________________
-
સંયત આદિની અપેક્ષાએ જીવોની કાયસ્થિતિ :
જયન્ય
ઉત્કૃષ્ટ
એક સમય દેશોન ક્રોડપૂર્વ વર્ષ
જીવ પ્રકાર
૧ સંયત
૨ અસંયત
સાદિ સાંત અસંયત | અંતર્મુહૂર્ત
૩ સંયતાસંયત
૪ નસંપત નોઅસંય નોસંઘનારાંવત
અંતર્મુહૂત દેશોન કોડ પૂર્વ વર્ષ
ચા અનંત
—
અનાદિ અનંત
અનાદિ સાંત
દેશોન અર્ધ પુદ્ગલ પરાવર્તન
શ્રી પશવણા સૂત્ર : ભાગ–૨
કારણ
કોડપૂર્વ વર્ષના આયુષ્યવાળા મનુષ્યો દેશોન નવ વર્ષે ચારિત્રનો સ્વીકાર કરતા હોવાથી
જીવ પ્રકાર
સાકાર–અનાકાર ઉપયોગી છદ્મસ્થ
સાકાર–અનાકાર ઉપયોગી કેવળી
અભવી જીવોની અપેક્ષાએ
મવી જવોની અપેક્ષાઓ
પૂર્વે સંયત ભાવ પામેલા જીવોની અપેક્ષાએ તેટલા સમય પછી અવશ્ય સંયત ભાવ પામે
મનુષ્ય—તિર્યંચના ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યની અપેક્ષાએ સિદ્ધ ભગવાનની અપેક્ષાએ
(૧૩) ઉપયોગ દ્વાર :
९२ | सागारोवणं भंते ! पुच्छा ? गोयमा ! जहण्णेणं वि उक्कोसेणं वि अंतोमुहुत्तं । अणागारोवउत्ते वि एवं चेव ।
ભાવાર્થ :- પ્રશ્ન- હે ભગવન્ ! સાકારોપયોગ યુક્ત જીવ નિરંતર કેટલા કાળ સુધી સાકારોપયોગપણે રહે છે ? ઉત્તર- હે ગૌતમ ! તે જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ અંતર્મુહૂર્ત સુધી સાકારોપયોગથી યુક્ત રહે છે. અનાકારોપયોગયુક્ત જીવનો અવસ્થાનકાળ પણ આ જ પ્રમાણે સમજવો.
વિવેચનઃ
પ્રસ્તુત સૂત્રમાં સાકાર-અનાકાર ઉપયોગની કાયસ્થિતિનું નિરૂપણ છે. સાકારોપયોગ તથા અનાકારોપયોગની કાયસ્થિતિ :- જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ અંતર્મુહૂર્તની હોય છે. આ કથન છદ્મસ્થની અપેક્ષાએ છે, કેવળી ભગવાનનો સાકાર અને અનાકાર ઉપયોગ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ એક સમયનો જ હોય છે.
ઉપયોગની અપેક્ષાએ જીવોની કાયસ્થિતિ ઃ
જયન્ય
અંતર્મુહૂર્ત
એક સમય
ઉત્કૃષ્ટ
અંતર્મુહૂર્ત
એક સમય
કારણ
સ્વભાવથી
સ્વભાવથી
(૧૪) આહાર દ્વાર :
૨૩ મહારત્નું અંતે ! પુચ્છા ? ગોયમા ! આહારણ્ તુવિષે પળત્તે, તું બહાछउमत्थआहारए य केवलिआहारए य ।
