________________
[૫૦]
શ્રી પન્નવણા સૂત્ર: ભાગ-૨
વિવેચન :
પ્રસ્તુત સુત્રોમાં વ્યંતર-જ્યોતિષી અને વૈમાનિક દેવોની ગતિનું કથન અસુરકુમાર દેવોની ગતિના અતિદેશપૂર્વક કર્યું છે. તેમાં જે વિશેષતા છે તે ભાવાર્થમાં સ્પષ્ટ છે. વ્યંતર-જ્યોતિષી અને પહેલા-બીજા દેવલોકના દેવોની ગતિ ૯ ભેદની- અસુરકુમારની જેમ મનુષ્યનો ૧ ભેદ કર્મભૂમિના ગર્ભજ મનુષ્યોના પર્યાપ્તા, પાંચ સંશી તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયના પર્યાપ્તા તથા બાદર પૃથ્વી, પાણી અને વનસ્પતિના પર્યાપ્તા તે ૮ ભેદ તિર્યંચના; કુલ ૧+ ૮ = ૯ ભેદ. ત્રીજાથી આઠમા દેવલોકના દેવોની ગતિ ૬ભેદની–ત્રીજા દેવલોકથી ઉપરના દેવો એકેન્દ્રિયમાં ઉત્પન્ન થતા નથી, તેથી પાંચ સંજ્ઞી તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયના પર્યાપ્તા અને કર્મભૂમિના ગર્ભજ મનુષ્યોના પર્યાપ્તા, કુલ મળીને ૫+૧ = ૬ ભેદ. નવમા દેવલોકથી સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનના દેવોની ગતિ ૧ ભેદની- નવમા દેવલોકથી ઉપરના દેવો કર્મભૂમિના સંખ્યાત વર્ષના આયુષ્યવાળા ગર્ભજ મનુષ્યોના પર્યાપ્તામાં જ ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી ૧ ભેદમાં જ તેમની ગતિ થાય છે.
આ રીતે પ્રસ્તુત પદના વારો દ્વાર અને ઉદ્વર્તના દ્વારમાં ૨૪ દંડકના જીવોના ૧૧૦ ભેદના આધારે ગતાગત દર્શાવી છે. થોકડામાં જીવના ૫૩ ભેદના આધારે ગતાગત બતાવવામાં આવે છે. તે બંને પ્રકારની ગતાગતના કોષ્ટકો અહીં આપ્યા છે. જીવના ૧૧૦ ભેદ આધારિત આગતિ-ગતિ:જીવ પ્રકાર આગતિ
ગતિ પ્રથમ નરક |૧૧ ભેદની–પ સંશી તિર્યંચ, ૫ અસંશી તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય, | ભેદની– સંજ્ઞી તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય અને ૧ સંજ્ઞી મનુષ્ય
અને ૧ સંજ્ઞી મનુષ્ય || ભેદની-૫ સંજ્ઞી તિર્યચ, + ૧ સંજ્ઞી મનુષ્ય
= = બીજી નરક
= " ત્રીજી નરક પ ભેદની-(ભુજપર વર્જીને) ૪ સંજ્ઞી તિર્ય- સંજ્ઞી મનુ |૫ ભેદની (આગતની સમાન) ચોથી નરક T૪ ભેદની- (ખેચર વજીને) ૩ સંશી તિર્ય+1 સંશી મનુ ૪ ભેદની (આગતની સમાન) પાંચમી નરક ૩ ભેદની– (સ્થળચર વર્જીને) ૨ સંજ્ઞી તિર્ય+૧ સંજ્ઞી મનુ, ૩ ભેદની (આગતની સમાન) છઠ્ઠી નરક ભેદની- (ઉરપર વર્જીને)૧ જળચર તિર્ય+૧ સંશી મનુ- ૨ ભેદની (આગતની સમાન) સાતમી નરક ભેદની-૧ જળચર તિર્યંચ +૧ સંશી મનુ (બંનેની સ્ત્રી મેદની (આગતની સમાન)
વર્જીનેને) ભવનપતિ અને [૧૬ભેદની-૫ સંજ્ઞી તિર્યંચ, ૫ અસંજ્ઞી તિર્યંચ ૯ ભેદની– બાદર પૃથ્વી,પાણી, વન
૨ યુગલિક તિર્યંચ, ૧ સંજ્ઞી મનુ, ૩યુગલિક મનુ | ૫ સંશી તિર્યંચ, ૧ સંજ્ઞી મનુષ્ય. જ્યોતિષ્ક અને ૯િ ભેદની– ૫ સંજ્ઞી તિર્યંચ, ૧ સ્થલચર યુગલિક તિર્યંચ, | ભેદની– બાદર પૃથ્વી,પાણી, વનબે દેવલોક | |૧ સંજ્ઞી મનુષ્ય, ૨ યુગલિક મનુ(કર્મભૂમિ, અકર્મભૂમિના)| ૫ સંજ્ઞી તિર્યંચ, ૧ સંજ્ઞી મનુષ્ય. ૩ થી ૮દેવલોક | ભેદની-૫ સંજ્ઞી તિર્યંચ, ૧ સંજ્ઞી મનુષ્ય
દભેદની– ૫ સંજ્ઞી તિર્યંચ, ૧ સંજ્ઞી મનુષ્ય.
|
|
|
ude
