________________
| અગિયારમું પદ : ભાષા
| १४३
२३ अह भंते ! मणुस्से जाव चिल्ललए जेयावण्णे तहप्पगारा सव्वा सा पुमवऊ ? हंता गोयमा ! मणुस्से महिसे आसे हत्थी सीहे वग्घे विगे दीविए अच्छे तरच्छे परस्सरे रासभे सियाले विराले सुणए कोलसुणए कोक्कंतिए ससए चित्तए चिल्ललए जेयावण्णे तहप्पगारा सव्वा सा पुमवऊ । ભાવાર્થ - પ્રશ્ન- હે ભગવન્! મનુષ્ય યાવત્ ચિલ્લલક અને અન્ય આ પ્રકારના પુરુષ જાતિવાચી જે શબ્દો છે, શું તે બધા પુલિંગી શબ્દો છે?
उत्तर- 1, गौतम ! मनुष्य, पाs, अश्व, हाथी, सिंह, वाघ, १३, ही4sो, रीछ, मे २नो वाघ, गेड, शियाण, GिRLSो, श्वान, शिरी श्वान, खisी, ससj, चित्तो, यिल्स ने मावा प्रारना અન્ય જેટલા પુરુષ જાતિવાચી શબ્દો છે, તે બધા પુલ્લિંગ શબ્દો છે. २४ अह भंते ! कसं कसोयं परिमंडलं सेलं थूभं जालं थालं तारं रूवं अच्छिपव्वं कुंडं पउमं दुद्धं दहियं णवणीयं असणं सयणं भवणं विमाणं छत्तं चामरं भिंगारं अंगणं णिरंगणं आभरणं रयणं जेयावण्णे तहप्पगारा सव्वं तंणपुंसगवऊ? हंता गोयमा ! कंसं जाव रयणं जेयावण्णे तहप्पगारा सव्वं तं णपुंसगवऊ ? भावार्थ:-प्रश्न- भगवन् ! सु, सोस, परिभऽण, शै, स्तूप, 01, स्थाण, ता२,३५, नेत्र, पर्व (पो२), हुँ, ५, दूध, घडी, भाम, आसन, शयन, भवन, विमान, छत्र, याभर, भृ॥२, मांगनिन, આભૂષણ, રત્ન અને આ પ્રકારના અન્ય શબ્દો નપુંસકલિંગવાચી શબ્દો છે? ઉત્તર- હા, ગૌતમ! કાંસ્ય થાવત રત્ન અને આ પ્રકારના અન્ય બધા શબ્દો નપુંસક લિંગવાચી શબ્દો છે. (અર્ધમાગધી ભાષા પ્રમાણે આ બધા શબ્દો નપુંસકલિંગવાચી છે. ગુજરાતી ભાષામાં સૂપ જેવા કેટલાક શબ્દો પુલ્લિંગવાચી છે.) २५ अह भंते ! पुढवीति इत्थीवऊ आउत्ति पुमवऊ, धण्णे त्तिणपुंसगवऊ, पण्णवणी ण एसा भासा ?ण एसा भासा मोसा?हता गोयमा ! पुढवी ति इत्थिवऊ, आउत्ति पुमवऊ, धण्णे त्ति णपुंसगवऊ पण्णवणी णं एसा भासा, ण भासा मोसा । भावार्थ:-प्रश्न- भगवन् ! पृथ्वी शस्त्रीलिंगी छ, पाए शपुल्लिंगी छ भने धान्य' शब्द નપુંસકલિંગી શબ્દ છે, શું આ ભાષા પ્રજ્ઞાપની છે? આ ભાષા મૃષા નથી? ઉત્તર- હા ગૌતમ! પૃથ્વી આ શબ્દ સ્ત્રીલિંગી છે. પાણી શબ્દ પૂર્લિંગી છે અને “ધાન્ય” શબ્દ નપુંસકલિંગી છે. આ ભાષા પ્રજ્ઞાપની છે, આ ભાષા મૃષા નથી. (આ કથન અર્ધમાગધી ભાષાની અપેક્ષાએ છે. ગુજરાતી ભાષાની અપેક્ષાએ તેમાં मितता ५॥छ).
२६ अह भंते ! पुढवीति इत्थीआणमणी आउत्ति पुमआणमणी धण्णेति णपुंसगाणमणी पण्णवणी णं एसा भासा?ण एसा भासा मोसा? हंता गोयमा ! पुढवीति इत्थिआणमणी, आउ त्ति पुमआणमणी, धण्णे त्ति णपुंसगआणमणी, पण्णवणी णं एसा भासा, ण एसा भासा मोसा । ભાવાર્થ – પ્રશ્ન- હે ભગવન્! પૃથ્વી શબ્દ સ્ત્રી આજ્ઞાપની ભાષા છે, પાણી શબ્દ રૂ૫ ભાષા પુરુષ
