Book Title: Vyavaharsutram Bruhatkalpasutram
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090460/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatihena maNIlAla zAha __ YA RAM // zrIH // bhanAcArya-jainadharmadivAkara-pUjya zrI-ghAsIlAlati - picita-bhASyapAladhakRta(1) zrIvyavahArasUtram (I) Shree Vyavhar Sutram vRNibhASyAvacUrisamalar3akRtaM(2) zrIbRhatkalpasUtram (2) Shree Bruhatkalpa Sutram niyogakA saMskRta-pAratajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH udayapuramevADanivAsi-bhUtapUrvadevasthAnakamiznara-galuMDiyAvaMzabhUSaNa zrIhimmatasiMhajI-mahodayapradattadravyasAhAdhyena prakAzakA a. bhA. zve. sthA. jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThi- zrIzAntilAla-maGgaladAsamAI- mahodayaH vIra saMbata vikrama-saMbava pramA-mApatiH prati 1500 na mUlyama-20-.. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vyavahArasUtrasya viSayAnukramaNikA // viSayaH pRSThasaM0 8-10 chatrasa0 // maGgalAcaraNaM, vyAkhyA kArapatizA // 1 bhikSormAsikaparihArasthAnapratisevane prAyazcitavidhiH / 2 evaM dvaimAsikaparihArasthAnapratisevane / . 3 traimAsikaparihArasthAnapratisevane / - cAturmAsikaparihArasthAnapratisevane 5 pAzcamAsikaMparihArasthAnapratisevane 6 pAzamAsikaparihArasthAnAdUrva pANmAsikAdiparihArasthAnapratisevane sarvatra pratikucite'pratikuzcite vA papabhAsA evaM prAyazcittam / 7--12 pavaM bahuzo'pi mAsikAdiparihArasthAnapratisevanaviSaye'pi pada sUtrANi / 13 mAsikAdArabhya pANmAsikaparihArasthAnapratisevanaprAyazcitta viSayaka samuccayasUtram / 15 evaM bahuzI mAsikAdiparihArasthAnapratisevane prAyazcittavidhiH / 12 15 cAturmAsikasAtirekacAturmAsikapAJcamAsikasAtireka___ pAJcamAsikaparihArasthAnapratisevane prAyazcittavidhiH / 16 bahuzo'pi cAturmAsikasAtirekacAturmAsikAdiparihArasthAna pravisevane prAyazcittavidhiH / 17 cAturmAsika-sAtirekacAturmAsika-pAJcamAsika-sAtirekapAJcamAsika. parihArasthAnapratisevane'pratibhyAlocayataH praayshcittvidhiH| 19-21 18 evaM prati kumcyAlocayataH prAyazcittavidhiH / 22-25 10-11 14-18 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTasaM. 30-31 32 esa. viSayaH 19 bahuzo'pi sAtirekacAturmAsika-pAcamAsikaparihArasthAnapratisevane mapratikucyA''locayataH prAyazcittavidhiH / 25-26 20 evaM pratikucyA''locayataH prAyazcittavidhiH / / 27-29 21 pArihArakA'pArihArikAnAM svAdhyAyArthamekatra niSadanAdau __ sthavirA''jhAmantareNa niSedhaH | 22 parihArakalpasthitabhikSohiH sthaviravaiyAvRtyArtha gamane sthavirasmaraNamAzritya gamanaprakAraH / 23 evaM sthavirA'smaraNe gamanaprakAraH / 24 eraM visaraNAmaNe gamA : ' 25 bhikSorgaNAdavakramya ekAkivihArapratimA pratipaya viharaNe vidhiH / 37 21-27 evaM gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSayakaM sUtradvayam / / 28 bhikSorgaNAdavakramya pArzvasthavihAra pratimAmupasaMpaya viharatastadvidhiH / 39 20-32 evaM yathAndavihArapratimA - kuzIlavihArapratimA-'ksannavihAra pratimA-saMsaktavihArapratimAvipaye catvAri sutrANi / 39-41 33 bhikSorgaNAdavakramya parapApaNDapatimAmupasapadha viharatastavidhiH / 11-12 34 bhikSorgaNAdavakramyAvadhAvane tadvidhiH / / 35 bhikSoH kimapyakRSyasthAnAlisevanAnantagmAlocanezchAyAma mAlocanAviSaye prAyazcittaviSaye ca Sar3a vikalpAH / 44-49 // iti vyavahArasUtre prathamoizakaH // 1 // // atha dvinauyoddezakaH // 1 ekato viharatoyoH sArmikayormadhyAdekarayAkRtyasthAna sevane prAyazcittasevanavidhiH / / 2 evaM dvayormadhye dvayorapi aphUlyasthAnasevane prAyazcittasevanavidhiH / 51 3 ekato viharatA bahUnAM sAdharmikANAM madhye ekatamasyAkRSyasthAna sevane prAyazcittasevanavidhiH / 5 evaM bahUnAM sAdharmikANAM madhye sarveSAmakRTyasthAnasevane prAyazcittavidhiH / 52 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57-58 59-6. trasaM. viSayaH pRSThasaM. 5 parihArakalpasthitabhiH yata ekatamAkRtyasthAna sevane prAyazcittavidhiH / 6 parihArakalpasthitabhizora nAvAcAyAM gaNAvacchedakAya tanni kAsananiSedhaH, tasya vaiyApatyapUrvakaM prAyazcittadAnavidhiH / 7 evamanavasthApyabhikSuviSayakaM sUtram / 8 evaM pArAvitabhikSuviSayaka sUtram / 9 kSiptacittabhikSolAnAvasthAyAM gaNAvacchedakAya tanniSkAsana. niSedhastasya vaiyAvRttyapUrvakaM prAyazcittadAnavidhizca / ---13 I -pakSAvito-mAdaprApto-pasargaprApta-bhikSu viSaye'pi catvAri sUtrANi / 14-17 evaM sAdhikaraNa-saprAyazcitta - bhaktapAnapratyAkhyAtA-'rthajAta. mikSuviSaye'pi catvAri sUtrANi | 18 magRhIbhUtAnavasthApyabhikSorupasthApane gaNAvacchedakAya niveSaH, gRhIbhUtasyopasthApane cAnujJA / 19 evaM pArAJcitabhikSuviSayakaM sUtram / 2. gaNasya pratItau satyAM gRhIbhUtA'gRhIbhUtayoranavasthApya pArAJcitayorupasthApanAnujJA / 21 ekato viharasAdharmikasyamadhyAdekenAkRtyasthAnapratisevi nAlocanAkAle'nyopari maithunasevanArope datte sannirNaya. viSiH / 64-65 22 gaNAdavakramyAvadhAbane kachuryadi-anavadhAvito mavettadA'sya pApapratisevanAatisevanaviSaye nirNayavidhiH / 23 mAcAryopAdhyAye mRte ekapAkSikasya bhikSoH padavIdAna vidhiH / 24 bahupArihArikApArihArikANAmekatra vAse vidhiH / 25 parihArakalpasthitabhikSave azanAdidAne niSeSaH, sthavirAmayA 'zanAdidAnavidhizca / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrasa viSayaH 'pRSThasaM. 26 parihAraphalapasthitabhikSuH svapAtrasmAnItA'zanAdebhojanapAne viSiH 72 27 evaM sthavirapAtrasamAnItAzanAderbhojanapAne vidhipradarzanam / 73-75 // iti vyavahArasane dvitIyodezakaH // 2 // / / atha tRtIyodezakaH // 76 78-81 1 mikSorgaNaghAraNavidhiH / 2 mikSorgaNadhAraNecchAyo sthAvarANAnAmAmA -mAjA adhikRtya vidhiniSedhaprAyazcittapradarzanam / 3 trivarSaparyAyazramaNanimranthasya AcArakuzalatvAdiguNavattve sati upAdhyAyapadadAnAnujJA | " evaM pUrvoktaguNAbhAve trivarSaparyAyazramaNaniprathasyopAdhyAya padadAnaniSedhaH / 5 paJcavarSaparyAyasyAcArakuzalAdiguNayuktasya jaghanyato dazAka lpvyvhaarghrsyaa''caaryopaadhyaaypddaanaanushaa| 6 evaM tadviparItasya paJcavarSaparyAyasyApi-AcAryopAdhyAyapadadAna niSedhaH / 7 maSTavarSaparyA prasyA'' cArakuzalAdiguNopetasya jaghanyataH sthAnasamavAyadharasya bhAcAryopAdhyAya-paNAvapachedakapadadA nAnujJA / 8 evaM tadviparItasyA'STavarSaparyAyasyApi alpazrutAlpAgamasyA scAryAdipadadAnaniSedhaH / 9 niruddhaparyAyaznamaNanimranthasyAcAryopAdhyAyapadadAnavidhiH / 10 evaM niruddhavarSaparyAyazramanirgranthasyAcAryopAdhyAyapada dAnavidhiH / 11 navaDaharataruNanimranthasyAcAryopAdhyAyanizrAmantareNa na sthAtavyamiti tadvidhiH / 85-86 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH sa. saM. 12 evaM nabaDaharataruNInirmacyA AcAryopAdhyAyapravarinItinizrAtrayamantareNa na sthAtavyamiti tadviSiH / 89-91 13 mikSorgaNAdavakramma maithunasevanAnantaraM punaHkSAgrahaNe AcA yAdipadadAne vidhiH / 14 gaNAvazchedakasya svapadatyAgamantareNa maipunasevanAnantaraM puna dakSiAmahaNe mAvajIvamAcAryAdipadadAnaniSeSaH / 15 evaM gaNAvacchedakasya svapadatyAgapUrvaka maithunabane punardI kSAhaNe prAcAryAdipadadAne vidhiH / 16-17 evamAcAryopAdhyAyamaidhumasevanaviSaye'pi svapadatyAgA 'syAgamadhikRtyAcAryAdipadadAne niSeSaviSipratipAdakaM sUtradvayam | 74-75 18 bhikSorgaNAdavakramyAvadhAvane punardIkSAyAmAcAryAdipada dAne vidhiH / 19 gaNAvacchedakasya svapadatyAgamantareNAvadhAvane punaHkSAmhaNe yAvagjIkmAcAryAdipadadAnaniSeSaH / 20 evaM gaNAvacchedakasya svapadatyAgapUrvakramavadhAyakasya trisaMva tsarAnantaramAcAryAdipadadAne vidhiH / / 21-22 evamAcAryopAdhyAyAvaghAvanaviSaye'pi svapadatyAgAilyA gamadhikRtyAcAryAdipadadAne niSedhavidhipradarzaka sUtrayam / 23 bahuzrutabahAgamabhikSorAgAdAgADhakAraNe'pi bahuvAra mAyA. __mUSAdidoSasevane sAvajIvamAcAryAdipadanipedhaH / 24-25 evaM bahuzrutamasAgamagaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSa ye'pi yAkabokamAcAryAdipariSeSapratipAda sUtrAyam / 26 evaM bahupratamahAgamabahubhikSuviSaye'pi pUrvavad yAvamIya mAcAryAdipadaniSedhaH / 27-28 evaM yahuzrutabahAgamabahugaNAvacchedakabahAcAryopAdhyAya... viSave'pi yAdIvamAcAryAdipadaniSedha pratipAdaka sUtradvayam / / 101 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThasaM. sUtrasaM. viSayaH 29 evaM bahuzrutabahAgama -bahubhikSu-bahumaNAvascheka-bahAcAyo pAdhyAya-viSaye'pi pUrvavadeva yAvajIvamAcAryAdipadadAnaniSedhaH / // iti vyavahArasUtre tRtIyorezakaH // 3 // // atha caturtho dezakaH // 1-8 bhAcAryopAdhyAyasya hemantaprISmakAlaviharaNaviSaye sUtradvayam / 1-2 evaM gaNAvacchedakasya hemantagrISmakAlayiharaNaviSaye sUtradvayam / 3-4 evam-AcAryopAdhyAyasya varSAkAlIbaharaNaviSaye sUtrazyam / 5-6 evaM gaNAvacchedakarUpa hAlavihAgA gAye - 9 bahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAtmadvitIyAnAM, bahUnAM gaNAvaccheda kAnAmAtmatRtIyAnAM hemanta mAmakAle prAmAdiSu viharaNAnujJA / 106 10 evaM bahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAsmatRtIyAnAm , hUnAM gaNAvacchedakAnAmAtmacaturthAnAM prAmAdiSu varSAvAsAnujJA / 107 11 bhikSuryannizrayA prAmAnuprAma viharati, tasmin kAlagate tatra pada yogyAnyAbhAve'ghIyamAnazeSakalpapaThanArthamanyatra udhogyamunipAveM gamane vidhiH / 108-106 12 evaM yannizrayA varSAvAse sthitastasya maraNe'pi pUrvokto vidhiH| 110 13 glAyamAnAcAryopAdhyAyasatitasAghorAcAryopAdhyAyamaraNe taspadavI dAnAdAnaviSaye vidhipradarzanam / 14 evamevA'vadhAyamAnAcAryopAdhyAyasUtram / 15 bhAcAryopAdhyAyasya smarataH kalpAkopasthApane vidhiH / 113-114 16 AcAryopAdhyAyasyA'smarataH kalpAkopasthApane vidhiH / 115 17 zrAcAryopAdhyAyasya smarato'smarataH kalpAkopasthApane vidhiH / 116 18 gaNAdavakamyA'nyagaNamupasaMpaya viharato bhikSoranyasAdharmikeNa saha praznottaram / 19 bahUnAM sAdharmikANAyakavAbhinicarikAcaraNe vidhipradarzanam / 118 20 carikApraviSTasya bhikSozcatagatrapaJcarAtrAvadhikAlocanAdividhiH / 119 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emasaM. viSaya ER. 21 carikApraviSTasya bhikSozcatUrAtrapaJcarAtrAdapikAvadhikA''kocanAdividhiH / 120-121 22 carikAnivRttasya bhikSozratUgatrapaJcarAtrAvadhikA''locanAdividhiH / 122 23 carikAnivRttasya bhikSozcatUrArupaJcarAtrAdapikAvadhikA''locanAdi vidhiH / 122 24 zaikSarAnikorekA viharaNe paricchinnasyApi zaikSasya rAlika upsNpdaaiiH| 25 evaM paricchinnarAnikasya zakSopasampatsvIkArAsvIkAre tasyeca kAraNam / 26 yobhikSukayorekatra viharaNe yathArAgnikamupasaMpatiSiH / 125 27-32 evaM yogeNAvacchedakayoH, dvayorAcAryopAdhyAyayoH, evaM bahanAM bhikSaNAM, bhainAM gaNAvacchedakAnA, bahanAmAcAryopAdhyAyAnAm , tathA pratyeka bahUnA bhikSu--gaNAvacchedakA-cAryopAdhyAyetitrayANAM saMmilitAnAmekatra viharaNe pUrvoktayathArAnikopasaMpavidhipradarzakAni Sad sUtrANi | 125--127 / / iti vyavahArasUtre caturthodezakaH // 4 // 123 || atha paJcamodezakaH / / 1-2 pravattinyA AtmadvitIyAyA hemantagrISmakAle viharaNaniSeSaH / aatmtRtiiyaayaashcaanujaa| 128 3-4 gaNAvacchedinyA AtmatRtIyAyA hemantaprImakAle viharaNaniSedhaH, AtmacaturyAna viharaNAnujJA / 129 5-6 pravatinyA AtmatRtIyAyA varSAvAsaniSedhaH, AmacaturthyAca varSAvAsAnujJA / 129 7-8 gaNAvodinyA AtmacaturSyA varSAvAsaniSedhaH, AtmapazcanyAya varSAvAsAnujJA | 9 gainAmAtmatRtIyapravartinaunAM, bahanAmAtmacaturthagaNAvacchedinInAM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 sUtrasaM. di prAmAdiSu hemantaprISmakAle'nyonyanizrayA vAsAnujJA / 131 1. evaM prAmAdiSu bhAtmacaturthabahupravartinInAm , AtmapaJcamabahugaNA vacchedinInAM varSAvAse'nyonyanizrayA vAsAnujA / 132 11 nimranthI yannizyA prAmAnugrAma viharati tasyAM kAlagatAyAM tatra tatpadavIyogyAnyanimrandhyabhAve'dhIyAnazeSakalpapaThanArtha tasyA apatra gamane vidhiH / 133 12 evaM nirmandhI yannizrayA varSAvAse sthitA tasyAM kAlagatAyo tantra tatpadayogyanirmandhyabhAve'dhIyAnazeSakalpapaThanArtha tasyA anyatra gamane vidhiH / 13 glAyamAnapravartinIsaMketitanimranthyAH pravattinImaraNe padavI. dAnAdAne vidhiH / 15 mavaDArataruNaniyasyAcAraprakaraNadhyayane paribhraSTe taskAraNa pRcchAyAmAcAryAdipadadAmAdAnaviSaye vidhiH / 16 evameva navaDaharasaruNyA nirmathyA mAcAraprakalpA'dhyayane paribhraSTe kAraNapRcchAyAM pravartinyAdiyadadAnAdAnaviSayaka sUtram / 137 17 sthaviramigrAmasthavirANAmAcAraprakalpAdhyayane paribhraSTe tasya saMsthApane saMsthApane vA bhAcAryAdipadadAnAnujJA | 139 18 evaM teSAM niSaNNAdivizeSaNavatAM paribhraSTAcAraprakalpAdhyayanasya vitrivAramapi pratipracchanapratisAraNAnujJA / 19 sAmmaugikaninthaninthInAmanyonyAntike mAlocanAniSedhaH, AlocanAIsAdhusamIpe AlocanAnujJA, tadamAye'nyonyAntike'pi AlocanAnujJA / 140-143 20 nimranthasya nirmandhyA vA rAtrau vikALe yA sarpadaMzane ninthI ninthasya, nindhazca nirmanpyA viSasya svahastenApamArjane sthavirakalpikAnAmanujJA, jinakalpikAnAM ca niSedhaH 144-14 // // iti vyavahArastre paJcamoddezakaH // 5 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatihena maNIlAla zAha sUtrasaM. viSayaH pRSThasaM. // atha panorezakA // 1 bhikSoH svajanamAtApitrAdigRhe gamanecchAyAM tadvidhiH / 2 bhikSorarUpazrutAlpAgamaspa ekAkinaH svajanAdigRhe gamananiSedhaH / 147 3 bahuzrutabahAgamena sArca tatra gamanAnujJA | 157 4 bhikSostatra miliGga (masUra) dAli-tandulodaphayormadhye pUrvAyujapazcAdAyutamedamAzritya kanyAkampyavidhiH / 158 5 pUrvAyuktabhiriGgasUpamahaNA'nuzA / 118 6 pUrvAyuktayoIyorapi pAhaNe'nuzA | 7 pathAdAyuktayoIyorapi praNe niSedhaH / 149 8-9 pUrvAyuktasya prahaNAnujJA, pazcAdAyuktasya grahaNaniSedha iti sUtrayam / 149 10-14 AcAryopAdhyAyasma svagaNe paJcAvizeSapradarzakANi paJca sUtrANi / 15-16 gaNAvacchedakasyAvizeSatayapradarzaka sUtradvayam / 152 17 prAmAdiSu ephavagaDaikadvArakaniSkramaNapravezavasatau baha__ nAmakRtazrutAnAmekatra vAsAvAsavidhau prAyazcittAprAyazcittaprakaraNam / 153-151 18 evaM prAmAdiSu anekavagaDA-vAra-niSkramaNapravezavasato teSAmekatra vAsAvAsaviSau prAyazcittAprAyazcittaprakaraNam | 155 19 bhikSorekAkino prAmAdau pUrvapradarzitavasato bahuzrutabadA gamasyApi vAsaniSedhaH / . 20 prAmAdau ekaragaDA-dvAra-niSkramaNapraveza-vasato babAgamabahuzrutasya dvikAlaM minabhAvaM sAvadhaM paripAlayata ekAkino bhikSorvAsAnuzA / 157 21 bahuzrIpuruSamaithunasevanasthAne zramaNanirmanyasya vAse hastakarma pratisevanaprApta prAyazcittam / 22 evaM pUrvoktasthAnabAse zramaNaninthisya maithunasevanaprA prAyazcittam / 159 23 nirmanthanindhInAmanyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTaninthyAH paapsthaansyaa''locnaadikmntrennopsthaapnaadinissedhH| 159-160 158 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ibarsa, viSayaH 24 anyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTa nirmandhyAH pApasthAnasthA locanAdipUrvakamupasthApanA deranujJA / // iti vyavahArasUtre SaSThodezakaH samAptaH ||6|| pRzasaM. 161 - 162 // atha saptamodezakaH // 1 sAmbhogika nirmanthanirgranthInAM madhye nirgranthIna nirmandhAnamA pRSThyA nyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTanirgrandhyAH pApasthAnasthAlocanAdikamantareNa zAtAdipracchanAprabhRte niSedhaH / 2 evaM nirmandhInAM nirgrantha pRcchApUrvaka pUrvoktanirmandhyAH pApasthAnasyAlocanAdipUrvakaM zatAdipracchanAprabhRteranujJA / 3 sAmyogika nirmandhanirmanthInAM madhye nirmanthAnA nidhIH pRSTrA apRSTrA vA anyagaNAgatapUrvokanirmanyyAH pApatyAnasthAlocanAdipUrvakaM zAtAdipracchanAprabhRteranujJA / 4 sAmbhogikanigranthanirmanthInAM madhye sAmbhomikaniryamasya parokSa visAmbhogikakaraNaM nirdhanyasya na kalpate, pratyakSa bisAmmonika karaNAkaraNe ca vidhiniSedhau / 5 sAmbhogika nirmanthanirmanthInAM madhye sAmbhogika nirgrandhyAH pratyakSaM visAmbhogakakaraNaM nirmandhyA na kalpate, parokSaM bilAmbhogikakaraNAkaraNe vidhiniSeSau / 11 nirmanthAnAM vyatikRSTa diguddezane'nujJA / 12 nirmanthAnAM vyatikRSTAdhikaraNavyavazara me niSedhaH / 13 nirmanthInAM vyatiSTAdhikaraNacyavaza manuhA / 14 nirmanthAnAM vyatikRSTakAle svAdhyAyaniSedhaH / 161-164 165 160 169 6 nirmandhAnAmAtmano'rthAya nirmanthyAH prajJAjanAdiniSedhaH / 170 7 nirmanthAnAmanyAsAM nirmanthInAmarthAya nirmanthavAH pravAjanAderanujJA / 171 8 evaM nirbhInAmAtmano'rthAya nirdhanyasya prayAjanAdiniSedhaH | 171-172 9 nirmanthInAM nirmanthAnAmarthAya nirmanthasya prayAjanAveranujJA / 10 nirmanthInAM vyaktikRSTa diguddezane niSedhaH | 172 172 173 173 173 174 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 saM: viSayaH 15 nirgranthInAM vyatikRSTakAle nirmanthanizrayA svAdhyAyA'nujJA / 16 nirmanthanirma-mInAmasvAdhyAyakAle svAdhyAyaniSedhaH / 17 nirmanthanirmanthInAM svAdhyAyakAle svAdhyAyakaraNAnujJA / 18 nirbranyanithInAM svAtmano'svApyAyike svAdhyAyaniSedhaH, anyonyasya vAcanAdAnasya nujJA ca / 19. vyavayitrivarSaparvAdhika zramaNanirgrantha upAdhyAyo zanazvena kalpate iti kathanam / 20 evaM SaSTivarSapayAyika nirmanyAH paJcavarSaparyAyika zramaNanirgrantha AcAryo dezanAzvena kalpate, iti kathanam / 21 grAmAnugrAmaM viharato bhikSormRtazarIrapariSThApanavidhiH / 24 pitRgRhavAsi viSavaduhiturapi - upAzrayA jamadAne'dhikAraH / 25 mArge'pi vRkSAcathaH pUrvasthita gRhasyeSu zayyAtarasthApanavidhiH / 26 saMstutA (samarthA) di vizeSaNaviziSTarAjyaparivartepu- adhamahasya pUrvAnujJApanaiva / 27 evam-asaMskRtAdivizeSaNaviziSTha rAjyaparivartteSu bhikSubhAvArtha dvitIyacAramaya mahasyAnujJApanA / // iti vyavahAre saptamodezakaH samAptaH // 7 // 177 22 avakraya (mATaka) gRhItopAzrayaviSaye zayyAtarasthApanaviSiH / 178- 179 23 evaM vikatopAzrayaviSaye zayyAtarasthApanavidhiH / 180 181 182 // athASTamodezakaH // 1 RtubaddhakAlaprAptava sarterekapradeze sthavirAjJayA zayyAsaMstArakapraNavidhiH / 2 hemantagrISmakAlanimitamanyaprAmanayanArthaM zayvasaMstArakagaveSaNavidhiH / 3 - 4 evaM varSAvAsa nimittaM vRddhAvAsanimittaM cAnyaprAmanayanArthaM zayyAsaMstArakagaveSaNe sUtrayam / 5 sthavirabhUmiprAptasthavirANAM daNDakAdyupakaraNajAtamanyagRhastha pRSThasaM 175 175 175 175 176 82 183-184 187-188 185 186 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM sa viSayaH gRhe sthApayitvA bhaktapAnArthe gRhasthagRhe pravezAdhanujJA, pratyAvRttAnAmavaprahAnujJApanApUrvakaM punastadprahRNam / va nirmanthanirmanthanAM dvitIyavAraM sAgArikAjJAmantareNa sAgArikasatkaprAtihA rikazayyA saMstArakasyAnyatra nayane niSedhaH / 7 evaM sAgArikAjJApUrvakaM tasyAnyatra nayane'nujJA / 8 nirmanthanirmanthInAM pratyarpitazayyAsaMstArakasya sAgArikAjJAmantareNa punarupabhoganiSedhaH, AjJApUrvakaM tadupabhogAnujJA ca / 9 nirmanthanirbranthInAM pIThaphalakAdigrahaNAnantaramAjJAmahaNe niSedhaH / 10 evamAjJAgrahaNAnantaraM pIThaphalakA digrahaNe'nujJA / 11 nirmanthanirmanthInAM prAtihArikazamyAsaMstArakasya durlabhatve tampUrva gRhItvA pazcAdavamahAnujJApanAyA anujJA / tatsvAminaH pratikUlatve cAcAryasyAnulomavAkyaiH sAntvanAnujJA / 12 mikSArthaM gAthApatikulapraviSTanirmanthasya paribhraSTopakaraNajAtasya lAye sAdharmikeNa kiM kartavyamiti tadvidhiH / 13 evaM bahirvicArabhUmivihAra bhUmigatasya paribhraSTopakaraNaviSaye vicipradarzakasUtram / 14 evaM prAmAnuprAmaM viharato nirmanthasya paribhraSTopakaraNaviSaye sUtram / 15 nirmanthanirmanthInAmatirekapratigrahasyAnyAnyanimitta dUrAvaparivahanakalpaH, sadarpaNavidhi / 16 kukkuTANDapramANakavalAnadhikRtya nirmanthasyAlpAhArAdikathanam / // iti vyavahAre aSTamodezakaH samAptaH // 8 // pRcasaM. // navodezakaH // 1- 4 zayyAtarasya prAghUrNakAdinimitta saMpAditAhArasya grahaNAgrahaNaprakArabiSaye catvAri sUtrANi / 188 189 190 190 191 191 192 193 194 195 196 197-199 200-202 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trasaM. saM. viSaya 5-8 evaM zayyAvarasya dAsAdinimitvasaMpAditAhArastha grahaNAmahaNaviSaye'pi catvAri sUtrANi / 202-203 9-16 zaNyAvarasya ekAnekavagahAdau antarvahi rekAnekaculhIsampA ditatajJAtakAhArasya zayyAtarasambandhAsambandhamAtriya grahaNAgrahaNaviSaye'STau sUtrANi / 204-2.1 17-12 zayyAtarasya cakrikAzAlAta bhAramya saukhikazAlAparyansA TazAlAH sAdhAraNaprayukta-nismaghAmaNarAyalAgikomANayavibhiSaNa Azritya tadgatataiyAdivastujAtasya grahaNAgrahaNaviSaye SoDaza sUtrANi | 209-213 33-34 zaNyAtaramAgasahitarahitazAlyASauSadhInAM grahaNAgrahaNa- . viSaye sUtradvayam / 213-215 35-36 evam-mAmraphalaviSaye'pi sUtravyam / 215-215 ||bhikssuptimaapkrnnm // (215-222) 37 saptasaptakikAbhikSupratimAsUtra tarakoSThakaM ca / 215-216 38 aSTASTakikAbhikSupratimAsUtra satkoSTakaM ca / 39 navanavAdhikAmikSupratimAsUtra tarakoSThaka ca / 40 dazadazakikAbhikSupratimAsUtra, tatkoSThakaM, pUrvokkabhikSupratimA catuSTayasya kAlaparimANa-dapirimANaviSaye pA mAdhya. gAthAzca / 219-222 // iti mithupratimAprakaraNam / 11 kSulliAkamokapratimAparivahanavidhiH / 222-225 42 mahatikamokapratimAparivahanaviSiH / 225 43 pratimahadhArisaMkhyAdatikabhikSodekhisvarUpam | 226-227 44 pANipratimahikasaMkhyAdattikabhikSordattisvarUpam / 228 45 upahatasya traivibhyam / 228 16 avAhitAbhigrahasya travizyam / 229 47 anyAcAryamatenA'vahitasya dvaividhyam / 229-230 // iti vyavahAre navamodezakA samAptaH // 9 // 218 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ basaM. viSayaH // dshmogeshkH|| saM. 1 yayamadhyacandapratimApratipannAnagArasya samApatitadevamanuSya tiryagajanitAnulomapratilobhaparISahopasargavarNanam / 231-233 2 yavamadhyacandrapratimAparivahanavidhiH / 233-237 3 vaJcamadhyacandrapratimAgratipannAnagArasya samApatitadeva manuSyAlayaMgajavitAnulomapratilomaparISahopasargavarNanam 237-238 4 vajramadhyayanapratimAparivahana vidhiH / / 238-240 5 pazcavidhavyavahAramadhye uttarottaravyavahAraprasthApanavidhiH / 240-244 6 arthakara-mAnakaratipadAyamadhiya purussjaatcturbhnggii| 244-246 7 gaNArthakara- mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhanI / 246 8. gaNasaMgrahakara mAnakaratipadavayamadhikRtya purussjaatcturbhnggii| 247 . 9 gaNazobhAkara- mAnakaretipadyamadhikRtya purussjaatcturbhnggo| 248 1. gaNazodhikA -mAnakaretipadyamadhikRtya puruSajAtacaturbhahI 249-25. 11 rUpatyAgi-dharmatyAgItipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturmanI / 251 .12 dhanyAgi-gaNasaMsthitityAgItipadAyamadhikRtya puruSajAtacaturbhako / 252 13 priyadharma dharmetipadadvayamadhikRtya puruSajAta caturbhaGgI / 253 14 pravAjano-pasthApanapadadvayamadhikRtya - bhAcAryacaturbhaGgI / 254 15 uddezana vAcanApadadvayamadhikRzya-AcArya ctumlii| 255 16 uddezana-vAcanapadadvayamadhikRtyAntevAsicatujhI / 256-257 17 sthavirabhUmyAsvavicyam / 257 -258 .18 zaikSammyApaividhyam / / 258-259 39 nirgandhanimranthInAmUnAdhavarSajAtallakAsTimyopasyA___panAdeniSedhaH / 259-260 20 evaM sAtirekASTavarSajAtayostayorupasthApanAderanujJA / 26. 21-22 evamavyazcanajAnayoH kSullakAllikyorAcArakarUpAbhyayano. vezananiSedhaH, jyaJjanajAtayozca tayostadanunnetisUtradvayam / 260-261 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrasa. viSayaH pRSThasaM. (23-27) // paryAyamadhikRtya zAstrodezanaprakaraNam // (262-269) 23 trivarSaparyAyasya zramaNanimranthasya AcArakalpAdhyayanodezanAnuzA / 212 24 evaM caturvarSaparyAyasya zramaninthisya sUtrakRtAsoddezanAnujJA / / .. 25 patravarSaparyAyasya zramanirgranthasya dshaaklpvyvhaarodeshnaanushaa|| 59 26 aSTavarSaparyAyasya zramaNanigranthasya sthAnasabhavAyodezanAnujJA / / 27 dazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya vivAhAGgo (vyaakhyaaprjnypsynggo)| 263 dezanAnujJA / 28 ekAdazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya kSallikAvimAnapravimati pramRtyadhyayanodezanAnujJA / 29 dvAdazavarSaparyAyasya zramaNAnanthasya aruNopapAtAdhadhyayanI. 30 prayodazavarSaparyAyasya zramaNanirmanyasya utthAnazrutAyadhyayano. 31 caturdazavarSaparyAyasya zramaNanimranyasya svapnamAvanAdhyayano0 / 32 pazcadazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya cAraNabhAvanAdhyayano. 33 SoDazavarSaparyAyasya bhramaNanirgranthasya tejonisargAdhyayano. 34 saptadazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya AzIviSamAvanAmyayano / 35 aSTAdazavarSaparyAyasya zramaNanirghandhasya dRSTiviSabhAvanAmyayano0) 36 ekonaviMzativarSaparyAyasya zramaNaninthasya dRSTivAdAlo. 37 viMzativarSaparyAyaca sarvazrutAnupAtI bhavatIti kathamam / // iti paryAyamadhikRtya zAstroddezanaprakaraNam || 38 davidhavaiyAvRtyasUtram / 39 48 AcAryavaiyAvRttyAdidazavidhavaiyAvRttyaphalapradarzakAni daza sUtrANi zAsasamAtizca / 270-272 // iti vyavahArasUtre dazamodezakaH samAptaH // 10 // 269 269 pazakAni daza // iti vyavahArasUtrasya viSayAnukramaNikA samAptA || Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI pItarAgAya namaH jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavrativiracita-mApyasamalaskRtam zrI-vyavahArasUtram maGgalAcaraNam varddhamAnaM jinaM natvA, gaNIzaM gautama tathA / ___ vyavahArAgame bhASyaM, ghAsIlAlena tanyate // 1 // itaH pUrva bRhatkalpasUtraM vyAkhyAtam / samprati vyavahArasUtraM vitriyate-asya vyavahArasUtraspa bahAkalpasUtreNa sahA'yamabhisambandhaH- bahatkalpe sAmAnyata pada prAyazcittamuktam, na tu tadAnavidhirAlocanavidhi , vyavahAre tu prAyazcittadAnamAlocanAvidhizcA'bhidhAmyate / tadanena sambandhenA''yAtasyAsya vyavahArAdhyayanasya vyAkhyA prastUyate atra vyavahAramahaNena vyavahArI, vyavaharaNIyaM ceti dvayamapi sUcitam / vyavahAri-vyayaharaNIyayoramAve vyavahArasyaibA'saMbhavAt , to yathA vyavahArasya prarUpaNA kartavyA, tathA vyavahAri-vyavaharaNIyayorapIti, tat trayANAmapi prarUpaNAM kurvannAha bhASyakAra:-'kvahAro' ityAdi / bhASyam--vahAro vavahArI, vavaharaNijjA ya je nahA parisA / eesiM tu payANa, patteyaM khalu pakhvaNaM cocche // 1 // chAyA-vyavahAro vyavahArI, vyavaharaNIyAzca ye yathA puruSAH / pateSAM tu padAnAM, pratyekaM khalu prakaparNA yakSye // 1 // avacUrI .. 'vavahAro' iti / vyavahAraH, vyavahiyane dIyate yadyasya prAyazcittamApati sadAnaviSayIkriyate'nena sa vyavahAraH / 'yavahArI' vyavahArI vyavaharatItyevaMzInchaH vyavahAra kiyApravartakaH prAyazcittadAyaka iti yAvat 'ya' ca 'je purimA' ye puruSAH, matra puruSagrahaNaM puruSotamo dharma iti jJApanArtham / puruSapadena striyo'pi parAmRSTA bhaveyuH, tAsAmapi prAyazcittadAnaviSayatayA pratipAdayiSyamANatvAt / 'jahA' yathA yena vakSyamANaprakAraNa 'bavaharaNijjA' vyavaharaNIyAH nyavahAraviSayIkartavyAH- 'eemi payANa' pateSAM padAnAm vyavahAra-vyavahArivyavaharaNIyAnA trayANAm 'tu' tu-api 'paseya' pratyekam, pakaikasya padasya 'parUvarNa' prarUpaNA vyAkSyAM saMkSepato vistaratazca 'khala khala-nizcayena 'ghoccha vakSye kathayiSyAmi // 1 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra atha trayANAmapi padAnAM saMkSapaprarUpaNArthamidamAha-vabahArI ityAdi / bhASyam-vahArI khalu phacA, vayahAro icai karaNabhUo u / baharaNijnaM karja, kuMbhAitigassa jaha siddhI // 2 // chAyA-vyavahArI khalu kartA, vyavahAro bhavati karaNabhUtastu / vyavaharaNIya kArya, kummAdinikasya yathA siddhiH // 2 // avacUrI--'yavahArI' iti masmin zAne 'khalu' sala nizcayena / 'cavahArI' vyavahArI 'kacA' kartA kthyte| 'vavahAro u' vyavahArastu 'karaNabhUo' karaNabhUtaH karaNarUpo bhavati / sa ca karaNabhUto vyavahAraH paJcavidhaH, tadyathA-AgamaH, zrutam , bhAjJA, dhAraNA, jItaM ceti / 'vabaharaNijja' vyavaharaNIyam , pharaNabhUtena paJcavighavyavahAreNa vyavaharan kartA yanniSpAdayati tat 'kajja ivaI' kArya bhavati / nanu vyavahAramahaNena vyavahArI vyavaharaNIyaM 'ceti / kathaM gRhyate ! nahi devadattagrahaNena yajJadattAdayo gRhyante / iti cet atrocyate-"jaha kuMbhAitigassa siddhI' yathA-kumbhAditrikasya siddhiauke bhavati, tathA'A'pi iti / ayaM bhAvaH-kumbha ityukte, kumbha iti kAryyam , kulAlastasya kartA, mRdaNDacakAdikaM karaNaM ca sAmAd gRhyate, kRtasya kAryasya katakaraNavyatirekeNa cAisaMbhavAt / evaM vyabahAra ityukte vyavahArI vyavaharaNIya ca gRhote eka, kutrApi sakarmaphakiyAyAH sAdhakatama rUpasya karaNasyA'pi karmakartRvyatirakeNA'saMbhavAt // 2 // tadevaM vyavahAra-vyavahAri-vyavaharaNIyAnAM nirUpaNaM kRtvA saMprati sUtraM vyAkhyAtumAi'je bhikkhU ityAdi / sUtram - je bhikkhU mAsiyaM parihAradvANaM paDisebittA AloejjA / apaliraMcipa AlopamANassa mAsiya, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM / / sU0 1 // chAyA--yo bhikSumAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apariku TyAlocayato mAsikam , pratikucyAlocayatovaimAsikam / / s|| 1 // mathAsya sUtrasya bhANyarUpeNa vyAlyA kriyate, tallakSaNaM cedam "saMhitA ca padaM caitra, padArthaH padavigrahaH / / cAlanA pratyavasthAna, vyAkhyA sUtrasya paividhA" // 1 // tatra saMhitA nAma-askhalitapadAnAM sAmIpyena uccAraNam 1 / padaM ca-padacchedakaraNam , yathA'vaiva sUtre 'yaH bhikSuH mAsikaM, parihArasthAnaM pratisevya, Alocayet' ityAdi 2 / tathA padArthaH -padasya vAcyArthaH, yathA bhikSupadasyArthapratipAdanaM, tathAhi-'bhikSa yAcane' iti dhAtoH bhikSate yamaniyamavyavasthitaH kRtakAritAnumoditaparihAreNa yAcate ityevaMzIlo bhikSuH u pratyaye bhikSuriti siddham 3 / padavigraho-nAma-padAnAM parasparavizleSIkaraNaM, yathA'traiva 'parihA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatiSThana maNIlAla zAha Ayu ORNAL bhAgyam 701 0 1-3 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 3 -AAAAAm i -*-- rasya sthAna parihArasthAnam' iti vigrahavAkyam 4 / zalanA--praznaH, yathA'va yadi 'parihAraH pApaM prAyazcittaM vA tadeva sthAnam' iti vigrahaH kriyeta tadA parihArasya sthAnasya cenyubhayoH padayoH samAnArthakatvAd ekasyaivA'nyatarasya prayogaH karaNIyo na tu yo: 'ukkArthAnAmaprayogaH' iti nyAyAditi 5 / matyavasthAnam-tAzapraznasyottaradAna, tathAhi sthAnazamdo nAma zabdazaktisvAbhAvyAdanekavizeSAdhArasAmAnyAbhidhAyI, tena etad dhvanayati bhanekaprakArANi nAma mAsikaprAyazcittAni, anekaprakAreNa ca mAsikena upanyastena prayojanaM, kalpApyayanoktasakala. mAsikamAyazcittaviSayakadAnAlocanayorabhidhAtumupakramAt , ato'tra sthAnamahaNam , ityAdirUpamuttaradAnam 6 / iti vyAkhyAlakSaNam / atha sUtraM vyAkhyAyate-'je bhikSa' iti / yaH kazcid mikSuH pUrvoktasvarUpaH, yahA nairukkI zabdavyutpattiryathA 'kSudha bubhukSAyAm' kSubhyati bubhukSate bhoktumicchati caturgatikamapi saMsAramasmAditi saMpadAditvAt kipi kSut-maSTaprakArakaM karma, tAM minatti jJAnadarzanacAritratapobhirvidArayatIti bhikSaH pRSodarAditvAd bhikSurUpaniSpattiH, etAizo bhikSaH sAdhuH, dharmasya puruSapradhAnatvAd bhikSu. nirdezaH, tato bhikSakI sAdhvau vA 'mAsiya' mAsika-mAsena nirvRttaM 'parihArahANaM' parihArasthAnaM parihiyate parityajyate gururumIpe gatvA yaH sa parivAra; pApa, tenti jantavaH karmakalapitA asminniti sthAnam , parihArasya sthAnaM parihArasthAnaM pApasthAnam 'paDi sevitA pratisenya Acarya 'AloejjA' mAlocayet 'locUdarzane' dhAtuH, 'bhAi maryAdAyAm' tena AmaryAdayA 'jaha bAlo japato' ityAdirUpayA Alocayet , yathA AramanastathA guroH prakaTIkuryAt ziSyaH, atra 'yaH bhikSuH' ityatra yaschandaH 'yattadonityasambandhaH' iti nyAyAt tacchandApekSastena yo bhikSaH mAsika parihArasthAnaM pratisevya Alocayet tasya 'apaliuMciya' mapratikuJcya 'kuca kuThaca kauTilyAlpAlpIbhAvayoH' iti dhAtoH pratikutrazyeti rUpam , pratikuJSya kauTinyamAcarya, na pratikucya apratikuJcya sarvathA kapaTamakRtyA 'AloemANassa' AlocayataH bhikSoH 'mAsiya' mAsikaM mAsena nirvartanayogya laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusArato guruH prAyacisa dadyAt / yadi yo bhikSuH zuddhabhAvena nAlocayet 'paliuMciya' pratikuJgya kauTilyamAcarya 'AloemANassa' AlocayattaH 'domAsiya' dvaimAsikaM mAsadvayanivartanayogyaM laghukaM guskaM vA pratisevAnusArataH prAyazcittaM gururdadhAt , mAyAkaraNato'dhikasya gurumAsasya sadabhAvAt , prati. kuJjya Alocayato yat prAptaM tattu dIyata eva, anyaca mAyApratyayo guruko mAsa iti dvaimAsikaM prAyazcittaM tasyA''padyate iti / / suu01|| sUtram-je bhikkhU domAsiya parihArahANaM paDisevitA AloegjA, apaliuciya AloemANassa domAsiyaM pabiuMciya AloemANassa dimAsiyaM / / 202 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra ___ chAyA-yo bhikSudvaimAsika parihArasthAnaM pratisevya mAlocayet / apariku'vya AlocayataH dvaimAsikam , parikuMcya AlocayataH traimAsikam // 20 // bhASyam - 'je bhikkhu' iti / yaH kazcid bhikSuH 'domAsiya' dvaimAsikam 'parihAradvANaM' parihArasthAnam 'paDisecittA' pratisevya 'yAloegjA' Alocayet AlocanA kuryAt 'apaliuMciga AloemANassa' mapratikucya AlocayataH 'domAsiya' mAsika 'saliuMdhiya zAlopamANasA nikuThalya paramAlocayataH 'timAsiyaM' traimAsikaM vimAna nirvanayogya prAyazcittaM dadyAt prati kuJcanAniSpannasya gurumAsasya prakSepAt / ayaM bhAvaH--yadi kazcit sAdhuH dvaimAsikaM prAyazcittasthAnaM pratisevya zuddhabhAvena gurusamApe prAyazcittamamilaSati tadA gurustasmai traimAsikaM laghu gurukaM vA prAyazcittaM dadyAt / yadi kadAcita sa eva sakapaTamAlocayet sadA mAyAprayogAparAdhAda gurustasmai traimAsikaM prAyazcittaM dayAditi / iha vaimAptikaM paridArasthAnamAtramApannasya pratikuJcakasya dRSTAntaH, tathAhi asti kazcit kuJciko nAma tApasaH, sa phalAnyAnetuM vanaM gataH / araNyaM paribhramatA tena nadyAM mRto matsyo dRSTaH, taM samAdAya bhakSitaca, tena tasya rogaH samutpannaH / tatastena rogaparihArAya pRSTo caidyaH provAca -- kiM tvayA bhakSitam ! tApaso'vadat-phalameva nAnyatkiJcit / vaidhena kathitam-ghRtaM piba | tApasena tathA kRtam , kintu rogo na naSTaH / sadA punastApaso vaidhaM kathitavAn-rogo na gataH / vaithaH provAca tApasa ! satyaM vada, tatastApaso yathAvRttaM matsyabhakSaNamAkhyAtavAn / tato nidAnajJavaidhena vamana-virecanAdinA rogoM niSkAsitaH / evameva zuddhabhAvenopasthitAya ziSyAya gurudvaimAsikaM prAyazcittaM dadhAt yena tasya vizuddhirbhavediti // suu02|| sUtram-je bhikkhU semAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA / apali. uciya AloemANasa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM // 3 // chAyA-yo bhikSustraimAsikaM parihArasthAnaM pratiseya mAlojayet / mapratikumthya mAlocayataH traimAsikaM, pratikucya AlocayatazcAturmAsikam // sU* // bhASyam-'je bhikkhU' iti / yo bhikSuH "temAsiya' traimAsika parihAradvANaM parihArasthAna 'paDisebittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet , 'apaliciuMya' apratikuSya 'AloemANassa' AlocayataH 'temAsirya' traimAsikaM trimAsena nirvartanayogya prAyazcittaM laghukaM gurukaM vA pratisevanA'nusAri gururdadyAt , 'paliuMciya' pratikuJya mAyAmAcarya 'AloemANasa' AlocayataH 'cAumAsiya cAturmAsikaM mAsanatuSTayena nivartanayomyaM prAyazcitta chacukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri dayAt / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 0 4-5 parihArasthAmasevinaH prAyazcittavidhiH 5 ayaM bhAvaH - traimAsikaM pApasthAna pratisevya yadi kazcitsAdhuH svakIyapApanivAraNAya gurusamIpe zuddhabhAvena prAyazcittamicchet sadA gurussasma traimAsikaM guruka laghukaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAreNa dadyAt / atha kadAcit mAyApUrvakamAyocayitumicchet , tadA guruH pratisevanA'nusAri cAturmAsikaM gurukaM laghukaM vA prAyazcittaM dadhAt mAmAdaNDarUpeNa mAsAbhikyaM vadet / atra pratikunake dRSTAnto yodhaH, tathAhi-basantapuranAmake nagare ksantaseno rAjA, sasya zUrasenanAmaka eko yoSaH zUrasenADhIma kallabhaH / sa caikadA tasya rAjJaH ekena pratipakSabhUtena rAjJA saha yuddhe pravRtte satra senApatitvamaGgIkRSya svasainya parasainyena saha yoghayan svayamapi paracakacUraNAya yoDhuM pravRttaH / tataH parasainyaM parAnisya vijayalakSmImAsAdisavAn kintu tasya zarIre parasainyakSitAni anekAni zalyAni praviSTAni | rAjA cAtipriyatvena taSTharIragatazayoddharaNArtha vaidha mAdiSTaH / vaidyazca zamyAni niSkAsayituM pravRttastena tasyAtivedanA jAyate tato vedanAbhayAt kAnicit zalyAni mAyAbhAvena vaidhAya na prakaTitAni tena se jhAlyabAdhayA durbalIbhya mRtaH / evamihApi yaH parihArasthAnapratisevakaH kauTilyabhAvena svakRtaM sarva pApaM gurave na prakaTIkaroti kevalameka dikaM vA pradarzayati asau yodhavat tatpApaprabhAveNa saMyamajIvitAt paribhrazyatIti // 0 3 // sUtram-je bhikkhU cAummAsiya parivAraSThANaM paDisevitA AloejjA / apaliIciya AloemANasta cAummAsiyaM, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // 0 4 // chAyA-yo bhikSuzcAturmAsika parivArasthAnaM pratisegya mAlorayet / bhAtiphutbhya AlocayatazcAturmAsikaM, pratikuDakyAlocayataH pAcamAsikam // sa0 4 // bhASyam-'je bhikkhU' iti / 'se milU' yo bhikSuH 'cAummAsiya' cAtu. Asikam 'parihAradvANaM' parihArasthAnam pibiseSittA' :pratisenya pAloegjA' Alocayeta 'apaliuMciya' apratikuJjya 'AloemANasa' mAlocyataH 'cAummAsiya' cAturmAsika patiuciya' pratikuJya 'AloemANasa' mAlojapataH paMcamAsiyaM pAJcamAsika mAsapaJcakena nivartayituM yogya laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcitta vadet gururiti / / ___ayaM bhAvaH-yatraiva karmaNi mAyArahitasya zibhyasyA'nyasya vA cAturmAsikaM gurukaM dhukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM, tatraiva mAyAsahitasya pAzcamAsikaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM dadyAt, mAsAdhikyasya mAyAprayojyatvAt / atra dRSTAntamAha-ekasmin upAne dvau mAlAkArau vasataH / tatraikadA 'kaumudImahotsava mAsannImUtaH' iti kRtvA dvAvapi tau bahUni puSpANi udyAnataH saMgRhya mAlA vinirmitakanto Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra tatraikena mahotsavasamaye kasmaicida rAjJe sA mAlA vidhinA pradarzitA, sa rAjJA bahudvyeNa puraskRtaH / dvitIyena sA mAlA na prakaTIkUtA saMgopya rakSitA tena puraskAro na labdhaH, evaM yo mUlaguNAparAdhamuttaraguNAparAdhaM ca na prakaTIkaroti sa nirvANalArbha na labhate, aparaH svAparAdhaprakAzakastu paramparayA nirvANalAbha labhate iti // sU04 / sUtra-je mikkhU paMcamAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA / apaliciya AloemANassa paMcamAsiya, paliuMciya AloemANassa chammAsiyaM / / 205 // chAyA yo bhikSuH pAcamAsika parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / mapratikukhya bhAlocayataH pAmpamAsikaM, pratikucyAloSayataH pANmAsikam // sa. 5 // bhASyam 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH phazcizikSuH 'yaMcamAsiya' pAMcamAsika 'parihAraTThAga' parihArasthAnaM paDisebittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet 'apalicipa' apratikucya 'AloemANassa' AlocayataH 'paMcamAsiyaM' pAMcamAsikaM mAsapaJcakasAdhyaM prAyazcittaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri gururdadyAt , 'paliuMciya Aloe. mANassa' pratikuThasya mAyAM kRtvA, mAyApUrvakamAlocayatastu 'chammAsiya' pApmAsikaM SaDbhirmAsaiH sAdhanIyaM laghukaM gurukaM vA- pratisevanAnusAri prAyazcittaM dadyAt / patra pratikulake meghadRSTAnto yathA- eko megho no garjati no varSati kazcit megho no garjanaM kRtvA no varSale, evaM he ziSya ! tvamapi mAlocayAmIti kathayitvA mAlocayitumArabhya mAyAM phropi| yadi mAyAM kariSyasi tadA niyamabhraSTo bhaviSyasi ataH samyagAlocaya, mAyAM mA kuru / tatra mAsikAdiparihArasthAneSu kucite yathAkramamime pUrvoktA zcatvAro dRSTAntAH parante, tathAhi-dvaimAsikaM parihArasthAna prAptasya pratikuzcakasya dRSTAntaH kuzcikaH tApasaH / / traimAsikaM parihArasthAnaM prAptasya yodho dRSTAntaH 2 / cAturmAsikaM parihArasthAna prAtasya mAlAkAro dRSTAntaH 3 / pAzcamAsikaM parihArasthAna prAptasya meyo dRSTAntaH 1 / tatra pratikuJcanAyAM kRtAyAmAcAryeNa-'samyagAlocaya mA pratikuzcanAM kuru' evamupAlabdho yadi samyak pratyAvRtya vadet -bhagavan ! "micchAmi dukkaDe" mithyA meM duSkRtam , sAyaM bhavatA kathanam , samprati sabhyagAlocayAmi / tataH sa zrutatryavahArI pratikuJcite taM tathA pratyA. vRttaM santaM punarapi vAratrayamAlocanAM kArayati / tatra tribhivAraiH sadRzamAlocayati tadA jJAtavyo yadayaM samyak pratyAvRtta iti / tadanantaraM tasmai yadeyaM prAyazcittaM tadAtavyamiti / nanu vAratrayamAchocanAdevA'sya zrutavyavahAriNo'ntargata mAyAM kathaM lakSIkurvanti / tatrAha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam 0 1 0 6-7 parihArasthAnasevinaH prAyavittavidhiH 7 "AkAraizca svaraizva, pUrvA'paravyAhatAbhivagIrbhiH / jJAtvA kuJcitabhAvaM parokSajJAnino vyavaharanti // 1 // parokSajJAninaH zrata vyavahAriNa mAcAryAH parAntaHkaraNe vidyamAnAM mAyAmA kArAdibhirjAnanti / tatrA''kArAH zarIragatA bhAvavizeSAH / tatra yaH zuddhastasya sarve'pyAkArAH saMvignabhAvopadarzakA bhavanti, itarasya tu na tathA / tathA svarAH viviktAH vispaSTAH akSubhitAzca nimsaranti / azuddhapuruSasya tu avyaktAH avispaSTAH kSubhitA gadAzca tathA zuddhasya vANI pUrvAparAvyAhatA, azuddhasya vANI pUrvAparavisaMvAdinI / evaM parokSajJAninaH zrutavyavahAriNaH- mAkAraiH svaraiH pUrvAparavyAhatAbhizca vANIbhiH tasyA''locakasya antaHkaraNagataM kuJcitabhAvaM jJAtvA tathA vyavaharanti / pUrva mAyApratyayena prAyazcittadaNDena daNDyate, pazcAt aparAdhapratyayena prAyazcittadaNDeneti / atha yadi visadRzamAlocayati tadA guruNA vaktavyaM yad-bho bhoH ! anya munisamIpe gatyA svakIya parihArasthAnasya zuddhiM kuru / nAhaM tavaitAdRzyA sadasyA vyAlocanAyAH sadbhAvamajAnAnaH zuddhi karttuM zakromi, iti / ziSyaH punaH praznayati-guro ! saMsArapArAvArasamuttaraNakaraNa ! etAni mAsAdIni SaNmAsaparyantAni parihArasthAnAni kutaH prAptAni ! tabAha - udgamAdirUpatrikasthAnAt etAni parihArasthAnAni prAptAni bhavanti / mayaM bhAvaH - udgamotpAdaneSaNAsu yada akalpya pratise banAyA AcaraNaM tasmAdevaitAni parihArasthAnAni prAptAni bhavantIti // sU0 5 // samprati pANmAsikaprAyazcittAdUrdhvaM prAyazcittaM na bhavatIti pradarzayati- 'teNa paraM' ityAdi / sUtram - teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te caiva chammAsA || sU0 6 // chAyA- tataH paraM pratikumbite vA apratikucite vA ta pava SaNmAsAH // sU0 6 // bhASyam - 'teNa paraM' iti / teNa paraM' tataH paraM teneti paJcabhyarthe tRtIyA, athavA 'tena' iti avyayaM ' tataH' ityarthe, tathA ca tena tataH pAJcamA sikaprAyazcittasthAnAt paramUrdhvaM pANmAsikAdiparihArasthAne pratisevite sati, AlocanAkAle prAyazcittasamaye 'paliuMcie vA' pratikuJcite vA pratikucana - mAyA tatsahite vA 'apaliuMcie vA' mapratikuJcite vA mAyArahite vA, mAyApUrvakam abhAyApUrvakaM vA Alocite ityarthaH / te ceva chammAsA' ta eva SaNmAsAH sa eva pratisevanAniSpannAH sthitA mAsAH SaNmAsA eva, nASika pratikuJcanAnimittamAropaNaM kartavyam / " Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gvavahArako kuto nAdhikaM prAyazcittaM dAtamyA, sthA mAsikAmatisevanAnimicaprAyazcittAvasare samAyasya dvaimAsikaM prAyazcittavidhAnaM kRtaM tathA SaNmAsaprAyazcittAvasare samAyikAya saptamAsikaM prAyazcitta vaktavyaM syAt kintu tathA na kRtvA SaNmAsAradhikameva prAyazcittaM pratikucanAyA apratikuJcanAyAH kutaH kAraNAnidhIyate ! iti cet matrocyate--satyaM bhavatA tarkitam SaNmAsAdapyadhika prAyazcitta dAtavyaM pratikukhite, kintu yaha bItakampo'yam --- ___ ayaM bhAva-yasya tIrthakarasya yAvatpramANakamuskRSTa tapaHkaraNaM tasya tIrthakarasya tIrtha (zAsane) manyasAdhUnAmutkRSTa prAyazcittadAnaM tAvatpramANakameya, na tato'dhikaM kadAcidapi dAtavyam / antimatIrthakarasya bhagavato mahAvIrasvAminaH, utkRSTaM tapaH pAramAsikaM tato bhagavato varddhamAnasvAminaH zAsane sarvotkRSTamapi prAyazcittadAne pANmAsikameveti / pANmAsirpha parihArasthAnaM pratisevanayApi AlocanA kurvato'pi nAdhikamAropaNam , atasta eva SaNmAsA iti kathitam // suu06|| sUtram --je bhikkhU bahusodi mAsiyaM parihAraTThANaM paDisebittA AloejjA / apaliMciya AloemANassa mAsiyaM, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM // 20 // chApA-yo micarya huzo'pi mAlika parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / aprati kurudhya AlocayataH mAsika, pratiphujhataya mAloSayato chaimAsikam || suu07|| bhASyam--'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU yaH kazcid bhikSuH 'bahuso' bahuzaH triprabhRtibahuvArAnapi AstAme do kAro, ityapizabdena saMgRhyate 'mAsipa' mAsikam 'parihAradvANa' parihArasthAnam 'paDisebittA' pratisevya 'AloejjA' mAlocayet AlocanA kuryAt tasya 'apaliuMciya AlauemANassa' apratikuJcyAlocayataH pratikuzcanaM mAyA, tAmakRtvA mAyAmantareNa zuddhAntaHkaraNena mAlocayataH bAlocanAM prAyazcittavidhAnaM kurvataH 'mAsiya' mAsikamekam ekamAsamAtrasya prAyazcittaM gururvadet / tatraiva yadi-'paliuMciya' pratikuJcya mAyApUrvakam AlocayataH 'daumAsiya mAsikam , himAsena nirvartanayogyaM gurukaM laghukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittam | apratikuJjhyAlocayato mAsikamekaM prAyazcittam pratikuJcyAlocayato dvitIyo mAyAniSpanno gurumAso dIyate iti dvaimAsikam / iyamatra mAvanA-kenA'pi gItArthena kAraNena jayanatayA trIn pArAn , bahuvArAn vA, mAsika parihArasthAnaM pratiseSitam , bhAlIcamAkA na yenA'pratikucyAlocitaM tasmai ekameva mAsika prAyazcittaM doyate, na tu yAkto bArAn pratisevanA mAsikasya kRtavAn , tAvanti mAsikAnIti / atha pratikuzcanayA Alocayati, tato visIyo mAso mAyaniSpanno dIyate iti dvaimAsikamiti saMkSepaH // sU0 7 / / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASA 101908-12 parihArasthAnasayinaH prAyazcittavidhiH . sUtram-je mikkhU bahusovi daumAsiya parikArahANaM paDisevittA AkoenA / apaliu~ciya mAloemANassa domAsiya, paliciya AlopamANassa temAsiyaM / / sU0 // chAyA- po nidhanuzo'pi dvaimAsika parihArasthAnaM pratisevya bAlocayet / mapratikucya AlocayataH jaimAsikaM, pratikuDacya mAloSayataH traimAsikam // sa. 8 // ___bhASyam --'je bhikkhU' iti / 'je bhikkha' yaH kazcid bhikSuH 'bahusovi' bahuzopi tri-catuH-pazca-vArAnapi 'domAsiya dvaimAsikaM mAsavayena saMpAdanayogyam / 'parihAradvANa parihArasmAnaM pApaM pApaprayojakasAvayakarmAnuSThAnam 'paDisebittA' pratisenya, tasya pratisevanAM kRtvA 'AloegjA' Alocayet AlocanAM prAyazcittavidhi saMpAdayet / tasya 'apaliciya AloemANassa' apratikumbhya mAyAmakRtvA vizuddhAntaHkaraNenAlocayataH 'domAsiya vaimAsirpha mAsadvayena nirvartanIyaM paniuMciya AloemANassa' pratikuJcya mAyApUrvakamAlocayataH 'temAsiya' traimAsikaM prati kuJyAlocayato mAyAniSpamastRtIyo gurumAso dIyate // sU0 8 // sUtram-je bhikkhu bahuzovi temAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA / apaliu~ciya AloemANassa temAsiya, paliDaMciya AloemANassa cAummAsiyaM // 509 // chAyA--yo bhikSupa duzo'pi traimAsika parihArasthAnaM pratiseyya Alocamet / banatikucya AlocanyataH traimAsikaM, pratikurucya AlocayataH pAturmAsikam / / suu09|| bhASyam--'je bhikkha' iti / 'je bhikkha' yo bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'pi dvitri caturAn tato'dhikAn paJcaSaTsaptAdivArAn vA 'temAsiyaM traimAsikaM mAsayakAna saMpAdanayogyam 'parihArahANaM' parihArasthAnam 'paDi se vittA' pratisevya 'thAloenA Alocayet AlocanA kuryAt , 'apaliuMciya' apratikuJcya mAyAmakRtvA 'AloemANassa' mAloca yataH bAlocanAM kurvataH "temAsiya' traimAsikam, mAsatrayeNa saMpAdanayogya prAyazcittam 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJya mAyApUrvakamAlocayataH 'cAummAsiyaM' cAturmAstikam , pratikuJjhyAlocayataH caturthoM mAyAniSpanno mAsaH // sU. 9 // sUtram-je bhikkhU bahusovi cAummAsiya parihArahANaM paDisebittA aalopjjaa| apaliuMciya AloemANassa cAummAsiba paliuMciya AloemANassa paMcamAsiya // 10 // chAyA- yo bhikSurvanuzo'pi ghAtumAsika paridvArasthAnaM pratisevya AloSayet / mapratikuThacya AloSayatazcAturmAsirpha pratiphucya AlocayataH pAcamAsikam // 1.10 // bhASyam-.'je mikkha' iti / "je bhivambU' yo kSuiH 'bahusoviM' bahuzo'pi vicatuH pazcaprabhRtivArAnapi 'cAummAsiyaM' cAturmAsika mAsacatuSTayena saMzadanayogyaM 'parihAradvANa' ma. 2 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...myavahArasUrya parihArasthAnaM pApaprayojakasAvadhakarmAnuSThAnam 'paDise vittA' pratisevya 'AloejjA' mAlocayet AlocanAM kuryAt , 'apaliuMciya' mapratikuJya, pratikuJcanA mAyA tAmakRtyA 'AloemApassa' mAlocayataH 'cAummAsiyaM cAturmAsikaM prAyazcittaM mAsacatuSTayena saMpAdanayogya prAyazcittaM dIyo, 'palipi pratimuka gAya va mAloemANassa' mAlocayataH 'paMcamAsiyaM' pAzcamAsikam , mAsapazcakena saMpAdanayogyaM prAyazcittam, apratikuJcyAlocayatazcAturmAsika prAyazcittam / pratikuprayyAlocayataH paJcamo mAyAniSpanno gurumAso dIyate / / sU0 10 // sUtram-je mikkhU bahusovi paMcamAsiyaM parihArahANaM paDisevittA aaloejjaa| apaliucipa AloemANassa paMcamAsiyaM paliuMciya AloemANassa chammAsiyaM // sU0 11 chAyA-'yo bhikSuhuno'pi pAJcamAsikaM parihArasthAnaM pratisevya mAlocayet / apratiphuDacya AlocayataH pAzcamAsika, pratikucya AlocayataH pANmAsikam // suu011|| __bhASyam -'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'pi patraSaDvArAn bahan vA 'parihArahANaM' parihArasthAnaM pApasthAnaM 'paDisebittA' pratisenya 'Alo. ejjA' bAlocayet tasyAlocanAsamaye 'apaliuMciya AloemANassa' apratikucya pratikuzvanAmakRtvA, mAlocayataH 'paMcamAsiya' pAMcamAsikaM mAsapaMcakena saMpAdanayogyaM prAyazcittaM dayAt 'pali ciya' prati ku'pya pratikuJcanA mAyA, tAM puraskRtya Alocayatastu 'chammAsiyaM' pANmAsika mAsaSaTkena saMpAdanayogyaM prAyazcittam / apratikuLyAlocayataH pAMcamAsikam , pratikuJjyAlocayataH SaSTho mAyAniSpanno gurumAso dIyate / / sU0 11 // sUtram-teNa paraM paliuMcie vA apaliu~cie bA, te ceva chammAsA ||suu0 12 // chAyA- tataH paraM pratikucitecA apratikuJcite vA ta pava SaNmAsAH / / 2012 / / bhASyam-'teNa paraM' iti / "teNa paraM' tattaH paraM pAgamAsikAdiparihArasthAne pratisevite'pi mAlocanAkAle 'paliuMcie apaliuMcie vA' pratikuJcite apratikuJcate vA, pratti kuJcatayA yA, apratikuJcalayA vA bhAlocite 've ceva' te eva pratisevanAniSpannAH sthitAH 'chammAsA' paNmAsAH, nAdhikaM pratikuJcanAnimittam-AropaNam etAdRzajItakalpatvAt , mahAvIrazAsane pANmAsikasyaiva prAyazcittasya vidhAnAt / / sU0 12 // sUtram -je mikkha mAsipa vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiya vA, paMcamAsiyaM vA, eesi parihAradvANANaM annayaraM parihArahANaM paDi sevitA AloejjA apaliuMciya AloemANassa mAsiya vA domAsiyaM kA temAsiya cA cAummAsiya vA paMcamAsiyaM cA, paliiMciya AloemANassa domAsiyaM vA temAsiyaM vA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 30 1 0 13 parivArasthAnasedhinaH prAyazcittavidhiH 19 cAummAsiyaM vA paMcamAsithaM vA chammAsiyaM ghA; teNa paraM paliuMcie vA apali. cie vA te ceva chammAsA // 2013 // chAyA-yo bhikSurmAsikaM ghA, dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, sAturmAsikaM thA. pAJcamAsika pA, eteSAM parihArasthAnAnAmagyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet , apratikukhya mAlocayataH mAsikaM vA. vaimAsikaM vA. traimAsikaM vA, cAturmAlikaM vA, pAcamAsika vA pANmAsikaM vA, tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite pA, ta eva SaNmAsAH // sU0 13 // bhASyam - 'je bhikkhU mAsiya' iti / 'je mikkhU' yo bhikSuH sAdhuH sAdhvI yA 'mAsiyaM vA' mAsikaM mAsena nivartanayogyaM vA 'domAsiyaM vA dvaimAsika mAtradvayena nirvanayogya vA 'temAsiyaM yA' traimAsika mAsatrayeNa saMpAdanayogya vA 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena saMpAdanayogya vA 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsike mAsapazcakena saMpAdanayogyaM 4 zparsi teSAm mAsikAdArabhya pazcimAsikaparyantAnAm 'parihAradANANa' parihArasthAnAnAm 'annayaraM' anyatastu kizcidekam ekamAsika vA dvaimAsikaM vA, traimAsika vA, cAturmAsikaM vA, pAzcamAsikaM vA 'parihAradvANaM' parihArasthAnaM prAyazcittasthAnam 'paDisekttiA ' pratisevya kasyacid pakatarasya pApasthAnasya pratisevanAM kRtvA 'AloejjA' mAchocayet , svakIya parihArasthAnaM AcAryasamIpe prakAzayet / tatra-'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcyAlocayataH kapaTamakRtvA mAlocanAviSi saMpAdayataH sAdhoH kramaza: mAsiyaM vA' mAsikaM vA ephamAsaniSpApam 'domAsiya vA' dvaimAsika vA mAsadvayasaMpAdanayogyam 'temAsiyaM vA' traimAsikaM vA mAsatrayavahanayogya 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA mAsacatuSTayaniSpAdanayogya 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA mAsapaJcakaniSpAdanIyaM laghukaM guruka vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri gururAcAryo vA dayAt , zuddhaniSkapaTabhASenopasthitatvAt , 'paliuciya AloemANassa' pratikuJSya mAlocayataH mAyApUrvakamAcAryasamIpe pApasthAnaM prakAzayataH mAyAparAdhanimittaM mAsikasthAne dvaimAsikaM mAsadvayavahanayogya laghukaM gurukaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri dayAt / 'temAsitha' traimAsikaM prAyazcitaM dvaimAsikapApasthAne laghuka gurukaM vA pratisevanAnusAriMdadyAt / 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA traimAsikapApasthAne laghukaM guruka vA pratisevanAnusAri dadyAt / "paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM vA prAyazcittaM cAturmAsikaprAyazcittasthAne laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri dadyAt 'chammAsiyaM vA' Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra pApmAsika vA pAJcamAsikaprAyazcittasthAne mAyAparAdhajanitaM pANmAsikaM prAyazcittamekamAsAyika dadyAt / mAyAparAdhanimittAvena hetunA sarvatra mAsAdhikyaM dadyAt / yathA-yadi mAsikaM pApasthAna sevitaM sakapaTaM cAlocayitumAcAryasamIpe sthitastasmai daimAsika saghukaM guruka vA pratisevanAnusAra prAyazcittaM gururdayAt / yadi kA dvaimAsika parihArasthAnaM pratisevya sakapaTamAlocayitumupasthito bhavati, tadA tasmai zremAsikaM dadyAt / yadi vA traimAsika parihArasthAnamAsevitaM sakapaTaM cAlocayitumupasthitaH tadA tasmai cAturmAsika dadyAt / cAturmAsikaM pratisevitaM tasmai pAJcamAsikaM prAyazcittaM ddyaat| pAJcamAsikaM pApasthAnaM sevitaM mAyApUrvakamAlocayitumupasthitastasmai pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / evaM kramaza ekaikamAsasyAdhikaM prati kuJcanAnimitta prAyazcittaM . dadyAt , iti / 'teNa paraM' tataH param , tataH pAJcamAsikAt parihArasthAnAdUrva pANmAsikAdipApasthAnapratisevaka mAlocanAkAle 'paliucie apaliuMcie vA' pratikuJcite vA apratikuJcite vA mAyApUrvakaM mAyArahitaM vA mAlo. cite 'te ceva chammAsA' ta evaM pratisevanAniSpannAH sthitAH SaNmAsAH, nAdhikaM pratikuJcanAnimittaM prAyazcittam , vaImAnasvAmizAsane etAdRzasyaiva jItakalpasya vidhAnAt , anyAnyatIrthakarazAsane nyUnAdhikamapi prAyazcinaM bhavati, yathA RpamatIrthakarasya dvAdaza mAsAH, varddhamAnasvAminaH SaNmAsAH / zeSANAM dvAviMzatitIrthakarANAM tIrthe aSTau mAsA iti / idAnI tu vaImAnasvAminaH zAsanam , tasya tUtkRSTaM tapaH pANmAsikameva. tato'sya tIrtha sarvotkRSTamapi prAyazcittadAnaM SaNmAsA eveti pANmAsikaparihArasthAnaM pratisevya pratikuccanayA''locayato'pi nAdhikamAropaNam , matasta eva SaNmAsAH proktA iti / / sU0 13 // sUtram -je mikkhU bahusovi mAsiyaM vA bahusovi domAsiyaM vA, bahusoci temAsiya sa, bahusovi cAummAsiya vA, bahusovi paMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevicA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA, domAsiyaM cA, temAsiyaM vA, cAummAsiya vA, paMcamAsiyaM vA, paliuMghiya AloemANassa domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, chammAsiya vA, teNa paraM paliu~cie vA, apaliuMcie vA, te beba chammAsAH // 2014 // chAyA-yo bhikSurbahuzo'pi mAsika ghA, bahuzo'pi dvaimAsikaM vA, bahuzo'pi traimAsika vA, bahuzo'pi cAturmAsipha vA, bahuzo'pi pAJcamAsikaM vA, pateSAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnaM pratisekya AloSayet . mAtikamadhya AlocayatA mAsikaM vA, dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, cAturmAsikaM vA, pAzcamAsike vA, pANmA. sikaM yA, sena paraM pratiphuJcite ghA, apratikuzcitevA, ta pakSa paNmAsAH / / 20 15 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasarasvatibahena mANI rAha navaraMgapurA amadAvAda mAm // 1. 14-15 paridhArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 13 bhASpam -'je mikkha' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH sAdhuH sAdhvI vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'mAsiyaM vA' mAsikaM vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM vA 'bahusoci' bahuzo'pi te mAsiyaM vA' traimAsika vA 'bahasovi' bahuzo'pi 'cAummAsiya bA' cAturmAsikaM vA 'bahumovi bahuzo'pi 'paMcamAsiyaM vA' pAcamAsikaM vA, 'eesi parihAradvANANaM' eteSAM mAsikAdInAM parihArasthAnAnAm 'anayaraM parihArahANaM pahise vicA' anyatarat kramazaH eka, dvikaM, trika, caturka, pArka vA parihArasthAnaM pratiseya 'AlopajjA' Alocayet 'apaliuMciya AloemANassa' mapratikuJcya mAlocayataH mAyAmakRtvA''locanAM kurvataH 'mAsiyaM vA kramazaH mAsikaM vA, matra vA zabdaH sarvatra vikalpArthaH / 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM vA 'temAsiyaM vA traimAsika vA 'cAummAsiyaM vA cAtumAsikaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM vA prAyazcittam / 'paliuMciya AloemANassa' pratikukyAlocayataH mAyAM kRtvA''locanAM kurvataH sarvatrA''pannaprAyazcittApekSayA'dhiko mAyA. niSpanno khumAso gurumAso vA dIyate iti / kathamityAha-mAsikapApasthAnasevakasya dImAsiyaM vA dvaimAsikaM vA, dvimAsaprAyazcittayogyapApasthAnasevakasya 'temAsiyaM vA' traimAsikaM kA, evaM krameNa 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsika vA 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM kA 'chammAsipaM vA' pANmAsika vA prAyazcittaM dadyAt 'teNa paraM tataH paraM pAJcamAsikAt parihArasthAnAt paraM pANmAsikAdiparihArasthAnapratisevakasya paliucie vA apaliuMcie vA' pratikuvite vA apratikuzcite vA sati mAyApUrvaka vA mAyArahitaM vA kRtAyAmAlocanAyAm 'te ceva chammAsA' ta evaM SaNmAsAH / tata Urdhvam-asmin bhagavato varddhamAnasvAminastI bhAropaNAyA basadbhAvAt, iti pUrvamuktameveti // suu014|| sUtram-je bhikkhU cAummAsiya vA sAiregacAummAsiya vA, paMcamAsiya vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANAmaM annayaraM parihArahANa paDisebittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, paliuciya AloemANassa paMcamAsiya vA sAiregapaMcamAsiya vA chammAsigaM cA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA ne ceva chammAsA / / sU015 // chAyA * yo bhikSuzcAturmAsikaM pA sAtirekacAturmAsike vA, pAzcamAsikaM thA sAtirekapAzcamAsikaM ghA, eteSAM parihArasthAnAnAM anyatarat parihArasthAnaM pratisegya mAlocayet , mapratikucya AlocayataH cAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaMvA, pAcamAsikaM vA sAtirekAmaJcamAsikaM vA, pratikucya mAlocayataH pAzcamAsikaM vA khAtirekapAJca mAsikaM vA, pANmAsikaM vA tena para pratikuJcite vA amatikaJcite dhA te para SaNmAsAH ||suu015|| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che vyavahArasUrya bhASyam- 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcida bhikSuH 'cAummA siyaM vA' cAturmAsikaM vA sAiregacAmpAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA mAse atirekatA AdhikyaM divasAdibhiH kvacit paJcarAtrindivaiH kvacit dazarAtrindivaiH kvacit pakSeNa, viMzatidinaiH, paMcaviMzatidivasAtmakrabhinnamAsairvA bhavati / paMcamAsiya vA' pAJca mAsikaM vA 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapaJcamAsikaM vA, mantrA'pi sAtirekatA paJcadinAdAramya bhinnamAsAtmikaiva jJAtavyA / 'eesiM' eteSAM cAturmAsika-sAtireka cAturmAsika-pAJcamAsika-sAtireka pAJca mAsikAnAm 'parihArahANA' parihArasthAnAnAM pApasthAnAnAM madhye 'annayaraM parihAradvANaM paDisevittA' manyatarat eteSu yat kimapyekaM parihArasthAnaM pratisegya yadi 'AkoejjA' mAlocayet pApApanodanAya AcAryasamaya prakAzayet tatra apaliciya AloemANassa' sapratikubhya mAyAmakRtvA niSkapaTo bhUtvetyarthaH Alocayet AlocanAM kuryAt tadA tasya tathAvidhasya pratisevakasya 'cAu - mAsigaM cA' cAturmAsikaM vA yatpratisevitaM tadeva 'sAiregacAummA siyaM vA' sAtireka cAturmAsikaM vA paJcadivasAdyadhikaM cAturmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM prAyazcitaM yAvanmAtraM pratisevitaM tAvanmAtrameva, 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapazcimAsikaM vA pazcadivasAdyadhikaM pAcamAsikaM prAyazcittaM dadyAt / 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya kapaTaM kRtvA AlocayataH pratisevakasya 'paMcamAsiyaM vA' cAturmAsikaparihArasthAnasevane pAJcamAsikaM prAyazcittaM dAtavyam, tatra ca cAturmAsikasya pratisevanAnimittatvAt mAsAdhikyasya ca mAyAparAdhajanitatvAt / 'sAirega tramAsi vA' sAtirekapAJca mAsikaM vA sAtirekacAturmAsikapApasthAne sevite sati sAtirekapAJcamAsikaM prAyazcittaM dAtavyamityarthaH / 'chammAsiya bA' SANmAsikaM vA pAJca mAsika sAtireka pAzcamAsika pApasthAnapratiseyakasya sakapaTamAlocayatastasma pANmAsikaM prAyazcittaM dAtavyamityarthaH / ' teNa para' tena tataH tasmAt SANmAsikAt parihArasthAnAt paraM parasmin saptASTAdike parihArasthAne pratisevite pratisevakasya 'paliuMcie vA apaliuMcie cA' pratikuJcite sakapaTe, maprati kuzcite niSkapaTe vA pratisevake 'se caiva chammAsA' te eva paNmAsA etadadhikaprAyazcittasya vidhAnAbhAvAt / / sU0 15 / / 1 achie sUtram - je bhikkhu bahusoni cAumpAsiyaM vA bahusovi sAiregacAumpAsiyaM bA bahusovi paMcamAsi vA bahusovi sAiregapaMcamA siyaM vA, eesiM parihAradvANANaM amaraM parihAradvANaM paDisevittA AloenA apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAireganAummAsi vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa paMcamAsi vA sAiregapaMcamAsi vA chammAsiyaM vA teNa paraM paliuMcie vA apaTiuMcie vA te veba chammAsA // 0 16 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n.nananday-pan mANyam 30 150 16 paridhArasthAnasedhinaH prAyazcittavidhiH 15 chAyA yo bhikSuhuzo'pi cAturmAsikaMpA, bazo'pi sAtirekacAturmAsikaM kA bahuzo'pi pAJcamAsikaM vA bahuNe'pi sAtirekapAzcamAsikaM vA. pateSAM parihArasthAnAnAM (masyAd ) anyatarat parihArasthAnaM pratisenya bAlocayet, apratikuDacya Alo. bayataH bAturmAsirpha vA sAtirekacAturmAsikaM pA, pAJcamAsikaM, yA sAtirekapAmAsikaM vA, jAtimujhaya lodhayataH sArikA rU.tirekapAJSamAsikaM vA. prati kuDacya mAloSayataH pAzcamAsikaM pA sAtirekAcamAsikaM vA, pANmAsikaM vA, tataH paraM pratikuJcite vA apratikumcite vA se ceva paNmAsAH / / sU. 16 bhASyam-'je mikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcida bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'nekazo'nekavA rAni yathaH 'cAummAsiya vA' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena saMpAdanayogyam / 'baTusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahuzo'nekavArAn sAtirekacAturmAsikaM cAturmAsikaparihArasthAne sAtikAva rAtrindivapaJcakAdibhirbhavati / rAtrindivapaJcakAdArabhya bhinnamAsenA'dhikatvamityarthaH / bahusovi paMcamAsiya vA bahuzo'pi manekavAramapi pAJcamAsika vA mAsapaJcakena saMpAdanayogyaM parihArasthAnam , 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA 'epasi parihAradvANANaM' eteSAM cAturmAsikAdiparihArasthAnAnAM madhyAt 'annayaraM parihArahANaM paDisevittA' anyatarat yatkimapyekaM parihArasthAna prativya 'AloejjA' mAlocayet AcAryasamIpaM dopaM prakAzayet / tatra-'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmakRtvA niSkapaTabhAvana AlocayataH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'sAiregacAumAsiyaM vA' sAtirekacAtu. mAsika vA prAyazcitam / 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri dayAdAcAryaH / 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJjya mAyApUrvakam AlocayataH cAturmAsikaparihArasthAne 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM prAyazcittaM dacAt, tatra-mAsacatuSTayapApasthAnasya pratisevanAjanitasvAta, mAsAdhikyasya ca mAyAparAdhajanitatvAt / sAnirekacAturmAmikaparihArasthAne tu 'sAiregapaMcamAsiya cA' sAtirekapAJcamAsikaM prAyazcinaM dAtavyam / sAtirekapAnamAsikaparihArasthAne sakapaTamalocayatastu 'chammAsiyaM vA' pANmAsika prAyazcittaM dAtavyam / teNa paraM' tena tataH paJcamAsAyikaparihArasthAnapratisevanAt paraM pasmin parihArasthAne badanaptASTAdimAsike pratisevite tu 'paliucie apaliuMcie vA' pratikuJcite sakapaTe, mapratikumcite niSkapaTe vA 'te ceva chammAsA' te eva SaNmAsAH prAyazcittarUpeNa dAtavyAH, kAraNaM pUrvamuktameveti / nanu yadi ziSyaH pratikuJjya mAlocanAM kuryAt tadA guruNA kathaM jJAyate yadayaM mUlaguNaviparya pApaM sevitavAn uttaraguNaviSayaM vA ! evaM sati na tasya samyak pApazuddhirjAyate / yadi tena ucaraguNaviSayaM pApaM sevitaM bhavet tadA tasminnanAlocite paramparayA mUlaguNeSu doSa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yavahAra prasaGgaH, tema cAritra kaluSita mapati, uttaraguNAticArA hi mUlaguNAnapi virAdhayanti, mUlosaraguNAnAM parasparaM saMmatvAt / yadi mUlaguNaviSayaM pApaM sevitaM bhavettadA cAritrameva sapUrva vinazyati / vizeSastvetAvAneva yat mUlaguNanAze tatkAlameva sAdhozcAritraparvatAdavapAto bhavet , uttaraguNanAze tu kAlakrameNa caritranAzaH saMjAyate, uktaJca "agAo haNe mUlaM, mUlapAo ya aggaya / / mUlottaraguNe neva: cirAhijjA kayAi vi' ||1|| chAyA-apradhAto mUla hasyAt, mUlapAtazca agrakam / (tasmAt ) bhUlottaraguNAm naiva virAdhayet kadAcidapi // 1 // matra tAlo dRSTAntaH-lAMsamakSasyA'gre sUcyA pAtI mUla hanti / mUlaghAtastu sarva vRnameSa inti aprabhAgasya kA kathA iti / atra viSamakSikuSathyasevinoIyodRSTAnte gAthAmAha "ego ya visaM bhakkhai, bIo sevai kupatthamAhAraM / sajjo marai ya paDhamo, avaro kAlakkameNeva" // 1 // chAyA- ekazca virSa makSati, dvitIyaH seSate kupathyamAhAram / __sadho priyate prathamA, aparaH kAlakrameNaiva // 1 // tathAhi--ekema kenacit puruSeNa pracchannaM virSa makSitam , vaizena pRSTam-kiM tvayA bhakSita sadhaH satyaM vada yena tadupazAmakamauSadhaM datvA tvAM praguNIkaromIti / tena 'na kimapi bhakSitama' ityuktvA viSamakSaNa saMgopitaM vaidyAya na prakAzitam / tataH sa tadopeNa tatkAlameva jIvitAda dhvasto'bhavat / dvitIyaH punaH pracchannaM kupathyaM sevate tena pratidinaM tasya zarIre rogo vardhitumArabdhaH, vaidyena pRSTam-kiM vaM kupathyaM sevase yena tava zarIre rogaH pratidinaM vRddhimeti, satya yathAvasthitaM prakAzaya yena tvAM praguNIkaromi / tena mAyAM kRtvA vaidyAya na kimapi prakAzitam , krameNa tasya sa rogaH asAdhyatAM prAptaH, tataH kAlakameNa sa mRtavAniti / evaM mUlottaraguNadoSasevinA'pi gurusamIpe mAlocanAkAle guruNA pRSTe sati mAyAcaraNaM ma karttavyaM, yathAvasthita sarva vadediti / ziSyaH pRcchati madanta ! kIzo bhikSugalocanAhoM bhavitumarhati ! gururAha "jAikulAIdasaguNa, jutto bhAkoyaNAriho sIso / bhAloyaha so samma, bhImapaNao ya pApassa" // 1 // iti / chAyA- jAtikulAdidazaguNayukta AlocanAIH ziSyaH / AloSayati samyak pIvatyAjya pApasya // 1 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / sarasvatibahena mIlAla zAha na REE mAlocanAniIziSyaguNadoSaprarUpaNam 17 AlocabAIsya daza guNA yathA-jAti-kula2-vinaya3-jJAna-darzama5-cAritrazAntidamA 8-imAyitva 9-pazcAttApisvAkSyAH 10 / nanu kena kAraNena patAvanto guNA mAko cabaIsya iNyante ? tatrAi-AtisampannaH-jAti:-mAtRpakSarUpA tayA saMpannaH-vizuddhamAtRpakSa syarthaH etAdRzaH prAyo'kRtyaM na sevate, atha kathamapi doSa mApatet tadA mAlocanAkADe samyagAnocayati 1 / kulasampannaH- kulena-pitRpakSarUpeNa saMpannaH, vizupitRpakSo hi pratipancaprAyazcicasva samyag nirvAhako bhavati 2 / vinayasampannaH-gurorabhyutthAnaniSazAdAnAdivinayaM samyak karoti 3 / jAnasampanna:-zrutAnusAreNa samyagAlocayati yat 'amukazrutAnusAreNa me dattaM prAyazcittamataH zuddho'I'-miti jAnIte 4 / darzanasampannaH-prAyazcittAt svasya zudi samyak pradate 5 / cAritrasampanna:-punaraticAraM na sevate, manAlocite cAritraM na zudhyatIti samyagAlocati 6 / kSAntisampannaH-kasmiricaskAraNavizepe guruNA RThoramapi bhASitaM samyak pratipadyate na tu zeSaM kurute, yadapi prAyazcittamAropitaM tat samyag bahatIti 7 / dAntaH-indriyadamanAsampanna:-nohandiyadamanaesampannaH prAptaprAyazcittapo manobalasampannatvena samyagArAdhayati 8 / amAyitvasampanna:-mAyA masyAstIti mAyo, na mAyI amAyI, tasya bhAvo'mAyitvam , tena saMpannaH, mAyArahito'pratikuJcitamAlocayati 9 / apazcAtApitvasampannaH-pazcAttApaH prAyazcittaprAptau manomAlinyam , sro'syAstIti pazcAttApI, gurudattaprAyazcittaprAptau pazcAttApakArakaH yathA-'hA duSTu mayA kRtaM yada bhAlocitam , idAnIM kathamahaM prAyazcittatapaH kariSyAmi, ityAdicintakaH, yo na tathA saH apazcAttApI, sa evaM manute-kRtapuSyo'haM yat kRtapApasya prAyazcittaM pratipannavAniti 10 / etAdRzadazaguNasampannena mAlocakena bhAvyamiti / evamevoktaM bhagavatA sthAnAlasya dazame sthAne iti / AlocanAnahasya dopA api daza bhavanti tAnAhagAthA-"ayaunaNANumANA-idosajutto vijja jo sIso / so AloyaNamariho, nAlopai muddhabhAvaNaM" // 1 // chAyA-AvarjanAnumAnAdidoSayukto bhavet yaH ziSyaH / samAlocanAnaIH nAlocati zuddhabhAvena / / mAvarjanAnumAnAdidoSayuktaH iti / AlocanA'nahasya AvarjanA1--'numAna2-dRSTa3bAdara4 -sUkma5-channa6-zabdAkula7-bahujanA8-dhyakta9-tatsavi10 medAd daza dopAH bhavanti / tathAhi-'mArjitaH vazIkRtaH san AcAryo me'paM prAyazcittaM dAsyati' iti buddhayA vya. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyavahArasUtre vinayavaiyAvRtyA dimirA chocanAcAryamArAdhya AlocanAkaraNaM AvarjanAkhyaH prathama AlocanAdoSaH 1 | Alocako'numAnaM karoti yadayaM mamAcAryaH amukaprakArakavArtAlApAdiceSTayA mRdudaNDapradAyI bhaviSyatIti vicArya tathAvidhAM vArttA kRtyA AlocanAkaraNaM sa anumAnAkhyo dvitIya raocanAdoSa: 2 / AcAryAdinA bhayA kriyamANaM yadaparAdhajAtaM dRSTaM tasyaivAlocanAM kariSyAmoti manasi nighAya achojanAkaraNam dRSTAsyastRtIya AlocanAdoSaH 3 / bAdarasyaiva bRhata eva doSajAtasyAlocanAkaraNaM na sUkSmasyeti caturthI bhAdarAjya AlocanAdoSaH 4 | AcAryo zAsyati mamAbAda kathaM nAlocayiSyatIti mAcAryasya vizvAsotpAdanArtha sukSmasyaiva doSajAvasthAlocanAkaraNaM sUkSmAkhyaH paJcama AlocanAdoSaH 5 / lajjAlutAmupadarzya mandazabdena pApaM tathAsslocayati yathA kevalaM svayameva zRNoti na tu AlocanAdAyaka AcAryAdiH, ityevamAlocanAkaraNaM SaSTaH chatnAbhiSa mAlocanAdoSaH 6 / mahatA zabdena AlocanAkaraNaM, tathA Alocayati yathA anye'pi agItArthAdayaH zRNvantItyeSa zabdAkulAkhyaH saptama AlocanAdoSaH 7 / ekAnte'nAloSya bahujanamadhye AlocanAkaraNam, athavA ekasyAcAryasya samIpe Alocya tasyaivAparAdhajAtasya anyAnyAcAryANAM savidhe'pi punaH punarAlocanA karaNaM bahujanAkhyoSee oocanAdoSaH 8 / avyaktasya agItArthasya samIpe AlocanAkaraNaM navamo'yaktAsya ATocanAdoSaH 9 / yamaparAghamAlocayati tasyaiva punaH sevanaM tatsevinAmako dazama AlocanAdoSaH 10 / etAdRzadazadoSadhArakaH ziSyaH mAlocanA nahIM bhavati, nAsau AlocanAyogya iti sthAnAGgasya dazame sthAne proktamiti / dazabhyaH kAraNebhyo doSAH samApadyante iti daza doSAn gAthAdvayena darzayati- "kaMdappo 1 ya pAo 2, annANaM 3 taha akamahabhAvo 4 ya / AvatI 5 taha saMDa 6, chujha 7 tahA rAgadosA 8 ya // 1 // na ca bharcaNeyaM 9, dasamaM puNa paranimittasaMjayaM 10 / evaM kAraNajAyaM, dosupAe suyadhvaM " ||2|| iti / chAyA - kandarpazca 1 pramAdaH 2, ajJAnaM 3 tathA akasmAdbhAva ApattiH5 tathA saMkaTaH 6 kSudhA 7 tathA rAgadveSau 8 11 // navamaM abhayaM 9 jJeyam, dazamaM punaH paranimittasajJAtam 10 / patat kAraNajAtaM, doSotpAve bAtavyam ||2|| tatra - kandarpaH kAmavikAraH tadvazavarttI pApaM sevate 1 / pramAdaH - nidrAvikathAdirUpaH 2 | ajJAnaM doSAnabhijJatvam 3 / akasmAdbhAvaH acintyatvena samApatitam 4 / ApattiH - duSTarAjAdijanmA 5 / saMkaTaH- maraNAdirUpaH 6 / kSuSA kSudhAparISahasyA' sahanazIlatvam, yathA "bubhukSitaH ki Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0 1 sU0 17 parihArasthAna sevinaH prAyazvitAzeSaNavidhiH 19 na karoti pApam" iti nyAyAt kSuSA'pi doSotpattau kAraNaM jAyate 7 / rAgadveSau 8 / bhayaM manuSyadevatiryagUjanyam 9 / paranimittasaMjAtam - paro'nyo nimittaM yatra tat paranimittaM tena saMjAtaM samutpannaM, yaM nimittIkRtya pApaM sevate tat 10 / etat pUrvokaM kAraNajAtaM kAraNasamUhaH kAraNadazakamityarthaH doSotpAde - doSotpattau jJAtavyam // 1-2 // etAni daza kAraNAni doSotpattau saMbhavavIti bhAvaH / / sU0 16 // sUtram - je bhikkhu cAummAsiyaM vA sAiregacAummA siyaM vA, paMcamAsithaM vA, sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesa parihAradvANANaM annayaraM parizarahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AkoSamANassa ThavaNijjaM ThAvaittA karaNijjaM gheyAvaDiyaM, ThAvivi paddhisevitA sevi kasiNe tatyeva Aruhiyacve siyA, pudhvaM paDiseviyaM putraM AloiyaM 1, pu paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM punvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 | apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliucipa pachiuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je payAe pacaNAra paTTavie nivvisamANe paDi sevara sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA || sU0 17 // , chAyA yo bhikSudhAturmAsikaM vA, sAtirekacAturmAsikaM ghA, pAJca mAsika pA sAtirekAncamAsikaM ghA paseSAM parihArasthAnAnAm anyatarat paridvArasthAnaM pratiseya bAlocayet, mapratikuDacya AlocayataH sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRttyam, sthApive'pi pratisevya so'pi kRtsnaM tatraivAroithivyaM syAt pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, pUrva pratisevitaM pAdAlocitam 2, pabAt pratiseSitaM pUrvamAlAvitam 3, pazcAt pratisevitaM pazvAdAlocitam / apratikucite apratikRJcitam 1, atikute pratikucitam 2, pratikucite apratikucitam , pratikuMcite pratikuJcitam // 1 apratikurute pratikucitam AlocayataH sarvametat svakRtaM saMhasya yaH patayA prasthApanayA prasthApitaH nirvizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraivArohayitabhyaM syAt / / sU0 17 // bhASyam -'je bhikkhu iti ! je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA parihArasthAnam / 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA, paJcadinAbadhika cAturmAsikaM parihArasthAnam, 'paMcamAsiyaM cA' pAzvamAsikaM vA 'sAiregapaMcamAseyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA 'eesa' eteSAM pAcamAsikAntAnAm 'parihAradvANANaM' parihArasthAnAnAm 'annayaraM' anyatarat eteSu yatkimapi ekam parihAradvANaM paDisevitA' parihArasthAnaM prAyazcitasthAnaM pratisevya 'AloejjA' bhAlocayet mAlocanAM kuryAt, tatra 'apaliuMciya AlopramANassa' mapratikuSya mAyAmakRtvA niSkapaTabhAvena mocayataH 'ThavaNijjaM ThAvaicA' - , Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 20 vyavahArava sthAnIyaM sthApayitvA parihAstapaso dAnasamaye AcArthaH pArihArikAya etAdRzaM niyamaM zrAvayati - yaH khalu pratisevakaH parihAratapaH prAyavitasthAnaM prAtasya parihArAmatIdAnAca sarveSa sAdhu-sAdhvIjanAnAM parijJAnAya salagacchasamakSaM nirupasargapratyayaM nirupasarganimittaM kAyotsargaH pUrva kiyate / kAyotsargakaraNAnaMtaraM AcAryaH pratisevakaM prati yakti - ahaM se kalpasthitaH ayaM sAdhuranupArihArikaH tataH sthApanIyaM sthApayisvetti yatnena sahAcaraNIyam tat sthApyate isi sthApanIyam amre vakyamANamAlA manaparivartanAdi, tat saphalagacchasamakSaM sthApayitvA kampasthitainAanupArihArikeNa ca babhAyogamanuSTiyupAlammopagraharUpaM vakSyamANaM vaiyAvRtyaM karaNIyam, 'ThAvipavi pazcise vicA' sthApite'pi pratisevya tAmyAM kriyamANe'pi vaiyAvRtyai sthApite'pi bhAlApanAdau kadAcit kimapi pratisevya guroH samIpamupAgacchet yathA bhagavan ! ahamamukaM prAyazcittasthAnamApanaH / ataH 'sevi' tadapi 'kasiNaM' kRtsnaM parihAratapasi kimamANe 'vastheva' vathaiva parihAstapasi eva 'Aruheyacve siyA' mArohayitavyaM - bhAropaNIyaM syAt, syAdityavyayamatrA - vadhAraNe, senArohayivyameva kevalaM tatkRtsnamAropayitavyamiti / anugrahakRtsnema niranugrahakRtsnena vA / tasya pratisebitasma gurusamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmeva darzayitumAha 'puNyaM paDiseviyaM putraM AloiyaM' pUrva prasisevitaM pUrvamAlocitam / atra pUrvamityatra padaikadeze padasamudAyopacArAt pUrvA''nupUjyaiti jJAtamyam / tatazcA'yamarthaH - gurulaghuparyAlocanayA pUrvAnupUrvyA dhupaJcakAdikrameNa yat pratizeSitaM tat pUrvaM pUrvAnupUryeti pratisevamAnukrameNA''locitamiti prayamo bhaGgaH 1 / > P dvitIyabhamAda - 'pubvaM paDiseviyaM pacchA AkoyaM' pUrva pratisevitaM pazvAdAlocitam pUrva gurulaghuparyAlocanayA pUrvA''nupUrvyA mAsadhukAdi pratisevitam udamansaraM ca alpaprayojanotpattau gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdi pratisevitam | mAlocanAsamaye tu pazvAtpazcAnupUrvyA mAlocitaM, pUrva laghupaJcakA bAlocitaM, pazcAt laghumAsAdikamAlocitamiti dvitIyo bhaGgaH 2 / tRtIyabhaGgamAha - pacchA pariseviyaM putraM AloithaM' pazcAtpratisevitaM pUrvamAlocitam / pazcAt pazcAnupUryA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAmantareNa pUrva gurumAsAdikaM pratisevitaM pazcApaJcakAdIti AlocanAsamaye AnupUrvyA Alocitam pUrvaM laghu pazcakAcAlocitaM pazcAt gurumAsAdItyarthaH iti tRtIyo bhaGgaH 3 / atha tumaGgamAha - 'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM pazcAtpratisevitaM pA dAlocitaM pacAnupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAdivirahitaM yathAkathaJcana pratisevita Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 40 1 0 17 pratikuzmA'pratikukAnAyAM prAyabhitadAnavidhiH 11 miHyarthaH pazcAt pazcAnupUrvyA AlocitaM pratisevanAnukameNaivAlocitam / athavA smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA'pyAlocitamiti caturyo bhaGgaH 4 / atra prathamacaturthabhaGgau vyaprati kuJcanAyAm, dvitIya - tRtIyabhaGgau pratikuJcanAyAm, iti pratikuJcanA'pratikuJcanAmyAmiyaM caturbhujJA bhavati tAmevAha - 'apaliuMcie apali cirya' ityAdi / 'apaliuMcie apaliuMciye apratikuJcite'pratikuJcitam yadA khalu maparAdhAn prAtaH AlocanAbhimukhastadA kazvidevaM saMkalpitavAn yathA- ye kecana mami aparAdhArataM sarve'pi mayA AlocanIyAH evaM pUrvasaMkalpakALe apratikuJcite mAlocanAsamaye pratikuJcitameva AlocayatIti mathamo bhaGgaH 1 / dvitIyabhaGgamAi - 'apaliuMcie paliuMciya' apratikuJcite pratikuJcitam yathApUrvasaMkalpakA pratikucitaM niSkapaTa bhAvenopasthitaH, AlocanAkAle tu pratikuzcitaM sakapaTamAlocayati iti dvitoyo bhaGgaH 2 / > tRtIyamaGgamAha - 'paliuMcie apaliDaMciya' pratikuMcite apratikuJcitaM pUrvaM saMkalpakAle kenApi pratikucitam yathA- na mayA sarve karAvA AlodhanopAH evaM pUrve saMkalpakA ke pratikucite mAlocanAvelAyAM bhAvaparAhRteH sarvamapi pratikuJcitaM kapaTa rahitamAlocayatIti vIko bhadraH 3 / I atha caturthamaGgamAda - 'paliDaMcie pani uMciya' pratikuJcite pratikucitam / pUrvaM saMkalpakAle kenApi pratisevana pratikuJcitam yathA-mayA na sarve'parAcAH mAlocanAyA utaH evaM saMkalpaphALe pratikucite AlocanAvelAyAmapi pratikucitaM sakapaTamevA locayatIti caturtho maGgaH 4 / satra -- 'apakhiuMcie apaTiIciyaM Alo emANassa' apratikuJcise aprati kuJcitam AlocayataH / tatrA'pratikuJcitamAlocayato vApsA sAkalyena vyAptA avati, tatazcA'yamarthaH - niravazeSamAlocayataH 'sabvameyaM' sarvametad yadApannamaparAdhajAtam, vyAyA kathamapi pratikuMcanA kRtA syAt tataH pratikuMcanA niSpannaM yacca guruNA saha AlocanAkALe samAsano vAsananiSpanna, yA cAsslocanAkAle asamAdhArI, tanniSpannaM ca sakalametat 'sapharya' svakRtaM svayamAtmanA aparAdhakAriNA kRtam 'sAhaNiya' saMhRtya ekatra melayitvA yadi saMcayitaM prAyazcittasthAnamApannastataH SANmAsikaM prAyazcittaM dadhAt / yat punaH SANmAsikA tirikaM sarasarva jhoSayet parityajet / atha mAsAdikaM dvaimAsikaM traimAsikaM cAturmAsikaM paJca- Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 vyavahArasUtre mAsikaM prAyazcittamApannastatastadeva mAsAdikaM prAyazcittaM dAtavyamiti zeSaH / 'je' yaH sAdhuH sAdhvI vA yadi 'payAe' etayA anantarapUrvakathitathA SANmAsikyA mAsikyAdikamA vA 'pavaNAeM' prasthApanayA prAkU pUrvakAle kRtasya svayaM saMpAditasyA'parAdhasya viSaye yA sthApanA prAyazcittadAnaprasthApanA, tayA prasthApanayA 'pahavie' prasthApitaH prAyazcitta karaNe pravarttilaH saH 'nivvisamANe' nirvizamAnaH tataH prAyazcittavahanaM kRtvA nissaran antimaM prAyazcittatapaH kurvannityarthaH yatpunaH pramAdato viSayakaSAyAdibhirvA 'paDiseve' pratisevate punaH pApamAcarati tatastasyAM pratisevanAyAM yatprAyazcittaM sevate 'seci' tadapi 'kasiNaM' kRtsnaM sakalam manuprakRtsnena niranugrahakRtsnena vA sarvamapi 'vastheva' tatraiva pUrvaprasthApite eva prAyazcice 'Aru riroa siyA' ArohayitavyamAropaNIyam tadapi sarve saMmelya pUrvaprasthApitaprAyazcittaM varddhanIyaM syAdityarthaH / sU0 17 // 1 sUtram -- je bhikkhu cAummAsivaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamA siyaM vA sAiregapaMcamAsi vA, eesa parihAradvANANaM annayaraM parihAradvANaM parisevitA Alo palDiMtiya bhoTarivaMzAtraittA karaNijaM veyAvaDiyaM, ThAvipa vi DisevitA se vikasiNe tatyetra Aruhiyavve liyA punnaM pariseviyaM puvvaM AloiyaM 1, putraM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDisetriyaM purva AloiyaM 3, pacchA paDisevirya pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paniuciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 | pali uMcie pachiuMciyaM AkoSamANassa sabdameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paDhavaNAe paDhavie nivvisamANe paDhasevA sevi kasiNe tattheva Arupive siyA // 0 18 // chAyA - yo bhicAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM thA, pAcamAsikaM vA sAtirekAntramAsikaM vA eteSAM parihArasthAnAnAm anyatarat parihArasthAnaM pratisevyAlocayet, pratikuDacyAlocayataH sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRtyam, sthApite'pi pratisevya tadapi kRrasnaM tatraivAropayitavyaM syAt / pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, pUrva pratisevitaM payAvAlocitam 2, pazcAt pratisevitaM pUrvamAlokhitam 3, pazcAt pratiseSitaM pazcAdAlocitam 4 | mapratikuMcite apratikucitam 1, apratikuJcite pratikucitam 2, pratikula apratikuJcitam 3, pratikuJciye pratikuJcitam 4 / pratikuJcite pratikuMkhi tam AlocayataH sarvametat svakRtaM saMhRtya ya patathA prasthApanayA prasthApito nirvizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM vadha ArohayitavyaM sthAt / sU0 18 // bhASyam- 'je bhikkhU' iti 'je bhikkhU' yaH kazcidra bhikSuH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'sAiregacAummA siyaM vA' lAtirekacAtumAsikaM vA 'paMcamAliyaM vA' pAJcamA sikaMvA 'sAirega Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 30 1 0 18 pratikudhanA'pratikucanAyAM prAyazcitadAnavidhiH 15 paMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaMvA 'papasi parihArahANANa' eteSAM cAturmAsikAdiparihArasthAnAnAm 'annayaraM parihAradvANaM paDise vittA' manyatarat eteSu madhye yat kimapyekaM parihArasthAna pratisevya 'AlopajjA' mAlocayet svakIyamaparAdhajAtamAcAryasamope prakAzayet / tatra 'pauiMciya AloemANassa' pratikucya sakapaTamAlocayataH 'ThavaNija ThAvainA' sthApanIyaM sthApayitvA yaH sAdhu sAdhvI vA parihAratapaHpAyazcittasthAna prAptaH tasya parihAratapodAnArtha sakalasAdhusAdhvIjanaparijJAnAya sakalagacchasamakSaM nirupasargapratyayaM pUrva kAyotsargaH kriyate, kAyosargakaraNAnantaraM gurui~te---ahaM te kalpasthitaH, ayaM ca sAdhuranupArihArikaH / tataH sthApanIya sthApayitveti yalena sahA parAyaH / sthAyarI mati ra mAyA gAlApanaparivartanAdi, tat sakaLagacchasamakSa sthApayitvopavezya kalpasthitenA'nupArihArikeNa ca yathAyogaM anuziSTyupAlammarUpam 'karaNijja veyAvaDiya' karaNIyaM vayAvRtyaM tasyA''hArAdinA vaiyAvRtyaM karaNIyam / 'ThAvievi paDisebittA' sthApite'pi pratisevya tAbhyAmAcArya-vaiyAvRtyakartRbhyAM kriyamANe'pi vaiyAvRtye sthApite'pyAlApanAdau kadAcit kimapi doSa pratisevya guroH samakSamupasthito bhavet, yathA-bhagavan ! aham amukaM prAyazcittasthAnamApannaH, tataH 'seci kasiNe tatpe pArohiyadhve siyA' tadapi kRtsnaM tatraivA''ropayitavyaM syAt, tadapi kRtsnaM parihAratapasi bhAropyamANe bhAropaNIyaM syAt / tatra tasya pratisevitasyA''cAryasamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmevAha-'puSvaM' ityAdi / 'puSvaM paDiseviyaM puScaM Aloiya' pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam , tatra pUrvamityasya pUrvA''nuSyA ityarthaH / tato'yamarthaH,-gurulaghupAlocanayA pUrvA''nupUrdhyA laghupazcakAdikrameNa pratisevitaM, tat pUrva pUrvA''nupUA pratisevanA'nukrameNA''locitamiti prathamo mAH 1 / dvitIyamAmAha--'puncha paDiseviyaM pacchA Aloya' pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitaM, pUrva guruladhuparyAlocanayA pUrvA''nupUrdhyA mAsalaghukAdi pratisevitaM, tadanantaraM ca tathAvidhA'lpaprayojanotpacI gurulaghuparyAlocanaya laghupaJcakAdi pratisevitam / mAlocanAkAle tu pazcAt pazcA''nupA AlocitaM, pUrva laghupaJcakATAlocitaM pazcAt laghumAsAdikamAlonitamiti dvitIyo maGgaH / tRtIyabhAmAha-'pacchA paDiseviyaM puvvaM ALoiya' pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitaM pazcAdAnupUrdhyA pratisevitaM, gurulAMparyAlocanAmantareNa pUrva gurumAsAdikaM pratisevitam pazcAt laghupaJcakAdi pratisevitam / AlocanAvelAyAM bhAnupA mAlocitaM pUrva laghupaJcakAghAlocita pazcAt gurumAsAdIti tRtIyo ma Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvamAnAra-pasA parisevika pA Aloya' pasAt pratisevitaM pazcAdAmocitam / tatra-pazcAnupumyA pratisevitaM murulapuebAloslAdivirahito bhUtvA tena yazakathaJcana pratisevitam, pacAt pAunuparlA jhAkocita pratisevanA'nukrameNavAlocitam , athA-smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA''syAsrocitamiti caturthoM bharaH / iha prathamacaramabhaGgo mapratikuJcane, dvitIya tRtIyau pratikucanAyAmiti / yadiha praticanA'pratikuJcanAbhyAM caturbhaNI kRtA, tAmevAha-'apalicie' ityaadi| 'apaliuMcie apaliuciya' mapratikuJcite'pratikunitam | yadA khalla aparAdhAn prAtaH mAlocanAbhimukhaH tadaivaM saMkalpa kRtavAn kazcit-yathA sarve'pi aparAdhAH mayA AlocayitavyAH, evaM pUrvasaMkalpakAle'pratikuJcite AlocanAvelAyAmapratikuJcitamevAlocayatIti payamo mataH / / dvitIyamAmAi---'aparicie paliuMdhiyaM mapratikuJyile pratikuzcitaM, pUrva saMkAe. kALe'pratikuJcitam mAlocanAsamaye tu pratikucitaM sakapaTamAlocanaM kRtamiti dvitIyo maa| tRtIyamAmAha--- 'palicie apaliuMsthi pratikucite'pratikuJcitam --pUrva saMkalpa kAle pratikuJcite bAlocanAkAle bhAvaparAvartamAt sarvamapi apratikuJcisam AzodhakkhIti tRtIyo bhngg-3| caturthamaGamAha -- 'paliuMcie paliuMciyaM pratikuJcite pratikuJcitaM yathA pUrva saMkalpakAle kenApi pratikuJcita sakapaTaM mayA sarve'parAghA nAzocanIyAH, tataH evaM saMkalpakAle pratikuJcite, AlocanAkAle'pi pratikuJcitamevAlocayatIti caturthoM bhaGgaH 4 / tathA ca-niravazeSa parihArasthAnamAlocayataH sarvametat yadApannamaparAdhajAtaM yadi vA kathamapi pratikuJcanA kRtA syAt tataH pratikuJcanAniSpannaM yaccAcAryeNa sahAlocanAsamaye tulyAsanoccAsananiSpanna yA cAlocanAkAle asamAcArI tanmimpannaM ca / 'paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa' pratikuzcite pratikuzcitamAlocayataH-'savyameya' sarvametat uparoktamaparAdhajAtam 'sakayaM' svakRtaM svayamAtmanA'parAdhakAriNA kRtamutpAditamiti svakRtamaparAdhanAsam 'sAhaNiya' saMdatya sarvamekatra melayitvA yAda saJcayitaM prAyazcittasthAnamApannaH, tataH pANmAsika prAyazcita dazcAt / yatpunaH pANmAsikAtirittamaparAghajAtaM tatsarvamapi parityajet | atha punaryadi mAsAdikaM prAyambitasthAnamApanaH tatastAvanmAtrai mAsAdikameva prAyazcitta dAtavyaM nAdhikamiti / 'je eyAe padavaNAe paTTavie' yaH sAdhuH sAcI vA etayA anantarapUrvakathitayA pANmAsijhyA mAsikyAdikayA vA prasthApanayA prAkRtasnAiparAcanAtasma viSaye yA sthApanA prAyazcitadAna Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mASyam 2019 parihArasthAnasevinaH prAyazcitcadAnavidhiH 25 prasthApatA, tayA prasthApanayA prasthApitaH prAyazcittakaraNArtha prasthApitaH samyak pravattitaH / 'nidhvisamANe' nirvizamAnaH prAyazcittavahanAnantaraM tato nismaran pratisevako yadi punarapi pramAdato viSayakamAyAdibhirvA paDisevar3a pratisevate tatastasyAM pratisevanAyAM yat prAyazcittaM sevate 'sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA' tadapi kRtsnamanugrahakRtsnena nignumA phasnena vA tava pUrvaprasthApita prAyazcitte evArohayitavyaM syAt na tu prAyazcittAntare AropaNIyamiti / / muu018|| sUtram-je mikkhU bahusoci cAumbhAsiyaM vA bahusobi sAiregacAummAsiyaMtrA, bahusovi paMcamAsiyaM vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihAraTThANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apalDiMciya AToemANassa ThavaNijjaM ThAvaittA paramiraja yA mahi, tApirati paDisethinA sevi kasiNe tattheva Aruhiyadhve miyA, punyaM paDiseviyaM putraM AloiyaM 1. pRthvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2. pacchA paDiseviyaM puvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie palilaMciyaM 2, paliuMcie apaliDaMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / apaliuMcie apaliuMniyaM AloemAjassa sabvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paharaNAe pavie nindhisamANe paDisevai sevi kasiNe tantheva AruDiyadhve miyA // sU0 19 // ___ chAyA- yo bhikSuryadRzo'pi cAturmAsikaM vA bahuzo'pi sAtirekacAturmAsika yA padyazo'pi pAJcamAsikaM ghA, yamuzo'pi sAtirekapAcamAsikaM ghA pateNaM parihArasthAnAmAm anyatarat parihArasthAna prativyA''lokhayet apratikuzavya AlocayamAnasya sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAnulyaM, sthApite'pi pratisevya tadapi kRtsnaM trivAro. iyitavyaM syAt / pUrva pratisevitaM pUrvamAlocinaM 1, pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2, gaprayAtmatisevitaM pUrvamAlocita 3, pazcAtpratisevitaM pazcAvAlocinaM 4 / apranizcitepratikuzcitaM 1, apranizcita pratikucitaM 2, pratikuJcite'pratikuMcitaM 3, pratikucite pratikuJcitaM 4 / apratikuzyite apratikuJcinam AlocayataH mamenan svakRtaM sahanya ya patayA prasthApanayA prasthApitAM niyizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt / / sU0 19 // bhASyam ... 'je bhivam' iti / 'jebhiyagya' yaH kazcita bhikSuH 'bahumovi' bahuzo'pi bahuzo'nekavAramiti yAvat 'cAummAsiya vA' caaturmaa|skN vA 'bahusoci bahuzo'pi 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirakacAtusikaM vA 'bahusovi paMcamAsiya vA bahuzo'nekavAraM pAzcamAsika cA, 'bahusovi sAiregapaMcamAmiyaM vA' gahuzo'nekavAraM sAtirakamAncamAgikaM vA parihAra Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra sthAnam / 'papasi parihArahANANaM' eteSAM bahuzaHpadaghaTitacAturmAsikAdInAM parihArasthAnAnA madhyAt 'canmayaraM parihAradvANaM paDisebittA' anyatarat yat kimapyekaM parihArasthAnaM cAtu. mAsikAdyanyatamarUpaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet svakIyAsevitApanivAraNAya AcAryasamIpe prakAzayet / tatra-'apachi ciya AloemANassa' apratikuJya mAyAmantareNAlocayataH 'ThavaNijja ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayiyA 'karaNijja veyAvaDiyaM' vaiyAvRtyaM karaNIyam / 'ThAvievi paDisevittA sthApite'pi yadi punarapi pratisevya tAzapratisevanAM kRtvA gurusamakSamupasthito bhavet tadA 'sevi kasiNe' tadapi pratisevitaM kRtsnameva saMpUrNamapi maparAdhajAtam 'tattheda Arahiyavve niyA natrava' pUrvasaMpAditAparAdhe pANmAsikAdAvebAropayitavyam mAropaNIyaM syAt / tAdRzAropaNe catvAro bhaGgA bhavanti, tAneda darzayati-'pucyaM paDiseviyaM puvaM AloiyaM pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, 'pulyaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2 / 'pacchA paDiseviyaM putraM AloiyaM' pazcAtpratisavitaM pUrvamAlocitam 3 / 'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM pazcAtya sAvataM pazcAdAlovina 4 / tatrA'pi-'apaliuMcie apaliuciya' aprati kuJcite apratikuJcitam, yadA'parAghAnApannaH AlocanA'bhimukhaH tadaiva kazcit saMkalpitavAn , yathA 'sarve'pi aparAdhAH mayA AlocanIyAH' evaM pUrvasaMkalpakAle'pratikuJcite AlonanAvelAyAmapi mapratikuMJcitamevAlocayati 1 / 'apaliI. cie paliDaMciyaM' apratikuMcita pratikuMcitam, pUrvasaMkalpakAle mapratikuJcitamAlocitam , AlocanAkAle tu pratikuJcinamAlocayatIni 2 / 'paliuMcie apaliuMciya' pratikuJcite'pratikuJcitaM pUrvasaGkalpakAle kenA'pi pratikucitaM yathA-mayA sarve'parAdhA nA''locanIyAH, pUrvasaGkalpakAle pratikuJcite, AlocanAyAM bhAva parAvRtteH sarvamadhyapratikuJcitamAlocayatIti 3 / 'paliuMcie paliuMciyaM pratikuJcite pratikuJcinama, pUrvasaMkalpakAle pratikuJcite. AlocanAkAle'pi pratikuJcitamevAlocayatIti / apaliuMcie apariciyaM AloemANamsa apratikuJcite'pratikuJcitamAlocayataH 'satyameyaM sakayaM sAhaNiya sarvametat svakRtaM saMhAya, sarvametat yayadApannamaparAdhajAtaM, yAda vA kazmadhi pratikucanA kRtA syAt , tataH pratikulanAniSpannamapa. rAghajAtaM sakalametat svakRtamapagadhakAgiNA kRtaM sampAditaM sarvamaparAdhanAtaM saMhRtyaikatra melayitvA yadi saMcayitaM prAyazcittasthAnam ApannaH tataH pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yatpunaH SaNmAsAtiriktaM tatsaI parityajet / atha mAsAdikaM prAyazcittamApannaH tataH tadeva mAsAdikaM dAtavyamiti / je 'payAe paTavaNAe paTTacie' yaH kazcitsAdhuH sAdhvI cA etayA anaMtarapUrvakathitayA prasthApanayA prasthApitaH prAyazcittakaraNe pravartitaH 'nincisamANe nivizamAnaH prAyazcittamupasevya nissaran 'paDi sevaI pramAdato viSayakaSAyAdibhirvA punaH pApaM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyama su0 20 parihArasthAnasecinaH prAyazcitadAnavidhiH 27 pratisevate tataH pratisevanAyAM yat prAyazcitta sevate 'sevikasiNe tadapi kRtsnam anuprahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA 'tatva' tatraiva pUrvaprasthApitaprAyazcitte eva 'Aruhiyace siyA' ArohathinavyamAropIyaM syAt purato yatprAyazcittaM pANmAsikAdi tAvanmAtrameva deya na tato. 'dhikAmiti // sU0 19 // sUtram-je bhikkhU bahumoci cAummAsiya vA bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahusovi paMcamAsiyaM vA bahusovi sAiregapaMcamAsiya kA, eesi parihArahANANaM annayara paridhArahANa paDisariyA AloiyA, paliuMciya AloemANasa ThavaNijja ThAvadattA, karaNijnaM veyAvaDiya, ThAdhiethi paDi sevittA sevi kasiNe tattheva Amahiyo siyA, puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, puvaM paDi seviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM purva AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM / apaliu~cie apaliuMciyaM 1, aparicie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / paliuMcie paliMuciyaM AloemANassa satrameyaM sAyaM sAhaNiya je eyAe patraNAe pavie nivisamANe paDiseyai setri kasiNe tastheva Aruhiyace. siyA // suu020|| chAyA-yo bhikSuhuzo'pi cAturmAsikaM thA, bahuzo'pi sAtirekacAtumAMsikaM ghA, yaduzo'pi pAzvamAsika vA, bahu yo'pi sAtirekaJcamAsikaM vA, pataMpAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnaM pratisevyAlocayet, pratiphucyAlocayamAnasya sthApanIrya sthApayitvA karaNIyaM dhaiyAvRtyam / sthApite'pi pratimevya tadapi kRtsnaM tatraivAro. hayitavyaM sthAt, pUrva pratisecita pUrvamAlocitaM 1, pUrva pratisevitaM padhAdAlocita 2, pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitaM 3, pazcAtpratisevitaM pazcAdAlocitam / apratikuJcite anatikuzvitaM 1, apratikuJcite pratikuzcitam 2, prasiJcite apratikuJcitam 3, pratikuJcite pratikucitam yA pratikucita pratikucitamAlocayamAnasya sarvametat svakRtaM saMhatya, ya pattayA prasthApanayA prasthApito nidhizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraMbArohayitavyaM syAt // sU0 20 / / bhAgyam-'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcit bhikSuH sAdhuH sAdhvI vA / 'bahusovi' bahuzo'pi 'cAummAsithaM vA cAturmAsikaM vA vA 'bahusovi' mahu zo'pi 'sAiraMga cAummAsiyaM pA' sAtirekacAturmAsikaM paJcadivasAadhika cAturmAsikaprAyazcittasthAnaM vA 'bahusovi paMcamAsiya pA' bahuzo'pi pAJcamAsikaM vA 'bahusovi sAiraMgapaMcamAsithaM vA' bahuzo'pi sAtirakaM padinAdhikaM pAucamAsikaM parihArasthAnaM vA / 'eesi parihAradvANANaM' pateSAMbahuzaHpadaghA~TatacAturmAsikAdInAM parihArasthAnAnAM prAyazcittasthAnAnAm / 'annayaraM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre parihAradvANaM paDisebittA AloejjA' anyatarat anekeSu yat kimapyanyatamaM parihArasthAna pratisejya mAlocayet AcAryasamakSa prakAzayet / tatra-paliuMciya AloemANassa' pratikunya sakapaTamAlocayamAnasya 'ThavaNijna ThAinA' sthApanIyaM sthApayicA yaH parihAratapa:prAyazcittasthAnamApannaH tasya parihAratapodAnArtha sakalasAdhu sAdhvIjanaparijJAnAya sakalagacchasamakSa nirupasargapratyayaM kAyotsargaH pUrva siyo / gAyosakarAraM guruH kacaryAta bhaI te kalpasthitaH, ayaM ca sAdhuH anupArihArikaH / tataH sthApanIyaM sthApayitveti yAnena sahAcaraNIyam , tat, sthApyate iti sthApanIyaM vakSyamANamAlApanaparivartanAdi, tatsakalagacchasamakSa sthApayitvA kalpasthitenA'nupArihArikeNa ca 'karaNijna deyAvaDiya" yathAyogamanuzAsanAnupraharUpa vaiyAkRtyaM karaNIyam / ThAbie vi paDisevittA sthApite'pi pratisevya tAbhyAm AcAryavaiyAvRtyakAribhyAM kiemANe'pi vaiyAvRtye sthApite'nyAlApanAdau kadAcit kimapi pratisenya guroH samIpamupasthito bhavet / yathA-aham amukaM prAyazcittasthAnamApannaH / tataH 'sevi kasiNe tattheva Aruhiyo siyA' tadapi kRtsnaM sevyamAnaM parihAratapasi bhAroiyitavyam bhAropaNIyaM syAt / kRtsnaM kRtividhaM bhavati ! atra gAthAmAha--- "kasiNaM chabihamuttaM, paDi sevaNa saMcayaM ca ArovaNa / tatto aNuggaI cA'NugyAyaM niravasesaM ca" ||1 // chAyA-tsnaM paividhamuktaM pratisevanaM saMcayaM ca AropaNam / tataH anugrahaM ca anudghAtaM nirapoSa ca // 1 // tatra-vRtsna ghaTprakArakaM bhavati, tathAhi-pratisevanAkRtsnam 1 saMcayakRrasnam 2, AropaNAkRtsnam 3, anugrahakRtsnam 5, anughAtakRtsnam 5, niravazeSakRtsnam 6 ceti / tatrapratisevanAkRtsnam tataH paramanyasya pratisevanAsthAnasyAsaMbhavAt sarvamapi paJcamahAnatabhaGgarUpamiti prathamo bhedaH 1 | saMcayakRtsnam-azotyadhika mAsazataM tataH parasya saMcayasyAmAnAditi dvitIyo bhedaH 2 / AropaNAkRtsna-pANmAsikaM tataH paraM bhagavataH zrIvaImAnasvAminastArthe mAropaNAyA abhAvAditi tRtIyo bhedaH 3 / anugrahakRtaM yat paNNAM mAsAnAM prAyazcittamAropitaM tatra yaha divasA gatAH, tadanantaram anyAn paNmAsAn ApannaH, nato yad avahamAnaM tatsarvamapi tyaktam , pazcAd yadanyan pANmAsikaprAyazcittamApannaM tahati, pUrva SaNmAsaseviteSu SaidineSu yadanyat pANmAsika sevitaM tada vahati, yasmAt paJca mAsAzcaturvizalidivasAAropitAH, tad etad anuprahakRtsnam , anyathA pUrvapANmAsikasya tathA aparayANmAsikasya cetyubhayorvahane Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam sa0 20 parihArasthAnaseyinaH prAyazcidAnavidhiH 29 dvAdazamAsasya prAyazcittaprasaGga Apateta, atra tu kevalamekasyaiva pANmAsikasya dAnenAnugraho jAta iti anugrahakRtsamiti / etAvatA anurAhakRtsnavipakSIbhUtaM niranugraha karasnamagi sUcitamiti jJAtavyam , tathAhi SaNmAse prasthApite pam mAsAH paJcaviMzatidivasAzca nyUDhAH, tadanantara manyat pANmAsikamApannastadati, pUrvapApamAsikasya ye'vaziSyAH pai divasAste'tra paha divasA eva tyaktAH, avaziSTAH SaNmAsAstu kAritA eva, mata evaM tat niranugrahakRtsnaM bhavatIti caturtho maidaH 5 1 anupAtamATama yat sAtyArA pagAdiH. athavA nirantaraM prAyazcittadAnamanudghAtakAslam , atra mAsalaghukApi nirantaraM dIyamAnamanudghAtakarasnameva jJAtavyam / athavA anudghAtaM trividham-kAlaguru 1 tapoguru 2, ubhayaguru 3 ceti / tatra-kAlagurunAma yad grISmAdau atikarkaze dIyate 1, tapoguru yadaSTamAdi dIyate, nirantaraM vA yadaSTamAdi dIyate 2, ubhayaguru-yat prISmAdau kAle nirantaraM ca dIyate taditi 3, paJcamo meMdaH 5 / nivizeSakaranaM - nAma yadApannaM prAyazcittaM tat sarvamanyUnamanatirikta ca dIyate iti SaSTho bhedaH 6 / atratasya pratisevakasya mAcAryasamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmevAha-'pulaM' ityAdi / 'pulaM paDiseviyaM puyaM AloiyaM pUrva pratisevisaM pUrvamAlocitaM, tatra pUrvamityasya pUrvAss. nupUThA ityarthaH / tatazca pUrvA'nupUrdhyA gurulanuparyAlocanayA laghupaJcakAdikrameNa pratisevitaM, pUrva pUrvA''nupUA pratisevanA'nukrameNa''locitam 1 / 'pUjyaM paDi seviyaM paJchA Aloiya' pUrva pratipevitaM pazcAdAlocitam , pUrva guruladhupAlocana yA pUrvA''nupUjyAM mAsalapukAdi pratisevitaM, tadanantaraM ca tathAvidhAlpaprayojanotpattau ca gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdi pratisevitam, mAlocanAkAle ca pazcAt pazcAnupA AlocitaM, pUrva laghupaMcakAdyAlocitaM pazcAta mAsAdIti 2 / 'pacchA paDiseviyaM puvvaM Aloiya' pazcAt pazcAnupUryA pratisavitaM pUrvam AlocanAkAle pUrva laghupaMcakApAlocitaM pazcAt gurumAsAdIti 3 / 'pacchA paDiseviyaM pacchA Aloiya' pazcAt pratisevitaM pazcAdAlocitaM, pazcAt pazcAnupUrtyA pratisavita, guThalaghuparyAlocanAdivirahito yathAkathaJcana pratisavitaM, pazcAt pazcAnupUA Alocita pratisevanAunukramegA''locitam, athavA smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA'pyAlocitamiti 4 / iyaM caturbhaGgI pratikucanA'pratikuJcanAbhyAM bhavati, atastAmAha-'apaliu~cie' ityAdi / 'apaliu~cie apaliuMciyaM' mapratikuJcite'pratikucitaM pUrva saMkalpakAle'pratikucitam AlocanAkAle'pi apratikuJcitamevAlocayavIti 1 / 'apaliuMcie paliuciyaM apratikuJcite prati kuJcitaM pUrva saMkalpakAle pratikuJcitam, AlocanAkAle pratikuJcitaM sakaTamAlocayatIti 2 / paliuMcira aliciya' pratikukti pratikuJcita pUrvasaMkalpakAle pratikuJcite mAlocanAkAle kutazcit kAraNavazAt bhAvaparAvartanAta apratikuJcitamAlocayatIti 3 / 'paliuMcie paliuMciya' pratikuJcite prati kuJcita pUrvasaMkalpakAle prati Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre 30 kuJcite pazcAt AlocanA kAle'pi pratikuJcitaM sakapaTamevAlocayatIti 4 / 'paliuMcie paliuMciyaM Alo emANassa' pratikuJcite pratikuJcitamAlocayataH 'savvameyaM sakayaM sAiNiya' sarvaM niravazeSamAlocayataH sarvaimetadyadApannamaparAdhajAtaM pratikuJcanAniSpannaM ca tatsarvaM svakRtaM svayamaparAdhakAriNA saMpAditaM saMhRtya ekatra melayitvA yadi saMcitaM prAyavittasthAnamApannaH, tatastadeva SANmAsikaM prAyazcittaM dazAt / yatpunaH SANmAsikAtiriktaM tatsarvaM parityajet / atha yadi mAsAdikaM prAyazcittamApannaH tatastadeva mAsAdikaM prAyazcitta dAtavyam / 'je eyAe patrApa paTTavie' yaH sAdhuH sAdhvI vA etayA anantarapUrvakathitayA prasthApanayA pUrvakRtAparAdhasya viSaye sthApanA prAyazcittadAnaprasthAmanA tayA prasthApitaH prAyazcitta karaNe pravartitaH saH niniyamANe nirvizamAnaH prAyazcittaM kurvANaH yatpramAdataH viSayakapAyAdibhirvA punaH 'paddhisevaI' pratisevate tataH tasyAM pratisevanAyAM yatprAyazcittaM pratisevate 'sevi kasiNe' tadapi kusnam anugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA 'tustra' tatraiva pUrvaprasthApitaprAyazcite eva 'Aruhiyatre siyA' ArohayitavyamAropaNIyaM syAt natvanyasmin prAyazcitte AropaNIyamiti // sU0 20 // ......ww , iha pUrvasUtre parihAratapaH kathitaM parihArazca parihartavyApekSaH pratiSedhyAnAntarIyakatvAt parihArasya / tathA parihAra kiyAgrahaNena pArihAriko'pi AkSipyate karttAraM vinA kriyAyA anupapateH / tatra ye parihAreNa parihAranAmakena tapasA caranti te pArihArikAH / etadviparItA ye te apArihArikAH / na pArihArikAH apArihArikairvinA bhavitumarhanti pArihArikasyApArihArikAnAntarIyakatvAt evamapArihArikA api pArihArikairvinA na bhavanti apArihArikANAmapi pArihArikAnAntarIyakatvAt, ato'tra pArihArikA'pArihArikaviSayaM sUtramAda - 'bahave' ityAdi / sUtram - have parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayao abhinisejjaM vA abhinisIDiyaM vA ittara no haM se kappar3a there aApucchittA egaya abhinisejja vA abhinimIhiyaM vA ceittae, kappar3a evaM se ghere ApucchrittA egayao abhinise vA sIhiyaM vA ceittae, yerA ya vaha se viyarejjA evaM padaM kappai egaya abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA cehattara, therAya paha se no viyarejjA evaM evaM no kappar3a egapao abhinisejjaM vA abhinitIhiyaM vA ceittae / jo pahUM therehiM aviNe abhini sejjaM vA aminisa vA es se aMtarA chee vA parihAre vA / / 0 21 / chAyA - bahayaH pArihArikAH bahavo'parihArikA iccheyuH ekataH abhiniSadya yA abhineSedhika vA cetayitum, no khalu teSAM kalpate sthavirAn anApRcchaya ekato abhinipayAM vA abhinaiSedhika vA cetayitum, kalpate khalu teSAM sthavirAn mApRcchya Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam 20 21 pArihArikA'pArihArikAnAmekatraSAsaSidhiH // ekata abhiniSA vA aminadhikI dhA ghetayituma, sthavirAma khalu tAn vitareyuH evaM khalu teSAM kalpate pakataH abhiniSadyA yA abhinedhiI cA cetayitum , sthavirAH khalu teSAM no pitareyuH patha khalu teSAM no kalpate ekataH abhiniSadyAM yA abhinepedhikI vA ghetayitum , yA skhalu sthavirairavitINo'bhinipadyAM abhinaSedhikI vA ghetayate tasya svAntarAt cheko mA parihAro pA 90 21 // bhASyam-'bahavo' iti 'vahavo parihAriyA' bahavo'nake pArihArikA vA, parihAraH tapovizeSaH, tena tapovizeSeNa caranti ye te pArihArikAH. 'vahave aparihAriyA vA bahavo'neke aparihArikA pArihArikavyatiriktAste 'icchejjA' parasparamindrayuH icchAM kuryuH / phimiccheyustatrAi- 'egayo' ekataH ekasthAne tatraiva yasato vasatyantare dA 'abhinisenaM vA' abhiniSadyAm abhi-rAtrimabhinyAya svAdhyAnimittamAgatAH santo niSIdanti tiSThanti yasyAM sA nAmabhiniSadhAM vasattimityarthaH, 'abhinisIhiyaM vA' abhine aidhikI vA, niSedhaH svAdhyAyanyatirekeNa saphalayApArapratiSedhaH, tena nipedhena nivanA naipedhikI kevalasvAdhyAyasthAnam "muttatthaM nisIhiyA" iti vacanAt atra naipedhikI sUtrArthaprAyogyA jJAtavyA, na tu kAlakAraNaprAyogyA, abhi-Abhimusyena sUtrArthaprAyogyatayA naiSedhikI abhinaSedhikI tAmabhinepedhikI vA / __ ayamarthaH- tatra divase svAdhyAya pravacanaM kRtvA rAtrI vasatimeva sAdhavaH prApnuvati sA abhinaipedhikI, abhinadhikyAmeva svAdhyAyaM kucA rajanImuSitvA prAtaH kAle vasattimupAganti sA abhiniSadyA, tAmaminiSadyAm, abhinaSedhikI svAdhyAyasthAnavizeSa vA 'ceicae' cetayituM kartum, yadi aneke pArihArikA aparihArikAzca ekasmin sthAne abhiniSathAm abhinadhiko vA kattu vastumincheyuH tadA 'No NaM kappai dherai agApucchittA egayao abhinisejja kA abhinisIhiyaM vA caittae' no khalu kalpate sthavirAnanApRcchaya gaphataH ekasthAne maminiSadyAM vA abhinaSedhikI vA cetayituM karttam / tatra no naiva kathamapi eteSAM pArihAskiANAmaparihArikANAM ca phalpate sthavirAn AcAryaprabhRtIn manApRcchaya tepAmAcAryAdInA. mAjJAmantareNa ekasthAne svavasatau 3 miniSadyAm abhinaSedhikI vA katai no kalpate iti bhAvaH / sAdhUnAmucchvAsaniHsvAsanimepAdiyatirakeNa zeSANAM samastAnAmapi vyApArANAM gurupRSThAdhInatvAt / tadevaM pratiSedhAvayavaM nirUpya vini nirUpayitumAha- kappai NDaM mere ApucchitA te pagayo abhinisajja vA abhinisIhiyaM vA ittae, kalpate khalu sthavirAnApRSThya teSAm ekataH abhiniSadyA vA abhinaSedhiko vA cetayitum AcAryAcyA teSAmakasthAne'bhiniSadyAdi karna kalpate iti / atha yadi sthavirA ApRSTAH santa mAjJAM vitoyuH tadA kiM kuryuH / ityAzaGkAyAmAha-'perA ya paI se viyarigjA evaM gaI kappar3a abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA cei Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 myaSAhArasane nae' sthavirAzca khalla teSAM bitareyuH mAjJAM dadhuH, pUrva tadA skhalu kalpate teSAM abhiniSadhAM vA abhinaSedhikI vA cetayituM kartum , sthavirANAmAjJayA taiH saha vastuM kalpate iti bhAvaH / yadi 'therA ya paha' sthavirAH khal 'no viyarejjA' no vitareyuH naivA'nujJAM kuryuH 'evaM I No kappai' evamuktena prakAraNa anujJAmantareNa khala no naiva kalpate nepAm 'egayo' ekataH ekasthAne 'abhinisenaM cA' maminiSadyAM vA 'abhinisIhiyaM vA' abhinepekSiI vA 'ittae' cetayituM karnumityarthaH 'jo I, therehi aviNe' yaH kazcit khalcha apArihArikaH sthavirairAcAryAdibhiH avi tIrNaH ananujJAtaH san pArihArikaH saha ekasthAne 'abhinisejjaM vA' abhiniSadyAM vA 'abhinisIhiyaM vA' abhinepedhikI vA 'cetaI' cetayati karoti 'se' tasya apArihArikasya 'saMtarA chee vA parihAre vA' svAntagat svakRtamantaraM svAntaraM tasmAt yAvadAgatya sa na milati, yAbadrA svaadhyaaybhuumenotisstthti tAvat yad vyavadhAnaM tad antaraM, tasmAt svatAdantarAt chedo vA paJcadivasAtmakaH, parihAro vA parihAratapo vA mAsalaghukAdi prAyazcittamApayate iti sUtrArthaH / / sU0 21 // navasya prakRtasUtrasyA'nantarapUrvamutreNa saha kA sambandhaH iti cet atrobhyate-atra pUrvapUrvasUtreSu parihAraH kathitaH, na ca kutrApi madhye parihAraprakaraNa parityaktam , tataH prakRlaH parihAraH, parihAranAma sapovizeSaH, sa ca kriyAvizeSarUpa eva, kriyA ca karimantareNA'nupapanneti parihArakiyAkaraNA'nurodhAt atra panihArI parihArakriyAyAH kartA'bhidhIyate, ayameva pUrvapUrvasUtraH saha prakRtasUtrasya saMbandha iti / athavA anantarapUrvasUtre idamuktaM yat sthavirairanujJAtAnAmabhiniSadyAmabhinaSedhikI vA yadi gacchati tataH prApnoti parihAramiti / atra prakRtasUtre tu sa eva parihArasAmupagata ini pratipAdyate / athavA anantarasUtre'bhinipadyAdigamanaM kathitaM, sa pratyAsannakSetranimaimaH, idaM tu prakRtasUtraM dUra nirgamanaM kathayati, ityanena sambandhenAyAtasya prakRtasUtramya vyAkhyAna prastUyate ----'parihArakappaTie' ityAdi / sUtram parihArakappaTTie bhikSu vahiyA therANaM vegAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se sarejjA kappai se egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNaM disa aNNe sAhammiyA viharati taNataM disaM uvalitapa, no se kappai nastha vihAravattiyaM vatyapa, kappar3a se tattha kAraNavattiya batthae, tasi ca NaM kAragaMsi niyisi paro vaejjA basAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA, evaM sa kappai egarAyaM vA durAyaM vA patthae, no se kappada paraM egarAyAbho vA durAyAo vA vatthae, je tatya paraM egarAyAo vA durAyAo cA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 22 // chAyA-parihArakarUpasthito bhikSaH pahiH sthavirANAM gheyAztyAya gacchan sthavirAzca smareyuH kalpase tasya pakarAtrikyA pratimayA yAM khalu yAM khalu dizam anye sAmikA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmmmmmmmmmmm m mAsyam u0 1 022-23 parivArakalpasthitasya prAmAmtaragamanavidhiH // viharanti tAM tAMbalu vizamupalAtuma, na tasya kalpate tatra vihArapratyApikaMpastum, kaspate tasya kAraNapasyayika vastuma, tasmizca khalu kAraNe niSThite paro Sadet vasa salu Arya ekarAtraM SA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpate pakarAtraM vA virAtraM ghA vastum , no tasya kalpate paramekarAtrAmA dvirAtrAdvA bastum , yadi tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAstarAt cheko vA parihAro pA // sU0 22 / / bhASyam-'parihArakappahie' parihArakapasthitaH / tatra-parihArasya kalpaH sAmAcArI iti parihArakalpaH, tasmin parihArakalpe sthita iti parihAraphalapasthitaH parihAratapasi vartamAna ityarthaH 'mikkha' bhikSuH 'bahiyA' ahiranyatra nagarAdau 'therANaM' sthavirANAm anyaprAmAdau sthitAnAmAcAryAdInAm 'veyAvaDiyAe' vaiyAvRtyAya glAnatvAdikAraNe vaiyAvRsyakaraNAya 'gacchejjA' gacchet 'perA ya se sarenA' sthavirAJca tasya smareyuH parihAratapaH smRtipathamAnayeyuH yathA-eSa parihArakalpasthito varttate, smaradbhistaiH sa parihArI vakanyo yAvat pratyAgacchasi tAvannikSigyatAM parihAratapa iti / tatra yadi parihArike sAmarthyamasti sataH parihAratapaH prapanno gachati / athavA nAsti cet sAmadhya tataH parihAratapo nikSipatti / parihAratapo nikSipya ca 'kappar3a se' tasya kalpate 'egarAiyAe paDimAe' ekarAtrikyA pratimayA, anna pratimAzabdo'migrahavAcI, satazca pakarAtrikeNA'bhigraheNetyarthaH, arthAt-yatrApAntarAle vasAmi tatra gokulAdau pracuragorasAdibhogyavastulAme'pi pratibandhamakurvatA kAraNaM vinA mayA ekarAtrameva vastavyaM nAdhikaM vastaSyamityAkAreNA'bhigraheNa ekarAtrika vAsarUpamabhiprahaM kRtvetyarthaH 'jaNa jaNaM disaM yAM yAM svanTu dizaM 'ja' inyatra dvitIyA vibhaktiH saptamyarthe jJAtavyA tena yasyAM yasyAM khalu dizi dizAyAmityarthaH, azvA yAM yAM khala dizamAzritya 'anne sAhammiyA' anye sAdharmikAH liGgasAdharmikAH pravacanasArmikA vA saMvignasaMbhogikAdayo vakSyamANAH 'viharati' viharanti tiSThanti 'taNaM se NaM disaM uchitae' tAM tAM vala dizam upalAtuM grahItum AzrayitumityarthaH / 'no se kappaI' no naiva 'se' tasya parihArakampasthitasya nikSiptaparihAratapaso vA AhArAdilo mena kalpase 'tattha' tatra prAmAdau 'bihArabattiya patthae' vihArapratyAyikam avasthAnanimica tatra vastuM na kalpane iti, kintu 'kappaI se tattha kalpate tasyAnantaroditasya bhikSoH yatra bhikSAM kRtavAn uSitavAn vA tantra-kAraNapattiyaM vatthae' kAraNapratyayika vakSyamANamUtrArthapratimachAdAnavaiyAkRtyAdikAraNanimittaM vastuM vAsaM kartuM kalpate iti / atha ca 'taMsi ca NaM kAraNaMsi nidriyasi tasmizca khalu kAraNe niSThiteyat kAraNavizeSamAsAtha prAmAntara sthAnAntaraM vA uSitaH tasmin kAraNavizepe niSThite parisamApte sati yadi 'paro vaejjA' paraH-tatsthAnAdhiSThita AIdirvadet AgrahaM kuryAt yathA 'sAhi yajjo' he Arya ! vasA'tra madIyasthAne 'egarAyaM vA durAyaM vA' ekarAtraM kA dvirAnaM vA, he Arya ! dUrAdAgato'si mahatkArya saMpAditavAn , atto'tra ekarAtraM vA dvirAnaM vA vasa, dUrAdAgato. bhya. 5 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myavahArako 'si vihArajanisakhedamapanIya sukhena tiSTa | "evaM se kappai pagarAyaM vA durAyaM vA vatyae' evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastuma, evamuktaprakArake nAmAntarAdhiSThitasthavirAdhAmahe sati se' tatya parihArakarUpasthitasya tatra sthAnAntarAdau parisamAptakAryasyApi ekarAtraM vA dvirAjA bAhupAraMpa kA se, kintu 'no se kApaDa egarAyAo vA durAyAo vA para vatthae' no tasya kalpate ekarAnAhA dvirAtrAdvA paraM vastum, tataH paraM punaH sthavirAyAmahe svecchayA vA niSkAraNam ekarAtrAt dvirAtrAdvA paramadhikaM vAsaM kattu parihArakalpasthitasya na kalpate ityarthaH / yo niSkAraNamadhikaM vasati tatrAha-'je tatva egarAyAo vA durAyAbho vA paraM vasaI' yastA ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paramadhikaM kAlaM trirAtraM caturAtrAdika vA niSkAraNaM vasati 'se' tasya 'saMtarA chae vA parihAre vA sAntarAt chedo vA parihAro vA, yaH parihArakalpasthitaH punastatraikarAvAt dvirAtrAdvA paramadhikaM vasati tasya bhikSoH sAntarAt svakRtAdantarAdapAntagale niSkAraNavAsarUpakAraNAt yAvatkAlaM niSkAraNamedvirAbAdadhikamuSitaH tAvatkAlikaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM vA parihAranAmakaM vA prAyazcittaM yathAyogaM gururdayAditi // sU0 22 / / sUtram-- parihArakappahie bhikkhU bahiyA gharANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, gherA ya se no saremA kampai se nivisamANassa egarAiyAe paDimAe jaM jaM NaM disaM anne sAhammiyA viharati taM gaM te NaM disaM uvalittae, no se kappai tatya vidyAravattiyaM vatyae, kappaI se tastha kAraNacattiyaM vasthapa, taMsi ca gaM kAraNaMsi niTTiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappar3a egarAyaM vA durAyaM vA vatthara, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatyapa, jaM tasya paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 23 / / _chAyA--parihArakarUpasthito bhikSurSadi sthavirANAM dheyAvRtyAya gacchet, sthavirAzca no smareyuH kalpate tasya niviMzamAnasya papharAtrizyA pratimayA yAM khallu yAM khalu vizamanye sAdhamikA ghiharanti to khalu tAM khalu vizamupalAtu, motasya kalpate tatra vidaraprAyayika, vastum, kalpate tasya tatra kAraNapratyatra vastuM, tasmizca kAraNe niSThite paro vadet dhasa Arya! pakarAtra vA dvirAnaM thA, pavaM sasya kalpate pakarAtraM vA dvirAtraM vA vastuM, no tasya kalpate paramekarAtrAdvA dvirAdhAvA ghastu, yat taba paramekarAtrAvA dvirAtrAbA ghasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro thA // sU0 23 // bhASyam-'parihArakappahie' iti / 'parihArakappaTie' parihArakalpasthitaH parihAratapasi vaktamAnaH 'bhikkhU bhikSuH 'bahiyA' bahiranyatra nagarAdau prAmAntare vA / 'therANa' sthavirANAmAcAryAdInAm, 'veyAvaDiyAe' vaiyAvRttyAya, tatra vaiyAvRtyaM guroranyasya vA sthavirasya sevA, takaraNAya gacchejjA' gacchet'rAya' sthavirAzca 'se' tasya parihArakalpasthitasya tapaH 'nosarejjA' no smareyuH kAryabAhulyena ayaM parihAratapodhAraka iti na smaraNaM kuryuH, asau bhapi gamanasaMbhrameNa nivedanaM vismaret yathA parihAratapo Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam 30 pU024 parihArakalpasthitasya prAmAntaragamanavidhiH 35 ni kSepaNIyamiti, tatra yadi AcAryAH smareyuH bhikSurvA smArayati tadA tattapo nikSipya gacchati, yAda yorapi vismRtaM bhavet tadA 'kappai se nidhisamANassa' kalpate tasya nirvizamAnasya tapo vahamAnasyaiva 'egarAiyAe paDimAe' ekarAtrikyA pratimayA ekarAtrikAmigraheNa zeSa sabai pUrvasUtravadeva vyAkhyem / / sU0 23 / / sUtrA-parihArakApaTipa bhivana bahiyA rANaM veyAvaDiyAe gacchegjA, gherA ya se sarenA vA no sarejjA vA kappai se nivisamANassa egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaMNaM disaM anne sAhammiyA viraMti, taNataNa disa uvalittae, no se kappai tatya vihArabattiyaM vatthae, pappada se tattha kAraNavattiya kathae, taMsi caNaM kAraNaMsi nidviyaMsi parovaejjA basAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vasthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tatya paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 20 24 // chAyA-parivArakalpasthito bhikSubahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet sthavirAzca smareyurvA no smareyurSA kazpate tastha nirvizamAmastha ekarAtripayA pratimayA yAM khalu yAM khalu vizamanye sAdharmi kA viharanti tAM khalu to khalu vizamupalAtum , no tasya kalpate tatra vidyArapatyayikaM vastum, kalpate tasya tatra kAraNapratyAthikaM vastuma, tasmitha khalu kAraNe niSTite paro vadet yasa Arya ! pakarA vA virAtraM ghA, parva tasya kalpate pakarAdhA dvirAcaM vA vastum, no tasya kalpate paramekarAdhAvA dvirAtrAdvA vastum, yavatatra paramekarAvAdvA dvirAtrAhA vasati tasya svAnsarAt chedo vA parihAro vA // 2024 // bhASyam -- 'parihArakappaDie bhikkh' iti / 'parihArakappaDhie bhikkh' parihAraka sthito bhikSuH 'bahiyA' bAhervA nagarAdau 'perANa' sthavirANAmAcAryAdInAM 'veyAvaDiyAe' vaiyAvRtyAya 'gacchejjA' gacchet 'therA ya' sthavirAzca se sarejjA cA no sarenA vA' tasya pArihArikasya tapaH smaresurvA kAryayAkSepAnno smareyuvA yathA eSaH parihAratapovAika iti smaraNaM kuryuH no vA kuryuH tadA kalpate tasya nirvizamAnasya tapo vahataH sataH, ityAdi sarva pUrvavadeva vyAkhyeyam / atrAyaM mAvaH-prathamastre vaina kathitaM tattapa AcAryoM dezato bAiyedapi sarvato vA vAiyedapi 1 / dvitIyasUtre sthApana bhaviSyakAlArtha tadapi dezataH sarvato vA sthApayedapi 2 / tRtIyasUtre-tyAgaH, tadapi dezataH sarvato vA tyAjayedapyAcArya iti 3 / tatra dezato vahanAdi kathaM syAttatrAha-parihAratapaH prAyaH sarva vyada stokamevAvaziSTam , atrAntare bahirgamanaprayojanamupasthita bhaSettadA''cAryoM badet-muzcAdhikRta parihAratapaH yataH sAmpratamidaM gamanakAryamupasthitam / tatra yadi sa samartho bhavettadA mAha-na kSipAmi Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 vyavahArasa bhadanta / yadetaddezato'vaziSTaM tapo mArga eva sampUrNa kariSyAmIti so'vaziSTaM dezataH tamo vahamAna evaM gacchati / athAsamartha cettadA''ha-gamiSyAmi tyavazyameveti vicintayan taM tapodeza nikSipya gacchati / athavA tasya yadavaziSTaM stophamavyUda tiSThati tattasya mahatkAryArtha prasthitasyAcAryAH kAryasya mahasvamAzritya prasAdabuddhayA'vaziSTaM tattapo samastamapi mocayanti yathA mahati vaiyAvRtyAdiprayojane tvaM prasthAnaM karoSoti mocitaM prasAdatastava zeSametattapa iti / evaM dezato vahananikSepaNa-tyAgAH pradarzitA iti / atha savaMtastai pradazyante-kasyApi sAdhoH parihArasapo dattaM boDhumapi sa pravRttaH, atrAntare ca vaiyAvRtyAdyartha gamanaprayojanamupasthitaM tadA''cAryA muktehe devAnupriya ! samutpannamidamAvazyakaM gamananayojanamato nikSipa parihAratapa iti / yadi sa sAdhuH samarthastadA pAi-bhadanta ! gacchannapi samartho'haM tatapo vodum , mArgasya dUratvAcca mArga eva tattapaH samasta pUrNa kariSyAmi, tayAMhi-sarva navanyaM parihAratapo mAsikaM bhavati tadApano'sau, gantavya cAnandapurAt madhurAyAM tatastasapo mArga eva samAtimupayAtIti sa tapo vahamAna evaM gacchati / yadi so'samarthaH tadA tattapo nikSipati / athavA mahatprayojanamupasthita garIbAMcAdhyA, patasya prayojanasyAyameva kartA guNagarIyastvAt tataH samyak pravacanabhakto'yaM duSkaraduSkarakArI kintu sAmayavihIna iti vicisyAcAryAH sarvamapi tasya tattapaH prasAdato mocayantyapi / evaM sarvato vainanikSepaNatyAgA veditavyA iti / evameva tataH pratinivatti tasya dezataH sarvato vA vahnatyAgau veditavyo, tathAhi-yadi gacchattA dezo nikSiptastataH sa sapaso deza: prasinivartitena kriyate / aba samastaM nikSiptaM tadA tAsarvamapi pratinivartitena kriyate / athavA aho duSkaramidaM caturvighasaMghajinapravacanapramAvanAsambandhikAryamanena saMpAditamiti parituza AcAryA nikSita tattapaso deza vA sarva vA mocayanti / evaM pratinivartitasya dezataH sarvato vahanatyAgau bhavata iti / atrA''zaGkA Ayate yat prAcAryAdiprasAdato dezasya sarvasya vA tyAgaH kRtaH kintu na khalla prasAdataH pApanivRttiH samupajAyate ! ityatrAi- yathA manudghAtike parihAstapaHprAptI vaiyAvRttyakarANAM tasya tyAgo bhavati 'aNugpAdayaM umAiyaM kinnaI iti vacanAt saMpAdivaiyAvRtye pravRttAnAmudghAtikameva parihAratapo bhavati natu anudAtika vaiyAvRttyasya paramanirjarAhenukatvAditi / / sU0 24 // athAsya sUtrasya pUrvasUtreNa saha kaH sambandha iti cedatrocyate--pUrva sUtre pArihArikasya vaiyAvR. syAdinimittanirgamanAdhikAraH proktA, ihApi nirgamanameva kathayiSyate | athavA pUrvasUtre tapasoadhikAro'nuvartate, atrApi sUtre sa evaM tapaso'dhikAro varNayiSyate / anena sambandhenA''yAptamidaM sUtramAha 'je bhikkhU' ityAdi / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmpam u0 1 sU0 25-27 __pakAkividvAriNaH punargacchAgamanavidhiH 37 sUtram - je bhikkhU ya gaNAo abakamma egallavihArapaDima uvasaMpajjinA dhaM viharejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNa upasaMpajjinA NaM biharittae asthiyA itya sese puNo AloejjA puNo paDikamajjA puNo cheyaparihArassa uvaTAejjA / / sU0 25 // chAyA-yo mizca maNAvayakramya pAkivihArapratimAmupasaMpaca khalu viharet sadecchet dvitIyamapi tamevagaNamuparsapatha khalu ghihattum asti cAdha zeSa punarAlAsayet punaH pratikAmaye punazcheda parihArasya upasthApayet // 1.25 // bhASyam-"je bhikkhU" iti 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH jaghanyato dazapUrvadharaH utkRSTata caturdazapUrvadhArI,tathA zraddhA 1, satyaM 2, medhA 3, bahuzrutattvam 4, zaktimatvam 5, alpAdhikaraNatvam 6, timatvam 7, vAbasampannapaM 8 ceti, ityetAbadaSTaguNadhArako munirvA 'gaNAmao avakkamma gaNAt svakIyAcAt bhavakramya vinirgatya pRthagbhUtvA 'egalla. vihArapaDima' ekAkivihArapratimAma ekA kivihArayogyAM ekAki bhUtvA viharaNarUpa mabhimahavizeSam 'uvasaMpajjittA gaM' upasa padya svIkRtya 'viharejjA' viharet 'se yasa kAzivihArI 'ichenA svakIyaM gaga smaran icchet , kimicchedityAha-'doccapi tameva gaNaM utrasaMpajjitANaM virahisae' dvitIyamapi vAram ekavAraM pUrva pravagyAsittikAle AzritavAn idAnI tu dvitIya vAram ata eva kathitaM dvitIyamapi vAraM tameva AtmIyaM pUrvayaktaM gaNameva upasaMghadha svIkRtya punardihatam tadA ki kuryAt pUrvaga chasthita AcAryAdiH ! tatrAha-asthi yA itya sese' asti cAtra tasmin munau zeSam bhavaziSTaM cAritraM bhavet tadA 'puNo AloejjA' punarAchokyeta AcAyadiH punastamekAkivihArapratimAjAtamatIcAramAloca yet pApasyAlocanA kArayet, tasya svakIya pApaM prakaTaM kArayedityarthaH / bAlocanAnansaraM 'puNo paDikamejmA' punaH pratikAmayet punaH punarakaraNatayA tasmAt sthAnAt pratyAvartayet punarapi kimityAha-'puNo yayarihArasta uvAejjA' puna chedaparihArasyopasthApayet, chedazca parihAra ceti samAhAradvanda chedaparihAraM tasya, tatra chedasya dIkSAchedaM kRtvA tasya parihArasya parihAratapaso vA yathAyogyaM karaNAya punarUpasthApayet dIkSAchedaM parihAratapo vA ArozyeditibhAvaH / pUrva yadukam-'asthi yA itya sase' iti kicidavaziSTe cAritrabhAge'yaM vidhiruktaH, yadi sarvamapi cAritraM naSTaM taM nAvaziSTa kizcittadA paryAya chittvA punarnutane cAritre tamupasthApayediti niSkarSa iti / atra ko'pi zaGkaneyadyapi pratimApratipannasya cAritravirAdhanAyAH saMbhavaH, na tu cAritraM sarvamapagataM kintu zeSamavatiyate, vyavahAranayamatena dezabhalena sarvabhaGgAbhAvAt, tatazcAritrasya zeSa sani 'puna. rAlocayet punaH pratikAmyet' ityatra punaH zabdo na dvitIyavArApekSaH AlocanApratikramaNayoH parvamakaraNAt , ekavAraM kRtaM kArya dvitIyavAraM kriyate tatra punaHzabdaH sApekSaH, yathA ca loke vakti-'kRtamidamekavAramidAnI punaH kriyate' iti, atra tu prathamamevA''loranA prathamame pa Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra pratikramaNaM tataH kathamatra punaH zabdopapatti ! atrocyate-bhikSusvabhAvasya ajuvena sa yatraiva sthAne'ticAraprasaGgaH samApatitastatraiva sa ittham acintayat yat samApatitamaticArajAtaM tadatraiva AlocayAmi pratikamAmi pazcAd gurusamakSamAlocanAM pratikramaNaM ca kariSyAmIti / evaM cintayitvA pUrvagacche Agacchati tato ghaTate evAtra punaH zabdopAdAnamiti / athavA gacchAd gatasya punastatrAgamanApekSayA punaH zabdopAdAnam tathAhi-'puNo AroejjA' punariti gatvA punaH pratyAvartitasya AlocanAM kArayet yuktameva punaHzabdopAdAnam nahi tIrthakarA ekamakSaramapi vyartha bhApate iti / evaM punarapi svagacche pratinivRttaM sAdhuM gacchasthA munayo na nindeyuH na gaheran yathA -'samAptiM nItA'nena pratimA, sAMprata punarAgato vartate' ityAdivAzyaH pratinivRttasya nindA gahIM na kuryuH, tasya zubhapariNAmavatvena zobhanAbhyavasAyavatvena ca pratinivRttatvAditi // su0 25 // pUrva bhikSusUtramuktvA samprati gaNAvacchedakA''cAryopAdhyAyayoH sUtradvayamAha-gaNAvaccheyae ya' ityAdi 'Ayariya uvajjhAe' ityAdi / sUtram-gaNAvaccheyaeya gaNAo avakamma egallavihArapaDima uvasaMpanjitA gaM viharaMjanA, se icchejjA doccapi tameva gaNa upasaMpajjittA vitarittae puNo pAloejjA puNo paDikamejjA puNo cheyapariThArassa upahAvejjA // sU0 26 // AyariyaavamAe ya gaNAo avakphamma egallavihArapaDimaM unasaMpanijatA gaM viharejjA se icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvahAejjA / / sU0 27 / / chAyA-gaNAvacchevakAca gaNAdhavakramya pakAkiSihArapratimAmupasapatha balu vireta , sahalchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadha khalu vihatam punarAlocayet punaH pratikAmet punaH chedaparihArasya upasthApayet / / sU0 26 // AcAryopAdhyAyazca gaNApakramya pakAkivihArapratimAmupasaMpadya khalu vidyaret sa icchet dvitIyamapi tamegha gaNamupasaMpadya khalu vihatuM punarAlodhayet punaH pratikrAmet punaH chevaparihArasya upasthApayet // sU0 27 // bhASyam-'gaNAvaccheyae ya' iti / 'AyariyauvamAe ya' iti ca / etat sUtrayamapi bhikSusUtrathadeva vyAkhyeyaM, vizeSaH kevalametAvAneva yat gaNAvacchedaka ekAkivihArapratimApratipattikAle gaNAvacchedakatvaM svapadaM muktvA pratimAM pratipadyate, prAcAryo'nyaM gaNadharaM svapade sthApayitvA pratimA pratipadyate iti / zeSa sarva sUtradvayaM bhikSusUtravadeva jJAtavyam / athavA bhikSusUtrAdidaM nAnAtvaM yat gaNAvacchedaka AcAryazca pratimApratipattikAle pUrvagRhItamuparSi nikSipyAnyamupadhi prAyogyamutpAdya pratimA pratipadyate iti, zeSaM pUrvavadeva / sU0 26, 27 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 1 0 28-32 pAvasthAdivihAraprAptasyapunarAgamane vidhi 39 sUtrama -bhikkha ya gaNAo zravakkamma pAsatyavihArapaDima upasaMpajjitA gaM viharejmA se yahacchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjisANaM viharittae, anyi yA itya sase puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyamsa vA parihAramsa vA upahAvejjA |suu0 28 // chAyA-bhikSuzya gaNAvacakramya pAvasthavihArapratimAmupasaMpadya skhalu viharesa, saca iruches dvitIyamapi tameva gaNamupasapatha khalu dhiham, asti cAtra zeSa punarAlocayet punaH pratikrAmet punazchedasya yA parihArasya yA upasthApayet // sU. 28 / / __ bhASyam-'bhikkhU ya' iti / bhikkhU ya yaH kazcid bhikSuzna 'gaNAo avakamma gaNAt svagachAt apakramya bahirnirgatya, 'pAsatyavihArapaDima' pAsvavihArapratimA, pArthasyAya, pA jJAnAdInAM samIpe natu jJAnAdiSu tiSThatIti pAvasthaH, athavA masya pAzastha iticchAyA, tatra pAzAH bandhahetubhUtA mithyAvAdayaH, teSu tiSTatIti pAzasthA cAritrAcArazithilastasya pratimA-viSayAvasthA, tAm 'upasaMpajjittA NaM' upasaMpadha pratipadya khalla 'viharejjA' viharet / 'se ya icchejjA docapi sameva gaNa upasaMpajjicANaM viharittae' sa ca pArzvasthacaryArato bhUtvA bhUyo'pi bhAvapagavRttyA icchet dvitIyamapi vAraM gaNaM svagaNaM yasmin gaNe pUrvamAsIt tameva gaNaM gacchamupasaMpadya samprApya vihAM sthAtum icchet tadA 'asthi yA ittha se se' asti cedana zeSaM cAritrAMzo vidyamAnastadA gacchAgataM taM 'puNo' punarAgatatvAt 'AloejjA' tasyA'parAdhajAtasyA''locanAmAcAryAdiH kArayet 'puNo paDikkamejjA' punaH pratikAmet punarakaraNatayA pApAt pratyAvartayet 'puNo yassa parihArassa vA ubaTThAvaejjA' tataH punaH chedasya vA parihArasya vA upasthApayet chedasya dIkSAchedasya svIkArAya parihAratapaso vA karaNAya pravartayediti bhAvaH / yadi tasya cAritraM sarvathA naSTaM bhavettadA punaH paJcamahAnateSu upasthApayediti vivekaH ||suu0 28 // idaM sUtra pArzva sthaviSayakam | evaM yathAchande, kuzIle, avasanne, saMsakke cA'pi catvAri sUtrANi vaktavyAni 'je bhikkhU ahAchaMda0 ityAdi 'jemigvU0 saMsatta0' paryantam // 9029-32 sUtram-bhikkhu ya gaNAmo avakkamma jahAchadavihArapaDima upasaMpajjittA gaM biharejA se ya icchejA doccapi tameva gaNaM upasaMpajjittANaM viharittae, asthi pA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyAsa vA parihAramsa vA ukdyAvejjA // sU0 29 / / bhikkhU ya gaNAo avakamma kusIlavihArapaDimaM upasaMpajjitA NaM viharejnA se ya icchejjA doracaMpi tameva gaNa upasaMpajjittA NaM vidarittae asthi yA itya sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA upahAvejjA // sU030 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikkhU ya gaNAo avakamma osannavihArapaDimaM upasaMpajjitA viharejjA se ya icchejjA doscapi tameva gaNaM upasaMpajimanA gaM vidharittae asthi yA istha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA ucahAvejjA // mU0 31 // . bhikkhU ya namAo pravakamma saMpattavihArapaDimaM ughasaMpajjittA NaM viharejjA se ya iccheujA doccapi tameva gaNa utrasaMpagjinANaM viharittae asthi yA ittha sese puNo pAloekjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa parihAramsa vA ubahAvejjA // sU. 32 // chAyA-bhikSuzca gaNAdhakramya yathAchandavihArapranimAmupasaMpadya khalu viharet sa va icchet dvitIyamapi tameya gaNamupasaMpadya thalu thihartum , asti cAtra zeSaM punarAlocayeta punaH pratikAmet punazchenasya thA parivArasya vA upasthApayet // sU0 29 // mithuprasa gaNAdhavakramya kuzIlavihAraprasimAmupasaMpaca khalu ghiharet sa cavchet dvitI. yamapi sabheva gaNamupasaMpanca khalu viDam, asti cAtra zeSa punarAlocayet punaH pratikAmet punazchedastha yA parihArasya yA upasthApayem / / sU0 30 / / bhikSuzca gaNAdavakamya aSasannavihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tameva maNamupasaMpadya khalu vidhartam asti cAtra zeSaM punarAlosayet punaH pratikAmait punazchedasya vA parihArasya vA upAsthApayet // 20 31 / / bhikSuzca gaNAvayakramya saMsaktavihArapratimAmupasaMpatha khallu viharet sa khecchet vitIyamapi tameva gaNamuparsapatha viharttam asti cAtra zeSaM punarAlocayet punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet / / sU0 32 / / bhASyam-'bhikkhU ya gaNAoM' iti / etAni catvAri sUtrANi pArdavihArapratimAsUtravadeva vyAkhyeyAni navaraM vizeSaH kevalametAvAneva yadatra yathAchandAdayazcasvAro vAcyAH / 'ahAchaMdo' ti yathAchandaH chando'bhiprAya icchA vA, yathA - svAbhiprAyAnusAraM svecchAnusAraM vA yathaiva svasyAbhiprAyaH yathaiva vA svasyecchA tathaiva yo vicarati sa yathAchandaH mAgamanirapekSa vartanazIla ityayaH // sU0 29 // 'kusIle'-tti kuzIlaH kutsitam AgamaniSiddhaM zIlam AcAraH samitigupyAdirUpo vidyate yasya sa kuzIlaH / / sU0 30 / / 'osANe-tti avasannaH, 'kALe viNae' ityAdirUpajJAnAdisAmA cAryAsevane ava. sIdati duHkhamanubhavati, athavA sAmAcArI vitathAm asatyAM kurvana varnate saH sAdhvAcArapAlane bhaudAsInyavAn sAdhvAcArapAlananirapekSa ityarthaH // sU0 31 // 'saMsate ti saMsaktaH saMsakta iva saMsaktaH pArthasthAdInAM saMvignAnAM vA sAMnidhyamAsA vattadrapeNa saMnihitadoSaguNaH tatraiva saMsako bhavati yathA pArthasthAdiSu militaH pArthasthasazo Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parapApaNDatAprAptasya punarAgamanavidhiH 41 mavati, saMvigneSu militazca saMvignasadRzo bhavati bahurUpanaTa iva yathAvasaravartanazIla iti bhAvaH saca saMkliSTAsaMkliSTamedena dvividhaH, tatra-saMkliSTasaMsaktasvarUpamAhagAthA-paMcAsavapavazI jo, gAravattigasaMjubho / itthIgihisa saMbaddhI, saMsatto saMkiliGkago // 1 // chAyA-paJcAzrayapravRtto yo gaurazikasaMyutaH / strIpahiSu saMbaddhaH saMsaktaH saMkliekaH // 1 // yaH paJcasu mAzraveSu hiMsAdiSu pravRttaH sa paJcAzravapravRttaH-hiMsAghAzraveSu pravartanazIlaH, gauravatrikena RddhirasasAtarUpeNa saMyutaH sahitaH, tathA strISu strIrUpeSu gRhiSu pUrvapazcAsaMstuteSu gRhastheSu sambadaH straugRhibhiH saha sambandhakArako bhavati sa saMkliSTaH saMsakto jJAtavya iti // 1 // athA'saMkliSTasaMsaktasya svarUpaM gAthAsyenAi-- mAdhA-mAsasya pAlayo, achane hoi sovi ahachaMdo / evaM kusIlamajhe, osanne yAvi emeva // 1 // saMsatte saMsaso, piyadhamme hoi sovi piydhmmo| evaM asaMkiliTTho, saMsatto so muNeyaco // 2 // chAyA-pAvasthe pArzvastho, (bhavati), yathAchande bhavati so'pi yathAchandaH / evaM kusIlamadhye, avasAne cApi pavameva // 1 // saMsakte saMsaktaH priyadharmaNi bhavati so'pi priyadharmAH / pavamasaMkliSTaH saMsaktaH sa jJAtavyaH // 2 // manAyorarthachAyAgamya iti na viviyate iti / atreda vijJeyam-pArzvasthasya yatra sthAne yat prAyazcitta kathita tasminneva sthAne yathAchandasya prAyazcittaM vivarSayet 'ahAchaMde vivaDhejjA' iti vacanAta , kathamevaM kriyate ? bhAgamanirapekSavartitvena kuprarUpaNAprampako bhavati, kuprarUpaNAyA bahudopAcAttasya prAyazcittAdhikya proktam / atrA'yaM vivekaH-pAvasthatvaM bhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM sarveSAmapi saMbhavati, yathAchandavaM tu kevalaM bhikSoreva bhavati tattaH pArthasthaviSayaka sUtra trimUtrAtmakaM bhavati, yathAchandasUtraM tu ekarUpameveti / / mU. 29-32 // sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakamma parapAsaMDapaTima upasaMpajimanA paM viraMjA se ya icchejjA doccapi tamena gaNa upasaMpajjittA Na viharittae, natyi tassa tappattie kei chee vA parihAre vA nannatya pagAe AloyagAe // sU0 33 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -rniwannamrunaam chAyA-bhikSuzca gaNAyakamya parapAvapatimAmupasaMpaca khalu vihare, sa cecchet dvinIyamapi samegha gaNamupasaMpaca khalu viharmum, nAsti balu tasya tatpratyAyikaH kazcit chedo yA parihAro pA mA'nyatra ekayA AlocanayA // sU0 33 // bhASyam-'bhikya ya' iti / bhikkhU ya' yaH kazcid bhikSuH rAjAdhupAlavA'zivAdikAraNAt 'gaNAbho avAmma' gaNAta svakIyagachAt apakramya pRthagbhUto nissRtyetyarthaH 'parapAsaMDapaDima uvasaMpajjinA gaM' parapApaNDapratimA svakIya liGga parityajya anyadIyaM paradArzanikaliGgam upasaMpaca svIkRtya skhala 'viharejjA viharet yathAvasaramupadravakAle parakIya liGga svIkRtyA'pi antaHkaraNena paJcamahAyataM pAlayan viharan 'se ya icchejjA' sa ca parityaktasvakIyaveSo gRhItaparakIyaveSaH, antarbhAvita cAritraH, sa yadi 'doccapi' dvitIyamapi vAraM 'tameva gaNaM upasaMpajjitANa' liGgaparivartanakAraNe parisamApte sati tameva gaNaM yasmin gaNe pUrvamAsIt tameva gacchaM punarapi upasaMpaca para bAla viha tama davA- gota bradA 'nathi ma tamsa tappatie' nAsti khala tasya kAraNavazAt svaliGga parityajya parapASaNDaliI svIkRtya punarapi svagacche samAgacchataH tatpratyayikaH parapASaN ipratimAgrahaNanimittaka: 'kei chee vA parihAre sa' kazcicchedo vA parihAro vA, tasya tanmUlaka chedanAma parihAranAmaka vA prAyazcittaM na bhavatItyarthaH / tat kimatra sarvathaiva prAyazcittA'bhAvaH ! tatrAha-nannatya egAe AloyaNAe' mAnyatraikayA AlocanayA, AlocanA gurusamIpe svadoSANAM prakaTanarUpA, tAM vihAya nAnyat prAyazcitta bhavati, iti mAlocanAmAtrameva tasya prAyazcina bhavati | rAjA'zivAghupadravakAraNamAzritya parakIyalinadhAraNenApi tasya bhAvacAritrasadbhAvAt / yadi bhikSuH rAgadveSAdikAraNena svakIyagaNAdacakramya parapASaNDaliGgam upasaMpadya viharet, kapAyakAraNe parisamApte sati dvitIyamapi vAraM tameva gaNamupasaMpadya viharnumicchet, athaivaM kurvatastasya do vA parihAro vA prAyazcittamApadyeta anyadapi prAyazcinaM bhavati rAgadvepAdikAraNataH parakIryAlaGgasya dhAraNAt, tAdRzasya parakIyaliGgapratipattau saMyamayatanAyA saMmavAsveti vivekaH / atredaM bodhyam-bhikSuH nAdRzasya parapApaNDasya veSaM gRhNAti yasmin kSetre sAdhayo vicaranti tatratyo rAjA yasya parapApaNDasya matAvalambI bhavet evaM karaNe rAjA bhikSu nopadravati / phiyatkAla. paryantaM taM lihaM dhArayedilyAi-yAvatkAlaparyantaM tatra rAjAghupadravo nopazAmyati tAvatkAlaparyantaM talliGgadhAraNamAvazyakam / tathA-upazAnte'pi rAjAdhupadrave yAkkAla sAdharmikANAM sArthoM na milati tAyakAlaM tenaiva lina kAlakSepaM kuryAt, tatkSetrasya sahasA tyaktumazakyatvAt / kathivaM ca bhagavatIsUtrasya paJcaviMzatitame zatake saMjayAdhikAre--'gRhasthaliGge'nyaline vA chedopasthApanIya cAritraM labhyate' iti / kAraNamAdhisya liGga muktavAn kintu yasya cAritraM nirdoSa vartate Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 1 2034 avadhAyitasya punarAgamane vidhiH / -Mann sa tatra yadi kasyApi navadIkSitasya chedopasthApanIyasambadhI kAlaH samAso bhavettadA tallinasthitasyaiva nirmanyA(niyaMThA)pekSayA, tathA sthAnAGgakathitacaturmakSayapekSayA ca te navadIkSinaM cAritre sthApayituM kalpate iti / atredaM tAtparyam-pArzvasthAdi saMsaktaparyantAni paJca sUtrANi bhAvaliGgaparityAgaviSayakANi tatastatra prAyazcittadAnamabhihitam, i. parapASaNDapratimAsUtra tu dampaliGgaparityAgaviSayakamato'trAlocanA muktvA nAnyat prAyAMcataM pratipAditam // sU033 // pUrva bhAvaliGgadravyaliGgaparityAge vidhiH prokaH, sAmprataM inyabhAvobhayali parityajya gatasya tatraiva gaNe punarAgantumicchato vidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram -bhikkhU ya gaNAbho avakamma ohAvejjA, se ya icchejjA dopi tameva gaNaM upasaMpagjicA NaM viharicae, nasthi NaM tassa tappattie kei chae vA parihAra vA nannattha pagAe sehovadvAvaNiyAe / sU0 34 // chAyA-bhikSuzvagaNAdavakramyAvadhAvet sa cecchet dvitIya va tameva gaNamupasaMpaca balu pihA nAsti skhalu tasya satprayAyakaH kazcit chadA yA paridvArA dA nAnyaka ekayA zaikSopasthAnikayA / sU034 / / bhASyam -'bhikkhU ya' iti / 'bhikkhU ya' yaH kazcid bhikSuH 'gaNAo avakamma' gaNAdapakramya gaNAt svakIyaga chAt bhapakramya nirmAtya 'ohAvejamA' avadhAvat paJcamahAnatapayAMyAt parAGmukho mUtvA gRhasthaparyAyaM prati gacchadityarthaH 'se ya icchejjA' sa vecchat yaH gRhasthaparyAyamAzritaH sa punarapi sAdhUnA sadupadezAt mAgyavazAcca bhAvaparAvartanena icchet 'dAcyapi tameva gA dvitIyamA vAraM sameva gaNam 'upasapagnicA paM viharijae' upasaMpadya svIkRtya vihA~ punaH tatraiva gaNedIkSA grahAkA saMyamayAtra nirvAhayitumicchet, punarAgamanaprazna kodazaM prAyazcittaM dAtavyam ! nayA dArabhyam ! ityAi-'pasthiNa tassa' nAsti khala tasya 'tappattaie' tatpratyAyakaH saMyamatyAnimittakaH 'kei chee vA parihAre vA' kazcit chedo vA parihArA vA, na bhavati khala tasya kazcit chedanAma parihAranAmakaM vA prAyazcita, tasmin chedaparihAraprAyazcittasya kAraNAbhAvAt / vAha kiM karttavyam ! ityAha-'NaNNattha pagAe sehovadyAvaNiyAe' nA-yatra ekayA zaikSopasthApanikayA tasya zaikSopasthAnikAM vihAya nAnyat kimApa prAyazcita dAttavya sthAna , mUlata eva tasmai punarnutanAmeba dIkSAM dadyAt , tasya sarvathA gRhasthaparyAyasvIkRta vAditi / / yU 0 34 // pUrva pArthasthAdipratimAviSaye bhAlocanAvidhiH proktaH, sAmprataM bhikSaNA makRtyasyAne sevite tasyAlocanAdikaM kasya pAca kartavyam / iti tadvidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasne sUtram-bhikkhU ya annayaraM akiccaTThANaM sevittA icche jA Aloittae jatva apaNo ApariyauvamAe pAsejjA tesaMtiyaM AloejjA paDikammejjA nidejjA garahejanA viujjA visohejjA akaraNayAe abbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (1) / no ceva appaNo AyariyaubajjhAe jatthetra saMbhoiyaM sAimmiyaM pAsejjA pahussu babbhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikammejjA nidenA garahejjA viujjA visohejjA akaraNapAe abbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDijjejjA (2) / no veva saMbhoiyaM sAhammiyaM, jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahusamaya kabhAgamaM tassaMciyaM AloejjA paDikamajjA nidenA garaddejjA viuddenA visoIjjA akaraNayAe amuTejjA mahAriI tokammaM pAyacchittaM pativajjejjA (3) / no ceva annasaMbhoiyaM jattheva sArUviyaM pAsajjA bahusmRya yabhAgabhaM tassaMtiyaM AloejjA paDikamajjA nidejA garahejjA viujjA visohejjA akaraNayAe aSTejjA ahArihaM tabokammaM pAyacchitaM paDivajjejjA (4) / no ceva sArUviyaM pAsejjA bahussurya banbhAgamaM jattheva samaNovAsagaM pacchAphaI pAsejjA bahussuyaM canbhAgamaMtassaMtie AloejjA paDikammejjA nidezajAgarahejjA viuTejjA visohejjA akaraNayAe advejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchitaM pddivjjejjaa(5|| no ceya samaNobAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA bahussUyaM vabhAgamaM jasva sammaMbhAviyAI ceiyAI pAsejjA tesaMtie AloejmA paDikamejjA nidejjA garahejnA viuddejjA visohejjA akaraNayAe amuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (6) / no caiva sammabhAtriyAI ceiyAI pAsejA, yahiyA gAmassa vA nagarassa vA nigamassa vA rAyahANIe vA kheDarasa vA kabaDassa vA maDaMbassa vA paTTaNassa cA doNa mu hassa yA Asamasta vA saMvAissa vA saMnivesassa vA pAINAbhimuI vAudINAbhimuhe vA karayalapariggahiye sirasAvattaM matyae aMjaliM kaTu evaM vaejjA-evaiyA me avarAhA evaikkhutto ahaM avaraddho arahatANaM siddhANa aMtie AloejnA paDikkamejjA nidezA garahejjA viuTejjA visohejjA akaraNayAe anmuDejA ahAriI tophamma pAyacchittaM paDibajjejjAsi (7) tti bami // sU0 35 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAjyam u0 1 sU. 35 pAyaryopAdhyAyAyakai kAbhAve AlocanAyidhiH 45 chAyA-bhikSuzcA'bhyataramakatyasthAna sevityA icchedAlocayituM yauvAtmana mAcAyopAdhyAyAn pazyet teSAm antike pratikAmet nidet gaheta vyAvaseMta vizodhayet makaraNatayA'bhyuttiSThet yathAI tapaHkarma prAyazcittaM pratipadheta / |no caiyAramana bhAyAyopAdhyAyAna yaSa sAMbhogika sArmika pazyen bahuzrutaM bahAgau tasya antike Alocayet pratikAmeta niveta gaheta dhyAvata vizodhayekSa akaraNatayA abhyaktipTeta yathAI tapAkarma prAyazcitaM pratipadheta 2 / no caiva sAMbhogikaM sArmikaM yatraivA'nyasAMbhogikaM sAmikaM pazyet bahuzrutta bahAgama tasya antike AloSayet pratikAmet nidet gaddeta vyAyatteta vizodhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathAI tapaHkarma prAyaznisaM pratipata 3 / no dhevAnyasAMbhogikaM yava sArUpikaM pazyes' bahuzrutaM yahAgamaM tasya antike Alocayet pratikAmet nindena gata vyAyatteta vizodhayet akaraNatayA mabhyutiSThet yathAI tapaHkarma prAyazcittaM pranipadheta 4 / no caiva sArUpikaM yatreva bhamaNopAsarpha pazcAnkRtaM pazyet bahuzrutaM balAgama kalpate tasyAstike bhAloSayet pratikAmet nives gaheta vyAvatata vizodhayet akaraNatayA abhyustiSTen yathAI tapaHkarma prAyazcittaM pratipadheta 5 / no caiva zramaNopAsakaM pazcAtkRtaM yatraiva samyagbhAvitAni caityAmi pazyat teSAm antike Alodhayet pratikrAmet niMdara gaheM ta dhyAvata vizodhayet akaraNatayA abhyutiSThet yathAI tapAkarma prAyazcita pratipadyata 6 / nA caiva samyagbhAvitAni caityAni pazyet vahiprAmastha yA nagarasya vA nigamasya yA rAjadhAnyA kA kheTasya pA karmaTasya thA maDampasya yA pattamasya yA droNamukhasya vA Azramasya vA saMbAdhasya vA saMnivezasya yA prAcI nAbhimukho pA udIcInAbhimukhA thA karatalaparigRhItaM ziramAvarta mastake aMjali kRtvA para vaSet-patAto me'parAdhAH etAvatkRtva. ahamaparAddhaH, aItAM siddhAnAm astike bhAlocayet pratikAmet niSet gardaita dhyAvanata pizodhayet akaraNatayA'bhyusiThet yathAI tapAkarma prAyazcittaM pratipadyeta 7 iti bravImi // 0 35| // iti prathamoizaH samAptaH // 2 // bhASyam --'bhikkhU ya anlayara' iti| 'bhikkhU ya annapara' bhikSuzca anyatarat anekeSu prANAtipAtAdizvakRtyeSu madhye yatkimapyekam 'akiccadvANaM' akRtyasthAnaM kartumayogyamakRtyam , akRtyaM ca tatsthAnamakRSyasthAna prANAtipAtAdilakSaNam 'sevittA' savitvA 'icchajjA' icchet amilaSet 'Aloitara' mAlocayituM pApasyAlocanA kartumicchat tathAhi--moinIyakodayAdvA prANAtipAtAdilakSaNasyA'kRtyasya pratisevanaM kRtvA vigalitapramAdo duSkRtakarmaNaH kaTuvipAkamAlodhya tAdRzakamamalabhapanetuM tasya karmaNaH prAyazcittaM mahAtumicchediti / satyAmanyAlocaneccha.yAM kutra kasyAne AlocanA kuryAditi jijJAsAyAmAi-'jattheva' yatraiva sthAnavizeSa prAmAdau upAzrayavizeSe vA 'appaNo Ayariya uvajjhAe pAsejjA' Anmana AcAryopAdhyAyAn pazyet sa ca AlocanA kamichuH AtmanaH svakIyagaNasambandhino natu paragaNA'vasthitAn AcAryopAdhyAyAn pazyet akRtyasya dUrIkaraNe saskRtyasya ca karaNe kAla. