNNAI pi Nisirai, abhiNNAI pi Nisirai / jAI bhiNNAI Nisirai tAI aNaMtaguNaparivaDDIe parivaDDamANAI parivaDDamANAI loyaMtaM phusaMti / jAi abhiNNAI Nisirai tAI asaMkhejjAo ogAhaNavaggaNAo gaMtA bheyamAvajjati, saMkhejjAI joyaNAI gaMtA viddhNsmaagcchNti| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! jIva bhASA rUpe grahaNa karelA je dravyone choDe che, te dravyone bhinnabhedAyelA choDe che ke abhinna-bhedAyA vinAnA choDe che? uttara- he gautama ! bhinna ane abhinna baMne prakAranA dravyone choDe che. jo bhinna dravyo choDe che, to te dravyo anaMtaguNa vRddhi pAmatAM-pAmatAM lokAMtano sparza kare che. jo abhinna dravyone choDe to te dravyo asaMkhyAta yojana sudhI jaIne bhedAya che ane pachI saMkhyAta yojana sudhI AgaLa jaIne nAza pAme che arthAt zabda pariNAmano tyAga kare che. vivecana : prastuta sUtramAM, je vaktA bhASA dravyone bhedIne(TukaDA karIne) choDe ane je vaktA bhASA dravyonuM bhedana karyA vinA cUla, asphaTa, akhaMDa rUpe choDe che, te baMnenI gati ane gaMtavya kSetranuM varNana che. bhASA dravyonuM bhedana thavAmAM ke na thavAmAM vaktAno prayatna AdhArabhUta bane che. vaktAnA be prakAra che- (1) maMda prayatnavAna ane (2) tIvra prayatnavAna. fmAruM zira :- tIvra prayatnavAna vaktA grahaNa karelA bhASA dravyone choDe tyAre te bhASA dravyo khaMDa-khaMDa thaIne vikherAya jAya che. te bhASA dravyo sUkSma, ghaNA ane sphaTa hoya che. A bhASA dravyo sUkSma hovAthI chae dizAmAM samazreNIe gamana kare che. A bhASA dravyo anya ghaNA dravyone vAsita karatAM-karatAM anaMta guNa vRddhine prApta thaIne cAra samayamAM lokone pahoMce che ane saMpUrNa lokamAM vyApta thaI jAya che. vaktAnI chae dizAnI samazreNImAM choDelA ane vAsita ema mizra bhASA dravyo hoya che jyAre vizreNImAM vAsita bhASA dravyo hoya che. mAThuM usira - maMda prayatnavAna vaktA bhASA dravyone choDe tyAre khaMDa-khaMDa na thavAthI temAM anya dravyone vAsita karavAnI zakti vadhatI nathI. A bhASA dravyo saMkhyAta yojananI asaMkhyAta avagAhanA vargaNA sudhI jaIne bhedAya che. vAvALAo - eka-eka bhASA dravyanA AdhArabhUta asaMkhyAta pradezI kSetranA vibhAgane avagAhana kahe che ane tenI vargaNA-samudAyane avagAhana vargaNA kahevAmAM Ave che. eka aMgula pramANa kSetramAM asaMkhyAta avagAhana vargaNA hoya che. A rIte gati vizeSathI thato bheda te bhASA dravyonA nAzanuM kAraNa bane che. asaMkhyAta avagAhana vargaNA sudhI pahoMcatA A bhASA dravyo bhedAya che ane tenI anya pudgalone vAsita karavAnI zakti kSINa thaI jAya che. te bhedAyelA bhASA dravyo saMkhyAta yojana sudhI jatAM teno vidhvaMsa thAya che arthAtu te pudgalo zabda pariNAmano tyAga kare che. pudgala bhedanA prakAra:71 tesiNaM bhaMte ! davvANaM kaivihe bhae paNNatte? goyamA ! paMcavihe bhae paNNatte / taM Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 jahA- khaMDAbhee, payarAbhee, cuNiyAbhee, aNutaDiyAbhee, ukkariyAbhee / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! pudgala dravyano bheda keTalA prakAre thAya che? uttara- he gautama ! pudgala dravyono bheda pAMca prakAre thAya che. te A pramANe che - (1) khaMDa bheda, (2) pratara bheda (3) cUrNikA bheda, (4) anukaTikA bheda ane (5) utkaTikA(utkarikA) bheda 72 se kiM taM khaMDAbhee ? jaNaM ayakhaMDANa vA, taukhaMDANa vA, taMbakhaMDANa vA, sIsagakhaMDANa vA rayayakhaMDANa vA, jAyarUvakhaMDANa vA, khaMDaeNa bhede bhavai / setakhaMDAbhee / bhAvArtha:- pragna- he bhagavan! khaMDa bhedanuM svarUpa kevuM che? uttara- he gautama ! jema lokhaMDanA TukaDA, jasatanA khaMDo, trAMbAnA TukaDA, sIsAnA TukaDA, cAMdInA TukaDA ke sonAnA TukaDA vagereno TukaDA rUpe bheda thAya, tene khaMDa bheda kahe che. A khaMDa bhedanuM svarUpa che. 73 se kiM taM payarAbhee ? jaNNaM vaMsANa vA vettANa vA NalANa vA kayalithaMbhANa vA abbhapaDalANa vA payaraeNaM bhee bhavai / se taM payarAbhede / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! pratara bhedanuM svarUpa kevuM che? uttara- he gautama! je vAMsano, netarano, baruno, keLanA staMbhano ke abarakhanA paDano pratararUpe bheda thAya, tene pratara bheda kahe che 74 se kiM taM cuNNiyAbhee ? jaNNa tilacuNNANa vA muggacuNNANa vA mAsacuNNANa vA pippalicuNNANa vA miriyacuNNANa vA siMgaberacuNNANa vA cuNNiyAe bhee bhavai / se taM cunnnniyaabhee| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! cUrNikAbhedanuM svarUpa kevuM che? uttara- he gautama! jema talanuM cUrNa, magano loTa, aDadano loTa, pIparanuM cUrNa, marInuM cUrNa, Adunu cUrNa, ityAdi cUrNa ke bhUkArUpe bheda thAya, te cUrNikA bheda che. 75 se kiM taM aNutaDiyAbhee? jaNaM agaDANa vA talAgANa vA dahANa vA NaINa vA vAvINa vA pukkhariNINa vA dIhiyANa vA guMjAliyANa vA sarANa vA sarapaMtiyANa vA sarasarapaMtiyANa vA aNutaDiyAe bhee bhavai / se taM annutddiyaabhee| bhAvArtha :- prazna- anutaTikA bhedanuM svarUpa kevuM che? uttara- jema kUvAno, taLAvono, drahono, nadIono, vAvaDIono, puSkariNIo(goLAkAra vAvaDIo)no, dIdhiMkAono(lAMbI vAvaDIono), guMjAlikAo (vAMkIcUMkI vAvaDIo)no, sarovarono, paMkitabaddha sarovarono anutaTikArUpe(te pANI sUkAtAM jamInamAM tIrADorUpe) je bheda thAya te anutaTikA bheda che. 76 se kiM taMukkariyAbhede? jaNaMmUsagANa vA magUsANa vA tilasiMgANa vA muggasiMgANa vA mAsasiMgANa vA eraMDabIyANa vA phuDittA ukkariyAe bhee bhavai / setaM ukkariyAbhee / bhAvArtha - prazna- utkarikA bhedanuM svarUpa kevuM che? uttara- masUra, magaphaLI ke coLInI ziMga, talanI ziMga, maganI ziMga, aDadanI ziMga ke eraMDabIja phATe tyAre je bheda thAya che, te utkaTikA-utkarikA bheda che. A utkarikA bhedanuM svarUpa che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM pada : bhASA 77 eesi NaM bhaMte ! davvANaM khaMDAbheeNaM payarAbheeNaM cuNNiyAbheeNaM aNutaDiyAbhee NaM ukkAriyAbheeNa ya bhijjamANANaM kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA, visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovAiM davvAiM ukkariyA bheeNaM bhijjamANAiM, aNutaDiyAbheeNaM bhijjamANAiM aNaMtaguNAiM, cuNNiyAbheeNaM bhijjamANAiM anaMtaguNAI, payarAbheeNaM bhijjamANAiM anaMtaguNAI, khaMDAbheeNaM bhijjamANAiM anaMtaguNAI / 169 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! khaMDa bhedathI, pratara bhedathI, cUrNikA bhedathI, anuTikA bhedathI ane utkarikA bhedathI bhedAyelA pudgala dravyomAM koNa konAthI alpa, adhika, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA utkarikA bhedathI bhedAyelA dravyo che, tenAthI anutaTikA bhedathI bhedAyelA dravyo anaMtaguNA che, tenAthI cUrNikAbhedathI bhedAyelA dravyo anaMta guNA che, tenAthI pratara bhedathI bhedAyelA dravyo anaMtaguNA che, tenAthI khaMDa bhedathI bhedAyelA dravyo anaMta guNA adhika che. vivecana : prastuta sUtromAM pudgalanA pAMca prakAronuM nirUpaNa che. saMghAta ane bheda-bhegA thavuM ane chUTA paDavuM te pudgalano dharma che. pudgalanA bhedamAM pAMca cokkasa prakAranI vividhatA che. (1) khaMDa bheda - lokhaMDa, sonuM, cAMdI Adi dhAtuonA koIpaNa zastrathI TukaDA thavAnI jema TukaDA rUpa bheda thAya, tene khaMDa bheda kahe che. (2) pratara bheda :- pratara = paDa. abarakhanA paDa, keLanA staMbhanA paDanI jema paDarUpe bheda thAya tene pratara bheda kahe che. (3) cUrNikA bheda H- ghauM, jUvAra, bAjaro vage2e dhAnyanA loTa, sUMTha, marI vagerenA cUrNanI jema cUrNa rUpa bheda thAya, tene cUrNikA bheda kahe che. (4) anutaTikA bheda :- vividha prakAranA jalasthAnomAM pANI sUkAI jAya tyAre mATImAM je tirADa paDe, tenI jema je bheda thAya, tene anuTikA bheda kahe che. (5) utsarikA bheda :- maga, maTha Adi kaThoLanI ziMga athavA eraMDa bIja phATe, tenI jema je bheda thAya, tene utkarikA bheda kahe che. 19 daMDakanA jIvomAM grAhya bhASA dravya : 78 raie NaM bhaMte ! jAI davvAiM bhAsattAe geNhai tAI kiM ThiyAI geNhai ? aThiyAI geNhai ? goyamA ! evaM ceva jahA jIve vatavvayA bhaNiyA tahA Neraiyassavi jAva appAbahuyaM / evaM egiMdayavajjo daMDao jAva vemANiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! nairayika je dravyone bhASArUpe grahaNa kare che te sthita pudgalone grahaNa kare che ke asthita pudgalone grahaNa kare che ? uttara- he gautama ! (aughika) jIvanI samAna alpabahutva Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 170 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 sudhInI samagra vaktavyatA nairayikonA viSayomAM paNa jANavI joIe. A ja rIte ekendriyane choDIne zeSa vaimAnika sudhInA daMDaka kahevA joIe. 79 jIvA NaM bhaMte ! jAiM davvAI bhAsattAe geNhaMti tAI kiM ThiyAI geNhai ? aThiyAI geNhai ? goyamA ! evaM ceva puhutteNa vi NeyavvaM jAva vemANiyA / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! jIvo je dravyone bhASArUpe grahaNa kare che, te zuM sthita dravyone grahaNa kare che ke asthita dravyone grahaNa kare che? uttara- he gautama ! je rIte ekavacanathI kathana karyuM te ja rIte bahuvacanamAM paNa nairayikothI laIvaimAniko sudhI samajI levuM joIe. 80 jIve NaM bhaMte ! jAI davvAiM saccabhAsattAe geNhai tAI kiM ThiyAI geNhai ? aThiyAI geNhai? goyamA ! jahA ohiyadaMDao tahA eso vi / NavaraM-vigatediyA Na pucchijjati evaM mosabhAsAe vi saccAmosabhAsAe vi| bhAvArtha-prazna-he bhagavan! jIvo je dravyone satya bhASArUpe grahaNa kare che, zuM te sthitadravyone grahaNa kare che ke asthita dravyone? uttara-he gautama! jema audhika jIva viSayaka daMDaka(AlApaka) che, temaja A satya bhASA viSayaka daMDaka paNa kahevo joIe. vizeSatA e che ke ahIM vikalaiMdriyonA viSayamAM pRcchA na karavI ane te ja rIte mRSA bhASA tathA mizra bhASA dravyonA grahaNanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. 81 asaccAmosabhAsAe vi evaM ceva, NavaraM-asaccAmosabhAsAe vigaliMdiyA vi pucchijjati imeNaM abhilAveNaM vigalidie NaM bhaMte ! jAiM davvAiM asaccAmosabhAsattAe geNhai tAI kiM ThiyAI geNhai ? aThiyAI geNhai ? goyamA ! jahA ohiyadaMDao / evaM ee egattapuhatteNaM dasa daMDagA bhANiyavvA / bhAvArtha:- vyavahAra bhASA dravyonA grahaNanA viSayamAM paNa A ja rIte jANavuM joIe. vizeSatA e che ke temAM vikaseMdriyonI pRcchA paNa A pramANe karavI joIe prazna- he bhagavan! vikalaiMdriya jIva je dravyone vyavahAra bhASA rUpe grahaNa kare che, to zuM te sthita dravyone grahaNa kare che ke asthita dravyone grahaNa kare che? uttarahe gautama! audhikadaMDakanI samAna jANavuM. A rIte samuccaya bhASAnA ane satya vagere cAra bhASAnA tema pAMca ekavacananA ane pAMca bahuvacananA kula daza AlApaka kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM 19 daMDakanA eka ane aneka jIvomAM tema ja cAra prakAranI bhASA mATe grAhya bhASA dravyanI yogyatA saMbaMdhI atidezAtmaka nirUpaNa che. 24 daMDakanA jIvomAMthI pAMca sthAvara jIvone bhASA nathI, tethI tenuM kathana thatuM nathI. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramAM pada: bhASA 171 ] audhika eka jIvane grAhya bhASA dravyanI yogyatAnuM kathana sutramAM vistArathI che. teno eka AlApaka thAya che. zeSa nava AlApakonuM kathana tenI samAna jANavuM che. vizeSatA e che ke audhika bhASA saMbaMdhI eka ane aneka jIvanA baMne AlApakomAM 24 daMDakanuM kathana che. satya Adi traNa bhASAonA eka ane aneka jIvanA baMne AlApakomAM 16 daMDakanuM kathana che ane vyavahAra bhASAnA eka ane aneka jIvanA baMne AlApakomAM 19 daMDakanuM kathana che. A rIte sUtromAM traNa bhASAnA kathanamAM vikasendriya zabdathI ATha daMDaka(pAMca sthAvara + traNa vikalaiMdriyono niSedha che ane vyavahAra bhASAnA kathanamAM vikasendriya zabdathI kevala ekendriyano(pAMca daMDakano) ja niSedha che. sa phaMDAH - dasa AlApaka. te A pramANe che- (1) samuccaya bhASA saMbaMdhI ekavacanamAM samuccaya jIva ane 24 daMDakanA eka eka jIvanI grAhya bhASA dravyonI yogyatA mATe pRcchA (2-5) cAre bhASA mATe yathAyogya daMDakamAM bhASA dravyonI yogyatA mATe eka eka jIvanI pRcchA (6) samuccaya bhASA mATe aneka jIvonI apekSAe 24 daMDakamAM pRcchA (7-10) cAre bhASA mATe aneka jIvonI apekSAe yathAyogya daMDakamAM acchA. A rIte spaSTa thAya che ke sarva bhASaka jIvo bolavA samaye sthitAdi samAna vizeSatA- vALA bhASA dravyone grahaNa kare che. bhASA dravyone satya Adi rUpe grahaNa niHsaraNa:82 jIve NaM bhaMte ! jAiM davvAiM saccabhAsattAe geNhai tAI kiM saccabhAsattAe Nisirai? mosabhAsattAe Nisirai? saccAmosabhAsattAe Nisirai? asaccAmosabhAsattAe Nisirai? goyamA ! saccabhAsattAe Nisirai, No mosabhAsattAe Nisirai, No saccAmosabhAsattAe Nisirai, No asaccAmosabhAsattAe Nisirai / evaM e gidiyavigaliMdiyavajjo daMDao jAva vemANie / evaM puhutteNa vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIva je dravyone satya bhASA rUpe grahaNa kare che, tene zuM te satya bhASArUpe ja choDe che, asatya bhASArUpe choDe che, mizra bhASArUpe choDe che ke vyavahAra bhASA rUpe choDe che? uttara- he gautama ! satya bhASA rUpe gRhIta dravyone satyabhASA rUpe choDe che. te asatya bhASA rUpe, mizra bhASArUpe ke vyavahAra bhASArUpe choDatA nathI. A ja rIte yAvata ekendriya ane vikalaiMdriyane choDI vaimAnika sudhI ekavacanano daMDaka-AlApaka kahevo joIe tathA te ja rIte bahuvacanano AlApaka paNa kahevo joIe. 83 jIve NaM bhaMte ! jAI davvAiM mosabhAsattAe geNhai tAI kiM saccabhAsattAe Nisirai? mosabhAsattAe Nisirai ? saccAmosabhAsattAe Nisirai ? asaccAmosabhAsattAe Nisirai? goyamA !No saccabhAsattAeNisirai, mosabhAsattAeNissirai, No saccAmosabhAsattAe Nisirai, No asaccAmosabhAsattAe Nisirai / evaM saccAmosabhAsattAe vi| bhAvArtha - prazna - he bhagavan! jIva je dravyone asatyabhASA rUpe grahaNa kare che, zuM tene satya bhASA rUpe choDe che ke asatya bhASA rUpe choDe che, ke mizra bhASA rUpe choDe che ke vyavahAra bhASA rUpe choDe che? uttara-gautama !mRSA bhASArUpe gRhIta dravyone satya bhASArUpe nahIM paraMtu asatya bhASA rUpe ja Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 choDe che. mizra bhASA rUpe ke vyavahAra bhASA rUpe paNa choDatA nathI. A ja rIte mizra bhASA rUpe gRhIta dravyonA viSayamAM paNa samajavuM joIe. 84 asaccAmosabhAsattAe vi evaM ceva / NavaraM asaccAmosabhAsattAe vigaliMdiyA taheva pucchijjati / jAe ceva geNhai tAe ceva Nisirai / evaM ete egattapuhattiyA aTTha daMDagA bhANiyavvA / bhAvArthaH- A rIte vyavahAra bhASA rUpe gRhIta dravyonA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke vyavahAra bhASA rUpe gRhIta dravyonA viSayamAM vikalaeNndriyonI paNa pRcchA karavI. sarvatra je bhASA rUpe dravyo grahaNa kare che te ja bhASArUpe te dravyono tyAga kare che, tema kathana karavuM. A rIte ekavacana ane bahuvacanathI cAre bhASAnA ATha AlApaka kahevA joIe. vivecana : prastuta sUtromAM je bhASA rUpedravyonuM grahaNa te ja bhASA rUpe te dravyonuMnissaraNa" A siddhAMtanuM nirUpaNa che. bhASA vargaNAmAM koIpaNa prakArano taphAvata hoto nathI. vaktA je AzayathI bhASA dravyane grahaNa kare che, te ja rUpe tenuM pariNamana thAya ane te ja rUpe tene choDe che. A rIte satya, asatya, mizra ane vyavahAra bhASAnuM vibhAjana vaktAnA Azaya para AdhArita che. satya bhASA rUpe grahaNa karelA bhASA dravyone satya bhASArUpe ja choDe che, temAM koI parivartana thatuM nathI. te ja rIte asatya, mizra ane vyavahAra bhASA rUpe grahaNa karelA bhASA dravyane kramazaH te te rUpe ja choDe che. A rIte pAMca sthAvarane choDIne zeSa jIvomAM ekavacana ane bahuvacananI apekSAe kathana che. tenA kula daza AlApaka thAya che. vikalendriyane eka vyavahAra bhASA ja hoya che, tethI satya, asatya, mizrA bhASAmAM tenuM kathana karyuM nathI. patta puttivA ahiMDa - ekavacana ane bahuvacananA ATha AlApaka. bhASA dravyonI yogyatA mATenA pUrva sUtromAM dasa AlApaka kahyA che ane prastuta sUtromAM ATha AlApakanuM kathana che. kAraNa ke bhASA dravyonI yogyatAnA saMbaMdhamAM samuccaya bhASAno AlApaka thAya che. paraMtu satya Adi je bhASA rUpe dravyo grahaNa kare te ja rUpe choDavAnA kathanamAM samuccaya bhASAno AlApaka thato nathI, cAra bhASA rUpe je dravyo grahaNa kare tene te ja bhASA rUpe choDe che. A rIte cAra bhASA mATe eka-eka jIvanI pRcchAnA cAra AlApaka ane aneka jIvonI pRcchAnA cAra AlApaka maLIne kula ATha AlApaka thAya che. traNa bhASAnuM kathana 16 daMDakamAM ane vyavahAra bhASAnuM kathana 19 daMDakamAM thAya che. vacananA soLa prakAra:85 kaivihe NaM bhaMte ! vayaNe paNNatte ? goyamA ! solasavihe vayaNe paNNatte, taM jahAegavayaNe, duvayaNe, bahuvayaNe, itthivayaNe, pumavayaNe, NapuMsagavayaNe, ajjhatthavayaNe, uvaNIyavayaNe, avaNIyavayaNe, uvaNIyAvaNIyavayaNe, avaNIyauvaNIyavayaNe, tIyavayaNe, paDuppaNNavayaNe, aNAgayavayaNe, paccakkhavayaNe, parokkhavayaNe / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramAM pada: bhASA 173] bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vacananA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! vacananA soLa prakAra che, te A pramANe che- (1) ekavacana (2) dvivacana (3) bahuvacana (4) strIvacana (5) puruSavacana (6) napuMsakavacana (7) adhyAtmavacana (8) upanItavacana (9) apanI tavacana (10) upanItApanItavacana (11) apanItopanI tavacana (12) atItavacana. (13) pratyutpanna vacana (14) anAgata vacana (15) pratyakSavacana ane (16) parokSavacana. 86 icceyaM bhaMte ! egavayaNaM vA jAva parokkhavayaNaM vA vayamANe paNNavaNI NaM esA bhAsA? Na esA bhAsA mosA? haMtA goyamA ! icceyaM egavayaNaM vA jAvaparokkhavayaNaM vA vayamANe paNNavaNI NaM esA bhAsA, Na esA bhAsA mosA / bhAvArtha - pragna- he bhagavana! A pramANe ekavacanathI, parokSavacana sudhInA 16 prakAranA vacanane bolatA jIvanI bhASA zuM prajJApanI che? zuM te bhASA mRSA nathI ? uttara- hA, gautama ! A pramANe ekavacanathI laI parokSa vacana sudhI 16 prakAranA vacanane bolatA jIvanI bhASA prajJApanI che, te bhASA mRSA nathI. vivecanaH prastuta sUtromAM soLa prakAranA vacana tathA tenI satyatAnI prarUpaNA che. vacananA soLa prakAraH- (1) ekavacana- eka mATe vaparAto vacanaprayoga, eka sUcaka vibhakatyantapada, jemake-puruSa (ekapuruSa) (2) dvivacana- be mATe vaparAto vacana prayoga, be sUcaka vibhakatyanta pada, jema ke- puruSa (be puruSa) (3) bahuvacana- bethI vadhu mATe vaparAto vacana prayoga, traNAdi sUcaka vibhakatyantapada, jema ke puruSAra (ghaNA puruSo) saMskRta bhASAmAM dvivacana prayoga alaga che. gujarAtI bhASAmAM ekavacana-bahuvacana be ja prayoga che. (4) strI vacana- strIliMga vAcI zabda, jema ke strIne A strI che. (5) puruSavacana- puruSaliMgavAcI zabda, jemake- aye puHIYA puruSa che. (6) napuMsaka vacana-napuMsakaliMga vAcaka zabda, jemake-rUvaM zuMlaM A kuMDa che.(kuMDa zabda saMskRtamAM napuMsakaliMgI che, gujarAtImAM puliMgavAcI che). (7) adhyAtma vacanamanamAM kAMIka alaga vicArI vacanathI kaMIka alaga kahevA icche paraMtu acAnaka mukhamAMthI je vicAryuM hoya te ja bolAya jAya, haiyAnI vAta hoThe AvI jAya te. (8) upanItavacana- prazaMsA vAcaka zabda, jema ke- A strI atyaMta suzIla che. (9) a5nIta vacananiMdAtmaka vacana, jema ke- A kanyA kurUpA che. (10) upanItApanI vacana- pahelA prazaMsA karIne pachI niMdAtmaka zabda kahevA, jema ke- A suMdarI che paraMtu te duHzIlA che. (11) apanItopanIta vacanapahelA niMdA karIne pachI prazaMsA vAcaka zabda kahevA, jema ke- A kanyA jo ke kurUpA che, paraMtu te ati suzIla che. (12) atIta vacanabhUtakALadyotaka vacana, jema ke- arokaryuM hatuM. (13) pratyutpannavacanavartamAnakALa vAcaka vacana, jema ke pati kare che. (14) anAgata vacana- bhaviSyakALa vAcaka zabda, jemake variSyati karaze. 15) pratyakSavacana- sAme rahela vyakti ke vastu mATe kahevuM. jemake- A ghara che.(1) parokSavacana- sAme na hoya tevI vyakti ke vastu mATe kahevuM jemake te ahIMyA raheto hato. A soLa prakAranA vacana yathAvasthita vastu viSayaka che, te kAlpanika nathI, tethI jyAre koI A Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 174 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 vacanono samyagurUpe upayoga karIne bole che, tyAre tenI bhASA prajJApanI samajavI joIe. te bhASAthI cokkasa arthano bodha thAya che tethI te mRSA nathI. cAra bhASAonI apekSAe ArAdhaka-virAdhaka:87 kai NaM bhaMte ! bhAsajjAyA paNNattA? goyamA ! cattAri bhAsajjAyA paNNattA, taM jahA- saccamegaM bhAsajjAyaM, biiyaM mosaM bhAsajjAyaM, taiyaM saccAmosaM bhAsajjAyaM, cautthaM asaccAmosaM bhAsajjAyaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! bhASA jAta-bhASAnA prakAra keTalA che? uttara- he gautama! bhASAnA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) bhASAno pahelo prakAra che satya bhASA (2) bhASAno bIjo prakAra che asatya bhASA (3) bhASAno trIjo prakAra chamizra bhASA ane (4) bhASAno cotho prakAra che-vyavahAra bhASA. 88 icceyAI bhaMte ! cattAri bhAsajjAyAiM bhAsamANe kiM ArAhae, virAhae? goyamA ! icceyAiM cattAri bhAsajjAyAI AuttaM bhAsamANe ArAhae, No viraahe| teNa paraM asaMjae avirae apaDihaya-paccakkhAyapAvakamme saccaM vA mosaM vA saccAmosaM vA asaccAmosaM vA bhAsaM bhAsamANe No ArAhae, viraahe| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A cAra prakAranI bhASA bolato jIva ArAdhaka che ke virAdhaka? uttara-he gautama! A cAre ya prakAranI bhASAone upayogapUrvaka bolanAro ArAdhaka che, virAdhaka nathI. te sivAya upayoga rahita bolanAro je asaMyata, avirata, pApakarmanA pratighAta ane pratyAkhyAna na karanAra vyakti satya, asatya, mizra ane vyavahAra koIpaNa bhASA bolato ArAdhaka nathI, paraMtu virAdhaka che. vivecana : prastuta sUtramAM cAra prakAranI bhASA bolanAra vaktAnI ArAdhakatA-virAdhakatAnuM nirUpaNa che. sutrakAre ArAdhakatAnA AdhArabhUta Akarta zabdano prayoga karyo che, tethI spaSTa thAya che ke upayogapUrvaka, vivekapUrvaka, sAvadhAnIpUrvaka cAra prakAranI bhASA bolanAra saMyamI puruSa ArAdhaka che ane upayoga rahita bolanAra asaMyamI puruSa virAdhaka che, kAraNa ke upayoga rahita, viveka vinAnA AcaraNa virAdhakatA mUlaka hoya che. bhASakonuM alpabadutvaH89 eesiNaMte ! jIvANaM saccabhAsagANaM mosabhAsagANaM saccAmosabhAsagANaM asaccAmosabhAsagANaM abhAsagANa yakayare kayarehito appA vA bahuyA vA, tullA vA visesAhiyA vA? goyamA !savvatthovA jIvA saccAbhAsagA, saccAmosabhAsagA asaMkhejjaguNA,mosabhAsagA asaMkhejjaguNA, asaccAmosabhAsagA asaMkhejjaguNA, abhAsagA aNaMtaguNA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! A satya bhASaka, asatya bhASaka, mizra bhASaka ane vyavahAra bhASaka tathA abhASaka jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! sarvathI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | agiyAramuM pada: bhASA [ 175 ] thoDA satya bhASaka jIvo che, tenAthI mizra bhASaka jIvo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI asatya bhASaka jIvo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI vyavahAra bhASaka jIvo asaMkhyAtaguNA che ane tenAthI abhASaka jIvo anaMta guNA che. vivecana : prastuta sUtromAM cAra prakAranA bhASakonuM aputva che. (1) sarvathI thoDA satya bhASaka che. samyaka upayogapUrvaka, vastutattvanuM pratipAdana karavAnI buddhithI je bole che, te ja satya bhASaka che ane tevA jIvo bahuja ochA hoya che, (2) tenAthI mizra bhASA bolanArA asaMkhyAtaguNA che. lokamAM sAcuM-khoTuM bolanAro varga vadhu che (3) tenAthI asatya bhASaka asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke krodhAdine vazIbhUta thaIne bolanArA jIvo saMsAramAM ghaNA hoya che ane te mRSA bhASaka che. (4) tenAthI vyavahAra bhASaka asaMkhyAtaguNA adhika che, kAraNa ke beIndriyathI paMceMdriya sudhInA jIvo vyavahAra bhASaka hoya che. (5) tenAthI abhASaka anaMtaguNA che, kAraNa ke abhASakonI gaNanAmAM siddho tathA ekendriya jIvo Ave che ane te baMne jIvo anaMta che. II agiyAramuM pada saMpUrNa I Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 176] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bAramuM pada cheka che' rAka paikI paricaya che 2 kI . cheka che che : A padanuM nAma zarIra pada . temAM saMsArI jIvone prApta pAMca zarIranuM vistRta varNana che. saMsArI jIvo sazarIrI ja hoya che. siddha jIva azarIrI che. zarIra sAthe saMsArI jIvone ghaniSTha saMbaMdha che. anAdikAlIna bhavabhramaNamAM jIve potAnA sthAnAnusAra bhinna-bhinna prakAranA zarIra dhAraNa karIne choDyA che. sUkSma zarIra jIvanI sAthe bhavAMtaramAM jAya che ane pratyeka bhavamAM jIva nUtana skUla zarIra dhAraNa kare che. zarIra ke zarIrathI saMbaMdhita svajano ane zarIranI surakSA mATenA sAdhano tathA tenI Asakti ja jIvanA karmabaMdhanuM kAraNa che. te AsaktithI ja samasta saMsAranuM sarjana thayuM che. prastuta padamAM kramazaH pAMca prakAranA zarIra ane temAMthI 24 daMDakanA jIvone prApta thatAM zarIra, samuccaya rIte pAMca zarIranuM saMkhyA pramANa temaja 24 daMDakanA jIvoe grahaNa karelA baddha zarIra ane jIve choDelA mukta zarIronuM vistRta varNana che. zarIra- pratikSaNa vinAza bhAvane prApta thAya te zarIra che. te paugalika hovAthI jaDa-acetanamaya che, paraMtu caitanyamaya jIvanA saMyoge zvAsocchavAsa halana-calana vagere vividha kriyAo temAM thAya che. zarIranA pAMca prakAra cheaudArika zarIraH- (1) je zarIra udAra-sthUla pudgalonuM banyuM hoya te audArika zarIra. (2) je udAramokSanA prayojanabhUta chete audArika zarIra. (3) je udAra eTale avagAhanAnI apekSAe vizALa che te audArika zarIra che. vailiya zarIra H- je zarIra vividha rUpo banAvavAmAM samartha hoya te vaikriya zarIra che. te nArakI ane devone janmathI ja hoya che. manuSya ane tiryaMcone labdhithI prApta thAya che. AhAraka zarIra - cauda pUrvadhara munivara AhAraka labdhijanya uttama pulothI je zarIra banAve te AhAraka zarIra che. te zarIranI sahAyatAthI munirAja tIrthakaranA darzanAdi karavA jaI zake che, prazna pUchIne samAdhAna prApta karI zake che. tejasa zarIraH- tejomaya pudgalonuM baneluM hoya, je AhAra pAcananuM kArya kare che ane tejalabdhivaMta puruSa tenA dvArA tejolezyA mUke che. kArmaNa zarIra :- karmanA pudgalathI baneluM zarIra. karmonuM saMkalana-saMgraha rAkhanAra tathA sarva karmonuM saMcAlana karanAra. kArpaNa zarIra dvArA jIva karma pugalone grahaNa karIne karmarUpe pariNata kare che. A pAMca zarIramAM taijasa ane kArmaNa zarIra sukSma che. te anAdikAlathI jIvanI sAthe ja hoya che ane jIva siddha na thAya tyAM sudhI sAthe rahe che. dArika, vaikriya ane AhAraka, A traNa zarIra skUla che. jIva jyAre eka bhavanuM AyuSya pUrNa karI bIjA bhavamAM utpanna thavA mATe gati kare che tyAre tenI pAse taijasa-kAzmaNa zarIra hoya che. tyArapachI jyAM janma thAya te gati anusAra te jIva pUla zarIranuM nirmANa kare Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra pada: zarIra 177 ] che. manuSya ke tiryaMca gatimAM janma thAya to audArika zarIranuM ane deva ke naraka gatimAM janma thAya, to vaikriya zarIranuM nirmANa kare che. AhAraka zarIra, AhAraka labdhi dhAraka munirAjane ja hoya zake che. - 24 daMDakanA jIvomAM nArakI ane devanA kula cauda daMDakamAM vaikriya, taijasa ane kArmaNa, A traNa zarIra hoya che. pRthvI, pANI, agni, vanaspati, traNa vikasendriya, asaMjJI tiryaMca paMcendriya, saMmUrchAima manuSya ane yugalika manuSya-tiryaMcane audArika, taijasa ane kArmaNa, A traNa zarIra hoya che. vAyukAya ane saMjJI tiryaMca paMcendriyane audArika, vaikriya, taijasa ane kArmaNa, A cAra zarIra hoya che ane karmabhUminA garbhaja manuSyone pAMca zarIra hoya che. samuccaya rIte jIve grahaNa karelA baddha audArika zarIra ane baddhavaikriya zarIra asaMkhyAtA, AhAraka zarIra kadAcit hoya athavA na hoya, jo hoya to jaghanya eka, be, traNa, utkRSTa aneka hajAra hoya che. taijasa-kAzmaNa zarIra jIvonI saMkhyA pramANe anaMta hoya che. jIve choDelA mukta audArika Adi pAMce zarIra anaMta hoya che, kAraNa ke eka zarIra jIvathI alaga thAya tyAre tenA anaMta khaMDa thaIne lokamAM prasarI jAya che. A jIve pratyeka daMDakamAM janma dhAraNa karI zarIra banAvyA che ane samaya-maryAdA pUrNa thatAM te zarIra choDI dIdhA che. Ama anaMtakAlamAM jIve anaMta zarIra dhAraNa karIne choDyA che. tema chatAM choDelA te zarIra khaMDa asaMkhyakAla sudhI ja lokamAM rahe che tyArapachI pariNAmAMtarane prApta thAya che. A rIte jIvana pratyeka janmamAM navIna zarIranI prApti thAya che ane te chUTI jAya che. A jANI mokSArthI sAdhaka, zarIra pratye rAga bhAvane nyUna nyUnatama karatAM zarIrAsakti choDIne Atma bhAvomAM, saMyama tapamAM puruSArthazIla bane. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 - - bAramuM padaH zarIra VPP/PE/PP/PE/ zarIranA pAMca prakAra:| 1 kai NaM bhaMte ! sarIrA paNNattA? goyamA ! paMca sarIrA paNNattA, taM jahA- orAlie, veuvvie, AhArae, teyae, kammae / bhAvArtha - prazna- he bhagavana! zarIranA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! zarIranA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) audArika zarIra, (2) vaikriya zarIra, (3) AhAraka zarIra, (4) taijasa zarIra, (5) kArmaNa zarIra. vivecana : nIrti rUri zarIra: | je jIrNa-zIrNa thAya te zarIra. janmathI mRtyu paryata niraMtara jarjarita thAya, zIrNa thAya te zarIra kahevAya che. (1) audArika zarIra - audArika zabda-udAra zabdathI banyo che. udAra zabdanA cAra artha che- (1) udAra=pradhAna, (2) udAra=vizALa, vistRta, (3) udAra mAMsa, majjA, hADakA vagere (4) udAra-zUla. (1) je zarIra pradhAna hoya te audArika zarIra kahevAya che. tIrthakaro, gaNadharo Adi carama zarIrI jIvone A zarIra hoya che tathA audArika zarIra dvArA ja jIva mukti gamanamAM sahAyaka evI saMyama sAdhanA karI zake che, mATe anya zarIromAM te pradhAna che (2) audArika zarIranI avagAhanA anya zarIra karatAM vadhu moTI hoya che. vanaspatikAyika jIvonI apekSAe audArika zarIranI utkRSTa avagAhanA hajAra yojana che. vaikriya zarIranI avagAhanA 500 dhanuSyanI che, joke uttara vaikriya zarIranI avagAhanA lAkha yojananI che paNa te alpakALa mATe ja hoya che, bhava paryata rahetI nathI tethI tenI gaNanA na karatAM audArika zarIra ja anya zarIromAM vizALa hovAthI tene udAra-audArika zarIra kahe che. (3) mAMsa, hADakA, snAyu vagerethI baddha zarIra audArika zarIra kahevAya che. pAMca zarIramAMthI eka mAtra audArika zarIra ja mAMsa, majjA, lohI vagere sapta dhAtunuM baneluM hoya che. anya zarIramAM saptadhAtuo hotI nathI. (4) audArika zarIra vaikriyAdi zarIronI apekSAe udAra-sthUla pugalothI baneluM hovAthI te audArika zarIra kahevAya che. A zarIra manuSya ane tiryaMcone hoya che. (2) vaikiya zarIra - vividha, viziSTa kriyAo je zarIra dvArA thaI zake, nAnA-moTA, dazya-adazya Adi aneka rUpo je zarIra dvArA thaI zake te vaikriya kahevAya che. tenA be bheda che- (1) labdhi pratyayika (2) bhava pratyayika. (1) viziSTa labdhinA prayogathI je zarIra vaikriya pudgala dvArA banAvavAmAM Ave te labdhi pratyayika vaikriya zarIra kahevAya che. (2) deva-nArakIne je vaikriya zarIra bhavanA nimittathI ja prApta thAya che, te bhava pratyayika vaikriya zarIra kahevAya che. labdhipratyayika vaikriya zarIra manuSya ane tiryaMcane hoya che. bhavapratyayika vaikriya zarIra deva ane nArakIne hoya che. (3) AhAraka zarIra - cauda pUrvadhara muni viziSTa prayojana mATe potAnA yogabaLathI je zarIranuM Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramuM pada : zarIra nirmANa kare che, te AhAraka zarIra kahevAya che. AhAraka labdhi prApta munine jyAre koIpaNa jijJAsAnuM samAdhAna prApta karavAnuM hoya ane te samaye potAnA kSetramAM kevaLajJAnI bhagavaMta na hoya, anya kSetramAM hoya, jyAM audArika zarIrathI pahoMcI zakAya tema na hoya, tyAre muni labdhi vizeSathI ati vizuddha, sphaTika samAna nirmaLa eka hAthanuM zarIra banAvIne te zarIra dvArA te kSetramAM jaIne tIrthaMkara ke kevaLI bhagavAna pAsethI samAdhAna meLave che, te zarIra AhAraka zarIra kahevAya che. A zarIranuM nirmANa pramatta saMyata, chaThThA guNasthAnavartI muni kare che. 179 (4) taijasa zarIra H-- sthUla zarIranI dIpti ane prabhAnuM je kAraNa che te taijasa zarIra che. te sUkSma zarIra che. tejasa zarIra tejomaya hovAthI bhojanane pacAve che. tejanA vikArarUpa hovAthI te taijasa zarIra kahevAya che. te be prakAranuM che- (1) aniHsaraNAtmaka-- sthUla zarIranI sAthe rahIne je AhAranA pAcananuM kArya kare, te aniHsaraNAtmaka taijasa zarIra kahevAya che. te audArika, vaikriya, AhAraka zarIramAM teja, prabhA, kAMtinuM nimitta bane che. aniHsaraNAtmaka taijasa zarIra sarva saMsArI jIvane avazya hoya che. (2) niHsaraNAtmaka-- tejolabdhinA prayogathI thatuM tejasa zarIra niHsaraNAtmaka che. temAM je zubha che te subhikSa, zAMti, anugraha vagerenuM kAraNa bane che ane azubha che te durbhikSa azAMti, zApa vageremAM kAraNa bane che. A zarIra labdhi pratyayika che, te tejolabdhivAna tiryaMca, manuSya ane devone hoya che. (5) kArmaNa zarIra H- ATha prakAranA karma samudAyathI je niSpanna thAya che tathA audArika vagere zarIranuM je kAraNa che te kArpaNa zarIra kahevAya che. A zarIra paNa sarva saMsArI jIvone hoya che. A pAMce zarIromAM audArika zarIra svalpa pudgalonuM bane che ane te sauthI vadhu sthUla che arthAt temAM polANa bhAga vadhu che. tyAra pachInA zarIro kramazaH sUkSma-sUkSmatara hovAthI adhika-adhikatara pudgalanA banelA hoya che. aMtima traNe zarIra AMkhathI dRSTigocara thatA nathI, paramAvadhijJAnI ke kevaLa jJAnI ja tene joI zake che. vaikriya zarIra carmacakSuthI dRSTigocara ane adaSTigocara baMne prakAranA hoya che. covIsa daMDakavartI jIvonA zarIra H 2 | gheravALuM bhaMte ! vapha sarIyA paLattA ? goyamA ! to lIrA paLattA, venavvir, teyaC, mmad / taM nahIM bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nArakIone keTalA zarIra che ? uttara- he gautama ! nArakIone traNa zarIra hoya che, te A pramANe che- (1) vaikriya, (2) taijasa, (3) kArmaNa. 3 asurakumArANaM bhaMte ! kai sarIrA paNNattA ? goyamA ! tao sarIrA paNNattA, taM jahA - veDavvie teyae kammae / evaM tiNNi tiNNi ee ceva sarIrA jAva thaNiyakumArANaM bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! asurakumAra devone keTalA zarIra hoya che ? uttara- he gautama ! tene traNa zarIra hoya che, te A pramANe che- (1) vaikriya, (2) taijasa, (3) kArpaNa. A ja rIte stanitakumAra sudhInA devone A ja traNa-traNa zarIra hoya che. 4 puvIADyALa maMte ! D sarIrA paLattA ? goyamA ! to sarIrA paLattA, Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 180 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 jahA- orAlie, teyae, kammae / evaM Au-teu-vaNassakAiyANa vi ee ceva tiNNi sarIrA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvone keTalA zarIra hoya che? uttara- he gautama ! tene traNa zarIra hoya che, te A pramANe che- audArika, taijasa ane kArpaNa. pRthvIkAyika jIvonI jema ja pANI, agni ane vanaspatinA jIvone paNa traNa-traNa zarIra hoya che. | 5 vAukAiyANaM bhaMte ! kai sarIrA paNNattA ? goyamA ! cattAri sarIrA paNNattA, taM jahA- orAlie, veuvvie, teyae, kammae / beiMdiya teiMdiya cauridiyANaM jahA puDhavIkAiyANaM / paMcediyatirikkhajoNiyANaM jahA vAukAiyANaM / bhAvArtha - praznahe bhagavan! vAyukAyika jIvone keTalA zarIra hoya che? uttara- he gautama ! vAyukAyika jIvone cAra zarIra hoya che, te A pramANe che- (1) audArika, (2) vaikriya, (3) taijasa (4) kArpaNa. pRthvIkAyika jIvonI jema beIdriya, teIdriya, caurendriya jIvone audArika, taijasa ane kArmaNa. A traNa zarIra hoya che. vAyukAyanI jema paMcendriya tiryaMcone darika, vaikriya, tejasa ane kArmaNa, A cAra zarIra hoya che. | 6 maNUsANaM bhaMte ! kai sarIrA paNNattA? goyamA ! paMca sarIrA paNNattA, taM jahA orAlie, veuvvie, AhArae, teyae, kammae / vANamaMtarANaM joisiyANaM vemANiyANaM jahA NeraiyANaM, veuvviya-teyaga-kammagA tiNNi tiNNi sarIrA bhANiyavvA / bhAvArtha :- pragna-he bhagavan! manuSyone keTalA zarIra hoya che? uttara- he gautama! manuSyone pAMca zarIra hoya che, te A pramANe che- audArika, vaikriya, AhAraka taijasa ane kArmaNa. nArakInI jema vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devone vaikriya, taijasa ane kArmaNa, A traNa-traNa zarIra hoya che. vivecana: pAMca zarIramAMthI taijasa ane kArpaNa A be zarIra to sarva saMsArI jIvone hoya ja che. manuSya ane tiryaMcone bhavasvabhAvathI audArika zarIra ane deva-nArakIne bhavasvabhAvathI vaikriya zarIra hoya che. AhAraka zarIra labdhidhArI manuSyone ja hoya che. manuSya ane tiryacomAM vaikriya zarIra labdhijanya hoya che. keTalAka bAdara vAyukAyane vaikriya zarIra hoya che tethI temAM cAra zarIra hoya che. 24 daMDakamAM pAMca zarIra HnArakI-devatA pRthvI, pANI, agni, vAyukAya, tiryaMca paMcendriya manuSya vanaspati, vikajiya 3zarIra | yazarIra | 4 zarIra pazarIra vikriya, taijasa, kArmaNaaudArika taijasa, kArpaNa | dArika, vaikriya, taijasa, kArmaNa | audArika, vaikriya,AhAraka taijasa,kArpaNa dArika zarIra saMkhyA parimANa:|7 kevaiyA NaM bhaMte ! orAliyasarIrA paNNattA ? Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | bAra pada: zarIra [ 181 ] goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhi avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjA logA / tattha NaM je se mukkellayA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao aNaMtA logA, davvao abhavasiddhiehiM aNaMtaguNA, siddhANaM aNaMtabhAgo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! audArika zarIranA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! dArika zarIranA be prakAra che. balaka-baddha audArika zarIra ane muzkelagamukta audArika zarIra. temAM baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. te kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI- avasarpiNI kAlamAM apahata thAya teTalA che ane kSetranI apekSAe asaMkhyAta loka pramANa che. je mukta audArika zarIra che, te anaMta che. kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kAlamAM apahRta thAya teTalA che. kSetrathI anaMta lokapramANa-lokapradeza tulya che. dravyanI apekSAe mukta audArika zarIranI saMkhyA abhavya jIvothI anaMta guNa adhika ane siddhonA anaMtamAM bhAga pramANa che. vivecanaH A sUtramAM baddha audArika zarIra ane mukta audArika zarIranI saMkhyAnuM parimANa batAvyuM che arthAt vartamAnakAlika audArika zarIra ane bhUtakAlika mukta audArika zarIra saMkhyAnI vicAraNA che. bahelaka-baddha zarIra H- vartamAnamAM jIve je zarIra dhAraNa karyuM hoya, te zarIra baDhelaka(baddha) zarIra kahevAya che. vartamAna bhavanI jeTalI sthiti hoya teTalA samaya sudhI te baDhelaka zarIrarUpe rahe che. muzkelaga-mukta zarIra H- jIve pUrvabhavamAM je zarIro grahaNa karIne choDI dIdhA che, vartamAna bhavanI sthiti pUrNa thatAM jIva je zarIrane choDI de che, te chUTelA zarIro muzkelaga-mukta zarIra kahevAya che. te zarIra khaMDa-khaMDa thaI jAya topaNa jyAM sudhI audArikAdipaNAno tyAga na kare tyAM sudhI te zarIra khaMDo te jIvanA mukkalaga zarIra kahevAya che. asaMkhyAta kALa sudhI te pudgala te zarIra rUpe (anaMta khaMDa-khaMDa thaIne) rahe che arthAt muzkelaga zarIranI utkRSTa sthiti asaMkhyAta kAlanI che. teTalA kAla sudhI te mukta pula bIjA koI prayoga pariNata ke visasA pariNata thayA vinA ane koI zarIranA badhelaka thayA vinA rahI zake che. te pulo dravya nikSepathI audArika zarIra kahevAya che. ahIM tene muzkelaga audArika zarIra kahyA che. audArika zarIra parimANa :- baDhelaka audArika zarIra asaMkhyAta ane mukta audArika zarIra anaMta che. asaMkhyAta ane anaMtanI A rAzine sUtrakAre kAlathI, kSetrathI ane dravyathI samajAvI che. kAlathI baddha audArika zarIra parimANa:-baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. te asaMkhyAta utsarpiNI ane avasarpiNInA jeTalA samaya che teTalA jANavA arthAt asat kalpanAthI pratyeka samaye eka-eka baddhelaka zarIrane dUra karavAmAM Ave to asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALa vyatIta thAya tyAre badhA baDhelaka audArika zarIra dUra thAya. kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya che teTalA baddha audArika zarIra che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 OAna che. kSetrathI baddha audArika zarIra parimANa :- kSetranI apekSAe asaMkhyAta loka pramANa che arthAtu eka-eka dArika zarIrane lokamAM rahelA eka-eka AkAza pradeza para sthApita karavAmAM Ave to AkhA lokanA sarva AkAzapradeza to baddha audArika zarIrathI vyApta thaI jAya ane A loka jevaDA bIjA asaMkhyAta lokanA AkAzapradeza paNa baddha audArika zarIrathI vyApta thaI jAya arthAt asaMkhyAta lokanA jeTalA AkAzapradeza che, teTalA baddhalaka audArika zarIra che. ahIM eka prazna upasthita thAya ke vanaspatimAM anaMta jIva che, to tenA baddha audArika zarIra asaMkhyAta kema hoya zake ? tenuM samAdhAna e che ke vanaspatimAM nigoda(sAdhAraNa vanaspati)mAM eka-eka zarIramAM anaMta-anaMta jIvo rahe che. teone judA-judA audArika zarIra hotA nathI mATe jIvo anaMta che paNa tenA audArika zarIra asaMkhyAtA ja che. mukta audArika zarIra parimANa - mukta audArika zarIra anaMta che. baddha audArika zarIra asaMkhya che tema chatAM mukta audArika zarIra anaMta che kAraNa ke eka mukta audArika zarIra anaMta skaMdhomAM vibhAjita thaI jAya che. te skaMdho jyAM sudhI dArikapaNAno tyAga kare nahIM, bIjA pariNAme pariNata thAya nahIM, tyAM sudhI te vibhAjita thayelA anaMta skaMdho audArika zarIranA muzkelaga kahevAya che, tethI eka-eka audArika zarIranA anaMta muzkelaga che. te ja rIte vaikriya zarIra ke AhAraka zarIranA mukkalaga paNa anaMta che. kALathI mukta audArika zarIra parimANa:-kALanI apekSAe mukta audArika zarIra anaMta utsarpiNIavasarpiNInA jeTalA samaya che teTalA jANavA. pratyeka samaye eka eka mukta audArika zarIrano apahAra karavAmAM Ave to anaMta utsarpiNI-avasarpiNI pasAra thaI jAya che. kSetrathI mukta audArika zarIra parimANa :- kSetranI apekSAe mukta audArika zarIra anaMta loka pramANa che. eka lokanA asaMkhyAta AkAzapradeza che. tevA anaMta lokanA AkAzapradeza pramANa muzkelaga audArika zarIra hoya che. dravyathI mukta audArika zarIra parimANa :-dravyanI apekSAe mukta audArika zarIra abhavya jIvothI anaMtaguNa adhika ane siddhonA anaMtamA bhAga pramANa hoya che. vaikriya zarIra saMkhyA parimANa:8 kevaiyA NaM bhaMte ! veuvviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA teNaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo / tattha NaM je te mukkellayA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNI-osappiNIhiM avahIraMti kAlao, sesaM jahA orAliyassa mukkellayA tahA ete vi bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vaikriya zarIranA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! vaikriya zarIranA be prakAra che. (1) baDhelaka-baddha (2) mukkalaga-mukta. baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI dvArA apahata thAya Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra pada: zarIra . 222 [ 183 ] che. kSetrathI te prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhyAta zreNI pramANa che. mukta vaikriya zarIra anaMta che. kALathI te anaMta utsarpiNI-avasarpiNI dvArA apahata thAya che. zeSa kathana audArika zarIra pramANe jANavuM. vivecanaH devo ane nArakIne bhava paryata baddha vaikriya zarIra hoya che. manuSya ane tiryaMcamAM vaikriya labdhidhArI manuSya ke tiryaMca jeTalo samaya vaikriya zarIra banAve teTalo samaya baddha vaikriya zarIra hoya che ane te zarIra chUTI jAya pachI te mukta vaikriya zarIra kahevAya che. vaikiya zarIra parimANa :- baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. mukta vaikriya zarIra anaMta che. kALathI baddha vailiya zarIra- kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya che, teTalA baddha vaikriya zarIra che. samaye samaye eka baddha vaikriya zarIrane dUra karavAmAM Ave to asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kAla vyatIta thAya, teTalA baddha vaikriya zarIra che. kSetrathI baddha vaikiya zarIra H- kSetranI apekSAe asaMkhyAta zreNI pramANa baddha vaikriya zarIra che. te zreNIo prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jANavI. ghanIkRta lokanA eka prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI zreNIo hoya ane te zreNIomAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA baddha vaikriya zarIra hoya che. mukta vaikiya zarIra parimANa - mukta vaikriya zarIra anaMta che. audArika mukta zarIranI jema ja kALa thI anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya pramANa, kSetrathI anaMta lokanA AkAza pradeza pramANa ane dravyathI abhavya jIvothI anaMtaguNa adhika ane siddhonA anaMtamA bhAga pramANa mukta vaikriya zarIra hoya che. prastuta sUtromAM aneka sthAne baddha-mukta zarIronuM pramANa ghanIkRta loka, zreNI, pratara vagerenA AdhAre samajAvyuM che. tenuM svarUpa A pramANe che. ghanIkata loka, pratara ane zreNI :- lokano AkAra be paga pahoLA rAkhIne, kammara upara be hAtha rAkhI phUdaraDI pharatA puruSanI AkRti jevo sarvatra goLAkAra che. loka nIcethI upara 14 rAju pramANa che ane laMbAI pahoLAImAM nIce 7 rAjU, madhyamAM 1 rAjU, pAMcamA devaloka pAse 5 rAjU ane upara lokAMte 1 rAjU che. asatkalpanAthI tenA judA-judA vibhAgo karIne joDavAmAM Ave to te 7 rAjU lAMbo-pahoLo ane 7 rAjU jADAIvALo ghanIkRta loka thAya che. (AkRti sAthe samajavA mATe juo- anuyoga dvAra sUtra peIja naM. 334-335) tenI 7 rAjUnI jADAImAM ekapradezI jADAIvALA asaMkhya pratara(7 rAjU lAMbApahoLA) thAya che ane te dareka prataramAM ekapradezI pahoLI ane 7 rAju lAMbI asaMkhya zreNIo thAya che. te dareka zreNImAM asaMkhya AkAzapradezo hoya che. daSTAMta - koI eka pustaka ATha IMca lAMbuM, 6 IMca pahoLuM ane 2 IMca jADAIvALuM hoya te ghana rUpa che. te pustakanA eka-eka pAnA pratara rUpa che, te pAnAnI eka-eka lAIna zreNI rUpa che, te lAInanA eka-eka akSara pradeza rUpa che. AhAraka zarIra saMkhyA parimANa:9 kevaiyA NaM bhaMte ! AhAragasarIrA paNNattA? Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra : bhAga-2 goyamA ! tuvijJA paLattA, taM nahIM- * baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhelyA te NaM siya atthi siya Natthi, jai atthi jahaNNeNaM ego vA do vA tiNi vA, ukkoseNaM sahassapuhattaM / tattha NaM je te mukkellayA te NaM aNaMtA, jahA orAliyasarIrassa mukkellayA tahA bhANiyavvA / 184 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! AhAraka zarIranA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! AhAraka zarIranA be prakAra che- baddha ane mukta. temAMthI baddha AhAraka zarIra kyAreka hoya, kyAreka hotA nathI. jyAre hoya tyAre jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa aneka hajAra (paraMparAthI- be thI nava hajAra) hoya che. mukta AhAraka zarIra anaMta che. te audArika zarIra pramANe jANavA. vivecana : labdhidhArI, caudapUrvI sAdhune ja AhAraka zarIra hoya che ane te paNa jyAre banAve tyAre ja hoya che. tenI samaya maryAdA paNa alpa che ane saMkhyA paNa niyata che. AhAraka zarIrano viraha jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsano che arthAt kyAreka chamAsa paryaMta AhAraka zarIra hotuM nathI. baddha AhAraka zarIranuM parimANa :- jyAre hoya tyAre jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa aneka hajAra hoya che arthAt be hajAra thI nava hajAra sudhInI koIpaNa saMkhyAmAM hoya che. mukta AhAraka zarIranuM parimANa H- mukta audArika zarIranI samAna te anaMta hoya che. anaMtanA anaMta bheda che. vAstavamAM mukta audArika zarIrathI anaMtamA bhAga jeTalA mukta AhAraka hoya che. taijasa-kArmaNa zarIra saMkhyA parimANa - 10 kevaiyA NaM bhaMte ! teyagasarIrA paNNattA ? goyA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao anaMtA logA, davvao siddhehiMto aNaMtaguNA savvajIvANaM anaMtabhAgUNA / tattha je te mukkellayANaM anaMtA, aNaMtAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao aNaMtA logA, davvao savvajIvehiM anaMtaguNA jIvavaggassa anaMtabhAgo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! taijasa zarIranA keTalA prakAra che ? uttara- taijasa zarIranA be prakAra che- baddha ane mukta. temAM baddha taijasa zarIra anaMta che. te kALathI anaMta utsarpiNI avasarpiNIthI apahRta thAya che. kSetrathI anaMta lokapramANa che, dravyathI siddho karatAM anaMtaguNa adhika ane sarva jIvothI anaMtamA bhAge nyUna che. mukta taijasa zarIra paNa anaMta che. te kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNIthI apahRta thAya che. kSetrathI anaMta lokapramANa che. dravyathI sarva jIvothI anaMtaguNa adhika ane jIvavarganA anaMtamA bhAge che. zo jevaDyA khaM bhaMte ! jammayasarIrA pAttA ? goyamA ! suvihA paLattA, tuM nahA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | bAra pada: zarIra [ 185] baddhellayA ya mukkellayA ya / jahA teyagasarIrA tahA kammagasarIrA vi bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kAzmaNa zarIranA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! kArpaNa zarIranA be prakAra che. baddha ane mukta. je rIte taijasa zarIranI vaktavyatA pUrve kahI che te ja rIte kArpaNa zarIra mATe kahevuM. vivecana :baddha taijasa zarIra parimANa - baddha taijasa zarIra anaMta che. sarva saMsArI jIvane taijasa zarIra svataMtrapotapotAnuM hoya che. sAdhAraNa zarIrI nigodanA jIvone audArika zarIra sAdhAraNa hoya che eTale ke anaMtajIvonuM eka audArika zarIra hoya che, jyAre taijasa-kAzmaNa zarIra pota-potAnA alaga-alaga hoya che. tethI jeTalA saMsArI jIva che, teTalA ja baddha taijasa zarIra hoya che. tenI saMkhyA anaMta che. (1) kALathI te anaMta utsarpiNI ane avasarpiNInA jeTalA samaya che teTalA taijasa zarIra che. (2) kSetrathI anaMta lokapramANa che arthAta anaMtalokanA jeTalA AkAzapradeza che teTalA baddha taijasa zarIra che. (3) dravyathI siddha jIvothI anaMtaguNa adhika ane sarva jIvo karatAM anaMtamA bhAge nyUna hoya che. tejasa zarIra sarva saMsArI jIvane avazya hoya che. saMsArI jIvo siddho karatAM anaMta guNa adhika che, tethI baddha zarIra paNa siddha karatAM anaMta guNa adhika thAya che. sarva jIva rAzimAMthI siddha jIvone taijasa kArpaNa zarIra na hoya, siddho sarva jIva rAzithI anaMtamA bhAga jeTalA nyUna che, tethI te ochA karatAM taijasa zarIra sarva jIvonA anaMtamA bhAge nyUna thAya che. A rIte baddha taijasa zarIra siddhothI anaMta guNa adhika athavA sarva jIvarAzinA anaMtamA bhAge nyUna hoya che. taijasa kArmaNa zarIranA muzkelaga:- A baMne zarIra jIva sAthe anAdikAlathI che. jIva jyAre siddha thAya tyAre ja te A be zarIrane choDe che, to prazna thAya che ke siddha thayA pahelAM jIvane taijasa kArpaNa zarIranA muzkelaga kema hoya? samAdhAna e che ke zarIradhArI jIvanA audArika, taijasa, kArmaNa Adi zarIranA pudgala samaye-samaye kSINa thatA rahe che. temAM caya ane upacaya thatA rahe che, tethI te zarIranA jIrNa-zIrNa ane tyakta yugala lokamAM rahe che. mATe dareka jIvane taijasa, kArmaNa zarIranA muzkelaga anaMta hoya che. mukta taijasa zarIra parimANa - mukta taijasa zarIra paNa anaMta che. (1) kALathI te anaMta utsarpiNIavasarpiNInA samaya pramANa che, (2) kSetrathI anaMta loka pramANa che arthAt anaMta lokanA jeTalA AkAzapradeza che, teTalA mukta taijasa zarIra che. (3) dravyathI mukta taijasa zarIra sarva jIvothI anaMtaguNa adhika che. temaja sarva jIva varganA anaMtamA bhAga pramANa che arthAt sarva jIva saMkhyAne te ja saMkhyAthI guNatAM je rAzi prApta thAya, tenA anaMtamA bhAga jeTalA taijasanA mukta zarIra che. pratyeka jIve bhUtakALamAM anaMta-anaMta taijasa zarIrone choDyA che. jIva te zarIrane choDI de pachI asaMkhyAtakALa sudhI taijasa pudgala rUpe te mukta taijasa zarIra rahI zake che. pratyeka jIvanA mukta taijasa zarIra anaMta hovAthI tenI saMkhyA samasta jIvothI anaMtaguNI adhika thAya che. bIjI rIte kahevuM hoya to ema kahI zakAya ke jIvonI varga saMkhyAnA anaMtamA bhAga pramANa che. koIpaNa rAzine te ja rAzithI guNavAmAM Ave te varga kahevAya che. jema ke 444 = 16. A 16 saMkhyA cArano varga kahevAya. jIvarAzine jIvarAzithI guNavAthI je rAzi prApta thAya te jIvavarga kahevAya. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 sarva jIvarAzine ApaNe 10,000 kalpIe ane anaMtanI jagyAe 100 kalpIe. mukta taijasa zarIra sarva jIvathI anaMtaguNa adhika che. sarva jIva eTale 1,000 ane anaMta eTale 100ne guNatA 10000 100 = 1000000 (10 lAkha) thAya che. anya rIte joIe to sarva jIvarAzinA varganA anaMtamAM bhAge che. sarva jIvarAzino varga eTale 10,000 4 10,000 = 10000000 (10 karoDa) jIvavarga thAya ane teno anaMtamo bhAga eTale 100 mo bhAga arthAt 10 karoDa + 100 = 10 lAkha. 10 lAkha te 10 karoDano 100 mo bhAga thAya. Ama sarva jIvavarganA anaMtamA bhAga pramANa mukta taijasa zarIra jANavA. dravyanI apekSAe mukta taijasa zarIra sarva jIvothI anaMtagaNA che athavA sarva jIvavarganA anaMtamA bhAge che. A baMne kathananuM tAtparya eka ja che, kathanamAM bhinnatA che arthamAM nahIM. kArpaNa zarIra paNa sarva saMsArI jIvone hoya che. taijasa ane kArpaNa baMne zarIra sAthe ja rahe che tethI baMnenuM saMkhyA parimANa samAna che. audhika baddha mukta pAMca zarIra :| zarIra mukta 1. audArika asaMkhyAta | anaMta kSetrathI- asaMkhyAta loka pramANa dravyathI-abhavya jIvothI anaMtaguNA, kAlathI- asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA siddha jIvonA anaMtamAM bhAga pramANa samaya pramANa kSetrathI- anaMta loka pramANa kAlathI- anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya pramANa. ra. vaikriya asaMkhyAta anaMta kSetrathI- ghanIkRta loka prataranA asaMkhyAtamA |mukta audArika vat bhAganI zreNInA AkAza pradeza pramANa kAlathI- asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya pramANa 3 AhAraka | kyAreka hoya, kyAreka na hoya, anaMta hoya to jaghanya-1, 2, 3 utkRSTa aneka hajAra | mukta audArika vat 4-5 taijasakArpaNa anaMta anaMta dravyathI-siddha jIvothI anaMtaguNA, dravyathI-sarva jIvothI anaMtaguNA, athavA sarva jIvonA anaMtamAM bhAga pramANa | jIva varganA anaMtamA bhAga pramANa kSetrathI- anaMta loka pramANa kSetrathI- anaMta loka pramANa kAlathI- anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA kAlathI- anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya pramANa samaya pramANa , 1 nArakomAM pAMce zarIranuM saMkhyA parimANa:12 NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM Natthi / tattha NaM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | bAramuM pada zarIra [ 187 ] je te mukkellayA te aNaMtA, jahA ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika jIvone keTalA audArika zarIra hoya che? uttara- he gautama! dArika zarIranA be prakAra che, te A pramANe che- baddha ane mukta. temAMthI baddha audArika zarIra nArakIone hotA nathI ane mukta audArika zarIranuM kathana audhika audArika zarIra pramANe jANavuM arthAtu nArakIonA mukta audArika zarIra anaMta che. |13 NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA ? ___ goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA teNaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhi avahIraMtikAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asNkhejjibhaago| tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlaM bitiyavaggamUlapaDuppaNNaM, ahavA NaM aMgulabitiyavaggamUla ghaNapamANamettAo seddhiio| tattha NaM je te mukkellayA te NaM jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nArakIone vaikriya zarIra keTalA che? uttara- he gautama ! nArakIone vaikriya zarIra be prakAranA che- (1) baddha (2) mukta. temAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. (1) kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALanA samaya pramANa, (2) kSetrathI asaMkhyAta zreNI pramANa che. te zreNIo prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. te zreNIonI viSThabhasUcI-pahoLAI aMgula pradezanA prathama vargamULane bIjA vargamULathI guNita karatAM je rAzi niSpanna thAya teTalA pradeza pramANa hoya che athavA aMgulanA bIjA vargamULanA ghanapramANa zreNIo jANavI arthAt aMgulanA bIjA vargamULa pramANa AkAza pradezone traNa vAra gaNavAthI je rAzi thAya teTalI zreNIo ane te zreNIonA pradeza tulya nArakInA baddha vaikriya zarIra jANavA. mukta vaikriya zarIra audhika mukta audArika zarIra jeTalA che. 14 NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyA AhAragasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tatthaNaM je te baddhellayA te NaM Natthi / tattha NaM je te mukkellayA te jahA ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA / teyaga-kammagasarIrA jahA etehiM ceva veuvviyasarIrA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! nArakIone keTalA AhAraka zarIra che? uttara- he gautama! AhAraka zarIranA be prakAra che. baddha ane mukta. nArakIone baddha AhAraka zarIra nathI. mukta AhAraka zarIranuM kathana audhika mukta audArika zarIra pramANe jANavuM. nArakInA vaikriya zarIranA viSayamAM kahyuM te ja pramANe taijasa-kArpaNa zarIra mATe jANavuM. vivecana : A sUtromAM nArakIonA baddha ane mukta pAMce zarIranuM parimANa batAvyuM che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 188 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 nArakInA audArika zarIra - nArakIo vaikriya zarIradhArI che, tethI te jIvone baddha audArika zarIra hotuM nathI. pUrva prajJApanA nayanI apekSAe nArakIone audArika zarIra hoya che. nArakIo pUrvabhavamAM manuSya ke tiryaMca paryAyamAM hoya tyAre temane audArika zarIra hoya che. te audArika zarIrane choDIne nAraka paryAyamAM Ave che. choDelA te audArika zarIranA khaMDa-khaMDa thaI jAya, topaNa te nArakInA mukkalaga audArika zarIra ja kahevAya che. kAraNa ke jyAM sudhI te khaMDo anya vargaNA rUpe pariNata na thAya tyAM sudhI te audArika zarIranA muzkelaga ja kahevAya che; tethI nArakIone mukta audArika zarIra anaMta hoya che. te anaMtanI saMkhyA sAmAnya jIvanA mukta audArika zarIra pramANa hoya che. nArakInA vailiyazarIra H- nArakIone janmathI ja vaikriya zarIra hoya che, tethI jeTalA nArakI teTalA baddha vaikriya zarIra hoya. nArakIo asaMkhyAta che ane pratyekane pota-potAnuM vaikriya zarIra hovAthI baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta hoya che. A asaMkhyAtanuM parimANa kALa ane kSetrathI darzAvyuM che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya teTalA nArakIonA baddha vaikriya zarIra che. kSetrathI ghanIkRta lokanI asaMkhyAta zreNI pramANa nArakInA baddha vaikriya zarIra che. asaMkhyAta zreNInuM mApa batAvavA sUtrakAra kahe che ke "para ahemAna ghanIkata lokanA eka prataranA asaMkhyAtamAM bhAgamAM jeTalI zreNI hoya teTalI zreNImAM jeTalA AkAza pradeza che teTalA nArakIonA baddha vaikriya zarIro che.te zreNIonA samUhane vikhaMbha sUcI kahe che. viSkalacI :- vikhaMbha = pahoLAI, sUcI = zreNI. vikhaMbha sUcI = zreNIonI pahoLAI. ghanIkRta lokanI eka pradezI pahoLI ane sAta rAju lAMbI zreNI hoya che. evI aneka ke asaMkhya zreNIo grahaNa karavAmAM Ave tyAre tenI je pahoLAI hoya te vikhaMbha sUcI kahevAya. jema ke asatkalpanAthI koI daMDakanA jIvonI gaNatarI mATe pacAsa zreNIo grahaNa karavI hoya to te sAta rAju lAMbI zreNionI vikhaMbha sUcI pacAsa pradezI kahevAya ane asaMkhya zreNIo grahaNa karavI hoya to tenI vikhaMbha sUcI asaMkhya pradezI kahevAya. nArakInA baddha vaikiya zarIra mATe viplabha sUcInuM pramANa :- nArakInA baddha vaikriya zarIranuM pramANa batAvavA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM zreNI hoya teTalI zreNImAM rahelA AkAza pradeza grahaNa karyA che. tyAre prazna thAya ke prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM to asaMkhyAta yojana koTi pramANa zreNIo samAviSTa thaI zake ane aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa zreNIo paNa thaI zake, to keTalI AkAza zreNI grahaNa karavI? tenA mATe zAstrakAre tenI vikhaMbha sUcI batAvI che. A vikhaMbha sUcanA pramANanA AdhAre ja asaMkhyAta zarIramAMthI konA asaMkhyAta nAnA che ane konA asaMkhyAta moTA che te nizcita thAya che. 24 daMDakanA baDhelaka zarIronuM parimANa, A vikhaMbha sUcanA AdhAre batAvyuM che. teno Azaya e che ke aMgula pramANa kSetramAM je pradeza rAzi che, tenA asaMkhyAta vargamULa thAya che. temAMthI prathama vargamULane dvitIya vargamULathI guNatAM je rAzi Ave teTalI zreNI grahaNa karavI, teTalA pramANavALI vikhaMbha sUcI ahIM grahaNa karavAnI che. A saMkhyA parimANane samajavA asaMkhyaya pradezAtmaka aMgula kSetramAM asatkalpanAthI ra56 zreNIo che, tema mAnI laI e to 25nuM prathama vargamULa 16 thAya (16416 = 256) tenuM bIjuM vargamULa 4 thAya (444 = 16) ane trIjuM vargamULa 2 thAya (ra42 = 4). prathama vargamULa 16 sAthe dvitIya vargamULa 4 ne guNatA 1644 = 64 thAya. 64 rAzi jeTalI zreNInI vikhaMbha sUcI grahaNa karavAnI che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramuM pada : zarIra bIjI rIte zreNInuM pramANa batAvatA sUtrakAre kahyuM che ke aMgulanA bIjA vargamULanA ghanapramANa zreNIo grahaNa karavI arthAt aMgulamAtra kSetramAM jeTalA pradeza che, tenA bIjA vargamULano ghana karI teTalA pramANavALI zreNI grahaNa karavI. je rAzino varga hoya tene te ja rAzithI pharI guNatA ghana thAya che. asatkalpanAe asaMkhyAta pradezAtmaka aMgula kSetramAM 256 zreNI kalpI che. tenuM prathama vargamULa 16 ane bIjuM vargamULa-4 che. A bIjA vargamULa-4no ghana karatAM 4x4x4 = 64 athavA bIjuM vargamULa-4 che teno varga 16 ne te ja rAzi eTale 4 thI guNatA-16x4 = 64 thAya. 64 zreNI pramANa vidhvaMbha sUcI thAya che. A 4nI saMkhyA to kalpanAthI che, siddhAMta daSTie asaMkhyAta zreNInI vidhyuMbha sUcI che. te zreNIgata jeTalA AkAza pradezo che teTalA nArakInA badgha vaikriya zarIra che. 189 nArakInA mukta vaikriya zarIra mukta audArika zarIranI jema anaMta che. nArakIne baddha AhAraka zarIra nathI. mukta AhAraka zarIra mukta audArika zarIranI jema anaMta che. baddha ane mukta taijasa-kArmaNa zarIra, badgha-mukta vaikriya zarIranI samAna che kAraNa ke A baMne zarIra badhA ja nArakIone hoya che. vaikriya zarIra paNa badhA nArakIne che, tethI tenI samAna taijasa-kAryaNa zarIranuM vaktavya jANavuM. bhavanapatidevomAM zarIra parimANa : 15 asurakumArANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA NeraiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! asurakumArone keTalA audArika zarIra che ? uttara- asurakumAro mATe nArakInI jema audArika zarIranuM kathana karavuM arthAt baddha audArika zarIra nathI. mukta audArika zarIra anaMta che, te nArakI pramANe che. 16 asurakumArANaM bhaMte ! kevaiyA veDavviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhelyA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seThINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlassa saMkhejjaibhAgo / tattha NaM je te mukkellayA te NaM aNaMtA, jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! asurakumArone keTalA vaikriya zarIra che ? uttara- he gautama ! asurakumAranA vaikriya zarIranA be prakAra kahyA che, jemake baddha ane mukta. temAM je baddha vaikriya zarIra che, te asaMkhyAta che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIthI apahRta thAya che. kSetrathI asaMkhyAta zreNIo jeTalA che ane te zreNIo prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. te zreNIonI vidhyuMbha sUcI aMgulanA prathama vargamULanA saMkhyAtamA bhAga pramANa che. mukta vaikriya zarIra mukta audArika zarIranI jema anaMta che. 17 asurakumArANaM bhaMte ! kevaiyA AhAragasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / jahA eesiM ceva orAliyasarIrA tahA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 190] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhaanniyvvaa| teyaga-kammagasarIrA jahA eesiM ceva veuvviyasarIrA tahA bhANiyavvA / jahA asurakumArANaM tahA jAva thaNiyakumArANaM bhANiyavvaM / bhAvArtha :- pragna- he bhagavanuM ! asurakumArone keTalA AhAraka zarIra che? uttara- he gautama ! AhAraka zarIranA be prakAra che, te A pramANe che- baddha ane mukta. te baMne prakAranA zarIranuM pramANa tenA ja audArika zarIranI samAna jANavuM. asurakumAronA vaikriya zarIranI jema tenA taijasa ane kArpaNa zarIra saMbaMdhI baddha-mukta zarIranI vaktavyatA jANavI. nAgakumArathI laI svanitakumAra sudhInA sarva bhavanavAsI devonA pAMca zarIra saMbaMdhI kathana asurakumAranI jema ja jANavuM. vivecana : nArakInI jema asurakumArAdi dase prakAranA bhavanapati devo bhavastha vaikriyazarIravALA che, tethI temane baddha audArika zarIra hotuM nathI. pUrvabhavomAM audArika zarIra choDIne AvyA hovAthI teone mukta audArika zarIra anaMta hoya che. bhavanapati devone baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. pratyeka bhavanapati devane eka-eka vaikriya zarIra che mATe jeTalI bhavanapati devonI saMkhyA teTalI baddha vaikriya zarIranI saMkhyA che. te asaMkhyAta baddha vaikriya zarIranuM parimANa- kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya pramANa che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNIonA pradeza pramANa che. A zreNIonI vikhaMbha sUcI paNa aMgula pramANa kSetranA pradezonI rAzinA prathama vargamULanA saMkhyAmAM bhAga pramANa che. A vikhaMbha sUcI nArakonI vikhaMbha sUcInI apekSAe asaMkhyAtamA bhAga pramANavALI che. nArakImAM aMgula pramANa kSetramAM mAnelI ra56 zreNInA prathama vargamULathI bIjA vargamULane guNI 4 zreNI grahaNa karI hatI. ahIM te ra5 zreNInA prathama vargamULa 16 nA saMkhyAtamA bhAga pramANa arthAt pAMca ke cha zreNI pramANa grahaNa karavAnI che. asatkalpanAthI siddha thayelI A nArakInI 64 zreNIo ane bhavanapati devonI pAMca ke cha zreNIo vAstavamAM asaMkhyAta che. tethI 64 ane pAMca ke cha zreNIo vacce asaMkhyAtaNa hInAdhikatA ghaTita thAya che. tethI 98 bolanA alpabadutvamAM(trIjA padamAM) samasta bhavanapati devothI prathama narakanA nArakIne asaMkhyAtaguNa adhika kahyA che. A rIte prathama narakanA nArakInI apekSAe samasta bhavanavAsI deva asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. temaja samasta nArakIonI apekSAe paNa asurakumAra asaMkhyAtamA bhAga pramANa ja hoya che. bhavanapati devonA mukta vaikriya zarIra mukta audArikanI jema anaMta che. bhavanapati devone baddha AhAraka zarIra nathI. mukta AhAraka zarIra anaMta che. bhavanapati devone vaikriyazarIranI jema taijasa-kArpaNa zarIra avazya hoya che mATe vaikriya zarIranI jema baddha taijasa-kArpaNa asaMkhyAta che ane mukta anaMta che. pRthvI-pANI-agnimAM zarIra parimANa:|18 puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA yamukkellayA ya / evaM jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhaanniyvvaa| Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramuM pada : zarIra puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA veDavviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM Natthi / mukkellayA jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / 191 AhAragasarIrA vi evaM ceva bhANiyavvA / teyagakammagasarIrANaM jahA eesiM ceva orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / jahA puDhavikAiyANaM evaM AukAiyANaM te kAiyANa savvasarIrA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikone keTalA audArika zarIra che ? uttara- he gautama ! teonA audArika zarIranA be prakAra che- baddha ane mukta. A baMne prakAranA zarIronI saMkhyA aughika baddha ane mukta audArika zarIra pramANe jANavI. prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikone keTalA vaikriya zarIra che ? uttara- he gautama ! tenA be prakAra che- baddha ane mukta. A be prakAranA zarIramAMthI tene badgha vaikriya zarIra nathI. mukta vaikriya zarIra mukta audArika zarIranI jema anaMta che. AhAraka zarIranI vaktavyatA paNa vaikriya zarIranI jema jANavI joIe. baddha ane mukta taijasakAryaNa zarIranI prarUpaNA tenA badgha-mukta audArika zarIra pramANe jANavI. je rIte pRthvIkAyikomAM pAMca zarIranuM saMkhyA parimANa batAvyuM, te pramANe aplAya ane teukAyamAM pAMce zarIranuM saMkhyA parimANa jANavuM. vivecanaH pRthvI, pANI ane agni bhava svabhAvathI audArika zarIradhArI che. temanA baddha audArika zarIra aughika baddha audArikanI jema asaMkhyAta che ane mukta audArika zarIra aughika mukta audArikanI jema anaMta che. A traNe sthAvarakAyane baddha vaikriya ane baddha AhAraka zarIra bhava svabhAvathI hotA nathI. pUrvabhavonI apekSAe mukta vaikriyazarIra mukta audArika zarIranI jema anaMta che ane pUrvanA manuSya bhavanI apekSAe mukta AhAraka zarIra paNa anaMta che. badgha-mukta taijasa-kAryaNa zarI2, aighika audArika zarIravat jANavA arthAt baddha taijasa kAryaNa zarIra asaMkhyAta che ane mukta taijasa kAryaNa zarIra anaMta che. pRthvI, pANI ane agni, A traNe pratyeka zarIrI che, tethI jeTalA audArika zarIra hoya teTalA ja taijasa-kArmaNa zarIra hoya, tethI badra-mukta taijasa, kArpaNa zarIramAM audArika zarIrano ja atideza karyoche. vAyukAyikamAM zarIra parimANa : | 19 vAkAiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA puDhavikAiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / vAukAiyANaM bhaMte ! kevaiyA veDavviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paLattal, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA teNaM asaMkhejjA, samaesamae avahIramANA paliovamassa asaMkhejjaibhAgametteNaM kAleNaM Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra : bhAga-2 avahIraMti / No ceva NaM avahiyA siyA | mukkellayA jahA ohiyA orAliyamukkellayA / AhAraga-teyaga-kammagasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiyavvA / 192 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vAyukAyikone keTalA audArika zarIra che ? uttara- pRthvIkAyikonA audArika zarIranI jema baddha audArika zarIra asaMkhyAta ane mukta audArika zarIra anaMta che. prazna- he bhagavan ! vAyukAyikone keTalA vaikriya zarIra che ? uttara- he gautama ! vAyukAyikonA vaikriya zarIranA be prakAra che, te A pramANe che- badgha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. jo samaye-samaye eka-eka zarIranuM apaharaNa karavAmAM Ave to (kSetra) palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALamAM saMpUrNa rIte apaharaNa karI zakAya, paraMtu tevo apahAra kyAre ya thayo nathI. mukta vaikriya zarIra aughika mukta audArika zarIra pramANe jANavA. tene baddha AhAraka zarIra nathI. mukta AhAraka zarIra anaMta che. badra-mukta taijasa-kArpaNa zarIranI vaktavyatA pRthvIkAyikanA badra-mukta taijasa-kArpaNa pramANe jANavI. vivecanaH vAyukAyika jIvonA audArika, AhAraka, taijasa, kArpaNa zarIra to pRthvIkAyikanI jema ja jANavA temAM koI vizeSatA nathI. mAtra vaikriya zarIramAM vizeSatA che. vAyukAyamAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che te asaMkhyAtanuM parimANa batAvatA kahyuM che ke samaye-samaye tenA eka-eka vaikriya zarIrane bahAra kADhavAmAM Ave to palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM te kADhI zakAya. A prarUpaNA kevaLa samajAvavA mATe che. A rIte vAyukAyanA vaikriya zarIranuM apaharaNa koI vyaktie kyAre ya karyuM nathI. ahIM mULapAThamAM, palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM apaharaNa thAya teTalA vAyukAyanA banne vaikriya zarIra che, tema sAmAnya rIte kathana che, paraMtu vyAkhyAmAM tenA mATe kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samaya jeTalA vAyukAyanA baddha vaikriya zarIra hoya che, tema spaSTIkaraNa che. vAyukAyika jIvonI saMkhyA to asaMkhyAta lokAkAzanA pradeza pramANa che, chatAM teonA baddha vaikriya alpa che tenuM kAraNa e che ke vAyukAyikanA cAra prakAra che- (1) sUkSma aparyAptA, (2) sUkSma paryAptA, (3) bAdara aparyAptA, (4) bAdara paryAptA; te cAramAMthI paryAptA bAdara vAyukAyane vaikriyalabdhi hoya che. paryApta bAdara vAyukAyamAM paNa trasa nADImAM rahelA jIvonA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jIvone ja vaikriya labdhi hoya che. vaikriya labdhivALA khAdara vAyukAyikonA asaMkhyAtamA bhAgavartI jIvo ja vaikriya zarIra banAve che, tethI tenuM pramANa alpa che ane te kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa che. vanaspatikAyamAM zarIra parimANa H 20 vaNassaikAiyANaM orAliya- veDavviya - AhAragasarIrA jahA puDhavikAiyA tahA mALiyavyA / vaLasADyALuM bhaMte ! jevaDyA teyanammAkSarIra paLattA ? goyamA ! ohiyA - kammagasarIrA tahA vaNassaikAiyANa vi teyaga, kammagasarIrA bhANiyavvA / bhAvArtha :- vanaspatikAyika jIvonA audArika, vaikriya ane AhAraka zarIra pRthvIkAyikonA audArika zarIranI jema jANavA joIe. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | bAraNuM pada: zarIra [ 193] prazna- he bhagavana! vanaspatikAyika jIvone taijasa-kAzmaNa zarIra keTalA hoya che? uttara- he gautama ! audhika taijasa-kArpaNa zarIranuM jeTaluM pramANa kahyuM che, teTalA vanaspatikAyikonA taijasa-kArpaNa zarIra jANavA. vivecana : vanaspatinA baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. vanaspatimAM anaMta jIvo che paNa anaMta anaMta jIvonuM audArika zarIra eka eka hovAthI audArika zarIra asaMkhyAta ja che. baddha vaikriya ke baddha AhAraka zarIra nathI. mukta audArika, vaikriya, AhAraka zarIra anaMta che. vanaspatimAM baddha taijasa-kAzmaNa zarIra anaMta che. jeTalA vanaspatikAyika jIvo teTalA ja baddha taijasa-kArpaNa zarIra che. anaMta-anaMta jIvonuM audArika zarIra eka hovA chatAM sarva jIvonA taijasa-kArpaNa zarIra svataMtra che, tethI vanaspatimAM anaMta jIvo che teTalA ja anaMta baddha taijasa-kAzmaNa zarIra che. mukta taijasa-kArpaNa zarIra paNa anaMta che. tenuM pramANa audhika varNana anusAra samajavuM arthAt sarva jIvothI anaMtaguNA che ane sarva jIvonA vargathI anaMtamA bhAge che. pAMca sthAvaranA balaka-mukkalaga(baha-mukta) zarIra - jIva audArika vaikriya | | AhAraka taijasa-kArpaNa baddha | mukta | baddha | mukta | ba8 | mukta | ba8 | mukta pRthvI, | asaMkhyAta | anaMta nathI | anaMta nathI anaMta asaMkhyAta anaMta pANI ane audhika | audhika audhika audhika | audhika audhika agni baddha mukta mukta mukta | baddha | mukta audArika vat audArika audArika audArika audArika | audArika vat | vat vat asaMkhyAta | anaMta asaMkhyAta anaMta | nathI anaMta asaMkhyAta anaMta audhika | audhika | kSetra | audhika audhika | audhika audhika baddha | mukta pilyopamanA mukta mukta baddha mukta audArika vat audArika asaMkhyAtamA audArika audArika |audArika| audArika | bhAganA | vat vat | vat vat pradeza vAyu jeTalA mukta vanaspati asaMkhyAta | anaMta | nathI anaMta | nathI | anaMta | anaMta | anaMta audhika | audhika audhika audhika audhika audhika baddha | mukta mukta | baddha mukta audArika vat audArika audArika audArika| taijasa taijasa vat kArmaNavat kArmaNavatu noMdha - aughika pAMca zarIranuM koSTaka sUtra-11 nA vivecanamAM che. pRSTha 186 che. vatuM vatu. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 vikalendriya jIvomAM zarIra parimANa:21 beiMdiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI asaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIo, asaMkhejjAiM seDhI vaggamUlAI; beiMdiyANaM orAliya- sarIrehiM baddhellaehiM payaraM avahIrai asaMkhejjAhiM ussappiNI-osappiNIhi kAlao, khettao aMgulapayarassa AvaliyAe ya asaMkhejjaibhAgapaDibhAgeNaM / mukkellayA jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / __ veuvviya-AhAraga sarIrA NaM baddhellayA Natthi, mukkellayA jahA orAliya sarIrA ohiyA tahA bhANiyavvA / teyagakammagasarIrA jahA eesiM ceva orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / jahA beiMdiyANaM tahA teiMdiyANaM cauriMdiyANa vi bhANiyavvaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! beIdriya jIvone keTalA audArika zarIra che? uttara- he gautama! beIdriyonA audArika zarIranA be prakAra che, te A pramANe che- baddha ane mukta. baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya teTalA baddha audArika zarIra che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNInA pradeza pramANa che. te zreNIonI vikhaMbha sUcI asaMkhyAta koTAkoTi yojana pramANa che. te vikhaMbha sUcI eka zreNIpradezanA asaMkhyAta vargamULanA yoga pramANa che. beIdriyonA baddha audArika zarIra dvArA pratara apahRta karAya to asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALamAM apahata thAya che. kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa pratarathI ane AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgarUpa pratibhAgathI saMpUrNa pratara apahRta thAya teTalA beIdriyanA baddha audArika zarIra che. mukta audArika zarIra audhika mukta audArika zarIra jeTalA hoya che. beIdriyone baddha vaikriya ane baddha AhAraka zarIra nathI. mukta vaikriya zarIra ane mukta AhAraka zarIra, mukta audArika zarIra pramANe che. baddha ane mukta taijasa-kArpaNa zarIra tenA baddha-mukta audArika zarIra pramANe che. teIdriya ane corendriyanA baddha ane mukta pAMce zarIranuM pramANa beIdriya pramANe kahevuM. vivecana : - beIdriya jIvo pratyeka zarIrI che, tethI jeTalA beIdriya jIvo che teTalA tenA baddha audArika zarIra jANavA. beIdriya jIvo asaMkhyAta che tethI baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. kALathI- asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya che teTalA che. kSetrathI- prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM asaMkhyAta Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramuM pada : zarIra koTAkoTi yojananI vidhyuMmasUcI pramANa asaMkhyAta zreNIomAM jeTalA AkAza pradeza hoya teTalA baddha audArika zarIra beindriya jIvomAM hoya che. 195 zreNInI viSNubha sUcInuM mApa H- ghanIkRta lokanI eka pradezI eka zreNInA jeTalA AkAzapradeza che tenA vargamULanuM vargamULa kADhatAM asaMkhya vargamULa prApta thAya te badhAno saravALo karatAM je rAza thAya teTalI zreNIo samajavI. te zreNIonI vidhyuMbha sUcI asaMkhya kroDAkroDI yojana pramANa thaI jAya che. asaMkhya vargamULane samajavA mATe eka pradezI AkAza zreNImAM rahela samasta pradeza asaMkhyAta hoya che, tene asatkalpanAthI 65536 che tema samajI laIe arthAt 65536 asaMkhyAtanI bodhaka saMkhyA svIkAra karatAM te saMkhyAnuM prathama vargamULa 256, bIjuM vargamULa-16, trIjuM vargamULa-4 ane cothuM vargamULa 2 che. kalpita A vargamULa asaMkhyAta vargamULa rUpa che. A vargamULono saravALo karavAthI 25-16+4+2 = 278 thAya che. A 278 pradezavALI te viSNubha sUcI jANavI. beIdriya jIvonA baddha audArika zarIranI asaMkhyAta saMkhyAnuM parimANa sUtrakAra bIjI rIte arthAt apahAra vidhithI batAve che. = payara avatIra6 H- pratara apahAra, asatkalpanAthI prataranA AkAzapradezono apahAra karavAmAM Ave, te AkAza pradezone bahAra kADhavAmAM Ave, te pratara apahAra' kahevAya che. kALakSetrathI pratara apahAra vidhi :- aMgutapavarassa AvattiyAj ya amane khtakhAdimA tenuM eka pratara sAta rAju lAMbo ane sAta rAju pahoLo hoya che. te prataranA aMgula pramANa kSetrane aMgula pratara kahe che. teno asaMkhyAtamo bhAga ahIM vivakSita che. te pratarano pratibhAga kahevAya che. pratibhAga eTale pratarano khaMDa ke vibhAga. tAtparya e che ke aMgula prataranA asaMkhyAtamA asaMkhyAtamA bhAga upara kramathI eka eka beIdriya jIvane sthApavA athavA aMgula prataranA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI avagAhanAvALA beIdriya dhvane pratara upara sthApavA. maNiyAr 1 :- AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA samaye te pratara para sthApita beIdriya jIvono apahAra karavo. A rIte apahAra karatAM-karatAM saMpUrNa pratarane khAlI thatAM asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALa vyatIta thAya che. pratara para sthApita aMgula prataranA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa avagAhanAvALA beIdriya jIvane, AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAge apahAra karatAM saMpUrNa pratara beindriyothI khAlI thaI jAya, eka paNa bendriya jIva zeSa na rahe, teTalA beindriyonA baddha audArika zarIra che. A rIte beindriya jIvonA bahelaka audArika zarIra (1) kAlathI asaMkhya utsarpiNI avasarpiNInA samaya pramANa che- (2) kSetrathI- ghanIkRta lokanI asaMkhya kroDAkroDa yojana pramANa viSmabha sUcIvALI zreNIonA AkAzapradeza pramANa che. (3) dravyathI- aMkulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA pratara kSetramAM AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAge eka-eka beindriyane sthApita karatAM saMpUrNa pratara bharAI jAya teTalI saMkhyA beindriya jIvonI ane tenA baddha audArika zarIranI che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 196] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 baha mukta nathI | vikalejiyanA bahelaka-muzkelaga(baDha-mukta) zarIra:audArika. vaikiya | mukta baddha mukta asaMkhyAta anaMta nathI anaMta kALathI-asaMkhyAta utsarpiNI - audhika audhika avasarpiNInA samaya jeTalA zetrathI-eka zreNInA sarvavargamULarUpa, audArika dArika asaMkhyAta koTAkoTiyojana pramANa vatuM zreNIonA pradeza jeTalA dravyathI-aMgulautaranA asaMkhyAtamAM bhAga parasthApitabeIdriyoneAvalikAnA asaMkhyAtamA bhAge apahAra karatAM-karatAM saMpUrNa pratara khAlI thaI jAya teTalA AhAraka | taijasa-kAmaNa baddha | mukta anaMta asaMkhyAta anaMta audhika | potAnA | audhika mukta | baddha | mukta audArika| audArika| audArika mukta mukta vatuM tiryaMca paMcendriyomAM zarIra parimANa :22 paMceMdiyatirikkhajoNiyANa orAliyasarIrA jahA beiMdiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha - tiryaMca paMceMdriya jIvonA audArika zarIranI sarva vaktavyatA beIdriya jIvonA audArika zarIra pramANe jANavI. 23 paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA. asaMkhejjAhiM ussappiNI-osappiNIhiM avahIrati kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjaibhAgo / mukkellayA jahA ohiyA oraaliyaa| AhAraga- sarIrA jahA beiMdiyANaM / teyaga-kammagasarIrA jahA orAliyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! paMceMdriya tiryaMcayonika jIvone keTalA vaikriya zarIra che? uttara- he gautama : tiryaMca paMcendriyonA vaikriya zarIranA be prakAra che. te A pramANe che- baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. te asaMkhyAtanuM parimANa, kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkALanA jeTalA samaya teTalA baddha vaikriya zarIra che. kSetranI apekSAe prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhya zreNIonI vikhaMbha sUcanA AkAzapradeza pramANa che. te vikhaMbha sUcI aMgula pramANa kSetranA asaMkhya AkAzapradezanA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jANavI. mukta vaikriya zarIra aughika mukta audArika zarIra pramANe anaMta jANavA. AhAraka zarIranuM vaktavya beIdriya pramANe jANavuM arthAtu tiryaMca paMcedriyone baddha AhAraka zarIra nathI. mukta AhAraka zarIra Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramuM pada : zarIra anaMta che. badra-mukta taijasa-kAryaNa zarIra tenA ja badra-mukta audArika zarIra pramANe jANavA. vivecanaH A sUtromAM tiryaMca paMcendriyanA pAMce zarIranA baDhelaka mukkelaganuM varNana che. temAM tenA audArika zarIranA bahelaka mulaga beindriyanI samAna kakSA che. lokamAM beindriya jIvo paMcendriyathI vizeSAdhika che mATe paMcendriyanA bulaka zarIra beindriyathI kaMIka nyuna samajavA. niyaMca paMcendriyanA AhAraka, taijasa, kArmaNa zarIranA baDhelaka muzkelaga sUtrathI ja spaSTa che arthAt te paNa beindriyanI samAna che. tiryaMca paMcendriyamAM vaikriya zarIra hoya che. te baddha vaikriya zarIranuM pramANa prataranA asaMkhyAta bhAganI asaMkhya zreNIonA pradeza tulya che. te zreNIo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che. te zreNIonI vikhuMbha sUcI aMgula pramANa zreNInA AkAza pradezanA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jANavI. asatkalpanAthI sUcI aMgulanA asaMkhyAta AkAzapradezane 5536 mAnI laIe, to tenuM prathama vargamULa 256 thAya. prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa arthAt kalpita 25nA asaMkhyAtamA bhAga pramANa tiryaMca paMcadriyanA bahu vaikriyazarIra che. tAtparya e che ke A banne vaikriyazarIra asatkalpanAnA eka aMka jeTalA paNa nathI. tenuM kAraNa e che ke paryAptA saMzI tiryaMca paMcendriyamAMthI keTalAkane ja vaikriya labdhi hoya che tethI tenA baddha vaikriya zarIranI saMkhyA nArakI ke devatAothI ghaNI alpa(asaMkhyAtamA bhAga pramANa) hoya che. tiryaMca paMcendriyanA bahelaka-muzkelaga(baddha-mukta) zarIra H- audArika badra vaikriya mukta bada anaMta saMkhyAna audhika kALathI asaMkhyAta audhika asaMkhyAta kALathI--asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNInA mukta utsarpiNI samaya jeTalA kSetrathI- beIndriyonA ba audArika zarIrathI kaMIka |nyUna jANavA mukta bana anaMta nathI mukta audArika avasarpiNInA pradeza audArika jeTalA kSetrathI-aMgula pramANa kSetra pradezonA vat vat prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI zreNIonA pradeza jeTalA 197 AhAraka taijasa-kArmaNa mukta bana mukta anaMta asaMkhyAta anaMta aughika | potAnA aughika mukta banne mukta auArika audArika audArika vat vat vat manuSyomAM zarIra parimANa : 24 maNUsANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM siya saMkhejjA siya asaMkhejjA / jahaNNapade saMkhejjA, saMkhejjAo Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 198] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 koDAkoDIo, eguNatIsaM ThANAI, tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heTThA, ahavaNaM chaTo vaggo paMcamavaggapaDuppaNNo, ahavaNaMchaNNaujhcheyaNagadAirAsI / ukkosapade asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI-osappiNIhi avahIraMti kAlao, khettao ukkosapae rUvapakkhittehiM maNUsehiM seDhI avahIraMti, asaMkhejjAhiM ussappiNI-osappiNIhi kAlao, khettao aMgulapaDhamavaggamUlaM tatiyavaggamUla paDuppaNNaM / mukkellayA jahA ohiyA oraaliyaa| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! manuSyone keTalA audArika zarIra che? uttara- he gautama ! manuSyomAM audArika zarIranA be prakAra che, te A pramANe che- baddha ane mukta. temAM baddha audArika zarIra kadAcit saMkhyAta hoya, kadAcit asaMkhyAta hoya. jaghanya pade saMkhyAta hoya che. te saMkhyAta kroDAkoDI arthAt ra9 AMka pramANa hoya che. te ra9 AMka traNa yamalathI vadhu ane 4 yamalathI ochA pramANamAM che athavA paMcamavargathI guNita chaThThA vargapramANa hoya che athavA 96 chedanaka rAzi jeTalA hoya che. manuSya utkRSTa pade asaMkhyAta che. kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNImAM teno apahAra thAya che. kSetrathI eka rUpa eTale eka(manuSya) prakSipta karavAthI manuSyo vaDe eka zreNIno apahAra thAya che. kSetranI apekSAe A rIte samajavo- aMgula pradezanA prathama vargamULane tRtIya vargamULathI guNatAM je rAzi prApta thAya teTalA kSetramAM eka eka manuSyane rAkhe to eka zreNI pUrita thAya ane eka manuSyanI jagyA bAkI rahe teTalA utkRSTa manuSyo jANavA athavA teTalA pradezothI eka eka manuSyano apahAra thAya to zreNI pradezomAM eka manuSyanA pradeza bAkI rahe tyAre sarva manuSyono apahAra pUrNa thaI jAya. mukta audArika zarIra mukta audhika audArika zarIra pramANa jANavA. 25 maNusANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA / goyamA / davihA paNNattA.taM jahA- badellayA ya makkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM saMkhejjA, samae samae avahIramANA saMkhejjeNaM kAleNaM avahIraMti, No ceva NaM avahiyA siyA / mukkellayA jahA ohiyA oraaliyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! manuSyone keTalA vaikriya zarIra hoya che? uttara- he gautama! manuSyomAM vaikriya zarIranA be prakAra che. yathA- baddha ane mukta. temAM je baddha vaikriya zarIra che te saMkhyAta che. samaye-samaye apahRta karatAM, saMkhyAtakALamAM apahRta thAya che paNa tema koI apahRta karatuM nathI. mukta vaikriya zarIra, mukta audArika pramANe jANavA. 26 maNUsANaM bhaMte ! kevaiyA AhArayasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM siya atthi siya Natthi jai atthi jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM sahassapuhuttaM / mukkellayA jahA ohiyA orAliyA / teyaga-kammasarIrA jahA eesiM ceva ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramuM pada : zarIra bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! manuSyone keTalA AhAraka zarIra che ? uttara- he gautama ! manuSyomAM AAraka zarIranA be prakAra che. yathA- baddha ane mukta. temAM baddha AhAraka zarIra kyAreka hoya, kyAreka na hoya. jyAre hoya tyAre jaghanya eka-be-traNa ane utkRSTa aneka hajAra (paraMparAe be hajArathI nava hajAra) hoya che. mukta AhAraka zarIra, mukta audArika zarIranI jema anaMta hoya che. manuSyanA baddha mukta taijasa ane kAryaNa zarIra, manuSyonA badra-mukta audArika zarIra pramANe jANavA. vivecana : 199 manuSyone bhava svabhAvathI audArika zarIra che. manuSyonA baddha audArika zarIra kadAcita saMkhyAta hoya, kadAcit asaMkhyAta hoya. manuSyo be prakAranA che. (1) garbhaja (2) saMmUrcchama. saMmUrcchima manuSyono utpatti virahakALa 24 muhUrtano hoya che. jyAre saMmUrcchima manuSyono virahakALa hoya tyAre eka paNa saMmUrchima manuSya na hoya. te samaye kevaLa garbhaja manuSyo ja hoya che, tyAre te saMkhyAta hoya che, tethI baddha audArika zarIra kadAcita saMkhyAta hoya che ane saMmUrcchima manuSyano virahakALa na hoya tyAre manuSyonA / audArika zarIra asaMkhyAta hoya che. saMmUkima manuSyo eka zreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAza pradeza hoya teTalA hoya che. garbhaja ane saMmUrcchima baMne manuSyo maLIne asaMkhyAta thAya che mATe baMnenA maLIne baddha audArika zarIra paNa asaMkhyAta hoya che. garbhaja manuSyo saMkhyAta che. tenuM saMkhyAta koTAkoTinuM parimANa zAstrakAre judI-judI aneka rIte batAvyuM che. jemake - (1) garbhaja manuSyo jaghanyapade saMkhyAta koTAkoTi pramANa che. A saMkhyAta koTAkoTi 29 aMka pramANa che arthAt garbhaja manuSyo 29 aMka pramANa hoya che. te aMka sthApanA A pramANe che. 79228162, 514264 33, 75935439, 50336. A 29 AMka traNa yamalapadathI vadhu ane 4 yamala padanI aMdara che. zAstrIya paribhASA anusAra ATha-ATha padone eka yamala kahevAmAM Ave che. ATha aMka pramANa rAzine eka yamala kahevAya che. 3 yamala eTale 3x8 = 24 aMka thAya. garbhaja manuSyo 29 aMka pramANa hovAthI 3 yamala-24 aMka karatAM pAMca aMka vadhu thAya, mATe traNa yamalathI vadhu ane cothA yamalamAM 3 aMka ochA rahe tethI 4 yamalanI aMdara kahyA che. (2) garbhaja manuSyo saMkhyAta koTAkoTi (ra9 aMka) pramANa che, te bIjI rIte sUtrakAra spaSTa kare che. paMcama vargathI chaThA vargane guNatAM je rAzi prApta thAya te rAzipramANa garbhaja manuSyonI saMkhyA che. koIpaNa aMka rAzine te ja aMka rAzithI guNatAM je rAzi Ave te varga kahevAya che. vargano prAraMbha be saMkhyAthI thAya che, ekane ekathI guNatA guNanaphaLa eka ja Ave temAM saMkhyAmAM vRddhi thatI nathI, tethI ekanI vargarUpe gaNanA thatI nathI. varganI zarUAta bethI thAya che raxra = 4, cAra prathama varga che. 4x4 = 16 soLa te bIjo varga, 10x16 = 256 te trIjo varga che. te ja rIte 25x256 = 5536 te cotho varga che. temaja 553x5536 = 4294967296. (4 araba, ra9 karoDa, 49 lAkha, 67 hajAra 296) te pAMcamo varga che ane A aMkarAzine paraspara guNatA 1844674407379551616 rAzi thAya te chaThTho varga che. A chAvargane pAMcamAM vargathI gulita karatAM 792281-25142433759354350336 A 29 aMka pramANa rAzi niSpanna thAya che. jaghanya pade garbhaja manuSyo A 29 AMka pramANa jANavA. te 29 AMkane kathana karavAnI rIta A pramANe che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 200 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 sAta kroDAkoDa kroDAkoDa, 92 lAkha kroDAkoDa-koDa, 28 hajAra kroDAkoDa-koDa, 100 kroDAkoDa-kroDa, dara kroDAkoDa-koDa, 51 lAkha kroDAkroDa, 42 hajAra kroDAkroDa, 600 kroDAkoDa, 43 kroDAkoDa, 37 lAkha kroDa, 59 hajAra kroDa, 300 kroDa, 54 kroDa, 39 lAkha, 50 hajAra 336. (3) manuSyonA baddha audArika zarIra jaghanyapade 96 chedanakadAyIrAzi tulya hoya che. aMka rAzinA ardhabhAga karavAmAM Ave te chedanaka kahevAya che. ekavAra ardhabhAga thAya to eka chedanaka kahevAya. be vAra ardhabhAga karI eka paryata pahoMcAya to tenA be chedanaka kahevAya ane traNa ardhabhAga thAya to tenA 3 chedanaka kahevAya. jema ke prathama varga 4 che. tenA be chedanaka thaze. pahelo ardhabhAga-2 thaze ane te be no pAcho ardhabhAga karatAM eka thaze. mATe 4 aMkanA be chedanaka kahevAya. bIjo varga 16 che to tenA 4 chedana thAya. prathama chedanaka 8, bIjo chedanaka-4, trIjo chedanaka-2 ane cotho chedanaka eka thaze. tRtIya varga 25nA ATha chedanaka che. cothA varganA 16, paMcamavarganA 3ra ane chaThA varganA 64 chedanaka che. pAMcamA ane chaThA varganA chedanakane joDavAthI 96 chedanaka thaze. A 96 chedanaka karanArI rAzi che athavA eka aMkane sthApita karI uttarottara 96 vAra bamaNA-bamaNA(Dabala-Dabala) karatAM je rAzi Ave te 96 chedanaka rAzi kahevAya che. 96 vAra cheda ApI zakAya tevI rAzi ra9 aMka pramANa che ane teTalA garbhaja manuSyo hoya che. teTalA ja jaghanyapade baddha audArika zarIra jANavA. utkRSTa pade manuSyo ane manuSyonA baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. saMmUrchAima manuSyo asaMkhyAta che. saMmUrchAima manuSyono jyAre virahakALa na hoya tyAre manuSyo asaMkhyAta hoya che. asaMkhyAtanA asaMkhyAta bheda hoya che, tethI asaMkhyAtanuM parimANa sUtrakAre kALa ane kSetrathI batAvyuM che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya teTalA baddha audArika zarIra che. kSetrathI aMgula pramANa pradezanA prathama vargamUlane tRtIya vargamUlathI guNana karatAM upalabdha rAzinA AkAzapradeza para eka eka manuSyane sthApita karatAM eka zreNI bharAya ane eka manuSyanI jagyA rahe. tAtparya e che ke sarva asaMkhya manuSya eka zreNInA pradezothI paNa asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. te utkRSTa pade baddha audArika zarIra jANavA. manaSyone baddhakriya zarIra saMkhyAta che. vaikriya labdhi karmabhUminA paryAptA garbhaja manuSyone ja hoya che ane temAM paNa badhA manuSyone nathI hotI, keTalAkane ja hoya che, tethI te saMkhyAta ja hoya che. mukta vaikriya zarIra anaMta che. manuSyomAM baddha AhAraka zarIra kyAreka hoya kyAreka na hoya. jyAre hoya tyAre jaghanya eka-be-traNa utkRSTa aneka hajAra (2 thI 9 hajAra) saMbhave che. mukta AhAraka zarIra anaMta che. baddha taijasa-kArpaNa zarIra audArika zarIranI jema badhAne ja hoya che arthAtu baddha saMkhyAta keasaMkhyAta ane mukta, taijasa-kArpaNa zarIra anaMta che. manuSyomAM pAMce zarIranA baddha-mukta zarIranuM saMkhyA parimANa batAvyuM, te aneka jIvonI apekSAe tathA kALanI bhinnatAnI apekSAe che. koI eka manuSyane eka sAthe pAMce zarIra saMbhavita nathI. eka jIvane eka samaye vadhumAM vadhu cAra zarIra hoya che. vaikriya ane AhAraka baMne labdhio eka sAthe eka manuSyane saMbhave che paraMtu baMne labdhino prayoga eka sAthe thato nathI, tethI labdhijanya A baMne zarIra eka sAthe saMbhavita nathI. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | bAra pada: zarIra 201] baha AhAraka zarIranI saMkhyAmAM jaghanya eka, be, traNa kahyA che ane vaikriya zarIranI saMkhyAmAM jaghanya eka, be, traNa kahyA nathI. kAraNa ke AhAraka zarIrI manuSya kyAreka hoya, kyAreka na hoya ane jyAre hoya, tyAre ekAda vyakti paNa AhAraka zarIra banAve tevuM saMbhavita che tethI AhAraka zarIra jaghanya eka, be ke traNanI saMkhyA paNa hoya zake che. paraMtu vaikriya zarIradhArI manuSya sadA saMkhyAtA hoya ja. A sUtrathI ane bhagavatI sUtrathI paNa siddha che ke manuSyamAM vaikiya zarIrI jIvo zAzvatA hoya che, teno viraha thato nathI, kAraNa ke cakavartI, vAsudeva, baladeva vagere samRddhi saMpanna manuSyomAM koIka manuSyo vaikiya labdhino prayoga karatA ja rahe che. tethI manuSyomAM vaikiya yoga ane vaikiya mizrayoga bane zAzvata kahyA che. manuSyonA baddha-mukta zarIra :zarIra mukta 1. audArika, sakhyAta athavA asaMkhyAta anaMta taijasa ane saMmUrchAima manuSyo na hoya tyAre garbhaja manuSyo saMkhyAtA hoya. audhika kArpaNa (1) saMkhyAta koTAkoTI pramANa, ra9 aMka pramANa, mukta audArika zarIra (2) traNa yamalathI upara, cAra yamalathI nIce, pramANa (3) pAMcamA vargathI guNita chaThThA varga pramANa, (4) 96 chedanaka rAzi pramANa jaghanya manuSyo hoya, saMmUrchAima manuSyo hoya tyAre utkRSTa asaMkhyAtA hoya. kAlathI- asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAlanA samaya pramANa kSetrathI- eka AkAza zreNInA pradezothI asaMkhyAtamA bhAga pramANa, aMgula pramANa AkAzapradezonA prathama vargamULathI guNita trIjA vargamULa pramANa kSetramAM eka-eka manuSyane sthApita karatAM saMpUrNa zreNI bharAI jAya ane eka manuSyanI jagyA khAlI rahe. vaikriya saMkhyAta anaMta kAlathI- saMkhyAta kAlanA samaya pramANa mukta audA zarIra pramANa AhAraka |kadAcit hoya, kadAcit na hoya, hoya to jaghanya-1,2,3 utkRSTa aneka anaMta hajAra mukta audA zarIra pramANa vANavyaMtara devomAM zarIra parimANa:27 vANamaMtarANaM orAliyasarIrA jahA NeraiyANaM / vANamaMtarANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA? __ goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI (...) saMkhejjajoyaNasayavaggapalibhAgo payarassa / mukkellayA jahA ohiyA orAliyA / bhAvArtha :- vANavyaMtara devonA audArika zarIranuM pramANa narakanA dArika zarIra jema ja jANavuM Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 arthAt vANavyaMtara devone baddha-dArika zarIra nathI ane mukta audArika zarIra anaMta che. prazna- he bhagavan! vANavyaMtara devone keTalA vaikriya zarIra che? uttara- he gautama! teone be prakAranA vaikriya zarIra che- baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che, kAlanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kAlamAM apahata thAya che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNI jeTalA che. (te zreNIonI vikhaMbha sUcI tiryaMca paMcedriyathI asaMkhyAtamA bhAga hIna jANavI). prataranA saMkhyAta so yojana varga pramANa kSetrathI eka-eka vyaMtara devano apahAra thAya to Akho pratara khAlI thaI jAya teTalA vyaMtara devo che. mukta vaikriyazarIra audhika mukta audArika pramANe jANavA. 28 AhAragasarIrA duvihA vi jahA asurakumArANaM / vANamaMtarANaM bhaMte ! kevaiyA teyaga-kammagasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA eesiM ceva veuvviyasarIrA tahA teyagakammagasarIrA vi bhANiyavvA / bhAvArtha :- vANavyaMtaronA baMne prakAranA AhAraka zarIranuM parimANa asurakumAra devonA AhAraka zarIranI jema jANavuM. prazna- he bhagavana! vANavyaMtara devone keTalA taijasa-kAzmaNa zarIra che? uttara- he gautama! tenA taijasa-kArpaNa zarIranuM pramANa tenA ja vaikriya zarIra pramANe jANavuM. vivecanaH vANavyaMtara devo vaikriya zarIradhArI che, tethI teone baddha audArika zarIra nathI. mukta audArika zarIra pUrvabhavonI apekSAe anaMta che. vaikriya zarIra asaMkhyAta che. vANavyaMtaranA baddha vaikriya zarIranuM parimANa kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kSetramAM rahelI asaMkhyAta zreNI pramANa che. te asaMkhyAta zreNInI vikhaMbha sUcInuM mApa prasiddha hovAthI sUtrakAre sUtramAM batAvyuM nathI. TIkAkAre tenuM spaSTIkaraNa ApyuM che ke vyaMtara devo tiryaMca paMcendriya karatAM asaMkhyAta guNa hIna che mATe tenI vikhaMbha sUcI tiryaMca paMcendriyanI vikhaMbha sUcI karatAM asaMkhyAta bhAga hIna jANavI. prastuta saMskaraNamAM A prasiddha pAThane sUcavavA sUtrapAThamAM A (.) adhyAhAra cihna mUkyuM che. dravyathI vyaMtara jIvonA parimANamAM paNa sUtrakAre saMhe gopAla vajApatimAne paralsa kahyuM che. tene spaSTa karatAM TIkAkAre kahyuM che ke saMkhyAta so yojana varga jeTalA prataranA pratibhAga-khaMDa upara vyaMtarane sthApatAM saMpUrNa pratara bharAI jAya teTalA vyaMtaranA baddha vaikriya zarIra che. vyaMtaromAM baddha AhAraka zarIra nathI ane tenA baddha taijasa-kArpaNa zarIranuM pramANa vaikriya zarIra pramANe jANavuM. jyotiSka devomAM zarIra parimANa:29 joisiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA? goyamA ! jahA NeraiyANaM tahA bhANiyavvA / joisiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNatA? goyamA ! duvihA paNNattA ! taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramuM pada : zarIra te baddhellayA jAva tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI (...) bechappaNNaMgulasayavagga-palibhAgo payarassa / mukkellayA jahA ohiyaorAliyA / 203 AhArayasarIrA jahA NeraiyANaM tahA bhANiyavvA / teyaga-kammagasarIrA jahA ee siM ceva veDavviyA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jyotiSka devonA audArika zarIra keTalA che ? uttara- he gautama ! jyotiSka devonA audArika zarIro nArakonA audArika zarIranI samAna che. prazna- he bhagavan ! jyotiSma devonA vaikriya zarIra keTalA che ? uttara- he gautama ! teone be prakAranA vaikriya zarIra che - baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIra yAvat teonI vibha sUcI sudhInuM varNana vyaMtara devonI jema kahevuM. prataranA pUraNa apahAramAM baso chappana aMgula varga kSetramAM eka eka jyotiSI devane rAkhe to pratara pUrita thAya teTalA jyotiSI devo che athavA baso chappana aMgula varga kSetrathI eka eka jyotiSIno apahAra thAya to Akho pratara khAlI thaI jAya teTalA jyotiSI devo che. tenA mukta vaikriya zarIra audhika mukta audArika zarIra pramANe jANavA. jyoti devonA AhAraka zarIra nArakonA AhAraka zarIra pramANe jANavA arthAt baddha AhAraka zarIra nathI ane mukta AhAraka zarIra anaMta che. jyotiSka devonA baddha-mukta taijasa-kArpaNa zarIra tenA badra-mukta vaikriya zarIra jeTalA che. vivecanaH jyotiSma devone baddha audArika ane baddha AhAraka zarIra nathI. baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. kAlanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI ane avasarpiNI kAlanA samaya pramANa che. kSetranI apekSAe prataranA asaMkhyAtamA bhAganI asaMkhyAta zreNIonA pradeza pramANa che. vyaMtara devonI jema jyotiSma devomAM paNa sUtrakAre vidhyuMbha sUcInuM mApa adhyAhAra rAkhyuM che. TIkAkAre tenI spaSTatA karI che ke vyaMtaro karatAM jyotiSI devo saMkhyAtaguNa adhika che mATe teonI vidhyuMbha sUcI saMkhyAtaguNa adhika jANavI. pAThanA A adhyAhArane sUcavavA mULapAThamAM (...) A nizAna prastuta sUtramAM mUkyuM che. ahIM jyotiSInI asaMkhya saMkhyAnuM parimANa batAvatA zAstrakAre kahyuM che ke 256 aMgula varga pramANa pratarakhaMDa para eka eka jyotiSkanA baddha vaikriya zarIrane sthApe to saMpUrNa pratara vaikriya zarIrathI bharAI jAya athavA te sthApita zarIrone bahAra kADhavAmAM Ave to 256 aMgula varga pramANa pratarakhaMDathI eka eka jyotiSIno apahAra thAya to jyotiSInA sarva baddha vaikriya zarIra nIkaLI jAya tyAre eka pratara khAlI thAya. vaimAnika devomAM zarIra parimANa : 30 vemANiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA NeraiyANaM tahA bhANiyavvA / vemANiyANaM bhaMte ! kevaiyA veDavviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 te baddhelyA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulabiiyavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNNaM, ahavA NaM aMgulataiyavaggamUlaghaNappamANamettAo seddhiio| mukkellayA jahA ohiyA orAliyA / AhArayasarIrA jahA NeraiyANaM / teyaga-kammagasarIrA jahA eesiM ceva veDavviyasarIrA tahA bhANiyavvA / 204 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vaimAnika devonA audArika zarIra keTalA che ? uttara- he gautama! nArakInA audArika zarIranI jema vaimAnika devanA audArika zarIranI vaktavyatA jANavI. prazna- he bhagavan ! vaimAnika devonA vaikriya zarIra keTalA che ? uttara- he gautama ! vaimAnika devanA vaikriya zarIra be prakAranA che- baddha ane mukta. temAM baddha vaikriyazarIra asaMkhyAta che, kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALamAM apahRta thAya che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNIo jeTalA che. te zreNIonI viSkabha sUcI aMgula pradezanA bIjA vargamULane trIjA vargamULathI guNatAM prApta rAzi pramANa athavA trIjA vargamULano ghana karatAM prApta rAzi pramANa che. mukta vaikriya zarIra aughika audArika zarIra pramANa che. vaimAnika devonA badgha mukta AhAraka zarIra, nArakInA badra-mukta AhAraka zarIra jeTalA che ane tenA badgha-mukta taijasa, kArmaNa zarIra teonA ja bakra-mukta vaikriya zarIrAnusAra che. vivecanaH nArakInI jema vaimAnika devomAM baddha audArika zarIra ane baddha AhAraka zarIra nathI ane mukta audArika ane AhAraka zarIra pUrvabhavonI apekSAe anaMta che. vaimAnika devomAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. samaye-samaye eka-eka baddha vaikriya zarIranuM apaharaNa karatAM asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla vyatIta thaI jAya. kSetranI apekSAe prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNIonA jeTalA pradeza che, teTalA vaimAnika devonA baddha vaikriya zarIra che. te vAtane spaSTa karatA jaNAvyuM che ke A zreNIonI vidhyuMbha sUcInuM pramANa aMgUla pradezanA tRtIya vargamULathI guNita dvitIya vargamULa pramANa che athavA aMgula pradezanA tRtIya vargamULano ghana karatAM prApta saMkhyAnusAra zreNIonI vidhyuMbha sUcI hoya che. asatkalpanAthI aMgulanA (asaMkhyAtamA bhAgamAM) 256 pradeza che tema mAnavuM, tenuM prathama vargamULa 16, bIjuM vargamULa 4 ane tRtIya vargamULa 2 thAya. A bIjAvargamULane trIjA vargamULathI guNatA 4x2 = 8 thAya. A AThane ApaNe asaMkhyAta zreNIonI vidhyuMbha sUcI jANavI. AviSkabha sUcI rUpa asaMkhyAta zreNIonA jeTalA AkAza pradeza che teTalA baddha vaikriya zarIra hoya che. athavA eka aMgulamAM 256 AkAza pradezo che. tenuM tRtIya vargamULa 2 che teno ghana karatA 24242 = 8 thAya. te ATha eTale asaMkhyAta zreNIonI vidhyuMbhasUcI jANavI. A baMnne prakAranA kathanamAM koI artha bheda nathI. vaimAnika devomAM jeTalA devo teTalAM ja baddha vaikriya, taijasa-kArmaNa zarIra hoya che. tenA mukta vaikriya zarIra pUrvavat anaMta hoya che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra pada: zarIra | 205 | nathI | manama | vat nathI nArakI devatAnA balaka-muzkela (baddha-mukta) zarIra - daMDaka | audArika vaikiya AhAraka | taijasakAmaNa baddha | mukta mukta | | ba | mukta baddha | mukta nArakI nathI | anaMta asaMkhyAta anaMta anaMta asaMkhya anata audhika |kALathI asaMkhyAta utsarpiNI audhika audhika potAnA | aughika mukta avasarpiNInA samaya jeTalA mukta mukta mukta audArika|trithI-aMgula pramANa kSetranA pradezonA prathama dArika audArika| | baddha | audArika vat vargamULane bIjA vargamULa sAthe guNatA athavA vit bIjA vargamULano ghana karatAM prApta rAzitulya tathA prataranA asaMkhyAtamAbhAgamAM rahelI zreNIonA pradeza jeTalA(asatkalpanAthI 64 zreNInA pradeza pramANa) bhavana nathI | anata asaMkhyAta anaMta anaMta asaMkhya anata patideva audika kALathI- asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA | audhika audhika potAnA | audhika mukta samaya jeTalA audArika audArika baddha |audArika dArika kSetrathI-aMgula pramANa kSetranA pradezonA prathama | vat vatu | vaikriya | vat vat vargamULanA saMkhyAtamA bhAgapramANavikhaMbhasUcI tulya tathA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhya zreNIonA pradeza tulya(asatkalpanAthI 5-6 zreNInA pradeza pramANa) vANa-| nathI | anata asaMkhyAta anaMta nathI | anaMta asaMkhya anata audika kALathI-asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA | audhika audhika potAnA | audhika audArika| samaya jeTalA. audArika sAhAraka baddha audyarika vadhu zetrathI- prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta kroDAkroDayojana pramANazreNIonA pradeza jeTalA. athavA eka prataranA saMkhyAta so yojanAnA varga pramANanA pratara jeTalAkhaMDa thAya, teTalA jyo-| nathI | anata asaMkhyAta anaMta nathI | anaMta asaMkhya anaMta | audhika kALathI-asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA | audhika audhika potAnA | audhika audArika|samaya jeTalA. audArika dArika baddha |audArika kSetrathI-prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI | vat vatu | vaikriya | kroDAkroDayojana pramANa asaMkhyAta zreNIonA vituM pradeza tulya vyaMtarathI saMkhyAtaguNa adhika. athavA 256 aMgula varga jevaDAkhaMDa karatAM eka prataranA jeTalA khaMDa thAya teTalA. vatuM va Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 206 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 baddha anaMta |daMDaka | audArika | vaikiya AhAraka |taijasa-kAzmaNa | baddha | mukta mukta| baddha | mukta baddha | mukta vaimA-| nathI | anaMta asaMkhyAta anaMta asaMkhya anaMta audika kALathI-asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNanA | audhika nathI | audhika potAnA audhika audArika samaya pramANa mukta mukta baddha | mukta vat kSetrathI-prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI audArika audArika vaikriya |audArika asaMkhya zreNIonA pradeza jeTalA.vikhaMbha sUci vat | vat aMgula pramANa kSetra pradezonA bIjA vargamULane trIjA vargamULathI guNatAMathavA trIjA vargamULano ghana karatAM prApta rAzitulya zreNIonA pradeza jeTalA.(asatkalpanA 8 zreNInA pradeza pramANa) vat I bAramuM pada saMpUrNa 1 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | teramuM pada pariNAma 207 teramuM pada paricaya che che cheka che. ra che che. cheka che. ja ka cha che. cheka che A padanuM nAma pariNAma pada . pariNAma zabdanA ahIM be artha abhipreta che- (1) mULa svarUpane choDyA vinA dravyonuM eka avasthAmAMthI bIjI avasthA(paryAya)mAM parivartita thavAne pariNAma kahe che. (2) pUrvavartI vidyamAna paryAyanA vinAza ane uttaravartI avidyamAna paryAyanA prAdurbhAvane pariNAma kahe che. A padamAM jIva ane ajIva baMnenA pariNAmono vicAra karavAmAM Avyo che. jaina darzanAnasAra koIpaNa vastuno sarvathA vinAza thato nathI, tenuM rUpAMtara ke avasthAMtara thAya che. pUrvanI avasthAno nAza thAya che ane navI avasthAno prAdurbhAva thAya che. vastuno A prakArano dhruva svabhAva che. vastumAM be aMza che. eka aMza dhruva-zAzvata che ane bIjo aMza azAzvata parivartanazIla che. vastuno dhruva aMza haMmezAM svarUpamAM sthita rahe che ane azAzvata aMzamAM utpAda, vyaya rU5 parivartana thayA kare che. A rIte vastu potAnA svarUpamAM sthira rahIne pariNamana pAme che. vastunuM pariNamana thavuM, te ja pariNAma che. cha e dravyamAM paryAyonuM pariNamana satata thayA ja kare che. tema chatAM saMsArI jIvonI ane pudgalonI parivartana pAmatI vividha avasthAo pratyakSa dekhAya che. A padamAM saMsArI jIvonI mukhyatAe jIva dravyanA daza pariNAmonuM ane ajIva dravyamAM pulAstikAya dravyanI mukhyatAe daza prakAranA pariNAma ane tenA bhedonuM kathana karyuM che. tema chatAM agurulaghu pariNAma dharmAstikAyAdi arUpI dravyamAM paNa hoya che. A padamAM daza prakAranA jIva pariNAmanA prabhedonuM kathana karIne tyArapachI 24 daMDakanA jIvomAM prApta thatAM pariNAmonuM nirUpaNa che ane tyArapachI ajIva pariNAmonA bheda-prabhedonuM pratipAdana che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 _ _ - teramuM padaH pariNAma 27/7/27/28/27/2E7I pariNAmanA prakAra:| 1 kaivihe NaM bhaMte ! pariNAme paNNatte? goyamA !duvihe pariNAme paNNatte, taM jahAjIvapariNAme ya ajIvapariNAme ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! pariNAmanA be prakAra che, te A pramANe che- jIva pariNAma ane ajIva pariNAma. vivecana - pariNAma-prastuta sUtragata pariNAma' zabda Agamika pAribhASika zabda che. teno vyutpattilabhya artha A pramANe thAya che-pariNamanapariNAma: zvita avasthitaEUR vastunaH pUrva avasthA parityAna 3ttarAvasthAmAM avasthita vastumAM pUrvAvasthAno tyAga karIne uttarAvasthAnI prApti thavI, te pariNAma che. eka paryAyanuM bIjI paryAyamAM, eka avasthAnuM bIjI avasthAmAM rUpAMtarita thavuM te pariNAma che. jaina darzananI daSTie pratyeka padArtha pariNamanazIla ane nitya che. dravyanI apekSAe vasta nitya hovA chatAM tenI avasthAo satata badalAtI ja rahe che. A rIte vastu nitya paNa che ane anitya paNa che. vastunA anitya dharmanA AdhAre ja temAM pariNamana thayA kare che. trikAlasthAyI dravya potAnA satu svarUpamAM avasthita rahIne dharmAntarane ke avasthAntarane pAme che, te ja pariNAma che. dravya sarvathA nitya paNa rahetuM nathI ane teno sarvathA vinAza paNa thato nathI. te sat padArtho vividha avasthAo dhAraNa karatA rahe che, te ja pariNAma che. jema ke- Atma dravya svayaM sata svarUpe haMmezAM sthita rahIne nArakI, tiryaMca Adi avasthAo dhAraNa kare che te jIva pariNAma che. pUrvavatI satu paryAyano vinAza thavo ane uttaravartI asatu paryAyano prAdurbhAva thavo te pariNAma che. jema ke eka manuSya marIne devagatimAM utpanna thAya che to tenA AtmadravyamAM vartatI manuSya paryAyano nAza thaIne tyAra pachI devaparyAya utpanna thAya che. A prakAre avasthAonuM parivartana thAya te pariNAma che. pariNAmanA bheda - jIva ane ajIva baMne dravyamAM uparokta prakAre pariNamana thayA ja kare che tethI pariNAmanA be prakAra che- (1) jIva dravyamAM thatAM pariNamanane jIva pariNAma ane (2) ajIva dravyamAM thatAM pariNamanane ajIva pariNAma kahe che. jIva pariNAmanA bheda-prabhedaH| 2 jIvapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! dasavihe paNNatte, taM jahAgaipariNAme, iMdiyapariNAme, kasAyapariNAme, lessApariNAme, jogapariNAme, uvaogapariNAme, Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | teramuM padaH pariNAma che. 209 | NANapariNAme, daMsaNapariNAme, carittapariNAme, vedapariNAme / bhAvArtha -prazna-he bhagavana!jIva pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! jIva pariNAmanA daza prakAra che, te A pramANe che- (1) gati pariNAma, (ra) indriya pariNAma (3) kaSAya pariNAma, (4) vezyA pariNAma (5) yoga pariNAma (6) upayoga pariNAma (7) jJAna pariNAma (8) darzana pariNAma (9) cAritra pariNAma ane (10) veda pariNAma. | 3 | gaipariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! cauvihe paNNatte, taM jahANirayagaipariNAme, tiriyagaipariNAme, maNuyagaipariNAme, devagaipariNAme / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! gati pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! gati pariNAmanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) naraka gati pariNAma (2) tiryaMcagati pariNAma (3) manuSya gati pariNAma ane (4) deva gati pariNAma. | 4 iMdiyapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahAsoidiyapariNAme, cakkhiMdiyapariNAme, ghANiMdiyapariNAme, jibhidiyapariNAme, phaasiNdiyprinnaame| bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! indriya pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! indriya pariNAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zrotendriya pariNAma, (2) cakSurindriya pariNAma (3) dhrANendriya pariNAma (4) jihendriya pariNAma ane (5) sparzendriya pariNAma. | 5 kasAyapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! cauvvihe paNNatte, taM jahAkohakasAyapariNAme, mANakasAyapariNAme, mAyAkasAyapariNAme, lobhakasAyapariNAme / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kaSAya pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! kaSAya pariNAmanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) krodha kaSAya pariNAma, (2) mAna kaSAya pariNAma (3) mAyA kaSAya pariNAma ane (4) lobha kaSAya pariNAma. | 6 lessApariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! chavvihe paNNatte, taM jahAkaNhalessApariNAme, NIlalessA-pariNAme, kAulessApariNAme, teulessApariNAme, pamhalessApariNAme, sukkalessApariNAme / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! lezyA pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! lezyA pariNAmanA cha prakAra che, te A pramANe che-(1) kRSNa lezyA pariNAma (2) nIla glezyA pariNAma (3) kApota lezyA pariNAma (4) tejo vezyA pariNAma (5) padma lezyA pariNAma ane (6) zukala lezyA pariNAma. |7 jogapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! tivihe paNNatte, taM jahAmaNajogapariNAme, vaijogapariNAme, kAyajoga pariNAme / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! yoga pariNAmanA keTalA prakAra kahyA che? uttara- he gautama! yoga Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 210] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 pariNAmanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) manoyoga pariNAma (2) vacanayoga pariNAma ane (3) kAyayoga pariNAma. |8|uvaogapariNAmeNaMbhaMte !kaivihe paNNate? goyamA !duvihe paNNatte, taMjahA-sAgArovaogapariNAme ya, aNAgArovaogapariNAme y|| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! upayoga pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! upayoga pariNAmanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sAkAropayoga pariNAma ane (2) anAkAropayoga pariNAma. | 9 NANapariNAmeNaM bhaMte!kaivihe paNNatte? goyamA!paMcavihe paNNatte / taMjahA- AbhiNi bohiyaNANapariNAme, suyaNANapariNAme, ohiNANapariNAme, maNapajjajavaNANapariNAme, kevala nnaannprinnaame| bhAvArtha-prazna-he bhagavan! jJAna pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! jJAna pariNAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che-(1) matijJAna pariNAma, (2) zrutajJAna pariNAma, (3) avadhijJAna pariNAma (4) mana:paryavajJAna pariNAma ane (5) kevaLajJAna pariNAma. |10 aNNANapariNAmeNaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! tivihe paNNatte, taM jahAmaiaNNANapariNAme, suyaaNNANapariNAme, vibhaMgaNANapariNAme / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! ajJAna pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! ajJAna pariNAmanA traNa prakAra che, te A pramANe che-(1) mati ajJAna pariNAma (2) zruta ajJAna pariNAma ane (3) virbhAgajJAna pariNAma. | 11 dasaNapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! tivihe paNNatte, taM jahAsammadasaNapariNAme,micchAdasaNapariNAme, sammAmicchAdasaNapariNAme / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! darzana pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! darzana pariNAmanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) samyagudarzana pariNAma, (2) mithyAdarzana pariNAma ane (3) mizradarzana pariNAma. | 12 carittapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahAsAmAiya-carittapariNAme, chedovaTThAvaNiya-carittapariNAme, parihAravisuddhiya-carittapariNAme, suhumasaMparAya-carittapariNAme, ahkkhaay-crittprinnaame| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! cAritra pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! cAritra pariNAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) sAmAyika cAritra pariNAma (2) chedopasthApanIya cAritra pariNAma (3) parihAra vizuddha cAritra pariNAma (4) sUkSmasaMparA cAritra pariNAma ane (5) yathAkhyAta cAritra pariNAma. |13 veyapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! tivihe paNNatte, taM jahA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | teramuM padaH pariNAma [ 211] itthiveyapariNAme, purisaveyapariNAme, NapuMsagaveyapariNAme / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! veda pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! veda pariNAmanA traNa prakAra che, te A pramANe che-(1) strIveda pariNAma (2) puruSaveda pariNAma ane (3) napuMsaka veda pariNAma. vivecanaH prastuta sUtromAM jIvanA daza prakAranA pariNAma ane tenA uttara bhedonuM nirUpaNa che. (1) gati pariNAma-gati nAmakarmanA udayathI jIva narakAdi gatimAM janma dhAraNa karetene gati pariNAma kahe che. nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva, te cAra gatinA AdhAre gati pariNAmanA cAra prakAra che. (2) indriya pariNAma-phansanArUnTA AtmajJAnanA paryayoja taLeluM jJAnarUpa aizvaryanA yogathI AtmA indra che. indranuM liMga arthAt AtmAnI oLakhanuM sAdhana, te indriya che. zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, jIlaeNndriya ane sparzendriya, te pAMca indriyanI apekSAe indriya pariNAmanA pAMca bheda che. kevalI bhagavAnane kevaLajJAna hovAthI indriya jJAnanI AvazyakatA rahetI nathI tethI te jIvone anindriya pariNAma hoya che. A rIte indriya pariNAmanA pa+1(anindriya pariNAma) = 6 bheda thAya che. (3) kaSAya pariNAma jarSanihiMsanniprANino sminniti cheSaH saMsArastamaryate tiSaya: jemAM prANI paraspara ekabIjAnI hiMsA kare che te kaSa, Aya eTale saMsArane prApta karAve te kaSAya. kaSAyanA krodha, mAna, mAyA, lobha, te cAra prakAra che ane kaSAyano upazama ke kSaya thaI jAya tyAre jIva vItarAgI thAya che. te jIvone akaSAya pariNAma pragaTa thAya che. kaSAya pariNAmanA 4+1(akaSAya pariNAma) = 5 bheda thAya che. (4) vezyA pariNAma- kaSAya ane yogathI anuraMjita Atma pariNAmone vezyA kahe che. kRSNa, nIla, kApota, tejo, padha ane zukla, te vezyAnA cha prakAranI apekSAe lezyA pariNAmanA cha prakAra che tathA kaSAya ane yogano nAza thatAM ayogI kevaLIne alezyA pariNAma pragaTa thAya che, tethI vezyA pariNAmanA + 1(alezyA pariNAma) = 7 bheda thAya che. (5) yoga pariNAma- mana, vacana, kAyAnA vyApArane yoga kahe che. tenA traNa prakAra che ane yogano nAza thatAM ayoga pariNAma pragaTa thAya che, tethI yoga pariNAmanA 3+1(ayoga pariNAma) = 4 bheda thAya che. (6) upayoga pariNAma- cetanA zaktinA sAkAra-jJAnAtmaka ane anAkAra-darzanAtmaka vyApArane upayoga kahe che. tenA be bheda che- sAkAropayoga ane anAkAropayoga. (7) zAna-ajJAna pariNAma- matijJAnAdi pariNAmane jJAna pariNAma kahe che. pAMca jJAna ane traNa ajJAnanA AdhAre jJAna pariNAmanA pAMca bheda che ane ajJAna pariNAmanA traNa bheda che, tethI jJAna-ajJAna pariNAmanA kula 5+3 = 8 bheda thAya che. (8) darzana pariNAma- samyagudarzanAdi pariNAmane darzana pariNAma kahe che. tenA traNa bheda che- samyagudarzana, mithyAdarzana ane mizradarzana pariNAma. (9) cAritra pariNAma- sAmAyika cAritra AdinA pariNAmone cAritra pariNAma kahe che. pAMca cAritranA AdhAre cAritra pariNAmanA pAMca prakAra che. te uparAMta dezavirati cAritra ane acAritranA pariNAmanI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 212 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 gaNanA karatAM cAritra pariNAmanA kula 5+2 = 7 bheda thAya che. (10) veda pariNAma-veda mohanIya karmanA udayathI bhoganI icchA thavI te veda pariNAma che. traNa vedanA AdhAre veda pariNAmanA traNa prakAra che ane veda mohanIya karmano upazama ke kSaya thatAM aveda pariNAma pragaTa thAya che. tethI veda pariNAmanA 3+ 1(aveda pariNAma) = 4 bheda thAya che. daza pariNAmonA uttara bhedomAM-anidriya pariNAma, akaSAya pariNAma, alezyA pariNAma, ayoga pariNAma, acAritra pariNAma, dezavirati pariNAma ane aveda pariNAmanuM kathana nathI, paraMtu tyAra pachInA 24 daMDakanA varNanamAM A sarva bolonuM kathana yathAsthAne thayuM che. tethI thokaDAmAM te sarvano samAveza uttara bhedonI gaNanAmAM karyo che. A rIte sUtranA tAtparyathI daza prakAranA pariNAmonA uttara bheda kramazaH 4+4+5+7+4+ 2+8+3+7+4 = 50 thAya che. dazaprakAranA pariNAmonA kramanI sArthakatA - vRttikAre daza prakAranA pariNAmanA kramanI sArthakatAne siddha karI che. 1. saMsArI jIvomAM audayika Adi bhAvone Azrita sarva bhAvo gati pariNAma sivAya pragaTa thatA nathI, tethI sarva prathama gati pariNAma che. 2. pratyeka gatinA jIvone ochAmAM ochI eka indriya avazya hoya che tethI tyAra pachI indriya pariNAma che. 3.indriya pariNAma thavAthI iSTa-aniSTaviSayomAM rAgadveSanA pariNAma thAya che mATe tyAra pachI kaSAya pariNAma che. 4. kaSAya pariNAma hoya tyAM lezyA pariNAma avazya hoya che. lezyA vinA kaSAya hotA nathI. vezyA pariNAma 13 guNasthAna sudhI hoya che paraMtu kaSAya pariNAma dazamA sUkSmasaMparAya guNasthAna sudhI ja hoya che. 11-12-13 mA guNasthAne kaSAyanA bhAvo vinA paNa lezyA hoya che, tethI kaSAya pachI lezyA pariNAma che. 5.lezyA yoganA pariNAmarUpa che, kAraNa ke yoga pariNAmo terA I tethI leNyA pachI yoga pariNAma che. 6. saMsArI jIvone yoga pariNAma thayA pachI upayoganA pariNAma thAya che, tethI tyArapachI upayoga pariNAma che. 7.upayoga pariNAma sAkArajJAnAtmaka hoya che, tethI tyArapachI jJAna pariNAma che. jJAna pariNAma be prakAre che- samyajJAna pariNAma ane mithyA jJAna pariNAma, tethI jJAna pariNAma pachI ajJAna pariNAma che.8, jJAna ane ajJAna pariNAma samyagdarzana ke mithyAdarzana sivAya thatA nathI, tethI tyArapachI darzana pariNAma che. 9.samyagu jJAna ane samyagadarzananA prabhAve jIvanI bhAvavizuddhi thatA kramazaH cAritrAvaraNa karmanA kSayopazame cAritra pariNAma thAya che, mATe darzana pariNAma pachI cAritra pariNAma che. 10. cAritra pariNAmathI mahAsattvavALA vIryavAna AtmAo veda pariNAmano nAza kare che, mATe cAritra pachI veda pariNAma che. daza prakAranA pariNAma ane tenA 50 bheda:pariNAma | bheda vivaraNa 1 gati pariNAma | 4 | narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati, devagati pariNAma 2 indriya pariNAma zroteMdriya, cakSurindriya, ghrANendriya, jIlaeNndriya, sparzendriya, anindriya pariNAma 3 kaSAya pariNAma krodha, mAna, mAyA, lobha kaSAya ane akaSAya pariNAma 4 lezyA pariNAma | 7 | kRSNa, nIla, kapota, tejo, padha, zuklalezyA pariNAma ane alezyA pariNAma Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teramuM padaH pariNAma 213 pa yoga pariNAma | 4 | manayoga. vacanayoga. kAyayoga ane ayoga pariNAma 6 upayoga pariNAma | 2 sAkAropayoga pariNAma, anAkAropayoga pariNAma 7 jJAna-ajJAna pAMca jJAna-mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna; pariNAma traNa ajJAna-mati ajJAna, zrutAjJAna, virbhAgajJAna pariNAma. 