________________
પંદર ૫દ: ઇન્દ્રિય: ઉશક-૨
[ ૨૮૩ ]
મનુષ્યભવ પ્રાપ્ત કરીને સિદ્ધ થાય, તો નવ દ્રવ્યજિયો થાય છે. આ રીતે તેના ભવભ્રમણ પ્રમાણે સંખ્યાત, અસંખ્યાત કે અનંત દ્રવ્યેન્દ્રિયો થાય છે. ત્રીજા દેવલોકથી નવ રૈવેયકના દેવોની પુરસ્કૃત દ્રવ્યેન્દ્રિયો – સનસ્કુમારાદિ દેવ પૃથ્વીકાયાદિમાં ઉત્પન્ન થતા નથી. તે દેવ પંચેન્દ્રિયોમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓને ભવિષ્યમાં નૈરયિકની જેમ આઠ, સોળ, સંખ્યાતાદિ દ્રવ્યન્દ્રિયો પ્રાપ્ત થશે. વિજયાદિ ચાર અનુત્તર વિમાનના દેવોની પુરસ્કૃત દ્રવ્યન્દ્રિયો – જે અનંતરભવમાં જ મનુષ્યભવ પ્રાપ્ત કરીને સિદ્ધ થાય તેને આઠ દ્રવ્યન્દ્રિયો થાય છે. એક વાર મનુષ્ય થઈને પુનઃમનુષ્યભવ પામી સિદ્ધ થાય, તેને સોળ દ્રવ્યેન્દ્રિયો થાય છે. જો એક મનુષ્ય, એક દેવ ભવ કરીને, પછી મનુષ્ય થઈ સિદ્ધ થાય તો તેને ૨૪ દ્રવ્યેન્દ્રિયો હોય છે. વિજયાદિ ચાર વિમાનના દેવ અસંખ્યાત ભવ કે અનંતભવ સુધી સંસારમાં રહેતા નથી, તેથી તેની દ્રવ્યન્દ્રિયો સંખ્યાતી જ થાય છે; અસંખ્યાત કે અનંત થતી નથી. સવાર્થસિદ્ધ વિમાનના દેવની પુરસ્કૃત વ્યક્તિયો :- સવાર્થસિદ્ધ વિમાનના દેવ નિયમા મનુષ્ય જન્મ પ્રાપ્ત કરીને તે જ ભવે સિદ્ધ થાય છે, તેથી તેની આગામી દ્રવ્યેન્દ્રિયો આઠ જ થાય છે. ર૪ દંડકના પ્રત્યેક જીવની વૈકાલિક દ્રવ્યેરિયો:જીવ પ્રકાર ભૂત | વર્તમાન | ભવિષ્યકાલીન | ભવિષ્યકાલીન દ્રવ્યન્દ્રિયનું કારણ
કાલીન | કાલીન નારકી અનંત
૮, ૧૬, ૧૭ સંખ્યાત | મનુષ્ય જન્મ પામી મોક્ષે જાય તો ૮. તિર્યંચ અસંખ્યાત, અનંત પંચેન્દ્રિયના ભવ પછી મનુષ્ય જન્મમાં મોક્ષે
જાય તો ૧૬. તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય, પૃથ્વી આદિના
| ભવ પછી મોક્ષે જાય તો ૧૭, ૧૮ આદિથાય. દશ ભવનપતિ અનંત
૮, ૯, ૧૦ સંખ્યાત | પૂર્વવત્ ૮. વચ્ચે એકેન્દ્રિયનો ભવ કરે તો
અસંખ્યાત, અનંત ૯, ૧૦ આદિ થાય. પૃથ્વી, પાણી, | અનંત
૮, ૯, ૧૦ સંખ્યાત | પૂર્વવત્ ૮. વચ્ચે એકેન્દ્રિયનો ભવ કરે તો વનસ્પતિ
અસંખ્યાત, અનંત | ૯, ૧૦ આદિ થાય. તેઉકાય, વાયુકાય | અનંત ૧-૧ | ૯, ૧૦ સંખ્યાત પૃથ્વી આદિનો એક ભવ કરીને મનુષ્ય
અસંખ્યાત, અનંત જન્મમાંથી મોક્ષે જાય તો ૯. બે વાર
એકેન્દ્રિયના ભવ કરીને મનુષ્ય જન્મમાંથી
મોક્ષે જાય તો ૧૦. ત્રણ વિકસેન્દ્રિય | અનંત ૨,૪,૬ |૯, ૧૦ સંખ્યાત તેઉકાય-વાયુકાયની સમાન
અસંખ્યાત, અનંત તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય | અનંત
૮, ૯, ૧૬ સંખ્યાત | ભવનપતિની સમાન
અસંખ્યાત, અનંત મનુષ્ય અનંત
X | ૮, ૯, ૧૬ તદ્ભવ મોક્ષગામીને ભવિષ્યમાં દ્રવ્યેન્દ્રિય સંખ્યાત, અસંખ્યાત, | પ્રાપ્ત થતી નથી. બીજા મનુષ્યોને પ્રાપ્ત અનંત
થાય તો ૮, ૯ વગેરે ભવનપતિની સમાન