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra kSepasya ayogya vAt 'tesaMtiyaM AlojjA ' teSAm antake mAlocayet teSAmAcAyopAdhyA yAnAmantike samIpe Alocayet AlocanAM kuryAta AcAryopAdhyAyAnAM samIpe svakRtA'ticArajAtaM mlAyatA vadanena vacanaddArA natu bhAvabhanayA janAntaramukhana vA prakaTIkuryAt / 'paDika mejjA' pratikAmet pApAt pratyAvartituM mithyAduSkRtaM dadyAt 'nidejjA' niMdyAt svopArjitapApakarmaNaH svAtmAnameva sAkSIkRSya nindAM kuryAt 'garahejjA' garheta guru sAkSi vinirmAya svatapApakarmaNo jugupsAM kuryAt, sarvatrApi nindanaM garhagaM ca etadubhayamapi paramArthatastadeva bhavati yadA punaH tAzakarmakaraNataH sarvathaiva pratinivarttate tata Ai-'viuddejnA' vyAvacaita tasmAda kRtyapratisevanAt sarvathaiva pratinivRtto bhavet / pratinivartane'pi pApakarma karaNatastAhazAtyApAt tadA mucyate yadA svakIyAtmano vizodhirbhavati, Atmano vizuddhayabhAve pratinivartanamapi nisthakarmavetyAha- 'visohejjA' vizodhayedAramAnaM, pApamalaprakSAlanenAmAnaM nirmalIkuryAt / yathA bhUmiluThitAzva utthAya zarIrasaMlagarajo'GgAni vidhya pUrvApararajonirgamena nirmalIbhavati tathaiva bhikSuH pAparajo vidhUya nirbhalIbhavet , seyamAtmano vizuddhiH kRtasya pApasyA'punaHkaraNatAyAmeSa saMbhavati, anyathA kutakarmaNaH punaHkaraNatAyAmAtmavizuddharasaMbhavAt tatrAha-- 'akaraNayAe amuTejjA' akaraNatayA punarabhyuttiSTet-akaraNatayA 'punarevaM na kariSyAmau ti nizcisyA'bhyuttiSThet sAvarAno bhavedityarthaH / punarakaraNatayA-abhyutthAne'pi pApAdizoSiH prAyazcittapratipattyaiva bhavati, natu prAyazcittamantaraNa pApApanodanam , ata Aha-'ahArihaM tavokamma pAyapichattaM paDibajjejjA' yathAI tapaHkarma prAyazcittaM pratipadheta, yathAhai yathAyogyam pApAnusAri yena pApanivRttivetAdRzaM tapAkarma, tatra tapograhaNamupalakSaNaM tena chedAdike prAyazcittaM pApanAzaka karma pratipayeta svIkuryAt / / yadi mAmIthA AryopAdhyAyA na labhyante tadA kiM kuryAt / tatrAha 'no cetra' ityAdi 'no veva appaNo' no caiva naiba yadi punaH AtmanaH svagacchasya svagacchasebandhinaH 'AyariyaujjhAe' AcAryopAdhyAyA Asanna pradeza na vidyante dUrAdidezavyavadhAnato vA sAn na pazyet tadA-'jatyeva saMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA' yatraiva sAMbhogika sAdharmi ke pazyet, AcAryopAdhyAyAnAmalAme yatraiva khasa sthAnavizeSe upAzraye vA sAMbhogikaM sAmAnasAmAcArokaM sAgharmikaM pazyet , kIdRzaguNasaMpannaM sAdharmikam / tatrAha - 'bahussurya' ityAdi / 'bahusmuyaMbabhAgama' bahuzrutaM bavAgama, tatra bahuzrutaM nAmA'nekavidhachedAdisUtramarmakuzalam udyatavihAriNaM kriyApAtraM, bar3Agarma sUtrato'yaMtazca prabhUtAgamajJAtAraM pazyet, 'tassaMtiyaM AloegjA' tasyA'ntike Alocayet ityAdi yathAhaM tapaHkarma prAyazcitta pratipadyeta, itiparyantaM pUrvavad vyAkhyeyam / 'no ceva saMbhoiyaM sAhammiyaM no caiva khala naiva yadi khalu sAMbhogika sAgharmika, yadi punaH svakIya sAMbhogikaM sAdharmika pahuzrutaM brahmAgarbha na pazyet , tadA phasya samIpe mAloca Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 0150 35 AcAryopAdhyAyAcekaikAbhASe AlokhanAdhidhiH 4 nAdikaM kartavyam ? tabAha- 'jattheva' ityAdi / yadi punaH sAMmogika sAdharmikaM na pazyedAlocanArthaM tadA 'jattheva annasamozyaM sAhammiyaM pAsejjA' yatravAnyasAMbhogika sAdharmika pazyet tatraiva sthAnavizeSe anyaptAMbhogipham anyagadrIyaM svasaMbhogamaryAdAbhi-naM kintu sAdharmikaM samAnadharmika jinoktapaJcamahAnatAgadhakaM pazyet, tamapi kathambhUtaM sAdharmikaM tatrAha-bahusmurya' ityAdi 'bahussuyaM bacmAgarma' bahuzrutaM chedAdiprAyazcittasUtrApaThanapAThana kuzalaM bavAgamaM sUtrAtaH bhAgamajJAninaM pazyet 'tassaMtie 'AloejjA.' tasyAnyasAMbhogikasAdharmikasya savidhe bhAno hoH rAti bada vyAyam 3 / pA 'no ceva annasaMmoiyaM no caiva anyasAMbhogika yadi punaranyasAMbhogika sAgharmikaM bahuzrutaM bavAgamaM mo pazyet no labheta tadA 'jattheva sArUviyaM pAsejjA' yatraiva sthAne upAzraye vA sArUpikaM samAna rUpaM sarUpaM tatra bhavaH sArUpiphaH taM sArUpikaM svasamAnaghepam, svasamAnAlocanAkaraNecchukaM vA kazcinmuni pazyet kathambhUtaM sArUpikam ! tabAha-'bahussuya' ityAdi 'bahussuyaM babhAgamaM bahuzruta bAgamaM pUrvoktaprakArakaM pazyet 'tamsatiyaM AloejjA tasyAmantike Alocayet, parasparamAlocanAM kuryAt ityAdi pUrvavaditi ? | 'no va sArUviyaM' mo caiva khala sArUpikaM yadi punaH sArUpikaM bahuzrutaM bahAgarma naiva khalu pazyet no chameta tadA 'jattheva' yatraiva sthAne 'samaNovAsagaM pacchAkaI pAsejmA' zramaNoNasaka zrAvaka kIdRzam ! 'pacchArDa'- pazcArakRtaM yaH pUrva sAghuparyAye sthitaH bahuzrato bahAgama AsIt tatastaM sAdhuparyAyaM mukyA gRhastho bhavati sa pazcAtkRtaH kathyate, taM pazyet kIdRzam : 'bahusyUyaM babhAgama' bahuzrutaM bavAgame "tassaMtie' tasyAntike, 'AlopajjA.' Alocayet AlocanAdi sarvavidhi pUrvoktaprakAreNaiva kuryAt 5 / / 'no ceva samagovAsaga pacchAkaDaM pAsejjA' yadi pUrvoktaM zramaNopAsake pazcAskRtamapi na pazyet tadA-'jastheva sammaMbhAviyAI' yatraiva khalla sthAnavizeSe samyagmAvitAni jinavacanavAsittAntaHkaraNAni 'ceiyAI caityAni citisa jJAne' iti ghAtoniSpanna caitya, tAni sagyagamAvayuktAH gRhasthA ityarthaH. yeSAmantaHkaraNe na rAgo na cA svaparaguNAvaguNavivekajJAH ke'pi gRhasthA bhaveyustAn pazyeta, tanmadhyAt kazcidekaM vivekabuyA AlocanAdAnakuzala nirIkSeta, bahuvacanaM cAtra tAdRzagRhasthAnAM bahutvAt 'tesaMtiyaM AloejjA.' teSAmantike samIpe mAlocayet, ityAdipadAni pUrvavadeva vyAsyeyAnIti 6 / atha yadi 'no ceva samprabhAviyAI' naiva samyagmAvitAni caityAni tAdRzAn gRhasthAn no pazyet tadA-'bahiyA gAmassa bA' bahimisya vA grAmaH itiveSTito jananiyAsaH, tasya mAmasya Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bahAdeze grAmasya bahiH pradeze, athavA 'nagarassa vA' nakarasya nagarasya vA na karo gomahiNyAdInAM vidyate yatra tat nagaraM aSTAdaza karavarjitaM, tasya 'nigamassa vA' nigamasya vA, tatra nigamaH prabhUtataratra Nimjana nivAsaH, tasya vA 'zahANIe vA' rAjadhAnyA vA tatra rAjAdhiSThitaM nagaraM rAjadhAnI, tasyA vA 'kheDassa vA' kheTasya vA tatra pazuprAkAranibaddha kheTa, tasya vA 'phassa vA' karbaTrasya vA tatra karceMTa jhullakanagaram tasya vA 'marDavasla vA' maDambasya, vA tatra maDambaH sArdhagaJyutyantargatagrAmAntararahitaH, tasya vA 'pahaNarasa vA' asya pattanasya vA pa nasya veticchAyA, tatra pacanaM samastatasthAne gile nagaram pahanaM yat naubhireva gamyam uktaJca C/ pattanaM zakaTairgamya, ghoTake naubhireva vA / naubhireva ca yadmya, paTTanaM tatpracakSate || 1|| iti ? tAdRzasya pattanasya vA paTTanasya vA 'doNamuhasla vA' droNamukhasya vA tatra droNamukhaM jalasthalapathopeto jananivAsaH, tasya vA 'Asamassa vA Azramasya vA tatrAzramo nAma Azra yavizeSaH tApasAdInAM tasya vA 'saMvAdasya vA' saMbAdhasya vA, saMbAdho janasaMmardaH yathA yAtrAdau digmya bhAgatya sthAnavizeSe janAnAM samAvezaH, tasya vA 'saMnivesassa vA' saMniveza: senAnivezaH samAgatasArthavAhAdinivAsasthAnaM vA, tasya bahiH pUrvoktAnAM grAmAdInAM bahiH pradeze gatvA tatra 'pANAbhimuhe vA' prAcInA'bhimukho yA pUrvA'bhimukho vA athavA 'udINAbhimu yA udIcInA'bhimukho vA uttarAbhimukho vA san pUrvadigabhimukhaH athavA uttaradigAbhimukho vA mUtvetyarthaH / atra pUrvottarayordizorgrahaNaM tayoraMvAlocanAyA prazastatvajJApanArtha, pazcimadakSiNayodizorAlocanAnyAmanatvAditi / tatra gatvA kiM kuryAt tatrAha- 'karakala0' ityAdi / 'karalaparigAhiya' sirasAvattaM matthae aMjali kaDDa tatra karatalAyAM saMhatAmyAM hastatalAbhyAM prakarSeNa gRhItaH sthApita iti karatalaparigRhItastam, zirasi Avarttate dUramiva sImitadezaM gatvA punastatraiva nivarttate sa bhavataH cakrAkRtiH, tadvat yasya sa eva zirasAvarttaH tAdRzaM mastake aMjali kRtvA sthApayitvA evaM ejjA' evaM vayamANaprakAreNa vadet, tadeva darzayati- 'evaiyA me' ityAdi, 'evahayA me avarAhA' etAvanto mamAparAdhAH akRtyasthAnasevanarUpAH etAvantaH santi 'evaivakhutto ahaM avarado' etAva skRtvaH etAvato vArAn yAvadahamaparAddhaH akRtyasthAna sevana rUpA'parAdhayukto jAto'smi evaM savinayamuktvA 'arahaMtANaM siddhANaM aMtie' ahartA siddhAnAM samIpe tAn sAkSIkRtyetyarthaH 'AloejjA' Alocayet, sabai svAparAdhajAtaM svavacasA prakaTIkuryAt, pratikrAmet, nideta, garheta, tathA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAm 0 1 sU0 35 7 prathamodezakasamAptiH 49 myAvartteta vizeodhayet akaraNavyA'bhyuttiSThet yathAI tapaHkarsa prAyazvitaM pratipadyeta iti / tathA tAM siddhAnAM purata tAsAkSipUrvakam AlocayedAtmano doSajAtaM prakaTayet pratikrAmet nidhyAduSkRtaM dadyAt atmAnaM nivet, gata, akRtya karaNAdAtmAnaM vyApatata vinivarteta, kRtAzIcAravidhUnanena AtmAnaM vizoSayet, akRtyasya punarakaraNAtayAmyuttiSThet yathAyogyam akRsthAnAnusAri tapaHkarma tapaHkaraNarUpaM chedAdiprAyazcittaM pratipayeta svIkuryAditi / 'ti vemi' iti zravImi evaM prakAreNa dharmasvAmI jambUsvAminaM provAca yadahaM prAyazcittaviSaye'zrauSaM tIrthakaramukhAt tatte kathayAmi, iti sUtrArthaH // sU0 35 // .) iti zrI vizvavikhyAta -jagadvallabha prasiddhavAcaka- paJcavaMzabhASAkalitakhalitakaJcApAlApakapravizuddha gadyapadyanaikapranthanirmApaka kAdimAnamardaka- zrI chatrapati kolhApurarAnapradatta " jainAcArya " - padabhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlavakSacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI-ghAsI lALata tiviracitAyAM vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM prathama uddezakaH samAptaH // 1 // ma. 7 s - Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha mitIyorezakA mArabhyatematha prathamoaizakasyAntimasUtreNa sahAsya dvitIyodezakaprathamasunasya kaH sambandha ! ityatrAha bhASyakAra: 'pubcha' ityAdi / gAyA-puthvaM ego sevai, pAcaTANaM ca kiMpi tassa vihii| cutto'NegANaM 1, so vuccai esa saMbaMdho // 1 // chAyA-pUrvam ekaH sevate pApasthAnaM ca kimapi tastha vidhiH / prokaH mamekeSAM raha sa procyate eSa sambandhaH // 1 // vAiyA - amarezakasma bara: sUtre ekaH kazcit bhikSuH kimapi prANAtipAtAdikaM pApasthAnaM sevate tasya vidhiH proktaH / iha atra dvitIyodezakaprathamasUtra yAdInAM pApasthAnasevane sa vidhiH procyate, eSaH pUrvAparodezakayoH sambandho vartate // 1 // bhanena sambandhenAyAtasyAsya dvitIyode zakasyedamAdisUtram- 'do sAhammiyA' ityAdi / sUtram -do sAimmiyA egayabho viharaMti ege tatya annayara akiccaTThANaM paDisevicA AlopajjA ThavaNijja ThAvaittA karaNijja gheyAyaDiyaM // sU0 1 // chAyA-do sAdharmiko pakato viharataH ekastatrA'myatarat akutyasthAna pratisevya Alocayet sthApanIya sthApayitvA kartavya yAvRttyam // sU0 1 / / ___ bhASyam - 'do sAhammiyA' iti / do sAhammiyA' dau sAdharmiko, tatra dvau dvitvasaMkhyAviziSTau samAnaH sadRzo dharmaH zruvacAritralakSaNo vidyate yayostau do sAghamiko samAnadharmiNau ekasAmAcArIkAvisyarthaH 'egayo' ekataH ekatra samuditau santau / 'viharaMti' viharataH titaH, 'page tattha' ekaH kazcit tatra yormadhye 'annayara' manyatarat yat kimapyekam 'akiccaTThANaM bhakRtyasthAna prANAtipAtAdilakSaNam "paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' mAlocayet svakRtAticArAdika svacasA svakIyAcAryAdisamIpe prakAzayet , tatra yadi bhagItArthakaH pratisevanAM prANAtipAtAdilakSaNaM pApaM pratisevitavAn tadA tAdRzAya AcAryAdiH ! zuddhameva upavAsA''cAmAmlAdikameva tapo dadyAt na tu parihAratapaH, tasya jar3amatitvena parihAratapo'yogyatvAt / matha yadi sa pratisevako gItArthoM bhavet tarhi tasmai gItArthAya parihAranAmakaM tapo dAn / 'ThavaNija ThAvaittA' sthApanIyaM tad yathAyogyaM dAtavyaprAyazcittaM sthApayitvA dattvA tatra mo'nyastaditaraH sAdhuH sa tasya 'karaNijja veyAvaDiya' vaiyAvRtya bhaktapAnAdinA zuzravaNaM karaNIyaM bhavediti // sU0 1 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAbhyam u02 sU01-5 sAviharatA yAdInAM tapovahanavidhiH 51 sUtram-do sAimmiyA egayo viharati dovi te aNNayaraM akiccadvANaM paDisevittA AloegjA egaM tattha kappAga ThAvAcA ege NivvisejjA baha pacA sepi NibbisejjA / / suu02|| chAyA-dvau sArmiko pakrato vidarataH dvApi tau anyatarat akRtyasthAna pratisevyA''locanesAm, pakaM tatra pharapasthitaM sthApayitvA pako niSizet atha pacAt so'pi nirSizet / / 50 2 // bhASyam--'do sAimmiyA' iti / dosAhammiyA' dau sAdharmiko, tatra dvau samAnadharmiNau ekagalchIyo do zramaNI ityarthaH 'egapao viraMti' ekataH ekatra dvau militvA viharataH tiSThataH, tayordvayormadhye 'dovi te' dvAvapi to ubhAvapi 'aNNaparaM' anyatarat aSTAdazapApasthAneSu kimapyeka, mohanIyodayAt 'akiccaDANa' akRtyasthAnaM prANAtipAtAdikaM 'paDisebittA' pratisevya tAdRzAnyatarAkRtyasthAnasya pratisevanaM kRtvA 'AloegjA' bAlonayetAm , svakIya svakIyamaparAdhamAcAdiH purataH kramazaH prakaTIkuryAtAm / tatra yadi dvAvapi zramaNau gItA bhavetAm , tataH 'ega tattha kappAgaM ThAvadattA' tatra tayordvayormadhyAt eka ye kamAyekaM kalpakaM kalpasthitamAnupArihArikaM sthApayitvA 'ege NijvisejjA' ekaH tadanyaH kalpasthitAditaraH zramaNo nirSizet gRhItaparihAratapaH samApayet tayormadhye eka kalpasthita kalpayitvA tadanyaH parihAranAmakaM tapaH kuryAt / yazca kApasthitaH sa eva cA'nuparihAriko bhavati, satra tRtIyAdeH sAdhoramAvAt, se ca kalpasthita rAnupArihArikastasya parihAratapaHprAptasya tAvatkAlaM vaiyAvRtyaM kuryAt yAvatasya parihAratapo na samApyate iti / 'aha pacchA sevi NivisejjA' maya pazcAt so'pi nirSizet, atha tasya pUrvapratipannasya parihAratapaHsamAzyAnantaraM so'pi kalpasthito'pi nirvizet parihAratapo gRhItvA tatsamApayet / yaH parihAstapaHkaraNAya pravRttaH tasya parihAratapaHsamAzyamantaraM svayamapi svasya pApApanodAya parihAratapaH kuryAdityarthaH / yazca pUrva parihAratapaH kRtavAn sa kRtaparihAratapaHkarmA kalpasthito bhUtvA AnupArihAriko bhavati tena tasya vaiyAvRtya karaNIyaM, yAvasparyantaM tasya parihAratapasaH samAptirbhavet tAvattasya yAvRttyamAcaret / tRtIyasya kasyaci. dapi zramaNasyA'bhAve dAve parasparaM kramazaH tapovAhako vaiyAvRtyakArakazca bhavediti bhAvaH / avArya vivekaH-yadi punaI yormadhye ekataraH bhagItArtho bhavet tadA zuddhatapolapameva tasya prAyazcittaM bhavet na tu parihAratapaH, agItArthatvena parihAratapoyogyatAyA abhAvAt / atha yadi dAvapi agItArthAveva bhavetAm tadA dvAbhyAmapi zudrameva tapaH pratipadyate na tu parihAratapaH, iyorapi parihArataporUpaprAyazcittasyAyogyatvAditi / / sU0 2 / / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre sUtram - bahave sAhamiyA egayao viharati ege tattha aNNaya azvidvANaM paDilA loejjo, sattha vaNijjaM ThAvailA karaNijjaM veyAvaDiyaM // 0 3 // chAyA - baddacaH sAdharmikAH pakato viharanti ekastatrA'bhyataraM atyaMsthAna pratisevyA''locayet tatra sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRstham // 0 3 // bhASyam -'bahave sAimiyA' iti / 'bahave sAhammiyA' bahavo'neke trayazcatvAraH pazcAdikA vA sAdharmikAH zramaNAH 'egayao viharaMti' ekataH sahaiva viharanti tiSThanti 'ege tatya' eka statra teSu bahuSu sAdhuSu madhye ekaH kazcit zramaNaH 'aNNayaraM akiJcadvANaM' manyatarat akRtyasthAnam anekeSu prANAtipAtA dikSaNA kRtyasthAneSu madhyAda anyasarad yat kimapyekama kRtyasvAnaM pratise vivAn / 'eDisevitA' pratisevya tAdRzA'nyataradakRtyasthAnaM sevitvA 'AloejjA' Alocayet bhASAyAdInAM purataH prakaTIkuryAt, AlocanAnantaraM 'vattha' tatra tasminnAlocake sAdhau 'ThavaNijjaM ThAvaitA' sthApanI meM sthApayitvA sthApanoyaM dAtuM yogyaM parihArasapIrUpaM prAyazcita sthApayitvA vyAropya taM parihAstapasi pravezyetyarthaH taditaraH ko'pi sAdhuH kalpasthita anuSArihAriko bhUtvA tena AnupArihArikeNa kalpasthitena tasya 'kara NijjaM veyAtraDiyaM' vaiyAvRtyam AhArAdinA zuzravaNaM karaNIyamiti / , he ayaM bhAvaH - te bahavaH sAdharmikA gItArthI saMgItArthA mizrA vA bhaveyuH tatra yadi eko dvau prayazcaturAdikA vA akRtyasthAnapratiSevino bhavanti tadA teSAm AnupArihArikatvaM kalpasthitatvaM tapovAhakatvaM vaiyAvRtyakArakatvaM ca sarvaM yathAyogya yathocitaM vidhinA karaNIyamiti // sU0 3 // sUtram - bahave sAimmiyA egayao viharati saccevi ve abhNaya akicahA parisevittA AloejjA, egaM vattha kappAgaM ThAvaracA avasesA NibbisinjA aha pacchA sevi NidhvisejjA / / 0 4 // chAyA - bahavaH sAdhamikA ekato viharanti sarve'pi te anyatarat akRtyasthAna pratiseyA''lomeyuH eka tatra kalparka sthApayitvA avazeSAH, nirvizeyuH atha pazcAt so'pi nirvizet // sU0 4 // 1 bhASyam-" - 'bahave sAimmiyA' iti 'bahatre sAimmiyA' bahavo'neke sAdharmikAH 'egayao viharaMti' ekataH sadaiva viharanti tiSThanti, kadAcit 'sandevi te' sarve'pi te zramaNAH 'aNNayaraM akiccahANaM' anyatarad akRtyasthAnaM pratisevitavantaH 'paDisevitA' tAdRzA'nyatarad akRtyasthAnaM pratisevya 'Aiteen' bhalomeyuH pApasthAnasthAlocanAM kuryuH, AlocanAM kartumiccheyuH, tadA 'eMge vattha kappAgaM ThAvaittA' eka kamapyekaM zramaNaM tatra prAyazcitakAle kalpakaM kalpasthitaM sthApayitvA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnya 80 2 sU0 5-6 ..... glAnaparihArakApasthitabhikSostapodhAhanavidhiH 53 tatraika kalpasthitaM kRtvA 'avasesA nirisijjA' avazeSAH kalpasthitA'niriktAH sarve'pi bhramaNA nirvizeyuH parihAratapo gRhItvA tat samApayeyuH / 'aha' atha tanaH parihAratapami praviSTAnAM sarveSAM parihAratapasaH samAptyanantarakAle 'pcch|' pazcAt 'sevi NicisejamA so'pi kalpasthito'pi nirSizet parihAratapo gRhItvA tatsamApayet / sarveSAM prAyazcitakaraNamAvazyakamiti ekaH kalpasthito bhUtvA sa sarvAnapi parihAratapaH kArayati / tadanantaraM teSAM parihAratapaHsamAptyanantaraM sa svayamapi parihAratapaH kuryAditi bhAvaH // mU0 4 // sUtram -parihArakappaTie bhikkhU gilAyamANe aNNayaraM akiccadvANaM paDisebicA AloejjA se ya saMtharejA ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, se yaNo saMtharejA aNupArihArieNaM karaNijmeM veyAvaDiyaM, se ya saMte ghale aNupArizArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjejnA se ya kasiNe tatva Aruhiyanye siyA / / suu05|| chAyA--parihArakalpasthito bhikSurlAyan anyatarat ayasthAnaM pratisevya mAlocayet sa ca saMstaret sthApanoya sthApayitvA karaNoya yAvRtyam, / sa no saMstaret anupArivArikeNa karaNIyaM yAvRttyam sa ca sati bale anuzaridAriNa kriyamANa yayAvRttya svAdayet tacca kRtsnaM tavArohayitavya syAt // sU. 5 // bhASyam-'parivArakappaDhie' iti / 'parihArakappahie bhikkhU' parihArakalpasthito bhikSuH parihAranAmake tapasi sthito vartamAnaH parihAratapo vahan 'gilAyamANe' glAyan romAdikAraNena glAnaH san 'aNNayaraM akiccahANa' anyatarat yat kimapyekam akRtyasthAnaM pratisevitavAn , 'paDisebittA' pratisevya AloejjA' Alocayet svakRtAparAdhajAtaM svavacasA bArAdisamIpe prakAzayet 'se ya saMtharejnA' sa ca saMstaret , sa ca glAnaH rogAdinA pIDito'pi yadi tAdRzAkUSyasthAnapratisevanajAta pApavizuddhacathai saMstaret parihAratapaso vahane samartho bhavet glAyannapi akRtyasthAnapratisevanavizuddhibuyA parihAranAmakatapovadanAya samughalo bhavet ityarthaH tadA tasya 'ThavaNija ThAbar3attA' sthApanIyaM sthApayitvA taducitaprAyazcittaM davA ekena kena. citta sthApitena kalpasthitemA'nupArihArikeNa parihAratapo vahataH zramaNasya 'karaNijja vethAvaDiya' vaiyAvRsyaM marUpAnAdinA karaNIyaM tasya pArihArikasyA'nupArihArikeNa tathAvidhA paricaryA kartavyA yena nirvipnaM yathA bhavet tathA parihAratapasaH saMpUrNatA bhavediti / 'se ya No saMgharejjA' sa ca parihAratapovAhako rogAdipIDitatvena dhRtisaMhananakalAbhAvAta na saMst parihAratapovahane kaSTamanubhavan samartho na bhavet tadA 'anupArihArieNaM pharaNijja vevAvaDiya' anupArihArikeNa tasya vaiyAvRttyaM yathAyogyaM paricaryArUyaM zuzravaNaM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUba karaNIyam / 'se ya saMte vale' sa cA'dhikRtaH pArihArikaH sati bale vRtisaMhananAdisAmadhye vidyamAne'pi nihitabaLavIryaH san 'aNupArihArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM' anupArihArikeNa kriyamANe vaiyAvRttyaM svakIyaparicaryArUpam 'sAijjejjA' svAdayet anumodayet 'samyak kRtaM bhavatA yat glAnasya me etAdRzaM vaiyAvRttyaM kRtam' ityevaMrUpeNA'numodanaM kuryAt / balasAve vaiyAvRzyasyA'numodanena prAyazcittamApayate'taH 'se ya kasiNe tattheva Aruhiyanye siyA'tadapi anumodanAdijanitaM prAyazcinaM kRtsnaM sarva tatraiva vahamAne parihAratapasyevA'nugrahakRtsnenA''ropayitavyaM syAt anyatarAkRAyapratisevanajanitapApasyApi nivRtyarthaM yadaparaM prAyazcittaM prApta tasyApi samAvezastasminneva parivAratapasi kartavyaH, natu prAyazcittAntaraM dAtavyamiti bhAvaH / / pArihArakasya vaiyAvRtya prakAroM yathA-yadi pArihArako bhANDa pratyupekSituM na zaknoti tadA'nupArihAriko bhAgaI patyadhane bhilArtha hiviSTa na zaknoti tadA bhikSAmAnIya dadAti / evamutthituM na zaknoti tadA tamuthApayati , evamupadeSTumazaktamupavezayati, sepAdisvaraNDitaM pAprabandhAdi prakSAlayituM na zaknoti tadA tat prakSAlayati / evaM pArihArako yad' yat kArya kattuM na zaknoti tataHsarva tasyAnupArihArikaH karoti / evaMvidhaM yathAyogyaM paricaryAkaraNarUpaM vaiyAvRtyamanupArivArikeNa karaNIyaM bhavet / tacca tAvat karaNIyaM yAvat parihAriko baliSTho jAyate / yatpunaH kartuM sAmadhya bhavet tadA tena svayamevAnigRhitabalavIryeNa karaNIyaM na tu svasya balavIrya gopanIyamiti bhAvaH / / sU0 5|| sUtram - parihArakappaSThiyaM bhikkhu gilAyamANaM No kappai tasya gaNAvacchepagassa Nijjahittae agilAe tasya karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAyo viSpamukko, tao pacchA tassa ahAlahussae nAma vavahAre paTTaviyabve siyA // 50 6 // chAyA-parivArakalpasthita mizca glAyantaM na kalapate tasya gaNAghacchedakasya mirya hitam, aglAnyA tastha karapaNIyaM vaiyAvRttyaM tAvad yAvat tato rogAtakAkhimamuktA, tataH pazcAt tasya yathA laghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // 206 ___ bhASyam - 'parihArakappadviyaM' iti / 'parihArakappadviyaM rihArakalpasthitaM parihAranAmake tapasi sthita parihAratapo vaha tamityarthaH / 'bhikAdaM bhikSu 'gilAyamANaM' lAyansaM glAni zarIramAnyamupAgata parihAratapasA vAtapittAdhupacayApacayavazAt zarIrA'svAsthyamupagatamityartha: 'jo kapar3a' no kalpate nopayujyate 'tassa gaNAvaccheyagarasa' tasya gaNAvacchedakasya yasya gaNAvacchedakasya samIpe Agato glAyan sAdhustaM tasya gaNAvacchedakasya na kalpate 'NijjUhitae' niyUhitu nivArayitu vaiyAvRzyAkaraNAdinA niSkAsayituM na kalpate / kintu 'agilAe' aglAnyA glAnirahilo yathA bhavet tathA rAnA peSTimiva 'veTha,' 'vegAra' iti prasiddhU, tadvat rAjanirdezamivAnumanyamAnena sarvajJAdezaH' iti buddhayA karma Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 2 0 6-8 glAnA'navasthApyapArAsvikabhikSostapoSAhanaSidhiH 55 nirjaraNanimitta 'tassa karaNijja veyAvar3iyaM tasya rogAdinA glAnimupagatasya sAdhovaryavRtyaM karaNIya gaNAvacchedakena / kiyAkAlaparyanta vaiyAvRttyaM karaNIyam / tatrAha-jAva' ityAdi, 'jAva tabhI rogAyaMkAo vippamukko' yAvatA kAlena tasmAt zarIrasaMsthitAta rogAtakAt vipramukto vinirmulo bhavet yAvattasya rogAtako nopazAmyati tAvadityarthaH 'tao pacchA' tataH pamcAt rogamikamAntarama zAhA' sya pArivArikasya vayAtyakArakasya ca 'ahAlahussae nAma babahAre' yathAlaghusvaka; stoko nAma vyavahAraH prAyazcittaM, yathAlaghusvaka iti stoko'paH, myavahAraH prAyazcittam | uktaJca "vatrahAro AloyaNa, sohI pAyacchita hoti egahA / thovo ahAlahussI, paTTacaNA hoI tadANaM" // 1 // vyavahAraH alocanA zoSiH prAyazcittaM bhavanti ekArthAH / stoko yathAlaghusvakaH prasthApanA bhavati tahAnaM (prAyazcittadAnam) | 'padvaviyabve siyA' prasthApayitavyo dAtavyaH syAta. rogavimukyanaMtaraM tasmai pArihArikAya yathAlaghusvakaM stokaM prAyazcitta dAtavyaM bhavediti bhAvaH / atra yathA laghusvakanAmaka yat prAyazcitaM dAtavyatvena kathitaM tat pArihArikasya rogAtakAvasthAyAM yadaticArajAtamApannaM bhavettadviSayakam, vaiyAvRtyakArakasya tu tannimittamAhAsanayanAdiviSaye yadApannaM tad pedivyam evamagre'pi sarvatra vAcyam / ayaM yathAladhusvako tryavahAraH paJcadivasAramako bhavati, taM ca sadhorogamuktatvena nirvikRtikaM kurvan pratyatIti / uktaJca "nibigiyaMdAyanna, ahALahussaMmi suddho vA" iti nirvikRtika dAtavyaM yathAladhusvake zuddho vA (kiyate) iti chAyA / athavA yasmin zramaNe yathAlaghusvako vyavahAraH prasthApayitavyo bhavet tadA yadi yaH pravacanaprabhAvanAdimahati kAraNe samupasthite manasi pApabhayaM nighAya pratisevanamakarot tadA sa AlocanApradA. namAtrata evaM zuddhaH kriyate taccAcAryAdhaghInamiti vivekaH / / s0 6 // mUtram-aNanaTappaM bhikkhaM gilAyamANaM no kapar3a tassa gaNAraccheyagamsa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo vippamukko tamo pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaviyade siyA // 0 7 // chAyA--amavasyApyaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nihitam amlAmyA tasya karaNIyaM SaiyAvRtya thAvat tato rogAtakAd vipramukaH tataH pazcAt yayA laghusyako nAma vyavahAraH prasthApayitabhyaH syAt // sU0 7 // bhASyam--'aNavaThThappa iti / bhaNahappa' anavasthApyam-avasthApayitumayogyaM cauryAdirUpaM navamaM prAyazcittam tadviSayakatapo'nAcaraNena tad yogAt sAdhurapi manavasthApyaH punarutthApa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra cAyAmayogyaH mAnItapoTilo padona puha mate tyatigaI ityarthaH, sa ca trividho bhavati, uktaJca baharakalpasUtre __ "to aNabaTuppA paNNatA ta jahA--sAimmiyANaM teNaM karemANe 1, aNNadhammiyANaM veNa: karemANe 2, itthAdANaM dalamANe" 3 iti / trayaH mAnavasthAyAH prajJatAH, tadyathA-sAdharmikANAM stainyaM kurvANaH 1, manyadhArmikANAM svainyaM kurvANaH 2, hastAtAlaM dadAnaH / inicchAyA / asya vyAkhyA tatraiva (bRhatkalpasUtre) tatra draSTavyA / taM tAdRzaM navama-prAyazcittasthAne pratipannaM 'bhika bhikhaM 'gilAyamANa' glAyantaM rogAtavAdinA karthitazarIram 'no kappai' no kalpate 'tassa gaNAccheyagassa tasya gaNAvacchedakasya 'niuhittae' nihituM nirAkartum / zeSa sarva parihArakalpasthitasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 7 // sUtram -- pAraMciyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappA tassa gaNAvaccheyagassa nihittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva sao rogAtakAbho vippamukke tao pacchA tassa ahA lahussage nAma babahAre paThaviyavve siyA / / 50 8 // __chAyA-pArAcitaM mithu glAyantaM no kalyate tasya gaNAvacchenakasya nihitum aglAnyA tasya karaNIyaM dhaiyAvRtyaM yAvat tato rogAtaGkAd dhipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAladhusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / / sU0 8 // bhASyam ----'pAraMciya' iti / 'pAraMciyaM pArAdhita, pArAzcitaM nAma dazamaprAyazcittaM tayogAt sAdhurapi pArAzcitaH pArAzciko vA, tatra pAraM tIraM tapaHpratisevanenAparAdhasya bhavati macchati tato dIkSate yaH sa pArAzciH sa eva pArAzcitaH pArAdhiko vA, yadvA pAram , mantaM prAyazcittAnAM tata utkRSTataraprAyazcisAbhAvAdaparAdhAnAM pAramaJcati gachatItyevaMzIla pArAmvitaM, tadyogAt sAdhurapi pArAJcitaH / ukaJca vyavahArasUtre-- 'to pAraMpiyA paNNasA tajahA-dudve pAraMcie 1, pamane pAraMnie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3' iti / trayaH pArAJcitAH prajJamAH, tadyathA-duSTaH pArAJcitaH 1, pramattaH pArAJcitaH 2, anyonya kurvANaH pArAJcitaH 3 / iticchAyA / dhyAcyA satraiva draSTavyesi / taM tAdRzaM pArAJcitaM dazabhaprAyazcittasthAnamApannam 'mikkha' bhikSU 'gilAyamANaM' glAyantaM rogAtaGkAdinA glAnimupagacchantam 'no kappaI' no kalpate 'tassagaNAvacche yagassa nignahittae' tasya gaNAvacchedakasya nirvRhitam / ityAdi sarva pUrvavat vyAkhneyam // suu08|| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 40 sU0 9.13 sUtram - khittacittaM bhikkhu nijjUttie, agilAe tarasa karaNi tatra pacchA tassa ahAlahussae nAma pavahAre pacaviyacce siyA // 0 9 // minisAnibhibhrUNAM vaiyAvRtyavidhiH 57 gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyagassa beyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippakko, chAyA - kSiptacitaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya maNAvacchedakasya niryUhatum amlAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvattato rogAtaGkAd vipramuH, tataH pazcAt tasya aureyaso nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / sU0 9 // bhASyam -'khittacittaM' kSiptacittaM kSiptaM mayogAdinA vikSimama cittaM yasya sa kSiptacittaH bhrAntacitta ityarthaH / yo rAgato bhayato rAjApamAnato vA, ityAdikAraNavazAd bhrAnta cito bhavet tam bhaktu' bhikSu 'ginyAyamANaM' glAyantaM rogAnaGkAdinA glAnimupagacchantaM 'no kaMppar3a' nau kalpate varusa gaNAcaccheyagasta tasya gaNAvacchedakasya nijjUhittae' niryuDituM nirAkartumaityAdi sarve pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 9 sUtram -- dittacittaM bhinnakhu gilAyamANaM nokappara tasya guNAvacyA nijahiMttara, agilAe tarasa karaNijaM vaiyAvaDiyaM jAva tao rogAyakAoM vippakko, tao pacchA tassa ahAlaghussage nAmaM bahAre patra siyA // 0 10 // J chAyA -- dIptakhita bhikSu glAyaMtaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nirRDitum aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRtyam yAcat tato rogAnaGkAd vipramuktaH / tataH pAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 10 // bhAgyam - - 'dittacittaM' daticinam, tatra donaM pradIptam indhanenA'gniriva makasmAllAbhadurjeyazatrujaya - madAdinA mAnasikarogeNa vA dIkSamiva dInaM cinaM yasya sa akasmAllAbhAdinA vikSiptacitta ityarthaH taM tAdRzaM dIcittam 'bhikkhu' bhikSu' 'bilAyamANaM' glAyantaM jvarAdirogAbhibhUtaM 'no para tassa gaNAvaccheyagassa niSvRtti' na karate tasya gaNAvacchedakasya nihituM nirAkartum ityAdi sarvaM pUrvavadeva jJAtavyam // 0 10 || sUtram - jakravAra bhikkhu gilAyamANaM no kapa tasya gaNAvaccheyagassa nijjufree, afore tas karagijja vaiyAvaDiyaM jAva tabhI rogAyaMkAo vippakko, o cha ta ahAlahUna nAmaM vavaDAre pavitre siyA // / 50 11 // " chAyA - pakSAviSTa bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nihitum aglAnyA tasya karaNIyam vaiyAvRtyaM yAvat tato rogAtaGkAd vimuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / sU0 11 / sya 8 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra bhASyam - 'javakhAi' yakSAdiSTam yakSo nAma vyantaradeva vizeSaH sena pUrvabhavAdivairamAzritena rAgarakSitena vA mAviSTaH yakSAviSTastaM tAdRzaM bhikkhu' bhikSu 'giLAyamANaM' glAyante glAnimupagacchantam yakSAvezenaiva glAnabhAvamupagataM santam 'no chappar3a' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya nijjUGittara' niryUhituM nirAkartum ityAdi sabai pUrvavadeva vyAkhyAtavyam // sU0 11 // 58 , , mUtram - ummApattaM bhikkhu gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyagassa nijjUttie, amilAe tassa karaNinaM yAvaDiyaM jAna tabha rogAgaMkAo vippakko, o pacchA ahAlahassage nAma vahAre paddhatriyacce siyA // 12 // chAyA - unmAdale bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nirbhUhitum aglAnyA tasya karaNIya vaiyAvRtyaM yAvat tato rogAtaGkAd ciprasutaH, tataH pazcAt yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / / 0 12 // bhASyam - 'ummAyapattaM' unmAdaprAsam mohanIyakamoMdayena vAtapittAdhudreNa vA unmAda prAptaH yaH kazcid taM tAdRzamunmAdaprAtaM ' bhikkhu' bhikSu' 'gilAyamANaM' glAyantaM tadvazAjvarAdirogAkAntaM 'no kappar3a' no kalpate 'tassa gaNAtraccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjUttie' nihituM nirAkartum, ityAdi sarvaM pUrvavadeva vyAyAtsavyam / / sU0 12 // sUtram - uvasagagapataM bhikkhu gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyamassa nijjU hittae, agilAe tarasa karaNijjaM veyAvaDiye jAba tao rogAyaMkAo vippakko, tacchA tassa assage nAma bahAre paDaviya siyA / / 0 13 // ' chAyA - upasargaprApta bhikSu glAyantaM no kalpate gaNAvacchedakasya nirdhUDitum aglA. nyA tasya karaNIyaM vaiyAvRsyam yAvas tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 13 // bhASyam - 'uvasagapatta' upasargaprAptam, tatropasargo devamanuSyatiryaksamudbhUtaH, yathA deva: pUrvabhavavairamAsAtha bIbhatsa rUpadarzanAdinA upasargaM karoti, manuSyo vA dveSeNa ISyA vA upasarga karoti tiryak - siyAghrAdirvA upasarga karoti tAdRzaM trividhopasargaprAptam 'bhikkhu ' bhikSu zramaNaM 'gilAyamANaM' hAyantaM jvarAdigegeNa dainyamupagacchantam 'no kappar3a' no kalpate 'tassa gaNAvacchepagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjU hittae' niryUhituM nirAkartum / zeSaM pUrvavadeva || sU0 13 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 2101415 sAdhikaraNAdibhikSaNAM vaiyAvRyAvadhiH 59 sUtram-~-sAhigaraNaM bhikTuM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvacchayagassa, nihittae, agilAe nassa karaNijmaM veyAraDiyaM nAva to rogAryakArI vipamukka to pacchA ahAlahussage nAma vavahAre paTTariyavve siyA // 20 14 // chAyA-sAdhikaraNa bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchenakastha nihitum , mAlAmyA tasya karaNIyaM vaiyAvRtya yAvat sa tasmAt rogAtaGkan vipramuktI bhavet , tataH pazcAt tasya yathAlaghusyako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 17 // bhASyam - 'sAhigaraNa' sAdhikaraNam , adhikaraNa - kalahaH, kodhamAnamAyAlobhadreyAdi. janitaH, tena saha vidyate iti sAdhikaraNa: kalajanyakodhayuktastaM sAdhikaraNaM 'bhikkhaM' mikSa 'gilApamANa' glAyantaM kalahajanitambarAdibhiglAnimupagatam 'no kappai' no kalpate 'tarasa gaNAracchayagamsa' tasya gaNAvacchedakasya ' nihittae' nihituM nirAkartum / zeSaM pUrvavat / / sU0 14 // sUtram --sapAyacchitaM bhika gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nihittae, agilAe tassa karaNijja veyAvadiyaM nAva to rogAyaMkAbho vippamukke, to pacchA tassa ahAlahussage nAma bahAre paTTaviyalve siyA // sU0 15 / / chAyA-samAyazcita bhivaMglAyantaM no kalpate tasya gaNAdhacchedakasya niyuhitum , aAlAnyA tasya karaNIya vaiyAvRtyaM yAvat rogAtakAd vimamuktaH, tataH pazcAt tasya yathA. laghuruSako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // 15 // bhASyam-'sapAyacchita' samrAyazcitaM, tatra prAyazcittaM parihArakAditapovizeSaH, tena prAyazcittena sahito yukta iti saprAyazcittaH, taM saprAyazcittam 'mikkhaM' bhigilAyamANaM' glAyantaM prAyazcitabAhulyA yabhInatvena saMjAtazvarAdikam 'no kapai' no kalpate 'tassa gaNAvaccheSagassa' tasya gagAvacchedakasya 'nijjUhittae' nihituM nirAkartum, zepaM vyAlyAta. pUrvam / / sU. 15 // sUtram -bhattapANapaDiyAivikhapaM bhivA, gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyagassa nihittae, agilAe tassa karaNijnaM vezAvaDiyaM jAna tao rogAyaMkAo vippamukke, tao pacchA ahAlahussage nAmaM kvahAre paTThaSiyane miyA // 2016 // chAyA -bhaktAnapratyAkhyAta bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya ni! ritum, aglAnyA tasya karaNIya vaiyAvRtyam yAvat nato rogAtakA vimamuktaH, tataH pazcAt yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU016 / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyapahArapatra bhASyam-'bhattapANapaDiyAikkhiyaM' bhaktapAnapratyAkhyAtam , bhaktamodanAdika, pArna ca jalAdikam iti bhaktapAne, te ubhe bhaktarAne pratyAkhyAte parityakte yena sa bhakapAnapratyAkhyAtaH pratyAkhyAnamAlapAnaH saM bhikkhu' bhiDaM 'gilAyamANa' glAyantaM vAtapittAdivyAdhinA prasyamAnaM 'no kappaI' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyarasa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjUhittae' nirvRDituM nirAkatuM na kalpate kintu yadi tasya rogAdikAraNAd cirajIvanena bhayamutpayate yathA'nAdyA yaha zriye, na jAne ye rogAdinA kA kA vyathA bhogyA bhaviSyatI' -ti vyapracittaM taM dhairyagarmitavAkyairAzvAsayet yathA - "bhaviSyati rogAnmuktiH sarva samIcInaM bhaviSyatI'- ti nodvignatAM bhajatu bhavAn' ityevamAzvAsya taM tatra dRDhAkuryAt kintu na niyuheta , na nistArayet , api tu 'agilAe' palAnyA kadAyaM nIrAMgo bhaviSyati, phiyAkAle yAbadasya vaiyAvRtyaM karaNIyam' ityAdyAtmasaMkAcarAhiyena nirjarAbhAvaM manasi nidhAya hadamanobhAvenetyarthaH 'karaNijja veyAvaDiyaM tasya vaivAvRtyaM karaNIyaM yena tasya tad bhaktAnapratyAkhyAnAkhyamanazanavataM cittasa mAdhipUrvakaM samApyate / tad vaiyAvRtyaM tAvat karaNIyaM yAvat sa rogAnmukto bhavet / rogamuktyanantaraM tasya yathAlaghusna ke prAyazcittaM dAtavyamiti sUtrasaMkSepArthaH / asya yat laghusvaka prAyazcittaM kathita tat tasya bhaktapAnapratyAkhyAnAvasthAyAM rogakAle yat kimapi prAyazcita mApannaM syAt tadapanoda naviSayakaM vijJeyamiti bhAvaH / / sU. 16 // sUtram -- ahajAyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappAi tassa gaNAvaccheyagassa nija hittae, agilAra tassa karaNijna veyAvar3iyaM nAva tao rogAyaMkAo vippamukke, to pacchA ajhAlahussage nAma vavahAre paTTaviyanye siyA / / muu017|| chAyA- arthajAtaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvarakasya nihilama, amlAnyA tastha karaNoyaM vaiyAghutyaM yAvat tato segAtakA viSamuktaH, tataH pazcAt yaprA. laghuruSako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / / sU. 17 / / bhASyam-'ajAyaM' artha jAtam , athaina ghanena jAtaM-kArya yasya saH marbhAtaH yA arthaH kimapi prayojanaM dhanArjanAdirUpaH, sa jAto yasya sa arthajAtaH, taM dhanArjana vAJcAbhibhUtaM bhikSu 'gilAyamANaM lAyantaM lobhodekAd rogAkAntaM 'no kappai' no kApate 'tassa gaNApaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nihittae' niyuhitu nirAkartum , kintu arthalabdha tam arthasya nistAratApradarzanapUrvakaM pratibodhya 'agilAe tassa pharaNijja veyAvaDiya' tasya rogAkAntasya aglAnyA mAramasaMkocarAhityena vaiyAvatyaM karaNIyam / zeSaM pUrvadat / / sU0 17 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApam 10 20 18.27 apratyAya garAscitayoH punarUpasthApanadhiSiH 61 pUrvastre'rthajAtabhikSo yAvazyakaraNa proktam , sAmpratamanavasthApyasyopasthApanavidhimAha, sA'navasthApya sUtrasyArthajAtasUtreNa saha kA sambandhaH / iti sambandhapratipAdikA gApAmAha'ajAo' ityAdi / gAthA-anujAo pubhyamutto, avAsa neNiyaM bhave / vaceNe aNavaThThappo saMbaMdho'stha imo siyA // 1 // chAyA -arthajAtaH pUrvamuktaH arthasya stanya bhavet / tatstaimpe'vasthApya sambandho'dhAyaM syAt // 1 // vyAkhyA- 'ajAo' pUrvamarthanAto bhikSuruktaH artha jAnamikSuviSaye vidhiH proktaH, arthasya dhanasya kadAcit stainya caurya bhavet , tataH tastenye dhanasya caurye mithuranavasthApyo navamaprAyacittabhAk syAt , ato'smin vakSyamANe sUtra anavasthAbhikSuviSaye vidhiH pratipAdAyaSyate / ayamevAtra saMbandhaH syAditi gAthArthaH // 11 // manena sambandhenAyAtamidamanavasthApyasUtramAha-'aNavaTappa' ityAdi / sUtram-aNavaThThappa bhikkhaM agidibhUgaM no kappar3a tassa gaNAnaccheyagassa uvdvaacene| praNavaThThappaM bhikkhu gihibhUyaM kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvahAvittae |mu018|| chAyA- anavasthApya bhikSum agadobhUtaM to kalpate tasya gaNApacchekamyopasyApayitum / agaSasthApya bhikSu gRhIbhUne karUpate tasya gaNAvacchedakasyopasthApayitum / s018|| - bhASyam---'aNavaThThappa' anavasthAmyam-mRhiNaH sAdharmikasya vA cauryeNa anavasthAyanAmakanavamaprAyazcittasyAnApanne 'bhikkhu bhikSu 'agihibhUrya' agRhIbhUtam maprAptagRhasthoSa sAdhuparyAye eva sthitam sAdhuveSatyAgayogye navamaprAyazcitte prAse'pi yaH sAdhuveSaM na tyakavAn saH, taM sAhaza mikSu 'no kappaI' no kampate 'tassa gaNAvaccheyamarasa tasya gaNAvacchedakasya 'ubahAdettae' upasthApayitum-mahAnateSu samAropayitum puna mAM dAtumityarthaH / ayaM bhAga:yadi kadAcid anavasthAmyo bhikSuzcauryadoSazuddhayartha punazcAritrapratipattaye. gaNAvacchedakasya samIpa. mAgacchet sadA tasya gaNAvaccheda kasya na kalpate agRhItamam -asvIkRtagRhasthaveSa sam anavasthApya bhikSamupasthApayituM punaH dIkSAM dAtuM na kalpate / sa yadi gRhobhUno bhavet tadA ki kartavyam ! tabAha-praNavaThThappa' ityAdi, 'aNavaharSa bhiva' anavasthApyam anavasyApyanAbhakaprAyazcittasthApanna bhikSu 'gihibhUyaM gRhIbhUtaM pratipannagRhasthavarSa kappar3a' kalpate 'gaNApaccheyagassa' gaNAvacchedakasya "uvaTThAvittae' upasthApayitum punaH dIkSAM dAtumiti / prakRtasUtrasya Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra pUrvA bhAgenedaM pratipAditaM yat anavasthA yo bhikSuH saMthamamArgAt bhraSTasvena navamaprAyazcittabhAgI bhavati sa yadi sAdhuveSeNa samApatya punaH saMyamapratipatyartha gaNanAyakasya samIpamAgacchet udA nAsti adhikAro gaNanAyakasya yatpunarapi tathAvidha taM saMyame upasthApayet / / idAnI prakRtasUtrasyaivottarabhAgena cedaM pratipAditam-yat-yapanavasthApyo bhikSuhasthaveSamA. dAya gaganAyakasya samIpa punaH saMyamapratipalyarthamupasthito bhavet tadA gaNanAyakena tathAbhUtAya tasmai punapi saMyamo dAtavyaH / tatra kena prakAreNa punaH sa cArine upasthApanIyaH ! sadevottaramAgena pratipAdyate-navamaprAyazcittasyAna prAptaM zramaNaM gRhasthaveSasadRza veSa kArayitvA gaNAvacchedakastaM saMyame upsthaapyet| gRhasthaveSaM kAyitvA punaH tasmai dIkSAdAne kAraNamidam yat-anavasthApyatrapaNasya ye doSAsa nAMgakANAM samakSa prakaTIbhUtA bhAsan tato gRhasthalinadhAraNena teSAM nagaralokAnAM vizvAso jAyeta yadanena navapaprAyazcittamAgiravena vAntasaMyama iti, tataH saMghasamakSaM gaNanAyakena tasmai prAyazcittaM dAtavyam , dattvA ca prAyazcittaM punastaM saMyame upasthApayet / evaM karaNe nAnye'pi gacchAtA sAdhava etAdazapApA varaNAda bhItA bhaveyuH, 'putrIbhyo daNDadAnena snuSA bibhyati nityazaH' iti nyAyAt / / sU018 // anavasthApya sUtramukyA samprati pArAJcitastramA - pAraMciya' ityAdi / sUtram-pAraMciyaM bhivAd agihibhUyaM no kappai tassa gaNAvaccheyagarasa uvAvicae pArarSiya bhikkhU gihibhUyaM kappara tassa gaNAvacchepagassa uhAvittae / mu019 // chAyA -pArAmcitaM bhikSumarAhIbhUtaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasyopasthA. yitum / pArAvi bigahIbhUta kApase tasya gnnaavcchedksyopsthaapyitum|| 90 12 // bhASyam-'pAraMciya' pArAJcita pArAJcitanAmakadazamaprAyazcittasthAnaprAptam 'bhikkhaM bhikSa zramaNam 'agihibhUyaM' agRhIbhUtam aparigRhItagRhasthaveSam 'no kappaI' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyamassa' tasya gaNAvazchedakasya 'uvaTA vittara' upasthApayituM punaH saMyame pravezayitum / yadi kadAcid yaH kazcitsAdhurdazamapArAzcitaprAyazcitasthAna prAptavAn , prApya cA'grahIta gRhasthaveSa eva prAyazcittaM mahotu punaH saMyabhaM pratipatuM ca gaNanAyakasamIpe samupasthito bhavet sa yAvatparyantaM gRhasthavarSa na parivArayet , sAdhuvedhe eva vyavasthito bhavet tAvatparyantaM gaNanAyako na tamupasthApayet, na kathamapi saMyama tasmai dadyAditi bhAvaH / kathambhUta pArAzcitamu sthApayediti sUbotarA nAha --'pAraMciyaM' ityAdi / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam ja0 2 0 21 zyormaithunAbhyAlyAne nirNayavidhiH 63 'pAraMciyaM bhikkhu' pArAcitaM bhikSu dazamaprAyazcittasthAnaprAtaM zramaNam 'giribhUrya' gRhIbhUtaM gRhastha line vartamAnaM punaH saMyamapratipattaye gaNanAyakasya samIpamAgatam ' kappar3a' kalpase 'tassa gaNAvaccheyagatsatasya gaNAvacchedakasya 'utradvAvittae' upasthApayituM punaH saMyame sthApayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH || sU0 19 // samprati sUtrakAraH svayameva anavasthApya -pArAzcitaviSaye'pavAdamAha - 'aNavadvayaM ityAdi / sUtram - aNabaTTapaM bhikkhu pAraMciyaM vA bhikkhu giribhUyaM vA agiribhUyaM bA star tassa gaNAtraccheyagassa utrahAvittae jahA tassa gaNassa pattiyaM siyA // 0 20 // chAyA - amavasthApyaM bhikSu pArAvithataM vA bhikSu gRhIbhUtamagRha bhUtaM vA kalpate tasya gaNAcacchedakasyopasthApayitum, yathA tasya gaNasya pratyayaM syAt // 0 20 // bhASyam - 'aNavadvapa' anavasthApyam anavasthApyanAmakanavama prAyazcittasthAnaprAptaM mikSum, evaM pArAcitaM vA dazamaprAyazcitasthAnaprAptaM yA bhikSu 'giribhUyaM vA' gRhIbhUtaM vA gRhasthaliGgadhAriNaM vA 'agiribhUyaM cA' agRhImUtaM vA gRhasthaliGgarahitaM sAdhuceSe eva sthitaM vA 'kappar3a tassa gaNAtraccheyagassa' kalpate tasya gaNAvacchedakasya 'uvadvAvittae' upasthApayituM punarapi saMyame pravezayitum / kathaM punastau upasthApanAyogyau bhavetAm ? tatrAha - 'jar3A' ityAdi / 'jahA tassa gaNassa pazciyaM siyA' yathA yena prakAreNa tasya gaNasya yasya sa upasthApanIyo viSate tasya gaNasya pratyayaM pratotiH tadviSayako vizvAsaH syAt, tathA kRtvA kalpate nAnyathA / atra yad agRhImUtasyopasthApanaM kathitaM tad apavAdaviSayakaM syAt tasyotsargataH pratiSiddhatvAt / 1 ayaM bhAvaH - navamaprAyazcisasthAnaprAptaM dazamaprAyazcittasthAnaprAptaM vA bhikSu gRhasthaliGgavantaM kRtvA, yadvA-gRhasthaliGgavantamakRtvaiva gaNanAyakasya kalpate punastaM saMyame upasthApayitum, tadatra kAraNamAha-yadi sa navamadazamaprAyazcittApannaH zramaNaH rAjJa upakArI bhavet tadA rAjAnuvRcyA tamagRddInamevopasthApayituM kalpate / yaza sa anyatairthikaiH saha vAde bAdalandhimAn bhavet taiH saha vAdakaraNaM sAdhuveyeNaivocitaM bhavettA tasya pravacanaprabhAvakatvAdagRhI bhUtasyai vopasthApanaM kalpate, ityAdipravacanaprabhAvanA rUpakAraNairevaM karaNe gaNasya vizvAso bhavediti / yadvA'nyadapi kAraNaM bhaved yathA - yadi kazcidAcAryo navamaprAyazcittasthAnaM dazamaprAyazcittasthAnaM vA samApaya gaNAvacchedakasamIpe tatprAyazcittArthaM samupasthito mavettasya gRhasyaliGgadAne tastra ziSyA vivadeyuH yadi mamAcArya gRhasthajiMga kariSyatha tadA samupatA vayamadhikaraNamutpAdavigyAmaH evaM karaNe'smAkamAcAryasya prAyazvitaM loke prakAzitaM bhaviSyati tena loke zaGkA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyavahAra samutpata-yadanenAcAyeMga navamaM dazamaM vA prAyazcittasthAna sevitamiti vayaM na sahiSyAmaH / ityAdi kAraNairapi pravacanAbAhabhayAdagRhomRtasyapyupasthApane kartavyaM syAdityapavAdasUtrasya mAkaH // sU0 20 // pUrvamanavasthApya-pArAzcitayoH punarupasthApanavidhiH proktaH, sAmpratamekaMtraviharatoI yoH sAlarmikazramaNayorme ghunapratisevanaviSayakavibAre nirNayaprakAramAha-do sAimpiyA' ityAdi / sUtram-do sAimmiyA egayo viharaMti, page tattha aNNayaraM akiccaTANaM parisevitA AlopajjA, ahaNaM maMte ! amuerNa sAraNA sadi imami ya kAraNami maihaNapaDisedhI, paccayAM ca mayaM paDiseviyaM bhaNai tattha pucchiyavve ki paDisevI! apaDisevI ?, se ya vaenA paDiseko parihArapatte / se ya vaegjA jo paDisevI No parihArapace / jaM se pamANaM vayai se ya pamANAdhI ghetanye siyA se kimAhU mate, saccapaiNNA vavahArA // sU0 21 // . chAyA / dvau sArmiko pakato viharatA, pakaH tayA'nyataramakRtyasthAnaM pratisevya mAlocayet maha bala bhadanta ! amukena sAdhunA sArddhamasmin kAraNe maithunapratiseko pratyayahatoca svayaM pratiseSita bhaNati, tatra praSTavyaH ki pratisevI ? apratisevI 1, saba vavet pratisevI parihAramAsaH, sa sa vadet no pratimecI no parihAraprAptaH / yat sa pramANe parati saca tasmAt pramANAt gRhItavyaH syAt / atha kimAhurbhadanta : satyapratikSA vyava hArAH ||.suu. 21 / / bhASyam--'do sAimmiyA' dvau sAdharmiko samAnadharmiNI 'egayI viharaMti' ekata ekena saMghATena viharataH timataH 'ege tatya' tatra tayoIyormadhye ekaH kazcit itarasyA'bhyAkhyAnanimittam 'aNNayaraM akiccadANaM' anyatarat prANAtipAtAdiSu yat kimadhyekamakRtyasthAnaM pratisevitavAn 'paDi te vittA pratisevya pratisevanaM kRtvA 'AlAejjA' Aloca yet svavacasA svakRtAticArajAtaM gurusamIpe kRtapApasthAnasyAlocanAM kuryAt / AlocanAprakArameva darzati-'ahaNa bhaMte' mahaM khalu bhadanta ! he guro / 'amupaga sAhuNA' saddhi amukena yena kenacit bhanirdiSTanAmakena sAdhunA sArddham amukena mAdhunA sahito vetyarthaH 'imami ya kAraNami' asmin pratisevanArthamA grahAdikaraNe 'mehuNapaDisevI' maithunapratisevI maithunapratisevana kRta. cAnityathaiH anuketa sAyunA saha vicaram tasyAgrahega maithunasevI jAto'smIti bhAvaH / ____ se kasmAt kAraNAt AtmAnamapratisevinamapi pratisevinamabhyupagacchati na punaH kevala parasyA'bhyAkhyAnameva kathaM na dadAti ! tata bhAha--'paccayouM ca' ityAdi, 'paccayaheuM ca sayaM paMDiseviyaM bhaNai' pratyaya hetuM ca svayamAtmAnamapi pratisavina bhaNati pareSAmAcAryANAM tathAsnyeSAM ca sAdhUnAm 'eSaH satyameva vadati anyathA ko nAma svakIyamAtmAnamapratisevina prati. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 402 sU0 21-22 medhunAmyAkhyAne tamnirNayavidhiH 65 sevinamabhimanyeta / ityAkArako yaH pratyayo vizvAsaH sa sarveSAM bhavatu, asmAdeva kAraNAt svasyAppakRtyaM bhaNati / evamukte tasmin Acarga ki kudinyAsa 'natya imAti, nA puliya' tatra tAzaparisthitiprasale yasyopari abhyAkhyAnaM tena dattaM sa samAiyAcAryeNa praSTavyaH, kathaM praSTavyaH ! ityAi-'kiM paDisevI apaDisebI' kiM bhavAn pratisevI vA athavA apratisevI ! iti, mavAn maithuna sevitavAn vA-athavA na sevitavAn ! evaM pRSTe sati yadi-se pa vaejjA paDisevI parihArapane sa ca vadet pratisevI satyamayaM vadati / ityevaM kathane sa sAdhuH parihAraprAptaH parihAratapoyogyo mavati tattaH tasmai tadakRtyapratisevanajanitapApAnnivarayartha parihAranomakaM tapaH prAyazcittarUpeNa dAtavyam , upalakSaNametat tasmAt chedamUlA'navasthApyapArAdhitanAmakamapi prAyazcittaM yathocitamakRtyapratisekkAya AcAryeNa dAtavyamiti bhAvaH / matha ca 'se yacaejjA No paDiseyI No parihArapo' sa ca vadet no pratisevA, nAhaM pratisevI abhyAkhyAnamAtrametat , iti vadet tadA sa na parihAraprAptaH parihAranAmakatazebhAga na bhavati / athava sthite kathaM nizcetavyaM yadayamakRtyasthAnaM pratisevitavAn na vA ! tatrAha-"ja se pamANa' ityAdi, ase pamANaM vayai se ya pamANAo ghetavye siyA' saH pratisevI yat pramANa vadati tasmAta pramANAt sa grahItavyaH, sa ca abhyAkhyAnadAtA pratisevanAyAH pramANa vadati kathayati, tasmAt pramANAtgRhItavyo ni cetavyaH syAt , tabhA pratisevakasya kathanAnusAreNaiva nizcayaH kartavyaH yadayaM maiyunaM pratisevitavAn , yadvA na pratisevitavAniti, tatra yadi pramANAd evaM nizcayo jAyate yadayaM maithuna pratisevitavAn tadA tasmai parihArAcanyatamaprAyazcittaM yathAyogya dAtavyam , yapatra pramANAt ayamakRtyasthAnaM na pratisevitavAn ityAkArako niSedhaviSayako nizcaya AcAryasya bhavet tadA tasmai parihArAdi prAyazcittaM na dAtavyamiti bhAvaH | tavacanAdeva sarvavyavasthA kartavyA bhavediti / ziSyaH pRcchati-se phimAhu mate' atha kimAhubhadanta ! atha kasmAt kAraNAta bhavAn evaM kathayati yat tatkathanAnusArameva prAyazcittaM dAtavyaM na vA dAtavyamiti patra kiM kAraNam ! mAha-saccapaiNNA pavahArA' satyapratijJAH vyavahArAH, he ziSya : vyavahArAH jinazAsanavyavahArAH satyapratijJAH satyapratijJAvantastIrthakarairdarzitA ini satyameva pratijJA pramANaM ye te satya pratijJAH vyavahArAH satyamUlakA evaite jinazAsane prarUpitA iti / atra kazcit zakate-kimartha mekaH sAdhuramyasminnabhyAkhyAnamAropayati ! tatredaM kAraNaM saMbhavet-yaH kazcit ratnAdhikaH anya ratnAdhikamIrNyayA avamaratnAdhikaM kartumicchet-yadahaM ratnAghiko'smi nAyaM ratnAdhika iti garvaNa kaSAyodayena vA evaM kuryAt / atrAya bhAvaH sadbhatArthe jJAte sati yadi tatpratisevanaM yoH satya bhavettadA dUyorapi mUlaM dIyate | mathAlIkamanyAkhyAnaM tadA yo'nyAyayAtaH sa zuddha itaro'zuddhaH / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAra taszammAkhyAnadAsurmulaM prAyazcittaM na dIyase kintu tasmai alokanimintaka mRpAvAdaprajyama caturgurukaM prAyazcitta dAtavyamiti / / sU0 21 / / pUrva maithunAmyAkhyAnaviSaye sanirNaya prAyazcitavidhirutaH, saMprati-avaghAcakaviSayaM tadvighimAi-'mibakhUpaya' ityAdi / sUtram-bhivata ya gaNAo abakkamma ojhANupehI vaejjA, se Aicca aNohAio se ya icchejjA doccapi tameva gaNa upasaMpajjittA NaM vidharittae / tattha Na rANaM imepAlave vivAe samuppajjijjA-imaM amjo ! jANaha kiM paDi sevI ki apaDisevI 1 se ya pucchiyave-fka paDisavI kiM apaDiseSI ? se 5 vaejjA paDisebI parimArapase, se ya ejmA no paDisevI no parihArapase, jaM se pamANa kyai se ya pamANAmao ghetabve, se kimAhu maMte ! saJcapaiNNA vavahArA // mU0 22|| chAyA-bhikSuca gaNAdavakramyA'vadhAyanAnuprekSI yajet saH Ainya anavadhASitA sa chet hitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu viharsama , tatra manu sthapirANAmayameta po vivAda samuspota-ivam Arya ! jAnAsi ki pratisevI apratisevI saca. praSya: ki. prasisevI apratisevI?, saca bat pratisevI parihAraprAptaH, sa ba vadet-no pratiseSI mo parihAraprAptaH, yaM sa pramANaM pati tasmAt pramANAt prahItavyaH / atha kimAhurbhavanta ! satyapratikSA vyavahArAH // sU. 22 // bhASyam-'bhikkhU ya' bhikSuSya 'gaNAo avakkamma' gaNAt svakIyagamachAt apakamya niHsRtya 'mohANupehI vaejjA' avadhAvanA'nuprekSI majet tatrA'vadhAvanam saMyamAdasayame gamana tadanuprekSI san brajet gaccheta . mohodayAda bhogAvalikarmodayAdvA saMyamatyAgecchayA gacchedityarthaH, 'se Ahacca aNohAio' sa Ahatya-kadAcit anavadhAvitaH sa prabalazubhakarmodayAt viSayavAJchopazamanena asaMyamamagrAma:, etAdRzaH 'se ya icchejjA' sa ca punarapi icchet , kiM punari chet ? tatrAha-doccapi ityAdi, 'doccapi tameva gaNaM usaMpajjitANa viharicara' dvitIyamapi vAraM punarapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihAna sthAtum zumakarmodayAt saMghATakopadezAdvA aparityaktasAdhuliGgaH pApApratisevI eva punarapi tameva gaNamAgatya saMyama pAlayitumicchev ityarthaH. tasyAgamane 'tasya gaM' tatra kha gacche vidhAnAnAm 'perANaM' sthavirANAM 'imeyArUve' ayametadrUpaH vakSyamANasvarUpaH "vivAe' vivAda: anekaprakAraka UhApohalakSaNaH 'samupagnijjA' samutpatheta, kIDazo vivAdaH samutpadheta ! natrAi -'imaM agjo' ityAdi, 'ima ajjo, jANaha' ida bho bhAryAH ! yUyaM jAnIta ki paDisevI apaDisevI kimayaM pratisevI anato gatvA akRtyapratisevanaM kRtavAn ! athavA 'apaDi sevo' apratisevo atyapratisevanaM na kRtavAn vA ! ityAkArako vivAdaH UhApoharUpaH parasparaM samupadheta tadA evamupayuktaprakAreNa vivAde jAte sati se ya Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyama u02 sU0 23 mRte cAryAdau tatpadamandAnavidhiH 67 pucyatre' tanniyAya sa eva yaH avabhAvitaH sa eva, athavA asya sArdhaM sAkSirUpeNa preSito bhavet savA sAdhuH praSTavyaH / kiM praSTavyaH 1 tatrAha kiM paDisevI apaDisebI' ! prathamaM samebA''hUya gaNanAyakena sa pradhayaH- ki moH / tvamatrato gatvA manuSyaM pratisevitavAnasi ! athavA na pravisevitavAnasi / yastena sArdhaM gataH so'pyevameva praSTavyaH - yadayam akRzyaM pratisevitavAn ! na the ? si / uparyuktaprakAreNa satyasvarUpaM jJAtuM gaNanAyakena pRSTaH san 'se ya vapajjA' sa ca vadet sa pRSTaH sAdhuryadi vadet- 'paDisebI' pratisevI ahamakRtya pratisevanAM kRtavAnasmi tadA 'parihArapace' parihAraprAptaH parihArata poyogyo jAtaH, AcAryeNa pRSTaH pratisevako yadi svIkaroti pratisevanAM tadA tadayameva vacanaM pramANIkRtyAcAryaH tasmai parihAranAmakaM tapaH prAyazcittarUpeNa dadyAditi bhAvaH / 'seya vajA no paDilevI no parihArapatte' sa ca yadi vadet no pratisevI tadA no parivAraprApto bhavati, na parihAratapaH prAyazcittabhAg bhavati / AcAryeNa pRSTaH saH yadi kabhayet - yat nAmakRtyaM pratisevitavAnasmi tadA tadvacanameva pramANIkRtyAcAryo nI parihAstapo dayAt, saramai apratisevakAya parihAranAmakaM tapo na dadyAditi bhAvaH / kathamevam ! tatrAha - 'jaM se' ityAdi, 'jaM se pamANaM vayai se pamANAo vettacye yasa pramANaM vadati tasmAdeva pramANAt sa sAyo'mavyoSeti nizvetavyaH, tadvacanapramANenaiva satyAsatyArthayornirNayaH karttavya iti bhAvaH / 'se ki mADu maMte !" atha kimarthaM kasmAddhetorevamAhurmadanta ! he bhadanta kathamevamucyate yat tasya vacanaprabhANainaiva satyAsatyanirNayaH karttavyaH ! yAvatA evaM sati kutrApi satyArthanizvayo na syAt nahi ko'pi svakRtamakRtyasthAnapatisevanaM prakAzayiSyati lajjayA lokanindAmayAdvA tatkathamevaM tadvacanameSa pramANIkriyate bhavatA iti ziSyasya jijJAsAyAmAcAryaH prAha-- 'saccapajjA vahArA' samma natijJA vyavahArAH prAyazvitarUpA vyavahArAH satyapratijJAH pratijJayaiva satyA jinairnirdiSTAH // sU0 22 // divaMgate AcAryopAdhyAye tatpade'nyAcAryopAdhyAyasvApanavidhimAha - 'egapavizvayassa' ityAdi / sUtram - egapakkhiyassa bhikkhuyahasa kappar3a AyariyauvajjhAyANa itariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisitae vA dhAritae vA jahA vA tassa gaNassa pattiyaM siyA || 5023 / / chAyA - ekapAkSikasya bhikSukasya kalpate AcAryopAdhyAyAnAm itvarikAM dizaM anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA yathA vA tasya gaNasya pratyayaM syAt // 0 23 // bhASyam - 'egapatrikhayassa' ekapAkSikasya ekaH samAnaH pakSa isthekapakSaH so'syasyetyekapAkSikaH prabrajyayA zrutena ca tasya itthaMbhUtasya 'bhikkhuyassa' bhikSukasya bhAvArme Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUMTa stances upAdhyAye vA mRte sati 'kappar3a' kalpate 'AyariyauvajjhAyANaM' AcAryopAdhyAyayoH 'icarirya' ityarikAM kiyatkALa bhAvinIm alpakAlikIm yAvadanyo viziSTatara AcAryopAdhyAyapadayogyaH pravajyAzrutAbhyAmekapAkSiko na labhyate tAvatkAlikIm itvaragrahaNamupalakSaNaM yAvatkathikAMca yAvajjIvabhAvino 'disaM vA aNudisaM vA' tatra dizam AcAryatvamupAdhyAyatvaM vA anudizaM vAlAcAryopAdhyAya padadvitIya sthAnavarttitvaM vA 'uddisattara' uddeSTu kartum, yadvA 'pAriva zrAkhayameva vAdum 'jA vassa gaNassa pattiyaM siyA' yathA yena prakAreNa tasya gaNasya pratyayaM vizvAsaH syAt, tathA dizamanudirza vA uddizet mRte AcAryopAdhyAye tatpade'nyaM kamapi sthApayet svamAtmAnaM vA sthApayet yena gaNasya vizvAsaH syAt tathaiva karttavyam yogyasyaikapAkSikasyAbhAve bhinnapAkSikamapi apavAdapadena sthApayet, kintu gaNamAcAryopAdhyAyazUnyaM na kuryAditi / mayaM bhAvaH yathAcAryopAdhyAyayorAkasmika maraNAdimA gacche tadabhAve jAte sanAthayituM yAvatparyantaM padavIyogyaH zramaNA na miLet tAvatkAlaM sAdhAraNamapi yasyopari gaNasya vizvAsaH svAt tAdRzaM sAdhumAcAryopAdhyAyapade sthApayituM kalpate anena prakAreNa sthApitaH AcAryaH upAdhyAyo vA itvaro'lpakAlikaH iti kapyate / aba yadi kazciyogyaH sAraNAvAraNAdigaccha kAryadakSo bahuzruta ekapAkSikaH prApyate yadupari gacchasya vizvAsazva syAt sa yAvajjIvamAcArya pade upAdhyAya pade vA sthApayituM kalpate sa ca yAvajjIvakaH yAvatkathika iti kathyate iti / " maMtra pravamyayA zrutena ceti padadvayasya caturbhaGgI nAyate, yathA ekaH pravajyathA zrusena na ekapAkSikaH 1, dvitIyo na pravajyathA kintu zrutena 2, tRtIyaH pravajyayA kintu na zrutena re, caturthI na pratrabhyayA na zrutena 4 iti / matra prathamo bhaGgaH zuddhaH, caturtho bhaGgo'zuddhaH, tataH mAtheSu triSu bhaGgeSu ekaikasyAbhASe uttarottaroM prAya iti / ekapAciko dvividhaH ekavAcanAkaH ekapratrajyAkazca tatra eka vAcanAkaH ekA samAnA parasparaM yAcanA yasya sa ekatrAcanAkaH ekagurukulAdhInaH ekapravaJyAkaH ekasmin kuThe pravajyA yasya sa ekakulavarttI upalakSaNAt ekagacchavartI, sahAdhyAyI yA gRhyate iti / gacchAdhipatirAcAryoM dvividho bhavati - abhyupataparikarmA abhyudyatamaraNo vA amyuthataH udyuktaH parikarmaNi vihArAdiparikarmaNi yaH sa abhyudyataparikarmAH, dvitIyaH abhyudyatamaraNaH - abhyudyataH dadhuktaH maraNe maktaprasthA khyAnAdinA asAdhya rogavizeSeNa vA yaH sa abhyudyatamaraNaH / eSa ekaiko dvividhaH gacchA pekSo gacchanirapekSo vA tatraiko gacchavyavasthAyAmapekSAvAn, anyo gacchavyavasthAM prati nirapekSaH syAt / yo gacchasApekSaH syAt saH abhyudyatavihAraparikarmA vA abhyudyatamaraNo vA jIvanneva yaH kazcideka pAkSikaH pratrayazrutAbhyAM bhavettaM svapade pUrvameva sthApayati yena tadanurako gaccha kAlagatte'pi tasminnAcAyeM paraspara premAnubhAvato na vinAzamupaiti / yaH punargacchanirapekSo bhavet Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogyam 30 2024 pArihArikA'pArivArika bhogavidhiH 69 sa gacchasya zubhAzubhavyavasthAmupekSya svayaM jIvat nAnyaM gacchayogyaM sAdhuM svapade yuvarAjatvena sthApayati tena tasmin kAlagate parasparakaladabhAvato gaccho vinAzamupaiti tasmAjjIvite eva svasmin gacchanirapekSAcArya viSayakam / evaM AcArya upAdhyAyo vA sthApanIya iti / prastutaM sUtraM sati gacchvAsino yasmin vizvAsaH syAttamekapAkSikam apavAde bhinnapAkSikaM vA sAdhumAcAyoMpAdhyAyatvena sthApayeyuH, yenAsvAmiko gaccho na bhavediti / sU0 23 // sUtram - bahave parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayao egamAsaM vA dumAsaM yA timAsaM vA cAumA vA paMcamAse vA chammAsaM vA batthara te annamannaM saMbhujaMti annamannaM no saMbhunaMti mAsate tubho pacchA sandevi egapao saMmuMjeti // sU024 // chAyA - bahaSaH pArihArikAH bahavo'vArihArikAH iccheyuH pakatra ekamAsaM vA himA thA trimA vA caturmAsaM yA paMcamArsa vA paNmAsaM vA vastum te abhyo'nya saMbhuJjate bhanyonyaM no bhuJjate mAsAnte tataH pazcAt sarve'pi ekatra saMbhuJjate // su0 24 // bhASyam - bahave parihAriyA' bahavo'neke dvitrAdayaH pArihArikAH saMprAptaparihAratapaHprAyazcittavantaH madhye parivAra bahuH dvitrAdayo'pArihArikAH pArihArikabhinnAH doSAbhAvAt paridvAstapovarjitAH zuddhA ityarthaH sarve te azivAdikAraNavazAt tapovaddananimittaM vA 'icchejjA' iccheyuH, kimiccheyuste sarve ! tatrAi - ' egayao' ityAdi, egayao' ekataH ekatrasthAne 'egamAse vA' ekamAse vA mAsaikamAtraM vA 'dumAlaM vA' dvimAsaM cA mAsadvayaM vetyarthaH 'timAsaM vA' trimAsaM vA mAsatrayamityarthaH, 'cAummAsaM vA' caturmAsaM vA mAsacatuSTayaM yAvadityarthaH 'paMcamAsaM vA' paJcamAsaM vA mAsapaJcakamityarthaH, 'chammAsaM vA' SaNmAsaM vA mAsaSaTkaM vA 'vatthae' vastuM yAvad mazivAdi nivartteta tAvat ekatra vAsaM kartumiti, tatra 'te annamannaM saMzcajati' iti te pArihArikAH anyo'nyaM parasparaM pArihArikAH pArihArikaiH sArdhaM 'saMyujate' sarvaprakAraiH saMbhogaM kurvanti teSAM sAdRzyAt, 'annamannaM no saMcajati' iti pArihArikAH yAvat kAlaparyantaM parihAratapo vati tAvatparyantaM te parasparaM pArihArikAH pArihArikA miliyA saMbhuJjate ityarthaH vA athavA apArihArikaiH sAkaM na saMbhuJjate / yayaM bhAvaH- ye pratipannaparihAratapovantaste tathA ye parihAratapo'dhunA na bohumArabdhavantaste, ete parasparaM na saMbhuJjate, evaM pArihArikA apArihArikAzca ete'pi parasparaM na saMbhuJjate iti / pratipannaparihAratapasaH pArihArikAstu parasparaM saMbhugjate iti pUrvamuktameveti / 'mAsate' yaiH SaNmAsAH sevitAH teSAM yaH SaNmAso parivartI mAsastaM yAvat, SaNmAsopari ekamAsaparyantamityarthaH te pArihArikAH parasparaM pArihAraH samamapArihArikeva samamekatra na bhuJjate, AlApAdIni parasparaM kurvanti / 'tuo pacchA' tataH pazcAt SaNmAsopari mAsaparipUrNAnantaram 'samvevi ego saMbhujaMti' sarve'pi pratisevita parihAra tapasaH aparihArikAzcaikataH ekatra sthAne samuJjate sarvaprakAraiH saMbhogaM kurvanti, matra ye pArihArikAs Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 marwanamuknakamanand vyavahAra pArihArikA durbhikSAdikAraNavazAdekatra basanti teSAM madhye pratisevitaSANmAsikatapasaH SaNmAsopari eko mAsaH kathaM bhavet ! iti darzayituM gAthAmAha--'paNagaM paNagaM' ityAdi / "paNarga paNagaM mAse, divasANaM baDdaNaM ca taM majje / evaM chammAsesa ya. ego mAso ya vaDDei" // 1 // chAyA--pancaka paJcakaM mAle, dighasAnAM vardhanaM ca tad vayet pacaM SaNmAseca, eko mAsazva vardhate // 1 // vyAkhyA... 'paNagaM paNagaM mAse' divasANaM' mAse mAse yat divasAnAM pazcakaM para zanindivapaJcakam , 'vaDDhaNaM' vardhana parivardhanaM bhavati taM vajje' sad divasapaJcaka pratyekasmin mAse paripUrNe tadupari paJca paJca divasAn varjayet saMbhoge / 'evaM chammAmu ya evam anena krameNa SaSNAM mAsAnAmupari eko mAso vardhate taM varjayet parityajet , paNmAsAnantaraM taduparivanamAse'pi saiH saha parjI aApa dina kirAne : ka bhAvaH -yo hi kazcit zramaNo mAsikameva parihAratapaH prAptavAn , tasya mAsaM vahataH AlApanAdikaM sarva varjitaM. bhavati / mAse byUDhe sati yat tadupari paJcarAnindive vyatIte AlApanAdIni sarvANi kriyante, kevala paJcarAtrindivaM yAvat bhojanamAtrameva vaya'te / evaM yo nau mAsau yApannaM parihAratapastasya mAsasyopari dazarAtrindivaM yAvat mAlApanAdIni kriyante kevalaM sahabhojanaM vaya'te / evaM yakhInmAsAn thApannastasya mAsatrayopari paJcadazarAbindivaM yAvata, yaca caturo mAsAnApannastasya mAsa vatuSTayopari 'vizatirAtriMdivaM yAvat , yaH paJcamAsAnApannastasya paJcamAsopari paJcaziti divasAn yAvat , yastu pathamA sAnApannaH tasya SaNmAseSu vyUheSu tadupari eka mAsa yAvadekatra sthAne taiH saha kevalaM bhojanameva vaya'te, mAchApanAdikaM tu sarva sarvatra kriyate eveti / atredamuktaM bhavati-tapovahanakAle tapovAhakena sAdha saMlApAdikamapi ko'pi na kuryAt kintu gRhautamAsatapovahanAnantaraM tadupari pratimAsa paJcapaJcadivasakameNa teSu divaseSu mAlApanAdIni karttavyAni bhaveyuH, kintu sahabhojana tu yathAgRhItamAsopari yasmin ekamAsikAditapasi yAni rAnindivAni labhyante teSu vyatIteSu kattu kalpate iti / nanu tumadveSu mAsedhu kRtAparAvasya varSAmAseSveva prAyazcittaM dIyate iti ayate tatra kiM kAraNam, ucitaM tu yena sadaiva yadA caritaM pratisevanAdikaM tasya tadaiva prAyazcittaM dAtavya bhaven ! tatrAha-varvAkAle parihAratapaHprAyazcittadAne nAsti doSANAM saMbhAvanA pratyuta bahavo guNA eva bhavanti / ayaM bhAvaH- yadi Rtubaddhe kALe parihAratapo dIyesa, tataH tasmin dane sasi yadi mAsakalpaH paripUNoM bhavati tadA tasya tassthAnAt bihAra Avazyaka iti kRtvA viharanti tadA santApAdayo doSAH saMbhavanti / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - -- parivArakApasthitAyA'zanAvidhAnavidhiH 75 matha yadi vihAraM na kurvanti tatraiva tinti tadA bhadrakamAntakRtadoSA bhaveyuH / tatra bhayakatA doSA atiparicayAdudgamAdisaMbhavaH, prAntakRtadoSAH bahucirAvekatrAvasthAnena zavajanakRtAkSeparUpAH 'yadete'traiva tiSThanti na ca bhAti viharata ki| vo pale do prAyo na bhavanti / varSAkAle prAyo mahavaH prANA utpadhante tato bhikSAcaryA dIrghA na mamati ! varSAkAlasya snigdhatayA sa kAlo baliSThastena tapaH kurvatAM balopaSTambhaM karoti / tathA varga kAlasya tapo'nuSThAnAzrayatayA sarveSAM samatatvena kasyA'pi vizeSato rAgasya dveSasya cA'saMbhaaditi / tathA phalpAdhyayanapratipAditA guNA api varSAkAle saMbhavanti / etasmAdeva kAraNAt varSAkAle eva vizeSataH parihAstapo dIyate iti // sU0 24 / / pUrvasUtre pArihArikApArihArikANAmAhArAdisaMbhoge vidhiH pratipAditaH, sAmprataM zarihArikastapazcaraNena kSINazarIro bhavet tena tasya vikRtikAhAragrahaNamAvazyakamiti tasmai azanAdidAne vidhimAha--'parihAraphappaTThiyassa' ityAdi / satram-parihArakappadviyassa mikkhussa No kappai asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAima vA dAuM vA aNuppadAuM bA, perA vaejjA imaM tA aJo! tuma eesi dehi vA aNuppadehi vA evaM se kappai dAu~ vA aNuppadAu~ vA kappar3a se che aNujANAvittae aNujANaha bhaMte ! levAe evaM se kappai levaM samAsevittae ||muu025|| chAyA-parihArakalpasthitasya bhikSormo kaspate azanaMSA pAna vA bAdhA svAkSA dAtuM vA anupradAtuM vA, sthavirAH khalu vadeyuH ima sApat he mAya ! tvametemyo diSA manu pradehivA, pavaM tasya kalpate dAtuM vA anupradAtuM ghA, kalpate tasya lepamanuzApayituma, anujAnIta bhavanta ! lepAya pavaM tasya kalpate lepa samAseSitum // 90 25 / / bhAgyam-'parihArakappadviyassa' parihArakalpasthitasya parihArakalpa parihAranAmatapovizeSe sthita iti parihArakalpasthitaH, tasya parihAratapaso vahanaM kurvanaH parihArakalpasthitasya samApannaparihAratapama ityarthaH 'mikkhussa' bhikSoH 'no kappaI' no kalpate 'asaNaM vA pAyaM vA khAima vA sAimaM vA' azanAdicaturvidhAhAravastujAtaM 'dAuM vA aNuppadAuM vA dAtuM vA anupradAtuM vA parihArakalpasthitasya bhikSoH azanAdikaM vastu dAtuM svahastena na kalpate na vA anupradAtu paramparayA'nyasakAzAd vA dApayitum / anumadAtumityatrA'nuzamdaH paraMparArthabodhakaH, tena sAkSAdapi dAtuM na kalpate na vA paramparayA dAtuM kalpate ityarthaH / evaM kiM sarvathA na kalpate ityatrAha-'therA NaM' ityAdi, 'therA Na vaenA sthavirAH svala vayuH yadi punaH sthavirAH gaganAyakAH kazcit sAdhu vadeyurAjJApayeyuH / kiM vadeyuH ! utrAha-'ima Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra tA' imaM tAvat parihArakalpasthitaM bhikSam 'ajjo' he mArya ! 