________________
૨૪૪
વિવેચનઃ
પ્રસ્તુત સૂત્રમાં ઇન્દ્રિયોના કર્કશ અને ગુરુ તથા મૃદુ અને લઘુ ગુણોના અલ્પબહુત્વનું કથન છે.
ચક્ષુરિન્દ્રિય, શ્રોતેન્દ્રિય, ઘ્રાણેન્દ્રિય, જિàન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિયના કર્કશ અને ગુરુ ગુણ ક્રમશઃ અનંતગુણ અધિક છે અને તેના મૃદુ-લઘુ ગુણ ક્રમશઃ અલ્પ-અલ્પ છે, તેથી તેના અલ્પબહુત્વમાં પશ્ચાનુક્રમથી ઇન્દ્રિયોનું ગ્રહણ થાય છે. યથા- સ્પર્શેન્દ્રિય, જિહેન્દ્રિય, ઘ્રાણેન્દ્રિય, શ્રોતેન્દ્રિય અને ચક્ષુરિન્દ્રિયના મૃદુ અને લઘુ ગુણ ક્રમશઃ અનંતગુણ અધિક થાય છે.
સમ્મિલિત અલ્પબહુત્વમાં સ્પર્શેન્દ્રિયના કર્કશ અને ગુરુગુણથી મૃદુ અને લઘુગુણ અનંતગુણા
થાય છે કારણ કે શરીરની ઉપરના ભાગમાં કેટલાક પ્રદેશો શીત-ઉષ્ણાદિ સ્પર્શથી કર્કશ થઈ જાય છે. તે સિવાય અંદરના ઘણા પ્રદેશો મૃદુ જ હોય છે તેથી સ્પર્શેન્દ્રિયના કર્કશ અને ગુરુગુણથી મૃદુ અને લઘુગુણ અનંતગુણા થઈ જાય છે.
ઈન્દ્રિયમાં કર્કશ—ગુરુનું અલ્પબહુત્વ મૃદુ–લઘુગુણનું અલ્પબદ્ધુત્વ :
ઈન્દ્રિય
ઇન્દ્રિય ચક્ષુરિન્દ્રિયના કર્કશ—ગુરુ ગુણ
શ્રોતેન્દ્રિય કર્કશ—ગુરુ ગુણ ઘ્રાણેન્દ્રિય કર્કશ—ગુરુ ગુણ જિહેન્દ્રિય કર્કશ—ગુરુ ગુણ
સ્પર્શેન્દ્રિય કર્કશ—ગુરુ ગુણ
ઇન્દ્રિય
ચક્ષુરિન્દ્રિયના કર્કશ ગુરુ ગુણ શ્રોતેન્દ્રિયના કર્કશ ગુરુ ગુણ
શ્રી પશવણા સૂત્ર : ભાગ–૨
ઘ્રાણેન્દ્રિયના કર્કશ ગુરુ ગુણ
જિહેન્દ્રિયના કર્કશ ગુરુ ગુણ
સ્પર્શેન્દ્રિયના કર્કશ ગુરુ ગુણ
સ્પર્શેન્દ્રિયના મૃદુ–લઘુ ગુણ
જિલ્લેન્દ્રિયના મૃદુલઘુ ગુણ
ઘ્રાણેન્દ્રિયના મૃદુ–લઘુ ગુણ
અલ્પહત્વ
સર્વથી અલ્પ
શ્રોતેન્દ્રિયના મૃદુ–લઘુ ગુણ ચક્ષુરિન્દ્રિયના મૃદુ–લઘુ ગુણ
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
ઇન્દ્રિયમાં કર્કશ—ગુરુ, મૃદુ–લઘુ ગુણનું સમ્મિલિતરૂપે અલ્પબહુત્વ :–
અપબહુત્વ
સર્વથી થોડા
સ્પર્શેન્દ્રિયના મૃદુ–લઘુ ગુણ જિહેન્દ્રિયના મૃદુ–લઘુ ગુણ
અનંતગુણા
અનંતગુણા
ઘ્રાણેન્દ્રિયના મૃદુલઘુ ગુણ શ્રોતેન્દ્રિયના મૃદુ–લઘુ ગુણ અનંતગુણા
ચક્ષુરિન્દ્રિયના મૃદુ–લઘુ ગુણ | અનંતગુણા
અપહત્વ સર્વથી અલ્પ
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
અનંતગુણા