8 darzana pariNAma | 3 samyagadarzana, mithyAdarzana, mizradarzana pariNAma 9 cAritra pariNAma sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddha, sUkSma saMparAya ane yathAkhyAta cAritra, dezavirati cAritra ane acAritra pariNAma 10 veda pariNAma | 4 | strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda, avedaka pariNAma 20 | nairayikomAM pariNAmo:|14 NeraiyA gaipariNAmeNaM NirayagaiyA, iMdiyapariNAmeNaM paMciMdiyA, kasAyapariNAmeNaM kohakasAI vi jAva lobhakasAI vi, lessApariNAmeNaM kaNhalessA viNIlalessA vi kAulessA vi, jogapariNAmeNaMmaNajogI vivaijogI vikAyajogI vi, uvaogapariNAmeNaM sAgArovauttA vi aNAgArovauttA vi,NANapariNAmeNaM AbhiNibohiyaNANI visuyaNANI viohiNANI vi, aNNANapariNAmeNaMmaiaNNANI visuyaaNNANI vivibhaMgaNANI vi,dasaNa pariNAmeNaM sammaTThiI vi micchAdiTThI vi, sammAmicchAdiTThI vi, carittapariNAmeNaM No carittI No carittAcaritI acarittI, vedapariNAmeNaM No itthiveyagA No purisaveyagA nnpuNsgveygaa| bhAvArtha:- nairayiko gati pariNAmanI apekSAe narakagatika (naraka gati yukta) che; indriyapariNAmathI paMcaMdriya che, kaSAya pariNAmathI krodha kaSAyI vAvata lobha kaSAyI che; vezyA pariNAmathI kRSNalezI, nIlalezI ane kApotalezI che; yoga pariNAmathI manayogI, vacanayogI ane kAyayogI che; upayoga pariNAmathI sAkAropayogI ane anAkAropayogI che; jJAna pariNAmathI matijJAnI, zrutajJAnI ane avadhijJAnI che. ajJAna pariNAmathI mati ajJAnI, zruta ajJAnI ane virbhAgajJAnI che; darzana pariNAmathI samyagRSTi paNa che, mithyAdaSTi paNa che ane mizra samyagudaSTi paNa che; cAritra pariNAmathI cAritrI nathI, cAritrAcAritrI nathI, acAritrI che; veda pariNAmathI nArakI jIvo strIvedI nathI, puruSavedI nathI, paraMtu napuMsakavedI che. vivecana - prastuta sUtramAM nairayikomAM gati Adi daza pariNAmamAMthI prApta thatAM pariNAmonuM nirUpaNa che. lezyA pariNAma- nairayikone traNa azubha lezyA ja hoya che. temAM pahelI be narakamAM kApotalezyA, trIjI narakamAM kApota ane nIlalezyA, cothI narakamAM nIla vezyA, pAMcamI narakamAM nIla ane kRSNalezyA, chaThThI- sAtamI narakamAM kRSNalezyA hoya che. ahIM sUtrapAThamAM naraka gatimAM samuccaya traNa lezyAnuM kathana karyuM che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 zAna-ajJAna pariNAma- nairayikone bhava svabhAvathI ja avadhijJAna athavA virbhAgajJAna hoya che, tethI samyagudaSTi nairayikone mati, zrata ane avadhijJAna, te traNa jJAna pariNAma tathA mithyAdaSTi nairayikone traNa ajJAna pariNAma hoya che. cAritra pariNAma :- covIsa daMDakanA jIvomAMthI tiryacapaMcendriya ane manuSya sivAya anya koIpaNa daMDakanA jIvomAM bhava svabhAvathI ja cAritra pariNAma hotA nathI, tethI nairayiko acAritrI che. veda pariNAma :- nairayikone tathA samudghima jIvo ane asaMjJI jIvone eka napuMsaka veda ja hoya che. narayikomAM strIveda ke puruSaveda nathI, eka napuMsaka veda ja che. zeSa kathana bhAvArthathI spaSTa che. A rIte nairayikone daza prakAranA pariNAmonA 50 uttarabhedamAMthI gati-1, indriya-5, kaSAya-4, vezyA-3, yoga-3, upayoga-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, acAritra-1, veda-1 = kula ra9 prakAranA pariNAma hoya che. bhavanapati devomAM pariNAmo:15 asurakumArA jahA NeraiyA, NavaraM- gaIpariNAmeNaM devagaiyA, lessA pariNAmeNaM kaNhalesA vi jAva teulesA vi, vedapariNAmeNaM itthiveyagA vi purisaveyagA vi, No NapuMsagaveyagA / sesaM taM ceva / evaM jAva thaNiyakumArA / bhAvArtha - asurakumAronI pariNAma saMbaMdhI vaktavyatA nairayikonI samAna jANavI joIe. vizeSatA e che ke teo gati pariNAmathI devagatika hoya che; vezyA pariNAmathI prathama cAra vezyAhoya che. veda pariNAmathI teo strIvedI che, puruSavedI che paraMtu napuMsakavedI nathI. zeSa kathana nArakI pramANe pUrvavat jANavuM joIe. te ja rIte svanitakumAro sudhInA daze bhavanapati devomAM pariNAma saMbaMdhI prarUpaNA karavI joIe. vivecana : sutromAM daza prakAranA bhavanapati devonA dazavidha pariNAmonI prarUpaNA nArakIonA atidezapUrvaka karI che. nArakI ane bhavanapati devomAM traNa prakAranA pariNAmamAM taphAvata che. gati pariNAma- bhavanapati devomAM devagati pariNAma hoya che. lezyA pariNAma- nArakImAM prathama traNa azubha lezyA hoya che paraMtu bhavanapati devomAM prathamanI cAra lezyA hoya che. veda pariNAma- nArakI ekAMta napuMsakavedI hoya che. devomAM napuMsaka veda nathI. devomAM strIveda ane puruSaveda be veda hoya che. A rIte bhavanapati devomAM gati-1, indriya-5, kaSAya-4, vezyA-4, yoga-3, upayoga-, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, acAritra-1, veda-2 = kula 31 prakAranA pariNAma hoya che. pAMca sthAvaramAM pariNAmo:16 puDhavikAiyA gaipariNAmeNaM tiriyagaiyA, iMdiyapariNAmeNaM egidiyA, sesaM jahA NeraiyANaM, NavaraM lessApariNAmeNaM teulessA vi, jogapariNAmeNaM kAyajogI, NANapariNAmo Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teramuM pada : pariNAma Natthi, aNNANapariNAmeNaM maiaNNANI vi suyaaNNANI vi, daMsaNapariNAmeNaM micchaddiTThI / saM taM caiva / evaM Au-vaNassaikAiyA vi / teU vAU evaM ceva, NavaraM lessApariNAmeNaM jahA raiyA / 15 bhAvArtha :- pRthvIkAyika jIva gati pariNAmathI tiryaMcagatika che; indriya pariNAmathI ekendriya che, zeSa vaktavyatA nairayiko samAna jANavI. vizeSatA e che ke - lezyA pariNAmathI teo tejolezI paNa hoya che; yoga pariNAmathI mAtra kAyayogI ja hoya che. te jIvomAM jJAna pariNAma nathI; ajJAna pariNAmathI ti ajJAnI ane zruta ajJAnI hoya che. darzana pariNAmathI mithyAdaSTi hoya che. zeSa varNana nArakIvat jANavuM joIe. A ja rIte aplAyika ane vanaspatikAyikonI pariNAma saMbaMdhI vaktavyatA jANavI. tejaskAyiko ane vAyukAyikonI paNa pariNAma saMbaMdhI vaktavyatA pRthvIkAyikonI samAna jANavI. vizeSatA mAtra e che ke tenI lezyA saMbaMdhI prarUpaNA naiyikonI samAna jANavI arthAt temAM traNa lezyA hoya che. vivecanaH prastuta sUtromAM ekendriya jIvomAM pariNAmanuM kathana nArakInA atidezapUrvaka che. nArakI karatAM ekendriyomAM cha pariNAmomAM vizeSatA che. (1) gati pariNAma- ekendriyo tiryaMcayonika che. (2) indriya pariNAma- ekendriya jIvomAM eka sparzendriya pariNAma che (3) lezyA pariNAma- pRthvI-pANI-vanaspati A traNa ekendriyamAM prathamanA cAra lezyA pariNAma hoya che. saudharma- IzAna devaloka sudhInA cosaTha jAtinA tejolezI devo pRthvI, pANI ane vanaspatimAM utpanna thAya tyAre aparyAptAvasthAmAM tene tejolezyA hoya che. teu-vAyumAM nArakInI jema prathamanI traNa lezyA hoya che. (4) yogapariNAma- ekendriyomAM eka kAyayoga hoya che. (5) jJAna pariNAma- ekendriya jIvo mithyA daSTi hovAthI temAM jJAna pariNAma nathI. mati-zruta ajJAna, te be ajJAna pariNAma ja che. (6) darzana pariNAma- nArakImAM traNeya darzana hoya che jyAre ekendriyamAM mAtra eka mithyAdarzana pariNAma ja hoya che. zeSa pariNAmo nairiyakavat jANavA. A rIte pRthvI, pANI ane vanaspatimAM gati-1, indriya-1, kaSAya-4, lezyA-4, yoga-1, upayoga-2, ajJAna-2, darzana-1, acAritra-1, veda-1 = kula 18 prakAranA pariNAma hoya che ane teukAya ane vAyukAyamAM tejolezyAne choDIne 17 prakAranA pariNAma hoya che. traNa vikalendriyamAM pariNAmo 17 beiMdiyA gaipariNAmeNaM tiriyagaiyA, iMdiyapariNAmeNaM beiMdiyA, sesaM jahA NeraiyANaM, NavaraM jogapariNAmeNaM vaijogI vi kAyajogI vi, NANapariNAmeNaM AbhiNibohiyaNANI vi suyaNANI vi, aNNANapariNAmeNaM maiaNNANI vi suyaaNNANI vi, No vibhaMgaNANI, daMsaNapariNAmeNaM sammaddiTThI vi, micchaddiTThI vi, No sammAmicchaddiTThI / sesaM taM ceva / evaM jAva cauriMdiyA, NavaraM iMdiyaparivuDDI kAyavvA / -- Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha:- beindriya jIva gati pariNAmathI tiryaMcagatika che; indriya pariNAmathI tene be indriyo hoya che; zeSa kathana nairayikonI samAna jANavuM joIe. vizeSatA e che ke beindriya jIvo yoga pariNAmathI-vacana yogI ane kAyayogI; jJAna pariNAmathI matijJAnI ane zrutijJAnI; ajJAna pariNAmathI mati ajJAnI ane zruta ajJAnI che. darzana pariNAmathI samyagdaSTi ane mithyAdaSTi hoya che, zeSa kathana pUrvavat jANavuM. A rIte te indriya ane caurendriya jIvonuM kathana jANavuM joIe. vizeSatA e che ke temAM eka-eka indriyanI vRddhi thAya che. vivecana - prastuta sutromAM vikasendriya jIvonA pariNAmonuM kathana nArakInA atidezapUrvaka che. nArakInA pariNAmathI vikasendriya jIvonA pariNAmomAM pAMca prakAre vizeSatA che. (1) gati-vikalendriya jIvo tiryaMcagatika hoya che. (2) IndriyapariNAma-beindriyamAM sparzendriya ane rasendriya be indriya pariNAma, te indriyamAM sparzana, rasana, ghANa A traNa indriya pariNAma ane caurendriyamAM, sparzana, rasana, ghANa ane cakSu, A cAra indriya pariNAma hoya che. (3) yoga pariNAma- vikalaiMdriyomAM vacanayoga ane kAyayoga A be yoga pariNAma hoya che. (4) jJAna-ajJAna pariNAmasAsvAdana samyakatvI jIva mRtyu pAmI vikalendriyamAM utpanna thAya, tyAre karaNa aparyAptAvasthAmAM sAsvAdana samyakatvanI apekSAe matijJAna ane zruta jJAna A be jJAna pariNAma hoya che. sAsvAdana samakitanA abhAvamAM mati ajJAna ane zrataajJAna pariNAma, A be ajJAna pariNAma hoya che (5) darzana pariNAmavikalendriyomAM sAsvAdana samakitanI apekSAe samyagadarzana pariNAma ane mithyAtvanI apekSAe mithyAdarzana pariNAma A be darzana pariNAma hoya che. zeSa pariNAma nArakInI samAna che. A rIte beindriyamAM gati-1, indriya-2, kaSAya-4, vezyA-3, yoga-2, upayoga-2, jJAna-2, ajJAna-2, darzana-2, acAritra-1, veda-1 = ra2 prakAranA pariNAma hoya che. te indriyamAM eka indriya vadhatAM 23 ane caurendriyamAM eka indriya vadhatAM 24 prakAranA pariNAma hoya che. 18 paMceMdiyatikkhajoNiyA gaipariNAmeNaM tiriyagaIyA / sesaM jahA NeraiyANaM, NavaraM lessApariNAmeNaM jAva sukkalessA vi, carittapariNAmeNaM No carittI, acarittI vi carittAcarittI vi, vedapariNAmeNaM itthiveyagA vi purisaveyagA vi NapuMsagaveyagA vi / bhAvArtha - paMcedriya tiryaMcayonika jIvo gati pariNAmathI tiryaMcagatika che. zeSa kathana nairayikonI samAna jANavuM. vizeSatA e che ke tiryaMca yonika jIva lezyA pariNAmathI kRSNa yAvata zukalalezI paNa hoya che; cAritra pariNAmamAM teone cAritra nathI, acAritra ane cAritrAcAritrI(deza cAritra) hoya che; veda pariNAmathI strIvedI, puruSavedI ane napuMsaka vedI hoya che. vivecana : nArakIo karatAM tiryaMca paMceMdriyonA cAra pariNAmomAM taphAvata che- (1) gati pariNAmatiryaMca paMcendriya tiryaMca gatika che (2) vezyA pariNAma- tiryaMca paMcendriyamAM cha e vezyAnA pariNAmo che (3) cAritra pariNAma- tiryaMca paMcendriyamAM sarva virati cAritra nathI, paraMtu keTalAka tiryaMco deza Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | teramuM pada : pariNAma [ 217] virati pariNAma pAme che ane zeSa jIvone acAritra pariNAma hoya che. (4) veda pariNAma- tiryaMca paMcedriyomAM traNe ya vedo hoya che. zeSa pariNAmonuM kathana nArakInI samAna che. A rIte tiryaMca paMcendriyamAM gati-1, indriya-pa, kaSAya-4, vezyA-6, yoga-3, upayoga-2, jJAna3, ajJAna-3, darzana-3, acAritra, deza cAritra-2, veda-3 = kula 35 prakAranA pariNAma hoya che. manuSyomAM pariNAmo:19 maNussA gaipariNAmeNaM maNuyagaiyA, iMdiyapariNAmeNaM paMceMdiyA aNiMdiyA vi, kasAyapariNAmeNaM kohakasAI vi jAva akasAI vi, lessApariNAmeNaM kaNhalessA vi jAva alessA vi, jogapariNAmeNaM maNajogI vi jAva ajogI vi, uvaogapariNAmeNaM jahA NeraDayA.NANapariNAmeNaM AbhiNibohiyaNANI vi jAvakevalaNANI vi. aNNANapariNAmeNaM tiNNi vi aNNANA, dasaNapariNAmeNaM tiNNi vi daMsaNA, carittapariNAmeNaM carittI vi acarittI vicarittAcarittI vi, vedapariNAmeNaM itthiveyagA vipurisaveyagA viNapuMsagaveyagA vi aveyagA vi / bhAvArtha :- manuSyo gati pariNAmathI manuSyagatika che; indriya pariNAmathI paMcendriya ane anindriya pariNAma; kaSAya pariNAmathI krodhAdi cAre kaSAya ane akaSAya pariNAma hoya che; vezyA pariNAmathI kRSNalezI thAvata zuklalazI ane alezI hoya che; yoga pariNAmathI manayogI, vacanayogI, kAyayogI ane ayogI paNa hoya che. upayoga pariNAmathI nArakInI samAna che. jJAna pariNAmamAM matijJAna yAvata kevaLajJAna hoya che; ajJAna pariNAmamAM traNe ya ajJAna pariNAma hoya che; darzana pariNAmamAM traNeya darzana pariNAma hoya che. cAritra pariNAmamAM pAMca cAritra, acAritra ane cAritrAcAritra pariNAma hoya che. veda pariNAmamAM strIvedI, puruSavedI ane napuMsakavedI ane avedI hoya che. vivecana - prastuta sUtromAM manuSyomAM daza prakAranA pariNAmonI vicAraNA karavAmAM AvI che. manuSyomAM anya jIvothI keTalAka pariNAmomAM viziSTatA che. manuSyo potAnA puruSArtha dvArA keTalAka karmajanya bhAvono aMta karI zake che temaja keTalAka AtmaguNone pragaTa karI zake che, tethI anindriya, alezI, akaSAyI, ayogI, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna, kevaLadarzana, avedI, A ATha pariNAmo tene vizeSa hoya che. kevaLI bhagavAna kevaLajJAna dvArA ja lokAlokanA bhAvone jANe che teone indriyanA prayoganI AvazyakatA nathI, tethI kevaLI bhagavAna aniSkriya kahevAya che. agiyArathI caudamAM guNasthAnavartI jIvo akaSAyI hoya che. caudamAM guNasthAnavartI ayogI kevaLImAM yogano abhAva hovAthI te ayogI ane alezI hoya che. keTalAka apramatta saMyamI manuSyo mana:paryavajJAna prApta kare che, keTalAka vItarAgI puruSo cAra ghAtikarmono kSaya karI kevaLajJAna-kevaLadarzana pragaTa kare che ane keTalAka manuSyo veda mohanIya karmano upazama athavA kSaya karIne avedIpaNAne prApta kare che. tethI manuSyomAM gati-1, indriya-6(5 indriya + Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 218 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 aniMdriya), kaSAya-5(4 kaSAya + akaSAya), vezyA-7(6 lezyA + alezyA), yoga-4(3 yoga + ayogI), upayoga-2, jJAna-5, ajJAna-3, darzana-3, cAritra-7(5 caritra + dezavirati + acAritra), veda-4 (3 veda + avedI) = kula 47 prakAranA pariNAmo hoya che. vANavyaMtara, jayotiSka ane vaimAnika devomAM pariNAmo:20 vANamaMtarA gaipariNAmeNaM devagaiyA jahA asurakumArA / evaM joisiyA vi, NavaraM lessApariNAmeNaM teulessA / vemANiyA vi evaM ceva, NavaraM lessApariNAmeNaM teulessA vi pamhalessA vi sukkalessA vi / se taM jIvapariNAme / bhAvArtha-vANavyaMtara devo gati pariNAmathI devagatika che, A rIte pariNAma saMbaMdhI samasta vaktavyatA, asurakumAronI jema ja jANavI. A ja rIte jayotiSI devonA samasta pariNAmonA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA mAtra e che ke vezyA pariNAmathI teo mAtra tejalezyAyukta ja hoya che. vaimAnika devonI pariNAma saMbaMdhI prarUpaNA paNa A ja pramANe jANavI joIe, vizeSatA e che ke lezyA pariNAmathI teo tejolezI, patralezI ane zuklalezI hoya che A jIva pariNAma che. vivecana - prastuta sUtromAM kramazaH vANavyaMtara, jayotiSka ane vaimAnika devonA pariNAma saMbaMdhI prarUpaNA asurakumAranA atidezapUrvaka karavAmAM AvI che. vANavyatara jAtinA devomAM asurakumAranI jema 31 prakAranA pariNAmo hoya che. jyotiSI devAmAM eka mAtra tejolezyA che, tethI temAM gati-1, indriya-5, kaSAya-4, vezyA-1, yoga-3, upayoga-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, acAritra-1, veda-2 = kula 28 prakAranA pariNAmo hoya che. sUtrapAThamAM ahIM vaimAnika devonuM samuccaya kathana che tethI temAM samuccaya traNa zubhalezyA kahI che. temAMthI pahelA-bIjAdevalokamAM tejolezyA, trIjA, cothA, pAMcamA devalokamAM pAlezyA ane chaThThA devalokathI sarvArthasiddha vimAna sudhI eka zuklalezyA hoya che. darzana pariNAmamAM nava raiveyaka sudhI traNa darzana ane pAMca anuttara vimAnamAM eka samyagadarzana hoya che. veda pariNAmamAM pahelA, bIjA devalokamAM strIveda ane puruSaveda, te be veda hoya che ane trIjA devalokathI sarvArthasiddha vimAna sudhImAM eka puruSaveda hoya che. A rIte pahelA, bIjA devalokamAM jyotiSI devonI jema 28 prakAranA pariNAmo che. trIjA devalokathI nava raiveyaka sudhImAM strIvedane bAda karatAM 27 prakAranA pariNAmo che. pAMca anuttara vimAnamAM traNa ajJAna ane mithyAdaSTine bAda karatAM 24 prakAranA pariNAmo hoya che ane samuccaya rIte vaimAnika jAtinA devomAM gati-1, indriya-pa, kaSAya-4, vezyA-3 zubha, yoga-3, upayoga-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, acAritra-1, veda-2 = 30 prakAranA pariNAma hoya che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 daMDakanA jIvonA daza prakAranA pariNAma : mAta indriya kaSAya 4 s 5 1 5 4 5 4 5 4 5 4 5 4 1 zukla 5 1 1 jIva nArakI bhavanapati, vyaMtara deva jyotiSI 1,2 deva 3,4,5 devaloka chaThThAvI eveSaka sudhI anuttara vimAna pRthvI, pANI, vanaspati teukAya, vAyukAya beinDiya meindriya corendriya niyaMca paMcendriya manuSya 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 manuSyagati patra 3 4 5 | >> & | 1 ra 2 3 2 c 3 7 4 4+1 +1 3+1 ani. akavAthI alezI alezI | ayogI ||||||7 vA 7 3 4 1 tejo 15ma 4 1 cukya 4 4 3 3 3 yoga 4 3 3 3 3 3 3 1 upayoga | jJAna 2 5 2 3 ra 3 2 3 ra 2 ra ra 2 ra 2 ra 2 2 3 3 3 X X 2 2 2 3 5 ajJAna darzana 3 3 3 3 3 3 3 3 3 x 2 2 2 ra 2 3 | m | g|| cAritra 7 1 acAritra 1 acAritra 3 1 acAritra 2 3 1 acAritra | 1 puruSa 3 |1 acAritra 1 1 sabhya. 1 acAritra 1 1 1 acAritra 1 1 1 acAritra 1 2 1 acAritra 2 1 acAritra 2 1 acAritra 3 ra acA deza 3 2 |||| 3 7 4 3+1 5 cAritra+ dezavarati+ | avedI acAritra kula 50 29 31 28 27 27 22 18 17 22 23 24 35 47 teramuM pada : pariNAma 219 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 ajIva pariNAma ane tenA bheda-prabheda 21 anIvarikhAme khaM bhaMte ! viSe paLatte ? goyamA ! viSe, paLatte taM nahIMbaMdhaLapariNAme, pariNAme,saMDALapariNAme, melapariNAme, vaLariNAme, gaMdhariNAme, rasapariNAme, AsapariNAme, ayahuyariNAme, sariNAme 1 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! ajIva pariNAmanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! ajIva pariNAmanA daza prakAra che, te A pramANe che- (1) baMdhana pariNAma (2) gati pariNAma (3) saMsthAna pariNAma (4) bheda pariNAma (5) varNa pariNAma (6) gaMdha pariNAma (7) rasa pariNAma (8) sparza pariNAma, (9) agurulaghu pariNAma ane (10) zabda pariNAma. 22 baMdhaLapariNAme khaM bhaMte ! viSe paLatte ? goyamA ! tuviSe paLatte, tuM bahAnniddhbNdhnnprinnaame ya, lukkhabaMdhaNa pariNAme ya / samaNiddhayAe baMdho Na hoi, samalukkhayAe vi Na hoi / vemAyaNiddha-lukkhattaNeNa, baMdho u khaMdhANaM // 1 // Niddhassa NiddheNa duyAhieNaM, lukkhassa lukkheNa duyAhieNaM / Niddhassa lukkheNa uvei baMdho, jahaNNavajjo visamo samo vA // 2 // bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! baMdhana pariNAmanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! baMdhana pariNAmanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) snigdha baMdhana pariNAma ane (2) rUkSa baMdhana pariNAma. gAthArtha- samAna snigdha guNavALA skaMdhomAM baMdha thato nathI, samAna rUkSa guNavALA skaMdhomAM baMdha thato nathI, vimAtrA(viSama mAtrA)vALA snigdha ane rUkSa guNovALA skaMdhono baMdha thAya che IIII be guNa adhika snigdha skaMdha sAthe snigdha guNavALA skaMdhano baMdha thAya che ane be guNa adhika rUkSa skaMdhanI sAthe rUkSa skaMdhano baMdha thAya che tathA snigdha skaMdhano rUkSa skaMdha sAthe jaghanyaguNa choDIne, sama ke viSama guNavALA skaMdhamAM baMdha thAya che. | 23 gaipariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahA- phusamANagaipariNAme ya aphusamANagai-pariNAme ya, ahavA dIhagaipariNAme ya hassagaipariNAme ya / bhAvArtha:-prazna- he bhagavan ! gati pariNAmanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! gati pariNAmanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) spRzaddgati pariNAma ane (2) aspRzaddgati pariNAma athavA (1) dIrghagati pariNAma ane (2) hrasva gati pariNAma. 24 saMtALapariNAme / mate ! viSe paLatte ? goyamA ! paMcaviSe paLatte, tuM bahAprimNddlsNtthaannprinnaame jAva AyayasaMThANapariNAme / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! saMsthAna pariNAmanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! saMsthAna pariNAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) parimaMDaLa saMsthAna pariNAma (2) vRttasaMsthAna pariNAma, (3) tryaMtra saMsthAna pariNAma, (4) caturasa saMsthAna pariNAma ane (5) Ayata saMsthAna. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | teramuM padaH pariNAma [ 221] 25 bhedapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! paMcavihe / taM jahAkhaMDAbhedapariNAme jAvaukkariyAbhedapariNAme / bhAvArtha-prazna- he bhagavana! bheda pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! bheda pariNAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) khaMDa bheda pariNAma (2) pratara bheda pariNAma, (3) cUrNikA bheda pariNAma (4) anutaTikA bheda pariNAma ane (5) utkarikA bheda pariNAma. 26 vaNNapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNate ? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahAkiNhavaNNapariNAme jAvasukkilavaNNapariNAme / bhAvArtha-prazna- he bhagavana! varNa pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! varNa pariNAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) kALAvarNa pariNAma (2) nIlAvarNa pariNAma, (3) lAlavarNa pariNAma, (4) pILAvarNa pariNAma ane (5) zvetavarNa pariNAma 27 gaMdhapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahAsubbhigaMdhapariNAme ya dubbhigaMdhapariNAme y|| bhAvArtha -prazna-he bhagavan! gaMdha pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama!gaMdha pariNAmanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sugaMdha pariNAma ane (2) durgadha pariNAma. 28 rasapariNAme NaM bhaMte / kaivihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahAtittarasapariNAme jAvamahurarasa prinnaame| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! rasa pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! rasa pariNAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) tikta rasa pariNAma (2) kaTu rasa pariNAma, (3) kaSAya rasa pariNAma, (4) amla rasa pariNAma ane (5) madhura rasa pariNAma. 29 phAsapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! aTThavihe paNNatte, taM jahAkakkhaDaphAsapariNAme ya jAva lukkhaphAsa-pariNAme ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! sparza pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! sparza pariNAmanA ATha prakAra che, te A pramANe che-(1) karkaza sparza pariNAma (2) mRdu sparza pariNAma, (3) guru sparza pariNAma, (4) laghu sparza pariNAma (5) uSNa sparza pariNAma, (6) zIta sparza pariNAma, (7) snigdha sparza pariNAma ane (8) rUkSa sparza pariNAma. |30 agaruyalahuyapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte? goyamA ! egAgAre paNNatte / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! agurulaghu pariNAmanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! agurulaghu pariNAmano eka ja prakAra che. 31 saddapariNAme NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahAsubbhisaddapariNAme yadubbhi saddapariNAme ya / se taM ajIvapariNAme / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zabda pariNAmanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! zabda pariNAmanA be prakAra che, te A pramANe che- zubha eTale manojJa zabda pariNAma ane azubha eTale amanojJa zabda pariNAma. A ajIva pariNAmanI prarUpaNA che. vivecana : 222 prastuta sUtromAM ajIva pariNAma ane tenA bheda-prabhedonuM vistRta varNana che. ajIva pariNAma- ajIva dravyamAM thatAM pariNamanane ajIva pariNAma kahe che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAladravya ane pudgalAstikAya, A pAMca dravya ajIva che. te badhAmAM satata pariNamana thayA ja kare che, paraMtu dharmAstikAyAdi cAra dravya arUpI che tenuM pariNamana dRSTigocara thatuM nathI. tethI prastuta prasaMgamAM sUtrakAre pudgalAstikAyanA daza prakAranA pariNAmonuM kathana karyuM che. (1) baMdhana pariNAma- be ke bethI adhika paramANuo athavA skaMdhonA parasparanA joDANane, ekameka thavAne baMdhana pariNAma kahe che. pudgala dravyamAM paraspara baMdha thavAnuM kAraNa snigdha ane rUkSa sparza che, tethI baMdhana pariNAmanA be prakAra che- (1) snigdha baMdhana pariNAma ane (2) rUkSa baMdhana pariNAma. be snigdha pudgalonA baMdhane arthAt joDANane snigdha baMdhana pariNAma ane be rUkSa pudgalonA baMdhanane rUkSa baMdhana pariNAma kahe che. sUtrakAre paramANu pudgalanA baMdha mATe Avazyaka snigdha ane rUkSa guNanI mAtrAnuM vidhi ane niSedhathI nirUpaNa karyuM che. samAna sparzavALA pudgalomAM baMdha :- samAna guNavALA samAna sparzI pudgalomAM baMdha thato nathI. arthAt be guNa snigdha sparzI pudgalano be guNa snigdha sparzI pudgala sAthe baMdha thato nathI. te ja rIte be guNa rUkSa sparzI pudgalano be guNa rUkSa sparzI pudgala sAthe baMdha thato nathI. be snigdha pudgala skaMdhonI snigdhatAnI mAtrAmAM viSamatA hoya to ja baMdha thAya che. te ja rIte be rUkSa pudgala skaMdhonI rUkSatAnI mAtrAmAM viSamatA hoya to ja baMdha thAya che. samAna sparzI pudgala skaMdhomAM snigdhatA ke rUkSatAnI mAtrAmAM keTalI viSamatA hoya, to baMdha thAya ? tenA mATe sUtrakAre niyama Apyo che. khindrassa aiLa yuvAhid ...be snigdha pudgalomAM eka guNa mAtrAnI viSamatA hoya, to paNa baMdha thato nathI paraMtu temAM be guNa ke be thI adhika guNanI viSamatA hoya to ja baMdha thAya che. be guNa snigdha pudgalano traNa guNa snigdha pudgala sAthe baMdha thato nathI, paraMtu cAra ke cArathI adhika guNavALA snigdha pudgala sAthe baMdha thAya che. te ja rIte be guNa rUkSa pudgalano cAra ke cArathI adhika guNavALA rUkSa pudgala sAthe baMdha thAya che. viSama sparzavALA pudgalamAM baMdha- snigdha pudgalano rUkSa pudgala sAthe baMdha thAya che, paraMtu temAM nahaLavaLo visamo samo vA... jaghanya guNavALA pudgala skaMdhano paraspara baMdha thato nathI. eka guNa snigdha pudgalano eka guNa ke be, traNa guNavALA rUkSa pudgala sAthe baMdha thato nathI. be skaMdhamAMthI koI paNa eka skaMdhamAM jaghanya guNa hoya tyAM baMdha thato nathI. jaghanya guNathI adhika guNavALA pudgala skaMdhano ja paraspara baMdha thAya che. arthAt be guNa snigdha pudgalano be guNa rUkSa pudgala sAthe baMdha thAya che, te ja rIte snigdha pudgalano traNa, cAra ke tethI adhika guNavALA rUkSa pudgala sAthe paNa baMdha thAya che. guNa be Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teramuM padaH pariNAma | 223 ] zrI tattvArtha sUtramAM paNa pudgala dravyanA baMdha viSayaka cAra sUtro che. niSahalAvAlvanyaH | pudgala dravyamAM rahelA snigdha ane rUkSa sparzanA kAraNe be skaMdhono paraspara baMdha thAya che. na mAnya gunAnA jaghanya guNavALA pudgala skaMdhano baMdha thato nathI. guNalA gesa zAnAm I guNanI samAnatA hoya tyAre samAna sparzI pudgalano baMdha thato nathI paraMtu asamAna sparzI pudgalano baMdha thAya che. arthAt be guNa snigdha skaMdhano be guNa snigdha aMdha sAthe baMdha thato nathI paraMtu be guNa snigdha skaMdhano be guNa rUkSa skaMdha sAthe baMdha thAya che. yAyAlina tu aa samAna sparzI pudgala skaMdhamAM snigdha ke rUkSa guNanI mAtrA be, traNa, cAra Adi guNa adhika hoya to baMdha thAya che. be guNa snigdha pulono cAra ke cArathI adhika guNavALA snigdha aMdha sAthe baMdha thAya che. A rIte snigdha ane rUkSa guNano yogyatA pramANe baMdha thAya che. pudgala baMdha saMbadhI niyamo:- pudgala prakAra baMdha thAya ke nahI? eka guNa snigdha + eka guNa snigdha eka guNa snigdha + be guNa snigdha eka guNa snigdha +traNa guNa snigdha eka guNa snigdha + cAra guNa snigdhathI anaMtaguNa snigdha be guNa snigdha + be guNa snigdha be guNa snigdha +traNa guNa snigdha be guNa snigdha + cAra guNa snigdha be guNa snigdha + pAMca, cha Adi guNa snigdha eka guNa snigdha + eka guNa rUkSa eka guNa snigdha + be guNa rUkSa be guNa snigdha + eka guNa rUkSa be guNa snigdha + be guNa rUkSa | be guNa snigdha + traNa, cAra Adi guNa rUkSa x |x |x | * |x |x || | |x | * |- | | (2) gati pariNAma :- gamana rUpa pariNAma gati pariNAma che. tenA be prakAra che - zagati pariNAma ane aspRzad gati pariNAma. eka paramANu eka samayamAM lokAMta sudhI pahoMcI jAya, te aspRzadgati che, mukta thayelA jIva eka samayamAM lokAMte siddhakSetra sudhI pahoMcI jAya, te aspRzati che, athavA gati be prakAranI che, dIrgha ane husva. atidUra vartI dezamAM javA mATe je gati thAya, tene dIrghagati pariNAma kahe che. nikaTavartI dezamAM javA mATe je gati thAya, tene hRsvagati pariNAma kahe che. (3) saMsthAnA pariNAma - pudgalomAM vividha prakAranA AkAra hoya che, tene saMsthAna pariNAma kahe che, tenA pAMca prakAra che. (1) parimaMDala saMsthAna- goLa cUDIno AkAra (2) vRtta saMsthAna- goLa lADavAno Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 AkAra (3) vyasa saMsthAna-trikoNa AkAra (4) caturasa saMsthAna-corasa AkAra (5) Ayata saMsthAnalAMbI lAkaDIno AkAra. (4) bheda pariNAma:- pudgala dravyamAM bheda thavo, te bheda pariNAma che. pudgala skaMdhano bheda pAMca prakAre thAya che- (1) khaMDa bheda- lokhaMDa AdinA TukaDAnI jema bheda thAya te (2) pratara bheda- abarakhanA paDanI jema bheda thAya te (3) cUrNikA bheda- ghauM AdinA loTanI jema cUrNa- bhUko thAya te (4) anutaTikAbheda- nadI Adi jalAzayanA kinAre mATI sUkAI jAya ane temAM tirADa paDavAnI jema bheda thAya te, (5) utkarikAbheda- magaphaLI AdinI zIMga phATavAnI jema bheda thAya te. (pa-8) varNa pariNAma - pudagalanA varNarUpa pariNAma, te varNa pariNAma che. te ja rIte gaMdha pariNAma, rasarUpa pariNAma, sparzarUpa pariNAmanA bheda bhAvArthathI spaSTa che. (9) agurulaghu pariNAma :- je pudgala dravya bhAre na hoya ane haLavo paNa na hoya tene agurulaghu pariNAma kahe che. pudgala dravyamAM cAra sparzI bhASA vargaNA, manovargaNA ane kAzmaNa vargaNAnA pugalo temaja amUrta AkAzAdi dravya agurulaghu che ane ATha sparzI audArika, vaikriya, AhAraka ane taijasa vargaNAnA pudgalo gurulaghu che. (10) zabda pariNAma :- zabda ajIva pariNAma che chatAM, utpatti nimittanA kAraNe tenA traNa prakAra thAya che- (1) jIva zabda (2) ajIva zabda (3) mizra zabda. te traNa prakAranA zabdo zubha ane azubha, tema be prakAranA hoya che. prastuta sUtramAM jIva zabda Adi traNa bhedanuM kathana nathI paraMtu zubha zabda ane azubha zabda tema be bheda karyA che. (1) zrotAne priya lAge tevA zabdone zubha zabda pariNAma ane zrotAne apriya lAge tene azubha zabda pariNAma kahe che. II teramuM pada saMpUrNa Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudakSa padaH kaSAya [ 225 ] caudamuM pada paricaya B: : 2 2 2 thI ka ka ka ka ka vIka DIDa Da Da DIDa A padanuM nAma kaSAyapada che. kaSAya, saMsAranI vRddhi karanAra, punarbhavanA mULanuM siMcana karanAra, zuddha svabhAvI AtmAne vikArothI malina karanAra tathA aSTavidha karmonA caya,upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA AdimAM kAraNabhUta bhAvo kaSAya kahevAya che. kaSAya saMsAra paribhramaNanuM kAraNa hovAthI mokSa prApti mATe kaSAyanuM svarUpa jANavuM atyaMta Avazyaka che. A padamAM kaSAyanA bheda-prabheda tathA tenA pariNAme thatI baMdha ane nirjarA vagere vividha prakriyAnuM vizleSaNa che. prastuta padamAM kaSAyonA krodhAdi cAra mukhya prakAra, krodhAdi cAreya kaSAyonA tenA pratiSThAnaAdhAra sthAna, krodhAdi utpanna thavAnAM cAra-cAra kAraNo, anaMtAnubaMdhI Adi tathA Abhoganivartita Adi cAra-cAra prakAra batAvIne, samasta saMsArI jIvomAM tenuM astitva ane aMte jIva dvArA kRta krodhAdi kaSAyonA phaLa rUpe ATha prakRtionA caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA ane nirjarA, A cha prakriyAnuM kathana karyuM che. jaina AgamomAM AtmAnA vividha doSo-vikAronuM varNana aneka prakAre karavAmAM AvyuM che. kyAMka saMkSipta rUpe rAga-dveSane karmabaMdhanA bIja kahyA che, kyAMka rAga, dveSa, moha, A traNane AtmAnA malIna bhAvo rUpe varNavyA che. A caudamA padamAM mohanIya karmanA mukhya bheda rUpa cAra kaSAyanA AdhAre vicAraNA karavAmAM AvI che. uparokta samagra viSayonuM kathana pahelAM samuccaya jIvanI apekSAe karIne pachI 24 daMDakanA jIvonI apekSAe karyuM che. tethI tenA 3400 AlApaka thAya che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 226] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 - caudamuM pada: kapAyA PPPPPPPPPPER kaSAyanA cAra prakAra:| 1 kai NaM bhaMte ! kasAyA paNNatA ? goyamA! cattAri kasAyA paNNattA, taM jahAkohakasAe, mANakasAe, mAyAkasAe, lobhakasAe / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! kaSAyanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! kaSAyanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) krodha kaSAya (2) mAna kaSAya (3) mAyA kaSAya ane (4) lobha kaSAya. vivecana :kaSAya :- kaSAya zabdanA traNa vyutpattilabhya artha thAya che- (1) 'ruSaH saMvAda, ta AvatAma: thAya ? | kaSa = saMsAra, teno Aya = lAbha jenAthI thAya, te kaSAya che. (2) pati vinAnti lopa zotra suha64hotpAnAti pAyA: ' 'p' dhAtu vilekhana kheDavA, jotaravAnA arthamAM che, kRSa dhAtuno kaSa Adeza thaIne 'Arya' pratyaya lAgavAthI kaSAya zabda bane che. tethI teno artha thAya che- je karmarUpI kSetrane (khetarane) sukhaduHkharUpI dhAnyanI upaja mATe vilekhana-karSaNa kare che, kheDe che, te kaSAyo che. (2) tuSati zuddhasvabhAva sataM vanatina purvanita jIvanati vaSAyAdA svabhAvathI zuddha jIvane karmothI kaluSita kare che, te kaSAyo che. kaSAyanA mukhya cAra prakAra che(1) krodha - krodha mohanIya karmanA udayathI thatAM prajvalana rUpa, kSamAM guNanA nAzaka AtmapariNAmone krodha kahe che. krodhI vyakti AvezamAM AvIne bhAna bhUlI jAya, tethI koIpaNa prakAranA vicAra ke viveka bhUlIne game tevuM vartana kare che. krodhathI mitratAno nAza thAya che. (2) mAna :- mAna mohanIya karmanA udayathI jAti AdinI viziSTatAmAM ahaMkAra buddhi rU5 Atma pariNAmone mAna kahe che, abhimAnI vyakti potAnI moTAImAM bIjAnI avahelanA kare che, tenAthI namratAno nAza thAya che. (3) mAyA - mAyA mohanIya karmanA udayathI mana, vacana, kAyAnI kuTilatA, paravaMcanA(anyane chetaravA) ke ThagAI rU5 Atma pariNAmone mAyA kahe che. kuTilatAnA pariNAmathI saraLatAno nAza thAya che. (4) lobha - lobha mohanIya karmanA udayathI padArtho prati mUccha, Asakti, tRSNA ke mamatvanA bhAvane lobha kahe che. tenAthI saMtoSano nAza thAya che. A rIte cAre kaSAyanA bhAvothI AtmaguNono nAza thAya che ane saMsAra paribhramaNa vadhe che. ra4 daMDakanA jIvomAM kaSAya:| 2 | raiyANaM bhaMte ! kai kasAyA paNNattA ? goyamA ! catAra kasAyA paNNattA, taM jahA- kohakasAe jAva lobhakasAe / evaM jAva vemANiyANaM / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudaza pada: kaSAya | rara7 | bhAvArthaH- prazna- he bhagavan! nairayika jIvomAM keTalA kaSAyo che? uttara- he gautama! te jIvomAM cAre ya kaSAya hoya che, te A pramANe che- krodha kaSAya, mAna kaSAya, mAyA kaSAya ane lobha kaSAya. A ja rIte vaimAnika sudhInA 24 daMDakavartI jIvomAM cAre ya kaSAyo hoya. vivecana : 24 daMDakavartI jIvomAM cAreya prakAranA kaSAyono sAva che. tema chatAM pratyeka jIvonA karmo pramANe temAM taratamatA hoya che. nArakImAM krodhanI, tiryaMcamAM mAyAnI, manuSyomAM mAnanI ane devomAM lobhanI prabaLatA hoya che. kaSAyonuM pratiSThAna :| 3 kaipaiTThie NaM bhaMte ! kohe paNNatte? goyamA ! caupaiTThie kohe paNNatte, taM jahAAyapaiTThie, parapaiTThie, tadubhaya paiTThie, appaiTThie / evaM NeraiyAdINaM jAva vemANiyANaM daDao / evaM mANeNaM daMDao, mAyAe daMDao, lobheNaM dNddo| bhAvArtha- prazna- he bhagavana! krodha zenA AdhAre hoya che? uttara- he gautama! krodha cAra nimittA para pratiSThita (AdhArita) hoya che, te A pramANe che- (1) AtmapratiSThita (2) para pratiSThita, (3) ubhaya pratiSThita ane (4) apratiSThita. A ja pramANe nairayikothI laIne vaimAniko sudhI 24 daMDakavartI jIvonA viSayamAM AlApaka che. krodhanI jema mAna, mAyA ane lobhanI apekSAe paNa eka-eka AlApaka che. vivecana : prastuta sUtromAM cAreya kaSAyonA cAra pratiSThAna-AdhAra sthAna batAvyA che. kaSAya mohanIya karmanA udaye jIvane krodhAdi kaSAyonA pariNAma thAya che tyAre te kaSAyanA bhAvo konA AdhAre thAya che ane konA AdhAre rahe che? tenI vicAraNA A sUtramAM karI che. kaSAyanA pratiSThAnaAzrayarUpa cAra sthAna che. (1) AtmapratiSThita kodhAdi- svayaM potAnA para ja AdhArita hoya, svayaM Acarita karmanA phaLa svarUpe jyAre koI jIva potAnuM Ihalaukki aniSTa phaLa jue che, tyAre te svayaM potAnA upara krodhAdi kare che, te Atma pratiSThita krodhAdi che. A krodhAdi potAnI jAta para ja karavAmAM Ave che. (2) para pratiSThita krodhAdi- jayAre koI jIva anya vyakti ke anya padArthane potAnA aniSTamAM nimitta mAnIne krodhAdi kare che, te para pratiSThita che athavA jyAre eka vyakita Akroza Adi karIne bIjI vyakitane krodhAdi utpanna karAve che, tene uzkere che, tyAre tenA pratye je krodhAdi utpanna thAya che, te para pratiSThita krodhAdi che. (3) ubhaya pratiSThita krodhAdi- jIva potAnA ane bIjAnA dvArA karelA aparAdhanA kAraNe svapara viSayaka krodhAdi kare, tyAre te krodhAdi ubhaya pratiSThita hoya che. (4) apratiSThita kodhAdi - jyAre krodha Adi kaSAya koIpaNa prakAranA nimitta vinA, kevaLa krodha Adi mohanIya karmanA udayathI utpanna thAya che, tyAre te krodhAdi apratiSThita kahevAya che. A rIte adhikaraNanA AdhAre kaSAyanA cAra prakAra che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 228 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 kaSAyonI utpattinAM cAra kAraNo - |4 kaihiM NaM bhaMte ! ThANehiM kohuppattI bhavai ? goyamA ! cauhi ThANehiM kohuppattI bhavai, taM jahA- khettaM paDucca, vatthu paDucca, sarIraM paDucca, uvahiM paDucca / evaM NeraiyAINaM jAvavemANiyANaM / evaM mANeNavimAyAe vilobheNa vi / evaM ee vi cttaaridNddgaa| bhAvArtha - pragna- he bhagavan! krodhanI utpatti keTalA kAraNothI thAya che? uttara- he gautama! cAra kAraNothI krodhanI utpatti thAya che, te A pramANe che- (1) kSetra-khetara ke khullI jamInanA nimittathI, (2) vAstu-makAna AdinAnimittathI, (3) zarIranA nimittathI ane (4) upadhi-sAdhana sAmagrInA nimittathI. A rIte nairayikothI laIne vaimAniko sadhInA ra4 daMDakanA jIvomAM A cAra nimittothI krodha kaSAyanI utpatti thAya che. je rIte krodhotpattinA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte mAna, mAyA ane lobhanI utpattinA viSayamAM paNa uparyukta cAra kAraNo kahevA joIe. A pramANe cAra AlApaka thAya che. vivecana - prastuta sutromAM krodhAdi kaSAyonI utpattinA cAra kAraNonuM nirUpaNa che. kaSAyanI utpattinA nimitta seMkaDo ke hajAro thAya che, ahIM saMkSepamAM tene cAra prakAre kahyA che. (1) kSetra- khullI jamIna, khetara, vADI Adi,(2) vanyu- DhAMkelI jamIna, makAna, dukAna, vakhAra Adi sthAno, 3) zarIra potAnuM zarIra ane zarIrathI saMbaMdhita svajano ane (4) upadhi- sarva prakAranI bAhya sAdhana sAmagrI. A cAra prakAranA nimittamAM lokanA tamAma padArthono samAveza thAya che. koI paNa kAraNathI kSetra, vanyu Adi sAdhana sAmagrImAM kSati pahoMce tyAre krodha, tene chupAvavA mATe mAyAkapaTa, icchAnusAra tenI vRdhdhi thAya tyAre mAna ke lobhanA bhAvo thAya che. 24 daMDakanA jIvo pAse potAnI yogyatA pramANe je-je kSetrAdi hoya ane sajIva ke nirjIva padArtho hoya, tenA nimittathI tene kaSAyanA bhAvo thAya che. kaSAyonA bhedawbheda - | 5 kaivihe NaM bhaMte ! kohe paNNatte ? goyamA ! cauvvihe kohe paNNatte, taM jahAaNaMtANubaMdhI kohe, appaccakkhANe kohe, paccakkhANAvaraNe kohe, saMjalaNe kohe / evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / evaM mANeNaM mAyAe lobheNaM / ee vi cattAri laMDA ! bhAvArtha-prazna- he bhagavan! krodhanA keTalA prakAra che?uttara- he gautama! krodhanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) anaMtAnubaMdhI krodha, (2) apratyAkhyAnI krodha, (3) pratyAkhyAnAvaraNa krodha ane (4) saMjvalana krodha. A ja rIte nairayikothI laIne vaimAniko sudhInA 24 daMDakavartI jIvomAM krodhanA cAre prakAronuM kathana jANavuM. A ja rIte mAna, mAyA ane lobhanA uparokata cAra bhedonuM nairayikothI laI vaimAniko sudhImAM kathana karavuM joIe. A rIte tenA cAra AlApaka thAya che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamuM pada kAya - 6 viSe khaM aMte ! pote patte ? goyamA ! pablike jore paLo, tuM hAaabhognnivvttie, aNAbhoga Nivvattie uvasaMte, annuvsNte| evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / evaM mANeNa vi mAyAe vi lobheNa vi cattAri daMDagA / 9 bhAvArtha::- prazna- he bhagavan ! krodhanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! krodhanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) Abhoga nirvartita, (2) anAoga nirtita, (3) upazAMta ane (4) anupazAMta. A ja rIte nArakothI laIne vaimAnika sudhI 24 daMDakanA jIvomAM cAra prakAranA krodhanuM kathana karavuM joIe. krodhanI samAna mAna, mAyA ane lobhanA (Abhoga nirtita Adi) cAra-cAra bheda hoya che tathA nArakothI laI vaimAniko sudhInA 24 daMDakanA jIvomAM mAna, mAyA ane lobhanA paNa A cAra-cAra AlApaka hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM be prakAre kaSAyonA bhedonuM vizleSaNa che. (1) kaSAyanI tIvratA-maMdatAnA AdhAre tenA cAra bheda A pramANe che- 1. anaMtAnubaMdhI kaSAya- anaMta saMsArano anubaMdha karAve tevA tIvratama kapAyane anaMtAnubaMdhI kahe che. te AtmAnA samyaktvaguNano vighAtaka che. jyAM sudhI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya, tyAM sudhI jIvane samyagdarzana prApta thatuM nathI. 2. apratyAkhyAnI kaSAya- je kaSAya dezaviratapaNAnA vighAtaka hoya tene apratyAkhyAnI kaSAya kahe che. te kaSAyanA udayamAM jIvo zrAvakapaNAno svIkAra karI zakatA nathI, navakArazI Adi koI paNa vrata pratyAkhyAna laI zakatA nathI. 3. pratyAkhyAnAvaraNa kAya- je kaSAya sarvavirati--sAdhupaNAnA bhAvono ghAta kare, je kapAyanA hRdayamAM jIva savAMze pratyAkhyAna grahaNa karI na zake tene pratyAkhyAnAvaraNa kAya kahe che. 4. saMjvalana kaSAya-- je kaSAya AtmAnA yathAkhyAtacAritra guNano ghAta kare, te saMjvalana kaSAya che. te kaSAyanA hRdayamAM jIvane yathAkhyAtacAritra ke vItarAgadazA prApta thaI zakatI nathI. covIsa daMDakanA jIvomAM cAra prakAranA kAyo hoya che. pratyeka jIvanI yogyatAnusAra kaSAyanA bhAvonI taratamatA, tIvratA-maMdatA hoya che. (2) prakArAMtarathI kaSAyanA cAra prakAra A pramANe che- 1. Abhoga nirtita kAya- upayogapUrvaka sabhAna avasthAmAM, saMkalpapUrvaka utpanna thayelo kaSAya. 2. anAbhoga nirtita kapAya--upasthita prasaMgamAM bhAna bhUlI javAthI aNadhAryo utpanna thayelo kaSAya. 3. upazAMta kAya- vacana ane pravRttithI apragaTa kapAya. 4.anupazAMta kapAya- vacana ane pravRttithI pragaTa thayelA kaSAya. A cAre kaSAya 24 daMDakanA jIvomAM potAnI yogyatA pramANe hoI zake che. kAca vaDe karmono caya AdiH 7 jIvA NaM bhaMte ! kahahiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo cirNisu ? goyamA ! caThahiM TALe ianu mmapADIo vigitu, teM nahA- vooLa, mALeLa, mAyA, lomeLa / vaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! jIvoe keTalA kAraNothI ATha karmaprakRtiono caya-saMcaya karyo hato? uttara- he gautama ! cAra kAraNothI jIvoe ATha karmaprakRtiono caya karyo hato, te A pramANe che- krodhathI, mAnathI, mAyAthI ane lobhathI. A ja rIte nairiyakothI laIne vaimAniko sudhInA 24 daMDakanA jIvomAM jANavuM joIe. 230 8 jIvA NaM bhaMte ! kaihiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo ciNaMti ? goyamA ! cauhiM vALedi avu janmapagaDIo vinaMti, taM nahA- joheLa, mALeLa, mAyA, lobheLa / vaM raiyA jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jIvo keTalAM kAraNothI ATha karmaprakRtiono caya kare che ? uttara- he gautama ! cAra kAraNothI jIva ATha karmaprakRtiono caya kare che, te A pramANe che- (1) krodhathI, mAnathI, mAyAthI ane lobhathI. A ja rIte nairiyakothI laI vaimAniko sudhInA 24 daMDakanA jIvomAM jANavuM. 9 jIvA NaM bhaMte ! kaihiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo ciNissaMti ? goyamA ! cauhiM vALehi eka mmapAlIo vikhissuMti, teM nahIM- joheLa, mALeLa, mAyA, tomeLa / evaM raiyA jAva vemANiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jIvo keTalAM kAraNe ATha karmaprakRtiono caya karaze ? uttara- he gautama! cAra kAraNe ATha karma prakRtiono caya karaze, te A pramANe che- krodhathI, mAnathI, mAyAthI ane lobhathI. A ja rIte naiyikothI laI vaimAnika sudhInA 24 daMDakanA jIvomAM jANavuM joIe. 10 vANaM bhaMte! ihiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo uvaciNisu ? goyamA ! cauhiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo uvaciNisu, taM jahA- koheNaM, mANeNaM, mAyAe, lobheNaM / evaM raiyA jAva vemANiyA / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan ! jIvoe keTalAM kAraNothI ATha karmaprakRtiono upacaya karyo hato ? uttara- he gautama ! jIvoe cAra kAraNothI ATha karma prakRtiono upacaya karyo hato, te A pramANe che-- krodhathI, mAnathI, mAyAthI ane lobhathI. A ja rIte nairayikothI laIne vaimAniko sudhInA 24 daMDakanA jIvomAM jANavuM joIe. 11 jIvANaM bhaMte ! ihiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo uvaciNaMti ? goyamA ! cauhiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo uvaciNaMti taM jahA- koheNaM jAva lobheNaM / evaM raiyA jAva vemANiyA / evaM uvaciNissaMti / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jIvo keTalAM kAraNothI ATha karmaprakRtiono upacaya kare che ? uttarahe gautama ! cAra kAraNothI jIva ATha karmaprakRtiono upacaya kare che, te A pramANe che- krodhathI, mAnathI, mAyAthI ane lobhathI. A ja rIte naiyikothI laIne vaimAniko sudhInA 24 daMDakanA jIvomAM jANavuM joIe. A ja rIte pUrvokta cAra kAraNothI jIva ATha karma prakRtiono upacaya karaze. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | cauda pada: kaSAya [ 231 ] |12 jIvA NaM bhaMte ! kaihiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo baMdhiMsu ? goyamA ! cauhiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo baMdhisutaM jahA- koheNaM jAvalobheNaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! jIvoe keTalAM kAraNothI ATha karmaprakRtio bAMdhI hatI? bAMdhe che? bAMdhaze? uttara- he gautama! cAra kAraNothI jIvoe ATha karma pravRtio bAMdhI hatI, bAMdhe che ane bAMdhaze, te A pramANe che- krodhathI yAvat lobhathI. |13 evaM NeraiyA jAvavemANiyA baMdhesu baMdhati baMdhissaMti, udIreMsu udIraMti udIrissaMti, veisu veeMti veissaMti, NijjareMsu NijjaraMti NijjarissaMti / evaM ete jIvAiyA vemANiyapajjavasANA aTThArasadaMDagA jAvavemANiyA NijjariMsuNijjaraMti nnijjrissNti| AyapaiTThiya khettaM paDucca,aNaMtANubaMdhi aabhoge| ciNa uvaciNa baMdha uIra, veya taha NijjarA ceva // 1 // bhAvArtha:- A ja rIte nairayikothI vaimAnika sudhInA jIvoe cAra kaSAyonA kAraNe ATha karma prakRtione bAMdhI hatI, bAMdhe che ane bAMdhaze, udIraNA karI hatI, udIraNA kare che ane udIraNA karaze tathA vedana karyuM hatuM. vedana kare che ane vedana karaze, nirjarA karI hatI, nirjarA kare che ane nirjarA karaze. A pramANe samuccaya jIvo tathA nairayikothI laIne vaimAniko sudhInA 24 daMDakanA jIvomAM ATha karma pravRtionA caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA ane nirjarA, bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALanI apekSAe thAya che. tethI kula 643 = 18. A aDhAra AlApaka thAya che. gAthArtha- A padamAM AtmapratiSThita Adi kaSAyo, kSetra AdinI apekSAe thatA kaSAyo, anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyo, Abhoganirvartita Adi kaSAyo, ATha karma prakRtionA caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA tathA nirjarA; A viSayo che. vivecana - prastuta sUtromAM samuccaya jIvo tathA covIza daMDakavartI jIvo dvArA ATha karma prakRtionA saikAlika caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA ane nirjarAnA kAraNabhUta cAreya kaSAyonI prarUpaNA che. bhUta, vartamAna ane bhaviSya A traNe ya kAlomAM samuccaya jIvo tathA nArakIthI laI vaimAniko sudhI 24 daMDakonA jIvo dvArA krodha, mAna, mAyA ane lobhanA kAraNe ATha karmaprakRtiono caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA tathA nirjarA karI hatI, kare che ane karaze. traNe kAlamAM karmabaMdhanuM kAraNa krodhAdi kaSAya ja che. caya-upacaya Adi :- caya- kaSAya pariNata jIva dvArA karmayogya pulonuM grahaNa karavuM. upacaya-jJAnAvaraNIyAdi karmayugalone bhogavavA mATe karma pudgalono niSeka-racanAne upacaya kahe che. te niSeka racanAno krama A pramANe che-prathama sthitimAM sauthI adhika dravya, bIjA samayamAM vizeSahIna, trIjA samayamAM tenAthI paNa vizeSahIna, A pramANe uttarottara vizeSahIna-vizeSahIna karma pudgalone vipAkodayamAM lAvavA mATe paMktibaddha sthApita karavAmAM Ave tene upacaya kahe che. badha- rAga, dveSAdi Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 kASAyika pariNAmothI jJAnAvaraNIyAdi karma pulonuM Atmapradezo sAthe kSIra-nIranI jema ekameka thaI javuM, tene baMdha kahe che. udIraNA :- abAdhAkAla pUrNa thayA pachI udayamAM na AvelA karmone prayatnavizeSathI udayAvalikAmAM lAvavA, te karmone udayayogya banAvavA te udIraNA che. vedana- udayamAM AvelA karmonA phaLanI anubhUti karavI te vedana kahevAya che. nirjarA- karmonuM vedanA thaI gayA pachI, phaLa ApyA pachI akarmarUpa thaI javuM arthAt AtmapradezothI kharI javuM te nirjarA che. saMkSepamAM karma pagalonuM grahaNa karavuM te caya karma pudgalonI goThavaNI-niSeka racanA karavI, te upacaya, karma pudgalonuM Atmapradezo sAthe ekameka thavuM, te baMdha, prayatnapUrvaka karmone udayamAM lAvavA te udIraNA, karmaphaLanI anubhUti karavI te vedana ane karmanuM AtmapradezothI chUTuM paDI javuM te nirjarA che. A rIte caya, upacaya Adi cha e prakAranI prakriyA cAra kaSAyathI thAya che. prastuta prasaMgamAM kaSAyanA udaya pachI thatI nirjarAnuM kathana che. 24 daMDakanA jIvo samaye-samaye karmonuM vedana kare che ane karma potAnuM phaLa ApyA pachI akarmarUpa banIne AtmapradezothI kharI jAya che, tene nirjarA kahe che, paraMtu te sakAma nirjarA nathI. samyagdaSTi jIvane dharmabhAvapUrvaka, tapa-saMyamAnuSThAna dvArA je nirjarA thAya te sakAma nirjarA che. saMkSepamAM sakaSAyI jIvonI samaye samaye thatI nirjarA akAma nirjarA che ane te akAma nirjarA pratyeka saMsArI jIvomAM hoya che. te nirjarA sAthe karma baMdhanI paNa pracUratA hoya che. dharmaniSTha samyagdaSTi jIvone sakAma nirjarA thAya che ane te nirjarA sAthe karmabaMdha alpa thAya che. kaSAyanA cAra prakAra krodha (400). mAna (40) mAyA (400) lobha (400) pratiSThAna nimitta bheda (4) 1. Atma pratiSThita 2. para pratiSThita 3. ubhaya pratiSThita 4. apratiSThita kSetra-khullI jamIna vattha-DhAMkelI jamIna zarIra-dAsa-dAsI Adi upadhi-sAdhana sAmagrI anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnI pratyAkhyAnAvaraNa saMvalana Abhoga nirvartita anAbhoga nirvartita upazAMta anupazAMta samuccaya jIvo 24 daMDakanA jIvo (24) (1) 1+2 = 25x16 = 400. cAre kaSAyanA 40044 = 1600 AlApaka Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamuM pada kAya krodha janya (450) ya (1) bhUtakALamAM (1) samuccaya jIvoe (1) upacaya (ra) kaSAyajanya baMdhAdi kriyA mAna janya (450) baMdha (3) mAyA janya (450) udIraNA (4) vartamAnakALamAM (2) vedana (4) lobha janya (450) nirdeza (F) bhaviSyakAlamAM (3) 24 daMDakanA jIvoe (24) 233 cayAdi cha kriyA 6xbhUtakAlAdi 3 kALa = 18x jIvAdi 25 = 450 x 4 kaSAya = 1800 AlApaka (vikalpa) thAya. kula 1600+1800 = 3400 AlApaka thAya che. ~ II caudamuM kaSAya pada pUrNa II [thokaDAmAM kaSAyanA pa200 bhaMga kahyA che. temAM samuccaya jIva ane 24 daMDakanA jIva, A 25 bhedamAM ekavacana ane bahuvacananI apekSAe gaNanA karI che. caya, upacaya Adi cha prakriyA traNe kAlamAM kare che, tethI 6x3x50 = 900 bheda thAya che. cAre kaSAyajanya caya, upacaya Adi kriyA 900 bhede thAya che. tethI 90044 = 3600 bheda thAya ane kaSAyanA 1000 prakArane umeratAM 3600+1600 = para00 bhaMga thAya che.] Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrI pannavaNA sua: bhAga-2 paMdaramuM padaH prathama uddezaka paricaya & ja ke cheka che che ke A ja ka ka che A padanuM nAma Indriya pada che. indriyo AtmAnI oLakha mATenuM liMga(pratIka) che, tenAthI ja AtmAnA astitvanI pratIti thAya che.A padamAM indriyonuM samasta dRSTikoNathI vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. A padanA be uddezaka che. prathama uddezakamAM 24 dvAranA mAdhyamathI viSaya nirUpaNa che. saMsthAna- zrotendriyanuM saMsthAna kadaMba puSpa, cakSurindriyanuM masUradALa, ghrANendriyanuM ardha muktAphaLa, jIlaeNndriyanuM khurapA-astrAnI dhAra ane sparzendriyanuM vividha prakAranuM hoya che. havA pahoLAI_ pAMca indriyanI pahoLAI jADAI aMgalanA asaMkhyAtamA bhAganI hoya che. laMbAI jihendriyanI aneka aMgula, sparzendriyanI zarIra pramANa ane zeSa traNe indriyanI aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI che. pradeza-pAMce indriyonA anaMtapradeza che ane te asaMkhyAta AkAza pradezo para avagADha che. alpabahatva- sarvathI nAnI cakSurindriya, tenAthI zrotendriya saMkhyAtaguNI, tenAthI dhrANendriya saMkhyAtaguNI, tenAthI jilaeNndriya asaMkhyAtaguNI ane sparzendriya saMkhyAtaguNI che. te ja rIte tenA pradezo nyUnAdhikatA hoya che. cAra sparza- indriyanA pudgalomAM karkaza ane bhAre tathA mRdu ane laghu A cAra sparza che. te cAre sparza anaMtaguNa hoya che. A padamAM jIvomAM prApta thatI indriyo ane temAM saMsthAnAdi dvAronI covIsa daMDakanA mAdhyame vicAraNA che. spaSTa-praviSTa- zrotendriya spaSTa-praviSTa zabdane sAMbhaLe che, cakSurindriya dUrathI rUpane joI zake che. jovA yogya padArtho AMkha sAthe sparza ke praveza pAmatA nathI, tethI te aspaSTa ane apraviSTa rUpane jue che. dhrANendriya, jihendriya ane sparzendriya baddha-spaSTa-praviSTa gaMdha, rasa ane sparzane grahaNa kare che. viSaya - cakSurindriya jaghanya aMgulanA saMkhyAtamA bhAga ane zeSa cAra indriyo aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga durathI viSayane grahaNa kare che ane zrotendriya utkRSTa bAra yojana, cakSurindriya sAdhika lAkha yojana zeSa traNa indriya nava yojana dUrathI pota-potAnA viSayane grahaNa karI zake che. nirjarAnA pugalonuM jJAna- mukata thanArA jIvonA carama nirjarAnA pudgalo samasta lokamAM vyApta thaI jAya che paraMtu te atyaMta sUkSma hovAthI eka paNa indriya tene jANI zakatI nathI. viziSTa avadhijJAnI keTalAka manuSyo ane samyagudaSTi vaimAnika devo te nirjarA pugalone avadhijJAna dvArA jANI zake che. pratibiMba- darpaNa, maNi, talavAra Adi camakIlA padArthomAM vastunuM pratibiMba paDe che. cakSurindriya te Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM pada H indriya H uddezaka-1 camakIlA padArthane jue che. temAM paDatA padArthonA pratibiMbane paNa jue che paraMtu pratibiMbita padArthone jotI nathI. 235 sparzanA-- phelAveluM ke ghaDI kareluM vastra dekhAvamAM nAnuM moTuM pratIta thAya che paraMtu te eka samAna AkAza pradezone sparze che, te ja rIte anya padArtho potAnI koIpaNa avasthAmAM eka samAna AkAzapradezone sparze che. lokAlokanI anya dravya sAthe sparzanA-- anaMta AkAza dravyarUpa vizALa vastramAM loka eka nAnA thIgaDAM jevo che, tethI sUtrakAre loka mATe AkAzathingala zabda prayoga karyo che. A lokadharmAstikAya, dharmAstikAya pradeza, adharmAstikAya, adharmAsti kAyapradeza, AkAzAstikAya deza, AkAzAstikAya pradeza, pudgalAstikAya ane pAMca sthAvara jIvone sparze che. trasakAyika jIvo ane kAladravyane kadAcita sparze che ane dharmAstikAya deza, adharmAstikAya deza temaja AkAzAstikAya dravyane sparzato nathI. te ja rIte jaMbudrIpa Adi aDhIdvIpa-samudronA koI paNa kSetro (1-2)dharmAstikAyanA deza-pradezane, (3-4) adharmAstikAyanA deza-pradezane, (5-6) AkAzAstikAyanA deza-pradezane, trasakAyika jIvone kadAcit sparze che. aDhIdvIpanI bahAranA kSetro kAladravyane sparzatA nathI. zeSa sparzanA pUrvavat che. aloka-- AkAzA stikAyanA deza-pradezane ja sparze che. alokamAM anya dravyo nathI. A rIte 24 dvAramAMthI navamA viSaya dvAra sudhI pAMce indriyothI saMbaMdhita vicAraNA che. dasamA aNagAra ane agiyAramAM AhAra dvAramAM vizeSataH cakSurindriya saMbaMdhI nirUpaNa che. bAramAthI aDhAramAM dvAra sudhInAM sAta dvAromAM cakSurindriya saMbaMdhI ane kaMbalAdi cha dvAramAM sparzendriya saMbaMdhI prarUpaNA che. A rIte prathama uddezaka pUrNa thAya che. ////////// Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 paMdaramuM padaH indriya prathama udezaka ppppppppppppa padamAM varNita viSayonA covIsa dvAra: saMThANaM bAhallaM, pohattaM kaipaesa ogADhe / appAbahu puTTha puviTTha, visaya aNagAra AhAre // 1 // addAya asI ya maNI, uDupANe tella phANiya vasA ya / kaMbala thUNA thiggala, dIvodahi logaaloge ya // 2 // gAthArtha- (1) saMsthAna, (2) bAhalya(jADAI), (3) pRthutva(pahoLAI), (4) katipradeza (pradeza pramANa), (5) avagADha, (6) alpabadutva, (7) spaSTa, (8) praviSTa, (9) viSaya, (10) aNagAra, (11) AhAra, (12) Adarza(darpaNa), (13) asi(talavAra), (14) maNi, (15) UMDuM pANI, (16) tela, (17) phANita-DhIlo goLa, (18) vasA-carabI, (19) kaMbala, (20) pUNA(staMbha), (21) lokathiggala(AkAzanAM thIgaDAMrUpa), (22) dvIpodadhi, (23) loka ane (24) aloka. A rIte A padamAM covIsa dvAronA mAdhyame indriyasaMbaMdhI prarUpaNA che. ll1-rAI vivecana : prastuta bane gAthAo dvArA prathama uddezakamAM prarUpita indriya saMbaMdhI covIza dvAronA nAmollekha karavAmAM Avyo che. covIsa dAronuM spaSTIkaraNa - (1) saMsthAna dvAra- dravyendriyonA saMsthAna-AkAranI prarUpaNA. (2) bAhalya dvAra-indriyonI jADAI. (3) pRthutva dvAra- indriyonA vistAranuM nirUpaNa. (4) kati-pradezakaI-kaI indriyonA keTalA-keTalA pradezo hoya che? te pradezonuM pramANa. (5) avagADha dvAra- kaI indriya keTalA pradezomAM avagADha che, (6) alpabahatva dvAra- avagAhanA ane karkazAdi guNa saMbaMdhI alpabadutvanuM kathana. (7) spaSTa- indriyo pota-potAnA viSayane spaSTa ke aspaSTarUpe grahaNa kare, tad viSayaka prarUpaNA. (8) praviSTa dvAra- praviSTa-apraviSTa saMbaMdhI carcA. (9) viSaya dvAra- viSayonAM parimANanuM varNana. (10) ANagAra dvAra- bhAvitAtmA aNagAranI caramanirjarAnA pulone jANavAnI kSamatA-akSamatA (11) AhAra dvAra- carama nirjarA pudgalonA AhAra-viSayaka vicAraNA. (12) Adarza dvAra (13) asi dvAra (14) maNi dvAra (15) UMDuM pANI dvAra (16) tela dvAra (17) phANita dhAra (18) vasA dvAra- 12 thI 18 dvAramAM kathita padArthomAM paDatAM pratibiMbanA jovA viSayaka vicAraNA. (19) kambala dvAra (20) sthaNA kAra- A baMne dvAramAM kaMbala ane stUpane thatI AkAza pradezonI sparzanAnuM kathana che. (21) thingala dvAra- AkAza thIMgaDAnA viSayamAM varNana. (22) hIpodadhi Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : indriyaH uddezaka-1 | 237 ] hAra- dvIpa ane samudranI dharmAstikAyAdi dravyo sAthe sparzanA viSayaka varNana. (ra3) loka dvAra (24) aloka dvAra- loka-aloka nI dharmAstikAyAdi dravyo sAthe thatI sparzanA saMbaMdhI prarUpaNA. indriyonA prakAra:| 2 kai NaM bhaMte ! iMdiyA paNNattA ? goyamA ! paMca iMdiyA paNNattA, taM jahA- soidie, cakkhidie, ghANidie, jibhidie, phAsiMdie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! indriyo keTalI che? uttara- he gautama ! indriyo pAMca che, te A pramANe che- (1) zrotendriya, (2) cakSurindriya, (3) ghrANedriya, (4) jihendriya ane (5) sparzendriya. vivecana : - prastuta sutramAM indriyonI saMkhyA ane nAmano ullekha karavAmAM Avyo che. te bhAvArthathI spaSTa che. zrI tattvArtha sUtramAM indriyanA bhedanuM varNana A pramANe che - pratyeka indriyanA be-be bheda che- (1) dravyendriya (2) bhAvendriya. dravyejiyanA be bheda che- (1) nivRtti dravyandriya, (2) upakaraNa dravyandriya. bhAvedriyanA paNa be bheda che- (1) labdhirUpa bhAvendriya ane (2) upayogarUpa bhAvendriya. (1) nirvatti dravyakiya- nivRtti eTale racanA. indriyonI paugalika racanAne nivRtti dravyendriya kahe che. tenA be bheda che. bAhya nivRti ane AtyaMtara nivRti. indriyonI bAhya racanA bAhya nivRti che. jAti bhedathI tenA vividha AkAra hoya che. jema ke manuSyanA kAna tenI AMkhanI baMne bAjumAM hoya che paraMtu ghoDAnA kAna tenI AMkhanI upara hoya che. manuSya ane ghoDA baMnenA kAnanA AkAramAM paNa bhinnatA che. indriyonI AtyaMtara racanA AtyaMtara nivRti che, te sarva prANIomAM eka samAna hoya che. indriyonA saMsthAna, bAhalya, pRthutva AdinuM kathana AtyaMtara nivRtti dravyendriyanI apekSAe che. (2) upakaraNa dravyakriya- nivRtti dravyendriyane pudgala grahaNamAM upakAraka bane, te upakaraNa dravyandriya che arthAt nivRti dravyendriyanI pugala grahaNa karavAnI zakti upakaraNa kahevAya che. tenA paNa be bheda che, bAhya ane AtyaMtara.jema ke AMkhanI aMdarano bhAga ke je dazyane grahaNa kare che, te AtyaMtara upakaraNa che ane DoLA bAhya upakaraNa che. (3) labdhi35 bhAvediya bhAvendriya AtmapariNAma rUpa che. jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama labdhirUpa bhAvendriya che. (4) upayogarUpa bhAvekiya- labdhino vyApAra-upayoga karavo, te upayogarUpa bhAvendriya che. A rIte dravyendriya dvArA viSaya grahaNa thAya che ane bhAvendriya dvArA viSayano bodha thAya che. (1) saMsthAna dvAra:| 3 soiMdie NaM bhaMte ! kisaMThie paNNatte? goyamA ! kalaMbuyApupphasaMThANasaMThie paNNatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zrotendriyano AkAra kevo che? uttara- he gautama ! zrotendriyano AkAra kadaMba puSpa jevo che. * bapalAa che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra : bhAga-2 4 cakkhiMdie NaM bhaMte ! kisaMThie paNNatte ? goyamA ! masUracaMdasaMThANasaMThie pnnnntte| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! cakSurindriyano AkAra kevo che ? uttara- he gautama ! cakSurindriyano AkAra masUranI dALa jevo che. vALivi khaM bhaMte! isari paLatte ? goyamA ! amuttattvavasaMtALa ivaLatte / bhAvArtha :prazna- he bhagavan ! ghrANendriyano AkAra kevo che ? uttara- he gautama ! ghrANendriyano AkAra ardha muktAphaLa jevo che. 6 jibbhiMdie NaM bhaMte ! kiM saMThie paNNatte ? goyamA ! khurappasaMThANasaMThie paNNatte / prazna- he bhagavan ! jillendriyano AkAra kevo che ? uttara- he gautama ! jiandriyano AkAra astrA jevo che bhAvArtha : 7 phAsiMdie NaM bhaMte ! kiM saMThie paNNatte ? goyamA ! NANAsaMThANasaMThie paNNatte / bhAvArtha :prazna--- he bhagavan ! sparzendriyano AkAra kevo che ? uttara- he gautama ! sparzendriyano AkAra aneka prakArano che. vivecanaH 238 prastuta sUtromAM pAMca indriyonAM saMsthAnanuM nirUpaNa che. te bhAvArthathI spaSTa che. temAM cakSurindriyanuM saMsthAna masUranI dALa samAna ardha goLa che ane ghrANendriyanuM saMsthAna zreSTha ardha muktAphaLa samAna ardhagoLa che. akhaMDa masUramAM goLAIthI jADAI alpa hoya che jyAre zreSTha muktAphaLamAM goLAI ane jADAI samapariNAmamAM hoya che. prastutamAM caMdra zabda ardha khaMDa mATe prayukta che. (ra) bAhalsa dvAraH 8 soidie NaM bhaMte ! kevaiyaM bAhalleNaM paNNatte ? goyamA ! aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM bAhalleNaM paNNatte / evaM jAva phArsidie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zrotendriyanI jADAI keTalI che ? uttara- he gautama ! zroteMdriyanI jADAI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. A ja rIte cakSurindriya yAvat sparzendriyanI jADAInA viSayamAM jANavuM joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM pAMca indriyonI jADAInuM nirUpaNa che. jADAInI apekSAe badhI indriyo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. AMkha, kAna Adi indriyo zarIranA eka eka nizcita sthAne ja hoya che paraMtu sparzendriya samagra zarIramAM vyApta che ane sarvatra tenI jADAI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che; tethI ja sarvatra zIta Adi sparzano anubhava thAya che. talavAra Adi zastrano ghA lAgavAthI je vedana thAya che te vedana sparzendriyathI nahIM paraMtu samagra Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM pada H indriya H uddezaka-1 AtmapradezothI thAya che. vedana karavuM te sparzendriyano nahIM paraMtu AtmAno svabhAva che. sparzendriyano viSaya zIta-uSNa Adi sparzanuM jJAna karavAno che. 239 (3) pRthutva dvAra : 9 soidie NaM bhaMte ! kevaiyaM pohatteNaM paNNatte ? goyamA ! aMgulassa asaMkhejjai bhAgaM pohatteNaM paNNatte / evaM cakkhidie vi ghANidie vi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zrotendriya keTalI pRthu-vizALa che ? uttara- he gautama ! zrotendriya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa vistAravALI che. A ja rIte cakSurindriya ane ghrANeMdriya paNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. 10 jibbhiNiM bhaMte ! kevaiyaM pohatteNaM paNNatte ? goyamA ! aMgulapuhattaM pohatteNaM paNNatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jillendriya keTalA vistAravALI che ? uttara- he gautama ! jiandriya aneka aMgula vistRta che. 11 phAsiMdiNaM bhaMte ! kevaiyaM pohatteNaM paNNatte ? goyamA ! sarIrapamANamette pohatteNaM vaLatte / prazna- he bhagavan ! sparzendriya keTalI vizALa che ? uttara- he gautama ! spazendriya zarIra pramANa pRthu (vistRta) che. vivecanaH pUrva sUtramAM bAhalya zabdathI jADAInuM kathana che ane prastuta sUtromAM ponna zabdathI indriyonA pRthutva-vistAranuM(laMbAInuM) pratipAdana che. temAM zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriyano vistAra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa ane rasanendriyano vistAra aneka aMgula pramANa che. ahIM aMgulathI AtmAMgula samajavuM. sparzendriya potapotAnA zarIra pramANa hoya che. zrI anuyogadvAra sUtramAM traNa prakAranA aMgulanuM kathana che. (1) AtmAgula- dareka manuSyanI potAnA aMgulanI pahoLAIne AtmAMgula kahe che. kAlanA parivartana pramANe temAM parivartana thayA kare che. (2) utseghAMgula-paramANu, trasareNu, rathareNu, vAlAgra, lIkha, jU ane java. te kramazaH uttarottara ATha-ATha guNA thAya che. tevA ATha javanA madhyabhAga pramANa eka utseghAMgula che. utseghAMgulanuM mApa nizcita hoya che. (3) pramANAMgula- utseghAMgulathI hajAra guNA adhika mApane pramANAMgula kahe che. utseghAMgulanuM mApa nizcita hovAthI pramANAMgulanuM mApa paNa nizcita thAya che. prastuta pAThamAM cAra indriya mATe prayukta aMgula AtmAMgula che eTale cAre ya indriyonuM sUtrokta pramANa potapotAnA aMgulanA mApathI samajavuM. A rIte zrotendriyAdi traNa indriyo potAnA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa hoya che. rasanendriya potAnA aMgulathI aneka aMgula pramANa hoya che. sparzendriya mATe aMgula zabdaprayoga nathI, tethI tene potAnA zarIra pramANa sahaja samajI zakAya che. zarIranI Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrI pazavazA sUtra : bhAga-2 avagAhanA utseghAMgulathI mapAya che tethI sparzendriyano vistAra utseghAMgulathI ane zeSa cAra indriyono vistAra AtmAMgulathI mApavAmAM Ave che, tema samajavuM joIe. (4) atipradeza dvAra : 12 soidie bhaMte! kaipaesie paNNatte ? goyamA ! aNatapaesie paNNatte / evaM jAva phAsiMdie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zrotendriya DeTA pradezavANI che ? uttara - he gautama! zrotendriya anaMta pradezI che. A ja rIte yAvat sparzendriya anaMtapradezI che. viveyana : prastuta sUtramAM pAMca indriyonA pradezonuM nirUpaNa che. jIva anaMta pradezI kaMdhone ja grahaNa kare che. tethI indriya yogya pudgalo paNa anaMta pradezI ja hoya che, tethI pratyeka indriya anaMta pradezI che. (4) avagAra dvAra: 13 soidie NaM bhaMte ! kaipaesogADhe paNNatte ? goyamA ! asaMkhejjapaesogADhe paNNatte / evaM jAva phAsiMdie / bhAvArtha : - prazna - he bhagavan ! zrotendriya DeTA khAza pradezobhAM khavagADha che ? uttara - he gautama ! zrotendriya asaMkhyAta AkAza pradezAvagADha che. A ja rIte cakSurindriyathI laIne sparzendriya sudhInI indriyo asaMkhyAta pradezAvagADha che. viveyana : prastuta sUtromAM pAMca indriyonA avagADha pradezonuM nirUpaNa che. koI paNa jIva asaMkhyAta pradeza para ja sthita thAya che. te ja rIte tenI pratyeka indriya paNa asaMkhyAta pradeza para avagADha hoya che. (9) avagAhanA AhinI dRSTiyo atyahutva : 14 eesi NaM bhaMte! soiMdiya cakkhidiya ghANiMdiya jibbhidiya- phAsiMdiyANa ogAhaNaTTayAe parasaTTayAe ogAhaNapaesaTTayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthove cakkhidie ogAhaNaTTayAe, soiMdie ogAhaNaTThayAe saMkhejjaguNe, ghANiMdie ogAhaNaTTayAe saMkhejjaguNe, jibbhidie ogAhaNaTTayAe asaMkhejjaguNe, phAsiMdie ogAhaNaTTayAe saMkhejjaguNe parasaTTayAe - savvatthove cakkhidie paesaTTayAe, soiMdie paesaTTayAe saMkhejjaguNe, ghANiMdie paesaTTayAe saMkhejjaguNe, jibbhiMdie paesaTTayAe asaMkhejjaguNe, phAsiMdie paesaTTayAe saMkhejjaguNe / ogAhaNar3a-paesaTTayAe - savvatthove cakkhidie ogAhaNaTTayAe, soidie ogAhaNaTTayAe saMkhejjaguNe, ghANiMdie - Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. | paMdaramuM padaH indriyaH uddezaka-1 [ 241 ] ogAhaNaTThayAe saMkhejjaguNe, jibhidie ogAhaNaTThayAe asaMkhejjaguNe, phAsidie ogAhaNaTThayAe saMkhejjaguNe, phAsiMdiyassa ogAhaNaTThayAehiMto cakkhidie paesaTThayAe aNaMtaguNe, soidie paesaTTayAe saMkhejjaguNe, ghANidie paesaTTayAe saMkhejjaguNe, jibhidie paesaTThayAe asaMkhejjaguNe, phAsiMdie paesaTTayAe sNkhejjgunne| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, jihendriya ane sparzendriyamAMthI avagAhanAnI apekSAe, pradezonI apekSAe tathA avagAhanA ane pradezonI apekSAe koNa konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! avagAhanAnI apekSAe- sarvathI alpa carindriya che, tenAthI zrotendriya avagAhanAnI apekSAe saMkhyAta guNI che, tenAthI dhrANendriya avagAhanAnI apekSAe saMkhyAtaguNI che, tenAthI jihendriya avagAhanAnI apekSAe asaMkhyAtaguNI che, tenAthI sparzendriya avagAhanAnI apekSAe saMkhyAtaguNI che. pradezonI apekSAe- sarvathI thoDA cakSurindriyanA pradezo che, tenAthI zroteMdriyanA pradezo saMkhyAtaNA che, tenAthI dhrANendriyanA pradezo saMkhyAtaguNA che, tenAthI jilaeNndriyanA pradezo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI sparzendriyanA pradezo saMkhyAtaguNA che. avagAhanA ane pradezonI apekSAe- sarvathI alpa avagAhanAnI daSTie cakSurindriya, tenAthI zrotendriya avagAhanAnI daSTie saMkhyAtaguNI che, tenAthI dhrANendriya avagAhanAnI daSTie saMkhyAtaguNI che, tenAthI jihavendriya avagAhanAnI daSTie asaMkhyAta guNI che, tenAthI sparzendriya avagAhanAnI daSTie saMkhyAtaguNI che. tenAthI cakSurindriya pradezonI apekSAe anaMtaguNI che, tenAthI zrotendriya pradezonI apekSAe saMkhyAtaguNI che. tenAthI dhrANendriya pradezonI apekSAe saMkhyAtagraNI che, tenAthI jihendriya pradezonI apekSAe asaMkhyAtaguNI che, tenAthI sparzendriya pradezonI apekSAe saMkhyAtaguNI che. vivecana : prastuta sUtromAM indriyonI avagAhanA saMbaMdhI, alpabadutvanuM pratipAdana che. indriyonI jADAI ane vistAra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa hovA chatAM asaMkhyAtamA bhAganA asaMkhyAta bheda hovAthI temAM taratamatA-alpabadutva thaI zake che. (1) sarvathI thoDI caridriyanI avagAhanA che, te sarvathI alpa AkAza pradezomAM avagADha hoya che. (2) tenAthI zrotendriyanI avagAhanA saMkhyAtaNI che, kAraNa ke cakSurindriyanI apekSAe saMkhyAtaguNA adhika AkAza pradezomAM avagADha hoya che. (3) tenAthI ghANendriyanI avagAhanA saMkhyAtaguNI che kAraNa ke te zrotendriyathI saMkhyAtaguNA adhika AkAzapradezomAM avagADha hoya che. (4) tenAthI jihendriyanI avagAhanA asaMkhyAtaguNI che kAraNa ke jihendriyano vistAra-laMbAI aneka aMgula pramANa che. cakSu Adi traNe indriyo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che, tethI jilaeNndriyanI avagAhanA tenAthI asaMkhyAtaguNI thaI jAya che. (5) tenAthI sparzendriyanI avagAhanA saMkhyAtaguNI che, kAraNa ke te zarIra pramANa che ane koI paNa jIvanI Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 242 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 jihendriya potAnA zarIranI avagAhanAthI saMkhyAmAM bhAga pramANa ja hoya che. dareka jIvanuM zarIra potAnA aMgulathI saMkhyAta aMgulanuM hoya che ane jihA paNa saMkhyAta aMgulanI hoya che tethI temAM saMkhyAtagaNI taratamatA ja thaI zake che. A ja kramathI pradezonI apekSAe tathA avagAhanA-pradezanI sammilita apekSAe alpabadutva thAya che. IdriyamAM avagAhanA ane pradezathI alpAbahatva - Idriya | avagAhanAthI | pradezathI | kAraNa cakSurindriya | sarvathI alpa | sarvathI alpa | aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. zrotendriya | saMkhyAtaguNa | saMkhyAtaguNa | vadhu pradezomAM avagADha che. dhrANendriya | saMkhyAtaguNa | saMkhyAtaguNa | vadhu pradezomAM avagADha che. | jilaeNndriya | asaMkhyAtaguNa | asaMkhyAtaguNa aneka aMgula pramANa vistRta che. sparzendriya | saMkhyAtaguNa | saMkhyAtaguNa | zarIra pramANa vistRta che. avagAhanA ane pradeza sammilitarUpe alpabahatva :avagAhanAthI cakSurindriya sarvathI alpa avagAhanAthI zroteMdriya saMkhyAtaguNa avagAhanAthI dhrANendriya saMkhyAtaguNa avagAhanAthI jihendriya asaMkhyAtaguNa avagAhanAthI sparzendriya saMkhyAtaguNa pradezArthathI cakSurindriya anaMtaguNa pradezArthathI zrotendriya saMkhyAtaguNa pradezArthathI dhrANendriya saMkhyAtaguNa pradezArthathI jihendriya asaMkhyAtaguNa pradezArthathI sparzendriya saMkhyAtaguNa karkaza-mRdu Adi guNanI apekSAe alpabadutvaH|15 soiMdiyassa NaM bhaMte ! kevaiyA kakkhaDagaruyaguNA paNNattA ? goyamA ! aNaMtA kakkhaDagaruyaguNA paNNattA / evaM jAva phAsiMdiyassa / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zrotendriyanA karkaza ane guru guNa keTalA che? uttara- he gautama ! zrotendriyanA anaMta karkaza ane guru guNa hoya che. A ja rIte cakSurindriyathI laIne sparzendriya sudhInI pAMca indriyomAM anaMta karkaza ane guru guNa hoya che. |16 soiMdiyassa NaM bhaMte ! kevaiyA mauyalahuyaguNA paNNattA ? goyamA ! aNaMtA mauyalahuyaguNA paNNattA / evaM jAva phAsiMdiyassa / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : IndriyaH uddezaka-1 243] bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zrotendriyanA mRdu ane laghu guNa keTalA che? uttara- he gautama ! zrotendriyanA mUdu ane laghu guNa anaMtA che. A ja rIte cakSurindriyathI laI sparzanendriya sudhInI pAMce indriyonA anaMta mRdu-laghu guNa hoya che. 17 eesiNaM bhaMte! soiMdiya-cakkhidiyadhANidiya-jibhidiya-phAsiMdiyANaM kakkhaDagaruyaguNANaM mauyalahuyaguNANaM, kakkhaDagaruyaguNa-mauyalahuyaguNANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA cakkhidiyassa kakkhaDagaruyaguNA, soiMdiyassa kakkhaDagaruyaguNA aNaMtaguNA, ghANidiyassa kakkhaDagaruyaguNA aNaMtaguNA, jibhidiyassa kakkhaGa garuyaguNA aNaMtaguNA, phAsiMdiyassa kakkhaDagaruyaguNA aNaMtaguNA / mauyalahuyaguNANaMsavvatthovA phAsidiyassa mauyalahuyaguNA, jibhidiyassa mauyalahuyaguNA aNaMtaguNA, dhANidiyassa mauyalahuyaguNA aNataguNA; soiMdiyassa mauyalahuyaguNA annNtgunnaa| cakkhiMdiyassamaya lahuya guNA aNaMtaguNA / kakkhaDagaruyaguNANaM mauyalahuyaguNANa yasavvatthovA cakkhidiyassa kakkhaDagaruyaguNA, soiMdiyassa kakkhaDagaruyaguNA aNaMtaguNA, phAsiMdiyassa kakkhaDagaruya-guNA aNaMtaguNA, phAsiMdiyassa kakkhaDagaruyaguNehito tassa ceva mauyalahuyaguNA aNaMtaguNA, jibbhidiyassa mauyalahuyaguNA aNaMtaguNA, ghANidiyassa mauyalahuyaguNA aNaMtaguNA, soiMdiyassa mauyalahuyaguNA aNaMtaguNA, cakkhidiyassa mauyalahuyaguNA aNataguNA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, jilaeNndriya ane sparzendriyanA karkaza guru guNo ane mRdu-laghu guNomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! sarvathI alpa carindriyanA karkaza- guru guNa che, tenAthI zrotendriyanA karkaza guru guNa anaMtaguNA che, tenAthI dhrANendriyanA karkaza-guru guNa anaMtaguNA che, tenAthI jihendriyanA karkazaguru guNa anaMtaguNA che, tenAthI sparzendriyanA karkaza-guru guNa anaMtaguNA che. mRdu-laghu guNomAM sarvathI alpa sparzendriyanA mRdu-laghu guNa che. tenAthI jilaeNndriyanA mRdulaghu guNa anaMtaguNA che, tenAthI dhrANendriyanA mRdulaghu guNa anaMtaguNA che, tenAthI zrotendriyanA mRdulaghu guNa anaMtaguNA che, tenAthI cakSurindriyanA mRdu-laghu guNa anaMtaguNA che. karkaza-guruguNo ane mRdu laghu guNomAM- (1) sarvathI alpa cakSurindriyanA karkaza-guru guNo che, (2) tenAthI zrotendriyanA karkaza-guru guNo anaMtaguNA che, (3) tenAthI dhrANendriyanA karkaza-guru guNo anaMtaguNA che, (4) tenAthI jihendriyanA karkaza guru guNo anaMtaguNA che, (5) tenAthI sparzendriyanA karkaza-guru guNo anaMtaguNA che. (6) tenAthI tenA ja arthAt sparzendriyanA karkaza-guru guNo karatAM sparzendriyanA mRdulaghu guNo anaMtaguNA che. (7) tenAthI jilaeNndriyanA mRdu-laghu guNo anaMtaguNA che, (8) tenAthI dhrANendriyanA mRdulaghu guNo anaMtaguNA che, (9) tenAthI zrotendriyanA mRdu-laghu guNo anaMtaguNA che, (10) tenAthI cakSurindriyanA mRdu-laghu guNo anaMtaguNA che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 vivecanaH prastuta sUtramAM indriyonA karkaza ane guru tathA mRdu ane laghu guNonA alpabahutvanuM kathana che. cakSurindriya, zrotendriya, ghrANendriya, jiandriya ane sparzendriyanA karkaza ane guru guNa kramazaH anaMtaguNa adhika che ane tenA mRdu-laghu guNa kramazaH alpa-alpa che, tethI tenA alpabahutvamAM pazcAnukramathI indriyonuM grahaNa thAya che. yathA- sparzendriya, jihendriya, ghrANendriya, zrotendriya ane cakSurindriyanA mRdu ane laghu guNa kramazaH anaMtaguNa adhika thAya che. sammilita alpabahutvamAM sparzendriyanA karkaza ane guruguNathI mRdu ane laghuguNa anaMtaguNA thAya che kAraNa ke zarIranI uparanA bhAgamAM keTalAka pradezo zIta-uSNAdi sparzathI karkaza thaI jAya che. te sivAya aMdaranA ghaNA pradezo mRdu ja hoya che tethI sparzendriyanA karkaza ane guruguNathI mRdu ane laghuguNa anaMtaguNA thaI jAya che. IndriyamAM karkaza--gurunuM alpabahutva mRdu-laghuguNanuM alpabaddhutva : Indriya indriya cakSurindriyanA karkaza--guru guNa zrotendriya karkaza--guru guNa ghrANendriya karkaza--guru guNa jihendriya karkaza--guru guNa sparzendriya karkaza--guru guNa indriya cakSurindriyanA karkaza guru guNa zrotendriyanA karkaza guru guNa zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 ghrANendriyanA karkaza guru guNa jihendriyanA karkaza guru guNa sparzendriyanA karkaza guru guNa sparzendriyanA mRdu-laghu guNa jillendriyanA mRdulaghu guNa ghrANendriyanA mRdu-laghu guNa alpahatva sarvathI alpa zrotendriyanA mRdu-laghu guNa cakSurindriyanA mRdu-laghu guNa anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA indriyamAM karkaza--guru, mRdu-laghu guNanuM sammilitarUpe alpabahutva :- apabahutva sarvathI thoDA sparzendriyanA mRdu-laghu guNa jihendriyanA mRdu-laghu guNa anaMtaguNA anaMtaguNA ghrANendriyanA mRdulaghu guNa zrotendriyanA mRdu-laghu guNa anaMtaguNA cakSurindriyanA mRdu-laghu guNa | anaMtaguNA apahatva sarvathI alpa anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA anaMtaguNA Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara padaH indriya uddezaka-1 [ 245 ] covIsa daMDakomAM indriyo tathA saMsthAna Adi - |18 NeraiyANaM bhaMte ! kai iMdiyA paNNattA? goyamA ! paMca iMdiyA paNNattA, taM jahAsoiMdie jAva phAsiMdie / bhAvArtha :- prazna-he bhagavan!nairayikone keTalI indriyo hoya che? uttara- he gautama!mairayikone pAMca indriyo hoya che, te A pramANe che- zrotendriya yAvata sparzendriya. 19 NeraiyANaM bhaMte ! soidie kiM saMThie paNNatte ? goyamA ! kalaMbuyAsaMThANasaMThie paNNatte / evaM jaheva ohiyANaM vattavayA bhaNiyA taheva NeraiyANaM pi jAva appAbahuyANi doNNi vi, NavaraM NeraiyANaM bhaMte ! phAsidie kisaMThie paNNatte? ___ goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahA- bhavadhAraNijje ya uttaraveuvvie ya, tatthaNaM je se bhavadhAraNijje se NaM huMDasaMThANasaMThie paNNatte, tattha NaM je se uttaraveuvvie se vi thev| sesaM taM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! narayikonI zrotendriyano AkAra kevo hoya che? - uttara- he gautama ! nairayikonI zrotendriya kadaMba puSpanA AkAranI hoya che. je rIte samuccaya paMcendriya jIvonI indriya saMbaMdhI vaktavyatA kahI che, te ja rIte nArakInI indriyonA saMsthAna, jADAI, laMbAI, katipradeza, avagADha ane alpabadutva A cha dvAronI paNa vaktavyatA che. vizeSatA e che ke narayikonI sparzendriya kayA AkAranI che? he gautama! nArakonI sparzendriya be prakAranI che- bhavadhAraNIya ane uttaravaikriya. temAMthI bhavadhAraNIya sparzendriyanuM huMDa saMsthAna ane uttarakriya sparzendriyanuM paNa huMDA saMsthAna che. zeSa pUrvavat jANavuM joIe. 20 asurakumArANaM bhaMte ! kai iMdiyA paNNatA ? ___ goyamA ! paMca iMdiyA paNNattA / evaM jahA ohiyANaM jAva appAbahuyANi doNNi vi| NavaraM phAsidie duvihe paNNatte, taM jahA- bhavadhAraNijje ya uttaraveuvvie ya / tattha NaMje se bhavadhAraNijje seNaM samacauraMsa saMThANasaMThie pnnnntte| tatthaNaMje se uttaraveuvvie se NaM NANA-saMThANasaMThie pnnnntte| sesaM taM cev| evaM jAva thaNiyakumArANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asurakumAronI indriyo keTalI kahI che? uttaragautama! pAMca indriya hoya che. je rIte samuccaya paMcendriya jIvonI indriyo saMbaMdhI vaktavyatA kahI che, te ja rIte asurakumAronI indriya saMbaMdhI vaktavyatA che. vizeSatA e che ke asurakumAronI sparzendriya be prakAranI che- bhavadhAraNIya ane uttaravaikriya. temAM bhavadhAraNIya sparzendriyanuM samacaturasa saMsthAna ane uttaravaikriya sparzendriyanuM vividha prakAranuM saMsthAna hoya che. A ja rIte nAgakumArathI svanitakumAra sudhInA devonI indriya saMbaMdhI vaktavyatA jANavI joIe. 21 puDhavikAiyANaM bhaMte ! kai iMdiyA paNNattA? goyamA ! ege phAsiMdie paNNatte / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikone keTalI indriyo hoya che ? uttara- he gautama ! eka sparzendriya ja hoya che. 246 2 2 puDhavikAiyANaM bhaMte ! phAsiMdie kiM saMThie paNNatte ? goyamA ! masUracaMdasaMThANasaMThie paLatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikonI sparzendriyano AkAra kevo hoya che ? uttara- he gautama! teono AkAra masUra dALanI samAna hoya che. | 23 | puDhavikAiyANaM bhaMte ! phAsiMdie kevaiyaM bAhalleNa paNNatte ? goyamA ! aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM bAhalleNa paNNatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikonI sparzendriyanI jADAI keTalI che ? uttara- he gautama ! tenI jADAI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa hoya che | 24 puDhavikAiyANaM bhaMte ! phAsiMdie kevaiyaM pohatteNa paNNatte ? goyamA ! sarIrapamANamette pohatteNaM paNNatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikonI sparzendriyano vistAra keTalo hoya che ? uttara- he gautama ! teno vistAra zarIra pramANa hoya che. | 25 puDhavikAiyANaM bhaMte ! phAsiMdie kaipaesie paNNatte ? goyamA ! aNatapaesie vaLatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikonI sparzendriyanA keTalA pradezo hoya che ? uttara- he gautama! anaMta pradezo hoya che. 26 puDhavikAiyANaM bhaMte ! phAsiMdie kaipaesogADhe paNNatte ? goyamA ! asaMkhejjapae sogADhe paNNatte ? bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikonI sparzendriya keTalA pradezAvagADha che ? uttara- he gautama! asaMkhyAta pradezAvagADha che. 27 eesi NaM bhaMte ! puDhavikAiyANaM phAsiMdiyassa ogAhaNa-parasaTTayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthove puDha vikAiyANaM phAsiMdiyassa ogAhaNaTTayAe, se ceva parasaTTayAe anaMtaguNe / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyikonI sparzendriya, avagAhanA ane pradezonI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! pRthvIkAyikonI sparzendriya, avagAhanAnI apekSAe sarvathI alpa che ane tenAthI pradezonI apekSAe anaMtaguNI adhika che. | 28 puDhavikAiyANaM bhaMte ! phAsiMdiyassa kevaiyA kakkhaDagaruyaguNA paNNattA ? goyamA ! aNaMtA / evaM mauyalahuyaguNA vi / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | harabhu 56 : indriya : 6654-1 | 247 / bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! pRthvIyiDonI spazendriyanAza-guru gue| 24 // cha ? 612gautama! anaMta che. A ja rIte tenA mRdu-laghu guNanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. 29 eesiNaM bhaMte ! puDhavikAiyANaM phAsiMdiyassakakkhaDagaruya-guNamauyalahuyaguNANaM kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA puDhavikAiyANaM phAsiMdiyassa kakkhaDagaruyaguNA, tassa ceva mauyalahuyaguNA aNaMtaguNA / bhAvArtha - pragna-he bhagavan! pRthvIkAyikonI sparzendriyanA karkaza guru guNo ane mRdu-laghu guNomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA pRthvIkAyikonI sparzendriyanA karkaza-guru guNa che ane tenAthI bhRhu-laghu gue| anNt||ch. 30 evaM AukkAiyANa vi jAva vaNassaikAiyANaM, NavaraM saMThANe imo viseso daTThavvo- AukkAiyANaM thibugabiMdusaMThANasaMThie paNNatte, teukkAiyANaM sUIkalAvasaMThANasaMThie paNNatte, vAukkAiyANaM paDAgAsaMThANasaMThie paNNatte, vaNassaikAiyANaM NANAsaMThANasaMThie paNNatte / bhAvArtha - pRthvIkAyikonI vaktavyatA anusAra aSkAyikathI laIne vanaspatikAyika sudhInI indriya saMbaMdhI vaktavyatA che; paraMtu teonA saMsthAnanA viSayamAM vizeSatA che- aplAyikonI sparzendriya jalabiMdunA AkAranI che, tejaskAyikonI sparzendriya sUcikalApa-soInA DhagalAnA AkAranI che, vAyukAyikonI sparzendriya dhvajA patAkAnA AkAranI che ane vanaspatikAyikonI sparzendriya vividha AkAranI che. |31 beiMdiyANaM bhaMte ! kai iMdiyA paNNattA / goyamA ! do iMdiyA paNNattA, taM jahA- jibhiMdie ya phAsidie ya / dohaM pi iMdiyANaM saMThANaM, bAhallaM, pohattaM, paesA, ogAhaNA ya jahA ohiyANaM bhaNiyA tahA bhANiyavvA, NavaraM phAsidie huMDasaMThANasaMThie paNNatte tti imo viseso / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! bendriya pAne 2ii ndriyo DIya cha ? 612- gautama ! indriya hoya che- jihendriya ane sparzendriya. baMne indriyonA saMsthAna, jADAI, laMbAI, pradeza ane avagAhanAnuM kathana samuccaya jIvonI indriyonA saMsthAnAdinA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte jANavuM joIe. vizeSatA e che ke beindriyanI sparzendriya huMDa saMsthAnavALI che. 32 eesiNaM bhaMte ! beiMdiyANa jibhiMdiyaphAsiMdiyANaM ogAhaNaTThayAe, paesaTThayAe, ogAhaNapaesaTTayAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthove beiMdiyANaM jibhidie ogAhaNaTTayAe, phAsiMdie ogAhaNATTayAe saMkhejjaguNe; paesaTTayAe-savvatthove beiMdiyANaM jibhidie paesaTTayAe, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pannavaNA sUtra : bhAga-2 phAsiMdiepaesaTTayAe saMkhejjaguNe; ogAhaNapaesaTTayAe - savvatthove beiMdiyassa jibbhidie ogAhaNaTTayAephAsiMdie ogAhaNaTTayAe saMkhejjaguNe, phAsiMdiyassa ogAhaNaTTayAe hiMto jibbhidie paesaTTayAe anaMtaguNe, phAsiMdie pasaTTayAe saMkhejjaguNe / bhAvArtha:-prazna-he bhagavan ! beindriyonI jilendriya ane sparzendriyamAMthI avagAhanAnI apekSAe, pradezonI apekSAe tathA avagAhanA ane pradezonI sammilita apekSAe koNa, konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? 248 uttara- he gautama ! avagAhanAnI apekSAe sarvathI alpa beindriyanI jiddhendriya che. tenAthI sparzendriya saMkhyAtaguNI che. pradezanI apekSAe sarvathI alpa jiandriyanA pradezo che. tenAthI sparzendriyanA pradezo saMkhyAtaguNA che. avagAhanA-pradezanI apekSAe sarvathI alpa jiandriyanI avagAhanA che. tenAthI sparzendriyanI avagAhanA saMkhyAtaguNI che. tenAthI jihendriyanA pradezo anaMtaguNA che. tenAthI sparzendriyanA pradezo saMkhyAtaguNA che. 33 beiMdiyANaM bhaMte ! jibbhidiyassa kevaiyA kakkhaDagaruyaguNA paNNattA ? goyamA ! aNaMtA / evaM phAsiMdiyassa vi / evaM mauyalahuyaguNA vi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! beindriyonI jidvendriyanA karkaza-guru guNa keTalA che ? uttara- he gautama! jillendriyanA karkaza-guru guNa anaMta che. te ja rIte sparzendriyanA paNa karkaza-guru guNa anaMta che. te ja rIte jihendriya ane sparzendriyanA mRdu-laghu guNa paNa anaMta jANavA joIe. 34 eesi NaM bhaMte ! beiMdiyANaM jibbhidiya-phAsiMdiyANaM kakkhaDagaruyaguNANaM mauyalahuyaguNANaM, kakkhaDagaruyaguNa-mauyalahuyaguNANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA beiMdiyANaM jibbhidiyassa kakkhaDagaruyaguNA, phAsiMdiyassa kakkhaDagaruyaguNA aNaMtaguNA, phAsiMdiyassa kakkhaDaguruyaguNehiMto tassa ceva mauyalahuyaguNA aNaMtaguNA, jibbhidiyassa mauyalahuyaguNA aNaMtaguNA / evaM jAva cauriMdiya tti, NavaraM iMdiyaparivuDDI kAyavvA / teiMdiyANaM ghANiMdie thove, cauriMdiyANaM cakkhidie thove / sesaM taM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! beindriyonI jilendriya ane sparzendriyanA karkaza-guru guNa tathA mudduhe laghu guNamAMthI koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! sarvathI alpa beindriyonI jiandriyanA karkaza guru guNa che, tenAthI sparzendriyanA karkaza-guru guNa anaMtaguNA che. sparzendriyanA karkaza-guru guNothI tenA ja mRdu-laghu guNa anaMtaguNA che ane tenAthI jihendriyanA mRdu-laghu guNa anaMtaguNA che. A ja rIte teindriya ane caurendriyanA saMsthAna, jADAI AdinA viSayamAM jANavuM joIe. vizeSatA e che ke-- temAM uttarottara eka-eka indriyanI vRddhi thAya che. teindriya jIvonI ghrANendriyanI avagAhanA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM padaH indriyaH uddezaka-1 | 249 ] sarvathI alpa hoya che ane caurendriya jIvonI cakSurindriyanI avAgatanA sarvathI alpa hoya che. zeSa kathana pUrvavat jANavuM. |35 paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM maNUsANaMca jahA NeraiyANaM / NavaraM phAsidie chvvihsaMDAsaMdipa patta, tenA- samavaDara, bapora parimala, sari, , vAsa, huM bhAvArtha - paMcendriya tiryaMco ane manuSyonI indriya saMsthAnAdi vaktavyatA nArakInI indriya-saMsthAnAdi saMbadhI vaktAvyatAnusAra jANavI joIe. vizeSatA e che ke teonI sparzendriya cha saMsthAnayukta hoya che. te A pramANe che- (1) samacaturasa (2) nyagrodha parimaMDaLa (3) sAdi (4) kunja (5) vAmana ane (6) huMDa. 36 vANamaMta-joisiya-vemANiyANaM jahA asurakumArANaM / bhAvArtha - vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devonI indriya-saMsthAnAdinI vaktavyatA asurakumAronI jema jANavI joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM 24 daMDakavartI jIvonI indriyonA saMsthAna, bAhalya-jADAI, pRthutva-vizALa tA, pradeza, avagAhanA, ane alpabadutva saMbaMdhI prarUpaNA che. je viSayo prAyaH bhAvArthathI spaSTa che. pratyeka jIvonI sparzendriya pota-potAnA zarIra pramANa hoya che, tethI te jIvanA zarIranA saMsthAna pramANe tenI sparzendriyanuM saMsthAna hoya che. 24 daMDakamAM sparzendriyanA saMsthAna- nairayikone azubha karmanA udaye bhavadhAraNIya ane uttara vaikriya baMne prakAranA zarIranuM huMDa saMsthAna hoya che, tethI tenI sparzendriyanuM huMDa saMsthAna che. devone zubha karmonA udaye bhavadhAraNIya zarIranuM samacaturasa saMsthAna hoya che, tethI tenI sparzendriyanuM samacarasa saMsthAna hoya che. devo vaikriya labdhithI potAnI icchA anusAra vividha rUpo banAvI zake che, tethI tenA uttara vaikriya zarIranI sparzendriya, zarIra anusAra vividha saMsthAnavALI hoya che. pAMca sthAvara jIvonuM zarIra haMDa saMsthAnavALuM hoya che. tema chatAM prastuta sUtromAM tenA viziSTa AkAronuM spaSTIkaraNa karyuM che. yathA- pRthvIkAyanuM saMsthAna masUradALa samAna, aplAyanuM saMsthAna jalabiMdu samAna, teukAyanuM saMsthAna sUcikalApa(soyanA jaththA) samAna, vAukAyanuM saMsthAna dhvajApatAkA samAna che. A zarIranA AkAro samAna ja sparzendriyono AkAra hoya che. vikalendriya jIvonI sparzendriyanuM huMDa saMsthAna che. tiryaMca paMcendriya ane manuSyonI sparzendriya, cha saMsthAnamAMthI koI paNa saMsthAnavALI hoya che. A rIte je jIvone je zarIra-saMsthAna hoya, te pramANe ja tenI sparzendriyanuM saMsthAna hoya che. 24 daMDakanA jIvonI sparzendriyanA(zarIranA) saMsthAna :jIva prakAra sparzeviya-saMsthAna nArakI bhavadhAraNIya huMDa-azubha, uttara vaikriya huMDa bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, vaimAnika devo bhavadhAraNIya-samacaturA, uttara vaikriya-icchA pramANe vividha pRthvIkAya | masura dALa Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 250 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 aplAya jIva prakAra sparzendriya-saMsthAna sibuka-jalabiMdu teukAya sUcikalApa-bhegI karelI sIIo vAyukAya dhvajA patAkA vanaspatikAya vividha prakAra traNa vikasendriya tiryaMca paMcendriya cha saMsthAnamAMthI koIpaNa manuSya cha saMsthAnamAMthI koIpaNa (7) pRSTa dvAra - 37 puTThAI bhaMte ! saddAiM suNei ? apuTThAI saddAiM suNei ? goyamA ! puTThAI saddAI suNei, No apuTThAI saddAiM suNei / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zrotendriya spaSTa zabdone sAMbhaLe che ke askRSTa zabdone sAMbhaLe che? uttara- he gautama ! spaSTa zabdone sAMbhaLe che, aspaSTa zabdone sAMbhaLatI nathI. |38 puTThAI bhaMte ! rUvAI pAsai ? apuTThAI rUvAI pAsai ? goyamA ! No puTThAI rUvAI pAsai, apuTThAI rUvAiM pAsai / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! cakSurindriya pRSTa rUpane jue che ke aspaSTarUpane jue che? uttarahe gautama! aspRSTa rUpane ja jue che, spaSTa rUpane jotI nathI. 39 puTThAI bhaMte ! gaMdhAiM agghAi? apuTThAI gaMdhAiM agghAi ? goyamA ! puTThAI gaMdhAI agghAi, No apuTThAI gaMdhAI agghAi / evaM rasANa vi phAsANa vi, NavaraM- rasAI assAei, phAsAiM paDisaMvedei tti abhilAvo kAyavvo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ghrANendriya pRSTa gaMdhane che ke aspRSTa gaMdhane suMghe che? uttara- he gautama! pRSTa gaMdhane suMghe che, aspaSTa gaMdhane suMghatI nathI. A ja rIte rasanA ane sparzanA grahaNanA viSayamAM paNa samajI levuM joIe. vizeSatA e che ke jihendriya rasanuM AsvAdana kare che ane sparzendriya sparzano anubhava kare che te pramANe kathana karavuM joIe arthAta jihendriya spaSTa rasano AsvAda le che ane sparzendriya spaSTa sparzane anubhave che. vivecanaH prastuta sUtromAM indriyonA viSayane grahaNa karavAnI paddhatinuM nirUpaNa che. indriyonI viSaya grahaNa karavAnI paddhatinA be prakAra che- spaSTa ane aspRSTa. spaSTa- viSayono indriya sAthe sparza thavo. vRttikAre sparza thavAnA be prakAra karIne tenuM spaSTIkaraNa karyuM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMdara padaH ikiya : uddezaka-1 [ 251 | che. (1) sarane rUti sAH I zarIra para retI lAgavAnI jema viSayono indriya sAthe sparza mAtra thAya to tene spaSTa kahe che. (2) baha-spaSTa- indriya viSayonuM Atmapradezo sAthe ekameka thaI javuM. viSayono indriyo sAthe gADha sparza thAya to tene baddhaspaSTa kahe che. askRSTa viSayono indriya sAthe sparza na thAya, indriya dUra rahelA viSayane grahaNa kare, tene aspaSTa kahe che. indriyonI viSayane grahaNa karavAnI paTutA ke maMdatA temaja grAhya viSayonA pudgalonI sthULatA ke sumatAnA AdhAre indriyonI viSaya grahaNanI paddhati nizcita thAya che. jema ke- zrotendriya potAnA viSayane grahaNa karavAmAM paTuM che. temaja zrotendriyane grAhya zabdanA pugalo atyaMta sUkSma che. temaja sUkSma pudgalo anya pudgalone paNa vAsita kare che, tethI te pagalonI paNa pracaMtA thaI jAya che. tethI zrotendriyanI nivRti indriya zabdanA pulono sparza mAtra kare tyAM ja tenI upakaraNa indriya zIghratAthI te pugalone grahaNa karI le che ane tyAra pachI tenI bhAvendriyathI zabdano bodha thAya che. cakSurindriya potAnA viSayane grahaNa karavAmAM atyaMta paTu che ane rUpanA pudgalono sparza karyA vinA ja rUpane jANe che, tethI te aprApyakArI kahevAya che. cakSurindriya prApta viSayone arthAtu AMkha sAthe saMyoga pAmelA pudgalone joI zakatI nathI. jema ke AMkhamAM AMjelA kAjaLane AMkha joI zakatI nathI paraMtu AMkha sAthe saMyoga pAmelA na hoya tevA dUra rahelA aspaSTa padArthone cakSurindriya joI zake che. dhrANendriya, jihendriya ane sparzendriya pota-potAnA viSayane grahaNa karavAmAM maMda che. temaja gaMdha, rasa tathA sparza yogya pagalo paNa sthULa hoya che, tethI te pugalono nivRti indriyo sAthe gADha sparza thAya tyAre ja te viSayono bodha karI zake che. A rIte zrotendriya spaSTa zabdane, cakSurindriya askRSTa rUpane, ghrANendriya, jilaeNndriya, sparzendriya kramazaH baddhaskRSTa gaMdha, rasa ane sparzane grahaNa kare che zrI naMdIsUtramAM eka gAthAmAM uparokta viSayane spaSTa karyo che. puDhaM suNei saI, rUvaM puNa pAsai apuDhe tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca, baddhapuDhe viyAgare // sparza pAmelo zabda saMbhaLAya che, sparza nahIM pAmeluM (aspaSTa)rUpa dekhAya che ane baddhaskRSTa gaMdha, rasa ane sparzano bodha thAya che. (8) praviSTa dvAra:|40 paviTThAI bhaMte ! sadAI suNei ? apaviTThAI saddAI suNei ? goyamA ! paviTThAI saddAI suNei, No apaviTThAI saddAI suNei / evaM jahA puTThANi tahA paviTThANi vi / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! zrotendriya praviSTa zabdone sAMbhaLe che ke apraviSTa zabdone sAMbhaLe che? uttara- he gautama! praviSTa zabdone sAMbhaLe che, apraviSTa zabdone sAMbhaLatI nathI. je rIte spaSTanA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte praviSTanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vivecana : spaSTa-aspaSTanA kathana pachI prastuta sUtramAM praviSTa-apraviSTa dvArathI indriyanA viSaya grahaNanI paddhatine spaSTa karI che. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 praviSTa-apraviSTa :- spaSTa ane praviSTamAM aMtara che, spaSTa- sparza zarIra para retI lAgavAnI jema hoya che ane praviSTa- praveza. moDhAmAM koLiyo(grAsa) javAnI jema che. indriyo dvArA pota potAnA upakaraNendriyamAM praviNa viSayane grahaNa karavA te praviSTa kahevAya che. jema ke kAnamAM praviSTa-prApta zabdone zrotendriya sAMbhaLI zake che. cakSurindriya apraviSTa aspaSTa rUpane grahaNa kare che. indriya viSayanA pudgalo pahelAM indriyamAM praviSTa thAya che ane pachI tenI sAthe spaSTa thAya che. (9) viSaya parimANa dvAra:41 soiMdiyassa NaM bhaMte ! kevaie visae paNNatte? goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgAo, ukkoseNaM bArasahiM joyaNehiMto acchiNNe poggale puDhe paviTThAI sadAiM suNei / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zrotendriyano viSaya keTalo che? arthAt keTale dUrathI AvatA pugalone zrotendriya grahaNa kare che? uttara- he gautama ! jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa bAra yojana dUrathI AvelA, avicchinna-vAtAdithI nahIM bhedAyelA, sAmarthyavALA, spaSTa ane praviSTa zabdone sAMbhaLe che. 42 cakkhidiyassaNaM bhaMte ! kevaie visae paNNatte? goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgAo, ukkoseNaM sAiregAo joyaNasayasahassAo acchiNNe poggale apuDhe apaviTThAI rUvAI pAsai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! cakSurindriyano viSaya keTalo che? uttara- he gautama ! jaghanya aMgulano saMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa kaMIka adhika eka lAkha yojana dUranA avicchinna, aspaSTa ane apraviSTa rUpayukta pudgalone jue che. 43 ghANidiyassa NaM bhaMte ! kevaie visae paNNatte ? goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgAo, ukkoseNaM NavahiM joyaNehiMto acchiNNe poggale puDhe paviTThAI gaMdhAI agyAi / evaM jibhidiyassa vi phAsiMdiyassa vi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! dhrANendriyano viSaya keTalo che? uttara-he gautama! jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa nava yojana dUrathI AvelA avicchinna spaSTa praviSTa, gaMdhone arthAtu gaMdha yukta pudgalone sUMghe che. tevI ja rIte jihendriya ane sparzendriyanA viSaya-parimANanA saMbaMdhamAM paNa utkRSTa nava yojana jANavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM indriyonI viSaya grahaNanI kSamatAnuM nirUpaNa che. indriyono jaghanya viSaya - zrotendriya, ghrANendriya, jihendriya ane sparzendriya jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga dUrathI pota-potAnA viSayane grahaNa kare che. kAraNa ke zrotendriya spaSTa zabdane ane dhrANendriyAdi traNe indriyo baddha spaSTa viSayone grahaNa kare che. tethI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga dUrathI Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : IndriyaH uddezaka-1 ra53] AvelA pota-potAnA viSayo indriyo sAthe spaSTa ke baddha spaSTa thAya tyArapachI teno bodha thAya che ane cakSurindriya jaghanya aMgulanA saMkhyAtamAM bhAga dUrathI potAnA viSayane grahaNa kare che kAraNa ke atyaMta najIkanA padArtho, kAjaLa, kIkI vagerene AMkha joI zakatI nathI, paraMtu dUranA aspaSTa rUpane ja joI zake che. Indriyono utkRSTa viSaya:- zrotendriya- utkRSTa bAra yojana dUrathI AvelA zabdone sAMbhaLe che, paraMtu te zabdo, anya zabdo ke vAyu AdithI vyAghAta pAme to saMbhaLAtA nathI. jo koI paNa prakArano vyAghAta na hoya ane zabdanA pagalo zrotendriya sAthe spaSTa ane nivRtti indriyamAM praviSTa thAya to ja saMbhaLAya che. bAra yojanathI adhika dUrathI AvelA zabdo tathA prakAranA pariNAmathI ja maMda pariNAmI thaI jAya che tethI zroteMdriya dvArA teno bodha thato nathI paraMtu dhvani vistAraka yaMtrAdinI sahAyatAthI zabda prasArita thAya, to bAra yojanathI adhika dUrathI paNa zabda sAMbhaLI zakAya che. cakSurindriya utkRSTa eka lAkha yojana dUranA divAla Adi koIpaNa anya padArthono vyAghAta nahIM pAmelA rUpane joI zake che ane maNi, caMdra, sUrya jevA svayaM prakAzamAna padArtho tenAthI paNa adhika dUrathI joI zakAya che. dhrANendriya, jihendriya ane sparzendriya utkRSTa nava yojana dUranA, anya dravyo dvArA vyAghAta nahIM pAmelA kramazaH gaMdha, rasa ane sparzanA pugalone grahaNa kare che. gaMdha yogya pudgalo atyaMta sUkSma che temaja temAM anya dravyane vAsita karavAnI zakti hoya che, tethI gaMdha dravya anya pugalone gaMdhathI vAsita kare che. A rIte vAsita dravyonI apekSAe nava yojana dUranA lagabhaga 400-500 yojana dUrathI AvelA gaMdha dravyo grahaNa thAya che. rasa ane sparzanA pudgalomAM anya dravyone vAsita karavAnI zakti hotI nathI. tethI jihendriya ane sparzendriya utkRSTa nava yojana dUrathI ja potAnA viSayane grahaNa karI zake che. indriyonI viSaya grahaNanI utkRSTa kSamatAnuM uparokta kathana saMjJI paMcendriya jIvonI apekSAe che. ekendriyAdi jIvonI utkRSTa kSamatA alpa hoya che. sUtrakAre temaja TIkAkAre tenuM kathana karyuM nathI paraMtu hastalikhita TabbAmAM ekendriyAdi jIvonI viSaya grahaNa zaktinuM varNana prApta thAya che. tenA AdhAre thokaDAmAM te viSaya pracalita che. ekendriyathI paMcendriya jIvonI viSaya grahaNa zakti :jIva prakAra | sparzendriya | jindriya dhrANendriya | cakSurindriya | zrotendriya viSaya viSaya viSaya viSaya ekendriya 400 dhanuSa beindriya 800 dhanuSa 64 dhanuSa te indriya | 100 dhanuSa | 128 dhanuSa | 100 dhanuSa caurendriya | 3200 dhanuSa | 256dhanuSa 200 dhanuSa | ra954 dhanuSa asaMjJI paMcendriya 400 dhanuSa | pa1ra dhanuSa 400 dhanuSa | pa908 dhanuSa | 1yojana saMjJI paMcendriya | 9 yojana | 9 yojana | 9 yojana eka lAkha yojana| 12 yojana viSaya Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 indriyonA A viSayo AtmAMgulathI che ke utseghAMgulathI mApavAmAM Ave che ? tenuM spaSTIkaraNa Agama pAThomAM maLatuM nathI tema chatAM vicAraNA karatAM te AtmAMgulathI mApavAnuM samIcIna jaNAya che. jo viSayonuM parimANa utteghAMgulathI mapAya 500 dhanuSyanI avagAhanAvALA manuSyomAM viSaya grahaNamAM virodha prApta thAya che. jema ke- bharata cakravartInA samaye AtmAMgula ane pramANAMgula baMne samAna hoya che. eka hajAra utseghAMgulano eka pramANAMgula thAya che. bharata cakravartInI ayodhyA nagarI te manuSyonA AtmAMgulathI bAra yojana pramANa hatI. te utseghAMgulanA mApathI bAra hajAra yojana pramANa hatI. jo zrotendriyanI viSaya grahaNanI zakti utseghAMgulathI bAra yojana pramANa svIkArIe to ayodhyA nagarInI Ayudha zALAmAM vagADavAmAM AvatI vijaya bherIno nAda bAra hajAra yojana vistAramAM rahelA samasta nagarajano sAMbhaLI zake nahIM. paraMtu vijaya bherIno nAda samasta nagarajano sAMbhaLe ja che. tethI siddha thAya che ke indriyonA viSaya grahaNanI zaktinuM mApa AtmAMgulathI ja mapAya che; jethI te-te kAlanA manuSyo pota-potAnI indriyothI zabdAdi viSayane grahaNa karI zake che. 254 (10) aNagAra dvAra : 44 aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviyappaNo mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohayassa je carimA NijjarApoggalA, suhumA NaM te poggalA paNNattA samaNAuso ! savvalogaM piyaNaM te ogAhittA NaM ciTThati ? haMtA goyamA ! aNagArassa bhAviyappaNo mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohayassa je carimA NijjarApoggalA suhumA NaM te poggalA paNNattA samaNAuso ! savvalogaM piyaNaM te ogAhittA NaM ciTThati / bhAvArtha:- prazna--- he bhagavan ! mAraNAMtika samuddAtane pAmelA bhAvitAtmA aNagAranA carama-aMtima nirjarAnA pudgalo, zuM sUkSma hoya che ? he AyuSyamAna zramaNa ! zuM te pudgalo saMpUrNa lokamAM avagAhIne rahe che ? uttara- hA, gautama ! mAraNAMtika samuddAtane pAmelA bhAvitAtmA aNagAranA carama-aMtima nirjarAnA pudgalo sUkSma hoya che ane he AyuSyamAna zramaNa ! te samagralokamAM avagAhana karIne rahe che. 45 chaumatthe NaM bhaMte ! maNUse tesiM NijjarApoggalANaM kiM ANattaM vA NANattaM omattaM vA tucchattaM vA garuyattaM vA lahuyattaM vA jANai pAsai ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM chadmastha manuSya te carama nirjarAnA pudgalonuM anyapaNuM, vividhapaNuM. hInapaNuM, tucchapaNuM, gurupaNuM ane laghupaNuM jANe che ane jue che ? uttara- he gautama ! te pramANe zakya nathI. 46 sekeNaTTe bhaMte ! evaM vuccai - chaumatthe NaM maNUse tesiM NijjarApoggalANaM No kiMci ANattaM vA NANattaM vA omattaM vA tucchattaM vA garuyattaM vA lahuyattaM vA jANai pAsai? goyamA ! deve vi ya NaM atthegaie je NaM tesiM NijjarApoggalANaM No kiMci ANattaM vA NANattaM vA omattaM vA tucchattaM vA garuyattaM vA lahuyattaM vA jANai pAsa, se Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM padaH indriyaH uddezaka-1 [ 255 ] teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai- chaumatthe NaM maNUse tesiM NijjarApoggalANaM No kiMci ANattaM vA NANattaM vA omattaM vA tucchattaM vA garuyattaM vA lahuyattaM vA jANai pAsai, suhumA NaM te poggalA paNNattA samaNAuso ! savvaloga pi yaNaM te ogAhittANaM ciTuMti / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke chadmastha manuSya(bhAvitAtmA aNagAranA) carama nirjarAnA pudgalonuM anyapaNuM,vividhapaNu, hInapaNuM, tucchapaNuM, gurupaNu ke laghupaNu jANatA nathI ane jotA paNa nathI ? uttara- he gautama ! koI viziSTa devo paNa te nirjarA pudgalonuM anyatva, vividhatva, hInatva, tucchatva, gurutva ke laghutvane jarAmAtra paNa jANatA nathI ke jotA nathI. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke chadmastha manuSya te nirjarAnA pudgalonuM, anyatva, vividhatva, hInatva, tucchava, gurutva ke laghutvane jANI zakatA nathI ke joI zakatA nathI. he AyuSyamAna zramaNa ! te carama nirjarAnA pugalo sUkSma che. te saMpUrNa lokane avagAhana karIne rahe che. vivecana : prastuta sUtromAM bhAvitAtmA aNagAranA sUkSma ane sarvalokAvagADha pudgalone chadmastho dvArA jANavA-jovAnI asamarthatAnuM kathana che. bhAvitAtmA aNagAra :- jene dravya ke bhAvathI koI AgAra- ghara nathI, te aNagAra che. je aNagAre jJAna, darzana, cAritra ane tapa vizeSathI potAnA AtmAne bhAvita kare che arthAt cAritranI ArAdhanAmAM je tallIna rahe che te bhAvitAtmA aNagAra kahevAya che. carama-nirjarAnA padagalo:- ukta bhAvitAtmA aNagAranA carama arthAta zaileSI avasthAnA aMtima samayanA nirjarAnA pudgalo carama nirjarAnA pudgala kahevAya che. joke zailezI avasthAmAM mAraNAMtika samudyAta hoto nathI paraMtu zailezI avasthA caudamA guNasthAne prApta thAya che. te tenA jIvananI aMtima avasthA che. tethI sUtrakAre tenA maraNa samayane mATe ja mAratiya samudayA zabdano prayoga karyo che. carama nirjarAnA pagalo atyaMta sUkSma ane samasta lokavyApI hoya che, tene viziSTa avadhijJAna rahita chadmastha manuSyo jANI zakatA nathI, kAraNa ke chAstha manuSyone indriyajanya jJAna hoya che. indriyo sthUla pulone ja grahaNa karIne potAno viSaya banAve che. atyaMta sUma pudgalono indriyo sAthe sparza ke praveza thato nathI, tethI indriyo dvArA te nirjarAnA pagalonuM jJAna thatuM nathI. devonI indriyo manuSyonI indriyothI vizeSa paTu hoya che. temaja devo avadhijJAnI hoya che. tema chatAM je devone kArmaNavargaNAne jANI zake teTaluM avadhijJAna na hoya te devo paNa nirjarAnA pudgalone jANI zakatA nathI, viziSTa avadhijJAnI ja tene jANI zake che. sUtrakAre tenA mATe anyatva Adi che zabdono prayoga karyo che- AnaM-anyatva. A nirjarAnA pudgalo amuka zramaNanA ja che, tema tenuM bhinnatva jANavuM, nAgad-eka ja zramaNanA nirjarAnA pudgalonI varNAdi saMbaMdhita vividhatA jANavI. soma-temAM ochAvattApaNuM jANavuM. tuccha-tenI niHsAratA jANavI. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 Tvatta- tenI gurutA--bhArepaNuM. laghuvartta- laghutA--haLavApaNuM jANavuM. (11) AhAra dvAra : 47 NeraiyA NaM bhaMte ! te NijjarApoggale kiM jANaMti pAsaMti AhAreMti ? udAhuNa jANaMti Na pAsaMti Na AhAreMti ? goyamA ! NeraiyA NaM te NijjarApoggale Na jANaMti Na pAsaMti, AhAreMti / evaM jAva paMcediyatirikkhajoNiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nairayiko te nirjarA pudgalone jANe che, jue che ane teno AhAra kare che ? ke jANatA nathI, jotA nathI ane teno AhAra karatAM nathI ? uttara- he gautama ! naiyiko nirjarA pudgalone jANatA nathI, jotA nathI paraMtu teno AhAra kare che. te ja rIte asurakumArathI laIne paMcendriya tiryaMco sudhI jANavuM. 48 mA NaM bhaMte! te NijjarApoggale kiM jANaMti pAsaMti AhAreMti ? udAhuNa jANaMti Na pAsaMti Na AhAreti ? goyamA ! atthegaiyA jANaMti pAsaMti AhAreti, atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti AhAreMti / NaNaM bhaMte! evaM vaccai atthegaiyA jANaMti pAsaMti AhAreMti ? atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti AhAreMti ? gomA ! maNUsA duvihA paNNataM, taM jahA- saNNibhUyA ya asaNNibhUyA ya / tattha aNNA NaM Na jANaMti Na pAsaMti AhAreti / tattha NaM je te saNNabhUyA duvihA paNNattA, taM jahA - uvauttA ya aNuvauttA ya / tattha NaM je te aNuvauttA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti AhAraiti, tattha NaM je te uvauttA te NaM jANaMti pAsaMti AhAraiti se eNadveNaM goyamA ! evaM vuccai- atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti AhArreti, atthegaiyA jANaMti pAsaMti AhAreti / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! manuSyo te nirjarAnA pudgalone zuM jANe che, jue che ane teno AhAra kare che ? ke jANatA nathI, jotA nathI ane teno AhAra karatA nathI ? uttara- he gautama ! keTalAka manuSyo jANe che, jue che ane AhAra kare che ane keTalAka manuSyo jANatA nathI, jotA nathI ane teno AhAra kare che. