________________
બારમું પદ : શરીર
અનંત છે. બદ્ર-મુક્ત તૈજસ-કાર્યણ શરીર તેના જ બદ્ર-મુક્ત ઔદારિક શરીર પ્રમાણે જાણવા. વિવેચનઃ
આ સૂત્રોમાં તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયના પાંચે શરીરના બઢેલક મુક્કેલગનું વર્ણન છે. તેમાં તેના ઔદારિક શરીરના બહેલક મુલગ બેઇન્દ્રિયની સમાન કક્ષા છે. લોકમાં બેઇન્દ્રિય જીવો પંચેન્દ્રિયથી વિશેષાધિક છે માટે પંચેન્દ્રિયના બુલક શરીર બેઇન્દ્રિયથી કંઈક ન્યુન સમજવા. નિયંચ પંચેન્દ્રિયના આહારક, તૈજસ, કાર્મણ શરીરના બઢેલક મુશ્કેલગ સૂત્રથી જ સ્પષ્ટ છે અર્થાત્ તે પણ બેઇન્દ્રિયની સમાન છે. તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયમાં વૈક્રિય શરીર હોય છે. તે બદ્ધ વૈક્રિય શરીરનું પ્રમાણ પ્રતરના અસંખ્યાત ભાગની અસંખ્ય શ્રેણીઓના પ્રદેશ તુલ્ય છે. તે શ્રેણીઓ અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલી છે. તે શ્રેણીઓની વિખુંભ સૂચી અંગુલ પ્રમાણ શ્રેણીના આકાશ પ્રદેશના પ્રથમ વર્ગમૂળના અસંખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણ જાણવી. અસત્કલ્પનાથી સૂચી અંગુલના અસંખ્યાત આકાશપ્રદેશને ૫૫૩૬ માની લઈએ, તો તેનું પ્રથમ વર્ગમૂળ ૨૫૬ થાય. પ્રથમ વર્ગમૂળના અસંખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણ અર્થાત્ કલ્પિત ૨૫ના અસંખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણ તિર્યંચ પંચદ્રિયના બહુ વૈક્રિયશરીર છે. તાત્પર્ય એ છે કે આ બન્ને વૈક્રિયશરીર અસત્કલ્પનાના એક અંક જેટલા પણ નથી. તેનું કારણ એ છે કે પર્યાપ્તા સંશી તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયમાંથી કેટલાકને જ વૈક્રિય લબ્ધિ હોય છે તેથી તેના બદ્ધ વૈક્રિય શરીરની સંખ્યા નારકી કે દેવતાઓથી ઘણી અલ્પ(અસંખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણ) હોય છે.
તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયના બહેલક-મુશ્કેલગ(બદ્ધ–મુક્ત) શરીર ઃ–
ઔદારિક
બદ્ર
વૈક્રિય
મુક્ત બદ અનંત સંખ્યાન
ઔધિક કાળથી અસંખ્યાત ઔધિક
અસંખ્યાત કાળથી—અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણીના મુક્ત ઉત્સર્પિણી સમય જેટલા
ક્ષેત્રથી– બેઈન્દ્રિયોના બ ઔદારિક શરીરથી કંઈક |ન્યૂન જાણવા
મુક્ત બન
અનંત નથી
મુક્ત ઔદારિક અવસર્પિણીના પ્રદેશ ઔદારિક જેટલા ક્ષેત્રથી-અંગુલ પ્રમાણ ક્ષેત્ર પ્રદેશોના
વત્
વત્
પ્રથમ વર્ગમૂળના અસંખ્યાતમા ભાગમાં રહેલી શ્રેણીઓના
પ્રદેશ જેટલા
૧૯૭
આહારક
તૈજસ-કાર્મણ
મુક્ત બન મુક્ત અનંત અસંખ્યાત અનંત ઔઘિક | પોતાના ઔઘિક
મુક્ત બન્ને મુક્ત ઔારિક ઔદારિક ઔદારિક વત્ વત્ વત્
મનુષ્યોમાં શરીર પરિમાણ :
२४ मणूसाणं भंते! केवइया ओरालियसरीरा पण्णत्ता ?
गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा- बद्धेल्लया य मुक्केल्लया य । तत्थ णं जे ते बद्धेल्लया ते णं सिय संखेज्जा सिय असंखेज्जा । जहण्णपदे संखेज्जा, संखेज्जाओ