'tuma' lam 'epasi dehi vA aNuppadehi vA etebhyaH pArihArakenyA dehi azanAdicaturvidhamAhAram, anupradehi vA paramparayA anyasakAzAdApaya, evaM pUrvoktaprakAreNa sthaviraiH anujJAte sati 'se kappai dAuM vA aNuppadAuM vA' tasyAjJApitasya sAdhoH kalpate dAtuM yA anupradAtuM vA / yadi tat azanAdikaM leemayaM vikRti kAdirUpaM bhavet tadA pArihArakasya tad vikRti kAdikaM sthavirAjhAmantareNa bhoktuM na kalpate, tataH kiM kuryAdityAha-'kappar3a se levaM aNujANAvittae' kalpate tasya lepamanujJA. payita', tasya pArihAriphasya kalpate leparUpavikRtikAdinimittamanujJApayituM tadrojane AjJA grahItuM kalpate, tadevAha-'aNujANaDa bhaMte ! levAe' he bhadanta ! yUyamanujAnItha lepAya vikRtikAhArakaragAya, 'parva' evaMprakAreNAnusApane kRte sati 'se kappai levaM samAsevittae' tasya pArihArikasya kalpate paM vikRtikAhAraM samAsevitu bhoktuM pArivArikatapo vahato dugdhAdigurukamAhAraM gariSTatvAnnocittaM bhavet tasmAt sthavirAjJAmAdAyaiva tatsevanamucitaM, sthavirANAM vyakSetrAdibalAbalAdijJAyakatvAditi bhAvaH / sU0 25 // pUrva pArihArikasyA'zanAdidAnavidhiruktaH, sAmprata pArihArikapAtragRhItA'zanAdibhojane apArihArikasya vidhimAha-'parihArakappaDhie' ityAdi / mRtram - parihArakappaTThie bhikkhU saeNaM paDhimAheNaM baDiyA apaNo yAvaDiyAe gacchejjA, gherA ya taM vaejjA-paDiggAdehi ajjo ! ahaMpi bhokkhAmi vA pAhAmi vA, evaM NaM se kampai paDiggAhittae, tasya No kappai aparihArieNaM parihAriyassa paDimgahaMsi asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM cA bhottara vA pAyae vA, kappara se saMyasi paDiggaiMsi sayaMsi palAmagaMsi kamaDhagaMsi vA sayaMsi khuvvagaMsi pANisi vA udaTu udaTu vA bhottae vA pAyae vA, pasa kappe aparihAriyassa parihAriyo / sU. 26 // chAyA-parihArakarUpasthito bhikSuH svakIyena pratispraheNa bahirAmano caiyAvRttyAya gacchet, sthavirAzca te ghadeyuH pratigRtIyA:-Arya! ahamapi bhoye yA pAsyAmi ghA, parva khalu tasya karapate parigrahItum, tatra no kalpate apArihArikeNa pArihArikasya pratiprahe azanaM kA pAnaM vA khAdyA svAdha cA bhoktuM vA pAtuM pA, kalpate tasya svakIye pratimaha vA syakIye palAzake kamaDhake vA svakIye khuTyake vA pANI ghA uddhRtya uddhRtya bhoktuM vA pAtuM vA papa kalpo'pArihArikasya pArivArikasaH // sU0 26 // bhASyam--parihArakappaTie' parihArakalpasthitaH 'bhikkhU' bhikSa: 'saeNa paDiggaherNa' svakIyena svAtmasaMbandhinA pratipraheNa pAtreNa 'pahiyA' bahiH upAzrayAn bahiH 'appaNo veyAvaDipAe' AtmanaH svasya vaiyAvRttyAya saMyamayAtrA nirvAhayitumazanAdyAhArA''nayanAya gacchegjA' Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmyam u0 2 0 26-27 pArivArikapAtre'pArivArikasya bhojananiSedhaH 73 gacchet svakIyasayamayAtrAnihAya pArihAriko bhikSaH svakIyapAtramAdAya bhikSAmAnetumAcAryAzayA upAzrayAd bahirgacchedityarthaH, tatsamaye 'perA ya taM vaejjA' taM parihArika bhikSAmAnetuM nahiH prasthitaM mamArthamAhArAdhanetuM dvitIyavAraM punargamane kaSTasaMbhavaH, iti vicArya sthavirAH vadeyuH madhuravacasA saMbodhya kathayeyuH / kiM kathayeyaH / tatrAha-'pahigAheri'ityAdi, 'paDiggAhehi ajjo ! AIpi bhokkhAmi pA pAhAmi vA pratigRhNIyAH khalla Arya ! madarthamayazamAdi mahmapi mokSye pAsyAmi vA, he mAya ! tvaM gacchasi bhikSAmAnetumato'smayogyamapi azanAdikaM svakIyapAtrake eva gRhItvA Anaya, ahamapi tvadAnItaM bhokSye tvadAnItaM dugdhAdikamapi pAsyAmi, 'evaM Na se kappar3a paDiggAhisapa' evaM khalu pUrvoktaprakAreNa sthaviraiH kathite sati 'se' tasya pArihArikasya kalpate sthavigyogyamannapAnAdikamapi svakIye pAtre pratigrahItum / atha bhojanavidhimAha-'tastha No kappaI' tatra tasmin samAnIte'zanAdo no naiva kalpate 'apArihArieNaM' pArihAriyassa paDiggaiMsi' apArihArikeNa satA pArihArikasya pratigrahe pAtra 'asaNaM vA pANaM vA sAimaM vA sAimaM vA mottae vA pAyae vA azanaM vA pAnaM vA khA vA svAyaM vA bhoktuM vA pAtuM vA parihArakasya pAtre mazanAdikaM bhoktumapArihArikasya sthavirasya na kalpate ityarthaH kintu-'kappaI se sayaMsi paDiggahaMsi' kalpate, tasyA'pArihArAdikasya sthavirAdeH svakIye pAtre kASThamaye pAtre 'saryasi palAsagasi kamabargasi' svakIye palAzake kamaDhake zuSkapalAzapatranirmite kamaDhake droNakAbhidhapAtravizeSe 'sayaMsi khunagaMsi vA' svakIye khubake saMpuTitomukhakarataladvayarUpe khovA itti prasiddha 'saryasi pANisi vA' svakIye haste vA 'uddhaTu udaTTu bhottara vA pAyae yA unRtya uddhRtya avakRpyA'vakRSya bhoktuM vA pAtuM vA kalpate iti 'esa kappe apArihAriyassa pArihAriyaoM' eSaH pUrvoktaH kalpa mAcAraH apArihArikasya parihAratapovarjitasya zusya sAghoH pArihArikataH pArihAriphamadhikRtya kathitastIrthakarairiti // sU0 26 // sAmpratamapArihArikA''nItAzanAdibhojane pArihArikasya vidhimA-'parihArakappadvipa' ityAdi / sUtram-parihArakappaDie bhikkhU therANaM paDiggaheNaM bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA yerA ya vaejjA paDiggAhehi ajjo ! tumaMpi ettha bhokkhasi vA pAhasi vo evaM se kappai paDiggAhitae, tattha No phApai pArihArieNaM apArihAriyamsa paDiggaIsi asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA monae vA pAyae vA, kappar3a se sayaMsi Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmm mpakadArasUtra pariggar3asi vA sayaMsi palAsagasi kamaDhagasi vA sayaMsi khuvargasi vA sapaMsi pANisi vA udaTu uddhada mosae vA pAyae vA esa kappe pArihAriyassa apArihAriyo ci bemi / / sU0 27 // vavahArassa como udeso samato // 2 // chAyA-parivArakaspasthito bhikSuH dhirANAM pratiprAiNa bahiH sthaSirANAM yAtrasyAya gacchet sthavirAma vadeyuH parigRhANa Arya! tvamapi anna bhokSyase cA pAsyasi SA, parva tasya kalpate pratigrahItum , tatra mo kalpate pArivArikeNA'pArivArikasya pratigraha mazana vA pAna vA khAcaM dhA svAcaM vA bhoktuM vA pAtuM SA, kalpate tasya sthakIye pratiprAhe svakIye palAzake kamahake SA svakIye khuSyake vA svakIye pANI yA uddhasyovRtya bhoktuM pA pAtu SA paSa kampaH pApiArikasyA'pArihArikataH, iti bravImi // sU0 27 // __ vyavahArasya dvitIya uddezaH samAtaH // 2 // bhASyam -'parimArakappaTTie bhikkhu' parihArakalpasthito bhikSuH 'therANa' sthavirANAM 'pajiggadeNaM' pratigraheNa pAtreNa 'bahiyA' ahirbasatehimAge 'therANaM veyAvajiyAe' sthavirANAM yAvRtyAya sthavirArtha bhikSAnayanAya 'gacchejjA' gacchet yadA gantuM prasthito bhavet tadA 'perA ya naejjA' "nUnaM sarvagRheSu bhikSAyAH samamekakAlameva vartate tato'yaM pArihAriko'smayogyAM bhikSAM prathamamAdAya pazcAdayamAtmayogyAM bhikSAmAnetuM nagare praviSTo na kimapi bhogyajAtaM lapsyate" iti vicintya sthavirAH pAribArikaM vadeyuH kathayeyu: "ajjo' he mArya ! 'astha' bhatra asminneva madIye pratimaddhe 'paDiggAheDi' pratigRhANa badarthamapi bhikSA, tataH 'tumaMmi pattha bhokkhasi vA pAhasi vA' samapyatra madIyapAtre samAnItamazanAdi bhotsyasi vA pAsyasi vA 'evaM se kappai paDiggAhittae' parva sthavirairUkte sati 'se' tasya bhikSArtha gatasya pArihArikasya kalpate pratigrahItum sthavirapAtre svanimittamapi bhikSA grahItum / bhikSA''nayanAnantaraM bhojanavidhimAha- 'tatya No kappaI' ityAdi, 'tattha No kappada' tatra samAnItAzanAdau mo kalpate 'pArihArieNa apArihAriyassa' pArihArikeNA'pArihArikasya 'paDimgahaMsi' pratipradde pAtre 'asaNaM vA pANaM vA khAimaM yA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA' azanaM yA pAnaM vA svArtha vA svAgha vA bhoktuM vA pAtuM vA / tarhi kathaM kalpate ! tapAi-'kappA' ityAdi, 'kappA se sayaMsi paDiggaraMsi' kintu-kalpate 'se' tasya pArihArikasya svakIye pratigrahe pAtre 'saryasi palAsagasi kamaDhagaMsi vA' svakIye palAzake zuSkapalAzapatranirmita kamaTake droNakAdhipAtravizepe vA 'sapaMsi khuvargasi vA' svakIye khubage saMpuTitakaratalarUpe khobA iti prasiddha vA 'sayaMsi pANisi vA' svakIye pANau vA ' uda uddhaTuM' uddhRtyoddhRtya svapANinA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam 0 2027 dvitIyoddezasamAptiH 75 avakRSyAvakRSya 'bhoettae vA pAyattae vA' bhoktuM vA pAtuM vA kalpate // samprati upasaMhAramAi - 'esa kappe' ityAdi, 'esa kappe pArihAriyasa apArihAriyako paSaH pUrvoktaH kalpaH pArivArikasya parihArakapasthitasyA'pArihArikataH apArihArikamadhikRtya kathita iti / eThata sUtradvaye sthavirANAM pArzve manyavaiyAvRtyakArakA'pArihArika zramaNAbhAve jJAtavyamiti / 'viSemi' iti zravImi / sudharmasvAmI jambusvAminaM kathayati yanmayA bhagavato barddhamAnasvAmino mukhAt zrutaM tat tava bravImi kathayAmi na tu svamanISikayA kiJcidapi kathayAmi / etAvatA zrutasyAprAmANikatA nirAkRtA // sU0 27 // iti zrI vizvavikhyAta -jagaddallama prasiddhA - paJcabhAmA vikarAla pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApurarAnapradata" jainAcArya " - padabhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara pUyazrI - bAsIlAla viviracitAyAM "vyavahAra trasya " bhASyarUpAbhAM vyAkhyAyAM dvitIya uddezakaH samAptaH // 2 // - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha tRtIyodezakaH prArabhyate vyAkhyAto dvitIyodezakaH, samprati tRtIyaH prArabhyate, tatra dvitIyodezakasya caramasUtreNa sahAsyatRtIyo dezakA disUtrasya kaH sambandhaH / iti prathamaM sambandhapratipAdikAM gAthAmAi bhASyakAraH - - 'parihAriya0' ityAdi / bhASyam - parihAriyayerANaM, asaNANayaNe ya tassa paribhoge / vRtto vihI ya puvvaM, gaNassa dhAraNavihI ettha // 1 // chAyA - pArivArikasthavirayorazanAmayane sa tasya paribhoge / ukto vidhizva pUrva gaNasya dhAraNavidhirana // 1 // vyAkhyA - 'parihAriya0' iti / 'puSyaM' pUrva dvitIyodezakasya caramasUtre pArihArikasthavirayoH pArihArikata rovamAnasya sthavirasya ca nimittamazanAdInAmAnayane, tasyAzanAdeH paribhoge paribhogaviSaye ca vidhiruktaH - pratipAditaH / pArihArika: sthavirazva bhikSureva bhavatIti 'ettha' mantra tRtIyodezakasyAdisUtre tasya bhikSoH gaNasya dhAraNe vidhiH kathayiSyate ityeSa eva sambandhaH pUrvAparode zakayorvijJeyaH // 1 // anena sambandhenA''yAtasyAsya tRtIyodezakasyedamAdisUtram -- 'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - bhikkhUpa icchejjA gaNaM dhAricae. bhagavaM ca se apalicchapaNe evaM se no kappai gaNaM dhaarice| bhagavaM ca se paticchanne evaM se kappar3a gaNaM ghArintapa // 0 1 // chAyA --- bhikSuzca icchet gaNaM dhArayituM bhagazca sa vyaparicchinnaH parva tasya no kalpate gaNaM dhArayitum, bhagavAca sa paricchannaH evaM tasya kalpate gaNe ghArayitum // khU0 1 // - bhASyam - 'miklU ya' iti / bhikSuzca kazcit sAdhuH 'icchejjA' icchet 'gaNaM dhAritae' gaMge sAdhusamudAyaM dhArayituM gaNasya gaNadharatvaM kartumicchet, mayaM bhAvaH ko'pi bhikSuH kiyatAM sAdhUnAM gaNaM kRtvA 'imaM sAdhusamudAyaM mamAdhInaM kRtvA'nyatra vihariSyAmI'- ti buddhayA sAdhusamudAyasya gaNadharatvaM kartumicchediti / 'bhagavaM ca se' gaNadhAraNecchuH sa anagAro bhagavAn yadi 'apalicchapaNe' aparicchannaH paricchedarahito bhavet parivAravarjito bhavet tatra paricchado dravyabhAvabhedato dvividhaH danyataH paricchadaH ziSyaparivAraH, bhAvataH paricchadaH bAjArAGgAdicchedaparyantaM sUtrajAtam, dvitrApi paricchedarahitaH, tatra dravyataH svapratrAjitasAdhusamudAya rahitaH, bhAvata AcArAGgAdisUtrajJAnarahitaH syAt ' evaM se' evam etAdRzasthitau tasyApariSchannasya bhikSoH 'no kapa' na kalpate 'gaNaM dhAritae' gaNam anyadIyasAdhusamudAyarUpaM gacchaM dhArayitum tasya dravyabhAvato dviSApi gaNadharaNayogyatAyA abhAvAditi / yadi 'bhagavaM " Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 3 0 1-2 mikSorgaNadhAraNavidhiH 77 pa se' bhagavAMzca saH anagAraH 'palicchanne' parichannaH dravyabhAvaparicchedayukto bhavet 'evaM se' evaM sati patAhazasthato dravyabhAvaparicchedayuktatve sati 'se' tasya 'kappaI' kalpate 'gaNaM pArittae' gaNaM ghArayitum , tasya dvidhA'pi gaNadharaNayogyatAyAH sadbhAvAditi / matra dravyabhAvamadhikRtya paricchannAparicchannaviSayA caturbhaGgI pradarzyate, tathAhi --- eka:-dravyato'paricchannaH, bhAvato'pi apariSchannaH 1 / dvitIyaH-dravyato'paricchannaH, bhAvataH paricchannaH 2 / tRtIyaH--drampataH paricchannaH bhAvato'paricchannaH 3 / caturSaH-dravyataH pari channaH, bhAvato'pi paricchannaH 4 / masyAM caturmaGgayAM caturthabhagavartI zuddhaH, zeSA bhaGgatrayavattinaH azuddhA iti / matra prastusasUtre caturthabhagavatI eva gaNagharapade sthApayituM yogya iti sUtrArthaH |! suu01|| pUrva dravyabhAvaparicchanno bhikSurgaNadharaNayogyo bhavatIti proktam , sAmprataM sa dravyabhAvaparicchanno mikSurthadi manasyevaM cintayet -yat sUtre proktam-yo bhikSuvyabhAvapariSkRnno bhavetsa garga dhArayituM zaknoti tato'hamubhAbhyAmapi parizchanno'smi tataH kimahaM tanna kuryAm ! ato'I gaNaM ghArayAmi kimatra sthavirANAM paripRcchAyAH prayojanam / iti vicArya bhikSurgaNaM dhArayet , tatra sthavirAn anApRcchaya gaNaM dhArayituM bhikSone kalpate iti pradarzayati sUtrakAraH-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram -bhikkhU ya icchejjA garga dhAricae no se kappai mere aNApuschittA gaNaM dhAricae / kappaha se yere AdhucchicA gagaM dhArisae / perA ya se viyarejjA evaM se karapA gaNaM dhArittapa, perA ya se no viyarejjA evaM se no kappaDa garNa dhAricae / jaNa therehiM aviiNaM garga dhArejjA se saMtarA chee vA parihAre vA // 50 // chAyA-bhikSuzva icchet gaNa dhArayituM no tasya kalpate sthavirAn manApucchapa gaNa dhArayitum ! kalpate tasya sthavirAn ApRcchaya gaNa dhArayitum / sthavirAzca tasya vitareyuH paca tasya kalpate gaNaM ghArayitum / sthaghirAzya no vitareyuH eka tasya no kalpase gaNa dhArayitum / yat khalu sthaviraiH avitoNe gaNa dhArayet tasya sAnvarAda chedo vA parihAro bA // 90 2 // bhASyam-'bhikkhU ya' iti / bhikSumna 'icchejjA' icchet 'gaNa pArinae' gaNaM dhArayitu sAdhusamudAyarUpaM gaNaM kRtvA tadupari gaNAdhipatyaM kartumicchet tadA tatra 'se tasya bhikSoH 'no kappaI' no kalpate 'dhere aNApucchicA' sthavirAn manApRzya sthavirAjJAmamAdAya 'gaNaM dhArittae' garNa dhArayitum / tahiM kathaM kalpate ! ityAha-'se sasya Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vyavahAra gayadhAraNecchukasya bhikSoH 'kappai' kalpate 'yere ApUcchittA' sthavirAn mApRcchaya sthavirAjJAmAdAya 'gaNaM dhArittae' maNaM dhArayitum / pRSTeSu teSu yadi 'therA ya' sthavirAzca 'viva. rejanA' vitareyuH gaNadhAraNArthamAjJAM dadhuH 'dhAraya imaM garNa bam' iti tadA 'se' tasya 'kappA' kalpate 'gaNa dhArittae' gaNaM pArayitu svasattAyAM kartum / 'therA ya' yadi pRSTA ca te sthavirAH 'no viyarejjA' pratikUladravyabhAvAdikAraNadazAt no vitareyuH gaNadhAraNasthAjJA no dadhuH sadA 'no se kappar3a' no tasya kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNaM ghArayitum-'yAjJApradhAnA jinavyavahArAH' ityataH sthavirAjJAmantareNa gaNa ghArayitu bhikSonoM kalpate iti bhAvaH / yadyAcAryaH pUrvoktasvarUpa dravyabhAvaparicchanna bhiDaM smAraNAvAraNAdilabdhisampannaM gaNanAyakaparda dhArayituM yogyaM matvA gaNaghAraNAjJAM davAt tadA sa gaNanAyakapade vyavasthito mavitumarhati nAnyatheti tAtparyam / yayevamalA 'jagaM' yat khalu 'therehi avidA sthavirairavitINam adattaM 'gaNaM dhArezmA' gaNaM dhArayet sthavirAjJAmantareNa tairanAjJaptaM gaNadhAraNaM kuryAt tadA 'se' taspa 'saMtarA' sAntarAt svakRtAdantarAd , yadvA yAvatkAlaM tena gaNo dhAritaH tAvatkAlikamansaramadhikRtya prAyazcitta 'e vA parihAre vA chedo vA parihAro vA vAzabdAdanyatA dezakAlocitaM prAyazcittamApannaM bhavatIti sUtrArthaH // sU0 2 // pUrva bhikSArgaNadhAraNavidhimupadarya sAmpratam upAdhyAyaH kIdAguNasampanno bhavitumaItIti upAdhyAyasUtramAha-'siyAsapariyAra' ityAdi / sUtram-tivAsaparivAe samaNe niggaMthe AyArakusale saMbhamakulale pacayaNakusare pamnatikusale saMgahalasale ubamAikusale akkhayAgAra abhinnAyAre asabalAyAre asaMkilihApAre bahussue babhAgame jahannegaM AyArakappadhare kappai upamajhAyAma urisivara // suu03|| chAyA-trivarSaparyAyaH amaNo nindha AdhArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacana kuzalaH prAptikuzalaH saMgrahakuzalaH upagrahakuzalaH akSatAbAraH abhinnAgAraH azabalAcAraH barsakliSTAcAraH bahuzvataH pahAgamaH jaghanyena bhAcArakalpadharaH kalpate upAbhyAyatayA uddeSTam // 90 3 // bhASyam -'tivAsapariyAra' iti / trivarSaparyAyaH trINi varSANi paryAyaH dIkSAparyAyo jAto yasya sa trivarSaparyAyaH pravajyA grahaNAnantaraM vivarSAtmakaH kAlaH saMyamArAdhane yasya vyatIso bhanet sa trivarSaparyAyaH kathyate / ityambhUtaH kaH ! ityAha-'samaNe ityAdi, 'samaNe' zramaNaH, tatra prAmyati tapasyati saMyamArAdhanAya tapasyAM karoti yaH sa zramaNo bhikSukaH / zramaNastu kadAcit zAkyAdibhikSurapi bhavatItyataH teSAM vyavacchedAyAha-'NiggaMthe' nirgranthaH, tatra nirgataH dUraM gato granthAt danyato dhanadhAnyahiraNyAdirUgat , bhAvataH kaSAyamithyAtvA'virasyAdilakSaNAt Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma cha / sU03 trivarSaparyAyasyopAdhyAyapadAna SidhiH 72 yaH sa nigranthaH, nahi bhavati zAstrAdibhikSurdayabhAvo bhayanandharahitaH ataH sa nimrantho na bhavatIti nigrantha iti kathitam / sa punaH kathambhUtaH / iti tadvizeSaNAnyAha-pApAra.' ityAdi, 'mAyArakutale' sAcArakuzalaH jJAnAvizvA''cAradakSaH / kuzalo dvidhA bhavati-dravyaso bhAva tAca / tatra kuzala iti kuze darbha lanAtIti kuzalaH, yaH kuza dAtreNa yathA lunAti na kacidapi kuzo dAtreNa viSchinno bhavati sa dravyakuzalaH, yaH punaH jJAnAdipazcavidhAcArarupeNa dAtreNa karmarUpaM kuzaM lunAti sa bhAvakuzalaH jJAnAthAcAreNa karmakuzalaH karmacchedako yaH sa cArakuzalaH, AcAraviSayakasamyakaparijJAnavAn ityarthaH, anyathA karmakuzacchedakA'nupapatteH / ayayAkuzalazabdo dakSavAcI tenA''cAre jJAtavye prayoktavye vA kuzalo dakSaH sa mAcArakuzala iti / ayaM mAvaH-bhAcArakuzalaH, tatra AcAraH jJAnAcAravinayAcArabhedena dvividhaH / tatra zAnAdyAcAro yathA-yaH svasvocite kAle svAdhyAya pratilekhanAdikaM svocitaM tapazca karoti, Atmano jJAnAdikamadhikaM nirmalataraM ca vAJchan sadaiva guruSu bahumAnaparI bhavati / eSa jJAnApAcAraH pratipAditaH / yo ratnAdhikAnAmAgacchatAmabhyutthAnaM karoti, bhAsanaM dadAti, samAgatAnAM pIThaphalakAghupanayati, gartA prati AsanAdikaM nayati, tathA pratilekhanAnantaram Agatya AcAryAn prArthayati -Adizatu bhadanta ! kiM karomIti, abhyupetAnAmAtmasamIpavattitvaM karoti, yathAnurUpaM ratnAdhikAnAM kRtikarma karoti, madhuraM vadati, cApalyakokuvyavadanArahito vartate, ityAdiH sarvo'pi vIryAcAro'vaseyaH / evaM jJAnAdhAcAre vinayAcAre ca kuzalaH sa cArakuzala: kathyate / 'saMjamakusa' saMyamakuzalaH, tatra-saMyamaH pRthivIkAyasaMyamAdibhedena saptadazavidhaH, tasmin saMyame jJAtavye paripAlane vA kuzalo dakSa iti saMyamakuzalaH / ayaM bhAvA-saMyamakuzalo nAmaH yaH upakaraNAnAmAdAnaM nizeSaNaM ca pratilekhya pramAya' ca karoti / anena prekSAsaMyamaH pramArjanAsaMyamayoktaH / patadamahaNena tamjAtIyAH zeSA apyupekSAdisaMyamAnAM prahaNaM bhavati / tathA yaH zayyAmupadhimAhAraM ca udmotpAdanaipaNAzuddhaM gRhNAti, saMyojanAdimaNDaladoSarahitaM ca bhuGkte, sthAnazayanAdyapi kurvANaH pratyupekSya pramAya ca karoti / ya eteSu sarvemvapi saMyameSu smRtimAn bhavati sa saMyamakuzalaH kathyate 'smRtimUlamanuSThAnamavitatham' iti vacanAt / punazva - maprazastAnAM manovAkkAyayogAnAmApavarjanam, zubhAnAM caiSAmamiyojanaM karoti / tathA zrotrAdIndriyANAM krodhAdi kaSAyANAM ca nigrahaM karoti / tathA zrotrAdInIndriyANi tattadviSaye no vyApA rayati, prApteSu ca zubhAzubheSu tadviSayeSu zabdAdyatheSu rAga deI ca na karoti / udayituM pravatAn koSAdIn niruNaddhi, udayaprAsAMstAn viphalIkaroti / tathA prANAtipAtAthAzravAn pidadhAti / ArttaraudradhyAnaparihAreNa dharthe zukle ca pyAne'nigRhitabalavIryatayA pravRtto bhavati / tatanikaraNavizuddho yo ihalokAdyAzaMsAdiviSamuktatvAt manasA'pyasaMyamAn mamilASAn nAmi Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARAkRAH laSati sa saMyamakuzalaH kathyate / 'pavayaNakusa' pravacanakuzalaH, tatra pravacanaM jinavacanaM, tatparipAlane kuzalaH, tasmin jJAtavye tadupadeze vA kuzalo dakSo yaH sa pravacanakuzalaH / ayaMbhASaH-pravacanakuzalo nAma yaH sUtrasya tadarthasya hetukAraNapratipAdanapUrvakaM ghArako na tu akSarArAdhanamAtradhArakaH, arthanirNayapradAnAdinA zrutaranAnAM nidhAnamiva pUrNaH pUrvAparA'nyAhatatvena prayacanasya nizcAyakaH, bahuzrutAcAryasakAzAd vAcanAsAhitvAd vipulavAcanAdAyakaH, pravacanamadhIsyAramano hitamAcarati anyeSAM ca hitamupadizati, pravacanA'varNamApiNAM nipradde samaya, anigUhitasvazaktitvena pravacanaprabhAvakaH, svaparasaMsAranistAraNe samartho bhavati sa pravacanakuzalaH kathyate iti / 'pannattikasale' praptikuzalaH, tatra prajJapti ma svasamaya parasamayArUpagArUpA, tathA ca svakIyazAstrapratipAditAni, tathA paradarzanapratipAditAni yAni padArthajAtAni teSAM jAne kuzalo nipuNo yaH sa prajJapti kuzalaH | yaH svasamayagrarUpaNAniyamamadhikRtya kusamayAn madhnAti sa prajJaptikuzalaH kathyate iti bhAvaH / 'saMgahakasale' saMgrahakuzalaH-saMgrahe dakSa. tatra saMgrahaNaM samyagarUpeNopAdAnam iti / sa ca saMgraho dviprakArakaH, tadyathA- dravyato bhAvataca, tatra dravyataH saMgraha mAhAropadhipAtrAdInAma , bhAvataH saMgrahaH satrArthayoH / tayoTiprakArakayorapi saMgrahayoH karaNe kuzalo dakSo yaH sa saMgraha kuzalaH / ayaM bhAvaH -saMgrahakuzalo nAma-dravyamAvataH sUtrArthAdivastunAlasya svAtmani samAikaH, tathAhi-gRhItamaunavratasyAbhASaNe kenApi kRtapraznasyottarabhASaNam , vAcanAdAnena klAnte gurau sAdhUnAM vAcanAdAnam , dezakAlAnusAreNa AcAryAdInAM glA nAcanukampanasya smAraNam , yathAdezakAlaM bAlavRddhA'mahAnAmanukampanam , sAmAcAryA sIdatAM kathaJcit ruSTAnAM vA zAstropadezano'nuzAsanam , jJAnAcArAdiSu abhyudhattAnAmupadaNam , yada yasyopakAraka makkamupadhirvA tattasya svayamAnIya pradAnam , sauvanalepanAdikurvato dRSTvA-icchAkAreNa bhavata iMdamahaM karomoti bhaNanaM taskaraNa kArApaNaM vADanyasakAzAt ityAdiguNAnAM saMgraho yasmin viyate sa saMgrahakuzala iti / 'uvagahakusale' upagraha kuzalaH, tatropa sAmIpyena pahapAmupaprahaH, sa copagraho dviprakArakaH, tathathA-dravyato bhAvatazca / tatra yeSAM sAdhUnAmAcArya upAdhyAyo vA gaNapravartako na vidyate tAn AtmasamIya samAnIya teSAmitva diza invarakAlabhAvinI dizam bhAcAryatvamupAdhyAyatvaM ca prakalpya tAn tAvatparyantaM dhArayati yAvadAcArya upAghyAyo vA niSpAdyate, mayaM ca yata upayahaH / yaH khalu vizepeNa sarveSAmeva sUkSmavAdarajIvAnAmupakAre vartate sa bhAvata upagrahaH, tatra kuzala upagrahakuzalaH, tatra upagraho nAma-bAlAsamarthavRddhamArgagamanAdizrAntatapaHklAntavedanArtajAtarogAtakAnAM zalyAniSadhopavibhaktapaNanauSadhamaiSajyopanahikopakaraNAdibhirupamahopaSTambhakaraNam / kathamityAha-pUrvoktabAlAdibhyaH proktaM zayyAdivastujAta svayaM dadAti, manyA dApayati, tathA svayaM vaiyAvRtyAdi karoti anyairvA kArayati, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 7.30 -5 trivarSaparyAyasyopAdhyAyapadavAnapiSiH 81 kurvantamanyamanumodayati, upahitavidhi vA karoti tathAhi-yad yasya guruNA dataM tattasyopanayati / tathA anupahitavidhi vA karoti; tathAhi yatpunaryasya dattaM so'nyasmai gurun anujJApya upanayati dadAti, yathA-idaM bastujAtaM sthaviraiH svadartha dattamiti, evamupahitavidhiranupahilavidhiH / pUrvoktaguNayukancha yo bhavet sa upakuzaza: harapate / mahArAjArAma mAlAcAraH, satra na kSataH khaNDita AcAro yasya so'kSatAbAraH paripUrNAcAraH, paripUrNAcAratA ca cAritre sati bhavati, vArizvatA niyamataH zeSAzcatvAro'pi jJAnAnAdyAcArAH sevyAH 'cAritravatazcAritraM syAt' iti canAt , tasacA'atAcAra ityasya cAritravAnisyoM bobhyaH, yaH bhASAkarmAdivicatvAriMzadoSarahitasyA''jhAAsya prahItA moktA ca bhavati so'kSatAcAraH, sAdhvAcArasya parizuddhAhAragrahaNamalakarabAditi / 'mabhinnAyAre' abhinnAcAraH, na bhinno na vaNDitaH kenacidapi aticAravizeSeNa varjitatvAt bhAcAro jJAnAcArAdiko yasya so'bhinnAcAraH akhaNDitajJAnAcAravAnityarthaH 'asaSalApAre' azabalAcAraH zakladoSavarjitaH / 'asaMphilihAyAre' bhasaMkliSTAcAraH, tatrA'saMkliSTa ihalokaparalokA''zaMsAlakSaNaklezarahita bAcAro yasya so'sakliSTAcAraH krodhAdinanena saMkliSTapariNAmarahita ityarthaH / 'bahusmae' bahuzrutaH bahu-adhikaM zrutaM zAstraM yasya sa bahuzrutaH AcArAdichedaparyantasUtradhArakaH / 'babhAgame basAgamaH-bahuradhika mAgamo'rtharUpo yasya sa bahAgamaH / baDhAgama iti kim ! tatrAha-'jahanneNaM ApArapakappadhare' jaghanyenAcAraprakalpagharaH mAcArAGgAnizIthA'bhyayanasUtrArthadhara izyarthaH / aghanyata pAcAraprakalpagrahaNAda utkarSanI dvAdazAadhara iti jJAtavyam / atra AcAraprakalpadharavividhaH-sUtrato'rthataH tadubhayatamba, matra sUtrArthaghara. svamavikAya caturbhazI bhavati, lathAhi-sUtradharo no marthadharaH 1, no sUtradharaH arthadharaH 2, sUtradharo'pi arthadharo'pi 3, no sUtradharo nApyarthagharaH / eSu caturthoM bhaGgaH zUnyaH, ubhayavikalatayA bhAgaraprakalpa. dhArivavizeSaNAsaMbhavAt / bhAdhAnAM tu trayANAM bhaGgAnAM madhye yastRtIyabhaGgavaH sa upAdhyAyakhena bahernu bhogyaH, asya sUtrArthozyadhAritayA gacchasya samyakaparivardhakaguNasaMpannatvAt / tadabhAve dvitIyamavaryapi upAdhyAyatvena uddeSTumarhati tasyArthadhAritvena gachaparivaIkanvaguNamaMbhavAt, kintu prathamamavartI nopAdhyAyapadayogyaH, tasya sUtramAtradhAritvena zAkhamarmAnabhijJatvAta / evaM dazAkalpavyavahAsvarAdipadeSvapi vyAkhyAnaM kartavyamiti / pUrvoktavizeSaNaviziSTaH zramaNo nirgranthaH 'kappA ukasAyacAe udisittapa' kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum / trivarSaparyAyAdiguNagAvaziSTo bhikSurupAdhyAyapade sthAyituM yujyate ityarthaH // sU0 3 / / bhathopAdhyAyapadAyogyaM zramaNanimrantha vivRNoti---'saccevaNaM' ityAdi / sUtram--sacceca NaM se tivAsapariyAe samaNe NiggaMdhe mo AyArakusale no saMjamakasale ko patrayamakasale no pannatikusaLe no saMgahakusache no upaggahakusache khayA vya. 11 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre yAre bhinnApAre sabalAyAre saMkilihAyAre appamae appAgame no kappaDa uvAyattAe udisittae // 04 // chAyA-sa pava khalu apa trivarSaparyAyaH zramaNo nirghandho no AdhArakuzalo mo saMyamakuzalo no pravacanakuzalo no prAptikuzalo no saMgrahakuzalo no upaprArakuzala: kSatAbAro bhinnAcAraH zaSalAcAraH saMkliSTAcAro'pazruto'pA''gamo no kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum // sU0 4 // bhASyam-'sacceva NaM se' iti / 'se' atha 'saccevaNa' iti sa eva khalu trivarSaparyAyaH yaH zramaNo nimranthaH tRnIyasUtre kathitaH sa eva trivarSaparyAyo yadi pUrvoktAcArakuzalavAdiguNarahito bhavet sa upAdhyAyalayA uddeSTuM na kalpate iti sUtrabhAvArthaH / atra mAcArakuzalAdipadAni niSeSaparatvena sarvANi vyAkhyeyAni, teSAM padAnAmartho'traiva tRtIya sUtre vistAreNa prati. pAditaH | navaram 'appassue appAgame' iti, apazabdaH amAvavAcakaH zrutAgamajJAnavikalaH, iti nyAjhyeyam / / sU0 4 // pUrva trivarSaparyAyaviSayakamupAdhyAyamUtraM vyAkhyAya samprati pAJcavArSikaparyAyamAzritya AcAyopAdhyAyasUtramAha-paMcavAsapariyAe' ityAdi / sUtram-paMcavAsapariyAra samaNe Niggaye AyArakusale saMjamakusale pavayaNakasale panna sikusale saMgahakasale uvaggahakulale akkha yA yAre asavalAyAre asaphiliTThApAre bahussae banmAgame jahanneNaM dasAkappavayahAradhare kappai AyariyauvamAyacAe udisittae // 50 5 // chAyA-paJcavarSa paryAyaH zramaNo nigraMtha mAcArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacanazala: prAptikuzalaH saMpradakuzalaH upagrahakuzalo'kSatAcAro'bhinnAcAro'zabalAcAro'saM. klipacAraH bahuzruto vahAgamo adhanyena dazAkalpavyavahAradharaH kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddenTum // sU0 5 / / bhASyam -'paMcarAsapariyAe' paJcavarSaparyAyaH paJca varSANi paryAyaH pratrabhyAparyAyo jAto yasya sa paJcavarSaparyAyaH, dIkSA grahaNa kAlAdArabhyedAnIntanakAlaM yAvat yadi saMgRhyate, tadA sa kAlaH paJcavarSamito yasya mikSoLatoto paSThazca varSaH prAradho bhavati sa paJcavarSaparyAyaH 'samaNeNigaMthe zramaNo nirmandhaH 'AyArakusale' AcArakuzalaH, ityAdipadAnAM vyAkhyA tRtIyasUtrakatavyAjhyAcadeva sAtavyA, navaram 'bahussue' bahuzrutaH bahu-prabhUtaM zrutaM sUtrarUpaM yasya sa bahuzrutaH 'bhAgame' vagaMgamaH bahurAgamo'rtharUpo yasya sa babAgamaH 'jahanneNaM dasAkappayavahAradhare' Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0|| sU06-8 ___ paJcASTavarSaparyAyasyAmAryAdipavadAnavidhiH / jaghanyena dazAalpavyavahAradharaH dazAzrutaskanchanyavahAra sUtradhArakaH etAdRzaguNagaNaviziSTaH zramaNo nirgandhaH 'kappai' kalpate 'AyariyauvamAyattAe udhisittae' AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum mAcAryopAdhyAyapade sthApayitum / yaH zramaNo nimranthaH pUrvoktA''cArakuzalAdiguNagaNaviziSTaH paJcavarSAramakadIkSAparyAyayukta ca bhavet sa AcAryapadamupAdhyAyapadaM vA svIkatte yogyo bharediti mAvaH // sU0 5 // atha pUrvamUtrAd vaiparItyenAcAryopAdhyAyapadAyogyaparaka sUtramAha-'sacceva Ne' ityaadi| sUtram-saccevaNaM se paMcavAsapariyAe samaNe Nigaye no ApArasale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikasale no saMgakusale no uvamAikusale khayAyAre minnAyAre sapalAyAre saMki liTAyAre appasue appAgame no kappai Ayariya uvApattAe uhisilae // 6 // chAyA sa eva khalu atha paJcadharSaparyAyaH zramaNo mirgranyo no mAdhArakuzalo no saMyamakuzalo no pravacanakuzalo no prAptikuzalo no saMgrahakuzalo no upagrAhakupAla: kSatAcArI bhinnAcAraH zabalAcAraH saMkliyAcAro'paznuto'pAgamo no kalpate bAbA. yopAdhyAyatayoddeSTum // sU0 6 // bhASyam-'sacceva Na se' atra 'se' zabdaH athArthavAcakastena 'se' ayasa eva skhalla 'paMcatrAsapariyAe' paJcavarSaparyAyaH pUrvavat paJcavarSAtmakakAladIkSitaH 'samaNe NimAthe' zramaNo nimranthaH mAcArakurAlAdivizeSaNaviziSTo na bhavettadA tasyAcAryopAdhyAyapadaM na kalpate iti sUtrAzayaH / atra AcArakuzalAdipadAni 'no'-zabdamadhiSya niSedhaparakatvena pUrvavad vyAkhyeyAni / navaram, pUrvoktAcArakuzalAdivikalaH zramaNo nindhaH 'no kappA bhAyariyaumajhAyanAe udisittae no kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum pAcAryopAdhyAya pade sthApayitum / AcArakuzalatvAdiguNarahitaH zramaNo nirmanthaH bhAcAryapade upAdhyAyapade vA sthApayituM yukto na bhavatIti bhAvaH / / sU06 // athASTavarSaparyAyamadhikRtyAcAryAdiSadadAnavidhimAha-'advavAsapariyAe' ityAdi / sUtram - "aTThavAsapariyAe samaNe Niggathe ApArakusale saMjamakusale pavayaNakasale pannatikasale saMgaiphasale unaggahakasale akkhayAyAre abhinnAyAre asacalAyAre bahusmue babhAgame jahanneNaM ThANasamavAyaghare kappai AyariyattAe ubajhAyattAe gaNavaccheyagasAe udisittae // 07|| chAyA--aSTavarSaparyAyaH zramaNo nirgandhaH AcAraphuzalaH saMyamakuzalaH pravacanakuzalaH prAhasikuzalaH saMgrahakuzalaH upapraDakuzalo'kSatAcAro'bhinnAcAraH mazavalAcArA bhasaMkliSTAcAro bahuzrutaH vAgamaH jaghanyena sthAnasamayAyadharaH kalpate bhAcAryatayA upAdhyAyatayA gaNAvacchedakatayA uddeSTum // // 7 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasale bhASyam - 'aTThavAsapariyAra, bhaSTavarSaparyAyaH tatrA'STau varSANi paryAyaH pravrajyAparyAyo yasya so'STavarSaparyAyaH 'samaNe Niggaye zramaNo nirmanyaH 'AcArasale mAcArakuzalaH, ityAdipadAnAM tRtIyasUtre vyAkhyA kRtA tato'vateyA / navaram 'jahanne] aNasamavAyaghare' jaghanyena sthAnAsamavAyAjagharaH sthAnAnasatrasya samavAyAnasUtrasya ca sUtrAdhArako bhavet saH 'kappai' kalpate 'AyariyattAra' AcAryatayA 'uvajhAyattAra' upAdhyAyatayA 'gaNAvaccheyagasAra' gaNAvacchedakatayA 'uvisittae' uddeSTu, saMsthApayitum AcArakuzalAdiguNagaNopeto'STavarSaparyAyaH zramaNo nimranthaH AcAryapade upAbhyAyapade gaNAcchedakapade ca saMsthApayituM yogyo bhavati / atra gaNAvaccheda keti caramapada grahaNena pravartakAdIni madhyasthAni padAnyapi grahItavyAni tenAyAti pUrvottaguNayuktaH zramaNa AcAryAdIni sarvANi padAni gRhIta yogyo bhavatI. ti bhAvaH / sU07 / / proktaguNarahitastu prAcAryAdhipade samupasthApayituM na yogya iti pradarzayati-sacceva' ityAdi / sUtram-sacce NaM azAsapariyAe samaNe jiggathe no yArakasache no saMjayakusale no parayaNakusale no pannattikusa no saMgahakasale no ugAikusale skhayApAre minmApAre saSalAyAre saMphilihAthAre apasue appAgame no kappaI AyariyasApa upajjhApattAda gaNApacchyagatAe udhisittae // sU08 // chAyA-sa eva patha khalu aSTavarvaparyAyaH bhramaNo nigyo no AcArakuzalo no saMyamakuzalo mo pravacanakuzako no prAptikucalo no saMgrAhakuzalo mo upamahakuzala kSatAthAro bhinmAcAraH zabalAcAra: saMklipTAdAraNito'spabhuto'spAmamA na karapate AcAryatayA upAdhyAyatayA maNAvacchevakatayoreSTum / / sU0 8 // bhASyam- 'sacceca NaM' atha sa eva khalu 'ahavAsapariyAe' maSTavarSapayAyaH aSTa varSANi paryAyaH pravajyAparyAyo yasya so'STavarSaparyAyaH 'samaNe Nignaye zramaNo nimranthaH, zepapadAni niSedhaparakatvena pUrvapad vyAkhyeyAni trivarSaparyAya-paJcavarSaparyAyA-5STavarSaparyAyayuktasya zramaNanimranthasya AcAraprakalpAdivarasya upAdhyAyAdipadasthApane'yaM niSeSaparako niSkarSoM boghyaH anopAdhyAyAcAryAdayo yugAnurUpA AcAraprakalpadazA kalpavyavahAradharAdayaH, taponiyamasyAnyAyAdiSu udyukA dravyakSetrakAlabhAvocitayatanAparAyaNAH tattApadayogyA jJAtavyAH, tathAhi-trivarSaparyA yasyaekamevopAdhyAyalakSaNaM sthAnamanujJAtaM na tu dvitIyamAcAryatvalakSaNa sthAnam , yato'sau alpaparyAyatayA prabhUtakhedasahiravAbhAvAdAcAryapadayogyatAyA amAna nAcAryapadayogyo bhavitumarhatIti / paJcavarSaparyAyasya / sthAne anujJAte, tathAhi upAbhyAyavamAcAryacaM ceti, tasya bahutaravarSaparyAya Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0 301 nivaparyAyayasya pumakSiAyAmAcAryAdipadaviSaH 85 tayA khedasahiSNutvazaktisaMpannaravAditi / aSTavarSaparyAyo viprakRSTaH punaH saNyipi sthAnAni votuM zaknoti tatastasya AcAryatvamupAdhyAyasvaM pravartakatvaM gaNitvaM gaNagharatvaM gaNAvacchedakAvaM cAnujJAtam, tAzasya tasya bahutamavarSaparyAyavena sakalagacchasamApatitakhedasahiSNusvAdizakti saMpannatvAditi / yatazca tasyApTavarSaparyAyasya dIrghakAlikenASTavarSapramANena indriyanoindriyANi nigRhItAni bhavanti, bahubhiH kattavya tasyAtmA khala bhAvito bhavati tatastasya yogyatvena sarvANi sthAnAnyanujJAtAni bhagavateti bhAvaH // sU0 8 // pUrvasUtre dIkSAparyAyamadhikRtyAcArakuzalAvAdiguNayukasya AcAryAdipadadAnaviSirukA, samprati niruvaparyAyasyAcAryAdiparadAnavidhimAha-niruddhapariyAra' ityAdi / sUtram --- niruddhapariyAe samaNe Nigaye kappai tadivasa AyariyaukjhAyasAe urisitae, se kimAhu bhaMte !, asthiNaM therANaM tahArUvANi kulANi kaDANi pani pANi pejjANi vesAsipANi saMmayANi sammuiyakarANi aNumayANi bahumayANi bhavaMti, tehiM kaDehi tehi pasiehi tehi yejje hi tehiM besAsiehi tehiM saMmaparhi tehi saMmu. ikare? tehi aNuma tehiM bahumapAhija se niruddhapariyAe samaNe Niggaye kappaDa mAyariyakhabajmAyasAe urisittae tadivasa / / suu09|| chAyA -niruvaparyAyaH zramaNo nirmanyaH kalpate tahivase prAcAryopAdhyAyatayA ude. 'Tum / atha kimAhuH bhavamta ! samti balu spaSirANAM tayArUpANi kulAni katAni pratyAyakANi sthairyANi dhaizvAsikAni samatAni saMmuditakarANi anumatAni bahumavAni bhavanti / taiH kRtaH, taiH pratyayikaiH taiH sthaivaH, taiyAsikaH taiH saMmata, taiH saMmuktikaraH, tairanumataH, taiSamataH yat sa nivaparyAyaH bhramako nirmanyaH kazpate AcAryopAdhyAyatayohe? sahicaleM // sU0 9 // bhASyam - 'niruddhapariyAra' niruddhaparyAyaH, tatra niruto vinaSTo'ticArAdisevanena paryAyaH pravajyAparyAyo yasya yena vA sa nirudraparyAyaH vinaSTadokSAryAyaH sa punarAgatya dIkSito mavet tAdRzaH 'samaNe NigaMthe' zramaNo nirgandhaH etAdRzaH niruvaparyAyaH zramaNaH 'kappaI kalpate 'tadivasaM AyariyaunamAyattAra uhisittara' tadivase AcAryopAdhyAyatayA udeSTum , tatra tasmin divase yasmin divase punaH pratrazyA gRhItavAn tasmin divase, pUrvaparyAyastasya pramUtatara yAsIt tatastasmin divase eva sa kalpate mAcAryopAdhyAyatayA uddeNTum , bhAcAyaryapade upAbhyAyapade vA vyavasthApayituM kalpate ityarthaH / bhatra ziSyaH-praznayati-se kimAhu bhaMte' atra 'se' zabdo'thazabdArthakaH, tathA i-matha kimAhurbhadanta ! hebhadanta ! kiM kathaM karamAn kAraNAt bhagavanta evamAhuryathA--tadivase evaM kalpate satya niruddha paryAyasyA'cAryopAdhyAyatayA vyavasthApayitum , na skhala prabajitamAtrasya dine evA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / ..man o r--- - - --- - dhyapahArasUrya sscAryabAdIni ArogyamANAni ghaTante, agItArthacAt , iti ziSyapraznaH / AcAryaH prAha'asthi NaM' ityAdi, 'asthi Na' iti santi khalu 'therAga' sthavirANAmAcAryANAM gacchanAyakAnAm 'tahAlpANi' tathArUpANi AcAryAdiprAyogyAni 'kulANi' kulAni sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpANi 'kaDANi' tena kRtAni gacchaprAyogyatayA nirttitAni saMpAditAni yena yat yathAkAlaM tebhyaH tatprAyogyaM bhakkAdikamupadhicopajAyate, upalakSaNamelat-tena na kevalaM tathArU. pANi kulAni kRtAni mapi tu AcAryabAlavRddhaglAnAdayo'pyanekadhA saMgrahopaprahaviSayIkRtAH, ityapi iSTavyamiti / na kevalaM tathArUpANi kulAnyeva tAni kRtAni kintu-'pattiyANi' pratyayikAni gachasya prItikarANi vinayayuktAni kRtAni | 'thenANi' sthairyANi naikavAra divAraM vA gacchatya prItikarANi kRtAni apitu svairyANi anekavAraM gacchasya prItikarANi vinayayAvRzyAdinA sthAyitvena kRtAnIti / athavA sthairyANi prItikaratayA gAchacintAyAM pramANabhUtatayA sthirIkRtAni, yadA khalu gacche evaM vicAraNA bhavet yat gachasya kaH sthAyI prItikaraH ? tadA etAnyeva kulAni pramANatayA samupasthitAni bhavanti / evaM gacchacintAyAM pramANabhUtatayA sthirIkRtAnIti / na kevalametAvadeva api tu 'vesAsiyANi' vaizvAsikAni AtmanaH manyeSAM ca gacchavAsinAM mAyArahitIkRtatayA vizvAsayuktAni kRtAni / yata patra vizvAsayuktAni mata evaM 'samayANi samatAni teSu teSu prayojaneSu iSTAni 'saMmuiyakarANi' saMmuditakarANi jinavacane'nurAgamutpAtha jinadharme pramodakarANi kRtAni / 'aNumayANi' anumatAni yato gacche bahuzaH kalezAdiSu samutpanmeSu gachasyAnukUnAni kRtAni, ata eva 'bahumamANi' bahumatAni bahUnAmanekeSAM bAlavRddhAlAnAdInAm atizayata iSTAnIti bahumatAni bhavanti tataH "ja se' yat yasmAtkAraNAt sa zramaNo nirmanyaH 'tehiM kaDe hiM tehiM pattipahiM tehiM yejjehi tehi sAsiehi tehi saMmaehi tehiM saMmuhayakarehi tehiM aNumaehi nehiM bahumaehi taiH kRtaiH, taiH pratyayikaiH, taiH sthaithaiH, nAsika, taiH saMmataH, taiH samuditakaraiH, tairanumateH, tevahumataiH pUrvoktasvarUpaiH kulaiH gacchaprAyogyakaraNAdikAraNAt kadAcit tatkaraNe mohakamoMdayAt , tattatprasaGgaprAptakAraNavizeSAdvA 'niruddhapariyAe' niruddhaparyAyaH tyaktasaMyamaparyAyo bhavet , punazca zubhakarmAdayAt sAvadhAnImaya dIkSAM gRhNIyAt etAdRzaH sa zramaNo nirmanthaH 'kappaI kalpate 'ApariyauyajjhAyacAe' AcAryopAdhyAyatayA AcAryatayA upAdhyAyatayA ca 'udisittae tadivasa' uddeSTuM tadivase yasmin divase dIkSA gRhItA tasminneva divase sa ganchopakArakaguNavatvAt AcAryopAdhyAyapade sthApayituM yogyo bhavatIti bhAvaH / ayaM bhAvaH-yena muninA pUrvadIkSAkAle sAdhukulAni sAdhvIkulAni zrAvakakulAni zrAvikAkulAni kheti, caturvidhasaGkakulAni bahuza AcAryagacchAdiprAyogyAni kRtAni prItikarAdi. padavAkyAni kRtAni bahuzo cAlavRddhaglAnAdayaH saMgrahopamahAdiviSayIkRtAH, taiH tAdRzaiH Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 3 0 1--1 asamAptazrutani paryApasyAcAryAdiSavaSidhiH 87 kAraNakalApaiH yadi kadAcit so'zubhakarmodayAt tattatsambandhikAraNavizeSAdvA nirudaparyAyo mUtvA punaH zubhakarmodayAdIkSAM gRhNAti, evaM tasya pUrvaparyAyakAle samAcaritAn saMghopakArakaguNAn smRtvA tasya tadivase evaM AcAryopAdhyAyapadavI dAtuM kalpate ityanujJAtaM bhagavateti na ko'pi doSa iti ziSyapraznasamAdhAnamiti / / sU0 9 // pUrva nirudaparyAyasya punardIkSite sati tadivasa evAcAryAdipadadAnavidhiruktaH, sAmprataM tAdRzasyaivAsamAptazrutasya tadvidhimAha-'niruvAsapariyA' ityAdi / sUtram -nirudravAsapariyAe samaNe Niggaye kappai AyariyauvAyattAe urisi. tae samuccheyakApasi tassa AyArapakappassa dese avahie seya 'ahijjissAmi'-tti ahijjejjA evaM se kappar3a AyariyauvajjhAyattAe udisittae, se ya 'ahijjissAmi'tti no ahijjejjA evaM se no kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae tadivasa // sU0 10 // chAyA-miruddhavarSa paryAyaH amaNo nirgranthaH kalpate mAcAryopAdhyAyatayA uddeSTum , samucchedakalpe tasya skhalu AcAraprakalpasya dezo'vasthitaH sa ca madhyecyAmI-ti adhIyIta, padhaM tasya kalpate prAcAryopAdhyAyatayoddeSTum / sa ca 'adhyeNyAmI-ti no aghIpIta parva tasya no kalpale prAcAryopAdhyAyatayA uddeNDaM tahivasam / / sU0 10 // bhASyam - 'niruddhavAsapariyAe' niruddhavarSaparyAyaH, niruddho vinaSTo varSaparyAyo yasya sa niruddhavarSaparyAyaH / ayaM bhAvaH-triSu varSeSu paripUrNeSu yasya asamAnazrutasya pUrvaparyAyo nirudyo vinaSTo bhavet / athavA apUrNeSu triSu varSeSu samAptazrutasya varSaparyAyo niruddhaH syAditi, etAdRzaH 'samaNe Nirga' zramaNo nimranthaH 'kappaI' kalpate 'Ayariya uvajhAyattAe udhisittae' AcAryopAdhyAyatayA AcAryatayA upAdhyAyatayA vA uddeNTu sthApayitum, trivarSaparyAyaH zramaNo nirmanthaH AcAryatayA. upAdhyAyatayA vA uddeSTuM kalpate iti bhAvaH / kadA kalpate ! ityAha-'samuccheyakappaMsi' ityAdi, 'samuccheyakappaMsi' samucchedakalpe kalpasya samucchedakAla pAcArya gaNanAyake kAlaM gate satItyarthaH anyasya bahuzrutasya lakSaNapUrNasya cA'satve tasya prAcAryatayA upAdhyAyatayA vA uddeSTuM klpte| kathaM kalpate ! ityatra vidhimAha-'tassa NaM' tasya khalu prastutazramaNanirmanyasya yadyapi saH abahuzrato'sti kintu adhyayanasamartho bhavet tAdRzasya tasya yadi 'AyArapakappassa' mAcAraprakalpasya AcArAnanizIthAdhyayanasya 'dese dezaH kiJcitpramANo'za: 'avahie' avasthitaH-apaThitarUpeNa sthito vartate, kiJcitpramANo'zo nAdhItaH, sUtramadhItam arthastu nAghApyaghota iti, 'se ya' taM ca Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahArane yo'rtharUpo'zo'vaziSTo vartate tam avaziSTamartharUpamazaM yadi saH 'ahimjissAmi' madhyeNye itti kathayitvA yadi 'ahijjejjA' adhIyeta AcArAlAdeH zeSabhAgaM paThet yadavaziSTaM sat sarva pazcAt madhyepye ityuktvA yadi tatkAlamevA'dhIte adhyetuM prArabheta tadA-'evaM se kApaDa AyariyaubajhAyattAe uhisittae' evaM sati sasya kalpate tahivase AcAryopAdhyAyatayA uddeSTuM sthApayitum / yadi punaH 'se ya adijjissAmi ti no ahijjejA' taccAvaziSTamaMzam adhyedhye iti kathayitvA'pi no adhIyeta paThanavacanAnantaraM 'na mama tadadhyayanasAmartha vartate' iti vadet tadA 'evaM se no kappai AyariyavazAyattAe uhAsattA tahivasaM' evaM sati tadA tasya no kalpate AcAyatayA vA upAghyAyatayA vA uddeSTuM sthApayituM tadine tasminneva divase iti / / sU0 10 // pUrva tadivasa evAcAryAdipadadAnavidhiruktaH, samprati kAlAte AcAryopAdhyAye gavadIkSitAdibhirAcAryopAdhyAyarAhityena na bhAmiti tadvidhimAi-'niggaMthassaNaM' ityAdi / sUtram---NiggaMthassa NaM nava-ihara-taruNassa AyariyauvamAe visaMbhejjA no se kapai aNAyariyauvAyattAe holae, kappai se pucvaM AyariyaM udisAvettA tamo pacchA uvajjhAyaM, se kimAhumaMte ! saMgahie samaNe Nignape taM jahA AyaripaNa uvamAeNa ya // sU0 11 // chAyA--nirgranthasya skhalu nava-Dahara-taruNasya AcAryopAdhyAyo niSkammet / mo tamya kalpate anAcAryopAdhyAyatayA bhavitum, kalpate tasya pUrvamAcAryamuddezApya tataH pazcAt upAdhyAyam, atha kimAhubhadanta ! visaMgRhItaH zramaNo nirmandhaH tayathA AcAyeNopAdhyAyena ca // sU011 // bhASyam--'Niggayassa gaM' nirmanyasya skhalu 'nava-Dahara-taruNassa' nava-Dahara-taruNasma, tatra navo navadIkSitaH, yasya trINi varSANi dIkSAparyAyasya vyatItAni bhaveyuH sa nava ucyate / DaharaH-anmaparyAyeNa varSacatuSTayAdArabhya yAvat paripUrNAni paJcadazavarSANi SoDazAda varSAdAk sa DaharakaH procyate, tato varSacatuSTayAdArabhya paripUrNapaJcadazavarSaparyanta janmadIkSAparyAyavAnivyarthaH / taruNaH-janmanA paryAyeNa vA poDazavarSAdAramya yAvat catvAriMzadvarSANi tAvat sa taruNaH procyate, iti navaDaharataruNeti-padayasya vyAkhyA / lataH paraM yAvada ekonaSaSTivarSANi tAvanmadhyamaH, tataH SaSThivarSAdArabhya tadupari yAvajIvettAvat sthavirapadayAgyo mavatIti / sAdRzasya navasya Daharasya taruNasya ca 'AyariyauvamAe' bhAcAryopAdhyAyaH AcAryaH upAdhyAyazcetyarthaH / 'vIsabhejmA' viSkambhet niyeta mavAdizramaNAnAM madhye pratyekasya yaghAcAryoM mriyate tadA 'no se kappara aNAyariyauyamAyattApa hotae' Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 10 11-12 aAcAryAdhaniyA nirmanyasyAyasthAnaniSedhaH 85. no tasya kalpate manAcAryopAdhyAyatayA bhavitum 'se tasya ninthasya navasya baharasya taruNasya cA'nAcAryopAdhyAyatayA AcAryopAdhyAyavirahitatayA bhavituM gaNe bartituM sthAtuM na kalpate / mAcAyopAdhyAyarahitaH san sa gaNe na vaset anAyakasthitau bhanekadoSasaMbhavAt tasmAtkAraNAt 'se puSvaM. AyariyaM urisAvettA' sa navAdiH zramaNaH pUrva prathamataH mAcArya gaNanAyakam uddezya gaNe gaNanAyakaM sthApayitvA 'to pacchA uvamAya' tataH pazcAdAcAryasya sthApanA'nantaram upAdhyAyamuddezya sthApayitvA punaH kalpate. sthAtumiti bhAvaH / evamAcAryopAdhyAyasya vidyamAnatayA mavituM kalpate / evamAcAryasya vacanaM zrutvA ziSyaH pRcchati-'se kimAhu bhate' iti, 'se kimAhu bhaMte ! atha he bhadanta ! kiM kasmAt kAraNAd bhagavanta evamAhuH kathayanti yat nimranthasya navaDaharataruNasya bhAcArthamaraNe prathamamAcArya sthApayitvA tatpazcAt upAdhyAya sthApayitvA tayonizrayA sthAtuM kalpate iti kathamevam ! tatrA''cAryaH prAi-'dusaMgahie' ityAdi / 'dusaMgahie samaNe NimAthe' dvisaMgRhItaH zramaNo nirgranthaH, dvAbhyAM saMgRhItaH saMrakSita eva zramaNo nirgranthaH sadA bhavati / zramaNena nirghandhena sadaivAcAryopAdhyAyayuktenaiva bhavitavyam , na tu tAbhyAM virahitena kadAcidapi bhAvyamiti / kAmyAM dvAbhyAm ! tatrAha-'jahA' iti / 'taMjaDA' tathA'AyarieNaM uvajjhApaNa ya' AcAryeNa upAdhyAyena ca saMgRhIta eva zramaNo nirmanthaH sadA bhavatIti / nanu kimarthamevamuktam yat AcAryopAdhyAyarahitA navadIkSitA DaharAH taruNAzca sthAtuM nAInti ! tatrAha-mAcAryopAdhyAyasaMrakSaNarahitAnAmasvAmikAnAM teSAM svaparasamudvA bahavo doSAH samApa: tanti, tathAhi-saMrakSaNarahitA bAlasAghavaH 'anAthA vaya'-miti kRtvA'nyagaNe gacchanti, na zAstramadhIyate, pratyupekSaNAdikamapi yathAsamayaM na kurvanti, saMyame zithilA bhavanti, yatheccha bhramanti, gRhasthaparyAye vA gaccheyuH, ityAdisvassamudbhavA doSA iti / parasamudbhavA doSA yathA-pArtha. sthAdayo gRhasthAH paratIthikA vA kSullakAn 'asvAmikA ete' iti kRtvA tagacchAda niSkAmayeyuH, tataH pArzvasthAstAna pArzvasthatve pariNamayantri, gRhasthAstAn gRhasthaparyAye pariNamayanti, anyatIrthikAH bhanyatArthikAn kurvanti, ityAdikA bahavo doSA navAnAM viSaye samutpadyante / tathA baharANAmime doSA:-'anAthA vayaM jAtAH' iti manasyAghAtena kSitacittA bhavanti, stenA vA svapakSe parapake cottiSThanti, te tAn lipariNamayya haranti, anyatra nayanti, aparipakvabuddhitvena parIkchaH khinnAH saMyame kampamAnA bhaveyuranyatra vA svayaM gacchantItyAdayaH ddhrdossaaH| taruNAnAM tu doSakalApasaMbhavaH, tAruNyasya tathAsvabhAvAt , tathAhi-na vartate'smAkamAcArya upAdhyAyo vA, svatantrA vayamiti buddhayA na saMyama sucArutayA paripAlayanti, gRhasthaiH saha rAjakathAdikAM caturviSAM vikayAM yatheccha kurvanti, na yathAsamayaM pratilekhanAdikriyA kurvanti, mAcAryAdipadapipAsayA dA'nyatra gamanaM vya, 12 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 kurvanti saMyamayoge sIdato saMyamAdhvani pravarttamAnAnAmamAm bhavati tenA'dharmazraddhAkA mUlyA gaNAdapakramya svacchandAH paribhramanti / kezvittaruNAH AcAryapipAsayA nAsmAkamAcAryamantareNAnutarI jJAnadarzanacAritralAbho bhavati tasmAdavazyamasmAbhiranyAcAryasamIpe vartitavyamityAcAryalA vAdhyA te'pyanyatra gaccheyuH / keciddharmazravA'pi smaraNAvAraNAdikatturabhAve gacchAntaraM gaccheyu rityAdayastaruNadoSAH / tathA madhyamAH sthavirAzca kecidevaM cintayeyuH yathA sarvakAlamadyaprabhRti vayaM gurubhiH zravakai mAnitA Asan, samprati guruNAmabhAve nAsyanyaH ko'pi asmAkamAdarasakArakArakaH, zrAvahorpi na mAnaM chatsyAmaH iti cintayitvA svApamAnamayAdanyatra gaccheyuH / sahasaratete doSastapAt nadazazca sAdhubhirAcAryopAdhyAya rahitairna sthAtavyam, ata eva sUtre proma - 'no se Rppar3a aNAyariyauvajjhAyattAe hotam' iti // sU0 11 // pUrva nirmanthamadhikRtya navaDairataruNasUtraM kathitam samprati nirgranthImadhikRtya tadevAha - 'NiggaMzrI gaM' ityAdi / vy vyavahAra 7 sUtram -- NiggaMdhIpaNe navaDaharataruNIpa AyarigauvajjhApa vIsaMmejjA no se kathyai baNAyariyauvajjhAyasAe holaya, kappara se pucaM Ayariya udisAvettA tao unnArtha, to pApavintiNi, se kimAhu bhane ! tisaMgahiyA samaNI niggaMdhI taM mahA bhAyarieNaM uvajjhApaNaM pavittiNIe ya // sU0 12 // chAyA - ninyAH khalu na harataruNyAH AcAryopAdhyAyo viSkammet no tasyAH kalyate manAcAryopAdhyAyatayA maNitum, karapate tasyAH pUrvamAcArthamuddizApya tata upAdhyAyama tataH paScAt pracasinIm / atha kimAhu bhadanta ! trisaMgRhItA zramaNI nithI tadyathAmAcAryeNa upAdhyAyena pravAsinyA ca // sU0 12 // bhASyam - 'NiggapIe gaM' nirmandhyAH khalu 'navaDaharataruNI' navaDaharatagyAH tatranirbhayasUtrasvarUpAyA navAyAH uhAmAstaraNyAzca - 'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH mAcAmasahita upAdhyAyaH- AcArya upAdhyAyazca 'zrIsaMmejjA' visskmbhet| vizvagbhavedA kadAcida mriyeta kAgato bhavet tadA 'no se kappar3a' no tasyAH navaharataruNyAH kalpate 'aNAyariyaDavAyasAra hottae 'anAcAryopAdhyAnyatayA, AcAryopAdhyAyarahitatayA upalakSaNametat tena pravarttinI rahitatayA cApi na kampate gaNe sthAtumiti / kintu 'kappara se pucvaM AyariyaM uddisAvettA' kalpate tasyAH pUrva prathamam AcArya gaNanAyakamuddizApya sthApayitvA 'tao uvajjhAyaM' tata AcAryasthApanAnantaram upApAdhyAyasudezAdhya sthApayitvA 'sao pacchA pavitiNi' tataH pazcAt AcAryopAdhyAyasthApanAt paraM pravarttinIM sthApayitvA / tataH eteSAM sthApanAnantaraM navaDaharataruNyA nirmanthyAH gaNe sthAtuM kalpate, nA'nyathA / ziSyaHprAha - ' se kimADu maMte' atha kasmAt kAraNAda bhadanta / pUrvaM kathyate Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 0 3 1012-13 mAcAryAnizzrayAnidhyA bhaSasthAnaniSedhaH // padAcAryAdInAM saMsthApanAnantarameva ninthyA gaNe'vasthAnaM kalpate / iti zimyasya pravaH / bhAcAryaH prAha--'tisaMgahiyA samaNI niggayI' trisaMgRhItA zramaNI nindhI, vidhiH aMgRhIvA saMrakSitA zramaNI nirganthI bharati / kaisimiH saMgRhAtA bhavati ! tabAha-' jahA' ityAdi, 'taM jahAAyarieNaM urajamAeNaM pavittiNIpa ya tathathA-AcAryeNa irANyAyena pravartinyA ca bAcAryAdInAM trayANAM saMrakSaNa evaM zramaNInimranthobhiravasthAtavyamiti ! nanu kiM kAraNamatra zannindhI nimiH saMgRhItA bhavati ! atrAha-pAyaryopAdhyAyapravartinIrahitAyAH svapara samudbhavA karo doSAH samApatti, tatra svasamudbhavA doSA yathA-saMrakSakarahitAstAH svachandatvena bIsvabhAvara rAjakabAhivikAM karsa pradasante tena tAsAM saMyamapAtasaMbhavaH / pIDAkandaryodrekospAdinI bAkAyaceSTAM kA kurvanti, bakuzavaM zarIropakaraNavibhUSAkAraNarUpa prApnuvanti, ityAyaneke doSAH samApatanti / parasamudravA doSA yathA - anAyakAM nimranthI vijhAya ko'pi asaMyataH puruSaH bigo dabasaukumAAt agmano vipariNamayya tazyA haraNa karoti, tAM natvA mAtApitrorvA samarSavati, mAvArisAdayassA gRhasthaveSAM kurvanti / nArIzarIrasya puruSalubdhakatvAnna mArI svavazA bhavitumarhati / utA-- "AyA pitivasA nArI, dazA nArI parimbAmA | dherA puttavasA nArI, nasthi nArI sayavasA" iti / chAyA-jAtA svizA nArI, pattA nArI pativaza / sthavirA pukvazA nArI, nAsti nArI svayaMvazA / / iti / uktamcAnyadarzane'pi "pitA rakSati kaumAre, bhartI rakSati yaubane / putra sthAvire bhAve, na kho svAtantryamahota" / / iti / mato nimezyA anAcAryopAdhyAyapravartinyA na kadAcidapi bhAvyam / atrAcAryopAdhAyasaMgrahe hame gugAH, tathAhi-yapi prAcArya upAdhyAyo vA saMyatInAM dUre'pi vate tathApi dUrasthasyApi puruSasya gauravaNa bhayena vA na ko'pi saMyatInAm upasarga karoti yadimA mamukasyA''cAryasyopAdhyAyasya vA saMyatyo vartante iti buddhaccA, pratyuta svapakSe parapakSe vA mubahumAnaM sAsAM jAyate-dimA amukAcAryopAdhyAyasyA''jJAnyiH saMyatyaH zudbhasaMyama pAyanti mato bahumAnayogyA etA iti / athavA AcAryopAdhyAyabhayatastApsu na kAcidapi saMyatI mAcArakSati kattuM zaknoti / yadi AcArakSati katuM pravRttA bhavettadA nRtIyA saMpAhikA pratinI tAM sAva eTambhaM zikSati - 'yathaivaM kariSyasi tadA'hamAcAryasya upAdhyAyasya vA samIpe kathayiSyAmIti bokabhayena dharmabhayena ca sA na tathA karoti prvttiny| bhAjJAyAM tiSThati, ityAdayanisaMgradevasthAne Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra nindhyA bahavo guNAH bhadantItyato nimrandhyA bhAcAryopAdhyAyapravartinIsahitayaiva sthAtavyaM na tada hilayeti bhAvaH / / sU0 12 // pUrva nirgranthaninthIbhirAcAryAdinizrAM vinA na sthAtavyamiti protama, sAmprataM gaNAnnirgalya pratisevitamaithunasyAcAryAdipadadAne vidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAmo abakkAma mehuNaM paDiseveujA tiNi saMvaccharANi tasya tappattiyaM no kappA Ayariyata vA jAva gaNAvaccheyattaM yA udisicae vA pArinae vA, tirhi saMbaccharehiM vIikkatehi utthagaMsi saMghaccharaMsi paSThiyasi Thiyassa upasaMtassa uvarayassa paDivirayassa NivigArassa, evaM se kappA AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyaca vA udhisittae vA dhArisae vA // 50 13 // - chAyA-bhima gaNAdavakramya maithuna prasiseveta trINi saMvatsarANi tasya sanazyaya no kApase AvAyatvaM SA yAbadraNAbale dakaravaM vA uddeSTuM pA dhArayituM pA, triSu saMvatsare vyatikAnveSu caturthe saMvatsare prathite sthitasya upazAstasya uparatastha pratibira tasya nirvikArasya, pavaM tasya karUpate vAcAyava vA yAvat gaNAvacchedakatvaM pA uddeSTu yA dhArayitu cA / / sU0 13 // bhASyam-'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAo' gaNAt svakIyagachAt 'abakkamma' ayakamya gaNAhiniHsRtya sAdhuveSaM tyaktvetyarthaH 'mehugaM' maithunaM 'paDisevijjA' pratiseveta mohanauyakarmodayato maithunapratisevanaM kRtavAnityarthaH, tataH pazcAt zubhakarmodayAdrAvavipariNAmena punardIkSAgRhNAti tadanantaram 'tipiNa saMbaccharANi' trIn saMvatsarAna dIkSAdivasAdArabhya trisaMkhyakAnivarSANi yAvat 'tassa tappattiyaM tasya punargahItasaMyamasya zramaNasya tAtyAyika maithunasevanakAraNakaM madhunasevanAparAdhajanitaM phAraNamAzrityetyarthaH 'no kappaI' no phalpate 'Ayariya yA' bhAcA yatvaM yA pAcAryasya gaNanAyakasya yaspadaM sthAnaM tavA 'jAba gaNAvaccheyagana vA' yAvat gaNAcachedakavaM dhA gaNAvacchedakasya padamityarthaH, atra yAmapadena upAdhyAyasvasya pravartakatvasya sthavirasya gaNino gaNagharasya ca saMgraho bhavatIti senAcAryAdArabhyagagAvacchedapadaparyanta kimapi padaM tasya dAtuM vA patta vA na kalpate ityagreNa sambandhaH / tatrAcAryaH- yo jaghanyato'STavarSapradhyAparyAyaH zramaNo nirgandhaH mAcArakuzalaH saMyamakuzalaH prayacanakuzalAH prajati kuzalaH saMgrahakuzalaH upagraha kuzalo'kSatAcAro'bhinnAcAro'zabalAcAro'saMkliSTAcAro bahuzruto vahAgamo jaghanyena sthAnasamavAyagharaH utkarSeNa dvAdazAGgadharaH sa AcAryaH 1 / upAdhyAyastu yaH sUtrapAThakaH saH 2 / pravartakastu ya AcAryakathanAnusAreNa vaiyAvRtyaviSayesAdhUna pravartayati sa pravartakaH kayyate 3 / yaH saMyamai sIdataH zramaNAn sthirIkaroti upadezAdipradAnena sa sthairyasaMpAdanAt sthavira iti kathyate 4 / gaNoM tu sa bhavati yaH sUtramartha Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayam u03 2013-15 maithuna vimikAH punarAgamane paravAnavidhiH 96 ca bhASate sUtrArthayorupadeSTA gaNI bhavati 5 / gaNadharaH gaNasya smAraNAvAraNAkArakaH 6 / gaNAvapodakastu yaH paramAdizati, pramaNasamudAyasya gaNavAsinaH saMrakSaNaM karoti, tathA sAdhusamudAya gRhItvA tadAdhArAya navInakSetrasyopadhyupakaraNAdInAM ca gaveSaNArthamanyAnyajanapade samyak visya gacchAryamavagrahopamahAdikaM karoti sa gaNAvacchedakaH kathyate 7 / etat pUrvokta sarvamAcAryAdipadasamUham 'uddisittae vA dhArisae vA' uddeSTuM vA anujJAtumityarthaH dhArayituM vA tasya svayaM dhArayituM vA no kalpate iti kintu-tihiM saMvaccharehi' atra tRtIyA saptamyarthasya potikA tatazca punargrahItadIkSAparyAyasya triSu varSeSu 'vIikkatehi vyatikrAnteSu gateSu varSatrayennityarthaH yasmin dine punadIkSA gRhItavAn tadivasAdAramya yAvaparyantaM varSatrayaM parisamAptaM bhavet iti bhAvaH 'cautthagaMsi saMvaccharasi' caturthe saMvatsare 'paTTiyasi' prasthite saMprApte caturthe varSe prava. siMtumArabdhe sati 'Thiyassa' sthitasya sthitapariNAmastha, punaH kiMviziSTasya ! tabAha-uvasaM. tassa' upazAntasya upazAntavedodayasya, tAcopazAntatvaM maithunaviSayakapravRttipratiSedhamAtreNApi saMmati tatrAi-'uvarayassa' uparatasya maithunAbhilASAt pratinivRttasya, maithunAbhilASapratinikRttasvaM tu dAkSiNyavazamAtrato'pi bhavitumarhati tata Aha-'paDivirayassa' prativiratasya prati-ghunAmichApaprAtikUlyena virataH tadviSayakaviratimAn iti prativirataH tasya, prativiratasya, etAdRzaprativiratatva vikArA'darzanamAtreNApi saMbhavet tatrAha-'NibigArassa' nirvikArasya lezato'pi maithunAbhilApavikArarahitasya zramaNasya evaM se kampai AyariyattaM vA' evaM pUrvokaprakArake zramaNe jJAte sati caturthavarSAramma 'vastuto'yaM pUrvokaguNaviziSTo jAtaH' iti nirNaye satItyarthaH tasya tAhazasya upazAntatvAdiguNayuktasya zramaNasyA''cArya vA 'jAva gaNAvaccheyagataM vA' yAvat upAdhyAyatvaM vA pravartakatva yA sthaviravaM vA gaNitvaM vA gaNaparatvaM vA gaNAvacchedakAvaM vA 'urisisae vA' uddeSTuM vA samanujJAtuM vA 'dhAritae pA svayaM vA dhArayituM tasya kalpate // sU0 13 // sAmpratamaparityaktagaNAvacchedakapadasya maithunasevane AcAryAdipadasya niSedhasUtramAi-'gaNApaccheyae' ityAdi / sUtram- gaNAvaccheyae gaNAvacchegagasa anikkhivittA mehuNadhamma paDisedejA bhAvamIcAe tassa tappattiya no kappara AyariyattaM vA jAva gaNApaccheyagataM yA upisisae vA dhArisae vA // suu014|| chAyA-gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvamanikSipya maithunadharma pratiseveta yAvajIvaM tasya tatpratyAyikaM no kalpate prAcAryatvaM vA yAvaraNAvacchedakatva vA ureSTuM vA dhArayituM vA // sU0 15 // bhASyam -'gaNAvaccheyara' gaNAvacchedakaH gaNasya sAghusamudAyasya dhArakaH 'gaNAvaccheyaga' gaNAvacchedakatvaM svasya gaNAvacchedakapadavIm 'anikkhibittA' anikSipyA'parityajya gaNAdacche Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAhAraNe dakapadayukta evaM sAdhuveSeNaivetyarthaH 'mehuNadhamma paDi se vejjA' maithunadharma pratiseveta tadA 'jArajjImAe' bhAvajIva jIvanaparyantaM 'vassa' sasya zubhakarmodayAt punargahItadIzasya 'tappaciya samAyapi satkAraNam tatkAraNamAzrityetyarthaH 'no kappA' no kalpate 'Ayariya vA' bAmaryavaM vA 'jAva gaNAvaccheyagattaM vA' yAvat upAdhyAyatvaM pravakatvaM sthaviratvaM gaNivaM gamaparatvaM paNAvacchedaka vA 'uhisittae vA' udeSTumanujJAtuM vA 'dhAritae vA' svayaM pArita kA no kalpate / maithunasevanA'nantaraM punIkSitasyA'yaM viSirvijJeya iti bhAvaH / sU0 14 // syajagaNAvacchedakapadasya maithunasevane bhacAryAdipadadAnavidhimAha-'gaNAvacheyae' ityAdi / sUtram--gaNAvaccheyae gaNAvaccheyatta nikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNNi saMbaccharANi tassa tappattiyaM no kappada AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisicae vA dhArisae bA, tihiM saMvaccharehiM vIitehiM cautyagaMsi saMbaccharaMsi padviyaMsi Thiyassa upasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nibigArassa evaM se kappai Ayariyana vA jAva gaNAracyagata vA udisicae vA dhArisae vA // sU0 15 // chAyA-gaNAvacchedako maNAvacchevakArya nikSiptha maithunapramai pratiseveta bIvi saMvatsapi tasya saspatyapi mo kalpate prAcAryasva vA yASagaNAvacchedakatvaM pA uhe? yA dhAriyitu' pA triSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthaka saMvatsare prasthite sthitasyorazAntasyoparatasya pratiSiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvANApacchedakasya ghA uddenu vA pArayitu yA // sU0 15 // bhAcyam-'gaNAvaccheyara' gaNAvacchedakaH 'gaNAvaccheyagattaM' gaNAvacchedakatvaM svakIya gaNAvacchedakapadaM nikkhivittA' nikSipya muktvA anyasmai datvA gRhasthaveSeNetyarthaH 'mehuNadhamma paDisevejjA' maithunadharma pratiseveta, kazcit gaNAvacchedako gaNAvazchedakatvaM svakIyaM padaM parivyaya tato maithunadharma pratiseveta tadA tasya punIkSitasya 'tiNi saMvaccharANi' trINi saMvatsarANi punardAkSAmahaNAnantaraM tadivasAdArabhya varSatrayaM yAvat / zeSaM sarva prayodazabhikSusUtravad vyAkhyeyam / / suu015|| yaNAvacchedakasya svapadasahitAsahitamedena maithunasevane AcAryAdipadA'dAnadAnaviSayaka sUtradvayaM kathitam , saMprati acAryopAdhyAyayorapi viSaye tadeva sUtradvayaM vyAkhyAtuM prathamamanikSipadaviSaya sUtramAha -'bhAparipauvamAe' ityAdi / sUtram - AyariyauvamAe AyariyauvajhAyattaM anikkhivittA mehuNadhamma paDisevecA jAvajIvAe tassa tappattiyaM no kappaha AyariyataM kA jAva gaNAvaccheyagacaM udisicae bA dhAricae vA / sU0 16 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgyam 70 3 sU0 16-18 avadhAvitamiznukAdeH punarAmamane padavidhiH 95 chAyA ---bhAvAryopAdhyAya mAcAryopAdhyAyatvam anikSipya maithunadharma pratiseveta yAvarasIva tasya tatpratyayirpha no karate mAcAravaM SA yAvat gaNAvacchedakAvaM yA hare pA dhArayituM vA // sU0 16 // bhASyam --- 'paripauvajjhAe' mAcAryopAdhyAyaH, bhAcAryazca upAdhyAyazcetyarthaH 'AyasyiucAyata' AcAryopAdhyAyaHvam , AcAryapadamupAdhyAyapadaM ca 'anikkhivitA' manikSipya baparityajyaiva / ityAdi sarva gaNAvacchedakasya caturdazasUtrabadeva myAkSyeyam || sU0 16 // mAcAryopAdhyAyapadasahitasyAcAyA~dipAdAnaviSayakaM sUtraM vyALyAya sAmprataM tyaktatatya. dasya tadvidhimAha-'pAyariyauvajjhAe' ityAdi / satram-AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM nikkhivittA mehuNadharma paDise vejanA tiNNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai Ayariyana vA bhAva gaNAvaccheyagattaM vA uhisittae vA dhArittae vA, tihi saMvaccharehiM vIikatehiM cautyAMsi saMvaccharaMsi padviyaMsi Thiyassa upasaMtamsa uparapassa par3hivirayassa mibigArassa evaM se kappaDa AyariyattaM vA jAva gaNa paccheyagattaM vA uhisittae mA dhArittae vA // 2017 // chAyA-mAcAyopAdhyAyaH bhacAyopAdhyAyasvaM nikSipya maigunadharma pratiseveta zrIci saMyaramarANi masya tAmatyAyika mo kalpate AcAryatva vA yAvaraNAvacchevakatvaM pA udya dhArayitu bA, triSu saMvatsareSu patikAnteSu caturthaka saMvatsare pasthite sthitasya upazAnyasya uparatasya praticiratasya nirvikArasya parva tasya kalpate mAvAyatvaM pA yAvaraNAvacchedakatvaM ghA uddeNTu vA dhArayituM vA / / sU0 17 // bhASyam-'AyariyaupajjhAe' AcAyopAdhyAyaH, pAcAryazcopAdhyAyazcaityarthaH / 'AyariyaupajjhAyattaM nikkhivittA' AcAryatvamAcAryapadavIm upAdhyAyatvamupAdhyAyapadavI ca nikSipya parityajya gRhastho bhUtvetyarthaH 'mehuNadhamma' maithunadharma paDisevejjA pratiseveta / ityAdi zeSaM sarvaM trayodazabhikSusUtravadeva vyAkhyeyam // su0 17 // pUrva maithunadharmasevanaviSayANi paJca sUtrANi, tatra bhikSuviSayakameka, gaNAvacchedakasya svapadAdhyAgadhyAgaviSayakaM sUtradvayam , pavamAcAryopAdhyAyasya tAdRzameva sUtradvayam , evaM pazca sUtrANi vyAkhyAya sAmpratamanenaiva prakAregA'vaghAvanaviSayANi bhikSukAdInAM paJca sUtrANi procyante, tatra prathamaM bhikSasUtramAi-'bhikkhU ya' ityAdi / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavAhArastra sUtram-bhikkhU ya gaNAmo avakkamma ohAyai, tiNi saMvaccharANi tassa tappatiyaM no kappara Ayariyana vA jAva gaNApaccheyagattaM vA uhisittae yA pAritae vA. tihi saMvaccharehi boikkanehi cautthagaMsi saMbaccharaMsi pahiyasi Thiyassa uvasaMtassa ubarayassa paDivirayassa nivigArasma evaM se kappA Ayariyara vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uhisittae vA dhArittae vA / / sU0 18 // chAyA-bhivazva gaNAdavakampA'dhadhAvati, trINi saMvatsarANi zastha satpratyayikaM mo kalpate prAcAryasva thA yAvadgaNAvacchedakatvaM cA uddeNTuM vA dhArayituM vA, triSu saMvatsareNu vyatikrAnteSu caturthaka saMvatsare prasthite sthitasyopazAntasya uparatasya pratiSiratasya nirvikArasya paMvaM tasya kalpate prAcAryatvaM vA yAvaraNAvacche vakratvaM vA udaSTuM vA ghArayituM vA ||suu018|| bhASyam-'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAo avakkamma' gaNAd avakramya 'ohAyaI' avadhAvati-"ahaM vedodayaM ghArayituM na zaknomi gaNasthitena mayA maithunasevanaM na kartavyaM pravaca. novAhAvira nAvAt , maH vA prakopa, pahiM saneSeNa viharana dharmakathAprabandhAdiranekazaH kRta iti patra nivAsino janA mAM jAnanti dezAntare ca sukhena maithunaM seviNye" iti buddhyA sadosphamukhayanikArajoharaNAdirUpaM damyaliGga parisyavya maithunasevanabhAvanayA dezAntaraM gacchati, satra methunadharma pratisevate tataH kadAcidvedopazamanAnantaraM zubhakamodayAt punarAgasya dIkSAM gRhItvA saMyato mavecadA 'tassa' tasya upazAntavedasya punardIkSitasya 'tiNi saMvaccharANi' trINi saMvatsarANi yahivase saMyamo gRhItaH tadivasAdArabhya varSatrayaM yAvat 'tappattiyaM' tatpratyatyikam avaghAvanakAraNakam avadhAyanakAraNamAzrityetyarthaH 'no kaNaI' no kalpate 'AyariyattaM vA jAva gaNAvacche. pagacaM bA' AcAryatvaM vA yAvat upAdhyAya vA pravartakatvaM vA sthavirasvaM bA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA 'udhisittae vA' uddezTum anujJAtuM vA 'dhArittae vA' dhArayituM thaa| ityAdi zepa sabai maithunapratisevanaviSayakatrayodazabhikSusUtrabadeva vyAkhyeyam / / sU0 18 / / avadhAvanaviSayakaM bhikSusUtramukvA samprati padavIsahitAvadhAvanaviSayakaM gaNAvacchedakasUtramAi-'gaNAvaccheyae' ityAdi / sUtram-gaNAvacchepara gaNAvaccheyagataM anikkhivittA ohAejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai ApariyanaM vA jAva gaNAvaccheyagarI vA uddisittae vA dhAritapa vA / / sU0 19 // chAyA-gaNAvacchedako gaNAvacchevakAvaM anikSipyAvadhASeta yAvajjoyaM tasya tatprasyayikaMno karapate AcAryatva vA yAvad gaNAvacchedakatvaM yA uddeSTuM vA dhArayituM vaa||suu19|| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam 70 3 su. 19-22 avadhASitasya punarAgamame padahAmavidhiH 7 bhAjyama-'gaNAvacchehara' gaNAvacchedakaH 'gaNAvaccheyagata' gaNAvacchedakAvam gaNAva. chedakapadavIm 'anikkhivitA' anikSipya aparityajya mAdhuveSeNaivetyarthaH 'opAvejjA' - dhAvet maithunArtha dezAntaraM gacchet, gatvA ca tadvepeNaiva maidhune pratisevate, pratisevya punarArUba dIkSAM gRhAti tadA 'jAvajjIvAe tassa' yAvajjIvaM jIvanaparyantaM tasya tAdRzasyAkpAvitasya punagRhIta dIkSasya 'tapyattiyaM' tatpratyayika maithunArthamavadhAvanakAraNakam 'no kappA' no kalpate 'AyariyattaM vA upajjhAyattaM vA / ityAdi sarva pUrvoUpadavosahitamaithunadharmasevigaNAvacchedakasUra caturdazavadeva vyAkhyeyam / / sU0 19 // samprati tyastapadavIkagaNAvacchedakasyAvadhAvanasUtramAi-'gaNAvagaccheyae' ityAdi / sUtram -gaNAvaccheyae gaNAncheyagattaM nikkhivinA ohAejjA tiNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyataM yA jAva gaNAvaccheyagataM vA uhi sittara ma dhArilapa vA, tirhi saMvaccharehi vIikkaM tehi cautthargasi saMvaccharaMsi paTTiyaMsi Thipassa uvasaMtassa uvarayamsa parivirayassa nibigArasma evaM se kappada Ayariyana vA jAva maNAvaccheyagattaM vA disittae yA dhArittae vA // sU0 20 // chAyA- gaNAvacchevako gaNAvacchedakA nikSinyA'SadhAvet zroNi saMvatsarANi tasya tatprayirpha no karate AcAryatvaM vA yAvaraNAvacchedakatva vA uddeSTuM yA ghArayituM vA, tripu sevantareSu vyatikrAnteSu saturtha ke saMvatsare prasthite sthitasya upazAntasya uparatasya pratighiratastha nidhikArasya evaM tamya kalpate AcAryanvaM vA yAvadgaNAvacchedakatva vA uhenTuM vA ghArayituM cA / / sU0 20 // bhASyam-.-'gaNAvaccheie' gaNAvacchedakaH gaNAracchayagattaM gaNAvacchedakatvaM gaNAvacchedakapadavIm niklivittA nikSipya parityaya 'ohAvejjA' avadhAvet maithunaseknArtha dezAntaraM pratyavaghAvanaM kuryAt , tatra maithunaM pratiseyate iti bhAvaH / pratisevya ca zubhakarmodayAt punaH pratyAvRtya dIkSito bhavet , tadA tasya 'tipiNa saMbaccharANi' trINi saMvatsarANi, ityAdi sarva padavIparityAgapUrvakamaithunasevigaNAvacchedakapaJcadazasUtrabad vyAkhyeyam / / sU0 20 // pUrva padavIsahitapadavIparityAgarvakAvadhAvakagaNAvacchedakaviSayakaM sUtradvayamuktvA samprati tadviSayakamevA''cAryopAdhyAya-sUtradvayamucyate, tatra prathamaM padadIsahitAvadhAvanavipayakramAcAryopAghyAyasUtramAha-'AyariyaubajhAe' ityAdi / sUtram - AyariyauvajhAe AyariyaubajhAyattaM anikkhivinA ohAejjA jAvajjIvAe tassa tappaniye no kappai AyariyasaM vA jAva gaNAvaccheyagataM kA udhisittae vA dhAritae vA // 5021 // mya. 13 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra chAyA- AcAryopAdhyAyaH bAcAryopAdhyAyasvanikSipya maSadhAt yAbamjoSa taspa tatpratyayikaM no kaspate bhAcAryatvaM pA upAdhyAyatpaM pA yAvat gaNApavdakatvaM SA uheSTu kA dhArayituM pA // sU0 21 // bhASyam--'Ayariya uvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, bhAcAryazca upAdhyAyazca 'Ayariya uvajhAyana aniklivitA' bhAcAryatvamAcAryapadavIm, tathA upAdhyAyasvamupApyAyapadavIm manikSipyA'parityajya 'ohAegjA' avadhAyet tadA yAvajjIva tasya no kalpate bhAcAryopAdhyAyasvamuddeSTuM vA dhArayituM veti anikSiptapadavIkamaithuna sevyAcAyopAdhyAyodazasUtravad vyAkhyA karttavyeti // sU021 // sUtram-AyariyauvajhAe AyariyauvajhAyattaM nikkhivittA ohArajjA tiSNi saMbaccharANi tAsa tiraM go pAi jIvana kA nAma gaNAvacchevagata vA udisittae vA dhArittae vA, tirhi saMvaccharehi vIikkatehi cautthagasi saMbaccharaMsi paTiyaMsi Thiyassa ubasaMtassa uvarayamsa paDi vizyamsa nidhigArassa evaM se kappai AyarittaM pA jAca gaNAvaccheyagara vA uddisittae vA dhArittae vA / / suu022|| chAyA-zrAcAryopAdhyAyaH AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya ayadhAvat trINi saMvatsarANi tasya tannatyayikaM no kalpate AcAryanvaM pAyAghagaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, triSu saMvatsareSu vyatimAnneSu caturthaka saMvatsare prasthite sthitasya upazAmtastha uparatasya pratiSiratasya nirvikArasya parva tasya kalpane AcAryasvaM vA yAvat gaNAvacchedaH karavaM pA uddeSTuM yA dhArayituM vA // sU0 22 // bhASyam - 'AyariyauvajjhApa' AcAryopAdhyAyaH, AcAryaH upAdhyAya ca 'AyariyaujmAyattaM' AcAryopAdhyAyatvam AcAryadamupAdhyAyatvaM ca, svakIya padamAcAryAdipadam tat 'nikkhivittA, nikSipya parityajya 'ohAejjA' avadhAveta / zeSa sarva nikSipadamaithunasevyA. cAryopAdhyAgrasaptadazamUtravad jyAgnyeyam / svapadasthAnikSepaNe nikSapaNe ca gaNAvacchedakAcAryopAgyAyavapaye majApAlakadRSTAntadvayaM yathA-eko'jApAlakaH svakIyamajAvarga kasmai amabhayaM gataH tasyAjAvargazcaureNa coritaH / sa punarAvRtto yAvajjIcaM so'jAvagaM na labdhavAn / anyo'jApAlakaH svakIyama anAvarga kasmai samarpya gataH / tataH pratinivRttena tena yathAvasthito'jAvargo lbdhH| evaM gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSaye'pi bhAvanIyam / atra maithunadharmapratisevanamadhikRtya paJca sUtrANi santi, tatraikaM sUtra sAmAnyena bhikSuviSayakam 1 / gaNAvaccheda kapadAparityAgamadhikRtyaikaM gaNAvacchedakasUtram 2 / svapadaparityAgamadhikRtya dvitIyaM gaNAvaccheda kasUtram 3 evameva mAcAryopAdhyAyamUtradvayaM padA'pari Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhINyam u0 3 suM0 23-25 bahuzo mAyAmRvAdivane bAcAryAdipadaniSedhaH 99 tyAgaparityAgaparakamiti paJca sUtrANi maithunasevanaviSayANi santati 5 / evamevAzvadhAvanamadhikRtyaikaM bhikSusUtram 1 padAsparityAgaparityAgamAzritya gaNAvacchedakasUtram 3, AcAryopAdhyAyasUtradvayaM cetyavadhAvanaparakANi paJcasUtrANi 5 evaM daza sUtrANi trayodazasUtrAdAramya dvAviMzatisUtraparyantAni prAyaH samAnavyAkhyAnAni santItyavadheyam / ayaM bhAvaH svapadA'nikSepaNasUtradike gaNAvacchedakA - cAryopAdhyAyAH pratyAgatA arpitAjAvargAjApAlakavata yAvajjIvamAcAryAdipadAnAmana eva / svapadanikSepaNasUtradvaye tu arpitAjA bajApAlaka TAntena pUrvoktaprakAreNa trisaMvatsarAtikrame yAcAryAdipadAnAM yogyAH bhavantIti // sU022 // pUrvamavadhAvanamadhikRtya bhikSuprabhRtAni paJca sUtrANi vyAkhyAtAni sAmprataM mAyAdiyuktabahuzruta bahnAgamabhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSayANi sapta sUtrANi vadayante tatraiSAmevaikavacanamAzritya trINi sUtrANi 3 / evaM bahuvacanamAzritya trINi sUtrANi 6 tathA eSAmeva samuccayena bahuvacanamAzrityaikaM sUtram sapta gaNa kathayate saptasUtreSu prathamamekavacanena bhikSusUtramAha - bhikkhu ya hussu ityAdi / sUtram - bhikkhu ya cahue babhAgame bahuso hunu AgADhAgAde kAraNesa bhAI sAbAI aI pApajIbI, jAvajjIvAe tarasa tampattiyaM no kappar3a AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisittae vA dhAritae vA / / 0 23 // chAyA - bhikSuzca SaTuzruto bahnAgamaH bahuzo bahuSu bhagADhAgADeSu kAraNeSu mAyI mRSAvAdI azuciH pApajIvI yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakasthaM vA uddeSTha yA dhArayituM vA / / sU0 23 / / bhASyam - 'bhikkhu ya' bhikSu 'bahussue' bahuzrutaH bahu - adhikaM zrutaM sUtramabhyAse yasya sa bahuzrutaH anekaprakArakasUtrajJAtetyarthaH / tathA 'babhAgame bAgamaH bahuradhika AgamaH AgamArthaparijJAnaM yasya sa vacAgamaH anekAneka vighasUtrArthatadubhayajJAtetyarthaH 'bahusu' bahuSu bahuprakArakeSu 'AgADhAgAThesu kAraNemu' bhAgADhAgADhakAraNaM yat sacittAcitaviSaye vivAdAspadIbhUtamapi kuLagaNasaMghasyAhAroyabhizayyA grupama he varttate tAzeSu AgADhAgADheSu kAraNeSu 'bahuso' bahuzo'nekavAram 'mAI' mAyI mAyAdI paracchiSivAt tena mAyitvena 'musAbAI' mRpAvAdI asatyabhASaNakArI ata eva 'amuI azuciH ashudraa''nggaaraadisevn| dazuddhAntaHkaraNaH, ata eva 'pAvajIvI' pApajIvI pApakarmaNA jIvanazIlaH mAthAdikapaTamAzritya bahuzIkRtya karaNAt pApiSTha ityarthaH / etAdRzo yo bhikSaH 'tassa' tasya bhikSoH 'jAvajjIvA' yAvajjIvaM jIvanaparyantam ' tuppattiyaM' tatpratyayikaM mAyAmRSAdikAraNakam 'no kampai' no kalpate AyariyattaM vA jAva gaNA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyavahAra pacchepagattaM vA AcAryatvamAcAryapadavI vA yAvat upAdhyAya vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNivaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakAvaM vA udisittA vA dhArittae vA' uddeSTumanujJAtuM pA svasya vA AcAryapadavI dhArayituM tasya bhikSorna kalpate // suu023|| matha saptasu sUtreSu dvitIyaM gaNAvacchedakaviSaya sUtramAha---'gaNAvaccheie' ityAdi / sUtram - gaNAvacchehae bahussue banbhAgame bahuso bahum AgAdAgADhenu phAraNesu mAI musAbAI amuI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai Ayaripara va jAca gaNAvaccheyamattaM vA udhisittae vA dhAricae vA // 24 // chAyA--gaNAyacchedakA bahuzrutaH bAgamaH bahuzaH .pahusu bhAgATAgADeSu kAraNe mAthI mRpASAvI mazuciH pApajIvI thAyajIca tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM kA yAvat gaNAvacchenakatvaM yA uddeSTu yA dhArayituM vA / / 70 64 // bhASyam-'gaNAvaccheie' gaNAvacchedakaH gaNavyavasthAkArakaH 'bahussue bhAgame bahuzrutaH yahAgamaH pUrvoktasvarUpaH 'bahuso bahuzo'nekavAram 'bahusu AgAhAmAsu kAraNema' ityAdi zeSa sarva bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / ayaM bhAvaH-yadi gaNAvacchedako bahuzruto bavAgamo. 