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke keTalAka manuSyo jANe che, jue che ane teno AhAra kare che, keTalAka jANatA nathI, jotA nathI paraMtu teno AhAra kare che ? uttara- he gautama ! manuSyonA be prakAra che- saMzIbhUta ane asaMzIbhUta. temAM je asaMjJIbhUta (viziSTa avadhijJAnathI rahita) che, teo jANatA nathI, jotA nathI ane teno AhAra kare che. saMzIbhUta viziSTa avadhijJAnI manuSyonA be prakAra che- upayogayukta ane upayoga rahita. temAM je upayoga rahita che, teo jANatA nathI, jotA nathI ane teno AhAra kare che ane jeo upayoga sahita che, teo jANe che jue che ane teno AhAra kare che. tethI he gautama ! e pramANe kathana karyuM che ke keTalAka jANatA nathI, jotA nathI ane AhAra kare che ane keTalAka jANe che, jue che ane teno AhAra kare che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM padaH indriyaH uddezaka-1 [ 257 ] |49 vANamaMta-joisiyA jahA NeraiyA / bhAvArtha:- vANavyaMtaro ane jayotiSThadevonuM nirjarAnA pugalone jANavA viSayaka varNana nairayikonI jema jANavuM 50 vemANiyA NaM bhaMte ! te NijjarApoggale kiM jANaMti pAsaMti AhAraiti? goyamA ! jahA maNUsA / NavaraM vemANiyA duvihA paNNattA, taM jahA- mAi micchaddiTTi uvavaNNagA ya amAisammadiTThiuvavaNNagA ya / tatthaNaMjetemAimicchaddiTThiuvavaNNagA teNaMNa jANaMtiNa pAsaMti AhAreti / tatthaNaMjete amAisammadiTThiuvavaNNagA teduvihA paNNatA, taM jahA- aNaMtarovavaNNagA ya paraMparovavaNNagA ya / tattha NaM je te aNaMtarovavaNNagA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti AhAreti / tattha NaM je te paraMparovavaNNagA te davihA paNNattA.taM jahApajjattagA ya apajjattagA ya / tattha NaM je te apajjattagA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti AhAreti / tattha NaM je te pajjattagA te duvihA paNNattA, taM jahA-uvauttA ya aNuvauttA ya / tattha NaM je te aNuvauttA te NaM Na jANaMti Na pAsaMti AhAraiti, tattha NaM je te uvauttA te NaM jANaMti pAsaMti AhAraiti / se eeNatuNaM goyamA ! evaM vuccai-atthegaiyA Na jANaMti Na pAsaMti AhAraiti, atthegaiyA jANaMti pAsaMti aahaaraiti| bhAvArtha :- prazna-he bhagavan!vaimAniko te nirjarA pudgalone zuM jANe che jue che ane teno AhAra kare che? uttara- he gautama ! tenuM kathana manuSyonI jema jANavuM. temAM vizeSatA e che ke vaimAnika devo be prakAranA che, te A pramANe che- mAyI mithyAdaSTi utpanna ane amAyI samyaka daSTi utpanna. temAM je mAyI mithyAdaSTi utpanna che teo jANatA nathI, jotA nathI paraMtu teno AhAra kare che ane je amArI samyagu daSTi utpanna devo che; tenA be prakAra che- anaMtarotpannaka ane paramparotpannaka. temAM je anantarotpannaka che te jANatA nathI jotA nathI paraMtu teno AhAra kare che ane je paraMparAtpannaka che, tenA paNa be prakAra che, te A pramANe che- paryAptA ane aparyAptA. temAM aparyAptA jANatA nathI, jotA nathI paraMtu teno AhAra kare che ane jeo paryAptA che, tenA paNa be prakAra che- upayoga sahita ane upayoga rahita. temAM jeo upayoga rahita che, te jANatA nathI, jotA nathI paraMtu teno AhAra kare che ane je upayoga sahita che, te jANe che, jue che ane teno AhAra kare che. tethI he gautama! e pramANe kathana karyuM che ke keTalAka jANatA nathI, jotA nathI ane AhAra kare che ane keTalAka jANe che, jue che ane teno AhAra kare che. vivecana : prastuta sutromAM 24 daMDakanA jIvo dvArA nirjarAnA pagalone jANavA, jovA ane te pudgalone AhAra rUpe grahaNa karavA saMbaMdhI prarUpaNA che. paryAyonuM parivartana te pagalano svabhAva che. te svabhAva anusAra nirjarita thayelA kArpaNa vargaNAnA pudgalo kAlakrame audArikAdi vargaNA rUpe pariNata thaI jAya che. saMsArI jIvo te pugalone romAhArAdirUpe grahaNa karI zake che. mAhAthanIti sarvatrApa to nAhati prativaravya prastuta prasaMgamAM "AhArathI lomAhAra-romAhAra samajavuM joIe. koIpaNa jIvone romAhAra rUpe grahaNa karAtA Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 258 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 pulonuM jJAna hovuM jarUrI nathI. te te pulonuM jJAna na hovA chatAM paNa jIvo dvArA romAhAra rUpe tenuM grahaNa thAya che. je avadhijJAnI lokanA saMkhyAtamA bhAga jeTaluM kSetra ane palyopamanA aneka saMkhyAta bhAga jeTalAM bhUta-bhaviSyakAlane jANI zake che te avadhijJAnI dravyathI kArpaNa vargaNAne jANI zake che. nArakI, daza bhavanapati devo, vyaMtara devo, jyotiSI devo, tiryaMca paMcendriya te cauda daMDakanA jIvone viziSTa avadhijJAna hotuM nathI. pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya te ATha daMDakanA jIvone avadhijJAna ja hotuM nathI. A rIte 14 + 8= rara daMDakanA jIvo nirjarita kArmaNa vargaNAnA pugalo jANI ke joI zakatA nathI paraMtu tene AhArarUpe grahaNa kare che. keTalAka manuSyo ane keTalAka vaimAnika devo tene jANe che, jue che ane AhAra rUpe grahaNa kare che. sAmUya-aghiAmUyA:- prastuta prasaMgamAM sUtrakAre manuSyonA be prakAra kahyA che- (1) saMjJIbhUta ane (2) asaMjJIbhUta. saMgI vedaviziSTavajJAna pariSadA ya vArma zarIra purAvA viSayamAve vittiA ahIM saMjJI zabdathI je kArmaNavargaNAnA pudgalone jANI zake tevA viziSTa avadhijJAnI manuSyanuM grahaNa thAya che. viziSTa avadhijJAnarahita manuSyo ahIM asaMjJI zabdathI sUcita karAyA che. viziSTa avadhijJAnI manuSyo paNa jyAre avadhijJAnanA upayoga sahita hoya tyAre ja te nirjarita kArpaNa vargaNAnA pugalone jANI zake che paraMtu avadhijJAnanA upayoga rahita hoya tyAre jANI zakatA nathI. ukta baMne prakAranA manuSyo te nirjarA pugalone AhArarUpe grahaNa kare che. mAnicchalliI-amApha savillI:- prastuta prasaMgamAM sUtrakAre vaimAnika devonA be prakAra kahyA che mAyI mithyAdaSTi ane amAyI samyagudaSTi, mithyAdaSTi devone ATaluM viziSTa avadhijJAna na hovAthI te nirjarita kArpaNa vargaNAnA pudgalone jANI zakatA nathI. samyagudaSTi devonA paNa be prakAra che- (1) utpattinA prathama samayavartI anaMtarotpannaka ane (2) utpattinA dvitIyAdi samayavartI paraMparAtpannaka. anaMtarotpannakanI sthiti eka samayanI ja hoya che. chadmastha jIvono upayoga asaMkhyAta samayano hovAthI eka samayanI sthitimAM anaMtarotpannaka samyagdaSTi devo tene jANI zakatA nathI. paraMparAtpannaka devonA be prakAra che- (1) paryAptA ane (2) aparyAptA. aparyAptA-vasthAmAM te jANI zakatA nathI. paryApta devonA paNa be prakAra che- avadhijJAnanA upayoga rahita ane avadhijJAnanA upayoga sahita devo. upayoga rahita devo jANI zakatA nathI paraMtu upayoga sahita, paryAptA, paraMparAtpannaka, amAyI, samyagdaSTi devo jANI zake che tathA AhArarUpe grahaNa kare che ane upayoga rahita, aparyAptA, anaMtarotpannaka, mAyI mithyAdaSTi devo jANatA nathI, chatAM AhArarUpe grahaNa kare che. 24 daMDakanA jIvonuM carama nirjarA pudgalane jANavA-jovAnuM sAmarthya :24 daMDakanA jIva | jANavuM-jovuM | AhAra rUpe grahaNa nArakI, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI deva, ekendriya, vikalendriya jANe nahIM, jue nahIM tiryaMca paMcendriya, saMmUrchAima manuSya | mAyI mithyAdaSTi vaimAnika deva jANe nahIM, jue nahIM Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM padaH indriyaH uddezaka-1 | 259 | 24 daMDakanA jIva upayogayukta samyagdaSTi vaimAnika deva upayogayukta, saMjJI bhUta (viziSTa jJAnI) manuSya asaMjJIbhUta manuSya (viziSTa jJAnathI rahita) jANavuM-jovuM | AhArarUpe grahaNa jANe-jue jANe-jue jANe nahIM, jue nahIM vaimAnika devo mAyI mithyAdaSTi amAyI samyagdaSTi manuSya anaMtaropapannaka paraMparopapatraka asaMjJI bhUta saMjJI bhUta aparyAptA paryAptA upayoga rahita upayogavAna upayoga rahita upayoga sahita (4) karma nirjarAnA pudgalo jANe che. (4) karma nirjarAnA pulo jANatA nathI. (1ra-18) AdarzAdi dvAra :51 adAe NaM bhaMte ! pehamANe maNUse kiM addAyaM pehai ? attANaM pehai ? palibhAgaM pehai? goyamA ! addAyaM pehai No attANaM pehai, palibhAgaM pehai / evaM eeNaM abhilAveNaM uM, maLa, kupA, teed, wifke, vase . bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! darpaNa joto manuSya, darpaNane jue che, potAnA zarIrane jue che ke potAnA pratibiMbane jue che? uttara- he gautama! te darpaNane jue che, potAnA zarIrane joto nathI, paraMtu zarIranA pratibiMbane jue che. je rIte darpaNanA saMbaMdhamAM kathana karyuM te ja rIte kramazaH asi, maNi, UMDuM pANI, tela, phANita-DhIlo goLa ane vasA-carabInA viSayamAM kathana karavuM joIe. vivecanaH prastuta sutramAM darpaNa Adi padArthomAM paDatA pratibiMba saMbaMdhI kathana che. darpaNa, talavAra, maNi, UMDuM pANI, tela, DhIlo goLa (rAba) ane carabI, A padArtho caLakatI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 260 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 sapATIvALA hoya che. temAM manuSyanuM pratibiMba paDe che. cakSurindriya te pratibiMbane jue che. sUtrakAre traNa vikalpathI prazno pUchyA che. darpaNamAM jonArI vyakti (1) zuM darpaNane jue che (2) potAnA zarIrane jue che ke (3) potAnA zarIranA pratibiMbane jue che? teno uttara ApatA sUtrakAra jaNAve che ke- (1) darpaNamAM jonArI vyakti darpaNane jue che, kAraNa ke darpaNa cakSugocara eka svataMtra padArtha che, tethI daSTA tene spaSTa rIte jue che. (2) te darpaNamAM potAnA zarIrane jotA nathI, kAraNa ke potAnuM zarIra potAnI pAse ja che, te darpaNamAM nathI. (3) darpaNamAM paDatA potAnA zarIranA pratibiMbane jue che. kAraNa ke darpaNamAM zarIra pratibiMbita thaI rahyuM che. indriya gocara pratyeka padArtho sthala hoya che. te paulika hovAthI caya-apacaya dharmAtmaka hoya che. samaye samaye pratyeka padArthamAMthI padArthanI ja AkRtivALA kiraNo pravAhita thAya che. te kiraNo ja pudgalanI chAyArUpa che. te chAyArUpakiraNo darpaNa Adi tathA prakAranI sAmagrIno saMyoga pAmI pratibiMbanuM rUpa dhAraNa karI temAM pratibiMbita thAya che. divase sUryaprakAzamAM te koI paNa abhAsamAna(aprakAzamAna) padArtho para pratibiMbita thAya, to te zyAma varNane ane rAte gADha kRSNa varNane dhAraNa kare che, paraMtu darpaNa Adi caLakatA padArthomAM pratibiMbita thAya tyAre te padArthono jevo varNa hoya tevo ja varNa dhAraNa kare che. A rIte darpaNamAM jonArI vyakti potAnA zarIra jevA pratibiMbane carindriya dvArA jue che. (19-20) kaMbala dvAra: chUNA dvAra :52 kaMbalasADae NaM bhaMte ! pariveDhiya-pariveDhie samANe jAvaDayaM ovAsaMtaraM phasittA NaM ciTThai virallie vi ya NaM samANe tAvaiyaM ceva ovAsaMtaraM phusittA NaM ciTThai? haMtA goyamA ! kaMbalasADae NaM AveDhiya-pariveDhie samANe, jAvaiyaM taM ceva jAva ciTThae / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AveSTita-pariveSTita eTale ke ghaDI karelI-saMkelelI kaMbala(sAla) jeTalA AkAza pradezone sparze che, teTalA ja AkAza pradezane zuM phelAvelI(khullI) kaMbala sparze che? uttara- hA, gautama! saMkeleluM vastra jeTalA AkAza pradezone sparzIne rahe che, te ja rIte phelAveluM vastra paNa teTalA ja AkAza pradezone sparzIne rahe che arthAt saMkelelI ke phelAvelI baMne avasthAmAM vastra, eka sarakhA AkAza pradezone ja sparze che. 53 thUNA NaM bhaMte ! uDDe UsiyA samANI jAvaiyaM khettaM ogAhittA NaM ciTui tiriyaM pi yaNaM AyayA samANI tAvaiyaM ceva khettaM ogAhittA NaM ciTThai? haMtA goyamA ! thUNA NaM uDDe UsiyA taM ceva jAva ciTThai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! haM ke thAMbhalo Ubho hoya tyAre jeTalA kSetrane avagAhIne rahe che, te ja zuM tiracho ke ADo paDyo hoya tyAre paNa teTalA ja kSetrane sparzIne rahe che? uttara- hA, gautama! ThUMThuM ke thAMbhalo Ubho hoya ke ADo paDyo hoya, game te avasthAmAM hoya, eka samAna AkAzapradezone sparzIne rahe che. vivecana : prastuta sUtromAM kaMbala ane hUMThAnI vividha avasthAmAM thatI AkAza pradezonI sparzanA ane kSetrAvagAhanAnI vicAraNA che. phelAveluM vastra pratara rUpa che ane saMkeleluM vastra ghanarUpa che. pratara rUpa vastra phelAyeluM hovAthI moTuM Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM padaH indriyaH uddezaka-1 21 ] dekhAya ane te ja vastranI pAMca cha ghaDI karIne saMkelatA te ghanarUpa banI jatAM nAnuM dekhAya che, paraMtu vastra eka ja che, tethI te saMkeleluM hoya ke phelAyeluM hoya, baMne avasthAmAM eka samAna AkAzapradezone sparze che. A daSTAMtamAM asatkalpanAthI eka phUTa = eka AkAza pradezanuM grahaNa karyuM che, tethI 27 AkAza pradezone sparze che. jema 3 phUTa lAMbo-pahoLo ane jADo eka ghanacorasa che. te 3x3x3 = 27 AkAza pradezone sparze che. te ghana corasanA pratara banAvIe, to 3 phUTanI laMbAI-pahoLAIvALA traNa pratara thAya che. eka pratara 33 = 9 AkAza pradezone sparze, traNa pratara 943 = 27 pradezone sparze. A rIte vastu ghana rUpa hoya ke tene pratara rUpa phelAvIe, to paNa te samAna AkAza pradezone ja sparze che. te ja rIte thAMbhalo Ubho, ADo ke tiracho rAkhIe paraMtu thAMbhalo eka ja che, tethI tenI koI paNa avasthAmAM te eka samAna AkAza pradezomAM avagAhana kare che, eka samAna AkAzapradezone sparze che. (21) AkAza diggala dvAra:54 AgAsathiggaleNaM bhaMte ! kiMNNA phuDe ? kaihiM vA kAehiM phuDe ? kiM dhammatthi kAraNaM phaDe? kiM dhammatthikAyassa deseNaM phaDe? dhammatthikAyassa paesehiM phaDe? evaM adhammatthikAeNaM AgAsatthikAeNaM? eeNaM bheeNaM jAva kiM puDhavikAieNaM phuDe jAva tasakAeNaM phuDe ? addhAsamaeNaM phuDe ? goyamA ! dhammatthikAraNaM phuDe, No dhammatthikAyassa deseNaM phuDe, dhammatthikAyassa paesehiM phuDe / evaM adhammatthikAeNaM vi / No AgAsatthikAraNaM phuDe, AgAsatthikAyassa deseNaM phuDe, AgAsatthikAyassa paesehiM phuDe jAva vaNapphaikAieNaM phuDe / tasakAeNaM siya phuDe, siya No phuDe / addhAsamaeNaM dese phuDe, dese No phuDe / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! AkAzathignala(loka) konAthI spaSTa che? keTalI kAya dvArA spaSTa che? zuM te dharmAstikAyathI spaSTa che, dharmAstikAyanA deza vaDe spaSTa che, dharmAstikAyanA pradezo vaDe spaSTa che? te ja rIte adharmAstikAyanA traNa bhedathI spaSTa che? zuM AkAzAstikAyanA traNa bhedathI spaSTa che? te ja rIte pudgalAstikAya, jIvAstikAya tathA pRthvIkAyathI yAvata vanaspatikAya tathA trasakAyathI ke addhAsamayathI spaSTa che? uttara- he gautama ! te AkAzathiggala(loka) dharmAstikAyathI spaSTa che, dharmAstikAyanA dezathI spaSTa nathI, dharmAstikAyanA pradezothI spaSTa che. A rIte adharmAstikAyathI spaSTa che. adharmAstikAyanA dezathI spaSTa nathI, adharmAstikAyanA pradezothI spaSTa che. AkAzAstikAyathI spaSTa nathI, AkAzAstikAyanA dezathI spaSTa che, AkAzAstikAyanA pradezothI paNa spaSTa che. pudgalAstikAya, jIvAstikAya, pRthvIkAya yAvatuM vanaspatikAyathI spaSTa che. trasakAyathI kadAcitu spaSTa che ane kadAcitu spaSTa nathI, addhA samayanA- kALadravyanA dezathI spaSTa che ane dezathI spaSTa nathI. vivecana : prastuta AkAza thiggala dvAramAM loka keTalA dravyothI pRSTa che? te viSayanI prarUpaNA che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dara | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 A thIta - AkAzathiggala = loka. saMpUrNa AkAza pradeza eka vistRta paTa(vastra) samAna che. tenI vacce loka te vistRta vastra para lAgelA thIMgaDA samAna thAya che, tethI lokAkAzane ahIM thIMgaDuM kahyuM che. dhamastikAya- dharmAstikAya dravya loka pramANa eka akhaMDa dravya che. tenA koI paNa vibhAga-khaMDane dharmAstikAyano deza kahevAya che ane tenA avibhAjya aMza pradeza kahevAya che. dharmAstikAya dravya lokavyApI hovAthI loka dharmAstikAya dravyathI spaSTa che, paraMtu tenA eka vibhAga rU5 khaMDathI saMpUrNa loka spaSTa nathI, tenA pradezo samasta lokamAM vyApta hovAthI loka dharmAstikAyanA pradezothI spaSTa che. A rIte loka (1) dharmAstikAya dravyathI ane (2) tenA pradezothI spaSTa che, paraMtu tenA dezathI spaSTa nathI. adhamattikAya- adharmAstikAya dravya paNa loka vyApI, eka, akhaMDa dravya che ane tenA asaMkhyAta pradezo samasta lokamAM vyApta che. tethI loka (1) adharmAstikAya dravyathI ane (2) tenA pradezothI spaSTa che paraMtu tenA dezathI spaSTa nathI. AkAzAstikAya- AkAzAstikAya dravya lokAlokavyApI, eka akhaMDa dravya che ane tenA anaMta pradezo samasta lokAlokamAM vyApta che. loka samasta AkAza dravyanA eka vibhAga rUpa che ane temAM AkAzAstikAya dravyanA asaMkhyAta pradezo che. tethI loka AkAzAstikAya dravyane akhaMDapaNe sparzI zakato nathI paraMtu tenA eka vibhAga rU5 (1) dezane ane (2) tenA asaMkhyAta pradezone sparze che. pudgalAstikAya- pulAstikAya dravya anaMta dravya rUpa che. te anaMta dravya rUpe samasta lokamAM vyApta che, tethI loka pudgalAstikAya dravyathI spaSTa che. jIvAstikAya- jIvAstikAya dravya paNa anaMta jIva dravyapaNe samasta lokamAM vyApta che, temAM pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya pAMca sthAvara jIvonA sUkSma jIvo samasta lokamAM vyApta che. trasa jIvo lokanA eka vibhAga rUpa trasanADImAM ja rahe che, paraMtu kevaLI bhagavAna kevaLI samudyAtanA cothA samaye potAnA Atmapradezone lokavyApI banAve che. tenI apekSAe trasa jIvo paNa kyAreka lokavyApI bane che. te sivAya trasa jIvo lokavyApI banatA nathI. A rIte loka pRthvIkAyAdi pAMca sthAvara jIvothI saMpUrNapaNe spaSTa che ane trasajIvothI loka (kevalI samughAtanI apekSA) kyAreka spaSTa hoya che, kyAreka spaSTa hoto nathI. addhA samayakAla - addhAsamaya(kAla)aDhIdvIpa kSetramAM ja hoya che. samasta lokamAM nathI, tethI loka addhAsamaya(kAla)thI kathaMcit (dezathI) pRSTa che ane kathaMcit pRSTa nathI. A rIte (1) dharmAstikAya (2) teno deza (3) tenA pradeza (4) adharmAstikAya (5) teno deza (6) tenA pradeza (7) AkAzAstikAya (8) teno deza (9) tenA pradeza (10) pudgalAstikAya (11 thI 15) pAMca sthAvara jIvo (16) trasakAyanA jIvo (17) addhAsamaya-kAla. A sattara bolamAMthI AkAza thiggala eTale loka, (1-2) dharmAstikAya ane adharmAstikAya baMne akhaMDa dravyone (3-4) baMnenA asaMkhya pradezone (5) AkAzAstikAyanA dezane (6) tenA pradezone (7) pulAstikAyane (8 thI 12) pAMca sthAvara jIvone; A rIte bAra bolone pUrNapaNe sparze che. trasakAyanA jIvo ane addhAsamayakAla, A be bolane kathaMcit sparze che paraMtu dharmAstikAyano deza ane adharmAstikAyano deza, temaja AkAzAstikAya rUpa akhaMDa dravyane, A rIte traNa bolanI sparzanA thatI nathI. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parabhu 56 : indriya : 6654-1 | 263 (22) dIpa-BETE dvAra:55 jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve kiNNA phuDe ? kaihiM vA kAehiM phuDe kiM dhammatthi kAeNaM jAva AgAsatthikAeNaM phuDe ? goyamA ! No dhammatthikAraNaM phuDe, dhammatthikAyassa deseNaM phuDe, dhammatthikAyassa paesehiM phuDe, evaM adhammatthikAyassa vi AgAsatthikAyassa vi; puDhavikAeNaM phuDe jAva vaNapphaikAeNaM phuDe, tasakAeNaM siya phuDe, siya No phuDe, addhAsamaeNaM phuDe / evaM lavaNasamudde, dhAyaisaMDe dIve, kAloe samudde, abhitarapukkharaddhe / bAhira pukkharaddhe vi evaM ceva, NavaraM- addhAsamaeNaM No phuDe / evaM jAva sayaMbhuramaNe samudde / esA parivADI imAhiM gAhAhiM aNugaMtavvA / taM jahA - jaMbuddIve lavaNe, dhAyai kAloya pukkhare vrunne| khIra ghaya khoya NaMdi ya, aruNavare kuMDale ruyae // 1 // AbharaNa-vatthagaMdhe, uppalatilae ya(paume ya) puDhakiNihirayaNe / vAsaharadahaNaIo, vijayA vakkhAskappidA // 2 // karu-maMdara-AvAsA. kaDA NakkhattacaMda-sarA ya / deve NAge jakkhe, bhUe ya sayaMbhUramaNe ya // 3 // evaM jahA bAhirapukkharaddhe bhaNie tahA jAva sayaMbhuramaNe samudde jAva addhAsamaeNaM No phuDe / bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! ddhIpa nAme dvA5 onAthI spRSTa cha ? 32ii ayathI spRssttspardhAyelo che? zuM te dharmAstikAyathI thAvat AkAzAstikAyathI spaSTa che? uttara-he gautama!jaMbUdvIpa dharmAstikAya vaDe spaSTa nathI, dharmAstikAyanAdeza ane dharmAstikAyanA pradezo vaDe spaSTa che. te ja rIte adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA deza ane pradezothI spaSTa che, pRthvIkAyathI kAvat vanaspatikAyathI spaSTa che, trasakAyathI kyAMka spaSTa che ane kyAMka pRSTa nathI; addhAsamaya kALa dravyathI spaSTa che. A rIte lavaNa samudra, dhAtakIkhaMDa dvIpa, kAlodadhi samudra, AtyaMtara puSkarArdha dvIpa ane bAhya puSkarArdha dvIpanA viSayamAM dharmAstikAya AdithI laIne addhA samaya sudhInA dravyonI apekSAe spaSTaaspaSTanI prarUpaNA karavI joIe. vizeSatA e che ke bAhya puSkarArdha dvIpa ane AgaLanA sarva dIpa ane samudro addhA samayathI spaSTa nathI. A rIte svayaMbhUramaNa samudra sudhInA sarva dvIpa-samudronA viSayamAM jANavuM. dvIpa- samudrono krama gAthAnusAra jANavo joIe. jema ke gAthArtha- (1) dvIpa (2) sAsamudra (3) dhAtavisI5 (4) puS72 vI4 (5) 139dvIpa (6) kSI252 (7) ghRta 2 (8) kSoha(kSu) (C) nahIzva2 (10) aru|12 (11) iMDasava2 (12) ruya Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 (13) AbharaNa (14) vastra (15) gaMdha (16) utpala (17) tilaka(padma) (18) pRthvI (19) nidhi (20) ratna (21) varSadhara (rara) draha (23) nadIo (24) vijaya (25) vakSaskAra (26) kalpa (27) indra (28) kuru (29) maMdira (30) AvAsa (31) kUTa (32) nakSatra (33) caMdra (34) sUrya (35) deva (36) nAga (37) yakSa (38) bhUta(A nAmanA dvIpa-samudro) ane (39) svayaMbhUramaNa samudra. bAhya puSkarArdha dvIpanA viSayamAM kahyuM che, temaja varuNa dvIpathI laIne svayaMbhUramaNa samudra sudhInA dvIpa-samudro addhA samayathI spaSTa thatA nathI, tema kahevuM joIe. vivecana: prastuta sutromAM pratyeka dvIpa-samudranI dharmAstikAyAdi dravyo sAthe ane tenA deza, pradezo sAthe sparzanA saMbaMdhI nirUpaNa che. asaMkhyAta hIpa-samudro - lokanA eka vibhAga rUpe madhyalokamAM asaMkhyAta dvIpa-samudro che. sarva dvIpa-samudronI madhyamAM sahuthI nAno eka lAkha yojana lAMbo-pahoLo jaMbUdvIpa che. te thALInA AkAre goLa che. tenI cAre bAju be lAkha yojanAno lavaNasamudra che. te cUDInA AkAre goLa che. tenI cAre bAju cAra lAkha yojanano dhAtakIkhaMDa che, tenI cAre bAju ATha lAkha yojanano kAlodadhi samudra che. tenI cAre bAju soLa lAkha yojanAno puSkara dvIpa che. te soLa lAkha yojanAnI madhyamAM manuSyakSetranI maryAdA karanAra mAnuSottara parvata valayAkAre sthita che. tenAthI puSkara dvIpanA be vibhAga thAya che- AtyaMtara ane bAhya. temAM AtyaMtara puSkarArdha kSetra ATha lAkha yojana pramANa che ane bAhya puSkarArdha dezona ATha lAkha yojana pramANa che. kAraNa ke vacce mAnuSottara parvata che. A rIte jaMbUdvIpa ane dhAtakI khaMDa, te be dvIpa tathA ardhA puSkara dvIpa tema aDhI dvIpa thAya che. lavaNasamudra tathA kAlodadhi samudra ema be samudra che, te sarva maLIne 45 lAkha yojana vistAravALuM manuSya kSetra che. 45 lAkha yojanAnuM manuSya kSetra - jaMbUdvIpa thALInA AkAre goLa che. tenI laMbAI pahoLAI eka lAkha yojananI che. tyArapachI tene pharatAM cautarapha cUDInA AkAre goLa lavaNa samudra che. tenA cakravAla vikhaMbha be lAkha yojana che. tethI tenI pahoLAI pUrvadizAmAM be lAkha yojana ane pazcima dizAmAM be lAkha yojananI thAya che. A rIte pachInA pratyeka dvIpa-samudra cakravAla vibhanuM pramANa sUtrakAre kahyuM che. tethI aDhIdvIpa kSetranI laMbAI-pahoLAInI gaNanAmAM te pratyeka dIpa samudronA baMne dizAnA mApanI gaNanA thAya che. ukta gaNanA vidhi anusAra jaMbUdvIpa-1 lAkha yojana + lavaNa samudra-2+2 lAkha yojana + dhAtakI khaMDa-4+4 lAkha yojana + kAlodadhi samudra-8+8 lAkha yojana + AtyaMtara puSkarAddha dvIpa-8+8 lAkha yojana = 45 lAkha yojana thAya che. arthAt 1+4+8+1+16 = 45 thAya che. tyArapachI paNa eka dvIpa ane eka samudra te rIte asaMkhyAtA dvIpa ane samudro uttarottara bamaNAbamaNA vistAravALA ane cUDInA AkAre sthita che. sUtrakAre keTalAka nAmo gAthAmAM ApyA che. te dareka nAmanA dvIpa ane te ja nAmanA samudro che. puSkara dvIpa pachI puSkara samudra, vaNavara dvIpa, varuNavara samudra, kSIravara dvIpa, kSIravara samudra. A rIte pratyeka nAmamAM samajavuM. aruNa dvIpathI eka ja nAmanA traNa dviIpa ane traNa samudro che. jema ke- (1) aruNa dvIpa, aruNa samudra (2) aruNa varadvIpa, aNavara samudra (3) aNavarAvabhAsa dvIpa ane aruNavarAvabhAsa samudra. A rIte eka mULa nAmano dvIpa-samudra, tyArapachI Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : indriyaH uddezaka-1 25 tene 'vara' ane 'varAvabhAsa' zabdo kramazaH joDIne bIjA be-be dvIpa samudro che. lokamAM jeTalA uttama padArtho, kSetro, parvato, draho ane nadIo Adi che te dareka nAmanA dvIpa-samudro che. chelle deva, nAga, yakSa, bhUta ane svayaMbhUramaNa, A pAMca nAmanA pAMca dvIpa ane samudro eka-eka che. madhyalokanuM aMtima kSetra svayaMbhUramaNa samudra che. A pratyeka dvIpa ane samudra lokanA eka-eka vibhAga rUpa che, tethI te dharmAstikAya Adi dravyane akhaMDapaNe sparzatA nathI, paraMtu dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya, A traNe dravyonA deza ane pradezone sparze che. pudgalAstikAya dravya, pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAyanA sUkSma jIvo lokanA pratyeka vibhAgamAM vyApta che. trasa jIvo dvIpa samudromAM sarvatra vyApta nathI. Ama pratyeka dvIpa ane samudro pudgalAstikAya dravya, pRthvIkAyAdi pAMca sthAvara jIvone pUrNapaNe sparze che ane trasakAya jIvone kathaMcit sparze che, kathaMcit sparzatA nathI; kAraNa ke trasa jIvo dvIpa samudromAM kyAMka hoya che, kyAMka hotA nathI. addhAsamaya kAla aDhIdvIpa kSetramAM vartI rahyo che, tethI aDhIdvIpa kSetra addhA samaya(kAla dravya)ne sparze che. tyArapachInA dvIpa-samudro kAla dravyane sparzatA nathI. (23-24) loka-aloka dvAra:56 loge NaM bhaMte ! kiNNA phuDe ? kaihiM vA kAehiM phuDe jAva addhasamaeNaM phuDe ? goyamA ! jahA AgAsathiggale vattavvayA bhANiyavvA / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! loka konAthI spaSTa che? te keTalI kAyathI spaSTa che yAvatuM zuM addhAsamayathI spaSTa che? uttara- he gautama! samasta vaktavyatA AkAzathiggalanA viSayamAM kahevAmAM AvI che, te ja pramANe kahevI joIe. 57 aloe NaM bhaMte ! kiNA phuDe ? katihiM vA kAehiM phuDe jAva addhAsamaeNaM phuDe? goyamA ! No dhammatthikAeNaM phuDe jAva No AgAsasthikAeNaM phuDe, AgAsatthikAyassa deseNaM phuDe AgAsatthikAyassa paesehiM phuDe, No puDhavikkAeNaM phuDe jAva No addhAsamaeNaM phuDe, ege ajIvadavvadese agurulahue aNaMtehiM agarulahuyaguNehiM saMjutte savvAgAse aNaMtabhAgUNe / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aloka konAthI spaSTa che? te keTalI kAyathI spaSTa che yAvata zuM addhAsamayathI spaSTa che.? uttara- he gautama! aloka dharmAstikAyathI spaSTa nathI, adharmAstikAya vAvatuM AkAzAstikAya dravyathI spaSTa nathI; AkAzAstikAyanA dezathI spaSTa che tathA AkAzAstikAyanA pradezothI spaSTa che; (paraMtu) pRthvIkAyathI spaSTa nathI bhAvatu kALa dravyathI spaSTa nathI. aloka eka ajIva dravyano deza che, te anaMta aguru laghuguNothI saMyukta che, sarvAkAzathI anaMtamo bhAga nyUna che. (lokAkAzane choDIne sarvAkAza pramANa che.) vivecanaH prastuta loka ane aloka dvAramAM dharmAstikAyAdi dravyo sAthe loka-alokanI sparzanAnuM nirUpaNa che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 dharmAstikAyAdi dravyo sAthe lokanI sparzanA :- sUtrakAre lokanI dharmAstikAyAdi dravyo sAthe sparzanAnuM kathana AkAzayiggalanA atidezapUrvaka karyuM che. anaMta AkAzarUpa vastramAM eka thIMgaDAM jevA lokane ja 'AkAzathiMgala kahe che. A rIte loka ane AkAzagila baMne paryAyavAcI zabdo che. tethI dharmAstikAyAdi dravyo sAthe lokanI sparzanAnuM kathana AkAza vingalanI samAna jANavuM. dharmAstikAyAdi dravyo sAthe alokanI sparzanA H- alokamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgalAstikAya,jIvAstikAya ke ahIM samaya-kAla dravya nathI. aloka akhaMDa eka AkAzAstikAya dravyanA vibhAga rUpa che. tethI tyAM AkAzAstikAya dravyanA deza ane tenA pradeza hoya che. tyAM be bolanI ja sparzanA thAya che, zeSa 15 bolanI sparzanA thatI nathI. AkAzAsti- kAya dravya amUrta hovAthI agurulaghuguNa ane tenI anaMta paryAyathI yukta che. samagra AkAzAstikAya dravyanI apekSAe aloka anaMtamo bhAga nyUna che. lokAkAza samagra AkAzanA anaMtamA bhAga pramANa che tethI aloka samagra AkAzathI anaMtamo bhAga nyUna thAya che. dharmAstikAyAdi dravyonA 17 bolanI vividha kSetro sAthe sparzanA H maMtra AkAzathingala (cauka) paMkhIpada arIdIpanA kSetro aDhIdvIpanI bahAranA dvIpa samuddo loka aloka 1thI6 bola 7thI9 bola 10mo | 11thI15 dharma. athamAM AkAzastikAya bola mokSa akhaMDa deza pra akhaMDa deza ghra pudgalA sthAvara jIvo Dhe | vya hai |stikAya dravya za za 202 2 - d X 2 X weon weon | | | | 2 202 1 weon d x zva 202 2 weon weon 202 x zva 202 x X X X 2 1 X weon x 1 x 1 weon zva 1 1 x P = weon weon 1 1 r sa 1 hara ma 1 1 weon 1 1 je 1 weon ta 1 svara 1 weon 1 x x ^ = 1 weon ra weon 5 weon ka x; 16mI 17mo bola bola 5 trasa aDhA jIvo samaya (kAla) karyocana | kIcana 1 1 kacana 1 udyathita 1 - sa X 1 x 1 X 1 kula sparzanA 12 bolanI pUrNa 2 bolanI kacit che 3 bolanI nathI 13 bolanI pUrNa che. ke bolanI kauMcatu che. 3 bolanI nathI kacit | kaocat | 12 bolanI pUrNa che 1 1 2 bolanI kathacat che 3 bolanI nathI 12 bolanI pUrNa che. 1 bolanI kacit che 4 bolanI nathI 202 1 noMdha :-- (zva) sparzanA che. (x) sparzanA nathI. kacit - kyAMka spardhAnA hoya, kyAMka na hoya. 2 bolanI pUrNa che 15 bolanI nathI. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM pada H indriya H uddezaka-1 pAMca IndriyanA nava dvAra : zronendriya 1. saMsthAna 2. jADAI 3. vistAra 4. kati pradeza dvAra 5. avagADha 6. alpabahutva avagAhanAthI pradezothI alpabahutva karkaza-guru sparza mRdu-laghu sparza karkaza--guru guNa alpabahutva mRdulaghu guNa alpabahutva 10. 11. AhAra dvAra cakSurindriya kadaMba puSpa masUra dALa aMkulano aA~ mAga aMkulano asaM bhAga aMgulano asaMbhAga aMgulano asaMbhAga anaMta pradeza anaMta pradeza prANendriya jihendriya sparzendriya khurapA vividha AkAra atimuktaka puSpa aMgUlano aI bhAga aMgulano asaMbhAga anaMta pradeza asaMkhya pradezAvagADha asaMkhya pradezAvagADha asaMkhya pradezAvagADha asaMkhya pradezAvagADha asaMkhya pradezAvagADha saMkulano abhAga aMgrejIno abhyAga aneka aMgula zarIra pramANa anaMta pradeza anaMta pradeza anaMtaguNa pRSTa grahaNa kare 7. spaSTa ke aspRSTa 8. praviSTa ke apraviSTa praviSTa grahaNa kare 9. viSaya jaghanya aMgulano asa bhAga utkRSTa 12 yojana pAMca indriyanA 10 thI 24 dvAra - dvAra aNagAra dvAra 19-20. ra saMkhyAtama saMkhyAta guNa anaMta anaMta 2 anaMtaguNa 12-18. arIso asi, maNi, UMDuM pANI, tela Adi 1 sarvathI alpa 1 sarvathI alpa anaMta anaMta 1 sarvathI alpa 5 anaMtaguNa aspRSTa grahaNa kare apraviSTa grahaNa kare aMgUlano saMbhAga sAdhika eka lAkha 3 saMkhyAtaNa saMkhyAtaguNa anaMta anaMta 3 anaMtaguNa 3 anaMtaguNa * asaMkhyAtA 4 asaMkhyAtaguNa anaMta anaMta 27 4 anaMtaguNa badgha spaSTa grahaNa kare baddha praviSTa grahaNa kare aMgulano asa bhAga 9 yojana + saMkhyAtA 5 saMkhyAtaguNa anaMta anaMta 5 anaMtaguNa 2 1 anaMtaguNa sarvathI alpa sRSTa grahaNa kare badgha spaSTa grahaNa kare praviSTa grahaNa kare praviSTa grahaNa kare aMgulano asabhAga aMgulano asaMbhAga 9 yojana 9 yojana viSaya bhAvitAtmA aNagAranA carama nirjarAnA pudgalo sUkSma hovAthI grAhya banatA nathI. viziSTa avadhijJAnI ane kevaLajJAnI tene jANI zake che. carama nirjarAnA pudgalone viziSTa avadhijJAnI manuSyo, keTalAka vaimAnika devo jANe che ane AhAra rUpe grahaNa kare che. zeSa jIvo jANatA nathI, paraMtu AhAra rUpe grahaNa kare che. Adarza-darpaNAdimAM jonAra vyakti darpaNane jue che, potAnA zarIrane jotA nathI. zarIranA pratibaMdhane jue che. kaMbala ane zUNA dvAra kaMbala saMkelelI hoya ke phelAvelI hoya, sthUNAThUMThuM UbhuM, ADuM ke tirachuM paDayuM hoya, paNa te samAna AkAza pradezone sparze che. ra1. AkAzayiAta(bhoka) dvAra loka dhamastikAya, tenA pradezo, ardhamAstikAya, tenA pradezo, AkAAstikAyanA deza, tenA pradezo, pudgalAstikAya, pAMca sthAvara jIvo, A 12 bolane sparze che. trasakAya ane adghAsamaya(kALa), A be bolane kadAcit sparze che ane dharmAstikAya deza, adharmAstikAya deza ane AkAzAstikAya dravya, A traNa bolane sparzatA nathI. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 22. dvIpa--udadhi dvAra viSaya dharmAno deza, tenA pradezo, adharmAno deza, tenA pradezo, AkAzA deza ane tenA pradezo, pagalAstikAya pAMca sthAvara jIvo, A 12 bolane sparze, trasajIvone kadAcit sparza, aDhIdvIpa kSetranA dvIpa-samudro addhAsamaya-kAlane sparze, bahAranA dvIpa samudro kAlane sparze nahIM. AkAzathignala pramANe AkAzAstikAyanA deza, pradezone sparze, tyAM anya dravya nathI. 23. 24. loka dvAra aloka dvAra | 1pa/1 udezaka saMpUrNa Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : indriyaH uddezaka-2 | 29 ] paMdaramuM pada : dvitIya uddezaka paricaya trika cheka che ka ka che. . . . . . . . . . As A uddezakamAM indriyanI bAhya-AtyaMtara racanA, teno kAla, dravyendriya ane bhAvendriya rUpa indriyanA bheda-prabhedonuM ane jIvone prApta thatI saikAlika indriyonuM vistRta varNana bAra dvAronA mAdhyamathI karyuM che. jIva sahu prathama indriyane yogya pagalone grahaNa karIne teno upacaya-saMgraha kare che, tyArapachI temAMthI indriyonI nivRtti racanA thAya che. pratyeka indriyanI racanAmAM aMtarmuhUrta pramANakAla vyatIta thAya che. indriyonI tathA prakAranI paugalika racanAne dravyendriya kahe che. te aMgopAMga nAma karmanA udayathI prApta thAya che. tadAvaraNIya karmanA kSayopazama ane tenA viSayano bodha thavo. te bhAvendriya che. pratyeka indriyano upayogakAla asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta pramANa che. indriya jJAnanI prApti kama- avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA dvArA indriyajanya jJAna prApta thAya sahu prathama indriyonA viSaya yogya pudgalono indriya sAthe saMyoga thAya che. jema ke zabdanA pudagalono kAna sAthe sparza thAya tene vyaMjanAvagraha kahe che, tyArapachI atyaMta aspaSTa kaMIka avAja che tevuM jJAna thAya tene arthAvagraha kahe che, tyArapachI A kono avAja che? tadviSayaka vicAraNA thAya, vicAraNA karatAM-karatAM A avAja mArA mitrano lAge che. A prakAranA nirNaya tarapha jhUkatI tema chatAM saMzayAtmaka vicAraNAne IhA kahe che ane tyArapachI A mArA mitrano ja avAja che, A prakAranuM nirNayAtmaka jJAna apAya che ane te avAjane smRtimAM rAkhavo te dhAraNA jJAna che. pAMce indriyo dvArA A prakAranuM jJAna thAya che. eka cakSurindriya aprApta viSayane grahaNa karatI hovAthI temAM vyaMjanAvagraha thato nathI. dravyeriyanA bheda - be kAna, be AMkha, be nasakorA, eka jihA ane eka sparzendriya, A dravyendriyanA ATha bheda che. ekendriyane eka, beindriyane be, te indriyane cAra, caurendriyane che ane paMcendriyane ATha dravyendriyo prApta thAya che. tyArapachI (1) 24 daMDakanA pratyeka jIvanI (2) covIsa daMDakanA aneka jIvonI (3) 24 daMDakanA pratyeka jIvanI 24 daMDakapaNe (4) 24 daMDakanA aneka jIvonI 24 daMDakapaNe A cAre ya AlApakamAM bhUtakALamAM prApta thayelI, vartamAnamAM prApta ane bhaviSyamAM prApta thanArI dravyendriyonuM vistRta varNana che. bhAvediya :- be kAna, be AMkha, be nAka Adi viSayane grahaNa karavAnA sAdhanarUpa dravyendriya be-be hovA chatAM viSayane jANavAnI kSayopazama zakti ane tenA vyApAra(upayoga)rUpa bhAvendriya eka-eka ja che, tethI bhAvendriya kula pAMca che- zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, jihendriya ane sparzendriya. uparokta dravyandriyamAM karAyelA cAra AlApakonA mAdhyame bhAvendriyanuM paNa saikAlika vistRta varNana che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 270] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 - paMdaramuM padaH bIjo uddezaka - RE/Zzzzzzzzzzz uddezakamAM varNita viSaya: iMdiya uvacaya NivvattaNA ya, samayA bhave asaMkhejja / laddhI uvaogaddhA, appAbahue visesahiyA // 1 // ogAhaNA avAe, IhA taha vaMjaNoggahe ceva / davvidiyA bhAvidiya, tIyA baddhA purekkhaDiyA // 2 // bhAvArtha - (gAthAtha) (1) indriyopacaya (2) (indriya) nirvatainA (3) nirvatainAnA asaMkhyAta samaya (4) labdhi (5) upayogakALa (6) alpabadutva (7) avagraha (8) avAya (9)IhA (10)vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha (11) atItabaddhapuraskRta dravyendriya ane (12) bhAvendriya A bAra dvAronA mAdhyamathI A uddezakamAM indriyaviSayaka prarUpaNA che. ll1-rA vivecana : prastuta sUtranI gAthAomAM A uddezakanA viSayonuM sUcana che. (1) ijiyopacaya - 35 nI minenetyu jenA dvArA indriyo upacayane prApta thAya arthAtu indriyone yogya pagalono saMgraha thavo te indriyopacaya che. indriya paryApti dvArA ja indriyone yogya pugalono saMgraha thAya che tethI indriya paryAptine indriyopacaya kahe che. (ra) nivRtti - racanA. indriyonA bAhya ane AtyaMta AkAranI racanA thavI. (3) samaya:- indriyonA AkAranI racanAmAM lAgatA samayo. (4) labdhi:- indriyo dvArA viSayono bodha thavA mATe tadAvaraNIya karmono kSayopazama te labdhi. (5) upayogaH-tadAvaraNIya karmonA kSayopazamanA mAdhyame indriya dvArA padArthono bodha karavAmAM upayukta thavA, lIna thavuM te upayoga arthAt prApta thayelI kSayopazamarUpa labdhino prayoga karavo, te upayoga. () alpabadutvaH-pAMca indriyonA upayoganI samaya maryAdA(sthiti)mAM thatI nyUnAdhikatAnuM nirUpaNa. (7) avagraha - navagraha-rie vattAvya indriyo dvArA vastu tattvano bodha karavo. tenA avAya Adi aneka bheda che. (8) avAyaH- indriyo dvArA vastu tattvano nirNaya karavo. (9) IhA - indriyo dvArA grahaNa karelA viSayanI vicAraNA karavI. (1) vyaMjanAvagraha-arthAvagraha:- indriyo sAthe viSayano saMyoga thavo, te vyaMjanAvagraha ane tyArapachI viSayono Azika bodha thavo te arthAvagraha. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM pada H indriya H uddezaka-2 (11) dravyendriya H- be kAna, be AMkha, be nasakorA, eka jIbha ane eka sparzendriya, te ATha dravyendriya che. (12) bhAvendriya H- zrotendriyAdi pAMca indriyothI thatA bodhamAM aMtaraMga kAraNarUpa indriyano kSayopazama, te bhAvendriya che. 271 agiyAramA ane bAramA baMne dvAromAM atIta, baddha ane puraskRta indriyonuM varNana che arthAt saMsArI jIvo dvArA bhUtakALamAM prApta karelI, vartamAnamAM prApta ane bhaviSyamAM prApta thanArI indriyonuM ekavacana ane bahuvacananA mAdhyame cAra vikalpo dvArA vistRta nirUpaNa che. (1) indriyopacaya dvAra : 2 kaivihe NaM bhaMte! iMdiovacae paNNatte ? goyamA ! paMcavihe iMdiovaca paNNatte, taM jahA- soiMdiovacae cakkhidiovacae ghANiMdiovacae jibbhidiovacae phAsiMdiovacae / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! indriyopacayanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! indriyopacayanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) zrotendriyopacaya, (2) cakSurindriyopacaya, (3) ghrANeMdriyopacaya,(4) jihendriyopacaya, ane (5) sparzendriyopacaya. 3 NeraiyANaM bhaMte ! kaivihe iMdiovacae paNNatte ? goyamA ! paMcavihe iMdiovacae paNNatte, taM jahA- soiMdiovacae jAva phaasiNdiovce| evaM jAva vemANiyANaM / jasa i iMdiyA tassa taiviho ceva iMdiovacayo bhANiyavvo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nairayikonA indriyopacayanA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! nairayikonA indriyopacayanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zrotendriyopacaya yAvat sparzendriyopacaya A ja rIte asurakumArothI vaimAnika devo paryaMtanA indriyopacayanA viSayamAM jene jeTalI indriyo hoya te pramANe kathana karavuM joIe. (2-3) nirvartanA-samaya dvAra : 4 kaivihA NaM bhaMte ! iMdiyaNivvattaNA paNNattA ? goyamA ! paMcavihA iMdiyaNivvattaNA paNNattA, taM jahA- soiMdiyaNivvattaNA jAva phAsiMdiyaNivvattaNA / evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / NavaraM - jassa jai iMdiyA atthi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! indriya nirvartanA(nivRtti)nA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! indriyanirvartanAnA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zrotendriyanirvartanA yAvat sparzendriyanirvartanA. A rIte nairiyakothI laIne vaimAniko sudhI nirvartanA-viSayaka prarUpaNA karavI joIe. vizeSatA e che ke jene jeTalI indriyo hoya teTalI indriyanirvartanA kahevI joIe. 5 soiMdiyaNivvattaNA NaM bhaMte ! kaisamaiyA paNNattA ? goyamA ! asaMkhijjasamaiyA aMtomuhuttiyA paNNattA, evaM jAva phAsiMdiyaNivvattaNA / evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 272 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zrotendriyanI nirvanAmAM(racanAmAM) keTalA samaya thAya che? uttara- he gautama! asaMkhyAta samayonuMaMtarmuhUrta thAya che. A rIte sparzendriya sudhI pAMca indriyanirvartanAmAM asaMkhyAta samayanuM aMtarmuhUrta thAya che. A ja rIte narayikothI vaimAniko sudhInI indriya nirvatanAnA kALa saMbaMdhI kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM indriyonI nirvatanA(racanA) ane tenA samayanuM nirUpaNa che. indriyonI racanAnA be prakAra che- AtyaMtara nivRtti ane bAhya nivRtti. indriyonA bAhya AkAranI racanAne bAhanivRtti kahe che. te pratyeka prANImAM bhinna bhinna hoya che. indriyonA AtyaMtara AkAranI racanAne Abhyatara nivRtti kahe che. pratyeka jIvomAM AtyaMtara nivRtti eka samAna hoya che. indriyonA saMsthAnanuM kathana AtyaMtara nivRttinI apekSAe che. indriyonI racanA aMgopAMga nAmakarmanA udayathI thAya che. te pIgalika che. dravyendriyanA be prakAra che- nivRtti ane upakaraNa. aMgopAMga nAmakarmanA udayathI thatI indriyonI bAhya ane AMtarika racanAne nivRtti dravyendriya kahe che, nivRtti dravyendriya para upakAra kare te zabda, rUpa Adi viSaya grahaNa karavAnI paulika zaktine upakaraNa dravyendriya kahe che. vIryaMtarAya karmanA kSayopazamathI upakaraNa dravyendriya zabda Adi pudgalone grahaNa karI zake che. A rIte nivRtti dravyendriya talavAra samAna ane upakaraNa dravyendriya talavAranI dhAra samAna che. baMne prakAranI dralendriyanI racanAmAM asaMkhyAta samayanuM aMtarmuhUrta vyatIta thAya che. (4-5) labdhi, upayoga dvAra:| 6 kaivihA NaM bhaMte ! iMdiyaladdhI paNNattA? goyamA ! paMcavihA iMdiyaladdhI paNNattA, taM jahA- soiMdiyaladdhI jAva phAsiMdiya- laddhI / evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / Navara- jassa jai idiyA atthi tassa tAvaiyA laddhI bhANiyavvA / / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! indriyalabdhinA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! indriyalabdhinA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zrotendriyalabdhi yAvat sparzendriya labdhi. A rIte nairayikothI laIne vaimAniko sudhI indriya labdhinI prarUpaNA karavI joIe, vizeSatA e che ke jene jeTalI indriyo che teTalI ja indriyalabdhi kahevI joIe. | 7 kaivihA NaM bhaMte iMdiyauvaogaddhA paNNattA ? goyamA ! paMcavihA iMdiyauvaogaddhA paNNattA, taM jahA- soiMdiyauvaogaddhA jAva phAsiMdiya uvaogaddhA |evN NeraiyANaM jAva vemAyiyANaM / NavaraM jassa jai iMdiyA atthi|| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! indriyonA upayoga kALanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! indriyonA upayogakALanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zrotendriya upayogakALa yAvata sparzendriyaupayogakALa. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : indriyaH uddezaka-2 _ [ 273] A rIte nairayikothI laIne vaimAniko sudhInA jIvomAM indriya-upayogakALanA viSayamAM jANavuM joIe vizeSatA e che ke jene jeTalI indriyo hoya tene teTalI indriyono upayogakAla kahevo joIe. vivecana : prastuta sUtromAM labdhi ane upayogaddhA dvAramAM indriyonI labdhi ane tenA upayoga kAlanuM nirUpaNa che. pratyeka jIvane aMgopAMga nAma karmanA udaye dravyendriyanI prApti thAya che. temaja jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI viSayane jANavAnI zakti-labdhi prApta thAya che. je jIvone jeTalI indriyo hoya, teTalI indriya labdhi prApta thAya che. viSayane jANavAnI zaktino vyApAra (upayoga) asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrtamAM thAya che. jeTalA kAla paryata te vyApAra thato rahe tene upayogakAla kahe che. pratyeka indriyono upayogakAla asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta pramANa che. chadmastha jIvono koIpaNa upayoga asaMkhyAta samayano ja hoya che. indriya dravyandriya bhAvendriya nivRti upakaraNa labdhi upayoga bAhya Amyatara bAhya AtyaMtara IdriyanA uparokta prakAro reDiyAnA daSTAMtathI samajI zakAya che. vividha AkAravALA reDiyAnA moDela, te bAhya racanA che. reDiyAnI aMdara nAnI moTI kAcanI TayUbo Adi AvyaMtara racanA che. A AvyaMtara racanAnI arthAtu kAcanI Tayubo, tenI aMdaranA padArthonI avAja taraMgone grahaNa karavAnI zaktine upakaraNa kahe che. ilekTrika kanekazanane labdhi ane reDiyAcAlu karavAne upayoga(prayoga) kahI zakAya. te ja rIte kAna vagere IdriyonA AkArane bAhya nivRtti, aMdaranA bhAgamAM viziSTa racanA ke jenA dvArA viSaya grahaNa thAya che, tene AtyaMtara nivRtti kahe che. te pudagalanI paugalika zaktine, viSayagrahaNanI zaktine upakaraNendriya kahe che. mati jJAnAvaraNIyanA kSayopazamane labdhi bhAvendriya ane tenA prayogane arthAt viSaya grahaNamAM pravRtta thavAne upayoga bhAvendriya kahe che. (6) upayoga kAlanuM aNbahutvaH| 8 eesiNaM bhaMte !soiMdiyacakkhidiyaghANidiyajibhidiya phAsiMdiyANaMjahaNiyAe uvaogaddhAe ukkosiyAe uvaogaddhAe jahaNNukkosiyAe uvaogaddhAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 274 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 goyamA !savvatthovA cakkhidiyassa jahaNiyA uvaogaddhA, soiMdiyassa jahaNNiyA uvaogaddhA visesAhiyA, ghANidiyassa jahaNiyA uvaogaddhA visesAhiyA, jibhidiyassa jahaNNiyA uvaogaddhA visesAhiyA, phArsediyassa jahaNiyA uvaogaddhA visesAhiyA / ukkosiyAe uvaogaddhAe savvatthovA cakkhidiyassa ukkosiyA uvaogaddhA, soiMdiyassa ukkosiyA uvaogaddhA visesAhiyA, ghANidiyassa ukkosiyA uvaogaddhA visesAhiyA jibhidiyassa ukkosiyA uvaogaddhA visesAhiyA, phArsediyassa ukkosiyA uvaogaddhA visesaahiyaa| ____jahaNNukkosiyAe uvaogaddhAe savvatthovA cakkhidiyassa jahaNiyA uvaogaddhA soiMdiyassa jahaNNiyA uvaogaddhA visesAhiyA, ghANidiyassa jahaNiyA uvaogaddhA visesAhiyA, jibhidiyassa jahaNiyA uvaogaddhA visesAhiyA, phAseMdiyassa jahaNiyA uvaogaddhA visesAhiyA, phAseMdiyassa jahaNNiyAhiMto uvaogaddhAhiMto cakkhidiyassa ukkosiyA uvaogaddhA visesAhiyA, jibhidiyassa ukkosiyA uvaogaddhA visesAhiyA, phArsediyassa ukkosiyA uvaogaddhA visesAhiyA / bhAvArtha-prazna-he bhagavan! zrotendriya, cakSurindriya, ghrANedriya, jilaeNndriya ane sparzendriyanA jaghanya upayoga-kAla, utkRSTa upayoga-kAla ane jaghanyotkRSTa upayoga-kAlamAM koNa, konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! jaghanya upayoga kALanI apekSAe-(1) sarvathI thoDo cakSurindriyano jaghanya upayoga kALa sarvathI alpa che, (2) tenAthI zrotendriyano jaghanya upayoga-kAla vizeSAdhika che, (3) tenAthI dhrANendriyano jaghanya upayoga-kAla vizeSAdhika che, (4) tenAthI jilaeNndriyano jaghanya upayoga-kAla vizeSAdhika che, (5) tenAthI sparzendriyano jaghanya upayoga-kAla vizeSAdhika che. utkRSTa upayoga-kAlanI apekSAe- (1) sarvathI thoDo cakSurindriyano utkRSTa upayoga-kAla, (ra) tenAthI zrotendriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika, (3) tenAthI dhrANedriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika, (4) tenAthI jilaeNndriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika, (5) tenAthI sparzendriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika. jaghanya ane utkRSTa upayogakAlanI apekSAe- (1) sarvathI alpa cakSurindriyano jaghanya upayoga-kAla che, (ra) tenAthI zrotendriyano jaghanya upayoga-kAla vizeSAdhika che, (3) tenAthI dhrANendriyano jaghanya upayoga-kAla vizeSAdhika che, (4) tenAthI jihendriyano jaghanya upayoga-kAla vizeSAdhika che, (5) tenAthI sparzendriyano jaghanya upayoga-kAla vizeSAdhika che, (6) sparzendriyanA jaghanya upayoga-kAlathI cakSurindriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika che, (7) tenAthI zrotendriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika che, (8) tenAthI dhrANedriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika che, (9) tenAthI jihendriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika che. (10) tenAthI sparzendriyano utkRSTa upayoga-kAla vizeSAdhika che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM padaH IndriyaH uddezaka-2 [ 275 ] vivecanaH prastuta sUtramAM indriyonA upayogakAlanA alpabadutvanuM nirUpaNa che, pratyeka indriyano upayogakAla asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta pramANa che. asaMkhyAta samayanA asaMkhyAta bheda hovAthI pAMca indriyonA upayogakAlamAM nyUnAdhikatA che. alpabadutva bhAvArthathI spaSTa che. (7 thI 10) indriya-avagrahaNa, avAya-IhA-avagraha dvAra: 9 kaivihA NaM bhaMte ! iMdiyaogAhaNA paNNattA ? goyamA ! paMcavihA iMdiyaogAhaNA paNNattA, taM jahA- soidiyaogAhaNA jAva phAseMdiya-ogAhaNA / evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / NavaraM- jassa jai iMdiyA asthi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! indriya avagrahaNanA keTalA prakAra che? uttara- he bhagavan! indriya avagrahaNanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zrotendriyAvagrahaNa yAvat sparzendriyAvagrahaNa. A ja rIte nairayikothI laIne vaimAnika sudhInAjIvomAM jene jeTalI indriya hoya teTalA avagrahaNanuM kathana karavuM joIe. |10 kaivihe NaM bhaMte ! iMdiyaavAe paNNatte? goyamA ! paMcavihe iMdiyaavAye paNNatte, taM jahA-soiMdiyaavAe jAva phAseMdiyaavAe / evaM NeraiyANaM jAvavemANiyANaM / NavaraM jassa jattiyA iMdiyA atthi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! indriya avAyanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! indriya avAyanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zrotendriya avAya yAvat sparzendriya avAya. A rIte nairayikothI laIne vaimAniko sudhInA jIvomAM jene jeTalI indriya hoya teTalA IndriyonA avAya kahevA joIe. 11 kaivihA NaM bhaMte ! IhA paNNattA ? goyamA ! paMcavihA IhA paNNattA, taM jahAsoiMdiyaIhA jAva phAseMdiyaIhA / evaM jAva vemANiyANaM, NavaraM jassa jai iMdiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! IhAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! IhAnA pAMca prakAra che, te A pramANe che- zrotendriya IhA thAvasparzendriya IhA. A ja rIte vaimAniko sudhInA jIvomAM jene jeTalI Idriyo che, teTalI IhA kahevI joIe. |12 kaivihe NaM bhaMte ! uggahe paNNatte ? goyamA ! duvihe uggahe paNNatte, taM jahAatthoggahe ya vaMjaNoggahe ya / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! avagrahanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama!avagrahanA be prakAra che, te A pramANe che- arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha. 13 vaMjaNoggahe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! cauvvihe paNNatte, taM jahAsoiMdiyavaMjaNoggahe ghANidiyavaMjaNoggahe jibhidiyavaMjaNoggahe phAsiMdiyavaMjaNoggahe / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 276 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha-prazna- he bhagavana! vyaMjanAvagrahanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! vyaMjanAvagrahanA cAra prakAra che, te A pramANe che- zrotendriyavyaMjanAvagraha, dhrANendriyavyaMjanAvagraha, jihendriyavyaMjanAvagraha ane sparzendriyavyaMjanAvagraha. 14 atthogahe NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? goyamA ! chavvihe atthoggahe paNNatte, taM jahA-soiMdiyaatthoggahe cakkhidiyaatthoggahe ghANidiyaatthoggahe jibhidiyaatthoggahe phAsiMdiyaatthoggahe Noidiyaatthoggahe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! arthAvagrahanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! arthAvagrahanA cha prakAra che, te A pramANe che- zrotendriya arthAvagraha, cakSurindriya arthAvagraha, dhrANendriya arthAvagraha, jihendriya arthAvagraha, sparzendriya arthAvagraha ane noindriya(mana) arthAvagraha. 15 NeraiyANaM bhaMte ! kaivihe uggahe paNNatte ? goyamA ! duvihe uggahe paNNatte, taM jahA- atthoggahe ya vaMjaNoggahe ya / evaM asurakumArANaM jAva thaNiyakumArANaM / bhAvArtha - prazna-he bhagavan!aurayikone keTalA avagraha che? uttara-gautama!aurayikone be prakAranA avagraha che- arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha. A ja rIte asurakumArothI laI stanatakumAro sudhInA devonA avagrahanA viSayamAM kahevuM joIe. 16 puDhavikAiyANaM bhaMte ! kaivihe uggahe paNNatte? goyamA !duvihe uggahe paNNatte, taM jahA- atthoggahe ya vaMjaNoggahe ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! puthvIkAyikone keTalA avagraha hoya che? uttara- he gautama ! be prakAranA avagraha hoya che, te A pramANe che- arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha. |17 puDhavikAiyANaM bhaMte ! vaMjaNoggahe kaivihe paNNatte? goyamA ! ege phAsiMdiyavaMjaNoggahe pnnnntte| bhAvArtha - prazna- pRthvIkAyikone keTalA prakAranA vyaMjanAvagraha hoya che? uttara- he gautama! pRthvIkAyikone mAtra eka sparzendriya vyaMjanAvagraha hoya che. | 18 puDhavikAiyANaMbhaMte ! kaivihe atthoggahe paNNatte? goyamA !ege phAsiMdiyaatthoggahe paNNatte / evaM jAvavaNassaikAiyANaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavanuM ! pRthvIkAyikone keTalA arthAvagraha hoya che? uttara- he gautama ! pRthvIkAyikone mAtra eka sparzendriya arthAvagraha hoya che. A ja rIte aplAyiko yAvatu vanaspatikAyikonA vyaMjanAvagraha ane arthAvagrahanA viSayamAM jANavuM joIe. 19 beiMdiyANa vi evaM cevaNavaraM- beiMdiyANaM vaMjaNoggahe duvihe paNNatte, atthoggahe duvihe paNNatte / evaM teiMdiya-cauridiyANa vi, NavaraM iMdiyaparivuDDI kAyavvA / cauridiyANaM vajaNoggahe tivihe paNNatte, atthoggahe cauvvihe paNNatte / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM padaH indriya uddezaka-2 277 sesANaM jahA NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha:- A rIte beindriyonA avagrahanA viSayamAM jANavuM joIe. vizeSatA e che ke beindriyone be prakAranA vyaMjanAvagraha hoya che ane be prakAranA arthAvagraha hoya che. A rIte teindriya ane caurendriya jIvonA vyaMjanAvagraha ane arthAvagrahanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. temAM vizeSatA e che ke uttarottara eka-eka indriyanI parivRddhi thavAthI eka-eka vyaMjanAvagraha ane arthAvagrahanI paNa vRddhi karavI joIe.caurendriya jIvonA vyaMjanAvagraha traNa prakAranA ane arthAvagraha cAra prakAranA hoya che. vaimAniko sudhI zeSa samasta jIvonA avagrahanA viSayamAM nairayikonI samAna samajI levuM joIe. vivecana : prastuta cAra dvAramAM indriyajanya jJAnanI avasthAonuM nirUpaNa che. avagrahaNaH-indriyo dvArA viSayonuM grahaNa thAyatene avagrahaNa kahe che. avagraha, IhA, avAya ane dhAraNarUpa viSaya grahaNanI sarva avasthAono samAveza avagrahaNamAM thaI jAya che. indriyo pAMca che ane tenA viSayo paNa pAMca che temaja tenA grahaNa rUpa avagrahaNa paNa pAMca che. zrI naMdIsUtramAM matijJAnanI kramika avasthAnuM vistRta varNana che. te pramANe matijJAnanA cAra bheda che- avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA. avagraha - tenA be bheda che- vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha. vyaMjanAvagraha - caLyuM ane artha jenA vaDe artha pragaTa karAya te vyaMjana. upakaraNarUpa dravyendriya ane zabdAdi dravyono paraspara saMbaMdha thAya, tyAra pachI ja zrotendriya Adi indriyo zabdAdi viSayone vyakta karavAmAM samartha thAya che, tethI indriya ane tenA viSayano saMbaMdha vyaMjana kahevAya che. vyaMjanAvagrahanI vyAkhyA traNa prakAre thAya che - (1) upakaraNedriya ane tenA viSayano saMbaMdha, te vyaMjanAgrahaNa. (2) upakaraNendriyanI sahAyatAthI viSaya grahaNa thayA pachI ja vyakta thAya che, tethI upakaraNendriya paNa vyaMjana kahevAya che ane (3) upakaraNendriya dvArA viSaya grahaNa thayA pachI zabdAdi viSayo ja pragaTa thAya che, tethI vyakta thavA yogya zabdAdi viSaya paNa vyaMjana kahevAya che. upakaraNendriya ane viSayono saMbaMdha cAra prApyakArI indriyomAM ja thAya che, cahyuM ane mana A baMne aprApyakArI che, tethI te baMneno vyaMjanAvagraha thato nathI zeSa cAra indriyono vyaMjanAvagraha thAya che. arthAvagraha - arthAvagrahoDava: A anirvacAnI kAryapranitibhAvaH artha-viSayanA grahaNane arthAvagraha kahe che. jeno nirdeza thaI zake nahIM tevuM sAmAnyarUpe viSayonuM jJAna thAya, A kAMIka che tevuM atyaMta aspaSTa jJAna thAya tene arthAvagraha kahe che. temAM dUrathI kAMI dekhAtA A kaMIka dekhAya che, tevo mAtra aspaSTa bodha thAya che. arthAvagraha pAMca indriya ane noindriya-manathI thAya che, tethI tenA cha bheda thAya che. je jIvone jeTalI indriyo hoya teTalA prakAre arthAvagraha thAya che. IhA :- avagraha dvArA jANelA arthamAM vizeSa vicAraNA thAya tene IhA kahe che. temAM padArthanA sabhUta guNadharmonI vizeSavicAraNA ane asadbhUta guNadharmono tyAga thavA rUpa vicAraNA thAya che. jema ke dUrathI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 278 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 dekhAtI vastu manuSya che ke pUMThuM? tevo saMzaya thAya, tyAra pachI tenA para vizeSa vicAraNA karatAM jaNAya che ke temAM halanacalana thaI rahyuM che tethI te manuSya hovo joIe, sUMThuM lAgatuM nathI. A rIte IhAjJAna dvArA vyakti saMzayane dUra karIne nirNaya tarapha jhUkI jAya che paraMtu cokkasa nirNaya thato nathI. IhAjJAna paNa pAMca indriya ane manathI thAya che tethI tenA cha bheda che. avAya? - IhA dvArA jANelA padArthano cokkasa bodha thaI javo. A manuSya ja che, sUMThuM nathI. A prakAranA nizcayAtmaka bodhane avAya kahe che. tenA paNa pUrvavat cha bheda che. je jIvone jeTalI indriyo hoya teTalA prakAre IhA ane avAya tene thAya che. dhAraNA - avAya dvArA nizcita thayelA bodhane saMkhyAta ke asaMkhyAtakAla paryata smRti rUpe dhAraNa karavuM tene dhAraNA kahe che. tenA paNa pUrvavat cha bheda che. prastuta prasaMgamAM indriya-avAya ane indriya IhAnA ja bhedonuM kathana karyuM hovAthI noindriya avAya ane noindriya IhAnA bhedanI gaNanA karI nathI, tethI baMnenA pAMca-pAMca bhedonuM ja kathana karyuM che. temaja anya sUtromAM matijJAnanI kramika avasthAo avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA te rIte cAra avasthAo che. paraMtu prastuta prasaMgamAM avAya, IhA ane avagraha te kramathI nirUpaNa karyuM che. avagrahaNamAM jJAna prAptinI sarva avasthAo samAviSTa che, jyAre suda-avagrahamAM prathama avasthAnuM ja grahaNa thAya che. te uparAMta dhAraNA matijJAnano paNa prastutamAM ullekha nathI. tenuM kAraNa ajJAta che. (11) dravyendriya dvAra:20 kaivihA NaM bhaMte ! iMdiyA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taMjahA- davidiyA ya bhAvidiyA y| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! indriyonA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! indriyonA be prakAra che, te A pramANe che- dravyendriya ane bhAvendriya. 21 kaiNaM bhaMte ! davvidiyA paNNattA? goyamA ! aTTha davvidiyA paNNattA / taM jahAdo soyA do NettA do ghANA jIhA phAse / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! dravyandriyonA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! dravyendriyonA ATha prakAra che, te A pramANe che- be zrota, be netra, be ghANa (nAka), eka jihA ane eka sparzana. 22 NeraiyANaM bhaMte / kai davvidiyA paNNattA ? goyamA ! aTTha, ete ceva / evaM asurakumArANaM jAva thaNiyakumArANaM vi| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone keTalI dravyendriyo che? uttara-he gautama! nairayikone ATha dravyendriyo che. A ja rIte asurakamArothI svanitakumAro sudhInA daza bhavanapati devone ATha drandriyo hoya che. 23 puDhavikAiyANaM bhaMte ! kai daSvidiyA paNNattA ? goyamA !ege phAseMdie pnnnntte| evaM jAvavaNassaikAiyANaM / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM pada H indriya uddezaka-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyikone keTalI dravyendriyo che? uttara- he gautama ! pRthvIkAyikone mAtra eka sparzendriya che. A ja rIte aplAyiko yAvat vanaspatikAyiko sudhInA sthAvara jIvone eka sparzendriya ja hoya che. 209 24 beiMdiyANaM bhaMte! kai davviMdiyA paNNattA ? goyamA ! do davviMdiyA paNNattA, jahA - phArsidie ya jibbhidie ya / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! beindriyone keTalI dravyendriyo che ? uttara- he gautama ! beindriyone be dravyendriyo che, te A pramANe che- sparzendriya ane jihendriya. 25 teiMdiyANaM bhaMte ! kai davviMdiyA paNNattA ? goyamA ! cattAri davviMdiyA paNNattA, taM jahA- doghANA jIhA phAse / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! teindriyone keTalI dravyendriyo che ? uttara- he gautama ! teindriyone cAra dravyendriyo che, te A pramANe- be ghrANa, eka jihendriya ane eka sparzendriya. 26 cauriMdiyANaM bhaMte ! kai davviMdiyA paNNattA ? goyamA ! cha davviMdiyA paNNattA, OM jahA- do NettA do ghANA jIhA phAse / sesANaM jahA NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! caurendriyone keTalI dravyendriyo che ? uttara- he gautama ! caurendriyone cha dravyendriyo che, te A pramANe che- be netra, be ghrANa, eka jillendriya ane eka sparzendriya. zeSa sarvane yAvat vaimAnika devone nairayikonI jema ATha dravyendriyo hoya che, te A pramANe che- be zrotra, be cakSu, be ghrANa, eka jihvA, eka sparzendriya. vivecanaH prastuta sUtromAM dravyendriyonA prakAra ane 24 daMDakamAM tenI prarUpaNA che. ghrANendriya, cakSurindriya, zrotendriya Ama to eka ja che, paraMtu tenI racanA ane viSaya grahaNa karavAnA bAhya sthAno be--be che, tethI tenA be-be bheda karyA che. A rIte be zrotra, be cakSu, be ghrANa, eka jillA ane eka sparzana, kula ATha dravyendriya thAya che. 24 daMDakanA pratyeka jIvanI traikAlika dravyendriyoH 27 megasaNaM bhaMte ! Neraiyassa kevaiyA davviMdiyA atItA ? goyamA ! anaMtA / jevaDyA nahelDsanA ? goyamA ! aTTha / kevaiyA purekkhaDA ? goyamA ! aTTha vA solasa vA satarasa vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA anaMtA vA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! pratyeka nairayikone bhUtakAlIna dravyendriyo keTalI che ? uttara- he gautama! pratyeka nairayikane bhUtakAlamAM dravyendriyo anaMta thaI che. prazna- bhagavan ! pratyeka nairayikane badgha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama ! ATha badgha dravyendriyo che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 280 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikone puraskRta-bhaviSyamAM keTalI dravyendriyo thaze? uttara-he gautama! ATha, soLa, saMkhyAta, asaMkhyAta, athavA anaMta dravyendriyo thaze. 28 egamegassaNaM bhaMte! asurakumArassa kevaiyA davbidiyA atItA? goyamA ! annNtaa| kevaiyA baddhellagA? goyamA ! aTTha / kevaiyA purekkhaDA ? goyamA ! aTTha vA Nava vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / evaM jAva thaNiyakumArANaM taheva taM ceva bhANiyavvaM / evaM puDhavikkAiya-AukkAiya-vaNassaikAiyassa vi, NavaraM-kevaiyA baddhellagA tti pucchAe uttaraM ekke phAsidie paNNatte / evaM teukkAiya-vAukkAiyassa vi, NavaraM-purekkhaDA Nava vA dasa vA / ___ evaM beiMdiyANa vi / NavaraM baddhellagapucchAe doNNi / evaM teiMdiyassa vi, NavaraM baddhellagA cattAri |evN cariMdiyassa vi, NavaraM baddhellagA ch| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! pratyeka asurakumArane bhUtakALamAM keTalI dravyandriyo thaI che? uttara- he gautama ! pratyeka asurakumAra devane bhUtakALamAM anaMta dravyandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! pratyeka asurakumAra devane baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! ATha dravyandriyo che. prazna- he bhagavan! pratyeka asurakumAra devane puraskRta-bhaviSyakAlamAM keTalI dravyandriyo prApta thaze? uttara- he gautama ! ATha, nava, saMkhyAta, asaMkhyAta athavA anaMta dravyendriyo prApta thaze. A ja rIte nAgakumArathI laIne svanitakumAra sudhInA devonI atIta, baddha ane bhaviSyakAlIna dravyendriyonA viSayamAM paNa kahevuM joIe. A ja rIte pathvIkAyika aplAyika ane vanaspatikAyika jIvonI atIta ane AgAmI dravyandriyonA viSayamAM paNa jANavuM joIe,vizeSatA e che ke te pratyeka jIvone baddha dravyendriyo keTalI che? A praznanA uttaramAM eka spazendriya che, tema kathana karavuM. A ja rIte tejaskAyika ane vAyukAyikanI atIta ane baddha dravyandriyonA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vizeSatA e che ke teone bhaviSyakAlIna dravyandriyo nava, daza, saMkhyAtA Adi hoya che. A ja rIte pratyeka beindriyanI atIta-AgAmI dravyendriyonA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke beindriyanI baddha dravyandriyo be kahevI joIe. A ja rIte te indriyanI atIta ane AgAmI dravyandriyonA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vizeSatA e che ke te indriyanI baddha dravyendriyo cAra che. A ja rIte caurendriyanI paNa atIta ane AgAmI dravyendriyonA viSayamAM jANavuM joIe. vizeSatA e che ke caurendriyanI baddha dravyandriyo cha hoya che. 29 paMcediyatirikkhajoNiya-maNUsa-vANamaMta-joisiya-sohammIsANaga devassa jahA asurakumArassa / Navara- maNUsassa purekkhaDA kassai atthi kassai patthi, jassaasthi aTTha vA Nava vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : indriyaH uddezaka-2 [ 281 ] bhAvArtha :- paMcendriya tiryaca, manuSya, vANavyaMtara, jyotiSka ane saudharma-IzAna devonI atIta, baddha ane bhaviSyakAlIna dravyendriyonuM kathana asurakumAranI jema jANavuM joIe. paraMtu manuSyamAM vizeSatA e che ke bhaviSyakAlIna dravyendriyo koIka manuSyane hoya che, koIkane hotI nathI. jene hoya che, tene ATha, nava, saMkhyAta, asaMkhyAta athavA anaMta hoya che. 30 saNaMkumAsmAhiMda-baMbhalaMtaga-sukka sahassA-ANayapANaya-AraNa-accuya gevejjaga devassa ya jahA riyss| bhAvArtha:- sanaskumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMtaka, mahAzukra, sahasAra, ANata, prANata AraNa, azruta ane greveyaka devanI atIta, baddha ane bhaviSyakAlIna dravyendriyonuM kathana nairayikonI samAna jANavuM joIe. 31 evamegassa NaM bhaMte ! vijaya vejayaMtajayaMtaaparAjiyadevassa kevaiyA davvidiyA atItA ? navamA ! tA jovA vahettA ? navamA ! addA kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! aTTha vA solasa vA cauvIsA vA saMkhejjA vA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! pratyeka vijaya, vaijayanta, jayaMta, ane aparAjita devanI atIta dravyandriyo keTalI thaIche? uttara- he gautama! anaMta thaI che. prazna- he bhagavan! cAra anuttara vimAnanA devone baddha dravyandriyo keTalI che? uttara- he gautama! baddha dravyendriyo ATha che. prazna- he bhagavan! cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane bhaviSyamAM keTalI dravyendriyo thaze? uttara-he gautama! ATha, soLa, covIsa ke saMkhyAta dravyandriyo thaze? 32 savvaTThasiddhadevassa atItA aNaMtA, baddhellagA aTTha, purekkhaDA atttth| bhAvArtha - pratyeka sarvArthasiddhadevane atIta dravyendriyo anaMta thaI che, baddha dravyendriyo ATha che ane bhaviSyamAM ATha dravyendriyo thaze. vivecana : prastuta sutromAM eka jIvanI apekSAe covIsa daMDakanA jIvomAM bhUtakAlIna, vartamAnakAlIna ane bhaviSyakAlIna dravyendriyanuM nirUpaNa che. bhatakAlIna dravyekiyo - pratyeka saMsArI jIve bhUtakALamAM anaMta janma-maraNa karyA che, tethI te sarva jIvonI bhUtakAlIna dravyandriyo anaMta thAya che. vartamAnakAlIna baddha dravyendriyo - vartamAnamAM jIvane je bhavanuM je jAtinuM zarIra hoya te pramANe tene dravyendriyo hoya che. jema ke- pAMca sthAvaranA pAMca daMDakanA jIvone eka mAtra sparzendriya ja hoya che. beindriyamAM sparzendriya ane jihendriya, A be dravyandriyo hoya che. teindriyamAM sparzendriya, jihendriya ane be ghANa, A cAra dravyandriyo hoya che. caurendriyamAM sparzendriya, jihendriya, be ghANa, be cakSu, A cha dravyendriyo hoya che ane paMcendriyamAM nArakI, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devo tathA tiryaMca paMcendriya ane manuSya, A soLa daMDakanA jIvomAM ATha-ATha dravyandriyo hoya che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhaviSyakAlIna dravyandriyo - je jIva bhaviSyamAM jeTalA bhava dhAraNa karavAno hoya, te pramANe tene bhaviSyakAlIna dravyandriyo prApta thAya che. narayikanI bhaviSyanI dravyekiyo - nArakI jIva bhaviSyamAM ATha, soLa, sattara, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo prApta karaze. (1) ATha dravyajiyoH- koI nArakI mRtyu pAmI manuSya janma prApta karIne siddha thAya, to tene manuSya bhavanI ATha dravyandriyo prApta thaze. (2) soLa dravyandriyo - koInArakI mRtyu pAmI tiryaMca paMcendriyano athavA manuSyano bhava karIne tyArapachI bIjo manuSya bhava prApta karIne siddha thAya, to tene tiryaMca pacendriya athavA manuSyanA bhavanI ATha+ bIjA manuSya bhavanI ATha = soLa dravyendriyo prApta thaze. (3) sattara, saMkhyAta, asakhyAta, anaMta dravyandriyo - koI nArakI mRtyu pAmI tiryaMca paMcendriya ane ekendriyano bhava karIne tyArapachI manuSyabhava prApta karIne siddha thAya, to tene tiryaMca paMcendriyanAbhavanI ATha + ekendriyanI eka + manuSyanI ATha = sattara dravyendriyo prApta thaze. A rIte te nArakI saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhava kare, to te kramazaH saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyone prApta thaze. asurakumAranI puraskRta dravyandriyo - asurakumAra deva manuSya bhava prApta karI siddha thAya to puraskRta dravyandriyo ATha hoya che. koI asurakumAra deva pRthvIkAya, aplAya ane vanaspatikAyano bhava karIne pachI manuSyabhava prApta karI siddha thAya, to tene puraskRta dravyendriya pRthvIkAyanA bhavanI eka + manuSya bhavanI ATha = nava hoya che. je asurakumAra deva saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhavabhramaNa kare, to tene puraskRta (AgAmI)dravyendriyo kramazaH saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta hoya che. pRthvI-pANI-vanaspatikAyanI puraskata dravyekiyo - pRthvIkAyika Adi jIva manuSyabhava prApta karIne siddha thAya, to tene puraskRta dravyendriyo manuSyanA bhava AzrI ATha hoya che. koI pRthvIkAyika Adi jIva pharI pRthvIkAya Adi ekendriyano bhava karIne pachI manuSya bhava prApta karIne siddha thAya, to tene puraskRta dravyandriyo nava hoya che. tejaskAyika, vAyukAyika ane vikasendriyanI puraskRta dravyendriya :- tejaskAyika ane vAyukAyiko manuSya bhava pAmatA nathI. traNa vikasendriya jIvo manuSya bhava to pAmI zake, paraMtu te bhavamAM teo siddha thaI zakatA nathI. tethI te jIva anaMtara bhavamAM pRthvI, pANI ke vanaspatimAM utpanna thaIne tyArapachI manuSyabhava prApta karIne siddha thAya, to te jIvane pRthvI AdinA bhavanI eka + manuSya bhavanI ATha = nava dravyendriyo thAya che. jo te jIva be vAra pRthvI AdinA bhava dhAraNa karIne tyAra pachI manuSya bhava prApta karIne siddha thAya to pRthvI AdinA be bhavanI kramazaH 1+1 ane manuSya bhavanI 8 = 10 dravyandriyo prApta karaze. A rIte te jIvo potAnA bhavabhramaNa pramANe agiyAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyandriyo prApta karaze. tiryaMca paMcendriya, vyaMtara, jyotiSI ane be devalokanA devonI puraskRta dravyekiyo -te jIvone asurakumAranI jema ATha, nava, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo prApta thaze. manuSyonI paraskata dravyendriyo - tabhava mokSagAmI manuSyo A manuSya janmamAM ja siddha thAya che tene bhaviSyamAM dravyandriyo thatI nathI. te sivAyanA manuSyone bhaviSyamAM dravyendriyo thAya che. je jIva eka manuSyabhava prApta karIne siddha thAya, tene ATha dravyendriyo, eka pRthvIkAya Adino bhava karIne tyArapachI Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara 5da: indriya: uzaka-2 [ 283 ] manuSyabhava prApta karIne siddha thAya, to nava dravyajiyo thAya che. A rIte tenA bhavabhramaNa pramANe saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo thAya che. trIjA devalokathI nava raiveyakanA devonI puraskRta dravyendriyo - sanaskumArAdi deva pRthvIkAyAdimAM utpanna thatA nathI. te deva paMcendriyomAM utpanna thAya che. teone bhaviSyamAM nairayikanI jema ATha, soLa, saMkhyAtAdi dravyandriyo prApta thaze. vijayAdi cAra anuttara vimAnanA devonI puraskRta dravyandriyo - je anaMtarabhavamAM ja manuSyabhava prApta karIne siddha thAya tene ATha dravyandriyo thAya che. eka vAra manuSya thaIne punaHmanuSyabhava pAmI siddha thAya, tene soLa dravyendriyo thAya che. jo eka manuSya, eka deva bhava karIne, pachI manuSya thaI siddha thAya to tene 24 dravyendriyo hoya che. vijayAdi cAra vimAnanA deva asaMkhyAta bhava ke anaMtabhava sudhI saMsAramAM rahetA nathI, tethI tenI dravyandriyo saMkhyAtI ja thAya che; asaMkhyAta ke anaMta thatI nathI. savArthasiddha vimAnanA devanI puraskRta vyaktiyo :- savArthasiddha vimAnanA deva niyamA manuSya janma prApta karIne te ja bhave siddha thAya che, tethI tenI AgAmI dravyendriyo ATha ja thAya che. ra4 daMDakanA pratyeka jIvanI vaikAlika dravyeriyo:jIva prakAra bhUta | vartamAna | bhaviSyakAlIna | bhaviSyakAlIna dravyandriyanuM kAraNa kAlIna | kAlIna nArakI anaMta 8, 16, 17 saMkhyAta | manuSya janma pAmI mokSe jAya to 8. tiryaMca asaMkhyAta, anaMta paMcendriyanA bhava pachI manuSya janmamAM mokSe jAya to 16. tiryaMca paMcendriya, pRthvI AdinA | bhava pachI mokSe jAya to 17, 18 AdithAya. daza bhavanapati anaMta 8, 9, 10 saMkhyAta | pUrvavat 8. vacce ekendriyano bhava kare to asaMkhyAta, anaMta 9, 10 Adi thAya. pRthvI, pANI, | anaMta 8, 9, 10 saMkhyAta | pUrvavat 8. vacce ekendriyano bhava kare to vanaspati asaMkhyAta, anaMta | 9, 10 Adi thAya. teukAya, vAyukAya | anaMta 1-1 | 9, 10 saMkhyAta pRthvI Adino eka bhava karIne manuSya asaMkhyAta, anaMta janmamAMthI mokSe jAya to 9. be vAra ekendriyanA bhava karIne manuSya janmamAMthI mokSe jAya to 10. traNa vikasendriya | anaMta 2,4,6 |9, 10 saMkhyAta teukAya-vAyukAyanI samAna asaMkhyAta, anaMta tiryaMca paMcendriya | anaMta 8, 9, 16 saMkhyAta | bhavanapatinI samAna asaMkhyAta, anaMta manuSya anaMta X | 8, 9, 16 tadbhava mokSagAmIne bhaviSyamAM dravyendriya saMkhyAta, asaMkhyAta, | prApta thatI nathI. bIjA manuSyone prApta anaMta thAya to 8, 9 vagere bhavanapatinI samAna Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 284 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 jIva prakAra | bhUta | vartamAna | bhaviSyakAlIna | bhaviSyakAlIna dravyeniyanuM kAraNa kAlIna | kAlIna vyaMtara, jyotiSI anaMta | 8, 9, 10, saMkhyAta, | bhavanapatinI jema be devalokanA devo asaMkhyAta, anaMta trIjA devalokathI anaMta | 8 8, 16, 17 saMkhyAta | nArakInI jema nava raiveyakanA devo asaMkhyAta, anaMta cAra anuttara vimAna | anaMta 8 |8, 16, 24, saMkhyAta | manuSya janma pAmI mokSe jAya to 8. be vAra manuSya janma pAmI mokSe jAya to 1damanuSya, deva, manuSya, tema traNa bhave mokSe jAya to 24-3ra Adi thAya. sarvArthasiddha | anaMta || 8 | eka manuSyabhava pAmI mokSe jAya tethI8thAya * koIpaNa jIva saMkhyAtA bhava karIne mokSe jAya, te saMkhyAta dravyendriyo pAme che. asaMkhyAta bhava karIne mokSe jAya, te asaMkhyAta dravyodriyo pAme che. anaMta bhava karIne mokSe jAya, te anaMta dravyandriyo pAme che. 24 daMDakanA aneka jIvonI saikAlika dravyendriyo - 33 NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyA davvidiyA atItA ? goyamA ! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! asaMkhejjA / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! aNaMtA / evaM jAva gevejjagadevANaM, NavaraM-maNUsANaM baddhellagA siya saMkhejjA siya asaMkhejjA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! aneka nairayikone bhUtakALamAM keTalI dravyandriyo thaI che? uttara-he gautama! anaMta dravyendriyo thaI che. prazna- he bhagavan! aneka nairayikone baddha dravyendriyo keTalI hoya che? uttara- he gautama! asaMkhyAta dravyandriyo hoya che. prazna- he bhagavan! aneka nairayikone puraskRtabhaviSyakAlIna dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! anaMta dravyandriyo thaze. A rIte aneka asurakumArathI laIne yAvatu aneka raiveyakadevo sudhInI atIta, baddha ane puraskRta dravyendriyonA viSayamAM jANavuM joIe. arthAt bhavanapati, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya manuSya, vyaMtara, jyotiSka ane raiveyaka sudhInA vaimAnika devone bhUtakAlIna dravyandriyo anaMta, vartamAnamAM baddha dravyendriyo asaMkhyAta ane bhaviSyakAlIna dravyandriyo anaMta thaze. temAM vizeSatA e che ke manuSyonI baddha dravyendriyo kadAcit saMkhyAta ane kadAcit asaMkhyAta hoya che. 34 vijayavejayaMtajayaMta aparAjiyadevANaM kevaiyA davvidiyA atItA ? goyamA ! atItA aNaMtA, baddhellagA asaMkhejjA, purekkhaDA asaMkhejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aneka vijaya, vaijayanta, jayaMta ane aparAjita vimAnanA devonI atIta, baddha ane puraskRta dravyendriyo keTalI hoya che? uttara-he gautama! teonI atIta dravyandriyo anaMta che, baddha dravyandriyo asaMkhyAta che ane puraskRta dravyandriyo asaMkhyAta che. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : indriyaH uddezaka-2 [ 285 ] 35 savvaTThasiddhagadevANaM kevaiyA dadivadiyA atItA ? goyamA ! atItA aNaMtA, baddhellagA saMkhejjA, purekkhaDA saMkhejjA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA devonI atIta, baddha, puraskRta dravyandriyo keTalI hoya che? uttara-he gautama!teonI atIta dravyandriyo anaMta che, baddha dravyandriyo saMkhyAta che ane puraskRta dravyendriyo saMkhyAta che. vivecana : prastuta sUtramAM 24 daMDakanA aneka jIvomAM saikAlika dravyandriyonuM nirUpaNa che. atItakAlIna dravyendriyo :- 24 daMDakanA aneka jIvonuM saMsAra paribhramaNa anaMtakAlIna che, tethI aneka jIvonI apekSAe covIse daMDakanA jIvomAM atItakAlIna anaMta dravyendriyo thAya che. bahu dravyendriyo - 24 daMDakanA aneka jIvonI zarIranI saMkhyA pramANe baddhadravyandriyo thAya che. sarvArthasiddha vimAnamAM devo saMkhyAta che tethI temAM aneka jIvonI apekSAe paNa saMkhyAtA baddha dravyandriyo hoya che. vanaspatikAyamAM jIvo anaMta che paNa teonA zarIra asaMkhyAtA ja hovAthI zarIrAzrita baddha-dravyendriyo asaMkhyAta ja hoya che. manuSyomAM garbhaja manuSyo saMkhyAtA ja hoya che paraMtu saMmUrchAima manuSyo asaMkhyAtA hoya che, tethI samuccaya manuSyonI baddha dravyendriyo asaMkhyAta che. saMmUrchAima manuSyonA covIsa muhUrtanA virahakAlamAM te jIvo eka paNa na hoya, phakta garbhaja manuSyo ja hoya che tyAre garbhaja manuSyonI apekSAe baddha dravyendriyo saMkhyAta ja hoya che. tethI sUtramAM manuSyo mATe saMkhyAta athavA asaMkhyAta baddha dravyendriyanuM kathana che. zeSa pratyeka daMDakanA jIvomAM asaMkhyAta jIvo hovAthI baddha dravyendriyo asaMkhyAta ja hoya che. paraskata dravyendriyo -pAMca anuttaravimAnanA devone choDIne zeSa daMDakanA jIvone bhaviSyamAM anaMtakAlIna bhavabhramaNanI saMbhAvanA che. tethI aneka jIvonI apekSAe te dareka daMDakanA jIvomAM anaMta bhaviSyakAlIna dravyendriyo hoya che. cAra anAra vimAnanA devone bhaviSyamAM saMkhyAtakAlanuM saMsAra paribhramaNa zeSa hoya che. paraMtu te devonI saMkhyA asaMkhyAta hovAthI aneka devonI apekSAe tenI bhaviSyakAlIna asaMkhyAta dravyendriyo thAya che. sarvArthasiddhavimAnanA samasta devo ekAvatArI che ane te devonI saMkhyA paNa saMkhyAta ja che tethI aneka devonI apekSAe tenI saMkhyAta puraskRta dravyendriyo thAya che. 24 daMDakanAM aneka jIvonI saikAlika Indriyo - jIva prakAra bhUtakAlIna vartamAnakAlIna-baddha dravyendriyo | bhaviSyakAlIna dravyajiyI divyekiyo nArakI, daza bhavanapati anaMta jIvo asaMkhyAta hovAthI anaMtakAlIna bhavabhramaNanI saMbhAvanA vyaMtara, jyotiSI, hovAthI 1 thI 12 devaloka, asaMkhyAta anaMta nava raiveyakanA devo cAra anuttara | | anaMta | devo asaMkhyAta hovAthI saMkhyAtakAlIna bhavabhramaNa hovA chatAM vimAnanA devo asaMkhyAta devo asaMkhyAta hovAthI asaMkhyAta Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 286 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 jIva prakAra |bhUtakAlIna vartamAnakAlIna-baddhadravyandriyo | bhaviSyakAlInadradhyetriyo dravyandriyo, sarvArthasiddha | anaMta devo saMkhyAta hovAthI eka ja bhava bAkI hovAthI ane devonI vimAnanA devo saMkhyAta saMkhyA paNa saMkhyAta hovAthI pAMca sthAvara | | anaMta anaMta anaMtakAlIna bhavabhramaNanI apekSAe anaMta traNa vikasendriya, | anaMta jIvo asaMkhyAta hovAthI | anaMtakAlIna bhavabhramaNanI apekSAe tiryaMca paMcendriya asaMkhyAta anaMta manuSyo anaMta | asaMkhyAta (asaMkhyAta zarIra hovAthI)| anaMtakAlIna bhavabhramaNanI apekSAe saMmUrchAima manuSyanA virahamAM garbhaja anaMta manuSyonI apekSAe saMkhyAta ane saMmUrchAima manuSyanI apekSAe asaMkhyAta 24 daMDakanA pratyeka jIvanI 24 daMDaka AzrI zaikAlika dravyendriyo - 36 egamegassa NaM bhaMte ! Neraiyassa Neraiyatte kevaiyA daSvidiyA atItA? goyamA ! maLatA I tevaphA vaheTI ? royanA ! addA kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha vA solasa vA cauvIsA vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane nairayikapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! anaMta dravyandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane nairayikapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! ATha baddha dravyendriya che. prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane nairayikapaNAnI keTalI puraskRta dravyendriya thaze? uttara- he gautama! puraskRta dravyendriyo, koIka nArakIone thaze ane koIkane thaze nahIM. jene thaze tene ATha, soLa covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta athavA anaMta thaze. 37 egamegassaNaM bhaMte !Neraiyassa asurakumAratte kevaiyA davvidiyA atItA? goyamA! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! nntthi| kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai asthi kassaiNatthi. jassa asthi aTa vA solasa vA cauvIsA vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / evaM jAva thnniykumaartte| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! pratyekanairayikane asurakumArapaNAnI atIta draleMdriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! anaMta drandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane asurakumArapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! baddha nathI. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMdara pada: indriya uddezaka-2 287 ] prazna- he bhagavan! pratyekanairayikane asurakumArapaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI thaze? uttarahe gautama! keTalAka nArakIone thaze ane keTalAkane thaze nahIM, jene thaze tene ATha, soLa, covIza, saMkhyAta asaMkhyAta athavA anaMta dravyendriyo thaze. A rIte pratyekanairayikane nAgakumArathI laIne svanitakumArapaNAnI atIta, baddha ane puraskRta dravyandriyonA viSayamAM kahevuM joIe. 38 egamegassa NaM bhaMte ! Neraiyassa puDhavikAiyatte kevaiyA davidiyA atItA ? goyamA! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA ? goyamA ! Natthi / ___kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai asthi kassai Natthi, jassa atthi ekko vA do vA tiNNi vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / evaM jaavvnnssikaaiytte| bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! pratyeka nairayikane pRthvIkAyapaNAnI atIta dravyendriyo keTalI thaI? uttara- he gautama! anaMta dravyandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane pRthvIkAyapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! teonI baddha dravyandriyo nathI. prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane pRthvIkAyapaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI prApta thaze? uttara- he gautama! keTalAka nairayikane thaze, keTalAkane thaze nahIM, jene thaze tene eka, be, traNa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyandriyo thaze. A rIte pratyeka nArakIonI aplAyathI vanaspatikAyikapaNAnI atIta, baddha ane puraskRta dravyendriyonA viSayamAM kahevuM joIe. 39 egamegassaNaM bhaMte ! Neraiyassa beiMdiyatte kevaiyA davvidiyA atItA? goyamA ! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! Natthi / kevaiyA ! purekkhaDA? goyamA !kassai atthikassai Natthi, jassa atthido vA cattAri vA cha vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / evaM teiMdiyatte vi, NavaraMpurekkhaDA cattAri vA aTTha vA bArasa vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / evaM cariMdiyatte vi, NavaraM purekkhaDA cha vA bArasa vA aTThArasa vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / paMcediyatirikkhajoNiyatte jahA asurkumaartte| bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! pratyeka nairayikane beindriyapaNAnI atIta dravyendriyo keTalI thaI? uttara- he gautama! anaMta dravyandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane beindriyapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI che? uttara- he gautama! baddha dravyandriyo nathI. prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane beindriyapaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI thaze? uttarahe gautama! keTalAka nairayikane thaze ane keTalAkane thaze nahIM. jene thaze tene be, cAra, cha, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta drandriyo thaze. A ja rIte pratyeka nairayikane teindriyapaNAnI atIta ane baddha dravyendriyanA viSayamAM jANavuM joIe. vizeSatA e che ke tenI puraskRta dravyendriyo cAra, ATha, bAra,saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta hoya che. A ja rIte pratyeka nairayikane caurendriyapaNAnI atIta ane baddha dravyedriyonA viSayamAM jANavuM joIe. vizeSatA e che ke tene puraskRta dravyendriyo che, bAra, aDhAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta prApta thaze. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 288 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 pratyeka nairayikane paMcendriya tiryacapaNe atIta, baddha ane puraskRta dravyendriyonA viSayamAM asurakumArapaNe prApta thatI dravyendriyonA viSayamAM kahyuM che, te pramANe kahevuM joIe. 40 maNusatte vi evaM ceva, NavaraM- kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! aTTha vA solasa vA caThavIsA vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / savvesi maNusavajjANaM purekkhaDA maNusatte kassai atthi kassai Natthi tti evaM Na vuccai / / bhAvArtha:- pratyeka nairayikane manuSyapaNAnI atItAdi dravyendriyonA viSayamAM paNa A ja rIte kahevuM joIe. vizeSatAe che ke prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane manuSyapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! ATha, soLa, covIza, saMkhyAta, asaMkhyAta athavA anaMta dravyandriyo thaze. manuSyone choDIne zeSa 23 daMDakonA jIvone manuSyapaNAnI puraskRta dravyandriyo "keTalAkane thaze ane keTalAkane thaze nahIM," e pramANe kahevuM nahIM arthAt 23 daMDakanA jIvone bhaviSyakAlamAM manuSyapaNAnI dravyeriyo thAya ja che. 41 vANamaMtasjoisiyasohammaga jAvagevejjagadevatte atItA aNaMtA / baddhellagA NatthiA parekkhaDA kassai atthi, kassai Natthi: jassa atthi aTU vA solasa vA cauvIsA vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / bhAvArtha - pratyekanairayikane vANavyaMtara, jayotiSka ane saudharmadevalokathI laIne raiveyaka sudhInA devarUpe atIta dravyandriyo anaMta che. baddha nathI ane puraskRta indriyo keTalAkane thaze, keTalAkane thaze nahIM, jene thaze tene ATha, soLa, covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyandriyo thaze. 42 egamegassa NaM bhaMte ! Neraiyassa vijaya vejayaMtajayaMta aparAjiyadevatte kevaiyA davidiyA atItA? goyamA ! Natthi / kevaiyA baddhellagA? goyamA !Natthi / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha vA solasa vA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita vimAnanA devapaNAnI keTalI atIta dravyandriyo thaI che? uttara- he gautama! atIta dravyandriyo hotI nathI. prazana-he bhagavana! pratyeka nairayikane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI baddha draleMdriyo keTalI hoya che? uttara- he gautama! baddha dravyendriyo hotI nathI. prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI AgAmI dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! keTalAkane thaze, keTalAkane thaze nahIM, jene prApta thaze tene ATha ke soLa dravyendriyo thaze. 43 savvaTThasiddhagadevatte atItA Natthi; baddhellagA Natthi; purekkhaDA kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha / bhAvArtha:- pratyeka nairayikane sarvArthasiddha devapaNAnI atIta dravyendriyo nathI, baddha paNa nathI, puraskRta dravyandriyo keTalAkane thaze ane keTalAkane thaze nahIM, jene thaze tene ATha dravyandriyo thaze. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : indriyaH uddezaka-2 [ 289] 44 evaM jahA NeraiyadaMDao NIo tahA asurakumAreNa vi Neyavvo jAva paMceMdiyatirikkhajoNieNaM / NavaraM jassasaTThANe jai iMdiyANi tassa tattiyA baddhellagA bhaanniyvvaa| bhAvArtha :- je rIte pratyeka nairayikane nairayikAdi 24 daMDakapaNe prApta thatI atIta, baddha ane puraskRta dravyendriyonA viSayamAM kathana karyuM che. te ja rIte asurakumArathI svanitakumAra sudhInA devo tathA pAMca sthAvara, traNa vikasendriyo, paMcedriya tiryaMco sudhInA viSayamAM kahevuM joIe. vizeSatA e che ke jenI svasthAnamAM jeTalI dravyendriyo che, tene teTalI baddha dravyandriyo kahevI joIe. 45 egamegassa NaM bhaMte ! maNusassa Neraiyatte kevaiyA davveMdiyA atItA ? goyamA ! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! nntthi| kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha vA solasa vA cauvIsA vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / evaM jAvapaMcediyatirikkhajoNiyatte, NavaraM- egidiyavigalidiesu jassa jattiyA purekkhaDA tassa tattiyA bhANiyavvA / bhAvArtha-prazna- he bhagavan!pratyeka manuSyane nairayikapaNe atIta dravyendriyo keTalI thaI che? uttarahe gautama! anaMta dravyandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyane nairayikapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! baddha dravyendriyo hotI nathI. prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyane nairayikapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI prApta thaze? uttara- he gautama! keTalAkane prApta thaze, keTalAkane prApta thaze nahIM, jene prApta thaze, tene ATha, soLa, covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo prApta thaze. A ja rIte pratyeka manuSyane bhavanapatithI vAvata paMcendriya tiryacopaNe prApta atIta, baddha ane puraskata dravyandriyonA viSayamAM kahevuM joIe. vizeSatA e che ke ekendriya ane vikasendriyomAMthI jene jeTalI puraskRta dravyandriyo thAya, tadanusAra tenI puraskRta dravyandriyo kahevI joIe. (arthAtu pratyeka manuSyane bhavanapati, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya ane tiryaMca paMcendriyapaNe bhUtakAlIna dravyendriyo anaMta thaI che, vartamAnamAM baddha dravyendriyo nathI ane bhaviSyakAlIna dravyendriyo bhavanapati ane tiryaMca paMcendriyapaNe koIne thaze, koIne nahIM thaze; jo thaze to ATha, soLa cAvata anaMta thaze. ekendriyapaNe eka, be, traNa thAvata anaMta thaze; beIndriyapaNe be, cAra yAvata anaMta thaze; te indriyapaNe cAra, ATha yAvata anaMta thaze ane caurakriyapaNe che, bAra yAvata anaMta dravyandriyo thaze.) 46 egamegassa Na bhaMte ! maNUsassa maNUsatte kevaiyA dabidiyA atItA? goyamA ! tA . jevaphA vaheTI ?oyanA !addA __ kevaiyA purekkhaDA? kassai atthikassai Natthi, jassa atthi aTTha vA solasa vA caThavIsA vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / vANamaMtasjoisiya jAvagevejjagadevatte jahA nneriytte| Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 290 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyane manuSyapaNAnI atIta dravyendriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! anaMta dravyandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyane manuSyapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! ATha dravyandriyo che. prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyane manuSyapaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! keTalAkane thaze, keTalAkane thaze nahIM. jene thaze, tene ATha, soLa, covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta thaze. A rIte pratyeka manuSyane vANavyaMtara, jayotiSka ane saudharma devalokathI laIne vAvata raiveyaka devapaNAnI atIta Adi dravyendriyonuM kathana karavuM joIe. 47 egamegassaNaM bhaMte!maNUsassa vijayavejayaMtajayaMta aparAjiyadevatte kevaiyA davbidiyA atItA ? goyamA ! kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha vA solasa vA / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! Natthi / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai asthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha vA solasa vA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyane vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! keTalAkane thaI che, keTalAkane thaI nathI, jene thaI che tene ATha ke soLa dravyendriyo thaI che. prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyanI cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI hoya che? uttara- he gautama! nathI. prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyanI cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI thaze? uttara-he gautama!keTalAkane thaze ane keTalAkane thaze nahIM. jene thaze, tene ATha ke soLa ja thaze. 48 egamegassaNaMbhaMte !maNUsassasavvadasiddhagadevattekevaiyA dabiMdiyA atItA?goyamA! kassai atthikassai Natthi, jassa atthi aTTha / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! Natthi / ___kevaiyA purekkhaDA? goyamA kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha / vANamaMtara-joisie jahA nnerie| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyane sarvArthasiddha devapaNAnI atIta dravyendriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! keTalAkane thaI che, keTalAkane thaI nathI. jene thaI che tene ATha thaI che. prazna- he bhagavan!pratyeka manuSyane sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI che? uttara-he gautama! hotI nathI. prazna- he bhagavan! pratyeka manuSyane sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttarahe gautama! keTalAkane thaze, keTalAkane thaze nahIM. jene thaze tene ATha dravyendriyo thaze. vANavyaMtara ane jayotiSThadevanI atIta, baddha ane puraskRta dravyedriyonI vaktavyatA paNa nairayikanI vaktavyatA samAna kahevI joIe. 49 sohammagadeve vi jahA Neraie, NavaraM- sohammagadevassa vijaya-vejayaMta jayaMta aparAjiyatte kevaiyA davvidiyA atItA? goyamA !kassai atthikassai Natthi, jassatthi aTTha / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! patthi / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMdara padaH indriya udezaka-2 [ 291 ] kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai atthikassai Natthi, jassa atthi aTTha vA solasa vA / savvaTThasiddhagadevatte jahA Neraiyassa / evaM jAva gevejjagadevassa savvaTTha siddhagadevatte tAva NeyavvaM / bhAvArtha :- prazna- saudharmakalpa devanI atItAdi dravyendriyonI vaktavyatA paNa nairayikanI vaktavyatA samAna kahevI joIe. vizeSatA e che ke saudharmadevane vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devapaNe atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! keTalAkane hoya che ane keTalAkane hotI nathI, jene hoya che tene ATha hoya che. prazna- he bhagavan! saudharma kalpanA devone cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI hoya che? uttara- he gautama! baddha dravyandriyo nathI. prazna- he bhagavan! saudharma kalpanA devane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! keTalAkane thaze, keTalAkane thaze nahIM, jene thaze tene ATha ke soLa ja thaze. saudharma devanI sarvArthasiddha devapaNAmAM atIta, baddha ke puraskRta dravyendriyonI vaktavyatA jema nairayikane sarvArthasiddha devapaNAnI vaktavyatA kahI che, te pramANe jANavI. A ja rIte IzAna devalokathI laIne raiveyakadeva sudhInI vAva, sarvArthasiddha devapaNe atIta, baddha, puraskRta dravyandriyonI vaktavyatA jANavI joIe. 50 eNamegassaNaM bhaMte / vijayavejayaMtajayaMta-aparAjiyadevassa NeraDayatte kevaDayA davvidiyA atItA? goyamA ! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! Natthi / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! Natthi / evaM jAvapaMcediyatirikkhajoNiyatte / maNUsatte atItA aNaMtA, baddhellagA Natthi, purekkhaDA aTTha vA solasa vA cauvIsA vA saMkhejjA vA / vANamaMta-joisiyatte jahA Neraiyatte / bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! pratyeka vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devane nairayikapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttarahe gautama! anaMta dravyendriyo thaI che. prazna-he bhagavan! cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane nairayikapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! baddha dravyendriyo nathI. prazna- he bhagavan! cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane nairayikapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! te devane puraskRta dravyendriyo thaze nahIM. A ja rIte vijayAdi cAra anuttara vimAnanA pratyeka devanI asurakumArathI laIne vAvata tiryaMca paMcendriyarUpe atIta, baddha, puraskRta dravyandriyonI vaktavyatA paNa jANavI joIe. cAra anuttaravimAnanA pratyekadevane manuSyapaNAnI atIta dravyandriyo anaMta thaIche, baddha dravyendriyo nathI, puraskRta drandriyo ATha, soLa ke covIsa athavA saMkhyAta prApta thaze. A ja rIte cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane vANavyaMtara ane jyotiSka devapaNAnI atIta, baddha ane puraskRta dravyendriya saMbaMdhI vakatavyatA nairayikanI atItAdi vakatavyatA anusAra jANavI joIe. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 292 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 51 sohammagadevatte atItA aNaMtA / baddhellagA Natthi / purekkhaDA kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha vA solasa vA cauvIsA vA saMkhejjA vA / evaM jAva gevejjgdevtte| bhAvArtha :-cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane saudharma devapaNAnI atIta dravyendriyo anaMta thaI che, baddha dravyendriyo nathI ane puraskRta dravyandriyo keTalAka devane prApta thaze, keTalAkane prApta thaze nahIM, jene thaze tene ATha, soLa, covIsa ke saMkhyAta prApta thaze. A ja rIte cAra anuttara vimAnanA pratyeka devanI IzAna devalokanA devathI laIne vAvatuM caiveyaka sudhInA devapaNAnI atItAdi dravyendriyo saMbaMdhI vaktAvyatA jANavI joIe. 52 vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyatte kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha / jevaDyA vahe ? goyamA ! addA kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha / bhAvArtha :- A rIte cAra anuttara vimAnanA pratyeka devanI vijaya, vaijayanta, jayaMta ane aparAjita devapaNAnI atIta dravyendriyo keTalAkane hoya che, keTalAkane hotI nathI, jene hoya che, tene ATha hoya che. prazna- he bhagavanuM ! cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI che? uttara- he gautama! ATha che. prazna- he bhagavan! cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara-he gautama!keTalAkane thaze, keTalAne thaze nahIM, jene thaze, tene ATha ja thaze. |53 egamegassaNaM bhaMte ! vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjiyadevassa savvaTThasiddhagadevatte kevaiyA davvidiyA atItA? goyamA ! Natthi / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! NatthiA kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha / bhAvArtha:- pragna- he bhagavan! vijaya, vaijayanta, jayaMta ane aparAjita vimAnanA pratyeka devane sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! thaI nathI. prazna- he bhagavan! cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! nathI. prazna- he bhagavana ! cAra anuttara vimAnanA pratyeka devane sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI puraskata dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! keTalAkane thaze, keTalAne thaze nahIM, jene thaze, tene ATha ja thaze. 54 egamegassaNaM bhaMte ! savvaTThasiddhagadevassa Neraiyatte kevaiyA davidiyA atItA? goyamA ! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! nntthi| kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! Natthi / evaM maNUsavajjaM jAvagevejjagadevatte / puraskRta vyandriyo Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : IndriyaH uddezaka-2 299 bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pratyeka sarvArthasiddha vimAnanA devane nairayikapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! anaMta dravyandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA devane nairayikapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI che? uttara- he gautama ! nathI. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA devane nairayikapaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! nArakapaNAnI dravyendriyo thaze nahIM. A ja rIte sarvArthasiddha vimAnanA pratyeka devane prApta thatI atItAdi dravyendriyo manuSyane choDIne zeSa asurakumArathI laIne raiveyaka devapaNAnI dravyandriyonI vaktavyatA samajavI joIe. 55 egamegassaNaM bhaMte! savvaTThasiddhaga devassa maNusatte kevaiyA dabidiyA atItA ? goyamA!aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? goyamA !nntthi| kevaiyA purekkhaDA? goymaa!atttth| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA pratyeka devane manuSyapaNe atItamAM keTalI dravyandriyo thaI che? uttara- he gautama! sarvArthasiddha vimAnanA pratyeka devane manuSyapaNe atIta dravyandriyo anaMta thaI che. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA pratyeka devane manuSyapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara-he gautama!nathI. prazna-he bhagavan! sarvArthasiddhavimAnanA pratyekadevane manuSyapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara-he gautama ! ATha dravyendriyo thaze. 56 egamegassa NaM bhaMte ! savvaTThasiddhagadevassa vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyadevatte kevaiyA davvidiyA atItA? goyamA !kassai atthi kassai Natthi, jassa atthi aTTha / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! Natthi / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! Natthi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! sarvArthasiddha vimAnanA pratyeka devane vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! keTalAkane thaI che ane keTalAkane thaI nathI. jene thaI che, tene ATha thaI che. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA pratyeka devane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI che? uttara- he gautama! nathI. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA pratyeka devane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! thaze nahIM. 57 egamegassa NaM bhaMte ! savvaTThasiddhagadevassa savvaTThasiddhagadevatte kevaiyA davidiyA atItA? goyamA !Natthi / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! aTTha / kevaiyA purekkhaDA? bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha vimAnanA pratyeka devane, sarvArthasiddha devapaNAnI atIta dravyendriyo keTalI prApta thaI che? uttara- he gautama! thaI nathI. prazna- he bhagavan! tenI baddha dravyandriyo keTalI che? uttara- he gautama! ATha che. prazna- he bhagavan! tenI puraskRta dravyendriyo keTalI che? uttara-he gautama! nathI. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 294 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA pratyeka jIvane 24 daMDakanA jIvapaNe prApta thatI saikAlika dravyandriyonuM nirUpaNa che. 24 daMDakanA jIvanI bhatakAlIna dravyendriyo :- pratyeka jIve potAnA anaMta saMsAra paribhramaNamAM bhUtakALamAM pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa sarva sthAnamAM anaMta-anaMta janma maraNa karyA hoya che, tethI pratyeka daMDakanA jIvane pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa sarva sthAnamAM bhUtakAlIna anaMta dravyandriyo thaI che. anaMta bhavabhramaNamAM jIva cAra anuttara vimAnamAM be vAra ane sarvArthasiddha vimAnamAM eka ja vAra utpanna thaI zake che, tethI pAMca anuttara vimAnanA devapaNe koIpaNa jIva anaMta dravyendriyo karI zakatA nathI. te uparAMta eka vAra pAMca anuttara vimAnamAM utpanna thayA pachI te jIva saMjJI manuSya ane vaimAnika deva sivAya anya koI paNa sthAnamAM janma dhAraNa karatA nathI, tethI manuSya ane vaimAnika devane choDIne zeSa rara daMDakanA jIvoe bhUtakALamAM pAMca anuttara vimAnanA devapaNe dravyandriyo prApta karI nathI. manuSya ane vaimAnika deva paNa jo bhUtakALamAM pAMca anuttara vimAnamAM utpanna thayA na hoya, to tene paNa anuttara vimAnanA devapaNAnI dravyendriyo hotI nathI ane jo utpanna thayA hoya, to tene pAMca anuttara vimAnanA devapaNAnI dravyendriyo prApta karI hoya che. manuSyonI bhUtakAlIna dravyakiyo - pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa sarva sthAnamAM bhUtakALamAM anaMta janma-maraNa karyA hovAthI anaMta dravyandriyo prApta karI che. jo manuSya bhUtakALamAM cAra anuttara vimAnamAM ekavAra utpanna thayA hoya, to anuttara vimAnanA devapaNe ATha dravyandriyo ane be vAra utpanna thayA hoya, to soLa dravyandriyo prApta karI hoya che. koIpaNa jIva cAra anuttaravimAnamAM be vAra ja utpanna thaI zake che ane sarvArthasiddha vimAnamAM eka ja vAra utpanna thaI zake che. tethI koIpaNa manuSya bhUtakALamAM cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI soLa ane sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI ATha dravyendriyo ja prApta karI hoya che. vaimAnika devanI bhUtakAlIna dravyendriyo :- manuSyanI jema vaimAnika deve paNa pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa sarva sthAnamAM anaMta dravyendriyo prApta karI hoya che. vaimAnika deva bhUtakALamAM cAra anuttara vimAnanA devapaNe eka ja vAra utpanna thayA hoya che. bIjI vAra anuttara vimAnamAM utpanna thayelo jIva manuSya janma pAmIne avazya mokSe jAya che, tethI eka vaimAnika deve bhUtakALamAM anuttara vimAnanA devapaNe ATha ja dravyendriyo prApta karI hoya che. vaimAnika deva bhUtakALamAM sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thayo hoto nathI, kAraNa ke sarvArthasiddha vimAnanA deva manuSya janma pAmIne avazya mokSe jAya che; tethI vaimAnika deve bhUtakALamAM sarvArthasiddha vimAnanA devapaNe dravyendriyo prApta karI hotI nathI. 24 daMDakanA jIvanI baddha-vartamAnakAlIna dravyajiyo - jIva je bhavamAM vartato hoya tene anurUpa tenI baddha dravyandriyo hoya che. nArakI, devatA, tiryaMca paMcendriya ane manuSyone ATha baddha dravyandriyo, ekendriyane eka, beindriyane be, teindriyane cAra, caurendriyane cha baddha dravyendriyo hoya che. 24 daMDakanA jIvanI puraskRta-bhaviSyakAlIna dravyendriyo :- je daMDakanA jIvone je je sthAnamAM Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM pada H indriya H uddezaka-2 AgAmIkAlamAM janma-maraNanI zakyatA hoya, te sthAnamAM te jIvonI bhaviSyakAlIna dravyendriyo thAya che ane je sthAnamAM bhaviSyamAM utpanna thatA nathI te sthAnanI dravyendriyo tene thatI nathI. 295 eka nArakInI puraskRta dravyendriyo--jo te nArakI pharI ekavAra narakamAM utpanna thAya, to nA2kapaNe ATha dravyendriyo, be vAra narakamAM utpanna thAya, to nArakapaNe soLa dravyendriyo, te rIte covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo karaze. nArakIno jIva bhava bhramaNa karatAM bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, bAra devaloka ane nava zaiveyakanA devapaNe bhaviSyamAM eka, be, traNa ke saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMtavAra utpanna thAya, to te pramANe te jIva te te sthAnamAM ATha, soLa, covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo prApta karaze. nArakIno jIva bhavabhramaNa karatAM bhaviSyamAM cAra anuttara vimAnamAM utpanna thAya athavA na paNa thAya, jo utpanna thAya to eka ke be vAra ja utpanna thaI zake che, tethI bhaviSyamAM anuttara vimAnanA devapaNe ATha ke soLa dravyendriyo ja prApta karaze. nArakIno jIva bhavabhramaNa karatAM bhaviSyamAM sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thAya athavA na paNa thAya, jo utpanna thAya to eka ja vAra utpanna thAya che, tethI bhaviSyamAM sarvArthasiddha vimAnanA devapaNe ATha dravyendriyo ja prApta karaze. nArakIno jIva bhavabhramaNa karatAM bhaviSyamAM pAMca sthAvaramAM utpanna thAya athavA na paNa thAya. jo thAya, to jeTalIvAra utpanna thAya te pramANe bhaviSyamAM dravyendriyo karaze. A rIte nArakIno jIva bhaviSyamAM pAMca sthAvarapaNe eka, be, traNa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo karaze. te ja rIte nArakIno jIva bhaviSyamAM beindriyapaNe be, cAra, cha, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo karaze. teindriyapaNe cAra, ATha, bAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo ane caundriyapaNe che, bAra, aDhAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo karaze. nArakIno jIva bhaviSyamAM tiryaMca paMcendriyapaNe ATha, soLa, covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo karaze. nArakIno jIva bhaviSyamAM manuSya janma dhAraNa karIne ja mokSamAM jaI zake che tethI tene bhaviSyamAM avazya manuSyapaNe dravyendriyo thAya che. jo te jIva eka manuSyano bhava prApta karIne mokSe jAya to ATha dravyendriyo karaze. jo te manuSyanA be bhava karIne mokSe jAya to soLa dravyendriyo karaze. te ja rIte te manuSyapaNe 24, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo karaze, A ja rIte nArakInI jema ja bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI, pAMca sthAvara, traNa vikalendriya ane tiryaMca paMcendriyanA pratyeka jIvanI paNa puraskRta dravyendriyo tenA bhavabhramaNa anusAra jANavI. eka manuSyanI puraskRta dravyendriyo H-- jo manuSya tadbhava mokSagAmI hoya, to tene puraskRta dravyendriyo prApta thatI nathI ane jo tenuM bhavabhramaNa bAkI hoya, to te manuSya je je sthAnamAM janma dhAraNa kare te te pramANe tene puraskRta dravyendriyo thAya che. jo manuSya marIne narakamAM eka bhava kare to nArakIpaNe ATha dravyendriyo, narakamAM be bhava kare to nArakIpaNe soLa dravyendriyo, A rIte saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMtavAra narakamAM janma dhAraNa kare to kramazaH Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 296 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyandriyo karaze. A ja rIte eka manuSya, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, bAra devaloka, nava raiveyakanA devapaNe paNa ATha, soLa, covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo karaze. eka manuSya pAMca sthAvarapaNe eka, be, traNa Adi; beindriyapaNe be, cAra, cha Adi; te indriyapaNe cAra, ATha, bAra Adi caurendriyapaNe bAra, aDhAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo karaze. eka manuSya cAra anuttara vimAnanA devapaNe eka ke be vAra utpanna thaI zake che, tethI te anuttara vimAnanA devapaNe ATha ke soLa dravyendriyo karaze. eka manuSya sarvArthasiddha vimAnanA devapaNe eka ja vAra utpanna thaI zake che tethI te sarvArthasiddha vimAnanA devapaNe ATha ja dravyendriyo prApta karaze. vaimAnika devanI puraskata dravyendriyo :- pahelA saudharma devalokathI nava raiveyaka sudhInA koIpaNa deva nArakIpaNe utpanna thAya, to ATha, soLa, covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo prApta karaze. te ja rIte bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, bAra devaloka ane nava raiveyakanA devapaNe utpanna thAya to ATha, soLa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyandriyo prApta karaze. bhaviSyamAM te vaimAnika devamAMthI koI deva cAra anuttara vimAnamAM utpanna thAya che, koI utpanna thatA nathI; jo utpanna thAya to eka ke be vAra ja utpanna thAya che tethI te cAra anuttara vimAnanA devapaNe ATha ke soLa dravyandriyo prApta karaze. te vaimAnika deva sarvArthasiddha vimAnanA devapaNe jo utpanna thAya, to eka ja vAra utpanna thAya che, tethI sarvArthasiddha vimAnanA devapaNe ATha ja dravyendriyo prApta karaze. te vaimAnika deva bhaviSyamAM pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriyamAM jeTalA bhava kare te pramANe dravyendriyo prApta karaze. jo te te bhavamAM utpanna na thAya, to te bhavanI dravyandriyo prApta karaze nahIM. te vaimAnika deva bhaviSyamAM manuSyapaNe avazya utpanna thAya che, tethI manuSyapaNe ATha, soLa, covIsa, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta dravyendriyo prApta karaze. cAra anuttara vimAnanA devanI puraskata dravyendriyo - cAra anuttara vimAnanA deva bhaviSyamAM nAraka, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI deva, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya ketiryaMca paMcendriyapaNe(ra4 daMDakamAM)utpanna thatA nathI. cAra anuttara vimAnanA deva saMkhyAtA(utkRSTa 13) bhavamAM ja mokSa prApta kare che ane mokSa prApta na thAya tyAM sudhI manuSya ane vaimAnika devanA ja bhava kare che. tethI te deva manuSyapaNe ATha, soLa, covIsa ke saMkhyAta dravyandriyo prApta karaze. te cAra anuttara vimAnanA deva bAra devaloka ane nava raiveyakanA devapaNe utpanna thAya che athavA thatA nathI. jo te deva manuSya bhava prApta karIne mokSe jAya to vaimAnika devapaNe dravyendriyo prApta karatA nathI ane jo tenuM bhavabhramaNa bAkI hoya to pahelA devalokathI nava raiveyaka sudhInA devapaNe ATha, soLa, covIsa ke saMkhyAta dravyendriyo prApta karaze. cAra anuttara vimAnanA keTalAka deva bhaviSyamAM cAra anuttara vimAnamAM ke savArthasiddha vimAnamAM Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMdara padaH ikiyaH uddezaka-2 | 297 ] utpanna thAya, keTalAka utpanna thatA nathI. jo utpanna thAya to eka ja vAra utpanna thaI zake che, tethI te devo cAra anuttara vimAna athavA sarvArthasiddhapaNAnI ATha ja dravyandriyo prApta karaze. sarvArthasiddhavimAnanA devanI puraskRta dravyakiyo - sarvArthasiddha vimAnanA devane eka ja bhava zeSa hoya che. te deva manuSyapaNe ja eka vAra utpanna thAya che tethI manuSyapaNe ATha dravyendriyo prApta karaze. anya koI paNa sthAnamAM te utpanna thatA na hovAthI dravyendriyo karaze nahIM. aneka jIvonI ra4 daMDakamAM saikAlika dravyendriyo - 58 raiyANaM bhaMte ! Neraiyatte kevaiyA davvidiyA atItA ? goyamA ! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? goyamA ! asaMkhejjA / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! aNaMtA / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! ghaNA nairayikone nArakIpaNAnI atItamAM dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! anaMta dravyandriyo thaI che. prazna- he bhagavan! ghaNA nArakIone nArakIpaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! asaMkhyAta che. prazna- he bhagavan! ghaNA nArakIone nArakIpaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! anaMta thaze. 59 raiyANaM bhaMte ! asurakumAratte kevaiyA davvidiyA atItA? goyamA ! annNtaa| kevaiyA baddhellagA? goyamA ! Natthi / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! aNaMtA / evaM jaavgevejjgdevtte| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! ghaNA nairayikone asurakumAra devapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! anaMta thaI che. prazna- he bhagavan! ghaNA nArakIone asurakumAra devapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI che? uttara- he gautama! nathI. prazna- he bhagavan! ghaNA nArakIone asurakumAra devapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! anaMta thaze. A ja rIte ghaNA nairayikone nAgakumAra devapaNAnI yAvatu greveyaka devapaNAnI atIta, baddha ane puraskRtidravyendriyonI vakatavyatA jANavI joIe. 60 NeraiyANaM bhaMte ! vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyadevatte kevaiyA davvidiyA atItA? boyanAM !patyiA jevaDyA vaI ? goyanA !tyiA jevA puDA ? govA asaMkhejjA / evaM savvaTThasiddhagadevatte vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ghaNA nairayikone vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! thaI nathI. prazna- he bhagavan! ghaNA nArakIone vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devapaNAnI baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! nathI. prazna- he bhagavan! ghaNA nArakIone vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! asaMkhyAta thaze. te ja rIte nairayikone sarvArthasiddha devapaNAnI atItabaddha ane puraskRta dravyendriyonI vaktavyatA jANavI joIe. 61 evaM jAva paMcediyatirikkhajoNiyANaM savvaTThasiddhagadevatte bhANiyavvaM / NavaraM Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 298] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 vaNassaikAiyANaM vijaya vejayaMta jayaMta aparAjiyadevatte savvaTThasiddhadevatte ya purekkhaDA aNaMtA / [savvesiM maNUsa savvaTThasiddhagavajjANaM saTThANe baddhellagA asaMkhejjA, paraTThANe baddhellagA Natthi / vaNassaikAiyANaM saTThANe baddhellagA aNaMtA / ] bhAvArtha-A ja rIte (ghaNA nairayikonI jema)ghaNA asurakumAro yAvatughaNA paMcendriya tiryaMcayonikonI narayikapaNe yAvatu sarvArthasiddha devapaNe atItAdi dravyandriyonI prarUpaNA jANavI joIe. vizeSatA e che ke vanaspatikAyikonI vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devapaNAnI tathA sarvArthasiddha devapaNAnI puraskata-bhaviSyakAlIna dravyendriyo anaMta thaze. (arthAtu ghaNA nairayikonI jema ghaNA bhavanapati, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya ane tiryaMca paMcendriya jIvone nairayikathI nava raiveyakapaNe bhUtakAlIna drandriyo anaMta thaI che; vartamAnamAM baddha dravyendriyo svasthAnamAM asaMkhya che ane parasthAnamAM nathI tathA puraskRta dravyandriyo anaMta thaze. A sarva jIvone pAMca anuttara vimAnapaNe bhUtakAlIna dravyendriyo nathI, vartamAna baddha dravyendriyo nathI ane bhaviSyakAlIna dravyandriyo nArakInI jema asaMkhya thaze, paraMtu ghaNA vanaspati jIvone pAMca anuttaravimAnapaNe anaMta dravyendriyo thaze.)