'pi kimapi kAraNamAsAyApi bahuzo mAyibhUSAvAdiprabhRtivizeSaNaviziSTo bhavet tadA tasya tatkAeNamAzritya yAvajjIvamAcAryAdipadavIdAnaM punaH kathamapi na kalpate / / sU0 24 // sAmprataM tRtIyamAcAryopAdhyAyaviSayaM mUtramAha-AyariyauvajjhAe ityAdi / sUtram-AyariyaucajjhAe bahussue babhAgame bahuso bahusa AgAdAgADesu kAraNesu mAI musAbAI asaI pAvanIvI jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no phappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisicae vA dhArittae vA // 0 25 // chAyA-AcAryopAdhyAyo bahuzruno bAgamo mAthI mRpAvAdI azuciH pApajIvI yApajjIrSa tasya tatpratyAyakaM no kalpate prAcAryatvaM dhA yAvadraNAyaccharakaravaM vA uddeSTuM vAdhArayituM thA // sU0 25 / / / bhASyam -'AyariyauvajjhAe' iti / idamapi sUtra bhikSumUtravadetra vyAkhyeyam | artha bhAvaH-mAcAryaH upAdhyAyo vA bahuzruto bahAgamo'pi yaM kapi kAraNavizeSamAsAdyApi ki punarakAraNakaM bahuzo mRSAbhASaNAdikaM karoti tasya mRpAvAdAdiviziSTasyAcAryasya upAdhyAyasya vA bhUSAvAditvamatyayirpha yAvajjIvaM punarAcAryAdipadavIdAnaM pAraNaM yA kathamapi na kalpate iti / / mU0 25 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApyam u0 3 sU0 26-29 bhikSukAdInAM yazo mAyAdisevane paniSedhaH 101 atha caturtha bhikSumadhikRtya bahuvacanena sUtramAha-'bahave bhikkhuNo' ityAdi / sUtram--bahave bhikkhuNo bahussuyA babhAgamA bahuso bahumu AgAdAgADemu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvo jArajjIvAe tesiM tappaciyaM no kappai AyaripattaM vA jAva gaNAyaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 26 / / chAyA-yahavo bhikSavaH bahuzvasAH bAhAgamAH bahumo bahusu bhAgAdAgAdeSu kAraNeSu mAyino mRSAvAdino'zucayaH pApanIvino yAvajjIvaM teSAM tatprAyakaM no kalpate AcAryatve yA yAcanaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu ghA ghAyituM vA // sU. 26 // bhASyam - 'bahave bhivakhuNo' bahvo'neke bhikSavaH / idamapi sUtraM bhikSusUtravadeva myAkhyeyam / vizeSa etAvAneva yat tatraikavacanamAzritya nyAkhyA kRtA, mana bahuvacanamAzriya vyAkhyA kartavyeti // sU0 26 // atha bahuvacanena gaNAvacchedakaviSayaM paJcamasUtramAha-'yahade gaNAvaSTheyayA' ityAdi / sUtram - bahave gaNAvaccheyayA bahussuyA bacbhAgamA bahuso bahusu AgAvAgA. de kAraNema gAI, mugAI sAI pAdajInI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai Ayariyaca vA jAtra gaNAvaccheyagata vA udilittae yA dhArittae vA // 0 27 // chAyA-ghaido gaNAvacchedakAH bahuzrutAH pAhAmamAH bahuzo bahusu mAmAharAyA. heSu kAraNeSu mAyino mRpAvAdinaH azucayaH pApajIvinaH yAvajjIvaM teSAM tatprasyAyika nA karUpate AcAryatva vA yAvandraNAcacchedakatva vA uddeSTuvA dhArayituM pA / / 027 // bhASyam -'bahave gaNAvaccheyayA' bahvo'neke tricatuHprabhRtayaH gaNAvacchedakAH / zeSaM sarva bahuvacanena bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / / sU0 27 // athAcAyopAdhyAyaviSayaM SaSThaM sUtramAha-bahave AyariyauvajzAyA' ityAdi / sUtram-bahane AyariyauvajhAyA bahussuyA vabhAgamA bahuso bahuma bhAgAdA. gADhesu kAraNemu mAI musAbAI asaI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tapattiya no kapyAi AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagata vA udisittae vA dhArisae vA // sU028 // chAyA-bahavaH AcAryopAdhyAyAH bahudhutAH yahAgamAH bahuzo bahuSu AgAdAgADheSu kAraNeSu mAyino mRSAvAdino'zucayaH pApajobino yAvajjoyaM teSAM tatpratyAyika no kalpate AcAryatvaM ghA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA udaSTu vA dhArayituM vA / / s028|| bhASyam-'bahave AyariyauvajjhAyA' bahavo'neke tricatuHprabhRtayaH bhAcAryopAdhyAyAH AcAryAH upAdhyAyAzca / zaMSaM sarva bahuvacanena bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam || sU0 28 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra www.unn.mamewomenmaran.................... matha bhikSukAdIn sarvAn saMgRhya bahuvacanena saptamaM samuccayasUtramAi-'bahave bhikkhuNo' ityAdi / sUtram-paive bhikkhuNo bahave gaNAvaccheyayA bahave AyariyaupajjhAyA bahusmuyA kabhAgamA bahuso bahusu agADhAgAdemu kAraNesu mAI mUsAvAI amuI pAvajIvI jAvajjIvAe sesi tappattiyaM no kapai AyariyataM vA jAya gaNAvaccheyagacaM vA udisittae vA dhArittae vA // sU0 29 // // vavahArakampe taio udeso samatto // 3 // chAyA--bahayo bhikSukA thaiyo gaNAvacchedakAH baddaba AcAryopAdhyAyA bahuzrutAH bahAgamAH pahuzo bahuSu AgADhAgADeSu kAraNeSu mAyino mRgavAdinaH azucayaH pApajodhino yAyajmIyaM teSAM tatpradhikaM no karapate AcAryatvaM vA yASad gaNAvacchedakatvaM SA uddeSTu vA dhArayituM vA / / 2029 // // vyavahArakalpa tRtIya uddezaH samAptaH // 3 // bhASyam -'bAve bhikkhuNo' ahavo bhikSukAH tathA 'bahave gaNAvaccheyayA' bahvo'neke gaNAvacchedakAH 'bahave AyariyauvajjhAyA' bahavo'neke mAcAryopAdhyAyAH / zepaM sarva bhikSukAdInA bahutvamadhikRtya bahuvacanena bhikSusUtravyAkhyAvad vyAkhyA karaNIyA / ayaM bhAvaH- aneke bhikSukA gaNAracchedakA AcAryopAdhyAyA bahuzrutAdyA api abhIdaNaM mAyA- mRSA-dAdAdikaM yadi kuyuH sadA bhikSukAdInAM sarveSAmari mRSAvAdAdijanitAparAdhena jIvanaparyantameSAmAcAryAdigaNAvacchedakAntapadavyA dAnaM dhAraNaM ca na kalpate iti / mU0 29 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikapranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri- jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlacativiracitAryA vyavahAramatrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM tRtIya uddezakaH samAptaH // 3 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha caturthoMde zakA prArabhyatevyAkhyAtastRtIyodezakaH, samprati caturtha uddezaH prArabhyate, tatrAsyAdisUtrasya tRtIyodezakAntimasUtreNa saha kA sambandhastatrAha bhASyakAraH - 'Ayariya0' ityAdi / bhASyam-AyariyamAiyANa, mAippabhiINa no payaM denaa| uuvaddhAiyakAle, viharejjA tesi vihimetya // 1 // chAyA-AcAryAdInAM mAyipramatInAM no parva dadyAt / RnubaddhAvikakAle vihareyusteSAM vidhimatra // 1 // ghyAkhyA-'AyariyamAiyANa' iti / pUrva tRtIyoddezakasyAntimasUtre mAyiprabhRtInA mAyimRSAvApazucipApanIvinAma AcAryAdInAm AcAryasyopAdhyAyasya pravartakasya sthavirasya gaNino gaNadharasya gaNAvacchedakasya cetyarthaH padam AcAryopAdhyAyAdipadaM yAvajIvaM no dadyAt iti prokram , te ca 'uubadAiyakAle' RtubaddhAdikAle hemantagrISmakAle varSAvAsakAle ca 'viharejjA' vihareyuH vicareyuH tadA kathaM vicarayuH ! hati teSAM vicaraNasya vidhim atra caturthoddezakasyAdau kathayiSyate, ityeSa pUrvAparoddezakayoH sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya caturtho ddezakasyedamAdau AcAryopAnyAyAdiviSayakaM mUtrASTakamAi-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappaDAyariya uvajjhAyassa egANiyassa hemanagimhAmu caritae // 1 // kappaI AyariyauvajjhAyasma apaviiyassa hemaMtagimhAsu caritsae / / 02 // no kappai gaNAvaccheyayassa appaviiyassa hemaMtagimhAmu carittae / suu3|| kappai gaNAvaccheyayassa appataiyassa hemaMtagimhAmu caritae / 204 // no kappara ApariyauvajjhAyassa appavijhyasa vAsAvAsaM vatthae / muu05|| kappai AyariyauvajhAyassa aspataiyarasa vAsAvAsaM vatthae // suu06|| no kappA gaNAvaccheyayassa appataiyassa vAsAvAsaM vatthae // sU0 7 // kappai gaNAvaccheyayassa appacautthassa vAsAvAsaM vatthae // 08 // chAyA-no kalpate AcAryopAdhyAyastha ekAkino hemantagrImeSu critum|| suu01|| kalpate AcAryopAdhyAyasya AtmadvitIyasya hemantaprISmeSu caritum || sa. 2 // no kalpate gaNAyacchedakasya AtmadvitIyasya hemantagrImeSu caritum // sU0 3 // kalpate gaNAvacchedakasya prAramatRtIyasya hemantagrImeSu caritum // mU0 // mo kalpate prAcAryopAdhyAyasya yAtmadvitIyastha paryAvAsa vastum // sU. 5 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ armanawarran 10 // dhyapahArasUtra kalpate AcAryopAdhyAyasya mAtmatRtIyasya varSAvAsa ghastum // suu06|| no karAte gaNApacchedakasya yAtmattIyasya paryAvAsa ghastum // sU0 7 // kalpate gaNApacchedakasya AtmacatuSasya varSAyAse vastum // sU0 8 // bhASyam-'no kappA' iti / 'no kappaI' no kalpate 'AyariyaujvazAyassa' AcAryasya upAdhyAyasya ca 'pagANiyassa' ekAkinaH advitIyasya 'hemaMta gimhAsu' hemantamomeSu, atra varSasya traya eva bhAgA vivakSilAH, hemantakAlaH prISmakAlaH varSAkAlazceti, tatra hemantagrISmakAlaH zeSakAlanAmnA RtubaddhakAlanAmnA vA prasiddhaH, so'tramAsAtmako navamAsAramako vA bhavati tena zeSakALe'STamAsAtmake navamAsAtmake yA hemantagrISmarUpe sUtra bahuvacanaM hemantagrISmayoraSTanabamAsAtmakatvAt , teyu aSTasu navasu vA mAseSu ityarthaH AcAryopAcyA. yasma ekAkinaH 'caritapa' carituM viha na kalpate, AcAryopAdhyAyasya hemantagrISmakAle mAsakalpena viharaNaM bhavati gacchazca sabAlavRddhAkulaH tatastatra tiSTataH tasya vaiyAvRttyAdikaM bahu kartavyaM bhavet sUtrArthatadubhayAnAM smaraNe mA vipno bhUyAditi gacchAd bahiH pRthaga ekAkI sthAtu micchet tadA naikAkivena sthAtuM kalpate, yato gacchaH manAcAryopAdhyAyo na karttavya iti // muu01|| tahi kazva kalpate iti dvitIya mUtramAha-'kappai' ityAdi / kappA kalpate 'AyariyauvajjhAyassa' mAcAryopAdhyAyasya 'appaciiyassa' AtmadvitIyasya 'hemantagimhAsu' hemantIpmeSu aSTasu mAseSu 'carittae' carituM viharnum // sU0 2 // maya gaNAvacchedakaviSayaM niSedharUpaM tRtIyasUtramAi-'no kappA gaNA' ityAdi / 'no kappaI' no kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appabiiyasma' AtmadvitIyasya AtmA svayaM dvitIyo yatra sa AtmadvitIyaH dvitIyena Atmabhinnena sAdhunA sahitaH, tasya 'hemaMdagimhAma' hemantaprISmeSu 'carittae' caritum / / sU0 3 // caturtha gaNAvacchedakaviSayamAjJAsUtramAva-'kApaDa gaNA0' ityAdi / 'kappaI' kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvazchedakasya 'appatai passa' AtmatRtIyasya, tatra AtmA svayaM tRtIyo yatra sa mAsmatRtIyaH dvAbhyAmAtmabhinnAbhyAM sAdhumyAM sahitaH, tasya 'hemaMtagimhAmu' hemantaprISmeSu caritum / / sU0 5 // atha varSAvAsamadhikRtya niSedhaviSayaM paJcamamAcAryopAdhyAyasUtramAha - 'no kApai0' ityAdi / 'no kappai' na kalpate'AyariyaurajhAyassa' AcAyopAdhyAyasya 'appaviiyassa' mAtmadvitIyasya dvitIyasAdhusahitasya 'vAsAvAsa varSAvAsa 'vatthara' vastuM sthAtum // sU0 5 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 705 20 1-9 mAyA-donA zeSakAlava kAlapiharaNavidhiH 105 SaSTamanujJAsUtramAha- kappA Ayariya0' ityAdi / 'kappaI' kalpase 'AyariyauvajJAyassa' mAcAryopAdhyAyasya 'appataiyassa' mAramatRtIyasya mAtmA svayaM tRtIyo yatra sa mAtmatRtIyaH dvAbhyAmAtmabhinnAbhyAM sAdhubhyAM sahitastasya 'vAsAvAsaM badhae' varSAvAsaM vastum // sU0 6 // prathasaptama varSAvAsamadhikRtya niSedhaviSayaM gaNAvacchedakasUtramAi-'no kappaI' ityAdi / no kappaI na kalpate ' gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appataiyassa jhAtmatRtI yasya AtmabhinnasAdhuvyasahitasya 'vAsArAsaM patthae' varSAvAsaM vastum // mu0 7 / / athASTamamanujJAsUtramAi-'kappai gaNA0' ityAdi / kappai' kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appacautyAsa' mAsmaratupaspamAtmA svayaM caturtho yatra sa AtmacaturthaH AtmabhinnaistrimiH sAdhubhiH sahitasya 'vAsAvArsa vatthara' varSAvAsa vastum kalpate iti mUtrATakasaMkSepArthaH / ayaM bhAvaH-hemantagrISmakAlamadhikRtyAcAryopAdhyAyaviSayaM nipedhAnujJAgarbhitaM sUtradvayam , tatrAdhasUtre hemantaprISmayorekAphina bhAcAryopAdhyAyasya viharaNaniSedhaH, dvitIyasUtre AtmadvitIyasya tasya viharaNAnujJeti sUtradvayamAcAryopAdhyAyaviSayakam 2 1 evaM sUtradvayaM gaNAvacchedakasya hemantagrISmakAlaviSaye mAvanIyam, tanAdyasUtre AtmadvitIyasya pratiSedhaH, dvitIyamantre tvAtmatRtIyasyAnujJA / evameSAmeva catvAri sUtrANi varSAvAsaviSayANi peditavyAni, tatrAye hai sUtre AcAryopAdhyAyasya yathA -prathamasUtre AcAryopAdhyAyasyAtmadvitIyasya pratiSedhaH, dvitIye svAtmatRtIyasyAnujJA 6 / tRtIyasUtre gaNAvacchedakasyAtmatRtIyasya pratiSedhaH, caturthe svAtmacaturthasyAnujJeti sUtrASTakabhAvArthaH 8 / atra RtubaddhakAle varSAkAle ceti kAladaye jaghanyato yathAkrama ganchaH pazcakaH saptakazca bhavitumarhani, paJcaparimANamasyeti paJcakaH, saptaparimANamasyeti saptakaH, kimukta bhavati-RtubaddhakALe paJcako ganchaH paJcasAdhusamudAyarUpaH, varSAkAle ca saptakaH saptasAdhusamudAyarUpoM gaccho bhavati / kathamityAha-Rtubaddha kAle jaghanyata AcArya upAdhyAyo vA AtmadvitIyaH gaNAvacchedakastvAmmanRtIya ityevaM paJcako gamcho bhavati / varSAkAle jaghanyata bhAcArya upAdhyAyo vA bhAtmatRtIyaH. gaNAvacchedakazcAtmacaturtha ityevaM saptako gaccho bhavati / utkarSataH kAladaye'pi dvAtrizatsahannasAdhusamudAyarUpo gaccho bhavati, yathAhi-bhagavata RSabhadevasvAmino jyeSThasya gaNadharasya RSabhase nasya puNDarIkA'paranAmno dvAtriMzatsahasro gaccha mAsIt / zeSaparimANo jaghanyotkRSTamadhyagano gaccho madhyamo bhavati / atra sUtrASTake jadhanyaparimANo gaccha; pratirAdita iti // suu01-8|| mpa.11 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyapahAra pUrvam RtubaddhakAlavarSAkAlamadhikRtya ekaikAcAryopAdhyAyagaNAvacchedakaviSaya kApAkalpasUnASTakaM pratipAditam, sAmprataM tadeva kAladvayamAghekRtyA'nekAcAryopAdhyAyagaNAyacchedakaviSaya sUtradvayamabhighAtukAmaH pUrva hemantaprISmakAlamadhipatya sUtramAha -'se gAmasi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamasi vA rAyahANIpa vA kheDaMsi pA kanbaDaMsi vA maDaMbasi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi cA AsamaMsi cA saMbAIsi vA saMnivesaMsi vA bahaNaM AyariyauvajjhAyANaM appabiyANaM, bahaNaM gacchAvaccheyayANaM appataiyANaM kappai hemaMtagimhAsa caritae annamannanissAe // sU0 9 // chAyA-atha prAme vA nagare vA rAjadhAnyAM vA kheTake yA kabaDe vA bhaDamye vA pattane SA droNamujhe vA Azrame pA saMvAhe vA saMniveze vA bahUnAmAvAryopAdhyAyAnAsArabhadvitIyAnAm NAdamachadakAnAmAtmatRtIyAmAm kaspate hemantagrISmeSu caritum bhanyo'nyanizca yA / / sU0 9 // bhASyam- 'se gAmaMsi vA' iti / 'se' atra se' zabdo'yazabdArthakaH, tathAca athAnantaraM pratyekAcAryAdiviSayakavidhipratiSedhapradarzanAnantaram gAmasi vAH' grAme vA grAmaviSaye, tatra prAmA tiveSTitaH, tasmin 'nagaraMsi vA nagare vA, tatra nagaraM gomahiSyAdInAmaSTAdazakaravarjitam , tammin 'nigamaMsi yA' nigame vA, nigamaH vaNijo vyApArasthAnam , tasmin vA, 'rAyahANIe vA rAja dhAnyAM vA, tatra rAjadhAnI rAjJo nivAsasthAnam , tatra vA, 'kheDaMsi vA kheTe vA, tatra kheTo dhUlini. mitaprAkArapariveSTitaM jananivAsasthAnaM, tasmin , 'kabauMsivA' kabaTe vA kutsitanagare 'maDabaMsivA' maDamce vA, maDamba --sArdhakozadvayAntargata grAmahitaH pradezaH, tatra, 'paTTaNaMsi vA pattane vA, pattana jalapattanaM sthalapattanamiti dviyidham , naubhiH zakaTA prApyaM nagaraM pattanaM bhavati, tatra vA, 'doNamuhaMsi vA doNamukhe vA, tatra droNamukho nAma jalasthalamArgayoH saMmelanasthAnam , tatra vA, 'AsamaMsi vA' Azrame vA tApasAdInAM nivAsasthAne vA 'saMvAhaMsi bA' saMbAhe vA, tatra saMzahaH kRSivalaiAnyarakSArtha nirmitaM durgabhUmisthAnam tatra bA. 'saMnicesasi vA manniveze vA, tatra maMniveza:samAgatasArthavAhAdinivAsasthAnam , tatra vA, 'vahaNaM' bahunAmanekeSAM dvitriprabhRtInAm 'AyariyauvajjhAyANa AcAryopAdhyAyAnAm AcAryANAmupAdhyAyAnAM netyarthaH / kathambhUtAnAm ? tabAha 'appaviiyANa' AtmadvitIyAnAm , AtmanA dvitIyAnAm AtmabhinnaikasAdhuyuktAnAm 'bahUrNa gaNAvaccheyayANa' bahUnAmanekeSAM gaNAvacchedakAnAm 'appataiyANa' mAramatRtIyAnAm AtmanA saha tRnIyAnAm dvau sahAyako tRtIyazca svayaM teSAm 'kappaI' kalpate 'hemaMtagimhAsu' hemantaprISmeSu RtubaddhakAle ityarthaH 'carittapa' caritu vihartum / kathaM kalpate ? ityAha-'annamannanissAe' anyo'nizrayA parasparopasaMpadamAzrityeti yathA-ekasyAcAryasyaikaH ziSyaH, dvitIyaH svayam, evaM pratyekaM dvitIyAdInAM vo dau militvA catuHsaMkhyakAdaya mAcAryAH, evamekasya gaNAvacchedasya Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 0 10-11 yAcAryAda kAladharmamApte viharaNavidhiH 107 dazai ziSyo ekazca svayamiti pratyekaM dvitrAdInAM trayastrayo militvA pasaMkhyakAdayo guNAvacchedakAsteSAM mantagrAmeSu vihatu kalpate iti bhAvaH / / sU0 9 // sUtram -- se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kalpasi kA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA dogamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMbAIsi vA saMnivesaMsi yA bahu AyariyauvajjhAyANaM appatajhyANaM, bahUNaM gaNAvaccheyayANa appacautthANaM kappar3a vAsAvAsaM vatthae annamannanissAe || sU0 10 // chAyA - atha prAme vA nagare vA rAjadhAnyAM vA kheTe vA kambade vA mamme vA pasane vA droNamukhe yA Azrame vA saMvAhe vA bahUnAmA bAyopAdhyAyAnAmAtmatRtIyAnAm bahUnAM gaNAcacchedakAnAmAtmacaturthAnAM kalpate varSAvAsaM vastumanyo'bhyanazrayA // sU0 10 // bhASyam -' se gAmaMsi vA' ityAdi / 'se' athAnantaram 'gAmaMsi vA' prAme vA pUrvanirdiSTasvarUpeSu grAmAdiSu 'bahUNaM' bahUnAmanekeSAM 'AyariyauvajjhAyANaM' AcAryopAdhyAyAnAM pratyekamanekeSAmAcAryANAm tathA pratyekamanekeSAmupAdhyAyAnAm 'adhpatazyANaM' AtmatRtIyAnAm AtmanA saha trivvasaMkhyAviziSTAnAm, tathA 'bahUNaM gaNAyaccheyayANaM' bahUnAmanekeSAM gaNAvacchedakAnAm 'appacautthANaM' mAtmacaturthAnAm AtmanA saha catuSkasaMkhyAviziSTAnAm 'kappar3a' kalpate 'bAsAvAsaM' varSAvAsaM cAturmAsyam 'vatthae' vastuM vAsaM kartum / kalpate AtmatRtIyAnAmAcAryANAM bahUnAm, tathA - AmacaturthAnAM bahUnAM gaNAvacchedakAnAM varSAvAsaM bastum / kathamityAha'annamanna nissAe ' anyo'nyanizrayA parasparopasaMpadA cAturmAsye ekatra vAsaM karttuM kalpate / atrArthaM bhAvaH yathA - ekasyAcAryasya ziSyoM ekazca svayamiti trayaH evaM pratyekaM dvitrAdInAM saMkhyAmelanaM bhavatIti parasparaM militvA, evamekasya gaNAvacchedasya trayaH ziSyAzcaturthaH svayamiti cavAraH evaM pratyekaM dvitrAdInAM saMkhyAmetaM bhavatIti parasparaM militvA teSAM varSAvAsa sthAtuM kalpate iti / yat kSetraM yasyAnukUlaM bhavati tannizrayA varSAvAse sthAtavyamiti // sU0 10 // 3 sUtram --gAmANugAmaM dUijmANe bhikkhu jaM purao kaTTu vihAra se Ahacca vIsaMmeA asthi yA ittha anne ke upasaMpajJaNAri se upajjiyante, Natthi yA itya anne kei uvasaMpajJjaNArihe tassa apaNo kappA asamate kappara se maiyA paDimAe jaNaM jagaNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti tuSNaM vaNNaM disaM ubattie, no se kappa tattha vihAravattiyaM catya, kappara se tatya kAraNavatiyaM vattha, taMsi ca NaM kAraNaMsi niDiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajo emarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappar3a egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappara paraM paga Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArale vA durAyAbho cA vasA se rAyAo vA durAyAo vA vasthae jaM tatva para egarAyAo saMvarA chee kA parihAre bA || suu011|| chApA--prAmA'nuprAmaM draghan bhikSurya purataH kRtvA viharati sa AhAya vizvam bhaveta, asti cAnA'nyaH kazcit upasaMpadAIH upasaMpacacyA, nAsti kazcit upasaMpadAhA tasya AtmanaH kalpo'samAptaH kalpate tasyaikarASikyA pratimayA yAM yAM khalu dizamanye sAbhikA virAnta tA sAMsadizabhupanArAma, no tasya kalpate taba vihArapratyayaM vastum, pharUpate tasya tatra kAraNapratyaya vastum, tasmizca kAraNe niSThita paro vadet basa Arya! ekarA vA dvirA thA parva tasya kalpate ekarAtra vA dvirA vA vastum, no tasya kalpate paramekarAtrAdvA virAtrAvA vastum, yattatra paramekarAtrAbA dvirAtrAhA ghasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vaa| sU011 / / bhASyam-'gAmANugAma' ityAdi / 'gAmANugAma' prAmAnuprAmam ekasmAt prAmAda gAmAntaram 'daijjamANe' dravan gazchan etAvatA RtubaddhaH kAlaH pradarzitaH / 'bhikkhU bhikSuH zramaNaH 'meM purao kaTTu viharaha' yaM purataH kRtvA puraskRtya yamAcAryamupAdhyAyaM vA purataH kRtvA yannizrayetyarthaH viharati 'se AiJca visaMmejjA' sa mAcArtha upAdhyAyo vA gacchanAyakaH mAhatya kadAcid bhAyuIlikaparikSayAt vizvAbhavet zarIrAgRtham bhavet kAlagato mRto bhavedisyathaiH tadA 'asthi yA itya anne kei upasaMpajjaNArihe' bhasti cA'tra samudAye'nyaH phazcit bhAcArya upAdhyAyo gaNI gaNadharaH pravartakaH sthaviro vA upasaMpadA'rhaH upasaMpayogyaH padavIyogya ityarthaH tadA 'se uvasaMpajjiya3' sa evoesaMpattavyaH AcAryAditvena sthApayikhA tannizrAyAM sthAtavyamityarthaH / 'nasthi yA ittha anne kei upasaMpaNArihe' yadi nAsti cAtra kazcidanya bhAcAryAdiH, gaNI pravartakAdivA samudAye upasaMpadAIH AcArAGganizIthAdeAtA tadA 'appaNo kappAe asamatte' mAtmanaH svakIyasya kalpaH mAcArakalpaH asamApta: mAcArakalpaH pUrNo na paThito bhavettadA tadane paThanasyAvazyakatA vartate evaM sati kappada se egarAiyAe paDimAe' kalpate tasya ekarAtrikyA pratimayA ekarAtrAbhipraheNa 'atrataH prasthito'haM gantavyasthAnAdarvAg apAntarAle ekarAbAdadhikaM na sthAsyAmi' ityabhigrahamAdAyetyarthaH "jaNa jeNaM visaM yAM yAM khalu diza-yasyAM yasyAM dizi yatra yatra pradeze 'anne sAhammiyA viharati anye kecit sAdharmikAH samAnadharmANo vihAti 'saM NaM taM gaM disaM uvalitapa' tAM tAM khala diza-tasyAM tasyAM dizi upalAsum gantumityarthaH kintu 'no se kappai satya cihArabaciyaM patthae' no tasya bhikSukasya kalpate apAntarALe vihArapratyayaM nivAsanimittakaM AhAropakaraNAdi. kobhAttatrAvasthAnakAraNakaM vastuM vAsaM kartum / 'kappar3a se tattha kAraNavattirya vatthara' kalpate sasyAntarAle kAraNapratyayaM kAraNamAsAtha glAnAdevaiyAvRtyAdikAraNamAlamya ekadvirAtrAdadhikamapi Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0 4 sU0 12 stariat rearrpte viharaNAvidhiH 1 vastuM vAsaM kartum / 'taMsi ca NaM kAraNaMsi niTTiyasi tasmitha svala kAraNe niSThite samApte sati yadi 'paro vaejjA' paro'nyaH tatratyaH zramaNaH saMgho vA vadet kathayet kiM vadettatrAha'basAdI'-tyAdi, 'klAhi ajjo' vasa nivAsaM kuru he Arya ! ' egarAyaM vA durAyaM vA' ekarAtraM vA dvirAtre vA yAvada vyatrAdhikaM vasa, iti yadi paro vadet tadA evaM se Rppar3a egarAyaM vA durAyaM vA vatthae' evamanyena prArthanAyAM kRtAyAM tasya zramaNasya kalpate ekarAtra vArA yA vastum, kintu 'no se kappar3a paraM parAyAo vA durAyAo vA vattham no kalpate tasya ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paramadhikaM tatra vastum, 'jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI yad - yadi tatra paramadhikamekarAtrAdvA dvirAtrAdvA kAraNaM vinA vasati tadA 'se' tasya 'saMtarA che vA parihAre vA' sAntarAt svakRtAdantarAt mantararUpAparAdhAt gantavyasthAnaprApaNe yAvadevasikamantaraM bhavet yAvanti dinAni gantavyasthAnaprApaNe tatra vyavadhAnIkRtAni tAvaddivasaparimitaH chedo vA parihAro vA chedanA vA parihAranAmakaM vA prAyavittaM bhavettasyeti / atrAyaM sUtrAzayaH - yannizrayA bhikSupramAnugrAmaM viharati tasmin kAlagate sati macche yadi upasampadAH padavIyogyaH ko'pyanyo bhavetsadA taM tatra upasaMpadAyAM sthApayitvA tannizrAryA sthAtavyam, tadanantaraM svasya paThitumArabdhakalpasyAtre paThanaM karttavyam / yadi upasaMpadAI:- padavIyogyo'nyaH ko'pi gacche na bhavet, svakIyaH kalpazcA'samApto varttate'tastatpUraNArtha majhe paThanamA - vasyakaM vartataM svanizrAyAM katicit sAdhavo bhaveyuH, evaM sati svanizrAgatAn sarvAn sAdhUn gRhItvA gamanaM karttavyam / tatra ekarAtrikAbhipraNa gacchet, yathA agrato nirgamanAnantaraM gantavyasthAnAdarvAg apAntarAke ekarAtrAdadhikaM kutrApi na sthAsyAmIti / evaMvidhAbhipraNa yasyAM dizi kalpapAThakAH sAdharmikAstiSThanti tAM dizaM prati prasthAtavyam satrApAntarAne gokulamadoM dugvadadhyAdilA bharUpaM pratibandhamakurvan gacchet kintu mArge AhArAdilAbhamapekSya sthAtuM na kalpate / yadi mArge sthitAnAM sAnUnAM gvAnAvasthAyAM vaiyAvRtyAdikAraNamupasthitaM bhavettadA tasya tatkAraNapratyayame karAtrAdadhikramapi tatra vastuM kalpate / samApte ca kAraNe tatrato nirNantacyam / yadi tatratyAH zramaNAH punaradhikaM vastumAgrahaM kuryuH tadA ekarAtraM vA dvirAnaM vA tatra sthAtuM kalpate / tatrAdvAropadhyA dilobhAdekadvirAtrAdadhikaM vaset tadA tasya bhikSorapAntarAle gantavyasthAnaprAptau yAva dinAdhikamantaraM bhavet tAvatparimita chedaH parihAratapo vA kalpapaThanAntarAyakAraNa samApaceteti sUtrAzayaH || sU0 11 // tadevaM RtubaddhakAnsUtraM vyAkhyAya samprati varSAvAsasUtraM vyAkhyAtumAha- 'vAsAcA' ityAdi / sUtram - vAsAvAsaM pajjosavioo bhikkhU ya ja purao kaTTu viharas se Ahacca vIsaMbhejjA asthi yA ittha bhanne ke upajjaNArihe se uvasaMpajjiyan natthi thA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra itya anne uvasaMpajjaNArihe tassa appaNo kappAe asamace phaSpai se egarAiyAe paDimAe jaNNa jaNa disaM anne sAhammiyA viharati taNaM taNaM disaM ucalitae, no se kampai tastha vihArabattiyaM vatthara, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae / tasi ca gaM kAraNaMsi niDiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappar3a paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, naM tattha egarAyAoM vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vaa|| sU0 12 / / chAyA -varSAvAsaM paryuSito bhikSuzca yaM purataH kanyA viharati pAinya sa vizvagbhavet asti cA'trA'nyaH kazcidupasaMpadAhaH sa upasaMpattanyaH, nAsti cAtra kazcidupasaMpadAIH tasya vA''tmanaH kalpo'samAta: kalpate tasyaikarAtrizyA pratimayA yAM yAM khalu dizamanye sAdharmikA viharanti so tAM khalu dizamupalAtuma, no tasya kalpate vidyAra* pratyayaM vastum, phalpate tasya kAraNa pratyaya vastum , smizca khalu kAraNe niSThiteparo vadet vasa Arya ! pakarAtraM yA dvirAtra vA, evaM tasya karate pakarAtraM vA hirAnaM vA vastum no tasya kalpate paramekarAtrAdvA dvirApAhA vastum, yastatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAmA yasati tasya sAntarAt keTo vA parihArI dhA / sU0 12 // bhASyam ---vAsAvAsaM' ityAdi / 'vAsAvAsa' varSAvAsa varSAkAlaM 'pajjosavino' paryuSitaH varSAkAle vAsaM kurvan sthitaH 'bhikkhU ya' bhikSu ca 'jaM purao kaTu viharaI' yamAcAryAdikaM purataH kRtvA yannizrayetyarthaH viharati varSAvAse tiSThati 'Ahacca se vIsabhejanA' Ahatya sa vizvagbhavet kadAcit sa AcAryaH zarIrAt pRthAbhavet niyeta ityarthaH tataH 'asthi yA ittha anne kei uvAsaMpanaNArihe' asti vidyate atra samudAya kazcidanyo nAyakaH upasaMpa. dAIH upasaMpaciyogyaH AcAryAdipadayogyaH tadA 'se uvasaMpajjiyambe' sa upasaMpattavyaH / zeSa sarvamekAdazasUtroktamatubaddhakAlasUtrabad vyAkhyeyam // sU0 12 // pUrvamAcArya kAlagate bhikSamadhikRtya RtubaddhakAlavarSAkAlAvihAraviSayaka sUtradvayaM pratipAditam , sAmpratamAcAryopAdhyAyasya maraNAvasthAyAM padavIdAnavidhimAha-'AyariyaujjhAe' ityAdi / sUtram-Ayariya uvajjhAe gilAyamANe annayaraM ejjA ajjo ! mamaMsi kAlagapaMsi samANaMsi ayaM samuphasiyanve, se ya samukkasaNArihe samukkasiyave, se ya no samukkasaNArihe no samukkasiyacce, asthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se samukkasiyamve / nasthi yA itya anne samukkasaNArihe se ceva smukksiymthe| tasi ca NaM samukkisi paro vaejjA dussamukkidvaM te ajjo ! nikhivAhi, tassa paM nikkhi Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU013 maraNAsannAcAryAnujJAte tatpazcAtpadadAnavidhiH 119 mANassa natthi ke chee vA parihAre vA, je sAhammiyA AhAkappeNaM no anuhAra viharati sanvesi si tampattiyaM chee vA parihAre vA // sU0 13 // chAyA - maccAryopAdhyAyo glAyan amyataraM vadet-mArya / mayi khalu kAlagate sati ayaM samutkarSayitavyaH, sa ca samutkarSaNAH samutkarSayitavyaH / sa ca no samutkarSaNAH no samutkarSayitavyaH asti cAtrA'nyaH kazcit samutkarpaNAH samutkarSayitavyaH / nAsti cAtrAnyaH kazcit samutkarSaNAH sa eva ca samutkarSayitavyaH / tasmizca skhalu samutkRSTe paro dharet dussamutkRSTa te mAryaH ! nikSipa tasya khalu nikSipato nAsti kacit chedo vA parihAro vA, ye sAdharmikA yathAkalpena no abhyupAtha viharanti sarveSAM teSAM satpratyayikaM chedo vA parihAro vA // sU0 13 // ) bhASyam - 'AyariyauvajjhAe' ityAdi / 'AyariyauvajjhAe' mAcAryaH upAdhyAyo vA 'gilAyamANe ' glAyan dhAtukSobhAdinA glAnimupagacchan mAsannamaraNaH sannityarthaH 'annayara' smanyataram upAdhyAya * pravarttaka- sthavira gaNi- gaNadhara - gaNAvacchedaka - gItArthabhikSUNAM madhyAt yaM kamayekaM gaccha sApekSaH san 'ejjA' vadet kathayet kazcidgaNanAyaka AcAryAdiH dhAtukSobhAdinA'niSTAdinimittadarzanena vA svakIyaM kAlagamanaM saMbhAvya gacchasaMcAlanArthaM gacchvAsinamekaM kamapi zramaNaM samAhUya kathayatItyarthaH / 'ajjo !' he Arya ! 'mamaMsi kAlagayaMsi samAli' mayi khalu kAlagate mayi mRte sati 'ayaM samukkasiyanve' ayaM samutkarSayitavyaH ayaM paridRzyamAnaH zramaNaH matsamIhitaH samutkarSayitavyaH mAcAryapade sthApanIyo bhavadbhiH / tataH kALagate AcAyeM 'se ya samukkasaNArihe' sa ca yadi samutkarSaNAH samutkarSaNayogyaH AcAryAdipadavIyogyaH abhyudyatamaraNamabhyudyatavihAraM vA na svIkRto bhavet tadA sa eva 'samukkasiyanve' samutkarSayitavyaH gaNanAyakapade sthApanIyo nAnyaH, yadi sa vadet - amabhyudyatavihAraM jinakalpAdikamabhyudyatamaraNaM pAdapopagamaneGgita bhakasvAkhyAnarUpaM vA pratipatsye iti tadA kiM kuryAt ! tatrAha - 'asthi yA ittha' ityAdi, 'asthi yA ittha anne ke samukkasaNArihe' asti cAtra gacche'nyaH ko'pi zramaNaH samutkarSaNAI : gaNanAyaka padavIyogyaH zramaNa samudAyAmastadA 'se samukkasiyacce' sa samutkarSayitavyaH gaNanAyakapade sthApanIyaH / atha yadi 'natthi yA ittha kei samukkaNArihe' nAsti cAtra ga 'nyaH ko'pi zramaNaH samutkarSaNAH gaNanAyakapadavIyogyaH tadA kiM kuryAdityAi tadA 'se veba' sa evaM yo'bhyuthatavihArAdikaM svIkartukAmaH sa eva saMprAye 'samrukkasiyanne' samutkarSayitavyaH gaNanAyakapade sthApanIyaH, saMprArthanA yathA - gIDArthAH saMprArthanA purassaraM taM bruvate - yUyaM gaNanAyakaparda kicit kAlaM yAvat svIkuruta, paripAlayantazca bhavanta ekamasmAkaM kaJcana zramaNaM gItArthaM nirmA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amax.v - v n vyavahAra payata, tadanantaraM tatpadaM nimiSya mavadiramyudhatavihArAdikaM yadiSTaM tat pratipattavyam / gautAparevamukte tena gaNanAyakapadaM pratipaya kazcanApyekaH zramaNo gItArthatvena nirmApitaH / tatpazcAttasya manasi evaM vicAraH samutpadheca yathA abhyudyatavihArAdhapekSayA gALaparipAlana vipulavaraM nirjarAhetukamityahameva paripAlayAmi gacchamiti / evamanyagItArthe niSpanne sati gacchagatA gItArthAstaM bruvate-nikSipa gaNanAyakapadamiti gItAbhairavamukte sa bate-na nikSipaNAmi padavI kintu icchAmi gamachaM paripAlayitum / evamukte te gItArthAH kSabhyanti, tataH 'tasi ca NaM samukkihaMsi tasmiJca khalla samutkRSTe pUrva gaNanAyakatvena sthApite paro vaegjA' paraH gItArthaH gamcho vA vadet 'ajjo' he Arya ! 'te' tava dussamukida' duHsamuskRSTam anucitamidaM gaNanAyakapadaM tasmAt 'nikkhivAhi' nikSipa tyajedaM padam , yat pUrva tvayA necchitaM gaNanAyakapadaM pazcAdidAnI yadyapi tava rocate tathApi nAsmAkaM rocate mato duHsamutkRSTaM skhala tavedaM gaNanAyakapadaM vattete / evaM taiH kathite yadi sa svapadaM nikSipati tadA 'tassa gaM' tasya samutkRSTasya khalu 'nikkhivamANasma' nikSipataH svapa. davI vimuJcataH 'nasthi kei chee yA parihAre cA' nA'sti ko'pi chedo vA dIkSAchedarUpaH, parihAro vA saptarAtraM vA tapaH, na tasya kimapi prAyazcittaM samApatediti bhAvaH | atha 'je sAhammiyA' ye sAmikAH ye punaH sAdharmikA gacchasAdhavaH 'ahAkappeNa yathAkalpena AvasyakAdiSu yathoktavinayakaraNalakSaNena, tathAdi-Avazyake kriyamANe yo vinayaH tasyA''cAryasya kartavyo bhavettaM ca na kurvanti, sUtramartha vA tatsamIpe na gRhNanti, AcAryaprAyogya bhaktaM tasya na prayacchanti, tasya purato nAlo cayanti AcAryasya vastrapAtrakambalAdipratyupekSaNArtha nopasthitA bhavanti, nApi tasya kRtikarma vandanakamanyadvA kurvanti, na ca tasya yAstinaH saMstArakabhUmayastA api dadati evaM yathAkalpena yadi 'no amuhAe' no abhyutthAya tasya padavItyAgaM no kArayitvA 'viharaMti' viharanti tiSThanti tadA 'sabbesi tesiM' sarveSAM teSAM yathAkalpamamabhyuttiSThatAM pUrvoktAM kiyA kurvatAmityarthaH pratyekaM sarveSAM padavIdhArakasya ca 'tappattiya' tatpratyadhikaM yathAkapAnamyutthAna kAraNakaM 'chepa yA parihAre vA' chedo vA dIkSAledaH, parihAraH saptararAtra vA tapaH prAyazcita samApati // m0 13 / / pUrva sApekSe AcAryopAdhyAye kAladharmaprApte tatkathitAnumAreNa tatpade'nyAcA ryasthApane vidhirutaH, sAmpratamAcAryopAdhyAyasya avadhAvane tavidhimAi.-abavA pUrva bhavajIvitA-maraNaviSayakaM sUtramUktam , sAmprataM saMyama jIvitAnmaraNaviSayakaM sUtra pratipAdyate -'AyariyauvajjhAe ohAyamANe' ityAdi / sUtram -AyariyauvajjhAe ohAyamANe anna baraM vaejjA aAjo ! marmasi gaM ohAviyaMsi samANa si ayaM samusiyabve, se ya samusaNArihe samusienve, se ya no samukkasiNArihe no samusiyamve, asthi yA ittha aNNe kei samukkamaraNArihe se samuphasiyanve, nasthi yA itya anne kA sammukkasaNArihe se ceva samuphasiyanSe Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 14-15 . maraNAsannAcAryAdhanahAte tatpamAtpadavAnavidhiH 113 sesi ca NaM samukisi paro vaejjA dussamukiTa te ajo nikkhivAhi, tassa NaM nikkhiyamANassa natyi ke chae vA parihAre vA, je sAhammiyA ahAkappeNa no ansuhAe viharaMti samvesiM tesiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // 20 14 / / chAyAmAcAryopAdhyAyo'vadhAvan anyatara vayet Arya! mayi khalu ayadhArite sadi ayaM samutpapadisamyA, saba samutkarSaNAIH samutkarSayitavyaH sa ca no samuskarSaNAhI no samutkarSayitavyaH, pasti cA'nyaH kazcit samutkarSaNArhaH samutkarSayitavyaH, nAsti yAtrA'nyaH kadhit samutkarSaNAIH sa para samutkarSayitavyaH, tasmiMzca khalu samutkRpTe paro ghadet duHsamutkaSTaM te mArya / nikSipa, tasya khalu nikSipato nAsti kazcit chedo ghA parihAro vA, ye sAmikAH yathAkalpena na abhyutthAya viharanti sazaM teSAM tatpratyayikaM chedo yA parivAro thA // sU0 14 // bhASyam-'AyariyauvajjhAe' mAcAryopAdhyAya zrAcArya upAdhyAyazca 'ohAyamANe' avadhAvan mohena rogeNa vA liGga sadoskamukhavastrikArajoharaNalakSaNaM parityajya gacchA. nissaran ayaM gacchamApekSo'to gamanAtyAgeva 'annayara' manyataram upAdhyAya pravartaka sthavira gaNinaM gaNadharaM gaNAvacchedaka vA 'vaejjA' vadet , kiM vadet ! tabAha 'ajjo ! mamaMsi Na ohAviyasi' he Arya 1 mayi khalla avadhAvite cAritraliGga musvA gate sati 'ayaM samukkasiyayo' ayamamukaH zramaNaH matsthAne samuSkarSavitavyaH-mama sthAne sthApanIyaH / zeSa sarva trayodazasUtravadeva vyAkhyeyam // mU0 14 / / pUrvamavadhAvitAcAryopAdhyAyaviSayakaM sUtramuktama, avadhAvitazca sa yadi bhagnavato jAyeta, bhagnavato bhUtvA tato yadi sa zubhakarmodayAtpazcAttApapUrvaka punarupatiSThati, punarupasthite mali tasmin upasthApanA kartavyA bhavati, tatprasAda upasthApanApratipAdanArtha sUtramAha-'AyariyauvajjhAe saramANe' ityAdi / sUtram- AyariyauvamAe saremANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM mikyu no uhAvei kappAe, asthi yAI se keI mANaNijje kApAge Nadhi yAI se kei chae vA parihAre nA, Nasthi yAI se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chee za parihAre vA / sU0 15 // chAyA-bhAcAryopAdhyAyaH smaran paraM caturAprapaJcarAtrAt kalyAkaM bhikSu mo upasthApayati kalpAke, asti tasya mAnanIyaH karapAka: nAsti khApi tasya ko'pi vedo yA parihAro vA, nAsti cApi tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH tasya sAntarAt do vA parivAro bA // sU. 15 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyavahArasUtra bhASyam--'bhApariyaupajjhAe' AcAryaH upAdhyAyazca :saramANe smaran ayamupasthApanAha iAte jAnAnaH navadIkSito'yaM chedopasthApanIyacAritra prAptuM yaugyo'sti, ityevaM jAmAnaH 'paraM caurAyapaMcarAyAoM' paraM catUrAtrAta pasarAvAdvA 'kappAgaM' kampAkaM yaH paDjIvanikAdisUtrArtha prAptastaM 'mikva' bhibhu navadIkSitaM munim 'No ubavAveI' no upasthApayati-chedopasthApanIyacAritraM na samarpayati tadA AcAryasyopAdhyAyasya yA chedaparihArAdi prAyazcittamApadyate / tatra yadi kadAcit 'kappAge' kalpAke chedopasthApanIyacAritraprAptiyogye tasmin sati 'asthi yAI se kei mANaNijje kappAge' asti cA'pi 'se' tasya mahAvataropaNayogyanavadIkSitazramaNasya kazcit mAnanIyaH saMsAraparyAyikaH pitA jyeSTho bhrAtA, anyo vA kazcit svAmI kalpAkaH bhAvI paJcamahAvatAropaNayogyaH saH navadIkSitaH pratikramaNa na jAnAti paJcarAtreNa dazarAtraiga paJcadazarApreNa vA sahaiva mahAnatAropaNamAvazyaka bhavet tadA 'se' tasya prAcAryasya upAdhyAyasya vA 'Natthi yAI se ke chae yA parihAre yA' nAsti na bhavati kazcittasyAcAryasyopAdhyAyasya vA chedo vA parihAro vA upalakSaNAdanyadapi dazarAtratapaHpramRtikaM vA prAyazcittam / yadi navadIkSitasya mahAvatAropaNayogyatAyuktasyA'pi yadi mAnanIyaH pitAdirbhavati sa ca dazarAtrAtparaM pratikramaNAbhyAsA'nantaraM mahAvatasyAdhikArI bhaviSyatIti jJAtvA bhAcAryaH 'ubhayoH sadaiva paJcamahAvatAropaNaM kariSyAmi' iti kRtvA pUrvadIkSitasyopasthApane vilambaM karoti tadA bhAcAryasya upAdhyAyasya vA chedAdikaM prAyazcittaM na bhavati, mAnanIye'nusthApite tasyopasthApanAyAH ayogyatvAditi / 'nasthi yAI se ke mANaNijje kappAge' atha nAsti cA'pi kazcit navadIkSitasya mAnanIyaH bhAvI kalpAkaH upasthApanAyogyaH pinAdiH tadA catUrAtrAt paJcarAtrAvA paramapi nopasthApayati tadA 'sa' tasyAcAryamyopAdhyAyasya vA 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt svakRtAt-antarAta aparAghAt yAvanti dinAni tasyopasthApane'ntaritAni tAvanti dinAnItyarthaH chedo vA parihAro vA chedanAmaka parihAranAmake pazcarAtrAdikaM tapaHprabhRtika vA prAyazcittaM bhavati / mayaM bhAvaH - yadi caturAtrAtpagmanyAni catvAri dinAni yAvat nopasthApayati tadA AcAryasya upAcyAyasya vA pratyeka pratyeka dinacatuSTaye-prathamacatuSTaye dvitIyacatuSTaye ca prAyazcittaM caturgurukaM bhavati / atha yadi prathamadvitIyacatuSkAdanantaramanyAni catvAri dinAni lavayati tatra nopasthApayati tadA pailaghukaM prAyazcittaM bhavati, tato'pyanyAni catvAri dinAni bhativAhayati cet tadA SaDgurukaM prAyazcittaM bhavati / tato'pi yadyanyAni cavAri dinAni lAyati tadA caturgurukachedaH prAyazcitta bhavati / tataH paraM yadhanyAni catvAri dinAni lakSyati, tadA SaDgurukachedaH prAyazcittaM bhavati / tadanantaramekaidivasAtikame mUlA'navasthApyapArAzcitAni prAyazcittarUpeNa bhavantIti / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpAba maNyam u04 sU0 16-17 ___ kalpAkasyopasthApanAvidhiH 115 ayamAzayaH - vivakSite bhikSo kalpAke pazcamahAvatAropaNayogye jAte sati yadi kadAcit tasya kalpAkasya mAnanIyo janakAdirUpasthApayitanyo vipate parantu adyAvadhi kalpAko na jAtaH bhAvazyakasUtrArthayoAtA na sampannastahi sa jaghanyataH paJcarAtraM yAvat pratIkSyaH, madhyamato dazarAtraM yAvat , utkarSataH paJcadazarAtraM yAvat pratIkSyaH, tadanantaramApa yadi mAnanIyo janakAdivargoM na kalpAka upajAyate tadA tatpratIkSAM dUrato'pahAya sa kalpAko bhikSurupasthApanIya eva / tatra yadi bhAcAryaH upAdhyAyo vA nopasthApayati tadA bhAcAryasya upA. dhyAyasya vA anutthApananimitta ke chedaH chedanAmaka, parihAraH parihAranAmakaM vA prAyazcitvaM bhavati / atha yadi tasya kalpAkasya mAnanIyo janakAdiH bhAvI kalpAko na vidyate, tadA teSAM pitrAdInAmabhAve yadi taM kalpAkaM catUrAtramadhye paJcarAtramadhye vA nopasthApayati tadA tasyAcAryasya upAdhyAyasya vA chedaH parihAro vA prAyazcittaM bhavati || sU0 15 // sUtram -- AyariyaubajmAe asaramANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhu no uvadyAvei kappAe, asthi ya ittha se kaI bhASANijje phApAra jaridha se ke chae vA parihAre vA, nasthi ya itya se ke mAgaNijje kappAe se saMvarA chee vA parihAra bA // sU016 // chApA-AcAryopAdhyAyaH bhasmaran paraM catUrAtrapaJcarAtrAt kalpAka bhidhuMno upasthApayati kalpAke, asti pAUja kazcit mAnanIyaH kalpAkaH nA'sti tasya kadhiva chedo pA parivAro vA, nAsti yA tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkA tasya sAmtarAt chedo vA parihAro pA / / suu016|| bhASyam-'AyariyauvajhAra' AcAryopAdhyAya A vAryo vA upAdhyAyo vA 'asara. mANe' asmaran pramAdavazAt kAryavyapravena vA navadIkSisopasthApanasya smaraNamakurvan 'para par3e. rAyapaMcarAyAoM' catUgatrAt paJcarAtrAdvA param 'kappAgaM bhi yu no ubaDhAveI kapAra sUnAthaprAptam samyak paijIvanikAdijJAtAraM bhikSu navadIkSita zramaNam n| upasthApayAta chaidopasthApanIyacAritrAropaNaM na karoti, atha 'kampAe' kalpAkaM manyastavahIvanikAdika tasmin vidyamAne 'asthi ya itva se kei mANaNijje kappAe' Asta vidyate cAnA'smin gacche 'se' tasya navadIkSitasya kazcit ko'pi mAnanIyaH pita-trAtRprabhRtikaH bhAcI phalpAko tadA asmarataH bhAcAryasya upAdhyAyasya vA 'nasthi se kaipa vA parihAra vA' nAsti na bhavati tadA 'se' tasyAcAryasya upAdhyAyasya vA chedo bA parihAro vA / yAda navadIkSitasya kazcit pitRbhrAtRprabhRtiko mAnanIyaH tasmin gacche bhAvo kalpAka upasthApanAyogyo bhavet tadA paJcarAtrAt paramapi navadIkSitasyA'nupasthApane asmarato'pi bhAcAryasya upAdhyAyasya vA chedanAmaka parihAranAmakam anyadvA saptarAtrAdikatapaHprabhRtika prAyazcitta na bhavatIti bhAvaH / ___ R RETRIE sarasvativhena maNIlAla zAha Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra 'nasthi ya itya se mANaNijje kappAe' atha yadi nA'sti na vidyate anA'smin gacche 'se' tasya mAnanIyaH pitA jyeSThatrAlAdirvA kalpAkaH sUtrArthaprAptaH kazcit tadA catUrAtrAt pazcarAsAdA paramasmarataH 'se' tasya bhAcAryasya upAdhyAyasya vA 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt yAvanti dinAni tasyopasthApane vyavadhAnIkRtAni tAvadinaparamitaH chedo vA parihAro vA chedanAma parihAranAmaka sasarAtraM vA tapaH prAyazcittaM bhavatIti / / sU0 16 // sUtram-AyariyauvamAe saramANe vA asaramANe vA paraM dasarAyakappAgo kappAgaM bhikkhu no upahAcei kappAe, asthi ya itya se kei mANaNijje kappAe nasthi ya itya se kei chee vA parihAre vA, nasthi ya itya se kei mANaNijje kappAe saMvaccharaM tassa tappattiyaM no kappara AyariyattaM vA uvajjhAyatta vA pavattayattaM vA therattaM vA gaNita cA gaNaharataM vA gaNAvaccheyapaca vA udhisittae vA // suu017|| chAyAmAcAryopAdhyAyaH smaran pA asmaran vA paraM dazarAtrakalpAt kaspArka mino upasthApayati kalpAke, asti mAtra kazcit mAnanIyaH kalpAkaH nAsti tasya kazcit chedo vA parihAro vA, nAsti cAtra tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH saMvatsaraM tasya tatpratyAyakaM no kalpate AcAryatvaM vA upAdhyAyasvaM SA pravartakatvaM vA sthadhiratva yA gaNitvaM vA gaNadharatvaM pA gaNAvacchedakatvaM yA uddeSTum // sU0 17 // bhASyam -'AyariyauvajjhAe' AcAryaH upAdhyAyo vA 'saramANe yA asaramANe cA' smaran 'mayaM navadIkSitaH zramaNa upasthApanAyogyaH' hatyevaM smaran, vismaran vA yasmin kAle smaraNa karoti 'bhayamupasthApanayogyaH' iti tatsamaye upasthApanAsAghakaM prazastakamanakSatramuhAdika na miti, yadA tu sAdhakaM chAnakSatrAdikamanukUlamupasthitaM bhavati, tadA saMghakAryAdi. vyAkSepAt na smarati tata evaM pyate yat smaran vA asmaran vA 'paraM dasarAyakappAgo' paraM dazarAtrakalpAt kAlaH samayaH bhadrA, kalpaH, iti samAnArthakAH kAlavAcakAH zabdAH, tato'tra kalpazandaH kAlArthakaH tathAca-smaraNe'pi pazca, bhasmaraNe'pi paJceti smaraNAsmaraNamizrasUtratvena dazarAtrAtkalpAditi dazarAtrAtmakakAlAt paramadhikaM kAlaM yAvat 'kappAgaM' phalpAUM prAtasUtrArthana 'bhilu' bhikSu 'no uvaTAveI' no upasthApayati mahAvate nA''ropayati 'kappAra' kalpAke'dhigatasUtrArthe tasmin vidhamAne sati tatra yadi 'asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe' masti cAtra tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH, yapatra ganche tasya abhinavadIkSitasya mAnanIyaH pitRbhrAtRprabhRtikaH samIpatarakAle bhAvikalpAko vidyate tadA nopasthApayati aminava dIkSita tarhi tu 'nasthi itya se kei chae vA parihAre vA' nAsti na mavati tasyA'nu. pasthApayiturAcAryasyopAdhyAyasya vA kazcit chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMAARAMMMMMMMMMAar bhASyam 301018 bhikSogaNAntaragamane tatrAvasthAnavidhiH 117 dazarAtraprabhRtikaM vA prAyazcitam / atra tasya bhAvikalpAkasya mAnanIyapitrAdikasya sadbhAve yadi navadIkSitaM tatkAraNamAzritya gomasyApayati hAvA limati kAvihArAdika prAyazcittamApatati, mAnanIyakalpAkopasthApanAnantarameva laghuvayaskanavadIkSitasyAdhikAraprAptatvAditi bhAvaH / atha 'nasthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe' mAsti na vidyate cA'tra gacche tasyA'bhinavadIkSitasya kazcinmAnanIyaH pitrAdi vikalpAkaH tarhi tasyA'bhinavadIkSitasya tatkAlamevopasthApanamakartarAcAryasya upAdhyAyasya vA chedanAmarka parihAranAmajha dazarAtra vA yavattapaH tattatpramRtikaM prAyazcittaM bhavatyeva / atha yadi sa chedaM parihAraM tadubhayaM vA tapo ghRtikAyAlAyabhAvena voDhuM na zaknuyAt tadA 'saMvaccharaM tassa tappattiyaM' saMvatsaraM varSaparyantaM yAvat tasyA'nupasthApayiturAcAryasya upAdhyAyasya vA tatpratyayikam-anupasthApananimittakam 'no kappAI no kalpase 'AyariyataM pA' bhAcAryatvaM vA gaNanAyakapadaM vA 'pavattayattaM vA pravartakatvaM vA 'therattaM vA' sthaviravaM vA 'gaNitaM vA' gaNitvaM vA 'maNaharavA' gaNaparatvaM vA 'gaNAraccheyayana vA' gaNAvacchedakatvaM vA 'urisittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA saMdarasaraparyantam bhAcAryAdiparda tyAjayitvA tatsakAzAd gaNo hiyate, amusmin aparAdhe tapovanAzaktasya AcAryAdeH padApaharaNamAtradaNDasyaiva vidhAnAditi // sU. 17 // pUrvastre AcArthasya gaNApaharaNamuktam, tato gurorgaNaharaNaM dRSTvA gaNastho bhikSuH 'me gurorgaNaH kimiti hRtaH' iti vicinyAsmAdevApamAnakaraNAd bhikSuranyatra gaNAntare gacchet, yadA yasya gaNo dataH sa eva vA gaNaharaNApamAnena kallaSitaH san anya gaNaM bajedityanyagaNopasamparapratipAdanArthamAha-mikkhU ya' ityAdi / sUtram-mikkha ya gaNAo avakamma annaM gaNaM usaMpajjicA NaM viharejjA taM ca kei sAhammie pAsicA vaejjA-kaM ajjo ! uvasaMpajjicA gaM viharasi ? je tattha savvarAiNie taM vapajjA, ai bhaMte kassa kappAe ! je tatya bahussue hai vaejjAja vA se bhagavaM vakkhA tassa ANAupavAyacaraNanidese cihissAmi / / sU018 // chAyA-bhikSuzca gaNAdapakramya anya gaNamupasaMpadha khalu viharet taM va kazcit sAdharmiko dRSTA yadet -kam Arya ! upasaMpadya viharasi / yaH tatra sarvaratnAdhikA taM vadeva, atha madanta ! kasya kalpena yastatra bahuzrutastaM vaSet yaM vA sa bhagavAn pazyati tasyApapAtavacananirdeze sthAsyAmi // sU. 18 // bhAvyam-'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAmo abakkamma' gaNAt svakIyagadhyAt avakramya niSkramya 'annaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharejjA' gaNaharaNakAraNaM, yadvA viziSTasU. prArthanimittamanyakA ranimittaM vA anyam anyadIyaM gaNa gaThamupasaMpadya parakIyagaSThaM prApya viharet tiSThet 'taM ca keha sAhammie pAsitA vaejjA' saM zramaNaM ca kvacit anekabhikSAcarAdi Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre samAkuze grAme bhikSAyathaM bhramantaM dRSTrA samyagavalokya kazcitsAghamiko vadet pRcchedityarthaH, kiM pRSchedityAha- 'ka' isyAdi, " ajo 1 upasaMpagjicA NaM viharasi' he Arya 1 kamAcAryavizeSamupasaMpadya kasyAcAryasya nizrAyAM timan khallu tvaM viharasi evaM sAdharmikeNa pRSTaH san 'je tatya sanarAiNie' yastatra yatra gacche gatastasmin sthAne sarvaratnAdhiko gItArtha AcAryo bhavettaM vadet mamukammaramAdhikasya ni yA viSThApIti det ! tamilnejamuke sa parikalpayati-yamayaM vyapadizati sa. tu bhagItArthaH, na cA'yamagItArthaninayA viharati lataH sa sAdharmikaH punarapi pRcchati-aha bhaMte' ityAdi 'aha bhaMte kassa kappAe' atha bhadanta ! kasyAcAryasya kalpena kasya nizrayA viharasIti / sUtre 'kappAe' ityatra zrIvaM prAkRtatvAt / evamukte 'je tattha bahussae ta vaejjA' yaH ko'pi tatra sthAne pahuzrutastaM vadet tasya sarvaratnAdhikasyAcAryasyA'gItArthasya yo gItArthaH ziSyaH sUtrArthaniSNAtaH samastasyApi gaNasya tRtikArakastasya nAma gRhNIyAt, yad amukasya nizrayA'haM viharAmIti vadet -'jaM vA se bhagavaM vakkhaI' yaM vA sa bhagavAn jJAnAdisaMpadAsampannaH padayati kayiSyati yathA'mukasyAjJA svayA paripAlanIye-ti, "vassa ANAuvatrAyavayaNanidese cihissAmi' tasyaiva AjJopapAtavacananirdeze AjJA ca upapAtazca vacananirdezazceti samAhAradvandaH, tena mAjJAyAm upapAte -samIpe, vacananirdeze AdezapratIkSAyAM ca sthAsyAmoti // suu018|| pUrvasUtre mAjJAyAM sthAsyAmInyuktam , ityanena gurUNAmAjJA balapatI bhavati-'AnAsArazca gacchavAsaH' iti vanitam tataH zarIrasya pratirobhUmazaktaM zvAsozchAsanimeSAdi kriyAbhyApAra muktvA sarveSu vyApAreSu gurvAjJA pAlanIyeti tadarthapratipAdanArthamidaM sUtramAha-bahaye sAimmiyA' ityAdi / / sUtram--bahave sAhammiyA icchejjA egayao abhinicariyaM cArae No NI kappA there aNApucchiAcA egapabho abhinicariyaM cArapa, kappada 0I there ApucchittA pagayao abhinicarithaM cArae, perA pa se viparejjA evaM gaI kappai egayI abhinica. riyaM cArapa, therA pa se no biyarejjA evaM I no kappai pagayao abhinicariya cArae, jaM tatya merehi aviNNe egayao abhinicariyaM caraMti se aMtarA chee vA parihAre pA // 90 19 // chAyA--bahavaH sAmikA iccheyurekato'bhinicariko caritum no khalu karapate sthavirAnanApRcchya pakato'bhinivarikA caritum , kalpate valu sthavirAnApachaya pakato'bhinitharikA caritum , sthavirAma se vitareyuH parva skhalu kalpate ekatto'bhinicarikAM ritum sthaSirAzca te no vitareyuH evaM khalu no kalpate'bhinidharikA dharitum , yatra sthapirairavivINeM pakato'bhicarikAM caranti teSAM sAstarAt chedo vA parihAro vA // suu015|| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0 4 sU0 19-20 anekasAmikAlAmikatI viharaNavidhiH / bhASyam -- 'bahave' bahavo'ne triprabhRtikAH 'sAhammiyA' sArmikAH samAnadharmavantaH sAmbhogikAH 'icchejjA' iccheyuH, kimiccheyuH ! tabAha--'egayao' ityAdi / egayo ekattaH ekatra sahitA ityarthaH 'abhinicariyaM cArae' abhinicariko caritum, tatra ekatra militvA vicaraNam , ekatra militvA vAsakaraNam, ekatra militvA calana abhinicarikA, tAM kattuM bahavaH pramaNA iccheyuH, evaM prakAreNa teSAmicchatAm 'no NDaM kApaDa ghere aNApucchitA' no khalu sUtra 'pahu~' iti sarvatra khalvartha' teSAmabhinicarikAM carituM kalpate sthavirAn gacchanAyakAn anApRcchya anAmantrya, sthavirANAmAjJAM vinA teSAmicchatAmapi abhinicarikA carituM kathamapi na kalpate svacchandacAriya. doSasaMbhavAt / tahi kathaM kalpate ! ityAha-'kappar3a gaI' ityAdi, 'kappA paTTa pare ApucchinA egayo abhinicariyaM cArapa' yasmAt kAraNAt svacchandacAritvadoSApAtastasmAt kAraNAt kalpate khalu teSAM sthavirAn gaNanAyakAn bhApRcchaya Amantrya tadAjJA lapavetyarthaH ekato'bhinicarikI caritumiti / 'therA ya se viyarejjA evaM heM kappai egayo abhinicariyaM cArae' mApRcchAyAM kRtAyAM satyAM yadi sthavirAzca teSAM vitareyuranujAnIyugnujJA dadhurityarthaH tadA evaM svala kalpate teSAmicchatAM bahanAmekatra.militvA ekato'bhicarikAM gamanaMnivAsAdirUpaNaM caritum / matha yadi Apa chAyAM kRtAyAmapi 'therA ya se no viyarejjA' sthavirAzca teSAM no vittareyuH manujJA yadi nau dazastadA 'evaM NDaM no kappar3a egayabho abhinicariya cArae' evaM skhala teSAM na kalpate na kathamapi yujyate ekataH ekatra militvA aminicariko caritum / 'jaM tatya therehi aviiNNe' yat punaH tatra sthaviraiH gaNanAyakairavitIrNe'nanujJAte sati 'egayao abhinicariyaM caraMti' ekata ekatramilitvA abhinicarikAM caranti kurvanti 'se saMtarA chae kA parihArevA se teSAM pratyekaM sAntarAt tatsthAnAdapratyAvartanarU.pAt yAvanti dinAni te'bhinicarikAM caranti tAbahinaparimitakAlamAzrityetyarthaH chedo vA parihAro vA cheda nAmakaM parihAranAmakaM dazarAtrika tapaHprabhRtika vA prAyazcita bhavatIti | sU0 19 // pUrvasUtre sthavirAjJayA'bhinicarikA proktA, sAmpratamanAjJAvicarato bhikSoH prAyazcittamAha'cariyApaviTe' ityAdi / sUtram-cariyApaviDhe bhikkhU jAva caurAyacarAyAo there pAsenA sacce AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva oggahassa puvANunnavaNA cihai ahAlaMdamavi ugAhe // sU0 20 // chAyA--varikAviSTo bhikSuryAvat catUrAmapacarAtrAdvA spavirAn pazyet seva AlocanA tadeva pratikramaNam saivopaprahasya pUrvAnujJApanA tiSThati yathAlandamayayaprahe ||suu01.|| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vyavahAra bhASyam -'cariyApaviDhe miklU' carikAnimittaM ye zramaNA prAmAnupAmagatAH teSAM madhyAt ekataraM zramaNamadhikRtya kathyate carikApraviSTo bhikSuH zramaNaH svagacchIyasthavirANAmAjhAmantareNa vihatta pravRttaH sAdhuH 'jAva caurAmapaMcarApAo' yAvat catUrAtrAtpaJcarAtrAvA, anna yAvatpadena -'ekadvitri' iti padaM gRhyate tatazcAyamarthaH-ekadvitricatuHpaJcagavAt , yathA ekarAtrAt dvirAtrAt trirAprAt catUrAtrAt paJcarAtrAdvA paraM 'therepAsejjA' sthavirAn svakIyagaNanAyakAn pazyet ekAdipazcarAdhAnantaraM yadA pUrvasthaviraiH saha miledityarthaH tadA tasya sthaviraiH saha militasya 'sacceva AloyaNA' saivAlocanA tiSThati yA khalu AlocanA bhanyasmAgaNAdAgate upasaMpadyamAne vittINAM 'sacceva paDikkamaNa' tadeva parikramaNam anyagaNAdAgasya tasmin gaNe upasaMpadyamAne yat tasmAt pApasthAnAt pratyAvartanarUpaM tadeva, 'sanveva oggahassa punvANunnavaNA cihai' saiva cAvagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati yA anujJApanA anyadIyagaNAdAgate upasaMpadyamAne ca sAdharmikAvagrahasyA'nujJApanAkRtA AsIt saiveti 'ahAlaMdamavi uggahe' yathAlandamapyavAhe yathAkAlamapi, atrApizabdaH saMmAbanAyAm tena na kevalaM yathAkAlameva kintu ciramapi yathAkAlaM yAvattato gacchAt tasya bhAvo na vipariNamati tAvadavaprahe avagrahasya saiva pUrvA'nujJApanA tiSThati, AjJAmantareNa vidvArapravRttaH sAghu vit ekadvitricatUrAtrapaJcarAtraparyantaM vihRtya sthavirAn dRSTA bhavadAjJAmantareNAhaM vihAraM kRtavAn ityevaMrUpeNA''locanA karttavyA, pratikamAgaM kartavyam / tathA yatretAbakAlaM sthitaH tatrayasthavirAjJAmAdAya punaH yasya sthavirasya pAdhai pUrvamAsIt tadAjJAyAmeva bhUyo'vasthito bhavet / tathA yAvatparyantaM hastarekhA zudhyet tAvatkAlamapi sthavirAjJAmantareNa na tiSThediti bhAvaH / / sU. 20 // sUtram-cariyApaviDhe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa parihArassa upahAejjA mikkhubhAvassa aTTAe doccapi ogagahe aNunnaveyavye siyA, kappaDa se evaM baditae-aNujANaha bhaMte ! mibhogaI ahAlaMda dhurva niyayaM nicchaiyaM veuSTiyaM to pacchA kAyasaMphArsa / / mU0 21 / / chAyA-carikApraviSTo bhikSuH paraM catUrAtrapaJcarAtrAvA sthavirAn pazyet punarAlocayet punaH pratikramet punazchedasya parihArasyopatiSThet bhikSubhAvabhyArthAya dvitIyamapyavagraho'nuzAtamyaH syAt kazpate tasya evaM vaktum-anujAnIta bhadanta ! mitamavagraham yathAlanda bhuSaM niyataM naizcayikaM dhyAvRttam tataH pazcAt kAyarsasparzam // sU0 21 // bhASyam-~'cariyApaviTTe bhikkhU carikApraviSTaH sthavirAjJAmantareNa ekato vihArAdinimittaM gato bhikSuH 'paraM caurAyapaMcarAyAo' paraM catUrAtrAt paJcarAtrAdvA ityatra vyAkhyAnato vizeSapratipattistataH paramityasyAyamarthaH-param pariNate bhAve catuHpaJcarAnAt pUrva parato vA yadi carikApraviSTasya zramaNasya bhAvo vipariNato bhavet yathA ko'tra sthAsyati, atrato mayA niSkramitavya Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 4 0 25-22 parikAnivRttasya punarAgamane vidhiH 125 miti paribhUtaH san tatazcatugatrAt paJcarAtrAhA parataH 'there pAsejmA' sthavirAn svakIyagaNanAyakAn pazyet punarapi ca tasya bhAvaH pratyAvRtto bhavet tadA sa bhUyo'pi prathamopasaMpadIya yadhA pUrva tatprathamatayA upasaMpadi sthitaH tadvat teSAM sthavirANAM pAveM 'puNo bhAlopajjA' punarapi prathamopasaMpadIva bhUyo'pyAlocayet AlocanAM kuryAt svakIyAparAdha gurusamIpe vacasA prakAzayet 'puNo paDikkamenA' punabhyo'pi pratikAmet tatpApasthAnAt punarakaraNatayA pratyAvartanarUpaM pratikamaNaM kuryAt 'puNo cheyassa parihArassa ucaTThAejamA' punarbhUyo'pi chedAya chedaprAyazcittamahaNAya parihArAya vA parihAratapograhaNAya vA upatiSTheta upasthito bhavet , vipariNate aparigate vA bhAve yatkiJcit prAyazcittasthAna prAptavAn , tasmin pArasthAne Alocita pratikAnte sati gaNanAyakena yat chedanAmarpha parihAranAmakaM vA prAyazcit nirdiSTam tatsamyak zraddhAya tasya karaNArtha mupaticheta abhyubato bhavet / prathamaM svagacchAt vinirgataH punarbhAvaparAvartanena svagacchaM samAgataH tadanantaramAcAryeNa yat prAyazcittaM dIyate tasya sarvasyApi paripAlanAya samuSato bhavediti bhAvaH / kimartha chedAdiprAyazcittArthamabhyubato bhavet ! tatrAi-'bhikkhubhAvassa advAra ' bhikSubhAvaspa bhikSutvasyA'yi prayojanAya 'yathA'vasthitaM me bhikSusvaM punarapi bhUyAt' ityevamartham , athavA bhikSamAvo nAma-smAraNA, vAraNA, nodanA, pratinodanA, tatra vismRte'rthe smAraNA 1, aticArAdeH pratiSedhanaM vAraNA 2, skhalitasya punaH zikSaNaM nodanA 3, skhalitasya punaH punarniTura zikSApaNaM pratinodanA / / enAbhiryathAvasthito bhAvo bhikSubhAvaH, etA yathA pUrvamAsIran tathedAnImapi syurityevamartham 'doccapi zroggahe aNunnaveyavye siyA' dvitIyamapi vAramavagraho'nujJAtavyaH syAt bhavet , dvitIyavAramavamahAnujJA gRhIyAt 'kappar3a se evaM vadittae' kalpate 'se' vasya evaM vakSyamANaprakAreNa vaktum / kathamityAha-'aNujANa maMte' anujAnIta bhadanta ! he bhadanta ! 'mitrommaI' mitabhavagraham , patrAvagrahetyupalakSaNaM gamanAdInAm , tathAcA'yamarthaH-mitaM pramANayuktaM maryAdAyuktamavagraham , mitaM gamanaM prayojamavazataH, mitamavasthAnam vizrAmanimittam , mita niSIdanaM, mitaM - varavartanAdikam / tatra mitaniSIdanaM svAdhyAyAdinimittam , mitatvAvarttanaM pArzvaparitApakAraNAt , bhAdizabdAt mitabhASaNaM kArye sabhApatite bhASaNAvasaramAvAda , mitabhojanam pakakucipUraNamAtrasya bhagavatAunu jJAtAt , he bhadanta ! latsarvamanujAnIta 'ahAlaMda' yathAlandaM yathAkAlaM 'dhuvaM' dhruvam gacchamaryAdayA yadavasyaM kartavyam 'niyayaM niyataM yAvadavadhAvanikAmaryAdA tAvadahamapi na tyakyAmi ayazyakaraNIyam 'nicchaiyaM naizcayikaM yAvat sahAyAn na lame tAvat avazya nizcayabhAvenA'nupTheyam tathA 'veuSTriya vyAvartitam pratidina pakSacAturmAsikasaMvatsarAdau kSAmaNAdiSu vA bhanekaprakAramAjhAvilopana kRtam , ityetatsarvamanujAnIta kSamadhvamityarthaH / 'to pacchA kAyasaMphArsa' vya. 16 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 vyavahArave tato guruNA'bhyupagate sati pazcAt kAyasaMsparzam kAyasya caraNayugalalakSaNasya zirasA saMsparza karoti gurozcaraNadvayaM zirasA vandate ityarthaH athavA kRtikarmAdiSu Agamane gamane ca yaH kAyasaMsparzaH zarIrasaMghaTTAditastamapyanujAnIla gamanAgamane ca bhavadAsanAdInAM saMghaTTAdikaM jAtaM tasyApi kSamAM dadatu ityarthaH // sU0 21 // pUrva rikAmaviSTasya sUtra mAlocanAdikaM proktam samprati carikAnivRttasya sUtrazyenA''locanAdikamAha - 'cariyAniya bhikkhu' ityAdi / sUtram - cariyAniya bhikkhU jAva caurAmapaMcarAyAo yere pAsejjA sacceda AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva uggahassa puJcANuNNavaNA cihna AhAlaMdamavi uggahe / / 0 22 / / chAyA - rikAnivRtto bhikSuH yAvat catUrAtrapaJcarAtrAt sthavirAn pazyet sevAsslocanA tadeva pratikramaNam saivA'vagrahasya pUrvA'nujJApanA tiSThati yathAlandamapyavahe || sU0 22 // bhASyam - 'cariyAniyaTTe bhikkhU' jarikAnivRtto bhikSuH yaH sAdhuH sthavirAkSAM vinA gatvA tarasthAnato nivRttaH 'jAva caurAyapaMcarAyAo' yAvat catUrAtra paJcarAtrAt mAvatpadena ekarAtrAt dvirAtrAt trirAtrAdvA paraM ityasya saMgraho bhavati / zeSaM sarva carikApraviSTaviSayaka viMzatitamasUtraghadeva vyAkhyeyam // sU0 22 // atha carikA nivRttaviSayakaM dvitIyasUtramAha- 'cariyAniyaTTe bhikkhU' ityAdi / sUtram - cariyAniya bhikkhu paraM caurAyacarAyAo there pAsejjA puNo AlojjA puNo paDikkamejjA puNo leyaparihArassa ucdvArajjA bhikkhubhAvassa aTTAe areit ora anunnave gacve siyA, aNujAgaha bhaMte ! miogAI ahAI dhuvaM nitiyaM niyacchiyaM vedriyaM tao pacchA kAyasaMphAsaM // sU0 23 // chAyA - bArikAmivRtto bhikSuH paraM catUrAcarAtrAt sthadhirAn pazyet punarA locayet punaH pratikramet punazchedaparihArasthopatiSThet bhikSubhAvasyArthAya dvitIyamapi avagrahaH anubhrAtavyaH sthAt anujAnIta bhavanta ! mitamavagrahaM yathAlaM dhruvaM niyataM naisayikaM vyAvRttam tataH pazcAt kAyasaMsparzam // sU0 23 // bhASyam- 'cariyA niyaTTe bhikkhU' narikAnivRtto bhikSuH AcAmantareNa anyagaNe grAmAnugrAmavihAre vA gatvA tataH pratinivRtto bhikSurityarthaH 'paraM caurAya paMcarAyAo' catUrAtrapacarAtrAt / pUrvaM parato vA 'there pAsejjA' sthavirAn pazyet / zeSaM sarve carikApraviSTaviSayaikavizatitamasUtravat vyAkhyeyam / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam 0 4 0 23-25 sArmikadvayasyaikato viharaNavidhiH 123 atha yadi carikApraviSTasUtradvayavadeva carikAnivRttasUtradvayamapi vartate tadA kimarthamanayoH sUtrayoH pRthagupAdAnaM kriyate carikApraviSTasUtrAbhyAmeva anayozcarikAnivRttasUtrayorgatArthatvAt , yato yaiva carikApraviSTAnAM zramaNAnAM sAmAcArI saiva sAmAcArI carikAnivRttAnAM sAdhUnAmIti / atrocyate kevalamuccArite carikApraviSTasUtradvaye, anuccArite ca carikAnivRttasUtradvaye yathaiva prAyazcittadAnasAmAcArI parikApraviSTAnAm seva sAmAcArI carikAnivRttAnAmapIrayoM na labhyate etAdRzArthapratipAdakasUtrapadA'bhAvAda , padena hi padArthoM jJAyate padA'bhAce padArthajJAnasyA'saMbhavAt tataHsUtradvayamuccArya yaiva sAmAcArI carikApravidha skI nariva nidAna pani bodhanAya carikAnivRttasUtradayaM nihitam , anyathA-etAsUtradvayAbhAve caMrikAnivRttAmAmanyaiva kApi sAmAcArIti kalyeta tataH kalpanAntaraM mA bhUdirayevamartha carikAnivRttasUtradvayamiti // sU0 23 // sUtram-do mAimmiyA egapao viharaMti taMjahA seho rAyaNie ya, tatya seitarAe palicchanne rAyaNie apalicchanne, sehatarAeNaM rAyaNie uvasaMpajjiyavye bhikkhovavAyaM ca dalayai kappAgaM / / sU0 24 / / chAyA -au sAmiko pakato viharataH tadyathA-zaikSo rAtnikaca tatra zaikSatara:paricchannaH ratniko'paricchannaH, zaikSatareNa rAtnika upasaMpatsamyaH bhikSAmupapAtaM ca padAti kalpyakam // sU0 25 / / bhASyam-'do sAimmiyA' dvau sAdharmiko samAnagurukulo sahAdhyAyino ekasya gurorantevAsino 'egayo viharati' ekataH sahaiva dvAvapi viharataH 'taMjahAM tadyathA- 'seho rAyaNie ya' zaikSakaH paryAyavidyAdimizca nyUnaH, rAsnikazca snAdhikA, 'tatya tatra tayoyoH zaikSarAnikyormadhye yaH zaikSataraH laghuparyAyaH saH 'palicchanne parizcannaH dravyaparisadena ziSyAdinA parivRtaH saMyuktaH tathA 'rAyaNie apalicchanne garinako rasnAdhikaH aparizchannaH vyaparivAreNa ziSyarUpeNA'parinna: zibhyaparivArarahita ityarthaH, tatra 'sehataraeNaM rAyaNie upasaMpajiyadhve siyA' zaikSatarakega laghuparyAyasAdhunA 'rAyaNie' rAsniko ratnAdhika upasaMpattavyaH syAt zaikSatarako ratnAdhikamuphtaMpardheta nAdhikasya parivAravena sthAtavyamityarthaH, tathA zaikSataraH ratnAdhikAya 'bhikkhovayAyaM ca dalayA kalpAgaM bhikSAmupapAtaM dadAti kalpAkam zaikSatarako ratnAdhikasya bhikSAm azanAdicaturvidhamAhAram , upapAta samopopavezanaM binayAdikaM ca dadAti, mikSAdikaM sarvamapi kalpanIyaM snAdhikasya dadAti tatsamIpe devasikI rAtrikI cAlocanA kartavyA sarvamapi vinayayAvRtyAdika ratnAdhikasya kuryAditi bhAvaH / / sU0 24 // pUrvasUtre zaikSaH parivArasahitaH rAnAdhikazca parivArahitaH iti tayoIyorephatra vAsavidhiH pradarzitaH, sAmprataM tadvaiparItyena tayorekatra vAsavidhimAha -do sAhammiyA' ityAdi / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 enesen - - - vyavahAra sUtram--do sAhammiyA egayo viraMti, taMjA-sehe ya rAyaNie ya, tattha rAyaNie palicchaNNe sehatarAe apalicchaSNe, icchA rAyaNie sehatarArga upasaMpajjejjA, icchA no uvasaMpajjejnA icchA bhikkhovavAyaM dalayai kappAgaicchA no dalayai kappAgaM // 25 // gayA-cho sAdharmiko pakato viharataH, tabadhA-zaikSazca rAnikaca, tatra rAstikA paricchannaH zaikSatarako'paricchamA, ichA rAtmika zaikSataraphamupasaMpardheta icchA no upasaMpayeva icchAmikSopapAtaM dadAti kalyakam icchA no dadAti kamAyakam // sU0 25 // bhASyam-'do sAimmiyA' dausAdharmiko 'egapao viharaMti' ekataH sahaiva viharataH 'tanahA' tayathA 'sehe ya rAyaNie ya' zaikSazca rAnikaca. tatra zaikSaH laghuparyAyaH rAsnikaH ratnAdhikaH paryAyajyeSThaH 'tatya' tatra tayoIyoH zaikSakarAnikayormadhye rAyaNie' rAniko ratnAdhikaH paryAyajyeSThaH "palicchapaNe' paricchannaH paricchadena ziSyaparivAraNa sahitaH 'seitarAe apalicchaNNe' zaikSatarako'paricchannaH ziSyaparivAreNa rahito bhaveda , evaM sati tatra 'icchA' icchA-rAgni kasya icchA yadi bhavati tadA 'rAyaNie' rAnikaH 'seitarAgaM unasaMpajjejjA' zaikSatarakamupasaMpayeta yadi rAsnikasyecchA bhavet tadA sa ratnAdhikaH zaikSataraka svamaryAdAyAM gRhNIyAt 'icchA' icchA paryAyajyeSThasya kA zaikAraka mo upasaMpa somA' ko upasaMpaghetA'pi / tathA 'icchA mikkhovavAyaM dalai kappAga' ichA bhikSAmupapAtaM ca dadAti kalpyakam / yadi sanAdhikasyecchA bhavati tadA zaikSakAya bhikSAmazanAdicatuvidhAhAramAnIya ziSyadvArA bhAnApya vA kalpanIyaM dadAti, 'icchA no dalayA kappAga' icchA no dadAti kalpyakam , yadi kadAcit ratnAdhikasyA'dAtumiSThA tadA kalpanIya bhikSAdikamAnIya nApi dadAti zakSakAya / __ bhayaM mAvaH-zaikSako yadi saparivAroM bhavettadA nimparivAraM snAdhikamupasaMpadya viharnu kalpate kintu rAnAdhikaH saparikAraH zaikSako'parivAraH etAdRzyAM sthitau ratnAdhika icchAnusAra vartate, zaikSaka syopasaMpAdAyAM gRhIyAt no gRhNIyAt , paryAyagyeSThasya dravyakSetrakAlabhAvAdijJAtRtvena aicchika pravRttitvavidhAnAt , idamuktaM bhavati-yadi sa zaikSatarako'lpaparyAyaH kintu tulyazrutaH tadA sa snA. dhikazcintayati etasya mikSAhiNDananyAkSepeNa mA sUtrArthA nazyeyuH, tataH saMghATakaM dadAti, athavA eSa mama samAnagurukulabAsI sahAdhyAyI dravyaparicchedenA'pariSado mA bhUyAditi sahAdhyAyAntevAsislehena saMghATaM sAdhuparivAra dadAti, bhAlocanAM ca prayaSThati, yayalpazrutastadA tu paricAramupasaMpadaM vA dadAtIti / atha sa zaikSatarako ratnAdhikAbahuzrutastadA niyamata upasaMpattavyaH, paribAramva sasya dAtavyaH, ratnAdhikasya sUtrArthagrahaNakAmukatvAditi / yadi zaikSatarako'bahuzrutastadA na dadAtIti 'icchA no samchA' ityasya vivekaH || 20 25 / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 26-32 diyahugaNAvacchedakAdInAmekato viharaNavidhiH 125 itaH paraM caturthodezakasamAtiparyantaM bhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM dvitvabahutvasaMdhyAmadhikRtya saptasUtrI probhyate, tatra prathamaM bhikSusUtramAi-'do bhikkhuNoM' ityAdi / sUtram--do bhikSuNo egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajittA virisara, kappa ahArAiNiyAra annamannaM uvasaMpajjittA gaM biharittae // sU0 26 // chAyA-dvau bhikSuko pakato viharataH no skhalu kalpate bhanyo'nya upasaMpaca khalu ghihartum / kalpate balu yathAranAdhikatayA upasaMpaca khalu vihartum // s0 26 // bhASyam - 'do mikkhuNo' dvau bhikSuko anyAnyAcAryanizrAko 'egapao viharanti ekataH saMmilito santau viharataH / kathamekato militau ! iti cintyate-dvAvAcAryoM anyasminnanyasmin kSetre sthitI bhavetAm , tau ca parasparaM sAMbhogiko to dvAvanyAcAroM svaM svaM bhikSu kSetrapratyuprekSaNAkaraNArthamupanigaveSaNArtha vA preSitavAn tayorgantavyamArgasyaikatvAt pathi saMmilito bhavetA. miti / samilito yadi tiSTetAM tadA 'no NaM kappai annamannaM upasaMpajita Ne viharitae' mo khalu kalpate'nyo'nyaM parasparamupasaMpatha samAnatAM svIkRtya skhalu vihartum / tahiM kathaM kalpate ! ityAha-'kappar3a NaM ahArAiNiyAe anamannaM upasaMpajjittA NaM viharitae' kalpate balu yathArAnikatayA laghujyeSThaparyAyasyodayA'nyo'yaM parasparamuphsaMpatha parasparamaryAdAM svIkRzya virtum / hau sAdhU sahaiva viharato samatayA'pi laghumyeSThamaryAdayA vandanAdikaraNaM vinA avasthAtuM na kalpate kintu paryAyajyeSThamekaM ratnAdhikamalIkRtya vihattuM kalpate iti bhAvaH // sU0 26 // atha gaNAvacchedakAdInAzritya zeSaM sUtraSaTkamAi-do gaNAvaccheyayA' ityAdi / sUtram-do gaNAvaracheyayA egayo viharati no NaM kappai annamannaM upasaMpajjinA viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamanna uvasaMpajjittA gaM viharicae // sU0 27 // do AyariyauvajjhAyA egayo viharati no Na kapai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamanna utrasaMpajjittA NaM vihritte||2028|| vahave bhikkhuNo egayo viharaMti no Na kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viDarittae kappaI ahArAiNiyAe annamanne uvasaMpajjicA NaM viharittae / sU0 29 // bahave gaNAvaccheyayA egayo viharaMti no NaM kappara annamannaM upasaMpanjitA maM viharittae, kappar3a NaM bahArAiNiyAe amamanna uksaMpajjittA NaM viharicae // 2030 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pha vyavahArasUtre bar3ave AyariyauvajjhAyA egayao viddaraMti no NaM kappara annamannaM upasaMpajjittANaM viharita, kappar3a NaM ahArAhaNiyA annamannaM utrasaMpajjittA NaM viharitae | sU0 31 // ara makkhuNI bahave gaNAvaccheyayA bahave AyariyauvajjhAyA egayao biharaMti no kapa annamanna use jittANaM viharie, kappara addArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjittANaM ciharie / sU0 32 // || hAre cattho uddeso samatto // 4 // chAyA - gaNAvacchedako ekato viharataH no khalu kazyase 'nyo'nyamupasaMpadya vivarttam kalpate yathA rAtnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya khalu viharttam // sU0 27 // 1 zavAcAryopAdhyAya pakato viharataH no khalu kalpate 'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum, kalpate yathArAlikatayA'nyo'nyamupasaMpadya vihartum // sU0 28 // bahavo mikSukA pakato ciranti no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpadma khalu vihantum, kalpate yathA nikatayA'nyo'nyamupasaMpatra ballu viddattam || sU0 29 / / bahavo gaNAvacchedakA ekato viharanti mo khalu kalpate 'nyo'nyamupasaMpatha khalu vihartum, karapate yathArA nikatayA'nyonyamupasaMpadya khalu viddarddham // sU0 30 // es bhAcAryopAdhyAyAH ekato viharanti no khalu kalpate'nyo'nyam upasaMpadya khalu vivartum, kalpate yathArAtmikatayA'nyo'nyamupasaMpadya khalu vim / / sU0 31 / / arat bhikSukAH bahavo gaNAvacchedakAH bahava bhAcAryopAdhyAyAH pakato viharanti no khalu se anyo'nyamupasaMpatha khalu vidvarttam, kalpate yathArAznikatayA anyo'nya supaca khalu vim / / sU0 32 / / // vyavahAre caturtha uddezaH samAptaH // 4 // bhASyam - - etAni 'do gaNAvaccheyayA' ityAdIni caturthodezasamAptiparyantAni SaDapi sUtrANi pavizatitamabhisUtravadeva vyAkhyeyAni / eSAbhayaM bhAvaH - ' :-'do gaNAtraccheyayA' iti dvayorgeNAdakayoH eka ratnAcikaM prakalpya vihatu kalpate // sU0 27 // evameva 'do AyariyauvajjhAyA ' iti dvayorAcAryayoH dvayorupAdhyAyayorapi eka paryAya jyeSThamAcAryamupAdhyAyaM ca svIkRtya viha kalpate || sU0 28 // evaM 'bahave bhikkhuNI' iti bahUnAm ekatritriprabhRtInAM bhikSukANAM yathAnika maryAdA vittu kalpate // sU0 29 // tathA 'bahave gaNAvaccheyayA' iti bahUnAM gaNAvacchedakAnAM yathAzatnika maryAdayA vihatu kalpate // sU0 30 || tathA 'bahave Ayariyaupa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 cha tudezakasamAptiH 127 ujhAyA' iti bahUnAmAcAryANAM bahUnAmupAdhyAyAnAM ca yathAzatnika maryAdayA vihatu kalpate // sU0 31 // evameva 'bahave bhikkhuNo, bahave gaNAtraccheyayA bar3hane AyariyauvajjhAyA' iti bahavo bhikSukAH, bahavo gaNAvacchedakAH, bahavaH AcAryAH, bahavaH upAdhyAyAzca pate sarve militvA ekato viharanti tadA'pi teSAM yathocitAM rAtnimaryAdAMbujyeSThAdirUpAM maryAdAM svIkRtyaiva vihatu kalpate nAnyathA / iti sUtraSaTrakasya bhAva iti / / sR0 32 / / iti zrI vizvavikhyAta - jagavallabha- prasiddha vAcaka - paJcadazabhASAka litalalitakalA pAlApakapravizuddha gadyapathanaikagranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrI zAhU chatrapati kolhApurarAjapradatta"jainAcArya" - pada bhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlAcAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlavativiracitAyAM vyavahArasUtrasya " bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM caturtha udezakaH samAptaH // 14 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || atha paJcamoddezaH prArabhyate-- bhyAkhAta caturthoddezakaH, samprati paJcamodezako vyAkhyAyate, tatra pUrva caturthoddezakasya caramasaptamUkhyAmekato viharatAM bhikSuprabhRtInAM yathArAgnikamaryAdA pratipAditA / atra paJcamodezake pravatinIpramRtInAM RtubaddhakAlaviharaNavarSAkAlanivAsaparako maryAdAmAha- tantra bhASya kAro dvayoradezayoH sambandhapratipAdanArtha gAthAmAi - egavidAre' ityAdi / gAthA-- egavihAre vuttA, bhikkhuyamAINa vasaNamajjAyA / uuvaddhAima vuccai, parasiNIe ya sA ceva // 1 // chAyA-pakavihAre proktA, bhikSukAdInAM ghasanamaryAdA / RtubaddhAvipu monyate, pratinyAzca saiSa // 1 // bhASyam--pUrvam 'egavihAre' iti ekato vihAre ekatra saMmIlya viharaNe bhikSukAdInAM bhikSakagaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM vasanamaryAdA yathArAtnikatvena pakatra vAsamaryAdA prokA, atra nirgranthAnantaraM nimranthInAM prasaGga iti paJcamodezake RtubadAdipu RtubaddhakAle hemantagrISmayohiraNe nAdizabdAi varSAgase najadaNi sAhanyiAH cakArAd gaNAvacchedinyAca sevetti maryAdA viharaNasya nivAsasya ca maryAdA prodhyate, epa eva caturthIdezakAntimasUtraiH sahAsya paJcamodezakAdisUtrANAM sambandhaH | bhanena sambandhenAyAtasyAsya paJcamoddezakasyedamAdimaM sUtram-'no kappar3a pavittiNIe' ityAdi / sUtram-no kappai pavattiNIe appavijhyAe hemaMtagimhAra carie / sU0 1 // chAyA-mo kalpate prabarsinyA AtmadvitIyAyAH hemantaprISmayozcaritum / / sU. 1 // bhASyam--'no kappaI' no naiva kalpate 'pavattiNIpa' pravartinyAH pravattinIpadadhAriNyAH zramaNyAH 'appavidayAe AtmadvitIyAyAH AtmanA svena saha dvitIyAyAH 'hemantagimhAmu hemantaprISmayoH hemantakAle grISmakAle cASTamAsarUpe 'carie' carituM vihartum / / sU0 1 // kathaM kalpate / tatrAi-'kappaI' ityAdi / sUtram-kappai pavattiNIe appatajhyAe hemantugimhAsu cArae // sU0 2 // chAyA- kalpase prattinyA AtmatRtIyAyAH hemantaprISmayozcaritum // sU. 2 // bhASyam----'kappai patrattiNIe' kalpate pravartinyAH 'appataiyAe' AtmatRtIyAyAH AtmanA saha tritvasaMkhyAviziSTAyAH ekA svayam 3 ca sahakAriNyau ityarthaH tAdRzyAstasyAH 'hemantagimhAsa' hemantapoSmayoH 'cArae' caritum / / sU. 2 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApyam 0 5 sU03-8 sAdhInAM hemantaprISmavarSAvAsanivAsavidhiH 129 sUtram -no kappai gaNAvaccheiNIe appataiyAe hemanta gimhAsa cArae / 03 // chAyA--no kalpate gaNAvazchedinyAH AtmatRtIyAyAH hemantaprISmayozcaritum // 203 / bhASyam --'no kappai' no kalpase 'gaNAvacchedaNIe' gaNAvacchedinyAH 'appataiyAe' mAtmatRtIyAyAH sahAyikAiyayuktAyAH hemaMtagimhAsu' hemantImayoH zeSakAle ityarthaH 'cArae' carituM vihartum / sahAyikAdvayAyukA'pi gaNAvacchedinI hemante grISme ca vihantuM na zaknoti iti bhAvaH / / sU0 3 // gaNAvacchedinyAH kathaM kalpate ? isyAha- 'kappai' ityAdi / sUtram--kappai gaNApaccheiNIe appacautthIe hemaMtagimhAsa cArae // sU0 4 // chApA-karapate gaNAyacchedinyAH AtmacaturthAyAH hemantaprISmayozcaritum // 4 // bhASyam---'kappar3a gaNAvacchedaNIe' kalpate gaNAvacchedinyAH 'appacautthIe' AramacaturthAyAH AtmanA svena caturthasaMkhyAviziSTAyAH sahAyaka zramaNItraya sahitAyAH 'hemantagamhAsu' hemantaprISmayoH 'cArae' carita vidarbham / yadA skhala gaNAvacchedinI AtmanA saha caturthasaMkhyA viziSTA bhavet ekA svayam sahacAriNyastitastadA gaNAvacchedinyA hemantagrISmakALe tasyAH vihAraH kalpate iti bhAvaH // mU. 4 // atha pravarttinyA varSAvAsasUtradvaye prathamaniSedhasUtramAha--'no kappai' ityAdi / sUtram--no kappaI pattiNIe appataiyAe vAsAvAsaM vasthae // 0 5 // chAyA-no kalpate pravartinyA AtmatRtIyAyAH varSAvAsa ghastum // sU0 5 // bhAgyam--'no kapaI no kalpate 'pattiNIe appataiyAe' prabattinyAH AtmatRtIyAyAH AtmanA saha tRtIyAyAH ekA svayam he ca sahakAriyo etAdRdayAH 'cAsA. vAsa' varSAvAsaM varzakAle 'vatthara' vastu vAsaM karnum AtmatRtIyAyAH pravattinyA varSAsamaye vAsaM kattaM na kalpate iti bhAvaH / / sU0 5 // atha dvitoyaM pravartinyA varSAvAse vidhistramAha- 'kappaI' ityAdi / sUtram--kappai pavattiNIe appacautthIe vAsAtrAsaM vatthae / 206 // chAyAkalpate pravattinyA AtmacaturthAyAH varSAdhAsaM vastum // sU0 6 // bhASyam--'kappaI' kalpate 'pavattiNIe appacautthAe' pravattinyAH AtmacaturthAyAH AtmanA svena saha caturthasaMkSyAviziSTAyAH 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAse cAturmAsye vastuM 14 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myavahAramA bAsaM kartum | yadA khalu pravartinI yAtmacaturthA bhavati tadaiva tasyA cAturmAspaM kA kalpate na tanyUnAyA iti bhAvaH / / sU0 6 // gaNAvacchedinyA varSAvAsasUtradye prathama niSedhasUtramAha--'no kappaha' ityAdi / sUtram--no kaNA gaNAnacchedaNIpa gaenautthIpa vAraNAnAsa basthae / sU0 7 // chApA- no kalpate gaNAbacchedinyAH AtmacaturthAyAH varSAvAsa bastum // sU. 7 // bhASyam - 'no kappar3a' no kalpate 'gaNAvaccheiNIe appacautpIe' gaNAvacchedinyAH mAtmacaturthAyAH mAramanA saha catuHsaMkhya kAyAH 'pAsAvAsaM batthara' varSAvAsaM vastuM vAsa karnam yadA khalu gaNAvacchedinI catuHsaMkhyAviziSTA bhavet tadA tasmA garmAkAle bAlo kalpanIyo bhavatIti bhAvaH / suu07|| atha dvitIyaM gaNAvacchedinyA varSAvAse vidhimAha-'kappai' ityAdi / sUtram - kappai gaNApaccheiNIe appapaMcamAe vAsAvAsaM patyae // sU08 // chAyA - kalpate gaNAyacchedinyAH AtmapaJcamAyAH parSAvAsaM vastum // sU0 8 / bhASyam--'kappaI' kalpate 'gaNAvaccheiNIe' gaNAcacchedinyAH 'appapaMcamAe' AtmapaJcamAyAH AtmanA svena saha paJcatvasaMkhyAviziSTAyAH 'vAsAvAsa vatyae' varSAvAsa varSAkAlaM yAvat vastuM vArsa katum | yadA khalla mANAvaNchedinI bhAtmapaJcamA bhavet tadeva varSAkAle vAsaM kata zakrosi na tu tato nyUnA / idamuktaM bhavati -paSu aSTamsa sUtreSu prathama sUtraM pravartinyA hemantamISmayorAtmadvitIyAyA viharaNaniSedhaparakam 1 / dvitIyamAtmatRtImAyA viharaNavidhiparakamiti pravartinImadhikRtya hemantagrISmaviSayakaM sUtradvayam 2 | tRtIyaM mUtraM gaNAvacchedinyA AtmatRtIyAyA hemantaprISmayorviharaNa. niSedhaparakam 3 / caturtha mUtramAtmacaturyAyA viharaNavidhiparakamiti gaNAvacchedinImadhikRtya hemantagrISmaviSayakaM sUtradvayam 4 / paJcamaM sUtra pravartinyA AtmatRtIyAyAH varSAvAsaniSedhaparakam 5 / SaSThamAtmacaturthA yA varSAvAsavidhiparakamiti pravartinImadhikRtya varbhAvAsaviSayakaM sUtradvayam 6 / saptamaM sUtraM gaNApanchedinyA prAramacaturthAyA varSAvAsaniSedhaparakam 7 / maSTama cAtmapaJcamAvA varSAvAsa vidhiparakamiti gaNAvacchedinImadhikRtya varSAvAsaviSayakaM sUtrayam / ispaSTAnAM sUtrANAM niSkarSaH // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u05909-10 bahupacinyAdInAM hemantaprotramavarSAvAsanivAsavidhiH 131 anna dvitIyacaturthasUtrayoraya bhAvaH-- saMyatInAM RtubaddhakAle saptakaH samAptakalpa iti Rtu. baddhakAle pravattinyA AtmatRtIyAyAH gaNAvacchedinyAcA''tmacaturthAyA viharaNaM kalpate ityukaM tat RtubaddhakALe pravartinIgaNAvacchedinyoH saptakarUpasya samAptakalpasya sadbhAvAduktam / SaSTASTamasUtrayoraya bhAvaH-saMyatInAM varSAkAle navakaH samAptakalpo bhavatIti varSAkAle pravattinyA bhAmacaturthAyAH, gaNAvacchedinyA cAtmapaJcamAyAH sthAtuM kalpate ityuktaM tat navakarUpasya samAptakalpasya sadbhAvAduphamiti / / sU0 8 // atha pravartinI gaNAvacchedinInA bahutvamadhikRtya hemantaprISmakAle prAmAdiSu viharaNavidhimAha'se gAmaMsi vA ityaadi| sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rApahANIe vA kheDaMsi vA kannaDasi vA maMDasi vA paTTaNaM si vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMbAhasi yA saMnivesesi vA vahaNaM pavattiNoNaM appatajhyANaM, bahUNaM gaNAvacchedaNINaM appacautyoNaM kappA' hemaMtagimhAsu cArae annamannanissAe // suu09|| chAyA-aya prAme vA nagare cA nigame vA rAjaghAnyAM vA kheTe ghA karbaTe vA mahamme thA pattane yA droNamukhe vA Azrame vA saMzAhe vA saMmivese vA bahumA prayantinInAm bhAtmavatIyAnAm, bahUnAM gaNAvazchedinInAmasmacaturthAnAM karUpate hemantaprISmayodharituH mamyo'nyabhiprayA / sU. 9 // bhASyam---'se gAmasi yA' iti / 'se' athAnantaram ekekasyAH pravasiMnyA: paddhakAle viharaNapratiSedha-vidhikathanAnantaram gAmasi vA' grAme vA 'nagarasi vara nagare vA 'nigarbhasi vA nigame yA 'rAyavANIe vA" rAjadhAnyAM vA 'kheDasi vA kheTe vA 'kabasi vA kITe vA 'mahaMsi vA' maDambe vA 'pattaNaM sivA' pattane vA paTTane vA 'doNamuhaMsi vA' droNamukhe vA 'AsamaMsi vA' Azrame vA 'saMbAiMsi vA' saMbAhe vA 'saMnivasaMsi vA saMniveze vA caturthIddezakanapamasUtrokArthaviziSTeSu prAmAdiSu 'bahUrNa pavattiNINaM' bahUnAmanekAsAm ekadvitriprabhRtInAM pravartinInAM 'appatazyANaM' AramatRtIyAnAM sahAyakadvayayuktAnAm / 'barNagaNAvacchedaNINaM' bahUnAmamekAsAm pakaritriprabhRtInAM gaNAvazchedinInAm 'appAunyINa AsmacaturthAnAm AramamA ca catuHsaMkhyAyuktAnAm 'kappada hemaMtagimhAsu' kalpate hemantagrISmayoH RtubaddhakAle ityarthaH 'cArapa' carituM vihartum tacca 'annamannanissAe anyo'nyanizrayA parasparopasaMpadA parasparaM samAnatayA militvA paryAyagyeSThAM puraskRtya tatastadAjJayA vihAM kalpate lAsAmityarthaH / yadA khalla manekAH pravattinyo mAtmatRtIyA AtmatRtIyAH sarvAH, anekA gaNA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nnnnnnnnnnxxnnn vyavAhArasUtra vacchedinya AramacaturthAH AtmacaturthAH sarvAH, tadA sarvA api paryAyajyeSThAyA upasampattvena parasparaM milityA RtubaddhakAle vihAraM kartuM zaknuvantIti bhAvaH // sU0 9 // atha prAtmacaturthAnAM bahUnAM pravartinInAm mAtmaeJcamAnA bahUnAM gaNAvacchedinInAM varSAsamaye vAsAnujJA darzayati-se gAmaMsi nA' ityAdi / sUtram-se gAmasi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaM si bA kabaDaMsi vA maDaMbasi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMniyesasi vA bahaNaM padaciNINaM appacautthINaM, bahUNaM gaNAvaccheiNINa appapaMcamANa kappA vAsAvAsaM vasyae annamannanissAe ||suu0 10 // chAyA-atha prAme vo maga yA miAma pA rAjadhAnI vA saMTe yA karSaTe vA maDambe cA pattane vA droNamukhe bA Azrame vA saMbAhe yA saniSeze vA bahUnAM pracatinInAmAmacaturthAnAm, bahanA gaNApacchedinInAmAtmapazyamAnAM kalpane varSAvAsa vastumanyonya.. nizrayA // sU0 10 // mANyam-'se gAmasi vA' atha grAme vA 'nagaraMsi vA nagare vA 'nigamaMsi vA nigame vA 'rAyANIpa vA rAjadhAnyAM vA 'kheDasi vA' kheTa vA 'kambaIsi vA' karbaTe vA 'maDasi vA maimbe vA 'paTTaNAsi vA pattane vA paTTane vA 'doNamuiMsi vA droNamukhe vA 'AsamaMsi vA Azrame vA 'saMvAIsi vA' saMbAhe vA 'saMnisaMsi bA' sanniveze vA atrA'pi 'gAmaMsi vA' ityAramya 'sanivesi vA' ityantapadAnAmAH vistarataH caturthIdezake navamasUtre pradarzitAH tAdRzeSu prAmAdiSu ityarthaH 'bahUrNa pavattiNINaM apacautthANaM' bainAmanekAsA pravartinInAmAtma caturthAnAM, tathA 'paraNaM gaNAvaccheiNINaM appayaMcamANaM' basnAmanekAsAM gaNAvazledinInAmAtmapaJcamAnAm 'kappai cAsAvAsaM vasthae' kalpate varSAvAsaM vastum manyo'nyanizyA parasparopasaMpadA laghujyeSThaparyAyamaryAdayA parasparaM - militvA sAsAmanekAsAM pravattinAMgaNAvacchedinInAM varSAvAse vastuM kalpate // sU0 10 // pUrva saMyatyA RtubaddhakAlaviharaNavidhiH varSAvAsaviSizca pradarzitaH, vihanyAca tasyAH prayattinI kadAcit kAlagharma prApnuyAt tadA kiM karttavyamiti tadvidhi pradarzayati-'gAmANugAma dUijjamANA' ityAdi / sUtram-gAmANugAma duijjamANA NiggaMdhI ya ja purao kAuM viharejjA sA ya Ahacca cIsaMbhejjA asthi ya itya kAi annA uvasaMpajjaNArihA sA uvasaMpajjiyavvA, nasthi ya ittha kAi annA upasaMpajjaNArizA tIse ya appaNo kappae asamatta evaM se Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0 5 sU0 11-13 pravartinImaraNe nirghandhyA vivaraNavidhiH 13 // kappai egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNaM disaM annAzro sAimmiNIo viharaMti te paNa taM gaM disaM uvalittae, no se kappai tatva vidhAravattiya vatyae kappai, se tatya kAraNavattiyaM vatthae, tasi ca Na kAragaMsi niSTriyasi parA vaejjA vasAhi ajjo ! pagarAya yA durAyaM ghA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatyae, no se kappar3a paraM egarAyAo vA durAyAo yA vathae, jaM tattha paraM egarAyAmao vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre pA // sU0 11 // chAyA prAmAnuprAmaM draghantI nirmanthI ca yo purataH kRtvA dhiharet sA cAtya viSvagmavet asti cA'tra kAcit upasaMpadA sA upasaMpasanyA, nA'sti cAtrA'myA upasaMpadA tasyAzcAtmanaH kalpo'samAptaH pavaM tasyAH kalpate pakarAtrizyA pratimayA yAM sthalu yA balu vizamanyA sArmiNyo viharati tAMbalu tAM khalu dizamupalAtum , mo tasyAH karUpate tatra ghihArapratyayaM vastum , kalpate tasyAH tatra kAraNapratyayaM Sastum tasmiAna kAraNe niSThite parAvadet vasa Arya ! pakarAtra yA dvirAtra vA parva tasyAH kApate pakarAtra yA dvirAtra vA vastum , no tasyAH kalpate paramekarAdhAvA hirAbAhA vastuma, yat tatra paramekarAtrAmA dvirAtrAcA vasatti tasyAH sAntarAt chedoghA pridaarovaa| suu013|| bhASyam--'gAmANugAma' prAmAdnAmAntaram ekasmAt mAmAdaparaM prAmam 'daijjamANA NiggaMthI ya dravantI bihAraM kurvantI nirmandhI ca 'jaM purao kAuM viharejjA' yAmadhiSThAtrI pratinI purato'ne kRtvA viharet yasyA nizzAyAM viharadityarthaH / zeSaM sarva vyAkhyAnaM catuthoMdezagataikAdazasUtravadeva strIliGgavyatyayena karttavyam // sU0 11 // sUtram-cAsAvAsaM pajjosariyA NiggaMdhI yajaM purao kAuM viharai sA Aicca vIsaMmejA asthi ya ittha kAi annA upasaMpaNArikSA upasaMpajjiyanvA, natyi ya itya kAi annA upasaMpaNArihA tIse ya appaNo kappAe asamatte kappaha se egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNaM disaM annAbho sAhammiNIo viharaMti taM gaM taM gaM disaM ubalittapa, no se kappai tatya vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, tasi caNaM kAraNaMsi nihiyasi parA vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA turAya vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vasthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durApAtho bA batthae, jaM tattha paraM pagarAyAbho vA durAyAo vA basai se saMtarA chee vA parihAre vA // 12 // chAyA-vavarSa paryupitA nimranthI va yAM purataH kRtvA viharati sA mAitya vizvag bhavet asti cA'tra kAzcit anyA upasaMpadahA sA upasaMpattavyA, nA'sti mAtra kAcidamyA upasaMpadahAM tasyAzcAtmanaH kapo'samAptaH kalpate tasyA pakarAtripayA pratimayA yAM balu Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 vyavAhArasUle yo malu vizam anyAH sAdharmiNyo viharati tAM khalu to khalu dizamupalAtum , no tasyAH kalpate tatra vidyArapratyayaM vastum , kalpate tasyAstatra kAraNapratyayaM vastum , tasmizca kAraNe niSThita parA vadet ghasa AyeM ! pakarAnaM thA dvirAdha vA. payaM tasyAH kalpate ekarAtra vA divAna vA vastum . rA yA eramekarApAdvA virAmAdvA vastum / yasaba paramekarAtrAkhA dvirAtrAmA vasati tasyAH sAmtarAt chedo cA parihAro vA / / sU0 13 // bhASyam -'sAsaM pajjosaviyA' varSAvAsaM varSAvAsanimittaM paryuSitA nivAsArtha sthitA 'niggaMthI' nirgranthI / zeSa sarva caturthIddezagatadvAdazasUtrajyAjhyAnavat strItvanirdezena vyAkhyAtavyam // sUta 12 // mUtram--pavattiNI ya gilAyamANI annayaraM vaejjA mae NaM ajjo ! kAlagayAe samAgIe imA samukasiyanvA sA ya samukkasagArihA samukkasiyacA, sA ya no samukasaNArihA no samukkasiyacA, asthi yA istha annA kAi samukkasaNArihA samukkasiyavvA, nasthi yA istha abhA kAi samukkasaNArihA sAtreya samukkasiyanvA, tAe NaM samukkiTAe parA gharajjA dussamukkihU~ te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhivamANIe natyi kera chee vA paribAre vA, jAo sAimmaNIo ahAkappeNaM no uThAe vidaraMti sancAsi tAsi tappattiyaM chee vA parihAre vA // sU0 13 // chAyA-pratinI ca glAyantI anyatarAM vadet mayi khalu AyeM ! kAlagatA satyAmiyaM smutkrssyitvyaa| sA ca samutkarSaNArthI samutkarSayitavyA, sA ca no samutkarSagArga no samutkarSayitavyA, asti vAcA'nyA kAcitsamutkarpaNAhI sA samutkarSayitamyA nAsti yAtrA'rayA kAcit samutkarSaNArdA saiya samutkarSayitavyA, tasyAM ca khalu samutchaSTAyAM parA vavet duHsamuskRSTaM te aayeN| nikSipa, tasyA nikSipyamANAyAH nAsti kazvit chedoSA parihAro pA. tA yavA sAdharmiNyo yathAkaspena no utthAya viharanti tAsAM saryAlA tatpratyara chedo vA parihAro vA // sU0 13 // bhASyam-'pattiNI ya' pravartinI ca 'gilAyamANI' glAyantI rogAdinA glAnimupagatA maraNAsannA satItyarthaH 'annayaraM vaejjA' anyatarAM saMyatI vA vadet kathayet / zeSaM sarvaM catuthoMdezagatAcAryopAdhyAyAtmakatrayodazasUtravadeva vyAkhyeyam navaraM kevalamatra vizeSo'yam-yattatra 'seya no samukkasaNArihe' ityasyArthe samudyatavihArajinakalpasamudata maraNaM prattipatukAmaH, ityuktam bhatra ca pravartinIsUtre 'sA ya no samukkasaNArihA' ityasya bhaktapratyAkhyAnaM pratipatnukAmA yadi bhavet ityarthaH kartavyaH, etAvAnevAna bhedaH, anyacca tatra puMstvena nirdeza: mantra tu strItvena nirdezaH kartavyaH // sU0 13 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam sa0 5 sU0 14-15 pravarttinyavadhAvane tatpazcAtpadadAnavidhiH 135 sUtram - pavattiNIya ohAyamANA annayaraM parajA mae NaM mano! ohAniyAe samANI imAsamukkasiyanvA, sAya samukkasaNArir3A samukka siyavvA, sA ya no samu ksapArihA no muvasiyanvA, asthiya ittha annA kAi samukkasaNAridA sA samukkasiyannA, natthi ya ittha annA kAi samukkasaNArihA sA ceca samuvaka siyamvA, tAe NaM samuvikAsa parAvajjA dussamukki te ajje ! nikkhivAdi, tAe NaM nikkhimANIe natyi ke chee vA parihAre vA, jAo sAhammiNIo ahAka yeNaM no uDAe viharati samvAsi tAsi tatpattiyaM chepa vA parihAre vA / / sU0 14 / / * chAyA - pradarzinI vA'vadhAvamAnA anyatarAM vadet mayi khalu bAyeM ! bhavadhAyi tAyAM satyAm iyaM samutkarSayitavyA, sA ca samutkarSaNA samutkartrayitavyA. sA bano samu to muyitavyA masti cAtrA'nyA kAcit samutkarSaNA samutkarSayi sadhyA nA'sti cAtrA'nyA kAcit samutkarmaNA saiva samutkarSayitavyA tasyAM ca samutkRSTAyAM parA vadet duHsamutkRSTaM te AyeM ! nikSipa tasyAH khalu nikSipyamANAyA nA'sti kaJcit chetro yA parihAro vA, yAH sAdharmiNyo yathAkalpena notthAya viharanti sarvAsAM tAsAM tatpratyarya chedo vA parivAro vA / / sU0 14 / / bhASyam - 'pavattiNI ya' pravarttinI ca 'oDAyamANA' avaghAvamAnA ityasihoraphamukhavatri kAraNa haraNAdilakSaNaM parityajya mohanIyakamoMdayAt | zeSaM sarvaM caturtho dezagatAvachAvamAnAcAryopAdhyAyasya caturdazasUtravadeva vyAkhyeyam AcAryopAdhyAyasUtrAtpravartinIsUtre yo vizeSaH so'traiSa trayodazasUtre pradarzita evaM zeSaM sarve tadvadeva // sU0 14 // sUtram - NimagaMdhassa navaDaharavaruNassa AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe parinbhaTTe siyA se ya pucchimadhye pheNa te ajjo ! kAraNeNaM AyArapakappe NAmaM ajjhayaNe parinbhaTThe kiM AcAheNaM udAhU pamANaM : seya ejjA-no AvAheNaM pamAeNaM, jAvajjIcAe bassa tappattiyaM no kappar3a AyariyattaM kA jAva gaNAtraccheyayanaM vA uddisitae vA dhAritae cA, se ya vajjA - AvAheNaM no pamAeNaM, se ya saMThavessAmIti saMThavejjA evaM se kappar3a AyariyataM vA jAtra gaNAvaccheyayattaM vA uddittie vA dhAritae vA se ya saMThavessAmIti no saMThavejjA evaM se no kappaha AyariyataM vA jAtra gaNAvaccheyayattaM vA udisita vA dhAritae vA // sU0 15 // chAyA - nirmanthasya naghaDaharataruNasya AcAra prakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTaM syAt. sapraSTavyaH kena te Arya ! kAraNena AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTam kimAvAdhena utAho pramAdena ? / sa ca vadet-no mAbAdhena pramAdena, yAvajjIvaM tasya tatpratyayaM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre no kaspate prAcAryatvaM vA yAvaraNAvacchevakatvaM cA uddeSTuM vA dhArayituM vaa| sa ca vadetyAvAna, no pramAdena, saba-saMsthApayiSyAmIti saMsthApayet , evaM tasya kalpate bhAcAryasvaM cA yAvanaNApacchevakancha vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, sa ca-saMsthApayiSyAmIti no saMsthApayet pacaM tasya no kalpale AvAyasya vA yAvaraNApacchedakatvaM yA uddeSTu SA dhArayituM vA // sU0 15 // bhASyam-'niggaMthassa' nirmanthasya zramaNasya 'navaDaharataruNassa' navaDaharataruNasya, tatra navaH-dIkSAparyAyeNa trivArSikaH, iharaH--janma-paryAyeNa SoDazavArSikaH, tarUma:-catuzcatvAriMzadvArSika: uktaJca -"tivariso hoi navo, AsolasagaM DaharagaM theti / tazyo caucattAlo, majhimo ghero seso // 1 // chAyA...liyoM bhanI yA, .. sahara adhi / taruNathatuzcatvAriMzako madhyamaH sthaviraH zeSaH // 1 // iti / tasya tAdRzasya nimranthasya yadi 'AyArapakappe nAma ajjhayaNe' pAcAraprakalpo nAmAdhyayanam-AcArAGganizIthAdisUtram 'paribhaTTe siyA' paribhra-paThitaM sad vismRtaM syAt tadA 'seya pucchiyavve sa ca adhItavismRto nirghandhaH sthavireNa praSTavyaH, kiM praSTavyastatrAha 'keNa ne kAraNeNaM anjo' he Arya 1 te tava kena kAraNena 'AyArapakappe nAma ajmAyaNe paribhaTe'-AcAraprakalpo nAmAdhyayanaM paribhraSTaM tvayA vismRtam !, ki kAraNamAzritya tvayA''cAraprakalpAdhyayana vismRtamiti pRcchedityarthaH / tatra kAraNameva vivicya pRcchati-kimityAdi, 'kiM AvAheNa udAhU pamApaNaM' kim AvAdhena-rogAdikAraNena vismRtam ! utAho athavA kiM pramAdena-mAtmanaH pramAdabhAvena vispUtam ! | evaM sthaviraNa pRSTaH san 'se ya capajjA ' sa ca zramaNo vadet-kathayet he bhadanta ! 'no AbAheNaM pamAraNaM' AbAdhena rAgAdikAraNena no vismanaM kintu pramAdena mAramanaH pramAdabhAvena vismRtam | evaM kathite sati 'jAvajIvAe nassa' yAvajjIva-jIvanaparyantaM tasya zramaNasya 'tappattiya' tatratyayaM pramAdato vismaraNanimittaM 'no kappaI no kalpate 'AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA' AcAryatvaM vA yAvat upAdhyAyatvaM vA pravakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNavaratvaM vA evaM gaNAvacchedakatvaM vA udisittae vA' uddeSTuM yA anujJAtum 'dhAricae vA' svayaM ghArayituM vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / atha kadAcit 'se ya vaejjA' sa ca vadet-he bhadanta ! adhInamAcArakalpo nAmAdhyayanaM mayA 'AbAheNaM No pamApaNa' AbAdhena-rogAdikAraNena vismRtaM kintu no pramAdena pramAdabhAvamAzritya no vismRtamiti, 'se ya saMTabessAmIti saMvavejjA' sa ca saMsthApayiSyAmi vismRta Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmA 5 sU0 15 nimmyA bhAcAraprakarUpe namTe padadAnA'dhAnaSidhiH 130 mAcArakalpAdhyayanaM punaH smariyAsIti kamitrA adi saMsthApayet vismRtaM punarapi saMsmaret 'evaM se kappaI' evaM prakArepA putaH smRte jhAcArakalpAdhyayane sati tasya kalpate 'Ayariyatna vA jAva gaNAvaracheyayana vA' prAcAryatvaM gA nagada gaNAmaledAra vA "pirimArinae kA' uddeSTuM vA dhArayituM yA kalpate iti sambandhaH 'se ya' sa ca yadi 'saMThavessAmIti no saMThavejjA' saMsthApayiSyAmIti kathayitvA no saMsthApayet tadA evaM se no kappaI' evaM-saMsmaraNAbhAve tasya no kalpate 'Ayariyatna vA nAva gaNAvachayayantra kA AcAryatvaM vA yAvad gaNAvacchedakatvaM vA 'risiupa vA dhArittae vA' udreSTuM vA pArayituM veti // sU0 15 // ninthasUtramabhidhAya samprati nirgranthIsUtramAha-'niggaMthIe gaM' ityAdi / sUtram-NimAMgIe paM vaDAra tanapIe AyArapakappe nAma ajamAyaNe parimA siyA, sA ya puslipacyA keNaM te kArapoNaM abje ! yArapakappe nAma ajmayaNe parigmaTe kiM bhAmAheNaM udAhu pramAegA ? sA ya ejmA no AdhAheNaM pamAraNaM, jAvajInAe vIse tapattiya bho kApaDa patipitaM vA gaNAvaschei NittaM vA uddisittae vA dhArisae vA, sA ya barA -AgAhApaNaM ko pAraNaM sA ya saMThassAmiti saMThavenA evaM se kappara pavattiNi vA pApAvaccheiNi vA udisilara vA dhAritae vA, sA ya saMThassAmIti no saMThavenA evaM se mo kappA paratiNi vA gaNAvaccheiNitaM vA udvisittae vA pArijAe vA // H016 // chAyA-nirmathyAH khalu nabaDaharatarUNyAH AkhAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTa syAt sA ca praSTamyA-kena te kArapaNeta Aya! AnAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTam ? kim zrAbAdhena utAho pramAdena ? sA ca vadet no AvAdhena pramAdena, yAvajjIva tasyAstatpratyayaM go kalpate timItva vA gaNAvacachedinInvaM pA uddeSTuM vA dhArayituM kaa| sAna bat nAgarAdhena no pramAdeza sA ca saMsthApayiSyAmIti saMsthApayet parva tasyAH kaspate pravattinItvaM vA gaNAcaccheditItva vA uddeSTuvA dhArayituM vA, sA va saMsthApayi. jyAmIti no saMsthApayet evaM tasyAH no kalpate pravattinIya vA gaNAvacchedinI, cA uddenTu thA dhArayituM vaa|| khu. 16 // bhASyam-'NiggayIe NaM' nimranthyAH khalu zramapayAH 'navaDaharataruNIe' navahaharataruNyAH tatra navadIkSitA navA trivarSAtmakadIkSAparyAyavatI, DaharA-janmaparyAyeNa maSTAdazavarSikA, taruNo-- adhigatayuvAvasthA, janmatazcatvAriMzadarSikA bA, uktapa Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MRA/AAAAAAAAAAAAAAAA dhyapahArasve "tibarisA hoi navA, aTThArasiyA ya ihariyA hoi / taruNI ya jAva juvaI, phtAlisiyA ya vA taruNI" // 1 // chAyA-trivarSA bhavati navA, aSTAdazikAra DaharikA bhavati / taruNI ca yAvada yuvatiH, catvAriMzA ca dA taruNI // 1 // tasyAH 'Ayarapakappe gAma ajjhayaNe mAghAraprakalpo nAmA'dhyayanam AcArAnizIthAdikam 'paribhaTTe siyA' paridhaSTaM syAt adhItamAcAraprakalpA'dhyayanam vismRtaM bhavettadA 'sAya parichayacA sA cA'dhItavismRtA saMyatI sthavireNa praSTavyA-'keNa te kAraNeNa ajje 'he Arya ! kena khalu kAraNena te tava, 'AyArapa kappe nAmaM ajjhayaNe parimaTe'mAcAraprakalpo nAmAs. dhyayanaM paribhraSTam-aghItamAcAraprakalpA'dhyayanaM tvayA vismRta kena kAraNena vismRtamiti pRSchedityarthaH / tatra kAraNameva vivizya pRSThati-kimityAdi, 'ki ASAheNaM udAhu pamANa' kimAbAghena-rogAdikAraNena utAho-yadA pramAdena visatamili / gale maTA sanI 'sAyada' sA ca vadet-'no ASAheNaM pamAraNaM' no AbAdhena rogAdikAraNena kintu pramAdena mayA'dhItamami AcAraprakalpAdhyayanaM vismRtamiti, evaM kathite sati 'jAvajjIvAe' jAvajIva-jIvanaparyantamityarthaH tasyA vismRtakalpA'bhyayanAyAH zramaNyAH 'tappatti-tatpratyayaM pramAdato vismaraNanimittam 'no kappaI nau kalpate 'pavattiNItaM vA' pradarzinItvaM vA 'gaNAvaccheiNitaM vA' gaNAvacchedinItvaM vA 'udhisittae vA dhAritae yA uddeSTumanujJAtuM vA svayaM dhArayituM vA, etAchazyAH punaH pravartinIpadasyA'nujhAenaM na karttavyamAcAryeNa, na vA sA svayameva punaH pravartinIvaM gaNAvacchedinItvaM vA ghArayituM zaknotIti / 'sA ya vaejjA' atha yadi sA saMyatI parva yadeta-he bhadanta ! mayA 'AbAheNa no pamAraNaM AbAdhena rogAdinA adhIlamapi punavismRtam , natu pramAdena vismRtamiti 'sA ya saMThavessAmIti saMThavejjA' sA ca saMyatI vismRtamadhyayana saMsthApayiSyAmi-punarapi smariSyAmIti kathayitvA saMsthApayet-punarapi saMsmaret , 'evaM se kappaI' pUrva prakAreNa punaH smRte'dhyayane sati tasyAH kalpate 'pavaziNItaM vA gaNApaccheiNitaM vA' pravartinI vA gaNAvacchedinItvaM vA 'udisittae vA dhArittae cA' uddeSTumanujJAtuM vA svayaM ghArayituM vA / atha kadAcit naSTamadhyayanam 'sA ya saMThacessAmIti no saMThavejjA' saMsthApayiSyAmIti kathayitvA no saMsthApayet na tasya saMsmaraNaM kuryAt 'evaM se no kappai pabattiNItaM vA gaNAbaccheiNitaM vA uddisicae vA dhArittae vA' evaM tarhi tasyAH saMyanyAH no kalpate pravattinItvaM vA gaNAvacchedinotvaM vA uddeSTumanujJAtuM vA svayaM dhArayituM vA // sU0 16 // pUrva navaharataruNanirganthanirmanthInAm mAcAraprakalpA'dhyayanaM pramAdato vismaraNena asaMsthApanena ca yAvajIvaM padadAnA'bhAvaH pratipAditaH, asmin, sUtre tu sthavirANAM sthavirabhUmiprA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgya 05 2017-18 sthavirANAmAcAraprakarUpa naSTe'pi padadAnavidhiH 15 "sAno ca mAcAraprakalpanAmakA'dhyayanasya vismRtau saMsthApane saMsthApane vApi bhAcAryAdipadaM dAtanya bhavediti pradarzayannAha--'gharANaM' ityAdi / sUtram-therANaM therabhUmipattANaM AyArapakappe nAma ajnayaNe parimbhahe siyA kApaDa tesi saMThavettANa vA asaMThavecANa cA AyariyataM vA Ava gaNAvaccheyayattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 90 17 // chAyA-sthavirANAM sthavirabhUmiprAptAmAmAcAraprakalpo mAmAdhyayanaM paribhraSTa syAt kalpate teSAM saMsthApayatAmasaMsthApayatAM pA mAvAryatvaM ghA yAvaraNApacchedakatvaM ghA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU. 17 // bhASyam -'rANa' sthavirANAm-ye jJAna-darzana-bAritre sIdatAmihalokaparalokA'pAya pradaya tAn saMyame saMsthApayanti teSAm-zrutasthavirANAM SaSTivarSANAM vA 'perabhUmipattANaM' sthavirabhUmiprAptAnAm-AcAryapadaprAptAnAm 'yArapakappe nAma ajayaNe parijmaDe siyA'-AcAraprakalpo nAmAdhyayanam-AcArAnanizIthasUtrAdikaM paribhraSTa-naTa-vismRtaM syAtbhavet 'kappai tersi' kalpate tapA sthavirANA sthavira abhiprAptAnAm 'saMvidhANa vA' saMsthApayatAM punaradhItya saMsmaratAm 'asaMThavettANa pA' masaMsthApayatAM punarasaMsmaratAM vA 'AyariyataM jAva gaNAvaccheyayattaM vA--AcAryatvaM vA upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNaparatvaM vA gaNAvacchedakAvaM vA 'uhisilae vA' uddeSTumanujJAtuM vA, jIrNasvamahattvakAraNena teSAM sUtradhAraNAyAH sAmAbhAvAt 'dhAricara vA' svayaM pArayituM vA | sthaviraviSaye anna caturbhaGgI yathA - jINoM no mahAn , yastaruNa evaM san jarayA pariNataH, ityekaH 1 / no jIrNaH kintu mahAn, yo vRddho'pi san dRDhazarIra iti dvitIyaH 2 / jIrNo'pi ca mahAnapi ceti tRtIyaH 3 | no jIrNo no mahAn iti caturthaH 4 / bhayaM caturtho bhagaH zUnyaH / zeSANAM tu prayANAmekataro na zaknoti saMsthApayitumiti tasyAcAraprakalpo nAmAbhyayanaM paribhraSTaM mavediti kalpeta tAdRzasyAsaMsthApane'pi bhAcAryAdipadamudeSTu vA prArayituM veti // sU0 17 // sUtram-perANaM therabhUmipacANe Ayarapakappe NAma ajmayaNe paribhaTTe siyA kappA tersi sainisaNNANa vAsaMtuyANa vA uttANayANa vA pAsalliyANa kA AyArapakappe nAma bajAyaNe doccapi taccapi paDipucchicae vA paDisArettara vA // 2018 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vyavahArale chAyA-sthavirANAM sthavirabhUmi prAptAnAm bhAvAraprakalpo nAmA'dhyayanaM parivAra syAt kalpate teSAM sanniSaNNAnAM vA tvagvatayatAM cA uttAnakAnAM vA pArSayatA (pAzcataH sthitAnAm) yA mAcAraprakalpo nAmA'dhyayana dvitIyamapi vatIyamapi pratipraSTuM vA pratisArayituM ghA || sU0 18 / / bhASyam--'rANaM' sthavira, gAra 'rabhUmipalAma sthavirabhUmiprAsAnA-nAcAryapadaprAsAnAm , athavA-ativRddhabhAvaM prAptAnAm , 'ApArapakappe nAma ajjhayaNe' AcAraprakalpaH-mAcArAGgAnizIthAdisUtraM nAmA'bhyayanam 'parimmaSTe siyA' paribhraSTa-vinaSTa vismRtamityarthaH syAt-bhavet 'kappai tersi' kalpate yujyate teSAM vismRtAdhyayanAnAm 'saMnisaNANa vA'-sannipaNNAnAM vA-niSadyAgatAnAM samupaviSTAnAmityarthaH 'saMtuyahANa vA svagavartanena sthitAnAM muptAnAmityarthaH 'uttANayANa vA' ucAnakAnAM vA-hRdayabhAgamAMkRtya zayanaM kurvatAm 'pAsalilayANa vA' pArzavatAM vAmAdipAvataH sthitAnAm AzrayamAdAyopaviSTAnAM kA 'Ayarapakappe nAma ajjhayaNe-zrAcAraprakalpanAmamApyayanam 'doccapi taracaMpi' dvitIyamapi vAraM tRtIyamapi vAram apizabdAt caturthIdivAramapi piDipucchittae vA' pratipraSTuM kA tadviSayAM pRcchAM kartum 'paDisArettae vA pratisArayituM vA saMsmatta prahItuM vA kalpate iti pUrveNa saMbandhaH // sU0 18 // pUrva nimranthanirgranthInAM vismRtAcAraprakalpAdhyayanasya paThanamAzriya kathitam , sAmprataM nithanirmanthInAM dvAdazavidhaH sambhogI bhavati tatra ko'pi doSa Apatito bhavettadA tasyA''locanA kartavyetyAlocanAvidhi pradarzayati--'je NigayA Niggayomo ya' ityAdi / satram-je NigayA NimayIyo ya saMmohayA siyA, no pahaM kacyA annamannassa aMtie Aloecae, asthi yA ettha kei AloyaNArihA kappar3a se tesi aMtie Aloesae, nasthi yA ettha kei AloyaNArihA evaM haM kappai annamannassa aMtie Aloesae / 50 19 // chAyA-ye nimthA nimtyazca sambhoSikAH syuH mo jalu kalpate anyo'syasthAgtike Alocayitum , santi vAtra dhita mAlocanA karapate tasya devAnamtike mAlocayitum , na santi vA kekhidA mAlocanAH parva manu kalpale bhanyo'yaspAs. stike Alocayitum // sU0 19 // bhASyam-'je NigayA' ye nimranthAH 'Nigargayoo ' nirmathya ca 'saMbhoiyA siyA'- sAmbhogikAH syuH, tatra saMbhogaH upapyAdivastatA parasparamAdAnapradAmam , sa ca bhodhato Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aviyiva n wwwamrHARHAAHArran nimranthanindhInAM parasparamAlocanAvidhi: R zarAdaviSaH, utadhagAthA-'ubahi-supa-bhattapANaM, aMjalipagaho ya dAvaNA gemA / cha8 nikAyarNa taha, bhaNmuddAmaM ca kimma // 1 // yAvaJca samo-saro nisajjA phahAparvadhI ya / bArasaviho ya eso, saMbhogoM oSadhI Nemo // 2 // isi, chAyA-upadhi-zruta-bhaktapAnam aJjalipragrahazca dApanA jJeyA / SaSThaM nikAcanaM tathA, abhyutthAnaM ca kRtikama // 1 // vaiyAvRtyaM samavasaraNaM niSayA kabhAprabandhazca / vAdavipazveSa saMbhoga oghato jJeyaH // 2 // iti / tathAhi-upaSiviSayaH 1, zrutaviSayaH 2, maktAnaviSayaH 3, maJjalipramAviSayaH 1, dApanAviSayaH, dApanA-zaNyAhAropaSisvAbhyAvaziSyamaNAnAM pradApanaM tadiSayaH 5, nikAknaviSayaH, nikAcana nimantraNa tadviSayaH 6, mabhyutthAnaviSayaH 7, kRtikarmaviSayaH 8, vaiyAvaraNaviSayaH 9, samayamaraNaM myAkhyAnAdi karaNe hatthasAkSAt parasparamantike upavezanaM, sadviSayaH samavasaraNaviSayaH 1., saMniSpAviSayaH 11, kathAprabandhaviSayazceti 12 vAdaviSaH saMbhogastadviziSTAH sAMbhomikA maveSuH 'no eM kappaha annamannassa aMtie bhAkoecae' no-naiva " ' iti vAsyAlakAre kanyate'nyo'nyasya-parasparasya antike-samIpe nimranthasya ninthIsamIpe, nirmAzca niyasamIpe mAlocayitum-mAlocanAM kattum svakIya sakIyamatIcArajAta prakarayituM no mate iti sambaka | pavaM vahi kuna kalpate ! lyAha-'malli gA! hatyAdi / 'marikha yA tva ra baaloypaarihe| santi-viSante cedaya sabAye bemisalonAH mAlocanAdAna yogyAH sthAnAGgasUtrasya dazamasthAnokadazaviSaguNayanto nirmanthAstadA-kappA se teli aMtie Aloenae' karUpate tasya-mAlocakaspa teSAm bAlocanANAmantike samIpa Alopayitum / mAlocanAIH sthAnAsatrasya dazamasthAmojadazakSiguNadhArako mavet / ukaJca "dasahi ThANehiM saMpanne bhaNagAre marihA bhAloyaNaM paricchitae, taM jahA-AyAra 1, mavahAravaM 2, bavahAkha 3, ovIlae 4, pakundae 5, aparissAI 6, nigjAbae 7, bhavAyadesI 8, piyadhamme 9, datadhamme 10 // chAyA-AdhAsvAn 1, navamAsvAn 2, pavahAravAn 3, apanIDakaH 4, prakurSaka: 5, aparinAvI kA niryApakaH 7, apAyadazI , priyadharmA 7 chadharmA 10 iti / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramanmarrrroved dhyavahArale vyAkhyA-dazasthAnasaMpanno'nagAraH mAlocakena dIyamAnAmAlocanAM grahItumarhati, kIdRzaH sa bhavitumaIti ! 'taM jahA' tapathA-mAcAravAn-jJAnAdyAcAravAn 1, avadhAravAnavadhAraNAvAn 2, vyavahArakhAn-AgamAdipazcaprakAravyavahAravAn 3, mapIDakA:--lajjApanodakaH yathA paraH mukhamAlocayati 5, prakurvaka:-mAlocite'ticAre zuddhikaraNasAmarthyavAn 5, niryApakA-niryApanakArakaH tathA prAyazcittaM dadAti yathA sa nivauMdu zaknoti 6, bhaparitrAvIzrutAlocakadoSANAM na kasmaicitkathanazIlaH 7, apAyadarzI-Alocakasya pAralAkikA'pAyada. zaMkaH 8, priyadharmA-dharmapriyaH 9, dRddhadharmA-Apapi dharme'vicala 10 iti / tasya, tathA jyeSThatya ca samIpe mAlocanA kartavyA / yadi tatra dazavidhaguNayukto na bhavettadA paryAyavyezThasya samIpe devasikaM rAtrika sAmAnyamaticArajAtamAlocayediti / athApavAdamAha-matha yadi-'natyi yA itya ke AloyaNArihe' na sAta-ne vidyanta pedana cidAlAcAhI niprainthAH 'evaM gaI kappai annamagnassa atie Alopattara' evam-etAdRzyAM paristhitI khallu kalpate'nyo'nyasyA'ntike-samIpe Alocayitum-mAlocanAM kartumiti / ayaM bhASaH---mAlocanA ca na vipakSe, sapakSe'pi nAgItArtheSu bhavitumaIti, tatra gumAtipArasya prakaTanAyogyatvAt / tatra vipakSaH-saMyasAH saMyatInAm, saMyatyazca saMyatAnAmiti / sapakSaH saMyatAH saMyavAnAm , saMyatyazca saMyatInAM bhavati / yataH-vipakSe AlocanAyAM caturthavatAdiguptAticArANA prakaTane parasparaM bhAvamedaH saMmavati, tasmAd bhagavatA banyo'nyAlocanApratipe. ghakamidaM sUtra pratipAditam / apavAdapakSe gADhAgADhakAraNe samutpanne parasparAlocanAvidhipratipAdaka sUtra pravartitam / tatrApi vivekaH pravarcayitavyaH, yathA--Alocako yuvako vRddho vA mAlopanAhA nirbandhI vRddhAvasyammAvinI / mAchocikA yuvatiddhA vA bhAkocanAhI nimrantho vRddhoapazyaMbhAvI yujyate, evaM parasparAlocanAvidhipratipAdakaM sUtra pravartanIyamiti / mAlocanA: kIdazairmavitammam ? tabAha bhASyakAra:- goyasthA' ityAdi / gAthA-"gIyatthA karakaraNA, poDhA pariNAmiyA ya gaMbhIrA / ciradikkhiyA ya vuDdA, japaNo aloyaNAjoggA // 1 // " chAyA-gItArthAH kRtakaraNAH, praudAH pAriNAmikAzca gambhIrAH / viradIkSitAzca zuddhAH, yataya mAlocanAyogyAH // 1 // vyAkhyA-gIyasthA' iti / gItArthAH-sUtrArthatadubhayaniSNAtAH, kRtakaraNAH-bhanevAramAlocanAdAne sahAyIbhUtAH, prauDhA:--samarthAH sUtrato'rthatazca prAyazcicadAne pazcAskarttamazakyAH, pAriNAmikAH-mAlocanAyAH pariNAmacintAkuzalAH, gambhIrAH mAlocakasya mahati Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApyam i0 5 sa 19-20 nirgranthanirmanthInAM svapakSavipakSe vaiyAsyavidhiH 144 doSe'pi zrute aparinAviNaH na kasmaicidapi prakaTanazIlA ityarthaH, ciradIkSitAH-prabhUtakAlapramajitAH, vRddhAH-zrutena paryAyeNa vayasA ca mahAntaH, evammUtA yatayaH- sAdhavaH upalakSaNAt sAdhyakSa bAlocanAdAnayogAH AlocanAdAne samucitA bhavantIti // 1 // atrAha bhASyakAra:'AloyaNAe' ityaadi| . gAthA--"AloyaNAe je dosA, gheyAvasvevi te punno| tamhA annonnabhASeNaM, veyAvacca na kArae" // 1 // * chAyA-mAlocanAyAM ye doSA vaiyAvRsye'pi se punaH / tasmAd anyo'nyabhAvena vaiyAvRtyaM na kArayet // 1 // vyAlyA-ye ca khalu-vipakSe-AlocanAyAM doSAH kathitAH, te sarve'pi doSAH vaiyAvaraye'pi parasparaM vaiyAvRtyakAraNe'pi bhavanti tasmAda bhanyo'nyabhAvena vipakSe vaiyAvRtyaM na kArayediti sUtrAkSarArthaH / - ayaM bhAvaH-vipakSAt-vaiyAvRttyaM zArIrika hastapAdAdisaMvAhanarUpaM kArayataH sAdhoH kadAcit caJcalacittAyAH sAdhvyA viSaye mano vikRtaM bhavet tena vratabhaGgadoSa bhApayeta, mAhArAghAnayanaviSaye ca zramaNyA samAnItamannAdikaM bhuJjataH sAdhorAjJAmAdidoSAH, zakSitAdi doSAzca bhaveyuH / uktazcAtra-- samaNIe ANIya, muMjai asaNAha jattha samaNo ya | gaccho napuMsamo so, evaM samaNINa ghammakahA // 1 // chAyA zramaNyA AnItaM bhuGkte azanAdi yatra zramaNazca / gaccho napuMsakaH saH, evaM zramaNInAM dharmakathA // 1 // ayaM bhAvaH--yasmin gacche zramaNyA samAnItamazanAdikamakAraNe zramaNo bhuGkte sa gaccho napuMsako vijJeyaH / evaM zramaNAnAM sadAve zramaNyA dharma kathA'pi bodhyA / zramaNasattAyAM zramaNI yadi paTToparyupavizya pariSadi dharmakayAM karoti yasmin gache sa gaccho'pi napuMsaka eveti // 1 // punazca-AhArAnayane-'anyanmanasi-anyacasi' ityAdiduSTalakSaNalakSitA saMyatI kadAcida maneSaNIyamamyazanAdikamAnIya samarpayati, ityAdi dopabAhulyAt kathamapi kimapi saMyatena saMyatrAbhiH kimapi vaiyAvRttyaM na kArayitavyamiti / evaM saMyasyAH saMyateyAvatyakAraNe doSAH Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samunnemAH / sapavAde gALAsAkAraNe vivekaH karcanya iti / vizeSata mAlocanAdoSA vaiyadoSAca sthAnAzasUtrAjAtalyAH // sU. 19 // pUrva vipakSe'nyo'vimAvRtyakaraNaM niSisam, gAdakAraNe pAzA pratipAditA, sAmprataM sthavirakalpikajinakalpikayorapavAdotsargau pratipAdayannAha-'NiggathaM ca NaM' ityAdi / sUtram-NigyaM ca gaM rAmao kA milAkhe nA dIhAho vA sejjA ilyI vA purisassa omAvejA purilomA itthIra momAvenA, evaM se kappai evaM se ciTThara parihAraM ca no pAuNai esa kappe therakappiyANaM / evaM se no kappar3a evaM se no ciTThA parihAraM ca no pAuNai esa kapa jiNakapipANaM ti bemi / / sU0 21 // vavahArassa paMcamI uso samatto // 5 // chAyA-minca khalu rAtrau vA vikAle lA dIrghapRSTho lUpayet strI yA purupasyApamAyet puruSo vA striyA apamArjayet, pathaM tasya kalpate evaM tasya tiSThati parihAraM ca no prApnoti para kalpaH sthapirakaripakAnAm / pavaM tasya mo kApase evaM tastha no tiSThati parihAraM ca no prApnoti papaH kalpo minakalpikAmAma, iti pravImi sU0 20 // vyavahArasya paScama uddezaH samAptaH // 5 // bhAcyam-'Ni ca ' nimranthaM zramaNam cakArAt-nindhiI ca khalu 'rAo vA viyAle vA' rAtrau vA vikAle-sAyaMkAle prAtaHkAle tadanyakAle vA yadi-dIDapaTTo vA lUsejjA' dIrghapRSThaH sarpaH lUpayet-dazet tatra-'itthI vA purisassa omAvejjA' strI bhramaNI puruSasya sAdhoH svahastena taM viSamapamArjayet mantroklAdinA nivArayet purilo itthIe omAvejjA' puruSaH sAdhuH khiyAH amaNyAH svahastena viSamapamArjamej / yadi-sAdhuH sAyA yA sarpadaSTA bhavet tatrA'sati vyaktyantare sAdhuH zramaNyAH virSa hastena pramArjayet , zramaNI vA zramaNasya viSa hastenA'pasArayediti bhAvaH / evaM se kapaI' evam etAdRzyAM paristhitau tasya sthavirakalpikasya kalpate, 'evaM se vivaI' ekm-anena prakAreNa apavAdamAsevamAnasya tasya sthavirakalpikasya tiSThati paryAyaH na tu saH sthavirakalpikatvAt paryAyaparibhraSTo bhavati mata eva 'parihAra ca se no pAuNaI' parihAraM ca tapaH sa sthavirakalpikaH prAyazcittarUpeNa na prApnoti parihAranAmakaM prAyazcittaM ca tasya na bhavati 'esa kappe therakappiyANa' ekaH-sUtroktaH kalpaH-AcAraH sthavirakalpikAnAM kathitaH / samprati jinakalpikamadhikRtya utsargamArga pradarzayitumAha-'evaM se no' ityAdi, 'pUrva se no kappaI' evam-ukAprakAreNa sarakSeNa vipakSeNa vA vaicAhatyakAramaM se' tasya jinakAlpikasya no naiva kAmapi kalpate, 'evaM se no cihA' evam-kAnena prakAreNa apavAdapadasevaneca taruNa jinakalpikasya jinaparyAyo na siSyati, jinakalpikalAt patiko bhavatoya Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam 10 5 sU0 20 paJcamoddezakasamAptiH 145 'parihAraM ca se no pAuNaI' parihAraM ca-parihAranAmakaM tapovizeSaM sa na prApnoti apavAdAnAsevitvAt, 'esa kappe jimakappiyANa' eSa kalpaH-prakAro jinakalpikAnAmuktaH / 'ttiva bemi'sudharmA svAmI jambUsvAminaM kathayati-he ziSya ! iti-uktaprakAreNa ahaM tIrthakaramukhAd yathA yat zratama tattathA tumyaM prabomi-kathayAmi, iti / / sU0 20 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagahallabha prasiddhavAcaka-paJcadahAbhApAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagayapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya" padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabativiracittAyAM vyavahArasUtrasya' bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM paJcama udezakaH samAptaH // 5 // sarasvati ma. 19 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama zodezakA prArabhyate-- atha paJcamorezakasya caramasUtreNAsya SaSTrodezakasyAdisUtreNa saha kA sambandhaH / iti sambandha pradarzayannAha bhASyakAra:-'paMcama' ityAdi / gAthA-'paMcamauddesate, gilANabhAvo pardasimI muNiNo / so icchai nAyavihi, saMbaMdho esa nAyanyo" // 1 // chAyA-padhyamohezakAnte glAnabhAvaH pradarzito muneH / sa icchati zAtaSidhi, sambandha papa bAtavyaH // 1 / / vyAkhyA--'paMcamauddesate'-pazcamoddezakasyAnte caramasUtre 'muNiNoM' muneH-nimranthasya 'gilANabhAvo' glAnabhAvaH-sarpadaMzena manodaurbalyarUpaH 'padaMsio' prdrshitH| 'so' sa:-maraNAzatAdinA khinnaH san 'NAyavihiM jJAtavidhi, tatra-jJAtA:-mAtApitrAdayaH tatsaMbandhIbhUtA vA, teSAM vidhi - jJAtasambandhamAzritya tattatsaMbandhIbhUtaM jAtabhedam anyasvajanAn vA 'icchai' iti teSAM samIpe gantumicchedityarthaH / athavA svajanA glAnA maraNAsannA vA bhaveyustaiSAM darzanadAnAdyartha vA gantumicchediti SaSThodezakasyAdau jJAtavidhiH pradasyate, eSa sambandhaH pUrvAparodezakayotivya iti // 1 // tatrAdima sUtramAha-"bhikkhU ya icchejjA' ityAdi / sUtram-bhikkh ya icchejjA nAyavihi ettara, no se kappai there aNApucchittA nApavihi ettae, kappaha se yere ApucchittA nAyavihi ettae, gherA ya se viyarejjA evaM se kappai nAyavihi pattae, merA ya se no viyare jA, evaM se no kappai nAyavihi ettae, jaM tasya therehi aviNaNe nAyavihi eI, se saMtarA chee vA parihAre kA / / suu01|| chAyA--bhikSupaca icchet zAvidhiM no tasya kalpate sthavirAnanApRcchaya bhAta. vidhimetum , kalpate tasya sthavirAn bhApRcchaya jhAtavidhimetum , sthavirAzca tasya vitareyuH, evaM tasya kalpate hAtavidhimenum , sthavirAzya tasya bho vitareyuH, evaM tasya no kalpate zAtavidhimaitum , yattatra sthaviraiH adhitINoM zAtavidhimeti tasya sAntarAt chedo SA parihAro thA / / sU0 1 // bhASyam--'bhikkhu ya icchejjA' bhikSuH-zramaNaH ca-zabdAt zramaNI ca icchet , kimicchettatrAha-'nAyavihi' ityAdi, 'NAyaviIi ettae' jJAtavidhi svajanabhedam , jJAtA-mAtApitrAdayaH, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 6 sU01-5. bhikSoH svajanamilanArthamamana vidhiH 147 athavA pUrvasaMstutA mAtApitrAdayaH, pazcAtsaMstutAH zvazvazvazurajhyAlakAdayaH, tannimittena yaH sambandhaH sa jJAtadidhirubhyate, mAtApritazvazrUzvazurAdiviSaye'neke bhedA bhavanti, mato vidhizabdo'tra maidavAcako bhAtavyaH, teSAM gRhe darzanadAnAthartham etuM-prAptuM gantumityarthaH tadA-'no se kappaDa yere bhagApucchitA nAyavihiM enae' 'no'-na kathamapi 'se' tasya-zramaNasya kalpate sthavirAn gacchanAyakAn anApRSThya sthavirAjJAmantareNetyarthaH jJAtavidhimetum mAtmanaH svajanagehe gantum / 'kappaDa se pere ApucchittA nAyavihiM ettae' kalpate tasya sthavirAn gacchanAyakAn pRcchaya gacchanAyakasyA''jJA labdhvA ityarthaH jJAtavidhimetu-svajanagRhe gantumiti / pracchane yadi-'perAya se viyarenA' sthavirAraca 'se' tasya vitareyuH-gamanAyA''jJAM dadhaH 'evaM se kappai nAyaviIi esae' evaM gacchanAyakasyA'jJAsaprAptyanantaram 'se tasya zramaNasya kalpate jJAtavidhimetum 'therA ya seno viyarenjA' yadi sthavirA ca tasya svajanagRhe gantumA no vitareyuH no dayuH 'evaM se no phappai nAyavihi ettara' evam-mAjJAvitaraNAbhAve tasya no kalpate jJAtavidhimetum / jitasya therehiM aviNNe nAyavihiM paDa' yat yadi zramaNastatra sthaviauravitIrNo'nanajAtaH jJAtavidhimeti prApnoti sthavirAjJAmantareNa yadi kazcit zramaNaH svajanagRhaM yAti gachati se saMtarA chee vA parihAre pA' 'se' tasya-zramaNasyAjJAmantareNa jJAtavidhi kurvataH sAntarAt svakRtAd mantarAt bhAjJollachanarUpA'parAdhAt chedo yA parihAro vA, galchanAyakAjJAmullaMdhya jJAtavidhikaraNe zramaNasya chedanAmaka parihAranAmakaM vA prAyazcittaM bhavati, iti bhAvaH / / sU. 1 // zAsavidhimetuM kasya na karUpate ? tatrAha-'no se kappai' ityAdi / sUtram -no se kappara appamuyassa appAgamassa egANiyassa nAyavihiM esapa // 602 // chAyA-no tasya kalpate masgazrutasya adhyAgamasya pakAkino kSAtavidhimetum ||suu02|| bhASyam--'no se kappA' no-na kalpate katharmApa 'se' tasya zramaNasya, kIdRzasyetyAha'appamayassa' malpazrutasyA'gItArthasya, 'appAgamassa' alpAgamasya-AgamajJAnavikalasya laukikazAstreSvatiparicitasya svazAstra viSayakajJAnavazcitasya, punaran gItArthe sApa 'egANiyassa' ekAkinaH sahAyakarahitasyAdvitIyasya 'NAyaviIi ettae' jJAtavidhimetum-mAptum, alpazrutenaapAgamena ekAkinA'gItArthena zramaNena svajanagRhe gamanaM na kartavyamityarthaH / / sU. 2 // jJAtavidhimetuM kasya kalpate / iti tavidhimAha---'Rppar3a se je tattha' ityAdi / sUtram-kappar3a se je tattha bahusmue vabhAgame teNa saddhiM nAyavihiM ettae / 03 // chAyA kalpate tasya yastatra bahuzruto vAgamaH tena sAhAtavidhimetum / / sU0 3 / / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vyavahAra bhASyam-'kappai se je tatva bahussue bahAgame' kalpate 'se' tasya zrama Nasya yastatra-ganche bahuzrutaH sUtrApekSayA, brahmAgamaH arthApekSayA 'teNa saddhiM nAyavihiM esae' tena bahuzrutena bahAgamena sAdha jJAtavidhimaitum-svajanagRhaM gantuM kalpate iti saMbandhaH, naikAkinA zramaNena svajanagRhe gantuM zakyate kintu - tasmin gacche yo bahuzruto vahAgamaH tena sAkaM milityA gantuM zakyate iti bhAvaH / / sU0 3 / / svajanagRhe gate sati tatrAhAragrahaNavidhimAha-'tattha se' ityAdi / sUtram-- tattha se pRbvAgamaNeNaM puncAutte cAukodaNe, pacchAute bhiliMgasU ve kappar3a se cAulodaNepaDiggAdicae no se kappaDa bhiliMgasUde paDiggAhitsae / 50 4 // - chAyA-tatra tasya pUrvAgamanAs pUrvAyukta santulaudanaH pazvAcAyuktaH bhilikasUpaH kalpate tasya tantulaudanaH pratigrahItum , no tasya karapate milimapaH pratigrahItum / / suu04|| bhASyam - 'satya se' iti tatra-gRhasthagRhe tasya -bhikSArthamAgatasya sAghoH 'puccAgamaNeNaM sUtre paJcamparthe tRtIyA ArthatvAt tena AgamanApUrva sAdhorAgamanAtprAgeva 'pubbAuse' pUrvAyuktaH pUrva randhanakA evaM mAyuktaH radhyamAnaH gRhasthaiH svanimittaM paktumArabdhaH 'cAulodaNe' tandulodanaH vasaMta pacchAute miliMgasave' pazcAdAyuktaH sAghorAgamanAnantaraM radhyamAnaH 'bhiliMgasve' iti masUra dAlirbhavet upalakSaNametat sarvadAlInAm , tatra tayormadhye 'kappar3a se' kalpate tasya sAdhoH 'cAulodaNe' tandulaudanaH 'paDiggAchittae' pratigrahItum tandulaudanasya pUrvAyuktasvAt , kintu 'no se kappaI' no-naiva-tasya - sApoH kalpate 'bhiliMgasve' masUrasUpaH 'paDiggAsie' pratigrahItuM tasya pazcAdAyuktasyAt // sU. 1 // punarevAha---'tatya puvAgamaNeNaM' ityAdi / sUtram-tatya pubbAgamaNeNaM puyAutte miliMgave, pacchAutte cAulodaNe, kappar3a se bhiliMgasve paDiggAhittae, no se kappai cAulodaNe paDiggAhicae / / 50 5 // chAyA-tatra pUrvAgamanena pUrvAyukto bhilikasUpaH pazcAyuktastandhulodanaH kalpate tastha bhilispaH pratigrahItum, no tasya karUpate tandulauvanaH pratimahotum / / sU0 5 // bhASyam-- asmin sUtre miliGgasUpaH sAdhoH pratigrahItu kalpate pUrvAyuktatvAt kintu vandulodano na kalpate tasya pa bAdAyuktatyAditi sUtrabhAvaH // sU0 5 / / sUtram-tattha se pUvAgamaNeNaM dovi puvAune kappai se dovi paDiggAhisae // suu06|| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u06 206-11 tamdulaudanabhiligasUpayo grahaNavidhiH 140 chAyA-tatra tasya pUrvAgamanena zAvapi pUrvAyukto kalpate tasya dvApi prati prahItum // khU0 6 // bhASyam-asmin sUtre tandulodano miliGgasUpazcesi dvAvapi pratigrahItuM kalpate tayoIyorapi pUrvAyukatvAt / / sU0 6 // sUtram--tatya se pUjvAgamaNeNaM dovi pacchAutte no se kappaDa dori paDigAhittae / 07 // chAyAta tasya pUrvAgamanema dvApapi pazcAdAyuktau no tasya kalpate dvApi pratiprahItum / khu0 7 // bhASyam--asmin mUtre miliGgasUpastandulaudanAca dvApi no phalpate dvayorapi pazcAdAyutatvAt / / sU0 7 // matra kalpane kAraNaM pradarzayati-je se tattha' ityAdi / sUtram-je se tattha puvAgamaNeNa puvAutte, se kappara paDiggAhitae // 08 // chAyA- yaH saH tatra pUrvAgamanena pUrSAyuktaH sa kalpate pratigrahItum / / sU0 8 / / bhASyam -- yaH saH ko'pi padArtho gRhasmagRhe sAdhuprAyogyaH azanAdiH sa sarvo'pi sAdhorAgamanApUrvamAyuktaH-sampannaH sa kalpate pratigrahItumiti tAspAH / / sU0 8 // athA'kalpane kAraNamAha--'je se ityAdi / sUtram--je se vastha puNyAgamaNeNaM pacchAutte, no se kappai paDiggAhitae / / 09 / / chAyA-pAsa taka pUrvAgamanena pazcApAyukto no tasya kalpate pratigrahItum ||suu09|| bhASyam-yaH sa ko'pi padArthaH sApormahaNayogyo'zanAdigRhasthagRhe sAdhorAgamanAspazcAdAyuktaH-sampannaH sa ko'pi padArthaH sAdho kalpate iti bhAvaH / / sU0 9 // pUrva bahuzrutabadbhAgamasya jJAtavibhigamane vidhiH pradarzitaH / jJAtavidhi kRtvA tataH pratyAvavaM upAzraye Agacchati tatra pAdaprasphoTanAdi cAvazyaM karotIti tadviSaye bhAcAryopAdhyAyasya pazvAtizeSAn darzayati-'AyariyauvajhAyassa' ityAdi / / sUtram-Ayariya uvajjhAyasya garNasi paMca aisesA pannattA, taM nahA AyariyaukjhAe aMto upassayassa pAe niginimaya nigijhiya papphoDemANe vA pamanamANe vA no aikkamai // 50 10 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 yavahArale chAyA -AcAryopAdhyasya gaNe paJca atizeSAH prAptAH tadyathA-zrAcAryopAdhyAyaH anta upAzrayasya pAdau nigRhya nigRhya prasphoTayan vA pramArjayan ghAgo atikrAmati ||suu010|| bhASyam-'AyariyauvajhAyassa' pAcAryopAdhyAyasya AcAryazcaupAdhyAya cetyAcAyopAdhyAyaH AcAryarUpa upAdhyAyaH yadvA AcAryeNa sahita upAdhyAyaH AcAryopAdhyAyaH, tasyAcAryopAdhyAyasya gaNasi' gaNe-ganchamadhye ityarthaH 'paMca aisesA pannattA' paJca-paJcasaMkhyakA atizeSAH- atizayAH sAmAnyasAghoranAcaraNIyatvAt prajJatA:-kathitAH / tAneva paJcAtizayAn darzayitumAha-taM jahA' ityAdi, 'taM jahA' tavathA-'Ayariya uva jhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcArya zcopAdhyAyamcetyarthaH, 'aMto uvassayassa' antaH upAzrayasya vasarbhadhye ityarthaH, 'pAe' pAdau svakIyacaraNau 'niginiya nigijhiya' nigRhya nigRhya-bhUmo yatanayA-AsphAsyAsphAlya 'paSphoDhamANe vA' prasphoTayan-tadgatadhUlyAdimapanayan 'pamajjamANe vA' pramArjayana vA vastrAdinA progyan vA 'no aikkamAi'no bhatikAmati-tIrthakarAjJA nochahayati, bAhyata Agatasya sAdhoH pAdapramArjanamupAzrayAvahirava karaNIyaM bhavet kintu AcAyopAdhyAyasya tadatizayaravena pratipAdanAnna doSaH, yata pAcAryopAdhyAyA na kimapi kAraNa vinA evaM kurvanti, bahigRhasthAnAmupasthitI evaM karaNe zAsanoDAho bhavati, yadete asabhyA jainasAghavaH ye upasthitajane dhUlimukhApayantItyAdi kAraNavazAtte evaM kurvanti tato na teSAmAjJAbhalAdi doSaH samApayeta teSAmatizayatvena bhagavatA pratipAditatvAt / eSaH eko'tizayaH ||suu010|| atha dvitIyamAha-'Ayariya' ityAdi / sUtram-AyariyauvajjhAe anvo upassayassa uccArapAsavaNaM vigicamANe vA visohemANe vA no bhaikkamai / / sU0 11 // chAyA---AcAryopAdhyAyaH anta upAzrayasya uccAraprasavaNaM vigizcayan pA vizodhayan vA no atikAmati || sU0 11 // bhASyam -'AyariyauvajjhAe' prAcAryopAdhyAyaH 'aMto ubassayasasa' mantaHmadhye upAzrayasya 'uccArapAsavaNaM' uccAraprasravaNam 'vigiMcamANe vA' vigiJcayan-jyutsRjan vA, 'visohemANe vA' bhUmi vizodhayan vA 'no aikkamai' no atikrAmati, upAzrayamadhye uccArapravaNa kurvan mAcAryaH tasya yat purISAdikaM vizodhayan uccArAdipariSThA. pako'pi nAtikAmati / bhAcAyopAdhyAyasya yadi pranavaNAdivego bhavet , sadA sa upAzrayamadhya eva tat kuryAt , yadanyaH kazcid uccArAdi pariSThApako bhavettahi-AcAryaH, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatibahena maNIlAla zAha bhAgpam u0 6 0 12-16 ___ bhAcAryopAdhyAyasyAtizayanirUpam 151 dvitIyavAraM tRtIyavAraM vA upAzrayAdahiruccArArtha gantuM na zaknuyAt , yato hi-muhurmuhurvahirgamane zrAvari vAraM vimayAdikaM kattU na pAryaMta, ityavajJayA zAsanasya laghutA syAt , ata eva dvitIyAdivAraM yAcArAdizakkA bhavet tadA tatraiva tat tena kartavyam , tasya bahirgamane tadanupasthitau yadi ko'pi bhanyataithiko vAdI sAmAyAti kastaM nivArayet , ityAdizA vAta, tasya vizoli zigyo vizuddhi kurvana tIrthakarAjJAM nAtikAmati pratyuta mahAnirjarAM karotIti bhAvaH / iti dvitIyo'tizayaH 2 / / sU0 11 // atha tRtIyamatizayamAha---'pAyariyaubajjhAe' ityAdi / mUtram-ApariyauvajhAe pabhU veyAvaDiyaM icchA karejA icchA no karejjA // sU0 12 // chAyA-bhAcAryopAdhyAyaH prabhuH SaiyAvRttyam icchA . kuryAt icchA no kuryAt // sU0 12 // bhASyam---'AriyaunajhAe pay' AcAryopAdhyAyaH prabhuH samarthaH zarIrasAmarthyavAnapi 'veyAvaDiyaM icchA karejjA' vaiyAvRtyam anyasAdhumyo bhaktapAnAdInAmAnayanAdikam icchA kuryAt yadIcchA bhavettadA kuryAt kartuM zaknoti, 'icchA no karejA' icchA no kuryAt, yadIcchA na bhavettadA na kuryAt , AcAryopAdhyAyasya sAmadhye'pi vaiyAvRtyakaraNapratibandhAbhAvAt , yadIcchet tasyecchA bhavet tadA vaiyAvRttyaM kuryAt yadi nemchA bhavet , tadA na kuryA tasyAtizayavattvAt / eSa tRtIyo'tizayaH 3 // sU0 12 // atha caturthamatizayamAha-'AyariyauvamAe ityAdi / sUtram-'AvariyaupajjhAe aMto ubassayassa egarAyaM vA durAya vA vasamANe no aikkamai // sU0 13 / / chAyA--AcAryopAdhyAyaH antaH upAzrayayastha pakarA yA dvirA thA basan no matikAmati // sU0 13 // bhASyam -'AyariyauvamAe aMto uvassayassa' AcAryopAdhyAyaH antaH-madhye upAzrayasya vasateH 'egarAyaM vA durAyaM cA vasamANe' ekarAtraM vA dvirAtraM kA ekAkI vasan 'no arakkamaI' nAtikrAti kathamapi tIrtharAjJAM nollayati, tasyopAzrayamadhye ekAkivAso'pi kalpate atizayavatvAt / eSazcaturtho'vizayaH 4 // sU0 13 / / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 vyavahArasUre atha paJcamamatizayamAha--'AyaripauvamAe' iyAdi / / mUtram -AyariyauvajjhAe bAhi uvassayassa egarAyaM vA durAya vA vasamANe no aikkamai // sU0 14 // chAyA--AcAryopAdhyAyo balpiAyayasya pakarAtra yA dvirA pA pasan no bhatikAmati // sU. 14 // bhASyam-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH 'bAhiM uvassayassa' yahipAzrayasya vasaterbahirbhAge 'egarAya vA durAyaM vA basamANe no aikkamai, ekarAtraM vA dvirAtraM vA kAraNavazAda' ekAkI ksan no atikrAmati na kathamapi aticArAdika prApnoti kAraNikajJAnavattvAt / iti paJcamo'tizayaH / 5 / ityete paJcAtizayA AcAryopAdhyAyAnAmeva bhavanti teSAmAgamakuzalatvena maucityato varttanazIlatvAt / / sU0 14 // uktA bhAcAryopAdhyAyasya paJcAtizayAH, samprati gaNAvacchedakasyAtizayadvayaM bhavediti pradarzayannAha-maNAvapassa' syAdi / sUtram-gaNAvaccheyayassa gaM gaNaMsi do aisesA pannacA te jahA-gaNAvacchecheyae aMto ussapassa pagarAya vA durAyaM vA basamANe no aikkmh|| sU0 15 // gaNAvaccheyae cAhi uvassayassa egarAyaM vA durAya vA vasamANe no aikkamai / / suu016|| chAyA-gaNAvacchedakasya skhalu gaNe chApatizeSau prazaptau tabathA-gaNApacchedakA anta. pAzrayastha pakarAtraM yA dvirAtraM vA vasan no atikrAmati // sU0 15 // gaNAvacchedako yahirupAzrayasya pakarAvA dvirAtra vA vasan no atikrAmati // 2016 / / bhASyam -'gaNAraccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'gaNasi' gaNe svagaNamadhye 'do aisesA pannattA' do-dvisaMkhyako atizeSo. atizayo prajJaptI, natu sAdhAraNataH AcAryopAdhyAyavadasya pazcAtizayA bhavanti / tadevAtizayadvayaM pradarzayati-taM jahA' ityAdi / 'taM jahA' tadyathA-'gaNAraccheyae aMto uvassayassa' gaNAvaNThedako'ntaH-madhye upAzrayasya 'egarAya thA durAyaM vA' ekarAtram-ekarAtriparyantaM vA, dvirAtraM vA rAtridvayaM vA 'vasamANe vasan nivAsaM kurvan , 'no aikkamaI' no atikrAmati-aticArabhAga na bhavati, iti prathamo'tizayaH 1 / / sU0 15 // dvitIyamAha-'gaNAvaccheyae' gaNAyacchedakaH 'bAhi ubassayassa bahibarbAdhabhAge upAzrayasyavasate:, 'egarAyaM vA durAyaM vA basamANe ekarAtram-ekarAniparyantaM vA, dvirAtraM rAtridvayaM vA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 0 17 agotArthAnAmekapAkArAdivasativAsavidhiH 153 vasana nivAsaM kurvan 'no aikkamaI' no kathamapi patikAmati aticAravAn na bhavati, kAraNAkAraNa. jJAnakuzalavAt / etau dvAdapi sUtroktAvatizayau tasyaiva gaNAvacchedakasya bhavataH, yo hi gaNAvacchedako niyamataH AcAryoM bhavitA bhaviSyati vA / yaH punargaNAvacchedako gaNAvacchedakatve vartamAna AcAryapadAnahaH vasya rAmehI atizayo na bhavataH / / su. 16 // uktA AcAryopAdhyAyagaNAvacchedakAnAmatizayAH, samprati vasatikAsaprasaGgAt agIvArthAnAme kaprAkArAdiyuktavasatI vAsaniSedhamAi-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram - se gAmaMsiyA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAe egani. svamaNappasAe no kappar3a bahaNa agaDamuyANaM egayo bathae, asthi ya itthaI kei AyArapakappadhare nasthi ya ittha I kei chee vA parihAre vA, nasthi ya itya eI kei AyArapakappadhare se saMtarA chee vA parihAre vA // sU017 // chAyA-atha prAme ghA yAvadAjadhAnyAM vA ekavagaDAyAM pA ekadvArAyAM vA ekaniSkamaNapravezAyAM vA no pharapate bahUnAm-akRtayutAnAmekato vastum , asti pAca khalu kazcidAcAraprakalpadharaH nAsti mAtra khalu kazcit chedo vA-parihAro vA nAsti cAtra kazcid AcAraprakalpadharA teSAM sAntarAt chedo yA parihAro vA / / sU0 17 // bhASyam - 'se gAmasi vA' mantra 'se'-zabdo'yazabdArthavAcakaH, tataca 'se' matha prAme, 'jAva rAyahANisi thA' yAvad rAjadhAnyAM vA, mantra yAvatpadena-'nagaraMsi vA kheDasicA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA doNamuhaMsi vA paTTaNaMsivA NigamaMsivA AsamaMsi vA saMvAhaM sivA saMnisasi vA' iti saMgrAhyam | nagare vA kheDe vA karbaTe vA maramne vA droNamukhe vA par3ane kA (pattane vA) Azrame vA saMvAhe vA saMniveze vA, itisstthaayaa| tatra grAmaH-vRttiveSTitaH, Akara:-suvarNasnAghutpattisthAnam , nagaram -aSTAdazakaravarjitaM jananivAsasthAnam, khe-dhUliprAkAraparintiptam, kaTamkutsitanagaram , mahambe -sArdhakozavagrAntamAmAntararahitam, droNamukha-jalasthalapathopeto jananivAsaH, pattanaM-samastavastuprAsisthAnam tad dvividhaM bhavati jalapattanaM sthalapattanaM ceti, naubhiryatra gamyate tajjalapattanam , yatra ca zakaTAdibhirgamyate sat sthalapattanam , yadvA zakAdibhinabhirvA yagamyaM tat pattanam , yat kevalaM naubhireva gamya tat paTTanam , uktazca - "pattanaM zakaTaigamya, ghoTakanIbhireva ca / naubhireva tu yadgamyaM, paTTanaM tat pracakSate" // 1 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vyavahArasUtre nigamaH-prabhUtataravaNigjananivAsaH, AzramaH-tApasairAvAsitaH, pazcAdaparo'pi lokastatrAgatya vasati, saMvAha:-kRSIvalaiAnyarakSArtha nirmitaM durgabhUmisthAnam parvatazikharasthitajananivAsaH, samAgataprabhUtapathikajananivAso dA, saMniveza:-samAgatasArthavAhAdinivAsasthAnam / eSu prAmAdiSu, 'egavagaDAe' ephavagaDAyAm ekA vagaDA parikSepaH prAkAraH prakoTA iti lokaprasiddho yasyAM sA-ekavagaDA, tasyAmekavagaDAyAm / tathA-'egaduvArAe' ekadvArAyAm ekaM dvAraM yasthAH sA ekadvArA tasyAm, tathA 'eganikkhamaNapayesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm , eka niSkramaNaM-bahinigamanamArgaH, ekaH pravezaH-pravezamArgoM yasyAH sA ekaniSkamaNapravezA tasyAm patAdRzyAM vasatau iti zeSaH, 'no kappai' no phalpate-na yujyate / kepAmetAdRzavasatI vAso na kalpate ? tatrAha--'baNaM' ityAdi, 'baNaM agarayANaM' yahanAm-anekeSAm akRtazrutAnAm-anadhigatAcArAGganizIthAdisUtrANAm bhagotArthAnAmazivAdikAraNavazAdekatra saMprAptAnAm 'egayo' ekataH- ekatra ekasthAne militvA vastuM-vAsa kartam RtubaddhakAla varSAkAle yA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yataH magItArthasaMgasya dopabAhulyAt teSAm RtubaddhakAle vasatAM mAsalaghu, varSAkAle caturlaghukaM prAyazcittaM bhavatIti / apavAdamAha-asthi ya itya NI keI AyArapakappaghare' mantra 'I' zabdo vAkyAlakAre, asti cAtra yathoktavizeSaNaviziSTAyAM vasatau kazcit mAcAraprakalpadharaH-AcArAga-nizIthAdisUtradhArakaH eko'pi yadi bhavet tadA tAdRzavasato RtubaddhakAle varSAkAle vA nivAsakaraNe'pi, 'natyi ya itya I kei chee vA parihAre vA' mAsti-na bhavati atra vasato vAse'pi teSAM vasatAM kazcit chedo vA parihAro vA, mAcAraprakalpa dharAdhiSThitayathoktavasato bahUnAmakRtazrutAnA varSAkAle atuyaddhakAle vA nivasatAM chedanAmakaM parihAranAma kamanyatA prAyazcittaM na bhavatIti bhAvaH / gItArthena saha vasatAM kena kAraNena prAyazcittaM na bhavati, yato hi-gItArbhasteSAM mArgadezako bhavati, yathA kecitpuruSA avyA mArgabhraSTA bhavanti tatra kazcinmArgadezakastAna mArga pradarza nagara pravezayati, evaM gItArtho'pi mokSapathaparibhraSTAnAM mokSapathapradarzako mavati tena saha vasatAM na kimapi prAyazcittaM bhavati, na tathA agItArtha iti / 'natyi ya ittha haM kei AyArapakappadhare' nAsti-na vidyate cAtra yathoktavasatau khalcha kazcidAcAraprakalpadharaH -AcArAnizIthAdisUtrArthajJAtA, tadA tAdRzavasatau vAsakaraNe 'se saMtarA chee yA parihAre vA' teSAM sAntarAt yAvato divasAn tatra sthitAstAvatpramANarUpAt svakRtAt aparAdhAt chedo vA parihAro vA, AcAraprakalpA'nadhiSThitavasatau vAsakaraNAt teSAM chedanAmakaM parihAranAmakamanyadvA yathAzAstraM yathAkAlaM ca prAyazcittaM bhavatIti bhAvaH // sU. 17 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 0 18 gotArthAnAM pRthakprAkArAdivasa tivAsavidhiH 155 pUrvasUtre agItArthAnA se kaprAkAraikadvArA diviziSTavasatimadhikRtya nimeSaH kRtaH, samprati anekadvArAnekaprakAra viziSTavasatau gItArthanizritA ye vasanti tAnadhikRtya pradarzayitumAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram -- se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinivakhamaNapasAe no kappara bahupi agaDanuyANaM egayao vatthae, asthiya ittha of a AyArapakappadhare, je taiyaM syaNi saMvasara, natyi ya itya ke chee vA parihAre vA natthi ya itya ke AgArapakappadhare je taiyaM rayaNi saMvasai sabbesi tesiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // 0 18 // chAyA -- atha grAme vA yAvadd rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAyAm abhinidvArAyAm abhiniSkramaNapravezAyAm mo kalpate bahUnAmapi prakRtazrutAnAm ekato vastum asti arr kazcid AdhAraprakalpadharo yastRtIyAM rajanIM saMvasati, nAsti cAtra kazcit chedo yA parihAro vA nAti Aya kazvid mAyaro vastutIyAM rajanIM saMghasati, zeSAM sarveSAM satpratyayaM chedo vA parihAro vA // sU0 18 // } bhASyam ' se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA' athA'nantaraM prAme vA atra yAvatpadena nagare vA kheTe vA, karbaTe vA, maDambe vA, droNamukhe vA, paTTane vA ( pacane vA) nigame vA bhAzrame vA, saMbAdevA, saMniveze vA iti saMgrAm grAmAdirAjadhAnIparyanteSu jananivAsasthAneSu 'abhiNivvagaDAe' abhinivagaDAyAm, tatrA'bhi - pratyekaM pRthak pRthak niyatA vaDA parikSepo yasyAM sA abhinivagaDA tasyAM pRthak pRthak parikSepaktyAM vasatau 'abhiniduvArAe' abhinidvArAyAm pratyekaM pRthak pRthaga niyatadvAravatyAm 'abhiNikkhamagapavesAe' abhiniSkamaNapravezAyAm, tatrA'bhi - pratyekaM pRthak pRthag niSkramaNaM bahirgamanaM pravezo'ntargamanaM niSkamaNapravezamArgoM yasyAM sA - abhiniSkramaNapravezA tasyAM vasatI 'no kappar3a' no kalpate, 'bahUtri agaDasuyANaM' bahUnAmanekeSAmapi akRtazrutAnAm, na kRtAni - nAdhItAni zrutAni - AvArAGga nizothAdisUtra jAtAni yaisse-8 - akRtazrutAH manadhItasUtrArthAH - agItArthA ityarthaH teSAmakkRtazrutAnAmanekeSAmapi 'pagayao Tere' eka ekatra vastuM nivAsa karttuM na kalpate iti kiM sarvathaivA'kRtazrutAnAm ekatra vasatau nivAso na kalpate ? iti na, yadi tatra tanmadhye ko'pi - AcAraprakalpadharo vidyate, tadA teSAM tatra gItArthasya nizrayA ekatra bAsaH kalpate, Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 vyavahArasUtra tadeva darzayati-'atyi' ityAdi, 'asthi ya itya kei AyArapakappadhare' asti-vidhate cA'tra kazcida bhAcAraprakalpadharaH-AcArAGganizIyAhistrArthayorzAtA gItArthaH, 'je saiyaM rayaNi saMvasai 4 AcAraprakalpavaraH tRtamA janA rAni tavAparAtrau ityarthaH akRtazrutasaMvA. sAnantaraM rAtridvayaM muktvA tRtIyasyAM rajanyAmAganya tairanekairakRtazrutaiH saha saMbaset taiH saha miliyA tatra nivAsaM kuryAt , yadi-etAdRzaH kazcidAcAraprakalpabaro bhavet yastRtIyadivase taiH saha miLet tadA-'nasthi ya itya keha chee vA parihAre vA nAsti cAtra kazcit chedo vA parihAse vA, makRtazrutasahavAsanitaM chedanAmakaM parihAranAmakamanyadvA'pi prAyazcittaM na bhavati, teSAM gItArthanitrAprAptasvAt / atha ca 'natyi ya ittha kei AyArapakappadhare' nAsti cAtra kazcidAcAraprakalpadharaH 'je taiya rapaNi saMvasaI' ya mAcAraprakalpadharastutIyAM rajanIrAtriM saMvAsAnantaraM tRtIyasyAM rajanyAmityarthaH taiH saha saMvasati, yadi-tatra kazcidAcAraprakalpa. dharastRtIyasyAM rAtrAvapi samAgatya tatra na vaset, yo hi taiH saha tRtIyadivase'pi samilito na mavet tadA-'sanvesi tersi tappattiyaM chee vA parihAre vA' sarveSAM teSAM tatra vasatAM nirgranthAnAM tatpratyayam-agItArthasahavAsanimittaka chedo vA parihAro vA, yadi tatra kazcida gItArtho na bhavet tadA-tatra ksatAM sarveSAmapi bhAtazrutAnAM chedanAmakaM--parihAranAmakamanyadapi dezakAlocitaM prAyazcitaM bhavatyeveti / / sU0 18 / / pUrvamakRtazrutAnAmakRptazrutasaMbandhana ekAkina gautArthasahavAsamantareNa vastuM na kalpate iti prokam , ekAkigrasaGgAdatra pRthak pRthaga dvArA diyuktAyAM vasato bahuzrutayahAgamasya bhikSukasyaikAkino vastuM na kalpate iti pradarzayannAha-'se gArmasi vA' ityAdi / sUtram---se gAmaMsi dhA bhAva rAyahANisi yA abhinigaDAe abhiniduvArAe abhinivakhamaNapavesAe no kappaha bahussuyassa ghanbhAgamassa bhikkhuyassa vatthara, kimaMga puNa appAgamassa appasuyassa // sU. 19 // chAyA-atha prAme kA yASad rAjadhAgyAM yA abhinivagaDAyAm abhinidvArAyAma abhiniSkramaNapraveNayAm no kalpate bahuzrutasya bahAgamasya bhikSukasya vastum kimata punaralpAgamasthA'pazrutasya / / sU0 19 // bhASyam- 'se gAmasi vA jAba rAyamANisi vA' atha prAme yA yAvad rAjaghAnyAM yA 'abhininvagaDAe' abhinivagaDAyAm-anekanAkAraparikSitAyAm 'abhinivArAe' aminidvArAyAm-- anekadvAravAyAm, 'abhinirakhamaNapavesAe' abhiniSkramaNapravezAyAm Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 0 19-21 .....bahuzrutasyaikaprAkArAdiyuktayasativAsAnukSA 157 yatrA'neko niSkramaNasya pravezasya ca mAgoM mavati tasyAmanekaniSkramaNapravezamArgAyA vasato 'no kappai' no kalpate kamussuyasa yatA sUmo'dhItAsasya 'babhAgamassa' bahvAgamasya -arthato jJAtA'nekAgamasya, ya AvazyakadazakAlikottarAdhyayanajJAnavAn sa babAgama AkhyAyate, yaH punardvitrisUtrajJAnavAn so'lpazrutaH, yastu mUtrANi ane. kAni jAnAti, artha tu dvivANAmeva so'pA''gamastasya 'bhikkhuyassa' bhikSukasya sAdhore. kAkinaH 'vatthae' vastuM--nivAsaM kartuM na kalpate 'kimaMga puNa appAgamassa appamuyassa' kimaGga punaH -kimuta alpazrutasyAUpAgamasya ekAkinaH sAmAnyabhikSukasya pRthaga nivAsaH phalpate tasya mucarAmeva na kalpate- iti tAtparyam / yadA-bahuzrutasya baDhAgamasyai kAkino nivAso na kalpate tadA--manpazrutasyApAgamasyaikAkinastu kathamapi na kalpate iti bhAvaH / / mU0 19 // . pUrvamekAkinA basaterantarbahirvA na vastavyamityadhikRtya kathitam, samprati-bahuzrutasyobhayakAlaM bhikSumAvaprAptasyaikAkino'pi ekavagaDAdiyuktAyAM vasato vAsaH kalpate, ityadhikRtya sUtramAha-- 'se gAmasi yA' ityAdi / sUtram- se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAe eganikAyamaNapavesAe kappai bahusmuyassa vabhAgamassa egANiyassa bhikkhussa vasthae, duio kAlaM bhikkhubhAvaM paDijAgaramANassa // mU0 20 // chAyA-atha prAme vA nagare ghA yAvad rAjadhAnyAM vA ekavagaDAyAm ekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAm kalpate bahubhutasya yahAgamasya ekAkino bhikSorSastum , ubha. yakAlaM mizcamAcaM pratijAprataH // 90 20 // bhASyam -'se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA' atha grAme vA nagare vA yAvada rAjadhAnyAM vA 'egavagaDAe' ekavagaDAyAM vA-ekanAkAraviziSTAyAM vasato, 'ekaduvArAeM ekadvArAyAM ekameva dvAraM yatra tasyAm , 'paganizvamaNapavesAe' paka niSkramaNapravezAyAm yatra eka eva niSkamaNamArgaH pravezamArgazca tathAvidhAyAM vasato, 'kappaI' kalpate 'bahussuyassa pahuzrutasya --sUtrApekSayA'nekazAjakuzalasya 'babhAgamassa' baTmAgamasya- apakSayA'nekAgamajJAnavataH, 'egANiyassa' ekAkinaH sahAyakarahitasyetyarthaH, 'bhikkhussa' bhikSoH-zrama. Nasya vatthara' vastuM-vAsa kartum / kathamekAkinaH kalpate tatrAha-'duio' ityAdi, "dahabho kAlaM' ubhayakAlam upalakSaNAdahorAtram , 'bhikkhubhAvaM' bhikSubhAvam-bhAvabhikSutAM niraticAracAritramityarthaH 'paDijAgaramANassa' pratijAgrataH-dattAvadhAnena paripAlayataH, cAritrArAdhanArtha yA sAmAcArI to kutaH, cAritre doSalezo nApateti, tatra aharniza yatanAM kurvataH pavambhUnasya ekavagaDAdivizeSaNaviziSTAyAM vasato vastumekAkino'pi kAraNe kalpate nAnyasyeti mAvaH / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyavahAra __ aSTaguNavAn bhirekA kavihArapratimApratipanno bhavitumarhati uktaJca-sthAnAGge dazame. sthAne--'advadi ThANehi aNagAre arihai egallavihArapahimaM uvasaMpasjitANaM viharittae taMjahA-sahaDhI purisajAe 1, sacce purisajAe 2, mehAcI purisajAe 3, bahussue purisajAe 4, sattimaM 5, appAhigaraNe 6, ghiiyaM 7, bIriyasaMpanne 8, chAyA-zraddI puruSajAtam (puruSa prakAraH) 1, satyaH puruSajAtam 2, medhAvI puruSajAtam 3, bahuzrutaH puruSajAtam 4, zaktimAn 5, alpAdhikaraNaH 6, dhRtimAn 7, vIryasaMpannaH 8 // iti sU0 20 // pUrva bahuzrutabahAgamasyA'irnizaM bhikSubhAvaM pratijAmata ekAkivAsaH pratipAditaH, evaM tarhi ekavagaDAdiyuktavasato sAmAnyatramaNatyakAkriyAse ko doSaH / iti zramaNasyaikAkivAse doSAn pradarzayannAha-'jattha ee vahave' ityAdi / sUtram -jastha ee bahave itthIo purisA ya paNhAti vastha se samaNe niggaMpe annayaraMsi acittasi soyaMsi sukapoggale NigyAyamANe hatthakammapaDisevaNapatte Avajjai mAsiya parihArahANa aNundhAiyaM // sU0 21 // chAyA -yatra ete bahavaH khiyaH puruSAzca praznuvanti tatra sa ghamaNo nirgrantho'nyaH tarasmin acita srotasi zukrapudralAn nirghAtayan hastakarmapratisevanaprAptaH mApadyate mAsikaM parihArasthAnamanudghAtikam / / 20 21 / / bhASyam -'jatya ee yahave' yatra-yasyAm ekavagaDAdivizeSaNaviziSTAyAM vasato ete pratyakSataH paridRzyamAnAH bahavo'neke 'ityobho purisA ya' jiyaH puruSAzca 'paNhAvaMti' praznudanti-praspandante-ekAntasthAnatvena tatra saMmIlya maithuna sevitumArabhante 'tattha se samaNe nigaye' tatra tasmin pradeze yatra pradeze bahavaH zrIpuruSAH maithunaM prArabhamANAstipanti tAzakSetravizepe teSAM maithunakarma cakSuSA'valokya ya ekAkI sthitaH sa zramaNo nigranthaH tata udIrNavedaH san 'kona mAM pazyatti' iti kRtvA 'annayaraMsi acicaMsi soyaMsi' anyatarasmin acise srotasi, tatrAnyatarasmin-hastakarmAdhucite yuganAlikAdichide 'sukkapoggale NigyAyamANe' hastakarmamAvanayA zukapudgalAn nirghAtayan-niSkAsayan 'itthakammapaDi sevaNayatte' hastakarmapratisevanaprAtaH-hastakarmabhAvanayA tatrAlakatvAt hastakamepratisevanAdoSaM prAptaH san 'AvajjaI' Apaite - prApnoti 'mAsiyaM' mAsikam 'parihArahANaM aNugyAiya' parihArasthAnam anudghAtikam, gurucAturmAsikamanudghAtikaM parihAranAmakaM prAyazcittaM prApnotIti bhAvaH, tasmAt zramaNena ekAkinA ekAntasyAne na sthAtavyamiti sUtrAzayaH / / sU0 21 // pUrva istapharmapratyayika prAyazcittasUtramuktam , samprati maithunapratyayikaprAyazcitsAbhidhAyaka sUtramAha-'jattha ee bahave' ityaadi| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 10 22-23 ninyasya hastakarmAdipratyayikamAyazcittavidhiH 159 sUtram - jatya ee bahave itthIbho purisA ya paNDAveMti tastha se samaNe Niggaye anayaraMsi acittasi moyaMsi mukapoggale NigyAyamANe mehaNapaDisevaNapatce Avajjara cAummAsiyaM parihArahANaM aNundhAiyaM / / sU0 22 / / chAyA -"yaute bahavaH striyaH puruSAca praznuvanti tatra sa pramaNo nirgranyo'cite srotasi zukrapulalAn nirghAtayan maithumasevanAprAptaH bhApadyate cAturmAsikaM parivArasthAna manupAtikam // sU0 22 // bhASyam -'jastha' yatrapradeze 'ee' ete-pratyakSata upalabhyamAnAH 'itthIbho purisAya' niyaH puruSAca 'paNhAveti praznuvanti maithunAkhyamabrahmakarma samAcaranti 'tatya se samaNe NimA tatra-tasmin pradeze maithunakarma dRSTyA udIrNamohaH-saMyamA calitamanAH sa zramaNo nirmandhaH 'annayarasi' anyatarasmin 'acittasi soyaMsi' acitte- maithunAdhucite srotasi yuganAlikAlinde 'mukkapogale NigyAyamANe' zukrapudgalAn nirghAtayan 'mehuNapaDisevaNapatte' maithunapratisevanaprApta: maithunakarmapratisevanabhAvanayA prasakto bhavati, sa ca tathA prasaktaH 'AvajJaI mApachate-prApnoti, 'cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM' gurucAturmAsikaM parihArasthAnaM parihAranAmakaM prAyazcittasthAnam anudavAtikam 1 idaM sUtradvayaM nirgranthIviSaye'pi anusandhAtavyamiti // mR0 22 / / pUrvamabhinivagaDAdikA vasatiruktA, tatra vasato nimranthasya prAyazcittavidhiH pratipAditaH, samprati-tAzavasato nirganthyo'pi saMvasanti, tatra tAsAM madhye kAcinnirmanthI vasatidoSeNa udIrNaprabalavedA doSabahulA sAmAcArIpramAdaparA satI gaNAdapakAmet , tayA saha nimrantha-nimrandhIbhiH kathaM varjitavyamiti tadvidhisUtramAha--'no kappai' ityAdi / sUtram - no kappai NiggaMthANa vA NimAthINa vA nigayi abhagaNAzro AgayaM suyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkilihAyAracaritaM tassa hANassa aNAloyAvetA apaDikkamAvattA aniMdAvezA agariDAvettA aviuhAvettA avisohAvettA akaraNAe aNanmuvAvettA ahAriI pAyacchitaM tabokammaM apaDibamjAvettA uhAvenae dA saMbhujittae vA saMvasietta vA tIse ittariyaM disaM vA azudisaM vA udhisittae vA dhArittae vA / suu023|| chAyA--no karapate nigranthAnAM vA nirgranthInAM pA nirgranthIm anyagaNAdAgatAM kSatAmArAM zabalAcArI bhimnAcArAM saMkliAcAracAriyoM tastha sthAnasya amAlocya apratikAmya anindayitvA agarhayitvA adhikuTaya avizodhya makaraNAya anamyutthApya Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnnnnnnnnwwwMAnwar Mund myavahArasUrya emAI prAdhisa tapaHkarma apratipAdya upasthApayituM pA saMbhoktu vA saMvastuM vA tasyA itvarikAM dizaM vA anudize SA uddeSTu vA dhArayituM paa|| sU0 23 // bhASyam-'no kappaI' no kalpate 'NigaMyANa vA niggayINa vA nigranthAnAM zramaNAnAM punazca nimranthInAM zramaNonAm "NiggaMthi nirmanthI-zramANIm 'annagaNAo Agaye' bhanyagaNAt gaNAntarAda AgatAm pApasthAnasevane prAyazcittagrahaNabhayAt AgatAm, kodamityAha-khuyAyAra' kSatAcArAm-kSato viniSTa AcAro-jJAnAdhA''cAro yasyAH sA kSatAcArA vAm / 'sabalAyAra' zabalAcArAm zabalaH-karburaH pitaH AcAro vinayAdirUpaH sAdhvAcAro yasyAH sA zavayAcArA dUSisAcArA tAm / 'minnAyAre' bhinnA''cArAm-bhinnaH-medamApanna AcAro yasyAH sA bhinnAcArA tAm / 'saMkilihAyAracarica' saMkliSTA''cAracAritrAm saMkliSTaM krodhAdinA malinam AcAraviziSTaM cAritraM yasyAH sA tathA tAm, punazca-'tassa TAgassa' tasya sthAnasya yasmin sthAne pratisevite sati kSatAcArAdiviziSTA jAtA tasya sthAnasya 'aNAloettA vA' anAlocya--tasya pApasthAnasyA''locanAmakArayitvA 'apaDikkamAvettA' apratikramya tasmApApasthAnAdaparAvartya 'aniMdAvatA anindayitvA tasya pApasthAnasyA''masAkSikI nindAmakArayitvA agarihAvettA' agaha yitvA-gurusAkSikI garhAmakArayitvA 'aviuhAvettA' avi kuTaca-aticArasambandhamavicchedya aticArAta pRthag akRtyetyarthaH 'avisohAvetA' avi. zodhya sasya pApasthAnasya zodhanamakArayitvA 'akaraNAe aNamuTAvettA' tasya pApasthAnasya punarakaraNAya manabhyutthAmya 'ahArihaM pAyacchitta' tabokammaM apaDivajjAvettA' yathAhai -yathAyogya prAyazcittaM tapaHkarma apratipAya-asvIkArya tAM nimranthIma 'uvadyAvettara vA punarmahArateSu upasthApayitum , 'saMbhaMjittae vA saMbhoktaM vA tayA akRtaprAyazcita yA saha ekamaNDale mAhArAdi kartum , 'saMvasittae vA saMvastuM vA tayA saha vasatau sthAtuM yA, punazca-tIse' tasyAH 'inariyaM disaM vA' isvarikAM dizaM vA alpakAlikoM pravartinyAdipadavIm 'aNudisaM vA' anudirza vA yAca jovikAM cA pravartinyAdipadavIm 'udisittae vA' uddeSTuM-dAtuM na kalpate ekam 'dhArittae vA' dhArayituM vA tasyAH svasyAH padavI dharnu vA na kalpate, pUrvoktavizeSaNaviziSTayA nirgranthyA saha kimapi prakAraka paricayajAtaM nimra yA nimranthasya na kalpate, yathA kuthitanAgavallIdalasaMparkaNa bhakuthitAnyapi dalAni kuthitAni jAyante tathaiva kSatAcArAdivizeSaNaviziSTAyA nimnyAH sahavAsAdanyA bhapi ninthyastAhayo bhavanti / atrAzayate ko'pi--'pamAparahiyA jA u, sA kaI savalA bhave' pramAdarAhatA yA tu sA kathaM zayalA bhavet ! uttaramAha-'saMvAsamAidoseNA'sabalA savalA bhave' saMtrAsAdidopeNa azabalA zabalA bhavet , iti // 1 // tasmAtAdRzyA nirmandhyAH sahavAso varjanIya iti / evaM pUrvoktavizeSANaviziSTasya nirgranthasya viSaye'pi sUtramanusaMdhAtavyamiti // sU0 23 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatibahena maNIlAla zAha RE bhASyam u0 690 24 anyagaNAgatanidhIgrahaNavidhiH 111 pUrva kSatAcArAdivizeSaNaviziSTAyA nirghandhyAH sahavAso niSiddhaH, sAmprataM tadviparyaye sUtramAha-kappaI' ityAdi / sUtram-kappai NiggaMdhANa vA NigaMthINa vA Niggathi annagaNAmo Agaya khupAyAra savalAyAra bhinnAyAraM saMkiliDhAyAracaritaM tassa ThANassa AlopAvettA paDikkamAvecA niMdAvettA garihAvettA viudyAdettA visohAvettA akaraNAe ansuhAvesA ahArihaM pAyacchita tadokamma paDivajjAvettA ubavAvettae vA saMbhujittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArinae vA / / sU0 24 // // vyavahAre chaTo uddeso samatto // 6 // chAyA kalpate nigraMndhAnAM vA nirgrandhInAM cA nidhIm anyagaNAdAgatAM satAbArAM zAlAcArAM bhinnAvArAM saMkliSTAcAracaritrAM tasya sthAnasyA''locya pratikAmya nimdAyitvA gaI yitvA vikuTaya, vizodhya akaraNAya abhyutthApya yayAI prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya upasthApayituM vA saMbhornu vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM dizaM yA manudirza vA uddeSTuM vA dhArayituM vA / / sU. 24 // vyavahAre paSTha uddezakaH smaaptH||6|| bhASyam -'kappaI' kalpate 'NiggaMthANa vA NimgayINa vA nigranthAnAM vA nimandhInAM vA 'NiggaMthi annagapAo AgayaM' nimranthI-zramaNIm anyagaNAt - parakIyagacchAdAgatAm 'khuyAyA' kSatAcArAm-binaSTAcAravatIm , ita Arabhya saMkliSTAcAracaritrAmitiparyantAnAM vyAkhyA pUrvasUtre gatA, 'tassa hANassa AloyAvettA' tasya sthAnasya yasmin sthAne pratisevanAM kRtavatI tasya pApasthAnasya AlocyamalocanA kArayitvA 'paDikkamAvettA' pratikrAmya-pApasthAnAt parAvartya 'niMdAvettA' niMdAyitvA-AtmasAkSikI nindA kArayitvA 'garihAvettA' garhayityA gurusAkSikI nindA kArayitvA 'viuTTAvettA' vikuTya-cAritraM nirmalaM kAragilyA 'cisohAvettA' vizodhya-pApasya vizodhi kArayitvA 'akaraNAra abbhuTAvenA' akaraNAya bhaviSyati punarakaraNAya abhyutthApya punarne kariSyAmIti pratijJAma kArayitvA 'ahArihaM pAyacchicaM tabokamma' yathAhai yathAyogyam yasya pApasthAnasya yAdRzaM prAyazcittaM zAstre kathitam tAdRzaM prAyazcittaM tapaHkarma 'paDivajjAvettA' pratipAdya prApya daravetyarthaH "uvahAvettae vA' upasthApayituM vA--mahAnateSu punaH sthApayitum 'saMbhaMjittae vA saMbhoktu vA ekamahalyAmAhArAdi kanu vA 'saMvamittae vA' saMvastuM vA tayA saha ekatra vasatI nivAsaM kartuM vA, tathA vya. 21 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 vyavahArasUtre 'tI se ittariyaM disaM nA' tasyAH prAyambittadAnena vizuddhAya nirgranthyAH itvarikAM dizam - kAlika padavI 'aNudisaM vA' manudizaM vA yAvatkAlikI pravarttinyAdipadavIM vA 'uhi sisae vA' uddeSTumanujJAtuM vA 'dhAritae vA' dhArayituM vA dAtuM vA kalpate iti / anena nirmanthIkathitaprakAreNa nirmanthasya anyagaNAdAgatasya kSatAcArAdimato'pi vidhirjJAtavyaH // sU0 24 // iti zrI vizvavikhyAta - jagadvallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalita kalApALApakapravizuddha gadyapadyanaikapranyanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApura rAjapradata " jainAcArya " - pada bhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabAcAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara pUjyazrI- ghAsIlAlabrati - viracitAyAM vyavahArasUtrasya" mAdhyarUpAyAM vyAkhyAyAM SaSTha uddezakaH samAptaH // 16 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || atha saptamoddezakaH || gataH SaSTha uddezaH, sAmprataM saptamo vyAkhyAyate pUrvodezenAsya kaH sambandhastatrAha gAthA - dvayaM bhASyakAraH -'sAmannao' ityAdi / gAthA -- sAmannAo yANaM NimayI bhAgayA AloyagaM karAviya, kappara tIe ya khuyAyArA / saMbhogo // 1 // ii vRttaM putraM idda, nidhIe na kappara evaM | nithamaNApucchiya, saMbaMdho ettha vinneo // 2 // chAyA - sAmAnyato iyAnAM nirdhanthI bhAgatA kSatAcArA / AlocanAM kArayitvA kampate tayA va saMbhogaH // 1 // pavam / vizeSaH || 2 | ityukta pUrvamiha nirdhandhyA na kalpate nirgranthamanApRcchapa, sambandho'tha C vyAkhyA--sAmAnyataH samuccayena hayAnAM nirmanthAnAM nirmanthInAM ca yA kAcida nirmanthI jAgatA-anyagaNAt samAgatA kIdRzIvyAha- 'khuyAyArA' kSatAcArA upalakSaNAt zabaLAcArAdivizeSaNaviziSTA bhavettadA 'AloyarNa karAviya' AlocanAm upalakSaNAt pratikramaNAdikaM kArayitvA kalpate tayA saha saMbhogo nAnyatheti // 1 // 1 'ii butaM' ityAdi iti evaM prakAreNa pUrvaM SaSThodezakasya caramasUtre kam, -- asmin saptamodezakasyAdisUtre nirbhandhyAH kevalaM nirmanthyAH nirgrantham atra jAtAvekavacanaM tena nirgranthAn sAmbhogakAn AcAryAdikAn anAdRSThya manuSThA evam pUrvokaprakAreNa anAlocitapApasthAnayA nirmandhyA saha saMbhogaH karttuM na kalpate sa yathA mAdizet tathA kuryAditi bhAvaH, eSo'tra sambandho vijJeya iti // 2 // anena sambandhenAyAtasyAsya saptamodezakasya idamAdirbha sUtram - "je NiggaMthA ya ityAdi / sUtram- je NimAMthA yaNimayIo ya saMbhoiyA siyA no kappar3a NiggaMcINaM NiggaMye aNApucchittA Nigya annagaNAoM AgayaM khuyApAraM sacalAyAraM bhinnAyAraM kilihAyAracaritra tahasa ThANassa aNAloyAvesA jAva ahArihaM pAyacchittaM tatroka apaDivajjAvettA pucchittara vA vAttara vA ubaTTAvettae vA saMjittae vA saMdasiMvA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA urittie vA dhArita vA // 0 1 1 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyapahArasUtra chAyA ye nirdhanyAzca nirgranthyazca sAmbhogikAH syuH no kalpate nirghandhInAM mirmanyAmanApRcchaya nirgranthImanyagaNAdAgatAM kSatAbArAM zabalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAraparitrA tasya sthAnasya anAlocya yAca yathAI prAyazcittaM tapaHkarma apratipAdya praSTuM vA pAcayituM vA upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM dizaM vA anuvizaM yA uddeSTuM dA dhAriyatuM vA / s0 1 // bhAdhama- gimAyA yajiggayIo ya' ye nirgranthAH zramaNAH tathA nirmandhyaH zramabhyazca, 'saMbhoiyA sipA" sAmbhogikAH syuH dvAdazaprakArakasambhogayuktA ekatra prAmAdiSu bhaveyu:tiSTheyuH, upalakSaNAt kalpAnusAreNa sArddhakozadvayaparimite dUre'pi vA tiSTheyuH, teSAM madhye 'no kappai NiggaMdhINaM Niggaye aNAdhucchittA' no na kathamapi kalpate nirgandhInAM ninyAn sAmbhogikAn mAcAryAdikAn anAmaya teSAmAjAmantareNetyarthaH / kiM na kalpate : tatrAha-NigaMyi' ityAdi, 'NiggaMthi annagaNAo Agarya' nimranthI bhramaNImanyagaNAda - anyaganchAda mAgatAMsamAgatAm, kathambhUtAmanyagaNAdAgatAM zramaNIm ! tatrAi 'khuyAyAraM' ityAdi, 'khuyAyAraM kSatAcArAm zabalAcArAm bhinnAcArAm saMkliSTAcAracaritrAm, paSAM padAnAM vyAkhyA SaSThodezake yo. ' vizatitamasUtre gatA, etAdRzakSatAcArAdivizeSaNayuktAmanyagaNAdAgatAM zramaNIm , 'tassa ThANassa aNAloyAvettA' tasya pApasthAnasyAnAlocya yenAparAdhena sA malinA jAtA tAdRzAparAdhasthAnasya mAlocanAmakArayisvA tatpApasthAnamaprakarayisvetyarthaH'jAva ahAriha pAyacchittaM tabokarma apaDivajjAvettA' thAvada yathAI prAyazcittaM tapaHkarma apratipAva-madattvA, atra yAvatpadena 'apaDikkamA vettA aniMdAvettA agarihAvesA aviuhAvettA avisohAvettA akaraNAe aNabhuTAvecA' ityeteSAM vizeSaNAnAM saGgraho bhavati, eSAM padAnAmapi vyAyA SaSThodezakasya trayoviMzatitame sUtre gatA, yena pApasthAnena sA dUSitA tAdRzapApasthAnasya pratikramaNAdikamakArayitvetyarthaH, yathArha-yathAyogya zAkhoktaM prAyazcitaM tapaHkarma apratipAya tasya pApasthAnasya yathAyogyaM prAyazcittarUpeNa tapaHkarmA'. daravetyarthaH 'pucchirAe vA pAettae vA praSTuM vA vAcayituM vA, yadi pUrvoktakSatAcArAdiyuktA bhanyagaNAt kAcit zramaNI samAgacchet tAM gaNanAyakasyA''jAmantareNa sukhazAtAdikaM praSTuM na kalpate, tathA tasyai vAcanAmapi dAtuM na kalpate zramaNInAmityarthaH, tathA-'uvahAvettae vA' upasthApayituM vA mahAvateSu bhAropayituM na kalpate, tasyA chedopasthApanIya cAritramapi na deyam , 'saMjirAe vA savasittae cA' saMbhoktuM vA saMvastuM vA etAdRzapUrvoktadUSaNaviziSTazramaNyA saha ekamaNDalyA nA''hArAdivyavahAraH karaNIyaH, tathA tayA saha ekasminnupAzrayAdau nivAso'pi na pharaNIya iti, 'tIse icariya disa yA aNudisaM vA udisittae kA pArittae pA' tasyAH ivariko dizaM vA manudirza vA uddeSTu' vA dhArayituM vA, etAdRzadoSopetAye zramaNye itvarikAM dizam alpakAlikI pravartinyAdipadavIm , anudizam yAvajjIvanakAliko vA padavIm, uddaSTum-anujJAtum dhArayitu padavI dAtuM vA na kalpate // sU0 1 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam 70 7 02-3 anyagaNAganimranthIgrahaNavidhiH 165 pUrvamanyagaNAdAgatAyA manAlocitapApasthAnAyAH sAmbhogikaninthAjJAmantaraNa mukhazAsAmadhchanAdi niryanthInAM na kalpate iti proktam , samprati saviparyaye mUtramAha- 'je NiggaMyA ya NiggaMdhIyo ya' ityAdi / sUtram-je NiggaMthA ya NiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA kapar3a NigayINaM NigaMye ApucchittA Niggathi annagaNAo Agaya khupAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva hArihaM pAyacchittaM tabokamma paDibajjAvetA pucchicae vA bAecae vA uvahAvettae vA saMbhuMjittae vA saMbasittae vA, vIse isariya disaM vA aNudisaM vA uddisittae yA dhArittae vA // sU0 2 // chAyA- ye nirgranyAzca nirbhandhyabhya sAMbhogikAH syuH kalpate nidhInAM nirma: myAnA''pRSchaya nignenthImanyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zabalAcArAM bhinnAcArrA saMklipTAcAracaritrI sasya sthAnasthAlavya yAyada yathAI prAyazcittaM tapaHkarma pratipAya praSTuM vA vAcayituM vA upasthApayitu vA saMbhoktuM vA saMvastu vA tasyA invarikAM diza vA anudizaM SA uddeSTuM pA dhArayitu thA / / sU0 2 // bhASyam --je NiggaMthA ya' ye nimaMndhAzca zramaNAH, 'NigaMdhImo ya' nibandhyaH zramaNyazca 'saMmohayA siyA' sAmbhogikAH syuH tanmadhyAt 'kappaI' kalpate 'NigaMthINaM' nimranthInAM zramaNInAm 'NigaMge ApurichattA' nirgranthAn sAmbhogikAcAryAn bhASya -pRSTvA tadAjJAmAdAyetyarthaH, kimityAha-'Niggarthi' ityAdi, 'NiggaMthi annagaNAo AgayaM' nimranthImanyagaNAt- gacchAntarAt bhAgatAm 'khuyAyA' kSatAcArAm zabalAcArAm bhinnAcArAm saMkliSTAcAracaritrAmityeSAM padAnAM vyAkhyA SaSThoddezakasya caturvizatitamasUtre vilokanIyeti, 'tassa ThANassa' tasya sthA. nasya yasyA'parAdhasthAnasya saMsevanena kSatAcArAdikA jAtA tasyAparApasthAnasya 'AloyAvettA' mAchobhya-AlocanA kArayitvA 'jAva' yAvat, atra yAvatpadena 'paDikkamAcecA niMdAvettA garihAvetA viuhAvetA visohAvesA akaraNAe anhAvetA' eteSAM padAnAM saMgrahaH, vyAkhyA ca SaSThodezakasya caturvizatitame sUtre'valokanIyeti, 'ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDicajjAvettA' tasya pApasthAnasya yathArha-yathAyogya prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya pApasthAnocitaM prAyazcirUpeNa sapo daravetyarthaH, tadanena krameNa tapaHkarmaNA samyak tA vizuddhIkRtya tataH pazcAt 'punichattae vA' sukhazAtAdi praSTuM vA, 'vAettae vA' vAcayituM vA vAcanAM dAtuM vA 'ubahAvettae kA' upasthApayituM vA punarmahAvaseSu samAropayituM vA, 'saMbhuMjittara vA saMbhoktuM vA tayA saha ekamaNDalyAmAhArAdikaM kRtaM vA 'saMvasittae vA' saMvastuM vA ekatra militvA vAsaM kutte yA 'tIse isariya disaMvA tasyA upayuktaprakArega prAyazcittAdinA vizuddhAyAH kRte itvarikAm alpakAlikoM prattinyAdipadavIm , 'aNudirsa vA anudizaM vA yAvajIvanakAlikoM pravartinyAdipadavIM vA 'uhisittae vA' uddeSTuM vA manujJAtuM vA, dhArittae vA' dhArayituM vA-tAdRzapadavyAH dhAraNa kArayituM vA kalpate // sU0 2 / / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papadArahane pUrva nirgranthImadhikRtyAnyagaNAdAgatakSatAcArAdidoSavatyAH svagaNe sthApane viSiruktaH, samprati nimranthamadhikRtya tadvidhimAha-'je NigayA ya' ityAdi / sUtram-je NiggaMthA yaNimAMthIbho ya saMmoiyA siyA, kappai NigaMthANaM NigayIo ApucchittA vA aNApucchitsA vA NiggaMthi anagaNAo Agaye khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnApAra saMkilidvAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchi tavokamma paDivajjAvettA pucchittae vA vAettapa vA upahAvatae vA saMmuMjittae vA saMvasisae bA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udisisae vA dhArittae vA, taM ca NiggaMdhI bho no icchejjA sevameva niyaM ThANaM // 0 3 // chAyA-ye ninyAzca nindhyAca sAmbhogikAH syuH, phalpate nirghandhAnAM nirmandhIH mApRcchaya yA anApRcchaya ghA nirghandhImamyagaNAdAgatAM zanAcArAM zabalAcArA bhinnAcArAM sIpalaTAcAracaritrAM tasya sthAnasyA''locya yAvat yathAI prAyazcittaM tapaHkarma pratipAca praSTupA pAcayituM vA upasthApayituM vAsabhoktuM vA saMvastuM ghA, tasyA svarikA dizaM vA anudiza vA uddeSTuSA dhArayituM vA, to ca nirghandhyo no iccheyuH seveta eva nirja sthAnam / / suu03|| bhASyam--'je NiggaMthA ya NigaMthIo ya saMbhoiyA siyA' ye nimranthAzca nirgranthyazca daye'pi sAmbhogikA ekasmin prAmAdau syuH, tatra 'kappada NiggaMthANaM' kalpate nirgranthAnAm 'NigaMthIyo ApucchittA vA aNApucchittA vA' nimranthIH zramaNoH ApRcchaca vA anAya vA, nimranthoH pRthcheyurna veti svecchA zramaNAnAm "Niggathi annagaNAo AgayaM' nimranthImanyagaNAdAgatAm 'khuyAyA' kSatAcArAm 'sabalAyA' zabalAcArAm 'minnAyAra' minnAcArAm 'saMkilihAyAracarita' saMkliSTAcAracaritrAm , vyAkhyA pUrvavat 'tassa ThANassa' sasya sthAnasya yAsapratisevanAjanitena malinA jAtA tasya pApasthAnasya 'AlopAvettA' AlonyaAlocanA kArayitvA 'bhAra' yAvat yAvApadena pratikAmyAdipadAnAM saMgraho'rthazca pUrvavadeva 'ahArihaM pAyapichattaM tavophamma paDivAjAvettA' yathAI taraya pApasthAnasya yathAyogya prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya. tadanantaram-'pucchitae yA' praSTuM vA sukhazAtAdikaM praSTuM kalpate 'vAettae vA' vAcayituM vA-sUtrAdivAcanAM dAtuM vA, 'ubaDhAvettara vA' upasthApayituM vA-mahAbateSu samAropayituM vA, 'saMjittae vA' saMbhoktuM vA-ekamaNDale bhojanAdivyavahAraM zramaNImiH saha kArayitumityarthaH, 'saMvasittara vA' saMvastuM vA ekatra zramaNAbhiH saha nivAma kArayitumityarthaH kalpate, 'tIse ittariya disaM vA tasyAH kRtaprAyazcittAyAH zramaNyAH itvarikAm-alpakAlikA dizam pravartiyAdipadavIm 'azudisaM vA' yAvaskathiko pravattinyAdipadavIm 'udisittae vA' Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 7 0 5 bhogikasya visAmbhogikakaraNe vidhiH 167 uddeSTumanujJAtuM vA 'dhArita kA' dhArayituM vA tasyAH pravarttitIpadaM dAtuM kalpate 'taM ca NiggaMthIono icchejjA' tAM ca nirmanthyo neccheyuH yadi kadAcit zramaNena prAyazcittadAnAdinA kRtazudvAmapi anyagaNAdAgatAM tAM zramaNoM tAH sAmbhogikA nirmandhyaH anApRcchAdi kAraNavazAt svagaNe sthApayituM neccheyuH tadA 'sevameva niyaM ThANaM' seveta evaM nijaM sthAnam, tatra sthAnamalabhamAnA sA svakIyaM yatsthAna - svakIyagaccharUpaM tadeva seveta satraiva punaH parAvRtya gacchediti bhAvaH / tAsAM tasyAH nirmanthyAH svasamIpe AzrayAdAne imAni kAraNAni saMbhavanti-prathamaM tu kAraNaM nirmanthIratApRSThya tasyAH zuddhiH kRteti neccheyuH punazca yasyAH sA ziSyA tayA saha tAsAM eer as an at real asmAkamupari kopaM kariSyatIti mandA tAM neccheyuH athavA sA karmAnubhAvena svabhAvataH prAyaH sarvajanasyA'pi dveSyeti tAM neccheyuH / yadi vA pUrva bhAvAnubhAvataH pravarttinyA apriyeti athavA sA pravarttinI zuddhikartRRNAM sAmbho nikAnAM viSaye kenApi kAraNena paramparAtaH kupitA varttate / yadi vA gacchasyopari kupitA varttate, athavA saMyatyA yo nirgranthIsamudAyastasya tadviSaye pravarttinyAH pratisparddhA bhavet yadiyaM na kasyA mapi ziSyA karttavyeti, athavA tAH sarvA api saMyatyaH zRGkhalAbadrAH parasparaM gRhAvasthAsambandhinyastataH 'nUtanepA'smAkamapamAnaM kariSyati, nAsmAkaM yAdRcchikamAhAravihArAdikaM bhavivyati' ityAdikAraNairyadi tAmudyatAmapi neccheyustadA svagacche eva tathA prasannacetasA pratyAvarttitavyaM tadeva tasyAH zreya iti / upalakSaNAdidaM sUtratrayaM nirmanthaviSaye'pi anusandhAtatryam || sU0 3 // pUrvamanyagaNAdAgatAM nirgranthIma AlocanAdinA vizodhya tayA saha sambhogaH kalpate iti pratipAditam sAmpratam nirmanthAnusandhAnAt sAmbhogika nirbranthasyAsAmbhogikakaraNe vidhi pradarzayannAi - 'je NigaMthA ya' ityAdi / sUtram -- je pigaMdhA ya NiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, no vaha kappar3a parokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karie, kappar3a NDaM pacakkhaM pADhiekkaM saMbhoiyaM visaM bhoiyaM karie, jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM bajjA - ahaM NaM ajjI ! tumAe saddhiM irmami kAraNami paccavakhaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi / se ya paDitapyejjA evaM se no kappar3a pacca pADiekakaM saMbhoiyaM visaMbhoithaM karie se ya no paDitappejjA evaM se kappar3a paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM vibhoiyaM karitae / sU0 4 // chAyA - ye nirmanthAzca nirmanthyazca sAmbhogikAH syuH, no khalu kalpate parokSe pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM karNam / kalpate khalu pratyakSa pratyekaM sAMbhogikaM visAmbhogikaM kam / yatraivA'nyo'nyaM pazyet tatraiva patraM vadet-mahaM khalu Arya ! tvayA sArddhamasmin kAraNe Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 - - - myavahAra pratyakSaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM karomi, sa ca pratitapet evaM tasya no kalpate pratyakSa pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogirpha kartum , saca no prativapat parva nasya kalpate pratyakSa pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM kartum ||suu. 4 // bhASyam - 'je jiggaMthA ya NiggaMdhIo ya' ye nimrandhAzca nirmanthyaca 'samorayA siyA' sambhogikAH dvAdazaprakArakasaMbhogavanto bhaveyuH, teSAM nimranthAnAM ninthInAM dayAnA madhye nimranthAnAM nirmanthapadasya pUrva prayuktatvAt , 'no haM kappaI parokvaM' atra 'I' zabdo vAkyAslaGkAre no kalpate khalu parokSe anupasthitI yadA sa upasthito na bhavecadetyarthaH 'pADiekka' pratyekam , matra nimranthamuddizya sUtrapravRtteH kamapi nimrantham 'saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karesae' sAmbhogika-sambhogayogyamapi zramaNaM visAmbhogikaM-bhaktapAnAdisambhogarahitaM katta na kalpate iti pUrveNAnvayaH / tahi kathaM kalpate / tatrAi - yadi visambhogaviSayaM kimapi kAraNamutpayate tadA-'kappA gaM paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' kalpate skhala pratyakSaM tadupasthitau tatsamukhamityarthaH pratyeka nirgandha-nimra thI-sAmbhogiketi trayANAM madhye ekaikasya sAmbhogikaM visAmbhogikaM kartum / kayA rItyA kalpate / tatrAha --'jastheva' ityAdi, 'jattheva annamannaM pAsejjA' yatraiva sthalavizeSe'nya ekaH, bhanyamaparaM pazyet 'tatyeva evaM vaejjA' tatraiva sthale evaM-vakSyamANAkAraNa vadet-kathayeta , kiM vadet tatrAha--'ahaM gaM ajjo ! maha skhalu he Arya ! 'tumAe saddhi imaMmi kAraNaMmi paccakakhaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi' adyAnantaraM tvayA sArddham asmin kAraNe-aticArAdikAraNe- aticArAdikAraNavizeSamAsAdya 'paccakkhaM' pratyakSa vasaMmukhameva 'samo. iyaM visabhoiyaM karemi' sAmbhogirka tvAM visAmbhogika-saMbhogarahitaM karomi bhatirAdikAraNavi. zeSamAsAtha tvayA sahA''hArAdivyavahAraM pRthakkaromItyarthaH / 'se ya paDitappejjA' kAraNe kathite sati sa zrotA sAmbhogikaH zramaNo yadi paritapet... paritApaM kuryAt yathA 'mayA nedaM suSTu kRtaM yenedAnI parityakto bhavAmi, nAca prabhRti evaM kariSyAmi, kRtasya cA'zubhakarmaNo mithyAduSkRtaM dadAmi na punaretAdRzaM duSTa karma kariSyAmI'-ti pazcAttApaM kuryAditi bhAvaH 'evaM se no kappar3a paccakvaM pADiekkaM saMbho'yaM visaMbhoiyaM karittae' e-mithyAduSkRtAdidAne 'se' tasya visAMbhogikaM kattuM pravRttasya na kalpate pratyakSa pratyeka trayANAM madhye ekasya sAmbhogika visAmbhogika karsam | yadi pratipannapApasthAnaH zramaNaH pazcAttApaM kuryAt mithyAduSkRtaM dadhAt prAyazcitaM ca svIkuryAt sadA sAmgogika visAmbhogika kanuna kalpate zramaNAnAM zramaNInAM veti bhAvaH / yadi pratyakSaM pUrvoktaprakAreNa kathine'pi 'se ya no paDitappejjA' sa ca yadi no paritapetyadi kadAcit kRtakarmaNo nimittaM pazcAttApaM pUrvotkarUpeNa na kuryAt , svakRtAtibArasyA''locanayA pratikramaNena tadubhAbhyAm , byusargeNa, tapasA evaM prakAreNa yAvat pArAzcitena prAyazcittena vizodhi na kuryAt 'evaM se kappar3a pacnakArya pADiekka saMbhoiyaM visaMmoiyaM karittae' evaM tadA 'se' tasya visAmbhogikakartaH kalpate pratyakSaM pratyekaM sAmbhogika visAmbhogikaM karrAmiti // sU0 4 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u07 sU05 sAmbhogikasyA'sAmbhogikakaraNe vidhiH 11 pUrva nimranthamadhikRtya sAMbhogikasya pratyakSaM tatsamukhaM visAMbhogikakaraNe vidhirutaH, samprati nimranthImuddizya sAMbhogikAyAH parokSam-tasyA anupasthitI visAMbhogikakaraNe vidhimAha-'jAo NimAMyIbho vA' ityAdi / sUtrama-- jAo NiggaMdhIo kA NigaMthA yA saMmoiyA siyA, no pahaM kappai paJcakra pADiekkaM samoiyaM visaMbhoiyaM karittae, kappai haM pArokvaM, pADiekaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, jattheva tAo appaNo AyariyaubajhAe pAsejjA tatva evaM vaejjAahaM NaM bhaMte ! amugIe ajjAe sarTi imami kAraNami pArokkhaM pADiekkaM saMbhoDarya visaMbhoiyaM karemi / sA ya se paDitappejjA evaM se no kappar3a pArokkhaM pADiekka saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, sA ya se no paDitappejjA, evaM se kappai pArokkhaM pADi ekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karilae / suu05|| chAyA-yA nimranthyo vA niprathA cA sAMbhogikAH syuH, no khalu kalpate pratyakSaM pratyeka sAmmogikI ghisaMbhogikoM kartum , kalpate balu parokSa pratyeka sAmbhogikI visAMbhogikI kartum , yatreya tA yAtmanaH--AcAryopAdhyAyAn pazyeyuH taSa evaM vadet maI balu bhadanta ! mukthA AryayA sArddham asmin kAraNe parokSaM pratyeka sAMbhogikI visAmogikI karomi / sA ca tasyAH pratitapet , pavaM tasthAH nI karUpate parokSa pratyekaM sAMbhogikI visAMbhogikI kattam / sA ca tasyAH no pratitapet / parva tasyAH kalpate parokSa pratyeka sAmbhogikI visAMbhogikI kartum / / sU0 5 // bhASyam - 'jAbho NiggaMdhIo vA NiggayA vA' yAH kAzcana nirmandhyaH zramaNyaH nimranthAH zramaNA vA 'saMbhoiyA siyA' sAmbhogikAH syuH-bhaveyuH, teSAM syAnAM madhye nirmandhInAm, atra niranthIpadasya pUrva prayuktatvAt , 'no NI kappai paJcakkhaM paDiekaM saMbhoiyaM visaM. bhoiyaM karittae' no khalu kalpate pratyakSaM pratyeka sAmbhogikI visAMbhogikI kartum / tApsAM zramaNInA no kathamapi kalpate pratyakSa tasyAH saMmukhamityarthaH pratyekam ekaikasyAH saMyatyAH pratyakSarUpeNa sAMbhogikI -- bhaktapAnAdivyavahAravatI znamaNI visAMbhaugikI saMbhogadinAM parityAjitabhojanAdivyavahArAM kartum / tarhi kathaM kalpate ! ityAha-'kappai paI pArokkha pADiekkaM saMmoiyaM visabhoiyaM karittae' kalpate khalu parokSa pratyekaM sAmbhogikI visAMbhogikI kartum . kalpate parokSaM-parokSarUpeNa tadanupasthitI pratyeka sAMbhogikI vimAMbhogikI katam / tadvidhimAjh--'jatyeva tAyo appaNo AyariyauvajjhAe pAsenjA' atha yatraiva sthala nAH AtmanaH svasaMghATakasya mAcAroMpAdhyAyAn -AcAyAMn -gacchanAyakAn upAdhyAyAn vA pazyeyuH 'tatva evaM vaejjA' tavaiva sthale tAsu madhye ekA evam vadayamANaprakAreNa vadet / kiM vadedisyAha-'ahaMgaM' ityAdi / 12 / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 vyavahArasUtre ? 'ahaM NaM te!" mahaM khalu bhadanta ! 'amugIe ajApa sarddhi imaMmi kAraNami' amukyA - nirdiSTanAnyA AryayA sArddham asmin kAraNe aticArAdirUpe 'pArokkhaM paDie saMbho iyaM visaMbhoiyaM karemi parokSaM parokSarUpeNa tadanupasthitau bhavatpArzve, na tu tatsaMmukhaM, pratyekam ekaketyarthaH sAMbhogikI visAMbhogikIM karomi / matha sAdhvInAm evaM prakArakaM vacanaM zrutvA AcAryopAdhyAyAstaduktaM tasyAH kathayanti kathite sati yadi 'sAya se paDitappejjA' sA ca saMprAptadoSA 'se' tasyAH kathane pratitapet satpradattadoSaviSaye paritApaM kuryAt pazcA tApavatau bhavedityarthaH 'satyaM duSThu mayA kRtaM naivaM mama karttuM yujyate' ityevaM yadi mithyAduSkRta dAnena pazcAtApaM kuryAt / yadi pApasthAnaM na sevitaM bhavetsadA asaptadAkhyAnamityuktvA pratyAkhyAyet tatkathanaM nirAkuryAt mAcAryopAdhyAyebhyastadakaraNe vizvAsa kArayedityarthaH ' evaM se no kapara pArokvaM pADi ekkaM saMbhoiyaM visaMbhozyaM karisae' evaM sati 'se' tAsAM samudA yasya no kalpate parokSaM pratyekaM sAMyogikIM visAMyogikI kartum / 'sA ya se no paDita pejjA' sA ca tAsAM kathane no paritamet atha yadi sA zramaNI tatkathane midhyAduSkRtadAnAdi na samAcaret evaM se kappara pArovastraM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbho karitae' evaM sthitau tAsAM kalpate parokSa pratyekaM sAMyogikI visAMyogikI karttuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH, evaM rItyA karaNe AcAryopAdhyAyAstAbhyo na kamapi upAlambhaM prayacchanti // chAtra parokSapratyakSaviSaye zaGkApUrvakaM samAdhatte bhASyAkaraH - 'NiggaMthANa ya' ityAdi / gAthA - " nirmAANa ya paccakkhaM parokkhaM saMjaINa kiM / P NiggaMthA sahaNaM kujjA, asar3A sA ya bhaMDapa // 1 // chAyA - nirbhagthAnAM ca pratyakSa parokSaM saMyatInAM kim / nirmanthAH sahanaM kuryAt vyasahA sA kA bhaNDayet // 1 // ayaM mAyaH - - matrAzaGkate - saMyata saMyatInAM viSaye viparyayeNa kathane kiM prayojanam ! | uttaramAha-saMyatAH sahanazIlA bhavanti parizIlitazAstratvAt saMyatyazva na tathA sahanazIlA bhavanti strIsvAbhAnyAt, tatastAH kupitAH satyaH bhaNDayeyuH dharmasya, saMyata saMyatInAM ca bhaNDanAM kuryurato'tra viparyayeNa proktamiti // 05 // pUrva nirmanthInAM sAMbhogikInAM visAmbhogikakaraNe vidhiH pradarzitaH, atha nirmanthAnAM svaziSyAkaraNanimittaM nirmandhyAH prabrAjananipedhamAha - 'no kappar3a' ityAdi / sUtram - no kaSpada niyANa nidhi appaNo advAra panyAvettae vA, muMDAveca yA sehAvettae vA, uvaDAvetae vA, saMbhuMjitae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udditie vA dhAritae vA // sU0 6 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mASyam u07sU0 6-10 nigranthaninthyoH pradhAjanaSidhiH 17 chAyA--no kalpate nimranthAnAM nigranthImAtmano'rdhAya pramAjayituM vA muNDAyayituM pA upasthAyayitu yA saMbhoktu ghA saMvastuM vA, tasyA isvarikAM dizaM thA anuviza yA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU. 6 // bhASyam -'no kappai NiggaMyANaM' no kalpate nimranthAnAm 'nigarthi' nirmanthIm 'appaNo aDhAe' Atmano'rthAya-svasya ziSyAkaraNAya 'iyaM mama ziSyA bhaviSyato'-tibuddhacA 'panyAvettae vA pramAnayituM bA--sAmAyikAropaNena pravajyA dAtuvA, 'muMDAvesae vA' muNDAparitaM yA-locAdikaraNena muNDitAM kattuM vA, 'sehAvecae vA' zikSayituM vA-grahaNAsevanazikSA dAtuvA, 'uvadyAvettae vA' upasthApayituM vA-chedopasthApanacAritre AropayituM vA 'saMsujitAe vA' saMbhoktu vA dvAdazavidhasaMbhogAnAM madhye'nyatamaM saMbhogamAcaritu yA bhakapAnAcAdAnapradAnarUpaM vyavahAraM kartumityarthaH, 'saMvasittae vA' saMvastu vAntayA saha vAsa karttam-ekatra sthAta na kalpate / tathA-'tIse ittariya disaM vA' tasyAH saMyatyA itvarikAm-alpakAlikA diza pravatiyAdipadavIm 'aNudisaM vA' anudizaM vA-yAvajjIvikA padavI vA 'uhisicA vA dhArittae vA' uddeSTum-anujJAtuM vA dhArayituM vA na kalpate // suu06|| pUrva nirgranthAnAM spanimeM taM niyiA pravAsanAdimiyaH kavitaH, samprati anyapravattinyAdinimittaM tatkalpate, iti viparyaye sUtramAi-'kapai NiggaMthANaM' ityAdi / sUtram-kappA NiggaMyANaM NimAthi annAsiM aTThAe panvAyattae vA, DAvenA vA, sehAvetta vA, upahAvettae vA, saMjittae vA, saMvasittae cA, tIse ittariyaM disaM vA, aNudisaM vA, udisittae vA, dhArittara vA // 07 // chAyA-kalpate nirmanthAnAM nigranthIm anyAsAmaryAya pravAjayitu vA, muNDAravita vA, zikSayituSA, upasthApayitu vA saMbhoktu SA, saMSastu SA, tasyA isvarikAM vizaM vA, anudizaM SA uddeSTu vA dhArayitu SA / / 0 7 // bhASyam -'kappai NiggaMdhANaM' kalpate nirgranthAnAm 'Niggayi' nimranthIm 'annAsi ahApa' anyAsAmarthAya, tatra anyAsAm pravartinyAdInAm mAya-prayojanAya. etA elaspA upamahaM kariSyantI - tyabhiprAyeNa, na tu svAtmahitAyetyarthaH, 'pavAvettapa vA' ityAdi sarva pUrvavadeva vyAkhyeyam / / sU0 7 // nimranthAnAM nimranthIviSaye pravAjanAdividhiruktaH, samprati nirganthInAM nirmaviSaye antipeSamAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram -no kappara jiggathINa Nigaya appaNo aDhAe paJcAvettae vA muMDAvettae vA, sehAvettae cA, uvahAvettae vA, saMbhrujittae vA, saMbasicae vA, tassa itariyaM disaMvA, aNudisaM vA, upisittae vA, dhArittae vA / / 90 8 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre chAyA -no kalpate nirmanthInAM nirpranthamAtmano'rthAya pravrAjayitu' vA. muNDApavitu vA, zikSayitu vA sthApayituM yakI kA saMvastu pAvasthA ityarikAM dizaM vA anudizaM vA, uddeSTuM yA dhArayituM vA // sU0 8 // bhASyam - "no kappar3a NiggaMthoM" no kalpate nirmanthItAm NiggaMdha' nirgrandham 'appaNo aTTAe' Atmano'rthAya - AtmanaH - svasthAH prayojanAya 'paJcAvettam vA' pravAnayituM vA ityAdi sarvaM pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 8 // pUrva nirmanthInAM svanimittaM nirpranthasya pravrAjanAdi na kalpate iti proktam samprati paranimittam-AcAryAdinimittaM kalpate iti tadviparyaye sUtramAha-- ' kappara NiggaMdhINaM' ityAdi / sUtram -- kappaNiggaMthINaM Nimartha nirmAANaM advAe pacAsa bA, muMDAder vA, sehAveta vA uvadyAvettae thA, saMjittae vA, saMvattie vA tahasa icariyaM dilaM vA, aNudisaM vA, uddittie vA, dhAritae vA // 09 / / 172 chAyA--kampate mirdhanthInAM nirbhandhaM nibaMndhAnAmarthAya prannAzayitu SA, muNDApayitu vA. zikSayitu yA upasthApayituM SA. saMbhoktuM vA saMvastuM vA tasya itvarikAM dizaM vA bhanudizaM SA, uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 9 / / bhASyam - kappara nimgaMthINaM' kalpate nirmanthonAm 'NiggaMdha' nirmantham NiggaMthANaM ahAe' nirgranthAnAM zramaNAMnAmAcAryopAdhyAyAdInAmarthAya prayojanAya 'paNyAvettara' vA prAjayituM vA, ityAdi sarvaM pUrvavat vyAkhyeyam // sU0 9 // pUrva svanimittaM dIkSAdAnaM niSidhya anyArtha dIkSAdAnamuktam, anyArthe dIkSAdAnaM datvA ca yannizrAmadhikRtya dIkSA dattA tadAcAryAdisamIpe preSaNArthaM niyamAttasya vihAraH kArayitavyaH, iti prathamaM nirmanthomadhikRtya bihAra vidhimAha - 'no kappA' ityAdi / sUtram-no kappara NirmANa viikiTTiya disaM vA, aNudisaM vA, uddisittara bAdhArita vA // 0 10 // chAyA - no kalpate nirmanthonAM vyatiSTAM dirza thA, anudizaM thA. uddeSTuM yA, dhArayituM vA // sU0 10 // 3 bhAdhyam - "no kappar3a NiggINa" no kalpate nirmanthInAm "viikiTTiyaM disaM bA anudisaM cA" vyatiSTAM dUrasthAM dizaM vA anudizaM vA tatra vyaktikRSTAm vyatikRSTa dig dvividhA bhavati kSetrato bhAvataca tatra kSetrataH kSetramAzritya dUradezarUpA, bhAvato dUrasambandhagatAcAdirUpA, tatra saMyatasya- AcAryopAdhyAyarUpA dvividhA | saMyatyAzca AcAryopAdhyAyapravarttinIrUpA trividhA digbhavati, vAM kSetrato bhAratazca viprakRSTAM dUrasthAM dizam 'aNudisaM vA' anudizama-vizeSato viprakRSTAM dizam " uhisittae vA" udedum anyamanyAM vA'nujJAtuM vAdazadigga Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam 107 sU011-15 vyatipadiggamanAdhikaraNasyavazamanavidhiH 173 manAjJA dAtuvA, "dhAritae vA" dhArAyitu svasya gamanaM svIkata svasya gantumityarthaH na kalyate iti pUrveNa sambandhaH / kSetrato viprakRSTA dig-dUradezarUpA, tatra garachantInAM saMyatInAM strIzarIratvAd brahayo doSA AtmasaMyamavirAghanAdayo bhavanti | bhAvato viprakRSTA--anyagacchIyAcAryAdirUpA tatrAdhikaraNAdisaMbhavAditi // sU0 10 // samprati nirmanyamadhikRtya vihAravidhimAha-'kappai' ityAdi / sUtram-kappai NigaMthANaM viigidviyaM disaM vA aNudisaM vA udhisittae vA dhArittae vA // 9011 // chAyA- kalpate nirgranthAnAM vyatikRSTa dizaM vA anuvize yA uddeSTu vA dhArayituM vA // sU0 11 // - bhASyam- 'kappaI' karupate 'NigaMyANaM' nimranthAnAm 'viigidviyaM disaM vA' vyatikRSTAM dizaM vA-vyatikRSTAm kSetrato bhAvatazca viparItA, kSetrato dUrasthAm, bhAvato'nyagacchIyAcAryAdirUpAm 'aNudisaM vA' anudizaM vA-ativiparItAm 'udhisittae vA dhArittae vA' uddeSTumanujJAtum dhArayitu-svayaM gantuM vA / / sU0 11 // pUrva nirgranthAnAM viprakRSTadiggamane vidhiH proktaH, samprati, viprakRSTaprasAda viprakRSTAdhikaraNajanyAparAdhakSamApane nimranthamadhikRtya sUtramAha-'no kappada NigaMthANaM' ityAdi / sUtram -no kappA nigagaMdhANaM viigihAI pAhuDAI viosavittae // 012 // chAyA-mo kalpate mirgranyAnAM vyatikaSTAgi prAbhRtAni vyavazayitum / / 10 12 // bhASyam-'no kappaI' na kalpate 'NigaMyANaM' nimranthAnAm 'vigihAI' vyatikRSTAni-dUradezakRtAni 'pAhuDAI prAmRtAni kaThoravacanAdinitAdhikaraNAni / vio. savicae' vyavazayitum tatrasthAnAmeva upazamayitum , kintu-yatraiva sthAnavizeSe'dhikaraNa samu. spannaM tatraivopazayituM kalpate, klezamuspAya nAnyatra gamanaM yuktiyuktamiti bhAvaH / atrApi vyatikRSTAdhikaraNakSamApanaM dvividham-kSetrato bhAvatazca, eSaH kSetrato vyatikRSTAdhikaraNakSamApanavidhikaktaH / mAvatastu anyena zramaNena sArddhaM kRtAdhikaraNasyA'nyasamIpe kSamApanam , evamapi karnu na kalpate iti sUtrAzayaH // sU0 12 // . samprati nimranthImavikraya vyatikaSTAdhikaraNakSamAenavidhimAha-'kappaI NigayINa' ityAdi / sUtram-kappara jiggathINaM vidagihAI pAhuDAI vibhosavittapa / / sU0 13 // chAyA-kalpate nirbhandhInAM vyatikaSTAni prAbhUtAni vyavazamayituma // sU. 13 // bhASyam--'kappai' kalpate "NipaMthIgaM' nirgandhInAm 'viigihAI vyatikaSTAni kSetrato bhAvataca dUradezakatAni 'pAhuDAI' prAbhUtAni- adhikaraNAni tasthitAyA eSa vio Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t wromrnmnmannews dhyapahAra savitta vyavazamathitum-upazamayituM kSamApayitumityarthaH, nirghanyaunAM dUradezagamane khauzarIratvAt saMyamAtmavirAdhanAdivahudoSasaMbhavAditi // 0 13 // pUrva nirmanthanirgranthInAM vyatikRSTA'dhikaraNakSamApanavidhiH pradarzitaH, samprati nimranthamadhikRtya vyattikRSTakAle svAdhyAyaniSedhamAha - 'no kappai niggaMthANaM' ityAdi / sUtram-no kappA NiggaMthANaM viigiTTe kAle sajjhAyaM karittae // suu014|| chAyA-no kalpate nimthAnAM vyatikRNTe kAle svAdhyAyaM kartum ||s. 14 / / mAdhyam-no kappai' no kalpate 'NiggaMthANaM' nimranthAnAm 'viigiTe kAle' vyatikRSTe kAle vikRte viparIte kAle asvAdhyAyakAle yasya svAdhyAyasya yaH kAlavizeSo nirNataH zAstre tadatirikte kALe, vikRta kAlo dvividhaH-kAlika utkAlikazceti / tatra kAlikaH prathamapauruNyA anantaraM caturthapauruSItaH pUrvo yaH kAlaH saH / vikatotkAlikaH-sUryodayasUryAstayoH sandhikAlaH marddharAtrizceti / evambhUte vikRte kAle 'sajjhAya' svAdhyAyam-mAcArAnizImasUtrapramRtInAM mUlapAThasyA'dhyayanam 'karittae vA' kartum // sU0 14 / / nimranthInAM vyatikRSTe kALe svAdhyAyaM kartuM kalpate iti tadvidhimAha-'kappar3a NiggathIm' ityAdi / sUtram-kappANiggayINaM viigiTe kAle sajmAyaM karisae himAMthanissAe // 15 // chAyA-kalpate mirgranthInAM vyatikRSTe kAle svAdhyAyaM kartuM nipradhanizrayA // 15 // bhASyam- 'kappaI' kalpate "NiggaMdhINa' nimranthInAm 'viigiTTe kAle' vyatikRSTe kAle-vikAle'pItyarthaH 'sajjhAyaM karitapa' svAdhyAyaM AcArAGga-nizIthasUtrANAmadhyayanaM karttam / nanu pUrvasUtre vyatikRSTakAla nirgranthAnAM svAdhyAyasya niSedhaH kRtaH, prakRtasUtreNa zramaNyAH kRte svAdhyAyasya vidhAnaM kiyate asvAdhyAyakAlastu sarveSAM samAna eva bhavatIti nyAyasya samAnatvAt kathamasvAdhyAyakAle nimranthInAM svAdhyAyasya vidhAnaM kRtam ? tatrAha-kAraNikamidaM sUtram , yathA kAcinavadIkSitA sUtrAvRti karoti strIsvabhAvatvAd vismaraNazIlA ca sA, saMpatti svAdhyAyAkaraNe'syAH sUtraM vismRtaM bhaviSyatItyAdikAraNamAdAya nimrantha AjJA dadAti tadA tadAjJayA tasyAH kRte vyatikRSTakAle'pi svAdhyAyasya vidhAnaM kRtamiti nAtra doSApattirata Aha-'NiggaMdha' ityAdi, 'NiggaMthanissAe' ninthanizrayA-zramaNasyAjJayA zramaNyA sUryodayasUryAstasandhikAlArddharAtrarUpAsvAdhyAye'pi kALe svAdhyAyaH phalpate, niSedho'tra svAtantryeNa saMyasyAH vikRtakAle svAdhyAyakaraNaviSayako vijheya iti // su0 15 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u070 16-20 svAdhyAyAsvAdhyAyavidhiniSedhani0 175 samprati samuccayena khAdhyAyaniSedhamAha-'No kappai' ityAdi / mRtram- No kappai NiggaMdhANa vA NiggaMdhINa vA asajmAie sajjhAyaM karirAe // sU0 16 // chAyA-no kalpate nigraMthAnAM vA nindhInAM pA bhasvAdhyAyika svAdhyAya kartum // sU. 16 // bhASyam-'no kappaI' no kalpate 'NigaMthANa vA NiggayINa ghA' nirmanyAnAM vA nirmanthInAM vA 'asamAie' asvAdhyAyike svAdhyAyena nirvRttaM svAdhyAyika, na svAdhyAthikam asvAthyAyikam , tasmin- yadA yatra vA maravAdhyAyasambandhi kimapi kAraNa bhavet tatsamaye tatsthAne yA 'sajjhAyaM karittae' svAdhyAyaM kartum, yaH khaluH asvAdhyAyikaH kAlastasmin kAle svAdhyAyaM kartuM saMyatAnAM saMyatInAM vA na phalpate / asvAdhyAyikaprakaraNaM savistaramuttarAdhyayanasUtrasyaikona triMzattame'vyayane maskRtAyAM priyadarzanItryAtyAyAmAlokanIyam / / mU0 16 // atha svAdhyAyakAle svAdhyAyo'vazyaM kartavya iti svAdhyAyasUtramAha-'kappai' ityAdi / sUtram - kappai NiggaMthANa ghA NigaMthINa vA sajzAie sajjhAyaM karittae // 17 // chAyA- kalpase nimranthAnAM vA nirghandhInAM vA svAdhyAyika svAdhyAyaM kartum // 17 // bhAcyam -'kappaI' kalpate 'niggaMthANa vA' nimranthAnAM vA 'nimgayINa yA' nirmandhInAM vA 'sajjhAie' svAdhyAyike-svAdhyAyakAle 'sajjhAya' svAdhyAyam 'karittae' phartum kalpate, svAdhyAyakAle nirmanthanindhIbhiravazyaM svAdhyAyaH kartavyaH, nA'tra pramAdaH kArya iti bhAvaH / kasya sUtrasya kaH svAdhyAyakAlaH ! kasya sUtrasya ko'svAdhyAyakAlaH ! ityAdi sarva nandIsUtre draSTavyam // suu017|| asvAdhyAyika dvividhaM bhavati-AtmasamutthaM parasamutthaM ca, tatrAmasamutthamasvAdhyAyikamAi-'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappai NiggaMdhANa vA NigaMdhINa vA appaNo asajamAie sajmAya karittae, kappai gaI aNNamaNNassa vAyaNaM dalaittae // suu018|| chAyA- no kalpate nirgranthAnAM vA niphranthInAM vA yAtmano'svAbhyAyike svA yAyaM karSam , kalpate malu amyo'bhyasya vAcanAM dAtum / / sU. 18 // bhASyam-'no kappaI' no kalpate 'NiggaMdhANa vA NimAthINa vA nigranthAnAM vA ninthInAM vA, 'appaNo' AtmanaH svasaMbandhini svasmAdusthite ityarthaH 'asamAie' asvA. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 176 vyavahAra dhyAyike samAyaM karisae' svAdhyAya kattuM na kalpate iti sambandhaH, kintu 'kapar3a gaI annamannassa' kalpate khasa bhanyo'nyasya-parasparasya 'vAyaNaM dalaittae' vAcanAM dAtum anyatra manyasthAne anyadvArA vA / tatrAtmasamutthamasvAbhyAyika zramaNasyaikaM bhavati rogajam, amaNyAzca dvividham -rogajam RtujaM ca, tatra rogajam arzImagandaravaNAdiviSayam , RtujaM ca RtuviSayam / tatra zramaNasya rakasyAdidarzanaM yAvat , zramaNInAM ca raktapUrajodarzanaM yAvad asvAbhyAyika bhavati, tasmina kAle nirgranthanigranthInAM svAmyAyaM karta na kalpate, kintu raNAdisthAnamaSTapuTavastreNAcchAdhA'nyo'nyasya-parasparasya vAcanAM artharUpAM dAtuM zrotuM vA kalpate // mU018 // pUrvamasvAcyAyike svAdhyAyaniSedhaH, svAdhyAyike svAdhyAyavidhizca pradarzitaH, samprati svAthyAyika nityasvAdhyAyakArakaH zramaNa: padavIyogyo bhavati, sa cA'lpaparyAyo'pi bahuparyAyavalyAH zramaNyA upAdhyAyatayA AcAryatayA ca uddeSTuM kalpate iti sUtradayenAha-'timAsa0' ityaadi| mUtram-tibAsapariyAe samaNe NiggaMthe tIsaMvAsapariyAyAe samaNIe NimthIe kappA uvajhAyanAe uhisittae // 2019 // chAyA-vivaparyAyaH bhramaNo nirgranthaH triMzadvarSaparyAyAyAH zramaNyAH nimranthyAH kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum // sU0 19 // bhASyam ---'tivAsapariyAra' samaNe NiggaMthe' trivarSaparyAyaH zramaNo nimnyaH, trivarSa-varSatraya yathA syAt paryAyo--dIkSAgrahaNasamayo vidyate yasya sa trivarSaparyAyaH zramaNo nimrantho bhavettadA saH 'tIsaMvAsapariyAe' triMzadvarSaparyAyAyAH--triMzadvarSadIkSAparyAyavatyAH 'samaNIe NiggayIe' zramaNyA nimranthyAH 'kappai uvajhAyacAe udisittae' kalpate upAdhyAyatayA uddeSTuM. svIkartum, triMzadvarSaparyAyavatyAH zramaNyAH trivarSapayAyaH zramaNaH upAdhyAyo bhavitumaItIti bhAvaH // 19 // punarAha--'paMcavAsaparivAe' ityAdi / sUtram -paMcavAsapariyAe samaNe nigaye sahivAsapariyAyAe samaNIe nigayIe kappaDa AyariyattAe uddisittae // sU020 // chAyA-paJcavarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH paSTivarSaparyAyAyAH zramaNyA nimyAH kalpate AcAryatayA uddeSTuM / sU0 20 // bhASyam-'paMcavAsapariyAe' paJcavarSaparyAyaH-paJcavarSadIkSAparyAyaH 'samaNe niggaMdhe' zramaNo nirmantho yadi bhavettadA saH 'sadrivAsayariyAyAe' SaSTivapaMparyAyAyAH SaSTivarSadIkSAparyAyavasyAH 'samaNIe niggaMthoe' zramaNyA nirmandhyAH 'kappaI' kalpate, 'AyariyacAe' prAcAryatavA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 107 20 21-22 mikSobhRtahapariSThApanavidhiH 177 AcAryarUpeNa 'udisittae' uddeSTu- svokartum, paJcavarSaparyAyaH zramaNaH SaSTivarSaparyAyavatyAH zramaNyAH AcAryoM bhavitumarhatIti bhAvaH / bhatra viSaye asyaiva vyavahArasUtrasya tRtIyodezakasya tRtIyasUtre trivarSaparyAyasya zramaNanigranthasyopAdhyAyatvam , pazcame sUtre ca paJcavarSaparyAyasya zramaNanirmanthasya ca AcAyopAdhyAyasvaM kalpate iti prokkamityubhayorbhedaH / nanu triMzadvarSaparyAyAyAstrivarSaparyAya upAdhyAyaH, paJcavarSaparyAyazca SaSTivarSaparyAyAyA AcAryazca bhavettadA'dhikaparyAyavatI zramaNI alpaparyAyasya zramaNasya kathaM vandanAdivyavahAraM kuryAta , etadanucitaM pratibhAti ? tatrAha-naivaM zaGkanIyam jinazAsane puruSagroSya dharmasya nIrthakaraiH enimAditatvAditi. kiM bahunA--zramaNa ekadivasaparyAyo'pi zatavarSaparyAyAyAH zramaNyA vandanIyo bhavatIti zAstrasaMmatam / sU0 20 // pUrvaM paryAyamAzritya padavIdAnavidhiH pradarzitaH, samprati-mRtazramaNadevasya pariSThApanavidhimAha'gAmANugAma' ityAdi / sUtram-gAmANugAmaM daijjamANe bhikkha ya Ahacca vIsaMbhejA taM ca sarIragaM kei sAimmie pAsejjA kappai se taM sarIragaM na sAgAriyamiti kahha aMDile bahu. phAsae paDilehitA pamajjittA paridRvettae, asthi ya itya kei sAhammiyasaMtie uvagaraNajAe pariharaNArihe kappar3a se sAgArakaDaM gahAya doncapi oggahe aNugNavecA parihAraM pariharittae / 90 21 // chAyA-prAmAnuprAmaM dravan bhikSuzcAhatya vizvagbhavet, taM ca zarIraka kazcitsAdha. mikaH pazyet kalpate tasya taccharIrakaM na sAgArikamiti kRtvA sthaNDile bahumAsuke pratilekhya pramAya' paristhApayitum / yAsti cAtra kicit sArmikasakamupakaraNajAtaM pariharaNAIm, karapate tasya sAgArakRtaM gRhItvA dvitIyamapi avagraha manuzApya parihAra paribaIm // sU0 21 // bhASyam--'gAmANugAma' prAmAnugrAmam-ekasmAd prAmAda prAmAntaram 'daijjamANe dravan-vihAravRtyA gacchan , 'mikkhU ya' bhikSuzva zramaNaH 'Ahacca' bhAhatya-kadA. cit 'vIsaMmejjA' vizvagbhavet-zarIrAd viSvak-pRthA mavat-niyeta-kAlagatI bhavedityartha: 'taM ca sarIraMga kei sAhammiyA pAsejjA' tacca zarIrakaM kazcit sAdharmikaH-sahaganaH zramaNaH pazyet-ayaM mRta iti jAnIyAptadA 'kappaI' kalpate 'se' tasya sAgharmikasya bhikSoH 'taM sarIragaM' tanmRtazarIram 'na sAgariyamiti kaTu' na sAgArika-sAgArasaMbandhi - gRhasthasaMbandhi mA bhavatu gRhasthA idaM mRtakazarIraM mA spRzantu 'iti kaTTu' iti kRtvA-iti vuddhyA mya, 23 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vyavahAra 'thaMDile' sthaNDile - ekAntabhUmirUpe, kIdRze ! ityAha- 'bahuphAnue' bahuprAsuke- dIndriyAdijIvavivarjite 'paDile hiMsA' tatsthadhiTulaM pratilekhya-pratyupetya hondriyAdiprANivarjitaM samyagavalokya tataH 'pamajjittA' pramArgya pramArjanaM kRtvA tatsthAnAt dvIndriyAdikaM pRthak kRtvA, 'pari bitta' paristhApayitum sAdhUnAM sAdharmikasya mRtasya saMyatasya zarIraM gRhasthA mA spRzantu ili buddhacA dvandriyAdijIvavivarjitapradeze pratilekhanapramArjanaM kRtvA tat zarIraM pariSThApayituM kalpate ityarthaH / pariSThApanAnantaram 'asthi ya itya ker3a sAhammiya saMtie ubagaraNajAe pariharaNArihe' asti cAtra kiJcit sAvamiMka satkamupakaraNajAtaM pariharaNAIm masti - viyate cAtra mRtasAdhuzarIramA kiJcit sAdharmika saMyata sabandhi - upakaraNajAtaM bhaNDopakaraNAdikaM pariharaNA - paribhogArham upabhogayogyaM bhavettadA 'kappar3a se sAgArakaDe gahAtha' kalpate 'se' tasya sAgArakRtaM gRhItvA tatra sAgArakRtaM nAma nAtmanA svIkaroti kintu AcArya sambandhi etat AcArya eva tasya jJAyakA, evamatramahapUrvakaM gRhItvA'cAryANAM samarpayet, AcAryo yadi yasmai kasmaicidadyAt tadA sa matthapaNa vandAmi tahaci iti buvANaH AcAryavacaH svIkuryAt gRhIte sati 'doccapi oggahaM : aNuNNavettA' dvitIyamapi bAram avagraham - AjJAM bhaNDopakaraNAdyupabhogArthamanujJApya - gRhItvA 'parihAraM pariharinae' parihAraM parihartum - AcAryAnujJApanAnantaramupabhogayogyaM vastu AcArya pradattamupabhoktuM kalpate pariirtumiti tyAgAnujJAyAM tyaktuM kalpate, anyasmai dAtuM pariSThApayituM vA kalpate / / sU0 21 // avakrayavikrayaviSayamadhikRtya zayyAtaravidhi pradarzayitumAha samprati upAzrayasya 'sAmArie' ityAdi / sUtram - sAgArie unaslayaM vakapaNaM paraMjejjA, se ya bakkaiyaM vajjA imammiya imammiya ovAse samaNA NigaMdhA parivartati se sAgArie parihArie se ya no vajjA kare vajjA se sAgArie parihArie, dotri te vajjA dovi sAmAriyA parihAriyA // sU0 22 // chAyA - sAgArikA upAzrayamavakrayeNa prayuJjItaH sa bA'vakayikaM vadet-bharimadha afare rakAze zramaNA nirmanthAH parivasanti sa sAgArikaH paridvArthaH sa ca no vadet afyako vadet sa sAgArikaH parihAryaH, dvApi tau vadeyAtAm dvAvapi sAgArikau parihAyya // su0 22 // bhASyam - ' sAgArie' sAgArikaH upAzrayasvAmI 'uvastayaM' upAzrayam - vasatim 'araj' avakayeNa, kiyatkAlamava kaNa - mATakapradAnena 'paraMjejjA' prayuJjIta - vyApArayet, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam saM0 7 0 22-23 zadhyAtarAzayyAtaraparimAnavidhiH 172 zrAvako bhATakapradAnapUrvakamanyasmai upAzrayaM dathAt ityarthaH, 'se ya cakkaiyaM vaejjA' saca sAgArikaH, avakayika bhAskenopAzrayapratigrAhiNaM vadet upAzraya grahaNasamaye kathayet / ki vadet / tatrAi-'imammi' ityAdi, 'imami ya imami ya ovAse samaNA NimAthA parivasati' masmiJca asmica avakAze-upAzrayasyA'mukAmukapradeze zramaNA nirmanthAH parivasanti-nivAsaM kurvanti, sa sAgArikaH yasmai bhATaphagrahaNAya upAzrayaM dadAti, taM prati upAzrayapradAnasamaye evaM vadet-yadahaM tubhyaM bhATakapradAnapUrvakamupAzrayaM dadAmi kintu upAzrayasyA'mukapradeze sAghavo vasanti atastaM pradeza vihAyopAzrayaM dadAmIti / tasmAt sAdhusthitikamupAzrayasya pradeza vihAyA'vaziSTa ebopAtrayasya pradezo mATakapradAnapUrvakaM tvayA grahItavya: 'se sAgArie parihArie' evamuLe sa sAgArikaH parihAryaH-parihartavyaH / upAzrayaM bhATakapradAnapUrvakaM dadataH zayyAtarasya gRhAt sAdhubhirbhakapAnAdikaM na prahItavyamityarthaH / 'se ya no vaejjA yakkaie vapajjA' kadAcit sa copAzrayasvAmI no vadet avayika eva-bhATakenopAzrayagrahItaiva vadet , yathA-asmiMzca asmizcAvakAze zramaNA nivAsaM kurvantu, 'se sAgArie parihArie' sa sAgArikaH-so'vayikaH sAgArikaH zayyAtara iti parihArthaH -pariharttavyaH, tadgRhAdapi bhaktapAnAdikaM sAdhubhirna grahotAmati / 'dovi te vaejjA doSi sApAriyA parihAriyA' dvAvapi to vadeyAtAm, dvAvapi sAgAriko parihAryo / atha dAvapi bhATakadAtA bhATakena pratigrahItA ca padeyAtAm prathamamupAzrayasvAmI vadet-etAvati upAzrayasyA'vakAze zramaNA nirgranthAH sthAsvantIti, pazcAdavakayiko yAt-etAvati pradeze zramaNA nimranyAstiSThantu na me kA'pi hAniH, evaM yadi to dvAvapi vadeyAtAm tadA to dvAvapi sAgAriko zavyAtarau iti zavapi parihAyyau, tayordvayorapi gRhArasAdhubhirbhaktapAnAdikaM na mahItavyamiti / yadi-zayyAtaro bhATakenopAzrayaM kasmaiciddadAti tathA pradAna samaye kadhayet-yAmahaM dadAmi vasatim , tasyA vasateramukA'mukapradeze zramaNA nimranthAH pagvisanti, atastautpradezaM parityajyopAzrayasya pradezAntarameva tvayA grahItavyam , itthaM kathayataH zayyAtarasya bhaktapAnAdika zramaNaina grahItavyam / yadi zalyAtaraH sampUrNamevIpAzrayaM bhATakena dadyAt ato'mukapradeze zramaNA stiSThantIti vaktuM na pArayet-kathayituM na zaknuyAt , kintu-yo bhATakena gRhNAti sa eba vadet- yadamukA'mukapradeze amaNA nirdhanyAstiSThantu. tadA sa bhATakena upAzrayapratigrahItA zayyAtara iti tasyA'pi bhaktapAnAdika prahItuM sAdhUnAM na karate / yadi upAzrayasyAdhipatiH bhATakena grahItA ca ubhAvapi vadeyAtAm tatra prathamo vadet-amurUpradeza bhramaNA nigranthAH sthAsyantIti, upAzrayagrahotA'pi vadet-yadupAzrayasyA'mummin avakAze Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dhyapahArasUtra zramaNA nimranthAstiSThantu tadobhAvapi zayyAtarau hati dvayorapi tayorbhaktapAnAdikaM sAdhubhirna prahItavyamiti bhAvaH // sU. 22 // sUtram-sAgArie uvassaya vikkiNijjA se ya kaiyaM vaejjA imami ya imami ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasaMti, se ya sAgArie parihArie, se ya no vaejjA kaie vaejjA se sAgArie parihArie, dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA // 90 23 // chAyA- sAgArika upAayaM dhikrINIta. sa va krayikaM vadet-asmina masmitha avakAze zramaNA nirmanyAH parivasanti, sa ca sAgArikA parihArya, sa ca no yadeta, avakrayiko pavet sa sAgArikaH parihAryaH, dvApi to vadeyAtAm dvApi sAgAriko parihAryo / sU0 23 / / bhASyam -- 'sAgArie' sAgArikaH-zayyAtaraH 'uvassayaM' upAzraya-vasatim 'vikkiNijjA' vikrINIta-upAzrayAya vikraya kupAta mUtanA vayAdityartha. tasvIpAzrayasya yAvanmUlyaM tad gRhItvA tamupAzayaM mUlyadAne dadyAt , 'se ya kaiyaM vaejjA' sa ca RyikaM vadet sa copAzrayasya vikretA sAgArikaH yo mUlyaM datvA upAzraya gRhAti taM prati vadet-'imaMmi ya imami ya ovAse samaNA NiggaMthA parivati' svayA mUlyena gRhItasyAsyopAzrayasya asmiMzcAsmizca avakAze zramaNA nimranthAH parivasanti-asyopAzrayasyAmukapradeze sAdhavastiSThanti, atastAdRzaM dezaM parityajyopAzrayaM bhavate dadAmi, 'se ya sAgArie parihArie' sa ca sAgArikaH zayyAtaraH iti zayyAtaraskAt sa parihArya:-parihartavyaH bhakapAnAdikaM gRhaviH tasya pratiSedhaH kAryaH / 'se ya no vaejjA' sa ca-pUrvasvAmI yadi kicidapi na vadet kintu 'kaipa vaejjA' RyikaH-yo mUlyaM davA upAzrayaM gRhNAti sa eva vadet-yathA-asyopAzrayasyA'mukapradeze makrIte'pi zramaNA nirmanthAH yathAmukheM tiSThantu, tadA -'se sAgArie parihArie' sa ca kretA sAgArikaH zayyAtara iti kRtvA parihArya:--parihattavyaH, tadgRhaM bhaktapAnArtha parivarjanIyamiti / 'dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA' athavA dvAvapi tau pUrvaprakAreNa vadeyAtAm tadA dvAvapi sAgAriko zAmyAtarI parihAryo-parihartavyau / atha yadi dvAvapi vadeyAtAm yathA pUrvasvAminA kathitam'etAvatyekadeze zramaNA nirmanthAstiSThantu' parantu tAvati pradeze zramaNAnAM samAvezamadRSTvA mUlyena grahItA vadet etAvati madIye'pi pradeze tiSThantu zramaNA nigranthAH, tadA dvAvapi sAgArikozayyAtarau iti to dvAvapi parihAryoM-parihartavyo, sadgRhebhyo bhaktapAnAdikaM kadAcidapi na prAyam / sU023 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam 0 7 sU0 25-26 vasativAsAvagrahAnuzApanAdhiSiH 181 pUrvamupAzrayamadhikRtya zayyAtaravidhiH pradarzitaH, sAmpratamupAzrayasyA'vamahavidhimAha'vizvadhUyA' ityAdi / sUtram-vivadhUyA nAyakulabAsiNI sAvi yAvi oggaI aNunnaveyabvA kimaMga ! puNa piyA vA bhAyA vA putte vA sevi yAvi oggaI ogiNDiyanve // sU0 24 // chAyA-vidhavaduhitA mAtakulavAsinI sA'pi dhApi aSaprahamanuhApayitavyA kimA? punaH pitA thA bhrAtA vA putrodhA so'pi cApi avaprahamaghagrahIsavyaH / / sU024 // 'bhAjyam-'vizvadhyA' viSavaduhitA tatra vigataH dhavaH-patiryasyAH sA vidhavApatirahitA, duhitA-upAzrayasvAminaH kanyA, kIdRzItyAha-'nAyakulavAsiNI' jJAtakulabAsinIpatipakSarahitatvena pitRgRhavAsinI pitRpakSavAsinI pitRpitAmahAdigRhavAsinI dA 'sAvi yAvi oggaI aNunnaveyanvA' sA'pi cApi-sA'pi cAvagrahamanujJApayitavyA-avagraham-mAjJAM prati anujJApayitavyA--AzAgrahaNayogyA bhavati, sAdhubhirvAsAya eSA'pi praSTavyetyarthaH, etasyA anujJAmAdAya upAzraye vAsa: karaNIyo na svAzAnantareNa nibaseditibhAvaH / yadi pitRgRhasthitA vidhavA'pi mAjJApraNArtha yogyA bhavati tarhi--kimaMga ! puNa piyA vA bhAyA vA pune vA kimata punaH pitA vA bhrAtA vA putro vA, 'seci yAvi so'pi ca mutarAm 'oggaI ogeNDiyanve' avmhmvgrhiitvyH| yadi viSavA duhitA sthAnArthamanujJApayitavyA bhavettadA kA kayA pitRbhrAtUputrA dInAm, ataste sarve'pi nivAsArthamanujJApayitavyAH / tatra putrAdayo dviprakArakAH prajJaptAH prabhavaH sattAdhAriNaH, aprabhavaH- sattAvarjitAH, tatrA'prabhava rate-gRhItabhAgaH pRthagbhUto bhrAtA 1, putro vA 2, prAdhUrNakaH 3, dAsaH 4, bhUtakaH 5, jAmAtre davA pitRpakSadviSTA kanyA ca 6, ete nissattAkA aprabhavo nAnujJApanIyAH, eteSAmupAzrayAjJA na mahItalyA zramaNairiti bhaavH| atha ca-aprabhUNAmanujJApane sambhavantyete doSAH, tathAhi- aprabhUnanujJApya yadi kutracit upAzraye gRhe vA zramaNaH sthAsyati tadA--yadA gRhasvAmI AgamiSyati, atha yadi tasya sAdhunivAso nAnumato bhavet tadA sa gRhasvAmI divA rAtrau vA upAzrayAt zramaNAnniSkAsayet / tatra-niSkAzane loke mahatI nindA syAt , kathayiSyanti ca lokAH-cat ime sAghavo duSTAH azubhakarmakAriNaH santIti pratibhAti, ata eva amukena zrAvakena svopAzrayAnniSkA-- sitA iti, kadAcit sthAnAntaramalabhamAnAnAmakiJcanAnAmiva yatra tatra paribhramaNa syAt, ityAdibahavo doSAH sNbhveyuH| tathA-adattAdAnadoSo'pi syAta, tenA''jJAbhaGgAdayo doSA api samApateyuH, tasmAt gRhasvAmino yA tannirdiSTAdvA vasaterAjJA grahItavyeti bhAvaH / / sU0 24 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 vyavahAra pUrva caturvizatitamasUtre nagare vasatA amaNenA'vagrahayAcanA karttavyeti kathitam sa ca zramaNo yathAnagare tiSThati tathA vihAraM kurvan zramaNaH kadAcidaTavyAmapi vasediti bane'pi tiSThatA zramaNena tatrApi avagrahayAcanA karttavyeti darzayituM paJcaviMzatitama sUtra vyAkhyAtumAha-'pahevi omgAI ityAdi / sUtram-pahevi oggahaM aNunnaveyave || pU0 25 // chAyA--pathi api avaprahamanuzApayitavyaH / / sU0 25 / / bhASyam-pathi gapi, tatra pathi-mArge apizabdAda pRzAdhaSaH bhaTavyAdau ca 'bhogamaI' avagraham-nivAsArthamAtmano nivAsaviSayakaM yAcanaM prati ko'pi vRkSAdisvAmI bhavet saH 'aNunnarayan' anujJApayitavyaH, tatsakAzAnnivAsaviSayAjJA grahItavyeti bhAvaH / mArge yatra vRkSAdau chAyAyAM vizrAmyanto ye yatra pathikAH prathamaM sthitAstiSTanti tAnapi pRSTvA tatra zramaNastiSThen, apRSTvA tu tatrApi na sthAtavyam / yatra te sAgArikA vaseyurvakSAdimUle te tu sutarAmeva anujJApayitavyAH, tato bhavanti te zayyAtarAH | yatra vRkSasyA'vastAt anyatra vA ekasya parigrahe anekeSAM vA pariprahe sAdhvo rAtrI vasanti tAI yadisaMstareyustadA sarvAneva tAn zayyAtarAn kuyuH athAhArAbalAbhena na saMstareyustadA tanmadhye eka eca zayyAtaratvena sthApayisavyaH, ityeSA zeSeSu sAgArikeSu bhajaneti / / sU0 25 / / pUrva zayyAtarAvagrahAnujJApanAvidhirutaH, samprati rAjaparAvarte'vagrahAnujJApanAvidhimAha-'se rasparipapaTTesa' ityAdi / sUtram-se rajjaparipaTTera saMthaDemu andhogaDesu amocchinnesu aparapariggaDiesa sacceva proggahassa punvANunnavaNA ciTThai ahAlaMdamavi oggaDe // sU0 26 // chAyA-tasya rAjaparAvarseSu saMskRteSu madhyAkRteSu avyavachinneSu aparaparigRhIteSu saiyA'vagrahasya pUrvAnuzApanA yathAlandanamapi ayagrahaH / / sU. 26 / / / bhASyam-'se rajjaparipaTTesu' 'se' tasya zramaNasya rAjaparAvarteSu rAjJaH parAvartane jAte sati, tatra-rAjaparAvo nAma pUrva yo rAjA zAsanaM kurvannAsIt sa rAjA kAlagato'bhUt navInaca rAjA tasmin sthAne'bhiSiktaH, teSu rAjaparAvartepu / punaH kathambhUteSu ! tabAha 'saMghaTera saMstRtepu-samyagarUkoNa samartheSu-na ko'pi pratyantararAjA tadIyarAjya vilumpituM zaknoti tArazeSu sAmarthyavaram 1 punaH kathambhUteSu rAjaparAvarteSu ! 