[manuSyo ane sarvArthasiddha vimAnonA ghaNA devone choDIne badhAnI svasthAnamAM baddha dravyandriyo asaMkhyAta che, parasthAnamAM baddha dravyandriyo nathI. vanaspatikAyikonI svasthAnamAM baddha dravyandriyo anaMta che.] ahIM iTAlI TAIpavALo A pATha aprAsaMgika jaNAya che. kAraNa ke A sUtra pAThamAM bhavanapati, ekendriya, vikalendriya ane tiryaMca paMcendriya sudhInA jIvonuM varNana che; manuSyanuM varNana AgaLanA sUtradarathI zarU thAya che. ra thI 68 sudhInA te sUtromAM manuSyo ane anuttara vimAnanA devonI baddha dravyendriyonuM paNa spaSTa kathana che ane sUtra 8 parvata anuttara vimAna sudhInA devonuM svataMtra kathana che. mATe ahIM iTAlI TAIpavALA pAThamAM AveluM manuSyonuM ane sarvArthasiddha vimAnanA devonuM svasthAna saMbaMdhI kathana prAsaMgika nathI tathA prastuta ITAlI pAThagata vanaspatikAyika mATebaddhadravyendriyonI anaMtatAnuM kathana paNa, A padanA sUtra 33 ane 06nA bhAvothI viparIta thAya che. tema chatAM prAyaH pratomAM A carcita pATha upalabdha hovAthI ahIM te pATha ane bhAvArthane iTAlI TAIpamAM rAkhyo che. 62 maNussANaM Neraiyatte atItA aNaMtA, baddhellagA Natthi, purekkhaDA aNaMtA / evaM jAvagevejjagadevatte / NavaraM saTThANe atItA aNaMtA, baddhellagA siya saMkhejjA siya asaMkhejjA, purekkhaDA aNaMtA / bhAvArtha - manuSyone nairayikapaNAnI atIta dravyendriyo anaMta che, baddha dravyandriyo nathI ane puraskRta dravyandriyo anaMta che. manuSyone asurakumAra yAvatuM caiveyakadevapaNAnI atIta, baddha ane puraskRta dravyendriyonI prarUpaNA pUrvavatu jANavI joIe vizeSatA e che ke manuSyone svasthAnamAM atIta dravyandriyo anaMta che, baddhadravyendriyo kadAcit saMkhyAta, kadAcit asaMkhyAta che ane puraskRta dravyendriyo anaMta che. 63 maNasANaM bhaMte / vijaya-vejayaMtajayaMtaaparAjiyadevatte kevaiyA davvidiyA atItA? goyamA ! saMkhejjA / kevaiyA baddhellagA? goyamA !Natthi / kevaiyA purekkhaDA? siya Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramuM pada H indriya H uddezaka-2 saMkhejjA siya asaMkhejjA / evaM savvaTTasiddhagadevatte vi / vANamaMtara-joisiyANaM jahA NeraiyANaM / 299 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! manuSyone vijaya,vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita vimAnanA devapaNAnI atIta dravyendriyo keTalI thaI che ? uttara- he gautama ! saMkhyAta dravyendriyo thaI che. prazna- he bhagavan ! - manuSyone cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI badgha dravyendriyo keTalI che ? uttara- he gautama ! nathI. prazna- he bhagavan ! manuSyone cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama ! kadAcit saMkhyAta ane kadAcit asaMkhyAta thaze. A ja rIte sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI atItAdi dravyendriyonI vaktavyatA jANavI joIe. ghaNA vANavyaMtara ane jayotiSThadevonI atItAdi dravyendriyonI vaktavyatA nairayikonI samAna jANavI joIe. I | 64 sohammagadevANaM evaM ceva / NavaraM vijaya- vejayaMta jayaMta- aparAjiyadevatte atItA asaMkhejjA, baddhellagA Natthi, purekkhaDA asaMkhejjA / savvaTThasiddhagadevatte atItA Natthi, baddhellagA Natthi, purekkhaDA asaMkhejjA / evaM jAva gevejjagadevANaM / bhAvArtha:- saudharma devalokanA devonI atItAdi dravyendriyonI vaktavyatA pUrvavat jANavI. vizeSatA e che ke vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita vimAnanA devapaNAnI atIta dravyendriyo asaMkhyAta che, baddha dravyendriyo nathI ane puraskRta dravyendriyo asaMkhyAta che. sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI atIta dravyendriyo nathI, badgha dravyendriyo paNa nathI ane puraskRta dravyendriyo asaMkhyAta che. A ja rIte ghaNA IzAnadevothI laIne yAvat ghaNA traiveyakadevonI atItAdi dravyendriyonI vaktavyatA paNa jANavI joIe. 65 vijaya-vejayaMta-jayaMta- aparAjiyadevANaM bhaMte ! Neraiyatte kevaiyA davviMdiyA atItA? goyamA ! maLatA / jevavA bahena ? moyamA!tyiA jevaDyA purelA ?oyamA !khasthiA evaM jAva joisiyatte / NavaraM eesi maNusatte atItA aNaMtA; baddhellagA Natthi; purekkhaDA asaMkhejjA / evaM jAva gevejjagadevatte / saTTAne atItA asaMveggA / jevathA vandellA ? goyamA ! asaMveggA / jevavA purevADA ? zothamA ! asaMllekhkhA | savvaTThasiddhagadevatte atItA Natthi, baddhellagA Natthi, purekkhaDA asaMkhejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita vimAnanA devone nArakIpaNAnI atItakAlamAM keTalI dravyaMdriyo thaI che ? uttara- he gautama ! atItakAlamAM anaMta dravyaMdriyo thaI che. prazna- he bhagavan ! vijayAdi vimAnanA devane nArakIpaNAnI keTalI badgha dravyendriyo che? utta2- he gautama ! nathI. prazna- he bhagavan ! vijayAdi vimAnanA devane nArakIpaNAnI keTalI puraskRta dravyendriyo thaze ? uttara- he gautama ! thaze nahIM. A ja rIte yAvat jyotiSI devapaNAnI atIta, baddha ane puraskRta dravyendriyo sudhInuM kathana karavuM joIe. temAM vizeSatA e che ke- Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 cAra anuttara vimAnanA devone manuSyapaNAnI atIta dravyandriyo anaMta thaI che. baddha dravyandriyo nathI ane te devone manuSyapaNe puraskRta dravyendriyo asaMkhyAta thaze. A ja rIte(manuSyapaNA pramANe) cAra anuttara vimAnanA ghaNA devone saudharma devapaNAnI yAvata raiveyaka devapaNAnI atIta, baddha ane puraskRta dravyandriyo jANavI. te cAra anuttara vimAnanA devone svasthAnamAM atIta dravyendriyo asaMkhyAta thaI che. prazna- he bhagavan! tene baddha dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! asaMkhyAta che. prazna- he bhagavan! teone puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! asaMkhyAta thaze. A ja rIte cAra anuttara vimAnanA ghaNA devone sarvArthasiddha devapaNAnI atIta dravyandriyo thaI nathI, baddha dravyendriyo nathI paraMtu puraskRta dravyendriyo asaMkhyAta thaze. 66 savvaTThasiddhagadevANaM bhaMte ! Neraiyatte kevaiyA davbidiyA atItA ? goyamA ! annNtaa| kevaiyA baddhellagA? goyamA ! Natthi / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! Natthi / evaM maNUsavajjaM jAvagevejjagadevatte / maNUsatte atItA aNaMtA, baddhellagA Natthi, purekkhaDA sNkhejjaa| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! ghaNA sarvArthasiddha devone nairayikapaNAnI atIta dravyendriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! anaMta thaI che. prazna- he bhagavan! ghaNA sarvArthasiddha devone nairayikapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI che? uttara- he gautama! nathI. prazna- he bhagavana! ghaNA sarvArthasiddha devone nairayikapaNAnI puraskRta indriyo keTalI thaze? uttara- he gautama! ekapaNa thaze nahIM. A rIte sarvArthasiddha devanI, manuSyane choDIne yAvata raiveyaka devapaNAnI atItAdi dravyendriyonI vaktavyatA kahevI joIe. sarvArthasiddha devane manuSyapaNAnI atIta drandriyo anaMta che, baddha dravyandriya nathI, puraskRta dravyandriyo saMkhyAta che. 67 vijayavejayajayaMtAparAjiyadevatte kevaiyA dabiMdiyA atItA? goyamA !sNkhejjaa| kevaiyA baddhellagA? goyamA ! Natthi / kevaiyA purekkhaDA? goyamA ! Natthi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha devone vijaya,vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devapaNAnI atIta dravyendriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! saMkhyAta thaI che. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha devane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI baddha dravyandriyo keTalI che? uttarahe gautama! nathI. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha devane cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI puraskRta dravyendriyo keTalI thaze? uttarahe gautama! thaze nahIM. 68 savvaTusiddhagadevANaM bhaMte !savvaTusiddhagadevatte kevaiyA davvidiyA atItA? goyamA! Natthi / kevaiyA baddhellagA? goyamA !saMkhejjA / kevaiyA purekkhaDA? goyamA! NatthiA bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! sarvArthasiddhadevone sarvArthasiddha devapaNAnI atIta dravyandriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! nathI. prazna- he bhagavanuM ! sarvArthasiddha devone sarvArthasiddha devapaNAnI baddha Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM padaH IndriyaH uddezaka-2 [ 301] dravyendriyo keTalI che? uttara- he gautama! saMkhyAta che. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddhadevone sarvArthasiddha devapaNAnI puraskRta dravyandriyo keTalI thaze? uttara- he gautama ! thaze nahi. vivecanaH prastuta sUtromAM ra4 daMDakanA jIvone 24 daMDakanA jIvapaNe thatI saikAlika dravyendriyonuM nirUpaNa che. 24 daMDakanA aneka jIvonI bhUtakAlIna dravyendriyo - pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa sarva sthAnamAM pratyeka daMDakanA jIvoe bhUtakALamAM anaMta janma-maraNa karyA che, tethI pratyeka daMDakanA jIvoe pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa sarva sthAnamAM bhUtakALamAM anaMta dravyendriyo karI che. nArakI, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya ane tiryaMca paMcendriyanA jIvo bhUtakALamAM kyAre ya anuttara vimAnamAM utpanna thayA nathI, tethI te jIvoe pAMca anuttara vimAnanA devapaNAnI dravyendriyo karI nathI. saMjJI manuSya bhUtakALamAM cAra anuttara vimAnamAM eka ke be vAra ane sarvArthasiddha vimAnamAM eka ja vAra utpanna thayA hoya che. saMjJI manuSyo saMkhyAtA ja che ane pAMca anuttara vimAnamAM paNa eka ke be vAra ja utpanna thayA hovAthI bhUtakALamAM saMkhyAta dravyandriyo ja karI hoya che. pahelA saudharmadevalokathI cAra anuttara vimAnanA vaimAnikadevo bhUtakALamAM cAra anuttaravimAnamAM eka ja vAra utpanna thayA hoya che, paraMtu vaimAnika devo asaMkhyAtA hovAthI te devoe cAra anuttara vimAnanA devapaNAnI asaMkhyAta dravyandriyo karI hoya che. sarvArthasiddha vimAnanA devomAM manuSya sivAyanA koIpaNa jIvo bhUtakALamAM utpanna thayelA nathI, tethI vaimAnika devoe bhUtakALamAM sarvArthasiddha vimAnanA devapaNAnI dravyendriyo karI nathI. sarvArthasiddha vimAnanA devo bhUtakALamAM cAra anuttara vimAnamAM eka ja vAra utpanna thayA hoya che. sarvArthasiddhavimAnanA devo saMkhyAtA hovAthI te devone cAra anuttaravimAnanA devapaNAnI saMkhyAta dravyendriyo thaI hoya che. sarvArthasiddha vimAnanA deva sarvArthasiddha devapaNe atItakAlamAM utpanna thayA nathI ane bhaviSyamAM paNa utpanna thaze nahIM, tethI tenI atIta tathA puraskRta indriyo nathI, vartamAnamAM saMkhyAta che. 24 daMDakanA aneka jIvonI vartamAnakAlIna-baddhadravyakiyo - pratyekadaMDakanA jIvonI saMkhyA anusAra tenI baddha dravyendriyo hoya che.. nArakI, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, pahelA devalokathI cAra anuttara vimAnanA vaimAnika devo, pAMca sthAvara jIvo, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriyane asaMkhyAta baddha(vartamAnakAlIna)dravyandriyo hoya che. maNUlI vahelA siyaNijJAsiya atijJA -manuSyonI baddha dravyendriyo kadAcit saMkhyAta ane kadAcit asaMkhyAta hoya che. manuSyomAM garbhaja manuSyo saMkhyAta hoya che ane saMmUrchAima manuSyono virahakAla hoya, tyAre garbhaja manuSyo ja hovAthI baddha dravyendriyo saMkhyAta hoya che ane samRdghima manuSyo hoya tyAre baddha dravyendriyo asaMkhyAta hoya che. | sarvArthasiddha vimAnanA devo saMkhyAtA hovAthI tenI baddha dravyendriyo saMkhyAta ja hoya che. pratyeka jIvone svasthAnamAM pote je bhavamAM hoya tenI apekSAe baddha dravyandriyo hoya che. parasthAnanI apekSAe baddha dravyendriyo hotI nathI. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 302 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 jIva 24 daMDakanA aneka jIvonI puraskRta dravyakiyo - pAMca anuttara vimAnanA devone choDIne zeSa sarva sthAnanA jIvo sarva daMDakamAM bhaviSyamAM anaMta dravyandriyo prApta karaze. vanaspatikAyika jIvo anaMta hovAthI te jIvo pAMca anuttara vimAnanA devapaNe bhaviSyamAM anaMta dravyandriyo prApta karaze. zeSa sarva daMDakanA jIvo asaMkhyAtA hovAthI anuttara vimAnanA devapaNe asaMkhyAta dravyendriyo prApta karaze. garbhaja manuSyo saMkhyAtA ja hovAthI te jIvo pAMca anuttara vimAnamAM devapaNe saMkhyAta dravyendriyo ane saMmUrchAima manuSyonI apekSAe asaMkhyAta dravyandriyo prApta karaze. cAra anuttara vimAnanA devo bhaviSyamAM manuSya ane vaimAnika devapaNe janma dhAraNa karatA hovAthI te devo zeSa bAvIsa daMDakamAM dravyendriyo prApta karaze nahIM ane manuSya tathA vaimAnika devapaNe asaMkhyAta dravyendriyo karaze. sarvArtha siddha vimAnanA devo bhaviSyamAM manuSya janma ja dhAraNa kare che tethI te devo saMkhyAtA hovAthI manuSyapaNe saMkhyAta dravyendriyo karaze. te devo anyatra janma dhAraNa karatA na hovAthI anya daMDakamAM dravyendriyo karatA nathI. ra4 daMDakanA eka ane aneka jIvonI ra4 daMDakamAM bhUtakAlIna dravyandriyo - daMDakanA jIvomAM | eka jIvanI aneka jIvonI dravyendriyo | dravyediyo 1 | 24 daMDakanA jIva 23 daMDakamAM (vaimAnika choDIne). - anaMta anaMta 2 | 24 daMDakanA jIva vaimAnikamAM (nava raiveyaka sudhI) | anaMta | anaMta 3rara daMDakanA jIva(manuSya ane vaimAnikane choDIne) |4 anuttara vimAnamAM karI nathI | X 4] manuSya 4 anuttara vimAnamAM x |8| 16 | saMkhyAta 5] manuSya sarvArthasiddha vimAnamAM x/8 saMkhyAta 6 | prathama devalokathI cAra anuttara vimAnanA devo |4 anuttara vimAnamAM x/8 | asaMkhyAta 7) prathama devalokathI cAra anuttara vimAnanA devo |sarvArthasiddha vimAnamAM |8| sarvArthasiddha vimAnanA deva cAra anuttara vimAnamAM x|8 | saMkhyAta 9| sarvArthasiddha vimAnanA deva | sarvArtha siddha vimAnamAM | X | X 24 daMDakamAM eka-aneka jIvonI ra4 daMDakamAM baddha (vartamAnakAlIna) dravyendriya :jIva eka jIvanI aneka jIvonI svasthAnamAM | parasthAnamAM | svasthAnamAM | parasthAnamAM ekendriya asaMkhya beindriya asaMkhya teindriya asaMkhya caurendriya | 6 | * | asaMkhya | | X | | X | X | x X | X Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMdarama padaH ijiya: uddezaka-2 303. jIva | X | X | eka jIvanI aneka jIvonI svasthAnamAM | parasthAnamAM | svasthAnamAM | parasthAnamAM asaMkhya saMkhyAta ke asaMkhyAta saMkhyAta asaMkhya x paMcendriya cAre ya gati manuSya sarvArthasiddha deva vanaspati X | x x x | x | - devane T 1 | | X | X | X | X | X | X | X | X |x | X | X | 24 daMDakanA pratyeka jIvanI 24 daMDakamAM bhaviSyakAlIna dravyendriyo:jIva nArakI ane devatA cAra anuttara | sarvArtha siddha | manuSyane tiryaMcane (nava veyaka sudhI) devane ekendriyapaNe | x / 1, 2 Adi x/1, 2 Adi beindriyapaNe | X | 2, 4 Adi x | 2, 4 Adi te indriyapaNe x/4, 8 Adi x/4, 8 Adi caurendriyapaNe X | 6, 12 Adi x / 6, 12 Adi nArakIpaNe x | 8, 16 Adi x |8, 16 Adi nava raiveyaka sudhI | X |8, 16 Adi | X | 8, 16, saMkhyAta | X x |8, 16 Adi cAra anuttara devapaNe x | 8 ke 16. | x /8 x |8, 16 sarvArthasiddha devapaNe | * |8, vadhu nathI | X |8 | X | 8 [tiryaMca paMcendriyapaNe | X |8, 16 Adi | X X | 8, 16 Adi manuSyapaNe | 8, 16 Adi | 8, 16, saMkhyAta X | 8, 16 Adi 24 daMDakanA aneka jIvonI 24 daMDakamAM bhaviSyakAlIna dravyendriyoHkrama aneka jIvo jIvomAM dravyandriyo | 1 | 23 daMDakanA jIvo 23 daMDakapaNe anaMta 2 | nava raiveyaka sudhInA devo 23 daMDakapaNe anaMta 3, 4 anuttara vimAnanA devo rara daMDakapaNe 4 | 4 anuttara vimAnanA devo manuSyapaNe asaMkhyAta 5, 4 anuttara vimAnanA devo nava raiveyaka sudhInA devapaNe asaMkhyAta 6] 4 anuttara vimAnanA devo 4 anuttara vimAnanA devapaNe asaMkhyAta 7] 4 anuttara vimAnanA devo sarvArthasiddhanA devapaNe saMkhyAta 8] sarvArthasiddhanA devo rara daMDakapaNe 9 | sarvArthasiddhanA devo manuSyapaNe saMkhyAta 10| sarvArthasiddhanA devo 5 anuttara vimAnanA devapaNe | Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 304 / zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 (12) mAvendriya dvAra:69 kaiNaM bhaMte ! bhAvidiyA paNNattA ? goyamA !paMca bhAvidiyA paNNattA, taM jahAsoiMdie jAva phaasiNdie| bhAvArtha:-prazna- bhagavana! bhAvandriyo bIcha? 612-gautama! mAvendriyo pAyache,temA pramANe cha- zrotandriya, yakSurindriya, prAyondriya, hindriya, sparzandriya. 70 NeraiyANaM bhaMte ! kai bhAvidiyA paNNattA ? goyamA !paMca bhAvidiyA paNNattA, taM jahA- soiMdie jAva phAseM die / evaM jassa jai iMdiyA tassa tattiyA bhANiyavvA jAva vemaanniyaannN| bhAvArtha:- -- bhagavan ! naiyiAne 2ii mAvendriyo DI cha ? 6ttara- gautama ! pAMya bhAvendriyo hoya che, te A pramANe che- zrotendriya thAvat sparzendriya. A rIte vaimAnika sudhInA jIvomAM jene jeTalI indriyo che, teTalI bhAvendriyo kahevI joIe. 24 daMDakanA pratyeka jIvanI saikAlika bhAvendriyo - 71 egamegassa NaM bhaMte ! Neraiyassa kevaiyA bhAviMdiyA atItA? goyamA ! aNaMtA ! kevaiyA baddhellagA? paMca / kevaiyA purekkhaDA? paMca vA dasa vA ekkArasa vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / bhAvArtha:-prazna- bhagavan! prtye| naiyine dI atIta mAvendriyo thacha? uttara- gautama anaMta cha. prazna-bhagavana! pratye naiyine bhAvandriyo 2ii cha?ttara-he gautama! pAya che. prazna- bhagavana! pratye nairayi ne puraskRta bhAvandriyo dI thaze? 612-gautama! pAMya, daza, agiyAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta puraskRta bhAvendriyo thaze. 72 asurakumArassa vi evaM ceva, NavaraM purekkhaDA paMca vA cha vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNatA vA / evaM jAva thnniykumaarss| puDhavikAiya-AukAiyavaNassaikAiyassa vi evaM ceva NavaraM baddhalagA ekkaM / purekkhaDA taM ceva / teukkAiyavAukkAiyassa vi evaM ceva, NavaraM purekkhaDA cha vA satta vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / / beiMdikteiMdiyacauridiyassa vievaM ceva, NavaraM baddhalagassa imaMNANattaM-beiMdiyassa doNNi, teiMdiyassa tiNNi, cariMdiyassa cttaari| sesaM taM ceva / bhAvArtha :- A rIte asurakumAronI bhAvendriyonA viSayamAM kahevuM joIe vizeSatA e che ke tenI puraskRta bhAvedriyo pAMca, cha, saMkhyAta, asaMkhyAta athavA anaMta che. A ja rIte svanitakumAra sudhInA devonI bhAvendriyonA viSayamAM jANavuM joIe. pratyeka pRthvIkAya, aplAya ane vanaspatikAyanI atItAdi bhAvendriyonA viSayamAM asurakumAranI Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMdara pada: indriya uddezaka-2 | 305 samAna jANavuM paraMtu baddha bhAvendriya eka-eka che. puraskRta bhAvendriya asurakumAranI samAna pAMca, cha Adi che. teukAya-vAyukAyanuM kathana pRthvIkAyanI samAna che, paraMtu puraskRta bhAvendriyo che, sAta, saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta Adi che. beidriya. teindriya ane caurendriyanI bhAvendriyo teukAyanI samAna che paraMtu baddha bhAvendriyo kramazaH beindriyanI be, te indriyanI traNa ane caurendriyanI cAra che. zeSa sarva kathana teukAyanI samAna che arthAt puraskRta bhAvendriyo, teukAyanI samAna che, sAta, Adi che. |73 paMcediyatirikkhajoNiyassa jAvaIsANassa jahA asurakumArassa NavaraM-maNUsassa purekkhaDA kassai atthi kassai Natthi tti bhANiyavvaM / bhAvArtha - paMcaMdriya tiryaMca yonikathI laIne vAvatu IzAnadevonI atItAdi bhAvendriyonuM kathana asurakumAronI samAna kahevuM joIe. vizeSatA e che ke manuSyane puraskRta bhAvendriya koIne hoya che ane koIne hotI nathI, te pramANe kahevuM joIe. 74 saNaMkumAra jAvagevejjagassa jahA Neraiyassa / bhAvArtha-sanaskumAra devalokathI laIcaiveyaka sudhInA devonI atItAdi bhAvendriyonuM kathana, nairayikonI samAna kahevuM joIe. 75 vijayavejayaMtajayaMta-aparAjiyadevassa atItA aNaMtA, baddhellagA paMca, purekkhaDA paMca vA dasa vA paNNarasa vA saMkhejjA vA / savvaTThasiddhagadevassa atItA aNaMtA, baddhellagA paMca / purekkhaDA paMca / bhAvArtha - vijaya, vaijayanta, jayaMta ane aparAjita devanI atIta bhAvedriyo anaMta che, baddha bhAvendriyo pAMca che ane puraskRta bhAvendriyo pAMca, daza, paMdara ke saMkhyAta che. sarvArthasiddhadevanI atIta bhAvendriyo anaMta che, baddha pAMca che ane puraskRta bhAvendriyo pAMca che. vivecana - prastuta sUtromAM 24 daMDakanA pratyeka jIvanI saikAlika bhAvendriyonuM nirUpaNa che. bhAvendriyo pAMca che- zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, jihendriya ane sparzendriya arthAtu jIvane jeTalI indriyo che teTalI ja bhAvendriyo che. bhAvendriyanuM saMpUrNa kathana dravyendriya pramANe ja che, paraMtu jaghanya saMkhyAmAM taphAvata thAya che. dravyendriyo ATha hoya tyAM bhAvendriyo pAMca hoya che. A rIte dareka sthAne jANavuM. 24 daMDakanA pratyeka jIvanI bhUtakAlIna dravyajiyo - 24 daMDakanA pratyeka jIve bhUtakALamAM anaMta janma-maraNa karyA hovAthI tene anaMta bhAvendriyo thaI che. 24 daMDakanA pratyeka jIvanI vartamAnakAlIna bhAvedriyo - jIvanA bhava anusAra tene baddha bhAvendriyo hoya che. nArakI, devatA, tiryaMca paMcendriya ane manuSyone pAMca; pRthvI Adi ekendriya jIvone eka, beindriyane be, teindriyane traNa ane caurendriyane cAra bhAvendriyo hoya che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 306] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 jIva 24 daMDakanA jIvonI drajiyo-bhAvejiyo - dravyekiyo-8 bhAvekiyo-5 | nArakI, devatA tiryaMca paMcendriya |8-be kAna, be AMkha, be nAka, jIhA ane | pa-zrotendriya, cakSurindriya, ghrANendriya ane manuSya sparzendriya jihendriya, sparzendriya pAMca sthAvara 1-sparzendriya 1-sparzendriya. beindriya 2-sparzendriya, jihendriya 2-sparzendriya,jihendriya. teindriya 4-sparzendriya, jihendriya, be nAka. |3-sparzendriya, jihendriya, ghrANendriya. caurendriya i-sparzendriya, jihendriya, be nAka, be AMkha|4-sparzendriya, jihendriya, ghrANendriya ane cakSurindriya 24 daMDakanA pratyeka jIvanI puraskRta bhAvendriyo:-je jIvone bhaviSyamAM jeTalA janmamaraNanI saMbhAvanA hoya te pramANe bhAvendriyo thAya che. eka nArakI bhaviSyamAM pAMca, daza, agiyAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhAvendriyo prApta karaze. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, pahelA, bIjA devalokanA devo bhaviSyamAM pAMca, cha, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhAvendriyo karaze; trIjA devalokathI navaraiveyaka sudhInA devo pAMca, daza, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhAvendriyo karaze; cAra anuttara vimAnanA devo pAMca, daza ke asaMkhyAta bhAvendriyo karaze; sarvArthasiddha vimAnanA devo bhaviSyamAM pAMca ja bhAvendriyo prApta karaze. pRthvIkAya, aplAya, vanaspatikAyanA jIvo, pAMca, cha, sAta, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhAvendriyo karaze; teukAya, vAyukAya, traNa vikasendriya jIvo cha, sAta, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhAvendriyo karaze; tiryaMca paMcendriyo pAMca, cha, sAta, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhAvendriyo karaze; manuSyomAM keTalAka manuSyo te ja bhavamAM siddha thAya to te bhaviSyamAM bhAvendriyo karaze nahIM ane je bhavabhramaNa karavAnA che te manuSyo pAMca, cha, sAta, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhAvendriyo karaze. 24 daMDakanA pratyeka jIvonI vaikAlika bhAvediyoH jIva prakAra | bhUtakAlIna vartamAnakAlIna| bhaviSyakAlIna 1-4 narakanA nArakI | anaMta | 5 5, 10, 15, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta pa-7 narakanA nArakI anaMta | |10,15, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI anaMta | |5, 6, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta 1, 2 devalokanA deva trIjA devalokathI nava raiveyakanA deva anaMta 5, 10, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta cAra anuttara vimAnanA deva anaMta | 5 5, 10, saMkhyAta | sarvArthasiddha vimAnanA deva | anaMta | 5 | | | | | | | Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | paMdaramuM pada : IndriyaH uddezaka-2, 307 jIva prakAra pRthvI, pANI, vanaspati teukAya, vAyukAya traNa vikasendriya tiryaMca paMcendriya manuSya bhUtakAlIna | vartamAnakAlIna bhaviSyakAlIna anaMta | 1 |pa.67, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta anaMta 1 |6, 7, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta anaMta |67, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta anaMta | |5,6,7, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta anaMta | 5 |x | 5,6,7, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta l mn` 24 daMDakanA aneka jIvonI saikAlika bhAvedriya: 76 raiyANaM bhaMte ! kevaiyA bhAvidiyA atItA ? goyamA ! aNaMtA / kevaiyA baddhellagA? asaMkhejjA / kevaiyA purekkhaDA? aNaMtA / evaM jahA davvidiesu pohatteNaMdaMDao bhaNio tahA bhAvidiesu vipohatteNaMdaMDao bhANiyavvo, NavaraM- vaNassaikAiyANaM baddhellagA vi aNaMtA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ghaNA nairayikone atIta bhAvendriyo keTalI thaI che? uttara- he gautama! anaMta thaI che. prazna- he bhagavan! ghaNA nairayikone baddha bhAvendriyo keTalI che? uttara- te asaMkhyAta che. prazna- he bhagavan! ghaNA nairayikone puraskRta bhAvendriyo keTalI che? uttara- he gautama! anaMta che. jema dravyandriyomAM bahuvacanano AlApaka kahyo che, temaja bhAvedriyomAM paNa bahuvacanano AlApaka kahevo joIe. vizeSatA e che ke vanaspatikAyikone baddha bhAvendriyo paNa anaMta che. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA aneka jIvonI saikAlika bhAvendriyonuM kathana che. 24 daMDakanA aneka jIvoe pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa sarvasthAnamAM anaMta janma-maraNa karyA che, tethI pAMca anuttara vimAnane choDI zeSa sarvasthAnamAM anaMta bhAvendriyo thaI che. 24 daMDakanA aneka jIvonI vartamAnakAlIna bhAvendriyo te te daMDakanA jIvonI saMkhyA anusAra thAya che. yathA- nArakI, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, prathama devalokathI anuttara vimAnanA devo, pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya ane saMmUrchAima manuSyomAM asaMkhyAta bhAvedriyo hoya che, vanaspatikAyamAM anaMta jIvo hovAthI anaMta bhAvendriyo hoya che. saMjJI manuSyo ane sarvArthasiddha vimAnA devo saMkhyAtA hovAthI temane saMkhyAta bhAvendriyo hoya che. 24 daMDakanA aneka jIvonI bhaviSyakAlIna bhAvendriyo pAMca anuttara vimAnane choDIne zeSa jIvone anaMta thaze. cAra anuttaravimAnanA devonuM bhavabhramaNa saMkhyAtakAlanuM ja hoya che paraMtu te devonI saMkhyA asaMkhyAta hovAthI te devone bhaviSyakAlIna bhAvendriyo asaMkhyAta thaze. | sarvArthasiddha vimAnanA devo eka manuSyano bhava prApta karIne siddha thavAnA che. te devo saMkhyAtA hovAthI tene saMkhyAtA bhAvendriyo prApta thaze. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 308 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 vAsa vaphA vahetA gaNatA:-vanaspatikAyika jIvo anaMta hovAthI baddha bhAvendriya anaMta che. bhAvendriya jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama bhAva rUpa hoya che, tethI pratyeka jIvanI bhAvendriya pRthak pRthapha hoya che. 24 daMDakanA aneka jIvonI saikAlika bhAveniyaHjIva prakAra bhUtakAlIna | vartamAnakAlIna bhaviSyakAlIna nArakI, bhavanapatithI nava raiveyakanA devo anaMta | asaMkhyAta | anaMta cAra anuttara vimAnanA devo anaMta | asaMkhyAta asaMkhyAta sarvArthasiddha vimAnanA devo anaMta | saMkhyAta saMkhyAta pRthvI, pANI, agni, vAyu, traNa vikasendriya, tiryaMca, paMce| anaMta asaMkhyAta | anaMta vanaspati anaMta anaMta anaMta manuSyo anaMta saMkhyAta ke anaMta asaMkhyAta eka-aneka jIvanI ra4 daMDakamAM prApta thatI saikAlika indriyo:77 egamegassa NaM bhaMte ! Neraiyassa Neraiyatte kevaiyA bhAvidiyA atItA? goyamA ! aNaMtA, baddhellagA paMca, purekkhaDA kassai asthi kassai Natthi, jassa atthi- paMca vA dasa vA paNNarasa vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / evaM asurakumArate jAva thaNiyakumArate, NavaraM baddhellagA Natthi / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! pratyeka nairayikanI nairayikapaNe keTalI atIta bhAvendriyo che? uttarahe gautama! te anaMta che. baddha bhAvendriyo pAMca che ane puraskRta bhAvendriyo keTalAka nArakIne hoya che, keTalAkane hotI nathI. jene hoya tene pAMca, daza, paMdara, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta hoya che. A ja rIte pratyekanairayikane asurakumArapaNAnI yAvatustanitakumArapaNAnI atIta bhAvendriyonuM kathana karavuM joIe, vizeSatA e che ke teone baddha bhAvendriya hotI nathI. 78 puDhavikkAiyatte jAva.idiyatte jahA davvidiyA / bhAvArtha-pratyekanairayikane pRthvIkAya vAvabeIndriyapaNAnI atItAdi bhAvendriyonuM kathanadravyendriyonI jema karavuM joIe. 79 teiMdiyattetaheva, NavaraM-purekkhaDA tiNNi vA cha vA Nava vA saMjjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / evaM cariMdiyatte vi NavaraM- purekkhaDA catAri vA aTTha vA bArasa vA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMdara padaH ikiyaH uddezaka-2 [ 309 ] bhAvArtha :- indriyapaNe thatI bhAvendriyonuM kathana paNa pUrvavatu jANavuM, temAM vizeSatA e che ke tenI puraskRta bhAvendriyo traNa, cha, nava, saMkhyAta,asaMkhyAta athavA anaMta hoya che. - te ja rIte pratyeka nairayikanI caurendriyapaNe thatI bhAvedriyanuM kathana paNa jANavuM, temAM vizeSatA e che ke tenI puraskRta bhAvendriyo cAra, ATha, bAra, saMkhyAta, asaMkhyAta athavA anaMta hoya che. 80 evaM ee ceva cattArigamA NeyavvA je ceva davidiesu / NavaraM- taiyagame jANiyavvA jassa jai iMdiyA te purekkhaDesu muNeyavvA / cautthagame jaheva davveMdiyA jAva savvaTThasiddhagadevANaM savvaTThasiddhagadevatte kevaiyA bhAvidiyA atItA? Natthi, baddhellagA saMkhejjA, purekkhaDA nntthi| bhAvArtha :- A rIte dravyendriyonI samAna bhAvendriyomAM paNa vaikAlika cAra AlApaka ahIM jANavA joIe. vizeSatA e che ke tRtIya AlApakamAM jene jeTalI bhAvendriyo hoya, tene teTalI puraskRta bhAvendriyonI gaNanA karavI joIe. caturtha AlApakamAM dravyandriyanI samAna ja sarva kathana karavuM joIe yAvat praznasarvArthasiddha vimAnanA devonI sarvArthasiddha vimAnanA devapaNe keTalI atIta bhAvendriyo thaI che? uttara- he gautama! teone atIta bhAvendriyo nathI. baddha bhAvendriyo saMkhyAta che, puraskRta bhAvendriyo nathI. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIvomAM ekatva-bahutvanI apekSAe 24 daMDakanA jIvapaNe prApta thatI atIta, baddha ane puraskRta bhAvendriyonuM kathana karyuM che. jemAM trIjA AlApakanuM kathana pUrNa karyA pachI cothA AlApakanuM kathana atidezapUrvaka karyuM che. cAra AlApaka A pramANe che- (1) 24 daMDakanA pratyeka jIvanI saikAlika bhAvendriyo, (2) 24 daMDakanA aneka jIvonI saikAlika bhAvendriyo, (3) 24 daMDakanA pratyeka jIvanI 24 daMDakamAM saikAlika bhAvendriyo, (4) 24 daMDakanA aneka jIvonI 24 daMDakamAM saikAlika bhAvendriyo. bhAvendriyonA prathama AlApakanuM kathana sUtra 71 thI 75 sudhImAM che, bIjA AlApakanuM kathana sUtra 76mAM che, trIjA AlApakanuM kathana sUtra 77 thI 79 sudhImAM che ane sUtra 80mAM cothA AlApaka mATe saMkSipta kathana che. II bIjo uddezaka saMpUrNa II paMdaramuM pada saMpUrNa II Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 310 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 soLamuM pada & ka ka ka / paricaya S S % che eka A padanuM nAma prayogapada che. mana, vacana ane kAyAnA mAdhyamathI thanArA AtmAnA vyApArane(pravRttine) prayoga kahe che. mana, vacana ane kAyA A traNa yoga yugalanuM ja pariNamana che. tathAprakAranA karmanA udaye jIva manovargaNAne grahaNa karI, tene mana rUpe pariNAvIne mAnasika vicAra rUpa kriyA kare che. A ja rIte bhASA vargaNAnA mAdhyamathI vacananI kriyA ane zarIra vargaNAnA mAdhyamathI kAyAnI kriyA thAya che. saMkSepamAM traNe ya yoga pugalajanya hovA chatAM temAM AtmapuruSArtha anivArya che. tethI ja sarva yogonI pravRttine " Atma yoga kahe che. A padamAM Atma yogane prayoga kahIne tenA viSayamAM aneka daSTikoNathI vicAraNA karI che. prastuta padamAM pratipAdita viSaya, be vibhAgomAM vibhAjita thAya che- (1) prayoga ane tenA prakAra tathA covIsa daMDakomAM prApta thatAM prayogo ane temAM zAzvata, azAzvata yoganuM nirUpaNa (2) gati prapAtanA bheda-prabhedo dvArA tenA svarUpanuM nirUpaNa. prayoganA paMdara bheda che. yathA- (1) satya manaprayoga (2) asatya manaprayoga (3) mizra manaprayoga (4) vyavahAra manaprayoga te cAra manaprayoga che, te ja rIte (pa-8) cAra vacanaprayoga che ane sAta kAyAnA prayoga (9) audArika kAyaprayoga (10) audArika mizrakAyaprayoga (11) vaikriyakAya prayoga (12) vaikriya mizrakAyaprayoga (13) AhAraka kAyaprayoga (14) AhArakamizra kAyaprayoga ane (15) kArmaNakAya prayoga. A rIte kula 4+4+7 = 15 prakAranA prayoga thAya che. samuccaya jIvamAM paMdara prakAranA prayoga hoya che. covIsa daMDakanA jIvomAMthI nArakI-devatAne cAra mananA prayoga, cAra vacananA prayoga tathA vaikriyakAya prayoga, vaikriya mizra kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoga, te traNa kAyanA, ema kula agiyAra prayoga hoya che. vAyukAyane choDIne zeSa cAra sthAvara jIvone audArika kAyaprayoga, audArika mizra kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoga, te traNa kAyAnA prayoga hoya che. vAyukAyane pUrvokta traNa ane vaikriya kAyaprayoga tathA vaikriya mizra kAyaprayoga sahita pAMca prayoga hoya che. traNa vikalendriya jIvone vyavahAra vacanaprayoga, audArika kAyaprayoga, audArikamizra kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoga, A cAra prayoga hoya che. tiryaMca paMcendriyane AhArakanA be prayoga choDIne tera prayoga ane manuSyone paMdare prayoga hoya che. je prayogavALA jIvo haMmezAM prApta thAya, tene zAzvata prayoga kahe che ane je prayogavALA jIvo haMmezAM na hoya, eTale kyAreka teno abhAva thAya, to tene azAzvata prayoga kahe che. samuccaya jIvomAM- AhAraka zarIranuM aMtara utkRSTa cha mahinAnuM hovAthI kyAreka AhAraka kAyaprayoga ane AhAraka mizrakAyaprayoga karanArA jIvo hotA nathI, tethI te baMne prakAranA prayoga azAzvata che ane zeSa tera prakAranA prayogo samuccaya jIvamAM zAzvata che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga [ 311] nArakI ane devatAmAM- upapAta virahakAlamAM kArmaNakAya prayoga karanArA jIvo hotA nathI, tethI agiyAra prakAranA prayogamAMthI eka kArpaNa kAyayoga azAzvata che ane zeSa daza prayoga zAzvata che. pAMca sthAvara jIvomAM te jIvomAM prApta thatA sarvaprayoga(traNa ke pAMce prayoga) zAzvata che. traNa vikalejiyamAM- cAra prakAranA prayogamAMthI upapAta virahakAlanI apekSAe kArpaNa kAyaprayoga azAzvata ane zeSa traNa prayoga zAzvata che. tiyaca paMcendriyamAM tera prakAranA prayogamAMthI eka kArpaNa kAyaprayoga azAzvata che ane zeSa bAra prayoga zAzvata che. manuSyomAM- paMdara prakAranA prayogamAMthI audArika mizra kAyaprayoga, kArpaNa kAyaprayoga, AhAraka kAyaprayoga ane AhAraka miznakAya prayoga; e cAra prayoga azAzvata che ane zeSa agiyAra prayoga zAzvata che. je daMDakamAM zAzvata ane azAzvata baMne prakAranA prayogo prApta thatAM hoya tyAM sutrakAre tenA asaMyogI, dvisaMyogI Adi vikalpo-bhaMgonuM kathana karyuM che. gati prapAta - gatinA pAMca prakAra che- (1) prayogagati, (2) tatagati, (3) baMdhana chedana gati, (4) upapAtagati ane (5) vihAyogati. paMdara prakAranA prayogane prayogagati kahe che, gaMtavya sthAna sudhI pahoMcavA mATe eka-eka kadama cAlavA rU5 gati tatagati kahe che. zarIranA baMdhana chUTayA pachI thatI jIvanI gatine baMdhana chedanagati kahe che. upapAta gatimAM narakAdi cAra bhavopapAta gati, kSetropapAta gati ane nobhavopapAta gatinuM varNana che. AkAzathI saMbaMdhita gatinevihAyogati kahe che arthAt bhavAMtaramAM gamana karatAM jIvanI ane skaMdhAMtaramAM jatAM pulonI gatine vihAyogati kahe che. A rIte aneka prakAranI gationuM A padamAM bheda-prabhedapUrvaka varNana che. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 312 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 - soLamuM pada: prayogo PETITZELETTE prayoga ane tenA prakAra :| 1 kaivihe NaM bhaMte ! paoge paNNatte ? goyamA ! paNNarasavihe paNNatte, taM jahA- saccamaNappaoge, mosamaNappaoge, saccAmosa maNappaoge, asaccAmosamaNappaoge, evaM vaippaoge vi cauhA, orAliyasarIrakAyappaoge, orAliyamIsAsarIrakAyappaoge, veuvviyasarIrakAyappaoge, veuvviyamIsAsarIrakAyappaoge, AhAraga-sarIrakAyappaoge, AhAragamIsAsarIrakAyappaoge, kammAsarIrakAyappaoge / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! prayoganA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! prayoganA paMdara prakAra che, te A pramANe- (1) satya manaprayoga, (2) asatya (mRSA) manaprayoga, (3) satyamRSA (mizra) manaprayoga, (4) asatyAmRSA (vyavahAra) manaprayoga, A rIte vacana prayoganA paNa cAra prakAra che. yathA- (5) satyabhASAprayoga, () asatya bhASA prayoga, (7) satyamRSA bhASA prayoga, (8) asatyAmRSA bhASA prayoga, kAya prayoganA sAta prakAra che (9) audArika zarIra kAyaprayoga, (10) audArika mizra zarIrakAya prayoga, (11) vaikriya zarIra kAyaprayoga, (12) vaikriya mizra zarIra kAyaprayoga, (13) AhAraka zarIra kAyaprayoga, (14) AhAraka mizra zarIra kAyaprayoga ane (15) kArpaNa zarIra kAyaprayoga. vivecana : A sUtramAM paMdara prakAranA prayogono nAmollekha karavAmAM Avyo che. prayoga:- wupasarga pUrvaka' yunuM dhAtuthI ' prayoga' zabda niSpanna thAya che. tenA svarUpane nimna prakAre samajI zakAya che. (1) jenA dvArA AtmA prakarSapaNe(utkRSTapaNe) kriyAothI yukta-saMbaMdhita thAya te prayoga che. (2) jIvonI karmagrahaNamAM kAraNa rUpa zaktine prayoga kahe che (3) jenA dvArA AtmA sAMparAyika ke aiyaMpathika karmabaMdhathI saMbaMdhita thAya, tene prayoga kahe che. jIva dvArA thatAM pudgalonA pariNamana ane pudagala grahaNanA sAdhanane prayoga kahe che. (4) vIryaMtarAya karmanA kSayopazama ke kSayathI thatAM AtmapradezonA parispaMdanane prayoga kahe che. zrI bhagavatI sUtranA pacIsamA zatakamAM 'yoga' zabdano prayoga che ane te ja yoga mATe ahIM prayoga zabda prayukta che. te prayoganA mukhya traNa prakAra che. manoprayoga, vacanaprayoga ane kAyaprayoga. AtmapradezonA parispaMdanamAM mana, vacana ke kAyA nimitta bhUta thAya che. temaja te traNe ya pugala grahaNa karavAmAM sAdhana rUpa che. A mukhya traNa prayoganA 15 prabheda che je bhAvArthamAM darzAvyA che. te 15 prayogonuM svarUpa A pramANe che(1) satya manaprayoga - prANImAtrane mATe hitakArI vicAraNA, mokSa tarapha laI janArI vicAraNA ane Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga [ 313 ] sapadArthonI anekAMtarUpa yathArtha vicAraNA, te satya manaprayoga che. (ra) asatya manaprayoga :- satyathI viparIta arthAt saMsAra tarapha laI janArI; prANIone mATe ahitakArI vicAraNA ane jIvAdi tattvo saMbaMdhI ekAMta mithyA vicAraNA, te asatya manaprayoga che. (3) mizra manaprayoga :- vyavahArathI satya hovA chatAM paNa je vicAra nizcayathI pUrNa satya na hoya arthAt satya ane asatyathI mizrita vicAraNA, te mizra manaprayoga che. (4) vyavahAra manaprayoga - je vicAra satya paNa na hoya ane asatya paNa na hoya, jeno mAtra vyavahAramAM upayoga thato hoya, tevI vicAraNA vyavahAra manaprayoga che. saMjJI jIvomAM cAre prakAranA manaprayoga hoya che. (5) satya vacanaprayoga () asatya vacanaprayoga (7) mizra vacanaprayoga (8) vyavahAra vacana prayoga :- tenuM svarUpa manaprayoganI samAna samajavuM joIe. manaprayogamAM kevala vicAra mAtranuM grahaNa che ane vacanaprayogamAM vANInuM grahaNa che. vANI dvArA bhAvone pragaTa karavA te vacanaprayoga che. saMjJI jIvomAM A cAra prakAranA vacanaprayoga hoya che ane vikasendriya jIvomAM eka vyavahAra vacana prayoga hoya che. (9) audArika kAyaprayoga:- kAyano artha che samUha. audArika zarIra, audArika zarIra yogya pugala skaMdhonA samUharUpa hovAthI "audArikakAya" kahevAya che, tenAthI thato vyApAra te audArika kAyaprayoga che. A yoga manuSya ane tiryacomAM hoya che. (10) audArika mizra kAyaprayoga - dArika ane kArmaNa, audArika ane vaikriya, audArika ane AhAraka, A be-be zarIra dvArA thatA vIryazaktinA prayogane audArika mizra kAyaprayoga kahe che. te yoga janmanA prathama samayathI zarIra paryApti pUrNa na thAya tyAM sudhI sarva audArikazarIradhArI jIvone hoya che. labdhidhArI manuSyo ane tiryaMco jyAre vaikriyazarIrano tyAga kare ane labdhidhArI muni jyAre AhAraka zarIrano tyAga kare tyAre audArika mizra kAyaprayoga hoya che. kevalI bhagavAna jyAre kevalI samughAta kare tyAre bIjA, chaThThA ane sAtamA samaye audArika mizra kAyaprayoga hoya che. (11) vailiya kAyaprayoga-vaikriya zarIra dvArA thato vIryazaktino prayoga te vaikriya kAyaprayoga kahevAya che. te deva ane nArakIone hoya che. manuSyo ane tiryaMco vaikriyalabdhithI vaikriyazarIra banAvI le tatpazcAt vaikriya kAyaprayoga thAya che. (1ra) vaikiyamizra kAyaprayoga:- vaikriya ane kArmaNa, vaikriya ane audArika, A be zarIra dvArA thatA vIryazaktinA prayogane vaikriyamizra kAyaprayoga kahe che. vaikriya ane kArpaNa saMbaMdhI vaikriyamizra kAyaprayoga devo tathA nArakIone janmanA samayathI zarIra paryApti pUrNa na thAya tyAM sudhI rahe che ane manuSyo ane tiryaMco jyAre labdhijanya vaikriya zarIra banAve tyAre vaikriya ane audArika A zarIra dvArA thato vaikriyamizra kAyaprayoga, hoya che. (13) AhAraka kAyaprayoga :- AhAraka zarIranI sahAyatAthI thatAM vIryazaktinA prayogane AhAraka kAyaprayoga kahe che. te Rddhi prApta pramatta saMyatane hoya che. AhAraka labdhiprayogano prAraMbha pramattAvasthAmAM ja thAya che paraMtu AhAraka zarIra banI jAya pachI kadAcit thoDIka kSaNo apramatta avasthA paNa AvI zake che. (14) AhAraka mizra kAyaprayoga :- AhAraka ane audArika A zarIro dvArA thatA vIryazaktinA prayogane AhAraka mizra kAyaprayoga kahe che. caudapUrvadhara muni AhAraka zarIra banAvavAno prAraMbha kare Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 314] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 tyAre tene AhAraka mizra kAyaprayoga hoya che ane AhAraka zarIrano tyAga kare tyAre tene audArika mizra kAyaprayoga hoya che. (15) kAmaNa kAyaprayoga :- kevaLa kArmaNa zarIranI sahAyatAthI thatAM vIryazaktinA prayogane kArpaNa kAyaprayoga kahe che. te yogavigraha gatimAM anAhAraka avasthAmAM sarva jIvone hoya che. kevalI samudyAtanA trIjA, cothA ane pAMcamA samaye anAhAraka avasthAmAM kevalI bhagavAnane kArpaNa kAyaprayoga hoya che. kArpaNa kAyaprayoganI jema taijasa kAyaprayogane pRthaku svIkAryo nathI kAraNake taijasa ane kArpaNa baMne zarIra haMmezAM sAthe ja hoya che. baMneno vIrya zaktino vyApAra paNa sAthe ja thAya che, tethI kArpaNa kAyaprayogamAM taijasa kAyaprayogano samAveza thaI jAya che. pUrvokta mana, vacana ane kAyAnA prayogathI pariNata yugala dravyane kramazaH manaprayoga pariNata pudgala, vacana prayoga pariNata pudgala ane kAya prayoga pariNata pudgala kahe che. samuccaya jIva ane covIza daMDakomAM prayoga - | 2 jIvANaM bhaMte ! kaivihe paoge paNNatte? goyamA ! paNNarasavihe paoge paNNatte, taM jahA- saccamaNappaoge jAva kmmaasriirkaayppoge| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! jIvone keTalA prakAranA prayoga hoya che?uttara- he gautama! jIvone paMdara prakAranA prayoga hoya che, te A pramANe che- satya manaprayoga yAvat kArmaNa zarIra prayoga. | 3 raiyANaM bhaMte ! kaivihe paoge paNNatte? goyamA ! ekkArasavihe paoge paNNatte, taM jahA- saccamaNappaoge jAva asaccAmosavaippaoge veuvviyasarIrakAyappaoge, veuvviya mIsasarIrakAyappaoge, kmmaasriirkaayppoge| evaM asurakumAraNa vi jaavthnniyukumaaraannN| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone keTalA prakAranA prayoga hoya che? uttara- he gautama! nairayikone agiyAra prayoga hoya che, te A pramANe che-(1thI8) satyamanaprayoga yAvat asatyAmRSA- vacanaprayoga, (9) vaikriya zarIra kAyaprayoga (10) vaikriyamizra zarIra kAyaprayoga ane (11) kArmaNa zarIra kAyaprayoga. A rIte asurakumArothI svanitakumAro sudhInA devomAM agiyAra prakAranA prayoga hoya che. |4 puDhavikkAiyANaM NaM bhaMte ! kaivihe paoge paNNatte / goyamA! tivihe paoge paNNatte, taM jahA- orAliyasarIrakAyappaoge, orAliyamIsA-sarIrakAyappaoge, kammAsarIrakAyappaoge / evaM jAva vaNassaikAiyaM, NavaraM vAukkAiyANaM paMcavihe paoge paNNatte, taM jahA- orAliya-sarIrakAyappaoge, orAliyamIsAsarIra- kAyappaoge, veuvvie duvihe, kammAsarIrakAyappaoge ya / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyikone keTalA prakAranA prayoga hoya che? uttara- he gautama! pRthvIkAyikone traNa prayoga hoya che, te A pramANe che- (1) audArika zarIra kAyaprayoga, (2) audArika mizra zarIra kAyaprayoga ane (3) kArmaNa zarIra kAyaprayoga. A ja rIte Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLamuM pada : prayoga aplAyikothI laI vanaspatikAyiko sudhI jANavuM joIe. vizeSatA e che ke vAyukAyikone pAMca prakAranA prayoga hoya che, te A pramANe che- (1) audArika zarIra kAyaprayoga, (2) audArika mizra zarIra kAya prayoga (3) vaikriya zarIra kAyaprayoga (4) vaikriya mizra zarIra kAyaprayoga ane (5) kAryaNa zarIra kAya- prayoga. 1| neviyALa khaM bhaMte! viSe patrone paLatte ? goyamA ! pablinne pagone paLatte, taM jahA - asaccAmosavaippaoge, orAliyasarIra kAyappaoge / orAliyamIsasarIrakAyappaoge, kammAsarIrakAyappaoge / evaM jAva cauriMdiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! beindriya jIvone keTalA prakAranA prayoga hoya che ? 315 uttara- he gautama ! cAra prakAranA prayoga hoya che, te A pramANe che- (1) asatyAmRSA vacana prayoga, (2) audArika zarIra kAyaprayoga (3) audArika mizra zarIrakAya prayoga ane (4) kAryaNa zarIrakAya prayoga. A ja rIte teIndriya ane caurendriya jIvonA prayoganA viSayamAM jANavuM joIe. 6 paMcediyatirikkhajoNiyANaM NaM bhaMte ! kaivihe paoge paNNatte ? goyamA ! terasavidde pone paLatte, taM nahIM- sattvamappone, mosamaLappone, saccA-mosamaNappaoge, asaccAmosamaNappaoge, evaM vaippaoge vi, orAliyasarIrakAyappaoge, orAliyamIsAsarIrakAyappaoge, veDavviyasarIrakAyappaoge, veDavviyamIsAsarIrakAyappaoge, kammAsarIkAyappaoge / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! paMcendriya tiryaMcayonikone keTalA prakAranA prayoga hoya che ? = uttara- he gautama ! tera prakAranA prayoga hoya che, te A pramANe - (1) satyamanaprayoga, (2) mRSA manaprayoga, (3) satyamRSA manaprayoga, (4) asatyAmRSA manaprayoga, A ja rIte cAra prakAranA (pathI8) vacanaprayoga, (9) audArika zarIra kAyaprayoga, (10) audArika mizra zarIra kAyaprayoga (11) vaikriya zarIra kAyaprayoga, (12) vaikriya mizra zarIra kAyaprayoga ane (13) kArpaNa zarIra kAyaprayoga. 7 maNUsANaM NaM bhaMte ! kaivihe paoge paNNatte ? goyamA ! paNNarasavihe paoge pnnnntte| taM jahA - saccamaNappaoge jAva kammAsarIrakAyappaoge / vANamaMtara joisiya vemANiyANaM jahA NeraiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! manuSyone keTalA prakAranA prayoga hoya che ? uttara- he gautama ! paMdara prakAranA prayoga hoya che, te A pramANe che- satyamanaprayogathI laI kArmaNa zarIra kAyaprayoga. vANavyaMtara, jayotiSka ane vaimAnika devonA prayoganA viSayamAM nairayikonI samAna jANavuM joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM jIvone prApta thatAM prayogonuM nirUpaNa che. samuccaya jIva- samuccaya jIvamAM 24 daMDakanA sarva jIvono samAveza thato hovAthI temAM cAra mananA, cAra vacananA ane sAta kAyAnA kula paMdara prakAranA prayoga hoya che. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 nArakI devatA nArakI ane devo saMjJI paMcendriya che ane vaikriya zarIra dhArI che tethI temAM cAra mananA, cAra vacananA ane vaikriya kAyaprayoga, vaikriyamizrakAyaprayoga,kAryaNakAyaprayoga te traNa kAyAnA prayoga kula 4+4+ 3 - 11 prayoga hoya che. nArakI devone audArika zarIra ane AhArazarIra nathI, tethI tenA 4 prayogo hotA nathI. pRthvI, pANI, agni ane vanaspati- A cAra sthAvara jIvo ekendriya hovAthI temAM mana ke vacananA prayoga nathI ane te jIvo audArika zarIrI hovAthI temAM audArika kAyaprayoga, audArikamizra kAyaprayoga ane kArmaNa kAyaprayoga, A traNa prayoga hoya che. 31 vAyukAya- trasanADImAM rahelA keTalAka bAdara paryApta vAyukAyika ekendriya jIvomAM vaikriyalabdhi hoya che. tethI temAM uparokata traNa prayoga uparAMta vaikriya kAyaprayoga ane vaikriyamizra kAyaprayoga paNa hoya che tethI kula 3+2 - 5 prayoga hoya che. traNa vikalendriya- te jIvo asaMzI che, tethI temAM manaprayoga nathI temaja satya,asatya Adi koI cokkasa bhASAprayoga na hovAthI te jIvone eka vyavahAra vacanaprayoga ja hoya che. audArika zarIrI hovAthI tene audArika kAyaprayoga, audArikamizra kAyaprayoga tathA kArmaNa kAyaprayoga, A traNa kAyAnA prayoga hoya che. A rIte kula 1+3 - 4 prayoga hoya che. = tiryaMca paMcendriya- saMzI ane asaMzI baMne prakAranA jIvono samAveza thato hovAthI tiryaMca paMcendriyamAM sAmAnya rIte cAra mananA, cAra vacananA prayoga hoya che, te jIvo audArika zarIrI che ane temAM keTalAka jIvone vaikriyalabdhi paNa hoya che. tethI temAM audArika kAyaprayoga, audArika mizra kAyaprayoga, vaikriya kAyaprayoga,vaikriyamizra kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoga, A pAMca kAyaprayoga hoya che, A rIte kula 4+4+5 = 13 prayoga hoya che. manuSya- saMjJI ane asaMjJI baMne prakAranA manuSyono ahIM samAveza thAya che. keTalAka saMzI manuSyomAM vaikriyalabdhi hoya che ane keTalAka manuSyone AhAraka labdhi hoyache. tethI manuSyomAM cAra mananA + cAra vacananA ane + sAta kAyAnA kula paMdara prayoga hoya che. 24 daMDakamAM prayoga H jIva prakAra nAradI-devatA pRthvI, pANI, agni vanaspati vAyukAya traNa vikalendriya maMdI niyaMca pIndriya saMjJI tiryaMca paMcendriya saMpUrNima manuSya yugalika manuSya karmabhUminA garbhaja manuSya kula proga 11 3 5 4 13 3 11 15 vivaraNa mananA-4,vacananA-4,kAyAnA--3,vaikriya,vaikriya mizra,kArmaNa kAyaprayoga kApAnA--3, audArika, audArika mizra ane kArmaNa kAyaprayoga. kAyAnA--5,audArika, audArika mizra, vaikriya, vaikriya mizra ane kArpaNa. vyavahAra vacanaprayoga, audArika, audArika mizrA ane kArmaNa kAryaprayoga. mananA-4, vacananA-4 ane kAyAnA--pa uparavat. kApAnA-3, audArika, audArika mizra ane kArmaNa kAprayoga mananA-4, vacananA 4 audArika, augharika mizra ane kAryalakAyaprayoga. mananA-4, vacananA-4 ane kAyAnA--7, sarve prayoga. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga [ 317 ] samuccaya jIvomAM prayoga bhaMga:8 jIvA NaM bhaMte ! kiM saccamaNappaogI jAva kiM kammAsarIrakAyappaogI? goyamA ! jIvA savve vitAva hojjA saccamaNappaogI vi jAvaveuvviyamIsAsarIrakAyappaogI vi kammAsarIrakAyappaogI vi; ahavege AhAragasarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege AhAraga mIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, cubhNgo| ahavege AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsA sarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIra kAyappaogiNo ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIkAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya / eejIvANaM atttthbhNgaa| bhAvArtha -prazna-he bhagavan! jIvo satya manaprayogI hoya che ke yAvata kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che? uttara- he gautama! (1) koI samaye sarva jIvo satyamanaprayogI thAva vaikriyamizra zarIrakAya prayogI ane kAzmaNa zarIrakAya prayogI hoya che. (A rIte tera prayogavALA jIvo haMmezAM hoya che.) tera prayogI ghaNA jIvo sAthe dvisaMyogInA 4 bhaMga- (1) kyAreka tera prayogI jIvomAMthI eka jIva AhAraka zarIra kAyaprayogI paNa hoya che, (2) kyAreka temAM ghaNA jIvo AhArakazarIra kAyaprayogI paNa hoya che, (3) kyAreka te terA prayogI jIvomAMthI eka jIva AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI paNa hoya che, (4) kyAreka temAM ghaNA jIvo AhAraka mizra zarIra kAyaprayoga paNa hoya che. A cAra bhaMga dvisaMyogInA thAya che. tera prayogI ghaNA jIvo sAthe traNa saMyogInA cAra bhaMga- (1) kyAreka teraprayogI jIvomAMthI eka jIva AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka jIva AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che, (ra) kyAreka temAM eka jIva AhAraka zarIra kAyaprayogI ane ghaNA AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka temAM ghaNA AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka temAM ghaNA AhAraka zarIrakAyaprayogI ane ghaNA AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI paNa hoya che. A cAra trisaMyogI bhaMga thAya che. A rIte samuccaya jIvonA azAzvata ATha bhaMga thAya che. temAM tera prayogano prathama zAzvata bhaMga umeratAM kula nava bhaMga thAya che.) vivecana : prastuta sUtramAM samuccaya jIvomAM prApta thatA paMdara prakAranA prayoganA 9 bhaMgonuM kathana che. samuccaya jIvomAM zAsvata tera prayoga:- samuccaya jIvomAM cAre gatinA jIvono samAveza thAya che. temAM (1-10)saMjJI jIvonI apekSAe cAra mananA, cAra vacananA, vaikriya ane vaikriyamizrakAyaprayogI jIvo lokamAM zAzvata che.(11-12) manuSya ane tiryaMcanA dasa daMDakonI apekSAe dArikaane audArikamizraprayogI jIvo zAzvata che. (13) pAMca sthAvara jIvomAM utpattino viraha nathI, tenI apekSAe kArmaNapayogI jIvo zAzvata che. A rIte saMsAranA sarva jIvonI apekSAe samuccayajIvamAM sarva maLIne 13 prayoga zAzvata thAya che. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 318 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 samuccaya jIvomAM azAzvata be prayoga- samuccaya jIvomAM AhAraka kAyaprayoga ane AhArakamizra kAyaprayoga azAzvata che, kAraNa ke lokamAM AhArakazarIrI jIvo haMmezAM hotA nathI. caudapUrvadhArI AhAraka labdhivAna manuSyo AhAraka labdhino prayoga kyAreka ja kare che. tethI teno jaghanya 1 samaya ane utkRSTa che mAsano virahakAla che. te samaya daramyAna lokamAM eke ya AhAraka zarIra hotuM nathI, tethI ja AhAraka kAyaprayoga ane AhArakamizra kAyaprayoga kyAreka hoya che ane kyAreka A baMne prayoga hotA nathI. A rIte 13 zAsvata prayogano eka bhaMga ane kyAreka thatA be azAzvata prayogonA saMyogathI 8 bhaMga, ema kula 9 bhaMga samuccaya jIvanA sUtramAM kahyA che. zAzvata azAsvata prayogI bhaMga- asaMyogI eka bhaMga-sarva jIvo tera prayogavALA hoya che. cAra hiMsayogIbhaMga-(1) tera prayogI ghaNA jIvo ane AhAraka kAyaprayogI eka jIva. (2) tera prayogI ghaNA jIvo ane AhAraka kAyaprayogI paNa ghaNA jIvo. (3) tera prayogI ghaNA jIvo ane AhAraka mizraprayogI eka jIva.(4) tera prayogI ghaNA jIvo ane AhArakamizra kAyaprayogI paNa ghaNA jIvo. cAra trisaMyogI bhaga- (1) tera prayogI ghaNA jIvo ane eka AhAraka kAyaprayogI + eka AhAraka mizrakAyaprayogI. (2) tera prayogI ghaNA jIvo ane eka AhAraka kAyaprayogI + aneka AhAraka mizrakAyaprayogI. (3) tera prayogI ghaNA jIvo ane aneka AhAraka kAyaprayogI + eka AhAraka mizrakAyaprayogI. (4) tera prayogI ghaNA jIvo ane aneka AhAraka kAyaprayogI + aneka AhAraka mizrakAyaprayogI. A rIte kula samuccaya jIvomAM prayoga saMbaMdhI 1+4+ 4 = 9 bhaMga thAya che. nairayiko ane bhavanapati devomAM prayoga bhaMgaH - | 9 NeraiyA NaM bhaMte ! kiM saccamaNappaogI jAva kiM kammAsarIrakAyappaogI? goyamA !NeraiyA savve vitAva hojjA saccamaNappaogI vijAva veuvviyamIsAsarIrakAyappaogI vi; ahavege ya kammAsarIkAyappaogI ya; ahavege ya kammAsarIrakAyappaogiNo ya / evaM asurakumArA vi jAva thaNiyakumArA vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika satya manaprayogI hoya che ke vAvat kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che? uttara- he gautama ! badhA satyamanaprayogI hoya che vAvata vaikriyamizra zarIra kAyaprayogI hoya che; athavA (kyAreka) 1. koI eka nairayika kArpaNa zarIrakAya prayogI paNa hoya che, 2. athavA (kyAreka) aneka nairayiko kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che. A ja rIte asurakumArothI svanitakumAra sudhInA devonI prayoga prarUpaNA paNa jANavI joIe. vivecanaH prastuta sUtramAM nArakI ane bhavanapati devomAM zAzvata-azAzvata prayoganA bhaMgonuM kathana che. zAzvata daza prayoga - nArakI ane devomAM cAra mananA prayoga, cAra vacananA prayoga, vaikriyakAyaprayoga, vaikriyamizra kAyaprayoga ane kArmaNakAyaprayoga, te agiyAraprayoga hoya che. temAMthI kArpaNa kAyaprayogane choDIne zeSa daza prayogavALA aneka jIvo haMmezAM hoya che, tethI te daza prayoga zAzvata che. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLamuM pada : prayoga vaikriyamizra kAyaprayogI zAzvata H- nArakI-devone janmathI ja vaikriya zarIra hoya che. sAmAnya rIte tenIparyAptAvasthAmAM vaikriyakAyaprayoga ane aparyAptAvasthAmAM vaikriyamizrakAyaprayogahoya che. nArakI ane devonI utpattinA virahakAlamAM aparyApta jIvo hotA nathI.tema chatAM A sUtramAM vaikriyamizrakAya prayogane zAzvata kahyo che, te A pramANe samajavo--yapi dvAvaNamupUrtio tatpuSapAtavirahAAiyApi, tadAnImapi uttaravaikriyArambhiNaH saMbhavanti, uttaravaikriyArambhe ca bhavadhAraNIyaM vaikriyamizraM, taddbalenottaravaikriyArambhAt bhavadhAraNIya praveze cottaravaikriyamizra, uttaravaikriyabalena bhavadhAraNIye pravezAt / 319 paryAptA nArakI ane devo uttaravaikriya zarIra banAvavAno prAraMbha kare tyAre navA vaikriya vargaNAnA pudgalonuM grahaNa kareche. te pudgalonuM bhavadhAraNIya zarIranA pudgalo sAthe mizraNa thatuM hovAthI tyAre vaikriyamizra kAyaprayoga hoya che. te ja rIte uttaravaikriyamAMthI bhavadhAraNIya zarIramAM praveza kare tyAre paNa uttaravaikriya ane bhavadhAraNIyanuM mizraNa thatuM hovAthI vaikriyamizra kAyaprayoga hoyache. A rIte uttara vaikriya zarIra banAvavAnA prAraMbha samaye ane choDavAnA samaye nArakI ane devone vaikriyamizra kAyaprayoga hoya che. nArakI devomAM vaikriyalabdhiprayoga karanArA jIvo haMmezAM prApta thatAM hovAthI vaikriyamizra kAyaprayoga zAzvata che. zrIbhagavatIsUtra zataka-8-1 sUtra 59mAM nArakI ane devonI aparyAptAvasthAmAM ja vaikriyamizra kAyayoganuM kathana che. tema chatAM prastutasUtramAM viziSTa apekSAe nArakI-devomAM vaikriyamizrakAyaprayogane tenA uttaravaikriyanI apekSAe zAzvata kahyo che. bhagavatI sUtramAM te apekSAne nagaNya(gauNa)karavAmAM AvI che. kArmaNa prayoga azAzvata :- kArmaNa kAyaprayoga janmasamaye vigrahagatimAM hoya che. nArakI-devonI utpattinA virahakAlamAM vigrahagatinA jIvo hotA nathI ane utpattino virahakAla pUrNa thAya tyAre eka jIva utpanna thAya to eka kArmaNa kAyaprayogI ane kyAreka aneka jIvo utpanna thAya to aneka kArmaNa kAyaprayogI jIvo hoya che. A rIte nArakI-devomAM cAra mananA, cAra vacananA tathA vaikriya kAyaprayogI ane vaikriyamizra kAyaprayogI, te daza prayogavALA jIvo zAzvatA che ane eka kArmaNa kAyaprayogI jIvo azAzvatA che. zAzvata--azAzvata prayogI bhaMga :- asaMyogI 1 bhaMga-(1) sarva jIvo dazaprayogI. dvisaMyogInA be bhaMga- (1) dazaprayogI ghaNA jIvo + kArmaNa kAyaprayogI eka jIva (2) dazaprayogI ghaNA jIvo + kArpaNa kAyaprayogI aneka jIvo. kula 1+2 = 3 bhaMga thAya che. ekendriyomAM prayoga bhaMgaH 10 puDhavikAiyA NaM bhaMte ! kiM orAliyasarIrakAyappaogI orAyaliyamIsasarIrakAyappaogI kammAsarIrakAyappaogI ? goyamA ! puDhavikAiyA NaM orAliyasarIrakAyappaogI vi orAliyamIsasarIrakAyappaogI vi kammAsarIrakAyappaogI vi / evaM jAva vaNassaikAiyANaM / NavaraMvAukkAiyA veDavviyasarIrakAyappaogI vi veDavviyamIsasarIrakAyappaogI vi / I bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pRthvIkAyika jIvo zuM audArika zarIra kAyaprayogI che, audArika mizra zarIra kAyaprayogI che ke kArmaNa zarIra kAyaprayogI che ? uttara- he gautama ! pRthvIkAyika jIvo audArika zarIra kAyaprayogI hoya che, audArikamizra zarIra kAyaprayogI hoya che ane kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 A ja rIte aplAyika jIvothI laIne vanaspatikAyiko sudhInA jIvonA prayoga saMbaMdhI vaktavyatA kahevI. vizeSatA e che ke vAyukAyika jIvo vaikriya zarIra kAyaprayogI paNa hoya che ane vaikriyamizra zarIra kAyaprayogI paNa hoya che. vivecanaH 30 prastuta sUtramAM pAMca sthAvara jIvonA prayoga saMbaMdhI bhaMganuM kathana che. pAMca sthAvaramAM zAzvata prayoga- pRthvI,pANI, agni ane vanaspatimAM audArika kAyaprayoga, audArika mizrakAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoga, A traNa prayoga tathA vAyukAyamAM vaikriya kAyaprayoga ane vaikriyamizra kAyaprayoga sahita pAMca prayoga hoya che. pAMca sthAvara jIvomAM samaye samaye asaMkhyAta ke anaMta jIvonI utpatti thAya che. ghaNA jIvo vigrahagatimAM ane aparyAptAvasthAmAM hoya ja che, tethI audArikamizra prayogI ane kAryaNa kAyaprayogI jIvo haMmezAM prApta thAya che. vAyukAyika jIvomAM keTalAka jIvone vaikriyalabdhi hoya che. tema chatAM vaikriyalabdhino prayoga karanAra asaMkhyAta jIvo haMmezAM hoya ja che, tethI vaikriya kAyaprayogI ane vaikriyamizra kAyaprayogI jIvo paNa sadAkAla prApta thAya che. A rIte vAyukAyane choDIne zeSa cAra sthAvaramAM traNa prayoga ane vAyukAyamAM pAMca prayoga zAzvata che, azAzvata prayoga nathI; tethI temAM anya vikalpa-bhaMga hotA nathI. vikalendriyomAM prayoga-bhaMga: 11 beiMdiyA NaM bhaMte ! kiM orAliyasarIrakAyappaogI jAva kammAsarIrakAyappaogI? goyamA ! beiMdiyA savve vi tAva hojjA asaccAmosavaippaogI vi orAliyasarIrakArya ppaogI vi orAliyamIsasarIrakAyappaogI vi; ahavege kammAsarIrakAyappaogI ya; ahavege kammAsarIrakAyappaogiNo ya / evaM jAva caurridiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! beindriya jIvo zuM audArikazarI2kAya prayogI che yAvat kArpaNa zarIra kAyaprayogI che ? uttara- he gautama ! koI samaye badhA beindriya jIvo asatyAmRSA vacanaprayogI, audArika zarIra kAyaprayogI ane audArika mizra zarIra kAyaprayogI hoya che. (A traNa yogavALA beIndriya jIvo haMmezAM hoya che.) kyAreka te traNa prayogI beindriya sAthe eka beindriya kArmaNa zarIrakAya prayogI paNa hoya che ane kyAreka ghaNA beindriyo kArpaNazarIra kAyaprayogI paNa hoya che. te ja rIte teindriya ane caurendriya jIvonI prayoga saMbaMdhI vaktavyatA paNa samajavI joIe. vivecanaH prastuta sUtramAM vikalendriya jIvonA prayoga saMbaMdhI bhaMgonuM kathana che. vikalendriya jIvomAM vyavahAra vacanaprayoga, audArikakAyaprayoga, audArikamizra kAyaprayoga ane Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga [ 321 ] kArmaNakAyaprayoga, A cAra prayoga hoya che. zAzvata yoga :- vikasendriyomAM vyavahAra vacanaprayoga, audArikakAyaprayoga, audArika mizra kAyaprayoga.AtraNa prayogavALA aneka jIvo haMmezAM prApta thAya che. tethI te traNa prayoga zAzvata che. vikalendriya jIvomAM audArikamizrakAyaprayoga aparyAptAvasthAmAM hovA chatAM te zAzvatache. tenuM kAraNa e che ke vikasendriyomAM upapAta virahakAlanA aMtarmuhUrtanI apekSAe aparyAptAvasthAnA aMtarmuhUrtanI kAla maryAdA adhika che. tethI pUrve utpanna thayelA vikalendriya jIvonI aparyAptAvasthA pUrNa thAya te pahelA ja utpattino virahakAla pUrNa thaI jAya ane navA jIvo utpanna thavA lAge eTale navA aparyAptA jIvono prAraMbha thaI jAya che. A rIte vikasendriya jIvomAM aparyAptAvasthAvALA jIvo zAzvata rahevAthI audArikamizra kAyaprayoga zAzvata rahe che. azAzvata yoga :- vikalendriya jIvonA utpatti saMbaMdhI virahakAlamAM kArpaNa kAyaprayogI jIvo hotA nathI. kAraNa ke kArpaNa kAyaprayoganI sthiti 1-2 samayanI ja hoya che. tethI kArmaNakAyaprayogI azAzvata che. zAzvata-azAzvata prayogI bhaMga:- vikasendriya jIvomAM zAzvata-azAzvata yoganA traNa bhaMga thAya che. asaMyogI 1 bhaMga-(1) traNa prayogI sarva jIvo. dvisaMyogI 2 bhaMga- (1) traNaprayogI ghaNA jIvo + kArpaNa kAyaprayogI eka jIva (2) traNaprayogI ghaNA jIvo + kArpaNa kAyaprayogI aneka jIvo. A rIte vikasendriyamAM prayoga saMbaMdhita kula 1+2 = 3 bhaMga thAya che. tiryaMca paMcendriyomAM prayoga-bhaMgaH - | 12 paMcediyatirikkhajoNiyA jahA NeraiyA, NavaraM orAliyasarIrakAyappaogI vi orAliya- mIsAsarIrakAyappaogI vi, ahavege kammAsarIrakAyappaogI ya, ahavege kammAsarIra- kAyappaogiNo ya / bhAvArtha :- paMcendriya tiryaMcayonikonI prayoga saMbaMdhI vaktavyatA nairayikonI prayoga vaktavyatA samAna kahevI joIe. vizeSatA e che ke paMcendriya tiryaMca yonika jIvomAM audArikazarIra kAyaprayogI tathA audArika mizrazarIra kAyaprayogI paNa zAzvata hoya che. bAra zAzvata prayoganI sAthe kyAreka koI eka paMcendriya tiryaMcayonika kArmaNazarIra kAyaprayogI paNa hoya che ane kyAreka ghaNA paMcendriya tiryaMco kArmaNa zarIra kAyaprayogI paNa hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM tiryaMca paMcendriyomAM thatAM prayogonA bhaMgonuM saMkSipta nirUpaNa che. narayikomAM agiyAra prayoga hoya che ane tiryaMca paMcendriyamAM tera prayoga hoya che- cAra mananA prayoga, cAravacananA prayoga,audArika kAyaprayoga,audArikamizra kAyaprayoga, vaikriya kAyaprayoga, vaikriyamizra kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoga. kula 4+4+5 =13 prayoga hoya che. zAzvata prayoga-12- kArpaNa kAyaprayogane choDIne zeSa bAra prayogavALA jIvo tiryaMca paMcendriyamAM haMmezAM hoya che, tethI bAra prayoga zAzvata che; te A pramANe samajavA aneka saMjJI jIvo sadA hoya che tethI cAra mananA ane cAra vacananA prayoga zAzvata hoya che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | u22 / zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 tiryaMca paMcendriyo sarve ya audArika zarIrI che. tethI audArikaprayoga zAzvata che. tene aparyApta avasthAmAM audArikamizra kAyaprayoga hoya che. asaMzI tiryaMca paMcendriyanA aparyAptA zAzvata che kAraNa ke tenA upapAtavirahakAlano aMtarmuhUrtavikalendriya jIvonI jema alpa hoya che ane aparyAptAvasthAnuM aMtarmuhUrta moTuM hoya che. A rIte tenI aparyAptAvasthA zAzvata hovAthIaudArika mizra kAyaprayoga paNa zAzvata che. saMjJI tiryaMca paMcendriyamAM aneka jIvone vaikriyalabdhi hoya che. te jIvo vaikriyalabdhino prayoga karIne vaikriya zarIra banAve tyAre vaikriyamizra kAyaprayoga hoya che ane vaikriyazarIra banI jAya pachI vaikriya kAyaprayoga hoya che. vaikriyalabdhino prayoga karanArA asaMkhya jIvo hovAthI saMjJI tiryaMcanI apekSAe vaikriya kAyaprayoga ane vaikriya mizrakAya prayogavALA jIvo haMmezAM prApta thAya che. A rIte samuccaya tiryaMca paMcendriyamAM bAra prayoga zAzvata che. azAzvata prayoga - tiryaMca paMcendriyanA utpattinA virahakAlamAM vikasendriyanI jema kArmaNakAyaprayogI jIvo hotA nathI. tethI te azAzvata che ane virahakAla pachI jIvo utpanna thAya tyAre te jaghanya 1, 2, 3 ane utkRSTa asaMkhya utpanna thAya che. zAzvata-azAzvata prayogI bhaMga :- asaMyoga 1 bhaMga-(1) sarva jIvo bAra prayogI. dvisaMyoga 2 (bhaMga-(1) pAra prayogI ghauvo + AbhaeprayogI 4. (2)pAra prayogI gho +abhe| prayogI aneka jIvo. A rIte kula 1+2 = 3 bhaMga thAya che. manuSyomAM prayoga bhaMga - | 13 maNUsA NaM bhaMte ! kiM saccamaNappaogI jAva kiM kammAsarIrakAyappaogI? goyamA ! maNUsA savve vi tAva hojjA saccamaNappaogI vi jAva orAliyasarIrakAyappaogI viveuvviyasarIrakAyappaogI viveuvviyamIsAsarIskAyappaogI vi| ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, ahavege AhAraga sarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege AhAragamIsAsarIra kAyappaogI ya, ahavege AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, ahavege kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ete aTTha bhaMgA patteyaM / ahavege orAliyamIsasarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsasarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIskAya ppaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya, evaM etecattAribhaMgA / ahavege orAliyamIsA sarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIskAyappaogiNo yaAhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya,ahavegeorAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, catAri bhaMgA ; ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya, kammAsarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga | u23 / kammAsarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammAsarIra kAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammAsarIskAyappaogiNo ya, ete cattAri bhNgaa| ahavege AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya cattAri bhaMgA / ahavege AhAragasarIrakAyappaogI yakammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyapaogI yakammAsarIrakAyappaogiNo ya, ahavege AhAragasarIra kAyappaogiNo ya kammAsarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIskAyappaogiNo ya kammAsarIrakAyappaogiNo, cattAri bhaMgA / ahavege AhAragamIsAsarIrakAyappaogI yakammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege AhAragamIsAgasarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragamIsAsarIrakAyapaogiNo yakammagasarIrakAyappaogiNo ya, cattAri bhaMgA / evaM ee duyAsaMjogeNaM cha caubhaMgA, savve vi miliyA cauvIsaM bhNgaa| ahavege orAliyamIsagasarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsagasarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya; ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AharagasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, ete aTTha bhNgaa| ahavege ya orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogI yakammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhArasarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogI yakammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliya Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | u24 / zrI pannavaNA sua: bhAga-2 mIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogIya ahavege orAliyamIsAsarIrakAyapaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ete aTTa bhNgaa| ___ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIraskAyappaogIyakammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIra-kAyappaogI yaAhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo yakammagasarIrakAyappaogI ya, ahavegeorAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya; ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAramIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIra-kAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIra-kAyappaogiNo ya AhAraga- mIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ete aTTha bhaMgA / ___ahavege AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI yakammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAraga-mIsAsarIra kAyappaogiNo yakammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogI AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya; ahavege AhAragasarIrakAya ppaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIra- kAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo yakammaga- sarIrakAyappaogiNo ya, evaM etetiyasaMjoeNaM cattAri aTThabhaMgA, savve vi miliyA battIsaM bhNgaa| ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI yaAhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsA sarIrakAyappaogI yakammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege yaorAliyamIsAsarIrakAyappaogI yaAhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI yakammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo yakammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga | 325 ya AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIskAya ppaogiNo ya; cubhNgaa| ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIra kAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliya mIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo yakammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogI ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya; cubhNgaa| ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIkAyappaogI ya Aharaga mIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIskAya ppaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI yakammaga-sarIrakAyappaogiNo ya, ahavegeorAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIra-kAyappaogI ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogiNo kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogI ya AhAragamIsAsarIskAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya; caubhaMgA / ___ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAraga sarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya, AhAragasarIrakAyappaogiNo ya, AhAragamIsAsarIrakAyappaogI ya, kammagasarIrakAyapaogI ya, ahavege orAliyamIsAsarIrakAyappaogiNo ya AhAragasarIrakAyappaogiNo ya AhAragamIsAsarIra kAyappaogiNo ya kammagasarIrakAyappaogiNo ya, evaM ete causaMjoeNaM solasa bhaMgA bhavaMti / savve vi ya saMpiMDiyA asIii bhaMgA bhavaMti / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! manuSyo zuM satyamana prayogI hoya che ke vAvata kArmaNazarIrakAyaprayogI hoya che? uttara- he gautama! manuSyo satyamana prayogI thAva (arthAtu cAra prakAranA manaprayogI, cAra prakAranA vacanaprayogI tathA audArikazarIra kAyaprayogI,vaikriyazarIra kAyaprayogI ane vaikriyamizrazarIra kAyaprayogI paNa hoya che. A agiyAra prayogo manuSyomAM haMmezAM hoya che. A 11 prayogI ghaNA jIvo sAthe dvisaMyogInA bhaMga- (1) kyAreka koI eka manuSya audArika mizrazarIra kAyaprayogI hoya, (2) kyAreka aneka manuSyo audArika mizrazarIra kAyaprayogI hoya che. (3) kyAreka koI eka AhArakazarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka aneka AhArakazarIra kAyaprayogI Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 326] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 hoya che, (5) kyAreka koI eka AhArakamizrazarIra kAyaprayogI hoya che, (6) kyAreka aneka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che. (7) kyAreka koI eka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (8) kyAreka aneka kAryaNazarIra kAyaprayogI hoya che. A pramANe eka-ekanA saMyoge ATha bhaMga thAya che. ghaNA agiyAra prayogI sAthe trisaMyogInA 24 bhaMga- (1) kyAreka koI eka audArikamizra zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka zarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka audArikamizra zarIra kAyaprayogI ane aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka aneka audArika mizrA zarIra kAyaprayogI hoya che ane eka AhAraka zarIra kAyaprayogI hoya che. (4) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI hoya che, A cAra bhaMga thAya che. athavA (1) kyAreka eka manuSya audArikamizra zarIra kAyaprayogI hoya che ane eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka audArikamizrazarIra kAyaprayogI hoya che ane aneka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che. (3) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka aneka audArika mizrazarIra kAyaprayogI ane aneka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che, A pramANe cAra bhaMga thAya che. athavA (1) kyAreka eka manuSya audArika mizrazarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka audArika mizrazarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka koI aneka audArika mizrazarIra kAyaprayogI ane eka kAryaNazarIra kAyaprayogI hoya che. (4) kyAreka aneka audArika mizrazarIra kAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, A pramANe paNa cAra bhaMga thAya che. (A rIte audArika mizra sAthenA kula 4 +4+4= 12 bhaMga thAya che). athavA (1) kyAreka eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che, (2)kyAreka eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che, (3)kyAreka aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che, (4)kyAreka aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che. A pramANe prathama caubhaMgI thAya che. athavA (1) kyAreka koI eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che. A pramANe bIjI caubhaMgI thAya che. athavA (1) kyAreka koI eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che.(3) kyAreka aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka aneka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, A pramANe trIjI cobhaMgI thAya che. (A AhAraka zarIra kAyaprayogI AdinI sAthenA kula 4+4+4 = 12 bhaMga thAya che ane audArika mizra sAthenA uparokta 12 bhaMga meLavatAM 12+12 = 24 bhaMga thAya che). ghaNA 11 prayogI sAthe cAra saMyogInA 3ra bhaMga:- (1)kyAreka eka audArikamizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLamuM pada : prayoga audArika mizrazarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka eka audArika mizrazarIra kAya prayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka eka audArika mizrazarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che; (5) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che, (6) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, ane aneka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che, (7) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI hoya che, (8) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI hoya che, A prathama ATha bhaMga thAya che. 37 athavA (1) kyAreka koI eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka kAryaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka eka audArika mizrazarIra kAyaprayogI aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka kArya zarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che; (5) kyAreka aneka audArika mizrazarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (6) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka kAryaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane eka kArmajJazarIra kAyaprayogI hoya che, (8) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI ane aneka kAryaNazarIra kAyaprayogI hoya che. A pramANe bIjA ATha bhaMga thAya che. athavA (1) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAya prayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kAryaNazarIra kAyaprayogI hoya che. (3) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kAryaNazarIra kAyaprayogI hoya che; (5) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (6) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (7) kyAreka aneka audArika mizra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI, eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (8) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, A pramANe trIjA ATha bhaMga thAya che. athavA (1) kyAreka eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhA2ka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (2) kyAreka eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 328 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhArakamizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che; (5) kyAreka aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (6) kyAreka aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (7) kyAreka aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (8) kyAreka aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, A pramANe cothA ATha bhaMga thAya che. Ama sarva maLIne kula-8 +8+8+8= 3ra bhaMga cAra saMyogInA thAya che. ghaNA 11 prayogI sAthe pAMca saMyogInA16 bhaMga- (1) kyAreka koI eka audArika mizra zarIra kAya prayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (2) athavA eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (3) kyAreka eka audArika mizrazarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhArakamizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (4) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che; (5) kyAreka eka audArika zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (6) kyAreka eka audArika zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (7) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (8) kyAreka eka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che; (9) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (10) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizra zarIrakAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (11) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI, ane eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (12) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArmaNa zarIra kAyaprayogI hoya che; (13) kyAreka aneka audArikamizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhArakazarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI ane eka kArmaNazarIra kAyaprayogI hoya che, (14) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, eka AhAraka mizrazarIra kAyaprayogI Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga [ 329 ] ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (15) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayoga, aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane eka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, (16) kyAreka aneka audArika mizra zarIra kAyaprayogI aneka AhAraka zarIra kAyaprayogI, aneka AhAraka mizra zarIra kAyaprayogI ane aneka kArpaNa zarIra kAyaprayogI hoya che, A pramANe soLa bhaMga thAya che. sarve maLIne asaMyogI-1(zAzvata), dvisaMyogInA-8, trisaMyogInA- 24, cAra saMyogInA-3ra ane pAMca saMyogInA-16, ema kula 1+8+24 + 32 + 16 = 81 bhaMga thAya che. vivecana: prastuta sUtromAM manuSyonA prayoga saMbaMdhI bhaMgonuM nirUpaNa che. manaSyomAM zAzvata prayoga- manuSyomAM paMdara prayoga hoya che, temAMthI cAra mananA prayoga, cAra vacananA prayoga, audArika kAyaprayoga, vaikriya kAyaprayoga ane vaikriyamizra kAyaprayoga, A agiyAra prayogavALA aneka jIvo haMmezAM hoya che; tethI agiyAra prayoga zAzvata che. manuSyomAM vidyAdharo, cakravartI, baladeva, vAsudeva, prativAsudeva Adi aneka manuSyone vaikriya labdhi hoya che. paMdara karmabhUmi kSetranI apekSAe vikuvarNA karanArA jIvo haMmezAM prApta thAya che. tethI vaikriya kAyaprayogI ane vaikriyamizra kAyaprayogI jIvo zAzvata che. manuSyomAM azAzvata prayoga- manuSyomAM audArika mizra kAyaprayoga, kArpaNa kAyaprayoga, AhAraka kAyaprayoga ane AhAraka mizra kAyaprayoga, A cAra prayoga azAzvata che. manuSyomAM utpattino virahakAla bAra muhurtano che. te virahakAlamAM eka paNa jIva vigrahagatimAM hotA nathI, tethI te samaye kArpaNa kAyaprayogI manuSyo hotA nathI ane te samaye aparyAptA manuSyo paNa na hovAthI audArika mizra kAyaprayogI hotA nathI. A rIte utpatti virahakAlanI apekSAe- (1) audArika mizra kAyaprayoga ane (2) kArpaNa zarIra kAyaprayoga azAzvata che. zrI bhagavatIsUtra zataka-8-1 pramANe manuSyone paryAptAvasthAmAM paNa audArika mizrakAyaprayoga hovAnuM spaSTa thAya che. te anusAra vaikriya ke AhAraka labdhinuM saMharaNa karIne mULa audArika zarIramAM AvavAnA samaye audArika mizra kAyaprayoga hoya che. tema chatAM atyaMta alpa samayanA kAraNe te labdhi nimittaka audArika mizra kAyaprayoga paNa azAzvata hoya che. A rIte aparyAptAvasthAmAM audArika mizra kAyaprayogI jIvo ane vaikriya ke AhAraka labdhinI saMharaNa avasthAnA audArika mizra kAyaprayogI jIvo, tema baMne maLIne paNa sadA prApta thatA nathI. tethI manuSyomAM audArika mizra kAyaprayoga azAzvata hoya che. AhAraka zarIrI jIvonuM utkRSTa aMtara cha mAsanuM che. AhAraka zarIranA aMtaramAM AhAraka kAyaprayogI ane AhAraka mizra kAyaprayogI manuSyo hotA nathI. A rIte manuSyomAM cAra prayoga azAzvata ane zeSa agiyAra prayoga zAzvata che. bhaMgasaMkhyA- jyAre audArika mizra Adi cAre azAzvataprayogI jIvo na hoya tyAre cAra mananA, cAra vacananA ane audArika kAyaprayoga, vaikriya kAyaprayoga ane vaikriyamizra kAyaprayoga; te agiyAra prayogavALA manuSyo ghaNA-ghaNAM hoya che, tethI te zAzvatano eka prathama bhaMga thAya che. zAzvata sAthenA hisaMyogI ATha bhaMga- (1) ghaNA jIvo agiyAra prayogavALA +(eka manuSya utpanna Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 330] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 thAya tyAre) eka audArikamizra kAyaprayogI. (2) agiyAra prayogI ghaNA jIvo + (aneka manuSyo utpanna thAya tyAre) aneka audArikamizra kAyaprayogI. A ja rIte (3-4) kArpaNa kAyaprayoganA saMyoge eka ane aneka jIvanA be bhaMga (pa-6) AhAraka kAyaprayoganA saMyoge be bhaMga (7-8) AhArakamizra kAyaprayoganA saMyoge be bhaMga. A rIte zAzvata sAthe cAra azAzvataprayogInA ekavacana ane bahuvacananI apekSAe kula 8 bhaMga thAya che. zAzvata sAthe trisaMyogI covIsa bhaga- cAre azAzvata prayoganA be-be saMyoga karatAM cha vikalpa thAya che, te pratyeka vikalpanI caubhaMgI rUpe kula covIsa bhaMga thAya che. te cha vikalpo A pramANe che(1) audArika mizra kAyaprayoga ane AhAraka kAyaprayoganA ekavacana, bahuvacananA saMyoge caubhaMgI. (2) audArika mizra kAyaprayoga ane AhArakamizra kAyaprayoganI caubhaMgI. (3) dArika mizra kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoganI caubhaMgI. (4) AhAraka kAyaprayoga ane AhArakamizra kAryaprayoganI caubhaMgI. (5) AhAraka kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoganI caubhaMgI. (6) AhArakamizra kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoganI caubhaMgI thAya. zAzvata sAthe cAra saMyogI 3ra bhaMga-cAra azAzvata prayogonA traNa-traNanA saMyoge cAra vikalpa thAya che ane te pratyeka vikalpamAM ATha-ATha bhaMga thatAM kula 844 = 3ra bhaMga thAya che. te cAra vikalpa A pramANe che(1) audArika mizra kAyaprayoga, AhAraka kAyaprayoga ane AhAraka mizra kAyaprayoga, A traNa padanA ekavacana ane bahuvacananI apekSAe ATha bhaMga. (2) audArika mizra kAyaprayoga, AhAraka kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoga, A traNa padanA ATha bhaMga. (3) audArika mizra kAyaprayoga, AhArakamizra kAyaprayoga ane kArmaNa kAyaprayoga, A traNa padanA ATha bhaMga.(4) AhAraka kAyaprayoga, AhAraka mizrakAyaprayoga ane kArmaNa kAyaprayoga, A traNa padanA ATha aMga. zAzvata sAthe pAMca saMyogI 16 bhaMga- dArika mizra kAyaprayoga, AhAraka kAyaprayoga, AhAraka mizra kAyaprayoga ane kArpaNa kAyaprayoga, A cAre ya padano cAra saMyogI eka ja vikalpa thAya che te eka vikalpamAM paNa ekavacana ane bahuvacananI apekSAe soLa bhaMga thAya che. A rIte manuSyomAM azAzvataprayogonA- dvisaMyogI 8 bhaMga, trisaMyogI 24 bhaMga, cAra saMyogI 32 bhaMga, pAMca saMyogI 16 bhaMga thAya che ane agiyAra zAzvataprayogono asaMyogI eka bhaMga che. te sarve ya maLIne kula 8+24+3+1+1 = 81 bhaMga thAya che. A sarva bhaMgo bhAvArthathI spaSTa che. vANavyaMtarAdi devomAM prayoga bhaMga - |14 vANamaMtarajoisiyavemANiyA jahA asurakumArA / bhAvArtha:- vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devonA prayoga saMbaMdhI kathana asurakumAronA prayoganI samAna samajavuM joIe. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga 331 | 4 | X | 4 samuccaya jIva ane 24 daMDakanA jIvomAM prayoga-bhaMga - jIva prakAra | kula | zAzvata azAzvata zAzvata |zAzvata-azAzvata prayoga bhaMga| kula | daMDaka pramANe bhaga prayoga | prayoga | prayoga prayoga | |i tri, cAra pAMca bhaga bhaga sayogI sayogI sayogI saMyogI samuccaya jIva | 15 | | 13 | prayoga 1 149= 9 nArakI ane devatA | 11 | 10 |1kArpaNa 2 | X | x 1443=42 pRthvI, pANI, agni | 3 | 3 | X | 441= 4 vanaspati vAyukAya | 5 | 5 | 141 = 1 traNa vikalendriya | 4 | 3 |1kArpaNa | 1 | 2 | 343 = 9 tiryaMca paMcendriya | 13 | 12 1kArpaNa 143 = 3 manuSya 11 4 prayoga 1 | 8 | 24 | 3ra | 16 | | 81 | 1481 = 81 hala -149 bhaMga noMdha: 4 prayoga azAzvata hoya che. azAzvata prayoga eka hoya to-3 bhaMga. azAzvata prayoga be hoya to-9 bhaMga. azAzvata prayoga traNa hoya to-ra7 bhaMga ane azAzvata cAra hoya to-81 bhaMga thAya che. * kokamAM sUcitaH azAzvata prayoga-2 = AhAraka ane AhAraka mizra prayoga. azAzvata prayoga-4 = audArika mizra, kArmaNa, AhAraka, AhAraka mizra prayoga. | 4 | x| 4 | gatiprapAta:| 15 kaivihe NaM bhaMte ! gaippavAe paNNatte ? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahApaogagaI, tatagaI baMdhaNaccheyaNagaI, uvavAyagaI, vihaaygii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! gatiprapAtanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! gati prapAtanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) prayogagati, (2) tatagati, (3) baMdhana chedanagati, (4) upapAtagati ane (5) vihAyogati. vivecana : prastuta sUtramAM prayogagati Adi pAMca prakAranA gatiprapAtanuM pratipAdana che. gatiprapAta:- rAmana ati prAptirityartha, prApti varezAnAraviSaya paryAyAntaraviSayA rAgamana karavuM, prApta karavuM te gati. gati athavA prAptinA be prakAra che-(1) dezAttara prApti- eka sthAnathI bIjA sthAne javuM, te dezAttara rUpa gati athavAdezAntaranI prApti che ane (2) paryAyAntara prApti-eka avasthAne choDIne bIjI avasthAne prApta thavuM. jema ke manuSya marIne deva thAya. tyAre te AtmA manuSya avasthAne choDIne deva avasthAne prApta thAya che, te paryAyAntararU5 gati(prApti) che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 gate pravAto atiprapAta: kRti naitiprapAtaH / vividha prakAranI gatine prApta thavuM, be mAMthI koI paNa gatimAM pravRta thavuM, te gatiprapAta che. prastuta sUtramAM tenA pAMca prakAra kahyA che. 332 (1) prayogagati :- AtmAnA vizeSa vyApAra rUpa paMdara yoganI pravRttine prayoga kahe che. te dezAMtara prAptirUpa che, kAraNa ke jIva dvArA grahaNa karIne choDAyelA satyamana AdinA pudgalo najIka ke dUranA dezAntara sudhI gamana kare che. (2) tatagati :- vistAravALI gati. jema ke koI manuSya koI gAma ke saMniveza tarapha prayANa kare ane gaMtavya sthAne pahoMce nahIM tyAM sudhI mArgamAM eka-eka pagaluM mUkatAM mUkatAM je dezAntara prAptirUpa gati thAya, te gati tatagati kahevAya che. jo ke eka-eka pagaluM cAlavuM te zarIranA vyApAra rUpa prayoga ja che, tema chatAM temAM vistAranI vizeSatA hovAthI prayogagati nAme tenuM alaga kathana karyuM che. (3) baMdhana-chedanagati :- baMdhananuM chedana thavAthI je gati thAya, te baMdhana chedana gati che. jIvathI mukta zarIranI ke zarIrathI mukta jIvanI A gati hoya che. (4) upapAtagati :- upapAta eTale prAdurbhAva-utpatti. navA sthAnamAM janma dhAraNa karavA mATe thatI gatine upapAtagati kahe che. (5) vihAyogati - vihAyas arthAt AkAzamAM thatI gatine vihAyogati kahe che. prayogagatinA bheda-prabheda : 6 seti maMte ! porpha ? zothamA ! poLa dpaLalavidA pAttA, tuM bahAsccmnnppoggii jAva kammagasarIrakAyappaogagaI / evaM jahA paogo bhaNio tahA esA vi bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! prayogagatinA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! prayogagatinA paMdara prakAra che, te A pramANe che- satyamanaprayoga gati yAvat kAryaNa zarIrakAya prayogagati. je rIte prayoga paMdara prakAranA kahyA che ; te ja rIte prayoga gatinuM kathana karavuM joIe. 17 jIvANaM bhaMte ! kaivihA paogagaI paNNattA ? goyamA ! paNNarasavihA paNNattA, jahA - saccamaNappaogagaI jAva kammAsarIrakAyappaogagaI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! jIvonI prayogagati keTalA prakAranI che ? uttara- he gautama ! paMdara prakAranI che, te A pramANe che- satyamana prayogagati yAvat kArpaNa zarIra prayogagati. 18 NeraiyANaM bhaMte ! kaivihA paogagaI paNNattA ? goyamA ! ekkArasavihA paNNattA, taM jahA - saccamaNappaogagaI evaM uvaujjiUNa jassa jaivihA tassa taivihA bhANiyavvA jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nairiyakonI keTalA prakAranI prayogagati che ? uttara- he gautama ! nairayikonI prayogagatinA agiyAra prakAra che, te A pramANe che- satyamana prayogagati ItyAdi vaimAnika sudhInA sarva jIvomAM jene jeTalA prayoga che, tene teTalA prakAranI prayoga gati upayogapUrvaka kahevI joIe. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga [ 333] | 19 jIvA NaM bhaMte ! kiM saccamaNappaogagaI jAva kammagasarIrakAyappaogagaI ? goyamA! jIvA savve vi tAva hojjA saccamaNappaogagaI vi, evaM taM ceva puvvavaNiyaM bhANiyavvaM, bhaMgA taheva jAva vemANiyANaM, se taM poggii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! aneka jIvo zuM satyamana prayoga gativALA che yAvat kArmaNa zarIra kAyaprayoga gativALA che? uttara-he gautama! sarva jIvo satyamana prayogagativALA paNa hoya che, ItyAdi pUrvavatu aneka jIvomAM sarva bhaMgonuM kathana karavuM joIe. A rIte nairayikothI laI vaimAniko sudhI kahevuM joIe. A prayogagatinI prarUpaNA che. vivecana : prastuta sUtromAM prayogagatinA bheda ane 24 daMDakamAM prApta thatI prayogagatinuM nirUpaNa che. prayoganA paMdara bhedanI jema prayogagatinA paNa paMdara bheda che. prayoganI jema ja samuccaya jIvomAM paMdara prakAranI prayogagati hoya che. nArakI-devatAmAM agiyAra prakAranI prayogagati; pRthvI, pANI, agni, vanaspatimAM traNa prakAranI prayoga gati, vAyukAyamAM pAMca prakAranI prayoga gati; traNa vikasendriyamAM cAra prakAranI prayoga gati; tiryaMca paMcendriyamAM tera prakAranI prayoga gati ane manuSyomAM paMdara prakAranI prayoga gati hoya che. tatagati:| 20 se kiM taM bhaMte ! tatagaI ? goyamA ! tatagaI jeNaM jaMgAma vA jAva saNNivesaM vA saMpaTThie asaMpae aMtarApahe vaTTai / se taM ttgii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tatagati zuM che? uttara- he gautama! tatagati eTale je gAma athavA zaniveza mATe nIkaLelI vyakti te sthAnamAM pahoMcI na hoya, vacce mArgamAM cAlato hoya, te samayanI gatine tatagati kahe che. baMdhana-chedana gatiH| 21 se kiM taM bhaMte ! baMdhaNaccheyaNagaI ? goyamA ! baMdhaNaccheyaNagaI jeNaM jIvo vA sarIrAo, sarIraM yA jIvAo / se taM bNdhnnccheynngii| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! te baMdhana chedana gatinuM svarUpa kevuM che? uttara- he gautama! zarIrathI mukta jIvanI ane jIvathI mukta zarIranI gatine baMdhana chedana gati kahe che. vivecanaH prastuta sUtramAM baMdhana-chedana gatinuM nirUpaNa che. baMdhananuM chedana thavAthI je gati thAya te baMdhana-chedana gati che. jIvane AyuSyakarmanuM baMdhana hoya tyAM sudhI A zarIramAM rahevuM paDe che. jyAre te baMdhana chUTe tyAre zarIra jIvathI mukta thAya ane jIva zarIrathI mukta thAya che. jIvathI mukta thayelA zarIranI ane zarIrathI mukta thayelA jIvanI je gati thAya, tene baMdhana chedana gati kahe che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | u34 / zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 GupAta gati:| 22 se kiM taM bhaMte ! uvavAyagaI ? goyamA ! uvavAyagaI tivihA paNNattA, taM jahAkhettovavAyagaI, bhavovavAyagaI, nnobhvovvaaygii| bhAvArtha :- - he bhagavan ! 64pAta gatirnu 2135 cha ? 612- gautama ! 65pAtagatinA tra 2 cha, hema:- (1) kSetropAtati (2) bhopAtagati sane (3) nobhavopAtagati. | 23 se kiM taM bhaMte ! khettovavAyagaI ? goyamA ! khettovavAyagaI paMcavihA paNNattA, taM jahA- Neraiyakhetto- vavAyagaI, tirikkhajoNiyakhettovavAyagaI, maNUsakhettovavAyagaI, devakhettovavAyagaI, siddhkhettovvaaygii| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kSetropapAtAtina 240 cha ? tara- gautama ! kSetropapAtagatina pAya pra12 cha. hebha :- (1) naiyi kSetropapAtagati, (2) tiryayayoni kSetropapAta gati, (3) manuSya kSetropapAta gati, (4) heva kSetropapAtagati sane (5) siddha kSetropapAtagati. 24 se kiM taM bhaMte ! NeraiyakhettovavAyagaI ? goyamA ! NeraiyakhettovavAyagaI sattavihA paNNattA, taM jahA- rayaNappabhApuDhaviNeraiyakhettovavAyagaI jAva ahesattamApuDha viNeraiyakhettovavAyagaI / se tNnneriykhettovvaaygii| bhAvArtha:-prazna-bhagavana ! nairayi kssetroppaatgtin| 24 prAracha? 6ttara- gautama! nairayika kSetropapAtagati sAta prakAranI che- ratnaprabhA pRthvI nairayika kSetropapAtagati thAvat adhaHsaptama (aMtima sAtamI) pRthvI nairayika kSetropapAtagati. A nairayika kSetromapAta gatinI prarUpaNA che. | 25 sekiMtaMbhaMte !tirikkhajoNiyakhettovavAyagaI? goyamA !tirikkhajoNiyakhettovavAyagaI paMcavihA paNNattA, taM jahA- egidiya tirikkhajoNiya khettovavAyagaI jAva paMceMdiyatirikkhajoNiya khettovvaaygii| se taMtirikkhajoNiya khettovvaaygii| bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! tiryayayoni kSetropapAta tina 240 prA2 cha ? 6ttara- gautm!ten| pAMtha prakAra cha, te sA prabhAcha- (1) sandriya tiryayayoni kSetro 5pAtagati, (2) pendriya tirthayayonikSetropapAtagati, (3) tendriya tiryayayoni kSetropapAtagati, (4) caurendriya tiryaMgyogika kSetropapAtagati ane (5) paMcendriya tiryaMcayonika kSetropapAtagati. A tiryaMcayonika kSetropapAtagatinuM nirUpaNa che. | 26 se kiM taM bhaMte ! maNUsakhettovavAyagaI ? goyamA ! maNUsakhettovavAyagaI duvihA paNNatA, taM jahA-sammucchimamaNUsakhetovavAyagaI gbbhvkkNtiymnnusskhettovvaaygii| se taM mnnuuskhettovvaaygii| bhAvArtha:- prazna-3 mAvan ! manuSya kSetropapAtAtina 240 2 cha ? 6ttara- gautama! tenA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga | 335 the pra2 cha, te // pramANe cha- (1) saMbhUrchima manuSya kSetropapAta gati bhane (2) 4 manuSya kSetro papAtagati. A manuSyakSetro papAta gatinuM pratipAdana che. | 27 se kiM taM bhaMte ! devakhettovavAyagaI ? goyamA ! devakhettovavAyagaI cauvvihA paNNattA, ta jahA- bhavaNavai jAvavemANiyadevakhettovavAya gaI / setaM devkhettovvaaygii| bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! heva kSetropapAtagatinA 240 racha? 612- gautama! tenA yA2 52 cha,tesA prabhAcha- (1) bhavanapatiheva kSetropAtagati, (2) vAvyaMta vikSetropAtagati, (3) jyotirkhadeva kSetropapAtagati ane (4) vaimAnikadeva kSetropapAta gati. A deva kSetropapAtagatinuM ni359|| . | 28 se kiM taM bhaMte ! siddhakhettovavAyagaI ? ___goyamA ! siddhakhettovavAyagaI aNegavihA paNNattA, taM jahA- jaMbuddIve dIve bharaheravayavAsasapakkhiM sapaDidisi siddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIve dIve cullahimavaMtasiharivAsaharapavvayasapakkhiM sapaDidisiM siddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIve dIve hemavaya-heraNNavayavAsasapakkhiM sapaDidisiM siddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIve dIve saddAvaiviyaDAvativaTTaveyaDDasapakkhiM sapaDidisiM siddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIve dIve mahAhimavaMtaruppivAsaharapavvayasapakkhiM sapaDidisiM siddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIve dIve harivAsa-rammagavAsasapakkhiM sapaDidisiM siddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIve dIve gaMdhAvaImAlavaMtapariyAyavaTTaveyaDsapakkhi sapaDidisiMsiddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIvedIveNisaDha NIlavaMtavAsaharapavvayasapakkhiM sapaDidisi siddha khettovavAyagaI, jaMbuddIve dIve puvvavideha-avaravidehasapakkhiM sapaDidisaM siddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIve dIve devakuruttarakurusapakkhiMsapaDidisiMsiddhakhettovavAyagaI, jaMbuddIvedIvemaMdarassaphvvayassasapakkhiM sapaDidisi siddhakhettovavAyagaI, lavaNasamudde sapakkhi sapaDidisiM siddhakhettovavAyagaI, dhAyaisaMDe dIvepurimaddhapaccatthimaddha jAvamaMdarapavvayasapakkhiMsapaDidisiMsiddhakhettovavAyagaI,kAloyasamudde sapakkhiM sapaDidisi siddhakhettovavAyagaI,pukkharava-dIvalapurimaddha pacchimaddha bharaha eravayavAsa sapakkhi sapaDidisiM siddhakhettovavAyagaI / evaM jAva maMdara pavvaya sapakkhi sapaDidisiM siddhkhettovvaaygii| setaM siddhkhettovvaaygii| setaM khettovvaaygii| bhAvArtha :--- he bhagavan ! siddha kSetropapatagatinA 24 // 52 cha ? uttara-he gautama!siddha kSetropapAtagatinA aneka prakAra che, te A pramANe che-jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM bhArata ane airAvata varSa kSetramAM badhI dizAomAM, badhI vidizAomAMthI siddha kSetropapAta gati che, jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM laghu himavAna ane zikharI varSadhara parvatamAM badhI dizAo ane vidizAomAMthI siddha kSetropapAtagati hoya che, jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM hemavaya ane hiraNyavaya kSetramAM badhI dizAo ane vidizAomAMthI siddha kSetropapAtagati che, jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM zabdApAtI ane Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 336] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 vikaTApAtI vattavaitADhaya parvatanI badhI dizAo-vidizAomAMthI siddhakSetropapAtagati che. jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM mahAhimavaMta ane rukmivarSadhara parvatanI badhI dizAo-vidizAomAMthI siddhakSetropapAtagati che. jebUdvIpa nAmanA dvIpamAM harivarSaane ramyaphavarSa kSetramAM badhI dizAovidizAomAMthI siddha kSetro papAtagati che, jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM gaMdhApAtI ane mAlyavattaparyAya vRttavaitADhayaparvatamAM badhI dizAo-vidizAomAMthI siddhakSetropapAta gati che, jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM niSadha ane nIlavaMta varSadhara parvatanI badhI dizAovidizAomAMthI siddhakSetropapAtagati che. jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM pUrvavideha ane aparavidehamAM badhI dizAo-vidizAomAMthI siddhakSetro papAtagati che, jebUdvIpa nAmanA dvIpamAM devaku ane uttarakurukSetramAM badhI dizAvidizAomAMthI siddhakSetropapAtagati che. jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM maMdara parvatanI badhI dizAovidizAomAMthI siddhakSetropapAtagati che, lavaNa samudramAM badhI dizAo ane vidizAomAMthI siddhakSetropapAta gati che. dhAtakIkhaMDa dvIpamAM pUrvArdha ane pazcimArdha thAvamaMdara parvatanI badhI dizAomAMthI siddhakSetropapAta gati che, kAlodadhi samudramAM badhI dizAo-vidizaomAMthI siddhakSetropapAta gati che. puSkaravara dvIpArdhamAM pUrvAddhanA bharata ane airavatakSetromAM badhI dizAo ane vidizAomAMthI siddhakSetropapAta gati che yAvata puSkaravara dvIpArdhanA pazcimArdha maMdaraparvatamAM badhI dizAo-vidizAomAMthI siddhakSetropapAtagati che. A siddhakSetropapAtagatinuM varNana che. A kSetropapAtagatinuM varNana che. | 29 se kiM taM bhaMte ! bhavovavAyagaI ? goyamA ! bhavovavAyagaI cauvvihA paNNattA, taM jahA- Neraiya bhavovavAyagaI jAva devabhavovavAya gii|| bhAvArtha-prazna-he bhagavan! bhavopapAtagatinuM svarUpa kevuM che? uttara-he gautama!bhavopapAtagatinA cAra prakAra che, te A pramANe che-nairayikabhavopapAtagati yAvata devabhavopapAtagati. |30 se kiM taM bhaMte ! NeraiyabhavovavAyagaI ? goyamA ! NeraiyabhavovavAyagaI sattavihA paNNattA, taM jahA- rayaNappabhA puDhavI jAva ahesattamApuDhavI; evaM siddhavajjo bheo bhANiyavvo, jo ceva khettovavAyagaIe so ceva bhavovavAyagaIe / se taM bhavovavAyagaI / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! nairayika bhavopapAta gatinA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! nairayika bhavopapAtagatinA sAta prakAra che, te A pramANe che- ratnaprabhA naraka pRthvI yAvata adhaHsaptama naraka pRthvI Adi, A rIte siddhone choDIne kSetropapAtagatimAM kahelA badhA bheda ahIM bhavopapAta gatimAM kahevA joIe. A bhavopapAtagatinuM nirUpaNa che. | 31 se kiM taM bhaMte ! NobhavovavAyagaI ? goyamA ! NobhavovavAyagaI duvihA paNNattA, taM jahA- poggala- NobhavovavAyagaI ya siddh-nnobhvovvaaygii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nobhavopapAta gatinuM svarUpa kevuM che? uttara- he gautama! nobhavopapAtagatinA be prakAra che, te A pramANe che- pudgala nobhavopapAtagati ane siddha nobhavopapAtagati. | 32 se kiM taM bhaMte ! poggala-NobhavovavAyagaI ? goyamA ! poggala-NobhavovAyagaI jaNaM paramANupoggale logassa purathimillAo Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLamuM pada : prayoga carimaMtAo pacchimillaM carimaMtaM egasamaeNaM gacchai, pacchimillAo vA carimaMtAo puratthimillaM carimaMtaM egasamaeNaM gacchai, dAhiNillAo vA carimaMtAo uttarillaM carimaMta egasamaeNaM gacchai, evaM uttarillAo dAhiNillaM, uvarillAo heTThillaM, heTThillAo vA uvarillaM / se taM pogagala-NobhavovavAyagaI / 337 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pudgala nobhavopapAtagatinuM svarUpa kevuM che ? uttara- he gautama ! je pudgala paramANu eka samayamAM lokanA pUrvI caramAMtathI pazcimI caramAMta sudhI jAya che, eka samayamAM pazcimI caramAMtathI pUrvI caramAMta sudhI jAya, eka samayamAM dakSiNI caramAMtathI uttarI caramAMta sudhI jAya. A ja rIte uttarI caramAMtathI dakSiNI caramAMta, Urdhva caramAMtathI adho caramAMta ane adho caramAMtathI Urdhva caramAMta sudhI eka samayamAM jAya; A gatine pudgala nobhavopapAta gati kahe che. A pudgala nobhavopapAtagatinuM nirUpaNa che. 33 se kiM taM bhaMte ! siddhaNobhavovavAyagaI ? goyamA ! siddhaNobhavovavAyagaI duvihA paNNattA, taM jahA- aNaMtarasiddhaNobhavovavAyagaI ya paraMparasiddhaNobhavovavAyagaI ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! te siddha nobhavopapAtagatinA keTalA prakAra che ? uttara- he gautama ! siddha nobhavopapAta gatinA be prakAra che, te A pramANe che- anaMtarasiddha nobhavopapAta gati ane paraMpara siddha nobhavopapAtagati. 34 se kiM taM bhaMte ! aNaMtarasiddhaNobhavovavAyagaI ? goyamA ! aNaMtarasiddhaNobhavovavAyagaI paNNarasavihA paNNattA, taM jahA- titthasiddha aNaMtarasiddha NobhavovavAyagaI ya jAva aNegasiddhaNobhavovavAyagaI ya / se taM aNaMtarasiddhaNobhavovavAyagaI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! anaMtarasiddha bhavopapAtagatinuM svarUpa kevuM che ? uttara- he gautama ! anaMtara siddha bhavopapAta gatinA paMdara prakAra che, te A pramANe che-tIrthasiddha anaMtara siddha nobhavopapAtagati yAvat aneka siddha anaMtara siddha nobhavopapAtagati. A anaMtara siddha nobhavopapAta gatinuM nirUpaNa che. 35 se kiM taM bhaMte ! paraMparasiddhaNobhavovavAyagaI ? goyamA ! paraMparasiddhaNobhavovavAyagaI aNegavihA paNNattA, taM jahA - apaDhama samayasiddha NobhavovavAyagaI evaM dusamayasiddhaNobhavovavAyagaI jAva aNaMtasamayasiddhaNobhavovavAyagaI / se taM paraMparasiddhaNobhavovavAyagaI / se taM siddha nnobhvovvaaygii| se taM NobhavovavAyagaI / se taM uvavAyagaI / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! paraMparisadgha nobhavopapAta gatinuM svarUpa kevuM che ? uttara- he gautama ! paraMparasiddha nobhavopapAta gatinA aneka prakAra che, te A pramANe che- aprathama samaya siddha nobhavopapAta gati, dvisamayasiddha nobhavopapAtagati yAvat trisamayathI laIne saMkhyAta samaya, asaMkhyAta samaya ane anaMta samayasiddha nobhavopapAta gati. A paraMparasiddha nobhavopapAta gatinuM nirUpaNa che. Ama siddha nobhavopapAtagati, bhavopapAtagati tathA upapAtagatinuM varNana pUrNa thAya che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 338 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 vivecanaH prastuta sUtromAM upapAtagatinA bheda-prabhedonuM nirUpaNa che. 35ta: prAdurbhAva: IupapAta eTale utpanna thavuM. tenA traNa prakAra che. (1) kSetropapAtagati (2) bhavopapAtagati (3) nobhavopapAtagati. kSetropapAtagati kSetra-AkAzaM yatra nArakAdayo jantavaH siddhAH, padagalA vA avatiSThante / kSetra eTale AkAza. jyAM nairayika Adi jIva siddha ane pudgala sthita thAya che, te AkAzapradezane kSetra kahe che. te te kSetramAM jIvAdinuM javuM ane sthita thavuM te kSetropapAtagati che. tenA pAMca prakAra che. narakakSetropapAtagati- narakarUpa kSetramAM jIvanuM sthita thavuM. te narakakSetropapAtagati che. sAta narakanI apekSAe narakakSetropapAtagatinA sAta prakAra che. tiryacakSetropapAtagati- tiryaMca jIvo je kSetramAM sthita thAya tene tiryacakSetra kahe che. te te kSetramAM tiryaMca jIvonuM javuM ane sthita thavuM, tene tiryakSetropapAtagati kahe che. jAtinI apekSAe tiryaMca jIvonA ekendriya beindriya, teindriya, corendriya ane paMcendriya rU5 pAMca bheda hovAthI tiryacakSetropapAtagatinA pAMca bheda che. manuSyakSetropapAtagati- manuSyo jyAM sthita thAya tene manuSyakSetra kahe che. te te kSetramAM manuSyonuM javuM ane sthita thavuM, tene manuSyakSetromapAtagati kahe che. saMmUrchAima manuSya ane garbhaja manuSyarUpa manuSyanA be bheda hovAthI manuSyakSetropapAtagatinA be bheda che. devakSetropapAtagati- devo jyAM sthita thAya, tene devakSetra kahe che. te te kSetramAM devonuM javuM ane sthita thavuM, tene devakSetropapAtagati kahe che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika rUpa devonA mukhya cAra prakAra hovAthI devakSetropapAtagatinA paNa cAra prakAra che. siddhakSetropapAtagati- siddha thayelA jIvo siddhakSetramAM jaIne sthita thAya tene siddhakSetra kahe che. aDhIdvIpa kSetramAMthI karmothI mukta thayelA manuSyo sarvadizA ke vidizAmAMthI jugatithI eka samaya mAtramAM siddhakSetramAM jAya che. sUtrakAre manuSyakSetranA vividha vibhAgonI apekSAe siddhakSetrapapAtagatinA 57 bheda karyA che. jabalIpanA 11 kSetra :- (1) bharata-airAvatakSetra (2)calahimavaMta varSadhara parvata ane zikharI varSadhara parvata (3) hemavata ane hairaNyavatakSetra (4) zabdApAtI ane vikaTApAtI vRtta vaitADhayaparvata (5) mahA himavaMta ane rukima varSadhara parvata (6) harivarSa ane ramyakavarSa kSetra (7) gaMdhApAtI ane mAlyavaMta vRtta vaitADhaya parvata (8) niSadha ane nIlavaMta varSadhara parvata (9) pUrvavideha ane pazcimavideha kSetra (10) devaguru ane uttarakurukSetra (11) meruparvata (12 thI 33) dhAtakIkhaMDanA pUrvArdha ane pazcimArdhanA pUrvavat 11-11 kSetra gaNatAM bAvIsa kSetro ane te ja rIte (34 thI pa5) puSkarAddha dvIpanA rara kSetro (pa) lavaNasamudra ane (57) kAlodadhi samudra. A pratyeka kSetranI cAre dizAo ane vidizAmAMthI manuSya jugatithI siddhakSetramAM jAya che, tene siddhakSetropapAtagati kahe che bhavopapAtagati karmayukta jIvanI nArakAdi avasthAne bhava kahe che athavA karmAdhIna jIvanuM nArakAdipaNe rahevuM tene bhava kahe che. jIvonuM te te bhavane prApta thayuM te bhavopapAtagati kahevAya che. nAraka, tiryaMca, manuSya ane devarUpa bhavanA cAra prakAra hovAthI bhavopapAtagatinA cAra prakAra che. tenA bheda-prabhedonuM kathana Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga [ 339 ] kSetro papAtagatinI samAna che. siddha jIvo karmamukta che. tethI bhavopapAtagatimAM teno samAveza thato nathI. nobhAvopapAtagati- karmothI rahita hoya tevA pudgala tathA siddhonI gatine nobhavopapAtagati kahe che. pudagala nobhavopapAtagati- pudgala paramANunA lokanA eka caramAMtathI bIjA caramAMta sudhI javAne pudgalanobhavopapAtagati kahe che. sUtrakAre tenA cha prakAra kahyA che, pudgalanuM eka samayamAM (1) lokanA pUrvI caramAMtathI pazcimI caramAMta sudhI javuM. (2) pazcimI caramAMtathI pUrvI caramAMta sudhI javuM. (3) uttarI caramAMtathI dakSiNI caramAMta sudhI javuM. (4) dakSiNI caramAMtathI uttarI caramAMta sudhI javuM. (5) Urdhva caramAMtathI adho caramAMta sudhI javuM. (6) adho caramAMtathI Urdhva caramAMta sudhI javuM. siddha nobhavopapAtagati- karmabhakta siddha jIvonI gatine siddha nobhavopapAtagati kahe che. siddhanA be bhedanI apekSAe tenA be bheda che- anaMtarasiddha nobhavopapAtagati ane paraMparasiddha nobhavopapAtagati. anaMtarasiddha nobhavopapAtagatinA tIrthasiddhA, atIrthasiddhA Adi paMdara prakAra che. paraMparasiddha nobhavopapAta gatinA aprathama samaya siddhA, krisamaya siddhA yAvatudaza samaya, saMkhyAta samaya, asaMkhyAta samaya ane anaMta samayasiddhA Adi cha prakAra che. vihAyogati:|36 se kiM taM bhaMte ! vihAyagaI ? goyamA ! vihAyagaI sattarasavihA paNNattA, taM jahA- phusamANagaI, aphusamANagaI, uvasaMpajjamANagaI, aNuvasaMpajjamANagaI, poggalagaI, maMDUyagaI, NAvAgaI, Nayagai, chAyAgaI, chAyANuvAyagaI, lessAgaI, lessANuvAyagaI, uddissapavibhattagaI, caupurisapavibhattagaI, vaMkagaI, paMkagaI, bNdhnnvimoynngii| bhAvArtha -prazna- he bhagavan!vihAyogatinuM svarUpa kevuM che? uttara- he gautama ! vihAyogatinA sattara prakAra che, te A pramANe che- (1) spRzagati (2) aspRzati (3) upasaMpadyamAnagati (4) anupasaMpadyamAnagati (5) pudgalagati (6) maMDUka gati (7) naukA (nAva) gati (8) nayagati (9) chAyAgati (10) chAyAnupAtagati (11) lezyAgati (12) lezyAnupAtagati (13) uddizyapravibhakta gati (14) catuH puruSa pravibhakta gati (15) vakragati (16) paMkagati ane (17) baMdhana vimocana gati. | 37 se kiM taMbhaMte ! phusamANagaI ? goyamA ! phusamANagaI-jaNNaM paramANupoggale dupaesiya jAva aNaMtapadesiyANaM aNNamaNNaM phusittA NaM gaI pavattai / setaM phusmaanngii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! spRzadgati kone kahe che? uttara- he gautama! paramANu yugala DhipradezI, tripradezI, cAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava, daza, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMtapradezI skaMdhonI eka bIjAno sparza karatAM karatAM je gati thAya che, te spRzadgati che. | 38 se kiM taM bhaMte ! aphusamANagaI ? goyamA ! aphusamANagaI-jaNNaM eesiM ceva aphusittA NaM gaI pvtti| se taM aphusmaanngii| Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 340 zrI pannavaNA sua: bhAga-2 bhAvArtha :-prazna- bhagavan ! aspRzati Daone 4 cha ? 6ttara- gautama ! 52mAthI 45 anaMta pradeza sudhInA skaMdhonI paraspara sparza karyA vinA ja je gati thAya che, te aspRzadgati che. | 39 se kiM taM bhaMte ! uvasaMpajjamANagaI ? goyamA ! uvasaMpajjamANagaI-jaNNaM rAya vA juvarAyaM vA IsaraM vA mADaMbiyaM vA koDuMbiyaM vA ibbhaM vA seTuiM vA seNAvaI vA satthavAhaM vA uvasaMpajjittA NaM gcchi| setaM uvasaMpajjamANa gii| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! te 65saMpamAnAta Done cha ? 612- gautama ! hemA 20, yuvarA4, zvara(maizvaryANI) tasava2 (2% dvArA niyuta 552 zAsa), mAnis(maissAvipati), bhya(dhanADhaya), zeTha, senApati sArthavAno mAzraya bane gati thAya, tene uvasaMpadhamAnagati kahe che. 40 se kiM taM bhaMte ! aNuvasaMpajjamANagaI ? goyamA ! aNuvasaMpajjamANagaI- jaNaM eesiM ceva aNNamaNNaM aNuvasaMpajjittA NaM gacchai / se taM aNuvasaMpajjamANagaI / bhAvArtha :- prazna-bhagavana ! anupasaMpadyamAna gati aunecha? 6ttara- gautama ! Adino Azraya lIdhA vinA je gati thAya, tene anupasaMpadhamAna gati kahe che. |41 se kiM taM bhaMte ! poggalagaI ? goyamA ! poggalagaI- jaNaM paramANupoggalANaM jAva aNaMtapaesiyANaM khaMdhANaM gaI pavattai / se taM poggalagaI / bhAvArtha :-prazna- bhagavan ! pugata gati aune cha ? 612- gautama ! 52mA pugatathI anaMta pradezI sudhInA skaMdhonI gatine pudgala gati kahe che. |42 se kiM taM bhaMte ! maMDUyagaI ? goyamA ! maMDUyagaI- jaNNaM maMDUe upphiDiyA upphiDiyA gacchai / se taM mNdduuygii| bhAvArtha :-prazna- bhagavan ! bhaMDU gati Done cha ? ta2- gautama ! heAnI hema 6NI6jI (yUTI-phUhI) ne gati cha,tene bhagati cha. 43 se kiM taM bhaMte ! NAvAgaI ? goyamA ! NAvAgaI jaNNaM- NAvA puvvaveyAlIo dAhiNaveyAliM jalapaheNaM gacchai, dAhiNaveyAlIo yA avaraveyAli jalapaheNaM gacchai / se taM NAvAgai / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! naugati anecha ? 6ttara- gautama! nau 4mANe pUrva nAthI dakSiNa-kinAre jAya che ane dakSiNa-kinArAthI anya kinAre jAya che, tenI gatine naukAgati kahe che. | 44 sekiMtaMbhaMte !NayagaI ? goyamA !NayagaI-jaNNaMNegamasaMgaha-vavahAsujjusuksadda samabhirUDhaevaMbhUyANaM NayANaM jA gaI ahavA savvaNayA vi jaM icchaMti / se taM NayagaI / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan ! nayati Done cha ? 612- he gautama ! naigama, saMgraDa, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta, A sAta nayonI pravRttine nayagati kahe che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH prayoga | 341 |45 se kiM taM bhaMte ! chAyAgaI ? goyamA ! chAyAgaI-jaNNaM hayacchAyaM vA gayacchAyaM vA NaracchAyaM vA kiNNaracchAyaM vA mahoragacchAyaM vA gaMdhavvacchAyaM vA usahacchAyaM vA rahacchAyaM va chattacchAyaM vA uvasaMpajjittA NaM gacchai / se taM chAyAgaI / bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! chAyAgAti Done cha ? 612- gautama ! anI chAyA, hAthInI chAyA, manuSyanI chAyA, kinnaranI chAyA, mahoraganI chAyA, gaMdharvanI chAyA, vRSabha chAyA, ratha chAyA, chatra chAyAno Azraya karIne je gati thAya che, tene chAyAgati kahe che. |46 se kiM taM bhaMte ! chAyANuvAyagaI? goyamA ! chAyANuvAyagaI-jaNNaM purisaM chAyA aNugacchai No purise chAyaM aNugacchai / se taM chaayaannuvaaygii| bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! chAyAnupapAtagati hone 53 cha ? 612-gautama ! chAyA, puruSa AdinuM anusaraNa kare che, paraMtu puruSa, chAyAnuM anusaraNa karato nathI, tene chAyAnupAtagati kahe che. | 47 se kiM taM bhaMte ! lessAgaI? goyamA ! lessAgaI- jaNaM kaNhalessA NIlalessaM pappa tArUvatAe tAvaNNattAe tAgaMdhattAe tArasattAe tAphAsattAe bhujjo bhujjo pariNamai, evaM NIlalessA kAulessaM pappa tArUvattAe jAvatAphAsattAe pariNamai, evaM kAulessA vi teulessaM, teulessA vi pamhalessaM, pamhalessA vi sukkalessaM pappatArUvattAe jAvapariNamai / se taM lessaagii| bhAvArtha:-prazna- bhagavan ! vezyAgatione cha ? uttara- he gautama ! kRSNa lezyAnA dravyo, nIla glezyAnA dravyone pAmIne tenA varNarUpe, tenA gaMdharUpe, tenA rasarUpe tathA tenA sparzarUpe vAraMvAra pariNata thAya che. A rIte nIlalezyA paNa kApotalezyAne prApta thaI tenA varNAdi rUpe pariNata thAya che, kApotalezyA paNa tejovezyArUpe, tejalezyA padmalezyArUpe ane padmavezyA zuklalazyAne prApta thaIne tenA varNadi rUpe pariNata thAya che, tene vezyAgati kahe che. 48 se kiM taM bhaMte ! lessANuvAyagaI ? goyamA ! lessANuvAyagaI- jallessAI davvAiM pariyAittA kAlaM kareti tallessesu uvvjjti| taM jahA- kaNhalessesu vA jAva sukkalessesu vaa| se taM lessANuvAyagaI / bhAvArtha:-prazna- bhagavana ! sezyAnupAta gationecha? 612- gautama ! 4 mAha je vezyAnA dravyo grahaNa karIne mRtyu pAme che, te ja vezyAvALAmAM utpanna thAya che, tene vezyAnupAta gati kahe che. |49 se kiM taM bhaMte ! uddissapavibhattagaI ? goyamA ! uddissapavibhattagaI- je NaM AyariyaM vA uvajjhAyaM vA theraM vA pavattiM vA gaNiM vA gaNaharaM vA gaNAvaccheiyaM vA uddisiya uddisiya gacchai / se taM uddissapavibhattagaI / bhAvArtha:-pra-- bhagavana ! 6vizya pravimatagati aunecha? 6ttara- gautama! AyArtha, Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 upAdhyAya, sthavira, pravarttaka, gaNi, gaNadhara athavA gaNAvacchedakane uddezIne je gati thAya, tene uddizya pravibhakta gati kahe che. 342 50 sekaM taM bhaMte ! caupurisapavibhattagaI ? goyamA ! caupurisapavibhattagaI - se jahANAmae cattAri purisA samagaM paTThittA samagaM pajjuvaTThiyA; samagaM paTThittA visamaM pajjuvaTThiyA; visamaM paTThittA samagaM pajjuvaTThiyA; visamaM paTThittA visamaM pajjuvA / taM capurisapavibhattagaI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! catuHpuruSa pravibhakta gati kone kahe che ? uttara- he gautama ! (1) koI cAra puruSoe eka sAthe prasthAna karyuM ane eka sAthe ja pahoMcyA, (2) cAra puruSonuM eka ja sAthe prasthAna thayuM paraMtu bhinna-bhinna samaye pahoMcyA (3) cAra puruSonuM prasthAna bhinna-bhinna samaye thayuM paNa eka sAthe pahoMcyA ane (4) cAra puruSonuM prasthAna paNa bhinna-bhinna samaye thayuM ane bhinna-bhinna samaye pahoMcyA. A cAra puruSonI caturvikalpAtmaka gatine catuHpuruSa pravibhakta gati kahe che. zuM che nita bhaMte ! vaMduM ? goyamA ! vaMza- vanavviA paLattA, tuM bahApaTTAyA, thaMmaLayA, tesaLayA, pavaDaLayA, seteM vaMd bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vakragati kone kahe che ? uttara- he gautama ! vakragatinA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) ghaTTanatA (2) staMbhanatA, (3) zleSaNatA ane (4) prapatanatA. A vakragatinuM nirUpaNa che. 52 se kiM taM bhaMte ! paMkagaI ? goyamA ! paMkagaI- se jahANAmae kei purise seyaMsi vA paMkaMsi vA udayaMsi vA kArya uvvahiyA gacchai / se taM paMkagaI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! paMkati kone kahe che ? uttara- he gautama ! jema koI puruSa kAdava, kIcaDa ke jaLamAM potAnA zarIrane Teko ApIne je gati kare, te paMkagati che. 53 se kiM taM bhaMte ! baMdhaNavimoyaNagaI ? goyamA ! baMdhaNavimoyaNagaI - jaNNaM aMbANa vA aMbADagANa vA mAuluMgANa vA billA vA kaviTThANa vA bhallANa vA phaNasANa vA dADimANa vA pArevatANa vA akkhoDANa vA corANa vA borANa vA tiMduyANa vA pakkANaM pariyAgayANaM baMdhaNAo vippamukkANaM NivvAghAe NaM ahe vIsasAe gaI pavattai / se taM bNdhnnvimoynngii| se taM vihAyagaI / se taM gaippavAe / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! baMdhanavimocana gati kone kahe che ? uttara- he gautama ! atyaMta pAkelA ane baMdhanathI chUTA(judA) paDelA kerI, AmrAtaka, bijorA, bIlA, koThA, sItAphaLa, dADama, pArAvata, akharoTa, corAphaLa(cAra), bora ane hiMduka phaLonI nirvyAghAta pratibaMdha rahita svAbhAvika nIce tarapha gati thAya che, tene baMdhana vimocanagati kahe che. A baMdhana vimocana gatinuM nirUpaNa che. A rIte vihAyogatinI prarUpaNA ane gati prapAtanuM varNana pUrNa thAya che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa pada prayoga 343 | vivecanaH prastuta sUtromAM vihAyogatinA bhedonuM vistRta varNana che. vihAyogatiH - AkAzamAM thanArI gatine vihAyogati kahe che. tenA sattara prakAra che- (1) spezagatiparamANu ke TripradezI Adi skaMdhonI anya vastuo sAthe sparza karatAM-karatAM ekathI vadhu samayanI je gati thAya che, te spRzadgati kahevAya che. (2) aspRzagati- paramANu Adi eka samayamAM eka lokAMtathI bIjA lokAMta sudhI pahoMce che, AvI eka samayanI je gati thAya, te aspRzad gati che. siddhonI gati paNa aspRzadu gati che. (3) upasaMpadhamAnagati- koI spaSTa hetupUrvaka bIjAno Azraya laIne thatI gati. jema ke moTA sArthavAhano Azraya laI anya vyApArIonuM gamana karavuM, gurunA Azraye ziSyanuM gamana karavuM, te upasaMpadhamAna gati che. (4) anupasaMpadhamAnagati- koIno paNa Azraya lIdhA vagara gamana karavuM. (5) pudgalagati-pugalanI gati () maMDUkagati- kUdatAM-kUdatAM deDakAnI jema gamana karavuM (7) naukAgati- naukAdi dvArA mahAnadI AdimAM gamana karavuM (8) nayagati- naigamAdi nayo dvArA svamatanI puSTi karavI athavA badhA nayo dvArA paraspara sApekSapaNe pramANathI abAdhita vastunI sthApanA karavI nayagati che. (9) chAyAgati-chAyAnuM anusaraNa karIne thatI gati. (10) chAyAnupAtagati-chAyA potAnA nimittabhUta puruSanuM anusaraNa karIne gati kare te chAyAnupAta gati che. kAraNake chAyA puruSanuM anusaraNa kare che, paraMtu puruSa chAyAnuM anusaraNa karato nathI. (11) vezyAgati-tiryaMco ane manuSyonI dravya-bhAva lezyA parivartana pAme che. kRSNAdi vezyAnA pugalo, nIlAdi lezyAnA pugalone prApta karIne, nIlAdi varNa ane gaMdhAdirUpe pariNata thAya che. vezyAnA pudgalonI te gati vezyAgati che (12) vezyAnupAta gati- vezyA anusAra jIvanI gati thAya, te vezyAnupAtagati che. jIva lezyA dravyonuM anusaraNa kare che, lezyA dravya jIvanuM anusaraNa karatA nathI. je lazyAmAM jIva mRtyu pAme che, te ja vezyA sthAnamAM jIva janma dhAraNa kare che. (13) udizvapravibhaktagati- pravibhakta eTale pratiniyata-nizcita. AcAryadinI pAse dharmopadeza sAMbhaLavA ke prazna pUchavA mATe je gamana karAya che, te uddizya pravibhakta gati che. (14) catupuruSa pravibhaktagati- cAra prakAranA puruSonI cAra prakAranI pravibhakta-pratiniyata gati catuH puruSa pravibhakta gati kahevAya che. 1. cAra puruSo eka sAthe nIkaLyA ane eka sAthe pahoMcyA 2. cAra puruSo eka sAthe nIkaLyA paNa eka sAthe na pahoMcyA 3.cAra puruSo eka sAthe na nIkaLyA paNa eka sAthe pahoMcyA.4.cAra puruSo eka sAthe na nIkaLyA ane eka sAthe na pahoMcyA. A cAra prakAranI gatine catuH puruSa pravibhaktagati kahe che. (15) vakagati- cAra prakAranI che- 1. ghanatA- koI padArthane aDI-aDIne cAlavuMlaMgaDA page cAlavuM) 2. taMbhana- aTakI-aTakIne cAlavuM 3. zleSaNa- zarIranA eka aMgathI bIjA aMgano sparza karIne cAlavuM 4. prapatana-paDatAM-paDatAM cAlavuM. A cAre prakAranI gati aniSTa ane aprazasta hovAthI tene vakragati kahe che. (16) paMkagati- paMka arthAt kAdava, kIcaDa; temAM gati karavI. upalakSaNathI paMka zabdathI 'jaLa'nuM paNa grahaNa karavuM joIe tethI paMka ke jaLamAM potAnA zarIrane TekavIne athavA anya koInI sAthe potAnA paga vagere bAMdhIne tenA baLathI cAlavuM-svImIMga rIMganA sahAre nadI ke jaLAzayomAM taravAnI je gati che te paMkagati (17) baMdhana- vimocana gati- Amra Adi phaLonI potAnI DALI AdinA baMdhanathI chuTA paDIne svAbhAvika rIte nIce paDavAnI gatine baMdhana-vimocana gati kahe che. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 344 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 gati prapAta tata gati baMdhana chedana gati upapAta gati (127) prayoga gati (15) 4. mana prayoga 4. vacana prayoga 7. kAya prayoga vihAyogati (17) 1 pRzad gati 2 aspRzad 3 upasaMpadhamAna 4 anupasaMdhamAna pa pudgala gati bhavopapAta gati kSetropapAta gati (18) nobhavopapAta maMka gati gati (34) (35) narakI bhavopapAta tiryaMca bhavopapAta manuSya bhivopapAta deva bhavopapAta 7 naukA gati 8 naya gati 9 chAyA gati 10 zayAnupAta 11 lezyA gati 1ra lezyAnupAta 13 udizya pravibhakta 14 catu:puruSa pravibhakta 15 vakragati 16 paMkagati 13 baMdhana vimocana gati (5). naraka kSetromapAta tiryaMca kSetro manuSya kSetro deva kSetro siddha kSetro gati (57) (7) ekendriya saMmUrchAima manuSya bhavanapati deva jaMbUtIpa-11 sAta narakanA beIndriya garbhaja manuSya vyaMtara deva dhAtakIkhaMDa-22 sAta bheda teIndriya jyotiSI deva puSkarAddha-rara corendriya vaimAnika deva lavaNasamudra paMcendriya kAlodadhi pa3 kSetramAMthI siddha thAya che. pugalanobhavopapAta siddha nobhavopapAta (28) 1pUrvI caramAMta thI pazcimI caramAte 2. pazcimI caramAMtathI pUrva caramAMte 3 uttarI caramAMtathI dakSiNI caramAMte 4 dakSiNI caramAMtathI uttarI caramAMte pa Urdhva caramAMtathI adho caremAMte 6 adho caramAMtathI Urdhva caramAMte pudgalanuM gamana thAya te anaMtara siddha (15) tIrtha siddha Adi paraMparasiddha (13) - 1 eprathama samaya siddha 2krisamaya siddha thAvatuM 10 daza samaya siddha ne soLamuM pada saMpUrNa Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | soLamuM padaH lezyA: uddezaka-1 345 sattaramuM pada che. cheka . cheche paricaya Re B - 2 ' che. cheka che, A padanuM nAma "lezyApada' che. lezyA e jIvanuM eka pariNAma vizeSa che. AdhyAtmikavikAsamAM lezyAnuM atyaMta mahattva hovAthI A padamAM vividha dRSTikoNathI cha uddezakomAM lezyA saMbaMdhI vicAraNA che. lezyA AtmA ane karmanuM joDANa karAvanAruM mAdhyama che. vezyA saMsArI jIvonuM pariNAma vizeSa che. tenA be bheda che- dravya lezyA ane bhAvalezyA. Atma pariNAmo bhAvalezyA che ane te arUpI che. bhAvalezyAnA kAraNe je pudagalonuM grahaNa thAya te dravyalezyA che. bhAvalezyA ane dravyalezyA paraspara saMbaMdhita che arthAt prAyaH bhAvalezyA anusAra dravyalezyA thAya che ane kyAreka dravyalezyA anusAra bhAvalezyA parivartana pAme che. dravya ane bhAva baMne prakAranI vezyAnA cha-cha prakAra che- kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejalezyA, padmavezyA ane zuklalezyA. prastuta padanA cha e uddezakamAM lezyA saMbaMdhita bhinna bhinna viSayonuM nirUpaNa che. prathama uddezakamAM nAraka Adi covIza daMDakavartI jIvonA AhAra, zarIra, zvAsozvAsa, karma, varNa, lezyA, vedanA, kriyA ane AyuSyanI samAnatA-viSamatA saMbaMdhI vicAraNA che. tyAra pachI kRSNAdi vezyAvALA jIvonA viSayamAM AhAra Adi nava dvArothI vicAraNA karavAmAM AvI che. bIjA udezakamAM vezyAnA cha bhedonuM kathana karIne cAre ya gatinA jIvone prApta thatI vezyAo ane te vezyAvALA 24 daMDakavartI jIvonA alpabadutvanI vistRta prarUpaNA che. aMtamAM kRSNAdi lezyAvALA jIvomAM alpaddhika aneka mahaddhikanuM kathana che. trIjA udezakamAM kRSNAdilezyA yukta 24 daMDakavartI jIvonI utpatti ane udvartananA saMbaMdhamAM ekavacana tathA bahuvacananI apekSAe ane sAmuhika vezyAnI apekSAe vicAraNA che. je legyAmAM jIvanuM mRtyu thAya te ja lezvAsthAnamAM teno janma thAya che arthAt "mRtyu ane navA janma samayanI eka ja vezyA hoya che, A siddhAMtanI puSTi karI che. tyArapachI te te vezyA yukta jIvonA avadhijJAnanI viSaya maryAdA tathA te te vezyA saMpanna jIvomAM prApta thatAM jJAna ane tenI viSaya maryAdAnI prarUpaNA che. cothA uddezakamAM manuSya ane tiryaMca gatinA jIvonI apekSAe eka vezyAnA, anya vezyArUpe thatAM pariNamananI prakriyA daSTAMta dvArA samajAvI che tyArapachI cha e vezyAnA pRthaka-pRthaka varNa, gaMdha, rasa ane sparzanuM; lezyAonA pariNAma, pradezo, pradezAvagAha, vargaNA ane leNyAsthAna vagere viSayonuM nirUpaNa che. pAMcamA udezakamAM naraka ane devagatinA jIvonI apekSAe legyA pariNamanano niSedha karyo che. naraka ane devabhavamAM bhavaparyata dravyalezyA avasthita hoya che. te jIvo bhava svabhAvathI eka ja vezyA dravyone grahaNa kare che. te vezyAonuM anya legyAmAM pariNamana-parivartana thatuM nathI, paraMtu je navIna vezyA dravyono saMyoga thAya tenI chAyA mAtra temanI maulika lezyAmAM jhaLake che ane zubhAzubha lezyA dravyanA saMyoga anusAra te-te maulika legyAmAM kaMIka utkarSa ane apakarSa thAya che arthAtu potAnI vezyAthI nimnatara Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34s | zrI pannavaNA sua: bhAga-2 lezyAnA saMyoge mULa legyAmAM apakarSa(hInatA) thAya che ane potAnI vezyAthI uccatara lezyAno saMyoga thatAM mULa lezyAmAM utkarSa(uccatA) thAya che. - chaThThA uddezakamAM bharata kSetra AdinA manuSya ane manuSyANIonI vezyA saMbaMdhI carcA che. temAM e paNa darzAvyuM che ke mAtA-pitA ane garbhastha jIvonI lezyAmAM samAnatA ane viSamatA hoya zake che. A rIte prastuta padanA cha e uddezakomAM vezyA saMbaMdhita viziSTa-viziSTa viSayonuM varNana che, je A padanI AgavI vizeSatA che. - zrI uttarAdhyayana sutra adhyayana-34 vezyAdhyayanamAM paNa cha e vezyAnA varNa, gaMdha, rasa, sparza pariNAma prakAra vagere viSayonuM varNana che. te uparAMta tyAM ja e vezyAnA pariNAma ane cAra gatinI apekSAe lezyAnI sthitinuM vizeSa varNana che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada lezyAH uddezaka-1 347 -sattaramuM leNyA padaH prathama uddezaka uddezakanA viSayo - AhAra sama sarIrA, ussAse kamma vaNNa lessAsu / samaveyaNa samakiriyA, samAuyA ceva boddhavvA // 1 // bhAvArtha :- [gAthAthI (1) samAhAra, samazarIra ane sama ucchavAsa (2) karma (3) varNa (4) vezyA (5) samavedanA (6) samakriyA tathA (7) samAyuSka. A uddezakamAM sAta viSayonuM nirUpaNa che. vivecanaH prastuta sUtramAM gAthArUpe uddezakanA viSayabhUta samAhAra Adi dvArono nAmollekha che. te dvAronI saMkhyA apekSAe sAta ane nava, ema be prakAre gaNavAmAM AvI che. A gAthAnA pUrvArdhamAM 'sama' zabdano prayoga ekavAra karavAmAM Avyo che, teno saMbaMdha pratyeka padanI sAthe karavo joIe. jema ke- (1) samAhAra, (2) samazarIra, (3) samaucchavAsa, (4) samakarma, (5) samavarNa, (6) samalezyA, (7) sAmavedanA, (8) samakriyA ane (9) samAyuSka. A uddezakamAM 24 daMDakanA jIvo ane salezI jIvo tathA kRSNalezI Adi jIvomAM AhAra, zarIra AdinI samAnatA-viSamatAnuM pratipAdana che. lezyA :- (1) jenA dvArA AtmAno karmonI sAthe zleSa thAya che, te vezyA che 'tirase AbhA varmA sada anaya jenA dvArA AtmA karma vaDe lepAya che, te lezyA che. dravya ane bhAvathI tenA be prakAra che. dravya vezyA -je padgala dravyanI sahAyatAthI AtmAnA vividha pariNAmo pragaTa thAya che athavA AtmAnA pariNAma anusAra je pugala dravyanuM grahaNa thAya, te pugala dravyo dravyalezyA che. dravyalezyA paugalika hovAthI rUpI che. zubha ane azubha dravyonI apekSAe tenA be prakAra che. bhAvaleyA - karmanA udaya ane saMyoga viyogathI thatAM Atma pariNAmone bhAvalezyA kahe che. te kaSAya raMjita hoya ke araMjita baMne prakAranA hoya, tevA AtmapariNAmone vezyA kahe che. bhAvalezyAnA paNa be-be prakAra che- vizuddha ane avizuddha. akaluSita-vizuddha dravyalezyAnA saMyoge karmanA upazama, kSaya athavA kSayopazamathI thatAM AtmapariNAmo vizuddha bhAvalezyA che. tejolezyA, padmalezyA ane zuklalezyA, te traNa vizuddha vezyA che. kalaSita-avizaddhadravyalezyAnA saMyoge karmanA udayathI thatAM AtmapariNAmo avizuddha bhAvalezyA che. kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyA, te traNa avizuddha vezyA che. bhAvalezyA AtmapariNAma rUpa hovAthI arUpI che. A rIte dravyalezyA ane bhAvalezyA sApekSa che. dravyalezyA pramANe AtmapariNAmo thAya ane AtmapariNAmo pramANe dravyalezyA yogya pagalonuM grahaNa thAya che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 348 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 lezyAnuM svarUpa samajyA pachI prazna thAya ke (1) dravya lezyA karmavargaNArUpa che? (2) karma niNaMda rUpa che ke (3) yoganA pariNAma rUpa che? ityAdi praznonuM samAdhAna A pramANe che ke- vezyA karmanA niNaMda rUpa ke karmavargaNA rUpa nathI. kAraNa ke sayogI kevaLI guNasthAne ghAtikarmano abhAva hovA chatAM parama zuklalazyAno sabhAva che. temaja ayogI kevaLI guNasthAnamAM aghAtikarmano sadbhAva hovA chatAM lezyAno abhAva che. A rIte lezyAne karmarUpa mAnI zakAya nahIM. vezyA karmarUpa nathI tethI karma niNaMda(pravAha) rUpa paNa nathI. parizeSa nyAyathI leNyA yoga pariNAma rUpa che. yoga sAthe vezyAno anvaya ane vyatireka saMbaMdha che, jyAM lezyA che tyAM yoga che jyAM yoga nathI tyAM lezyA paNa nathI. lezyA yoganA pariNAma rUpa hovA chatAM jyAM sudhI kaSAyano udaya hoya tyAM sudhI te kaSAyane uddIpta kare che. jema ke pittanA prakopathI krodha vadhe che. kaSAyanA udayamAM vezyAnA pariNAmo kaSAya rUpa banI jAya che. karmono sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha kaSAya AdhArita che tathA prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yoga AdhArita che. lezyA yoganA pariNAma rUpa hovA chatAM kaSAyanA udayamAM kaSAya rUpa banIne kaSAyanI tIvratA-maMdatAmAM nimitta bane che, tethI te anubhAga baMdhamAM nimitta bane che. A rIte AtmA ane karmanA joDANamAM lezyA mukhya kAraNarUpa che. lezyA pariNAmathI ja karmavargaNAnuM AtmA sAthe joDANa thAya che. narayikomAM samAhArAdi - | 2 NeraiyA NaM bhaMte ! savve samAhArA savve samasarIrA savve samussAsaNissAsA ? goyamA! No iNaTe samaDhe / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai NeraiyA No savve samAhArA jAva No savve samussAsaNissAsA? goyamA ! NeraiyA duvihA paNNattA, taM jahA- mahAsarIrA ya appasarIrA ya / tattha NaM je te mahAsarIrA te NaM bahutarAe poggale AhAraiti, bahutarAe poggale pariNAmeti, bahatarAe poggale ussasaMti, bahatarAe poggale NIsasaMti. abhikkhaNaM AhAreMti. abhikkhaNaM pariNAmeMti abhikkhaNaM ussasaMti, abhikkhaNaM NIsasaMti / tattha NaM je te appasarIrA teNaM appatarAe poggale AhAreMti appatarAe poggale pariNAmeMti, appatarAe poggale ussasaMti, appatarAe poggale NIsasaMti, Ahacca AhAraiti, Ahacca pariNAmeti, Ahacca ussasaMti, Ahacca NIsasaMti, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai- NeraiyA No savve samAhArA No savve samasarIrA No savve samussAsaNIsAsA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM badhA nArakIo samAna AhAravALA, samAna zarIravALA tathA samAna zvAsozvAsavALA che. ? uttara- he gautama ! te zakaya nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke badhA nArakI samAna AhAravALA yAvatu samAna zvAsozvAsavALA nathI ? uttara- he gautama! nArakInA be prakAra che, te A pramANe che- mahAzarIravALA ane alpazarIravALA. temAMthI mahAzarIravALA nArakI ghaNA pugalono AhAra kare che, ghaNA pudgalone pariNamAve che, ghaNA pugalone uzvAsarUpe grahaNa kare che, ghaNA pudgalone niHzvAsarUpe mUke che. teo vAraMvAra AhAra kare che, vAraMvAra pariNAve che, vAraMvAra uzvAsarUpe pugalone grahaNa kare che ane vAraMvAra niHzvAsarUpe mUke Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM pada : lezyA : uddezaka-1 che. alpazarIravALA nArakIo alpa pudgalono AhAra kare che, alpa pudgalone pariNamAve che, alpa pudgalone ucchvAsarUpe grahaNa kare che ane alpa pudgalone niHzvAsarUpe mUke che. teo kadAcit AhAra kare che, kadAcit pudgalone pariNamAve che, kadAcit ucchvAsa le che tathA kadAcit niHzvAsa mUke che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke badhA nairiyako samAna AhAravALA, samAna zarIravALA ane ke samAna ucchvAsa-niHzvAsavALA nathI. 349 3 NeraiyA NaM bhaMte savve samakammA ? goyamA ! No iNaTTe samaTThe / se keNaTuNaM bhaMte ! evaM vucca raiyA No savve samakammA ? goyamA ! NeraiyA duvihA paNNattA, teM nahIM-' puvvovavaNNagA ya pacchovavaNNagA y| tattha NaM je te puvvovavaNNagA te NaM appakammatarAgA / tattha NaM je te pacchovavaNNagA te NaM mhaakmmtraagaa| se teNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccai - NeraiyA No savve samakammA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! badhA nArakIo zuM samAna karmavALA che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke badhA nArakIo samAna karmavALA nathI ? uttara- he gautama ! nArakInA be prakAra che, te A pramANe che- pUrvotpannaka--pahelA utpanna thayelA ane pazcAdutpannaka-pachI utpanna thayelA. temAM je pUrvotpannaka che te alpakarmavALA ane pazcAdutpannaka teo mahAkarmavALA che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke badhA nArakIo samAna karmavALA hotA nathI. 4 kheDyA khaM bhaMte ! savva samavaLyA ? goyamA ! kho phaLake samaDhe / se jemakeLa aMte! evaM vuccai NeraiyA No savve samavaNNA ? goyamA ! NeraiyA duvihA paNNattA, taM jahA - puvvovavaNNagA ya pacchovavaNNagA y| tattha NaM je te puvvovavaNNA te NaM visuddhavaNNatarAgA / tattha NaM je te pacchovavaNNagA te NaM avisuddhavaNNatarAgA, se eeNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccai NeraiyA No savve samavaNNA / evaM jaheva vaNNeNa bhaNiyA taheva lessAsu vi visuddhalessatarAgA avisuddhalessatarAgA ya bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM badhA nArakIo samAna varNavALA che ? uttara- he gautama ! tema zakya nathI.prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke badhA nArakIo samAna varNavALA nathI ? uttara- he gautama ! nArakInA be prakAra che, te A pramANe che- pUrvotpannaka ane pazcAdutpannaka. temAM pUrvotpannaka vizuddha varNavALA ane pazcAdutpannaka avizuddha varNavALA hoya che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke badhA nArakIo samAna varNavALA nathI. je rIte varNanI apekSAe nArakIone vizuddha ane avizuddha kahyA che, te ja rIte lezmAnI apekSAe paNa nArakIone vizuddha ane avizuddha kahevA joIe. 5 NeraiyA NaM bhaMte ! savve samaveyaNA ? goyamA ! No iNaTTe samaTThe / se keNaTTeNaM bhaMte! evaM vuccai NeraiyA No savve samaveyaNA ? Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavazA sUtra : bhAga-2 goyamA ! NeraiyA duvihA paNNattA, taM jahA- * saNNibhUyA ya asaNNibhUyA ya / tattha NaM je te saNNibhUyA te NaM mahAveyaNatarAgA / tattha NaM je te asaNNibhUyA te NaM appaveyaNatarAgA, se teNadveNaM goyamA ! evaM vuccai NeraiyA No savve samaveyaNA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM jadhA nAraDIo samAna vehanAvANA che ? uttara - he gautama! te zakya nathI. prazna-- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke badhA nArakIo samAna vedanAvALA nathI ? uttara- he gautama ! nArakInA be prakAra che, te A pramANe che- saMzIbhUta ane asaMjJIbhUta. saMzIbhUta nArakIo mahAna vedanAvALA ane asaMzIbhUta nArakIo alpavedanAvALA hoya che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke badhA nArakIo samAna vedanAvALA nathI. I 6 NeraiyA NaM bhaMte ! savve samakiriyA ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe / se keNaTTeNaM bhaMte! evaM vuccai NeraiyA No savve samakiriyA ? 350 goyamA ! NeraiyA tivihA paNNattA, taM jahA sammadiTThI micchaddiTThI sammAmicchaddiTThI / tattha NaM je te sammaddiTThI tesi NaM catAri kiriyAo kajjaMti, taM jahA- AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvattiyA, apaccakkhANakiriyA, tattha NaM je te micchaddiTThI je ya sammAmicchaddiTThI tesiM NiyayAo paMca kiriyAo kajjaMti, taM jahAAraMbhiyA pariggahiyA mAyAvattiyA apaccakkhANa kiriyA micchAdaMsaNavattiyA, se teNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccai NeraiyA No savve samakiriyA / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan ! zuM jaghA nAraDIoo samAna DiyAvANA che ? uttara - he gautama! te rAjya nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke badhA nArakIo samAna kriyAvALA nathI ? uttara- he gautama ! nArakInA traNa prakAra che- samyagdaSTi, mithyAdaSTi ane samyagmithyAdaSTi. temAM samyagdRSTine (1) AraMbhiDI ( 2 ) pArigraDiDI ( 3 ) mAyApratyayA ane (4) apratyANyAna diyA, A cAra kriyAo che. mithyAdaSTi ane mizradaSTi nairayikane nizcayathI (1) AraMbhikI (2) pArigrahikI ( 3 ) bhAyApratyayA (4) apratyAbhyAna DiyA ane (4) mithyAdarzanapratyayA; A pAMya DiyAja hoya che. tethI he gAtama ! e pramANe kahyuM che ke badhA nArakIo samAna kriyAvALA nathI. 7 raiyA NaM bhaMte ! savve samAuyA ? goyamA ! No iNaTTe samaTThe / se keNaTTeNaM bhaMte! evaM vuccai ? goyamA ! NeraiyA cauvvihA paNNattA, taM jahA- atthegaiyA samAuyA samovavaNNagA, atthegaiyA samAuyA visamovavaNNagA, atthegaiyA visamAuyA samovavaNNagA, atthegaiyA visamAuyA visamovavaNNagA, se teNadveNaM goyamA ! evaM vuccai raiyA No savve smaauyaa| bhAvArtha: 1 :- prazna - he bhagavan ! jadhA nAraDI zuM samAna AyuSyavANA che ? uttara - he gautama! te rAjya nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke badhA nArakIo samAna AyuSyavALA nathI ? uttara- he gautama ! nArakInA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) keTalAka nArakI samAna Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-1 [ 351] AyuSyavALA ane eka sAthe utpanna thayelA hoya che, (2) keTalAka samAna AyuvALA, paraMtu viSama utpattivALA arthAt AgaLa-pAchaLa utpanna thayelA hoya che, (3) keTalAka viSama AyuSyavALA ane ekasAthe utpanna thayelA hoya che, tathA (4) keTalAka viSama AyuvALA ane viSama utpattivALA hoya che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke badhA nArakI samAna AyuvALA nathI. vivecana : - prastuta sUtromAM nairayikomAM AhAra Adi sAta dvArathI samAnatA-asamAnatAnI vicAraNA che. AhAra, zarIra, zvAsozvAsa - A traNe jIvananA anivArya aMga che. AhArano saMbaMdha zarIra sAthe che. sarva jIvonuM zarIra samAna nathI. prAyaH jenuM zarIra moTuM, teno AhAra vadhu ane jenuM zarIra nAnuM teno AhAra alpa hoya che. jema hAthI karatA sasalAno AhAra alpa hoya che, tema prathama narakanA nArakI karatA sAtamI narakanA nArakInuM zarIra moTuM che. tethI tenI AhAranI mAtrA paNa adhika hoya che ane te zvAsozvAsa vargaNAnA pudgala paNa vadhu grahaNa kare che ane choDe che. karma, varNa, vezyAH - A traNe jIvananA AMtarika pakSathI saMbaMdhita che. sarva jIvonA pUrvakRta karmo anusAra tenA karma, varNa ane lazyAmAM bhinnatA hoya che. pUrvotpannaka- pahelAM utpanna thayelA nairayikanuM AyuSya tathA azubhakarmonuM vedana thaI gayuM hoya che; tethI te alpakarmI ane pazcAtpannaka- pAchaLathI utpanna thayelA nairayikone ghaNA azubhakarmo bhogavavAnA zeSa hoya che, tethI te mahAkarmI che. varNa ane leNyA mATe paNa te ja niyama che. pUrvotpannaka- nairayikanA karma alpa hovAthI teno varNa ane vezyA vizuddha thaI jAya che ane pazcApapannaka nairayikanA karma adhika hovAthI tenA varNa ane vezyA avizuddha hoya che. vedanA:- prastuta prasaMgamAM vedanA zabdanI zAtA ane azAtA baMne prakAranI vedanAnuM grahaNa thAya che. nairayikone prAyaH azAtA vedanA ja hoya che. ahIM nArakInA be bheda karyA che- saMjJIbhUta ane asaMjJIbhUta. saMjJIbhUtanA cAra artha thAya che(1) samyagadarzanI jIvane saMjJI ane mithyAtvIne asaMjJI kahe che. (2) vartamAnamAM je nArakI saMjJI che te saMjJIbhUta ane je asaMzI che(aparyAptAvasthAmAM) te asaMjJIbhUta. (3) je nArakI pUrvabhavamAM saMzI paMcendriya hoya te saMjJIbhUta ane je pUrvabhavamAM asaMjJI paMcendriya hoya te asazIbhUta kahevAya che. (4) saMjJIbhUtano artha paryApta ane asaMjJIbhUtano artha aparyApta thAya che. ukta sarva arthanI apekSAe vicAratAM spaSTa thAya che ke saMjJIbhUta nArakane tIvravedanA ane asaMjJIbhUtane alpavedanA hoya che. samyagudarzanI jIvane pUrvakRta pApanA pazcAttApathI mAnasika vedanA adhika hoya che. saMjJIbhUtano artha saMjJI paMcendriya laIe topaNa te tIvra azubha pariNAmathI sAtamI naraka sudhI jaI mahAvedanA bhogave che jyAre asaMjJI paMcendriya prathama naraka sudhI ja jAya che, tethI tene alpavedanA hoya che. saMjJIbhUtano artha paryApta laIe topaNa paryApta jIvane mahAvedanA ane aparyAptAne alpavedanA hoya che. kiyA - karmabaMdhananI hetubhUta pravRttine kriyA kahe che. ahIM tenA pAMca bheda grahaNa thAya che. (1) AraMbhikIchakAya jIvanA AraMbha-samAraMbhajanya kriyA. (2) pArigrahikI- mUrchA-Asakti bhAvajanya kriyA. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra | zrI pannavaNA sua: bhAga-2 (3) mAyA pratyayikI- mAyA, kapaTa ane upalakSaNathI krodha, mAna, mAyA ane lobhajanya kriyA. (4) apratyAkhyAnikI- avirati bhAvajanya kriyA. (5) mithyAdarzanaprayikI- mithyAtvajanya kriyA. nArakInA traNa bheda che- samyagdaSTi, mithyAdaSTi ane mizradaSTi. temAM samyagadaSTi nairayikone prathamanI cAra kriyA ane mithyAdaSTi ane mizradaSTi jIvone pAMce kriyA lAge che. bhavanapati devomAM samAhArAdiH| 8 asurakamArA NaM bhaMte !savve samAhArA, savve samasarIrA, savve samussAsaNissAsA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, jahA NeraiyA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuM badhA asurakumAra devo samAna AhAravALA, samAna zarIravALA tathA samAna zvAsozvAsavALA che? uttara- he gautama! te zakya nathI. zeSa kathana nairayikonI samAna jANavuM joIe. | 9| asurakumArA NaM bhaMte ! savve samakammA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / sekeNaTeNaM mate !Ava luvDra ? goyamA ! asurakumArA duvihA paNNattA, taM jahA-puvvovavaNNagA ya pacchovavaNNagA y| tattha NaMje te pavvovavaNNagA teNaM mahAkammatarAgA. tattha NaM jete pacchovavaNNagA teNaM appakammatarAgA; se eeNaDeNaM goyamA ! evaM vuccai asurakumArA No savve samakammA / bhAvArtha :- pragna- he bhagavana! zuM badhA asarakamAra devo samAna karmavALA che ? uttara- he gautama! te zakya nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke badhA asurakumAra devo samAna karmavALA nathI? uttara- he gautama ! asurakumAra devonA be prakAra che, yathA- pUrvotpannaka ane pazcAdutpannaka. temAM pUrvotpanna devo mahAkarmavALA ane pazcAdutpannaka alpatara karmavALA che, tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke badhA asurakumAra devo samAna karmavALA nathI. | 10 asurakumArANaM bhaMte ! savve samavaNNA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / sesaM jahA NeraiyA / NavaraM- tattha NaM je te puvvovavaNNagA te NaM avisuddhavaNNatarAgA, tattha NaM je te pacchovavaNNagA te NaM visuddhavaNNatarAgA / se teNadveNaM goyamA ! evaM vuccai asurakumArA savve No samavaNNA / evaM lessAe vi / veyaNAe jahA NeraiyA / avasesaM jahA NeraiyANaM / evaM jAva thaNiyakumArA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM badhA asurakumAra devo samAna varNavALA che? uttara- he gautama! te zakya nathI. zeSa kathana nairayika pramANe jANavuM. vizeSamAM be prakAranA asurakumAromAM pUrvotpannaka avizuddhatara varNavALA che ane pazcAdutpannaka vizuddhatara varNavALA hoya che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke badhA asurakumAra devo samAna varNavALA nathI. A ja rIte te jIvonI lezyAnA viSayamAM jANavuM. asurakumAronuM vedanA viSayaka kathana nairayikonI vedanAnI samAna Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada lezyAH uddezaka-1 353. jANavuM joIe. asurakumAronI kriyA ane AyuSyanA viSayamAM zeSa samasta nirUpaNa nairayikonI samAna jANavuM joIe. A ja rIte nAgakumArothI laI yAvat svanitakumAro sudhInuM nirUpaNa paNa jANavuM joIe. vivecana : - prastuta sUtromAM asurakumArAdi daza prakAranA bhavanapati devomAM AhArAdinI samAnatAasamAnatAnuM nirUpaNa che. AhAra, zarIra, zvAsozvAsa :- asurakumAranA zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa sAta hAthanI, uttara vaikriya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulano saMkhyAtamo bhAga utkRSTa lAkha yojananI che. sAta hAthathI nyUna avagAhanA utpattinA aMtarmuhUrtamAM ja hoya che. nArakonI jema devomAM paNa nAnA-moTA zarIranI bhinnatAnA AdhAre tenA AhAra ane zvAsozvAsamAM taratamatA rahe che. mahAzarIrIno adhika AhAra ane alpazarIrIno alpa AhAra hoya che. te paNa romAhAra ane manobhakSI baMne prakAranA AhAramAM ghaTita thaI jAya che. karma, varNa, vezyA - asurakumAra devonA karma, varNa, vezyAnA viSayamAM nairayikothI viparIta niyama hoya che. pUrvotpanna deva mahAkarmI, avizuddha varNa ane avizuddha vezyAvALA hoya che. devo bhogavRttinA kAraNe temaja keTalAka devo nArakI jIvone trAsa ApavAnA kAraNe adhika karmabaMdha kare che. devone karmabaMdhanA nimitta adhika che ane nirjarAnA nimitta alpa che. tethI pUrvotpanna devo mahAkarmI che. temaja pUrvotpanna je deve tiryaMcanuM AyuSya bAMdhyuM hoya te paNa mahAkarmI hoya che. varNa ane vezyAno saMbaMdha karma sAthe che. je mahAkarmI hoya te avizuddha varNa ane avizuddha vezyAvALA hoya che. A rIte pUrvotpanna devo mahAkarmI, avizuddha varNa ane avizuddha vezyAvALA hoya che tathA pazcAdutpannaka devo apekSAe alpakarmI, vizuddha varNa ane vizuddha vezyAvALA hoya che. zeSa kathana nairayikonI samAna samajavuM joIe. sthAvaro ane vikalendriyomAM samAhArAdi - | 11 puDhavikkAiyA AhArakammavaNNa-lessAhiM jahA NeraiyA / bhAvArtha :- pRthvIkAyikonA AhAra, karma, varNa ane lazyAnI samAnatA-asamAnatA viSayaka kathana nArakIonI samAna jANavuM. | 12 puDhavikkAiyA NaM bhaMte ! savve samaveyaNA ? haMtA goyamA ! savve samaveyaNA / sekeNadveNaM bhaMte !evaM vuccai? goyamA !puDhavikkAiyA savve asaNNI asaNNIbhUyaM aNidAe veyaNaM vedeti / se teNaTeNaM goyamA ! puDhavikkAiyA savve samaveyaNA / bhAvArtha - praznahe bhagavan! zuM badhA pRthvIkAyika jIvo samAna vedanAvALA che? uttara- hA gautama! badhA samAna vedanAvALA che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara-he gautama! badhA pRthvIkAyika jIvo asaMzI che. teo asaMzIbhUta ane anidA-avyakta rUpe eka samAna vedanAno anubhava kare che. he gautama! tethI e pramANe kahyuM che ke badhA pRthvIkAyika samavedanAvALA che. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 |13 puDhavikkAiyANaM bhaMte ! savve samakiriyA ? haMtA goyamA ! puDhavikkAiyA savve samakiriyA / se keNaTeNaM bhaMte evaM vuccai ? ___ goyamA ! puDhavikkAiyA savve mAImicchaTThiI, tesiM NeyaiyAo paMca kiriyAo kajjati, taM jahA- AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvattiyA, apaccakkhANakiriyA, micchAdasaNavattiyA / evaM jAva cariMdiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM badhA pRthvIkAyika jIvo samAna kriyAvALA che? uttara-hA gautama! badhA pRthvIkAyika jIvo samAna kriyAvALA che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che? uttara- he gautama! badhA pRthvIkAyika jIvo mithyAdaSTi che, teone nizcitarUpe pAMca kriyAo hoya che. jemake - (1) AraMbhikI (2) pArigrahikI (3) mAyApratyayA (4) apratyAkhyAnakriyA ane (5) mithyAdarzanapratyayA. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke badhA pRthvIkAyika jIvo samAna kriyAvALA che. puthvIkAyikonI jema aplAyikathI laIne caurendriya sudhInI saMpUrNa vaktavyatA (AhArAdithI laIne kriyA paryata) jANavI joIe. vivecana : pRthvIkAya Adi cAra sthAvaranI avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM paNa asaMkhya bheda che. A sUtranA pAMcamA padamAM kahyuM che ke eka pRthvIkAyika jIva, bIjA pRthvIkAyika jIvathI avagAhanAnI apekSAe cauTTANavaDiyA che, yathA- asaMkhyAtamo bhAgahIna, saMkhyAtamo bhAgahIna, saMkhyAta guNahIna, asaMkhyAta guNahIna. A ja rIte vRddhinA cAra sthAna che. tAtparya e che ke sarva pRthvIkAyika jIvonI avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI hovA chatAM temAM asaMkhyAtaguNI taratamatA che. tethI ja koI alpazarIrI, koI mahAzarIrI hoya che. tenA AdhAre ja tenA AhAra ane zvAsozvAsamAM taratamatA che. vedanA:- pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya jIvo asaMjJI ane mithyAtvI che. tethI te unmatta puruSanI jema bebhAnapaNe kaSTa bhogave che. te jIvo manarahita hovAthI potAnI vedanAnA kAraNa vagere samajI ke vicArI zakatA nathI. tethI tenI vedanAne zAstrakAre anidA-anAbhogapaNe, avyakta rUpe vedAtI vedanA kahI che. kiyA :- te sarva jIvo mithyAtvI hovAthI samAna pAMca kriyAvALA hoya che. tiryaMca paMcendriyamAM samAhArAdi - | 14 paMcidiyatirikkhajoNiyA jahA NeraiyA, NavaraM kiriyAhiM- sammaddiTThi micchaTThiI sammAmicchaTThiI / tattha NaM je te sammaTThiI te duvihA paNNattA, taM jahA- asaMjayA ya saMjayAsaMjayA ya / tattha NaM je te saMjayAsaMjayA tesiMNaM tiNNi kiriyAo kajaMti, taM jahA- AraMbhiyA pariggahiyA mAyAvattiyA / tattha NaM je te asaMjayA tesiNaM cattAri kiriyAo kajjati, taMjahA- AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvatiyA, apcckkhaannkiriyaa| Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattara 56 : bezyA : 6deza -1 | u55 / tattha NaM je te micchaTThiI je ya sammAmicchaTThiI tesiM NaM NeyaiyAo paMca kiriyAo kajjati, taM jahA- AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvattiyA, apaccakkhANakiriyA, micchAdasaNa- vattiyA, sesaM taM ceva / bhAvArtha :- paMcendriya tiryaMca-yonikonuM AhArAdi saptadvAra viSayaka kathana nairayikonI samAna jANavuM joIe. tiryaMca paMcendriyone nairayika karatAM kriyAomAM vizeSatA che ke kriyAomAM paMcendriya tiryaMconA traNa prakAra che- samyagdaSTi, mithyAdaSTi ane mizradaSTi. temAM samyagdaSTinA be prakAra che- asaMyata ane saMyatAsaMyata. temAM saMyatAsaMyatane AraMbhikI, pArigrahika ane mAyApratyayA; A traNa kriyA lAge che. asaMyatane (1) mAmiDI, (2) pAriDijI, (3) bhAyA pratyayA ane (4) apratyAbhyAnalyA; AyAra liyA sAgecha. mithyASTimane bhiSTivANAvAne nizcita35 (1) AramizrI, (2) pAriyaliTI, (3) bhAyApratyayA, (4) apratyAbhyAnaDiyA ane (5) mithyAzanapratyayA; A pAya jiyAo sAgecha. zeSa samasta varNana pUrvavat jANavuM. viveyana : tiryaMca paMcendriyamAM samAhArAdinuM kathana nairayikonI samAna che. kriyAmAM bhinnatA che te sUtrapAThathI spaSTacha. manuSyomAM samAhArAdi - | 15 maNUsANaM bhaMte ! savve samAhArA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / sekeNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai ? goyamA ! maNUsA duvihA paNNattA, taM jahA- mahAsarIrA ya appasarIrA ya / tattha Naje te mahAsarIrA te NaM bahutarAe poggale AhAreti jAva bahutarAe poggale NIsasaMti, Ahacca AhArAta jAva Ahacca NIsasati / tattha Na je te appasarIrA te Na appatarAe poggale AhAreti jAva appatarAe poggale NIsasaMti, abhikkhaNaM AhArati jAva abhikkhaNaM NIsasaMti, teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai maNUsA No savve samAhArA / sesaMjahANeraiyANaM,NavaraM kiriyAhiM maNasA tivihA paNNattA,taM jahA-sammaddhiI micchaTThiI smmaamicchtttthiii| tattha NaM je te sammaTTiI te tivihA paNNattA, taM jahAsaMjayA, asaMjayA, saMjayAsaMjayA / tattha NaM je te saMjayA te duvihA paNNattA, taM jahAsarAgasaMjayA ya vIyarAgasaMjayA ya, tatthaNaM je te vIyarAgasaMjayA te NaM akiriyA / tattha Naje te sarAgasaMjayA te duvihA paNNattA, taMjahA-pamattasaMjayA ya apamattasaMjayA / tatthaNaM je te apamattasaMjayA tesi egA mAyAvattiyA kiriyA kajjai, tattha NaM je te pamattasaMjayA tesiM do kiriyAo kajjai,taM jahA- AraMbhiyA mAyAvattiyA / tatthaNaMjete saMjayAsaMjayA tesiM tiNNi kiriyAo kajjati, taM jahA- AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvattiyA, tattha NaM te asaMjayA tesiM cattAri kiriyAo kajjaMti, taM jahA- AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvattiyA apcckkhaannkiriyaa| tattha NaM je te micchaTThiI je ya sammAmicchaTThiI, Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 356] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 tesi paMca kiriyAo kajjaMti, taM jahA- AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvattiyA, apaccakkhANakiriyA, micchAdasaNavattiyA / sesaM jahA nneriyaannN| bhAvArtha -prazna-he bhagavan! zuM badhA manuSyo samAna AhAravALA che? uttara-he gautama!te zakya nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke badhA manuSyo samAna AhAravALA nathI? uttara- he gautama ! manuSyonA be prakAra che, te A pramANe che- mahAzarIravALA ane alpa (nAnA)zarIravALA. temAM mahAzarIravALA ghaNA pudgalono AhAra kare che yAvatuM ghaNA pudgalonuM pariNamana kare che yAvat ghaNA yugalone niHzvAsarUpe mUke che, teo kadAcita AhAra kare che yAvat kadAcita niHzvAsa mUke che ane je alpa zarIravALA che te alpatara pudgalono AhAra kare che vAvata alpatara pugalono niHzvAsa mUke che, vAraMvAra AhAra le che yAvatuM vAraMvAra niHzvAsa choDe che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke badhA manuSyo samAna AhAravALA nathI. zeSa vedanA sudhInuM samasta varNana nairayikonI samAna jANavuM joIe. paraMtu kriyAmAM nArakIo karatAM A pramANe vizeSatA che-kriyAnI apekSAe manuSyonA traNa prakAra che, jema ke samyagdaSTi, mithyAdaSTi ane mizra daSTi. temAMthI samyagudaSTinA traNa prakAra che, jema ke saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata. temAMthI saMyatanA be prakAra che- sarAga saMyata ane vItarAga saMyata. temAM vItarAga saMyata akriya (kriyA rahita) che. sarAga saMyatanA be prakAra che- pramattasaMyata ane apramatta saMyata. apramattasaMyatane mAyApratyayA A eka ja kriyA hoya che. pramattasaMyatane AraMbhikI ane mAyApratyayA A be kriyAo hoya che. saMyatAsaMyatane 1.AraMbhikI, 2. pArigrahikI, 3. mAyApratyayA; A traNa kriyA che. asaMyatane 1.AraMbhikI, 2. pArigrahikI, 3. mAyApratyayA ane 4. apratyAkhyAna kriyA; A cAra kriyA hoya che ane mithyAdaSTi athavA mizradaSTi manuSyone nizcitarUpe 1. AraMbhikI, 2. pArigrahikI, 3. mAyA pratyayA, 4. apratyAkhyAna kriyA ane 5.mithyAdarzana pratyayA; A pAMca kriyAo hoya che. zeSa samasta varNana nairayikonI samAna jANavuM joIe. vivecana : manuSyamAM samAhArAdinuM kathana nairayikonI samAna jANavuM. tema chatAM manuSyonA samAhArAdimAM vizeSatA che. alpAhArI mahAhArI :- devaka-uttarakurukSetranA manuSyanuM zarIra traNa gAunuM hoya che. te mahAzarIrI che ane ghaNA pugalono AhAra kare che. tema chatAM te traNa divase ane kSetrakAla pramANe atyaMta sArabhUta mugalono AhAra kare che. teono AhAra potAnA zarIra pramANe hoya che paraMtu bora ke AMbaLA jeTalo ja AhAra karatA hoya tema AgamomAM nathI. alpazarIrI manuSya alpa ane vAraMvAra AhAra kare che. jema ke bALaka. tenA AhAramAM niHsAra pudgalo adhika hoya che tethI tene vAraMvAra AhAra karavo paDe che. A rIte mahAzarIrIne adhika AhAra ane alpazarIrIne alpa AhAra hoya che. kiyAH vItarAga sayata - jenA kaSAya sarvathA upazAMta athavA kSINa thaI gayA hoya tene vItarAga saMyata Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada lezyAH uddezaka-1 [ 357] kahe che. te jIvone traNe yoganI pravRtti hovA chatAM, kaSAyano abhAva hovAthI, tene pUrvokta pAMca kriyA nathI. sarAgasaMyata :- jene saMjvalana kaSAyano udaya che, tevA cAritravAna jIvone sarAgasaMyata kahe che. temAM apramattasaMyatane kaSAyajanya eka mAyAvattiyA kriyA ane pramatta saMyatane AraMbhiyA ane mAyAvattiyA be kriyA hoya che. sarvapramatta Armaka | sarva pramatta yoga AraMbharUpa che. tethI sarva pApathI virata hovA chatAM pramatta saMyatane AbhiyA kriyA hoya che. saMyatAsaMyata :- zrAvakane traNa kriyA hoya che. kAraNa ke te eka dezathI pApathI virAma pAmyA che. te uparAMta tenA AtmapariNAmo viratinA ja che. tethI tene apratyAkhyAnI kriyA hotI nathI. asaMyata :- je pApakriyAthI nivRtta thayA nathI tene asaMyata kahe che. te samakitI hovAthI mithyAdarzanapratyayikI kriyAne choDIne zeSa cAra kriyA tene hoya che. mithyAtvI :- te jIvone pAMce kriyA hoya che- (1) AraMbhikI (2) pArigrahika (3) mAyA pratyayA (4) apratyAkhyAnI (5) mithyAdarzana pratyayikI kriyA. vyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devomAM samAhArAdi - | 16 vANamaMtarANaM jahA asurakumArANaM / evaM joisiya-vemANiyANa vi, NavaraM te ve yaNAe duvihA paNNattA, taM jahA- mAI micchaddiTThIuvavaNNagA ya amAIsammaTThiIuvavaNNagA ya / tattha NaM je te mAImicchaTThiIuvavaNNagA te NaM appaveyaNatarAgA / tattha NaM jete amAIsamma-ddiTThIuvavaNNagA teNaM mahAveyaNatarAgA, se eeNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai / sesaM thev| bhAvArtha :- vANavyaMtara devonI AhAra Adi saMbaMdhI sarva vaktavyatA asurakumAronI samAna jANavI. te ja rIte jyotiSka ane vaimAnika devonA AhArAdi viSayamAM paNa kahevuM joIe. vedanAnI apekSAe teonI vedanAmAM vizeSatA che. jyotiSI ane vaimAnika devonA be prakAra che. te A pramANe chemAyamithyAdaSTi utpannaka ane amAyI samyagdaSTi utpannaka. temAM mAyI mithyAdaSTi utpannaka alpatara vedanAvALA ane amAyIsamyagudaSTi utpannaka mahAvedanAvALA che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke badhA vaimAnika devo samAna vedanAvALA nathI. zeSa AhAra, karma, varNa Adi saMbaMdhI kathana asurakumAronI samAna jANavuM joIe. vivecana - prastuta sUtramAM vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devonI AhArAdi viSayaka vaktavyatA asurakamAronA atidezapUrvaka kahevAmAM AvI che. temAM jyotiSI ane vaimAnika devonI vedanAmAM vizeSatA kahI che. jyotiSI ane vaimAnika devomAM asaMjJI jIvo utpanna thatA nathI. tethI saMjJIbhUta ane asaMjJIbhUta tevA be bheda karyA nathI paraMtu mAyI mithyAdaSTi ane amAyI samyagudaSTi tevA be bheda karyA che. temAM mAyI mithyAdaSTi alpavedanAvALA ane amAyI samyagudaSTi(zAtA vedanIyanI apekSAe) mahAvedanAvALA che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 358 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 lAra ja | - . 24 daMDakanA jIvomAM AhArAdi dvAra :nArakI, sthAvara | tiryaMca manuSya bhavana, vyaMtara, jyotiSTha ane vikatriya | paMcendriya vaimAnika deva 1 | AhAra, zvAsa | moTuM zarIra-adhika nArakAvat moTuM zarIra-adhika ane nArakAvat nAnuM zarIra-alpa alpavAra nAnuM zarIra-alpa ane vAraMvAra pUrvotpanna-alpakarma | narayikavat nirayikavat pUrvotpanna-mahAkarma pazcAdutpanna-mahAkarma pazcAdutpanna-alpakarma 3-4 | varNa--lezyA | pUrvotpanna-vizuddha | nairayikavatuM nirayikavat pUrvotpanna-avizuddha pazcAdutpanna-avizuddha pazcAdutpanna-vizuddha 5 | vedanA nArakImAM | | nairayikavatuM nirayikavatuM bhavana, vyaMtaramAM nArakAvat saMjJIbhUtane mahAvedanA jyo., vaimA.mAM mAyamithyAasaMjJIbhUtane alpavedanA daSTi-alpavedanA, AmAthI zeSamAM-samAnavedanA samyagdaSTi-mahAvedanA 6 | kriyA samyagadaSTi-4 samyagdaSTi-4 vItarAga-akriya samyagdaSTi-4 AraMbhikI mithyAdaSTi-5 dezavirata-3 apramata-1 mithyAdaSTi-5 pArigrahikI | mizradaSTi-5 mithyASTi-5 pramatta-2 mizradaSTi-5 mAyApratyayA mizradaSTi-pa saMyatAsaMyata-3 apratyAkhyAnI asaMyata-4 mithyAdarzana mithyAdaSTi-5 mizradaSTi-5 ke kiyA kAramAM- 1 kiyA = mAyApratyayA. 2 kiyA = mAyApratyayA ane AraMbhikI. 3 kiyA = mAyA pratyayA, AraMbhikI ane pArigrahikI.4 kiyA = mithyAdarzana pratyayA kriyA choDIne cAra. 5 kiyA = sarveya. salezI jIvomAM samAhArAdi:| 17 salessA NaM bhaMte! NeraiyA savve samAhArA samasarIrA samussAsaNissAsA? goyamA! jahA ohio gamao bhaNio tahA salessagamao viNiravaseso bhANiyavvo jaavvemaanniyaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM salezI badhA nArakIo samAna AhAravALA, samAna zarIravALA ane samAna ucchavAsaniHzvAsavALA che? uttara-he gautama! jema samuccaya nairayikono AlApaka kahyo che. te ja rIte salezI nairayikothI salezI vaimAnika devo sudhInA jIvonA samAhArAdinA viSayamAM kahevuM joIe. kRSNalezI nIlalezI jIvomAM samAhArAdi - | 18 kaNhalessA NaM bhaMte ! NeraiyA savve samAhArA samasarIrA samussAsaNissAsA? Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-1 [ 359] goyamA !jahA ohiyA, Navara-NeraiyA veyaNAemAImicchaddiTThiuvavaNNagA ya amAisammaddiTTi uvavaNNagA ya bhANiyavvA / sesaM taheva jahA ohiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM kRSNa lezI badhA nairayiko samAna AhAravALA, samAna zarIravALA ane samAna ucchavAsa-niHzvAsavALA che? uttara- he gautama ! jevI rIte samuccaya nairayikonuM kathana karyuM che, te ja rIte kRSNalezI nairayikanuM kathana paNa samajI levuM. vizeSatA e che ke vedanAmAM mArI mithyAdaSTi upapatraka ane amAthI samyagdaSTi upapatraka, A be prakAra kahevA joIe. zeSa karma, varNa, lezyA, kriyA ane AyuSya AdinuM samasta kathana samuccaya nArakInI jema jANavuM. | 19 asurakumArA jAva vANamaMtarA ete jahA ohiyA, NavaraM- maNUsANaM kiriyAhiM va tattha NaM je te sammaddiTTi te tivihA paNNattA, taM jahA- saMjayA asaMjayA te saMjayAsaMjayA ya, jahA ohiyANaM / joisiya-vemANiyA AilligAsutisu lessAsu Na pucchiti / evaM jahA kiNhalessA cAriyA tahA NIlalessA vi cAriyavvA / bhAvArtha- kRSNalezI asurakumArAdidaza bhavanapati devo, pAMca sthAvara, traNa vikalendriya, tiryaMca paMcendriya, manuSya ane vANavyaMtara devomAM samAhArAdinuM kathana samuccaya asurakumAranI jema jANavuM joIe, paraMtu manuSyonI kriyAmAM vizeSatA che- je rIte samuccaya manuSyonuM kriyA viSayaka kathana karyuM che, tevI ja rIte kRSNalezI manuSyonuM kathana karavuM yAvat 'teomAM samyagRSTinA traNa prakAra che, saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata, ItyAdi kathana pUrvavata jANavuM joIe arthAt manuSyomAM kriyA viSayaka kathanamAM sarAgasaMyata, vItarAga saMyata, pramatta saMyata, apramatta saMyata Adi bheda na karavA. jyotiSka ane vaimAnika devomAM kRSNa, nIla ane kApota, A traNa lezyAonA viSayamAM pRcchA na karavI. A rIte jema kuSNalezI jIvono vicAra karyo che, te ja rIte nIlalezI jIvono paNa vicAra karavo joIe. vivecana : prastuta sUtromAM kRSNalezI ane nIlalezI jIvomAM samAna AhArAdi viSayonuM nirUpaNa che. jyotiSka ane vaimAnika devone choDIne zeSa bAvIsa daMDakanA jIvomAM kRSNalezyA ane nIlalezyA hoya che. kRSNalezI nairayikomAM vedanAne choDIne zeSa samAhAra Adi cha viSayonuM kathana pUrvavatu jANavuM arthAt mahAzarIravALA kRSNalezI nArakI jIvo adhika pudgalone AhAra rUpe grahaNa kare che, ghaNA pudgalonuM pariNamana kare che, ghaNA pagalone zvAsozvAsa rUpe grahaNa kare che ane choDe che ane alpa zarIrI kRSNalezI nArakIo thoDA pugalone AhAra rUpe grahaNa kare che. thoDA pudgalonuM pariNamana kare che. pUrvotpanna kRSNalezI nArakI alpakarma, vizuddha varNa ane vizuddha vezyAvALA hoya che, pAdutpannaka kRSNalezI nArakIo mahAkarma, avizuddhavarNa ane avizuddha vezyAvALA hoya che. navaraM verA vecANa:- samuccaya nArakImAM asaMjJIbhUta nArakIone alpavedanA ane saMjJIbhUta nArakIone mahAvedanA hoya che, te pramANe kathana che. paraMtu kuSNalezI nArakI pAMcamI, chaThThI ane sAtamI Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 360 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 narakamAM ja hoya che ane asaMjJI tiryaMca paMcendriya prathama narakamAM ja utpanna thAya che. tethI kuSNalezI nArakImAM asaMjJIbhUta ane saMjJIbhUta te pramANe bheda thatAM nathI. temAM mAyI mithyAdaSTi ane amAyI samyagudaSTi, te pramANe be bheda karAya che. mithyAtvI jIvono karmabaMdha tIvra hovAthI tene mahAvedanA ane samyagudRSTi jIvone alpavedanA hoya che. kRSNalezyAvALA bhavanapati, vyaMtara, pAMca sthAvara, traNa vikasendriya ane tiryaMca paMcendriyamAM samAhArAdi sAte dvAranuM kathana samuccaya jIvo pramANe jANavuM. kRSNalezI manuSyomAM kriyA dvArane choDIne zeSa cha dvAranuM kathana samuccaya manuSyo pramANe che. varasapusA viruriyA - kRSNalezI manuSyomAM ekathI cha guNasthAna ja hoya che. tethI kRSNalezI manuSyonA bhedamAM sarAga saMyata, vItarAga saMyata ke pramatta saMyata ane apramatta saMyata, jevA bheda thatA nathI. kRSNalezI manuSyonA traNa prakAra che- samyagudaSTi, mithyAdaSTi ane mizradaSTi. samyagudaSTi manuSyonA traNa prakAra che- saMyata, saMyatAsaMyata ane asaMyata. temAM kRSNalezI saMyata manuSyone mAmiyA ane mAyAvariyA, A be kriyA, saMyatAsaMyatane AmiyA, paridiyA ane mAyAvattiyA, A traNa kriyA ane asaMyatane AraMbhiyA, parigrahiyA, mAyAvattiyA ane apaSyA kriyA, A cAra kriyA lAge che. mithyAtvI ane mizradaSTi jIvone pAMca kriyA lAge che. nilalezI jIvomAM sAte dvAranuM kathana kRSNalezI jIvonI samAna che. kApotalezI jIvomAM samAhArAdi - | 20 evaM kAulessA Neraiehito Arabbha jAva vANamaMtarA, NavaraM- kAulessA NeraiyA veyaNAe jahA ohiyA / bhAvArtha - kApotalezI nairayikothI laIne vANavyaMtaro sudhInuM kathana paNa pUrvavat jANavuM joIe. vizeSatA e che ke kApotalezI nairayikonI vedanAnA viSayamAM samuccaya nairayikonI samAna kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM kApotalezI jIvomAM samAna AhArAdinuM nirUpaNa che. jyotiSI ane vaimAnikadevone choDIne zeSa bAvIza daMDakanA jIvomAM kApotalezyA hoya che. vedanAne choDIne tenA zeSa cha dvAranuM kathana kRSNalezI jIvonI samAna che. avaraMjADanesa verA vecANanA yiAH- kApotalezI nairayikonI vedanAnuM kathana samuccaya nArakI anusAra jANavuM. kApotalezyA pahelI ane bIjI narakamAM hoya che ane asaMjJI tiryaMca paMcendriya marIne pahelI narakamAM utpanna thAya tyAre tenI aparyAptAvasthAmAM te asaMjJI kahevAya che, tethI te nArakImAM saMjJIbhUta ane asaMzIbhUta te pramANe be bheda thAya che. asaMjJIbhUta nArakIne alpavedanA ane saMjJIbhUta nArakIne mahAvedanA hoya che. asaMjJI tiryaMca paMcendriya marIne bhavanapati ane vyaMtara devomAM paNa jAya che. bhavanapati ane vyaMtara devonuM kathana nArakInI samAna hovAthI kApotalezI bhavanapati ane vyaMtaradevomAM saMjJIbhUta ane asaMjJIbhUta te pramANe bheda thAya che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-1 [ 31 ] tejolezI jIvomAM samAhArAdi - | 21 teulessANaM bhaMte ! asurakumAraNaM savve samAhArA ? goyamA ! jaheva ohiyA taheva, NavaraM- veyaNAe jahA joisiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM tejolezI asurakumAra devo zuM samAhAravALA che? uttara- he gautama! saMpUrNa vaktavyatA samuccaya asurakumAronA AhArAdinA kathananI jema samajI levI joIe. vizeSatA e che ke tenI vedanAnA viSayamAM jyotiSThonI vaktavyatAnI jema kahevuM joIe arthAtu temAM saMjJIbhUta ane asaMjJIbhUta tevA be bheda na karatAM mAyI mithyAdaSTi ane amAyI samyagudRSTi te pramANe be bheda karavA. | 22 puDhaviAThavaNassaipaMcediyatirikkhamaNUsA jahA ohiyA taheva bhANiyavvA, NavaraMmaNUsA kiriyAhi je saMjayA te pamattA ya apamattA ya bhANiyavvA, sarAgA vIyarAgA Natthi / bhAvArtha :- tejolezI pRthvIkAyika, aSkAyika, vanaspatikAyika,paMcendriya tiryaMco ane manuSyonuM kathana samuccaya pRthvIkAyikAdi jIvo pramANe karavuM joIe. temAM vizeSatA e che ke kriyAonI apekSAe tejolezI manuSyonA viSayamAM je saMyata che, tenA be prakAra che- pramatta ane apramatta. tejolezI manuSyomAM sarAga saMyata ane vItarAgasayata evA be bheda nathI. | 23 vANamaMtarA teulessAe jahA asurakumArA / evaM joisiyavemANiyA vi / sesNtNcev| bhAvArtha :- tejolezI vANavyaMtaronuM kathana asurakumAronI samAna jANavuM joIe. tejolezI jyotiSka ane vaimAnikonA viSayamAM paNa pUrvavat jANavuM joIe. zeSa AhArAdi padonA viSayamAM asurakumAronI samAna ja samajavuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM tejolezI jIvomAM samAhArAdinuM pratipAdana che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika jAtinA devo, pRthvI, pANI, vanaspati, tiryaMca paMcendriya ane manuSya, te 18 daMDakanA jIvomAM tejolezyA hoya che. temAM bhavanapati ane vyaMtara devomAM vedanAne choDIne zeSa cha dvAranuM kathana samuccaya bhavanapati Adi devo pramANe jANavuM navaraM vecANa nahIM noliyA... - bhavanapati devomAM vedanAnuM kathana jyotiSI devo pramANe jANavuM. asaMjJI tiryaMcamAM traNa azubha lezyA ja hoya che ane koI paNa jIva je vezyAnA pariNAmamAM mRtyu pAme te ja vezyA sthAnavALA jIvamAM utpanna thAya che. te niyamAnusAra asaMzI tiryaMcane tejovezyA na hovAthI te bhavanapati ke vyaMtara devamAM utpanna thAya tyAre tejolezyAne prApta karatA nathI. tethI tejolezI bhavanapati ane vyaMtaradevomAM saMjJIbhUta ane asaMjJIbhUta te pramANe be bheda thatAM nathI. tejolezI bhavanapati ane vyaMtara devomAM jyotiSIdevonI jema mAyI mithyAdaSTi utpannaka ane amAyI samyagudaSTi utpannaka, te pramANe be bheda thAya che. mAyI mithyAdaSTi devone zAtAvedanAnI apekSAe alpavedanA ane amAthI samyagudaSTine zAtAvedanAnI apekSAe mahAvedanA hoya che. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 - tejolezI jyotiSI, vaimAnika devo, pRthvI, pANI, vanaspati, tiryaMca paMcendriya jIvomAM samAhArAdi sAte dvAranuM kathana tenA samuccaya jIvo pramANe jANavuM. manuSyomAM kriyAne choDIne zeSa dvAronuM kathana samuccaya manuSyo pramANe jANavuM. navaraM mapUsA jiriyA. - tejolezI manuSyomAM kriyAmAM vizeSatA che. tejolezyA ekathI sAta guNasthAna sudhI hoya che. tethI saMyata manuSyonA be bheda karavA, apramattasaMyata ane pramatta saMyata. temAM apramattasaMyatane eka mAyAvattiyA kriyA ane pramatta saMyatane AraMbhiyA ane mAyAvattiyA, A be kriyA hoya che. tejolezI saMyatAsaMmata manuSyone traNa kriyA, tejolezI samyagudaSTi asaMyati manuSyone cAra kriyA ane tejalezI mithyAdaSTi ane mizradaSTi manuSyone pAMca kriyA hoya che. tejolezI manuSyomAM sAta ja guNasthAna hovAthI sarAga saMyata ane vItarAga saMyata, tevA be bheda thatA nathI. padma-zuklalezI jIvomAM samAhArAdi - | 24 evaM pamhalessA vibhANiyavvA, NavaraM jesiM atthi / sukkalessA vi taheva jesiM atthi| savvaM taheva jahA ohiyANaM gamao, NavaraM pamhalessa-sukkalessAo paMceMdiyatirikkha- joNiyaNUsavemANiyANaM ceva, Na sesANaM ti| bhAvArtha:- te ja rIte pAlezI jIvonuM kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke je jIvomAM pAlezyA hoya tenuM kathana karavuM joIe. te ja rIte zuklalazI jIvomAM samAhArAdinuM kathana audhika gamakanI jema karavuM joIe. pAlezyA ane zuklalezyA paMcendriya tiryaMco, manuSyo ane vaimAnikomAM ja hoya che, zeSa jIvomAM hotI nathI. vivecana : prastuta sUtramAM pAlezI ane zuklalazI jIvonA samAhArAdinuM nirUpaNa che. tiryaMca paMcendriya, manuSya ane vaimAnika devo te traNa daMDakanA jIvomAM ja padha ane zuklalezyA hoya che. te traNe daMDakamAM padmavezI ane zuklalazI jIvomAM samAhArAdi sAte dvAranuM kathana samuccaya jIvonI samAna ja jANavuM. prathama uddezaka saMpUrNa che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-2 33 -sattaramuM leNyA pada: bIjo uddezakana lezyAnA prakAra:| 1 | kai NaM bhaMte / lessAo paNNattAo? goyamA ! challessAo paNNattAo / taM jahAkaNhalessA, NIlalessA, kAulessA, teulessA, pamhalessA, sukkalessA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lezyAnA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! lezyAnA cha prakAra che. te A pramANe che- (1) kRSNalezyA (2) nIlalezyA (3) kApotalezyA (4) tejolezyA (5) pAlezyA ane (6) zuklalezyA. covIza daMDakomAM lezyA - | 2 NeraiyANaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA ! tiNNi, taM jahAkiNhalessA NIlalessA kAulessA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayikone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! nairayikone traNa lezyAo hoya che, te A pramANe che- (1) kRSNalezyA (2) nIlalezyA ane (3) kApotalezyA. | 3 tirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA ! challessAo, taM jahA- kaNhalessA jAva sukkalessA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! tiryaMcayonika jIvone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama tiryaMcayonika jIvone cha lezyAo hoya che, te A pramANe che- kRSNa lezyA yAvata zukla lezyA. | 4 egidiyANaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA ! cattAri lessAo, taM jahA- kaNhalessA jAva teulessA / bhAvArtha - praznahe bhagavan! ekendriya jIvone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama ! ekendriya jIvone cAra lezyAo hoya che, te A pramANe che- (1) kRSNalezyA yAvata tejolezyA. | 5 puDhavikkAiyANaM bhaMte ! kai lessAo? goyamA ! evaM ceva cattAri lessAo / Au-vaNassaikAiyANa vi evaM ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! pRthvIkAyika jIvone te ja rIte cAra lezyA hoya che. A ja pramANe aplAyiko ane vanaspatikAyikone paNa uparokta cAra vezyAo hoya che. |6 teuvAUbeiMdiyanteiMdiyacariMdiyANaM jahA NeraiyANaM / bhAvArtha :- tejaskAyika, vAyukAyika, beindriya, teIndriya ane caurendriya jIvone nairayikonI samAna Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 364] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 prathamanI traNa lezyAo hoya che. |7 paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kai lessAo ? goyamA ! challessAo, kaNhalessA jAva sukkalessA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! paMcendriya tiryaMca yonikone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! paMcendriya tiryaMca yonikone cha lezyA hoya che, jema ke - kRSNalezyA yAvata zuklalezyA. | 8 sammucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA ? goyamA ! jahA NeraiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMmUrchAima-paMcendriya tiryaMcayonika jIvone keTalI vezyAo hoya che? - uttara- he gautama ! saMmUrchAima paMcendriya tiryaMca yonika jIvone nairayikonI jema prathamanI traNa lezyAo hoya che. | 1 gabbhavakkaMtiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA ? goyamA ! challesAo, taM jahA- kaNhalessA jAva sukkalessA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! garbhaja tiryaMca paMcendriyone keTalI lezyAo hoya che? uttara- he gautama! cha lezyAo hoya che, jemake - kRSNalezyA yAvata zuklalezyA. | 10 tirikkhajoNiNINaM pucchA ? goyamA ! challesAo eyAo ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! garbhaja tiryaMca yonika strIone keTalI lezyAo hoya che? uttarahe gautama! te ja cha lezyAo hoya che. | 11 maNussANaM pucchA ? goyamA ! challesAo eyAo ceva / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! manuSyone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! te ja che lezyAo hoya che. | 12 sammucchimamaNussANaM pucchA ? goyamA ! jahA NeraiyANaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMmUrchAima manuSyone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! nairayikonI jema prathamanI traNa lezyAo hoya che. | 13 gabbhavakkaMtiyamaNUsANaM pucchA ? goyamA ! challesAo, taM jahA- kaNhalessA jAva sukkalesA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! garbhaja manuSyone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! cha lezyAo hoya che, jemake - kRSNalezyA thAva zuklalezyA. |14 maNussINaM pucchA ? goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! manuSyANIne keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! garbhaja manuSyonI jema ja cha lezyAo hoya che. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-2 [ 365 ] | 15 devANaM pucchA ? goyamA ! cha lessAo eyAo ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! devone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! devone cha lezyAo hoya che. | 16 devINaM pucchA ? goyamA ! cattAri, taM jahA- kaNhalessA jAva teulessA / bhAvArtha :- pragna- he bhagavana! devIone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! devIone cAra vezyAo hoya che, kRSNalezyA yAvata tejolezyA. | 17 bhavaNavAsINaM bhaMte ! devANaM pucchA ? goyamA / evaM ceva |evN bhavaNavAsiNINa vi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! bhavanavAsI devone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! te ja rIte prathamanI cAra lezyAo hoya che. A ja pramANe bhavanavAsI devIone paNa cAra lezyAo hoya che. | 18 vANamaMtaradevANaM pucchA ? goyamA ! evaM ceva / evaM vANamaMtarINa vi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vANavyaMtara devone keTalI vezyAo hoya che ? uttara- he gautama ! pUrvavatu cAra lezyAo hoya che. A ja pramANe vANavyaMtara devIone paNa prathamanI cAra lezyAo hoya che. | 19 joisiyANaM pucchA ? goyamA ! egA teulessA |evN joisiNINa vi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! jyotiSI devone keTalI vezyAo hoya che. uttara- he gautama! eka tejolezyA hoya che. te ja pramANe jyotiSI devIone paNa eka tejolezyA hoya che. 20 vemANiyANaM pucchA ? goyamA ! tiNNi, taMjahA- teulessA pamhalessA sukklessaa| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vaimAnika devone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama ! vaimAnika devone traNa lezyAo hoya che, jemake- tejolezyA, padmalezyA ane zuklalezyA. | 21 vemANiNINaM pucchA ? goyamA ! egA teulesA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vaimAnika devIone keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! vaimAnika devIone eka tejolezyA hoya che. vivecana - prastuta sUtromAM 24 daMDakanA AdhAre saMsArI jIvomAM ane strI-puruSomAM prApta thatI vezyAonuM pratipAdana che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ke prathama be devalokanA tejolezI koI devo mRtyu pAmIne pRthvI, pANI ke vanaspatimAM utpanna thAya, to tenI aparyAptAvasthAmAM tejalezyA hoya che. te apekSAe ekendriyomAM ke pRthvI Adi traNa ekendriyamAM cAra lezyAnuM kathana che. tenI paryAptAvasthAmAM prathamanI traNa lezyAo ja hoya che. vaimAnika devIo prathama be devaloka sudhI ja hoya che. tene te sthAna pramANe eka tejolezyA ja hoya Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 366 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 che. anya sutronA varNana pramANe vaimAnika devomAM be devalokamAM tejolezyA che, trIjA thI pAMcamA devalokamAM paghalezyA che ane tenAthI upara sarva devomAM zuklalezyA che. 24 daMDakamAM legyA - lezyA samuccaya nArakI 3-kRSNa, nIla, kApotalezyA pahelI, bIjI narakanA nArakI 1-kApotalezyA trIjI narakanA nArakI 2-kApota, nIlalezyA cothI narakanA nArakI 1-nIlalezyA pAMcamI narakanA nArakI 2-nIla, kRSNalezyA chaThThI, sAtamI narakanA nArakI 1-kRSNalezyA bhavanapati ane vyaMtara deva-devIo 4-kRSNa, nIla, kApota, tejalezyA jyotiSI deva-devIo 1-tejolezyA samuccaya vaimAnika devo 3-tejovezyA, pAlezyA ane zuklalezyA vaimAnika devIo 1-tejovezyA prathama be devalokanA deva-devIo 1-tejalezyA trIjA, cothA, pAMcamA devalokanA devo 1-paghalezyA chaTTA devalokathI sarvArthasiddha vimAnanA devo 1-zuklalezyA tiryaMca paMcendriya ane tiryaMcANI -lezyA ekendriya, pRthvIkAya, aplAya, vanaspatikAya 4-kRSNa, nIla, kapota, tejalezyA teu-vAyu, traNa vikasendriya, asaMllI tiryaMca paMcendriya ane saMmUrchAima manuSya 3-kRSNa, nIla, kApotalezyA karmabhUminA garbhaja tiryaMca-tiryaMcANI -lezyA karmabhUminA garbhaja manuSya-manuSyANI -lezyA yugalika tiryaMca ane yugalika manuSyo 4-kRSNa, nIla, kapota, tejalezyA salezI ane alezI jIvonuM alpabadutvaH| 22 eesiNaM bhaMte ! salessANaM jIvANaM kaNhalessANaM jAvasukkalessANaM alessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA jIvA sukkalessA, pamhalessA, saMkhejjaguNA teulessA saMkhejjaguNA, alessA aNaMtaguNA, kAulessA aNaMtaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA, salessA visesAhiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! salezI, kRSNalezI thAvata zuklalezI ane alezI jIvomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada legyAH uddezaka-2 [ 367 ] uttara- he gautama! sarvathI thoDA zuklalezI jIvo che, tenAthI padmalezI saMkhyAtaguNA che, tenAthI tejalezI saMkhyAta guNA che, tenAthI alezI anaMtaguNA che, tenAthI kApotalezI anaMtaguNA che, tenAthI nIlalezI vizeSAdhika che, tenAthI kRSNalezI vizeSAdhika che, tenAthI salezI vizeSAdhika che. vivecanaH A sUtramAM salezI, kRSNalezIthI zuklalezI ane alezI jIvonuM alpabadutva che. (1) sarvathI thoDA zuklalezI jIvo che, kAraNa ke zuklalezyA keTalAka tiryaMca paMcendriyo, manuSyo ane chaThThA devalokathI uparanA devalokanA vaimAnika devomAM hoya che. (2) tenAthI pAlezI jIvo saMkhyAtaguNA che kAraNa ke pAlezyA tiryaMca paMcendriyomAM, manuSyomAM tathA trIjAthI pAMcamA devalokanA devomAM hoya che ane A traNa devalokanA devo uparanA devalokanA devothI saMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI tejolezI jIvo saMkhyAtaguNA che kAraNa ke tejovezyA bAdara pRthvIkAyiko, bAdara apnAyiko, pratyeka zarIrI vanaspatikAyikomAM, tiryaMca paMcendriyo, manuSyomAM tathA bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka, saudharma ane IzAna devomAM hoya che. (4) tejolezI jIvothI alezI jIvo anaMtaguNA che, kAraNa ke siddha jIvo anaMta che. (5) tenAthI kApotalezI anaMtaguNA kAraNa ke sAdhAraNa vanaspatikAyika jIvomAM kApotalezyA hoya che ane te jIvo siddhothI anaMtaguNA che. kliSTa ane kliSTatara adhyavasAyayukta jIvo apekSAe adhika hoya che. (6) tethI kApotalezIthI nIlalezI ane (7)nIlalezIthI kRSNalezI jIvo vizeSAdhika hoya che. (8) tenAthI salezI jIvo vizeSAdhika che. salezI jIvonuM alpabadutva :jIva prakAra | pramANa kAraNa 1 zuklalazI | sarvathI thoDA keTalAka tiryaMca paMcendriya, manuSyo ane chaThThA devalokathI uparanA devalokamAM ja hoya che. te jIvo alpasaMkhyaka che. saMkhyAtaguNA 3, 4, 5 devalokanA devo tathA saMkhyAtaguNA tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM hoya che. 3 tejolezI saMkhyAtaguNA bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI 1, 2 devalokamAM; pRthvI, pANI, vanaspatinA aparyAptAmAM, tiryaMca paMcendriya, manuSyomAM hoya che, tethI te jIvo vadhu che. 4 alerI | anaMtaguNA siddha bhagavAna alezI che. 5 kApotalezI | anaMtaguNA | sAdhAraNa vanaspatikAyika jIvo siddhothI anaMtaguNA che. 6 nIlalezI vizeSAdhika kliSTa vezyAvALA jIvo adhika che. 7 kRSNalezI vizeSAdhika klikhatara lezyAvALA jIvo adhikatama che. 8 salezI vizeSAdhika leizyA sahitanA sarva jIvono samAveza thAya che. lezyAnI apekSAe nairayikonuM alpabadutvaH| 23 eesi NaM bhaMte ! NeraiyANaM kaNhalessANaM NIlalessANaM kAulessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA / goyamA ! savvatthovA NeraiyA kaNhalesA, NIlalessA asaMkhejjaguNA, kAulessA asaMkhejjaguNA / 2 padmalezI Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kRSNalezI, nIlalezI ane kApotalezI nairayikomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? 38 uttara- he gautama ! sarva thoDA kRSNalezI nArakI che, tenAthI nIlalezI nArakI asaMkhyAta guNA che ane (3) tenAthI kApotalezI nArakI asaMkhyAtaguNA che. vivecanaH prastuta sUtramAM kRSNAdi traNa lezyAyukta nArakonA alpabahutvanuM kathana che. nairayikomAM mAtra prathamanI traNa azubha lezyAo ja hoya che. prAraMbhanI be naraka pRthvIomAM kApota, trIjI naraka pRthvImAM kApota ane nIlalezyA, cothI narakamAM nIla, pAMcamI narakamAM nIla ane kRSNa, chaThThImAM kRSNa ane sAtamI narakamAM parama kRSNalezyA hoya che. trIjA alpabahutva pada pramANe sAtamI narakamAM nairayikonI saMkhyA sarvathI thoDI hoya che, tyAra pachI kramazaH chaThThI, pAMcamI Adi narakamAM nairayikonI saMkhyA kramazaH asaMkhyAtaguNa adhika hoya che. nArakIonI saMkhyAnA AdhAre kRSNalezI Adi nArakIonuM alpabahutva samajI zakAya che. sarvathI thoDA kRSNalezI nairayiko che, kAraNa ke kRSNalezyA chaTTI, sAtamI narakamAM che ane pAMcamI narakamAM keTalAka nairiyakone ja kRSNalezyA hoya che. tenAthI nIlalezI nArakI asaMkhyAtaguNA che, nIlalezI cothI narakamAM sarva nArakIo tathA pAMcamI ane trIjI narakamAM keTalAka naiyikone hoya che. kApota lezI khairayiko asaMkhyAtaguNA che. kApotalezyA pahelI, bIjI narakanA sarva nairayikone tathA trIjI narakanA keTalAka nairiyakone hoya che. lezyAnI apekSAe nairayikonuM alpabahutva H jIva prakAra 1 kRSNalezI nArakI | 2 nIlalezI nArakI asaMkhyAtaguNA 3 kApotalezI nArakI asaMkhyAtaguNA lezyAnI apekSAe tiryaMconuM alpabahutvaH 24 siNaM bhaMte! tirikkhajoNiyANaM kaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA tirikkhajoNiyA sukkalesA, evaM jahA ohiyA, NavaraM- alessavajjA / pramANa kAraNa 5, 6, 7mI narakamAM ja kRSNalezyA hoya che, tevA jIvo alpa che. 3, 4, 5mI narakamAM hoya che, te jIvonI saMkhyA ghaNI vadhu che. 1, 2, 3 narakamAM hoya che, tyAM nairayikonI saMkhyA atyadhika che. sarvathI thoDA bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kRSNalezI yAvat zuklalezI tiryaMcayonikomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! tiryaMca yonika jIvomAM sarvathI thoDA zuklalezI che ityAdi kathana samuccaya jIvonA pratipAdana pramANe samajavuM joIe. vizeSatA e che ke tiryaMcomAM alezI na kahevA kAraNa ke temAM alezIpaNuM saMbhavita nathI. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattarama pada leyA : uddezaka-ra 369 lezyAnI apekSAe ekendriya-vikalendriyonuM aNbahutvaH| 25 eesiNaM bhaMte ! egidiyANaM kaNhalessANaM jAva teulessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA egiMdiyA teulessA, kAulessA aNaMtaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kRSNalezIthI tejolezI sudhInA ekendriyomAM koNa, konAthI, alpa, baha, tulya ke vizeSAdhika che? uttara-he gautama! sarvathI thoDA tejolezI ekendriyo che, tenAthI kApotalezI ekendriyo anaMtaguNA adhika che, tenAthI nIlezI ekendriyo vizeSAdhika che ane tenAthI paNa kRSNalezI ekendriyo vizeSAdhika che. | 23 eesi NaM bhaMte ! puDhavikkAiyANaM kaNhalessANaM jAva teulessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! jahA ohiyA egidiyA NavaraM- kAulessA asaMkhejjaguNA / evaM AukkAiyANaM vi / bhAvArtha - prazna - he bhagavan! kRSNalezI thAva tejolezI pRthvIkAyikomAM koNa konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! je rIte samuccaya ekendriyonuM kathana karyuM che, te ja rIte pRthvIkAyikonA alpabadutvanuM kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke tejolezIthI kApotalezI sudhI pRthvIkAyiko asaMkhyAtaguNA che. A ja rIte kRSNAdi lezyAvALA aSkAyikomAM alpabadutvanuM nirUpaNa paNa samajI levuM joIe. 27 eesi NaM bhaMte ! teukkAiyANaM kaNhalessANaM NIlalessANaM kAulessANaM ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA teukkAiyA kAulessA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA / evaM vAukkAiyANa vi| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! kRSNalezI, nIlalezI ane kApotalezI tejaskAyikomAM koNa, konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara-he gautama! sarvathI thoDA kApotalezI tejaskAyiko che, tenAthI nIlalezI tejaskAyiko vizeSAdhika che ane tenAthI kRSNalezI tejaskAyiko vizeSAdhika che.A ja rIte kRSNAdi lezyA yukta vAyukAyikonuM alpabadutva samajI levuM joIe. | 28 eesi NaM bhaMte ! vaNassaikAiyANaM kaNhalessANaM jAva teulessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? jahA egidiyohiyaannN| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kRSNalezIthI laIne tejolezI vanaspatikAyikomAM koNa konAthI alpa, bahu tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! je rIte samuccaya ekendriya jIvonuM alpabadutva kahyuM che, te ja rIte vanaspatikAyikonuM alpabadutva samajI levuM joIe. | 29 beiMdiyateiMdiyacauriMdiyANaM jahA teukkAiyANaM / bhAvArtha :- beIndriya, teindriya ane caurendriya jIvonuM alpabadutva tejaskAyikonI samAna che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 370] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 vivecana : prastuta sUtromAM cAra vezyAyukta samuccaya ekendriya ane vikasendriya jIvonA alpabadutvanuM kathana che. ekejiyonuM alpabadutva - ekendriyomAM cAra vezyA hoya che. kRSNa, nIla, kApota ane tejalezyA. (1) sarva thoDA tejolezI ekendriyo che, kAraNa ke tejolezI deva mRtyu pAmIne pRthvI, pANI ke vanaspatimAM utpanna thAya tyAre tene aparyAptAvasthAmAM ja tejolezyA hoya che. tethI ekendriyamAM tejovezyA keTalAka bAdara pRthvIkAyika, aSkAyika ane pratyeka vanaspatikAyika jIvomAM ane e paNa aparyAptAvasthAmAM ja hoya che. sAdhAraNa ke sUkSma ekendriyamAM tejolezI devo utpanna thatA nathI. A rIte ekendriyamAM tejolezI jIvo thoDA hoya che. (2) tenAthI kApotalezI anaMtaguNA che, anaMta sUkSma jIvo ane bAdara nigoda jIvomAM kApotalezI hoya che. (3) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI jIvo kramazaH vizeSAdhika che. kAraNa ke ekendriyomAM kramazaH azubhalezI jIvo adhika hoya che. vanaspatikAyika jIvone cAra lezyA hoya che ane tenuM alpabadutva samuccaya ekendriya jIvonI jema jANavuM. lezyAnI apekSAe pRthvI-pANI ane vanaspatinA jIvonuM alpabahatva - temAM (1) sarvathI thoDA tejolezI jIvo che (2) tenAthI kApotalezI jIvo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke pRthvI ane pANImAM anaMta jIvo hotA nathI te jIvo asaMkhyAtA ja hovAthI asaMkhyAtaguNA thAya che. (3-4) tenAthI kramazaH nIlalezI ane kRSNalezI jIvo vizeSAdhika che. lezyAnI apekSAe tela-vAyu-vikalendriya jIvonuM alpabadbhutvaH- (1) sarvathI thoDA kApotalezI jIvo che. (2-3) tenAthI nIla ane kRSNalezI jIvo kramazaH vizeSAdhika che kAraNa ke te jIvomAM prAyaH azubhalezyAnA bhAvo kramazaH adhika adhika hoya che. leyAnI apekSAe ekendriyonuM alpabahatva - jIva prakAra pramANa kAraNa 1 tejolezI ekendriya | sarvathI thoDA | keTalAka pRthvI, pANI, vanaspatine aparyAptAvasthAmAM ja hoya che. 2 kApotalezI ekendriya | anaMtaguNA | sAdhAraNa vanaspatikAyika jIvo anaMtA che. 3 nIlezI ekendriya | vizeSAdhika | azubha lezyAvALA jIvo kaMIka adhika hoya che. 4 kRSNalezI ekendriya | vizeSAdhika | azubha lezyAvALA jIvo kaMIka adhikAra hoya che. lezyAnI apekSAe tiryaMca paMcendriyanuM alpabadutva:| 30 eesiNaM bhaMte ! paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM kaNhalessANaM jAvasukkalessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! jahA ohiyANaM tirikkhijoNiyANaM, NavaraM- kAulessA asaMkhejjaguNA // 1 // bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kuSNalezI paMcendriya tiryaMca yoniko yAvata zuklalezI paMceMdriya tiryaMcayonikomAM koNa konAthI alpa, baha, tulya ke vizeSAdhika che? Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada lezyAH uddezaka-2 [ 371] uttara- he gautama! samuccaya tiryaMconA alpabadutvanI jema paMcendriya tiryaMconuM alpabadutva kahevuM joIe. vizeSatA e che ke kApota lezI paMcendriya tiryaMca asaMkhyAta guNA che. 1|| | 31 sammucchimapaMcediyatirikkhajoNiyANaM jahA teukkAiyANaM // 2 // bhAvArtha - kRSNAdi lezyAyukta saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonikonuM alpabadutva tejaskAyikonA alpabadutvanI samAna jANavuM joIe / 2 // | 32 gabbhavakkatiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jahA ohiyANaM tirikkhajoNiyANaMNavaraM kAulessA saMkhejjaguNA / evaM tirikkhajoNiNINa vi // 3-4 // bhAvArtha - kRSNAdi legyA yukta garbhaja paMcendriya tiryaMconuM alpabadutva samuccaya paMcendriya tiryaMconA alpabadutva samAna jANI levuM joIe. vizeSatA e che ke kApotalezI garbha ja paMcendriyatiryaMca saMkhyAtaguNA kahevA joIe / 3 //. garbhaja paMcendriya tiryaMca yonikonA alpabadutvanI jema garbhaja paMcendriya tiryaMca yonika strIonuM paNa alpabadutva kahevuM joIe / 4 II | 33 eesi NaM bhaMte ! sammucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM gabbhavakkaMtiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyANa ya kaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? ___ goyamA ! savvatthovA gabbhavakkaMtiya-paMceMdiya-tirikkhajoNiyA sukkalessA, pamhalessA saMkhejjaguNA, teulessA saMkhejjaguNA, kAulessA saMkhejjaguNA, NIlalessA, visesAhiyA kaNhalessA visesAhiyA, kAulessA sammucchima-paMceMdiyatirikkhajoNiyA asaMkhejjaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA // 5 // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika ane garbhaja paMcaMdriya tiryaca yonika kRSNalezI thAvata zuklalezImAMthI koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI thoDA zuklakezI garbhaja paMceMdriya tiryaMca che, (ra) tenAthI padmalezI garbhaja paMcendriya tiryaMca saMkhyAtaNA che, (3) tenAthI tejolezI garbhaja paMcendriya tiryaMca saMkhyAtaNA che, (4) tenAthI kApotalezI garbhaja paMcendriyatiryaMca saMkhyAtaguNA che, (5) tenAthI nIla lezI garbhaja paMcendriya tiryaMca vizeSAdhikache, (6) tenAthI kaSNalezI garbhaja paMcendriya tiryaMca vizeSAdhika che, (7) tenAthI kApotalezI saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika asaMkhyAtaguNA che, (8) tenAthI nIlalezI saMmUrchAima paMcendriya tiryaMca vizeSAdhika che ane (9) tenAthI kRSNalezI saMmUrchAima paMcendriya tiryaMca vizeSAdhika che. // pA |34 eesi NaM bhaMte ! sammucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM tirikkhajoNiNINa ya kaNha- lessANaM jAvasukkalessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! jaheva paMcamaM tahA imapi chaTuM bhANiyavvaM // 6 // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezI thAvata zuklalezI saMmUrchAima paMcendriya tiryaMca yoniko ane Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | u72 / zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 tiryaMcayonika strIomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! jevI rIte pAMcamA eTale uparanA sUtramAM kRSNAdi lezyA yukta asaMjJI-saMjJI tiryaMcayonika saMbaMdhI alpabadutva kahyuM che, te ja rIte A chaThThA (prastuta) sUtragata saMmUrchAima paMcendriya tiryayo bhane tirthayAAmornu mamatva De ko'bhe // // | 35 eesiNaM bhaMte ! gabbhavakkaMtiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM tirikkhajoNiNINa ya kaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA gabbhavakkaMtiyapaMcediyatirikkhajoNiyA sukkalessA, sukka lessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, pamhalessA gabbhavakkaMtiyapaMcediyatirikkhajoNiyA saMkhejjaguNA, pamhalessAo tirikkhajoNiNIo, saMkhejjaguNAo, teulessA gabbhavakkaMtiyaparcediyatirikkhajoNiyA, saMkhejjaguNA, teulessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, kAulessA gabbhavakkaMtiyapaMcediyatirikkhajoNiyA saMkhejjaguNA, NIla lessA gabbhavakkaMtiyapaMcediyatirikkhajoNiyA visesAhiyA kaNhalessA gabbhavakkaMtiya paMcediyatirikkhajoNiyA visesAhiyA kAulessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, NIlalessAo tirikkhajoNiNIo visesAhiyAo, kaNhalessAo tirikkhajoNiNIo visesAhiyAo // 7 // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezI thAva zuklalezI garbhaja paMceMdriya tiryaMcayoniko ane tiryaMca strIomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? 6ttara- gautama! (1) sarvathI thodd| zusavezI garma paMdriya tirthathayoniocha, (2) tenAthI zuklakezI garbhaja paMcendriya tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (2) tenAthI padmalezI garbhaja paMcendriya tiryaMcayoniko saMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI pAlezI garbhaja tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (5) tenAthI tejolezI garbhaja tiryaMca paMceMdriya saMkhyAtaNA che. (6) tenAthI tejolezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (7) tenAthI kApotalezI garbhaja tiryaMca paMcendriya saMkhyAtaguNA che, (8) tenAthI nIlakezI garbhaja paMcendriya tiryacavizeSAdhika che, (9) tenAthI kRSNalezI garbhaja tiryaMca paMcendriya vizeSAdhika (10) tenAthI kApotalezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (11) tenAthI nIlalezI tiryaMcANI vizeSAdhika, (12) tenAthI kRSNalezI tirthayAhI vizeSAdhi . // 7 // | 36 eesi NaM bhaMte ! sammucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM gabbhavakkaMtiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM tirikkhajoNiNINa ya kaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? ___goyamA! savvatthovA gabbhavakkaMtiya paMceMdiya tirikkhajoNiyA sukkalessA, sukkalessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, pamhalessA gabbhavakkaMtiyatirikkha joNiyA Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattara 56 : bezyA: 6deza-2 | u73 saMkhejjaguNA, pamhalessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, teulessA gabbhavakkaMtiya tirikkhajoNiyA saMkhejjaguNA teulessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, kAulessA tirikkhajoNiyA saMkhejjagaNA.NIlalessA visesAhiyA kaNhalessA visesAhiyA kAulessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, NIlalessAo tirikkhajoNiNIo visesAhiyAo, kaNhalessAo tirikkhajoNiNIo visesAhiyAo, kAulessA sammucchima paMcediyatirikkhajoNiyA asaMkhejjaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA // 8 // bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zI yApana zusavezI saMbhUmi paMdriya tiryayayoni, garbhaja paMcendriyatiryaMcayonika tathA tiryaMcANImAM koNa, konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? 6ttara- gautama ! (1) sarvathI tho'zusavezI garma paMthendriya tiryayayoniocha, (2) tenAthI zuklalezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (3) tenAthI padmalezI garbhaja paMcendriyatiryaMcayoniko saMkhyAtaguNA che. (4) tenAthI pAlezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (5) tenAthI tejalezI garbhaja paMcendriya tiryaMcayoniko sNdhyaat||ch, (G) tenAthI taTIzI tirthayAeI saMdhyAtI cha, (7) tenAthI apotozI garma tiryyyoniko saMkhyAtaNA, (8) tenAthI nIlalezI garbhaja tiryaco vizeSAdhika, (9) tenAthI kRSNalezI garbhaja tiryaMco vizeSAdhika, (10) tenAthI kApotalezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI, (11) tenAthI nIlalezI tiryaMcANI vizeSAdhika, (12) tenAthI kRSNalezI tiryaMcANI vizeSAdhika che, (13) tenAthI kApotalezI saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayoniko asaMkhyAtaNA che, (14) tenAthI nIlalezI saMmUrchAima (asaMjJI) tiryaMca paMdriya vizeSAdhi cha bhane (15) tenAthI zI saMbhUrchima tiryaya paMdriya vizeSAdhi cha. // 8 // | 37 eesiNaM bhaMte ! paMcediyatirikkhajoNiyANaM tirikkhajoNiNINa ya kaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA! savvatthovA paMcediyatirikkhajoNiyA sukkalesA, sukkalessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, pamhalessA paMcediyatirikkhajoNiyA saMkhejjaguNA, pamhalessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, teulessA paMceMdiyatirikkhajoNiyA saMkhejjaguNA teulessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, kAulessAo tirikkhajoNiNIo saMkhejjaguNAo, NIlalessAo tirikkhajoNiNIo visesAhiyAo, kaNhalessAo tirikkhajoNiNIo visesAhiyAo, kAulessA paMcediyatirikkhajoNiyA asaMkhejjaguNA, NIlalessA paMceMdiyatirikkhajoNiyA visesAhiyA, kaNhalessA paMceMdiya tirikkhajoNiyA visesAhiyA // 9 // bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezI thAvata zuklalezI paMcendriya tiryaMcayonika ane tiryaMcANImAM oe, anAthI, malpa, bahu, tulya vizeSAdhita cha? 6ttara- gautama! (1) sarvathI thoDA zuralezI paMthendriya tirthayonioche, (2) tenAthI shkhlezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (3) tenAthI padmalezI paMcendriya tiryaMco saMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI pAlezI paMcendriya tiryaMcANIo saMkhyAtaguNI che, (5) tenAthI tejolezI paMcendriya tiryaMcayoniko Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 saMkhyAtaguNA che, (6) tenAthI tejolezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (7) tenAthI kApotalezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che, (8) tenAthI nIlalezI tiryaMcANI vizeSAdhika che, (9) tenAthI kRSNalezI tiryaMcANI vizeSAdhika che, (10) tenAthI kApotalezI tiryaMca paMcendriya asaMkhyAtaguNA che, (11) tenAthI nIlalezI tiryaMca paMcendriya vizeSAdhika che, (12) tenAthI kRSNalezI tiryaMca paMcendriya vizeSAdhika che. II 9 374 38 eesi NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyANaM tirikkhajoNiNINa ya kaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! jaheva NavamaM appAbahugaM tahA imaM pi, NavaraM - kAulessA tirikkhajoNiyA anaMtaguNA / evaM ete dasa appAbahugA tirikkhajoNiyANaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kRSNalezI yAvat zuklalezI tiryaMcayoniko ane tiryaMcANIomAM koNa, konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! jevI rIte navamuM kRSNAdi lezI tiryaMcayoniko saMbaMdhI alpabahutva kahyuM che, te ja rIte dazamu alpabahutva paNa samajI levuM joIe. vizeSatA e che ke kApotalezI tiryaMcayoniko anaMtaguNA kahevA joIe. A pramANe tiryaMconA daza alpabahutva thAya che. / / 10 / vivecana : prastuta sUtromAM daza prakAre paMcendriya tiryaMcanA alpabahutvanuM nirUpaNa che. jemAM dasamA alpabahutvamAM samasta tiryaMcone samAviSTa karIne vicAraNA karI che. A dasa prakArone TIkAkAre be gAthAmAM saMkSipta rUpe saMkalita karyA che. yathA ohiya paNiMda samucchiyA ya, gabbhe tirikkha itthio | mucchimagabbhatiriyA, samucchatirikkhI ya gabbhammi // 1 // saMmucchima - gabbha- itthI, paNidi tirigitthIyA ya ohitthI / dasa appabahugabheyA, tiriyANaM hoMti NAyavvA // 2 // artha- (1) samuccaya paMcendriya tiryaMcanuM (2) saMmUrcchima paMcendriya tiryaMcanuM (3) garbhaja paMcendriya tiryaMcANInuM (4) garbhaja paMcendriya tiryaMco ane saMmUrcchima paMcendriya tiryaMconuM sAthe (6) saMmUrcchima paMcendriya tiryaMco ane tiryaMcANInuM sAthe (7) garbhaja paMcendriya tiryaMco ane tiryaMcANIonuM sAthe (8) saMmUrcchima ane garbhaja paMcendriya tiryaMco ane garbhaja tiryaMcANIonuM sAthe (9) paMcendriya tiryaMco ane tiryaMcANInuM sAthe (10) audhika tiryaMco ane tiryaMcANIonuM sAthe alpabahutva. (1) samuccaya tiryaMca paMcendriya H- tiryaMca paMcendriyamAM cha lezyA hoya che. tenuM alpabahutva samuccaya tiryaMca pramANe thAya che- (1) sarvathI thoDA zuklalezI jIvo che (2) tenAthI padmalezI tiryaMca paMcendriya saMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI tejolezI tiryaMca paMcendriya saMkhyAtaguNa che. (4) tenAthI kApotalezI tiryaMca paMcendriya asaMkhyAtaguNA che. samuccaya tiryaMcamAM nigodanA jIvono samAveza thAya che ane nigodanA jIvo anaMtA hovAthI kApotalezI tiryaMcone anaMtaguNA kahyA che. paraMtu ahIM tiryaMca paMcendriyanuM alpabahutva hovAthI ane paMcendriya tiryaMco asaMkhyAtA ja hovAthI tene asaMkhyAtaguNA kahyA che. (5-6) tenAthI nIlalezI Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM pada : lezyA : uddezakanvara ane kRSNalezI tiryaMca paMcendriyo kramazaH vizeSAdhika che. (2) saMmUrcchima tiryaMca paMcendriya :- temAM prathama traNa lezyA ja hoya che. tenuM alpabahutva tejaskAyika jIvonI samAna che. sarvathI thoDA kApotalezI, tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI jIvo kramazaH vizeSAdhika che. (3-4) garbhaja tiryaMca ane garbhaja tiryaMcANI :- te baMnemAM cha lezyA hoya che. tenA be judA-judA alpabahutva samuccaya tiryaMca paMcendriya pramANe ja thAya che arthAt prathama alpabahutva pramANe jANavuM. (5) saMmUrchima ane garbhaja tiryaMca paMcendriya saMmUrcchima tiryaMca paMcendriyamAM traNa lezyA ane garbhaja tiryaMcamAM cha lezyA hoya che. garbhaja tiryaMca paMcendriya jIvothI saMmUrchima tiryaMca paMcendriyo asaMkhyAtaguNA adhika hoya che. tethI (1) sarvathI thoDA zuklalezI garbhaja tiryaMca paMcendriya che tenAthI (2 thI 6) padma, tejo, kApota, nIla ane kRSNalezI garbhaja tiryaMca kramazaH saMkhyAtaguNA che ane (7) tenAthI kApotalezI saMmUrcchima tiryaMca paMcendriya asaMkhyAtaguNA che. (8-9) tenAthI nIla ane kRSNalezI saMmUrchima -- tiryaMca paMcendriya kramazaH vizeSAdhika che. 375 (6) saMmUrchima tiryaMca--garbhaja tiryaMcANI :- garbhaja tiryaMcanI jema tiryaMcANImAM paNa cha lezyA che ane saMmUrcchima tiryaMcamAM traNa azubha lezyA che. tenuM alpabahutva pAMcamA alpabahutvanI samAna che. (7) garbhuja tiryaMca--tiryaMcANI :- garbhaja tiryaMca ane tiryaMcANI te baMnemAM cha-cha lezyA hoya che. pratyeka lezyAmAM strIonI saMkhyA adhika hoya che. sAmAnya rIte paNa tiryaMcathI tiryaMcANI adhika hoya che. (1) sarvathI thoDA zuklalezI garbhaja tiryaMca che. (2) tenAthI zuklalezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI che (3-6) A rIte kramazaH padmalezI, tejolezI garbhaja tiryaMca tiryaMcANI kramazaH saMkhyAtaguNa adhika che. tenAthI (7) kApotalezI garbhaja tiryaMca saMkhyAtaguNA che (8-9) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI garbhaja tiryaMca kramazaH vizeSAdhika che. (10) tenAthI kApotalezI tiryaMcANI saMkhyAtaguNI ane tenAthI (11-12) nIlalezI ane kRSNalezI tiryaMcANI kramazaH vizeSAdhika che. (8) saMmUrchima, garbhaja tiryaMca ane tiryaMcANI - garbhaja tiryaMca-tiryaMcANI baMnemAM cha-cha lezyA ane saMmUrcchima tiryaMca paMcendriyamAM prathama traNa azubhalezyA hoya che. sAtamA alpabahutvanI jema garbhaja tiryaMca-tiryaMcANInA bAra bola che ane tyArapachI (13) kApotalezI saMmUrchima tiryaMca paMcendriya asaMkhyAtaguNA che ane (14-15) nIlalezI ane kRSNalezI saMmUrcchima tiryaMca paMcendriya kramazaH vizeSAdhika che. kAraNa ke garbhaja tiryaMca-tiryaMcANIthI saMmUrchima tiryaMca paMcendriya asaMkhyAtaguNA che. (9) samuccaya paMcendriya tiryaMca--tiryaMcANI :- samuccaya paMcendriya tiryaMcamAM garbhaja ane saMmUrchima baMne prakAranA tiryaMca paMcendriyono samAveza thAya che. saMmUrcchima tiryaMca paMcendriyamAM traNa azubha lezyA ane garbhaja tiryaMcamAM cha lezyA hoya che. tethI tejo, padma ane zuklalezI tiryaMco mAtra garbhaja hoya che. temAMazubha lezyAvALA jIvo kramazaH adhika hoya che. A rIte tejo Adi traNa lezyAnA traNa bola ane kRSNAdi traNa lezyAnA cha bola, ema kula 9 bolano A navamuM alpabahutva che je bhAvArthathI spaSTa che. (10) samuccaya tiryaMca ane tiryaMcANI :- samuccaya tiryaMcamAM ekendriya ane vikalendriya jIvono paNa samAveza thAya che. temAM vanaspatikAyika jIvo anaMtA hovAthI samuccaya tiryaMco anaMtA thAya che. nigoda Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 376] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 jIvomAM prathama traNa azubha lezyA hoya che. tethI A alpabadutvamAM tejolezI tiryaMcANIthI kApotalezI tiryaMco anaMtaguNA thAya che. lezyAnI apekSAe tiryaMca pacejiyonuM alpabadutvaH- jIva prakAra | pramANa | kAraNa 1 zuklalezI tiryaMca paMcendriya sarvathI thoDA | zuklalezyA alpa jIvomAM ja hoya che. 2 pAlezI tiryaMca paMcendriya | saMkhyAtaguNA | saMkhyAtaguNA jIvomAM padmavezyA hoya che. 3 tejolezI tiryaMca paMcendriya saMkhyAtaguNA padmavezI jIvothI tejolezI jIvonI saMkhyA adhika che. 4 kApotalezI tiryaMca paMcendriya asaMkhyAtaguNA | azubhalezyA ghaNA adhika jIvomAM hoya che. 5 nIlalezI tiryaMca paMcendriya | vizeSAdhika | te jIvo kaMIka adhika hoya che. kRSNalezI tiryaMca paMcendriya | vizeSAdhika | te jIvo kaMIka adhikAra hoya che. lezyAnI apekSAe manuSyanuM aNbahutvaH| 39 evaM maNUsANaM pi appAbahugA bhANiyavvA / NavaraM pacchimagaM appAbahugaM Natthi / bhAvArtha - A rIte (tiryaMca paMcendriyanI jema ja) kRSNAdi lezyAyukta manuSyonuM alpabadutva kahevuM joIe paraMtu temAM aMtima dazamuM alpabahuta thatuM nathI arthAt nava alpabadutva che. vivecana : prastuta sUtromAM tiryaMconA atidezapUrvaka manuSyonA alpabadutvanuM kathana che. manuSyonA be prakAra che garbhaja manuSyo ane samRmi manuSyo. garbhaja manuSyo saMkhyAta che ane temAM cha lezyA hoya che. saMmUrchAima manuSyo asaMkhyAtA che ane temAM prathamanI traNa azubhalezyA hoya che. tiryaMca paMcendriyanI jema ja nava prakAre manuSyonuM alpabadutva thAya che. tiryaMca paMcendriyanA dazamAM samuccayanA alpabadutvamAM ekendriyathI paMcendriya sudhInA tiryaMcono samAveza thAya che. te manuSyamAM zakya nathI, tethI temAM dasamA(aMtima) alpabadutvano niSedha che. lezyAnI apekSAe devonuM alpabadutvaH 40 eesi NaM bhaMte ! devANaM kaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? ____goyamA ! savvatthovA devA sukkalessA, pamhalessA asaMkhejjaguNA, kAulessA asaMkhejjaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA, teulessA saMkhejjaguNA / bhAvArtha -praznahe bhagavan! kRSNalezI thAvata zuklalezI devomAM koNa, konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI thoDA zukalalezI devo che, (2) tenAthI padmalezI devo asaMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI kApotalezI devo asaMkhyAtaNA che, (4) tenAthI nIlezI devo vizeSAdhika che, (5) tenAthI kRSNalezI devo vizeSAdhika che ane (6) tenAthI tejolezI devo saMkhyAtaguNA che. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM pada : lezyA : uddezaka-2 41 eesi NaM bhaMte! devINaM kaNhalessANaM jAva teulessANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? 399 goyamA ! savvatthovAo devIo kAulessAo, NIlalessAo visesAhiyAo, kaNhalessAo visesAhiyAo, teulessAo saMkhejjaguNAo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kRSNalezI yAvat tejolezI devIomAM koNa, konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! (1) sarvathI thoDI kApotalezI devIo che, (2) tenAthI nIlalezI devIo vizeSAdhika che, (3) tenAthI kRSNalezI devIo vizeSAdhika che ane (4) tenAthI tejolezI devIo saMkhyAta guNI che. 42 eesi NaM bhaMte ! devANaM devINaM ca kaNhalessANaM jAva sukkalessANaM ca kayare karehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA devA sukkalessA, pamhalessA asaMkhejjaguNA, kAulessA asaMkhejjaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA, kAulessAo devIo saMkhejjaguNAo, NIlalessAo visesAhiyAo, kaNhalessAo visesAhiyAo, teulessA devA saMkhejjaguNA, teulessAo devIo saMkhejjaguNAo / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan ! kRSNalezI yAvat zuklalezI devo tathA devIomAM koNa, konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSadhika che ? uttara- hai gautama ! (1) sarvathI thoDA zuklalezI devo che, (2) tenAthI padmalezI devo asaMkhyAtaguNA che, (3) tenAthI kApotalezI devo asaMkhyAtaguNA che. (4) tenAthI nIlalezI devo vizeSAdhika che, (5) tenAthI kRSNalezI devo vizeSAdhika che. (6) tenAthI kApotalezI devIo saMkhyAtaguNI che. (7) tenAthI nIlalezI devIo vizeSAdhika che. (8) tenAthI kRSNalezI devIo vizeSAdhika che. tenAthI tejolezI devo saMkhyAtaguNA che ane tenAthI tejolezI devIo saMkhyAtaguNI che. vivecana : prastuta sUtromAM samuccaya deva-devIonA alpabahutvanuM pratipAdana che. cha lezyAyukta samuccaya devonuM alpabahutva - bhavanapati ane vyaMtaradevomAM prathamanI cAra lezyA, jyotiSI ane prathama be devalokanA devomAM tejolezyA, trIjA, cothA ane pAMcamA devalokamAM padmalezyA ane chaThThA devalokathI savArthasiddha vimAna sudhInA devomAM zuklezyA hoya che. A rIte samuccaya devomAM cha e cha lezyA hoya che. vaimAnika devomAM upara-uparanA devalokanA devonI saMkhyA alpa hoya che. te apekSAe alpabahutva samajavuM. (1) sarvathI thoDA zuklalezI devo che kAraNa ke zuklalezI devo chaThThAthI uparanA devalokamAM ja hoya che. te devonI saMkhyA alpa che. (2) tenAthI padmalezI devo asaMkhyAtaguNA che kAraNa ke trIjA, cothA ane pAMcamA devalokanA devomAM padmalezyA che. te devo uparanA devalokanA devothI asaMkhyAtaguNA adhika che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [378] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 (3) tenAthI kApotalezI devo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke bhavanapati ane vyaMtara devo kApotalezI hoya che. (4) tenAthI nIlalezI devo vizeSAdhika che kAraNa ke ghaNA bhavanapati ane vyaMtara devomAM nIlalezyA hoya che. (5) tenAthI kRSNalezI devo vizeSAdhika che kAraNa ke adhikAMza bhavanapati ane vyaMtaradevomAM kRSNalezyA hoya che. (6) tenAthI tejolezI devo saMkhyAtaguNA che, kAraNa ke sarva jyotiSI devomAM tejovezyA hoya che. cAre jAtinA devomAM jyotiSI devonI saMkhyA sarvathI adhika hoya che. tethI tejolezI devonI saMkhyA sarvathI adhika hoya che. samuccaya cAra lezyAyakta devIonuM a5bahatva - bhavanapati ane vyaMtara devIomAM cAra vezyA, jyotiSI ane prathama be devalokanI devIone tejolezyA hoya che. (1) sarvathI thoDI kApotalezI devIo hoya che, kAraNa ke keTalIka bhavanapati ane vyaMtara devIo ja kApotalezI hoya che. (2) tenAthI nIlalezI devIo vizeSAdhika che, kAraNa ke bhavanapati ane vyaMtaromAM nIlalezI devIonI saMkhyA kaMIka adhika hoya che. (3) tenAthI kuSNalezI devIo vizeSAdhika che kAraNa ke bhavanapati ane vyatara jAtinI devIomAM kRSNalezI adhika hoya che. (4) tenAthI tejolezI devIo saMkhyAtaguNI che kAraNa ke jyotiSI ane pahelA be devalokanI sarvadevIone tejolezyA hoya che. samuccaya cha leyAyukta deva-devIonuM alpabahatva - utkRSTatAnI apekSAe deva karatAM devIo batrIsa guNI ane batrIsa adhika hoya che tethI alpabadutvamAM sarvatra devathI devIo saMkhyAtaguNI hoya che. (1) sarvathI thoDA zuklalezI devo che (2) tenAthI padmalezI devo asaMkhyAtaguNA che (3) tenAthI kApotalezI devo asaMkhyAtaNA (4-5) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI devo kramazaH vizeSAdhika che. (6) tenAthI kApotalezI devIo saMkhyAtaguNI (7-8) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI devIo kramazaH vizeSAdhika che. (9-10) tenAthI tejolezI deva-devIo kramazaH saMkhyAtaNA che, kAraNa ke cAre jAtinA deva-devIomAM jyotiSI deva devIonI saMkhyA adhika che ane tene eka tejalezyA hoya che. temaja keTalAka bhavanapati ane vyaMtara deva-devIone tathA prathama be devalokanA sarva deva-devIone tejolezyA hoya che. lezyAnI apekSAe samuccaya deva-devIonuM alpabadutvaH| jIva prakAra | pramANa kAraNa 1 zuklalezI devo |sarvathI thoDA chaThThA devalokathI uparanA devalokamAM ja hovAthI te alpasaMkhyaka che. 2 pAlezI devo | asaMkhyAtaguNA | 3, 4, 5 devalokanA devonI saMkhyA asaMkhyAtaguNI che. 3 kApotalezI devo | asaMkhyAtaguNA | bhavanapati, vyaMtara devo uparanA devothI asaMkhyAtaguNA che. 4 nIlalezI devo | vizeSAdhika ghaNA bhavanapati, vyaMtara devomAM nIlalezyA hoya che. 5 kRSNalezI devI | vizeSAdhika | adhikatama bhavanapati, vyaMtaromAM kRSNalezyA hoya che. 6 kApotalezI devI | saMkhyAtaguNI | deva karatAM devIo 3ra guNI ane 3ra adhika che. 7 nIlalezI devI |vizeSAdhika | ghaNI bhavanapati, vyaMtara devIomAM nIlalezyA hoya che. 8 kRSNalezI devI |vizeSAdhika adhikatama bhavanapati, vyaMtara devIomAM kRSNalezyA hoya che. 9 tejolezI devo saMkhyAtaguNA | sarva devomAM jyotiSI devo adhika che ane temAM tejalezyA hoya che. 10 tejalezI devI |saMkhyAtaguNI | devothI devIo adhika hoya che. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattara pada: vezyAH uddezaka-2 379 lezyAnI apekSA bhavanapati-vyaMtara deva-devIonuM alpabadutvaH|43 eesiNaM bhaMte ! bhavaNavAsINaM devANaM kaNhalessANaM jAva teulessANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA bhavaNavAsI devA teulessA, kAulessA asaMkhejjaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesaahiyaa| bhAvArtha - prazna - he bhagavan! kRSNalezI thAvat tejolezI bhavanavAsI devomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! (1) sarvathI thoDA tejalezI bhavanavAsI devo che, (2) tenAthI kApotalezI bhavanavAsI devo asaMkhyAtaNA che, (3) tenAthI nIlalezI bhavanavAsI devo vizeSAdhika che, (4) tenAthI kRSNalezI bhavanavAsI devo vizaSAdhika che. |44 eesiNaM bhaMte ! bhavaNavAsININaM devINaM kaNhalessANaM jAvateulessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! kRSNalezI thAva tejolezI bhavanavAsI devIomAM koNa, konAthI alpa, bahu, tulya kevizeSAdhika che? uttara-he gautama! bhavanavAsI devo pramANe tenI devIonuM alpabadutva jANavuM joIe. |45 eesiNaM bhaMte ! bhavaNavAsINaM devANaM devINaM ca kaNhalessANaM jAva teulessANaM ca kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? ___ goyamA ! savvatthovA bhavaNavAsI devA teulessA, bhavaNavAsiNIo teulessAo saMkhejjaguNAo, kAulessA bhavaNavAsI asaMkhejjaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA, kAulessAo bhavaNavAsiNIo saMkhejjaguNAo, NIlalessAo visesAhiyAo, kaNhalessAo visesaahiyaao| evaM vANamaMtarANa vi tiNNeva appAbahuyA jaheva bhavaNavAsINaM taheva bhaanniyvvaa| bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! kRSNalezI thAva tejolezI bhavanavAsI devo ane devIomAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI thoDA tejolezI bhavanavAsI devo che, (2) tenAthI tejolezI bhavanavAsI devIo saMkhyAtaguNI che, (3) tenAthI kApotalezI devo asaMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI nIlalezI devo vizeSAdhika che, (pa) tenAthI kRSNazI devo vizeSAdhika che, (6) tenAthI kApotalezI bhavanavAsI devIo saMkhyAtaguNI che, (7) tenAthI nIlalezI devIo vizeSAdhika che ane (8) tenAthI kRSNalezI devIo vizeSAdhika che. bhavanavAsI deva-devIonA alpabadutvanA kathananI jema vANavyaMtara devo, devIo ane Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 380 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 deva-devIonuM sammilita, A pramANenA traNe alpabadutva kahevA joIe. vivecana - prastuta sUtromAM bhavanapati, vyaMtara deva-devIonA alpabadutvanuM pratipAdana che. (1) sarvathI thoDA tejolezI devo che kAraNa ke bhavanapati-vyatara jAtinA devomAM alpa devone ja tejolezyA hoya che (2) tenAthI kApotalezI bhavanapati-vyaMtaradevo asaMkhyAtaguNA che kAraNa ke ghaNA devAmAM kApotalezyA hoya che. (3-4) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI devo kramazaH vizeSAdhika che kAraNa ke azubha lezyAvALA devonI saMkhyA adhika-adhika hoya che. bhavanapati ane vyaMtara devIomAM paNa cAra vezyA hoya che tenuM alpabadutva devonI samAna che. bhavanapati ane vyaMtara deva-devIonA sammilita alpabadutvamAM deva karatA devIo adhika hoya che. tenuM alpabadutva bhAvArthathI spaSTa che. lezyAnI apekSAe bhavanapati, vyaMtara deva-devIonuM alpabadutvaHjIva prakAra pramANa kAraNa | 1 tejolezI deva sarvathI thoDA | keTalAka devomAM ja tejalezyA hoya che. 2 tejolezI devI saMkhyAtaguNI | deva karatAM devI kara adhika 3ra guNI che. 3 kApotalezI deva asaMkhyAtaguNA | ghaNA devomAM hoya che. 4 nIlezI deva vizeSAdhika azubhalezI devo adhika hoya che. 5 kRSNalezI devI vizeSAdhika | azubhatama vezyA adhika devomAM hoya che. kApotalezI devI saMkhyAtaguNI | deva karatA devIonI saMkhyA adhika che. 7 nIlalezI devI | vizeSAdhika | azubhalezyA kaMIka adhika devIomAM hoya che. 8 kRSNalezI devI vizeSAdhika | azubhatama vezyAvALI devIo kaMIka adhika hoya che. lezyAnI apekSAe jyotiSI deva-devIonuM aNbahutvaH|46 eesiNaM bhaMte ! joisiyANaM devANaM devINaM ca teulessANaM kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA joisiyadevA teulessA, joisiNIdevIo teulessAo sNkhejjgunnaao| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! tejolezI jyotiSka devomAM ane devIomAM koNa, konAthI alpa, baha, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! (1) sarvathI thoDA tejovezI jyotiSudevo che ane tenAthI tejolezI tenI devIo saMkhyAtaguNI che. lezyAnI apekSAe vaimAnika deva-devIonuM alpabadutvaH 47 eesiNaM bhaMte ! vemANiyANaM devANaM teulessANaM pamhalessANaM sukkalessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-2 [ 381 ] goyamA ! savvatthovA vemANiyA devA sukkalessA, pamhalessA asaMkhejjaguNA, teulessA asaMkhejjaguNA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tejolezI, pAlezI ane zuklalezI vaimAnika devomAM koNa, konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI alpa zuklalezI vaimAnika devo che, tenAthI pAlezI vaimAnika devo asaMkhyAtaguNa che ane tenAthI tejolezI vaimAnika devo asaMkhyAtaguNA che. 48 eesi NaM bhaMte ! vemANiyA NaM devANaM devINaM ca teulessANaM pamhalessANaM sukkalessANaM ca kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA vemANiyANaM devA sukkalessA, pamhalessA asaMkhejjaguNA, teulessA asaMkhejjaguNA, teulessAo vemANiNIo devIo saMkhejjaguNAo / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! tejolezI, pAlezI ane zuklalezI vaimAnika devo ane devIomAM koNa, konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! (1) sarvathI thoDA zuklalazI vaimAnika devo che. (2) tenAthI pAlezI devo asaMkhyAtaguNA che. (3) tenAthI tejolezI devo asaMkhyAtaguNA che. (4) tenAthI tejolezI vaimAnika devIo saMkhyAtaguNI che. vivecana : prastuta sUtromAM vaimAnika deva-devIonA alpabadutvanuM nirUpaNa che. prathama be devalokanA deva-devIone eka tejovezyA, trIjA, cothA ane pAMcamA devalokamAM padmavezyA ane chaThThAthI uparanA devalokamAM eka zuklalezyA che. vaimAnika devonuM alpabadutvaH- (1) sarvathI thoDA zuklalezI devo che kAraNa ke chaThThAthI uparanA devalokamAM ja zuklalezyA hoya che ane upara-uparanA devalokamAM devonI saMkhyA alpa hoya che. (2) tenAthI padmalezI devo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke trIjA, cothA ane pAMcamA devalokamAM pAlezyA hoya che. temAM vimAna vadhu che, tethI zuklalezI devothI te asaMkhyAtaguNA thaI jAya che. (3) tenAthI tejolezI devo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke prathama be devalokamAM tejolezyA hoya che, temAM vimAna vadhu che ane devo karatAM devIo devo karatAM vadhu hoya che, tethI tejolezInI saMkhyA padmalezI devothI asaMkhyAtaguNI thaI jAya che. vaimAnika devIo prathama be devalokamAM ja che ane tyAM eka mAtra tejolezyA ja hoya che tethI lezyAnI apekSAe devIonuM alpabahuta thatuM nathI. vaimAnika deva-devIonuM sammilita alpabahatvaH- (1) sarvathI thoDA zuklalezI vaimAnika devo che. (2-3) tenAthI padmalezI ane tejolezI devo pUrvavat kramazaH asaMkhyAtaguNA che (4) tenAthI tejolezI devIo saMkhyAtaguNI che, kAraNa ke deva karatAM devIonI saMkhyA utkRSTa pade batrIsa guNI batrIsa adhika che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 lezyAnI apekSAe vaimAnika deva--devIonuM alpabahtva :- pramANa jIva prakAra 1 zuklalezI vaimAnika devo 2 padmalezI devo tejolezI devo 4 tejolezI devIo zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 kAraNa chaThThAthI uparanA devalokamAM ja hovAthI alpasaMkhyaka che. 3, 4, 5 devalokamAM devonI saMkhyA vadhu che. sarvathI thoDA asaMkhyAtaguNA asaMkhyAtaguNA 1, 2 devalokanA devo adhika che. saMkhyAtaguNA devothI devIonI saMkhyA vadhu che. lezyAnI apekSAe cAre jAtinA deva-devIonuM alpabahutva : 49 eesi NaM bhaMte ! bhavaNavAsINaM vANamaMtarANaM joisiyANaM vemANiyANa ya devANaM kaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA vemANiyA devA sukkalessA, pamhalessA asaMkhejjaguNA, telessA asaMkhejjaguNA ; teulessA bhavaNavAsI devA asaMkhejjaguNA, kAulessA asaMkhejja- guNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA; teulessA vANamaMtarA devA asaMkhejjaguNA, kAulessA asaMkhejjaguNA, NIlalessA visohiyA, kaNhalessA visesAhiyA; teulessA joisiyadevA saMkhejjaguNA / bhAvArtha :-prazna-- he bhagavan ! kRSNalezI yAvat zuklalezI bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSka ane / vaimAnika devomAM koNa, konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! (1) sarvathI thoDA zuklalezI vaimAnika devo che, (2) tenAthI padmalezI vaimAnika devo asaMkhyAtaguNA che, (3) tenAthI tejolezI vaimAnikadevo asaMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI tejolezI bhavanavAsI devo asaMkhyAtaguNA che, (5) tenAthI kApotalezI bhavanapati devo asaMkhyAtaguNA che, (6) tenAthI nIlalezI bhavanavAsI devo vizeSAdhika che, (7) tenAthI kRSNalezI bhavanavAsI devo vizeSAdhika che, (8) tenAthI tejolezI vANavyaMtara devo asaMkhyAtaguNA che, (9) tenAthI kApotalezI vANavyaMtara devo asaMkhyAtaguNA che, (10) tenAthI nIlalezI vANavyaMtara devo vizeSAdhika che, (11) tenAthI kRSNalezI vANavyaMtara devo vizeSAdhika che ane (12) tenAthI tejolezI jyotiSka devo saMkhyAtaguNA che. 50 eesiNaM bhaMte ! bhavaNavAsiNINaM vANamaMtarINaM joisiNINaM vemANiNINaMca devINaM kaNhalessANaM jAva teulessANaM ca kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovAo devIo vemANiNIo teulessAo; bhavaNavAsiNIo telessAo asaMkhejjaguNAo, kAulessAo asaMkhejjaguNAo, NIlalessAo visesAhiyAo, kaNhalessAo visesAhiyAo; teulessAo vANamaMtarIo devIo asaMkhejjaguNAo, kAulessAo asaMkhejjaguNAo, NIlalessAo visesAhiyAo kaNhalessAo visesAhiyAo, teulessAo joisiNIo devIo saMkhejjaguNAo / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada legyAH uddezaka-2 383 ] bhAvArtha -prazna- he bhagavan! kRSNalezI thAvata zuklalezI bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devIomAM koNa konAthI alpa, baha, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! (1) sarvathI thoDI tejolezI vaimAnika devIo che, (2) tenAthI tejolezI bhavanapati devIo asaMkhyAtaguNI che. (3) tenAthI kApotalezI bhavanavAsI devIo asaMkhyAtaguNI che. (4) tenAthI nIlalezI bhavanavAsI devIo vizeSAdhika che, (5) tenAthI kRSNalezI bhavanavAsI devIo vizeSAdhika che, (6) tenAthI tejolezI vANavyaMtaranI devIo asaMkhyAtaguNI che. (7) tenAthI kApotalezI vANavyaMtara devIo asaMkhyAtaguNI che, (8) tenAthI nIlalezI vyaMtaradevIo vizeSAdhika che, (9) tenAthI kRSNalezI vyaMtara devIo vizeSAdhika che ane (10) tenAthI tejolezI jyotiSka devIo saMkhyAtaguNI che. 51 eesiNaM bhaMte ! bhavaNavAsINaM jAvavemANiyANaMdevANa yadevINa yakaNhalessANaM jAva sukkalessANa ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA !savvatthovA vemANiyA devA sukkalessA, pamhalessA asaMkhejjaguNA, teulessA asaMkhejjaguNA, teulessAo vemANiNIo devIo saMkhejjaguNAo, teulessA bhavaNavAsI devA asaMkhejjaguNA, teulessAo bhavaNavAsiNIo devIo saMkhejjaguNAo, kAulessA bhavaNavAsI asaMkhejjaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA, kAulessAo bhavaNavAsiNIo saMkhejjaguNAo, NIlalesAo visesAhiyAo, kaNhalesAo visesAhiyAo, teulessA vANamaMtarA asaMkhejjaguNA, teulessAo vANamaMtarIo saMkhejjaguNAo, kAulessA vANamaMtarA asaMkhejjaguNA, NIlalessA visesAhiyA, kaNhalessA visesAhiyA, kAulessAo vANamaMtarIo saMkhejjaguNAo, NIlalessAo visesAhiyAo, kaNhalessAo visesAhiyAo, teulessA joisiyA saMkhejjaguNA, teulessAo joisiNIo sNkhejjgunnaao| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! kRSNalazI pAvata zuklalazI bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika deva ane devIomAM koNa, konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara-he bhagavana! (1) sarvathI thoDA zakyulezI vaimAnika devo che, (2) tenAthI pAlezI vaimAnika devo asaMkhyAtaguNA che, (3) tenAthI tejolezI vaimAnika devo asaMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI tejolezI vaimAnika devIo saMkhyAtaguNA che, (5) tenAthI tejolezI bhavanavAsI devo asaMkhyAtaguNA che. (6) tenAthI tejolezI bhavanavAsI devIo saMkhyAtaguNI che, (7) tenAthI kApotalezI bhavanavAsI devo asaMkhyAtaguNA che, (8) tenAthI nIlalezI bhavanavAsI devo vizeSAdhika che, (9) tenAthI kRSNalezI bhavanavAsI devo vizeSAdhika che, (10) tenAthI kApotalezI bhavanavAsI devIo saMkhyAtaguNI che, (11) tenAthI nIlalezI bhavanavAsIdevIo vizeSAdhika che, (12) tenAthI kRSNalezI bhavanavAsI devIo vizeSAdhika che, (13) tenAthI tejolezI vANavyaMtara devo asaMkhyAtaguNA che, (14) tenAthI tejolezI vANavyaMtara devIo saMkhyAtaguNI che, (15) tenAthI kApotalezI vANavyaMtara devo asaMkhyAtaguNA che, (16) tenAthI nIlalezI vyaMtaradevo vizeSAdhika che, (17) tenAthI kRSNalezI vyaktaradevo vizeSAdhika che, (18) tenAthI kApotalezI vyaMtara devIo saMkhyAtaguNI che, (19) tenAthI nIlalezI vyaMtaradevIo vizeSAdhika che, (20) tenAthI kRSNalezI vyaMtara devIo vizeSAdhika che, (21) tenAthI tejolezI jyotiSkadevo saMkhyAtaguNA che ane Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 (22) tenAthI tejolezI jyotiSI devIo saMkhyAtaguNI che. vivecanaH prastuta sUtromAM lezyAnI apekSAe cAre jAtinA devonuM, devIonuM ane deva-devIonuM sAthe apabahatva che. devonuM alpabaddhRtva H- cAre jAtinA deva-devIomAM trIjA padanA 98 bolanI alpabahutva pramANe vaimAnika jAtinA deva-devIonI saMkhyA alpa che. tyArapachI bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSI deva-devIonI saMkhyA kramazaH adhika-adhika che. te pramANe alpabahutva karatAM (1) sarvathI thoDA zuklalezI vaimAnika devo che. (2-3) tenAthI pAlezI ane tejolezI vaimAnika devo pUrvavat kramazaH asaMkhyAtaguNA che. (4) tenAthI tejolezI bhavanapati devo asaMkhyAtaguNA che kAraNa ke bhavano vadhu che ane alpa sthitivALA ghaNA devomAM tejolezyA hoya che. (5) tenAthI kApotalezI bhavanapati devo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke alpa RddhivALA ghaNA bhavanapati devomAM kApotalezyA hoya che. (7) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI bhavanapati devo kramazaH adhika hoya che. kAraNa ke temAM azubhalezI devonuM pramANa kramazaH adhika hoya che. (8) tenAthI tejolezI vyaMtara devo asaMkhyAtaguNA che kAraNa ke vyaMtara deva-devIonI saMkhyA (trIjA alpabahutva pada pramANe) bhavanapati karatAM vadhu che. (9) tenAthI kApotalezI vyaMtara devo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke kApotalezI alpa RddhivALA devonI saMkhyA ghaNI vadhAre hoya che. (10-11) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI devo kramazaH vizeSAdhika che. (12) tenAthI tejolezI jyotiSI devo saMkhyAtaguNA che. kAraNa ke cAre jAtinA devomAM jyotiSI devonI saMkhyA adhika che. devIonuM alpabahutva - (1) sarvathI thoDI tejolezI vaimAnika daivIo (2-3) tenAthI teAlezI ane kApotalezI bhavanapati devIo kramazaH asaMkhyAtaguNI che. kAraNa ke vaimAnika deva-devIothI bhavanapati-devIo vadhu hoya che. (4-5) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI bhavanapati devIo vizeSAdhika che. te ja rIte (6-7) tenAthI tejolezI ane kAponalezI vyaMtara devIo kramazaH asaMkhyAtaguNI che, kAraNa ke bhavanapati devo karatAM vyaMtara devIo vadhu hoya che. (8-9) tenAthI nIlalezI ane kRSNalezI vyaMtara devIo vizeSAdhika che. (10) tenAthI teolezI jyotiSI devIo saMkhyAtaguNI che. cAre jAtinA devo ane devIonuM sammilita alpabahutva bhAvArthathI spaSTa che. jIvomAM lezyAnA 46 prakAranA apabhatva - jIva prakAra 1 samuccaya jIva 2 nArakI 3 samuccaya tiryaMca 45 ekendriya athavA vanaspati kRSNa 7 vi thoDA g ~ \s | nIla kApota tejo 5 anaMta || OM * | OM | OM c 2 5 3 asaM 4 anaMta zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 anaMta x 3 2 saMkhyA | saMkhyA X padma zukla | alezI 1 thoDA X thoDA 3 2 saMkhyA | saMkhyA X 1 q thoDA X 4 anaMta X * X Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattarama pada: vaizyA: uddezaka-2 . 385 jIva prakAra | kaSNa | nIla | kApIta | tejo | pA | zukla | alerI | 7 pRthvI, pANI vize | vize | asaM | thoDA 8-1ra teukAya, vAyukAya, traNavikasendriya || vize | vize | thoDA 13 paMcendriyatiryaMca | X X X | ka X | 4 12 10 | X | * 14 saMmUrzima tiryaMca paMcendriya vize | vize | thoDA 15-16 garbhaja tiryaMca paMcendriya ane tiryaMcANI vize | vize | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | thoDA 17-18 saMmUrzima tiryaMca paMcendriya sAthe vize | vize | asaM | garbhaja tiryaMca paMcendriya athavA 6 | 5 | 4 | 3 | tiryaMcANI (sammilita) vize | vize | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | thoDA 19 garbhaja tiryaMca paMcendriya vize | vize | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | tiryaMcANI (sammilita) 11 vize | vize | saMkhyA | saMkhyA | asaM0 | saMkhyA 20 saMmUrchAima tiryaMca paMcendriya 15 | 14 13 vize | vize | ai | garbhaja tiryaMca paMcendriya --| vize | vize | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | thoDA - tiryaMcANI (sammilita) | || 6 | 4 ze. | vize | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA 21 paMcendriya tiryaMca vize.. asa | saMkhyA) | saMkhyA | thoDA tiryaMcANI (sammilita) 6 | 4 vize | vize | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA 22 samuccaya tiryaMca 10 vize | ze | anaMta | saMkhyA | saMkhyA | thoDA - tiryaMcANI(sammilita) -1 vize | vize | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA 23-rapa samuccaya manuSyo, garbhaja manuSyo | 3 | 2 | 1 ane manuSyANI vize | asaMga | saMkhyA | saMkhyA | thoDA | 4 12 |x - 10. | 4 10 | | 1ra Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jIva prakAra 26 saMmUrcchima manuSyo 27 garbhaja manuSyo manuSyANI (sammilita) 28-29 garbhaja muno athavA manuSyALI ane 31 saMmUrcchima manuSyo (sammilita) 30 garbhaja manuSya garbhaja manuSya chI saMmUhikaMma manuSyo (samilana samuccaya manuSyo manuSyANI (samiti) kAra samuccupa deva 33 samuccaya devI 34 samuccaya deva samuccaya devI (sammilita) 35-38 bhavanapati deva athavA devI vyataMra deva athavA devI 39-40 bhavanapati--vyaMtara deva, bhavanapati vyaMtara deva-devI (samaya) 3 -tstshM OM = $ vize vize vadha 11 9 9 8 o * * * tstshM = jvtstshM 12 9 5 [ // | 7 3 nIla | kApota | tejo X 5 8 2 4 v- j huM = = = = jnnddllM = 5 vize 5 vize vize v vize = = * * * * OM = = jvtstshMXtstshMtstshMXjtstshM 1llM j 11 vize 14 vize 11 vize vize * vize vize 7 yuddha vize zuM va 4 vize vize 1 thoDA vize 5 saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA asaM paraviMga voka 3 4 3 2 saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA X 10 asaM 10 c 4 saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA 10 asaM zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 5 3 saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA padma x| 3 4 saMkhyA 10 4 2 saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA 5 3 5 3 saMkhyA | saMkhyA C 10 saMkhyA | saMkhyA 3 c 2 asaM saMkhyA asaM X 1 asaM thoDA X 3 1 asaM ghoDA C ra saMkhyA | saMkhyA 7 S 4 2 saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA | saMkhyA zukla | alezI X X x |x |x OM| OM OM|x 9 2 1 asaM saMkhyA asa thoDA X 2 x! thoDA 1 thoDA thoDA X |x x >> * X X x | X x | x | * | x X | x x x x| x X x| Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattarama pada: vaizyA: udezaka-2 . 387. | pRSNa | nIla | kApota| teja | para | zukla | alerI | jIva prakAra jyotiSI deva 41 thoDA jyotiSI devI(sammilita) X saMkhyA | 4ra vaimAnikadeva = T 1 | X | asaMha | asaMha 43 vaimAnikadeva | X | 4 asaM. | asara thoDA vaiimAnika devI(sammilita) | X | 4 saMkhyA - - --- - - - - - -- -- 44 bhavanapati deva | x vize | asaM. asaMi | asaM. vyaMtara deva | 4 11 | 10 | vize asaM. 12 jyotiSI deva | x | 4 saMkhyA | vaimAnika deva(sammilita) x | | X asaM0 | asaM. -- - -- bhavanapati devI 45 | - 2 vize | vi asaM asaMha vyaMtara devI x 1 | vize | vize asaM. I | jyotiSI devI x 1 10. saMkhyA - vaimAnika devI(sammilita) -1 x x 1 |x thoDA -- | 46 bhavanapati deva 1 x 1 || asaM. bhavanapati devI x 1 | * vyaMtaradeva vize | vize 17 | | 16 vize | vize saMkhyA saMkhyA 13. saMkhyA x 1 |x - - - - - E - - - vyaMtaradevI x 1 | x RO | 19 ] 18 14 | vize vize | saMkhyA Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 * X | X | 4 * y x jIva prakAra | kaNa | nIla | kApota | teje | pahA | zukla | alerI | jyotiSI deva saMkhyA__ jyotiSI devI rara saMkhyA | vaimAnikadeva ----- -- asaM. | asaM vaimAnikadevI(sammilita) saMkhyA * saMkhyA. = saMkhyAtaguNA, asaM. = asaMkhyAtaguNA, anaMta = anaMtaguNA, vize. = vizeSAdhika. 1,2,3 kramAMkanAnusAra alpabadutva samajavuM. | X | 4 | - 3ii | * | x lezyA sAthe alpa-maharbika jIvonI vicAraNA :52 eesiNaM bhaMte ! jIvANaM kaNhalessANaM jAva sukkalessANaM ca kayare kayarehito appiDDiyA vA mahiDDiyA vA? goyamA !kaNhalessehito NIlalessA mahiDDiyA, NIlalessehito kAulessA mahiDDiyA, evaM kAulessAhito teulessA mahiDDiyA, teulessehito pamhalessA mahiDDiyA, pamhalessehito sukkalessA mahiDDiyA, savvappiDDiyA jIvA kiNhalessA, savvamahiDDiyA jIvA sukkalessA / bhAvArtha - prazna - he bhagavan! kRSNalezI thAvata zuklalazI jIvomAM koNa konAthI alpa RddhivALA athavA mahA RddhivALA hoya che? uttara- he gautama ! kRSNalezI jIvothI nIlalezI mahaddhika che, nIlalezI jIvothI kApotalezI jIvo mahaddhika che, kApota lezI jIvothI tejalethI jIvo mahaddhika che, tejalethI jIvothI pAlezI jIvo mahaddhika che ane patralezI jIvothI zuklalazI jIvo mahaddhika che, kRSNalezI jIvo sarva alpa RddhivALA che ane zukla lezI jIvo sarvathI mahARddhivALA che. 53 eesiNaM bhaMte ! NeraiyANaM kaNhalessANaM NIlalessANaM kAulessANaM ca kayare kayarehiMto appiDDiyA vA mahiDDiyA vA? goyamA! kaNhalessehiMto NIlalessA mahiDDiyA, NIlalessehiMto kAulessA mahiDDiyA, savvappiDDiyA NeraiyA kaNhalessA, savvamahiDDiyA NeraiyA kAulessA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezI, nIlalezI ane kApotalezI nairayikomAM koNa, konAthI, alpa RddhivALA che athavA mahARddhivALA che? uttara- he gautama! kaSNalezI nairayikothI nIlalezI nairayiko mahaddhika che, nIlalezI nairayikothI kApotalezI nairayiko mahaddhika che. traNe ya lezImAM kRSNalezI nairayiko sahuthI alpa RddhivALA che ane Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada legyAH uddezaka-2 389 kApotalezI nairayiko sahuthI mahARddhivALA che. 54 eesiNaM bhaMte ! tirikkhajoNiyANaM kaNhalessANaM jAva sukkalessANaM ca kayare kayarehito appiDDiyA vA mahiDDiyA vA? goyamA ! jahA jIvA / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! kRSNalezI yAvata zuklalezI tiryaMcayonikomAM koNa, konAthI alpaddhika athavA mahartika che? uttara- he gautama ! samuccaya jIvonI jema tiryaMca yonikonI alpaddhikatA ane mahaddhikatA jANavI joIe. 55 eesiNaM bhaMte ! egiMdiyatirikkhajoNiyANaM kaNhalessANaM jAvateulessANaM ca kayare kayarehiMto appiDDiyA vA mahiDDiyA vA? goyamA ! kaNhalessehito, egidiyatirikkhajoNiehito NIlalessA mahiDDiyA, NIlalessehito kAulessA mahiDDiyA, kAulessehito teulessA mahiDDiyA, savvappiDDiyA egidiyatirikkhajoNiyA kaNhalessA, savvamahiDDiyA teulessA / evaM puDhavikkAiyANa vi / evaM eeNaM abhilAveNaM jaheva lessAo bhANiyAo taheva NeyavvaM jAva criNdiyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezI thAva tejolezI ekendriya tiryaMcayonikomAM koNa, konAthI alpaddhika ke mahartika che? uttara- he gautama! kRSNalezI ekendriya tiryaMconI apekSAe nIlalezI ekendriyo mahaddhika che, nIlalezI ekendriyothI kApotalezI mahaddhika che, kApotalezI ekendriyothI tejolezI ekendriyo mahartika che. sarvathI alpa RddhivALA kRSNalezI ekendriyo ane sarvathI mahARddhivALA tejolezI ekendriyo che. A ja pramANe pRthvIkAyikonA viSayamAM paNa jANavuM joIe. A ja rIte corendriya jIvo sudhI jenAmAM jeTalI vezyAo hoya te ja kramathI pUrvokta AlApaka anusAra alpaRddhi ane mahAddhinuM kathana samajI levuM joIe. | 56 paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM tirikkhajoNiNINaM sammucchimANaM gabbhavakkaMtiyANa yasavvesiM bhANiyavvaM jAva appiDDiyA vemANiyA devA teulessA, savvamahiDDiyA vemANiyA devA sukklessaa| kei bhaNaMti-caThavIsadaMDaeNaM iDDI bhANiyavvA / bhAvArtha - paMcendriya tiryaMco, tiryaMca strIo saMmUrchAima ane garbhaja jIvomAM je jIvone jeTalI vezyA hoya, te pramANe kRSNalezIthI laIne zukla legyA paryatanuM kathana samajI levuM joIe yAvata vaimAnika devomAM tejolezI devo sarvathI alpaddhika che ane zukla lezI devo sarvathI mahaddhika che. keTalAMka AcAryonuM mAnavuM che ke 24 daMDakone laIne RddhinuM kathana karavuM joIe. vivecana - prastuta sUtromAM kRSNAdi vezyAyukta jIvo ane ekendriyathI paMcendriya sudhInA jIvonI alpaRddhi Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 390] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 ane mahARddhinuM varNana che. sAmAnya rIte pUrva-pUrvenI kRSNAdi lezyAvALA alpaddhika che ane kramazaH uttarottara vezyAvALA mahaddhika che. A ja pramANe nairayiko, tiryaMco, manuSyo ane devonA viSayamAM, je jIvomAM jeTalI lezyA hoya te pramANe temAM alpaddhikapaNuM ane mahartRikapaNuM samajI levuM joIe. 26 mati - prastuta upalabdha sutra pAThamAM ekendriyathI paMcendriya sudhInA kramathI alpaddhika mahaddhikanuM kathana che. paraMtu vaDu maliA pAThathI ema sUcavyuM che ke ahIM keTalAka AcAryonA mate 24 daMDakanA kramathI alpaddhika-mahartikanA kathanano pATha che. A prakAranI sUcanA devardhvigaNi AcAryanA zAstra lekhananA samaye sUtrapAThomAM karavAmAM AvI che evI paraMparA sarva mAnya che. che bIjo udezo saMpUrNa | Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM pada : lezyA : uddezaka-3 391 sattaramuM lezyA pada : trIjo uddezaka TaP///////////////// covIza daMDakanA jIvomAM utpatti ane urtanaH 1 Neraie NaM bhaMte ! Neraiesu uvavajjati ? aNeraie Neraiesu uvavajjati ? goyamA ! Neraie Neraiesu uvavajjai, No aNeraie Neraiesu uvavajjati / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM nArakI narakamAM utpanna thAya che ke anArakI narakamAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! nArakI narakamAM utpanna thAya che, anArakI narakamAM utpanna thato nathI. A ja rIte bhavanapatithI laIne vaimAnika sudhI pratyeka jIvanI utpatti saMbaMdhI kathana karavuM joIe. 2 Neraie NaM bhaMte ! NeiehiMto uvvaTTai ? aNeraie NeraiehiMto uvvaTTai ? goyamA ! aNeraie NeraiehiMto uvvaTTati, No Neraie NeraiehiMto uvvaTTai / evaM jAva vemANie, NavaraM- joisiya-vemANiesu cayaNaM ti abhilAo kAyavvo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nairiyaka narakamAMthI urtana kare che arthAt nIkaLe che ke anairiyaka narakamAMthI nIkaLe che ? uttara- he gautama ! anairayika(nArakI sivAyano jIva) narakamAMthI nIkaLe che. nairiyaka narakamAMthI nIkaLato nathI. A ja pramANe vaimAnika sudhInA covIsa daMDakamAM urtana saMbaMdhI kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke jyotiSka ane vaimAnikanA viSayamAM 'cyavana' zabdano prayoga karavo joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM utpatti ane urtana saMbaMdhI RRjusUtranayanI apekSAe prarUpaNA karI che. geraphara geratu savavajgar... nairayika, narakamAM utpanna thAya che. vyavahAranayathI nArakI marIne narakamAM janma dhAraNa karatA nathI. karmabhUminA garbhaja manuSya ane tiryaMca paMcendriya jIva marIne narakamAM utpanna thAya che paraMtu RRjusUtra nayanI dRSTie nArakI ja narakamAM utpanna thAya che. teno Azaya e che ke jIvane narakAyuSyano udaya thAya tyArathI ja te nairayika kahevAya che. narakamAM utpanna thanAra manuSya ke tiryaMca paMcendriya jIva potAnuM manuSya ke tiryaMca gatinuM AyuSya pUrNa karIne mRtyu pAme tyArathI ja tenA narakAyuSyano prAraMbha thaI jAya che arthAt vigrahagatimAM tene narakAyuSyano ja udaya hoya ane tyArathI ja te nArakI kahevAya che. A rIte RRjusUtranayanI dRSTie jIva jyAre narakamAM utpanna thAya, tyAre tenI nAraka paryAyano prAraMbha thaI javAthI te nAraka hoya che. tethI sUtrakAre kahyuM che ke naiyika, narakamAM utpanna thAya che; anairayika arthAt tiryaMcAyu ke manuSyAyunuM vedana karanAra jIva narakamAM utpanna thato nathI. A ja rIte covIse daMDakanA jIvomAM samajavuM. aLeraNa khera hato sad... anaiyika, narakamAMthI urtana pAme che arthAt nIkaLe che. jIvanuM naraka bhavanuM AyuSya pUrNa thAya tyAre ja tenuM mRtyu thAya ane te jIva narakamAMthI nIkaLe che, narakAyuSya pUrNa Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 thAya tyArapachI te jIvane anya AyuSyano udaya prAraMbha thaI javAthI te nAraka kahevAto nathI. te jIva je gatimAM janma dhAraNa karavAno hoya, te bhavanA AyuSyano udaya thaI javAthI te jIva RRjusUtranayathI te nAme oLakhAya che. tethI anairiyaka, narakamAMthI nIkaLe che, tevuM sUtrakAranuM kathana RRjusUtranaya pramANe che. 392 jevI rIte aparAdhI vyakti ja jelamAM jAya che ane niraparAdhI vyakti jelamAMthI bahAra nIkaLe che. jyAre te vyakti aparAdha kare tyAre ja tene sajA thAya arthAt jelamAM praveza kare tyAre te sAhukAra hovA chatAM paNa aparAdhI kahevAya che ane tenI sajAnI maryAdA pUrNa thAya tyAra pachI te jelamAMthI bahAra nIkaLe che ane te samaye te niraparAdhI kahevAya che. tethI aparAdhI vyakti jelamAM jAya che ane niraparAdhI vyakti jelamAMthI bahAra nIkaLe che. A rIte 24 daMDakanA jIvonA urtanamAM samajavuM paraMtu jyotiSI ane vaimAnika devo mATe 'urtana' zabdaprayoganA sthAne 'cyavana' zabdano prayoga thAya che. salezI jIvomAM utpatti ane urtana : 3 se NU bhaMte ! kaNhalesse Neraie kaNhalesesu Neraiesu uvavajjai ? kaNhalese uvvaTTai ? jallesse uvavajjai tallese uvvaTTai ? haMtA goyamA ! kaNhalese Neraie kaNhalesesu Neraiesu uvavajjai, kaNhalese uvvaTTai, jallese uvavajjai tallese uvvaTTai / evaM NIlalese vi kAulese vi / evaM asurakumArA vi jAva thaNiyakumArA vi / NavaraM teulessA abbhahiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNalezI naiyika, kRSNalezI nairayikomAM utpanna thAya che ane te kRSNalezI rUpe ja narakamAMthI nIkaLe che ? je lezyAmAM utpanna thAya che, te ja lezyAmAM mRtyu pAme che ? uttara--hA, gautama ! kRSNalezI nairayika kRSNalezI nairayikomAM utpanna thAya che ane te kRSNalezyAmAM ja mRtyu pAme che. je lezyAmAM te utpanna thAya che te ja lezyAmAM mRtyu pAme che. A ja rIte nIlalezI ane kApotalezI nairayikanA utpatti ane urtana paNa samajI levA joIe. A rIte asurakumArothI stanitakumAro sudhI utpatti ane urtananuM kathana karavuM joIe. vizeSatA e che ke bhavanapati devomAM tejolezyAnuM kathana adhika karavuM joIe. 4 se NUNaM bhaMte ! kaNhalesse puDhavikkAie kaNhalessesu puDhavikkAiesu uvavajjai ? kaNhalesse uvvaTTai ? jallese uvavajjai tallese uvvaTTa ? haMtA goyamA ! kaNhalesse puDhavikkAie kaNhalessesu puDhavikkAiesu uvavajjai; siya kaNhalesse uvvaTTai, siya NIlalesse uvvaTTai, siya kAulesse uvvaTTai, siya jallese uvvajjai tallese uvvaTTai / evaM NIlalessA kAulessA vi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNalezI pRthvIkAyika, kRSNalezI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che? zuM te kRSNalezyAnA pariNAmamAM ja mRtyu pAme che ? zuM je lezyAmAM utpanna thAya che, te ja lezyAmAM mRtyu pAme che ? Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sattara pada: lezyA : uddezaka-3 | 393. uttara- hA, gautama ! kRSNalezI pRthvIkAyika kRSNalezI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che, paraMtu mRtyu samaye tene kadAcit kRSNalezyA, kadAcit nIlalezyA ane kadAcit kApotalezyAnA pariNAmo Ave che. kadAcit je legyAmAM utpanna thayA hoya, te ja vezyAnA pariNAmamAM mRtyu pAme che. te ja rIte nIlalezI ane kApotalezI pRthvIkAyikomAM utpatti ane udvartananA viSayamAM jANavuM joIe. | 5 se NUNaM bhaMte ! teulese puDhavikkAie teulessesu puDhavikkAesu uvavajjai ? teulesse uvvaTTai? jallese uvavajjai tallese uvvaTTai? haMtA goyamA ! teulese puDhavikAie teulesesu puDhavikkAiesu uvavajjai, siya kaNhalesse uvvaTTai, siyaNIlalesse uvvaTTai, siya kAulesse uvvaTTai; teulese uvavajjai, No cevaNaM teulesse uvvtttti| ___ evaM AukkAiyavaNassaikAiyA vi / teU vAU evaM ceva, NavaraM- eesiM teulessA nntthi| biyatiyacauridiyA evaM ceva tisulesaasu| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! tejolezI pRthvIkAyika zuM tejolezI pRthvIkAyikamAM utpanna thAya che? zuM te tejolezyAmAM mRtyu pAme che? zuM te je legyAmAM utpanna thAya, te ja lezyAmAM mRtyu pAme che? uttara-hA, gautama!tejolezI pRthvIkAyika, tejolezI pRthvIkAyikamAM utpanna thAya che paraMtu udvartana samaye kadAcit kRSNalezyA, kadAcitnIlalezyA ane kadAcit kApotalezyAnA pariNAmo hoya che. pRthvIkAyika jIva tejolezyAmAM utpanna thAya che paraMtu tejolezyAmAM mRtyu pAmatA nathI. - A ja rIte aplAya ane vanaspatikAyika jIvonuM kathana karavuM joIe. te ja rIte teukAya ane vAyukAyika jIvonuM kathana paNa karavuM joIe paraMtu temAM tejovezyAnuM kathana na karavuM. te ja rIte beIndriya, te Indriya ane caurendriya jIvomAM utpatti ane udvartana saMbaMdhI kathana kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyAmAM jANavuM joIe. 6 paMceMdiyatirikkhajoNiyA maNUsA ya jahA puDhavikkAiyA AdilliyAsu tisu lessAsu bhaNiyA tahA chasu vi lesAsu bhANiyavvA / NavaraM chapi lesAo cAriyavvAo / bhAvArtha-je rIte pRthvI kAyikomAM prAraMbhanI traNa vezyAnuM kathana karyuM che, te ja rIte pacendriyatiryaMcayoniko ane manuSyomAM utpatti ane udvartana saMbaMdhI kathana cha e lezyAmAM karavuM joIe. | 7 vANamaMtarA jahA asurakumArA se NUNaM bhaMte ! teulesse joisie teulesesu joisiesu uvavajjai ? jaheva asurakumArA / evaM vemANiyA vi / NavaraM doNha vi cayaMtIti abhilAvo / bhAvArtha :- vANavyaMtara devonI utpatti ane udvartanA saMbaMdhI vaktavyatA asurakumAra devonI samAna jANavI. prazna- he bhagavana! zuM tejolezI jyotiSkadeva tejovezI jyotiSka devomAM utpanna thAya che? zuM tejolezyAmAM ja cyavana kare che? uttara- jevI rIte asurakumAronA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte jyotiSTha devonA viSayamAM samajavuM joIe. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 te ja rIte vaimAnika devomAM utpatti ane udvartananA viSayamAM paNa kahevuM joIe. vizeSatA e che ke baMne prakAranA jyotiSka ane vaimAnika devo mATe "udvartana'nA sthAne "cyavana' kare che te pramANe zabdaprayoga karavo joIe. vivecanaH prastuta sutromAM vezyAnI apekSAe 24 daMDakavartI jIvomAM utpatti ane udvartanAnI prarUpaNA che. jIva je legyAmAM mRtyu pAme te ja lezvAsthAnamAM teno janma thAya che. zrI uttarAdhyayana sUtranuM kathana che ke aMtomuttammi gae, aMtomuhuttammi sesae ceva / tehi hiM , rIvA rAcchati paho | adhya.34/so. koI paNa lezyA pariNAmanuM aMtarmuhUrta vyatIta thayA pachI ane aMtarmuhUrta zeSa rahe tyAre ja jIvana matya thAya che. tenAthI spaSTa thAya che ke jIvanane marapha tacre 3vavaMpha je legyAmAM mRtyu pAme te ja vezyAmAM teno janma thAya che. salezI nArakI-devomAM utpatti ane uddavartana- koI kRSNalezI manuSya ke tiryaMca paMcendriya potAnuM AyuSya pUrNa karIne narakamAM utpanna thAya tyAre te kRSNalezI narakamAM ja utpanna thAya che ane tyAM bhavaparyata te ja dravya lezyA rahe che, kAraNa ke te jIvone vezyAnuM parivartana thatuM nathI. tethI kRSNalezI nArakInuM mRtyu paNa kRSNalezyAmAM ja thAya che. A ja rIte nIlalezI nArakI nIlalezyAmAM ane kApotalezI nArakI kApota lezyAmAM ja mRtyu pAme che. A ja niyama anusAra bhavanapati Adi devone paNa janma ane mRtyu samaye temaja bhavaparyata eka ja lezyA hoya che. tethI devone janma samaye je vezyA hoya te ja legyAmAM tenuM mRtyu thAya che. nArakIo ane devone bhavaparyata dravyalezyAmAM parivartana thatuM nathI paraMtu bhAvalezyAmAM arthAt AtmapariNAmomAM parivartana thaI zake che. salezI manuSya-tiryaMcamAM utpatti ane udavartana- manuSya ane tiryaMca je legyAmAM mRtyu pAme te ja lezyAmAM janma dhAraNa kare che paraMtu te jIvo je legyAmAM janma dhAraNa kare te ja vezyAmAM mRtyu pAme tevo ekAMte niyama nathI kAraNa ke tenA jIvanamAM muhUrta muhUrta lezyAnuM parivartana thayA ja kare che, tethI kalezyAmAM utpanna puthvIkAyika jIvo, nIlalezyA ke kApotalezyAnA pariNAmamAM mRtyu pAmI zake che ane kyAreka kRSNalezyAmAM paNa mRtyu pAme che. A rIte manuSyo ane tiryaMcone potAnI saMbhavita lezyAmAMthI koI paNa eka lekSAmAM mRtyu thaI zake che, paraMtu tiryacomAM pRthvI, pANI ane vanaspatimAM tejolezyA saMbaMdhI apavAda che. teDane 3vavanapha, gaLo jevAM teneba6-pRthvI, pANI ane vanaspati tejolezyAmAM janma dhAraNa kare che paraMtu tejolezyAmAM mRtyu pAmatA nathI. tejolezI devo pRthvI, pANI ke vanaspatimAM utpanna thAya to tyAM aparyAptAvasthAmAM tejalezyA hoya che ane te paryAptAvasthAmAM prApta thatA pahelAM ja vezyA parivartana pAme che, pachI jIvanaparyata te lezyA hotI nathI. pRthvIkAyikAdi potAnA bhavasvabhAvathI ja tejolezyAne yogya pugala grahaNa karI zakatA nathI, tethI pRthvIkAyikAdi jIvone janma samaye tejovezyA Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-3 395 hovA chatAM mRtyu samaye tejolezyA hotI nathI. te jIvo kRSNalezyA, nIlalezyA ke kApotalezyAmAMthI koI paNa lezyAmAM mRtyu pAmI zake che. zeSa jIvo potAnI saMbhavita koI paNa lezyAmAM mRtyu pAme che. teukAya, vAyukAya, traNa vikasendriya, asaMjJI tiryacapaMcendriya ane saMmUrchAima manuSyo prathama traNa lezyAmAMthI koI paNa legyAmAM, saMjJI tiryaMca ane saMjJI manuSyo cha legyAmAMthI koI paNa lezyAmAM mRtyu pAme che. ra4 daMDakomAM sAmUhika lezyAnI apekSAe utpAda-udvartana: 8 se gUNaM bhaMte ! kaNhalesse NIlalesse kAulesse Neraie kaNhalessesu NIlalessesu kAulessesu Neraiesu uvavajjai ? kaNhalesse NIlalesse kAulesse uvvaTTai jallese uvavajjai tallese uvvaTTai? / haMtA goyamA ! kaNhalessa-NIlalessa-kAulessesu uvavajjai jAva jallese uvavajjai tallese uvvaTTai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kRSNalezI, nIlalezI ane kApotalezI nairayika zuM kramazaH kRSNalezI, nIlezI ane kApotalezI nairayikomAM utpanna thAya che? zuM te kramazaH kRSNalezyA,nIlalezyA ane kApota lezyAmAM ja udvartana kare che? arthAt je vezyAyukta thaIne janme che, zuM te ja lezyAmAM mRtyu pAme che? uttara- hA, gautama! te kramazaH kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyAyukta nairayikomAM utpanna thAya che yAvat je legyAmAM janme che te ja legyAmAM mRtyu pAme che. | 9 se NUNaM bhaMte ! kaNhalesse jAva teulesse asurakumAre kaNhalessesu jAva teulessesu asurakumAresu uvavajjai ? evaM jaheva Neraie tahA asurakumAre vi jAva thaNiyakumAre vi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM kRSNalezI thAva tejolezI asurakumAra deva kRSNalezyA yAvatuM tejolezyAyukta asurakumAromAM utpanna thAya che? yAvatuM te jIvo je legyAmAM utpanna thAya che, te ja lezyAmAM mRtyu pAme che? uttara- hA, gautama ! je rIte nairayikonA saMbaMdhamAM kahyuM che te ja rIte asurakumArathI laI svanitakumAro sudhInA viSayamAM paNa kahevuM joIe. |10 se NUNaM bhaMte ! kaNhalesse jAvateulesse puDhavikAie kaNhalessesu jAvateulessesu puDhavikAiesu uvavajjai, evaM jAva tallese uvvaTTai ? __ haMtA goyamA ! kaNhalesse jAvateulesse puDhavikAie kaNhalessesu jAva teulessesu puDhavikkAiesu uvavajjai, siya kaNhalesse uvaTTai siya NIlalesse, siya kAulesse uvvaTTai, siya jallesse uvavajjai tallese uvvaTTai, NavaraM- teulesse uvavajjai, No ceva NaM teulesse uvvtttti| evaM AukkAiya-vaNassaikAiyA vi bhANiyavvA / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNalezI yAvat tejolezI pRthvIkAyika zuM kRSNalezI yAvat tejolezI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che ? yAvat je lezyAmAM utpanna thAya che te ja lezyAmAM mRtyu pAme che? 396 uttara- hA. gautama ! kRSNalezI yAvat tejolezI pRthvIkAyika kramazaH kRSNalezI yAvat tejolezI pRthvIkAyikomAM janma le che paraMtu te jIvanuM urtana-mRtyu kadAcit kRSNalezyAmAM, kadAcit nIlelezyAmAM ane kadAcit kApotalezyAmAM thAya che. kadAcita je lezyAmAM utpanna thAya che, te ja lezyAmAM mRtyu pAme che paraMtu temAM vizeSatA e che ke tejolezyAthI yukta thaIne utpanna to thAya che paraMtu tejolezyAmAM mRtyu thatuM nathI. te ja rIte apkAyiko ane vanaspatikAyikomAM paNa jANavuM joIe. 11 se bhaMte! kahalesse NIlalesse kAulesse teThakkAie kaNhalesesu NIlalesesu kAulesesu teDakkAiesu uvavajjai ? kaNhalese NIlalese kAulese uvvaTTara ? jallese uvavajjai tallese uvvaTTai ? haMtA goyamA ! kaNhalesse NIlalesse kAulesse teDakkAie kaNhalesesu NIlalesesu kAulesesu teDakkAiesu uvavajjai, siya kaNhalese uvvaTTara siya NIlalese siya kAulesse uvvaTTai, siya jallese uvavajjai tallese uvvaTTai / evaM vAukkAiyA beiMdiya teiMdiya cauriMdiyA vi bhANiyavvA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNalezI, nIlalezI ane kApotalezI tejaskAyika jIva kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyAmAM utpanna thAya che ? zuM te jIva kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyAmAM mRtyu pAme che ? zuM te jIva je lezyAmAM utpanna thAya che te ja lezyAmAM mRtyu pAme che ? uttara- hA, gautama ! kRSNalezI, nIlalezI ane kApotalezI tejaskAyika kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyA yukta tejaskAyikamAM utpanna thAya che, paraMtu te jIva kadAcita kRSNalezyAmAM, kadAcita nIlalezyAmAM ane kadAcit kApotalezyAmAM mRtyu pAme che ane kadAcit je lezyAmAM utpanna thAya che, te ja lezyAmAM mRtyu pAme che. A rIte vAyukAyika, beIndriya, teIndriya ane caurendriya jIvonA saMbaMdhamAM kahevuM joIe. 12 seNU bhaMte! kaNhalese jAva sukkalese paMcediyatirikkhajoNie kaNhalesesu jAva sukkalesesu paMcediyatirikkhajoNiesu uvavajjai, evaMjAva tallese uvvaTTai ? haMtA goyamA ! kaNhalesse jAva sukkalesse paMceMdiyatirikkhajoNie kaNhalessesu jAva sukkalessesu paMceMdiyatirikkhajoNiesu uvavajjai, siya kaNhalesse uvvaTTa jAva siya sukkalesse uvvaTTai, siya jallese uvavajjai tallese uvvaTTa / evaM maNUsevi / Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada lezyAH uddezaka-3 [ 397] bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM kRSNalezI thAvata zukalalezI paMcedriyatiryaMca, kRSNalezyA yAvata zuklalezyA yukta paMceMdriya tiryacomAM utpanna thAya che? A rIte thAva te ja lezyAmAM mRtyu pAme che? - uttara- he gautama! kRSNalezI thAvata zuklalazI tiryaMca paMcendriya kRSNalezI thAvata zukalalezI paMcendriya tiryaMcayonikomAM utpanna thAya che. paraMtu te jIva kadAcit kRSNalezyAmAM yAvat kadAcit zukla lezyAmAM mRtyu pAme che ane kadAcit je legyAmAM utpanna thAya che, te ja legyAmAM paNa mRtyu pAme. te ja rIte manuSyomAM paNa jANavuM joIe. | 13 vANamaMtare jahA asurakumAre / joisiya-vemANie vi evaM ceva / NavaraM jA jassa lessaa| doNha vi cayaNaM ti bhANiyavvaM / bhAvArtha - vANavyaMtaradevomAM utpatti ane udvartana saMbaMdhI vaktavyatA asurakumAranI jema jANavI. te ja rIte jyotiSka ane vaimAnika devomAM utpatti ane udvartana saMbaMdhI kathana jANavuM joIe. temAM vizeSatA e che ke je devomAM jeTalI vezyAo hoya, teTalI vezyAonuM kathana karavuM joIe tathA baMne mATe udvartananA sthAne "cyavana" zabdaprayoga karavo joIe. vivecana : prastuta sutromAM 24 daMDakavartI pratyeka daMDakanA jIvonI saMbhavita lezyAone laIne sAmUhikarUpe utpatti ane udvartananI punaH prarUpaNA che. jo ke sUtrakAre 24 daMDakanA pratyeka-jIvanI eka-eka vezyAnI apekSAe utpatti ane udvartana saMbaMdhI prarUpaNA karI che, tema chatAM vibhinna vezyAvALA ghaNA nairayikAdi jIvo te te gatimAM utpanna thAya che tyAre vastu sthiti anyathA paNa hoya, kAraNake eka-eka vyaktinA dharmanI apekSAe samudAyano dharma kvacit anyathA jaNAya che. tethI te AzaMkA dUra karavA je jIvomAM jeTalI vezyAo saMbhave che, te jIvomAM teTalI badhI vezyAonI apekSAe pUrvokta viSaya sAmUhikarUpe pharIthI pratipAdita karyo che. lezyAnI apekSAe nairayikomAM avadhijJAna-darzananI taratamatA - 14 kaNhalesse NaM bhaMte ! Neraie kaNhalesse NeraiyaM paNihAe ohiNA savvao samaMtA samabhiloemANe samabhiloemANe kevaiyaM khettaM jANai ? kevaiyaM khettaM pAsai ? goyamA ! No bahuyaM khettaM jANai, No bahuyaM khettaM pAsai, No dUraM khettaM jANai, No dUraM khettaM pAsai, ittariyameva khettaM jANai, ittariyameva khetaM pAsai / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai kaNhalese NaM Neraie taM ceva jAva ittariyamevakhettaM pAsai ? goyamA ! se jahANAmae kei purise bahusamaramaNijjaMsi bhUmibhAgasi ThiccA savvao samaMtA samabhiloejjA, tae NaM se purise dharaNitalagataM purisaM paNihAe savvao samaMtA samabhiloemANe samabhiloemANe No bahuyaM khettaM jANai jAva ittariyameva khettaM Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 398 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 paasi| se eeNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai kaNhalese NaM Neraie jAva ittariyameva khettaM paasi| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! kRSNalezI eka nairayika, kRSNalezI bIjA nArakInI apekSAe avadhijJAna dvArA badhI dizAo ane vidizAonuM samAvalokana karato keTalA kSetrane jANe che ane avadhidarzanathI keTalA kSetrane jue che? arthAt te baMne kuSNalezI nArakInuM avadhijJAna eka samAna che ke temAM kAMI nyUnAdhikatA che? uttaragautama ! te nairayika eka-bIjAthI adhika kSetrane jANatA nathI ke adhikakSetrane jotA nathI, adhika dUranA kSetrane jANatA nathI ke vadhu dUravartI kSetrone jotA nathI paraMtu kaMIka hInAdhika kSetrane jANe che ane kaMIka hInAdhika kSetrane jue che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke kRSNalezI nArakI ghaNA kSetrane jANatA nathIyAvata kaMIka hInAdhika kSetrane jue che. uttara- he gautama ! jema koI puruSa atyaMta sama ane ramaNIya bhUmibhAga para Ubho rahIne cAreya tarapha badhI dizAo ane vidizAomAM jue, to te puruSa bhUtala para sthita anya puruSanI apekSAe badhI dizAo-vidizAomAM jotAM jotAM adhika kSetrane jANato nathI ke adhikakSetrane joto nathI paraMtu kaMIka hInAdhika kSetrane jANe che ane kaMIka hInAdhika kSetrane jue che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke kRSNalezI nArakI thAvat kaMIka hInAdhika kSetrane jANe ane jue che. | 15 NIlalese NaM bhaMte ! Neraie kaNhalesaM NeraiyaM paNihAya ohiNA savvao samaMtA samabhiloemANe samabhiloemANe kevaiyaM khettaM jANai ? kevaiyaM khettaM pAsai ? goyamA ! bahutarAgaM khettaM jANai, bahutarAgaM khettaM pAsai, dUratarAgaM khettaM jANai, dUratarAgaM khettaM pAsai.vitimiratarAgaM khettaM jANai vitimiratarAgaM khettaM pAsai.visaddhatarAgaM khettaM jANai visuddhatarAgaM khettaM pAsai / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai NIlalesse NaM Neraie kaNhalessaM NeraiyaM paNihAya jAvavisuddhatarAga khettaM pAsai? goyamA ! se jahANAmae kei purise bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo pavvayaM duruhai, duruhittA savvao samaMtA samabhiloejjA, tae NaM se purise dharaNitalagayaM purisaM paNihAya savvao samaMtA samabhiloemANe samabhiloemANe bahutarAgaM khettaM jANai jAva visuddhatarAgaM khettaM pAsai / se eeNa?NaM goyamA ! evaM vuccai NIlalesse Neraie, kaNhalessaM NeraiyaM paNihAya jAva visuddhatarAgaM khettaM pAsai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nIlalezI nArakI, kRSNalezI nArakInI apekSAe badhI dizAo ane vidizAomAM avadhijJAna dvArA jANato keTalA kSetrane jANe che ane avadhidarzanathI keTalA kSetrane jue che? arthAt nIlalezI ane kRSNalezI nArakInuM avadhijJAna eka samAna che ke temAM kAMI nyUnAdhikatA hoya che? uttara- he gautama! te nIlalezI nArakI, kRSNalezI nArakI karatAM ghaNAM kSetrane jANe che ane ghaNAM kSetrane jue che, dUravartI kSetrane jANe che ane dUravartI kSetrane jue che, te kSetrane vitimiratara-bhrAntirahita paNe jANe che ane jue che tathA te kSetrane vizuddhatara-atyaMta phuTapaNe jANe che ane vizuddhatara jue che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM pada : lezyA : uddezaka-3 prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke nIlalezI nArakI, kRSNalezI nArakInI apekSAe yAvat kSetrane vizuddhatara jANe che ane jue che ? 399 uttara- he gautama ! jema koI puruSa atyaMta sama ramaNIya bhUmibhAgathI parvata para caDhIne badhI dizAo-vidizAomAM avalokana kare, to te puruSa bhUtala para sthita puruSanI apekSAe badhI tarapha jotAM-jotAM ghaNAM kSetrane jANe che ane jue che yAvat kSetrane vizuddhatara jANe ane jue che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke nIlalezI nArakI, kRSNalezI nArakInI apekSAe ghaNA kSetrane yAvat kSetrane vizuddhatara jANe ane jue che. 16 kAulese NaM bhaMte ! Neraie NIlalessaM NeraiyaM paNihAya ohiNA savvao samaMtA samabhiloemANe samabhiloemANe kevaiyaM khettaM jANai ? kevaiyaM khettaM pAsai ? goyamA ! bahutarAgaM khettaM jANai bahutarAgaM khettaM pAsai jAva visuddhatarAgaM khettaM pAsai / NaNaM bhaMte ! evaM vuccai - kAulese NaM Neraie jAva visuddhatarAgaM khettaM pAsai? goyamA ! se jahANAmae kei purise bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo pavvayaM duruhai, duruhattiiA rukkhaM duruhai, duruhittA do vi pAe uccAviya savvao samaMtA samabhilo jjA, tae NaM se purise pavvayagayaM dharaNitalagayaM ca purisaM paNihAya savvao samaMtA samabhiloemANe samabhiloemANe bahutarAgaM khettaM jANai bahutarAgaM khettaM pAsai jAva visuddhatarAgaM khettaM pAsai / se eeNadveNaM goyamA ! evaM vuccai kAulesse NaM Neraie NIlalessaM NeraiyaM paNihAya taM ceva jAva visuddhatarAgaM khettaM pAsai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM kApotalezI nArakI, nIlalezI nArakInI apekSAe badhI dizAo ane vidizAomAM avadhijJAna dvArA jotAM keTalA kSetrane jANe che ane keTalA kSetrane jue che ? uttara- he gautama ! kApotalezI nArakI, nIlalezI nArakInI apekSAe ghaNA kSetrane jANe che ane ghaNA kSetrane jue che. te dUravartI kSetrane jANe che ane dUravartI kSetrane jue che yAvat kSetrane vizuddhatara jANe che ane jue che. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke kApotalezI nAraka yAvat vizuddhatara kSetrane jANe ane jue che ? uttara- he gautama ! jema koI puruSa atyaMta sama ramaNIya bhUbhAgathI parvata para caDhI jAya, pachI parvata uparanA vRkSa para caDhI, baMne pagone UMcA karIne cAreya dizAo-vidizAomAM jue, to te parvatagata puruSa bhUmigata puruSanI apekSAe sarva dizAomAM jotAM jotAM ghaNAM kSetrane jANe che ane ghaNAM kSetrane jue te kSetrane vizuddhatara jANe ane jue che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke kApotalezI nArakI nIlalezI nArakInI apekSAe yAvat adhika kSetrane tathA vizuddhatararUpe jANe ane jue che. vivecanaH che yAvata prastuta sUtromAM kRSNAdi lezyAvALA nairayikonI avadhijJAna-darzanathI jANavA jovAnI zaktinI tAratamyatAnuM dRSTAMta sAthe nirUpaNa che. nairayikone bhavapratyayika avadhijJAna hovAthI pratyeka nArakIne janmathI ja avadhijJAna hoya che paraMtu nIce-nIcenI narakamAM avadhijJAnano viSaya kramazaH alpa alpatama che. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 sAte narakamAM lezyA ane avadhijJAnano viSaya : naraka zyA kApotalezI nArakI kApotalezI nArakI prathama naraka bIjI naraka trIjI naraka cothI naraka pAMcamI naraka chaThThI naraka sAtamI naraka jaghanya viSaya sADA traNa gAu traNa gAu kApota-nIlalezI nArakI | aDhI gAu be gAu doDha gAu eka gAu ardho gAu nIlalezI nArakI nIla-kRSNalezI nArakI kRSNalezI nArakI kRSNalezI nArakI zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 utkRSTa viSaya cAra gAu kRSNAdi lezyAyukta jIvomAM jJAna : 17 kahalesse NaM bhaMte ! jIve kaisu NANesu hojjA ? sADA traNa gAu traNa gAu aDhI gAu be gAu doDha gAu eka gAu be kRSNalezI nairayikonA jJAnamAM taratamatA- be kRSNalezI nArakInA avadhijJAnanA viSayamAM taratamatA hoya che. kRSNalezyA pAMcamI, chaThThI ane sAtamI traNa narakanA nArakIne hoya che ane temAM kaMIka hInAdhikatA hoya che, jema eka puruSa samatala pRthvI para Ubho hoya ane eka puruSa ekAda--be pagathiyA jeTalA nIcenA kSetramAM Ubho hoya, to te baMne puruSanA daSTigata kSetramAM AMzika taratamatA thAya che. tema samAna lezyA- vALA nairayikonA avadhijJAnamAM AMzika cUnAdhikatA hoya che. sAtamI narakanA kRSNalezI nairayikanI apekSAe chaThThI ane pAMcamI narakanA naiyikonA avadhijJAnanI kSetra sImA adhika hoya che. = kRSNa, nIla ane kApotalezI nairayikanA jJAnamAM taratamatAH- kRSNalezI nArakInA avadhijJAnathI nIlalezI nArakInA avadhijJAnanI taratamatA adhika hoya che. jema samatala pRthvI parathI jonAra puruSanI apekSAe parvata parathI jonAra puruSa cAre dizA-vidizAomAM adhika joI zake che, dUra sudhI joI zake ane spaSTa joI zake che tema kRSNalezI nArakInI apekSAe nIlalezI nArakI adhika kSetrane joI zake, dUravartI kSetrane jANI zake ane vizuddha rUpe jANI zake che. te ja rIte nIlalezI nArakInI apekSAe kApotalezI nArakInA avadhijJAnanuM kSetra adhika hoya che ane tenuM jJAna vizuddha hoya che. A rIte avizuddha lezyAvALA jIvonI apekSAe vizuddha, vizuddhatara lezyA- vALA jIvonuM jJAna adhika hoya che. gomA ! dosu vA tisu vA causu vA NANesu hojjA, dosu homANe AbhiNibohiyasuyaNANesu hojjA, tisu homANe AbhiNibohiya-suyaNANa - ohiNANesu hojjA, ahavA tisu homANe AbhiNibohiya-suyaNANa-maNapajjavaNANesu hojjA, causu homANe AbhiNibohiyaNANa-suyaNANa-ohiNANa-maNapajjavaNANesu hojjA / evaM jAva pmhlesse| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kRSNalezI jIva keTalA jJAnamAM hoya che arthAt kRSNalezI jIvone keTalA jJAna hoya che ? Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-3 | 401 ] uttara- he gautama! be, traNa athavA cAra jJAna hoya che. jo be jJAna hoya to mati ane zrutajJAna hoya che. traNa jJAna hoya to matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna athavA matijJAna, zrutajJAna ane mana:paryavajJAna hoya che ane cAra jJAna hoya to matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAnamAM hoya che. A ja rIte nIlalezyA, kApotalezyA, tejalezyA ane padmalezyAvALA jIvamAM jJAnanI prarUpaNA samajI levI joIe. | 22 sukkalesse NaM bhaMte ! jIve kaisu NANesu hojjA ? goyamA ! dosu vA tisu vA causu vA egammi vA hojjA, dosu homANe AbhiNibohiyaNANa evaM jaheva kaNhalessANaM taheva bhANiyavvaM jAva cauhi, egammi homANe egammi kevalaNANe hojjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuklalezyAvALo jIvane keTalA jJAna hoya che? uttara- he gautama! zuklalezI jIvane be, traNa, cAra ke eka jJAna hoya che. jo be jJAna hoya to matijJAna ane zrutajJAna hoya che, traNa ke cAra jJAna hoya to kRSNalezInA kathananAnusAra jANavuM ane jo eka jJAna hoya to eka kevaLajJAna hoya che. vivecana : - prastuta sUtromAM cha legyAmAM jJAnanuM pratipAdana che. koI paNa jIvane ochAmAM ochA matijJAna ane zrutajJAna, A be jJAna hoya che. jo te jIvane avadhijJAna hoya to te matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna; A traNa jJAna hoya athavA matijJAna, zrutajJAna ane mana:paryavajJAna; A traNa jJAna hoya che. A rIte traNa jJAnanA be vikalpo che. avadhijJAna ane mana:paryavajJAnanI prAptimAM koI krama nizcita nathI ane tene saMbaMdha paNa nathI, tethI koIjIvane avadhijJAnanI prApti vinA paNa mana:paryavajJAna thaI zake che ane koI jIvane avadhijJAnanI prApti pachI paNa mana:paryavajJAna thAya che. jo koI jIvane cAra jJAna hoya to matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAna hoya che ane eka jJAna hoya, to eka mAtra kevaLajJAna hoya che. kevaLajJAna pUrNajJAna hovAthI tenI prApti pachI matijJAna Adi cAre jJAna rahetA nathI, temAM ja samAviSTa thaI jAya che, vilIna thaI jAya che. prathama pAMca leyAmAM jJAna - kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyAmAM ekathI cha guNasthAna ane tejolezyA tathA pAlezyAmAM ekathI sAta guNasthAna hoya che. matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna cothAthI bAramAM guNasthAna sudhI ane mana:paryavajJAna chaTTAthI bAramA guNasthAna sudhI hoya che. tethI A pAMca lezyAyukta jIvone be jJAna, traNajJAna athavA cAra jJAna hoya zake che. kRSNa Adi traNa legyAmAM mana:paryavajJAna - mana:paryavajJAnanI prApti atyaMta vizuddha pariNAmI apramatta saMyatIne ja eTale ke sAtamA guNasthAnavartI jIvane ja thAya che. tema chatAM mana:paryavajJAnanI prApti pachI tene chaThThuM pramattasaMyata guNasthAna prApta thaI zake che. chaThThA guNasthAnamAM te jIvane kRSNAdi cha e lezyA hoI zake che ane temAM mana:paryavajJAna rahI zake che. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 402 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 pratyeka vezyAnA asaMkhyAta adhyavasAyasthAna che. kRSNa Adi azubha lezyAonA atyaMta maMda pariNAmo chaThThA guNasthAne hoya che. A kAraNe temAM mana:paryavajJAna saMbhavita thAya che. zaklayAmAM jJAna- zuklalezyAmAM ekathI tera guNasthAna hoya che. temAM guNasthAnanI apekSAe zuklalezyAmAM eka kevaLajJAna ane cothAthI bAramA guNasthAnanI apekSAe temAM be, traNa ke cAra jJAna hoya che. salezI jIvomAM saMbhavita jJAna :| salezI jIva zAnasaMkhyA matijJAna | RtajJAna | avadhijJAna manaHparyavajJAna kevaLajJAna kRSNAdi , 2 | pAMcalekSAmAM) * !! xI5| alalalalalalalalol Ixkkkkkkkk la zuklalazImAM *|*|*|*|*|*|*|*| x x ! ! ! xlxklPage #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-4 [ 403] -sattaramuM leNyA pada: cotho uddezaka RECEPEREZZZZZ cothA uddezakanA viSayo - | 1 pariNAma vaNNa rasa gaMdha, suddha apasattha saMkiliThThaNhA / gai pariNAmapaesogADha, vaggaNa ThANANamappabahu // 1 // gAvAI- (1) pariNamana (ra) varNa (3) rasa (4) gaMdha (pa) zabdaazaddha () prazasta aprazasta (7) saMkSipta asaMkaliSTa (8) uSNa-zIta (9) gati (10) pariNAma prakAra) (11) pradeza (12) avagADha (13) vargaNA (14) vezyA-sthAna ane (15) alpabadutva. A paMdara viSayonuM varNana A cothA uddezakamAM che. lezyAnA cha prakAra :| 2 kaiNaM bhaMte ! lessAo paNNattAo? goyamA ! challesAo paNNattAo, taM jahAkaNhalessA jAva sukkalessA / bhAvArtha :- prasana- he bhagavan! vezyAo keTalI che? uttara- he gautama! lezyAo cha che, te A pramANe che- kRSNalezyA thAva zuklalezyA. (1) lezyA pariNamana :| 3 se NUNaM bhaMte ! kaNhalessA NIlalessaM pappa tArUvattAe tAvaNNattAe tAgaMdhattAe tArasattAe tAphAsattAe bhujjo bhujjo pariNamai? haMtA goyamA ! kaNhalessA NIlalessaM pappatArUvattAe tAvaNNattAe tAgaMdhattAe tArasattAe tAphAsattAe bhujjo-bhujjo prinnmi| se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- kaNhalessA NIlalessaM pappa tArUvattAe jAva bhujjo-bhujjo pariNamai ? goyamA ! se jahANAmae khIre dUsiM pappa suddhe vA vatthe rAgaM pappa tArUvattAe tAvaNNattAe tAgaMdhattAe tArasattAe tAphAsattAe bhujjo-bhujjo pariNamai / se eeNaTeNaMgoyamA ! evaM vuccai-kaNhalessA NIlalessaMpappatArUvattAe jAvabhujjo-bhujjo prinnmi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! zuM kuSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne tenA svarUpe, tenA varNarUpe, tenA gaMdharUpe, tenA rasarUpe, tenA sparzarUpe vAraMvAra pariName che? uttara- hA gautama! kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne tenA svarUpe yAvata vAraMvAra pariName che. prazna- he bhagavana! tenuM zuM kAraNa che ke kRSNalezyA, nIlalezyAne prApta thaIne tenA rUpe vAvata vAraMvAra pariName che? uttara-he gautama! jema dUdha, chAzane pAmIne athavA zveta vastra, lAla-pILA vagere raMgone pAmIne te svarUpe, tenA varNarUpe, tenA gaMdharUpe, tenA rasarUpe ane te ja sparzarUpe vAraMvAra pariName che, tema kaSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne te rUpe pariName che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke kRSNalezyA, Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 nIlalezyAne pAmIne te ja rUpe yAvatuM vAraMvAra pariName che. | 4 evaM eeNaM abhilAvaNaM NIlalessA kAulessaM pappa, kAulessA teulessaM pappa, teulessA, pamhalessaM pappa, pamhalessA sukkalessaM pappa jAva bhujjo bhujjo pariNamai / bhAvArtha - A ja pUrvokta kathana anusAra nIlalezyA kApotalezyAne pAmIne, kApotalezyA tejolezyAne pAmIne, tejolezyA pAlezyAne pAmIne ane pAlezyA zuklalezyAne pAmIne te-te rUpe yAvatuM vAraMvAra pariName che. | 5 se NUNaM bhaMte ! kaNhalessA NIlalessaM kAulessaM teulessaM pamhalessaM sukkalessaM pappatArUvattAetAvaNNattAetAgaMdhattAe tArasattAe tAphAsattAe bhujjo bhujjo pariNamai? haMtA goyamA ! kaNhalessA NIlalessaM pappa jAva sukkalessaM pappa tArUvattAe tAvaNNattAe tAgaMdhattAe tArasattAe tAphAsattAe bhujjo bhujjo pariNamai / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- kiNhalessA NIlalessaM jAva sukkalessaM pappa tArUvattAe jAva bhajjo bhajjo pariNamai? goyamA ! se jahANAmae veruliyamaNI siyA kiNNasuttae vA NIlasuttae vA lohiyasuttae vA hAlisuttae vA sukkillasuttae vA Aie samANe tArUvattAe jAva bhujjo bhujjo pariNamai / se eeNaTeNaM goyamA ! evaM vuccaikiNhalessA NIlalessaMpappa jAvasukkalessaM pappatArUvattAe jAvabhujjo bhujjo pariNamai / bhAvArtha:-prazna-bhagavana! yAzyA zaM nIrasezyA, apotozyA, tevezyA, 5bhalezyA bhane zuklalazyAne prApta thaIne te-te lezyAnA svarUpe, tenA varNarUpe, tenA gaMdharUpe, tenA rasarUpe, tenA sparzarUpe vAraMvAra pariName che? uttara- hA, gautama! kRSNalezyA, nIlalezyAne vAvata zuklalezyAne pAmIne te-te lezyAnA svarUpe yAvata vAraMvAra pariName che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke kRSNalezyA, nIlalezyA yAvata zuklalezyAne pAmIne tenA ja svarUpe vAvata vAraMvAra pariName che? uttara-he gautama! jema koI vairyamaNine kALA raMganA dorAmAM, nIlA raMganA dorAmAM, lAla raMganA dorAmAM, pILA raMganA dorAmAM ke zveta(sapheda) raMganA dorAmAM parovavAmAM Ave, to te vaiDUryamaNi te dorAnA rUpe vAvata tenA ja varNa, gaMdha, rasa ane sparzarUpe vAraMvAra pariName che. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke kRSNalezyA, nIlalezyA yAvatu zuklalezyAne pAmIne te te vezyAonA svarUpe yAvatu vAraMvAra pariName che. |6 se NUNaM bhaMte ! NIlalessA kiNhalessaM jAva sukkalessaM pappa tArUvattAe jAva bhujjo bhujjo pariNamai ? haMtA goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nIlalezyA zuM kRSNalezyA yAvata zuklalazyAne pAmIne tenA ja sva3pe yAvat vAraMvAra parime cha ? 612-1, gautama ! te-te 3pe pariNAme cha. | 7 evaM kAulessA kaNhalessaM NIlalessaM teulessaM pamhalessaM sukkalessaM, evaM teulessA kiNhalesaMNIlalesaM kAulesaM pamhalesaM sukkalesaM, evaM pamhalessA kaNhalesaM Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada lezyAH uddezaka-4 [ 405 ] NIlalesaM kAulesaM teulesaM sukkalessaM pappa jAva bhujjo bhujjo pariNamai / bhAvArtha:- A ja rIte kApotalezyA-kRSNalezyA, nIlalezyA, tejolezyA, pAlezyA ane zuklalezyAne pAmIne; A ja rIte tejalezyA- kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, pAlezyA ane zuklalazyAne pAmIne; padmavezyA- kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejolezyA, zuklalezyAne pAmIne te-te rUpe tenA ja svarUpe vAraMvAra pariName che. 8 se NUNaM bhaMte ! sukkalessA kiNhalessaMNIlalessaM kAulessaM teulessaM pamhalessaM pappa jAva bhujjo bhujjo pariNamai ? haMtA goyamA ! evaM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuklalezyA zuM kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejovezyA, patralezyAne prApta thaIne tenA rUpe, tenA varNarUpe, gaMdhAdirUpe vAraMvAra pariName che? uttara- hA, gautama ! te-te vAraMvAra pariName che. vivecanaH prastuta sUtromAM kRSNAdi lezyAonA vividha prakAranA pariNamananI prarUpaNA che. lezyA pariNamana - pariNamana = parivartana. eka vezyAdravyanA pudgalonuM bIjI vezyA dravyanA pula rUpe tathA tenA varNa, gaMdha, rasa ane sparzarUpe parivartita thavAne, eka vezyA dravyonuM anya lezyAdravya rUpe thatAM pariNamanane vezyA pariNAma kahe che. nArakI ane devatAnA bhavamAM dravyalezyA bhavaparyata avasthita rahe che. manuSya ane tiryaMcabhavamAM bhAvalezyA pramANe dravyalezyAmAM parivartana thayA kare che. pudgalanA pariNamananA siddhAMtAnusAra eka lezyA dravyanA pudgalo anya vezyAdravyanA pudgalono saMyoga pAmIne te-te svarUpe pariNamana pAme che. lezyAnuM potAnuM svarUpa choDI anya lezyarUpe pariNata thavuM ane vezyAnuM potAnA svarUpano tyAga karyA vinA anya lezyarUpe pariNata thavuM, A pariNamananA be siddhAMtone ahIM be daSTAMta dvArA samajAvyA che- (1) jema dUdha, dahIMno saMyoga pAmIne kramazaH dahIMnA varNa, gaMdha, rasa ane sparza rUpe pariNata thaIne dahIM svarUpa banI jAya che. athavA jema zveta vastra majIThIo Adi koI paNa raMganA pugalono saMyoga pAmIne kramazaH tenA varNa, gaMdha, rasa ane sparza rUpe pariNata thaIne majIThIyA raMga svarUpa banI jAya che. tema kRSNalezyAnA pudgalo paNa nIlalezyAnA pudgalono saMyoga pAmIne kramazaH nIlalezyAnA varNa, gaMdha, rasa ane sparza rUpe pariNata thaIne nIlalezyA banI jAya che. te ja rIte nIlalezyA-kApotalezyA rUpe; kApotalezyA-tejolezyA rUpe; tejolezyA-paghalezyA rUpe ane padmalezyA-zuklalezyA rUpe pariNata thaI zake che. (2) je rIte eka vezyA anya vezyA rUpe pariNata thAya che te ja rIte kRSNalezyA, nIlAdi pAMca lezyAmAMthI koI paNa lezyA pugalonA saMyoge potAnA svarUpano tyAga karyA vinA paNa tarUpe pariNata thaI zake che. jema vaiDUryamaNi sapheda dorAmAM parovatA sapheda lAge ane lAla, pILA Adi je raMganA dorAmAM parovIe, to te raMgane dhAraNa kare che. tema kRSNalezyAnA pudgalone nIlalezyA, kApotalezyA Adi je lezyAnA pagalono saMyoga thAya, te lezyA rUpe dekhAva mAtrathI pariNata thaI jAya che. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrI pannavaNA sua: bhAga-2 A rIte chae vezyAo ekabIjAmAM baMne rIte pariNamana pAmatI rahe che. manuSya ane tiryaMcamAM dravyalezyA palaTAtI rahe che. jema dUdha-dahIM rUpe pariNamI jAya che, tema manuSya-tiryaMcanI vezyA potAnA svarUpano tyAga karI anya lezyAdravyanA svarUpane prApta kare che. nArakIo ane devomAM dravyalezyA avasthita che. tenA leNyAdravyo bhavaparyata avasthita hoya che. vaDuryamaNi kALA Adi dorAne prApta karI kALAparNa rUpe pariNata thatuM nathI paraMtu potAnA svarUpano tyAga karyA vinA ja te-te paryAyane dhAraNa kare che, tema nArakI ane devamAM vezyAdravyo bhavaparyata avasthita hoya che tethI anya lezyA dravyane mAtra grahaNa karIne dhAraNa kare che, paraMtu te vezyA dravyonA rUpamAM parivartana pAmatI nathI. cAre gatinA A be prakAranA pariNAmane samajAvavA sUtramAM be prakAranA daSTAMta rajU karavAmAM AvyA (2) legyA-varNa:| 9 kaNhalessA NaM bhaMte ! vaNNeNaM kerisiyA paNNattA ? goyamA ! se jahANAmae jImUe i vA aMjaNe i vA khaMjaNe i vA kajjale i vA gavale i vA gavalavalae i vA jaMbUphalae i vA addAriTue i vA parapuDhe i vA bhamare i vA bhamarAvalI i vA gayakalabhe i vA kiNhakese i vA AgAsathiggale i vA kiNhAsoe i vA kiNhakaNavIrae i vA kiNhabaMdhujIvae i vA, bhaveyArUvA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, kiNhalessA NaM etto aNiTThatariyA ceva akaMtatariyA ceva appiyatariyA ceva amaNuNNatariyA ceva amaNAmatariyA ceva vaNNeNaM paNNattA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezyAno varNa kevo hoya che? uttara- he gautama ! jema koI jImUta (varSAraMbhakAlika megha), AMkhomAM AMjavAnuM sauvIrAdi aMjana, gADI-gADAnI dharInuM kala ke divAnI maza, kAjaLa, bheMsanuM zIMgaDuM, bheMsanA zIMgaDAMno samUha,jAMbuphaLa, lIlA arIThAnuM phUla, koyala, bhamaro, bhamarAnI paMkti, hAthInuM baccuM, kALA vALa (kRSNakesara-kALAM bakulanuM jhADa), AkAza thIgaDuM(lokAkAza), meghAcchAdita AkAzakhaMDa, kRSNa azoka, kALI kaNera ane kALA baMdhujIvaka vRkSa ityAdi, zuM A badhA kALA padArtho jevo kRSNa lezyAno varNa hoya? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa aniSTatara, akAMta-asuMdara, apriya, amanojJa ane amanohara varNa kRSNalezyAno hoya che. | 10 NIlalessA NaM bhaMte ! kerisiyA vaNNeNaM paNNattA? goyamA ! se jahANAmae bhiMge i vA bhiMgapattei vA cAse i vA cAsapicche i vA sue i vA suyapicche i vA sAmA i vA vaNarAI i vA uccaMtae i vA pArevayagIvA i vA moragIvA i vA haladharavasaNei vA ayasikusumei vA bANakusumei vA aMjaNakesiyAkusumei vA NIluppale ivA NIlAsoei vA NIlakaNavIraei vA NIlabaMdhujIvae ivA, bhaveyArUvA? goyamA !No iNaDhe samaDhe, etto aNidrutariyA ceva jAva amaNAmatariyA ceva vaNNeNaM paNNatA? Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM pada : lezyA : uddezaka-4 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nIlalezyAno varNa kevo hoya che ? uttara- he gautama ! jema koI bhRgapakSI, bhRgapakSInI pAMkha, cAsapakSI, cAsapakSInI pAMkha, popaTa, popaTanI pAMkha, priyaMgulatA, vanarAjI, daMtarAga-dAMtane raMgavAnuM dravya, kabUtaranI grIvA, moranI grIvA, baLadevanA nIla vastra, aLasInAM phUla, bANa vRkSanuM phUla, aMjana kozikAnuM phUla, nIlakamaLa, nIla azoka, nIluM kaNavIra ke nIluM baMdhujIvaka vRkSa ityAdi, zuM A badhA nIlA padArtho jevo nIlalezyAno varNa hoya ? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa aniSTatara, akAMta-asuMdara, apriya, amanojJa ane amanohara varNa nIlalezyAno hoya che. 11 kAulessA NaM bhaMte ! kerisiyA vaNNeNaM paNNattA ? 407 goyamA ! se jahANAmae khayarasAre i vA kayarasAre i vA dhamAsasAre i vA taMbe i vA taMbakaroDae i vA taMbacchivADiyA i vA vAiMgaNikusumae i vA koilacchadakusumae i vA javAsAkusume i vA kalakusume i vA bhaveyArUvA ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe, kAulessA NaM etto aNiTThatariyA ceva jAva amaNAmatariyA ceva vaNNeNaM paNNattA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kApotalezyAno varNa kevo hoya che ? uttara- he gautama ! jevo khadira vRkSano madhya bhAga, kera nAmanA vRkSano madhya bhAga, dhamAsavRkSano madhya bhAga, tAMbu ke tAMbAnI kaTorI, rIMgaNInAM puSpa, kokilacchada vRkSanuM phUla, javAsAnuM phUla kaLa kusuma(dhAnya vizeSanuM phUla) ityAdi, zuM A badhA kaththAI raMganA padArtho jevo kApotalezyAno varNa hoya ? he gautama! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa aniSTatara, akAMta-asuMdara, apriya, amanojJa ane amanohara varNa kApotalezyAno hoya che. 12 teulessA NaM bhaMte ! kerisiyA vaNNeNaM paNNattA ? goyamA ! se jahANAmae sasaruhire i vA urabbharuhire i vA varAharuhire i vA saMbararuhire i vA maNussaruhire i vA bAliMdagove i vA bAladivAgare i vA saMjhabbharAge i vA guMjaddharAge i vA jAihiMgulae i vA pavAlaMkure i vA lakkhArase i vA lohiyakkhamaNI i vA kimirAgakaMbale i vA gayatAlue i vA cINapiTTharAsI i vA pArijAyakusume i vA jAsumaNAkusume i vA kiMsuyapuppharAsI i vA rattuppale i vA rattAsoge i vA rattakaNavIrae i vA rattabaMdhujIvae ivA, bhaveyArUvA ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe, teulessA NaM to iTThatariyA ceva jAva maNAmatariyA ceva vaNNeNaM paNNattA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tejolezyAno varNa kevo hoya che ? uttara- he gautama ! jema sasalAnuM lohI, gheTAnuM lohI, DukkaranuM lohI, saMbara(haraNanI eka jAti)nuM lohI, manuSyanuM lohI, tatkALa janmelo Indragopa, udita thato sUrya, saMdhyAno raMga, ardha caNoThIno raMga, uttama jAtino hiMgaLo, pravAla-mUMgAno aMkura, lAkSArasa, lohitAkSamaNi, kiramajInA raMgavALI kaMbala, hAthInuM tALavuM, cIna-masura nAmanA lAla dravyanuM cUrNa,pArijAtakusuma, japAkusuma, kesUDAnAM phUlano samUha, Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 lAlakamaLa, lAla azoka, lAla kaNera athavA lAla baMdhujIvaka ityAdi, zuM A badhA lAla raMganA padArtho jevo tejolezyAno varNa hoya? he gautama! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa ISTatara, ta-suM12, priya, manoza bhane manoDa2 etilovezyAno Doya che. | 13 pamhalessA NaM bhaMte ! kerisiyA vaNNeNaM paNNattA ? goyamA ! se jahANAmae caMpe i vA caMpayachallI i vA caMpabhede i vA haliddA i vA haliddaguliyA i vA halidAbhee i vA hariyAle i vA hariyAlaguliyA i vA hariyAlabhee i vA ciure i vA ciurarAge i vA suvaNNasippI i vA varakaNagaNihase i vA varapurisavasaNe i vA allaikusume i vA caMpayakusume i vA kaNiyArakusume i vA kuhaDiyAkusume i vA suvaNNajUhiyA i vA suhiraNNiyAkusume i vA koreMTamalladAme i vA pIyAsoge i vA pIya kaNavIrae i vA pIyabaMdhujIvae i vA, bhaveyArUvA ? goyamA ! No iNaTe samaDhe, pamhalessA NaM etto idrutariyA ceva jAvamaNAmatariyA ceva vaNNeNaM paNNattA / bhAvArtha :- prazna-magavan ! 5vezyAno e vo Doya che ? 612- gautama ! bhoI yaMpo, yaMpAnI chAsa, no Tu, 162, 162nI goNI, haLadarano TukaDo, haDatAla, haDatAlaguTikA ke haDatAlano TukaDo, cikara nAmanI pILI vastu, cikurano raMga, suvarNanI chIpa, kasoTInA patthara para kheMcelI zreSTha suvarNanI rekhA, vAsudevanuM vastra-pitAMbara, aLasInuM phUla, caMpAnuM phUla, kaNeranuM phUla, kUSmAMDa kusuma-koLAnAM phUlo, jUhInA phUlo, sahirarNikA kusuma, koraMTanI mALA, pILo azoka, pILo kaNavIra, pILuM baMdhu jIvaka vRkSa ityAdi, zuM A badhA pILA varNanA padArtho jevo pAlezyAno varNa hoya? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa ISTatara, sid-suMdara, priya, manojJa mane mano32 5vezyAno Doya che. 14 sukkalessA NaM bhaMte ! kerisayA vaNNeNaM paNNattA ? goyamA ! se jahANAmae aMke i vA saMkhe i vA caMde i vA kuMde i vA dage i vA dagarae i vA dahI i vA dahighaNe i vA khIre i vA khIrapUre i vA sukkachivADiyA i vA pehuNamijiyA i vA dhaMtadhoyaruppapaTTe i vA sAraiyabalAhae i vA kumudadale i vA poMDariyadale i vA sAlipiTTharAsI i vA kuDagapuppharAsI i vA siMduvAravara-malladAme i vA seyAsoe i vA seyakaNavIre i vA seyabaMdhujIvae i vA, bhaveyArUyA / goyamA ! No iNaDhe samaDhe, sukkalessA NaM etto iTTatariyA ceva kaMtatariyA ceva piyatariyA ceva maNuNNatariyA ceva maNAmatariyA ceva vaNNeNaM paNNattA / prazna- bhagavan ! zukhalezyAnI voDIya cha? tara- gautama! bha ratna, zaMNa, yaMdra, unha-bhoga, sva27 pANI, pAnAM jiMdu, 6DI, dahIMno piMDa, dUdha, dUdhano ubharo, sukAyelI vAla vagerenI phaLI, morapIMchano madhyabhAga, tapAvelA svaccha rUpAnI pATa, zaratkAlIna megha, kumudapatra, puMDarika patra, cokhAnA loTano Dhagalo, kuTaja puSponI rAzi, Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada legyAH uddezaka-4 [ 409 ] siMduvAra phUlanI mALA, zveta azoka, zveta kaNavIra ane zvetabaMdhu jIvaka ityAdi, zuM A badhA zveta varNanA padArtho jevo zakyulezyAno varNa hoya? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa ISTatara, kAMta-suMdara, priya, manojJa ane manohara varNa zuklalazyAno hoya che. | 15 eyAo NaM bhaMte ! challessAo kaisu vaNNesu sAhiti? goyamA ! paMcasu vaNNesu sAhijjaMti, taM jahA- kaNhalessA kAlaeNaM vaNNeNaM sAhijjai, NIlalessA NIlaeNaM vaNNeNaM sAhijjai, kAulessA kAlalohieNaM vaNNeNaM sAhijjai, teulessA lohieNaM vaNNeNaM sAhijjai, pamhalessA hAliddaeNaM vaNNeNaM sAhijjai, sukkalessA sukkilaeNaM vaNNeNaM sAhijjai / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! cha e vezyAonuM kathana keTalAM varSo dvArA karAya che? uttara- he gautama! pAMca varSo dvArA thAya che, te A pramANe che- kRSNalezyAnuM kALA varNathI, nIlalezyAnuM nIla(bdu ane lIlA) varNathI, kApotalezyAnuM kALA+lAla = kaththAI varNathI, tejolezyAnuM lAla varNathI, pAlezyAnuM pILA varNathI ane zuklalazyAnuM zvetavarNathI kathana karAya che. vivecanaH prastuta sUtromAM cha e vezyAonA varNanuM kathana vividha padArthonI pRthaka pRthaka varNayukta upamAo dvArA karyuM che. dravya lezyA padagalika hovAthI vezyAdravyomAM vizeSa prakAranA varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che. cha e vezyAdravyanA varNa bhAvArthathI spaSTa che. prastuta sUtromAM gautama svAmI dvArA pUchAyelA praznanA uttaramAM bhagavAne aneka upamAo dvArA svataH prazna karIne gautama'nA saMbodhana pUrvaka sTIkaraNa karyuM hoya te prakAranI vAkyAvalI che. (3) lezyA rasa - | 16 kaNhalessA NaM bhaMte ! kerisiyA AsAeNaM paNNattA ? goyamA ! se jahANAmae Nibei vA NibasAre i vA NiMbachallI i vA NibaphANie i vA kuDae i vA kuDagaphale i vA kuDagachallI i vA kuDagaphANie i vA kaDugatuMbI i vA kaDugatuMbIphale i vA khAratausI i vA khAratausIphale i vA devadAlI i vA devadAlipupphe i vA miyavAluMkI i vA miyavAluMkIphale i vA ghosADie i vA ghosADaiphale i vA kaNhakaMdae i vA vajjakaMdae i vA, bhaveyArUvA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / kaNhalessA NaM etto aNidrutariyA ceva jAva amaNAmatariyA ceva AsAeNaM paNNattA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezyAno AsvAda(rasa) kevo hoya che? uttara- he gautama ! jema lIMbaDo, lIMbaDAno madhya bhAga, lIMbaDAnI chAla, lIMbaDAno kavAtha, kuTajanuM vRkSa, kuTaja vRkSanuM phaLa, kuTaja vRkSanI chAla, kuTajano kavAtha, kaDavI tuMbI, kaDavI tUbInuM phaLa, kaDavI Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [410] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 kAkaDI, kaDavI kAkaDInuM phaLa, devadAlI-rohiNI,rohiNInuM puSpa, mRgavAlaMkA, mRgavAlukAnuM phaLa (Indrajva), kaDavAM turIyA, kaDavAM turIyAnuM phaLa, kRSNakaMda ane vajakaMda ityAdi, zuM A badhA kaDavA rasavALA padArtho jevo kRSNalezyAno rasa hoya? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa aniSTatara, akAMta-asuMdara, apriya, amanojJa ane amanohara rasa kRSNalezyAno hoya che. | 17 NIlalessA NaM bhaMte ! kerisiyA AsAeNaM paNNatA? goyamA ! se jahANAmae bhaMgI ti vA bhaMgIrae i vA pADhA i vA cavitA i vA cittAmUlae i vA pippalImUlae i vA pippalI i vA pippalicuNNe i vA mirIe i vA miriyaSuNNe i vA siMgabere i vA siMgaberacuNNe i vA, bhaveyArUvA? goyamA !No iNaDhe samatu, NIlalessA NaMetto aNidrutariyA ceva jAvaamaNAmatariyA ceva AsAeNaM pnnnnttaa| bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! nIlalezyAno rasa-svAda kevo hoya che? uttara- he gautama ! jema koI bhaMgI (bhaMgI nAmanI mAdakavanaspati athavA bhaMgI vanaspatinI raja), pAThA-vanaspati vizeSa, cavitA-tIkhA rasavALI vanaspati, citramUlaka, pIpara, pIparImULa, pIparacUrNa, marI, marInuM cUrNa, sUMTha ane sUMThanuM cUrNa, ityAdi, zuM A badhA tIkhA rasavALA padArtho jevo nIlalezyAno rasa hoya ? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa aniSTatara, akAMta-asuMdara, apriya, amanojJa ane amanohara rasa nIlalezyAno hoya che. | 18 kAulessAe NaM bhaMte ! kerisiyA AsAeNaM paNNattA ? goyamA ! se jahANAmae aMbANa vA aMbADagANa vA mAuluMgANa vA billANa vA kaviTThANa vA bhaTThANa vA phaNasANa vA dAlimANa vA pArevayANa vA akkhoDANa vA porANa vA borANa vA teMduyANa vA apakkANaM apariyAgANaM vaNNeNaM aNuvaveyANaM gaMdheNa aNuvaveyANaM phAseNaM aNuvaveyANaM, bhaveyArUvA? ___ goyamA ! No iNaDhe samaDhe etto aNidrutariyA ceva jAva etto amaNAmatariyA ceva kAulessA AsAeNaM paNNattA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kApotalezyAno rasa kevo hoya che? uttara- he gautama! jema koI Amra, AmraphaLa-kerI, bIjorA, bIlA, koThA, bhAThA, phaNasa, dADama, pArApata-pArevAnA raMganuM khATA rasanuM phaLa, akharoTa, moTA bora, bora, tika vagere phaLa saMpUrNa pAkelAM na hoya, pAkelAM phaLa jevAM varNathI rahita, gaMdhathI rahita ane sparzathI rahita hoya, tevA tUrA rasavALA phaLo jevo kApotalezyAno rasa hoya? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa aniSTatara, akAMta-asuMdara, apriya, amanojJa ane amanohara rasa kApotalezyAno hoya che. | 19 teulessA NaM bhaMte ! kerisiyA AsAeNaM paNNattA ? Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-4 [ 411] goyamA ! se jahANAmae aMbANa vA jAva teMduyANa vA pakkANaM pariyAvaNNANaM uvavetANaM pasattheNaM vaNNeNaM jAva pasattheNaM bhaveyArUve ? goyamA ! No iNaTe samaDhe / e tto aNidrutariyA ceva jAva maNAmatariyA ceva teulessA AsAeNaM paNNattA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tejolezyAno rasa kevo hoya che? uttara- he gautama! jema koI Amra, AmraphaLa thAva hiMduka phaLa, paripakva hoya, paripakvatAnA kAraNe prazasta varNa, gaMdha ane sparzathI yukta hoya, tevA mIThA rasavALA padArtho jevo zuM tejovezyAno rasa hoya? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa itara, kAMta-suMdara, priya, manojJA ane manohara rasa tejolezyAno hoya che. | 20 pamhalessAe NaM bhaMte ! kerisiyA AsAeNaM paNNattA ? goyamA ! se jahANAmae caMdappabhA i vA maNisilAgA i vA varasIdhU i vA varavAruNI ti vA pattAsave i vA pupphAsave i vA phalAsave i vA coyAsave i vA Asave i vA madhU i vA merae i vA kAvisANae i vA khajjUrasArae i vA muddiyAsArae i vA supakkakhoyarase i vA apiddhaNiTTiyA i vA jaMbUphalakAliyA i vA varapasaNNA ivA AsalA mAsalA pesalA IsI oDhAvalaMbiNI Isi voccheyakaDuI IsI taMbacchikaraNI ukkosamayapattA vaNNeNaM uvaveyA jAva phAseNaM AsAyaNijjA vIsAyaNijjA pINaNijjA vihaNijjA dIvaNijjA dappaNijjA mayaNijjA savvidiyagAyapalhAyaNijjA, bhaveyArUvA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / pamhalessA NaM etto iTTatariyA ceva jAvamaNAmatariyA ceva AsAeNaM pnnnnttaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paghalezyAno rasa kevo hoya che? uttara- he gautama ! jema caMdraprabhA-eka madirA vizeSa, maNizalAkA, zreSTha siMdhu nAmanuM madha, zreSTha vAruNI madirA, patrAsava-dhaturAnAM pAMdaDAMmAMthI banAvelI madirA, puSpAsava, phalAsava, comAsava-coya nAmanA sugaMdhita dravyano Asava, sAmAnya Asava, madha, maireya, kApizAyana nAmanuM madha, khajUrano sAra, drAkSAsAra, supakva IkSarasa, ATha prakAranA piSTa vaDe banelo padArtha, jAMbu phaLa jevI kALI svAdiSTa vastu, zreSTha prasannA nAmanI madirA(je atyaMta svAdiSTa hoya), manojJa, atyaMta svAdiSTa hovAthI jhaTapaTa moDhe mAMDavAnuM mana thAya tevI mukha mAdhuryakAriNI pIdhA pachI elAyacI, laviMga vagere dravyanA mizraNathI kAMIka tIkhI, tAprAkSikaraNI-pIdhA pachI AMkhane tAmravarNI karanArI, utkRSTa mAdaka hoya, je prazasta varNa, gaMdha, sparzathI yukta hoya, AsvAdanIya, vizeSa rIte AsvAdanIya, tRptikAraka, vRddhikAraka, uttejita karanArI, madajanaka, badhI Indriyo ane zarIrane AhAdajanaka hoya ityAdi, zuM A badhA mIThA rasavALA padArtho jevo pAlezyAno rasa hoya ? he gautama ! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa iSTatara, kAMta-suMdara, priya, manojJa ane manohara rasa pAlezyAno hoya che. | 21 sukkalessA NaM bhaMte ! kerisiyA AsAeNaM paNNattA ? Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 goyamA ! se jahANAmae gule i vA, khaMDe i vA sakkarA i vA macchaMDiyA i vA pappaDamodae i vA bhisakaMde i vA pupphuttarA i vA paumuttarA i vA AyaMsiyA i vA siddhatthiyA i vA AgAsaphAliovamA i vA aNovamAi vA, bhaveyArUvA? goyamA ! No iNaTe samaTe, sukkalessA NaM etto iTTatariyA ceva kaMtatariyA va piyatariyA ceva maNAmatariyA ceva AsAeNaM paNNattA / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! zuklalazyAno rasAsvAda kevo hoya che? uttara-he gautama! jema goLa, khAMDa, sAkara, khaDI sAkara, modaka vizeSa(khAMDano pApaDa), bhisakaMda, puSpottarA, padmottarA, AdarzikA, siddhArthikA, AkAza sphaTikopamA, anupamA (puSpottarAthI laI anupamA sudhInA nAma vividha prakAranA miSTAnonA che.) ityAdi, zuM A badhA mIThA rasavALA padArtho jevo zuklalazyAno rasa hoya? he gautama! tema nathI, paraMtu uparokta vastuothI paNa vizeSa iSTatara, kAMta-suMdara, priya, manojJa ane manohara rasa zuklalezyAno hoya che. vivecana : - prastuta sUtromAM cha vezyAonA rasonuM nirUpaNa vividha vastuonI upamA dvArA karavAmAM AvyuM che. prathama traNa azubha lezyAno rasa aniSTa, apriyakara, amanojJatara ane avAMchanIya hoya che. aMtima traNa zubha lezyAno rasa ISTatara, kAMtatara, priyatara, manojJa ane manohara hoya che. (4) lezyA-gaMdhaH| 22 kai NaM bhaMte ! lessAo dubbhigaMdhAo paNNattAo? goyamA ! tao lessAo dubbhigaMdhAo paNNattAo, taM jahA- kiNhalessA NIlalessA kAulessA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! keTalI vezyAo durgadhavALI hoya che? uttara- he gautama! traNa lezyAo durgadhavALI hoya che, te A pramANe che- kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyA. | 23 kai NaM bhaMte ! lessAo subbhigaMdhAo paNNattAo? goyamA ! tao lessAo subbhigaMdhAo paNNattAo, taM jahA- teulessA pamhalessA sukkalessA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! keTalI vezyAo sugaMdhavALI hoya che? uttara- he gautama ! traNa lezyAo sugaMdhavALI che, te A pramANe che- tejolezyA, pAlezyA ane zuklalezyA. vivecana : prastuta sutromAM chae vezyAdravyonI gaMdhanuM pratipAdana che. prathama traNa lezyAnA dravyo durgadhayukta ane aMtima traNa lezyAonA dravyo sugaMdhayukta hoya che. zrI uttarAdhyayana sUtranA cotrIsamA lezyAdhyayanamAM lezyAdravyanI durgadha ane sugaMdhanuM kathana upamAo dvArA karyuM che. jaha gomaDassa gaMdho, suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / etto u aNaMtaguNo, lessANaM apasatthANaM // 16 // Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada : vezyAH uddezaka-4 413. artha- gAya-bheMsa-sApa AdinA mRta kalevarothI paNa anaMtaguNI durgadhayukta prathama traNa azubha (kRSNa-nIla-kApota) vezyAo hoya che. jaha surabhikusumagaMdho, gaMdhavAsANapissamANANaM / eto u aNaMtaguNo, pasatthalessANa tiNhaMpi // 17 // artha- sugaMdhita puSponA pIsAtA (khaMDAtA) sugaMdhIdravyothI paNa anaMtaguNI utkRSTa sugaMdhayukta aMtima traNa zubha (tejo, padma, zukla) lezyAo hoya che. (5 thI 9) zuddha-prazastAdi dvAra: 24 evaM tao avisaddhAo tao visuddhAo, tao appasatthAo tao pasatthAo, tao saMkiliTThAo tao asaMkiliTThAo, tao sIyalukkhAo tao Ni NhAo, tao duggaigAmiNIo tao sugaigAmiNIo / bhAvArtha :- A ja pramANe prathamanI traNa lezyAo avizuddha ane aMtimanI traNa lezyAo vizuddha che. traNa vezyAo aprazasta che ane traNa vezyAo prazasta che; prathamanI traNa lezyAo sakliSTa ane aMtima traNa vezyAo asaMkilaSTa che; prathamanI traNa zIta ane rUkSa-sparzayukta che ane aMtima traNa uSNa tathA snigdha-sparzayukta che; prathamanI traNa vezyAo durgatigAminI-durgatimAM laI janArI che ane aMtima traNa lezyAo sugatigAminI-sadgatimAM laI janArI che. vivecana - prastuta sUtramAM zuddha, prazasta, asaMkilaSTa, sparza ane gati, A pAMca kAronuM nirUpaNa che. (5) avizuddha-zuddha dvAra :- prAraMbhanI traNa vezyAo aprazasta varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALI hovAthI avizuddha hoya che ane aMtima traNa lezyAo prazasta varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALI hovAthI vizuddha hoya che. () aprazasta-prazasta dvAraH- prAraMbhanI traNa lezyA aprazasta dravyarUpa tathA aprazasta adhyavasAyamAM nimitta rUpa hovAthI aprazasta che. aMtima traNa lezyAo zubha dravyarUpa ane zubha adhyavasAyamAM nimitta rUpa hovAthI prazasta che. () sakilaSTa-akilaSTa hAra - prathamanI traNa vezyAo ArtadhyAna-raudradhyAna yogya adhyavasAyanA nimittabhUta hovAthI saMkliSTa che ane aMtima traNa lezyAo dharmadhyAna yogya adhyavasAyanA nimittabhUta hovAthI asaMkilaSTa hoya che. (8) sparza prarUpaNAdhikAra - prAraMbhanI traNa lezyA dravyano zIta ane rUkSa sparza che. zIta ane rUkSa sparza cittamAM asvasthatA utpanna karavAmAM nimitta rUpa bane che, jyAre aMtima traNa lezyAo snigdha-uSNa sparzavALI che. uSNa-snigdha sparza cittamAM saMtoSa utpanna karavAmAM nimitta rUpa bane che. zrI uttarAdhyayana sUtranA 24mA vezyA adhyayanamAM zubha ane azubha lezyA dravyanA sparzanuM kathana vividha upamAo dvArA karyuM che. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [414] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 jaha karavayassa phAso, gojibbhAe va sAgapattANaM / eto vi aNaMtaguNo, lessANAM appasatthANaM // 18 // artha- jevo karavata, gAyanI jIbha ane sAgapatrano sparza karkaza hoya che, tenAthI anaMtaguNa adhika karkaza sparza prathama traNa aprazasta lezyAno hoya che. jaha bUrassa va phAso, NavaNIyassa va sirIsakusumANaM / eto vi aNaMtaguNo, pasattha lessANa tiNDaMpi // 19 // artha- jevo bUra nAmanI vanaspati, mAkhaNa, zirISa puSpano sparza snigdha hoya che, tenAthI anaMtaguNa adhika aMtima traNa prazasta vezyAno sparza hoya che. (9) durgati-sagati hAra - prAraMbhanI traNa vezyAo saMkilaSTa adhyavasAyanuM kAraNa hovAthI durgatimAM laI janArI che, aMtima traNa prazasta lezyAo asaMkliSTa adhyavasAyanuM kAraNa hovAthI sugatimAM laI janArI che. (10) lezyA-pariNAma prakAra:| 25 kaNhalessA NaM bhaMte ! kaivihaM pariNAmaM pariNamai ? goyamA ! tivihaM vA NavavihaM vA sattAvIsaivihaM vA ekkAsIivihaM vA beteyAlasatavihaM vA bahuM vA bahuvihaM vA pariNAmaM pariNamai / evaM jAva sukkalessA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezyA keTalA prakAranA pariNAmamAM pariNata thAya che? uttara-he gautama! kRSNalezyA traNa prakAranA, nava prakAranA, satyAvIza prakAranA, ekyAzI prakAranA ke baso tetAlIza prakAranA athavA aneka-aneka prakAranA pariNAmamAM pariNata thAya che. kRSNalezyAnAM pariNAmonA kathananI jema nIlalezyAthI laIne zuklalezyA sudhInA pariNAmonuM kathana karavuM joIe. vivecanaH prastuta sUtramAM kRSNAdi chae vezyAonA vibhinna prakAranA pariNAmonuM nirUpaNa che. pratyeka vezyAnA pariNAmomAM aneka prakAranI vividhatA hoya che paraMtu tenA jaghanya, madhyama ane utkRSTa, A traNa prakAra thAya che. jaghanya pariNAmamAM paNa aneka prakAranI vividhatA hovAthI tenA punaH jaghanya, madhyama ane utkRSTa, A traNa prakAra thAya. A rIte jaghanya, madhyama ane utkRSTa pariNAmanA traNa traNa bheda thatAM 343 = nava bheda thAya. te nava bhedanA pharI traNa-traNa bheda thatAM 27 bheda thAya che. A satyAvIza bhedonA pharI jaghanya-madhyama-utkRSTa bheda thatAM 81 prakAra thAya che. tenA pharI traNa-traNa bheda thatAM 243 bheda thAya che. A pramANe uttarottara bheda-prabheda karatAM eka-eka vezyAnA aneka-aneka pariNAmo thAya che. (11) lezyA pradezaH| 26 kaNhalessA NaM bhaMte ! kaipaesiyA paNNattA ? goyamA ! aNaMtapaesiyA paNNattA / evaM jAva sukkalessA / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada lezyAH uddezaka-4 [ 415] bhAvArtha-prazna- he bhagavan! kRSNalezyAnA keTalA pradezo hoya che? uttarahe gautama! kRSNalezyAnA anaMta pradezo hoya che. A ja pramANe nIlalezyAthI zuklalezyA sudhInA anaMta pradezo hoya che. vivecanaH - kRSNalezyA Adi chae dravyalezyA yogya pudgalo, anaMtapradezI ja hoya che. kAraNa ke jIvagrAhya pratyeka vargaNAo anaMtapradezI hoya che. (1ra) leNyA-avagADha pradezaH| 27 kaNhalessA NaM bhaMte ! kaipaesogADhA paNNattA ? goyamA ! asaMkhejjapaesogADhA pnnnnttaa| evaM jAva sukkalessA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kRSNalezyA keTalA AkAzapradezomAM avagADha hoya che ? uttara- he gautama! kRSNalezyA asaMkhyAta AkAza pradezomAM avagADha che. A ja pramANe zuklalezyA sudhInI chae lezyA asaMkhyAta pradezAvagADha hoya che. vivecana : jIvagrAhya pratyeka anaMtapradezI vargaNAo asaMkhyapradezAvagADha ja hoya che.tethI leNyA yogya pratyeka vargaNAo asaMkhyapradezAvagADha hoya che ane chae vezyAnI anaMtAnaMta vargaNAo paNa asaMkhyapradezAvagADha ja hoya che kAraNa ke lokAkAzanA asaMkhya pradeza ja che. (13) lezyA vargaNA - | 28 kaNhalessAe NaM bhaMte ! kevaiyAo vaggaNAo paNNattAo? goyamA ! aNaMtAo vaggaNAo paNNattAo / evaM jAva sukkalessAe / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! kRSNalezyAnI keTalI vargaNAo hoya che? uttara- he gautama! anaMta vargaNAo hoya che. A ja rIte zakyulezyA sudhInI chae vezyAnI anaMta vargaNAo hoya che. vivecanaH audArika zarIra yogya paramANuonA samUhane audArika vargaNA kahe che. te ja rIte kRSNalezyA yogya paramANuonA samUhane kRSNalezyA vargaNA kahe che. te chae vezyA yogya pudgala dravyanA varNa, gaMdha, rasa, spardhAdi bhinna bhinna hovAthI chae vezyAnI vargaNA paNa bhinna hoya che. varSAdinI taratamatAthI pratyeka vezyAnI anaMta anaMta vargaNAo hoya che. (14) vezyA sthAnaH| 29 kevaiyA NaM bhaMte ! kaNhalessAThANA paNNattA ? goyamA ! asaMkhejjA kaNhalessAThANA paNNattA / evaM jAva sukkalessAe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kRSNalezyAnA sthAna-taratamatArUpa bheda keTalA che? uttara- he Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 416] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 gautama! kRSNalezyAnA asaMkhyAta sthAna che. A ja rIte yAvata zuklalezyAnA asaMkhyAta sthAna hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM asaMkhyAta lezyA sthAnonuM kathana che. praHparvata svarUpa mevaLi thAnAni - prakarSatA = adhikatA ane apakarSatA = nyUnatA arthAt zuddhi-azuddhinI taratamatAnA AdhAre thatAM bhedone leyAsthAna kahe che. kRSNAdi chae lezyAmAM zuddhi-azuddhinI taratamatAnA AdhAre asaMkhyAta bheda thAya che. te lezvAsthAnonuM pramANa zrI uttarAdhyayana sUtra 34mA adhyayanamAM kSetra ane kAlanI apekSAe spaSTa karyuM che. asaMkhejjANusappiNINa, osappiNINa je smyaa| siMhA to, sesA hauMti kALADuM rUrUA asaMkhyAtI utsarpiNI ane avasarpiNInA jeTalo samaya hoya teTalA athavA asaMkhyAtA lokanA jeTalA AkAzapradezo hoya teTalA vezyAonAM sthAno(vikalpo) che. vizeSatA e che ke kRSNAdi traNa azubha bhAvalezyAonA sthAna saMkliSTa hoya che ane tejalezyAdi traNa zubha bhAvalezyAonAM sthAna vizuddha hoya che. prastuta uddezakamAM dravyalezyAnI ja vistRta vicAraNA hovAthI lezvAsthAnomAM paNa dravyalezyAnA sthAno ja samajavA joIe. bhAvalezyAnA kAraNabhUta kRSNAdi dravyono samUhadravyalezvAsthAna kahevAya che. eka cokkasa prakAranA AtmapariNAmo eka lezvAsthAna kahevAya che. te ja rIte te eka cokkasa prakAranA AtmapariNAmanA kAraNabhUta anaMtadravyo paNa eka pariNAmanuM kAraNa hovAthI eka sthAnarUpa che. bhAvalezyAnA asaMkhyAtA sthAna hovAthI dravyalezvAsthAno paNa asaMkhyAtA che. saMkSepathI tenA be prakAra che- jaghanya ane utkRSTa. jaghanya AtmapariNAmonA hetubhUta dravyo jaghanya sthAna ane utkRSTa AtmapariNAmonA hetubhUta dravyo utkRSTa sthAna che. je madhyasthAno che temAMthI jaghanya sthAnanI nikaTavartI hoya, teno samAveza jaghanya sthAnamAM ane utkRSTa sthAnanI nikaTavartI hoya teno samAveza utkRSTa sthAnamAM thAya che. jaghanya ane utkRSTa baMne prakAranA lezvAsthAno asaMkhyAtA thAya che. je rIte sphaTikamaNinI pAse japAkusuma rAkhatA sphaTika maNimAM lAlAza dekhAya che. jo japAkusumamAM eka guNa adhika raktatA hoya to sphaTika maNimAM eka guNa adhika raktatA pratIta thAya che. te rIte eka eka guNanI vRddhithI lAlAzamAM asaMkhyAtA bheda thAya che. guNonI alpatAthI te sarva jaghanya sthAna kahevAya che. te ja rIte utkRSTa sthAnanA paNa asaMkhyAta bheda thAya che. A rIte pratyeka vezyAnA asaMkhyAta sthAna thAya che. (15) alpabadutva :| 30 etesi NaM bhaMte ! kaNhalessAThANANaM jAva sukkalessAThANANaM ca jahaNNagANaM davvaTThayAe paesaTTayAe davvaTThapaesaTTayAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA jahaNNagA kAulessAThANA davvaTThayAe, jahaNNagA Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattara 56 : bezyA : 6deza-4 | 417 / NIlalessAThANA davvaTThayAe asaMkhejjaguNA, jahaNNagA kaNhalessAThANA davvaTThayAe asaMkhejjaguNA, jahaNNagA teulessAThANA davvaTThayAe asaMkhejjaguNA, jahaNNagA pamhalessAThANA davvaTThayAe asaMkhejjaguNA, jahaNNagA sukkalessAThANA davvaTThayAe asaMkhejjagaNA / paesaTrayAe-savvatthovA jahaNNagA kAulessAThANA paesaTrayAe, jahaNNagA NIlalessAThANA paesaTTayAe asaMkhejjaguNA, jahaNNagA kaNhalessAThANA paesaTTayAe asaMkhejjaguNA, jahaNNagA teulessAThANA paesaTThayAe asaMkhejjaguNA, jahaNNagA pamhalessAThANA paesaTTayAe asaMkhejjaguNA, jahaNNagA sukkalessAThANA paesaTThayAe asaMkhejjaguNA; davvaTThapaesayAe-savvatthovA jahaNNagA kAulessAThANA davvaTThayAe, jahaNNagA NIlalessAThANA davvaTThayAe asaMkhejjaguNA, evaM kaNhalessAThANA teulessAThANA pamhalessAThANA: jahaNNagA sakkalessAThANA davaTyAe asaMkhejjagaNA, jahaNNaehito davvaTThayAesukkalessaTThANehito jahaNNagA kAulessAThANA paesaTThayAe aNataguNA, jahaNNagA NIlalessAThANA paesaTTayAe asaMkhejjaguNA / evaM jaavsukklesstttthaannaa| bhAvArtha:-prazna- bhagavana! azyA yAvata sozyAna dhanya sthAnomAMthI dravyanI apekSA, pradezonI apekSAe ane dravya-pradezonI apekSAe koNa konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? 62- gautama ! dravyanI apekSA- (1) sarvathI thoDA potoshyaan| dhanya sthAna cha, (2) tenAthI nIlalezyAnA jaghanya sthAna asaMkhyAtaguNA che, (3) tenAthI kRSNalezyAnA jaghanya sthAna asaMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI tejovezyAnA jaghanya sthAna asaMkhyAtaguNA che, (5) tenAthI padmavezyAnA jaghanyasthAna asaMkhyAtaguNA che, tenAthI zuklalezyAnA jaghanyasthAna asaMkhyAtaguNA che. prazonI apekSA:- (1) sarvathI thoDA apotozyAnA dhanya sthAna che, (2) tenAthI nIrasezyAnA jaghanya sthAna asaMkhyAtaguNA che, (3) tenAthI kRSNalezyAnA jaghanya sthAna asaMkhyAtaguNA che, (4) tenAthI tejalezyAnA jaghanyasthAna asaMkhyAtaguNA che, (5) tenAthI pAlezyAnA jaghanyasthAna asaMkhyAtaguNA cha, (G) tenAthI shurusveshyaan| dhanyasthAna asNnnyaat||ch. dravya ane pradezonI apekSAeH- (1) sarvathI thoDA dravyanI apekSAe kApotalezyAnA jaghanya sthAna (2) tenAthI nIlalezyAnA jaghanya sthAna, dravyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA che, (3) tenAthI kRSNalezyAnA jaghanya sthAna dravyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA che, te ja rIte (4-5-6) tejovezyA, pAlezyA ane zuklalazyAnA jaghanyasthAna kramazaH dravyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA che. (7) dravyanI apekSAe zuklA lezyAnA jaghanya sthAnothI, kApotalezyAnA jaghanyasthAna pradezonI apekSAe anaMtaguNA che, (8) tenAthI nIlalezyAnA jaghanyasthAno pradezonI apekSAe asaMkhyAtaguNA che, te ja rIte (9thI12) kRSNalezyA, tejolezyA, pAlezyA ane zuklalezyAnA jaghanya sthAna pradezonI apekSAe uttarottara asaMkhyAtaguNA che. | 31 eesiNaM bhaMte ! kaNhalessaTThANANaM jAvasukkalessaTThANANa ya ukkosagANaM davvaTThayAe paesaTTayAe davvaTupaesaTTayAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA / goyamA ! savvatthovA ukkosagA kAulessaTThANA davvaTThayAe, ukkosagA Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavazA sUtra : bhAga -2 NIlalessANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA, evaM jaheva jahaNNagA taheva ukkosagA vi, varaM ukkosa tti abhilAvo / 418 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kRSNalezyA yAvat zuklalezyAnA utkRSTa sthAnomAM dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe tathA dravya ane pradezonI apekSAe koNa, konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- he gautama ! sarvathI thoDA kApotalezyAnAM utkRSTasthAna dravyanI apekSAe che, tenAthI nIlalezyAnA utkRSTasthAna dravyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA che. A rIte jaghanya sthAnonAM alpabahutvanI jema utkRSTa sthAnonuM paNa alpabahutva samajI levuM joIe. vizeSatA e che ke 'jaghanya' zabdanA sthAne 'utkRSTa' zabda vo bheje. 32 eesi NaM bhaMte ! kaNhalessadvANANaM jAvasukkalessaTThANANa ya jahaNNukkosagANaM davvaTTayAe, paesaTTayAe, davvaTupaesaTTayAe kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovA jahaNNagA kAulessaTThANA davvaTTayAe, jahaNNagA NIlalessaTThANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA, evaM kaNhalessaTThANA teulessaTThANA pamhalessaTThANA, jahaNNagA sukkalessaTThANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA / jahaNNaehiMto sukkalessaTThANehiMto davvaTTayAe ukkosA kAulessaTThANA davvaTuyAe asaMkhejjaguNA, ukkosA NIlalessaTThANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA, evaM kaNhalessaTThANA teulesaTTANA pamhalessaTThANA, ukkosA sukkalessaTThANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA / paesaTTayAesavvatthovA jahaNNagA kAulessadvANA parasaTTayAe, jahaNNagA NIlalessaTThANA parasaTTayAe asaMkhejjaguNA, evaM jaheva davvaTTayAe taheva paesaTTayAe vi bhANiyavvaM, NavaraM parasaTTayAe tti abhilAvaviseso / davvaTThapaesaTTayAe - savvatthovA jahaNNagA kAulessaTThANA davvaTTayAe , jahaNNagA NIlalessaTThANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA, evaM kaNhalessaTThANA teulessaTThANA pamhalessaTThANA, jahaNNayA sukkalessaTTANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA / jahaNNaehiMto sukkalessaTThANehiMto davvaTTayAe ukkosA kAulessaTThANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA, ukkosA NIlalessaTThANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA, evaM kaNhalessaTThANA teulessANA pamhalessaTThANA, ukkosagA sukkalessaTThANA davvaTTayAe asaMkhejjaguNA / ukkosa hiMto sukkalessaTThANehiMto davvaTTayAe jahaNNagA kAulessaTThANA parasaTTayAe anaMtaguNA, jahaNNagA NIlalessaTThANA parasaTTayAe asaMkhejjaguNA, evaM kaNhalessadvANA teulessANA pamhalessaTThANA, jahaNNagA sukkalessaTThANA asaMkhejjaguNA, jahaNNaehiMto sukkalessaTThANehiMto paesaTTayAe, ukkosA kAulessadvANA parasaTTayAe asaMkhejjaguNA, ukkosayA NIlalessaTThANA paesaTTayAe asaMkhejjaguNA, evaM kaNhalessaTThANA teulessANA pamhalessaTThANA, ukkosayA sukkalessaTThANA paesaTTayAe asaMkhejjaguNA / Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada lezyAH uddezaka-4 419 ] bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kRSNalezyA yAvata zuklalezyAnAM jaghanya ane utkRSTa sthAnomAM, dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe tathA dravya ane pradezonI apekSAe koNa, konAthI, alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama! sarvathI thoDA dravyanI apekSAe kApotalezyAnAM jaghanya sthAno che. tenAthI nIlalezyAnAM jaghanya sthAno asaMkhyAtaguNA che. tenAthI kuSNalezyA, tejalezyA, pAlezyA ane zuklalazyAnA jaghanya sthAna dravyanI apekSAe uttarottara asaMkhyAtaguNA che. dravyanI apekSAe zuklalazyAnA jaghanya sthAnathI, kApotalezyAnA utkRSTa sthAno asaMkhyAtaguNA che, tenAthI nIlalezyAnA utkRSTa sthAno dravyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA che, A ja pramANe kRSNalezyA, tejolezyA, padmavezyA ane zuklalazyAnAM utkRSTa sthAna uttarottara dravyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA che. pradezonI apekSAe sarvathI alpa kApotalezyAnAM jaghanya sthAna che, tenAthI nIlalezyAnA jaghanya sthAna, pradezonI apekSAe asaMkhyAtaguNA che, A ja pramANe jema dravyanI apekSAe alpabadutvanuM kathana karyuM che, tema pradezonI apekSAe paNa alpabadutva kahevuM joIe. vizeSatA e che ke ahIM 'pradezonI apekSAe" ema kathana karavuM joIe. dravya ane pradezonI apekSAe, sarvathI thoDA kApotalezyAnA jaghanyasthAna dravyanI apekSAe che, tenAthI nIlalezyAnA jaghanyasthAna dravyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA che, A ja rIte kRSNalezyA, tejalezyA, paghalezyA ane zuklalazyAnA jaghanya sthAna dravyanI apekSAe uttarottara asaMkhyAtaguNA che, dravyanI apekSAe zuklalazyAnA jaghanya sthAnathI, kApotalezyAnA utkRSTa sthAna asaMkhyAtaguNA che, tenAthI dravyanI apekSAe nIlalezyAnA utkRSTa sthAna asaMkhyAtaguNA che, A ja pramANe kRSNalezyA, tejovezyA, pAlezyA ane zuklalezyAnA utkRSTa sthAna dravyanI apekSAe uttarottara asaMkhyAtaguNA che. dravyanI apekSAe zuklalezyAnA utkRSTa sthAnathI, kApotalezyAnA jaghanya sthAna pradezonI apekSAe anaMtaguNA che, tenAthI nIlalezyAnA jaghanya sthAna pradezonI apekSAe asaMkhyAtaguNA che, A ja rIte kRSNalezyA, tejolezyA, padmavezyA ane zuklalezyAnA jaghanya sthAna pradezonI apekSAe uttarottara asaMkhyAtaguNA che. pradezonI apekSAe zuklalazyAnA jaghanya sthAnathI, kApotalezyAnA utkRSTa sthAno pradezothI asaMkhyAtaguNA che, tenAthI nIlalezyAnA utkaTa sthAno pradezonI apekSAe asaMkhyAtaguNA che, A ja rIte kRSNalezyA, tejolezyA, pAlezyA ane zuklalezyAnA utkRSTa sthAno pradezonI apekSAe uttarottara asaMkhyAtaguNA che. vivecana : prastuta sUtromAM cha e vezyAonAM jaghanya ane utkRSTasthAnanA alpabadutvanuM dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe ane dravya tathA pradezonI apekSAe pratipAdana karyuM che. pratyeka vezyAnA jaghanya ane utkRSTa sthAno asaMkhyAtA che. asaMkhyAtanA asaMkhyAta bheda hovAthI temAM taratamatA thAya che. dravyathI, pradezathI ane dravya-pradezathI tenuM alpabadutva bhAvArthamAM spaSTa che. jaghanya ane utkRSTa sthAnomAM dravyanI apekSAe, pradezonI apekSAe tathA dravya-pradezonI apekSAe sarvathI thoDA kApotalezyAnAM sthAna che. tenAthI nIla, kRSNa, tejo, padma ane zuklalazyAnA Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 420] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 sthAna uttarottara asaMkhyAtaguNA che. temAM pradezonI apekSAe zuklalazyAnAM sthAnothI kApotalezyAnAM sthAno anaMtaguNA che. A rIte ukta sarva alpabadutva dravyalezyAnI apekSAe karyuM che. cha vezyAnA varNAdi dvAra: | | kRSaNalezyAnIlalezyAkApotalezyAtiyA | pAlezyA zaleyA 1. pariNamana pratyeka vezyA che e vezyA rUpe pariNamana pAme che. 2. varNa kALo | nIlo | kALo+lAla = | lAla pILo sapheda | bla, lIlo | kaththAI 3. rasa kaDavo | tIkho | kAcI kerI jevo| pAkI kerI | zreSTha madirA zreSTha mIThAI tUro | jevo mITho | jevo mITho| jevo mITho 4. gaMdha mRta kalevarathI anaMtaguNa durgadha sugaMdhI puSpathI anaMtaguNa sugaMdha 5. avizuddha-vizuddha aprazasta varNAdirUpa hovAthI avizuddha | prazasta varNAdirUpa hovAthI vizuddha 6. aprazasta-prazasta azubha adhyavasAyanuM nimitta hovAthI aprazasta zubha adhyavasAyanimitta hovAthI prazasta 7. asaMkliSTa-saMkliSTa Arta-raudra dhyAnanuM nimitta hovAthI saMkSipta| dharmadhyAnanuM nimitta hovAthI asaMkliSTa 8. sparza karavata Adi jevo rUkSa ane zIta mAkhaNa jevo snigdha ane uSNa 9. durgati-sugati durgatigAminI sugatigAminI 10. pariNAma prakAra pratyeka vezyAnA 3, 9, 27, 81, 243 vagere aneka prakAra 11. pradeza pratyeka vezyA vargaNAnA anaMtapradezo 12. avagADha pradeza pratyeka vezyA dravya asaMkhyapradezAvagADha 13. vargaNA pratyeka vezyA dravyanI anaMta anaMta vargaNA 14. lezvAsthAna pratyeka vezyAnA asaMkhyAta sthAna cotho udezaka saMpUrNa Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM pada : dvezyA : uddezaka-5 sattaramuM lezyApada : pAMcamo uddezaka ||P||P||P||P//P// 421 lezyAonA cha prakAra : 2 | varU khaM bhaMte jessAo paLattAo ? goyamA ! chosAo paLattAo, tuM bahAknnhlessaa jAva sukkalessA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! lezyAo keTalI che ? uttara- he gautama ! lezyAo cha che- kRSNalezyA yAvat zuklalezyA. 2 se NUNaM bhaMte! kaNhalessA NIlalessaM pappa tArUvattAe tAvaNNattAe tAgaMdhattAe tArasattAe tAphAsattAe bhujjo - bhujjo pariNamai ? ito ADhattaM jahA cautthuddesae tahA bhANiyavvaM jAva veruliyamaNidiTThato tti / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM kRSNalezyA nIlalezyAne prApta thaIne tenA ja svarUpamAM, tenA ja varNa, gaMdha, rasa ane sparzarUpe vAraMvAra pariName che ? uttara- he gautama ! caturtha uddezakamAM kahyuM che te pramANe vairyamaNinA daSTAMta sudhI kahevuM joIe. nArakI devomAM avasthita lezyA : 3 se NUNaM bhaMte ! kaNhalessA NIlalessaM pappa No tArUvattAe No tAvaNNattAe No tAgaMdhattAe No tArasattAe No tAphAsattAe bhujjo - bhujjo pariNamai ? haMtA goyamA ! kaNhalessA NIlalessaM pappa No tArUvattAe No tAvaNNattAe No tAgaMdhattAe No tArasattAe No tAphAsattAe bhujjo - bhujjo pariNamai / sekeNaNaM bhaMte ! evaM vuccai ? goyamA ! AgArabhAvamAyAe vA se siyA palibhAgabhAvamAyAe vA se siyA kaNhalessA NaM sA, No khalu sA NIlalessA, tattha gayA ussakkai se teNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccai - kaNhalessA NIlalessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo - bhujjo pariNamai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM(nArakIonI) kRSNalezyA, nIlalezyAne prApta thaI, nIlalezyAnA svabhAvarUpe tathA tenA varNarUpe, gaMdharUpe, rasarUpe ane sparzarUpe vAraMvAra pariNamatI nathI ? uttara- hA, gautama! kRSNalezyA, nIlalezyAne prApta thaIne tenA svabhAva rUpe, ke tenA varNa rUpe, gaMdharUpe, rasa rUpe ke sparzarUpe vAraMvAra pariNamatI nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmI tenA svarUpe yAvat tenA sparzarUpe vAraMvAra pariNamatI nathI? uttara- he gautama ! te AkArabhAva-chAyA mAtra vaDe athavA tenA pratibhAga-pratibiMba mAtra vaDe nIlalezyA thAya che, paraMtu vAstavamAM kRSNalezyA nIlalezyA rUpe pariNamana Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 zrI pannavaNA sua: bhAga-2 pAmatI nathI, kRSNalezyA ja rahe che. kRSNalezyA potAnA svarUpamAM utkarSane prApta thAya che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne tarUpe yAvat vAraMvAra pariNamatI nathI. | 4 seNUNaM bhaMte !NIlalessA kAulessaMpappaNo tArUvattAe jAvabhujjo bhujjo pariNamai? haMtA goyamA ! NIlalessA kAulessaM pappaNo tArUvattAe jAvabhujjo-bhujjo pariNamai / se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccaNIlalessA kAulessaM papa No tArUvattAe jAva bhujjobhujjo pariNamai ? goyamA ! AgArabhAvamAyAe vA se siyA palibhAgabhAvamAyAe vA siyA NIlalessA NaMsA, No khalu sA kAulessA, tattha gayA ussakkai vA osakkai vA,seteNaTeNaM goyamA! evaM vuccai-NIlalessA kAulessaMpapaNo tArUvattAe jAvabhujjo-bhujjo pariNamai / evaM kAulessA teulessaM pappa, teulessA pamhalessaM pappa, pamhalessA sukkalessaM pappa / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM nIlalezyA, kApotalezyAne pAmI tenA svarUpe vAvata tenA sparzarUpe pariNamatI nathI? uttara- hA gautama! nIlalezyA, kApotalezyAne pAmIne tenA svarUpe yAvata tenA sparzarUpe vAraMvAra pariNamatI nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke nIlalezyA, kApotalezyAne pAmIne tenA svarUpe vAvatuM tenA sparzarUpe vAraMvAra pariNamatI nathI ? uttara- he gautama ! nIlalezyA AkAra bhAvamAtrathI ja athavA pratibiMba mAtrathI ja kApotalezyA thAya che. vAstavamAM nIlalezyA ja rahe che, kApotalezyA rUpe pariNamana pAmatI nathI. nIlalezyA potAnA sthAnamAM rahIne ghaTatI-vadhatI rahe che. tethI he gautama! e pramANe kahyuM che ke nIlalezyA, kApotalezyAne pAmI, tenA svarUpe vAva varNAdirUpe vAraMvAra pariNamatI nathI. A ja rIte kApotalezyA, tejalezyAne pAmIne; tejalezyA, padhalezyAne pAmIne ane pAlezyA, zuklalezyAne pAmIne, tenA svarUpe vAva tenA sparzarUpe vAraMvAra pariNamatI nathI. | 5 se NUNaM bhaMte ! sukkalessA pamhalessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo-bhujjo pariNamai? haMtA goyamA ! sukkalessA taM ceva / se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai- sukkalessA jAva No pariNamai ? goyamA ! AgArabhAvamAyAe vA jAvasukkalessA NaMsA,No khalusA pamhalessA, tatthagayA osakkai, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai jAvaNo pariNamai / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM zuklalezyA, padmavezyAne pAmI tenA svarUpe vAva tenA sparza rUpe vAraMvAra pariNamatI nathI ? uttara- hA gautama ! zuklalezyA, padmavezyAne pAmI tenA svarUpe pariNata thatI nathI. ItyAdi saMpUrNa kathana pUrvavat kahevuM joIe. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke zuklalezyA pAlezyAne pAmI thAvatenA sparza rUpe vAraMvAra pariNamatI nathI ? uttara- he gautama ! te AkAra-chAyA mAtrathI ke pratibiMba mAtrathI lAvatuM pAlezyA jevI pratIta thAya che, vAstavamAM te zuklalezyA ja rahe che, te padmavezyA rUpe pariNamana pAmatI nathI. zuklalezyA potAnA svarUpamAM rahIne apakarSa-hanabhAvane pAme che. tethI he gautama! e pramANe Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada: lehyAH uddezaka-5 [ 423 ] kahyuM che ke yAvata zuklalezyA, paDyUlezyAne pAmI tenA svarUpe pariNamatI nathI. vivecana : prastuta sUtromAM eka vezyA bIjI vezyAne pAmIne tenA svarUpe pariNata thavAno niSedha karavAmAM Avyo che. udezake-4mAM manuSya ane tiryaMca gatinA jIvonI apekSAe lezyA pariNamananA siddhAMtanuM pratipAdana che ane A uddezakamAM devatA ane nArakIonI apekSAe anya lezyAdravyano saMyoga thavA chatAM vezyA pariNamanano niSedha karyo che. deva ane nAraka potAnA pUrvabhavagata aMtima aMtarmuhUrtathI laI AgAmI bhavanA prathama aMtarmuhUrta sudhI te ja lezyAmAM avasthita rahe che. tethI devo ane nArakIonI lezyAmAM kRSNAdi anya vezyAonAM dravyono saMparka thavA chatAM paNa te paraspara pariNamana pAmatI nathI. nArakI ane devomAM dravyalezyA avasthita hoya che, bhAvalezyAmAM parivartana thaI zake che. kRSNalezyA dravyo sAthe nIlalezyA dravyano saMyoga thAya, tyAre kRSNalezyAnA dravyo para nIlalezyAnI chAyA-jhalaka mAtra paDe che, tethI te nIlalezyA jevI lAge che. jema darpaNa AdimAM pratibiMba paDe tyAre darpaNAdi te vasturUpe pratIta thAya che. te ja rIte kRSNalezyA sAthe nIkalezyAno saMyoga thAya tyAre kRSNalezyAnA dravyo para nIlalezyAnAM dravyonuM pratibiMba paDe che, tyAre kRSNalezyA nIlalezyA rUpe pratibiMbita thAya che, paraMtu te nIlalezyA rUpe pariNata thatI nathI. jema darpaNa pote potAnA svarUpamAM ja rahe che, tenAmAM pratibiMbita thanAra vasturUpe te pariNamana pAmatuM nathI. tema kRSNalezyA para nIlalezyAnuM pratibiMba paDatA te nIlalezyA jevI jaNAya che, paraMtu vAstavamAM nIlalezyarUpe pariNamatI nathI. cothA uddezakamAM dahIMnA saMyoge dUdha dahIM rUpe pariName che; te daSTAMta dvArA manuSya ane tiryaMcanI vezyAnuM pariNamana ghaTita karyuM che. vaiduryamaNimAM lAla vagere raMganA dorAnA saMyoge te maNi lAla raMgane prApta karato nathI paNa lAla pratIta thAya che; A daSTAMta dvArA prastuta uddezakamAM devatA-nArakInA lezyA apariNamananuM svarUpa spaSTa thAya che. prastuta bane uddezakomAM nAraka-deva ke tiryaca-manuSyano ullekha nathI to paNa arthapattithI te pramANe samajI zakAya che. talya gAthA karUpha - utkarSane pAme che.azubha lezyAnA dravyone zubhalezyA dravyano saMyoga thAya tyAre zubhalezyAnA prabhAve AMzika rIte utkarSa zreSThatAne pAme che, tethI zubha rUpe pratIta thAya che. kRSNalezyA dravyone nIlalezyA, kApotalezyA Adi koI paNa lezyA dravyono saMyoga thAya tyAre nIlAdi lezyA dravyo kRSNalezyA dravyothI zubha hovAthI kRSNalezyA AMzika rUpe zubha pratIta thAya che. taltha gayA o pha - apakarSane, hinabhAvane pAme che. zubhalezyA dravyone azubhalezyA dravyano saMyoga thAya tyAre azubhalezyAnA prabhAve te AMzika rIte apakarSa-hInatA pAme che tethI azubha rUpe pratIta thAya che. zuklalezyA dravyone pAlezyA, tejolezyA Adi koI paNa lezyA dravyano saMyoga thAya tyAre pA Adi lezyA dravyo sulezyAthI azubha hovAthI zuklalezyA AMzika rUpe azubha pratIta thAya che. A rIte chae vezyAo parasparanA saMyogamAM utkarSa ke apakarSane pAme che. che pAMcamo uddezaka saMpUrNa Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 - sattaramuM lezyApadaH chaThTho udezaka 77/TB2PEEEEEZI lezyAnA cha prakAra:| 1 kaiNaM bhaMte ! lessAo paNNattAo? goyamA ! challesAo paNNattAo, taM jahAkaNhalessA jAva sukkalessA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lezyAo keTalI che? uttara- he gautama! lezyAo cha kahI che, te A pramANe che- kRSNalezyA yAvandra zuklalezyA. manuSyomAM lezyAo :| 2 maNussANaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA ! challesAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalessA jAva sukkalessA / / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! manuSyomAM keTalI lezyAo hoya che? uttara-he gautama! cha vezyAo hoya che, te A pramANe che- kRSNalezyA yAvat zuklalezyA. | 3 maNussINaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA ! challesAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalessA jAva sukkalessA / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! manuSyANIomAM keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! cha lezyAo hoya che, te A pramANe che- kRSNalezyA yAvata zuklalezyA. | 4 kammabhUmayamaNUsANaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA ! cha, taM jahAkaNhalessA jAva sukkalessA / evaM kammabhUmayamaNUsINa vi / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! karmabhUmija manuSyomAM keTalI vezyAo che? uttara- he gautama! cha e lezyAo hoya che, te A pramANe che- kRSNalezyA yAvata zuklalezyA. A ja pramANe karmabhUmija manuSyANIomAM paNa cha vezyA hoya che. 1 moravayamapUsA aMte !#pha nessAo pachAttAo ? goyamA !i, taM nahIMknnhlessaa jAva sukkalessA / evaM maNussINa vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bharatakSetra ane airAvata kSetranA manuSyomAM keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama ! cha lezyA hoya che, te A pramANe che- kRSNalezyA yAvata zuklalezyA. A ja rIte bharata ane airAvata kSetranI manuSyANIomAM paNa che vezyAo hoya che. | 6 puvvavideha avaravidehakammabhUmayamaNUsANaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA! cha lessAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalessA jAvasukkalessA |evN maNussINa vi / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada legyAH uddezaka [ 425 ] bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pUrvavideha ane aparavidehanA karmabhUmija manuSyomAM keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! cha vezyAo hoya che, te A pramANe che- kRSNalezyA yAvata zuklalezyA. A ja rIte te baMne kSetranI manuSyANIomAM paNa cha lezyA hoya che. | 7 akammabhUyamaNUsANaM bhaMte ! kai lessAo paNNattAo? goyamA ! cattArilessAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalessA jAva teulessA / evaM akammabhUmayamaNUsINa vi / evaM aMtaradIvayamaNUsANaM maNussINa vi / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! akarmabhUmija manuSyomAM keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! cAra lezyAo hoya che, te A pramANe che-pRSNalezyA thAva tejovezyA. A ja rIte akarmabhUmija managrANIomAM paNa cAra vezyAo hoya che. A ja rIte attaradvIpaja manuSyo ane manuSyANIomAM paNa cAra lezyAo hoya che. 8 hemavaya heraNNavayaakammabhUmayamaNussANaM maNussINa ya kai lessAo paNNattAo? goyamA! cattAri, taM jahA- kaNhalessA jAva teulessA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! hemavata ane heraNyavata akarmabhUmija manuSyo ane manuSyANIomAM keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama! baMne kSetronA manuSyo ane manuSyANIomAM cAra vezyAo hoya che, te A pramANe che- kRSNalezyA yAvat tejolezyA. | 9 harivAsarammayavAsaakammabhUmayamaNussANaM maNussINa ya pucchA ? goyamA ! cattAri / taM jahA- kaNhalessA jAva teulessA / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! harivarSa ane ramyavarSanA akarmabhUmija manuSyo ane manuSyANIomAM keTalI vezyAo hoya che? uttara- he gautama ! cAra lezyAo hoya che, te A pramANe che- kRSNalezyA thAvat tejolezyA. . |10 devakurUttarakuruakammabhUmayamaNussANaM evaM ceva / eesiM ceva maNUsINaM evaM ceva / bhAvArtha - prazna-devakuru ane uttarakurukSetranA akarmabhUmija manuSyo ane manuSyANIomAM paNa A ja pramANe cAra lezyAo hoya che |11 dhAyaisaMDa purimaddhe evaM ceva, pacchimamaddhe vi, evaM pukkharaddhe vi bhANiyavvaM / bhAvArtha - prazna-dhAtakIkhaMDanA pUrvArdha tathA pazcimAdhanA akarmabhUmija manuSyo ane manuSyANIomAM paNa A ja pramANe cAra lezyAo hoya che. A ja rIte puSkarAddha dvIpamAM paNa kahevuM joIe. vivecana : prastuta sUtromAM karmabhUmi ane akarmabhUminA vividha kSetronA manuSyo ane manuSyANIomAM lezyAnI prarUpaNA che. pratyeka kSetranA karmabhUmija manuSyo ane manuSyANIomAM cha vezyAo hoya che ane akarmabhUmija Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 manuSyo ane manuSyANIomAM cAra vezyAo hoya che. akarmabhUmi manuSya-manuSyANImAM pAlezyA ane zuklalezyA hotI nathI. lezyA ane garbhotpatti - 12 kaNhalesse NaM bhaMte ! maNUse kaNhalessaM gabhaMjaNejjA ? haMtA goyamA ! jaNejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kRSNalezI manuSya kRSNalezyAvALA garbhane utpanna kare che? uttarahA gautama! te utpanna kare che. | 13 kaNhaslesse NaM bhaMte maNUse NIlalessaM gabbhaM jaNejjA ? haMtA goyamA ! jaNejjA / evaM kAulessaM teulessaM pamhalessaM sukkalessaM chappi AlAvagA bhANiyavvA / ___ evaM NIlaleseNaM, kAuleseNaM, teuleseNaM, pamhaleseNaM, sukkaleseNaM vi, evaM ete chattIsaM aalaavgaa| bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! kRSNalezI manuSya nIlalezyAvALA garbhane utpanna kare che? uttarahA, gautama! te utpanna kare che. A rIte kRSNalezI manuSya kApotalezyA, tejalezyA, pAlezyA ane zukla-lezyAvALA garbhanI utpattinA viSayamAM AlApaka kahevo joIe. A rIte kRSNalezyAnI jema nIlalezyAvALA temaja kApota, tejo, padma ane zukla lezyAvALA pratyeka manuSyathI A ja pramANe pUrvokta cha vezyAvALA garbhanI utpatti saMbaMdhI cha-cha AlApaka hovAthI badhA maLI chatrIza AlApaka thAya che. |14 kaNhalessA NaM bhaMte ! itthiyA kaNhalessaM gabbhaM jaNejjA ? haMtA goyamA ! jnnejjaa| evaM ee vi chattIsaM AlAvagA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuM kRSNalezI strI kRSNalezyAvALA garbhane utpanna kare che? uttara-hA, gautama! utpanna kare che. A rIte pUrvavat chatrIza AlApaka kahevA joIe. | 15 kaNhalesse NaM bhaMte ! maNUse kaNhalesAe itthiyAe kaNhalessaM gabbhaM jaNejjA ? haMtA goyamA ! jaNejjA / evaM ete chattIsaM AlAvagA / bhAvArtha:-prazna- he bhagavan! kRSNalezI manuSya zuM kuSNalezI strIthI kRSNalezyAvALA garbhane utpanna kare che? uttara- hA gautama! te utpanna kare che. A pramANe pUrvavat chatrIza AlApaka thAya che. | 16 kammabhUmayakaNhalesse NaM bhaMte ! maNusse kaNhalessAe itthiyAe kaNhalessaM gabhaM nA ? haMtA goyanA !nanA I gvaMte vi chattI banAvI . bhAvArtha -prazna- he bhagavan! kRSNalezI karmabhUmija manuSya kRSNalezI strIthI kRSNalezyAvALA garbhane utpanna kare che? uttara-hA gautama! utpanna kare che. A pramANe tenA chatrIza AlApaka jANavA. | 17 akammabhUmayakaNhalese NaM bhaMte ! maNUse akammabhUmayakaNhalessAe itthiyAe Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sattaramuM pada legyAH uddezaka [ 427 ] akammabhUmayakaNhalessaM gabhaMjaNejjA? haMtA goyamA ! jaNejjA, NavaraM causu lesAsu solasa AlAvagA / evaM aMtaradIvagA vi / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! kRSNalezI akarmabhUmija manuSya kRSNalezI akarmabhUmi strIthI kRSNa lezyAvALA garbhane utpanna kare che? uttara- hA gautama! te utpanna kare che. vizeSatA e che ke temAM cAra vezyAthI saMbaMdhita kula soLa AlApaka thAya che. A ja pramANe(akarmabhUmijanI jema) kRSNalezI aMtaradvIpaja strIthI aMtaradvIpaja kRSNAdi vezyAvALA garbhanI utpatti saMbaMdhI soLa AlApaka thAya che. vivecanaH prastuta sutromAM mAtA-pitAnI ane garbhastha jIvanI vezyA saMbaMdhI svataMtratAnuM nirUpaNa che. mAtA-pitAno ke garbhastha bALakano AtmA svataMtra hovAthI tatsaMbaMdhI lezyA paNa svataMtra hoya che. tethI kRSNalezI manuSya cha lazyAmAMthI koI paNa lezyAvALA bALakane janma ApI zake che. A ja rIte chae vezyA- vALI manuSyANI chae vezyAvALA garbhane dhAraNa kare che. tethI kRSNalezyAthI cha vezyAvALA garbha utpanna thavAthI tenA cha AlApaka thAya che. zeSa nIlAdi vezyAonA paNa cha-cha AlApaka thavAthI (646 = 36) chatrIza vikalpa thAya che llll te ja rIte kRSNAdi cha e vezyAvALI strIomAMthI pratyeka lezyAvALI strIthI pratyeka vezyAvALA garbhanI utpatti saMbaMdhI chatrIza AlApaka thAya che. rI kRSNAdi lezyAvALA puruSa dvArA kRSNAdi vezyAvALI strIthI kRSNAdi lezyAvALA garbhanI utpatti saMbaMdhI paNa chatrIza AlApaka che. llll akarmabhUmija, aMtaradvIpaja manuSyone prathama cAra lezyA hoya che ane tyAM utpanna thatAM garbhane paNa cAra lezyA hoya che. tethI tenA garbhanI utpatti saMbaMdhI 1-16 (soLa-soLa) AlApaka thAya che. || chaThTho uddezaka saMpUrNa che sattaramuM pada saMpUrNa Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 aDhAramuMH pada . . . . | paricaya che . . . . A padanuM nAma kAyasthiti pada . kAyasthiti :- A padamAM 'kAya" no artha paryAya thAya che. jIvanI sAmAnyarUpa ke vizeSarUpa paryAyamAM niraMtara rahevAnI sthitine kAyasthiti kahe che. A padamAM covIza daMDakavartI jIva ane ajIvanI pota-potAnA paryAyamAM niraMtara rahevAnI kAlamaryAdAnuM nirUpaNa bAvIsa dvAranA mAdhyamathI karyuM che. cothA sthitipadamAM covIza daMDakavartI jIvonI bhavasthiti arthAt eka bhavanI apekSAe AyuSyanI vicAraNA che, jyAre A padamAM eka jIva marIne vAraMvAra te ja yoni ke paryAyamAM janma dhAraNa kare, kAla vyatIta kare, to te badhA bhavonA AyuSyano athavA te paryAyanI kAlamaryAdAno kula saravALo che, tene kAyasthiti kahevAya che. (1) jIva dvAra- jIvanuM astitva sarvakALamAM che, tethI tenI kAyasthiti zAzvatakAlanI che. (2) gati dvAra- cAre ya gationA strI-puruSa rUpa paryAyanI kAlAvasthitinI vicAraNA che. (3) ikiya dvAra- saindriya, anindriya tathA ekendriyathI paMcendriya sudhInA paryApta ane aparyApta jIvonI sva-svaparyAyamAM kAlAvasthitinI vicAraNA che. A rIte rara dvAramAM 195 prakAre kramazaH kAyasthitinuM nirUpaNa che. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra pada: kAyasthiti 429 - aDhAramuM padaH kAyasthiti7777777777777 padanA viSaya darzaka bAvIsa dvAra : jIva gai iMdiya kAe, joe vee kasAya lessA ya / sammatta NANa daMsaNa, saMjaya uvaoga AhAre // 1 // bhAsaga paritta pajjatta, suhuma saNNI bhavatthi carime ya / eesi tu payANaM, kAyaThiI hoi NAyavvA // 2 // bhAvArtha:- (1) jIva (2) gati (3) indriya (4) kAya (5) yoga (6) veda (7) kaSAya (8) lezyA (9) samyakatva (10) jJAna (11) darzana (12) saMyata (13) upayoga (14) AhAra (15) bhASaka (16) paritta (17) paryApta (18) sUkSma (19) saMjJI (20) bhava(siddhika) (21) ati (rara) carama; A padonI kAyasthiti jANavI joIe. vivecana : prastuta be gAthAmAM A padanA viSayonA nAma nirdeza che. te jIvAdi bAvIza dvAronA AdhAre, kAyasthitinuM varNana che, te bAvIsa dvAranA 195 uttarabheda thAyache. kAyasthitiH- kAya = paryAya, avasthA. paryAyanA be prakAra che- sAmAnya ane vizeSa. jIvanuM jIvatva te sAmAnya paryAya che ane nArakatva, manuSyatva, paMcendriyatna Adi vividha avasthAo jIvanI vizeSa paryAyaavasthA che. jIvanI sAmAnya ke vizeSa paryAya-avasthAnI kAlamaryAdAne kAyasthiti kahe che. jIvanA jIvatva paryAyanI kAlamaryAdA, te jIvanI kAyasthiti che. jIvanA nArakatva paryAyanI kAlamaryAdA, te nAraka avasthAnI kAyasthiti che. eka ja bhavanI kAlamaryAdAne bhavasthiti kahe che ane eka ja kAyamAM niraMtara thatAM eka ke aneka bhava saMbaMdhI kAlamaryAdAne kAyasthiti kahe che. jema ke pRthvIkAyanI eka bhavanI utkRSTa sthiti ra2,000 varSanI che. paraMtu te pRthvIkAyano jIva niraMtara pRthvIkAyamAM ja asaMkhyAta janma-maraNa kare, to pRthvIkAyanI kAyasthiti asaMkhyAtakAlanI thAya che. jIva asaMkhyAtakAla paryata pRthvIkAya rUpe rahI zake che. A rIte sUtrakAre bAvIsa dvAranA kramazaH 195 uttarabhedonI kAyasthitinuM kathana karyuM che. kAyasthiti saMbaMdhI rara kAronA 195 bheda - dvAra bheda vigata 1 | jIva | 1 | 1. samuccaya jIva 2 | gati rara | naraka, tiryaMca, tiryaMcANI, manuSya, manuSyANI, deva, devI, A sAta samuccaya, sAta aparyApta ane sAta paryApta, kula 21 ane raramA siddha Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [430] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 kama hAra bheda| vigata | 3 | indriya ||19 | 1 indriya ane pa ekendriyAdi, Achasamuccaya ane aparyApta+paryApta 18+1aniMdriya | = 19 kAya 73 sakAyano eka, pRthvI AdinA che, A sAta samuccaya + 7 aparyApta + 7 paryApta = ra1 ane sUkSmanA 21, bAdaranA 30 tathA akAyano eka, kula 21 + 21+ 3O+ 1 = 73. yoga | 5 | sayogI-1, yoga-3, ayogI-1 = 5 veda | 5 | savedI-1, veda-3, avedI-1 = 5 kaSAya | 6 | sakaSAyI-1, kaSAya-4, akaSAyI-1 = 6 8 | vezyA | 8 | salezI-1, vezyA-6, alezI-1 = 8 9 | samyakatva | 3 | 3 dRSTi = 3 10| jJAna | 10 | sajJAnI-1, jJAnI-5, ajJAnI-1, ajJAna-3 = 10 11 | darzana | 4 | cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana, kevaLadarzana = 4 12] saMyata | 4 | saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata, nosaMyata noasaMyata = 4 13] upayoga | 2 | sAkAropayoga, anAkAropayoga = 2 14] AhAra | 6 | chadmastha AhAraka, kevalI AhAraka, chadmastha anAhAraka, siddha kevalI aNAhAraka, sajogI bhavasthakevalI aNAhAraka, ajogI bhavastha kevalI aNAhAraka = 6 bhASaka | 2 | bhASaka, abhASaka = 2 16 | paritta | 5 | saMsAra paritta, saMsAra aparitta, kAya paritta, kAya aparigna, noaparitta noparitta = 5 17| paryApta | 3 | paryApta, aparyApta, no paryApta noaparyApta = 3 18 | sUkSma | 3 | sUkSma, bAdara, nosUkSma no bAdara - 3 19| saMjJI | 3 | saMjJI, asaMjJI, nosaMjJI noasaMjJI - 3 bhavI bhavI, abhavI, nobhavI noabhavI = 3 21 astikAya| 6 | dharmAstikAya Adi dravya 6 rara | carima | 2 | carima, acarima = 2 15] 20. jIvahAra:| 2 jIve NaM bhaMte ! jIve tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! savvaddhaM / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! jIva keTalA kALa sudhI jIvapaNe rahe che? uttara- he gautama! jIva sadAkALa jIvapaNe rahe che. vivecanaH prastuta sUtramAM samuccayajIvonI kAyasthitinuM nirUpaNa che. jIvanuM jIvatva anAdi anaMta hovAthI zAzvata che. jIva haMmezAM jIvana paryAyathI yukta rahe che. je jIvanaparyAyathI yukta hoya te ja jIva kahevAya che. jIvanano artha che- prANadhAraNa karavA. prANanA be prakAra Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM pada : kAyasthiti dravyaprANa ane bhAvaprANa. dravyaprANanA daza prakAra che- pAMca indriyanA pAMca prANa; mana,vacana ane kAyA, A traNa yoganA traNa prANa tathA zvAsocchvAsa prANa ane AyuSya prANa. bhAvaprANanA cAra prakAra che-- jJAna, darzana, sukha ane vIrya. saMsArI jIvomAM AyuSya karmAnubhavarUpa prANa haMmezAM rahe che. saMsArI jIva AyuSyakarmanA AdhAre jIvI rahyo che tethI te jIva che ane siddhano jIva dravyaprANothI rahita hovA chatAM paNa jJAnAdirUpa bhAvaprANonA sadbhAvathI haMmezAM jIvanaparyAyathI yukta rahe che, tethI te jIva kahevAya che. A rIte jIvanI koI paNa avasthAmAM tenuM jIvatva sarvakALabhAvI che. 431 (ra) gati dvAra : 3 Neraie NaM bhaMte ! Neraie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNaNeNaM dasa vAsasahassAiM, ukkoseNaM tettIsa sAgarovamAiM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nArakI keTalA kALa sudhI nArakIpaNe rahe che ? uttara- he gautama ! nArakI jaghanya daza hajAra varSa, utkRSTa tetrIza sAgaropama sudhI nArakIpaNe rahe che. 4 tirikkhajoNie NaM bhaMte ! tirikkhajoNie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNaNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNataM kAlaM, aNaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlao, khettao aNaMtA logA, asaMkhejjA poggala-pariyaTTA, te NaM poggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejjaibhAgo / bhAvArtha :- prazna-- he bhagavan ! tiryaMcayonika jIva keTalA kALa sudhI tiryaMcayonikapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! tiryaMcayonika jIva jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa sudhI tiryaMcapaNe rahe che. te kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kALa sudhI, kSetrathI anaMtaloka, asaMkhyAta pudgalaparAvartana sudhI tiryaMca-tiryaMcapaNe rahe che. te pudgala parAvartana AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa jANavA joIe. 5 tirikkhajoNiNI NaM bhaMte ! tirikkhajoNiNI tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tiNNi paliovamAI puvvakoGi-puhutaabbhahiyAiM / evaM maNUse vi / maNUsI vi evaM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tiryaMcANI keTalA kALa sudhI tiryaMcANIpaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka kroDapUrva varSa adhika traNa palyopama sudhI tiryaMcANIpaNe rahe che. A ja rIte manuSya-manuSyANInI jaghanya ane utkRSTa kAyasthiti che. 6 deve NaM bhaMte ! deve tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jaheva Neraie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! deva keTalA kALa sudhI devapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! naiyikonI kAyasthiti pramANe ja devonI jaghanya ane utkRSTa kAyasthiti che. 7 devI NaM bhaMte ! devIti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNeNaM dasa vAsasahassAiM ukkoseNaM paNapaNNaM paliovamAI / Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 432 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha -prazna- he bhagavan!devI keTalA kALa sudhI devIpaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya daza hajAra varSa ane utkRSTa paMcAvana palyopama sudhI devIpaNe rahe che. | 8 siddhe NaM bhaMte! siddhe tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! sAdIeapajjavasie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! siddha jIva keTalA kALa sudhI siddhapaNe rahe che? uttara- he gautama! siddha jIvanI kAyasthiti sAdi anaMta kAlanI che. | 9 raiya-apajjattae NaM bhaMte ! Neraiya-apajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA! jahaNNeNaM vi ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / evaM jAvadevI apajjattiyA / / bhAvArtha :-prazna- he bhagavanuM ! aparyApta nArakI keTalo kALa aparyApta nArakIpaNe rahe che? uttara- he gautama! aparyApta nArakI jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI aparyApta nArakIpaNe rahe che. A ja rIte tiryaMca-tiryaMcANI, manuSya-manuSyANI ane deva-devInI aparyApta avasthA aMtarmuhUrta sudhInI hoya che. | 10 Neraiya-pajjattae NaM bhaMte ! Neraiya-pajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNeNaM dasa vAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI, ukkoseNaM tettIsaMsAgarovamAiM aNtomuhutuunnaaii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paryApta nArakI, paryApta nArakIpaNe keTalA kALa sudhI rahe che? uttarahe gautama! jaghanya aMtarmuhUrta nyUna daza hajAra varSa ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna tetrIza sAgaropama sudhI paryApta nArakIpaNe rahe che. | 11 tirikkhajoNiyapajjattae NaM bhaMte !tirikkhajoNiyapajjattae ttikAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tiNNi paliovamAI aMtomuhuttUNAI / evaM tirikkhajoNiNIpajjattiyA vi / maNUse maNUsI vi evaM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! paryApta tiryaMca keTalA kALa sudhI paryApta tiryacapaNe rahe che? uttarahe gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna traNa palyopama sudhI paryApta tiryacapaNe rahe che. A ja rIte paryApta tiryaMcANInI kAyasthitinA viSayamAM paNa jANavuM joIe. A ja rIte paryApta manuSya ane manuSyANInI kAyasthitinA viSayamAM paNa jANavuM joIe. | 12 devapajjattae jahA Neraiyapajjattae / devipajjattiyA NaM bhaMte ! devipajjattiya tti kAlao kevaciraM hoI ? goyamA ! jahaNNeNaM dasa vAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI, ukkoseNaM paNapaNNaM paliovamAiM aMtomuhuttUNAI / bhAvArtha :- paryApta devanI kAyasthitinA viSayamAM paryApta nairayikanI samAna jANavuM joIe. prazna- he bhagavan! paryApta jevI keTalA kALa sudhI paryApta devIpaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta nyUna daza hajAra varSa ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna paMcAvana palyopama sudhI paryApta devIpaNe rahe che. vivecanaHnArakInI tathA deva-devInI kAyasthiti :- nArakI ke deva-devInI kAyasthiti eka bhava AzrI ja hoya che, kAraNa ke naraka ke devagatino jIva marIne pharI naraka ke devagatimAM utpanna thato nathI. tethI A baMne Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti 473. gatimAM je tenI bhavasthiti che te ja tenI kAyasthiti che. nArakI-devatAnI kAyasthiti jaghanya daza hajAra varSa ane utkRSTa tetrIza sAgaropamanI che. | devIo bIjA IzAna devaloka sudhI ja hoya che. tenI kAyasthiti jaghanya daza hajAra varSa utkRSTa paMcAvana palyopamanI che. tiryaMcanI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakAlanI che. koI jIva tiryaMcagatinuM aMtarmuhUrta AyuSya pUrNa karIne turaMta narakAdi anya koI paNa gatimAM utpanna thAya to tiryaMcanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI thAya che. koI jIva ekendriya, beindriya, te indriya, caurendriya ke tiryacapaMcendriyamAM niraMtara janma-maraNa kare to tiryaMcagatimAM vanaspatikAyika jIvonI apekSAe anaMtakAla vyatIta thAya che, tethI tiryaMcanI utkRSTa kAyasthiti anaMtakAlanI(vanaspatikAlanI)thAya che. te vanaspatikAlanI spaSTatA kSetrathI ane kAlathI ema be prakAre karavAmAM AvI che. vanaspatikAla :- kSetrathI anaMta lokapramANa che. samaye samaye eka-eka AkAzapradezane bahAra kADhatA anaMta loka pramANa AkAza pradezono apahAra thAya, khAlI thAya; teTalo kAla jANavo. kAlathI anaMta utsarpiNI kAla pramANa athavA asaMkhyAta pugala parAvartana pramANa che. te asaMkhyAtanI rAzi AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga samaya pramANa che arthAt AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM asaMkhyAta samaya vyatIta thAya che. tethI teTalA pudgala parAvartana jANavA. tiryaMcANInI kAyasthiti :- tenI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa aneka kroDapUrva adhika traNa palyopamanI che. koI jIva aMtarmuhUrtanuM tiryaMca AyuSya bhogavIne narakAdi koI paNa gatimAM janma dhAraNa kare to tenI jaghanya kAyasthiti aMtarmuhUrtanI thAya che. naliriyA satta6 mavA koI paNa jIva saMzI tiryaMca ane manuSya bhavamAM niraMtara sAta ke ATha vAra utpanna thaI zake che. temAM sAta bhava kroDapUrvanA AyuSyanA ane AThamA aMtima bhavamAMdevaku Adi kSetramAM yugalika thAya. tyAM yugalikanI utkRSTasthiti traNa palyopamanI che. yugalika marIne avazya devalokamAM utpanna thAya che. tethI tenI utkRSTa kAyasthiti sAta kroDapUrva adhika traNa palyopamanI thAya che. zAstrakAra tene aneka koDa pUrva adhika traNa(aneka) palyopama kahe che. manuSya-manuSyANInI kAyasthiti- manuSyanA bhavanI prApti paNa niraMtara sAta ke ATha vAra thAya che. tethI manuSya-manuSyANInI kAyasthiti, tiryaca-tiryaMcANInI kAyasthitinI jema jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka kroDapUrva adhika traNa palyopamanI che. siddha jIvanI kAyasthiti :- siddha jIva sAdi anaMta hoya che. siddha paryAyanI Adi che paNa aMta nathI, tethI tenI sthiti sAdi anaMta che. aparyAptA nArakI AdinI kAyasthiti :- koI paNa jIvanI aparyAptAvasthA aMtarmuhurta rahe che. cAre gatinA jIvo aparyAptapaNe aMtarmuhUrta sudhI rahe che, tethI aparyAptAnI kAyasthiti aMtarmuhUrtanI kahI che. paryAptA nArakI ane deva-devInI kAyasthiti :- te te jIvonI eka bhavanI sthitimAMthI aparyAptAvasthAnuM aMtarmuhurta nyuna karatAM paryAptA nArakI AdinI kAyasthiti thAya. te pramANe paryAptA nArakI- devonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta nyUna 10,000 varSa ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 33 sAgaropamanI che. paryAptA devInI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta nyUna 10,000 varSa utkRSTa aMtarmuhUrta dhUna papa palyopamanI che. paryAptAtiryacatiryaMcANI, manuSya-manuSyANInI kAyasthiti:- manuSya ane tiryaMcanuM utkRSTa AyuSya Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 434] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 traNa palyopamanuM che. temAMthI aparyAptAvasthAnuM aMtarmuhurta nyUna karatAM paryAptA tiryaMcAdinI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna traNa palyopamanI che. cAre gatinA aparyAptA-paryAptA jIvonI kAyasthitine jotAM spaSTa thAya che ke prastuta prasaMgamAM sutrakAre eka bhavanI apekSAe ja paryAptA-aparyAptA jIvonI kAyasthitinuM kathana karyuM che. tethI ahIM karaNa aparyAptA ane karaNa paryAptA jIvone ja grahaNa karyA che. svayogya paryApti pUrNa thaI na hoya te jIvone karaNa aparyAptA ane svayogya paryApti pUrNa thaI jAya te jIvone karaNaparyAptA kahe che. koI paNa jIva utpattinA prAraMbhamAM aMtarmuhUrta paryata aparyAptAvasthAmAM rahe che tyAra pachI jIvanaparyata paryAptapaNe rahe che. eka bhavanuM AyuSya pUrNa thatAM jyAM janma thAya tyAM punaH aparyAptAvasthA ja prApta thAya che, tethI karaNa aparyAptA ke karaNa paryAptAvasthAnI niraMtaratA ekabhava pUratI sImita rahe che. gatinI apekSAe jIvonI kAyasthiti:jIva prakAra jaghanya sthiti|utkRSTa sthiti kAraNa 1-2 nArakI-deva 10,000 varSa | 33 sAgaropama |bhavasthiti ane kAyasthiti samAna che. 3 divI 10,000 varSa | papa palyopama bhavasthiti ane kAyasthiti samAna che. 4 tiryaMca aMtarmuhUrta | anaMtakALa vanaspatikAyika jIvonI apekSAe pa-7 tiryaMcANI, aMtarmuhUrta | aneka kroDapUrva saMjJI tiryaMca ane manuSyanA kroDapUrva varSanA manuSya, manuSyANI (7 kroDapUrva varSa)|AyuSyanA sAta bhava ane AThamo bhava traNa adhika traNa pilyopamavALA yugalikano thAya tyAre palyopama utkRSTa kAyasthiti thAya che. A 7 bolanA aparyAptA | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta aparyAptAvasthAnI sthiti ja aMtarmuhUrtanI che. paryAptA nArakI-deva | aMtarmuhUrta nyUna | aMtarmuhUrta nyUna samuccaya sthitimAMthI aparyAtAvasthAnuM 10,000 varSa | 33 sAgaropama aMtarmuhUrta nyUna thAya che. paryAptA devI aMtarmuhUrta nyUna | aMtarmuhUrta nyUna samuccaya sthitimAMthI aparyAtAvasthAnuM 10,000 varSa | papa palyopama aMtarmuhUrta nyUna thAya che. paryAptA tiryaMca-tiryaMcANI, aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta cUta karaNa paryAptA jIvonA eka bhavanI sthitinI paryAptA manuSya-manuSyANI traNa palyopama |gaNanA thAya che. sAdi anaMta siddhonI Adi che paraMtu aMta nathI. * nArakI, devo labdhi aparyAptA hotA nathI, tethI ahIM karaNa aparyAptA-paryAptAnI apekSAe kAyasthiti che. vizeSa :- (1) jaghanya ane utkRSTa sivAya anya koIpaNa prakAre alpAdhika AyuSyanA bhava thAya to tene madhyama kAyasthiti samajI levI joIe (2) nArakI devatA ane yugalika jIvo mAtra karaNa aparyAptA ja hoya che. labdhi aparyApta hotA nathI. tethI teonI paryAptAnI kAyasthiti paNa karaNa paryAptanI apekSAe tenI samuccaya sthitimAMthI eka aMtarmuhUrta nyUna thAya che. te sivAya sarva paryAptAnI kAyasthitinA kathanamAM labdhi paryAptAnI gaNanA thAya che. siddha Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti [ 435 ] (3) Indriya dvAra:|13 saiMdie NaM bhaMte ! saiMdie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! saiMdie duvihe paNNatte, taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saindriya (indriya sahita) jIva saindriya rUpe keTalA kALa sudhI rahe che? uttara- he gautama! saindriya jIvonA be prakAra che - (1) anAdi anaMta ane (2) anAdi sAMta. |14 egidie NaM bhaMte ! egidie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNataM kAlaM; vaNassaikAlo / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! ekendriya jIva ekendriyapaNe keTalA kALa sudhI rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa-vanaspatikAla sudhI ekendriyapaNe rahe che. | 15 beiMdie NaM bhaMte ! beiMdie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjaM kAlaM |evN teiMdiya caTharidie vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! beindriya jIva beIndriyapaNe keTalA kALa sudhI rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa saMkhyAtakALa sudhI beindriyapaNe rahe che. A rIte te indriya ane caurendriyanI kAyasthitinA viSayamAM paNa jANavuM joIe. |16 paMceMdie NaM bhaMte ! paMceMdie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasahassaM sAiregaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! paMcendriya keTalA kALa sudhI paMcendriyapaNe rahe che? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa eka hajAra sAgaropamathI kAMIka adhika kAla sudhI paMcendriyapaNe rahe che. | 17 aNidie NaM bhaMte ! aNidietti pucchA ? goyamA ! sAdIe apajjavasie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! anikriya jIva keTalA kALa sudhI anikriyapaNe rahe che ? uttara-he gautama! anindriya sAdi anaMtakALa sudhI anikriyapaNe rahe che. | 18 saiMdiya apajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM vi ukkoseNa vi aNtomuhuttN| evaM jAva paMceMdiya apjjtte|| bhAvArtha:- pragna- he bhagavan! saindriya aparyApta keTalA kALa sudhI saindriya aparyAptapaNe rahe che? uttara- he gautama ! jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI saindriya aparyAptapaNe rahe che. A ja rIte ekendriya aparyAptathI laIne paMcendriya aparyApta sudhInA viSayamAM jANavuM joIe. | 19 saiMdiyapajjattae NaM bhaMte ! saiMdiyapajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhattaM sAiregaM / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! saindriya-paryApta keTalA kALa sudhI saindriya paryAptapaNe rahe che? Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka so sAgaropamathI kAMIka adhika kAla sudhI saindriya paryAptapaNe rahe che. 20 egidiyapajjattaeNaMbhaMte !pucchA? goyamA!jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaMsaMkhejjAI vArasa'' bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ekendriya paryApta keTalA kALa sudhI paryApta ekendriyapaNe rahe che? uttarahe gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAta hajAra varSo sudhI te ekendriya-paryAptapaNe rahe che. | 21 beiMdiyapajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAiM vaasaaiN| bhAvArtha -prazna- he bhagavan! paryApta beIndriya keTalA kALa sudhI paryApta bendriyapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa saMkhyAta varSo sudhI paryApta beindriyapaNe rahe che. | 22 teiMdiyapajjattae NaM bhaMte ! teiMdiyapajjattae tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAiM rAiMdiyAiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paryApta teIndriya keTalA kALa sudhI paryApta teIndriyapaNe rahe che? uttarahe gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAta rAtri-dina sudhI teindriya paryAptapaNe rahe che. | 23 cauridiyapajjattae NaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjA mAsA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! paryApta caurendriya keTalA kALa sudhI paryAptA caurendriyapaNe rahe che? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAta mahinA sudhI caurendriya paryAptapaNe rahe che. | 24 paMceMdiyapajjattae NaM bhaMte ! paMceMdiyapajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paryApta paMcendriya keTalA kALa sudhI paryApta paMcendriyapaNe rahe che? uttarahe gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka so sAgaropama sudhI paMcendriya paryAptapaNe rahe che. vivecanaH prastuta sUtromAM saindriya ane ekendriyathI paMcendriya sudhInA jIvonI ane tenA paryApta aparyAptAnI kAyasthitinuM nirUpaNa che. sAIkiya-anikiya - Indriya sahitanA jIvane saIndriya ane indriya rahitanA jIvane aniSkriya kahe che. sAIjiyanI kAyasthiti - koI paNa jIvanuM saMsAra paribhramaNa anAdi che. temaja jIvanuM saindriyapaNuM paNa anAdikAlIna che. jyAre te kevaLajJAna-kevaLadarzana prApta kare che, tyAre te jIva anindriyapaNAne prApta kare che. tyAra pachI siddhAvasthAmAM aniSkriyapaNuM anaMtakAla sudhI rahe che. tethI je jIva kadApi mokSa prApta karavAnA nathI tevA abhavI jIvonI apekSAe saindriyanI kAyasthiti anAdi anaMta che ane Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti mokSagAmI bhavI jIvonI apekSAe saindriyanI kAyasthiti anAdi sAMta che. saIndriya aparyAptanI kAyasthiti - jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. te ja rIte ekendriyathI paMcendriya sudhInA aparyApta jIvonI kAyasthiti jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. saIndriya paryAptanI kAyasthiti - jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka so sAgaropamanI che. koIpaNa jIvanI karaNa paryAptAvasthA to eka bhava pUratI ja hoya che ane eka bhavanI paryAptAvasthAnI utkRSTa sthiti nArakI ke deva bhavanI apekSAe aMtarmuhUrta nyUna 33 sAgaropamanI che. prastuta prasaMgamAM sUtrakAre paMcendriya paryAptAnI utkRSTa kAyasthiti aneka so sAgaropamanI kahI che. tethI spaSTa thAya che ke ahIM sUtrakAre labdhiparyAptA jIvonI apekSAe kAyasthitinuM kathana karyuM che. je jIva aparyApta nAmakarmanA udaye svayogya paryApti pUrNa karatA nathI, aparyAptAvasthAmAM ja mRtyu pAme che te labdhi aparyAptA che ane je jIva paryApta nAmakarmanA udaye svayogya paryApti avazya pUrNa kare che te labdhi paryAptA che. labdhiparyAptAvasthA nAmakarma sApekSa hovAthI teno udaya vigrahagatimAM, aparyAptAvasthAmAM ane paryAptAvasthAmAM, te traNe avasthAmAM hoya che. tethIja koI paNa jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jAya, topaNa paryApta nAmakarmanA udaye labdhi paryAptAvasthAnuM sAtatya jaLavAI rahe che. cAra gatimAM bhavabhramaNa karatAM paryApta nAmakarmanA udayanuM sAtatya sAdhika aneka so sAgaropama sudhI rahe che ane tethI ja saindriya paryAptAvasthAnI kAyasthiti aneka so sAgaropamanI thAya che. tyAra pachI jIva labdhi aparyAptAno bhava prApta kare ja. A rIte prastuta prasaMgamAM ekendriyathI paMcendriya sudhInA paryAptA jIvonI kAyasthitinuM kathana labdhiparyAptA jIvonI apekSAe che. ekendriya paryAptAnI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa saMkhyAta hajAra varSanI che. kAraNa ke pRthvIkAyikanI utkRSTasthiti bAvIza hajAra varSanI, aplAyikanI 7 hajAra varSa, teukAyanI traNa ahorAtra, vAyukAyikanI 3 hajAra varSa ane vanaspatikAyikanI 10 hajAra varSa che. zrIbhagavatI sutra zataka-24 anusAra pRthvIkAyika Adi pAMce sthAvaramAM utkRSTa sthitinA niraMtara ATha bhava thAya che. jaghanya ane madhyama sthitinA aneka bhava thaI zake che.pAMce sthAvara jIvonI eka bhavanI sthiti hajAra varSanI gaNanAmAM ja hovAthI tenA aneka bhavonI paryAptAvasthAnI sthiti ke utkRSTa sthitinA ATha bhavanI sthiti saMkhyAta hajAra varSa ja thAya che. aniyinI kAyasthiti :- anAdikAlathI saMsAra paribhramaNa karanArA jIvane kevaLajJAna-kevaLadarzana prApta thAya tyAre tenA aniSkriyapaNAno prAraMbha thAya che. tyAra pachI siddhAvasthAmAM te anaMtakAla paryata anidriyapaNe ja rahe che tethI anindriyanI kAyasthiti sAdi anaMtakAlanI che. vikaleyinI kAyasthiti - jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa saMkhyAtakAlanI che. koI paNa jIvavikasendriyamAM niraMtara saMkhyAtA bhava karI zake che, tethI tenI kAyasthiti saMkhyAtakAlanI thAya che. viliviyANa ya vAsa saha sanniA | vikasendriya jIvonI kAyasthitino saMkhyAto kAla saMkhyAta hajAra varSa pramANa che. vikalakriya paryAptAnI kAyasthiti :- zrI bhagavatI sUtra zataka-24 anusAra vikalendriya jIvo paryAptAvasthAmAM utkRSTa sthitinA niraMtara ATha bhava ane jaghanya ane madhyama sthitinA aneka bhava kare che. beindriyanI eka bhavanI utkRSTa sthiti bAra varSa, teindriyanI 49 divasa ane caurendriyanI cha Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 438 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 mAsanI che. tenI utkRSTa sthitinA ATha bhavanI sthiti kramazaH 1248 96 varSa, 49 divasa X 8 = 392 divasa ane 6 mAsa X 8 = 48 mAsa thAya che. tenI jaghanya ke madhyama sthitinA aneka bhavonI sthiti paNa teTalI ja thAya che, tenAthI adhika thatI nathI. tethI beindriya paryAptAnI utkRSTa kAyasthiti saMkhyAta varSa, te indriya paryAptAnI saMkhyAtA divasa ane caurendriya paryAptAnI sthiti saMkhyAtA mAsanI thAya che. paMcendriyanI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika eka hajAra sAgaropamanI che. koI paNa jIva nArakI, tiryaMca, manuSya ane devagati, te cAre gatimAM paribhramaNa karatAM paMcendriyapaNAmAM niraMtara sAdhika eka hajAra sAgaropamakAla vyatIta karI zake che. yathA- koI manuSya bAramA devalokamAM niraMtara sAta bhava kare, temAM traNa bhava devalokanA thAya. bAramA devalokanI utkRSTa sthiti 22 sAgaropamanI che, tethI rara43=46 sAgaropama thAya. tyAra pachI manuSya ane chaThThI narakamAM niraMtara ATha bhava kare. temAM nArakInA cAra bhava thAya. chaThThI narakanI utkRSTa sthiti para sAgaropamanI che tethI rara44=88 sAgaropama thAya. tyAra pachI punaH manuSya ke tiryaMcagatine prApta karI punaH naraka ke devalokamAM gamanAgamana kare. A rIte cAre gatimAM paMcendriyapaNe janma-maraNa karatAM naraka ane deva gatimAM eka hajAra sAgaropamakAla vyatIta thAya che ane vacce manuSya ke tiryacabhavamAM thayelA janma-maraNanA kAlanI gaNanA karatAM sAdhika eka hajAra sAgaropamanI utkRSTa kAyasthiti thAya che. paMcendriya paryAptAnI kAyasthiti - jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa aneka so sAgaropamanI che. koI saMjJI manuSya ke saMjJI tiryaMca vaimAnika devamAM ke narakagatimAM utkRSTa sthitinA niraMtara ATha bhava kare to paMcendriya paryAptAnI utkRSTa kAyasthiti aneka so sAgaropamanI thAya che. IndriyanI apekSAe kAyasthiti:jIva prakAra | jaghanya utkRSTa kAraNa saindriya anAdi anaMta abhavInI apekSAe anAdi anaMta anAdi sAMta mokSagAmI bhavanI apekSAe anAdi sAMta ekendriya aMtarmuhUrta | anaMtakAla(vanaspatikAla) | vanaspatikAyika jIvonI apekSAe asaMkhya pudgala parAvartana traNa vikasendriya | aMtarmuhUrta | saMkhyAtakAla | niraMtara saMkhyAta bhava kare te apekSAe paMcendriya aMtarmuhUrta| sAdhika hajAra sAgaropama | cAre gatimAM paribhramaNanI apekSAe saindriya ane eka thI | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aparyAptAvasthAnuM sAtatya teTaluM ja hovAthI paMcanA aparyAptA saindriya paryAptA | aMtarmuhUrta | aneka so sAgaropama | paMcendriya paryAptAnI apekSAe ekendriya paryAptA | aMtarmuhUrta| saMkhyAtA hajAra varSa | ekendriyanI bhava sthiti hajAro varSamAM hovAthI beindriya paryAptA | aMtarmuhUrta| saMkhyAtA varSa | tenI bhava sthiti varSomAM hovAthI teindriya paryAptA | aMtarmuhUrta| saMkhyAtA ahorAtra | tenI bhavasthiti ahorAtramAM hovAthI caurendriya paryAptA | aMtarmuhUrta | saMkhyAta mAsa | tenI bhavasthiti mAsamAM hovAthI Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti 439 jIva prakAra uNa kAraNa paMcendriya paryAptA | aMtarmuhUrta | aneka so sAgaropama paMcendriyamAM nArakI, devatAnI sthiti sAgaropamamAM hovAthI aniSkriya | X | sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe * ahIM paryAptA jIvonI kAyasthitinuM kathana labdhi paryAptA jIvonI apekSAe che. kAraNa ke A bolomAM nArakI, devatA ke yugalikanI svataMtra apekSAvALo eke ya bola nathI. (4) kAya dvAra :| 25 sakAie NaM bhaMte ! sakAie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! sakAie duvihe paNNatte, taM jahA- aNAdIe vA apajjavasie, aNAdIe vA sapajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! sakAyika jIva keTalA kALa sudhI sakAyikapaNe rahe che? uttara- he gautama! sakAyika jIvanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta (2) ane anAdi sAMta. | 26 puDhavikkAie NaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM asaMkhejjakAlaM, asaMkhejjAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao asaMkhejjA logA / evaM AteuvAukkAiyA vi / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIva keTalA kALa sudhI pRthvIkAyikapaNe rahe che? uttarahe gautama ! jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa asaMkhyAtakALa; kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNIkAla ane kSetrathI asaMkhyAta lokAkAzanA pradeza pramANa pRthvIkAyikapaNe rahe che. A ja rIte aSkAyika, tejaskAyika ane vAyukAyika jIvo paNa jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakALa sudhI pota-potAnI paryAyapaNe rahe che. | 27 vaNassaikAiyA NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM aNaMtakAlaM, aNaMtAo ussappiNI- osappiNIo kAlao, khettao aNaMtA logA, asaMkhejjA poggalapariyaTTA, te NaM poggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejjaibhAge / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vanaspatikAyika jIva keTalA kALa sudhI vanaspatikAyikapaNe rahe che? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa anaMtakALa sudhI vanaspatikAyikapaNe niraMtara rahe che. te anaMtakALa kAlathI-anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kAla pramANa ane kSetrathI anaMtaloka pramANa tathA AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa asaMkhyAta pudgala parAvartana pramANa che. | 28 tasakAie NaM bhaMte! tasakAie tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuttaM, ukkoseNaM do sAgarovamasahassAiM saMkhejja-vAsaabbhahiyAI / / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! trasakAyika jIva, keTalA kALa sudhI trasakAyikapaNe rahe che? uttara- he gautama ! trasakAyika jIva jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAtavarSa adhika be hajAra sAgaropama sudhI trasakAyikapaNe rahe che. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 | 29 akAie NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! akAie sAdIe apajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! akAyika jIva keTalA kALa sudhI akAyikapaNe rahe che? uttara- he gautama! akAyika-siddha sAdi anaMtakAla akAyikapaNe rahe che. | 30 sakAiyaapajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNa vi ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / evaM jAva tasakAiya apajjatae / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! sakAyika aparyApta keTalA kALa sudhI sakAyika aparyAptapaNe rahe che? uttara-he gautama! te jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI ja sakAyika aparyAptapaNe rahe che. A ja rIte trasakAyika aparyAptA sudhI jANavuM joIe. 31 sakAiyapajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhattaM sAiregaM? bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! sakAyika paryApta keTalA kAla sudhI sakAyika paryAptapaNe rahe che? uttara-he gItama!jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropama sudhI sakAyika paryAptapaNe rahe che. | 32 puDhavikkAiyapajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAiM vAsasahassAI / evaM AukAie vi / / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika paryAptA keTalA kAla sudhI pRthvIkAyika paryAptapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAta hajAra varSo sudhI pRthvIkAyika paryAptApaNe rahe che. A ja rIte aplAyika paryAptAnA viSayamAM paNa jANavuM joIe. | 33 teukkAiyapajjattae NaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAiM rAiMdiyAI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! tejaskAyika paryAptA keTalA kALa sudhI tejaskAyika paryAptapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAtA-ahorAtri(rAtri-divasa) sudhI tejaskAyika paryAptapaNe rahe che. 34 vAukkAiyapajjattaeNaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAI vAsasahassAI / bhAvArtha:- prazna- he bhagavana! vAyukAyika paryApta keTalA kAla sudhI vAyakAyika paryAptapaNe rahe che? uttara-he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAta hajAra varSa sudhI vAyukAyika paryAptapaNe rahe che. | 35 vaNassaikAiyapajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAiM vAsasahassAI / bhAvArtha:-prazna- he bhagavana! vanaspatikAyika paryApta jIvo keTalA kAla sudhI vanaspatikAyika paryAptapaNe rahe che? uttara-he gautama! jaghanya aMtarmuharta ane utkRSTa saMkhyAta hajAra varSo sudhI vanaspatikAyika paryAptapaNe rahe che. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM pada : kAyasthiti 36 tasakAivapajjattaraNaM pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttA bhAvArtha:- prazna--- he bhagavan! trasakAyika paryAptA keTalA kAla sudhI trasakAyika paryAptapaNe rahe che ? uttarahe gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropama sudhI trasakAyika paryAptapaNe rahe che. vivecana : 441 prastuta sUtromAM sakAyika, pRthvI Adi SaTkAyika ane akAyika jIvonI kAyasthitinuM kathana che. sakAyika :- kAyAnI apekSAe saMsArI jIvonA cha bheda thAya che. sakArSikamAM te sarvano samAveza thAya che. tenI kAyasthiti abhavI jhonI apekSAe anAdi anaMta ane bhagI jIvonI apekSAe anAdi sAMta hoya che. sakAyika aparyAptAnI krAyasthiti :- sakAyika ane pRthvIkAya Adi SaTkAyanA aparyAptA jIvonI kAyasthiti jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. sakAyika paryAptAnI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka so sAgaropamanI che. te - labdhiparyAptA jIvonI apekSAe thAya che. pRthvIkAya Adi cAra sthAvaranI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAtakAlanI che. pRthvIkAya, aplAya Adi koI paNa sthAnamAM jIva niraMtara asaMkhya bhava kare che. tethI tenI kAyasthiti asaMkhyAtakAlanI thAya che. asaMkhyAtakAlanuM spaSTIkaraNa kSetra ane kAlathI karI zakAya che. te kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI kAla pramANa che ane kSetrathI asaMkhyAta lokAkAzanA pradeza pramANa che. pRthvI Adi cAra sthAvaranA paryAptAnI kAyasthiti :- pAMce sthAvara jIvo paryAptAvasthAmAM utkRSTa H- sthitinA niraMtara ATha bhava kare che. pRthvIkAyanI eka bhavanI utkRSTa sthiti 22,000varSanI che, tethI ATha bhavanI 22000x8=1,76,000 varSa thAya. te ja rIte akhAyanI eka bhavanI sthiti 7000 varSanI hovAthI ATha bhavanI sthiti 56000 varSa, teukAyanI eka bhavanI sthiti traNa ahorAtranI hovAthIATha bhavanI 24 ahorAtra ane vAyukAyanI eka bhavanI sthiti 3000 varSanI hovAthI ATha bhavanI sthiti 24000 varSa thAya che. te jIva jaghanya ke madhyama sthitimAM paryAptapaNe aneka bhAva kare, to paNa tenI kAyasthiti tenAthI adhika thatI nathI. tethI pRthvIkAya, alkAya ane vAyukAyanA paryAptA jIvonI utkRSTa kAyasthiti saMkhyAta hajAra varSa ane tejaskAyanA paryAptA jIvonI utkRSTa kAsthiti saMkhyAtA ahorAtranI thAya che. muddhavIbAna- pRthvIkAyanI kAyasthiti asaMkhyAtakALanI che. te kALathI asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNInA samaya pramANa ane kSetrathI asaMkhyAta lokanA AkAzapradeza pramANa che. A asaMkhyAta kALa mATe puDhavIkAla zabda rUDha thayela che. tethI jyAM puDhavIkAla zabda prayoga hoya tyAM pRthvIkAyanI kAyasthiti pramANa asaMkhyAnakALa grahaNa thAya che. vanaspatikAyanI kAyasthiti H- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakAla-vanaspatikAla pramANa che, koI jIva bhavabhramaNa karatAM sUkSma nigoda ane bAdara nigodamAM niraMtara janma maraNa karatA rahe to, baMne maLIne anaMtakAla vyatIta thAya che. vanaspatino anaMta kAla, kAlathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kAlapramANa, kSetrathI anaMta lokAkAzanA pradeza pramANa tathA AvRlikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya jeTalA asaMkhya pudgala parAvartana pramANa che. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 vanaspatikAyanA paryAptAnI kAyasthiti :- vanaspatikAyanI eka bhavanI utkRSTa sthiti 10,000 varSanI che, utkRSTa sthitinA niraMtara ATha bhava thAya athavA jaghanya ke madhyama sthitinA aneka bhava kare, to paNa tenI paryAptAvasthAnI utkRSTa kAyasthiti 80,000 varSa arthAt saMkhyAtA hajAra varSanI thAya che. trasakAyanI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAtA varSa adhika 2000 sAgaropamanI che. koI paNa jIva sAdhika eka hajAra sAgaropama sudhI paMcendriyapaNe rahIne viklendriyamAM jAya ane pharI paMcendriyamAM janma-maraNa karatAM sAdhika eka hajAra sAgaropamakAla vyatIta kare, to trasakAyanI kAyasthiti saMkhyAtA varSe adhika be hajAra sAgaropamanI thAya che. trasakAya paryAptAnI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka so sAgaropamanI che. joke kevaLa paMcendriya paryAptAnI kAyasthiti aneka so sAgaropamanI che tema chatAM beindriyanI saMkhyAtA varSa, te indriyanI saMkhyAtA divasa ane caurendriyanI saMkhyAtA mAsanI kAyasthiti, paMcendriyanI kAyasthitinI apekSAe atyaMta alpa che tethI tene paMcendriyanA paryAptanI kAyasthitimAM meLavatAM paNa trasakAyanI utkRSTa kAyasthiti aneka so sAgaropama kAlamAM samAviSTa thaI jAya che. akAyika jIvonI kAyasthiti - jIva jyAre sarva karmothI mukta thAya tyAre akAyika avasthAne prApta kare che. te jIvonI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. pRthvI Adi cha kAyanI apekSAe jIvonI kAyasthiti:jIva prakAra | jaghanya utkRSTa kAraNa sakAyika abhavI anAdi anaMta | abhavInI apekSAe bhavI | anAdi sAta | mokSagAmI bhavI jIvonI apekSAe pRthvIkAyika, aSkAya | aMtarmuhUrta | asaMkhyAtakAla, puDhavIkAla, niraMtara asaMkhyAta bhava kare. tejaskAya, vAyukAya vanaspatikAyika | aMtarmuhUrta | anaMtakAla-vanaspatikAla | sUkSma-bAda baMne prakAranA nigodamAM maLIne jIva anaMta bhava kare che. trasakAya aMtarmuhUrta | sAdhika be hajAra sAgaropama paMcendriyapaNe sAdhika hajAra sAgaropama rahIne | vikasendriyapaNe janma-maraNa karI punaH paMcendriyapaNe sAdhika hajAra sAgaropama rahe che. sadAyika ane pRthvIthI| aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aparyAptAvasthAnuM sAtatya teTaluM ja rahe che. trasakAyanA aparyApta sakAyika paryAptA | aMtarmuhurta |sAdhika aneka so sAgaropamAM labdhi paryAptA, paMcendriya jIvonI apekSAe che. cAra sthAvara paryAptA | aMtarmuhUrta | saMkhyAtA hajAra varSa | eka bhavanI hajAro varSonI sthiti hovAthI teukAya paryAptA | aMtarmuhUrta | saMkhyAtA ahorAtra | eka bhavanI sthiti ahorAtramAM hovAthI trasakAya paryAptA | aMtarmuhUrta |sAdhika aneka so sAgaropama paMcendriya jIvonI mukhyatAe thAya che. akAyika sAdi anaMta siddha bhagavAnanI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM pada : kAyasthiti sUkSma-bAdara jIvonI kAyasthitiH - 37 hume NaM bhaMte ! suhune tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM asaMkhejjAo ussappiNI osappiNIo kAlao, khettao asaMkhejjA logA / 443 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! sUkSma jIva keTalA kALa sudhI sUkSmapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakALa sudhI sUkSmapaNe rahe che. te asaMkhyAta kAla, kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa che ane kSetrathI asaMkhyAta loka pramANa che. 38 suhumapuDhavikkAie suhumaAukkAie suhumateukkAie suhumavAukkAie suhumavaNassaikAie suhumaNigode vi jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM asaMkhejjakAlaM, asaMkhejjAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao asaMkhejjA logA / bhAvArtha :- sUkSma pRthvIkAyika, sUkSma aplAyika, sUkSma tejaskAyika, sUkSma vAyukAyika, sUkSma vanaspatikAyika ane sUkSma nigoda paNa jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakALa sudhI potapotAnA paryAyapaNe rahe che. te asaMkhyAtakAla kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa ane kSetrathI asaMkhyAtaloka pramANa che. 39 hume NaM bhaMte ! apajjattaera suhuma apajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! sUkSma aparyApta jIvo, keTalA kALa sudhI sUkSma aparyAptapaNe rahe che? uttara- he gautama ! jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI sUkSma aparyAptapaNe rahe che. 40 puDhavikkAiya- AukkAie-teDakkAie-vAukkAiya-vaNassaikAiyANa ya evaM ceva / pajjattayANa vi evaM ceva / bhAvArtha :- A ja rIte sUkSma pRthvIkAyika, sUkSma aplAyika, sUkSma tejaskAyika, sUkSmavAyukAyika ane sUkSma vanaspatikAyikanA aparyAptanI kAsthitinA viSayamAM paNa jANavuM joIe. samuccaya sUkSma paryApta jIvo tathA sUkSma pRthvIkAyikAdinA paryApta jIvonA viSayamAM paNa pUrvavat(aMtarmuhUrta)jANavuM joIe. 41 bAdare NaM bhaMte ! bAdare tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM asaMkhejja kAlaM, asaMkhejjAo usappiNIosappiNIo kAlao, khettao aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! bAdara jIva keTalA kALa sudhI bAdarapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakALa sudhI bAdarapaNe rahe che. te bAdarakAla, kAlathI asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNIkAla pramANa ane kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA AkAza pradeza pramANa che. 42 bApuDhavikkAie NaM bhaMte ! bAdarapuDhavikkAie tti pucchA ? goyamA ! jahaNaNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattarisAgarovakoDAkoDIo / evaM bAdaraAukkAie vijAva bAdaravAukkAie vi / Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! bAdara pRthvIkAyika keTalA kALa sudhI bAdara pRthvIkAyikapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sittera kroDAkroDI sAgaropama sudhI bAdara pRthvIkAyikapaNe rahe che. A ja rIte bAdara aplAyika yAvat bAdara vAyukAyikanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. 444 43 bAdaravaNassaikAie NaM bhaMte ! bAdaravaNassaikAie tti pucchA ? goyamA ! jahaNaNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM asaMkhejja kAlaM jAva khettao aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! bAdara vanaspatikAyika keTalA kALa sudhI bAdara vanaspatikAyapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakALa sudhI rahe che. te asaMkhyAtakAla, kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa che. kSetrathI aMgulanA asaMkhyAta bhAganA AkAza pradeza pramANa che. 44 patteyasarIrabAdaravaNassaikAie NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattarisAgarovamakoDAkoDIo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyika keTalA kAla sudhI pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyikapaNe rahe che. uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sittera kroDAkroDI sAgaropama sudhI pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyikapaNe rahe che. 45 Nigoe NaM bhaMte! Nigoe tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM anaMtaM kAlaM, aNaMtAo ussappiNI-osappiNIo kAlao, khettao aDDAijjA poggalapariyaTThA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nigoda keTalA kALa sudhI nigodapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa sudhI nigodapaNe rahe che. te anaMtakAla, kAlathI anaMta utsarpiNIavasarpiNIkAla pramANa ane kSetrathI aDhI pudgala parAvartana kAla pramANa che. 46 bAdaraNigode NaM bhaMte! bAdara Nigode pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattarisAgarovamakoDAkoDIo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! bAdara nigoda, keTalA kALa sudhI bAdara nigodapaNe rahe che ? uttara- he gautama! te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sittera kroDAkroDI sAgaropama sudhI bAdara nigodapaNe niraMtara rahe che. 47 bAdaratasakAie NaM bhaMte ! bAdaratasakAie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNaNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM do sAgarovamasahassAiM saMkhejjavAsaabbhahiyAI / eesiM ceva apajjattagA savve vi jahaNNeNaM vi ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! bAdara trasakAyika keTalA kALa sudhI bAdara trasakAyikapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAta varSa adhika be hajAra sAgaropama sudhI bAdara trasakAyikapaNe rahe che. A bAdara jIvonA aparyAptA jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI potapotAnA paryAyamAM aparyAptapaNe rahe che. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra pada: kAyasthiti [ 445 ] |48 bAdarapajjattaeNaM bhaMte ! bAdarapajjattae tti pucchA? goyamA !jahaNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAiregaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! bAdara paryAptA keTalA kALa sudhI bAdara paryAptapaNe rahe che? uttarahe gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropama sudhI bAdara paryAptapaNe rahe che. |49 bAdarapuDhavikkAiyapajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAiM vAsasahassAiM / evaM AukkAie vi / / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! bAdara pRthvIkAyika paryAptA keTalA kALa sudhI bAdara pRthvIkAyikapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAta hajAra varSo sudhI bAdara pRthvIkAyika paryAptapaNe rahe che. A ja rIte bAdara aplAyika paryAptAnA viSayamAM paNa jANavuM joIe. 50 teukkAiyapajjattae NaM bhaMte ! teukkAiyapajjattae tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAiM rAiMdiyAiM / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! tejaskAyika paryAptA keTalA kALa sudhI tejaskAyika paryAptApaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAtA rAtri-dina sudhI tejaskAyika paryAptapaNe rahe che. |51 vAukkAie vaNassaikAie patteyasarIrabAyaravaNassaikAie ya pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAI vAsasahassAI / bhAvArtha-prazna-he bhagavan! vAyukAyika, vanaspatikAyika ane pratyeka zarIra bAdaravanaspatikAyikanA paryAptA jIvo keTalA kAla sudhI pota-potAnI kAyamAM paryAptapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa saMkhyAta hajAra varSo sudhI potapotAnA paryAyamAM paryAptapaNe rahe che. |52 Nigoyapajjattae NaM bhaMte ! bAdaraNigoyapajjattae tti kAlao kevaciraM hoi? goyamA! doNNi vi jahaNNeNa vi ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nigoda paryAptA ane bAdara nigoda paryAptA, keTalA kAla sudhI kramazaH nigoda paryAptA ane bAdara nigoda paryAptapaNe rahe che? uttara- he gautama! baMne jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI nigoda paryAptA ane bAdara nigoda paryAptapaNe rahe che |53 bAdaratasakAiyapajjattae NaM bhaMte ! bAdaratasakAiyapajjattae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAiregaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! bAdara trasakAyika paryAptA keTalA kALa sudhI bAdara trasakAyika paryAptApaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropama sudhI bAdara trasakAyika paryAptApaNe rahe che. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 vivecana : zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 prastuta sUtromAM sUkSma-bAdara jIvonI kAyasthitinuM kathana che. sUkSma jIvonI kAyasthiti = (1) samuccaya sUkSma jIvo, (2) sUkSma pRthvIkAya, (3) sUkSma apkAya, (4) sUkSma teukAya,(5) sUkSma vAyukAya (6)sUkSma vanaspatikAya (7) sukSma nigoda. A sAta bolanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakAlanI che. A sAte kholanA jIvonI aparyAptA ke paryAptAmAMthI koI paNa eka avasthAnI kAyasthiti aMtarmuhUta che paraMtu paryAptA ane aparyAptA baMne avasthA maLIne asaMkhyAta kAla vyatIta kare che. te kAlathI asaMkhyAtA utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa ane kSetrathI asaMkhyAtA lokAkAzanA pradeza pramANa che. sUkSma jIvonI kAsthitinA kAla pramANane puDhavIkAla(pRthvIkAla) kahe che. prastuta prasaMgamAM sUkSma vanaspatikAyika jIvonI kAyasthitinuM kathana vyavahAra rAzinA jIvonI apekSAe che. je jIva anAdikAlathI sUkSma nigodapaNe ja janma-maraNa kare che. je jIve anya koI paNa gati ke jAtimAM janma-maraNa karyA ja na hoya tevA avyavahAra rAzinA jIvonI kAyasthitinI gaNanA thatInathI. je jIva kAlalabdhinA yoge avyavahAra rAzimAMthI bahAra nIkaLIne anya gati ke jAtimAM janmamaraNa kare che te vyavahAra rAzinA jIvo bhavabhramaNa karatAM punaH sUkSma vanaspatimAM janma-maraNa kare tenI kAlagaNanA sUkSma vanaspatikAyanI kAyasthiti kahevAya che. suhumoire vi... :- ahIM sAta bolamAM sUkSma vanaspatikAyanA kathana pachI sUkSma nigodanuM pRthak kathana che. sUkSma vanaspatikAya anaMtakAya(nigoda) rUpa ja che, tethI temAM sUkSma vanaspati jIva ane sUkSma nirgoda jIva evA bheda saMbhavita nathI. mATe A pATha vicAraNIya che. samuccaya bAdara jIvonI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakAlanI che. te asaMkhyAta kAla, kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAlanA samaya pramANa ane kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA AkAzapradeza pramANa che. suhumo ya hodda vagato tatto muhumayara havapha vitta / kAla sUkSma che paraMtu kSetra tenAthI paNa atyaMta sUkSma che tethI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM paNa asaMkhyAtA AkAza pradeza che. samuccaya sUkSma jIvonI ane samuccaya bAdara jIvonI kAyasthiti asaMkhyAtakAla che. te baMnenI kAyasthiti kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa che paraMtu sUkSma ane bAdara jIvonI kAyasthitimAM kSetranI apekSAe taratamatA che. sUkSma jIvonI kAyasthiti asaMkhyAta lokanA AkAzapradeza pramANa che ane bAdara jIvonI kAyasthiti aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA AkAza pradeza pramANa che. A rIte sUkSma ane bAdara jIvonI kAyasthitine jotAM spaSTa thAya che ke sUkSma jIvonI kAyasthitithI bAdara jIvonI kAyasthiti alpa che. bAdara jIvonI kAyasthitinA kAlapramANane bAdarakAla kahe che. bAdara jIvonI utkRSTa kAyasthitinuM kathana bAdara vanaspatikAdhika jIvonI apekSAe che. bAdara pRthvI, pANI, agni, vAyukAyanI, te darekanA aparyAptA ane paryAptAnI kAyasthiti sUtrArthathI spaSTa thAya che. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti 447 bAdara vanaspatinI kAyasthiti :- bAbara vanaspatinA be bheda che- pratyeka zarIrI vanaspati ane sAdhAraNa zarIrI vanaspati. samuccaya bAdara vanaspatinI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAtakAlabAdarakAla pramANa che. pratyeka vanaspatinI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 70 kroDAkroDI sAgaropamanI ane pratyeka vanaspatinA paryAkhAnI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa saMkhyAta hajAra varSanI che. sAdhAraNa zarIrI bAdara vanaspatinI kAyasthitinA kathanamAM sUtrakAre sahu prathama samuccaya nigodanI kAyasthitinuM kathana karyuM che. temAM sUkSma ane bAdara baMne prakAranA nigodano samAveza thAya che. samuccaya nigoda jIvonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhurta, utkRSTa anaMtakAlanI che, te kAlathI anaMta utsarpiNI- avasarpiNIkAla pramANa ane kSetrathI aDhI pula parAvartanakAlanI che. jIva sUkSma ane bAdara baMne prakAranA nigodamAM janma-maraNa karatAM ATalo kAla pasAra kare che. bAdara nigodanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 70 kroDAkroDI sAgaropamanI che. samuccaya nigoda ane bAdara nigodanA aparyApta ane paryAptAnI kAyasthiti jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanI ja che. samuccaya nigodanA paryAptapaNe jIva aMtarmuhUrta ja rahe che ane aparyAptapaNe paNa aMtarmuhUrta ja rahe che paraMtu te jIva nigodanA paryAptA ane aparyAptA bane avasthAmAM janma-maraNa karatAM anaMtakAla vyatIta kare che. trasakAyanI sthiti sUtrArthathI spaSTa che. sUlama-bAdara jIvonI kAyasthiti : jIva prakAra | jaghanya | utkRSTa samuccaya sUkSma jIva, | aMtarmuhUrta, asaMkhyAtakAla, puDhavIkAla sUkSma aparyAptA ane sUkSma paryAptA A baMne sUkSma pRthvI,apa,tela, kSetrathI asaMkhya lokanA | avasthAnI gaNanA karatAM sUkSma jIva vAyu,vanaspati ane AkAzapradeza pramANa. | asaMkhyAtakAla sudhI sUkSmapaNe rahe che. sUkSma nigoda(zarIra) sUkSma jIva, sUkSma pRthvI aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta sUkSma aparyAptA ke sUkSma paryAptA koIpaNa eka AdinA aparyAptA avasthAmAM jIva aMtarmuhUrta sudhI ja rahe che. tathA paryAptA samuccaya bAdara aMtarmuhUrta |asaMkhyAtakAla(bAdara kAla)| bAdarapaNe niraMtara asaMkhyAta bhava thAya che. bAdara kSetrathIaMgulanA asaMkhyAtamAM vanaspatikAyanI mukhyatAe asaMkhyAtakAla bhAganA AkAzapradeza pramANa (bAdarakAla) pramANa kAyasthiti che. bAdara pRthvI, apa, | aMtarmuhUrta 70 kroDAkoDI sAgaropama | vanaspati sivAyanA cAre ya bAdarakAyamAM niraMtara teu, vAyu jIva teTalo ja kAla rahe che. samuccaya bAdara | | aMtarmuhUrta | asaMkhyAtakAla(bAdarakAla) | pratyeka ane sAdhAraNa baMne prakAranI vanaspatimAM vanaspati thatAM janma-maraNanA kAlanI gaNanA che. pratyeka zarIrI bAdara | aMtarmuhUrta | 70 kroDAkroDI sAgaropama | phakta pratyeka vanaspatinI kAyasthiti cAra sthAvara vanaspati pramANe ja thAya che. kAraNa Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 448] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 samuccaya nigoda aMtarmuhUrta | anaMtakAla, aDhI pudgala | sUkSma-bAdara baMne prakAranA nigoda maLIne anaMta parAvartana kAla thAya che. bAdara nigoda aMtarmuhUrtI 70 kroDAkroDI sAgaropama | phakta bAdara nigodapaNe rahevAnI kAlamaryAdA teTalI ja che. bAdara trasakAya aMtarmuhUrta] saMkhyAta varSa adhika ekendriya sivAyanA sarva sthAnamAM bhavabhramaNa 2000 sAgaropama karatAM teTalo kAla thAya che. samuccaya bAdarAdi sarva aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aparyAptAvasthAnuM sAtatya teTaluM ja hoya che. bolanA aparyAptA samuccaya bAdara aMtarmuhUrta | sAdhika aneka so paMcendriya jIvonI mukhyatAe thAya che. vikalendriya paryAptA sAgaropama ane ekendriyamAM utkRSTa saMkhyAtA varSa ja thAya che. bAdara pRthvI, apU, | aMtarmuhUrta | saMkhyAtA hajAra varSa | eka bhavanuM AyuSya hajAro varSanuM hovAthI vAyukAyanA paryAptA bAdara teukAya aMtarmuhUrta| saMkhyAtA ahorAtra eka bhavanI sthitinuM pramANa traNa ahorAtranuM paryAptA hovAthI samuccaya bAdara aMtarmuhUrta | saMkhyAtA hajAra varSa eka bhavanI sthitinuM pramANa hajAro varSanuM vanaspatinA tathA hovAthI. pratyeka vananA paryA samuccaya nigoda, | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta nigodanA paryAptA ke aparyAptA koIpaNa eka bAdara nigoda paryApta avasthAmAM jIvanuM aMtarmuhUrta sudhI ja sAtatya hovAthI | bAdara trasakAya paryApta aMtarmuhUrta sAdhika aneka so sAgaropama paMcendriya jIvonI mukhyatAe (5) yoga dvAra:|54 sajogI NaM bhaMte ! sajogi tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! sajogI duvihe paNNatte, taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! jIva keTalA kALa sudhI sayogIpaNe rahe che? uttara- he gautama! sayogI jIvanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta ane (2) anAdi sAMta. 55 maNajogI NaM bhaMte ! maNajogI tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM aMtomuhuttaM / evaM vayajogI vi / bhAvArtha :- prazna - he bhagavan! manayogI keTalA kALa sudhI manayogIpaNe rahe che? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya; utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI rahe che. A ja rIte vacanayogInI kAyasthiti paNa jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAramuM pada krAyasthiti [ 449 ] 56 kAyajogI NaM bhaMte ! kAyajogi tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhutta, ukkoseNaM vaNassaikAlo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kAyayogI keTalAkALa sudhI kAyayogIpaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa vanaspatikALa sudhI rahe che. [57 ajogI NaM bhaMte ! ajogIti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! sAIe apjjvsie| bhAvArtha : prazna- he bhagavan! ayogI keTalA kALa sudhI ayogIpaNe rahe che? uttara- he gautama ! sAdi anaMtakALa sudhI rahe che. vivecana : prastuta sUtromAM sayogI, manayogI, vacanayogI, kAyayogI ane ayogInI kAyasthiti saMbaMdhI prarUpaNA che. sayogI - mana, vacana ane kAyAnA vyApArane yoga kahe che. je jIva yogasahita hoya, tene sayogI kahe che. janmathI mRtyuparyata kAyayoga to hoya ja che paraMtu manayoga, vacanayogamAM tema nathI. manovargaNAnA pugalane mana rUpe pariNAvI te pulane mUke che tyAre ja te jIva manayogI hoya che ane bhASAvargaNAnA pudgalane grahaNa karI, bhASA rUpe pariNAvIne te pugalane mUke tyAre ja te jIva vacanayogI hoya che. te apekSAe ja ahIM tenI kAyasthiti samajAvavAmAM AvI che. bhavabhramaNa karato jIva anAdikAlathI ja sayogI hoya che. sayogI avasthA teramA guNasthAna sudhI hoya che. jyAre te jIva caudamA guNasthAnane prApta kare, tyAre ayogI thAya che. je jIva kadApi ayogI kevaLI avasthAne prApta karavAnA ja nathI tevA abhavI jIvone sayogIpaNuM anaMtakAla sudhI rahe che. tethI abhavI jIvonI apekSAe yogIpaNuM anAdi anaMta che ane je jIvo ayogI kevaLI avasthAne prApta karavAnA che, tevA bhavI jIvonI apekSAe yogIpaNuM anAdi sAMta che. ayogInI kAyasthiti -caudamAM guNasthAnavartI jIvo tathA siddhanA jIvo ayogI hoya che. siddhAvasthAnI Adi to thAya che paNa aMta thato nathI tethI ayogIpaNuM sAdi anaMta che. manayogInI kAyasthiti - manayogI jIva jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI manayogIpaNe rahe che. jyAre koI jIva prathama samayamAM audArika kAyayoga dvArA manoyogya pugalone grahaNa karIne, bIjA samayamAM tene manarUpe pariNAvIne tyAge che ane trIjA samayamAM jo aTakI jAya athavA mRtyu pAme, to manoyogInI sthiti jaghanya eka samayanI thAya. jyAre jIva niraMtara manoyogya pudgalone grahaNa karI, tene mana rUpe pariNAvIne tyAga kare, to te aMtarmuhUrta sudhI ja manovargaNAnA pudgalonuM grahaNa-nisarga karI zake. tyAra pachI avazya aTakI jAya ane eka samaya ke aMtarmuhUrtanA vyavadhAna pachI bIjIvAra manovargaNAnuM grahaNa-nisarga kare che. kALanI sUkSmatAnA kAraNe sAmAnya manuSyane vaccenA vyavadhAnano anubhava thato nathI, tethI manoyogInI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI thAya che. vacanayogInI kAyasthiti :- vacanayogInI kAyasthiti manoyogI samAna che. vacanayogI jIva bhASA yogya pudgalone grahaNa karIne choDe che tyAre bhASA bolAya che. lAMbA samaya sudhI bolatI vyaktine bhASA Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 | zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 dravyanuM grahaNa-nisarga aMtarmuhUrta sudhI ja thAya che, pachI vyavadhAna paDe che. kAyayogInI kAyasthiti:- kAyayogI jIva jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa vanaspatikALa sudhI kAyayogI rahe che. beindriyAdi jIvomAM vacanayoga ane saMjJI paMcendriyamAM manoyoga hoya che. jIva manoyoga ke vacanayoganI pravRtti mATe manovargaNA ke bhASAvargaNAnA pudgalonuM grahaNa kAyayoga dvArA ja kare che, tethI te bane yoganI pravRttimAM kAyayoga to hoya ja che, paraMtu vacanayoga ke manoyoganI pravRtti thatI hoya tyAre manoyoga ke vacanayoganI mukhyatA ane kAyayoganI gauNatA hoya che. manoyoga ke vacanayoganA vyApAra pachI punaH kAyayoga svataMtra rIte pravRtta thAya te apekSAe kAyayogano prAraMbha gaNAya che ane manoyoga ke vacanayoganA vyApAra samaye kAyayogano aMta gaNAya che. A rIte kAyayoga sAdi sAMta thAya che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI che. aMtarmuhUrta pachI pharI te jIva mana-vacanayogamAM pravRtta thAya che. kAyayogInI utkRSTa sthiti vanaspatikAla pramANa che. koI paNa jIva beindriyAdi jAtimAM janma dhAraNa karIne trasapaNAne prApta na kare tyAM sudhI te jIva sthAvarapaNAmAM ja rahe che. sthAvara jIvomAM eka mAtra kAyayoga ja hoya che. vanaspatikAyika jIvonI apekSAe sthAvarapaNAmAM jIva anaMtakAla vyatIta kare che. tethI kAyayogInI utkRSTa kAyasthiti anaMtakAlanI che. te anaMtakAla, vanaspatikAyika jIvonI kAyasthiti pramANa hoya che. tethI tene mATe sUtramAM vanaspatikAla zabdaprayoga karyo che. yoganI apekSAe jIvonI kAyasthiti:yoga | jaghanya sthiti | utkRSTa sthiti kAraNa sayogI anAdi anaMta | abhavI jIvonI apekSAe anAdi sAMta bhavI jIvonI apekSAe manayogI eka samaya aMtarmuhUrta manovargaNAnA pulonuM grahaNa-nisarga aMtarmuhUrta sudhI ja thAya che. vacanayogI | eka samaya aMtarmuhUrta bhASA vargaNAnA pudgalonuM grahaNa-nisarga aMtarmuhUrta sudhI ja thAya che. kAyayogI | aMtarmuhUrta | vanaspatikAla vanaspatikAlamAM eka mAtra kAyayoga hoya che. ayogI | x sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe. (6) veda dvAra:58 savedae NaM bhaMte ! savedae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! savedae tivihe paNNatte, taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie, sAIe vA sapajjavasie / tattha NaM je se sAIe sapajjavasie se jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, aNaMtAo ussappiNI-osappiNIo kAlao, khettao avaDhe poggalapariyaTTaM desUNaM / bhAvArtha:-prazna- he bhagavan! savedI jIva keTalA kALa sudhI savedIpaNe rahe che? Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAramuM pada krAyasthiti 451 | uttara- he gautama! savedI jIvonA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta, (2) anAdi sAMta ane (3) sAdi sAMta. temAMthI je sAdi sAMta che te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa sudhI niraMtara savedIpaNe rahe che. te kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kAlapramANa tathA kSetranI apekSAe dezona ardha pudgalaparAvartanakALa sudhI savedIpaNe rahe che. 59 itthivede NaM bhaMte ! itthivede tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! egeNaM AeseNaM jahaNNeNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM dasuttaraM paliovamasayaM puvvakoDipuhuttamabbhahiyaM, egeNaM AeseNaM jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM aTThArasa paliovamAI puvvakoDipuhuttamabbhahiyAI, egeNaM AeseNaM jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM coddasa paliovamAI puvvakoDipuhuttamabbhahiyAI, egeNaM AeseNaM jahaNNeNaM ega samaya ukkoseNaM paliovamasayaM puvvakoDipuhuttamabbhahiyaM, egeNaM AeseNaM jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM paliovamapuhuttaM puvvakoDipuhuttamabbhahiyaM / / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! strIvedI jIva, strI vedIpaNe keTalA kALa sudhI rahe che? uttara- he gautama! (1) eka apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa aneka kroDapUrva varSa adhika ekaso daza palyopama, (2) eka apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa aneka kroDapUrva varSa adhika aDhAra palyopama, (3) eka apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa aneka kroDapUrvavarSa adhika cauda palyopama, (4) eka apekSAe jaghanya eka samaya, utkRSTa aneka kroDapUrvavarSaadhika ekaso palyopama ane (5) eka apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa aneka kroDapUrva varSa adhika aneka palyopama sudhI strIvedIpaNe rahe che. |60 purisavede NaM bhaMte ! purisavede tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAiregaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! puruSavedI jIva puruSavedIpaNe keTalA kALa sudhI rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropama sudhI puruSavedIpaNe rahe che. | 61 NapuMsagavede NaM bhaMte ! NapuMsagavede tti pucchA? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM vaNassaikAlo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! napuMsakavedI jIva napuMsakavedIpaNe keTalA kALa sudhI rahe che? uttarahe gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa vanaspatikALa sudhI napuMsakavedIpaNe rahe che. |62 avedae NaM bhaMte ! avedae tti pucchA ? goyamA ! avedae duvihe paNNatte, taM jahAsAdIe vA apajjavasie, sAdIe vA sapajjavasie, / tattha NaM je se sAdIe sapajjavasie se jahaNNeNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhuttaM / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! avedI jIva avedIpaNe keTalA kALa sudhI rahe che ? uttara- he gautama! avedInA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sAdi anaMta ane (2) sAdi sAMta, temAM je sAdi sAMta che, te jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI niraMtara avedIpaNe rahe che. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 45ra | zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 vivecanaH prastuta sUtromAM savedI, avedI ane strI puruSa napuMsakavedInI kAyasthitinuM nirUpaNa karyuM che. savedInI kAyasthiti :- strI, puruSa ke napuMsakaveda sahita hoya tene savedI kahe che. dareka saMsArI jIva anAdikAlathI savedI ja hoya che. keTalAka jIvo sAdhanAnA puruSArthathI zreNIne prApta kare te avedIpaNAne prApta kare che ane keTalAka jIvo kadApi sAdhanAno puruSArtha karavAnA ja nathI. te jIvonA savedIpaNAno aMta kyAre ya thato nathI. A rIte jIvonI bhinna bhinna prakAranI yogyatAnA AdhAre savedIpaNAnI kAyasthitinuM kathana traNa prakAre thAya che- (1) anAdi anaMta- abhavI jIvo kadApi avedIpaNAne prApta thatAM nathI tethI tenI apekSAe savedInI kAyasthiti anAdi anaMtakAlanI che. (2) anAdi sAtaje jIvo kyAreka to upazama zreNI ke kSapaka zreNI para ArUDha thavAnA che, tevA bhavI jIvo zreNIne prApta kare tyAre avedI bane che tyAre tenA savedIpaNAno aMta Ave che tethI bhavI jIvonI apekSAe savedInI sthiti anAdi sAMta che. (3) sAdi sAta- je jIva upazama zreNI pAmIne avedIpaNAne prApta kare che, te jIva upazama zreNIthI paDivAI thaIne pharI savedI avasthA prApta kare che. tene savedIpaNAno prAraMbha thAya che tethI sAdi kahevAya che ane upazama zreNIthI paDivAI thayelo jIva pharI ardha pudgalaparAvartanamAM avazya vedano kSaya karI savedI avasthAno aMta kare che. tevA jIvonI apekSAe savedInI kAyasthiti sAdi sAMta che. strI vedInI kAyasthiti - sutrakAre vividha apekSAe pAMca prakAre strIvedI jIvonI kAyasthitinuM kathana karyuM che. strIvedInI jaghanya kAyasthiti eka samayanI che, koI strI upazama zreNImAM traNa vedono upazama karIne avedI avasthA prApta karIne tyArapachI paDivAI thaI eka samaye strIvedano anubhava kare, pharI bIjA samayamAM mRtyu pAmI devagatimAM devapaNe utpanna thAya che. te jIva anuttara vimAnamAM utpanna thato hovAthI avazya puruSavedI hoya che. anuttara vimAnamAM strIveda nathI. tethI strIvedInI jaghanya eka samayanI kAyasthiti ghaTita thAya che. strIvedInI utkRSTa sthitinuM kathana pAMca prakAre che. (1) prathama AdezAnusAra - aneka kroDapUrva varSa adhika ekaso daza palyopama che. koI jIva kroDapUrvanI sthitie manuSyANImAM ke tiryaMcANImAM kALa karIne bIjA devalokamAM paMcAvana palyopamanI utkRSTa sthitivALI aparigRhitA devIomAM devIrUpe utpanna thAya ane tyAMnuM AyuSya pUrNa karI pharI kroDapUrvanI AyuSya- vALI manuSyANImAM ke tiryaMcANImAM strIpaNe utpanna thaIne, pharI bIjIvAra bIjA devalokamAM paMcAvana palyopamanI utkRSTa sthitivALI aparigRhitA devIpaNe utpanna thAya ane pachI manuSyANI ke tiryaMcANI rUpe kroDapUrvanI sthiti prApta kare che. tethI tenI be kroDapUrvarUpe aneka kroDapUrvanI sthiti thAya che ane bIjA devalokamAM be vAramAM 5555 = 110 palyopamanI sthiti thAya che. A rIte strIvedInI sthiti aneka kroDapUrva varSa adhika 110 palyopamanI thAya che. ahIM aneka kroDapUrvamAM 4 bhavonI apekSAe be kroDapurva che. kAraNa ke devInA lagAtAra be bhava ja thAya che, adhika bhava thatA nathI;te A varNanathI ja spaSTa thAya che. jo devI sAthenA cAra bhavo sivAya tiryaMcANI ke manuSyANInA svataMtra rIte kroDapUrvanI sthitinA lagAtAra (jeTalA) bhava thAya to teno samAveza paNa aneka kroDapUrvamAM thaI zake che. (2) dvitIya AdezAnusAra - aneka kroDapUrva varSa adhika aDhAra palyopamanI sthiti che. jo te jIva pUrvavatu kroDapUrvavarSanI sthiti sahita bIjA devalokamAM parigRhitAdevIrUpe utkRSTapalyopamanI sthitie be vAra utpanna thAya, to strIvedInI kAyasthiti aneka kroDapUrva adhika 18 palyopamanI thAya che. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAramuM pada krAyasthiti 453. (3) trIjA AdezA(apekSA)nusAra - aneka kroDapUrva adhika cauda palyopamanI sthiti che. koI jIva pahelA devalokamAM pariguhitA devImAM utkRSTa sAta palyopamanI sthitie be vAra utpanna thAya ane tenI sAthe manuSyANI ke tiryaMcANInA pUrvakroDa varSanA be bhava kare, to strIvedInI kAyasthiti aneka kroDapUrva varSa sAdhika cauda palyopamanI thAya che. (4) catartha AdezAnusAra - aneka kroDapUrva adhika so palyopamanI sthiti che. koI jIva prathama devalokamAM 50 palyopamanI utkRSTa sthitivALI aparigRhitA devImAM pUrvokta rIte be vAra utpanna thAya ane tenI sAthe manuSyANI ke tiryaMcANInA kroDapUrva varSanA be bhava kare to te apekSAe aneka kroDapUrva varSa adhika ekaso palyopamanI sthiti thAya che. (5) pAMcamA AdezAnusAra - aneka kroDapUrva varSa adhika aneka palyopamanI sthiti che. koI jIva kroDapUrva varSanI AyuSyavALI manuSyANI ke tiryaMcANImAM lagAtAra aneka bhava kare ane devIrUpe bhava na kare, to te kroDapUrva varSanA sAta bhava karI AThamA bhavamAM devaku Adi kSetromAM traNa palyopamanI sthitivALI yugalika strIpaNe utpanna thAya pachI puruSa vedanA bhava kare to tene sAta kroDapUrva varSa ane traNa palyopama kula maLIne aneka kroDapUrva varSa adhika aneka palyopamanI sthiti prApta thAya che. puruSavedanI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropamanI che. koI jIva bhavabhramaNa karatAM puruSavedane prApta thAya tyAM aMtarmuhUrta rahIne AyuSya pUrNa karIne anya vedamAM utpanna thAya, to tenI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta che. strIvedInI jaghanya eka samayanI sthiti upazama zreNIthI patita thayelI strIonI apekSAe ghaTI zake che paraMtu upazamazreNIthI patita thayelo puruSa puruSavedane prApta karIne eka ja samayamAM kAladharma pAme, to paNa te jIva devalokamAM avazya puruSavedane ja pAme che tethI puruSavedanI eka samayanI sthiti ghaTita thatI nathI. te sivAya svAbhAvika rIte ja strIvedanI sthiti jaghanya eka samayanI hoya che ane puruSavedanI sthiti aMtarmuhurtanI hoya che. tema paNa samajI zakAya che. kAraNa ke nigraMthapaNAmAM keTalAka pariNAmo kSayopazama ane udaya pramANe eka samayanA thAya che. puruSavedanI utkRSTasthiti sAdhika aneka so sAgaropamanI che. koI puruSavedI jIva tiryaca-manuSya ane devomAM niraMtara gamanAgamana kare, to devapaNe aneka so sAgaropamanI sthiti pUrNa thAya ane tiryaMcamanuSyanA bhavonI sthiti sAdhikanI gaNanAmAM thAya che. napuMsakavedanI kAyasthiti - jaghanya eka samaya ane utkRSTa anaMtakAla-vanaspatikAla pramANa che. jaghanya eka samayanI sthiti strIvedanI jema upazamazreNIthI patita thayelA jIvonI apekSAe che ane koI paNa jIva anaMtakAla paryata vanaspatimAM ja janma-maraNa kare to vanaspatikAyika jIvo napuMsaka hovAthI napuMsakavedanI kAyasthiti vanaspatikAla pramANa thAya che. adakanI kAyasthiti :- avedI jIvonA be prakAra che- (1) sAdi anaMta (2) sAdi sAMta. koI paNa jIva traNa prakAranA vedano upazama ke kSaya kare tyAre tenA avedIpaNAno prAraMbha-sAdi thAya che. je jIvoe vedano kSaya karyo che tevA jIvo siddha avasthAmAM haMmezAM avedI ja rahe che. teo punaH savedIpaNAne prApta Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 454 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 thatA nathI. tevA jIvonI apekSAe avedInI kAyasthiti sAdi anaMtakAlanI che. je jIvoe vedano upazama karyo che tevA jIvo jaghanya eka samayamAM ane utkRSTa aMtarmuhUrtamAM pharI savedIpaNAne prApta kare che. tevA jIvonI apekSAe avedInI sthiti sAdi sAMta che. upazama zreNInI kAlamaryAdA jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhurtanI che. koI jIva avedIpaNAne prApta karIne eka samayamAM ja mRtyu pAme ane devalokamAM utpanna thAya, to tyAM puruSavedane prApta kare che. tenA avedIpaNAnI sthiti eka samayanI thAya che ane koI jIva aMtarmuhUrta paryata avedIpaNe rahe tyAra pachI upazama zreNIthI patita thAya athavA mRtyu pAmIne savedIpaNAne prApta kare, to avedInI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI thAya che. vedanI apekSAe jIvonI kAyasthiti :jIva prakAra | jaghanya | utkRSTa kAraNa 1 savedI anAdi anaMta abhavI jIvonI apekSAe anAdi sAMta bhavI jIvonI apekSAe sAdi sAMta savedI [aMtarmuhUrta |ardha pudgala parAvartana upazama zreNI prApta karelA jIvonI apekSAe te jIva teTalA kAlamAM avazya mokSe jatA hovAthI 2 strIvedI eka samaya/1, pUrvakoTi pRthakatva adhika| bhava manuSya-tiryaMca strInA + be bhava bIjA 110 palyopama | divalokanI aparigrahitA devInI utkRSTa sthitimAM 2.pUrvakoTi pRthatva adhika | bhava manuSya-tiryaMca strInA + be bhava bIjA 18 palyopama devalokanI parigRhitA devInI utkRSTa sthitimAM 3. pUrvakoTi pRthakatva adhika|dabhava manuSya ke tiryaMca strInA + be bhava 14 palyopama prathama devalokanI parigRhitA devInI utkRSTa sthitimAM 4. pUrvakoTi prathakRtva adhikada bhava manuSya-tiryaMca strInA + be bhava prathama 100 palyopamAM devalokanI aparigRhitA devInI utkRSTa sthitimAM 5. sAta koDaparva varSa ane | bhava manaSya ke tiryaMca strInA eka bhava traNa traNa palyopama palyopamanI sthitinI yugalika strIno 3 puruSavedI | aMtarmuhUrta sAdhika aneka so sAgaropama manuSya-tiryaMca ane devanA bhavonI apekSAe 4 napuMsakavedI eka samaya vanaspatikAla vanaspatikAyanI apekSAe 5 kSINa avedI sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe upazAMta avedI | eka samaya aMtarmuhUrta upazama zreNInI apekSAe. () kaSAya dvAra : 63 sakasAI NaM bhaMte ! sakasAIti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! sakasAI tivihe paNNatte, taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNNAIe vA sapajjavasie, sAie vA sapajjavasie jAva avarlDa poggalapariyaTTa desUNaM / devalokana Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti 455 ] bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! sakaSAyI jIva keTalA kALa sudhI saMkaSAyIpaNe rahe che? uttara- he gautama! sakaSAyI jIvanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta(2) anAdi sAMta ane (3) sAdi sAMta. temAMthI je sAdi sAMta che, tenuM kathana savedInA kathanAnusAra yAvatuM kSetrathI dezona ardha pugala parAvartanakAla sudhI rahe che. 64 kohakasAI NaM bhaMte ! kohakasAI ti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA !jahaNNeNaM vi ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / evaM jAva mAyAkasAI / bhAvArtha - praznahe bhagavan! krodhakaSAyI keTalA kALa sudhI krodhakaSAyIpaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI krodhakaSAyIpaNe rahe che. A rIte mAnakaSAyI ane mAyA kaSAyInI sthiti jANavI joIe. | 65 lobhakasAI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samaya, ukkoseNaM aMtomuhattaM / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! lobhakaSAyI keTalA kALa sudhI lobhakaSAyIpaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI rahe che. |66 akasAI NaM bhaMte ! akasAI ti kAlao kevaciraM hoI ? goyamA ! akasAI duvihe pnnnntte| taM jahA- sAIe vA apajjavasie, sAIe vA sapajjavasie / tattha NaM je sAIe sapajjavasie se jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM aMtomuhuttaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! akaSAyI keTalA kAla sudhI akaSAyIpaNe rahe che ? uttara- he gautama! akaSAyI jIvonA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sAdi anaMta ane (2) sAdi sAMta. temAMthI je sAdi sAMta che, te jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI akaSAyIpaNe rahe che. vivecana : prastuta sUtromAM sakaSAya, akaSAyI tathA krodhAdi cAre kaSAyInI kAyasthitinuM kathana che. sakaSAyInI kAyasthiti :- je jIva kaSAyasahita hoya che, te sakaSAyI kahevAya che. savedaka jIvonI jema sakaSAyI jIvo paNa traNa prakAranA hoya che. (1) anAdi anaMtajenA kaSAyono kyAreya viccheda thavAno nathI, tevA jIvonI apekSAe sakaSAyInI sthiti anAdi anaMta che. (2) anAdi sAMta- je jIva bhaviSyamAM upazama ke kSapaka zreNi prApta karIne agiyAramA ke bAramA guNasthAnamAM kaSAyono aMta karavAnA che tevA bhavI jIvonI apekSAe sakaSAyInI sthiti anAdi sAMta che. (3) sAdi sAta-je jIva upazama zreNI prApta karI, temAM akaSAyI thaIne, paDivAI thatAM sakaSAyI thaI jAya che, te sAdi sakaSAyI kahevAya che. te paDivAInA kaSAyodayano bhaviSyamAM aMta paNa thavAno che, tethI temAM sAdi sAMta bhaMga ghaTita thAya che. sAdi sAMta sakaSAyI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa-ardha pudgala parAvartanakAla sudhI kaSAyI rahe che. krodha-mAna-mAyA kaSAyInI kAyasthitiH- A traNe kaSAyo jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta pramANa ja Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 456 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 rahe che. te kaSAyo jIvanA tathA prakAranA svabhAvathI ja eka samaya ke aneka muhUrta pramANa rahetA nathI. lobhakaSAyInI kAyasthiti :- jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhurtanI che. koI jIva upazama zreNImAM sUkSma lobhane upazAMta karIne vItarAga dazAne prApta kare, tyAra pachI upazama zreNIthI patita thaIne dazame guNasthAne Ave, tyAM eka samaya lobhanuM vedana karIne turata ja kAladharma pAmIne devalokamAM utpanna thAya ane devalokamAM tene krodha, mAna ke mAyA kaSAyano udaya thAya tyAre lobhakaSAyanI jaghanya eka samayanI sthiti ghaTita thAya che. te sivAya jIvano tathAprakArano svabhAva che ke te eka samayamAtra lobhakaSAyanuM vedana karIne kaSAyAMtara bhAvane prApta kare che. krodha, mAna ke mAyA mATe tema thatuM nathI. temaja upazama zreNIthI patita thayelo jIva krodha, mAna ke mAyAnA udaya pachI eka samayamAM ja kAladharma pAme, to paNa te jIvane AgAmI bhavamAM aMtarmuhUrta sudhI te ja kaSAyano udaya rahe che. A rIte zreNIne prApta thayelA jIvanA mRtyunI apekSAe ane zreNIne aprApta saMyata jIva tathAprakAranA svabhAve ja pariNAmonA parivartanathI paNa eka samayamAM lobhakaSAyanuM vedana karI zake che ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI lobhakaSAyano udaya rahe che. akaSAyInI kAyasthiti :- tenA be prakAra che- (1) kSINakaSAyI jIvonI sthiti siddhonI apekSAe sAdi anaMtakAlanI che ane (2) upazAMta kaSAyI jIvonI sthiti jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanI che, kAraNa ke agiyAramA guNasthAnanI sthiti ja teTalI che. kaSAyanI apekSAe jIvonI kAyasthiti:jIva prakAra | jaghanya utkRSTa kAraNa saMkaSAyI 1 x anAdi anaMta abhivI jIvonI apekSAe - - - - - - - - - - - - - - | anAdi sAMta bhavI jIvonI apekSAe sAdi sAMta sakaSAyI | aMtarmuhUrta | ardha pudgala parAvartana |upazama zreNI prApta karelA jIvonI apekSAe. [te jIva teTalA kAlamAM avazya mokSe jAya che. krodha, mAna, mAyA | aMtarmuhUrta |aMtarmuhUrta udaya svabhAvathI lobha kaSAyI eka samaya aMtarmuhUrta udaya svabhAvathI kSINa kaSAyI X |sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe upazAMta kaSAyI | eka samaya aMtarmuhUrta upazama zreNInI apekSAe. (8) vezyA dvAra : 67 salesse NaM bhaMte ! selesse tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! salesse duvihe paNNatte, taM jahA- aNAie vA apajjavasie, aNAie vA sapajjavasie / bhAvArtha -prana-he bhagavan! salezI jIva keTalA kALa sudhI salezIpaNe rahe che? uttara-he gautama! salezI jIvonA be prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta (2) anAdi sAMta. |68 kaNhalesse NaM bhaMte ! kaNhalesse ttikAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI aMtomuhuttamabbhahiyAI / *-anA anaMta ---ajavA Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM pada : kAyasthiti bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kRSNalezI jIva keTalA kALa sudhI kRSNalezIpaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta adhika tetrIza sAgaropama sudhI kRSNalezIpaNe rahe che 69 lasse NaM bhaMte! NIlalesse tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM paliovamA saMkhejjaibhAgamabbhahiyAiM / 457 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! nIlalezI jIva keTalA kALa sudhI nIlalezIpaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika daza sAgaropama sudhI nIlalezIpaNe rahe che. 70 kAulesse NaM bhaMte! kAulesse tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tiNNi sAgarovamAiM paliovamAsaMkhejjaibhAgamabbhahiyAiM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kApotalezI jIva keTalA kALa sudhI kApotalezIpaNe rahe che ? uttarahe gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika traNa sAgaropama sudhI kApotalezIpaNe rahe che. 71 use NaM bhaMte ! teulesse tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM do sAgarovamAiM paliovamAsaMkhejjaibhAgamabbhahiyAiM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tejolezI jIva keTalA kALa sudhI tejolezIpaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika be sAgaropama sudhI tejolezIpaNe rahe che. 72 pamhalesse NaM bhaMte! pamhalesse tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM aMtomuhuttamabbhahiyAI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! padmalezI jIva keTalA kALa sudhI padmalezIpaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta adhika dazasAgaropama sudhI padmalezIpaNe rahe che. 73 sukkalesse NaM bhaMte! sukkalesse tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tettIsa sAgarovamAI aMtomuhuttamabbhahiyAI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuklalezI jIva keTalA kALa sudhI zuklalezIpaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta adhika tetrIza sAgaropama sudhI zuklalezIpaNe rahe che. 74 alekhe khaM bhaMte ! malekse tti pucchA ? goyamA ! sAt apAvasim / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan ! alezI jIva keTalA kALa sudhI alezIpaNe rahe che ? uttara- he gautama! sAdi anaMtakAla sudhI alezIpaNe rahe che. vivecanaH prastuta sUtromAM salezI, alezI tathA kRSNAdi cha lezyAyukta jIvonI kAyasthitinuM nirUpaNa che. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 salezI jIvonI kAyasthiti :- cha lezyAmAMthI koI paNa lezyAnA pariNAma sahita hoya, tene salezI kahe che. vezyAnA pariNAmo anAdikAlIna che. jIva jyAre caudamAM guNasthAne ayogIpaNAne prApta kare che, tyAre te alezI thAya che, tyAM sudhI pratyeka jIva salezI ja hoya che. salezI jIvonA be prakAra che- (1) keTalAka jIvo alezIpaNAne kyAre ya prApta thatA ja nathI tevA abhavI jIvonI apekSAe salezIpaNuM anAdi anaMta che ane (2) keTalAka bhavI jIvo bhaviSyamAM alezIpaNAne prApta kare che tenI apekSAe salezIpaNuM anAdi sAMta che. cha leyAonI kAyasthiti :- tiryaMco ane manuSyonA vezyAdravya aMtarmuhUrta sudhI ekasarakhA rahe che ane tyArapachI avazya badalAya che. devo ane nArakIonI vezyA pUrvabhavanA aMtima aMtarmuhUrtathI prAraMbhIne AgAmI bhavanA prathama aMtarmuhUrta sudhI eka samAna rahe che. chae vezyAonI jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti manuSyo ane tiryaMconI apekSAe che ane utkRSTa sthiti devo ane nairayikonI apekSAe bhinna-bhinna che. te A pramANe chekaNalezyAnI utkRSTa kAyasthiti :- aMtarmuhUrta adhika tetrIza sAgaropamanI che. A kAlamAna sAtamI narakanA nArakInI apekSAe che. sAtamI narakamAM kuSNalezyA hoya che. tyAMnI utkRSTa sthiti 33 sAgaropamanI che. pUrva ane AgAmI bhavanuM aMtarmuhurta umeratAM aMtarmuhUrta adhika tetrIza sAgaropamanI sthiti thAya che. nIlalezyAnI utkRSTa kAyasthiti :- palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika daza sAgaropamanI che. A kAlamAna pAMcamI narakamRthvInA nArakInI apekSAe che. pAMcamI narakamAM keTalAka nairayikone nIlalezyA hoya che ane tenI sthiti palyopamanA asaMkhyAtamo bhAga adhika daza sAgaropamanI che. pUrvabhava ane AgAmI bhavano aMtarmuhUrtakALa palyopamanI aMtargata sammilita thaI jAya che, tethI tenuM alaga kathana karyuM nathI. kApotalezyAnI utkRSTa kAyasthiti :- palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika traNa sAgaropamanI che. kApotalezyA pahelI narakathI laI trIjI naraka sudhI hoya che paraMtu utkRSTa sthiti trIjI narakanI apekSAe che. tejalezyAnI utkRSTa kAyasthiti:- palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika be sAgaropamanI che. A kathana bIjA IzAna devalokanA devonI apekSAe che, kAraNa ke IzAna devalokanA devo tejolezI ja hoya che ane te devonI utkRSTa sthiti paNa sAdhika be sAgaropamanI arthAt palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika be sAgaropamanI che. pAlezyAnI utkRSTa kAyasthiti - aMtarmuhUrta adhika daza sAgaropama che. A kathana pAMcamA devalokanA devonI apekSAe che. teone eka mAtra pAlezyA ja hoya che. temaja teonI utkRSTa sthiti dasa sAgaropamanI che. tenI sthitimAM pUrvabhava ane AgAmI bhavanA aMtarmuhUrtane adhika samajavuM. zuklalezyAnI utkRSTa kAyasthiti :- aMtarmuhUrta adhika tetrIza sAgaropama che. A kathana anuttaravimAnavAsI devonI apekSAe che. kAraNa ke teomAM eka zuklalezyA ja hoya che. temanI tetrIsa sAgaropamanI sthitimAM pUrva bhava ane AgAmI bhavanuM aMtarmuhUrta adhika samajavuM. alezI jIvonI kAyasthiti :- alezI jIva ayogI kevaLI ane siddha che. teo sadAkALa alezI ja rahe che, tethI alezInI sthiti sAdi anaMta kAlanI che. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti 459 X - -- -- -- -- lezyAonI apekSAe jIvonI kAyasthiti :jIva prakAra | jaghanya utkRSTa kAraNa 1 salezI | anAdi anaMta abhavI jIvonI apekSAe T lI - : - - anAdi sAMta - - - bhavI jIvonI apekSAe 2 kRSNalezI | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta adhika 33 sAgaropama sAtamI narakanA nArakInI apekSAe 3 nIlalezI | aMtarmuhUrta | palyopamano asaMkhyAtamo bhAga pAMcamI narakanA nArakInI apekSAe adhika daza sAgaropama 4 kApotalezI | aMtarmuhUrta| palyopamano asaMkhyAtamo bhAga trIjI narakanA nArakInI apekSAe adhika traNa palyopama 5 tejolezI | aMtarmuhUrta palyopamano asaMkhyAtamo bhAga bIjAdevalokanAdevInI utkRSTasthitinI apekSAe adhika be sAgaropama 6 padmalezI | aMtarmuhUrta| aMtarmuhUrta adhika daza sAgaropama |pAMcamA devalokanA devonI apekSAe 7 zuklalazI | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta adhika 33 sAgaropama |anuttara vimAnanA devonI apekSAe 8 alezI | 4 | sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe. (9) samyakatva dvAra : 75 sammaTThiI NaM bhaMte ! sammaTThiI tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! sammaTTiI duvihe paNNatte, taM jahA- sAIe vA apajjavasie, sAIe vA sapajjavasie / tatthaNaM je se sAIe sapajjavasie se jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM chAvaDhei sAgarovamAiM saairegaaii| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! samyagudaSTi keTalA kALa sudhI samyagdaSTi rUpe rahe che? uttara- he gautama! samyakdaSTinA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sAdi anaMta ane (2) sAdi sAMta. temAMthI je sAdi sAMta che te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika chAsaTha sAgaropama sudhI samyagudRSTipaNe rahe che. |76 micchaTThiI NaM bhaMte ! micchaddiTThi tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! micchaTThiI tivihe paNNatte, taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie, sAIe vA sapajjavasie / tattha NaM je se sAIe sapajjavasie se jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, aNaMtAo ussappiNi-osappiNIo kAlao, khettao jAva avaTuM poggalapariyaTTa desUNaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mithyAdaSTi keTalA kALa sudhI mithyAdaSTipaNe rahe che? uttara- he gautama ! mithyAdaSTinA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta, (2) anAdi sAMta ane (3) sAdi sAMta. temAMthI je sAdi sAMta che, te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa sudhI mithyAdaSTipaNe rahe che. temAM kAlathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI pramANa kAla ane kSetrathI Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 460 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 thAvat dezona ardha pudgala-parAvartanakAla sudhI mithyAdaSTipaNe rahe che. 77 sammAmicchaddhiI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM vi ukkoseNa vi aNtomuhttN| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! mizradaSTi keTalA kALa sudhI mizradaSTipaNe rahe che? uttara- he gautama! te jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI mizradaSTipaNe rahe che. vivecana : prastuta sUtromAM samyagudaSTi, mithyAdaSTi ane mizradaSTinI kAyasthitinuM nirUpaNa che. samyagudaSTinI kAyasthiti :- daSTi eTale daSTikoNa-vicAradhArA. jeno daSTikoNa yathArtha hoya, jinezvaronA siddhAMtothI viparIta na hoya, tene samyagdaSTi kahe che arthAt jene jinapraNIta tattvo para yathArthapaNe zraddhA, ruci, pratIti hoya tene samyagudaSTi kahe che. pratyeka jIva anAdikAlathI mithyAdaSTi hoya che, tene jyAre samyagudarzana prApta thAya tyAre tenA samyagdarzananI sAdi thAya che. samyagudaSTi jIvonA be prakAra che- (1) sAdi anaMtaje samyakatva AvyA pachI jAya nahIM, te sAdi anaMta che. kSAyika samakita AvyA pachI jatuM nathI tethI tenI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. (2) sAdi sAMta- kSAyopathamika ane aupathamika samyakatva sAdi sAMta che. aupamika samyakatva aMtarmuhUrta sudhI ane kSAyopathamika samyakatva sAdhika chAsaTha sAgaropama sudhI rahe che. tyAra pachI temAM parivartana Ave che. koI jIva be vAra 33 sAgaropamanI sthitie anuttara vimAnomAM athavA traNa vAra bAvIsa sAgaropamanI sthitie bAramA azruta kalpamAM samyakatva sAthe utpanna thAya to da sAgaropama kALa vyatIta thaI jAya. kiMcit adhika kALa che te vaccenA manuSyabhavonI apekSAe samajavo joIe. A rIte upazama samakitInI sthiti aMtarmuhUrtanI ane kSayopazama samakitInI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 66 sAgaropamanI che. mithyAdaSTinI kAyasthiti :- jeno daSTikoNa-vicAradhArA yathArtha na hoya, jinezvaronA siddhAMtathI viparIta hoya temaja jene jinapraNIta tattvo para zraddhA, pratIti ke ruci na hoya, te mithyAdaSTi che.mithyASTi jIvonA traNa prakAra che. (1) anAdi anaMta- je anAdikALathI mithyAdaSTi che ane anaMtakALa sudhI mithyAtvI ja rahevAnA che tevA abhavI jIvonA mithyAtvanI sthiti anAdi-anaMtakAlanI che. (2) anAdi sAMta- je anAdikALathI mithyAdaSTi to che, paraMtu bhaviSyamAM jene samyakatvanI prApti thavAnI che. tevA bhavya jIvonA mithyAtvanI sthiti anAdi sAMta che. (3) sAdi-sAta-je jIva samyakatvanuM vamana karIne mithyAdaSTi thaI gayo hoya ane bhaviSyamAM pharI samyakatva prApta karavAno che. tevA paDivAI samyagdaSTinuM mithyAtva sAdi-sAMta kahevAya che. sAdi sAta mithyASTinI sthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI che, te aMtarmuhUrta sudhI mithyAdaSTi rahe, tyAra pachI pharIthI tene samyakatvanI prApti thaI jAya che. utkRSTa anaMtakAla sudhI te mithyAdaSTipaNe rahe che. anaMtakAla vyatIta thaI gayA pachI tene avazya samyakatva prApta thAya che. te anaMtakAla, kAlathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI pramANa che tathA kSetrathI yAvat dezona ardha pula parAvartana pramANa che. mizradaSTinI kAyasthiti - jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanI ja che. tathA prakAranA svabhAvathI aMtarmuhUrta pachI avazya tenI daSTinuM parivartana thaI jAya che. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti 461 | -- - - -- daSTinI apekSAe jIvonI kAyasthiti:jIva prakAra | jaghanya | utkRSTa kAraNa kSAyika samyagudaSTi | - sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe upazama samyagudRSTi | aMtarmuhUrta |aMtarmuhUrta tyArapachI avazya parivartana thAya kSAyopathamika aMtarmuhUrta | sAdhikada sAgaropama 33 sAgaropamanI sthitie be vAra anuttara vimAna samyagRSTi mAM athavA rara sAgaropamanI sthitie traNa vAra bAramA devaloka mAM utpanna thAya te apekSAe. sAsvAdana samyagdaSTi | eka samaya cha AvalikA tyArapachI avazya mithyAtvane pAme vedaka samyagadaSTi | eka samaya eka samaya kSAyopathamika samaktinA carama samayane ja vedaka samakti kahe che. mithyASTi L-1 anAdi anaMta - abhavI jIvonI apekSAe anAdi sAMta bhavI jIvonI apekSAe sAdi sAta mithyAdaSTi aMtarmuhUrta |ardha pudgala paDivAI samyagudaSTi jIvonI apekSAe, parAvartanakAla teTalA kAlamAM te jIvo avazya samakita pAme. mizradaSTi | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta svabhAvathI (10) jJAna dvAra: 78 NANI NaM bhaMte !NANIti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA !NANI duvihe pnnnntte| taM jahA- sAIe vA apajjavasie, sAIe vA sapajjavasie / tattha NaM je se sAIe sapajjavasie se jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM chAvaDhi sAgarovamAiM sAiregAI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! jJAnI jIva keTalA kALa sudhI niraMtara jJAnI rahe che? uttara- he gautama! jJAnInA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sAdi anaMta ane (2) sAdi- sAMta. temAMthI je sAdi sAMta che, te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kAMIka adhika chAsaTha sAgaropama sudhI niraMtara jJAnIpaNe rahe che. |79 AbhiNibohiyaNANI NaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! evaM ceva / evaM suyaNANI vi / ohiNANI vi evaM ceva, NavaraM jahaNeNaM ekkaM samayaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! Abhinibodhika jJAnI keTalA kALa sudhI Abhinibodhika jJAnI rUpe rahe che? uttara- he gautama! samuccaya jJAnInI jema jANavuM. A ja rIte zratajJAnInI sthiti paNa jANavI. avadhijJAnInI sthiti paNa A ja pramANe che, vizeSatA e che ke tenI jaghanya sthiti eka samayanI hoya che. |80 maNapajjavaNANI NaM bhaMte ! maNapajjavaNANIti kAlao kevaciraM hoi? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM desUNaM puvvakoDi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! mana:paryavajJAnI keTalA kALa sudhI niraMtara mana:paryavajJAnIpaNe rahe Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ra ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 che? uttara- he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSa sudhI rahe che. 81 kevalaNANI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! kevaLajJAnI keTalA kALa sudhI kevaLajJAnIpaNe rahe che? uttara- he gautama! kevaLajJAnI sAdi anaMtakAla sudhI rahe che. 82 aNNANI maiaNNANI suyaaNNANI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! aNNANI maiaNNANI suyaaNNANI tivihe paNNatte, taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie, sAIe vA sapajjavasie / tattha NaM je se sAIe sapajjavasie se jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, aNaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlao, khettao jAva avaTuM poggalapariyaTTa desUNaM / bhAvArtha - pragna-he bhagavan! ajJAnI, matiajJAnI, zrutaajJAnI keTalA kALa sudhI ajJAnIrahe che? uttara- he gautama! ajJAnI, matiajJAnI ane zrataajJAnInA traNa-traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta, (2) anAdi sAMta ane (3) sAdisAMta. temAMthI je sAdi sAMta che, te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa sudhI pota-potAnA paryAyomAM rahe che. kAlathI anaMta utsarpiNIavasarpiNIkAlapramANa ane kSetrathI yAvata dezona ardha pudgala parAvartanakAla sudhI niraMtara pota-potAnA paryAyomAM rahe che. 83 vibhaMgaNANI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samaya, ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM desUNAe puvvakoDIe abbhahiyAiM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! virbhAgajJAnI keTalA samaya sudhI virbhAgajJAnIpaNe rahe che? uttara-he gautama ! jaghanya eka samaya sudhI ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSa adhika tetrIza sAgaropama sudhI te vibhaMga jJAnIpaNe rahe che. vivecana : - prastuta sUtromAM sAmAnya jJAnI, pAMca prakAranA jJAnI, sAmAnya ajJAnI, matyAdi ajJAnInI kAyasthitinuM pratipAdana che. jJAnI-ajJAnI :- mati-zruta Adi jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI samyagudaSTi jIvane je jJAna prApta thAya, te samyaga jJAna kahevAya che ane te samyagujJAnayukta jIvane jJAnI kahe che. mati-zrata Adi jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI mithyAdaSTine thatA jJAnane mithyAjJAna(ajJAna) kahe che ane mithyAjJAnavALA jIvane ajJAnI kahe che. jJAnInI kAyasthiti :- jJAnInA be prakAra che- (1) sAdi anaMta ane (2) sAdi sAMta. jJAnanA pAMca prakAra che- matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna. temAMthI prathama cAra jJAna kSAyopathamika jJAna che. te cAra jJAnayukta jJAnI sAdi sAMta che. tenI sthiti kSAyopathamika sabhyadRSTi jIvonI jema jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika da sAgaropamanI che. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM pada : kAyasthiti kevaLajJAna zAyika jJAna che. te AvyA pachI nAza pAmatuM nathI, tethI siddha bhagavAnanI apekSAe tenI kAyasthiti sAdi anaMtakAlanI che. mati-zrutajJAnInI kAyasthiti :- samyagdRSTi jIvo ja jJAnI kahevAya che ane dareka jIvane ochAmAM ochA mati-zrutajJAna hoya che tethI samyagdaSTi jIvonI jema mati-zrutajJAnInI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika 6 sAgaropamanI che. = Fa avadhijJAnInI kAyasthiti :- jaghanya eka samaya ane utkRSTa sAdhika DDa sAgaropamanI che. koI paNa jIvane avadhijJAna utpanna thAya ane vicAronI cala-vicalatAthI athavA thopazamanI vicitratAthI bIjA samaye tenuM avadhijJAna naSTa thaI jAya ke vibhagajJAnamAM parivartita thaI jAya to avadhijJAnanI eka samayanI sthiti ghaTita thAya che. temaja kyAreka koI avadhijJAnInuM bIjA samaye ja mRtyu thAya ane te tiryaMcapaNe utpanna thAya to niyaMcane janma samaye avadhijJAna na hovAthI tenuM avadhijJAna nAza pAme che tyAre paNa avadhijJAnanI eka samayanI sthiti ghaTita thAya che. koI jIva apratipAti avadhijJAna sahita be vAra anuttara vimAnamAM athavA traNa vAra bAramAM devalokamAM utpanna thAya, to avadhijJAnanI utkRSTa dra sAgaropamanI sthiti thAya che ane manuSyanA bhavanI sthitinI gaNanA sAdhikamAM thAya che. manaHparyavajJAnInI kAyasthiti :- jaghanya eka samaya ane utkRSTa dezona kroDa pUrva varSanI che. apramatta avasthAmAM vartatA saMyatane manaHparyavajJAna utpanna thAya che ane te eka samayamAM ja mRtyu pAme ke udaya athavA kSayopazamamAM parivartana thAya tethI manaHparyavajJAna naSTa thaI jAya, tyAre manaHparyavajJAnanI jaghanya sthiti eka samayanI thAya che. jayAre koI manuSya nava varSanI uMmare saMyata banyA pachI apramattAvasthAmAM manaHparyavajJAna prApta karI kroDapUrva varSanA AyuSya sudhI manaHparyavajJAnI rahe che, tyAre tenI utkRSTa sthiti dezona kroDapUrva varSanI thAya che. samuccaya ajJAnI tathA mati-zruta ajJAnInI kAyasthiti :- mithyAtvI jIvonI jema tenA traNa prakAra che--(1) anAdi anaMta--abhavI jIvonI apekSA (2) anAdi sAMta-bhavI jIvonI apekSA ane (3) sAdi sAMta-paDivAI samyagdaSTinI apekSA. vibhagajJAnInI kAyasthiti :- jaghanya eka samaya ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSa adhika tetrIza sAgaropamanI che. jyAre koI paMdriya tiryaMca, manuSya ke deva avadhijJAnane prApta kare ane pachI mithyAtvane pAme, tyAre mithyAtvanI prAptinA samaye mithyAtvanA prabhAvathI tenuM avadhijJAna, vibhagajJAnapaNe pariName che. tyAra pachI bIjA ja samayamAM te vimaMgajJAnI deva, tiryaMca paMcadriya ke manuSyanuM mRtyu thaI jAya tyAre vibhaMgajJAna eka samaya sudhI rahe che. manuSya ke tiryaMcane janmathI vibhaMgajJAna hotuM nathI, paryApta thayA pachI yathAyogya samaye tene vibhaMgajJAna utpanna thaI zake che, tethI ahIM dezona kroDapUrva varSanuM kathana che. 33 sAgaropamanuM kathana sAtamI narakanI apekSAe che. A rIte manuSya, tiryaMca paryApta thayA pachI kyAreka vibhaMgajJAna prApta karI kroDapUrva varSanuM AyuSya pUrNa karI sAtamI narakanA nArakInI 33 sAgaropamanI sthiti prApta kare, tyAM jIvanaparyaMta vibhaMga jJAna rahe, tyAMthI mRtyu thAya tyAre tiryaMca gatimAM utpanna thatAM vibhagajJAna nAza pAme. A rIte vibhaMgajJAnanI utkRSTa sthiti dezona kroDapUrva varSa adhika tetrIsa sAgaropama ghaTita thAya che. tiryaMca paMcadriyane aparyAptAvasthAmAM ke vATe vahetA vibhaMgajJAna hotuM nathI, tethI vibhagajJAnanI sthiti tenAthI adhika thatI nathI. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 jJAna-ajJAnanI apekSAe jIvonI kAyasthiti :jIva prakAra | jaghanya utkRSTa kAraNa samuccaya jJAnI sAdi aha kevaLajJAnInI apekSAe sAdi sAMta prathama cAra jJAnanI apekSAe mati-zrutajJAnI | aMtarmuhUrta sAdhika sAgaropama samyagudRSTinI sthitinI apekSAe avadhijJAnI eka samaya sAdhika 6 sAgaropama samyagadaSTinI sthitinI apekSAe mana:paryavajJAnI | eka samaya dezona pUrvakroDa varSa saMyamInI sthitinI apekSAe kevaLajJAnI sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe samuccaya ajJAnI, anAdi-anaMta abhavI jIvonI apekSAe mati-zruta ajJAnI anAdi sAMta bhavI jIvonI apekSAe sAdi sAMta ajJAnI | aMtarmuhUrta ardha pugala parAvartanakAla paDivAI samyagRSTi jIvonI apekSAe, teTalA kAla pachI te avazya jJAnI thAya. virbhAgajJAna eka samaya dizAna pUrvakoDa varSa adhika manuSya ke tiryaMcanA bhavanA dezona koDa pUrva varSa + 33 sagAropama | sAtamI narakanI utkRSTa sthiti (11) darzana dvAraH 84 cakkhudaMsaNI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgaro- vamasahassaM sAiregaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! cakSudarzanI keTalA kALa sudhI cakSudarzanIpaNe rahe che ? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa sAdhika eka hajAra sAgaropama sudhI rahe che. 85 acakkhudasaNI NaM bhaMte ! acakkhudasaNIti kAlao kevacira hoi ? goyamA ! acakkhudasaNI duvihe paNNatte, taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajja vsie| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! acakSudarzanI keTalA kALa sudhI acAdarzanIpaNe rahe che? uttara- he gautama! acakSudarzanInA be prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta ane (2) anAdi sAMta. | 86 ohidasaNI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM do chAvaTThIo sAgarovamANaM sAiregAo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! avadhidarzanI, keTalA kALa sudhI avadhidarzanIpaNe rahe che? uttarahe gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa kAMIka adhika be chAsaTha sAgaropama sudhI rahe che. 87 kevaladasaNI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kevaLadarzanI keTalA kALa sudhI kevaLadarzanIpaNe rahe che? uttara- he gautama ! kevaLadarzanI sAdi anaMtakAla sudhI kevaLa darzanIpaNe rahe che. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti [ 465 ] vivecana : - prastuta sUtromAM cAra darzananI kAyasthitinuM pratipAdana che. cAdarzananI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika eka hajAra sAgaropamanI che. ekendriyAdi koI paNa jIva caurendriya ke paMcendriyamAM utpanna thAya, tyAM cakSudarzanane prApta kare tyAM aMtarmuhUrtanuM AyuSya pUrNa karIne punaH ekendriyAdimAM utpanna thAya, to cakSudarzananI jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti ghaTita thAya che. ane koI jIvaniraMtara caurendriya ane paMcendriyamAM ja janma-maraNa kare, to paMcendriyanI kAyasthitinI apekSAe cakSudarzananI utkRSTa sthiti sAdhika hajAra sAgaropamanI thAya che. koI paNa jIva eka bhavanuM AyuSya pUrNa karIne anya gatimAM janma dhAraNa karavA gati kare che tyAre tenI vATe vahetI avasthAmAM dravyendriyano abhAva hovAthI cakSudarzana hotuM nathI paraMtu te jIvamAM bhAvendriyano sadbhAva hovAthI bhaviSyamAM avazya dravyendriya prApta karIne cakSudarzanane prApta karaze. A rIte labdhinI apekSAe cakSudarzananuM sAtatya sAdhika eka hajAra sAgaropama sudhI rahe che. A rIte ahIM bhAvedriyanI apekSAe cakSudarzananI kAyasthitinuM nirUpaNa che. anyatra(bhagavatI sUtra zataka-13, uddezaka-1ramAM tathA bIjA AgamomAM paNa) vATavahetA jIvamAM ane aparyAptA jIvamAM cakSudarzanano niSedha maLe che, tyAM dravyendriyanI apekSAe nirUpaNa che. Ama, zAstromAM sApekSa nirUpaNa aneka sthAnomAM prApta thAya che. acadarzananI kAyasthiti - saMsArI koI paNa jIvane kevaLadarzana prApta na thAya, tyAM sudhI acakSudarzana hoya ja che. tenA be prakAra che- (1) abhavInI apekSAe anAdi anaMta ane (2) mokSagAmI bhavI jIvonI apekSAe anAdi sAMta che. avadhidarzananI kAyasthiti-jaghanya eka samaya ane utkRSTa sAdhika 13ra sAgaropamanI che. avadhijJAnI ke virbhAgajJAnI baMnene avadhidarzana hoya che. koI manuSya ke tiryaMca paMcendriyane pratipAti avadhijJAna ke virbhAgajJAna utpanna thAya ane bIjA ja samaye pariNAmonA parivartanathI ke mRtyu pAmatAM te avadhidarzanano nAza thaI jAya to tenI jaghanya eka samayanI sthiti ghaTita thAya che. utkRSTa sAdhika 13ra sAgaropamanI sthiti che. avadhijJAnanI sthiti sAdhika cha sAgaropama che ane virbhAgajJAnanI sthiti pUrvakoTi varSa adhika 33 sAgaropama che, tethI koI paNa jIva niraMtara avadhijJAnamAMthI virbhAgajJAna ane virbhAgajJAnamAMthI avadhijJAnane prApta karato 13ra sAgaropama kAla vyatIta kare, to avadhidarzananI utkRSTa sthiti ghaTita thAya che, te A pramANe samajavI koI avadhijJAnI manuSya bAramA devalokanI rara sAgaropamanI sthitimAM niraMtara traNa bhava kare; tyAra pachI manuSya bhavamAM alpa samaya mATe virbhAgajJAna prApta karI punaH avadhijJAna prApta kare ane tyAra pachI prathama greveyakanA ra0 sAgaropamanA traNa bhava ke anuttara vimAnanA 33 sAgaropamanA be bhava avadhijJAna sAthe kare; to A rIte avadhidarzananI be i(13ra)sAgaropamanI utkRSTa sthiti ghaTita thAya che. TIkAkAre ahIM sAtamI narakanI sAthe utkRSTa sthitine ghaTita karI che. temAM virbhAgajJAna sahita tiryaMcamAM utpatti kahI che, te bhagavatI sUtra zataka 13 uddezaka-1/ra anusAra upayukta thatI nathI. kAraNa ke tiryaMcamAM virbhAgajJAna laIne koI utpanna thaI zake nahIM. A rIte bAramA devalokanA traNa bhava ane nava raiveyakanA traNa bhava ke anuttara vimAnanA be bhava Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 zrI pannavaNA sua: bhAga-2 ane vacce manuSyonA bhava thatAM kula avadhidarzana sahita jIva sAdhika 13ra sAgaropama kAla pUrNa kare che. temAM koI paNa prakArano saiddhAMtika virodha thato nathI. kevaladarzananI kAyasthiti :- kevaladarzana prApta thayA pachI jatuM nathI. siddha bhagavAnanI apekSAe tenI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. darzananI apekSAe jIvonI kAyasthiti :jIva prakAra | jaghanya utkRSTa kAraNa |1 cakSudarzanI | aMtarmuhUrta sAdhika 1000 sAgaropama caurakriya-paMcendriyanA utkRSTa bhavonI apekSAe 2 acakSudarzanI anAdi anaMta abhavI jIvonI apekSAe anAdi sAMta bhavI jIvonI apekSAe 3 avadhidarzanI | eka samaya sAdhika 13ra sAgaropama manuSyanA bAramA devalokamAM avadhijJAna sAthe traNa | (be chAsaTha sAgaropama) bhava thAya, tyArapachI manuSyanA bhavamAMvirbhAgajJAna AvIne punaH avadhijJAna prApta thAya. tyArapachI | avadhijJAna sAthe traNa bhava nava raiveyakanA athavA be bhava anuttara vimAnanA thAya 4 kevaLa darzanI sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe (12) saMyata dvAra: 8 saMjae NaM bhaMte ! saMjae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM ekka samayaM, ukkoseNaM desUNaM puvvakoDiM / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! saMyata keTalA kALa sudhI saMyatapaNe rahe che? uttara-he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSa sudhI saMyatapaNe rahe che. 89 asaMjae NaM bhaMte ! asaMjae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! asaMjae tivihe paNNatte, taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie, sAIe vA sapajjavasie / tatthaNaMje se sAIe sapajjavasie se jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, aNaMtAo ussappiNI-osappiNIo kAlao, khettao avaDa poggalapariyaTTa desUNaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asaMyata keTalA kALa sudhI asaMmatapaNe rahe che? uttara- he gautama ! asaMyatanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta, (2) anAdi sAMta ane (3) sAdi sAMta. temAMthI je sAdi sAMta che, te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa sudhI asaMyatapaNe rahe che temAM kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa ane kSetrathI vAva dezona ardha pudgala parAvartana kAla pramANa asaMmatapaNe rahe che. 90 saMjayAsaMjae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM desUrNa putra hiM Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAramuM pada krAyasthiti 467 | bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! saMyatAsaMyata keTalA kAla sudhI saMyatAsaMmatapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSa sudhI saMyatAsaMyatapaNe rahe che. 91 NosaMjae NoasaMjae NosaMjayAsaMjae NaM bhate ! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nosaMyata noasaMyata nosaMyatAsaMyata keTalA kALa sudhI nosaMyata, noasaMyata, nosaMyatAsaMmatapaNe rahe che? uttara- he gautama! te sAdi-anaMta che vivecana : - prastuta sUtromAM saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata AdinI kAyasthitinuM kathana che. saMyatanI kAyasthiti :- je manuSyo jIvanaparyata sarva pApakArI pravRttithI sarva prakAre virata thaI gayA hoya tene saMyata kahe che. tenI sthiti jaghanya eka samaya ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSanI che. koI jIvane cAritranAM pariNAma AvyA pachI bIjA samaye mRtyu thaI jAya athavA cAritra mohanIyakarmano udaya thaI jAya to, tenI saMyatAvasthAnI sthiti eka samayanI thAya che. sarvavipiriNAmatAvaraNa vAvoparAna vaicitryataH samayekaM saMbhavAt / utkRSTa dezona kroDa pUrvavarSanI che kAraNa ke kroDapUrva varSanA AyuSyavALA karmabhUminA garbhaja manuSya cAritrano svIkAra karI zake che. kroDapUrva varSanA AyuSyavALA koI manuSya navamA varSe cAritrano svIkAra kare ane jIvanaparyata cAritranuM pAlana kare to tenI utkRSTa sthiti dezona koDa pUrva varSanI thAya che. cAritranuM pAlana eka bhava pUratuM sImita hoya che. bhavAMtaramAM tenI paraMparA rahetI nathI tethI saMyata ke saMyatAsaMyatanI kAyasthiti eka bhavanI apekSAe ja hoya che. asaMyatanI kAyasthiti :- pApakArI pravRttithI virAma pAmyA na hoya, tene asaMyata kahe che, tenA traNa prakAra che-(1) anAdi anaMtaje kyAreya saMyamI thayA nathI ane thavAnA nathI tevA abhavI jIvonI apekSAe asaMta jIvonI sthiti anAdi anaMtakAlanI che. (2) anAdi sAMta- je bhaviSyamAM saMyamI banaze tevA bhavI jIvonI apekSAe asaMyata jIvonI sthiti anAdi sAta che. (3) sAdi sAMta-paDivAI saMyatanI apekSAe asaMyama jIvonI sthiti sAdi sAMta che. sAdi-sAMta asaMyata jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa sudhI asaMmatapaNe rahe che. te anaMtakAla, kAlathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa ane kSetrathI anaMta loka pramANa khaMDanA AkAza pradezono apahAra thAya teTalA pramANe hoya che temaja dezona ardhapula parAvartana kAla pramANa pachI avazya tene pharIthI saMyamanI prApti thAya che. saMyatAsaMyatanI kAyasthiti :- je jIva pApakArI pravRttithI eka dezathI virAma pAmyA hoya ane eka dezathI virAma pAmyA na hoya, tevA dezavirati zrAvakane saMyatAsaMyata kahe che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSonI che. dezaviratino svIkAra be karaNa, traNa yoga Adi aneka vikalpothI thAya che, tenA svIkAramAM tathAprakAranA svabhAvathI ja aMtarmuhurtano kAla vyatIta thAya che tethI tenI jaghanya sthiti saMyatanI jema mRtyunI apekSAe paNa eka samayanI banatI nathI, utkRSTa sthiti saMyatanI samAna che. nosayata noasaMyata nosaMyatAsayatanI kAyasthiti :- je jIva saMyama, asaMyama ke saMyamasaMyamanA bhAvothI para hoya, tevA siddha bhagavAnane nosaMyata noasaMyata nosaMyatAsaMyata kahe che. teonI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saMyata AdinI apekSAe jIvonI kAyasthiti : jayanya utkRSTa eka samaya dezona kroDapUrva varSa jIva prakAra 1 saMyata 2 asaMyata sAdi sAMta asaMyata | aMtarmuhUrta 3 saMyatAsaMyata 4 nasaMpata noasaMya nosaMghanArAMvata aMtarmuhUta dezona koDa pUrva varSa cA anaMta -- anAdi anaMta anAdi sAMta dezona ardha pudgala parAvartana zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 kAraNa koDapUrva varSanA AyuSyavALA manuSyo dezona nava varSe cAritrano svIkAra karatA hovAthI jIva prakAra sAkAra-anAkAra upayogI chadmastha sAkAra-anAkAra upayogI kevaLI abhavI jIvonI apekSAe mavI javonI apekSAo pUrve saMyata bhAva pAmelA jIvonI apekSAe teTalA samaya pachI avazya saMyata bhAva pAme manuSya--tiryaMcanA utkRSTa AyuSyanI apekSAe siddha bhagavAnanI apekSAe (13) upayoga dvAra : 92 | sAgArovaNaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM vi ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / aNAgArovautte vi evaM ceva / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! sAkAropayoga yukta jIva niraMtara keTalA kALa sudhI sAkAropayogapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! te jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI sAkAropayogathI yukta rahe che. anAkAropayogayukta jIvano avasthAnakALa paNa A ja pramANe samajavo. vivecanaH prastuta sUtramAM sAkAra-anAkAra upayoganI kAyasthitinuM nirUpaNa che. sAkAropayoga tathA anAkAropayoganI kAyasthiti :- jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanI hoya che. A kathana chadmasthanI apekSAe che, kevaLI bhagavAnano sAkAra ane anAkAra upayoga jaghanya ane utkRSTa eka samayano ja hoya che. upayoganI apekSAe jIvonI kAyasthiti H jayanya aMtarmuhUrta eka samaya utkRSTa aMtarmuhUrta eka samaya kAraNa svabhAvathI svabhAvathI (14) AhAra dvAra : 23 mahAratnuM aMte ! pucchA ? goyamA ! AhAraN tuviSe paLatte, tuM bahAchumtthaahaare ya kevaliAhArae ya / Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM pada : kAyasthiti bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! AhAraka jIva keTalA kALa sudhI AhArakapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! AhArakanA be prakAra che, te A pramANe che- chadmastha AhAraka ane kevaLI AhAraka. 469 93 chaumatthAhArae NaM bhaMte ! chaumatthAhArAe tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNeNaM khuDDAgabhavaggahaNaM dusamaUNaM, ukkoseNaM asaMkhejjakAlaM, asaMkhejjAo ussappiNI- osappiNIo kAlao, khettao aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! chadmastha AhAraka keTalA kALa sudhI chadmastha AhAraka rahe che ? uttara he gautama ! jaghanya be samaya nyUna kSullakabhava pramANa ane utkRSTa asaMkhyAtakALa sudhI niraMtara chadmastha AhArakapaNe rahe che. te asaMkhyAtakAla, kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa che tathA kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA AkAza pradeza pramANa samajavo joIe. 95 kevaliAhAra NaM bhaMte ! kevaliAhArae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM deNaM puvvakoDiM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kevaLI AhAraka keTalA kALa sudhI kevaLI AhArakapaNe rahe che ? utta2- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSa sudhI rahe che. 96 aAhAraNaM bhaMte ! aNAhArae tti pucchA ? goyamA ! aNAhArae duvihe paNNatte, taM jahA - chaumatthaaNAhArae ya, kevaliaNAhArae ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! anAhAraka jIva keTalA kALa sudhI niraMtara anAhArakapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! anAhArakanA be prakAra che, jema ke- (1) chadmastha anAhAraka ane (2) kevaLI anAhAraka. 97 chaumatthaaNAhAraeNaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM do samayA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! chadmastha anAhAraka keTalA kALa sudhI chadmastha anAhArakapaNe rahe che? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa be samaya sudhI chadmastha anAhArakapaNe rahe che. 98valiaAhAraNaM bhaMte! kevaliaNAhArae tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! kevali-aNAhArae duvihe paNNatte, taM jahA- siddhakevali - aNAhArae ya, bhavattha kevali aNAhArae ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kevaLI anAhAraka keTalA kALa sudhI kevaLI anAhArakapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! kevaLI anAhArakanA be prakAra che- (1) sidghakevaLI anAhAraka ane (2) bhavastha kevaLI anAhAraka. 99 99 siddhakevaliaNAhArae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! siddha kevaLI anAhAraka keTalA kALa sudhI siddha kevaLI anAhArakapaNe Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 470 | zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 rahe che? uttara- he gautama! te sAdi-anaMta kALa paryata siddha kevaLI anAhArakapaNe rahe che. 100 bhavatthakevaliaNAhArae NaM bhaMte! pucchA ? goyamA ! bhavatthakevaliaNAhArae duvihe paNNatte, taM jahA- sajogibhavattha kevaliaNAhArae ya, ajogibhavatthakevaliaNAhArae yA bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! bhavastha kevaLI anAhAraka keTalA kAla sudhI bhavastha kevaLI anAhArakapaNe rahe che? uttara- he gautama ! bhavastha kevaLI anAhArakanA be prakAra che- (1) sayogI bhavastha kevaLI anAhAraka ane (2) ayogI bhavastha kevaLI anAhAraka. 101 sajogibhavatthakevaliaNAhArae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! ajahaNNamaNukkoseNaM tiNNi samayA / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! sayogI bhavastha kevaLI anAhAraka keTalA kAla sudhI sayogI bhavastha kevaLI anAhArakapaNe rahe che? uttara- he gautama! ajaghanya-anutkRSTa traNa samaya sudhI sayogI bhavastha kevaLI anAhArakapaNe rahe che. 102 ajogibhavatthakevaliaNAhArae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNa vi ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! ayogI bhavastha kevaLI anAhAraka keTalA kAla sudhI ayogI bhavastha kevaLI anAhArakapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI ayogI bhavastha kevaLI anAhArakapaNe rahe che. vivecana : prastuta sUtromAM AhAraka ane anAhAraka jIvonI kAyasthitinI prarUpaNA che. AhAraka-anAhAraka - koI paNa jIva traNa sthUla zarIra ane cha paryAptine yogya pagalo grahaNa karato hoya tyAre AhAraka kahevAya che ane tathA prakAranA pugalone grahaNa karato na hoya tyAre te anAhAraka kahevAya che. koI paNa gatimAM janma dhAraNa karanAra jIva janmathI mRtyuparyata AhAraka ja hoya che. tenI vATe vahetI avasthAmAM paNa jo te eka samayanI RjugatithI utpanna thAya, to AhAraka ja rahe che paraMtu te jIva be ke traNa samayanI vakragatie utpanna thAya, to eka ke be samaya anAhAraka thAya che. te uparAMta kevaLI samuddaghAtamAM trIjA, cothA ane pAMcamA samaye ane ayogI avasthAnA aMtarmuhUrtamAM jIva anAhAraka rahe che. AhArakanA be prakAra che- chAstha AhAraka ane kevaLI AhAraka. chavastha AhArakanI kAyasthiti-jaghanya be samaya nyuna kSullakabhava pramANa ane utkRSTa asaMkhyAtakAla sudhI jIva niraMtara AhAraka rahe che. kSullakabhava eTale nAnAmAM nAno 256 AvalikAno bhava. teTalA AyuSyavALo koI jIva traNa samayanI vigrahagatithI utpanna thAya, to te jIva be samaya anAhAraka hoya ane tyAra pachI tenA bhavaparyata AhAraka ja hoya che, tethI chadmastha AhArakanI sthiti jaghanya be samaya nyUna kSullakabhava pramANa kahI che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAramuM pada krAyasthiti 471 | koI jIva asaMkhyAtakAla sudhI mRtyu pAmIne niraMtara jugatithI ja jAya to te jIva asaMkhyAta kAla sudhI niraMtara AhAraka rahe che. patAvataH tAtUrthyamavarSe vidati mavati | tyAra pachI avazya te jIva mRtyu pAmIne vakragatie ja jAya che. tethI te jIva eka ke be samaya anAhArakapaNAne pAme che. A rIte AhArakanI utkRSTa sthiti asaMkhyAtakAlanI che. te asaMkhyAtakAla, kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla pramANa ane kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA AkAza pradeza pramANa arthAt bAdarakAla pramANa AhAraka rahe che. kevaLIAhArakanI kAyasthiti - kevaLInI sthiti pramANe jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona kroDapUrva varSanI che. anAhAraka jIvonA paNa be prakAra che- chadmastha anAhAraka ane kevaLI anAhAraka. chadhastha anAhArakanI kAyasthiti - chadmastha jIva janmathI mRtyu paryata AhAraka ja hoya che paraMtu bhavAMtaramAM gamana karatA te be ke traNa samayanI vigrahagatie utpanna thAya tyAre eka ke be samaya anAhAraka hoya che. tethI tenI sthiti jaghanya eka samaya ane utkRSTa e samayanI che. zrI bhagavatI sutranA zreNIzataka anusAra jIva cAra ke pAMca samayanI vigrahagatithI paNa utpanna thAya, to te traNa ke cAra samaya anAhAraka rahe che paraMtu tevA jIvo atyaMta alpa hovAthI prastuta prasaMgamAM sUtrakAre tenI gaNanA karI nathI. kevaLI anAhArakanA be prakAra che- (1) siddhakevaLI anAhAraka ane (2) bhavastha kevaLI anAhAraka. bhavasthakevaLI anAhArakanA be prakAra che-(1) sayogI kevaLI anAhAraka ane (2) ayogI kevaLI anAhAraka. siddhakevaLI anAhArakanI sthiti - sAdi anaMtakAlanI che. bhavastha sayogIkevaLI anAhArakanI sthiti :- koI kevaLI bhagavAna sayogI avasthAmAM kevaLI samuddaghAta kare tyAre te samudraghAtanA ATha samayamAMthI trIjA, cothA ane pAMcamAM samaye anAhAraka hoya kevaLI samudyAtamAM kevaLI bhagavAnanA Atmapradezo prathama samaye daMDAkAre, bIjA samaye kapATAkAra, trIjA samaye maMthanAkAra ane cothA samaye lokavyApI thAya che. pAMcamA samaye AMtarAonuM saMharaNa kare che, chaThThA samaye maMthAna saMhare che, sAtamA samaye kapATa ane tyAra pachI AThamA samaye daMDa saMharIne tenA Atmapradezo zarIra pramANa thaI jAya che. kevaLI samudyAtanI ATha samayanI A prakriyAmAM kevaLI bhagavAna prathama ane AThamA samayamAM audArika kAyayogI hoya che, sAtamA, chaThThA ane bIjA samayamAM audArika mizrayogI ane trIjA, cothA, pAMcamA A traNa samayamAM kArpaNa kAyayogI hoya che. kArpaNa kAyayogImAM pravartamAna jIva avazya anAhAraka hoya che.tethI sayogI bhavastha kevaLI anAhArakanI sthiti jaghanya, utkRSTa traNa samayanI ja hoya che. ayogI bhavasthakevaLI anAhArakanI sthiti :- caudamA guNasthAne jIva ayogI avasthAne pAme che. caudamA guNasthAnanI sthiti anusAra tenI anAhAraka avasthAnI sthiti pAMca hrasva akSaranA uccAraNakAla pramANa thAya che. tenA mATe ja sUtramAM jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrtanI sthiti kahI che. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 AhAraka anAhAraka jIvonI kAsthiti H jIva prakAra 1 chadmastha AhAraka 2 kevaLI AhAraka 3 chadmastha anAhAraka 4 siddhastha kevaLI anAhAraka 5 bhavastha sayogI kevaLI anAhAraka 6 bhavastha ayogI kevaLI anAhAraka jaghanya utkRSTa kAraNa be samaya nyUna lUka | asaMkhyAtakAla jIva asaMkhyAtakAla sudhI ja RjugatithI utpanna bhava(256 AvalikA | (bAdarakAla) thaI zake che. no bhava) aMtarmuhUrta eka samaya X traNa samaya aMtarmuhUrta dezona kroDapUrva be samaya sAdi anaMta traNa samaya zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 aMtarmuhUrta kevaLI bhagavAnanI sthitinI apekSAe be ke traNa samayanI vigrahagatinI apekSAe siddha bhagavAnanI sthitinI apekSAe kevaLI samuddAnanI apekSAe caudamA guNasthAnI apekSAe (15) bhASaka dvAra : 103 bhAsae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekka samayaM, ukkoseNaM aMtomuhuttaM / bhAvArtha H prazna- he bhagavan ! bhASaka jIva keTalA kALa sudhI bhASakapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUta sudhI bhASakapaNe rahe che. 204 mAlam khaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! amAlaN tuviSe paLatte, tuM bahA- sAr vA apajjavasie, sAIe vA sapajjavasie, tattha NaM je se sAIe vA sapajjavasie se jahaNaNaM aMtomuhutaM ukkoseNaM vaNassai kAlo / bhAvArtha :- prazna--he bhagavan ! abhASaka jIva keTalA kALa sudhI abhASakapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! abhASakanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) sAdi anaMta ane (2) sAdi sAMta. temAMthI je sAdi sAMta che te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa vanaspatikAla paryaMta abhASakapaNe rahe che. vivecanaH prastuta sUtromAM bhASaka ane abhASaka jIvonI kAsthitinuM pratipAdana che, bhASakanI kAyasthiti H- koI jIva vacanayogano prayoga karIne eka ja samayamAM aTakI jAya athavA mRtyu pAme to bhASakanI sthiti jaghanya eka samayanI thAya che ane niraMtara aMtarmuhUrta sudhI bhASAno prayoga kare, to tyAra pachI avazya aMtara paDe che, tethI tenI utkRSTa sthiti vacanayoganI jema aMtarmuhUrtanI che. abhASakanI kAyasthiti - abhASaka jIvonA be prakAra che- siddha ane saMsArI. (1) sidgha abhASakanI sthitino prAraMbha thAya che paraMtu teno aMta thato nathI, tethI tenI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. (2) saMsArI abhASakanI Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti [ 473 ] sthiti- saMsArIjIvo trasathI sthAvaramAM ane sthAvarathI trasamAM janma maraNa karatA ja rahe che. tethI saMsArI abhASakamAM sAdi sAMtano ja bhaMga thAya che ane tenI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspatikAla pramANa che. koI beindriyAdi jIva ekendriyamAM janma dhAraNa kare, tyAM abhASakapaNe aMtarmuhUrtanuM AyuSya pUrNa karIne punaH beindriyAdi mAM janma dhAraNa karIne bhASaka bane, to abhASakanI jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti thAya che. te jIva jyAre anaMtakAla sudhI vanaspatikAyamAM ja janma-maraNa kare, to te utkRSTa anaMtakAla paryata abhASaka rahe che. nodhaH- zrI prajJApanA sUtranI ghaNI pratomAM abhASakanA traNa bhedano pATha che. yathA- amAsAvi jahA- aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie, sAIe vA spjjvsie| A pAThamAM be bhaMga anAdinA che paraMtu prastuta kAyasthiti pada pramANe vanaspatikAlathI vadhu koI ekendriya jIvanI paNa kAyasthiti nathI mATe koI paNa abhASaka jIvamAM anAdi anaMtano bhaMga saMbhavita nathI. tethI anAdinA be bhaMgavALo pATha samIcIna thato nathI. temaja uparokta traNa bhaMgavALA pAThamAMsiddha mATe thato sAdi anaMtano bhaMga paNa nathI. prastuta prasaMgamAM tenuM kathana Avazyaka che. A rIte pratomAM maLato abhASakanA traNa bhejavALo pATha susaMgata na lAgatAM abhASakanA be bhedavALA pAThano prastutamAM maulika rUpe svIkAra karyo che ane vaikalpika maLatAM pAThanI vicAraNA ahIM vivecanamAM karI che. jIvAbhigama sUtra ane tenI TIkAmAM paNa abhASakanA be bhedano pATha ane vyAkhyA che. be bhaMga- sAdi anaMta ane sAdi sAMta, yukti saMgata che. bhASaka-abhASaka jIvonI kAyasthiti:jIva prakAra | jaghanya | utkRSTa | kAraNa bhASaka | | eka samaya aMtarmuhUrta |vacana yoganI apekSAe abhASaka(siddha) | X | sAdi anaMta |siddha bhagavAnanI apekSAe | abhASaka(saMsArI) | aMtarmuhUrta vanaspatikAla vanaspatikAyika jIvonI apekSAe. (16) paritta dvAra :105 parite NaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! paritte duvihe paNNatte, taM jahA- kAyaparitte ya, saMsAraparitte ya / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paritta jIva keTalA kALa sudhI parittapaNe rahe che? uttara- he gautama! parittanA be prakAra che. te A pramANe che- (1) kAyaparitta ane (2) saMsAra parira. 106 kAyaparitte NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM puDhavikAlo-asaMkhejjAo ussappiNI-osappiNIo kAlao, khettao asaMkhejjA logaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kAyaparitta keTalA kALa sudhI kAyaparittapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa pRthvIkALa sudhI kAyaparittapaNe niraMtara rahe che. te asaMkhyakAla, kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI- avasarpiNIkAla pramANa che ane kSetrathI asaMkhya lokakhaMDanA pradeza pramANa che. 107 saMsAraparitte NaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNataM Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 kAlaM jAva avaDDuM poggalapariyaTTaM desUNaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! saMsAraparitta jIva keTalA kALa sudhI saMsAraparittapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa sudhI yAvat dezona ardha pudgala parAvartanakAla sudhI saMsAraparittapaNe rahe che. 208 aritte khaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! apattei duviSe paLatte, tuM bahAkaayapritte ya, saMsAraaparitte ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! apiratta jIva keTalA kAla sudhI aparittapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! aparittanA be prakAra che. te A pramANe che- (1) kAyaaparitta ane (2) saMsAra aparitta. | 109 kAyaaparit NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNaMtakAlaM jAva vaNassaikAlo / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! kAyaaparitta keTalA kALa sudhI kAyaaparittapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspatikALa sudhI kAyaaparittapaNe rahe che. taM 20 saMsArabattei na bhaMte ! pucchA ? goyamA ! saMsArabapattei tuviSe patte, jahA - aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! saMsAra aparitta keTalA kALa sudhI saMsAraaparittapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! saMsAraaparittanA be prakAra che. te A pramANe che- (1) anAdi anaMta ane (2) anAdi sAMta. 111 Noparitte-Noaparitte NaM bhaMte! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! noparitta noaparitta keTalA kALa sudhI noparitta noaparittapaNe rahe che? uttara- he gautama ! te sAdi anaMta che. vivecanaH prastuta sUtromAM paritta, aparitta ane noparitta noaparitta jIvonI kAyasthitinI prarUpaNA che. paritta=sImita athavA maryAdita. parittanA be prakAra che. kAyaparitta ane saMsAraparitta. kAyaparitta :- kAya = zarIra. parimita zarIrI arthAt pratyeka zarIrI jIvone kAyaparitta kahe che. te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa puDhavIkAla arthAt asaMkhyAtakALa sudhI kAyaparittapaNe rahe che. je koI jIva nigodathI nIkaLIne pratyeka zarIramAM utpanna thAya che, tyAM aMtarmuhUrta sudhI kAyaparittapaNe rahIne punaH sAdhAraNa vanaspatikAyamAM utpanna thAya, to kAyaparittanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI thAya che ane utkRSTa asaMkhyAtakALa sudhI kAyaparitta niraMtara rahe che. ahIM asaMkhyAtakALa pRthvIkAyanI kAyasthiti jeTalo samajavo joIe. te kAlanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kAlapramANa ane kSetranI apekSAe asaMkhyAta lokapramANa che. tyAra pachI te jIva avazya nigodamAM jAya athavA mokSe jAya che. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra padaH kAyasthiti [ 475] saMsAraparitta :- samyaktvanI prApti thavAthI jeno saMsAra paribhramaNakALa parimita thaI gayo hoya. temaja je jIvonuM saMkhyAta ke asaMkhyAta kAla ja saMsAra paribhramaNa zeSa rahyuM hoya, tene saMsAra paritta kahe che. te jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa anaMtakAla eTale ardhapudgala parAvartana kAla sudhI saMsAra parittapaNe rahe che. koI jIva samyagudarzana prApta karIne aMtarmuhUrtamAM aMtakRta kevaLI thaIne mokSe jAya, to tenI jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti thAya che. ane samyagudarzana prApta karyA pachI jo te jIva samyagudarzanathI patita thaI jAya ane dezona ardhapudgala parAvartanakAla sudhI saMsAra paribhramaNa karIne pachI mokSa jAya, to tenI paritta saMsAranI utkRSTa sthiti thAya che. kAyaaparitta - anaMtakAyika jIva kAya aparitta kahevAya che tathA kAya aparitta jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa vanaspati kALa(anaMtakALa) sudhI niraMtara kAya aparittapaNe rahe che. jyAre koI jIva pratyeka zarIramAM janma-maraNa karIne nigodamAM utpanna thAya che ane tyAM aMtarmuhUrta sudhI rahIne pharI pratyeka zarIrIrUpe utpanna thAya,to tenI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta thAya che. utkRSTa vanaspatikALa jeTalo anaMtakALa samajavo joIe. tyAra pachI te jIva avazya tyAMthI nIkaLIne pratyeka zarIrapaNe janma dhAraNa kare che. sUtrakAre kAyaaparittanI kAyasthiti vanaspatikAla pramANa kahI che paraMtu nigodanA sAdhAraNa zarIrI jIvo kAya aparitta che. cothA kAya dvAramAM samuccaya nigodanI kAyasthiti anaMtakAlamAM aDhI pudgala parAvartanakAlapramANa kahI che. tethI kAyaaparittanI kAyasthiti aDhI pagalaparAvartanakAlanI ja hovI joIe. prastuta prasaMgamAM koI paNa kAraNathI mULapAThamAM gAva.. pAThamAM kaMIka kSati thaI gaI hoya tema jaNAya che. vRttikAre paNa sUtrane anusarIne ja te anaMtakAlanI sthitine vanaspatikAla pramANa kahI che. ukkoseNaM aNaMta kAlaM jAva vaNassaikAlo nA sthAne jAva aDDAijjA poggalapariyaTTA pATha yathocita lAge che. saMsAra aparita - jenuM anaMtakAlanuM saMsAra paribhramaNa zeSa hoya, tene saMsAra aparitta kahe che. tenA be prakAra che- (1) anAdi anaMtajenA saMsArano aMta- viccheda kyAreya thavAno na hoya tevA abhavI jIvonI apekSAe te anAdi anaMta saMsAra aparitta kahevAya che. (2) anAdi sAta- jenA saMsArano aMta thavAno che tevA bhavI jIvo anAdi sAMta saMsAra aparitta kahevAya che. noparita noaparitta :- siddhane noparitta noaparitta kahe che. tenI sthiti sAdi anaMta che. parira-aparitanI kAyasthiti :| jIva prakAra | jaghanya | utkRSTa kAraNa kAya paritta aMtarmuhUrta asaMkhyAtakAla(pRthvIkAla) |pRthvIkAyanI kAyasthitinI apekSAe saMsAra paritta aMtarmuhUrta ardhapula parAvartanakAla ekavAra samyagadarzananI sparzanAthayelo jIva avazya ardhapudgala parAvartanakAlamAM mokSe jato hovAthI kAya aparitta aMtarmuhUrta anaMtakAla vanaspatikAyika jIvonI kAyasthitinI apekSAe saMsAra aparitta anAdi-anaMta abhavI jIvonI apekSAe anAdi sAMta bhavI jIvonI apekSAe Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 476] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 (10) paryApta dvAraH112 pajjattae NaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM sAgarovama sayapuhattaM sAirega / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! paryApta jIva keTalA kAla sudhI niraMtara paryAptApaNe rahe che? uttarahe gautama! jaghanya aMtarmuhurta sudhI ane utkRSTa kaMIka adhika aneka so sAgaropama sudhI niraMtara paryAptapaNe rahe che. 113 apajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNa vi ukkoseNa vi aMtomuhattaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! aparyApta jIva, keTalA kAla sudhI niraMtara aparyAptApaNe rahe che? uttara- he gautama ! jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI aparyAptapaNe rahe che. 114 Nopajjattae Noapajjattae NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! no paryApta noaparyApta jIva keTalA kALa sudhI no paryApta noaparyAptapaNe rahe che? uttara- he gautama ! tenI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. vivecana : prastuta sUtromAM paryAptA, aparyAptA ane noparyApta noaparyApta jIvonI kAyasthitinuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. paryAptAnI kAyasthiti - jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropamanI che. koI jIva aMtarmuhurtanuM AyuSya pUrNa karIne aparyAptapaNe janma dhAraNa kare, to paryAptAnI jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti thAya che. koI jIva cAre gatimAM paribhramaNa karatAM utkRSTa aneka so sAgaropama sudhI niraMtara labdhi paryAptapaNe rahe to te paryAptAnI utkRSTa kAyasthiti thAya che. ahIM labdhiparyAptA jIvonI apekSAe kAyasthitinuM kathana che. labdhi paryAptAnA bhavo niraMtara aneka so sAgaropama sudhI thaI zake che. dareka jIva jyAM janma dhAraNa kare tyAM aMtarmuhUrta sudhI aparyApta rahe ja che. paraMtu te aparyApta avasthAmAM paNa paryApta nAmakarmano udaya hovAthI te jIva labdhiparyAptA kahevAya che. A rIte labdhi paryAptAnI apekSAe paryAptAvasthAnuM sAtatya niraMtara utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropama sudhI rahe che. aparyAptAnI kAyasthiti :- jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. jIvAbhigama sUtra, prajJApanA sUtra ane bhagavatI sUtra Adi aneka zAstromAM aparyAptanI sthiti ke kAyasthiti jaghanya ane utkRSTa paNa aMtarmuhurtanI ja kahI che. tethI spaSTa thAya che ke karaNa aparyApta ke labdhi aparyAptanI sthiti to eka bhavanI ja hoya che ane kAyasthiti aneka bhavonI apekSAe hoya che. tema chatAM A sarva Agamone jotAM spaSTa thAya che ke aparyApta nAmakarmanA udayamAM eTale labdhi aparyApta avasthAmAM jIva niraMtara jeTalA bhava karI zake teno saravALo aMtarmuhUrtano ja thAya che arthAt jIva aparyApta avasthAnA keTalAka bhavo aMtarmuhUrtanA karIne vacce paryAptAnA bhavo karato rahe to ja tyAM ne tyAM tenA asaMkhya ke anaMta bhavo thaI Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAra pada: kAyasthiti zake che. anyathA ekalA aparyAptanA 25 AvalikAnA hisAbe utkRSTa 6553thI ochA bhavo thaI zake ane teno saravALo aMtarmuhurta jeTalo rahI zake. A rIte aparyAptAnI utkRSTa kAyasthiti samajavI. zrI bhagavatI sUtranA gammA zatakamAM jaghanya gammAmAM aMtarmuhUrtanI sthitivALAmAM paryAptA ke aparyAptAnA sarva bhavono samAveza hovAthI te te gammAmAM asaMkhya ke anaMta bhavo thaI zake che. zAstrakArano Azaya tyAM jaghanya gammAmAM aMtarmuhUrtamAM samAviSTa thatI sarve sthitinuM saMkalana, jaghanya sthitimAM samajI levAthI che. paraMtu tyAM paryApta aparyAptano bheda vivakSita nathI, mATe aneka zAstromAM kathita aparyAptAnI kAyasthitimAM gammA zatakanA kathanathI koI virodha na samajavo joIe. no paryApta no aparyAptAnI kAyasthiti :- paryApta ke aparyAptAvasthAthI rahita hoya, tevA siddha bhagavAna no paryApta noaparyApta kahevAya che. tenI kAyasthiti sAdi anaMtakAlanI che. paryAptA-aparyAptAnI kAyasthiti :jIva prakAra | jaghanya utkRSTa kAraNa 1 paryAptA | | aMtarmuhurta | sAdhika aneka so sAgaropama |labdhi paryAptA jIvonI apekSAe 2 aparyAptA | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta aparyApta avasthAnuM sAtatya teTaluM ja rahetuM hovAthI 3 no paryAptA sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe noaparyAptA (18) sUkSma dvAra:115 suhume NaM bhaMte ! suhume tti pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM purA- vANI bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sUkSma jIva keTalA kALa sudhI sUkSmapaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa puDhavIkAla sudhI sUmapaNe rahe che. 116 bAdare NaM bhaMte ! pucchA? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM asaMkhejja kAlaM jAva khettao aMgulassa asaMkhejjaibhAga / bhAvArtha - prazna-he bhagavan! bAdara jIva keTalA kAla sudhI bAdarapaNe rahe che? uttara-he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakAla sudhI bAdarapaNe rahe che, te asaMkhyAtakAla, kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI pramANa che ane trathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA AkAza pradeza pramANa che. 116 Nosuhuma NobAdare NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nosUkSma no bAdara keTalA kAla sudhI nosUkSma no bAdarapaNe rahe che? uttara- he gautama ! tenI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. vivecana - prastuta sUtromAM sUkSma, bAdara, nosUkSma no bAdaranI kAyasthitinuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 478 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 bAdara sUkamanI kAyasthiti - jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakAla-pRthvIkAla pramANa che. koI paNa jIva pRthvI, pANI Adi pAMca sthAvaramAM sUkSmapaNe janma-maraNa kare, to utkRSTa asaMkhyAtakAla sudhI rahe che. te asaMkhyAtakAlamAM kAlanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla vyatIta thAya che ane kSetranI apekSAe asaMkhyAta lokanA AkAza pradeza pramANa arthAtu puDhavIkAla pramANa che. bAdaranI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAtakAla-bAdarakAla pramANa che. te asaMkhyAtakAlamAM kAlanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkAla vyatIta thAya che ane kSetranI apekSAe aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganA AkAza pradeza pramANa thAya che. A rIte sukSma ane bAdara baMnenI kAyasthiti asaMkhyAta kAlanI hovA chatAM kSetranI apekSAnI baMnenI sthitimAM taratamatA jaNAya che, tethI spaSTa thAya che ke, bAdarathI sUkSma jIvonI kAyasthiti adhika che. norma no bAdara jIvonI kAyasthiti - siddhanA jIvo nosUkSma no bAdara che. tenI sthiti sAdi anaMta kAlanI che. sUkama-bAdara jIvonI kAyasthiti:jIva prakAra | jaghanya utkRSTa kAraNa sUkSma aMtarmuhUrta |asaMkhyAtakAla(puDhavIkAla) | samuccaya sUkSma jIvonI apekSAe mAtra sUmamAM jIva asaMkhya kAla sudhI ja rahe. aMtarmuhUrta asaMkhyAtakAla(bAdarakAla) | samuccaya bAdara jIvonI apekSAe mAtra bAdaramAM asaMkhyakAla sudhI ja rahe. puDhavIkAlathI bAdara kAla bahu nAno che. | nosUkSma no bAdara | x sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe. (19)saMjJI dvAra:118 saNNI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhattaM sAiregaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMjJI jIva keTalA kALa sudhI saMjJIpaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika aneka so sAgaropama sudhI saMjJIpaNe rahe che. 119 asaNNI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA !jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM vnnssikaalo| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! asaMzI jIva keTalA kAla sudhI asazIpaNe rahe che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa vanaspatikALa sudhI asaMjJIpaNe rahe che. 119 NosaNNI NoasaNNI NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nosaMjJI noasaMzI jIva keTalA kAla sudhI nosaMjJI noasaMjJIpaNe rahe che? uttarahe gautama ! tenI sthiti sAdi-anaMtakAlanI che. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | aDhAramuM pada krAyasthiti 479 vivecana - prastuta sutromAM saMjJI, asaMjJI, nosaMjJI-noasaMjJI jIvonI kAyasthitinI prarUpaNA che. saMjInI kAyasthiti - jyAre koI jIva asaMjJIpaNAthI nIkaLIne saMjJIpaNAno bhava dhAraNa karI aMtarmuhUrta rahIne, pharI asazIpaNe utpanna thAya che, tyAre te aMtarmuhUrta sudhI ja saMjJI avasthAmAM rahe che ane koI jIva manuSya ane nArakI athavA vaimAnika devamAM bhavabhramaNa karyA kare to, utkRSTa kAMIka adhika aneka so sAgaropama kALa sudhI niraMtara saMjJIpaNe rahe che. asaNInI kAyasthiti :- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa vanaspatikALa sudhI asaMzI jIva niraMtara asaMjJIpaNe rahe che. nosaMjJI-noasaMjJInI kAyasthiti kevaLI bhagavAna ane siddha bhagavAna nosaMjJI noasaMjJI che. siddhanI apekSAe tenI sthiti sAdi anaMta che. saMjJI-asaMjJI jIvonI kAyasthiti:jIva prakAra | jaghanya | utkRSTa | kAraNa | 1 saMjJI aMtarmuhUrta | sAdhika aneka so sAgaropama cAra gatinI apekSAe. 2 asaMjJI aMtarmuhUrta |anaMtakAla(vanaspatikAla) vinaspatikAyikanI mukhyatAe 3 nosaMjJI noasaMzI | - sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe (20) bhavasiddhika dvAra :121 bhavasiddhie NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! aNAIe sapajjavasie / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! bhavasiddhika jIva keTalA kALa sudhI bhavasiddhikapaNe rahe che? uttara-he gautama ! te anAdi sAMta che. 122 abhavasiddhie NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! aNAIe apajjavasie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! abhavasiddhika jIva keTalA kALa sudhI abhavasiddhikapaNe rahe che? uttara- he gautama! anAdi-anaMta che. 123 Nobhavasiddhiya Noabhavasiddhie NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! sAIe apajjavasie / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nobhavasiddhika-noabhavasiddhika keTalA kAla sudhI nobhavasiddhika noabhavasiddhikapaNe rahe che? uttara- he gautama! sAdi-anaMta che. vivecana : prata sUtromAM bhavasiddhika, abhavasiddhika ane nobhavasiddhika noabhavasiddhika jIvonI kAyasthitinuM nirUpaNa karyuM che. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 480 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 bhavasiddhikanI kAyasthiti:- bhavyatva pariNAmika bhAva che, tethI te anAdi che paraMtu mukti prApta thatAM teno aMta thAya che, tethI te anAdi sAMta che. abhavasilikanI kAyasthitiH - abhavyatva paNa pariNAmika bhAva che, tethI anAdi che. abhavI jIvonA abhavIpaNAno kyAreya aMta thato nathI, tethI te anAdi anaMta che. nobhavasiDika noabhavasilikanI kAyasthiti :- te bhAva siddhomAM hoya che. siddhonI apekSAe tenI sthiti sAdi anaMtakAlanI che. bhavasilika-abhavasivika jIvonI sthiti :| sthiti || kAraNa 1 bhavasiddhika anAdi sAMta | pAriNAmika bhAva che ane mokSe jAya tyAre teno aMta thAya che. 2 abhavasiddhika anAdi-anaMta | pAriNAmika bhAva che ane teno aMta thato nathI. |3 nobhavasiddhaka noabhavasiddhika sAdi anaMta | siddha bhagavAnanI Adi che paraMtu teno aMta nathI. (21) astikAya dvAra :124 dhammatthikAe NaM bhaMte ! pucchA / goyamA ! savvaddhaM / evaM jAva addhAsamae / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dharmAstikAya keTalA kAla sudhI dharmAstikAyapaNe rahe che? uttara- he gautama!te sarvakALa rahe che. A ja rIte yAvata adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane addhAsamaya(kALa dravya)nI sthiti paNa jANavI joIe. vivecana : prastuta sutromAM chae dravyonI kALamaryAdAnuM nirUpaNa che. dharmAstikAyAdi chae dravyo anAdi anaMta che. teo haMmezAM potAnA svarUpamAM avasthita rahe che. (rara) carama dvAra :125 carime NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! aNAIe sapajjavasie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! carama jIva keTalA kALa sudhI caramapaNe rahe che? uttara- he gautama! anAdi-sAMta hoya che. 126 acarime NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! acarime duvihe paNNatte taM jahA- aNAIe vA apajjavasie, sAIe vA apajjavasie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! acarama jIva keTalA kALa sudhI acaramapaNe rahe che ? uttara- he gautama ! acaramanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) anAdi anaMta ane (2) sAdi-anaMta. vivecanaH prastuta sUtromAM carama-acarama jIvonI kAyasthitinuM pratipAdana che. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM pada : kAyasthiti carama-acarama :- jeno bhava carama arthAt tama hoya, te carama kahevAya che, je carama arthAt tima bhavane ke aMtima sthitine prApta karavAnA hoya, tevA mavI jIvone paNa carama kahe che. tenI sthiti bhavI jIvonI apekSAe anAdi sAMta che. jenA bhavano ane sthitino kadApi aMta thavAno nathI. tene acarama kahe che. abhavI jIvonA abhavIpaNAno kadApi aMta thato nathI tethI te acarama che. tenI sthiti anAdi anaMta che. te ja rIte siddha jIvonI siddha paryAyano paNa kadApi aMta thato nathI, tethI teo paNa acarama kahevAya che. tenI sthiti sAdi anaMta che. carama--acarama jIvonI kAyasthiti H- jIva 1 carama jIva 2 acarama jIva kAraNa sthiti anAdi sAMta bhavI jIvonI apekSAne mokSamAM javAnA che tethI) anAdi anaMta | abhavI jIvonI apekSAe(kyAre ya aMta thato nathI.) sAdi anaMta siddha bhagavAnanI apekSAe. (kyAre ya aMta thato nathI.) // aDhAramuM pada saMpUrNa // Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 ogaNIzamuM pada paricaya cheeka che je cheka che. ra che che. cheka cheche. ka cheka A padanuM nAma samyakatva pada che. samyakatva eTale samyagudarzana. prastuta padamAM samyagadarzana, mithyAdarzana ane mizradarzana, ema traNe ya darzana saMbaMdhI vicAraNA che. samyagdarzanamAM darzana zabda, cakSu dvArA jovAnA arthamAM nahi paraMtu padArthanA vAstavika ane yathAtathya jJAna tathA zraddhAnA arthamAM che. tAtparya e che ke jinezvara kathita tattvonI samyaka samaja ane samyaka zraddhA karavI te samyagudarzana-samyakatva che. samyagadarzanathI viparIta avasthA eTale asamyaka samaja ane asamyaka zraddhA, temithyAdarzana-mithyAtva che ane baMne prakAranI mizra avasthA te mizradarzana-mizradaSTi che. anAdikAlathI pratyeka saMsArI jIva mithyAdaSTi ja hoya che. tyAra pachI kAlalabdhi pUrNa thatAM kyAreka Atma puruSArthathI mithyAtva mohanIyakarmano upazama, kSayopazama ke kSaya thAya tyAre jIvane samyagudaSTi-samyakatva pragaTa thAya che ane tyAra pachI kyAreka mizra mohanIya karmanA udaye jIvane mizradaSTi paNa thAya che. jIvane eka samayamAM eka ja daSTi hoya che. daMDakanI apekSAe 24 daMDakanA jIvomAM mithyAdaSTi hoya che ane traNa viklendriya ane 16 paMcendriya, kula-19 daMDakomAM samyagdaSTi hoya che. nairayikono eka daMDaka, devonA 13 daMDaka, saMjJI tiryaMca paMcendriya ane manuSyano eka-eka daMDaka, ema kula 16 paMcendriya daMDakanA jIvone mizradaSTi hoya che. daMDakamAM saMkhyAnI apekSAe pAMca ekendriyomAM eka mithyAdaSTi, traNa viklendriyomAM samyagu ane mithyA ema be daSTi, zeSa paMcendriyanA 16 daMDakamAM traNa daSTi hoya che. daMDakamAM paryApta aparyAptanI apekSAe (1) mithyAdaSTi-24 daMDakanA paryApta-aparyAptamAM hoya che. (2) samyagudaSTi-traNa viksendriya ane paMcendriya 16, ema 19daMDakonA aparyApta tathA paMcendriya 16, daMDakanA paryAptAmAM hoya che. (3) mizradaSTi paMcendriyonA 16, daMDakonA paryAptAmAM ja hoya che, aparyAptAmAM hotI nathI. samyagudarzana e sAdhanA mArganuM anivArya aMga che. samyagudarzananA prabhAve ja jJAna ane cAritra samyaka bane che. mithyAdarzana anaMta saMsAra paribhramaNanuM mULabhUta kAraNa che. A rIte jIvanA saMsAra paribhramaNa ane mokSamArgamAM mithyAdarzana ane samyagudarzananA prAdhAnyane svIkArIne Agama graMthomAM temaja anya graMthomAM aneka sthAne traNa prakAranA darzana, tenuM svarUpa vagere viSayonuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ogaNIsamuM padaH samata [ 483] - ogaNIsamuM padaH samyakatvana P/PP/PE/PP// jIvomAM samyagdaSTi AdiH| 1 jIvA NaM bhaMte ! kiM sammaddivI micchaTThiI sammAmicchaddhiI ? goyamA ! jIvA sammaTTiI vi micchaTThiI vi sammAmicchaTTiI vi / evaM NeraiyA vi / asurakumArA vi evaM jaavthnniykumaaraa| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! jIva zuM samyagudRSTi che, mithyAdaSTi che ke samyagumithyASTi(mizradaSTi) che? uttara- he gautama! jIva samyagudaSTi paNa che, mithyAdaSTi paNa che ane mizradaSTi paNa che. A pramANe nairayika jIvomAM traNe ya daSTio che. asurakumArothI laI svanitakumAra sudhInA bhavanapati devomAM paNa traNe ya daSTio che. |2 puDhavikkAiyA NaM bhaMte ! kiM sammadiTThI micchaddhiI sammAmicchaviI? goyamA ! puDhavikkAiyA No sammaTTiI, micchaTThiI, No sammAmicchaTThiI / evaM jaavvnnssikaaiyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIvo zuM samyagadaSTi che, mithyAdaSTi che ke mizradaSTi che? uttara- he gautama! pRthvIkAyika jIva samyagudaSTi nathI, mithyAdaSTi hoya che ane mizradaSTi nathI. A ja pramANe aSkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika jIvonA viSayamAM jANavuM joIe arthAt pAMce ya sthAvara jIvomAM eka mithyAdaSTi hoya che. | 3 | beiMdiyA NaM bhaMte ! kiM sammadiTThI micchATThiI sammAmicchaTThiI ? goyamA ! beiMdiyA sammaTTiI vi, micchaTTiI vi, No sammAmicchaTThiI / evaM jAva cariMdiyA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! beindriya jIvo zuM samyagudaSTi che, mithyAdaSTi che ke mizradaSTi che? uttara- he gautama! beindriya jIvo samyagudaSTi paNa hoya che, mithyAdaSTi paNa hoya che, mizradaSTi hotA nathI. A ja rIte caurendriya sudhI jANavuM. | 4 paMceMdiyatirikkhajoNiyA maNussA vANamaMtarajoisiyavemANiyA ya sammaTThiI vi, micchaTThiI vi, sammAmicchaTThiI vi / bhAvArtha - paMceMdriya tiryaMca ane manuSyo tathA vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devo samyagudaSTi paNa hoya che, mithyASTi paNa hoya che ane mizradaSTi paNa hoya che. | 5 siddhA NaM bhaMte ! kiM sammadiTThI micchATThiI sammAmicchaTThiI pucchA ? goyamA ! siddhA NaM sammaTThiI, No micchaTThiI No sammAmicchaTThiI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! siddha bhagavAna zuM samyagudaSTi che, mithyAdaSTi che ke mizradaSTi che? uttara- he gautama ! siddha bhagavAna samyagudaSTi che, teo mithyAdaSTi ke mizradaSTi nathI. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 vivecanaH prastuta sUtromAM samuccaya, saMsArI jIvo ane siddhajIvomAM dRSTinuM nirUpaNa che. vItarAga siddhAMtanA jJAna ane zraddhAnanI apekSAe daSTinA traNa prakAra che. (1) samyagdaSTi :- sabhya-aviparItA dRSTi-varNana vittvAni prati yeSAM te sabhya vRSTiAH / jIvAdi tattvo prati jenI yathArtha daSTi--zraddhA, ruci hoya te samyagdaSTa che. (2) mithyArdaSTi :- samyagdaSTithI viparIta daSTi hoya arthAt je jIvAdi tattvone yathArtha rUpe jANatA nathI ke zraddhA karatA nathI, te mithyAdaSTi che. (3) mizrardaSTi :- sabhya mithyA padRSTiyemAM te samidhyAvRSTiAH ninovata mAvA prati vAsInAH| - je jIvonI dRSTi samyak paNa na hoya ane mithyA paNa na hoya, je jinezvaranA vacano prati ruci ke aruci baMne prakAranA bhAvothI rahita udAsIna hoya te mizradaSTi che. saMzI paMcendriya jIvomAM ja mizradaSTi hoya che. tenI sthiti aMtarmuhUrtanI ja che. tyAra pachI te jIva samyagdaSTi athavA mithyAdaSTine prApta kare che. koI paNa jIvane aparyAptAvasthAmAM mizradaSTi hotI nathI. mizradaSTimAM AyuSyano baMdha thato nathI ke jIvanuM mRtyu paNa thatuM nathI. A traNe daSTi paraspara pratipakSI arthAt eka jIvamAM ekI sAthe te dRSTio hotI nathI paraMtu eka samayamAM koI paNa eka daSTi ja hoya che. samUhanI apekSAe arthAt daMDaka AdimAM be-traNa daSTi hoya che. nAra-devomAM dRSTi :- samUhanI apekSAe nArakI tathA bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika deva A pratyeka daMDakamAM traNa-traNa daSTi hoya che ane eka jIvane paNa eka bhavamAM traNa daSTi hoI zake che paraMtu dareka jIvane eka samayamAM eka daSTi ja hoya che. ahIM devonuM kathana ThaMDaka anusAra che paraMtu tenA anya bhedomAMthI traNa kilvISI ane 15 paramAdhAmI devomAM eka mithyAdaSTi hoya che ane anuttaravimAnanA devomAM eka samyagdaSTi ja hoya che. cha narakanA aparyAptamAM be daSTi ane sAtamI narakanA aparyAptamAM eka mithyAdaSTi hoya che. sarva paryApta naraka ane devomAM traNa daSTi hoya che. tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM dRSTi - samuccaya kathananI apekSAe A baMne daMDakanA jIvomAM traNa-traNa dRSTi hoya che. tema chatAM bheda-prabhedonI apekSAe saMmUrcchima manuSyomAM eka mithyAdaSTi ane karmabhUminA saMzI manuSyomAM traNa daSTi che. karmabhUmi ane akarmabhUminA samasta manuSya-tiryaMca yugalikomAM dRSTinuM parivartana thatuM na hovAthI tyAM mizradaSTi hotI nathI. teone be daSTi hoya che, paraMtu khecara tiryaMca yugalikamAM eka mithyAdaSTi hoya che. pa6 aMtaradvIpanA samasta yugalika tiryaMca ke manuSyamAM eka mithyAdaSTi ja hoya che. pAMca sthAvaramAM dRSTi :- pAMca sthAvara jIvomAM eka mithyAdaSTi ja hoya che. temAM AtmavikAsa ke viziSTa puruSArthanA abhAve samyagdaSTi ane mizradaSTino niSedha che. traNa vikalendriyomAM dRSTi :- temAM samyagdaSTi ane mithyAdaSTi be daSTi hoya che, koI jIva samyagdarzanathI patita thatAM mithyAtvane prApta thAya te pahelAM AyuSya pUrNa karIne viklendriyomAM utpanna thAya te apekSAe vikalendriya jIvonI aparyApta dazAmAM sAsvAdana samakita hoya che. te sivAya samasta aparyAptA ane paryAptA vikalendriyomAM eka mithyAdaSTi ja hoya che. siddhomAM dRSTi :- eka samyagdaSTi(kSAyaka samyakatva) ja hoya che. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ogaNIsamuM padaH samyaktva 485 jIvomAM daSTi : jIva | aparyAptAmAM daSTi | paryAptAmAM daSTi 1 thI 6 naraka 2 samyagdaSTi, mithyAdaSTi 3 daSTi 7 mI naraka 1 mithyAdaSTi 3 daSTi 10 bhavanapati deva 2 daSTi - mizra daSTi varjine 3 daSTi 15 paramAdhAmI deva 1 mithyAdaSTi 1 mithyAdaSTi vyaMtara deva 2 daSTi - mizra daSTi varjine 3 daSTi jyotiSI deva 2 daSTi-mizra daSTi varjine 3 daSTi 12 devaloka ane 9 vaiveyaka | daSTi- mizra daSTi varjine 3 daSTi 9 lokAMtika deva 2 daSTi- mizra daSTi varjine | 3daSTi(paraMparAe mukhya devomAM samyagdaSTi) 3 kilvISI 1mithyASTi 1mithyAdaSTi 5 anuttara vimAna 1 samyagudaSTi 1 samyagudaSTi 5 sthAvara 1 mithyASTi 1 mithyAdaSTi 3 vikasendriya, 2 samyagRSTi, mithyASTi 1mithyASTi asaMjJI tiryaMca paMcendriya saMjJI tiryaMca paMcendriya |2 daSTi-mizra daSTi varjine | 3 daSTi sthalacara yugalika 2 samyagudaSTi, mithyAdaSTi 2 dRSTi khecara yugalika 1mithyASTi 1 mithyAdaSTi saMmUrchAima manuSya 1 mithyAdaSTi 1mithyAdaSTi karmabhUminA garbhaja manuSya 12 daSTi- mizra daSTi varjine 3 daSTi karmabhUminA yugalika ane 1ra daSTi- mizra daSTi varjine 2 dRSTi 30 akarmabhUminA yugalika manuSya pa6 aMtaradvIpanA yugalika |1 mithyAdaSTi 1mithyASTi manuSya ane tiryaMca siddha 1 samyagdaSTi(teo noparyApta noaparyApta che.) che ogaNIzamuM pada saMpUrNa | Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 vIsamuM pada ke cheka checheka ka ka cheche paricaya zika che che ka ka ka ka cheka che A padanuM nAma aMtakiyA pada che. temAM vividha daSTikoNathI aMtakriyA ane tene lagatI keTalIka prApta thanArI upalabdhionI vicAraNA che. aMtakriyA eTale bhavaparaMparAno tathA karmono sarvathA aMta karanArI kriyA arthAt mokSa prAptine yogya kriyAne aMtakriyA kahe che. A padamAM viSayanuM pratipAdana daza dvAronA mAdhyame karyuM che. (1) aMtakriyA dvAra :- 24 daMDakanA jIvomAMthI mAtra manuSyo ja jJAna, darzana ane cAritranI pUrNatAne pAmIne aMtakriyA karI zake che. zeSa 23 daMDakanA jIvomAM aMtakriyA karavAnI yogyatAno abhAva che. te jIvo bhavaparaMparAmAM manuSya janma pAmIne aMtakriyA karI zake che. (2) anaMtara dvAra :- 24 daMDakanA jIvomAMthI kayA jIvo anaMtara manuSya bhavamAM ane kayA jIvo paraMpara manuSya bhavamAM aMtakriyA karI zake che, tenI vicAraNA che. teukAya, vAukAya tathA traNa vidhendriya A pAMca diMDakanA jIvo ane aMtima traNa narakanA jIvo anaMtara bhavamAM aMtakriyA karI zakatA nathI paraMtu paraMpara bhavamAM kyAreka manuSya janma pAmIne aMtakriyA karI zake che. zeSa 19daMDakanA jIvo(pRthvI, pANI, vanaspati sahita paMcendriya jIvo) ane prathama 4 narakanA jIvo anaMtara ane paraMpara baMne prakAre aMtakriyA karI zake che. (3) eka samayadvAra - anaMtarAgata aMtakriyA karI zakanAra nairayikAdi eka samayamAM jaghanya ane utkRSTa keTalI saMkhyAmAM aMtakriyA kare che? tenI prarUpaNA che. (4) udavatatAra - nairayikAdi 24 daMDakanA jIvo mRtyu pAmI 24 daMDakamAM kyAM kyAM utpanna thAya che tenuM varNana che. te uparAMta mRtyu pAmI te-te sthAnomAM gayA pachI jIva kramazaH dharmazravaNa, bodha(dhama), zraddhA, mati-zrutajJAna, vratagrahaNa, avadhijJAna, aNagAratva, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna ane aMtakriyA A daza bolamAMthI keTalA bola(siddhi) prApta karI zake che? tenI vicAraNA che. (5) tIrthaMkaradvAra :- 24 daMDakanA jIvomAMthI kayA jIvo marIne, sIdhA manuSyabhavamAM AvIne tIrthakara padavI pAmI zake che. tIrthaMkara padavI na pAmanArA jIvo aMtakriyA (mokSa), virati, viratAvirati (zrAvakapaNuM), samyakatva dharmazravaNa, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna AdimAMthI zuM meLavI zake che? tenI vicAraNA che. 6 thI 10 dvAramAM- kramazaH cakravartIpada, baLadevapada, vAsudevapada, mAMDalikapada ane cakravartInAM 14 ratnonI AgatinuM nirUpaNa che. aMte asaMyata bhavyadravyadeva, avirAdhaka saMyamI, virAdhaka saMyamI,avirAdhaka zrAvaka, virAdhaka zrAvaka, asaMjJI tiryaMca tApasa, kAndarSika, caraka parivrAjaka, kilviSika, saMjJI tiryaMca paMcendriya, AjIvika, Abhiyogika, darzana bhraSTa svaliMgI jIvonI devomAM utpatti ane cAra prakAranA asaMjJI AyuSya saMbaMdhI nirUpaNa che. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visanuM padaH aMtakriyA 487. - vIsamuM pada: aMtakriyA - PE/PP/PE/PEzzzzzi padanA viSaya darzaka dasa dvAra: raiya aMtakiriyA, aNaMtaraM egasamaya uvvaTTaNA / titthayara cakki bala, vAsudeva maMDaliya rayaNA ya // 1 // bhAvArtha :- gAthArtha- (1) nairayika Adi jIvonI aMtakriyA, (2) anaMtarAgata jIvonI aMtakriyA, (3) eka samayamAM aMtakriyA, (4) jIvonI utpatti, (5) tIrthakara, (6) cakravartI, (7) baLadeva, (8) vAsudeva, (9) mAMDalika ane (10) ratna. vivecanaH prastuta sutra(gAthA)mAM saMpUrNa padamAM varNita aMtakriyA Adi daza viSayonA nAma nirdeza karavAmAM AvyA che. (1) aMtakriyA dvAraH- nArakAdi 24 daMDakonA jIvonI aMtakriyA saMbaMdhI prarUpaNA che. (ra) anaMtara dvAraH- 24 daMDakanA jIvomAMthI anaMtarAgata ane paraMparAgata jIvanI aMtakriyAnuM nirUpaNa che. (3) eka samaya hAra - eka samayamAM aMtakriyA karanAra jIvonI saMkhyA saMbaMdhita praznottara che. (4) jIvonI utpatti tAra:- 24 daMDakanA jIvonI 24 daMDakamAMthI utpattinA kathana sAthe te-te jIvonA dharmazravaNAdi adhyAtmavikAsanuM nirUpaNa che. (5) tIrthakara dvAraH- 24 daMDakanA jIvo manuSya janma dhAraNa karIne tIrthakarapada pAmI zake, tenuM varNana che. () cakI dvAra:- 24 daMDakamAMthI manuSyamAM AvIne cakravartIpada koNa pAme, tenI vicAraNA che. (7) baLadeva dvAraH- baLadeva padanI prApti saMbaMdhI varNana che. (8) vAsudeva dvAraH- vAsudeva padanI prApti saMbaMdhI varNana che. (9) mAMDalika kAra :- mAMDalika rAjAnA padanI prApti saMbaMdhI nirUpaNa che. (10) ratna dhAra - cakravartInAM cauda ratnonI prApti saMbaMdhI nirUpaNa che. (1)aMtakriyA dvAra:| 2 jIveNaM bhaMte ! aMtakiriyaM karejjA? goyamA ! atthegaie karejjA, atthegaieNo karejjA / evaM Neraie jAva vemANie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIva aMtakriyA kare che? uttara- hA, gautama! koI jIva aMtakriyA kare che ane koI jIva aMtakriyA karatA nathI. A ja rIte nairayikathI laI vaimAnika sudhInA jIvonI aMtakriyAnA viSayamAM paNa samajI levuM joIe. | 3 raie NaM bhaMte ! Neraiesu aMtakiriyaM karejjA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 488 ] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhAvArtha prazna- he bhagavan! nArakI zuM narakagatimAM rahIne aMtakriyA kare che? uttara- he gautama! te zakya nathI. | 4 Neraie NaM bhaMte ! asurakumAresu aMtakiriyaM karejjA? goyamA ! No iNaTe samaTe / evaM jAva vemANiesa, NavaraM maNUsesa aMtakiriyaM atthegaie karejjA, atthegaie No krejjaa| evaM asurakumAre jAva vemANie / evamete cauvIsaM cauvIsadaMDagA / bhAvArtha : prazna- he bhagavan! nairayika zuM asurakumAra jAtinA devabhavamAM aMtakriyA kare che ? uttara- he gautama! te zakya nathI. te ja rIte vaimAniko sudhInA daMDakamAM aMtakriyA saMbaMdhI azakyatA samajI levI joIe paraMtu temAM vizeSatA e che ke keTalAka nArakI jIvo manuSyamAM AvIne aMtakriyA kare che ane keTalAka karatA nathI. A rIte nArakInI samAna zeSa asurakumArathI laI vaimAnika deva paryata ra3 daMDakanuM kathana karavuM joIe arthAt te sarva daMDakanA jIvo eka mAtra manuSyapaNe utpanna thaIne aMtakriyA kare che anyatra kyAMya aMtakriyA karatA nathI. A rIte 24 daMDakanA jIvomAMthI pratyeka jIvanuM covIza daMDakomAM aMtakriyA saMbaMdhI nirUpaNa karavuM joIe. vivecana - prastuta sUtromAM jIvonI aMtakriyAnuM nirUpaNa che. saMjiriye :- aMtakriyA, mokSa. aMtakriyA zabdanI vyAkhyA A pramANe che- saMjiniyamiti-aMta: avasAnaM, tacca prastAvAdiha karmaNAmavasAtavyam, tasya kriyAkaraNamaMtakriyA-karmAntakaraNa mokSa rUti bhAvArtha | aMta, samApti. prasaMgAnusAra ahIM karmono aMta A artha samajavo. tenI kriyAkate saMbaMdhIkriyA, te aMtakriyA arthAt karmono aMta karavA rUpa mokSa. saMkSepamAM- mokSa prAptinI kriyA. A padamAM mukhya daza viSayonuM nirUpaNa che. temAMthI prAraMbhanA traNa viSayo aMtakriyA saMbaMdhI eTale mokSa prApti saMbaMdhI hovAthI A padanuM nAma aMtakriyA che. te sivAya sAta viSayo Agati-gati saMbaMdhI che. jainadarzananI mAnyatA anusAra pratyeka jIva anAdikAlathI potAnA svarUpano ajANa hovAthI bhavabhramaNa karI rahyo che, janma-maraNanA cakramAM pharI rahyo che paraMtu jyAre jIvane potAnA svarUpanuM jJAna thAya, samyagdarzananI prApti thAya tyAra pachI savaLA puruSArthe te sarva karmothI mukta thaI zake che. je jIvo tathA prakArano puruSArtha karatA nathI te aMtakriyA karatA nathI. vizeSamAM mokSagamananI yogyatAvALA bhavI jIvo manuSya janmamAM samyagujJAna, darzana, cAritranI sAdhanA karatAM tenI paripUrNatA mATe puruSArtha kare che, tevA jIvo sarva karmono kSaya karIne aMtakriyA kare che. mokSagamananI yogyatA na hoya tevA abhavI jIvo jJAna, darzana, cAritranI ArAdhanA karI zakatA nathI, tethI te jIvo aMtakriyA karI zakatA nathI; paraMtu te abhavI jIvo vyavahArathI cAritrano svIkAra karIne, tenuM yathocita pAlana karatAM navagreveyaka sudhInA devomAM utpanna thaIne bhautika sukhone meLavI zake che. saMkSepamAM bhavI jIvo aMtakriyA kare che, abhavI jIvo aMtakriyA karatA nathI.24 daMDakanA bhavI jIvomAMthI eka karmabhUminA gArbhaja manuSyo ja aMtakriyA karI zake che, anya koI paNa jIvo aMtakiyA karatA nathI. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA 489 karmabhUminA garbhaja manuSyo cAritra aMgIkAra karI zake che tethI te jIvo pUrNapaNe cAritranI ArAdhanA karIne aMtakriyA karI zake che. manuSyane choDIne zeSa 23 daMDakanA jIvo cAritranI ArAdhanA karI zakatA na hovAthI aMtakriyA karI zakatA nathI. joke 23 daMDakanA jIvo te bhavamAM aMtakriyA karatA nathI topaNa te jIvo bhaviSyamAM manuSya janma prApta karIne yogya puruSArtha dvArA aMtakriyA karI zake che. prastuta sutromAM pratyeka daMDakanA jIvomAM 24-24 daMDakanI apekSAe praznottara saMkSepamAM che. te bhAvArthathI spaSTa che. A rIte 24 daMDakanA jIvomAM paraspara 24 daMDakanI apekSAe 24x24576 praznottara thAya che. (ra) anaMtara dvAra:| 5 NeraiyA NaM bhaMte! kiM aNaMtarAgayA aMtakiriyaM kareti, paraMparAgayA aMtakiriyaM kareMti? goyamA ! aNaMtarAgayA vi aMtakiriyaM kareMti, paraMparAgayA vi aMtakiriyaM kareMti / evaM rayaNappabhApuDhaviNeraiyA vi jAva paMkappabhApuDhaviNeraiyA / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! nArakI jIvo zuM anaMtarAgata aMtakriyA kare che ke paraMparAgata aMtakriyA kare che? uttarahe gautama! anaMtarAgata aMtakriyA paNa kare che ane paraMparAgata aMtakriyA paNa kare che. A ja rIte prathama ratnaprabhApRthvInA nairayikothI laIne cothI paMkaprabhA narakabhUminA nairayiko sudhInI aMtakriyAnA viSayamAM jANavuM joIe. 6 dhUmappabhApuDhaviNeraiyA NaM bhaMte ! kiM aNaMtarAgayA aMtakiriyaM kareMti, paraMparAgayA aMtakiriyaM kareMti? goyamA !No aNaMtarAgayA aMtakiriyaM kareMti, paraMparAgayA aMtakiriyaM kareMti / evaM jAva ahesattamA puDhaviNeraiyA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pAMcamI dhUmaprabhApRthvInA nairayiko zuM anaMtarAgata aMtakriyA kare che ke paraMparAgata aMtakriyA kare che? uttara- he gautama ! te jIvo anaMtarAgata aMtakriyA karatA nathI, paraMtu paraMparAgata aMtakriyA kare che. A ja rIte sAtamI naraka pRthvInA nairayikonI aMtakriyAnA viSayamAM jANavuM joIe. | 7 asarakamArA jAva thaNiyakamArA paDhaviAUvaNassaikAiyA ya aNaMtarAgayA vi aMtakiriyaM kareMti, paraMparAgayA vi aMtakiriyaM kareMti / bhAvArtha - asurakumArathI svanitakumAra sudhInA bhavanapati devo tathA pRthvIkAyiko, aplAyiko ane vanaspatikAyiko anaMtarAgata aMtakriyA paNa kare che ane paraMparAgata aMtakriyA paNa kare che. 8 teuvAUbeiMdiyateiMdikcariMdiyA No aNaMtarAgayA aMtakiriyaMpakareMti, paraMparAgayA aMtakiriyaM pakareMti / sesA aNaMtarAgayA vi aMtakiriyaM pakareMti, paraMparAgayA vi aMtakiriyaM pakareMti / bhAvArtha :- tejaskAyika, vAyakAyika, beindriya, te indriya ane caurendriya jIvo anaMtarAgata aMtakriyA karatA nathI, paraMtu te jIvo paraMparAgata aMtakriyA kare che. zeSa sarva jIvo arthAt tiryacapaMcendriyo, manuSyo tathA vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devo anaMtarAgata ane paraMparAgata baMne rIte aMtakriyA kare che. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 vivecanaH prastuta sUtromAM anaMtarAgata ane paraMparAgata aMtakriyA saMbaMdhI nirUpaNa che. anaMtarAgatanI AMtakriyA :- naraka Adi bhavamAMthI nIkaLIne sIdhA ja manuSya janma prApta karI, karmono aMta karanAranI aMtakriyA anaMtarAgatanI aMtakriyA kahevAya che. paraMparAgatanI aMtakriyA :- naraka Adi bhavamAMthI nIkaLIne tiryaMca Adi gatinA eka ke aneka bhavo prApta karyA pachI manuSya janma prApta karI karmono aMta karanAranI aMtakriyA paraMparAgatanI aMtakriyA kahevAya che. nairayikomAM baMne prakAranI aMtakriyA :- samuccaya nArakI jIva baMne prakAranI aMtakriyA kare che. temAM keTalAka nairiyako narakamAMthI nIkaLIne sIdhA manuSyamAM AvI anaMtarAgata aMtakriyA kare che ane keTalAka nairiyako narakamAMthI nIkaLI tiryaMca AdinA eka ke aneka bhava karIne paraMparAgata aMtakriyA kare che. ratnaprabhA, zarkarAprabhA, vAlukAprabhA ane paMkaprabhA, A cAre naraka bhUmionA nArakI anaMtarAgata ane paraMparAgata baMne prakAranI aMtakriyA kare che. zeSa dhUmaprabhA, tamaHprabhA ane tamastamaHprabhA, A traNa narakabhUmionA nArakI jIvo mAtra paraMparAgata aMtakriyA kare che; kAraNa ke prathama cAra narakanA nArakI ja anaMtara manuSya janma pAmIne mokSe jAya che. pAMcamI, chaThThI narakanA nArakI anaMtara manuSya janma dhAraNa kare che, paNa kevaLa jJAna pAmI zakatA nathI. te jIvo manaHparyavajJAna prApti sudhIno ja AtmavikAsa karI zake che. asurakumArAdi 18 daMDakomAM baMne prakAranI aMtakriyA :- * asurakumAradi 10 bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devo tathA pRthvI, pANI, vanaspati, tiryaMca paMceMdriya ane manuSya; A aDhAra daMDakanA jIvo anaMtarAgata ane paraMparAgata baMne prakAranI aMtakriyA kare che. te jIvo sIdhA manuSya janma prApta karIne paNa anaMtarAgata aMtakriyA kare che ane vacce anya bhava karIne pachI paNa manuSya janma prApta karI tyAM paraMparAgata aMtakriyA kare che. tejaskAyika Adi pAMca daMDakomAM eka prakAranI aMtakriyA :- tejaskAyika, vAyukAyika ane traNa vikaleMdriya; A pAMca daMDakanA jIvo dhUmaprabhA Adi traNa narakanA nArakInI jema anaMtarAgata aMtakriyA karatA nathI paraMtu paraMparAgata aMtakriyA kare che. temAM tejaskAyika ane vAyukAyika jIvo marIne manuSya thatA nathI ane vikalendriya jIvo manuSya janma prApta karIne paNa svabhAvathI ja anaMtarAgata aMtakriyA karatA nathI. (3) eka samaya dvAra H 9 aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! NeraiyA egasamaeNaM kevaiyA aMtakiriyaM pakareMti ? goyamA ! jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM dasa / rayaNappabhApuDha viNeraiyA vi evaM ceva jAva vAluyappabhApuDhaviNeraiyA / bhAvArtha :- prazna-- he bhagavan ! keTalA anaMtarAgata nAyiko eka samayamAM aMtakriyA kare che ? uttara- he gautama ! eka samayamAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa daza nairayiko anaMtarAgata aMtakriyA kare che. te ja rIte ratnaprabhA pRthvI yAvat vAlukAprabhA pRthvInA utkRSTa deza nairayiko anaMtarAgata aMtakriyA kare che. 10 aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! paMkappabhApuDhaviNeraiyA egasamaeNaM kevaiyA aMtakiriyaM pakareMti? goyamA ! jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM cattAri / Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA [ 491] bhAvArtha - prazna- he bhagavan! paMkaprabhApRthvInA keTalA nairayiko eka samayamAM anaMtarAgata aMtakriyA kare che? uttara- he gautama! jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa cAra nairayiko anaMtarAgata aMtakriyA kare che. | 11 aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! asurakumArA egasamaeNaM kevaiyA aMtakiriyaM pakareMti? goyamA ! jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM dasa / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! keTalA asurakumAro eka samayamAM anaMtarAgata aMtakriyA kare che? uttara- he gautama! eka samayamAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa daza asurakumAra devo anaMtarAgata aMtakriyA kare che. | 12 aNaMtarAgayAo NaM bhaMte ! asurakumArIo egasamaeNaM kevaiyAo aMtakiriyaM pakareMti? goyamA ! jahaNNeNaM ekkA vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM paMca / evaM jahA asurakumArA sadevIyA tahA jAva thaNiyakumArA / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! keTalI asurakumAra devIo eka samayamAM anaMtarAgata aMtakriyA kare che? uttara-he gautama! jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa pAMca asurakumAra devIo anaMtarAgata aMtakriyA kare che. A ja rIte svanitakumAro sudhInA bhavanapati devadevIonI eka samayamAM aMtakriyA saMbaMdhI saMkhyA jANavI joIe. arthAt eka samayamAM stanatakumAra sudhInA daza devo ane pAMca devIo anaMtarAgata aMtakriyA kare che. | 13 aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! puDhavikkAiyA egasamaeNaM kevaiyA aMtakiriyaM pakareMti? goyamA!jahaNNeNaMekko vAdo vA tiNNivA, ukkoseNaMcatAri / evaMAukkAiyA vi cattAri / vaNassaikAiyA cha / paMceMdiyatirikkhajoNiyA dasa / tirikkhajoNiNIo dasa / maNUsA dasa / maNUsIo vIsaM / vANamaMtarA dasa / vANamaMtarIo paMca / joisiyA dasa / joisiNIo vIsaM / vemANiyA aTThasayaM / vemANiNIo viisN| bhAvArtha - prazna-he bhagavan! keTalA pRthvIkAyika jIvo eka samayamAM anaMtarAgata aMtakriyA kare che? uttara- he gautama! jaghanya eka, be ane traNa, utkRSTa cAra pRthvIkAyika jIvo anaMtarAgata aMtakriyA kare che. A ja rIte eka samayamAM jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa cAra akhAyika jIvo anaMtarAgata aMtakriyA kare che; cha vanaspatikAyika, daza tiryaMca paMcendriya, daza tiryaMcANI, daza manuSya, vIsa manuSyANI, daza vANavyaMtara, pAMca vANavyaMtaradevIo, daza jyotiSka devo, vIsa jyotiSka devIo, ekaso ATha vaimAnika devo, vIsa vaimAnika devIo manuSyamAM AvIne anaMtarAgata aMtakriyA kare che. vivecana : bIjA anaMtara dvAramAM sUtrakAre 24 daMDakamAMthI kayA daMDakanA jIvo anaMtara(aMtara vinA) manuSya janma prApta karIne aMtakriyA kare che tenuM spaSTIkaraNa karyuM che. trIjA eka samaya hAramAM narakAdimAMthI nIkaLIne, manuSya janma dhAraNa karI eka samayamAM siddha thatAM jIvonI saMkhyAnuM nirUpaNa che. nairayiko - samuccaya naraka gatimAMthI nIkaLIne manuSya janma prApta karanArA jIvomAMthI eka samayamAM Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa daza jIvo aMtakriyA kare che. pahelI, bIjI tathA trIjI narakamAMthI nIkaLIne manuSya janma prApta karanArA jIvomAMthI paNa eka samayamAM jaghanya, eka, be, traNa utkRSTa daza jIvo aMtakriyA kare che ane cothI narakanA nIkaLelA jIvomAMthI eka samayamAM utkRSTa cAra jIvo aMtakriyA kare che. A rIte anya daMDakanA jIvonI saMkhyAnuM kathana bhAvArthathI spaSTa che. jIvomAM aMtakriyA ane tenuM pramANa :- [aMtakriyA manuSya bhavamAM ja thAya] anaMnara bhavamAM aMtakriyA jIva prakAra thAya ke nahIM jayanya saMkhyA 1, 2, 3 1, 2, 3 eka thI traNa narakathI cothI naraka pAMca thI sAta naraka bhavana-vyaMtara deva bhavana--vyaMtara devI jyotiSI deva jyotiSI devI vaimAnika deva vaimAnika vI pRthvIkAya, aplAya vanaspatikAya teukAya-vAyukAya vizendriya tiryaMca paMcendriya,tiryaMcANI X manuSya manuSyANI X X 1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3 utkRSTa saMkhyA 10 4 1, 2, 3 10 1, 2, 3 10 1, 2, 3 20 noMdha :- paraMpara kriyA sarve ya jIvone thaI zake che. saMkhyAnuM kathana anaMtara aMtakriyAmAM ja thAya che, kAraNa ke vacce keTalAya bhavo thavAnA che tethI jyAre te jIvanI anaMtara siddhanA bolamAM gaNanA thAya, tyAre ja tenI saMkhyAnuM dhana koSTaka pramANe thAya che. (4) gati dvAra : nairacikonI gati ane dharma zravaNAdinI prApti - - 10 5 10 20 108 20 4 14 Neraie NaM bhaMte ! NeraiehiMto anaMtaraM uvvaTTittA Neraiesa uvavajjejjA ? goyamA ! No iTThe samaTThe / bhAvArtha :- prazna--- he bhagavan ! nArakI, nArakamAMthI urtana karIne-nIkaLIne zuM anaMtara (vyavadhAna Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA vinaa-sii4)n|24maaN 6tpanna thAya cha ? 6ttara- gautama ! te zaya nathI. |15 Neraie NaM bhaMte ! Neraiehito aNaMtaraM uvvaTTittA asurakumAresu uvavajjejjA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM NiraMtaraM jAva caridiesu pucchA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nArakI, narakamAMthI nIkaLIne zuM anaMtara asurakumAromAM utpana thAya che ? uttara- he gautama ! te zakya nathI. he bhagavana ! A ja rIte nArakI narakamAMthI nIkaLIne anaMtara zuM nAgakumArathI laI caurendriya sudhImAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! te zakya nathI. | 16 Neraie NaM bhaMte ! Neraiehito aNaMtaraM uvvaTTittA paMceMdiyatirikkhajoNiesa uvavajjejjA? goyamA ! atthegaie uvavajjejjA, atthegaie No uvavajjejjA / jeNaM bhaMte !Neraiehito aNaMtaraM uvvaTTittA paMceMdiyatirikkhajoNiesu uvavajjejjA se NaM kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe? goyamA ! atthegaie labhejjA atthegaie No labhejjA / je NaM bhaMte ! kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe se NaM kevalaM bohiM bujjhejjA? goyamA ! atthegaie bujjhejjA, atthegaie No bujjhejjA / je NaM bhaMte ! kevalaM bohiM bujjhajjA se NaM saddahejjA pattiejjA roejjA ? goyamA! saddahejjA pattiejjA roejjA / / jeNaM bhaMte ! saddahejjA pattiejjA roejjA se NaM AbhiNibohiyaNANasuyaNANAI uppADejjA ? haMtA ! goyamA ! uppADejjA / jeNaM bhaMte ! AbhiNibohiyaNANasuyaNANAI uppADejjA se NaM saMcAejjA sIlaM vA vayaM vA guNaM vA veramaNaM vA paccakkhANaM vA posahovavAsaM vA paDivajjittae ? goyamA ! atthegaie saMcAejjA, atthegaie No saMcAejjA / jeNaM bhaMte ! saMcAejjA sIlaM vA jAva posahovavAsaM vA paDivajjittae se NaM ohiNANaM uppADejjA? goyamA ! atthegaie uppADejjA, atthegaie No uppADejjA / je NaM bhaMte ohiNANaM uppADejjA se NaM saMcAejjA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae ? goyamA ! No iNaDhe samaTe / bhAvArtha :-prazna- he bhagavan! nArakI, narakamAMthI nIkaLIne vyavadhAna vinA sIdhA tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! keTalAka jIvo utpanna thAya, keTalAka jIvo utpanna thatA nathI. prazna- bhagavana! nAhI, na27mAMthInIjaNIne sIdhA tiryaya paMthendriyamA utpannathAya cha, te zuM kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa prApta karI zake che? uttara- he gautama ! temAMthI keTalAka jIvo dharma zravaNane prApta karI zake che ane keTalAka karI zakatA nathI. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 prazna- he bhagavan! je kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa kare che, te zuM kevaLa bodhine arthAt zuddha samajaNane prApta kare che? uttara- he gautama! keTalAka kevaLa bodhine prApta thAya ane keTalAka prApta thatA nathI. prazna- he bhagavan! jeo kevaLa bodhine-zuddha samajaNane pAme che, zuM tenA para zraddhA, pratIti tathA ruci kare che? uttara- hA, gautama! zraddhA, pratIti tathA ruci kare che. prazna- he bhagavan! je tenA para zraddhA, pratIti ane ruci kare che, zuM te matijJAna ane zrutajJAna prApta kare che ? uttara- hA, gautama! te matijJAna ane zrutajJAna prApta kare che. prazna- he bhagavana! je matijJAna ane zratajJAnane prApta kare che. te zuM zIla. vrata. gaNa. viramaNa. pratyAkhyAna athavA pauSadhopavAsa aMgIkAra kare che? uttara- he gautama! keTalAka jIvo kare ane keTalAka karatA nathI. prazna- he bhagavana! je zIla yAvata pauSadhopavAsa aMgIkAra kare che, zuM te avadhijJAnane prApta kare che? uttara- he gautama! keTalAka avadhijJAna prApta kare che ane keTalAka prApta karatA nathI. prazna- he bhagavan! je avadhijJAnane prApta kare che, zuM te muMDita thaIne gRhastha jIvanano tyAga karIne aNagAra dharmamAM pravrajita thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI. | 17 Neraie NaM bhaMte ! Neraiehito aNaMtaraM uvvaTTittA maNUsesu uvavajjejjA ? goyamA ! atthegaie uvavajjejjA, atthegaie No uvavajjejjA / je NaM bhaMte ! uvavajjejjA se NaM kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe ? goyamA! jahA paMcediyatirikkhajoNiesu jAvajeNaM bhaMte ! ohiNANaM uppADejjA se NaM saMcAejjA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae ? goyamA ! atthegaie saMcAe nA, alpeza phALo saMvAnniA | je NaM bhaMte! saMcAejjA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae se NaM maNapajjava NANaM uppADejjA? goyamA! atthegaie uppADejjA, atthegaieNo uppaaddejjaa| je NaM bhaMte ! maNapajjavaNANaM uppADejjA se NaM kevalaNANaM uppADejjA ? goyamA ! atthegaie uppADejjA, atthegaie No uppADejjA / jeNaM bhaMte ! kevalaNANaM uppADejjA seNaM sijjhajjA bujjhajjA muccejjA savvadukkhANaM aMtaM karejjA? goyamA ! sijjhejjA jAvasavvadukkhANaM aMtaM karejjA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nArakI, narakamAMthI nIkaLIne zuM sIdhA manuSyamAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! temAMthI keTalAka jIvo manuSyamAM utpanna thAya che ane keTalAka utpanna thatAM nathI. prazna- he bhagavana! je manuSyamAM utpanna thAya che, te zuM kevaLI prarUpita dharmazravaNa kare che? uttara- he gautama! je rIte paMcendriya tiryaMcayonikonA viSayamAM dharmazravaNathI laIne avadhijJAna prApta kare che tyAM sudhInuM kathana karyuM che, te ja rIte ahIM paNa kahevuM joIe. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA | 495 ] prazna- he bhagavana! je manuSya avadhijJAna prApta kare che, te zuM te muMDita thaIne gRhastha dharmano tyAga karIne aNagAra dharmamAM pravrajita thAya che? uttara- he gautama! temAMthI keTalAka pravrajita thAya che ane keTalAka pravrajita thatA nathI. prazna- he bhagavan! je manuSya muMDita thaIne gRhasthadharmano tyAga karIne aNagAradharmamAM pravrajita thAya che, zuM te mana:paryavajJAna prApta kare che? uttara- he gautama! keTalAka jIvo mana:paryavajJAnane prApta kare che ane keTalAka prApta karatA nathI. prazna- he bhagavana! je mana:paryavajJAnane prApta kare che, te zuM kevaLajJAnane prApta kare che? uttarahe gautama! keTalAka kevaLajJAnane prApta karI zake che ane keTalAka prApta karatA nathI. prazna- he bhagavana! je manuSya kevaLajJAnane prApta kare che, te zuM siddha, buddha, mukta yAvatu sarvaduHkhono aMta kare che? uttara- he gautama! te avazya siddha, buddha, mukta thaI yAvat samasta duHkhono aMta kare che. |18 raie NaM bhaMte ! Neraiehito aNaMtaraM uvvaTTittA vANamaMtajoisiya- vemANiesu uvavajjejjA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nArakI, narakamAMthI nIkaLIne zuM sIdhA vANavyaMtara, jyotiSka ke vaimAnikomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI. vivecanA: prastuta sutromAM nArakI jIvo, 24 daMDakomAM kyAM kyAM utpanna thAya che ane tyAM dharma zravaNathI laIne mukti sudhInA lAbhane meLavI zake che ke nahIM ? tenI chaNAvaTa che. utpatti :- nArakI marIne saMjJI tiryaMca paMcendriya ane karmabhUminA garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che. zeSa daMDakamAM(devo, ekendriyo ane vizlendriyomAM) nairayiko utpanna thatA nathI. tiryaMcamAM dharma zravaNAdi - narakamAMthI nIkaLIne tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thanArA keTalAka jIvo kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa kare che ane keTalAka jIvo dharma zravaNa karatA nathI. saMjJI tiryaMca paMcendriyamAM paNa manuSyonI jema pAMca indriya ane mana hovAthI keTalAka haLukarmI jIvo tIrthakaronA samavasaraNamAM athavA sAdhu bhagavaMtonA sAMnidhyamAM jaIne (1) dharma zravaNa kare che, dharma zravaNano saMyoga prApta thaI jAya che. je jIva dharma zravaNa kare che te jIva tenI vicAraNA karIne (2) samyakubodha(samajaNa) zraddhA-pratIti-ruci arthAt samyagadarzana prApta kare che. samyaggadarzana prApta thatAM ja tenuM ajJAna jJAnamAM pariNata thAya che. tethI (4) mati-zrutajJAnane prApta thAya che. tyAra pachI (5) zrAvaka vratano svIkAra kare che. vratapAlananA pariNAmo vRTiMgata thatAM keTalAka jIvone (6) avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI avadhijJAna pragaTa thAya che. tiryaMca paMcendriyane pAMca guNasthAna hovAthI te jIvo zrAvaka vratano svIkAra karI zake che. paraMtu (7) sAdhupaNAno svIkAra karI zakatA nathI ane sAdhupaNAno svIkAra thato na hovAthI tene (8) mana:paryavajJAna ke (9) kevaLajJAna pragaTa thatuM nathI ane (10)te jIvo siddha thatA nathI. A rIte tiryaMca paMcendriyanA bhavamAM dharmazravaNa Adi cha bolanI prApti thAya che. manuSyamAM dharmazravaNAdi - manuSyo svapuruSArthathI cauda guNasthAnone prApta karI zake che tethI sarva prakAranA dhArmika AdhyAtmika vikAsane prApta karatAM teo siddhinI prApti karI zake che. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49s zrI pannavaNA sua: bhAga-2 narakamAMthI nIkaLIne manuSyamAM utpanna thanArA jIvomAMthI keTalAka haLukarmI jIvo dharmazravaNa, samyagubodha, zraddhA, pratIti, ruci, mati-zrutajJAna, zrAvakavratano svIkAra, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna prApta kare che ane aMte siddha paNa thAya che. keTalAka jIvo tathA prakAranA karmonA udaye dharmazravaNa Adi prApta karI zakatA nathI. dharmazravaNa Adi pratyeka bolanI prApti kramazaH thAya che. je jIvone tadAvaraNIya karmono kSayopazama thAya, te te jIvone te te bolanI prApti thAya che. anya jIvone te te bolanI prApti thatI nathI, tethI sUtrakAre pratyeka praznanA uttara vaikalpika ApyA che. 3vati :- udvartana. ahIM A zabdano prayoga samasta gatiomAM thanArA 'mRtyu' mATe karavAmAM Avyo che. anyatra naraka, bhavanavAsI, vANavyaMtaranA mRtyu mATe udvartanatiryaca, manuSyanA mRtyu mATe kALadharma ane vaimAniko, jyotiSka devonA mRtyu mATe cyavana zabdaprayoga thAya che. jevAM rohiMsunA - tenA vividha artha thAya che- (1) kevaLIprarUpita vizuddha dharmanI prApti thavI (2) jinaprarUpita tattvonuM jJAna, samajaNa, bodha thavo. (3) kevaLI bhagavAna dvArA sAkSAt bodhane prApta thavuM. (4) kevaLI bhagavAna dvArA upadiSTa jinavANI dvArA bodhane prApta thavuM. pItta vA varSa vazIla Adi- zIla-brahmacarya vrata-vividha dravyAdi viSayaka niyama; guNauttara guNa; viramaNa- atIta sthULa prANAtipAta AdithI virati, pratyAkhyAna- anAgatakAlIna sthULa prANAtipAta Adino tyAga, pauSadhopavAsa- pauSadha- eTale AtmaguNonuM poSaNa karanAra anuSThAna. tenI ArAdhanA karavI. sinDrojJA lunnA munvennA - pinnA- sarvakArya siddha karI le che, kRtakRtya thaI jAya che. sunnAsamasta lokAlokanA svarUpane jANe-dekhe che, anveSA- bhavopagrAhI cAra aghAti karmothI mukta thaI jAya che. bhavanapati devonI gati ane dharmazravaNAdinI prApti - | 19 asurakumAre NaM bhaMte ! asurakumArehito aNaMtaraM uvvaTTittA raiesu uvavajjejjA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM asurakumAra, asurakumAromAMthI nIkaLIne sIdhA nArakImAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! te zakya nathI. | 20 asurakumAre NaM bhaMte ! asurakumArehito aNaMtaraM uvvaTTittA asurakumAresu uvavajjijjA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM jAva thaNiyakumAresu / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM asurakumAra, asurakumAramAMthI nIkaLIne sIdhA asurakumAramAM utpanna thAya che? uttara-he gautama! te zakya nathI. A ja rIte yAvata svanitakumAromAM paNa utpanna thatA nathI. 21 asurakumAre NaM bhaMte! asurakumArahiMto aNaMtara uvvaTTittA puDhavikkAiesu uvavajjejjA? haMtA goyamA ! atthegaie ujavajejjA, atthegaie No uvavajjejjA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! zuM asurakumAra, asurokumAromAMthI nIkaLI sIdhA pRthvIkAyamAM Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visama pada : aMtakriyA che. 497 utpanna thAya che? uttara-hA, gautama! keTalAka pRthvIkAyamAM utpanna thAya che ane keTalAka utpanna thatA nathI. | 22 je NaM bhaMte ! uvavavajjejjA se NaM kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM AuvaNassaIsu vi / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! je pRthvIkAyamAM utpanna thAya che, te zuM kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa karI zake che? uttara-he gautama! te zakya nathI. A ja rIte aplAyika ane vanaspatikAyika jIvonA viSayamAM jANavuM joIe. | 23 asurakumAre NaM bhaMte ! asurakumArehiMto aNaMtaraM uvvaTTittA teuvAu-beiMdiya teidiya cauridiesu uvavajjejjA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / avasesesu paMcasu paMcediyatirikkha- joNiyAdisu asurakumAre jahA Neraie / evaM jAva thaNiyakumAre / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! zuM asarakamAra, asurakumAramAMthI nIkaLIne sIdhA tejaskAyika, vAyukAyika, beindriya, te indriya, caurendriya jIvomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI. zeSa paMcendriya tiryaMcayonika manuSya, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikamAM asurakumAranI utpatti AdinI vaktavyatA nairayikanI samAna jANavI joIe. A ja rIte anitakumAra sudhI jANavuM joIe. vivecana : prastuta sutromAM bhavanapati devonI gati ane te te sthAnomAM dharmazravaNa Adi daza bolanI prAptinuM saMkSipta nirUpaNa che. bhavanapatidevo marIne sIdhA pRthvI, pANI, vanaspati, sannI tiryaMca paMcendriya ane karmabhUminA garbhaja manuSya, A pAMca daMDakamAM utpanna thAya che. temAM pRthvI, pANI ane vanaspatikAyika jIvomAM eka sparzendriya ja hovAthI te jIvo dharma zravaNAdi eka paNa bolane prApta karI zakatA nathI. bhavanapati devo saMjJI tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya tyAre tadAvaraNIya karmanA kSayopazamathI dharma zravaNa, kevalabodhi, dharmazraddhA, pratIti-ruci(samyagudarzana), mati-zrutajJAna, zIlAdi vratono svIkAra tathA avadhijJAnane pAme che. saMjJI tiryaMca paMcendriyamAM dezavirati zrAvaka banavAnI ja yogyatA hoya che, tethI te jIvo aNagAra dharmano svIkAra, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna ke siddhi prApta karI zakatA nathI. bhavanapati devo manuSyomAM utpanna thAya tyAre dharma zravaNathI siddhiparvatanA daze bola pAmI zake che. kAraNa ke bhavanapati devomAMthI nIkaLelA jIvo siddha thaI zake che. pAMca sthAvaronI gati ane dharmazravaNAdinI prApti - 24 puDhavikAieNaM bhaMte ! puDhavikkAiehito aNaMtaraM uvvaTTittA Neraiesu uvavajjejjA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM asurakumAresu vi jAva thaNiyakumAresu vi / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIva, pRthvIkAyikomAMthI nIkaLIne zuM anaMtara- sIdhA nairayikomAM utpanna thaI zake che? uttara- he gautama ! te zakya nathI. A ja rIte asurakumArothI Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [498] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 svanitakumAro sudhInA devomAM jANavuM joIe. | 25 puDhavikkAie NaM bhaMte ! puDhavikkAiehito aNaMtaraM uvvaTTittA puDhavikkAiesu uvavajjejjA? goyamA ! atthegaie uvavajjejjA, atthegaie No uvavajjejjA / jeNaM bhaMte ! uvavajjejjA seNaM kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe? goyamA!No iNaDhe samaDhe / evaM AukkAiyayAdisu NiraMtara bhANiyavvaM jAva cauridiesu / ___paMceMdiyatirikkhajoNiyamaNUsesu jahA Neraie / vANamaMtara-joisiya-vemANiesu pddiseho| evaM jahA puDhavikkAio bhaNio taheva AukkAio vi vaNassaikAio vi bhaanniyvvo| bhAvArtha-prazna- he bhagavan! pRthvIkAyika jIva, pRthvIkAyikomAMthI nIkaLIne sIdhA pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! keTalAka utpanna thAya ane keTalAka utpanna thatA nathI. prazna- he bhagavan! je pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che, te zuM te kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa kare che? uttara- he gautama! te zakya nathI. A ja rIte aSkAyikathI laI caurendriya sudhInA jIvonI anaMtara utpatti viSayaka jANavuM joIe. pRthvIkAyika jIvonI paMcaMdriya tiryaMca ane manuSyomAM utpatti viSayaka vaktavyatA nairayikanI samAna jANavI joIe. vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikomAM pRthvIkAyikanI utpatti thatI nathI. je rIte pRthvIkAyikonuM 24 daMDakamAM utpattiviSayaka kathana karyuM che, te ja rIte aplAyika ane vanaspatikAyikanA viSayamAM paNa kahevuM joIe. | 26 teukkAie NaM bhaMte ! teukkAiehito aNaMtaraM uvvaTTittA Neraiesu uvavajjejjA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM asurakumAresu vi jAva thaNiyakumAresu vi / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! tejaskAyika jIva, tejaskAyikomAMthI nIkaLI sIdhA nArakomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI. A ja rIte asurakumArothI laI svanitakumAra sudhImAM paNa utpattino niSedha samajavo joIe. | 27 puDhavikkAiya-Au-teuvAuvaNassaibeiMdiyateiMdiya-cauridiesu atthegaie uvavajjejjA, atthegaie No uvvjjejjaa| jeNaM bhaMte! uvavajjejjA se NaM kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - tejaskAyika jIva tejaskAyikamAMthI nIkaLIne sIdhA pRthvIkAyika, aSkAyika, tejaskAyika, vAyakAyika ane vanaspatikAyikomAM tathA beindriya-te indriya ane caurendriyomAM keTalAka utpanna thAya che ane keTalAka utpanna thatA nathI. prazna- he bhagavan! je tejaskAyika uparokta sthAnomAM utpanna thAya che, te zuM kevaLI-prarUpita dharma zravaNa karI zake che? uttara- he gautama! te zakya nathI. | 28 teukkAie NaM bhaMte ! teukkAiehito aNaMtaraM uvvaTTittA paMcediyatirikkhajoNiesu uvavajjejjA? goyamA ! atthegaie uvavajjejjA, atthegaie No uvavajjejjA / Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA [ 499 ] jeNaM bhaMte ! uvavajejjA se NaM kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe? goyamA! atthegaie labhejjA, atthegaie No labhejjA / je NaM bhaMte ! kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe se NaM kevalaM bohiM bujjhejjA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha :-prazna- he bhagavanuM ! tejaskAyika jIva, tejaskAyikomAMthI nIkaLIne zuM sIdhA paMceMdriya tiryaMcamAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! keTalAka utpanna thAya che ane keTalAka utpanna thatA nathI. prazna - he bhagavan! je utpanna thAya che, te kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa kare che? uttara- he gautama! keTalAka dharma zravaNa kare che ane keTalAka karatA nathI. prazna- he bhagavana! je tejaskAyika jIva tiryaMca paMcendriyanA bhavamAM kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa kare che, te zuM kevaLabodhi-dharma samajaNane prApta kare che? uttara- he gautama! te zakya nathI. | 29 maNUsavANamaMtara-joisiyavemANiesu pucchA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM jaheva teukkAie NiraMtaraM evaM vAukkAie vi| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! tejaskAyika jIva tejaskAyikamAMthI nIkaLIne sIdho manuSya tathA vANavyaMtara, jyotiSka, vaimAnikamAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI. jema tejaskAyika jIvanI anaMtara utpatti AdinA viSayamAM kahyuM tema vAyukAyikanA viSayamAM paNa jANavuM joIe. vivecana : - prastuta sUtramAM pAMca sthAvaronI gatinuM ane tyAM prApta thatAM dharmazravaNAdi daza bolonuM varNana che. pRthvI, pANI ane vanaspatinA jIvo marIne sIdhA pAMca sthAvara, traNa viklendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSya, A audArikanA daza daMDakomAM utpanna thAya che. temAMthI pRthvI, pANI, vanaspati marIne pAMca sthAvara ane traNa viklendriyamAM utpanna thAya tyAre te dharma zravaNAdi eka paNa bolanI prApti karI zakatA nathI kAraNa ke dharma zravaNAdi daza bolonI prApti saMjJI paMcendriya jIvone ja thAya che. pathvI, pANI, vanaspati marIne tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya tyAre jene tadAvaraNIya karmono kSayopazama thAya te jIva dharma zravaNa, kevalabodhi, samyagdarzana, mati-zrutajJAna, zIlAdi vratono svIkAra ane avadhijJAna, A cha bolane pAmI zake che. aNagAradharmAdi aMtima cAra bolane pAmI zakatA nathI. pRthvI, pANI, vanaspati marIne manuSyamAM utpanna thAya tyAre keTalAka jIvo dharma zravaNAdi daze bolone prApta kare che, kAraNa ke pRthvI, pANI ane vanaspatimAMthI nIkaLelA jIvo siddha thaI zake che. jene tadAvaraNIya karmono udaya hoya tevA jIvo dharma zravaNAdi prApta karatA nathI. - teukAya ane vAyukAyanA jIvo marIne sIdhA pAMca sthAvara, traNa viklendriya ane tiryaMca paMcendriya, A audArikanA nava daMDakamAM ja utpanna thAya che. te jIvo pAMca sthAvara ke traNa viklendriyamAM utpanna thAya tyAre dharma zravaNAdi prApta karI zakatA nathI. tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya tyAre dharma zravaNa ja prApta karI zake che. teukAya ane vAyukAyanA jIvo tathAprakAranA svabhAve manuSya janma prApta karI zakatA nathI. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 500 ] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 vikalendriyonI gati ane dharma zravaNAdinI prApti - | 30 beiMdie NaM bhaMte ! beiMdiehito aNaMtaraM uvvaTTittA Neraiesu uvavajjejjA ? goyamA! jahA puDhavikkAie, Navara maNUsesu jAvamaNapajjavaNANaM uppADejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM beindriya jIva, beindriyomAMthI nIkaLIne sIdhA nArakIomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama ! jema pRthvIkAyika jIvonI dasa daMDakomAM utpattinA viSayamAM kahyuM che, te ja rIte beindriya jIvonA viSayamAM paNa jANavuM joIe. temAM vizeSatA e che ke pRthvIkAyika jIvo manuSyomAM utpanna thaIne yAvatuM mana:paryavajJAna prApta kare che, tyAM sudhI kathana karavuM. | 31 jeNaM bhaMte ! maNapajjavaNANaM uppADejjA se NaM kevalaNANaM uppADejjA ? goyamA ! No iNane samaTe / evaM teiMdikcariMdiyA vi jAvamaNapajjavaNANaM uppADejjA / bhAvArtha -prazna- he bhagavan! je mana:paryavajJAna prApta kare che, te zuM kevaLajJAna prApta karI zake che? uttara- he gautama! te zakya nathI. A ja rIte teindriya, corendriya jIva yAvata mana:paryavajJAna prApta karI zake che. vivecana : prastuta sutromAM traNa vikasendriya jIvonI gati ane tyAM prApta thatAM dharma zravaNa Adi bolonI vicAraNA che. traNa vikasendriya jIvo marIne pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSya A audArikanA daza daMDakomAM utpanna thAya che. traNa vikasendriya jIvo marIne pAMca sthAvara ane traNa vikasendriyomAM utpanna thAya to tyAM zravaNa zaktinA abhAve dharma zravaNAdi eka paNa bolane prApta karI zakatA nathI. traNa vikasendriya jIvo marIne tiryaMcapaMcendriyamAM utpanna thAya tyAre keTalAka jIvo tadAvaraNIya karmanA kSayopazamathI dharma zravaNa, dharma samajaNa, samyagudarzana, mati-zrutajJAna, zIlavratAdino svIkAra ane avadhijJAna, A cha bolane pAmI zake che. aNagAra dharma Adi aMtima cAra bolane pAmI zakatA nathI. traNa vikasendriya jIvo marIne manuSyamAM utpanna thAya tyAre keTalAka jIvo tadAvaraNIya karmanA kSayopazamathI dharma zravaNa, kevalabodhi, samyagudarzana, mati-zrutajJAna, zIlavratAdino svIkAra, avadhijJAna, aNagAradharma ane mana:paryavajJAna, A ATha bolane pAmI zake che. traNa vikalendriyomAMthI nIkaLIne manuSya janma prApta karanAra jIvo dIkSA laI zake che. mana:paryavajJAna prApta karI zake che paraMtu kevaLajJAna prApta karIne siddha thaI zakatA nathI, tethI te jIvo kevaLa jJAna ane siddhi, A be bolane prApta karI zakatA nathI. tiryaMca paMcendriya ane manuSyonI gati tathA dharma zravaNAdinI prApti - |32 paMceMdiyatirikkhajoNie NaM bhaMte ! paMciMdiyatirikkhajoNiehito aNaMtaraM uvvaTTittA Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA | 501 Neraiesu uvavajjejA ? goyamA ! atthegaie uvavajjejjA, atthegaie No uvavajjejjA / je NaM bhaMte ! uvavajjejjA se NaM kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe ? goyamA! atthegaie labhejjA, atthegaie No labhejjA / / ___ jeNaM kevalipaNNataM dhammaM labhejjA savaNayAe se NaM kevalaM bohiM bujjhjjaa| goyamA ! atthegaie bujjhajjA, atthegaie No bujjhejjA / jeNaM bhaMte ! kevalaM bohiM bujjhejjA se NaM saddahejjA pattiejjA roejjA ? hatA goyamA ! jAvaroejjA / jeNaM bhaMte ! saddahejjA pattiejjA, roejjA se NaM AbhiNibohiyaNANa-suyaNANaohiNANANi uppADejjA ? haMtA goyamA ! uppADejjA / / __ jeNaM bhaMte ! AbhiNibohiyaNANasuyaNANaohiNANAI uppADejjA se NaM saMcAejjA sIlaM vA jAva paDivajjittae ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / evaM asurakumAresu vi jAva thaNiyakumAresu / bhAvArtha:-prazna- bhagavana!zupaMthendriya tirthaya, paMthendriya tiryayomAthI nIjIne sIdhA nairayiDomAM utpanna thAya che? uttara- he gautama! keTalAka utpanna thAya che ane keTalAka utpanna thatAM nathI. prazna- he bhagavan! narakamAM utpanna thaIne zuM te kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa kare che? uttarahe gautama ! keTalAka kare che ane keTalAka karatA nathI. prazna- he bhagavana ! je jIva kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa kare che, zuM te kevaLabodhine prApta kare che? uttara- he gautama! keTalAka kevaLabodhine pAme ane keTalAka kevaLabodhine prApta karatA nathI. prazna-bhagavana ! podhine paamech,tten| 652 zraddhA, pratItianeruthi cha? uttara- hA, gautama! keTalAka zraddhA, pratIti ane ruci kare che ane keTalAka karatA nathI. prazna- he bhagavan! je zraddhA, pratIti ane ruci kare che, te AbhinibodhijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna prApta cha? 61-8.gautama!tetrIya jJAna prApta che. prazna- he bhagavana! je AbhinibodhikajJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna prApta kare che, zuM te zIlavratathI laIne pauSadhopavAsa aMgIkAra karI zake che? uttara- he gautama! te zakya nathI. A ja rIte tiryaMca paMcendriyamAMthI nIkaLIne asurakumArathI laI svanitakumAra sudhInI utpatti viSayaka vaktavyatA nArakInI samAna jANavI. | 33 egidiyavigalidiesu jahA puDhavikkAie |pNciNdiytirikkhjonniesu maNUsesu ya jahA Neraie / vANamaMtasjoisiya vemANiesu jahA Neraiesu uvavajjejjatti pucchA bhnniyaa| evaM maNUse vi| Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 502] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 bhAvArtha - paMcendriya tiryaMconI ekendriya ane vizlendriya jIvomAM utpattinI vaktavyatA pRthvIkAyika jIvonI utpatti samAna jANavI joIe. paMcendriya tiryaMconI paMcendriya tiryaMca ane manuSyamAM utpatti viSayaka vaktavyatA nairayikanI paMcendriya tiryaMcamAM ane manuSyamAM utpattinI prarUpaNAnI samAna jANavI joIe paMcendriyatiryaMconuM vANavyaMtara, jyotiSka, vaimAnikadevomAM utpatti viSayaka kathana tenA nairayikomAM utpattinA kathana samAna jANavuM joIe. A ja rIte covIsa daMDakomAM manuSyonI utpatti viSayaka kathana paNa jANavuM joIe. vivecanaH prastuta sUtromAM tiryaMca paMcendriya ane manuSyanI gati ane tyAM tene prApta thatAM dharma zravaNAdi dasa bolonI vicAraNA che. tiryaMca paMcendriya ane manuSya marIne sIdhA 24 daMDakamAM utpanna thaI zake che. tiryaMca paMcendriya ane manuSya marIne nArakI-devonA tera ThaMDakamAM utpanna thAya tyAre keTalAka jIvo tadAvaraNIya karmonA kSayopazamathI dharma zravaNa, kevaLabodhi, samyagadarzana, mati-zruta ane avadhijJAna, te pAMca bolane prApta karI zake che. devo potAnI vaikriya labdhithI tIrthakaronA samavasaraNamAM athavA anya muni bhagavaMto pAse jaIne dharma zravaNa karI zake che. nArakI jIvo tIrthakaronA samavasaraNa AdimAM AvI zakatA nathI paraMtu te potAnA mitra devo dvArA dharma zravaNAdi prApta kare che. te jIvo saMjJI hovAthI dharma zravaNa prApta karyA pachI tenI vicAraNA karIne kevalabodhi ane samyagudarzana paNa pAme che. samyagudarzana prApta thavAthI tenA traNa ajJAna jJAnamAM pariNata thatAM mati-zruta-avadhijJAna pragaTa thAya che. nArakI ane devo tadAvaraNIyakarmonA udaye vrata paccakakhANano svIkAra karI zakatA nathI. tethI zIlAdi, zrAvakavrata, aNagAradharma, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna ane siddha, te pAMca bolane prApta karI zakatA nathI. - tiryaMca paMcendriya ane manuSyo marIne pAMca sthAvara ane traNa vikasendriyomAM utpanna thAya, tyAre tadAvaraNIya karmanA udaye dharmazravaNAdi eka paNa bolanI prApti karI zakatA nathI. tiryaMca paMcendriya ane manuSyo marIne tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya tyAre keTalAka jIvo tadAvaraNIya karmonA kSayopazamathI dharma zravaNa, kevalabodhi, samyagadarzana, mati-zrutajJAna, zIlAdivratano svIkAra ane avadhijJAna, te cha bolane prApta karI zake che. aNagAradharma Adi aMtima cAra bolane prApta karI zakatA nathI. tiryaMca paMcendriya ane manuSyo marIne manuSyomAM utpanna thAya tyAre dharma zravaNAdi dase bolone prApta karI zake che. prastuta prasaMgamAM sUtrakAre zIlAdivratanA-zrAvakavratanA svIkAra pachI avadhijJAna saMbaMdhita prazna pUkyo che paraMtu pratyeka jIvane zrAvaka vratanA svIkAra pachI ja avadhijJAna pragaTa thAya tevuM ekAMte nathI. kyAreka avadhijJAna pragaTa thayA pachI paNa keTalAka jIvo zrAvaka vrata ke sAdhunA mahAvratano svIkAra kare che. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA 503] te ja rIte avadhijJAna pragaTa thAya tyAra pachI ja mana:paryavajJAna thAya tevo paNa niyama nathI. keTalAka jIvone mati-zrutajJAna pachI mana:paryavajJAnanI prApti thAya che ane keTalAka jIvone avadhijJAna ke mana:paryavajJAna na hovA chatAM mati-zrutajJAna pachI kevaLajJAna prApta thaI jAya che. A rIte daze bolanI prApti kyAreka kramazaH paNa thAya ane kyAreka temAM vyutkrama paNa thaI zake che. vyaMtara, jyotiSI, vaimAnika devonI gati ane dharmazravaNAdinI prApti - |34 vANamaMtara-joisiya-vemANie jahA asurakumAre / bhAvArtha:- A ja pramANe vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikanA utpAdanuM kathana asurakumAra devonI samAna jANavuM. vivecana : prastuta sUtramAM vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonI gati tathA tene prApta thatAM dharma zravaNa Adi dasa bolonuM pratipAdana asurakumAradevonA atidezapUrvaka karyuM che. uparokta traNe prakAranA devo marIne sIdhA pRthvI, pANI, vanaspati, tiryaMca paMcendriya ane manuSya A pAMca daMDakamAM utpanna thAya che. temAMthI pRthvI, pANI, vanaspatimAM dharma zravaNAdi prApta karI zakatA nathI. tiryaMca paMcendriyamAM dharma zravaNa Adi cha bola ane manuSyomAM dharma zravaNAdi daze bola pAmI zake che. jIvone dharma zravaNa Adi 10 bolanI prApti -[(1) dharma zravaNa (2) kevalabodhi-dharma samajaNa (3) zraddhA (4) mati-zrutajJAna (5) avadhijJAna (6) vrata-niyama (7) saMyama (8) mana:paryavajJAna (9) kevala jJAna (10) aMtakriyA- mokSa) - jIva | bola saMkhyA vivaraNa nArakI-devatA | | prAraMbhanA pAMca bola pAme, vrata-niyamAdi pAme nahIM ekendriya | X zravaNanI yogyatA nathI vikasendriya | X | yogyatA nathI. aparyAptAvasthAmAM mati-zrutajJAna hoya tiryaMca paMcendriya 6 | prAraMbhanA cha bola pAme, saMyamAdi cAra bola pAme nahIM manuSya | 10 daze bola pAmI zake che. 24 daMDakamAMthI cAre gatimAM AvelA jIvone daza bolanI prApti :Agata jIva | |narakagatimAM devagatimA, satI ta.mAM manuSyamAM vivaraNa 5 bolamAM| 5 bola | bola | 10 bola 1 thI 4 narakamAMthI 6 | 10 manuSya ane tiryaMcamAM yathAyogya sarva bola pAme. 5 mI narakamAMthI manuSyagatimAM saMyama svIkAre paNa mana:paryava | jJAnAdi traNa bola pAme nahIM | | X | | X | | Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 504 ] zrI pannavaNA sua: bhAga-2 X | X | X | X | X 8 Agata jIva |narakagatimAM devagatimAMsalI si.mAM manuSyamAM vivaraNa 5 bolamAM| 5 bola | 6 bola | 10bola 6ThThI naraka manuSya janmamAM zrAvaka vrata svIkAre paNa saMyamAdi cAra bola pAme nahIM. 7 mI naraka | eka tiryaMca gatimAM ja jAya che. tyAM yathAyogya 6 bola pAme. bhavana. vyaMtara, jyotiSI 4 manuSya ane tiryaMcagatimAM ane 8 devalokamAMthI yathAyogya sarva bola pAme. 9mA devalokathI laIne eka manuSyagatimAM ja jAya sarvArthasiddha vimAnamAMthI che. yathAyogya bola pAme che. pRthvI,pANI,vanamAMthI yathAyogya sarva bola pAme teukAya-vAyukAyamAMthI | | eka tiryaMcagatimAM jAya. vikalendriyamAMthI | tiryaMca gatimAM yathAyogya cha bola pAme ane manuSya thAya tyAM AThabola pAme, aMtima be bola pAmatA nathI. tiryaMca paMcendriyamAMthI 5 | 5 | 6 | 10 cAre gatimAM yathAyogya bola pAme. manuSyamAMthI 10 | cAre gatimAM yathAyogya bola pAme. * naraka ane devagatimAM prAraMbhanA pAMca bolanI prApti thaI zake che. saMjJI tiryaMcamAM prAraMbhanA cha bolanI prApti thaI zake che. karmabhUminA garbhaja manuSyone dase ya bolanI prApti thaI zake che. pAMca sthAvara ke vikasendriyone dharmazravaNAdi eka paNa bolanI prApti thatI nathI. (5) tIrthakara dvAra:| 35 rayaNappabhApuDhaviNeraie NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhaviNeraiehito aNaMtaraM uvvaTTittA titthayarattaM labhejjA ? goyamA ! atthegaie labhejjA, atthegaie No labhejjA / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai- atyaMgaie labhejjA, atthegaie No labhejjA ? goyamA ! jassa NaM rayaNappabhApuDhaviNeraiyassa titthayaraNAma-goyAI kammAI baddhAI puTThAI NivattAI kaDAiM paTTaviyAI NiviTThAI abhiNiviTThAI abhisamaNNAgayAiM udiNNAiM; No uvasaMtAI bhavaMti se NaM rayaNappabhApuDhaviNeraie rayaNappabhApuDhaviNeraiehito aNaMtaraM Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visam pada : aMtakriyA uvvaTTittA titthayarattaM labhejjA, jassa NaM rayaNappabhApuDhaviNeraiyassa titthayaraNAma-goyAI kammAI No baddhAiM jAva No udiNNAiM; uvasaMtAI bhavaMti se NaM rayaNappabhApuDhaviNeraie hiMto aNaMtaraM uvvaTTittA titthayarattaM No labhejjA / se teNadveNaM goyamA ! evaM vuccai atthegaie labhejjA atthegaie No labhejjA / I 505 evaM jAva vAluyappabhApuDhaviNeraiehiMto titthagarattaM labhejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM ratnaprabhA pRthvInA nairiyako te narakamAMthI nIkaLIne sIdhA tIrthaMkara thaI zake che ? uttara- he gautama ! keTalAka jIvo tIrthaMkara thAya che ane keTalAka jIvo tIrthaMkara thatA nathI. prazna- he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa che ke ratnaprabhA pRthvInA nArakI sIdhA manuSya janma dhAraNa karIne keTalAka jIvo tIrthaMkara thAya che ane keTalAka jIvo tIrthaMkara thatA nathI ? uttara- he gautama ! je ratnaprabhA-pRthvInA nairayike pUrva bhavamAM tIrthaMkara nAma-gotrakarmano baMdha karyo che, tIrthaMkara nAmakarma spRSTa, nidhatta, nikAcita karyuM che, prasthApita karyuM che, niviSTa, abhiniviSTa karyuM che, abhisamanvAgata-udayAbhimukha ane udayamAM lAveluM che, jeNe tIrthaMkara nAmakarmane upazAMta karyuM nathI, tevA nArakI ratnaprabhA pRthvI narakamAMthI nIkaLIne manuSya bhavamAM utpanna thaI, tIrthaMkarapaNuM pAme che. je ratnaprabhA pRthvInA nairayike tIrthaMkara nAmakarmano baMdha karyo nathI yAvat tIrthaMkara nAmakarmane udayamAM AvavA yogya karyuM nathI athavA jenuM tIrthaMkara nAmakarma upazAMta che, tevA ratnaprabhA pRthvInA nairayika narakamAMthInIkaLIne manuSya bhavamAM tIrthaMkara thatA nathI. tethI he gautama ! e pramANe kahyuM che ke keTalAka tIrthaMkarapaNuM pAme che ane keTalAka pAmatAM nathI. A ja rIte yAvat vAlukAprabhA pRthvInA nairayiko narakamAMthI nIkaLIne manuSyabhava prApta karIne keTalAka nArakIo tIrthaMkara thAya che ane keTalAka tIrthaMkara thatAM nathI. 36 paMkappApuDhaviNeraie NaM bhaMte ! paMkappabhApuDhaviNeraiehiMto anaMtaraM uvvaTTittA nityayaratta tamenA ? goyamA ! jo phaLake samaDhe, aMtiiyaM puna rennA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM cothI paMkaprabhApRthvInA nArakI, zaMkaprabhApRthvI narakamAMthI nIkaLI sIdhA manuSya janma prApta karIne tIrthaMkara thAya che ? uttara- he gautama ! te zakya nathI, paraMtu te aMtakriyA karI zake che. 37 dhUmappabhApuDhaviNeraie NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvaTTittA titthayarattaM labhejjA ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe, viratiM puNa labhejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! zuM dhUmaprabhApRthvInA nairayika dhUmaprabhA pRthvI narakamAMthI nIkaLIne sIdhA manuSya janma prApta karIne tIrthaMkara thAya che ? uttara- he gautama ! te zakya nathI, paraMtu te sarvaviratipaNuM pAmI zake che. 38 tamApuDhaviNeraie NaM bhaMte! aNaMtaraM uvaTTittA titthayarattaM labhejjA ? goyamA ! No iNaTThe samaTThe, virayAviraiM puNa lajjA / Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 506] zrI pannavaNA sUtraH bhAga-2 bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM chaThThI tama:prabhApRthvInA nairayika chaThThI narakamAMthI nIkaLIne sIdhA manuSya janma pAmIne tIrthakara thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI, paraMtu te dezaviratipaNuM eTale zrAvakapaNe pAmI zake che. | 39 ahesattamApuDhaviNeraie NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvaTTittA titthayarattaM labhejjA ? goyamA! No iNaDhe samaDhe, sammattaM puNa labhejjA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM sAtamI adhaH saptapRthvImAMthI nIkaLIne sIdhA manuSya janma pAmIne tIrthakara thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI, paraMtu te samyakatva prApta karI zake che. |40 asurakumAre NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvaTTittA titthayarattaM labhejjA? goyamA ! No iNaDe samaTe, aMtakiriyaM puNa karejjA / evaM NiraMtaraM jAva AukkAie / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM asurakumAra deva asurakumAramAMthI nIkaLIne sIdhA manuSya janma pAmIne tIrthaMkara thAya che? uttara- he gautama ! te zakya nathI paraMtu teo aMtakriyA karI zake che. A ja rIte nAgakumArathI laI daze bhavanapatidevo, pRthvIkAyika ane aplAyika sudhInA jIvo pota potAnA bhavamAMthI nIkaLIne sIdhA tIrthaMkarapaNuM pAmatA nathI, paraMtu mokSa prApta karI zake che. | 41 teukkAie NaM bhaMte ! teukkAiehito aNaMtaraM uvvaTTittA titthayarattaM labhejjA? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, kevalipaNNattaM dhamma labhejjA savaNayAe / evaM vAukkAie vi| bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zuM tejaskAyika jIva, tejaskAyikomAMthI nIkaLIne sIdhA manuSyabhavamAM janma dhAraNa karIne tIrthakara thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI, paraMtu te kevaLI prarUpita dharmanuM zravaNa karI zake che. A ja rIte vAyukAyikonA viSayamAM paNa jANavuM joIe. |42 vaNassaikAie NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! No iNaDhe samaTe, aMtakiriyaM puNa karejjA / bhAvArtha :- pragna- he bhagavan! zuM vanaspatikAyika jIvo vanaspatikAyamAMthI nIkaLIne sIdhA manuSya janma pAmIne tIrthakara thAya che? uttara- he gautama ! te zakya nathI, paraMtu teo aMtakriyA karI zake che. | 43 beiMdiya-teiMdiyacauridie NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe, maNapajjavaNANaM puNa uppADejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! zuM beidriya, teidriya ane caudriya jIvo tyAMthI nIkaLIne sIdhA manuSyajanma pAmIne tIrthaMkara thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI, paraMtu te jIvo mana:paryavajJAna prApta karI zake che. 44 paMcediyatirikkhajoNiyamaNUsa vANamaMta-joisie NaM bhaMte ! pucchA? goyamA !No iNaDhe samaDhe, aMtakiriyaM puNa karejjA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! paMcendriya tiryaMcayonika, manuSya, vANavyaMtara ane jyotiSI devo tyAMthI nIkaLIne sIdhA manuSyajanma pAmIne tIrthakara thAya che? uttara- he gautama! te zakya nathI, paraMtu teo aMtakriyA karI zake che. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA [ 507 ] | 45 sohammagadeve NaM bhaMte ! aNaMtaraM cayaM caittA titthayarattaM labhejjA? goyamA ! atthegaie labhejjA, atthegaie No labhejjA, evaM jahA rayaNappabhApuDhaviNeraie / evaM jAva savvaTTha- siddhgdeve| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zuM saudharmakalpa-prathama devalokanA deva, tyAMthI cyavana karI sIdhA manuSya janma pAmIne tIrthakara thAya che? uttara- he gautama! ratnaprabhApRthvInI jema keTalAka jIvo tIrthakara thAya che ane keTalAka jIvo tIrthakara thatAM nathI. A ja rIte bIjA devalokanA devathI laIne sarvArtha siddha vimAna sudhInA vaimAnika devone mATe jANavuM. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIvomAMthI kayA jIvo tIrthakara thAya ke na thAya te viSayanuM nirUpaNa che. prathama traNa narakanA nairayiko ane vaimAnika devomAMthI nIkaLI sIdhA manuSya janma prApta karanAra jIvo ja tIrthakara pada pAmI zake che. anya sthAnethI manuSyamAM AvanArA jIvo tIrthakarapada pAmI zakatA nathI. ratnaprabhAdi traNa naraka pRthvInA je nArakI tathA vaimAnika devoe pUrvabhavamAM tIrthakara nAmakarmano baMdha karyo hoya, ane te baMdhAyeluM karma udayamAM AvyuM hoya, te ja rIte jIvo tIrthaMkarapada prApta kare che ane jeNe pUrve tIrthakara nAma karmano baMdha ja karyo nathI athavA baMdha karavA chatAM jeno udaya thayo nathI, te tIrthakarapada pAmI zakatA nathI. nArakI ane vaimAnika devabhava sivAyanA bhavamAMthI AvelA manuSyo tIrthakara pada pAmI zakatA nathI. temAMthI keTalAka jIvo aMtakriyA karI zake che, keTalAka jIvo sarvavirati, dezavirati ke samyakatvane pAmI zake che. jemake cothI narakamAMthI nIkaLelA jIvo sAmAnya kevaLIpaNe mokSe jaI zake che arthAta teo aMtakriyA karI zake che. pAMcamI narakamAMthI nIkaLelA sarvavirati, chaThThI narakamAMthI nIkaLelA dezavirati ane sAtamI narakamAMthI nIkaLelA samyakatva pAmI zake che. bhavanapati vyaMtara, jyotiSI devo, pRthvI, pANI, vanaspati, tiryacapaMcendriya ane manuSya bhavamAMthI nIkaLIne AvelA manuSyo tIrthaMkara pada pAmI zakatA nathI paraMtu aMtakriyA karI zake che. teukAya ane vAyukAyanA jIvo marIne manuSya janma ja prApta karI zakatA nathI. traNa vikasendriya jIvo marIne, manuSya janma pAme che paraMtu te jIvo aMtakriyA karI zakatA nathI, tema chatAM sarvavirati dhAraNa karI zake che. batAvuM... - hAuMsUtarathI baMdhAyelA soyanA DhagalAnI jema AtmAnI sAthe tIrthakara nAma gotra Adi karmono sAdhAraNa saMyoga thAya te baddha karma kahevAya che. kUAruM-agnimAM tapAvyA pachI ghaNa vaDe TIpelA soyanA jaththAnI jema "pRSTa' (spazya) hoya, niyattAruM udvartanAkaraNa ane apUvartanAkaraNa sivAyanA zeSa karaNa jemAM lAgu na paDe - tevI rIte karmone vyavasthApita karavA nidhatta' che. kaDAkatakarmonikAcitasarva karaNone ayogya karyA hoya, paTTaviyAmanuSyagati, paMcendriya jAti, trasa, bAdara, paryAptA, subhaga, Adeya, yazakIrti nAma karma vagere nAmakarmanI anya prakRtionA udaya sAthe karmone prasthApita karyA hoya, LivikA-nirviSTa baddha karmone tIvra vipAkajanaka karyA hoya, nivijJA abhiniviSTa baddha karmone vizaddha, vizaddhatara adhyavasAyathI ati tIvra vipAkajanaka karyA hoya, misa manAvADuM- baddha karmone udayAbhimukha karelA hoya, nikhA- karmone vipAkodayane prApta karelA hoya, karma potAnA phaLanuM vedana Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 508 ] zrI pannavaNA satra: bhAga-2 karAve tene udayaprApta kahe che. jo 3vasaMtADuM- karmone upazAMta na karavA tenA ahIM be artha che(1) karmabaMdhano sarvathA abhAva thayo na hoya, (2) nikAcita Adi avasthAthI rahita na karyA hoya. (6) cakravartI dvAra:| 46 rayaNappabhApuDhaviNeraie NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvaTTittA cakkavaTTittaM labhejjA ? goyamA! atthegaie labhejjA, atthegaie No labhejjA / se keNatuNaM bhaMte / evaM vuccai ? goyamA ! jahA rayaNappabhApuDhaviNeraiyassa titthayaratte / / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ratnaprabhA pRthvInA nairayika narakamAMthI nIkaLIne zuM cakravartIpada prApta karI zake che? uttara- he gautama! keTalAka jIvo cakravartI pada prApta kare che ane keTalAka prApta karatA nathI. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke keTalAka jIvo cakravartI pada pAme che ane keTalAka jIvo pAmatA nathI ? uttara- he gautama ! jevI rIte ratnaprabhA pRthvInA nairayikonA tIrthakarapada prAptinA viSayamAM kathana karyuM che, te ja rIte ahIM cakravartIpada prApti mATe samajI levuM joIe. |47 sakkarappabhApuDhaviNeraie NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvaTTittA cakkavaTTittaM labhejjA? goyamA No iNaDhe samaDhe / evaM jAva ahesattamApuDhaviNeraie / bhAvArtha-prazna- he bhagavan! zuM zarkarA prabhApRthvInA nairayika narakamAMthI nIkaLIne cakravartIpada pAme che? uttara- he gautama ! te zakya nathI. A ja rIte sAtamI adhaHsaptama pRthvInA nairayika sudhI jANavuM joIe. |48 tiriyamaNuehito NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvvaTTittA cakkavaTTittaM labhejjA ? goyamA ! No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM tiryaMcayoniko ane manuSyo pota-potAnA bhavamAMthI nIkaLIne manuSyabhava pAmIne cakravartIpada prApta kare che? uttara- he gautama! te zakya nathI. | 49 bhavaNavaivANamaMtasjoisikvemANiehito NaM bhaMte ! aNaMtara uvvaTTittA cakkavaTTittaM labhejjA? goyamA ! atthegaie labhejjA, atthegaie No labhejjA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika deva pota-potAnA bhavamAMthI nIkaLIne manuSyabhava pAmIne cakravartIpada pAme che? uttara- he gautama! keTalAka cakravartIpada pAme che ane keTalAka pAmatA nathI. vivecanaH prastuta sAtamAM dvAramAM 24 daMDakanA jIvone cakravartIpada prAptinI vicAraNA karavAmAM AvI che. prathama narakanA nArakI tathA cAre ya prakAranA devo, pota-potAnA bhavamAMthI nIkaLIne manuSya bhava pAmI cakravartI padane prApta kare che. zeSa sthAnothI nIkaLIne manuSya bhavane prApta karanArA koIpaNa jIvo cakravartIpada pAmatA nathI. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA 509 nahIM pUbApuvIratinduraste.... - ahIM cakravartI pada prAptinA kAraNa darzAvavA mATe tIrthaMkara pada prAptinA kathanano atideza karyo che. tenuM tAtparya e che ke je nArakIdevatA potapotAnA bhavamAMthI nIkaLIne manuSya janma pAme che. temAMthI je jIvoe pUrvabhavamAM tIrthakara nAmakarmanI jema cakravartI padane yogya karma bAMdhyuM hoya ane te karmane spaSTa, nidhatta, nikAcita karyuM hoya tathA manuSya bhavamAM te karma udayamAM AvI gayuM hoya ane te karma upazAMta na hoya, to te jIva cakravartIpada pAmI zake che ane je jIve parvabhavamAM tathAprakAranA nAmakarmano baMdhAdi na karyo hoya, athavA te karma udayamAM na AvyuM hoya, to te nA cakravartI pada para nAmakarmano baMdhAda hoya, to te jIvavuM hoya tathA mA nAmakarmanI uttara pravRtiomAM eka prakRti tIrthakara nAmakarma che paraMtu cakravartI nAmakarma nAmanI prakRti nathI. tethI cakravartI, baladeva, vAsudeva Adi uttama padavIne yogya nAmakarma tIrthakara nAmakarmanI aMtargata che, tIrthakara nAmakarmanA dalikonI ane tenA tIvra-maMdAdi rasanI taratamatAthI uttama padavIo prApta thAya che. prastuta sUtromAM sUtrakAre samuccaya cAre jAtinA devonuM kathana karyuM che. temAM paramAdhAmI ane kilvISI devo ekAMta mithyAtvI che. mithyAtvI jIvo marIne koIpaNa zreSTha padavI prApta karI zakatA nathI. tethI cAre jAtinA 99 prakAranA devomAMthI paMdara paramAdhAmI devo ane traNa kilvISI, A aDhAra jAtinA devone choDIne kula 81 jAtinA devo ane prathama narakanA nArakI, A 82 bhedanA jIvo marIne cakravartI padane pAme che. (7) baLadeva dvAra: 50 evaM baladevattaM pi, NavaraM- sakkarappabhApuDhaviNeraie vi labhejjA / bhAvArtha:- A ja rIte(cakravartI padanI jema) baLadevapadanA viSayamAM paNa samajI levuM joIe. temAM vizeSatA e che ke zarkarASTrabhASathvI (bIjI naraka)nA nairayika paNa baLadevapaNuM pAmI zake che. vivecana : prathama be narakanA nArakI ane pUrvavat 81 prakAranA devo kula83 bhedanA jIvo marIne manuSyabhavamAM AvIne baLadeva padane pAmI zake che. (8) vAsudeva dvAra: 51 evaM vAsudevattaM dohito puDhavIhito vemANiehito ya annuttrovvaaiy-vjjehito| sesesu No iNaDhe samaDhe / bhAvArtha :- A ja rIte be narakamAMthI ane anuttarapapAtika devone choDIne zeSa vaimAnika devomAMthI nIkaLIne manuSya janma pAmIne jIvo vAsudeva pada pAme che. zeSa jIvo vAsudeva pada pAmI zakatA nathI. vivecana : prastuta sUtramAM vAsudevanI AgatinuM nirUpaNa che. pAMca anuttara vimAnanA devone choDIne 12 devaloka nava lokAMtika ane navagreveyaka, A 30 bheda vaimAnika devanA ane prathama be narakanA nArakI, kula sara prakAranA jIvo marIne manuSyabhavamAM vAsudeva padane prApta karI zake che. anya sthAnamAMthI AvelA Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 manuSyo vAsudeva padane pAmI zakatA nathI. vemAiihaMto ya anuttarovavADsa vapnehiMto... anuttara vimAnamAMthI AvelA manuSyo vAsudeva padane pAmI zakatA nathI. vAsudevonI gati 7 narakanI che ane anuttara vimAnamAMthI AvelA jIva narakamAM jatA nathI mATe vAsudevanI AgatimAM anuttara vimAnanA devone TALI dIdhA che. ahIM vaimAnikanuM ja kathana hovAthI bhavanapati vyaMtara ane jyotiSI devonuM svataH niSedha thaI jAya che ane vaimAnikamAM samuccaya rIte anuttara vimAnanA devonuM niSedha che, topaNa kilviSI devono niSedha samajI levo joIe, kAraNa ke te jIvo koI paNa zreSTha padavI pAmatA nathI. (9) mAMDalika dvAra : 52 maMDaliyattaM ahesattamA-teGa-vAuvajjehiMto / bhAvArtha :- sAtamI adhaHsaptama naraka pRthvInA nairayiko tathA tejaskAyika, vAyukAyikone choDIne zeSa sarva sthAnamAMthI nIkaLIne manuSya janmane prApta karanAra jIvo mAMDalika rAjA(koIpaNa eka dezanA rAja)nuM pada pAmI zake che. vivecanaH sAtamI naraka, teukAya ane vAyukAya A traNa sthAnethI nIkaLelA jIvo manuSya janma prApta karI zakatA nathI, tethI te jIvo mAMDalika padavI pAmI zakatA nathI. te sivAyanA zeSa sarva jIvo manuSya janma pAmIne mAMDalika rAjAnuM pada pAmI zake che. ahIM paNa paramAdhAmI ane traNa kilviSI devono niSedha samajI levo joIe. (10) cauda ratna dvAra : _53 seNAvairayaNattaM gAhAvairayaNattaM vaDDhairayaNattaM purohiyarayaNattaM itthirayaNattaM ca evaM ceva, NavaraM aNuttarovavAiyavajjehiMto / bhAvArtha : senApatiratnapada, gAthApatiratnapada, vArSikIratnapada, purohitaratna ane strIratnanA padanI prAptinA saMbaMdhamAM paNa A ja pramANe(mAMDalika pada jema) jANavuM joIe. vizeSatA mAtra e che ke anuttaraupapAtika devo senApatiratna Adi pada pAmatA nathI. 54 AsarayaNattaM hatthirayaNattaM ca rayaNappabhAo NiraMtaraM jAva sahassAro atthegaie labhejjA, atthegaie No labhejjA / bhAvArtha :- ratnaprabhApRthvIthI laI sahasrAra devalokanA devo sudhInA jIvomAMthI keTalAka jIvo azvaratna tathA hastiratnapadane pAme che ane keTalAka jIvo pAmatA nathI arthAt navamA devalokathI anuttara vimAna sudhInA devone choDIne zeSa sarva jIvo mAMDalika padanI jema A be padavI pAmI zake che. 55 cakkarayaNattaM chattarayaNattaM cammarayaNattaM daMDarayaNattaM asirayaNattaM maNirayaNattaM kAgiNi Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visAmuM pada : aMtakriyA rayaNataM etesiNaM asurakumArehito AraddhaM NiraMtaraM jAvaIsANehito uvavAo, sesehito No iNaDhe smddheN| bhAvArtha :- cakraratna, chatraratna, carmaratna, daMDaratna, asiratna, maNiratna ane kAkiNIratna Adi sAta ekendriya ratnomAM asurakumAra yAvat IzAnakalpanA devo sudhInA koI paNa jIvo utpanna thaI zake che, zeSa bhavomAMthI AvelAM jIvomAM sAta ekendriyaratna thavAnI yogyatA hotI nathI arthAt sAte ya nArakI ane trIjA devalokathI uparanA devo A sAta ratnopaNe utpanna thatA nathI. vivecana : prastuta sUtromAM cakravartInA cauda ratnanI AgatinuM vidhi-niSedhapUrvaka varNana che. sAta paniya ratnanI Agati - cakravartInA cauda ratnamAMthI senApati, gAthApati, purohita, vArdhakI ane strIratna te pAMca ratna paMcendriya manuSya che. sAtamI narakanA nArakI, teukAya, vAyukAya ane anuttarIpapAtika devone choDIne zeSa cAre gatinA jIvomAMthI je jIvo manuSya janma dhAraNa karavAne yogya che, tevA 1 thI narakanA nArakI, bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI devo tathA anuttara vimAnanA devone choDIne zeSa vaimAnika devo, pRthvI, pANI, vanaspati, traNa vikalendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSya marIne senApati ratna Adi pAMcaratnapaNe janma pAmI zake che. acaratna ane harina :- A be rana paMcendriya tiryaMca che. vaimAnika devomAMthI navamA devalokathI sarvArthasiddha vimAna sudhInA devone choDIne zeSa cAre gatinA jIvo A padavI pAmI zake che. kAraNa ke navamAM devalokathI uparanA devalokanA devo eka manuSya gatimAM ja janma dhAraNa kare che tethI te devo azvaratna ke hastiratna te baMne tiryaMcagati saMbaMdhita ratna avasthAne pAmI zakatA nathI. sAta ekendriya ratnanI Agati :- cauda ratnamAMthI cakraratna Adi sAta ekendriya che tethI ekendriyanI Agati pramANe tenI Agati thAya che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane pahelA, bIjA devalokanA vimAnika devo marIne ekendriya ratnamAM utpanna thaI zake che. sAte narakanA nArakI ke trIjA devalokathI laIne uparanA sarvadevo mRtyu pAmIne ekendriyamAM utpanna thatA na hovAthI te sAta ekendriyaratnamAM utpanna thatA nathI. te uparAMta manuSya ane tiryaMcagatinA jIvomAMthI ekendriyamAM utpanna thavA yogya jIvo paNa sAta ekendriya ratnanI padavI pAmI zake che. bhavyadravyadevAdino upapAta:|56 aha bhate! asaMjayabhaviyadavvadevANaM avirAhiyasaMjayamANaM virAhiyasaMjamANaMavirAhiyasaMjamAsaMjamANaM virAhiyasaMjamAsaMjamANaM asaNNINaM tAvasANaM kaMdappiyANaM caraga-parivvAyagANaM kivvisiyANaM tiricchiyANaM AjIviyANaM AbhiogiyANaM saliMgINaM dasaNavAvaNNagANaM devalogesu uvavajjamANANaM kassa kahiM uvavAo paNNatto ? goyamA ! assaMjayabhaviyadavvadevANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 512] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 uvarimagevejjagesu, avirAhiyasaMjamANaM jahaNNeNaM sohamme kappe ukkoseNaM svvtttthsiddhe| virAhiyasaMjamANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu, ukkoseNaM sohamme kappe, avirAhiyasaMjamAsaMjamANaM jahaNNeNaM sohamme kappe, ukkoseNaM accue kappe, virAhiyasaMjamAsaMjamANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM joisiesu / asaNNINaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM vaannmNtresu| tAvasANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM joisiesu / kaMdappiyANaM jahaNNeNaM bhavaNa- vAsIsu, ukkoseNaM sohamme kappe, caraga-parivvAyagANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM baMbhaloe kappe, kivvisiyANaM jahaNNeNaM sohamme kappe, ukkoseNaM laMtae kappe / tericchiyANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu, ukkoseNaM sahassAre kappe / AjIviyANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM accue kappe / evaM AbhiogANa vi / saliMgINaM dasaNavAvaNNagANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu, ukkoseNaM uvrimgevejjesu| bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! asaMyata bhavika dravyadeva, jeoe saMyamanI virAdhanA karI nathI tevA ArAdhaka saMyamI jeoe saMyamanI virAdhanA karI che tevA virAdhakasaMyamI, jeoe dezaviritapaNAnI ArAdhanA karI che tevA ArAdhaka zrAvaka, jeoe dezaviratipaNAnI virAdhanA karI che tevA virAdhaka zrAvaka, asaMjJI, tApasa, kAndarSika, caraka-parivrAjaka, kilviSika, tiryaca-gAya Adi, AjIvikA matAnuyAyI, Abhiyogika(vidhA, maMtra, taMtraAdi karanAra zramaNa), svaliMgI (jinAnumata veSavALA) sAdhu je samyadarzanathI patita thayelA hoya te jIvo, A badhA devalokamAM utpanna thAya to kyAM-kyAM utpanna thaI zake che? uttara- he gautama! asaMyata bhavika dravyadevanI utpatti jaghanya bhavanavAsI ane utkRSTa navamA raiveyaka devomAM thaI zake che. jeoe saMyamanI virAdhanA karI nathI, evA ArAdhaka saMyamIno u5pAta jaghanya saudharmakalpamAM ane utkRSTa sarvArthasiddhamAM thaI zake che. saMyamanA virAdhakanI utpatti jaghanya bhavanapatidevomAM ane utkRSTa saudharmakalpamAM thAya che. ArAdhaka zrAvakanI utpatti jaghanya saudharmakalpamAM ane utkRSTa ayyata devalokamAM thAya che. virAdhaka zrAvakanI utpatti jaghanya bhavanapatidevo ane utkRSTa jyotiSkadevomAM thAya che, asaMjJI jIvonI utpatti jaghanya bhavanapati ane utkRSTa vANavyaMtaradevomAM thAya che. tApasonI utpatti jaghanya bhavanapati ane utkRSTa jyotiSka devomAM, kAndarSikonI utpatti jaghanya bhavanapatimAM ane utkRSTa saudharmakalpamAM, carakaparivrAjakanI utpatti jaghanya bhavanapati ane utkRSTa brahmaloka kalpamAM, kilviSikonI utpatti jaghanya saudharmakalpamAM ane utkRSTa lAMtakakalpamAM thAya che. tiryaMconI utpatti jaghanya bhavanapati ane utkRSTa sahasArakalpamAM, AjIvikonI utpatti jaghanya bhavanapati ane utkRSTa azrutakalpamAM thAya che. A ja pramANe Abhiyogika sAdhakonI utpatti paNa jaghanya bhavanapati ane utkRSTa azrutakalpamAM thAya che. svaliMgI darzana vyApana-samakitanuM vamana karelA paDivAI samyagdaSTi jinAnumata sAdhuliMgInI utpatti jaghanya bhavanapati ane utkRSTa navamA raiveyakadevomAM thAya che. vivecana : prastuta sutromAM bhaviSyamAM devagatimAM utpanna thanArA vividha sAdhakonI carcA karavAmAM AvI che. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visaruM pada : aMtakriyA [ 513 ] asaMyata bhavika dravyadeva - je cAritranA pariNAmathI zunya che tene asaMta kahe che ane bhaviSyamAM je deva thavAnA che te bhavya dravya deva kahevAya che arthAt cAritranA pariNAma rahita deva thavA yogya jIvane asaMyata bhavya dravya deva kahe che. temAM ekathI cAra guNasthAnavartI manuSya ke tiryaMcano samAveza thAya che. bhavanapatithI bAra devaloka paryata utpanna thanArA jIvomAM vividha prakAranA dravya ane bhAvathI asaMyata-saMsArI jIvono samAveza thAya che ane nava raiveyakamAM utpanna thanArA jIvomAM dravyathI saMyata ane bhAvathI asaMyata bhavya ke abhavya dravyaliMgI sAdhuno samAveza thAya che. A rIte A bola ghaNo vizALa che. chaTTAthI caudamA prazna paryacanA sarva jIvono A bolamAM samAveza thaI jAya che. tema chatAM te jIvo viSayaka vizeSa spaSTIkaraNa mATe pratyekanA bhinna bhanna praznottara che. saMkSepamAM AtmazuddhinA lakSya vinA, bAhya kriyAkAMDanA pAlanathI, akAma nirjarA karI je jIvoe devabhavamAM gamana yogya yogyatA prApta karI che, tene asaMyata bhavya deva kahe che. avirAdhaka saMyamI - jinAjJA anusAra saMyamanI ArAdhanA karanAra ane samyakatvabhAvamAM parabhavanuM AyuSya bAMdhanAra zramaNa avirAdhaka ke ArAdhaka saMyamI kahevAya che. virAdhaka saMyamI :- mahAvrato grahaNa karI, tenuM samyaka prakAre pAlana na karanAra ane mithyAtvabhavamAM ja AyuSyane bAMdhanAra zramaNa virAdhaka saMyamI kahevAya che. avirAdhaka saMyamasaMyamI :- dezaviratipaNAne-zrAvakapaNAne svIkArI jIvanaparyata akhaMDapaNe tenuM pAlana karanAra ane samakitamAM AyuSya bAMdhanAra ArAdhaka-avirAdhaka saMyamasaMyamI kahevAya che. virAdhaka saMyamasaMyamI :- dezaviratipaNAne svIkArIne samyaka prakAre nuM pAlana na karanAra ane mithyAtvamAM AyuSyane bAMdhanAra virAdhaka saMyamasaMyamI kahevAya che. asalI:- jene manolabdhi na hoya tevA asaMjJI tiryaMca paMcendriya jIva akAma nirjarA karIne devagatimAM vyatara sudhI jaI zake che. tApasa - vRkSanA pAna Adino AhAra karIne udara nirvAha karanAra bAlatapasvI. te devagatimAM jyotiSI sudhI jAya che. kAMdapiMkaH- je sAdhu hAsyazIla hoya. cAritravezamAM rahIne vidUSakanI jema aneka ceSTAo kare te kAMdarSika sAdhu kahevAya. te pahelA devaloka sudhI jAya che. carama parivrAjaka - geru raMganA ane bhagavA raMganA vastra paherIne bhikSA dvArA AjIvikA karanArA | tridaMDI, kacchoTaka Adi athavA kapila RSinA ziSya. aMbaDa parivrAjaka vagere. te pAMcamA devaloka sudhI jAya che. kiviSika - je sAdhu vyavahArathI cAritravAna hovA chatAM jJAnI, kevalI, dharmAcArya ane sarva sAdhuonA avarNavAda bole ane pApamaya bhAvanAyukta hoya te kilviSika che. te chaThThA devaloka sudhI jAya che. tiryaMcaH- dezavirati-zrAvaka vratanuM pAlana karanArA ghoDA, gAya Adi. jema naMdamaNiyArano jIva deDakAnA Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 514] zrI pannavaNA sUtra: bhAga-2 bhavamAM hato tyAre zrAvakavratI hato. te sivAya zubha pariNAmomAM AyuSyano baMdha karanArA avratI saMjJI tiryaMca paMcendriya jIva paNa utkRSTa AThamA devaloka sudhI jAya che. AjIvika :- (1) eka vizeSa prakAranA pAkhaMDI (2) nagna rahenAra gozAlakanA ziSya (3) labdhi prayogathI ajJAnI loko dvArA khyAti, pUjA-pratiSThA prApta karavA tapa ane cAritranuM AcaraNa karanAra (4) avivekI lokomAM camatkAra batAvI AjIvikA calAvanAra. A sarve tapa ane cAritranA prabhAve utkRSTa bAramAM devaloka sudhI jAya che. Abhiyogika - bIjAne vaza karavA vidyA-maMtra cUrNa AdinA prayogane Abhiyoga kahe che. je sAdhu vyahavArathI saMyamanuM pAlana karatA hovA chatAM paNa maMtra, taMtra, yaMtra, bhUtikarma, praznAprazna, nimitta, cUrNa AdinA prayogathI anyane AkarSita kare, vazIbhUta kare tene Abhiyogika kahe che. te tapanA prabhAve utkRSTa bAramA devaloka sudhI jAya che. darzana rahita svaliMgI :- zuddha samakitano jenAmAM abhAva che. sAdhvAcAra ane svaliMgano jenAmAM sadbhAva che. tevA bhavI ke abhavI jIva svaliMgI darzana vyApannaka (darzana-zraddhA rahita) kahevAya che. te vyavahArathI kriyAnA virAdhaka hoya to jaghanya bhavanapatimAM jAya che ane vyavahArathI kriyAnA ArAdhaka hoya to utkRSTa nava raiveyaka sudhI jAya che. krama jIva nAma jaghanyataH utkRSTataH 1 | asaMyata bhavika dravya deva bhavanapatimAM uparanA raiveyakamAM 2 | avirAdhaka(ArAdhaka) saMyamI saudharmakalpamAM sarvArthasiddha mahAvimAnamAM virAdhaka saMyamI bhavanapatimAM saudharma kalpamAM avirAdhaka(ArAdhaka) saMyamasaMyamI saudharmakalpamAM azruta devalokamAM virAdhaka saMyamasaMyamI bhavanapatimAM jyotiSI devAmAM asaMjJI jIva bhavanapatimAM vANavyaMtaramAM tApasI bhavanapatimAM jyotiSI devAmAM kAntarSiko bhavanapatimAM saudharmakalpamAM 9 | caraka parivrAjaka bhavanapatimAM brahmaloka kalpamAM 10| kilviSiko bhavanapatimAM lAMtaka kalpamAM tiryaMco bhavanapatimAM sahasAra kalpamAM | AjIviko bhavanapatimAM azruta kalpamAM Abhiyogika bhavanapatimAM amruta kalpamAM 14 | darzanabhraSTa saliMgI bhavanapatimAM uparanA raiveyakamAM uparokta 14 prakAranA jIvomAMthI asaMyata bhavika dravyadeva, ArAdhaka saMyamI ane ArAdhaka zrAvaka nizcitarUpe devagatimAM ja jAya che. zeSa jIvo je pariNAmomAM AyuSyano baMdha kare te anusAra cAre | | ja | cha | | | | | 12 | Ata 13 | Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visanuM padaaMtakriyA [ 515 ] gatimAM jaI zake che paraMtu jo deva gatimAM jAya, to prastuta sUtrAnusAra devomAM jaI zake che. asaMjJI-AyuSya:57 kaivihe NaM bhaMte ! asaNNiAue paNNatte ? goyamA ! cauvvihe asaNNiAue paNNatte, taM jahA- NeraiyaasaNNiAue jAva devaasaNNiAue / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! asaMjJI AyuSyanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! asaMjJI AyuSyanA cAra prakAra che. te A pramANe che- nairayika asaMjJI AyuSya, tiryaMca paMcendriya asaMzI AyuSya, manuSya asaMjJI AyuSya ane deva asaMjJI AyuSya. 58 asaNNI NaM bhaMte ! jIve kiM NeraiyAuyaM jAvadevAuyaM pakarei / goyamA ! NeraiyAyauyaM pakarei jAva devAuyaM pakarei / NeraiyAuyaM pakaremANe jahaNNeNaM dasa vAsasahassAI, ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM pakarei / tirikkhajoNiyAuyaM pakaremANe jahaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM pakarei / evaM maNuyAuyaM pi, devAuyaM jahA NeraiyAuyaM / bhAvArtha -prazna-he bhagavan! zuM asaMzI jIva narayikanuM AyuSya bAMdhe che yAvata zuM devAyuSya bAMdhe che? uttara-he gautama!te narayikanuM AyuSya paNa bAMdhe che yAvat devAyuno paNa baMdha kare che. narakAyuno baMdha karato asaMjJI jIva daza hajAra varSa ane utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM AyuSya bAMdhe che. tiryaMcayonika AyuSyano baMdha kare, to te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM AyuSya bAMdhe che. A ja rIte manuSyAyuSyano baMdha kare che ane devAyuSyano baMdha nairayikanI samAna kare che. 59 eyassaNaMbhaMte!NeraiyaasaNNiAuyassa jAvadevaasaNNiAuyassayakayarekayarehito appA vA bahuyA vA, tullA vA visesAhiyA vA ? ___ goyamA! savvatthove devaasaNNiAue, maNuyaasaNNiAue asaMkhejjaguNe, tirikkha- joNiyaasaNNiAue asaMkhejjaguNe, NeraiyaasaNNiAue asaMkhijjaguNe / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nairayika asaMzI AyuSya yAvat deva asaMzI AyuSyamAM koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- he gautama ! sarvathI thoDo deva asaMjJI AyuSya che, tenAthI manuSya asaMjJI AyuSya asaMkhyAtaguNa che, tenAthI tiryaMca yonika asaMjJI AyuSya asaMkhyAtaNa che ane tenAthI nairayika asaMjJI AyuSya asaMkhyAtaguNuM che. vivecana : prastuta traNa sUtromAM asaMsI AyuSyanA prakAra, tenI sthiti ane alpabadutvanuM nirUpaNa karyuM che. asaMjJI AyuSyaH- vartamAna bhavamAM je jIva viziSTa saMjJAthI temaja manolabdhithI rahita che tene asaMjJI Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 kahe che. te jIva paralokane yogya je AyuSya bAMdhe tene asaMjJI AyuSya kahe che. asaMzI jIvo dvArA AyuSyanuM upArjana athavA vedana :- asaMzIne manolabdhi vikasita na hovAthI tene sArA-kharAbano viveka nathI. paraMtu tenA AMtarika adhyavasAyathI te cAre gatinuM AyuSya bAMdhI zake che. asaMzIe bAMdhelA AyuSyane asaMjJI AyuSya kahe che. asaMjJI jIva narakAyuno ke devAyuno baMdha kare to jaghanya 10,000 varSa ane utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM AyuSya bAMdhe che. teo narakAyuno baMdha kare to prathama narakano baMdha kare che, devAyuno baMdha kare to bhavanapati ke vANavyaMtara jAtinI devagatino baMdha kare che. tiryaMcAyu ane manuSyAyumAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa popamanA asaMkhyAtamA bhAgano baMdha kare che. utkRSTa AyuSya baMdha yugalika tiryaMcAyu ane yugalika manuSyAyunI apekSAe samajavo joIe. alpabahutva - cAre gatinuM utkRSTa asaMzI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. tema chatAM alpabahutvamAM sarvathI thoDuM asaMjJI devAyu kahyuM che. vyAkhyAkAre tenuM spaSTIkaraNa karatAM kahyuM che ke asaMjJI devAyu jaghanya 10,000 varSa ane utkRSTa kroDapUrvanuM ja che. tethI te sarvathI alpa che. kroDapUrva paNa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ja che. palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA asaMkhyAta bheda che. tethI manuSya, tiryaMca ane nArakonuM asaMkSI AyuSya kramathI asaMkhyaguNuM che. te dareka pala palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa che. jIvone padavI ane 14 ratnonI prApti : tIrthaMkara cakravartI, baladeva, vAsudeva mAMDalika rAjA. padavI 5 paMcendriyaratna-7 senApati, gAthApati, purohita, vArdhakI(akSara) strIratna, gajaratna, azvaratna ekendriyaratna-7 : cakraratna, chatraratna, carmaratna, asiratna, maNiratna, kAMgaNIratna, daMDarana Agata jIva 5 padavI |ekendriya ratna paMcendriya ratna vizeSa prathama narakathI bIjI narakathI trIja nathI cothI narakathI 5-6 narakathI 7mI narakathI bhava vya jyo. devo 5 4 2 1 1 X 3 X X X X X zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 X 7 7 7 7 2 7 ekendriyamAM utpanna thatA nathI cakravartI tathA ekendriya ratna thatA nathI cakravartI,baladeva,vAsudeva tathA eke thatA nathI mAMDalika rAjA thAya, ekendriya thatA nathI paMcendriya ratna thAya. mAMDalika rAjA thAya, eke ratna thatA nathI paMcendriya ratna thAya. manuSya tathA ekendriyaratna thatA nathI tiryaMca paMcendriyanI be padavI pAme. tIrthaMkara ane vAsudeva ghatA nathI. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | visamuM pada: aMtakriyA 517. | | | x | 6 Agata jIva 5 padavI ekendriya ratna paMcendriya ratna| vizeSa 1-ra devalokanA deva | 5 | sarva padavI pAme, 14 ratna thAya 3-8devalokanA deva | 5 | ekendriya thatA nathI 9 devalokathI navaraiveyaka 5 | ekendriya ane tiryaMca paMcendriya thatA nathI anuttara vimAna deva | vAsudeva thatA nathI, ratna thatA nathI. traNa sthAvara, vikalendriya mAMDalika rAjA thAya ane cauda ratna thAya teukAya-vAyukAya manuSya thatA nathI, ekendriya ratna tathA gajaratna, azvaratna thAya tiryaMca paMcendriya mAMDalika rAjA ane 14 ratna thAya manuSya mAMDalika rAjA ane 14 ratna thAya * bhava = bhavanapati, vya = vyaMtara, jyo = jyotiSI, traNa sthAvara = pRthvI, pANI, vanaspati, eke = ekendriya athavA ekendriya ratna. | | | II zrI prajJApanA bhagavatInuM vazamuM aMtakriyA pada saMpUrNa che vIsamuM pada saMpUrNa II zrI pannavaNA sUtra bhAga-ra saMpUrNa Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pariziSTa-1: pada-6 avirahakAla viSaya vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA cyavana urtana urtana sAMtara niranara utpatti svasthAna parasthAna utpatti saMkhyAta vadhuSka karoDa pUrva varSa saMkhyAta varSAyuSka sopa krama AyuSya nirupama AyuSya nidhattAyu niSedha racanA AkarSa Agamati pALamaMtiAdi stoka saMjJA(dasa saMjJA) osaNaM kAraNaM paDucca saMtabhAvaM paDucca yoni acitta yoninuM tAtparya saMvRtta vivRtta yoni pharmonanA yoni zaMkhAvartA yoni vaMzIpatrA yoni 54-10 carama-acarama avaktavya pRSTa 5 11 5 42 15 18 29 29 29 5 pa 58 58 SO 93 4 72 74 74 4444 2 14 zrI pazavaNA sUtra : bhAga-2 viSaya gati carama Adi 5-11 bhASA maMdakumAra paryAptikA bhASA aparyAptikA bhASA satyabhASAnA dasa prakAra asatya bhASAnA dasa prakAra mizra bhASAnA dasa prakAra vyavahAra bhASAnA bhASA vargaNA ogAhaNa vaggaNAo ogAhaNa vaggaNAo khaMDa bheda pratara bheda cUrNikA bheda anutirakA bheda utkArikA bhada adhyAtma vacana upanIta apanIta vacana zarIra audA riAdi pAMce zarIra baddha zarIra(baDhelaka) mukta zarIra (muzkelaga) viSNu sUci krodhAdi cAra kaSAya khetta vatthu sarIra uvahi caya upacaya Adi nivRtti dravyendriya Adi pRSTa 43 x ? 7 7 6 1 % % % % 6 % % % 5 x 42 chu_chu_ @ e; 100 140 144 149 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | pariziSTa-1 519 viSaya kRSTa 177 179 167 170 174 176 189 189 27) 179 185 185 185 185 viSaya aMtakriyA anaMtarAgata aMtakriyA paraMparAgata aMtakriyA avaTTitA kevalaMbohi sIlaM, vayaM vA sijjhajjA jujjhejjAdi jaddhAiM puTThAiMNiddhattAI asaMyata bhavika dravya deva avirAdhaka saMyamI virAdhaka saMyamI tApasa kAMdarSika caraka parivrAjaka kilveiSIka ajIvika Abhiyogika darzana vyApannaka asaMjJA AyuSya 194 201 201 201 201 201 bhAvitAtmA aNagAra saMjJIbhUta-asaMjJIbhUta AgAsa thiggala aDhIdvIpano vistAra(45 lAkha yo.) vyaMjanAvagraha arthAvagraha IhA avAya dhAraNA pada 16 prayoga audArika Adi paMdara prayoga vihAyogati baMdhana vimocana gati lezyA dravya vezyA bhAva vezyA kriyA sarAga saMyata vItarAga saMyata asaMyata kAyAsthiti vanaspatikAla puDhavIkAla bAdarakAla jJAnI ajJAnI saMyata asaMyatAdi cAra bola paritta kAya parittAdi carama acarama samyagdaSTi mithyAdaSTi mizra daSTi 201 201 201 204 46 118 122 135 135 151 156 13 13 19 173 173 173 Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakoTa muMbaI muMbaI * muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembara mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeTha, ku. upAsanA, ku. kIMjala * mAtuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla turakhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa turakhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, suputra- zrI pArasa - riddhi turakhIyA * mAtuzrI kiraNabena pravINacaMdradozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa cUDagara haste - suputra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI sumatIbhAI zAha * zrI kizorabhAI zAha * zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtuzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste- zrI rAjezabhAI bhImANI * mAtuzrI kIkIbena desAI, haste - zrI zailezabhAI mInAbena desAI zrI aMjalabhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI pUMjANI * mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahetA, haste - suputrI zrI kirITa-arUNA, zrI ajaya-nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI * zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI * zrI kezavajIbhAI zAha parivAra kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * . . * * * * * * * * . zruta anumoda zrImatI Do. bhAratIbena - DaoN. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI haryA bhUpendra modI, zrImatI amitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI . mAtRzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA zrI mInAbena harIzabhAI desAI zrI pAritoSa Ara. zAha zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha jaina jAgRti senTara zrI mukunda Ara. zeTha zrI ketanabhAI zAha * zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrImatI guNavaMtIbena praphulacaMdra domaDIyA zruta sadasya zrI rAjeza kalyANabhAI gAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI harane - sau. hInA zaileza saMghavI, au. sonala hirena saMghavI U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA Page #577 -------------------------------------------------------------------------- Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ //////elc7/ 22/Lele ki/ kala/ mATe madaAYANa pAra HThe sa ha7 para pah! rANamANa a l mI rahI aude che //TaHelp/es/eD//toTa//es/e/za/eleke Balle/c/PR 222e/re. WWW / SLR marI 12 TH # mArI paNR dhAma dvArA dA/Na /// maNiThe FIR !! B/P A.'' Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Trepa 2ncl2 22112 211 2112 ile 201212 2 112 212 212 12lea ..KAME TRIM 72 Picle 27E dhe ne 22 10 12712 h 2 211212 212 dcl 2277212 2 h 22 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232 www.parasdham.org www.jainaagam.org