'abbogaDema' bhanyAkRteSu -vyAkRtarahiteSu yeSAM dAyAdAnAM tadANyasAmAnya sAyAdairavibhakteSu dAyAdabhAgavarjiteSu / punaH kathambhU teSu rAjaparAvarteSu ! tabAha-'bhavocchinnemuavyavachinneSu-vaMzaparamparAgataM tadAgyamaghAvadhi na Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmyam 0 7 sU0 27 rAjyagarAdha'yaprAnukApanAvidhiH 183 gyavachinna paramparAgatameva varnate tAdRzeSu, ata eva 'aparaparimAhiema' aparaparigRhIteyu-na pareNa kenApi rAjJA parigRhIteSu rAjaparAvarteSu 'sacceva oggahassa puvyaNunnaraNA' sA evaM pUrvAvagrahasyA'nujJApanA yA pUrvarAjJaH sakAzAd gRhItA-anujJApanA kRtA saivA'vagrahasyA'nujJApanA tiSThati / kiyantaM kAlaM saiva pUrvA'nujJApanA tiSThati ? tatrAha-'ahAlaMdavi omgahe' yathAlandamapyavagrahaH, landazabdo'tra kAlavAcakastena yAvantaM kAlaM sa rAjabaMzo'nuvartate tAvantaM kAlam , athavA yAvatkAla zramaNastatra tiSTheta tAvat kAlaparyantamapi avahe pUrvarAjA'vagrahe saiva pUryA'nujJApanA vartate, na punarasmin rAjJi siMhAsane uzaveSTe sa bhUyo'pi avagrahaM prati anujJApayitavyaH / sAdhuH sAdhvI vA pUrvarAjA kAlagataH, dvitIyo rAjye'bhiSiktaH anena prakAreNa rAjye parivartanaM jAtam parantu samprati-tasmin deze prathamasya rAjJa AjJA na gatA, dAyAdeSu vibhAgo na jAtaH, vaMzaparamparAgatasya rAjJo. vicchedo na jAtaH, vaMzaparamparAgata evaM tatrAbhiSikaH, pratyantararAjanyena kagApi rAjya ra parizIlam tAvatyAlarI: pUjJa evaM svAhAnujJapanayA sthAtavyaM zramagairiti bhAvArthaH // sU0 26 // matha pUrvoktasya viparyaye sUtramAha--'se rajjapariyahemu' hayAdi / sUtram-se rajjapariyaTTesa asaMthaDemu bogaDenu bocchinnesU paraparimgahiesu mikkhubhAvassa aTThAe doccaMpi oggahe aNubhaveyave siyA // mU0 27 // // vavahAre sattamo uddeso // 7 // chAyA-tasya rAjaparAvapu asaMskRteSu vyAzateSu vyavacchinneSu paraparigRhIteSu bhikSubhASasyA'dhAya dvitIyamapi bhavapraho'nuzApayitavyaH syAt / / sU. 27 // ||dhyvhaare saptama uddezaH || bhASyam-'se rajapariyajhesu' 'se' tasya zramaNasya rAjaparAvarteSu yatra pUrvarAjJaH parivartanaM jAtam pUrvarAjJi kAlaMgate sati tatrAparo rAjA'bhiSiktastadezeSu 'asaMghahesu' asaMstRteSu asamartheSu - apararAjA''kamaNanivAraNArthamazakteSu, ko'pyanyo rAjA tatrAgatya tadrAjyaM vilapituM zaknoti tAdRzeSu truTitapUrvarAjyasaMsthitiSvityarthaH 'vogahemu' vyAkRteSu-vikRti prApteSu manyavaMzIyeyAdaivA vibhajya svAyattIkRteSu vocchinnemu' vyavacchinneSu-jyapagateSu pUrvavaMzIyarAjazAsanepu, ataeva 'parapariggahiema' paraparigRhIteSu, pareNa pratyantararAjJA svA. ghInIkRteSu 'bhikkhubhAvassa aTTAe' bhikSubhAvasyA'rthAya, tatra bhikSo:-zramaNasya mAvaH-jJAnadarzana-cAritrarUpaH, tasyA'rthAya prayojanAyaya thA'vasthitabhikSubhAvasaMpAdanAyetyarthaH 'mama bhikSubhAvo mA khaNDito bhUyAt paripUNoM bhavatu tadartha miti, athavA bhikSubhAvo'cauryAlyaM tRtIyaM vrataM tasyA'rthAyaacauryabataparirakSAyai 'doccapi' dvitIyamapi vAram , ekavAraM pUrvarAjasamIpe avagrahasyA'nujJApanA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtA''sIt , rAjaparAvarte jAte dvitIyamapi vAram-tasiMhAsanAsInarAjasamApe 'oggahe aNunnaveyave siyA' avagraha:-anujJApayitavyaH syAt , tAdRzaparisthitisaddhAye dvitIyamapi vAramavanahasyA'nujJApanA kartavyeti bhAvaH / yatra pradeze pUrvarAjA kAlaM gataH tasya pUrvAvasthitasya rAjJo rAjyasthitirapi parAvRttA dAyAdaivibhAgo'pi kRtaH, anyana vA kecit rAkSA tadAsanaM samAsAditaM tAdRzeSu rAjaparAvarteSu dvitIyamapi vAraM zramaNaiH svakIyabhAvasya jJAna-darzana-caritrarUpasyA'cauryatratasya ca rakSArthamavagraho'nujJApayitavyaH, anyathA adanAdAnadoSaH samApoteti bhAvArthaH / evaM dvitIyamapi vAram anugrahA'nanujJApanAyAmAtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA ca saMbhavati, yathA-sa nUtano rAjA nirviSayatvaM kuryAt , jIvanasya bhedaM vA kuryAdityAdyAtmavirAghanAsaMbhavaH, saMyamavirAdhanA cAjJAbhaGgAdirUpeti tasmAt yatra sthiro jAtaH sa eva punaranujJApayitavyaH / sU0 27 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadAlabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagaepadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhachatrapatikolhApurarAjapradata "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavati-viracitAyAM"vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM saptama uddezaH samAptaH // 7 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatioMna lAla zAha + R AWALL // atha aSTamoddezakaH // nyAkhyAtaH saptamodezakaH, athASTamaH prAramyate, asya saptamoddezakena saha kA sambandhaH! iti sambandhapratipAdanArthamAha bhASyakAra:-'puncha carame' ityAdi / gAthA-punvaM carame raNo, oggaha'NuNAvaNA to pacchA / saMthAraga kAyacaM, kisaha ii vaNaNaM tassa / / 1 / / chAyA-pUrva carame rAzaH avamahAnuzcApanA tataH pazcAt / saMstArakaM kartavyam, kriyate va varNanaM tasya // 1 // vyAkhyA-"pucvaM' iti / pUrva saptamodezake carame-caramasaH saptamodezakasyA'ntime sUtre 'raNNo' rAjJaH avagrahAnujJApanA-vasativAsArthamAjJAmArgaNA kathiteti zeSaH 'to pacchA' tataH pazcAt tadanantaraM 'saMthAraga' luptavibhaktimidaMpadaM tena saMstArakaM padekadeze padasamudAyopacArAt zayyAsaMstArakaM zagyA ca saMstArakazceti samAhAre tat kartavyaM bhavediti / iha-asmin maSTamodezakasyAdisUtre tasya zayyAsaMstArakasya varNana kriyate, ityanena sambandhenAyAtasyA'syATamodezakasyedamAdima sUtram -'gAhA' ityAdi / sUtram -- gAhA u pajjosavie tAe gAAe tApa parasAe tAe ovAsaMtarAe jamiNaM jamiNa sejmAsaMthAragaM labhejjA tamiNaM tamiNa mameva siyA, therA ya se aNujANejjA tasseva siyA, yerA ya se no aNujANejjA evaM se kappai ahArAyaNiyAra sejjAsaMthAragaM paDigAhettae // suu01|| chAyA-gAthAyAm Rtau paryuSitaH tasyAM gAthAyAM tasmin pradeza, tasmin abakAzAntare yavidaM yadidaM zayyAsaMstArakaM labheta tadidaM tadidaM mamaiva syAt / sthavirAmca tasyA'nujAmIyuH tasyaiva sthAt . sthadhirAzca tasya no anujAnIyuH pavaM tasya kalpate yathArAsnikatayA zayyAkhastArakaM parigrahItum // suu01|| bhASyam-'gADA' gAthA, gAthAzabdo'tra gRdvavAcakaH 'gAthApati:- gRhapati riti sarvatra labhyamAnatvAt , tena gAthA--gRhaM yadavapraheNa prAptam , gRhasya trivigho'camaho bhavati, tathAhi-RtubaddhasAdharmikAvagrahaH 1, varSAvAsasAmikAvagrahaH 2, vRddhAvAsasArmikAvagrahazca 3 ini / tatra 'uu' Rtau Rtubaddha kAle, varSAvAsAtirikta hemanta grISmarUpe, upalakSaNAd varSAkAle vRddhAvAse vA 'pajjosie' paryuSitaH-nisita iti gAthAyAm Rtau paryuSitaH 'tAe gADAe tasyAM gAthAyAM vya. 25 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Anmannel 186 . myavAhAra yasmin gRhe RtubaddhekAle nivasati tasmin gRhe 'tAe parasAe' tasmin pradeze yasmin gRhapradeze tiSThati tasmin pradeze-antarbahirAdilakSaNe 'tApa bhopAsaMtarAe' tasmin avakAzAntare-dvayormadhyabhAgalakSaNe 'jamiNaM jamiNa sejjAsaMthAragaM labhejjA' yadidaM yadidaM zayyAsaMstArakam-zayyA ca saMstAraka ceti samAhAre zayyAsaMstArakam yad yat zayanopayogi sthAna madabhilaSitaM labheta-prApnuyAt 'tamiNaM tamiNaM mameva siyA' tadidaM tadidaM sarvaM mamaiva syAtbhavatu, iti brUte zramaNastadA yadi 'perA ya se aNujANejjA' sthavirAzca gacchanAyakA AcAryAH tasyAzaTabhAvam avagamya, azaThabhAvo nAma-mama leSmA praspandate svapato mama zleSmAdhikyaM jAyate ato nirvAtasthAnamanujAnIta, mathavA amukaM sAdhumahaM sadaiva pratipRcchAmi tata etatpA mama zayyAsaMstArakarmi yUyamanujAnIta, ityAdiviSaye tasya RjubhAvaM jJAtvA 'aNujANejjA' anujAnIyuH-bhAjJAM dadhuH, yathA-'yadidaM yadidaM tvayA labdhaM tatsarva zayyAsaMstArakaM tavaiva bhavatu' tadA tatsarva zayyAsaMstArakam 'tasseva siyA' tasyaiva-yo hi zramaNa evaM brUte-mamedaM sarvaM tasyaiva tat zayyAsastArakaM syAt bhavet / atha yadi kadAcit yAcakasya zramaNasya pUrvoktaviSaye zaThabhAko lakSyate tadA 'yerA ya se No aNujANejjA' sthavirAzca tasya zramaNasya zaThabhAvena kathanAt no anujAnIyu:-nAzAM dadhuH tadA 'evaM se kappaha ahArAyaNiyAe' evam sthavirAjJAyA abhAve tasya kalpate yathArAsnikatayA .ratnAdhikamaryAdayA yallamyate tat 'sejjAsaMthAragaM paDiggAhitae' zayyAsaMstArakaM pratigrahItum-svIkata kalpate, na tatastataH kartavyamiti bhAvaH / Rtubaddha kAle varSAkAle vA gRhe vasan sAdhuH tatra guhe tatpradeze tadavakAzAntare vA yat yat zayyAsaMstAraka samate tattat sarva sthavirAnujJayaiva laghujyeSThAdimaryAdayA pratigrahItuM kalpate na tu svecchayeti tAtparyam / / sU. 1 / / pUrva zayyAsaMstArakasthAnavidhiruktaH, samprati zamyAsaMstArakagaveSaNavidhimAha-se ya' ityAdi / sUtram-se ya ahAlahussagaM sajjAsaMthAragaM gayesejjA jaM cakphiyA egeNaM hattheNaM ogijma jAva egAI vA duyAI vA tiyAI vA parivahitsae esa meM hemaMtagimhAmu bhavissai / / suu02|| chAyA - sa sa yathAlaghusyaka zayyAsastArakaM gaveSayet yat zaknuyAt ekena istenA'vagRzya yAvadekAI vA pacha vA tryahaM vA adhyAnaM parivodum , etanme hemanta-- prISmeSu bhaviSyati // 2 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam 0 8 sU0 2-5 aspabhArazayyAsaMstAraka grahaNavidhiH 187 bhAgyam- 'seya' sa ca bhikSuH 'ahAla hussagaM' yathAlaghusvakam - ekAntato laghukamiti yathAlaghusvakam atyantA'lpabhAramityarthaH 'sejjAsaMthAgaM' zayyAsaMstArakam tatra zayyA zarIrapramANA saMstArakaH sArdhatRtIyahastapramANakaH ubhayoH samAhAre zayyAsaMstArakaM tat 'gave - sejjA' gaveSayet kIdRzaM yathAlaghusvakam -'jaM cakkiyA egeNa hattheNa ogiksa' yat-yAzaM zabhyAsaMstArakaM zaknuyAt - samarthoM bhavet ekena hastenA'vagRhya - gRhItvA 'jAva egAI mA duyAI vA tiSAI vA' yAvadekAham - ekavizrAmaparyantam, iyaham - dvivizrAmam vyaham - trivizrAmaM yAvat 'addhANaM parivahittae' adhyAnam - mArga parivoDhuM zaknuyAt / 'ahan'zabdo'tra vizrAmavAcakaH AhArazayya / saMstArakAdeH kozadvayAdupari nayanasya zAstre pratiSThiddhatvAditi / kimarthamevaM kuryAt tatrAha - 'esa me hemaMtagimbA bhavissara' etanme zanyAsaMstArakaM hemantagrISmeSu -hemantagrISmamAseSu upayogi bhaviSyati / / sU0 2 // 1 etadeva varSAvAsamadhikRtyAsss ' se ya' ityAdi / sUtram - seya ahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNa ityeNa ogijjha jAva pragAha vA duyAha vA tiyAI vA bhaddhANaM parivacie, esa meM vAsAvAsAsu bhavissa6 // 0 3 // 7 chAyA sa ca yathAlaghusvakaM zayyAsaMstArakaM gaveSayet yat zaknuyAt paphena.istenA'vazya yAvat ekAI vA idaM vA tryahaM ghA madhvAnaM paribodum parAnme varSAvAseSu bhaviSyati / / sU0 3 // - bhASyam - 'seya' sa ca bhikSuH 'ahAlahussagaM' yathAlaghusvakam ekAntato laghukama, ityAdi sarva pUrvasUtravadeva vyAdayeyam navaram ayaM vizeSa:- 'esa me vAsAvAsAsR bhavissara' etad zayyAsaMstArakaM me - mama varSAvAseSu varSAkAlikamAseSu upayogi bhaviSyatIti // sU0 3 // etadeva punaH vRddhAvAsamadhikRtyAsss - 'se ya' ityAdi / sUtram - seya ahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA emeNa ityeNaM obhijkSa jAva egA vA duyAha vA tiyAI vA caDayA vA paMcA vA dUramAtra addhANaM parivahitae, esa me buDDhAvAsesu bhavissai // sU0 4 // chAyA - sa ca yathAlaghusvakaM zayyAsaMstArakaM gaveSayet yat zaknuyAt ekena istena avagRhya yAvadekAI ghA ithaI vA tryahaM vA caturAI vA paJcAhaM vA dUramapi madhvAnaM parivahum, paSa me vRddhAvAseSu bhaviSyati // sU0 4 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre " 1 bhASyam - 'seya' sa ca zramaNa: 'ahAlahassagaM yathAlaghusvakam ityAdi sarva dvitIya sUtravadeva vyAkhyem vizeSo'trAyam - yatpUrvasUtradvaye vyahaM yAvada vahanaM pratipAditam atra tu - 'egAI vA duyAI vA tiyAI vA cauyAha kA paMcAI vA' iti ekadivasAdArabhya paJcadivasAn yAvat, paJca vizrAmAn yAvat iti kathitam, punazcAyaM vizeSa:- 'dUramavi addhANaM parivahitae ' paJcavizrAmaparyantaM dUramapi adhvAnaM parivoddhuM zaknoti cet taM gaveSayediti / ayaM bhAvaH - vRddhatvena paJcavizrAmAn kRtvA netuM kalpate kintu te paJca vizrAmA api kozadvaye eva bhavitumarhanti na tu tadupari netuM kalpate, athavA zarIradaurbadhyAd dvitrAdidivasAnapi mArge sthitvA sthitvA gamyate kintu tena mArgeNa kozadvayaparimitenaiva bhAvyam eSA zAstramaryAdeti / kimarthamityAha'esa me vRdAvAse bhavissara' etat zayyAsaMstArakaM me vRddhAvAseSu upayogi bhaviSyatIti // su0 4 // Dha 3 pUrvaM zayyA saMstArakasya mArgavahanasUtraM proktam mArgavahanaprasaGgAt sthavirabhAvenA'sahAyAnAM sthavirANAM daNDakAdi kalpate iti mikSAcaryAyAM taddmaNasthApanavidhimAha-- 'perANaM' ityAdi / F sUtram - yerANa ra bhUmipattANaM kappai daMDae vA bhaMDae vA chattae vA matta vA laTThiyaM vA bhise vA cele vA velacilimili vA camme vA cammakose vA cammapalicheNa vA avirahie ovAse ThavettA gAhAvaikulaM bhacAe vA pANAe vA pacittie vA nikkhamita vA, kappara vaha saMniyahacArANaM docvaMpi omAI aNunnavettA parihAraM pariharie || sU0 5 // chAyA - sthavirANAM sthavirabhUmiprAptAnAM kalpate daNDakaM thA bhANDakaM yA chatrarka vA mAtrakaM vA yaSTikAM vA bhisaM vA celaM vA velacilimilIM vA carma vA dharmako yA carmaparicchedakaM yA adhirahite avakAze sthApayitvA gAthApatikulaM bhaktAya vA pAnAtha vA praveSTuM SA niSkramituM vA karapate khalu saMmivRttacArANAM dvitIyamapi maSapradamanuzrAvya parihAraM parihartum // sU0 5 // - bhASyam - 'perA' sthavirANAM vRddhAnAm - jAva lakSINAnAm jarasA bIrNAnAm 'thera bhUmipattANaM' sthavirabhUmiprAptAnAm dIkSA zruta-vayobhirbuddhAnAM jvarAdikAraNena gantumazaknuvatAM vA 'kappar3a' kalpate 'daMDae cA' daNDakaM rajoharaNadaNDa vA 'bhaMDae vA' bhANDaka vA aneka vigha supakaraNajAta mRtpAtraM vA 'chattae nA' chatrakaM vA mastakAcchAdanakaM vastram natu lokaprasiddhaM chatra tasyA'nAcIrNarUpatvena dazavaikAlike niSedhAt 'mattara bA' mAtrakaM vA tatra mAtrakamuncAra prasravaNa 1 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyam 308sUna 5-5 sthavirANAmupakaraNaprakAravidhi 11 khelasambandhipAtram laTThiyaM vA yaSTikA-saudvihastapramANA yadAlambanena gamyate tAm 'bhise vA' 'misa' iti munInAmupavezanapatrikA,yA mAzrityopavizati tAm, 'cele vA' celaM vA-cela-dehAcchAdanavastraM 'pachevahI' 'cAdara' iti prasiddham ,'celavilimili vA' vastranirmitAM javanikAM, 'cammevA' carma vA tatra carbha-cikayA vastrasandhAnasamaye aMgulaurakSAtha maMnirmitAlImakaM , 'cammakose vA' carmakopaM camakunthalikA yA kaNTakoddharaNakaNTakarakSaNArtha dhiyate tAm , 'cammaparicchepaNae vA' carmaparicchedanakaM vA carmaveSTanakam , etAni vastUni 'avirahie ovAse' mavirahite'vakAze sthApayitvA tatra avirahite-janavirahavarjise matra janA gRhapatirvA vartate tatra nirApadi avakAze pradeze 'ThavenA' sthApayitvA 'gAhAnAkula' gAthApatikulaM gRhasyagRham 'bhattAra vA pANAe vA' bhaktAya vA pAnAya bA-bhaktapAnAdiprAptaye 'pavisipae kA praveNTuM vA-gAthApatigRhe praveza kartum 'nikkhamittae vA niSkamituM vA-praviSTAnAM pratyAvartituM vA kalpate iti pUrveNa sambandhaH / sthavirAdikAraNena phalyasvena pratipAditAni daNDAdivastuni prazanye gRhAdI sthApayitvA bhikSAcaryArtha gRhaspagRhe gamanaM kalpate na tu tAni gRhItvetyarthaH / bhikSAtaH pUrva yad yad vastu daNDAdikaM gRhasthagRhe sthApitaM tat punargRhasthAjJAmAdAyaiva upabhoktuM kalpate ityAG-'kappaI' ityAdi, 'kappai pahu~' kalpate khalu 'saMniyahavArANa' saMnivRtta cArANAm-saMnivRttaH-pratinivRttaH cAra:-caraNa-zramaNe yeSAM te saMnivRttacArAsteSAm-bhikSAcaryAta: pratyAgatAnAmityarthaH sthavirANAm 'doccapi' prathamaM tu mAjJayA gRhItAnyeveti prathamataH 'doccapi' iti kathitam , dvitIyamapi vAram 'yogga' bhavagraham , 'aNunavesA' anujJApyaanujAmAdAyetyarthaH 'parihAra' parihAram-upabhogya vastujAtam 'paridarittae' parihartumdhAraNena paribhogena copabhoktuM kalpate, svasya sthApitasyApi vastunaH punarmahaNasamaye zmaNai hasthAzA anujJAtavyeti bhAvaH / / sU0 5 // pUrva sthavirAnadhikRtyopakaraNagrahaNasthApanavidhiruktaH, sAmpratamupAzrayasthitazayyAsaMstAraphasyAnyatra nayane niSedhamAha--'no kappaha NigaMyANa vA' ityAdi / sUtram-no kappai jiggaMthANa kA NiggayINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMviyaM pA sejmAsaMthAraga doccapi oggaI aNazunnavettA cahiyA nIirittae // 50 6 // chAyA--mo kalpate nirbhandhAnAM vA nirgandhInAM pA prAtihArikaM pA sAgArikasatkaM vA zayyAsaMstArakaM dvitIyamapi vAramananujJApya bahiniIm // suu06|| bhASyam-'no kappaI' no phalpate 'gimagathANa vA NiggaMdhINa vA' nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA 'pADiAriyaM vA' tihArikaM vA malpakAlAyopabhogArtha gRhasthagRhAdA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 vyavahArasUtre nItam, 'sAgAriyasaMtiyaM vA sAgArikasarakaM vA - zayyAtarasambandhi vA yadupAzraye sthitaM yad anyasatkaM vA tasya zayyAttarasya tadanyasya vA saMbandhi yat 'sejjAsaMdhAragaM' zammAsaMstArakam pIThaphalakA dikamupakaraNajAtaM tada yadi pUrNe mAse bahiranyatra gantukAmo muniryat zayyAttarAdidattaM zayyAtarA disaMbandhi vA tatra pUrvopAzraye sthitaM zayyAtarA disaMstArakamanyatrA'lAmasaMbhave bahinetumitadA pUrvamavamo'nujJApito'pi 'doghacaMpi' dvitIyamapi vAraM punarapItyarthaH ' oggaha' aNaNubhavettA' avagrahamananujJApya pIThaphalakAdisvAmina AjJAM na gRhItvA 'bahiyA noharie' bahizramAntarAdau poThaphalakAdi nirhartum - netuM na kalpate iti sambandhaH / ayaM bhAvaH ko'pi sAdhuH sAdhvI vA pUrNe mAse'nyatra gantumicchetadA- anyatra tadalAbhasambhave tasya tasyA vA zayyAtarA'nyazrAvakasambandhipIThaphalakAdeH pUrvamAjJA gRhItA'pi bahirnayanasamaye punardvitIyavAramapi pIThaphakAdisvAmina AjJAmantareNa vasate behistA hazamupakaraNajAtaM notvA gantuM na kalpate iti // sU05 || pUrvaM pUrvagRhItazayyA saMstArakasyA''jJAmantareNA'nyatra nayanaM niSiddham samprati anyatra tadalA me kiM karttavyamiti tadvidhimAha - 'kappar3a' ityAdi / # sUtram - kappar3a NimathANa vA nithINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMdhAraNa doccapi oggadaM aNunnavettA bahiyA nIharie || sU0 7 // chAyA - kalpate nirmandhAnAM vA nirmanthInAM vA mAtihArikaM vA sAmArikasatkaM vA zayyAstArakaM dvitIyamapi zravamahamanubrApya bahinim // sU0 7 // bhASyam - matrAsmin sUtre pUrvoktaM zayyAsaMstArakamAjJAmAdAya bahirnetuM kalpate, etAvAneva vizeSaH zeSaM pUrvavadeva // sU0 7 // zayyAsaMstArakasya samarpaNAnantaraM tasya punarmahaNe niSedhamAha - 'no kappar3a' ityAdi / sUtram - no kapar3a NiggaMthANa vA NisAMcINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMthAragaM savvapaNA adhipattA dorucaMpi oggahaM aNaNunnavecA advittae, kappar3a azubhavettA // 0 8 // chAyA --to kalpate nirmanthAnAM vA nirmanthonAM vA prAtidArikaM vA sAgArika satkathA zayyAsaMstArakaM sarvAtmanA ardhayitvA dvitIyamapi vAram aghamahama nanuSThApyA'dhiThAtum, kalpate'nujJApya // sU0 8 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r oran AAAAAA AAAAAA mANyam u08 208-21 zagyAsaMstArakAvamahAnupApanAvidhiH 195 bhASyam-'no kappai' no kalpate 'NiggathANa vA' nirmanthAnAM kA 'giragayINa vA' nimranthInAM yA, 'pADihAriyaM vA prAtihArikaM vA-kAryAnantaraM pratyAvartanIyam 'sAgAriyasaMtiya vA sAgArikatsakaM vA-zayyAtarasambandhi vA 'sejjAsaMthAragaM' zayyAsaMstArakam-pauThaphalakAdikam 'sancappaNA aSiNittA' sarvAtmanA sarvasvatvanivRttipUrvakaM yathA syAt tathA vastusvApine samaya kI dopaharaNaya punarapyAvazyakatA bhavet tadA 'doccapi dvitIyamazi vAram 'oggaiM aNaNunnavettA' avagrahamananujJApya-punarapi mAjJAmanAdAya 'ahihicae' adhiSThAtum punastasyopakaraNasyopabhogaM kartuM na kalpate / tahiM kathaM kalpate ! tanAi-'karapaI ityAdi, 'kappai aNunnacecA' kalpate'nujJApya-AjJAmAdAya upabhoktuM kalpate iti mAvaH || sU0 8 // pUrvamutre pIThaphalakAdikamAzritya vidhinipedhau kathito, samprati-upAzrayamAzritya mahaNAgrahaNayovidhiniSedhau kathayitumAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram - no kappai niggathANa vA nimgaMdhINa vA punAmeva ogaI ogiNDittA to pacchA aNunnavettae / / sU0 9 // chAyA--no kalpate nigranthAnAM pA nimranthInAM vA pUrvameva avagrahamavagRSNa tatA pazcAt manuzApayitum / sU0 9 // bhASyam --'no kappaI' no kalpate 'NigaMdhANa vA' nirmandhAnAM vA 'NiggaMdhINa vA' nimranthInAM vA 'puvAmeva' pUrvameva AjJAmahaNApUrvakAla eva 'ogaI ogiDittA' mavagrahamaragRhya-pIThaphalakAdikaM gRhItvA 'to pacchA' tataH pazcAt-tadanantaram 'aNunnavettara' anujJApayitum AjJA grahItuM na kalpate / ayaM bhAvaH -pUrva vastusvAmisakAzAt pIThaphalakAdi prAptyartham anujJA mahottavyA / AjJA vinaiva kimapi vastujAtaM gRhItvA tadanantaraM tadviSaye AjJA gRhIyAttanna kalpate, adattAdAna doSApatraH, evaM karaNe zrAvakasaMyatayoH kalahasagbhavo'pi / / suu09|| pUrva vastu svAyattIkRtya pazcAdanujJApana niSiddham , samprati tadriparyaye sUtramAha-'kappA'ityAdi / mUtram- kappai NigyANa vA NiggayINa vA puvAmeva gogga aNunnavettA tao pacchA ogihittae // sU0 10 // chAyA-rUpate nirghandhAnAM vA nirmanyonAM pA pUrvameSAdhyaprahamanuzApya tataH pAcA avamahotum / / sU0 10 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam - 'kappai' kalpate- "NiggayANa yA' nirgranthAnAM vA 'NimgayINa vA' nirmanthInAM vA 'puNyAmeva oggaI aNunnavettA pUrva prathamam vastugrahaNAt prAgeva bhavagraham anujJApya-zrAvakebhyaH pIThaphalakAdimahaNaviSayiNImAjJAmAdAya 'to pacchA' tataH pazcAt-manujJApanAnantaram , 'ogihicae avamahotum-pIThaphalakAdi grahItuM kApase isi / / sU0 10 // pUrvamAjJAmAdAya pazcAt pIThaphalakAdi mahotavyamityuktam , samprati pIThaphalakAdInAmanyapAlA kiM kartavyamiti tadvidhimAha-"a6 puNa' ityAdi / sUtram-aha puNa evaM bhANejjA iha khalu NiggathANa vA NiggayINa vA No mUlabhe pADihArie sejjAsaMthArapa-tti kaTu evaM hakappai punyAmeva oggaha bhogiNDittA to pajchA aNunnavesae, mA duhamao ajjo ! vaha aNulomeNa aNulomiyave sipA // sU0 11 // chAyA--atha punarevaM jAnIyAt ha khalu nirgrandhAnAM pA migranthInAM ghA no sulabhaM prAtihArika zayyAsaMstArakam , pati chatvA khalu karapate pUrvameva avamahamavagRSNa tataH pazcAt anuzApayitum, mA dvidhAta AryAH ! padata anulomena anulomayitathyaH syAt / / sU0 11 // bhAgyam-'aha puNa evaM jANejjA' atha yadi kadAcit punaH evametajjAnIyAt , kiM jAnIyAttatrAha-ityAdi, 'iha khalu' iha-atra prAmAdau khalu "NiggayANa bA' nirgranthAnAM vA, 'NiggayINa vA' nimranthInAM vA, 'no mulabhe no sulabhaH-na sukhena labhyaH-saralatayA na prAptavyaH 'pADihAripa sejjAsaMthArae' prAtihArika zayyAsaMstArakaM pIThaphalakAdikamuekaraNajAtam RtubaddhakAlamA varSAkAlagrAhya vA, 'tti kaTu' iti kRtvA-iti vijJAya evaM kappai' evam bhanena kAraNena khalu kappaI' kalpate, 'punnAmeva oggaI ogiMNDittA' pUrva. mevA'nujJApanataH prathamameva bhavagraha-pIThaphalakasthAnakAdikamavagRhya-gRhItvA 'to pacchA' tataH pazcAt avagrahagrahaNAnantaram 'aNunnavettae anujJApayitum-anujJA grahItum / prathamamavanaigrahaNaM karttavyam tadanantaramanuz2ApanA kartavyetyarthaH, evaM karaNe yadi tadadAne sAdhusaMyatAnAM vivAdo bhavesadA AcAryAH zramaNAn prati buvate-'mA dui o ajjo vai' mA he mAryAH 1 dvidhAso vadata, ekaM tu-asya zayyAsaMstArakaM vasatiM vA gRhNIya dvitIyaM parapANi bhApaJce, he AryAH ! mayaM gRhasvAmI etadAzayaiva vastujAtaM grahItavyam iti paramparAprApto munInAM vyavahArastasmAt kSamadhvam , ityAdinA 'aNulomeNa' anulomena- manukUlena vacasA, yadi bhavadbhiH kAraNavazAda gRhasvAmina ajJAmantareNa vasasyAdivastujAlasya prahaNaM kRtam tadA'nena gRhasvA minA saha Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyam 108sU0 12 patitopalamyopakaraNaviSayo vidhA 19 // vivAdo na vidhAtavyaH, kintu zamatAM puraskRtyaiva AjJA yAcadhvam , evaM prakAreNA'nukUlena vacasA sa vastusvAmI 'aNulobheyace siyA' anulomayitavyo'nukUlayitavyaH syAt manukUlavacobhiH sAgArikasaMyatAnAM kalahaH samUlamupazamayitanyo bhavet , tamanukUlena vacasA'nukUlayitvA tatra tiSTheyuH saMstArakaM vA gRhNIyuriti // mU0 11 / / uparyuktasUtre vasatimAzritya kathitam , samprati yadi kazcid bhaktapAnAdikamAnetuM zrAvakagRhaM gato bhikSArthaM hiNDana vA yadi kasyacisAdhoH kimapyupakaraNajAtaM tatra patitaM pazyettadA ki phartavyamiti tadvidhi darzayitumAha-"Niggayassa gaM gAhAvaikulaM' ityAdi / satram-Niggathamsa NaM gAhAikulaM piMDayAyapaDiyAe aNupaviTThassa ahAlAhussae upagaraNajAe paribha siyA taM ca kei sAhammie pAsejmA kappar3a se sAgArakara gahAya jattheva annamannaM pAsejjA tastheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! ki parinnAe ? se va vaejjA-parinnAe taseca paDiNi vAyave sipA, seyavaramAparinnAe taM no apaNA paribhujejjA no annamannassa dAvae egate bahuphAmue yahile paribeyave siyA / / mU0 12 // chAyA--nirjhanthasya mAlu gAthApatikulaM piNDapAtapratikSayA anupaSiesya yathA laghusvakamupakaraNajAtaM paribhraSTaM syAt tacca kazcit sArmikaH pazyet phApate tasya sAgArakRtaM gRhItvA yatraiva anyamanyaM pazyet tatraya pacaM vadera- idaM bho mArya ! ki parikSAtam ? saca pades-parikSAtam tasyaiva pratiniryAtavyaM syAt / sa ca padeva-no parikSAtam tanno mAtmanA paribhujIta no ampasthA'nyasya dadyAt pakAnte pApAmuke sthaNDike pariSThApayitavyaM syAt / / sU0 12 // bhASyam-Nigathassa ' nirgranthasya khalla 'gAhAvaikurla' gAthApatikulam-gRhasthagRham 'piMDavAyapaDiyAe' piNDapAtapratijJayA, tatra-piNDam-bhaktaM pAnaM vA, tasya pAtapratijJayA grahaNenchayA 'aNupandhihassa' anupraviSTasya-bhaktaM pAnaM vA mAne yAmItyAkArakhuza gRhapatigRI praviSTasya bhikSAcI hiNDato vA yasya kasyacit zramaNasya 'bahAlahassae' yathAlaghusvakam-ekAntalaghukai nidhanyaM madhyama cA 'uvagaraNajAe' upakaraNajAtam-upakaraNavizeSaH laghupAtrAdika vA 'parimaTe siyA' paribhrATa - gRhasthagRhe mArge vA patitaM syAt / atha ca yasya kasyacidupakaraNajAtaM patitaM tasya madIyamupakaraNaM patitamevaMkArikA smRtirapi apagatA bhavetadA 'taM ca kei sAhammie pAsejjA' tacca patitaM zrAvakagRhe'nyatra vA upakaraNa / yahA~ pUrvAcAryabhAdhyagA0 155 se 152 meM sAdhubhASA ke viruNa bhAcaraNa liyA hai| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itd vyavahArasUtre jAsaM kazcidanyo munirbhikSApAnArtha hiNDan tatra gato vA sAdharmikaH zramaNaH pazyet tathA hRdasupakaraNaM na gRhasthasya, kintu kasyacitsAdhoreva ityevaMlakSaNa parijJAnena jAnIyAt tadA 'kappar3a se sAgArakaDaM gahAya' kalpate 'se' tasya upakaraNajAtadarzakasya sAdharmikasya sAdhoH sAgArakRtam agArasahitam yathA-yasyedamupakaraNajAtamasti sa yadi miliSyati tadA tasmai dAsyAmIti buddhyA gRhItvA tadanantaram ' jattheva annamannaM pAsejjA tatyeva evaM ejjA' yatraiva sthAne'nyamanyam aparAsparaM zramaNaM pazyet tatraiva sthAne evam vakSyamANaprakAreNa vadet yaM yaM pazyet zramarNa taM tameva pRcchedityarthaH / kiM pRcchettatrAha - 'ime bho ano ! parinnAe' idamupakaraNajAtam Arya ! parijJAtam ? upalabdhamupakaraNajAtaM niSkAzya sAdharmikAntaraM darzayitvA pRcchet yad bho Arya ! parijJAtaM - svasakAzAtpatitamupakaraNajAtaM tvayA smRtaM kim ? jAnAsi kim idamupakaraNajAtaM mama : ityevaM taM zramaNaM pRcchedityarthaH evaM pRthe sati 'se ya vaejjA' sa ca vadet 'parinnAe ' parijJAtam - ahaM jAnAmi etadupakaraNajAtaM madIyaM patitam ityevaM vadet tadA 'taseca paDiNijjAyace siyA' tasyaiva evaM vadataH pratiniryAtavyam tasmai samarpayitavyaM syAt yo vadeda madIyametadupakaraNam tattasmai tadA dAtavyamiti bhAvaH / 9 atha yadi 'sepa ejjA' sa ca vadet pRSTaH san kathayet, 'no parimnAe' no parijJAtam yasyopakaraNaviSaye bhavAn pRcchati tadahaM kasyeti na jAnAmi, tadA tattasmai na samarpaNIyam / tahiM kiM karttavyamityAha- 'taM no' ityAdi 'taM no adhyaNA paribhuMjejjA' tadupakaraNajAtaM no AtmanA svayaM paribhuJjIta na vyavahiyAt, 'no annamannassa dAvae' na vA anyAnyasya - anyAnyasmai dadyAt tad upakaraNajAtaM na vA'nyasmai dAtavyamityarthaH / atha yadi upalabdhaM tadupakaraNam adhikAriNe na dadyAt na vA svayamupabhuJjIta tadA kiM karttavyamityAha'egaMte' ityAdi, 'ete bahuphAnue thaMDile pariveyanve siyA' ekAnte bahuprAluke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt tatraikAnte vijane - janasaMcaraNarahitapradeze bahuprAsuke- dvIndriyAdijIvaparivarjite sthaNDile - bhUbhAge pariSThApayitavyamiti / sU0 12 // 2 + pUrva bhikSAcaryAyAM gatasya sAdhoH patitalabdhopakaraNaviSaye vidhiruktaH samprati vicArabhUmi vihArabhUmiM vA gatasya patitopakaraNAviSaye vidhimAha - 'Nimatharasa NaM vaDiyA' ityAdi / sUtram - NiggaMdhassa NaM bahiyA biyArabhUmi vA vihArabhUmiM vA nikkhaM tassa addAlahumsae ubagaraNajAe parinbhaTThe siyA taM ca kei sAimmie pAsejjA kappar3a se sAgArakaDe gahAya jattheva annamannaM pAsejjA-vattheva evaM vapajjA - hame bho ajjo ! Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyama u0 8 sU013-15 patitopalabdhopakaraNaviSayo vidhiH 195 ki parinnAe ? se ya vaejjA-parinnAe vastra paDiNijjAyance siyA, se ya ejjA no parinnAe taM no appaNA pari jejjA no annamannassa dAvae egate bahuphAmue thaMDile pariveyavye siyA" // sU013 / / chAyA -- nirgranthasya skhalu yahividhArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikAntasya yathAlaghuspakamupakaraNamAtaM paribhra syAt tacca kazcit sAdhArmikaH pazyet , kArapate tasya sAgArakRtaM gRhItvA yatraivA'nyamanya pazyet tatraiva evaM vadet-idaM bho Arya ! kiM paribAtam , sa ca Sadet parikSAtam , tasyaiva pratiniryAtavyaM syAt / sa ca Sadet no parikSAtam sat no AtmanA parimuJjIta, no anyasyA'nyasya dadyAt ekAnte bahuprAsuphe sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt / / sU0 13 // bhASyam -'NigaMthassa NaM' nirmanthasya-zramaNasya khala 'riyArabhUmi vA vicArabhUmi vA rAyabhUmim uccAraprasravaNabhUmim , athavA 'vihArabhUmi vA vidyArabhUmi vA svAdhyAyAdibhUmi prati NikkhaMtassa' niSkAntasya vicArAdhartha rahirgatasya zramaNasya, avaziSTa saI pUrvavad vyAkhyeyam // sU0 13 // pUrva vicArabhUmi vihArabhUmi vA gatasya sAghoH paribhraSTopaladhopakaraNajAtaviSaye vidhiruktaH, samprati grAmAnugrAma viharatastadvidhimAha-'Niggayassa NaM gAmANugAma' ityAdi / sUtram - Nirgayassa paM gAmANugAma dAjamANassa annayare uragaraNa nAe parinbhaTe siyA taM ca kei sAimmie pAsejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya dUrameva addhANaM parivahittapa, jattheda annamannaM pAsejjA tastheca evaM vaejjA-ime meM ajjo ! kiM parinnAe?, se ya aijjA parinnAe tasseva paDiNijnAyavye siyA, se ya vaegjA-no paribhAe taM no appaNA parimuMjejjA no annamanmassa dAvae, egaMte bahuphAmue paMDile parihaveyane siyA / / khU0 14 // chAyA-nindhasya skhalu prAmAnugrAma dravato'nyatarad upakaraNajAtaM paribhraSTaM syAt tat kazcit sAdharmikaH pazyet kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA dUrameyAdhyAna parivodum , yauvA'bhyamanyaM pazyet tatraiva evaM vadet-idaM bho Arya / ki parikSAtam ? sa ca ghadet parikSAtam tasyaiva pratiniryAnavyaM syAt , sa ca vadet no parikSAtam tat no mAtmanA paribhujIta no anyasyA'bhyastha vadyAt , pakAnte bahupAsRke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt / / sU0 14 // bhASyam -NamAMdhassa gaM' nimranthasya sala 'gAmANugAma duijjamANassa' grAmAnuprAma dravataH-ekaramAd prAmAd prAmAntaraM prati vihAraM kurvataH, annayare uvagaraNajAe' anyatarat-yat Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 vyavahArasUtre kimapi prakArakamupakaraNajAta-varupAyAdikam 'parima siyA' paribhraSTaM patitaM vismRtaM vA syAt 'taM ca kei sAimmie pAsejjA' tacca patitamupakaraNajAtaM yaH ko'pi sAdharmikaH zramaNaH pazyet tadA 'kappar3a se sAgArakaDe gahAya' kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA 'durameva addhANaM parivattie' dUramevAdhvAnaM parivoDhum dUramArgaparyantaM tasyopakaraNasya vahanaM kartum, tadanantaram ' jattheva annamannaM pAsejjA' yatraiva mArge'nyamanyaM - sAdharmikAntaraM pazyet, ityAdi sarva dvAdazasUtravada vyAkhyeyam / / sU0 14 // pUrva prAmAnudhAmaM viharato muneH paribhraSTopalabdhopakaraNajAtaviSaye vidhiruktaH, samprati nirmanthanirmanthI bhiranyo'nyasya gRhItAdhikapAtrAdi yamuddizya gRhItaM tasyA''jJAmantareNA'nyasmai na dAtavyamiti tadvidhimAha - 'kappara NiggaMthANa vA' ityAdi / sUtram - kappar3a gimyANa vA, NiggaMthINa vA airegaM paDiggaI annamannassa advA dUramavi zraddhANaM parivahittara vA dhAritae vA parigAhittae vA so vANaM dhAreers ahaM vANaM dhAressAmi anno vA NaM dhAressai, no se kappar3a taM aNAcchiya aNAmaMtiya annamannesiM dAu~ nA, aNuppadADaM vA, kappar3a se taM Apucchiya AmaMtiya annamannesiM dAu vA aNuppadA vA // sU0 15 // chAyA - kalpate nirmanyAnAM vA nirmanthInAM yA atirekaM pratigraham ( patadgraham ) anyonyasyArthAya dUramadhyadhyAnaM pariSoDhuM vA dhArayituM vA parigrahItuM vA, sa vA tad ghAraviSyati, ahaM vA tad dhArayiSyAmi manyo vA tad dhArayiSyati, no tasya kalpate tamanApRcchaya, anAmantrya anyAnyeSAM dAtuM vA anupradAtuM thA, kalpate tamApRcchya Amantrya amyAmyeSAM dAtuM vA anupradAtuM vA // su. 15 / / bhASyam - 'kappar3a' kalpate 'nimmAthArNa vA' nirmanthAnAM vA 'NiggaMdhINa vA nirmanthInAM vA 'airega' paDiggAha" atirekaM pratigrahaM - patadahaM vA upalakSaNAd vastrAdikaM vA tatrAtirekaM nAma yAvatpramANakaM yatra pAtrAdyupakaraNaM zAstrasaMmataM tato'dhikaM yat tad atirekaM pratigraham, 'annamannassa aTThAe' manyAnyasya arthAya prayojanAya tatrA'nyasyA'nyasyaamukAmukasya zramaNA'ntarasya prayojanamuddizya tatra - anyasyA'rthAya idamavizeSitaM sAmAnyavacanam, tenAnyasyAnyasyeti amukasyA'mukasya sAdharmikasyA'rthAya prayojanAya gRhIta na tu samuccayarUpeNa gRhItamityartho bodhyaH, tat 'dUramavi addhANaM parivahittae' dUramapi adhvAnaM mArga parivoDhumgRhItvA dUramapi mArga gantum, 'dhAretara vA pariggahittae vA' dhArayituM vA parimadItuM vA, kalpate anyasya zramaNasya manyasyAH zramaNyA vA kRte pramANAdadhikamapi vastrapAtrAdikaM parivodum Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 8 sU0 16 adhika pAtrAdivahanataddAnavidhiH 197 3 , dhArayituM parigrahItuM vA kalpate tyarthaH yaduddizya gRhItaM tatprakAraM pradarzayati- 'sovA NaM dhAressai' savAmuko nirmantho yanmayA gRhItaM tad ghArayiSyati mahobhyati, 'a' yA NaM dhAressAmi' ahaM yA tad dhArayiSyAmi, 'anno vA dhAressai' manyo vAimuko gaNI vAcaka upAdhyAyo vA vad dhArayiSyati, sa vA dhArayiSyati, ityAdi vizeSitavacanam nAmuko gaNI vAcako'nyo vA zramaNaH syAttasyedaM bhaviSyatIti bhAvaH ahaM vA dhArayiSyAmi mamaiva bhaviSyatItyarthaH, sa vA dhArayiSyati, ityevaMprakAreNa gRhItaM vastrapAtrAdikam 'no se kaii taM aNApucchriya aNAmaMtiya' no-naiva tasya pAtrAdivAhakasya kalpate taM yadarthe gRhItaM taM zramaNaM - vAcakaM gaNinamupAdhyAyaM vA anApRcchaya - tasya pRthThAmantareNa, anAmantrya - yathA - gRhNAtu bho idaM vastrapAtrAdikaM yanmama samarpitam ityevaM samakathayitvA 'annamannesiM dAu~ vA aNuSpayAuM cA' anyeSAmanyeSAM dAtuM vA ekavAram, anupradAtuM vA vAraM vAram, yadarthamatirekaM pAtrAdikamupakaraNaM gRhIta dhAritaM taM vyaktivizeSamanApRcchyAnAmantrya anyasmai dAtumanupradAtuM vA na kalpate 'kappar3a se taM Acchiya AmaMtiya abhramannesiM dAu~ vA aNuSpadA uM cA kalpate tasya pAtrAdivAhaphasya tamApRcchaya Amantrya anyeSAmanyeSAM da anuprAsuM kamI vyaka zeSamuddizyA'tirekaM vastrapAtrAdikaM gRhItavAn taM vyaktivizeSaM gaNinaM vAcakamupAdhyAyaM vA pR Amantrya - samyakU kathayitvA tato yasmai kasmaicinnirmanthAya nirmandhyA vA tadupakaraNaM dAtu kalpate ityarthaH / / sU0 15 // " pUrvamupadheratirekaviSaye sUtramuktam samprati upadheratirekavadAhArAtireko muninA na karttavyaH, yataH sAdhordvAtriMzatkavalapAramita AhAra: pramANaprAptaH kathyate, tato nyUnAhAre sAdhurarUpAhArAdivizeSaNaviziSTo bhavatIti tat prakAraM pradarzayannAha - 'aTThakukkuDiaMDa0' ityAdi / sUtram - aTakukkuDiaMDarapamANamete kavaLe AhAraM AhAraMmANe Niggaye appAhAre, dubAlasakukkuDiaMDappamANamete kavaLe AhAraM AhAraMmANe jigye aDDhImoyarie solasakutrakuDiaDappamANamese kavale AhAraM AhAremANe NimAMce dubhAgapatte, cavI saMkukkuDiaDapyamANamete kavale ADAraM AhAremANe NiggaMthe vibhAgapa siyA omArie, egatI saMkukkuDi aMDapyamANamette kavaLe AhAraM AhAremANe NimAMye kiMcUNomoyarie, battIsaM kukkuDiaMDayyamANamece kavale AhAraM AhAremANe nigA ye pramANapatte / etto egeNavi kacaleNaM kaNaga AhAraM AhAremANe samaNe Nigga ye no pakAmamoti bacavvaM siyA // 0 16 // / / navahAre aThThamo uddeso samato ||8|| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre ---- ----------armiummar r r-www--- -r arian chAyA-akupakuTANDapramANamAtrAn kayalAn bAhAramAharanu nindho'lpAhAraH, dvAdazakukkuTANDapramANamAtrAn kaghalAn thAhAramAvaran nirgranthopArdhA'vamaudaryaH, poDazakukkuTANDamANamAtrAna kapalAn AhAramAharan nirmantho dvibhAgamAptaH, catuSizatikukkuTANDapramANamAtrAn kapalAn mAhAramAharan nirgranthastribhAgaprAptaH syAdava bhaudyaH, patriMzatkukkuThANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharana nirghandhaH kiJcicUnA'vamaudaryaH, dvAdhizaskuphphuTANDapramANamAtrAn palAn AhAramAharan nirgandhaH pramANaprAptaH / ita pakenA'pi phavalena usakamAhAramAharan zramaNo nirmamdho mo prakAmA mojI-ti dhaktavya sthAt // 0 16 // // vyavahAre aSTama uddezakaH samAsaH // 8 // bhAjyam-akRpakuDiyamANamesa kaMvale makumakuTANDapramANamAtrAn- kukkuTANDapramANAn , yaH puruSasya mukhe kSiptaH san mukhena caryate tathA galA tarALe avilagna evaM gale pravizati etAvatpramANameva kavalamanIyAdityetAcapramANa: kavalaH kukkuTANDazabdenopamIyate yataH kukkuTyA maNDakamAkArapramANena sadA sarvadA samAnameva bhavati na nyUna nAdhikamiti tatpramANena gRhItam , anyatrApi cAndrAyaNabatAdo kavalo'nenaiva zabdenopamitro labhyate upamAmAtrameveti / yasya pramANAta mAhAro yAvatparimito bhavettasya dvAtriMzattamo bhAgaH kavanazabdena gRhAte tatastAdRzAn maSTo kavalAn 'AhAraM AhAremANe pramANaprAptAhArAccaturthAzarUpam Aharan-mAhAraM kurvan 'Niggathe' nindhaH zramaNaH 'appAhAre alpAhAro bhaNyate / 'duvAlasakukkuDiaMDapamANamene kavale pAhAraM AhAre mANe kukkuTANDapramANamAtrAn dvAdaza kavalAn AhAra-pramANaprAptAhAracaturthAMzataH kiJcidadhikaM dvAdazakavalapramitam Airan 'NiggaMdhe nimranthaH 'abaDDomoyaripa' apAvimodaryaH kathyate / 'solasakukkuDiaMDappamANamele kAle AzAraM AhAremANe ghoDazakukkuTANDapramANamAtrAn kaklAnAhAraM-pramANamAtAdardham bhAiran-bAhAraM kurvan "Niggathe' nirgranthaH 'dubhAgapane vibhAgaprAptaH-dvibhAgena agodaraH kathyate / 'caudhIsaMkukkuDianDapamANamette kavale" caturvizatikukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn 'AhAraM AhAremANe NigaMpe' AhAramAharan kurvan nimranthaH 'tibhAgapatte siyA omoyarie' tribhAgaprAptaH syAt avamaudarya iti kathyate / "egatIsaMkukkuDiaMippamANa mette kavale AhA AhAramANe ekatriMzat kukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAiran 'NigAye' nimranthaH "kiMcUNomoyarie kivinA'tramaudaryaH kazyase / 'vatIsaMkukkuDi bhaMDappamANamele kAle AhAraM AhAremANe' dvAtriMzatkukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan 'NimA' nimranthaH 'pramANapatte' pramANaprAptaH kathyateH / etto egeNavi kAleNaM UgagaM AhAraM' itaH-dvAtriMzakukku Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam uddezaparisamAptiH 199 TANDapramANAt ekenApi kavalena Unaka- hInam mAhAram aharan kurvan 'samaNe NizramaNo fafe at merate kAmabhojati vaktavyaM syAt, tato'dhikabhoz2I- prakAmabhojI kathyate'taH sAdhunA naivaM bhAgyamiti bhAvaH / su0 16 // iti zrI vizvavikhyAta - jagadvallabha prasiddhavAcaka - paJcadazamA pAkalitalalitakalA pAlApakapravizuddha gadyapadyanaikapranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrI zAhU chatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya " - padabhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri- jainAcArya - jainadharma - divAkara---pUjyazrI- ghAsIlAlavati - viracitAyAM vyavahAra sUtrasya " bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAmaSTama uddezaH samAptaH ||8|| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ndhmoddeshkH // vyAkhyAto'gTamodezakaH, sAmprataM navamaH prAramyate-tatra asya nakmoddezakasyAdisUtreNa sahA'STamodezakasya caramasUtreNa saha kA sambandhaH ? iti saMbandhapratipAdanArthamAi bhASyakAra:'buco AhAro' ityAdi / gAthA-buso AhAro aha, Aeso taM ca tattha jai jhuMjai / sAhUNaM tangahaNe, kappAkappassa pattha vihI // 1 // chAyA- ukta AhAraH atha AdezastaM va tatra yadi mukhyate / sAdhUnAM saGgrahaNe, kalpyAkalpyasya mantra vidhiH // 1 // vyAkhyA--'yutto' iti / aSTamodezakasya caramasUtre 'bhAhAro vRtto' AhAra uktaH, AhArapramANe pratipAditam , taM cAhAram AdezaH Adizpate-satkArapurassaram AhUyate yaH sa Adeza:--prAvUrNakaH, jJAtakaH, svajanaH, mitra, kulagurvAdiprabhuH, paratIthiko vA 'tattha' iti-tatra sAgArikagRhe muGkte tadA 'taggahaNe' tadgrahaNe- tasya tannimittaM kRtasya grahaNe 'sAhaNaM' sAdhunAm 'kappA-kappassa estha vihI kalpyA'kalpyasya 'etya' atra-navamoddezakasyAdisUtre vidhiH probhyate // 1 // eSa eva sambandhaH, anena sambandhena AyAtasya navamodezakasyedamAdimaM sUtram'sAgAriyassa' ityaadi| mUtram-sAgAriyasya Aese anto vagaDAe muMjai nidvie nisidvipa pADihArie tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae / / sU0 1 // chAyA-sAgArikasya AdezaH antaryagaDAghAM bhukte niSThitAn misRSTAn prAtihArikAn tasmAd dadAti no tasya karapate pratigrahItum // 1 // bhASyam- 'sAgAriyassa' iti / 'sAgAripassa' sAgArikasya-zalyAtarasya, ye upAzrayasyA''jJAM dadAti sa sAgArika: kadhyate, tasya 'Aese' bhAdezaH yaH satkArapurassaramAdiSTa:-AhUtaH sa mAdezaH kathyate, AvezovA-ya Avizati-bhojanArtha gRhe pravizati sa mAvezaH bhojanArtha gRhamAgataH, sa ca prAghUrNakAdiH 'aMto vagaDAe' antarvagaDAyAm, tatra dhagaDAnAma-parikSepaH gRhamityarthaH, tasya antarmadhye-gRhamadhye 'bhujaI' bhuGkte padArthAn modanAdIn , kiviziSTAna odanAdIn bhuGkte ? tatrAha-'niTipa' niSThitAn-niSThAM nItAn prApUrNakAvartha niSpAdinAn ityarthaH 'nisidvipa' nisRSTAn-prAdhUNikAdibhyo dattAna , niSThitanisRSTayorayaM bhedaH yat prathama randhanakriyAyAma , dvitIyaM tu-dAnakiyAyAma , prAghUrNakAyartha pAcittavAn , tadartha dattAn, prAtihArikAn-zayyAttareNa prAtihArikarUpeNa dattAn , zayyAtaraH prApUrNakAdaun vakti Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyam u0 9 sU02-6 sAgarikamAghUrNakAderAhAragrahaNApraiNavidhiH 201 yathAruci bhuNyato zepa mametyevaM rUpeNa dattAn bhukte 'tamhA dAvae tasmAt pariniSThitAdivizeSaNaviziSTaudamAdimadhyAt niSkAsya yAd dadAti sAdhaye 'no se kappai paDiggAhittae' no-na tastha- zramaNasya kalpate pratigrahItuM-svIkartum asyaktasattAkatvena zapyAtarapiNDatvAt , mayaM mAva:-zayyAtarasya prArNakAdihebhukte, 5 zayyAtaraH prApUrNakApa kRtvA prAdhUrNakAya avaziSTagrahaNapratijJayA prayacchati taM prAcUrNako bhuGkte, tadabhuktAvaziSTAhAramadhyAdAhAraM yavyAnaraH sAdhaye yadi dadAti tadA tAdRza AhAro na kalpate sAranAm / yataH sa mAhAraH zayyAtaraNa prApUrNakAdibhyaH prAtihAriko daco'taH sa zapyAtarakha. tvena zayyAtarapiNDa iti / s0 1 // pUrva gRhAnta jiprAghUrNakAdisaMbandhizathyAtarasvatvayuktAhArasya niSedhaH proktaH, sAmprataM zayyAtarasvatvarahitatAdRzAhArasya mahaNavidhimAha-'sAgAriyassa' ityAdi / / sUtram-sAgAriyassa Apasa aMto pADAra bhubha miTTie nimita apADi hArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhettae / / 02 / lAyA-sAgArikasya AdezaH antaryagaTAyAM bhurukte niSThitAna nisaSTAn mamAtihArikAn , tasmAt dadAti evaM nasya kalpate pratigrahItuma // sU0 2 / / bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya' ityAdi pUrvasUtrabad vyAkhyeyam, vizeSasvayamsAgArikasya gRhe prAghUrNakAdiryAn padArthAn bhuGkte tAn padArthAn zayyAtaro yadi svasvatvanivRttipUrvakaM prApUrNakAdinyo dadyAt tadA sAdhoH pratigrahItuM kalpate tadevAha--- appaDihArie' ityAdi, 'appaDihArie' bhaprAtihArikAn apunargahaNapratijJayA dattAn sa prAghUrNakAdirbhuGkte 'tamhA dAvae' tasmAt pariniSThitAdiviziSTaudanA dibhojana jAtamadhyAt sAghave dayAt , 'evaM se kappai paDigAhitae' evam manena prakAreNa kalpate tasya sAdhostAdRzamAhArajAtaM pratigrahItum / zalyAtarasya prAghUrNakAdistasya gRhe AhArajAtaM bhuGkte tut gRhapatinA tadartha nippAditaM tAzamAhArajAtaM gRhapatibhoktuM prAghUrNakAdibhyo dattvA kathayet-bhojanAnantaraM adavaziSTaM bhavetrat tvadIyameveti, tat prAghUrNakena na punargrahapataye samarpitaM mavet , tadaprAtihAriphamudhyate tAdRzamAhArajAtaM yadi prAghUrNakAdiH sAdhaH dadyAt tadA tAdRzamAhArajAtaM sAdhUnAM pratigrahItuM kalpate iti bhAvaH // sU0 2 / / saMprati zayyAtarasya gRhabahirmojimApUrNakAdisaMbandhimojanajAtasya zayyAtarasvatvAsvatvaviSaye niSedha vidhi ca sUtradvayenAha-'sAgAriyassa Aese' ityAdi / mya. 26 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 jyavAra sUtram-sAgAriyassa Aese bAhi gaDAe bhujai nihie nisiDhe pADihArie tamhA dAvae, no se kappA paDigAhittae / 50 3 / / sAgAriyassa Aese vAhi vagaDAe nihie nisijhe apADihAripa, tamhA dAyae evaM se kappada paDigAhittae / 04 // chApA--kAkAyAmako naginAyAM bhuGyate niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAt dadAti, no tasya kalpate pratigrahItum / / sU0 3 // sAgArikasya Adezo pahigar3hAyAM mukte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn tasmAd padAti, pavaM kalpase pratimahItum / / suu|| bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikatya-zayyAtarasya 'Aese' Adeza:-prArNakAdiH 'cAhiM dhagaDAe' bahirvagaDAyAm-gRhasya bahirbhAge ityarthaH, zeSa sarva pUrvasUtradvayavadeva vyAkhyeyam | tAtparyametAvadeva prAghUrNakAdidattamAhAraM tRtIyasUtroktaM prAtihArikatvAnna sAdhUnAM kalpate / / caturthasUtroktaM ca kalpate bhagnAtihArikatvAttasyeti vijJeyam || sU0 3-4 // pUrva prAghUrNakAdibhyo dattasya zayyAtarAhArasya niSedho vidhizca pradarzitaH, samprati dAsAdibhyaH pradattAhAraviSaye niSedhaM vipiMca sUtradvayenAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA, bhaiNNaeI vA aMnovagar3Ae muMjai nihie nisiTTe pADihArie samhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 5 / / sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei bhaiNNaei vA aMto bagaDAe muMjai nihira nisiTe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappada paDigAhittae / sU0 6 // chAyA-sAgArikasya dAsa iti vA predhya iti vA bhRtya iti vA bhRtaka iti vA antarSagaDAya bhuGkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAn dadAti no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 5 / / sAgArikasya dAsa rati vA preya iti cA bhRtya iti vA bhRtaka iti vA antarvagahAyAM bhute niSTitAn nirasRSTAn maprAtidArikAn tasmAd dadAti padhaM tasya karapate pratigrahItum // suu06|| bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya dAsei vA' dAsa iti vAmAjanmamaraNAvadhi kiGkaraH / 'pesei cA' preSya iti vA, tatra-prebhyo yo sAmAntare preSaNArtha kiGkaraH prAmAntarasambandhi kArya karotItyarthaH / 'bhapaei vA mRtya iti vA-tatra - mRtyaH kazcitkAlaM mUlyena ghRtaH, "mAiNNAei vA bhUtaka iti vA prabhUtakAlArtha krayakItaH / 'aMto vagaDAe' antarvagaDAyAm Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmyam u0 9sU0 7-9 sAgArikavAkhAderAhArapraNAprANavidhiH 203 gRhamadhye 'bhujai' muGkte, ityAdi sabai pUrvavad vyAkhyeyam / vizeSastvayam-asmin pazcame sUtre zayyA tareNa prAtihArikatayA dattatvAttadAhArajAtaM sAdhanAM na kalpate tatra zayyAtarasvatvatvAt / / sU. 5 // paSTe sUtre ca aprAtihArikatvena dattatvAttadAhArajAtaM kalpate ityetAvadevA'ntaraM paJcamaSaSThasUtrayoriti // suu06|| pUrva dAsAdikamadhikRtyA'ntarvagaDAsUtradvayaM proUm, samprati bahigaDAstradvayamAha'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA bhaiNyAei vA, vAhi vagaDAe suMjai nihie nisihe pADidAripa, tamhA dAvae no se phappai paDigAhie // 207 / / sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei vA bhaiNNaei vA cAvagaDAe bhujA niTie nisiDhe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 20 // chAyA-sAgArikasya dAsa iti pAdhya iti ghA mRtya iti vA bhUtaka ratiyA bahirvagaDAyAMbhu kate niSThittAn nisRSTAn prAtidvArikAn tasmAt dadAti no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 // sAgArikasya dAsa iti SA preSya iti yA bhutya iti vA-bhRtaka hAta ghA bahigaDAyAM muzte niSThitAn nikhapnAn bhaprAtihArikAn tasmAd dadAti, patraM tasya kalpate pratipradItum / / sU0 8 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya dAse i vA dAsa iti vA, itpAdi pUrvavadeva vagaDAyA bahirdAsAdibhojanagrahaNaM saptamasUtre prAtihArikatvena dattasvAnna kalpate // suu07|| aSTamasUtre ca aprAtihArikatyena dIyamAnatvAt kalpate iti bhAvaH // sU0 8 // atra sUdhASTakasyAyaM bhAva:--atrAditazcatvAri sUtrANi bagaDAyA antarvahirAdezamadhikRtya kathitAni 4 / catvAriM ca vagaDAyA antarbahidAsAdikamadhikRtya kathitAni 4 (8) / tatra-yatra yatra prAtihArikaM tatra tatra zalyAtarasvatvatvAt zayyAtarapiNDa iti na kalpate / yatra yatra punaramA tihArika tanna tatra zayyAtarasvatvarahitatvAnna sazathyAtarapiNDa iti kalpate sAcUnAM pratigrahItum | yathA prathama-tRtIya-pacamasaptamasUtreSu zayyAtarapiNDagrahaNadoSApaterakalpyamAharajAtam / dvitIya-caturtha-SaSThA'STamasUtreSu zayyAtarasvatvarahitatvAnna tatra zayyAtarapiNDaramiti tat kalyamiti // atrA''zakate ziSyaH catvAri mUtrANi AdezaviSayANi, catvAri ca dAsAdiviSayANIti aSTAnAM sUtrANAM pRthak pRthak kathanaM nirarthakam , Adezasya caturveda sUtreSu tena sADhe dAsAdInAmapi samAvezasabhavAt ? tabAha-zRgu AdezaH kazcidapi kadAcidAgacchati tatastasyAni Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre yataM dIyate, dAsAdI va sopATi didI AdezAya satkArapurassareM dIyate, na tathA dAsAdikRte, tathA Adezasya bhojanavidhisaMpAdanAya mahAn prayatnaH sasaMbhramaM vidhIyate dAsAdInAMtuna tAdRzaH prayatnaH kriyate ityata Adezasya dAsAdezva sUtrANAM pRthakkaraNa sucitameveti bodhyam // sU0 78 // 204 uparyuktasUtrASTake mAdezAdiviSayamadhikRtya kathitam samprati jJAtakramadhikRtyaikagRhaviSayaM sUtracatuSTayamAh-'sAgAriyasa' ityAdi / sUtram - sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egabagaDAe aMto egapayAe sAgAriyaM covajIvas tamhA dAvae no se kappara paDigAhittae || sU0 9 // chAyA - sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya pakaca gaDA yAmantaH pakaprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAd dadhAt no tastha kalpate pratigrahItum // 0 9 // 'bhASyam - 'sAgAriyarasa' sAgArikasya - zayyAtarasya, 'nAyae siyA' jJAtakaH - sAgArikasthajanaH syAt, tatra - jJAtako nAma svajanaH pUrvasaMstutaH 1 yadi vA pazcAtsaMstutaH 2, yadi vA ubhayasaMstutaH svajanaH 3 tatra pUrvasaMstutaH - mAtApitRpakSavartI 1, pazcAtsaMstutaH kalatrapakSagataH 2, ubhayasaMstutaH ubhayapakSavartI 3 bhavet, 'sAgAriyarasa' sAgArikasya - zayyAtarasya 'egavagaDAe' ekabagaDAyAm - ekasmin gRhe tasya gRhasya 'aMto' antaH madhye 'ega payAra' ekaprajAyAm, tatra prajAnAma cullI, tadarthastu prakarSeNa jAyate pAkaniSpattirasyAmiti prajAculdI, tasyAm, athavA 'egapayAe' ityasya ekapacAyAmiti cchAyA, tatra padhyate bhodanAdiryatra sA pacA culhItyarthaH ekA patrA ekapacA tasyAm, 'sAgAriyaM copajIvai' sAgArikaM copajIvati, sAgArikamAzriyaiva jIvanayAtrAM nirvahati sAgArikasya kASThaLavaNagorasamudrAdisUpodakAlazAkaphalAdigrahaNapUrvakamupajIvati 'tamhA dAvae' tasmAt tAdRzAt sAgArikasaMbandhisvajanAzanamadhyAd azanAdikaM dadhAt 'no se kappara paDigAhie' no tasya - sAdhastata kalpate pratiprahItum, zayyAtarasvajanapiNDasyApi zayyAtaravastusaMyogAt zayyA tara piNDatvadoSa sadbhAvAt / manu[yatarasya tajjJAtakasya ca kimarthamekA culho bhavati ! tatrAha---yatastatra cuhIka rAjye gRhNAti yA yA pRthak culhIM bhavati tasyAstamyAH karamapi pRthag gRhNAtIti tatratyarAjyaniyamAt karabhItA lokA ekasyAmeva culhikAyAM pAkakriyAM kRtvA svasvabhAgaM sarve gRhAnti satastatra zayyAttaravastu saMmizraNaprasaGgAtsa AhAro'pi zayyAtara piNDadoSadUSito bhavediti na karupate // sU0 9 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namannaahane mAdhyam u0 9 sU0 10-15 sAgArikazAtakAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 205 sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3hAe anto sAgAripassa abhinippayAe sAgAriyaM copajIvai tamhA dAvae no se kappai parigAdicae |suu0 10 // sahAyA--nAgarikAra vAnamaH syAd lAgArikasyaikaragaDAyAm amtaH sAgAri. kasyAbhinimajhAyo sAgArika khopajIvati tasmAd padyAt no tasya kalpate pratipAdItum // 10 // bhASyam - 'sAgAriyassa nAyae siyA' sAgArikasya-zayyAtarasya jJAtakaH-pUrvoktasvarUpaH syAt sa ca 'sAgAriyarasa egavagar3Ae anto' sAgArikasya-zapyAtarasya-ekavagaDAyAm-ekasmin gRhe tadantaHpradeze eva nivasati, tathA-'sAgAspissa abhinipayAra' mabhinipra nAyAM tatra-ami-pratyeka ni-niyatA viviktA prajA maminiprajA pRthakculhotyarthaH, tasyAm, sAgArikAdabhiniprajAyAm, sUtre paJcamyarthe paSThI mAtvAt tataH sAgarikAt zayyAvarAt pRthakculihakAyAM dhanAdikaM karoti kintu-'sAgAriyaM covajIvaI' sAgArikamAzritya copajIvati, zayyAtarasyaiva kASThalavaNAdika vyavaharati / 'tamhA dAvae' tasmAta-sAgArikagRhasthitapRthakcullikAsaMpAditabhakapAnAdikartasvajanAt annAdika sAdhaye dayAt 'no se kapar3a par3igAhicae' tadapyAhArajAtaM no-kathamapi na 'se' tasya-zramaNasya kalpate pratigrahItum / yadyapi-zayyAtaragRhe vidyamAnaH svajanaH pRthak culhikAyAM dhanAdikaM saMpAdayati tathApi zayyAtarasya kANThAdika vyavaharatastasya bhakkAdikamapi zalyAtarapiNDAvAt kathamapi sAdhubhirna prahItavyamiti bhAvaH // sU0 10 // sUtram - sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyalsa egavagar3Ae bAhiM sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM copajIvai, tamhA dAvae no se kapai pAr3igAhittae / sU0 11 // chAyA-sAgArikasya zAtakaH syAt sAgArikasya ekavagahAyAM diH sAgAri. kasyaikamajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum / / sU0 // bhASyam-'sAgAriyarasa' sAgArikasya-zaSyAtarasya, 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt, sa ca 'sAgAriyassa egavagar3Ae' sAgArikasya-zayAtarasya ekagar3AyAm-ekasmin-gRhe bahiHpradeze 'sAgAriyassa egapayAe' sAgArikasya-zagyAtarasya-ekaprajAyAm-ekasyAmeva culiikAyAm bhojanAdikaM niSpAdayati 'sAgAriyaM covajIvaI' sAgArikamupajIvati- zayyAtarapradattakASThajalAdibhirAhAraM niSpAdayati 'tamhA dAvae' tasmAt sAgArikopajIvisvajana Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArI sambandhibhaktAdito dadyAt 'no se kappar3a paDigADittara' nA tAdRzamannam ' se' tasya zramaNasya kalpate pratigrahItuM zayyAtarapiNDatvAt // su0 11 // 206 sUtram - sAgAdissara siyA sAmAriksa egavagar3Ae bAhi sAMgAriyassa abhiNipayA sAgAriyaM covajIvara tamhA dAar no se kappara par3igAhittapa // 0 12 // chAyA - sAgArikasya zAtakaH syAt sAgArikasya pakaSagaDAyAM vahiH sAgArikasya abhiniprajJAyAM sAgArikaM tropajIvati tasmAt dadhAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 12 // bhAgyam- 'sAgAriyarasa' sAgArikasya 'nAyara siyA' jJAtakaH syAt 'sAgAri ree eargar3Ae cAhiM sAgArikasya zayyAtarasya gRhapateH ekavagar3A yAmekasmin gRhe bahiH sAgArikasya gRhAddhirbhAge 'sAgAriyasla abhinipayAe' sAgArikasya abhiniprajAyAM pRthaka culhikAyAM ndhanAdikaM karoti zeSaM sarve pUrvavada vyAkhyeyam // ." ayaM bhAvaH - zayyAttarasya kazcit svajano bhavet sa ca zayyAtarasya yad gRham tasya pRthak pRthak culhikAyAM bhojanAdikaM saMpAdayati, parantu zayyAtarasya jalalavaNAdinA saMpAditasvajanakAda yadi sAdhane bhadanAdikaM samarpayati, tAdRzamodanAdikaM pratigrahItuM zramaNasya na kalpate, tAdRzodanAderapi zayyAttarapiNDatvAt // sU0 12 // pUrva sAgArikasya prakaraNena ekaM gRhamAzrityA''hArasyA'nAdeyatvaM kathitam sampratipRthak pRthag gRhamAzritya zayyAtara piNDasya manAdeyatAM kathayitumAha-'sAgAriyassa ityAdi / sUtram - - sAgAriyasa nAyae siyA sAgAriyasa abhiNidhvagar3Ae egaduvArAe eganikakhamaNapavesAe anto sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAar no se kappar3a paDigAtie | 0 13 // chAyA - sAgArikasya zAtakaH syAt sAgArikasya abhinibagar3AyAmekadvArAyAm kaniSkramaNapravezAyAm antaH sAgArikasyaikaprajJAyAm, lAgArikaM copajIvati tasmAd dadhAt no tasya kalpase pratigrahItum / sU0 13 // bhASyam - 'sAgAriyarasa' sAgArikasya gRhapateH 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt / 'sAmAriyasa abhiNivagar3Ae ' sAgArikasya - zayyAtarasya abhinivagaDAyAm, tatra - abhi-pratyekaM ni-niyatA vivikA - pRthagbhUtA vagar3A-gRham iti - abhinivagaDA, tasyAm - zayyAtara Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam a0 10 15-16 sAgArikahAsakAhArANAprAvidhiH 207 gRhAt pRthaggRhe ityarthaH kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm ekameva dvAraM yasyAM sA ekadvArA tasyAmekadvArAyAmabhinivagaDAyAma, punazca 'eganikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm eka eva niSkramaNeti niSkramaNamArgaH pravezeti pravezamArgazca yatra tathAbhUtAyAm maminivagar3AyAm 'anto' antarmanye--etAdRzagRhasyA'bhyantare 'sAgAriyassa pagapayAe' sAgArikasya ekaprajAyAm pakasyAmeva prajAyAM--puhikAyAm patra buhikAyAm sAmAki pati tatraiva tasya svajano'pi randhanAdikaM karotItyarthaH, 'sAgAriyaM covajIvaI' sAgArika--zayAtaramAzritya upajIvati - jIvana yApayati / zeSa sarva pUrvavyAkhyAtavadeva bodhyam / / sU0 13 // sUtram--sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa bhaminivagar3Ae egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe aMto sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM ca utrajIvai tamhA dArae no se kapai paDigAhitae // 14 // chAyA-sAgArikasya zAtakaH syAt sAmArikasya abhiniSagar3AyAm ekadvArAyAm pakaniSkraNapravezAyAm antaH sAgArikasya abhiniprajAyAm sAgArika khopajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahotum // suu014|| bhASyam- 'sAgAriyassa' sAgArikasya 'nAyae siyA' jJAtaphaH syAt sa ca svajanaH 'sAgAripassa abhinivvagaDAe' sAmArikasya abhinivagahAyAm pRthaggRhe ityarthaH kintu 'egaduvArApa' ekadvArAyAm-ekadvArayuktAyAm , 'eganikkhamaNapadesAe' ekaniSkamaNapravezAyAm, eka eva niSkamaNasya pravezasya ca mArgo yatra tAdRzyAmekavAr3AyAm | 'anto' antarmadhye 'sAgAriyassa abhinipayAeM sAgArikasya abhiniprajAyAm-pRthagbhUtAyAM culhikAyAm, radhanAdikaM karoti, ityAdi sarva pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 14 // sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyasa abhinivvagaDAe pagaduvArAe eganikAyamaNapavesAe bAhiM sAgAriyamsa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAdittae / mU0 15 // chAyA-sAgArikasya zAtaka: syAt sAmArikasya abhiniSagahAthAm ekadvArAyAm pakaniSkramaNapravezAyAm bahiH sAgArikasya pakamajAyAm sAgArika coejIvati tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratiprahItum // suu015|| bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt sa ca 'sAgAriyassa' sAgArikasya 'abhinivagaDAe' abhinivagar3AyAm-pRthagamUnAyAM vasatau pRthak pRthaga gRhe iti yAvat , kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm, eganikkhamaNapavesApa' Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra -. - .. -... ekaniSkramaNapravezAyAm 'bAIi' bahirbhAga ityarthaH 'sAgAriyasa egapayAe' sAgArikasya ekaprajAyAm ekasyAmapi culhikAyAmityAdizeSasya sarvasyApi pUrvavad vyAkhyAnaM kartavyamiti // 15 // sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe egaduvArAe paganikkhamaNapavesAe bAhi sAgAriyarasa abhinippayAe sAgAriyaM caubajIvA tamhA dAvae no se kappada paDigAhittae' // 50 16 // chAyA--"sAgArikasya hAtakaH syAt sAgArikastha-abhinigamAyAm ekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAM pAhiH sApArikasya aminiprajAyAm sAgArikaM copamIpati, tasmAt dadyAt no sasya kalpate pratigrahItum // suu016|| bhASyam--'sAgAriyassa' sAgArikasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt sa ca sAgArikasya svajana; 'sAgAriyassa' sAgArikasya zayyAtarasya 'abhinivvagaDAe' abhinivagar3AyAmpRthagaksasA kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm 'eganikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm 'vAI' bahiHpradeze 'abhinipayAe' abhiniprajAyAm pRthakculhikAyAm , zeSa sarva vyAkhyAtapUrvasUtravad bodhyam / atra jJAtakamadhikRtya navamasUtrAdArabhya SoDazasUtraparyantAni ASTa sUtrANi santi, tatrAdimAni catvAri (9-12) sUtrANi sAgArikasyaikagRhaviSayANi santi, tAni yathA 2 sUtradvayaM gRhAntaH ekaculhikAviSayaM, pRthakculhikAviSayaM ceti / 2-sUtradvayaM ca gRhAi hirekaculhikAviSaya, pRthakcunhikAviSayaM ceti catvAri 4 / caramANi catvAri (13-16) sUtrANi ca-ekadvArakaniSkramaNapravezayuktapRthaggRhaviSayANi santi, tAni yathA-2 sUrya grahAntaH ekaculhikAviSayaM, pRthakcuhikAviSayaM / 2 sUtradvayaM ca prahAdahirekaculhikAviSayaM pRthakculhikAviSayaM ceti catvAri 4 / ekmaSTa sUtrANi santi, eSu cASTa svapi sUtrepu pradarzitamazanAdi sAdhUnAM pratigrahItuM na kalpate, tatra sarvatra sAgArikajJAtayoH parasparaM kASTaLayaNatakAdivyavahArasambandhena iAlyAtarapiNDadoSasaMbhavAt / nanu caturyu prathama-tRtIya-paJcama-saptamarUpeSu sAgArikajJAtakayorekaculhotvena tatra niSpAditAzanAdau sAgArikapiNDadoSasambhavaH , kintu sAgArikakASThalavaNAdinyavahArarahitasya tatra nivAsamAtreNa sthitasya jJAtakasya pRthakaculhIniSpAditasyA'zanAdebrahaNe ko doSaH ! yena tadapi bhagrAhyatvena bhagavatA pratipAditam ! vavAha-tatrApi bhadrakaprasaGgAdhanekadoSasammavaH, bhadraka Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam 40 9 sU0 17-18 cakrikAzA lAgata vastugrahaNAgrahaNavidhiH 201 doSA yathA-bhadrakaH sAgarikacinvati yadi sa me bhikSAM na gRhNanti tenAI sAdhupratimmanA vazcito bhavAmIti vicArya taM jJAtakaM bUte-pate sAdhavaH zayyAtaratvebha mamAzanAdi grahItuM necchanti tadastvametebhyaH prabhUtamazanAdikaM dehi, yatvaM dAsyati tadahaM taba pratidAsyAmIti / jJAtakazcaivaM kuryAt / athavA sa svayaM tasyAzanAdau svakIyAzanAdeH prakSepaNaM kuryAditi prakSepAdirUpabhadrakadoSAH saMbhavanti / prasaGgadoSA yathA-sAgArikagRhasthitajJAtakAzanAderbrahaNe sAgArikagRhaprasaGgAlloke zayyAtara piNDagrahaNAzaGkA'vazyambhAvinIti prasaGgadoSasambhavaH, ato bhagavatA - eka gRhapRthaggahaikaculhI. pRthakculhI miSpAditaM sarvavidhamapi azanAdikaM sAgArikagRhasambandhAt sAdhunAmakalpayatvena pratipAditamityalaM vistareNetyaSTasUtrIbhAvaH // sU0 9-16 // pUrvaM sAgArikagRhasthitisaMbandhAcatra nivasatastarasvajanasyA'pi azanAdi sAdhanAM pratigrahItuM na kalpate iti prokram, sAmprataM paNyazAlA sthitasya sAdhuyogyavastujAtasya grahaNe sAgArikasaMbandhAsambandhamadhikRtya yathAyoga vidhiniSetraM pradarzayan cakrikAzAlAdipoDazasUtrImAha'sAgAriyassa cakkiyAsAlA' ityAdi / sUtram - sAgAriyassa cakkiyAsAlA sAhAraNavakkayapattA tamhA dAtrae no se kappar3a paDigAhittae / sU0 17 // chAyA -- sAgArikasya cakrikAdyAlA sAdhAraNAvakayaprayuktA tasmAd dadyAt no tasya kampate pratiprItum // sU0 17 // bhASyam -'sAgAriyarasa' sAgArikasya - zayyAtarasya ' cakkiyAzAlA' cakakAzAcA tailavikrayazAlA, kIdRzItyAha - 'sAhAraNavakkayapa uttA' sAdhAraNAvakayapramukhA, taMtra- pAyArikasya anyasya bhAgikasya ca dvayoH sAdhAraNa:- pamAno'vakrayaH vikrayaNaM tena prayuktA - niyojitA, yat tasyAM zAlAyAM tilAdi prakSipyate, yazca tatra lAbho bhavet tatsarvaM sAgArikeNa mAgikena ca sAdhAraNa - samAnaM, taJjAtalAbhAdeH samAno bhAgo nyUnAdhiko vA bhAgo bhaviSyatIti niyamena prayuktA cakikAzAlA bhavet, 'tumhA dAvae' tasmAda dadhAt tasmAt - pAdhAraNAvakrayazAlAgata vastujAtamadhyAt yadvastu sAghoryogyaM tailAdikaM tadanyadvA sAvace dadyAt tadA tadastu 'mo se kappara paDigAhicapa' no-naiva 'se' tasya bhramaNasya kalpate pratigrahItum / rUpa. 25 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 vyavahArasUtre __ aya bhAvaH-kasyacit zayyAtarasya tailazAlA vipate tasya anya eko'nekevA'dhikAriNo bhaveyuH, zAlAtastailAdInAM vikrayakaraNena yo lAmo jAyate sa ekasya na bhavati, kintu-manekeSu vibhavyate, tatra yo vikretA-sa yadi sAdhane tailAdikaM kimapi dayAt tAdRzaM vastu-tailAdika sAdhUnAM grahItuM na kalpate iti niSedhasUtram // sU0 17 // matha vidhisUtramAha-~'sAgAripassa' ityAdi / sUtram - sAgArigrassa cakkiyAsAlA nissAhAraNavakphayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhitae // sU0 18 // chAyA-sAgArikasya cakrikAzAlA nissAdhAraNA'vakrayaprayuktA, tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum ||suu018|| bhASyam --'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayAtasya-gRhasthasya 'cakkiyAsAlA' cakrikAzAlA-sailavikrayazAlA vartate kintu sA 'nissAharaNacakkayapauttA' niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA nissAdhAraNa:--sAgArikamAgarahito'vakrayo vikrayaNam , atra yatkiJcittailAdi, tasaMjAtalAbhazca bhaviSyati tatsarva tavaiva na mama, ityevaMrUpeNa prayuktA-niyojitA mavet , svatantrarUpeNa tasyaiva cakrikasya na tu sAgArikasya tatra bhAgo vipate 'tamhA dAvae' tasmAt tAdRzaniHsAdhAraNacakrikAzAlAmadhyAt yat sAdhUcittaM sailAdikamanyadvA vastu ApaNasthavikretA dazAt 'evaM se kappai paDigAhittara' evaMprakAreNa dIyamAnaM taiyAdikam 'se' tasyazramaNasya kalpate pratimahotum / ___ yA khalu zAlA sAdhAraNA sAgArikabhAgayuktA bhavet tanmadhyAda dIyamAnaM vastu sAdhUnAM na kalpate pratigrahItumiti saptadazasUtratyAzayaH / yA tu khala nissAdhAraNA-sAgArikabhAgavarjitA bhATakena gRhItA, vyApAramAzritya cakrikasya svatantrA zAlA bhavettanmadhyAna dIyamAnaM tailAdikaM vastu sAdhUnAM kalpate pratigrahItum / ityaSTAdazasUtrasyAzayaH, evamane'pi gauDikazAlAdisUtrANi bodhyAnIti / / sU. 18 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 19-32 . goTikazAlAdigatavastupravaNAgrahaNavidhiH 215 atha gauDikazAlAdicaturdazasUtrANyAha-'sAgAriyassa goliyasAlA' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa goliyasAlA sAdhAraNadakkayapautA tamhA dAvae no se kappara paDigAhitae / / 20 19 // sAgAriyassa goliyasAlA nissAhAraNavaskayapauttA tamhA dAvae evaM se kappA paDigAhittae / / 90 20 // sAgAriyassa podhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappA paDigAdicae // sU0 21 // ___ sAgAriyassa bodhiyasAlA nissAhAraNavavaphayapausA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhitae / sU0 22 // sAgAriyassa dosiyasAlA sAhAraNavakkayapaunA tamhA dAvae no se kappA paDigAhitae // sU0 23 // sAgAriyassa dosiyasAlA nissAhAraNakyapauttA vamA dAvae evaM se kApaDa paDigA hicae / sU0 24 // sAgAriyassa sosiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappA paDigAhitae / / sU0 25 // chAyA--sAgArikasya gauDikazAlA sAdhAraNA'vakrayamayuktA tasmAt padyAt / no tasya kaspate pratiprahItum // sU0 19 // sAgArikasya gautikazAlA nisAdhAraNA'vakrayaprayuktA, tasmAt dadyAt parva sasya kalpate pratigrahItum / / sU. 20 // sAgArikasya vodhikazAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd bacAt parva tasya kalpate prasigrahItum / sU0 21 // sAgArikasya ghodhikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayustA tasmAd dadyAt parSa tasya kalpate pratiprahItum / / sU0 22 / / ___ sAgArikasya dautikazAlA sAdhAraNA'vakayaprayuktA tasmAd dadhAt no tasya kalpate pratigrahItum // su. 23 // sAgArikasya doSikazAlA niHsAdhAraNA'yayaprayuktA tasmAd syAt , evaM tasya kalpate pratigrahItum / / sU0 24 / / sAgArikasya saunikazAlA sAdhAraNA'yakrayaprayuktA, tasmAd dadyAt , mo tasya kalpate pratinihItum / / khu0 25 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .....................-.--ranimur marria.ruw rrammarwari vyavahArapatre sAgAriyarasa sottiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAyae evaM se kappai paDigAhittae / / mU0 26 // sAgAriyasta vauDayasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappar3a paDigAhittae / / sU0 27 // sAgAriyassa boDapasAlA nissAhAraNavakphayapauttA tamhA dAvae evaM se kappA paDigAhittae / / mU0 28 // sAgAriyassa gaMdhiyasAlA sAhAraNakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 29 // sAmAriyassa gaMdhiyasAlA nissAhAraNavakphayapauttA tamhA dAyae evaM se kappA parigAhittae / sa030 // sAgAriyassa soDiyasAlA sAhAraNavakkrayapauttA samhA dAvae no se kappaI paDigAhitsae / / sU0 31 // sAgAriyasta soDiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae / / sU0 32 / / chAyA-sAgArikasya saudhikazAlA niHsAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAt dadhAta , paghaM tasya karUpaye pratigrahItum // sU0 26 // sAgArikasya coDajazAlA sAdhAraNAvAkyaprayuktA, tasmAd yathAt no tasya rUpase pratigrahItum // sU0 27 // sAgArikasya choDajazAlA nisAdhAraNApakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya karapase pratigrahItum // sU0 28 // sAgArikasya gAdhikazAlA sAdhAraNApakrayAyuktA tasmAt vAs no tasya kalpate pratigrahItum / khU. 29 // lAgArikasya gAndhikazAlA niHsAdhAraNA'vayamayuktA tasmAt pacAt parva tasya kApate pratigrahItum // sU0 20 // sAgarikasya zAjikazAlA sAdhAraNAJcakayaprayukA tasmAt dadyAt mo sasya karapate pratigrahItum // sU0 31 / / sAgArikasya zauNDikazAlA nilAdhAraNAvAyaprayukA tasmAdU dadyAt parva tasya phaspate pratigrahItum / / sU0 32 / / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam ja0 9 sU0 33-36 auSadhyAghraphalapraddaNApravaNavidhiH 313 bhASyam-'sAgAriyassa goliyasAThA' ityAdIni ekonaviMzatitamamUtrAdArabhya dvAtriMtamasUtraparyantAni caturdaza sUtrANi ckrikaashaalaayaa| prAyaH samAna mAtrA ke sAta, sana viSamapadalyAkhyA pratanyate-'goliyasAlA' goDikazAlA-guDavikrayazAlA / / mU0 19 20 // 'bodhiyasAlA' bodhika zAlA-sandulAdikrayANavikrayazAlA // sU0 21 / 22 // 'dosiyasAlA' dauSikazAlA-vastravikrayazAlA // sU0 23 / 24 // 'sottiyasAlA' sautrikazAkhA-sutravikrayazAlA ||suu. 25 / 26 // 'boDayasAlA' vorajasAlA-kasivikrayazAlA // sU0 27 / 28 // 'gaMdhiyasAlA' gAndhikazAlA-gandhadravyavikrayazAlA | sU0 29 // 30 // 'soDiyasAlA' zoNDikazAlA-'sukhaDI'-tigrasiddhamiSTAnnavikrayazAlA kAndavikApaNa ityarthaH / / sU. 31 // 32 // tathAvidhA anyA mapi zAlA bhaveyuH, tAsu sarvAsu zAlAmu madhye yA yA 'sAhAraNavaskayapauttA' sAdhAraNAvakrayaprayukkA-sAgArikabhAgayuktA bhavettanmadhyAdoyamAnaM kimapi guSThAdivastujAtaM sAdhUnAM grahItuM no kalpate, tatra sAgArikabhAgasasnena zayyAtarapiNDadApasanAvAt / tathA-yA yA ca nissAhAraNavakkayapauttA' nissAdhAraNAvakrayaprayuktA-sAgArika mAgajitA svatantrA guDAdiviketureva svAdhInA na tu tatra kasyApyanyasya sAgArikasya vA AMziko'pi bhAgo vartate, tasyA lAmAdigrAhI tadadhikArI ca sa eka eva bhavet , athavA sAgArikavyatiriktA baneke kA bhAgino bhaveyuH kintu yatra sAgArikabhAgo na bhavettAdRzyAH zAlAyA madhyAdIyamAnaM guDAdivastujAtaM sAdhUnAM pratigrahItuM kalpate, satra sAgAriphamAga rahitavAnna tadmaNe doSaH / ityekonavizatitamamUtrAdArabhya dvAtriMzattamasUtraparyAntAnAM caturdazasUtrANAM tAtparyam / / eSu caturdazazca sUtreSu madhye saptasu prathama-tRtIya-paJcama-saptama-navamai-kAdaza-prayodaza-rUpeSu(19-2123-25-27-29-31) zayAtarabhAgasattvAttattachAlAto dIyamAnaM vastujAtaM sAdhUnAmakalayam / tathA saptasu-ditIya--caturtha--SaSThA-'ema-dazama-dvAdaza-caturdazarUpeSu (20022-24-26. 28-30-32) zayyAlarabhAgarAhityena tattacchAlAto dIyamAnaM vastujAtaM sAdhUnAM karapyamiti caturdazasUtrAzayaH / / sU0 19-32 // pUrva sAgArikazAlAmadhikRtya kallyAkampyavidhiH pradarzitaH, sAmprataM sUpakArarasavasyA padhyamAnA auSadhIradhikRtya sAgArikA'sAgArikAdvAre kapyAkampyavidhi sUtrAyenAha-'sAgAripassa bhosahIo' ityAdi / sUtram - sAgAriyassa osahIo saMghaDAmo tamhA dAvae no se kappA paDigAhittae // sU0 33 // sAgAriyarasa osahIbho asaMthago tamhA dAvae evaM se kappada paDigAhisae / 034 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amanar vyavahArasUtra chAyA-sAmArikasya auSadhayaH saMskRtAH tAbhyo bacAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 33 // sAgArikasya auSadhayo'stRitAH tAbhyo padyAt parva tasya kalpase pratiprahItum // suu034|| bhASyam--'sAgAriyassa' sAgArikasya-zapyAtarasya 'osahIo' auSadhayaH--zAlivIhiyodhUmAdayaH, tanniSpAditAni bhogyajAtAnyapi auSadhizabdena vyavar3iyante tena zAlmAdiniSpAditAni bhojyajAtAni, tadanyA vA moSadhayaH suNThyAdayo yA bhavanti 'saMthaDAyo' saMstRtAH- sUpakArarasavatyA sarvasAdhAraNatayA saMskRsAH pacitAH, sAdhAraNA iti yatrA'nyeSi svavAnnAdikaM pAcayanti tataH sarveSAM saMmilitA ityarthaH 'tamhA dAvae' tasmAd-aoSadhisambandhibhojanajAtAt sUpakAraH zramaNAya dazAt 'no se kappara paDigAhitae' tAza dIyamAnamannAdika no-naMda 'saM' tasya-pramaNasya kalpate pratigrahItum / / sU. 33 // matha ca yA ghoSadhayaH asaMstRtAH - asAdhAraNAH sAgArikamAgarahitAH, vibhajya tanmadhyAt zayyAtarabhAgo niSkAsito bhavettAdRzabhojanamadhyAda yadi sUpakAro dadhAttadA kalpate sAdhUnAM pratigrahItum / mayaM bhAvaH-sUpakArasya pAkazAlAyAM vivAhAdivividhamahotsavaprasajhe lokA vividhA auSadhoH pAcayanti tatra sAgAriko'pi pAcayati, sA dviprakArakA bhavanti saMstRtAH sAdhAraNAH sarveSAM bhAgayuktAH, saMstRtAH-asAdhAraNAH anyabhAgarahitA iti / tatra yA moSadhayaH zayyAtareNa saha sAdhAraNAH zayyAtareNA'vibhaktIkRtAH, tA auSadhayo dIyamAnA ami sAdhUnAM na kalpate pratigrahItum , sAgArikabhAgAvimakaravena tAsAM sAgArikapiNDasvasyaiva sadbhAvAt / tA eva vimakIkRtAH sAgArikapiNDarUpA na bhavanti utazca tAH pratigrahItuM kalpate sAdhUnAmiti svayabhAvaH // sU0.31 // pUrvamoSaghivipayaM phalyAkalyasUtramuktam , sAmpratamAmraphalAnyadhikRsya kAyAkalpyavidhi sUtradvayenAha- 'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa aMbaphalA saMyaDA tamhA dAvae no se kappai paDigAsie / sU0 35 // sAgAriyassa aMbaphalA asaMthaDA tamhA dAvae evaM se kappai paliMgAhicae // sU0 36 // chAyA - sAgArikasya--bhAnaphalAni saMstRtAgi tebhyo dadhAt no tasya kalpate pratimAhItum / sU0 35 // sAgArikasya-AghraphalAni asaMstRtAni tebhyo syAt parva tasya kalpate pratipAdItum / / sU0 36 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 sU0 37 saptasaptakikA bhikSupratimAsvarUpam 215 bhASyam - 'sAgAriyansa' sAgArikasya 'aMcaphalA' AmraphalAni zarkarA dizastra paritAmrapalAnItyarthaH sacitAnAmakalpyatyAt 'saMghaDA' saMskRtAni bhavibhaktAni yathA - anyasya yatrA - vikAraH santatyadhikArI 'tamhA dAdara' tebhyastAdazemyo'cittaphaJcatuNDeyaH sAdhaye dadyAt vadA 'no se kappar3a paDigAhittae' tAdRzAni dIyamAnAni AmrakhaNDAni na kathamapi 'se' tasya zramaNasya pratiprahItuM svIkartuM kalpate // sU0 35 // atha ca yadi 'sAgAriyarasa' sAgArikasyA'cittAni mAmraphalakhaNDAni 'asaMthaDA' asaMstutAni - sAgArika bhAgarahitAni bhaveyuH tadA tanmabhyAdIyamAnAni tAnyAnraphalAni sAdhUnAM kalpate / / sU0 36 // pUrva zayyA tara piNDo na mAsa iti proktam, tasyA'mahaNe'jJAtabhizcAzrahaNarUpo'bhigraho jAtaH, pratimA'pi cAbhigraha evetyabhimaprasaGgAt pratimA vidhimAha - 'sattasa samiyA NaM' ityAdi / sUtram - sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA puguNapannAe rAIdiehiM egeNa channaupaNaM bhikkhAsaraNaM ahAsutaM ahAkappaM ahAmaragaM ahAsacca sammakAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAra aNupAliyA bhavai / / 0 37 // chAyA - saptasaptakikA khalu bhikSupratimA ekonapaJcAzatA rAtriMdiyairekena vaNNatena bhikSAzatena yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zoSitA toritA kIrttitA mAiyA anupAlitA bhavati // su- 37 // bhASyam -- 'sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA saptasaptakikA khallU bhikSupratimA, tatra - sapta saptakAni vidyante yasyAM sA saptasaptakikA, athavA saptamiH saptakairantaH samAptiyasyAH sA saptasaptakikA, 'sattasattamiyA' ityatra kakArasya makAraH prAkRtatvAt 'NaM zabdo' vAkyAlaGkAre, saptasaptakikA - saptasaptakadivasayuktA pratimA (49) ekonapaJcAzadivasa saMpAcA pratimesyarthaH / tadevAha - sA ca pratimA - abhigraha vizeSarUpA saptasaptakikA pratimA, 'egUNapannAe rAiMdipa hiM' ekonapaJcAzatA rAtridivaiH saptAnAM saptabhirguNane jAyante ekonapaJcAzadAtrindivAni, taiH, tathA - 'egeNa channaueNaM bhikkhAsaeNaM' ekena SaNNavatena bhikSAzatena, dinAnAM saptasaptake ekonapaJcAzad divasA bhavanti tatra ca paNNavatyadhikaM mikSAzataM bhavati / tathAhi - prathamasaptake pratidinamekaikA datirAhArasya pAnasya ca gRhyate 7 / dvitIye saptake dve dve dattI 14 / tRtIye saptake tisrastisro dacayaH 21 / caturthe saptake catuzcatavo Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 myavahAro dattayaH 28 / paJcame saptake paJca paJca dattayaH 35, SaSThe saptake SaT SaT dattayaH 42 / saptame saptake sapta sapta dattayo gRhyante 42 / iti saptabhiH saptakokonapaJcAzadivasarjAyate papaNavatyadhikamekaM zatam (196) bhikSAdattInAmiti / / // saptasaptakikAbhikSupratimAkoSTakam / / saMkalanam 3 " dattiH dattiH dattiH datiH dattiH dattiH dattiH 28. saMkalanam | 28 saMkalanam 28 | 28 | 28 | 28 / 28 | 28 | 196 eSA ca saptasaptakikA bhikSupratimA 'ahAmutta' yathAsUtram-sUtramanatikramya yat bhavatitat , sUtroktaprakArAn anatikramyetyarthaH / 'ahAkappaM' yathAkalpa-kalpamanatikramya sAdhukampAnusAramityarthaH / 'hAmaggaM' yathAmArgam mArga:-jJAna -darzana-cAritrarUpaH, samanatikamya yada bhati tat , jJAna-darzana-cAritrANAmavirAdhanenetyarthaH / 'AhAtacaM' yathAtathyaM , tathya-vAstavikatA, tad anatikramya-ekAntataH sUtrAnusAreNa saMpAditaM satyatayetyarthaH / 'sammakAeNa' samyagyathArthatayA kAyena kAyamaNAt vividhenApi manovAkkAyayogena 'phAsiyA' sparzitAvirAdhanArakSaNataH secitA, 'pAliyA pAlitA samyagrUpeNa paripAlanAt , ata eva 'soDiyA' zodhitA Ipadapi aticArAbhAvat 'tIriyA' tAritA tIraM-pAra nItA-prAptA paryantaM nItetyarthaH, 'kihiyA' kIrtitA-AcArmANAM purataH kathitA yathA mayA pratimA samAti, 'ANAe azupA liyA. bhavaI' mAjJayA tIrthakarAjJayA-tIrthakarAjJAnusAreNa anupAlinA-samyagUrUpeNa pratipAjitA bhavati sA saptasaptakikA bhikSupratimA // su. 37 / / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamrAAAAAMRA bhASyam u0 9 sU0 38-39 ayATakikA-napanavakikAminupratimAni0 27 athASTASTakikA bhikSupratimAmAha--'aahamiyA' ityAdi / sUtram-abhaTTamiyA NaM bhikkhupaDimA causaThThIe rAIdiehi dohi ya advAsIpahi bhikkhAsArha ahAmuttaM ahApaM ahAmagaM ahAtacca sammakAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kihiyA ANAe aNupAliyA bhavaha / / mU0 38 // _chAyA- aSTAdhakrikA balla bhikSupatimA catuSSaSTyA prindiH dvAbhyAM nASTAzItAbhyAM bhikSAzatAbhyAM yathAsUtram yapAkalpam yathAmArgam yathAtathyam samyaksAna sparzitA pAlitA zodhitA sIritA kIrtitA AyA'nupAsitA bhavati / / sU0 38 // bhASyam- 'aTThaahamipA gaM bhikkhupaDimA' aSTASTakikA-maSTa aSTakAni dinAnA pramANa yasyAM sA bhaSTASTakikA etAdRzI bhikSupratimA 'causaTThIe rAidiehi' catuSpaSTayA-catuSpaSTikaH-catudhvaSTisaMkhyakai rAtrindivaiH-ahorAtraiH, tathA 'dohi ya aThThAsIehi bhikkhAsadAbhyAmazazItAbhyAM mikSAzatAbhyAm , tathAhi-aSTa aSTakAnIti ana aSTabhirguNane catuSpaSTirahorAtrANi asyAH sampannatAyAM bhavanti / eSu catuSpaSTisaMkhyakeSu divaseSu prathame'STake ekaikA dattiriti bhaNTa dasayaH8, dvitIye'nTake dve dve dasI iti SoDaza dattayaH 16, tRtIye'STake tivastiko dattaya iti caturvizatirdattayaH 24, caturthe'STake catannazcatama iti dvAtriMzad dattayaH 32, paJcame'STake phaJca paJceti catvAriMzadattayaH 40, SaSThe'STake pada pAiti aSTacatvAriMzadattayaH 48, saptame'STake sapta satteti paTpaJcAzadattayaH 56, aSTame'STake'STASTa dattayo bhikSAyA iti catuSpaSTidasayaH 64] mAsA sarvasaMkalane catuSpaSTidivasa te aSTAzItyadhike / zate (288) bhikSAdattInAmiti / etAvadbhikSAdattibhireSA maSTASTakikA bhikSapratimA yAvadAjJayA'nupAlitA bhavati / zeSaM sarva pUrvasUtravadeva vyAkhyeyam / / sU0 38 // // aSTASTakikAbhikSupratimAkoThakam // dattiH dattiH c dattiH dattiH 48 dAtA * 101 2017 darzana 36 / 36 / 36 / 301 | 196 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ waAAM 218 vyavahArasa matha navanavakikA bhikSupratimAmAi-'navanavamiyA ga' ityAdi / mantram-'navanavamiyA gaM bhikkhupaDimA pagAsIe rAiMdipaIi cauhi ya paMcuttarehi mikkhAsaehi ahAsutaM ahAphappa aDAmaggaM ahAtaccaM sammaMkApaNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiSTiyA ANAe aNupAliyA bhavai / / sU0 39 // .. chAyA-nayanapakikA khalu bhikSupratimA ekAzItyA rAtrindivaH catubhinna paJcosamikSAzataH yathAsUtraM yathAkapa yathAmArga yathAtathyaM samyapakAyena sparzitA pAlitA chodhitA sIritA kItitA mAyA'nupAlitA bhavati // sU0 35 // yam... mAnavamina I girakhukhiyA navanavakikA naveti navasaMkhyakAni nAkAni yasyAM sA navanavakikA bhikSupratimA 'egAsIe rAidieki ekAzItyA rAnindivaH ekAzItisaMkSyakairahorAtrarityarthaH 'cauti ya paMcuttarehi bhikkhAsaehi paJcottaraH paJcAdhika caturmizca bhikSAzataiH / tathAhi ----prathame nakke pratidinamekaikA dattiriti naya 9, dvitIye gavake dve dve dattI iti aSTAdaza 18, tRtIye navake timrastisa iti saptaviMzatiH 27, caturtha navake catamazcatasra iti SaTtriMzat 36, paJcame navake paJca paJceta paJcacatvAriMzat 45, paSThe nabake ghaTa paDiti catupaJcAzat 54, saptame nakke sapta sapteti triSaSTiH 63, aSTame navake aSTrASTatti dvisaptati datayaH 72, navame navake nava naSeti--pakAzItirdattayaH 81, bhAsAM sarvasaMkalane prakAzItidivasaiH paJcotarANi catvAri zatAni (405) bhikSAyA bhavanti / etAvaddhikSAdattibhirepA navanavakikA bhikSupratimA yAvadAjJayA'nupAlitA bhavati / zeSaM sa saptasaptakikAbhikSupratimAsUtrabad vyAkhyeyam / / sU0 39 // // navanavakikAbhikSupratimAkoSTakam / / datiH dattiH datiH dattiH dattiH dattiH 72 dattiH | sakacanam | / 45 45 45 45 | 105 / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyam u0 sU0 40 dazadazakikAbhikSupratimA nirUpaNam 219 atha dazadazakikAM nikSupratimAmAha - 'dasadasamiyA NaM' ityAdi / mam dasamiyA miDiyA ra rAIdiyasapUrNa addhachaTTe hi ya visvAsa ahAmutaM ahAkappaM ahAmagaM ahAnacca sammakAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA AgAe aNuvAliyA bhavai // 0 40 / / chAyA - dazadazakikA khalu bhikSupratimA pakena rAtrivizatena arddha bhikSAzataiH yathAsUtram yathAkalpam yathAmArgam yathAtathyam samyakkAyena sparzitA pAlitA zoSitA saritA kIrttitA AzayA anupAlitA bhavati // sU0 40 // bhASyam- 'dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA dazadazakikA khalu bhikSupratimA, tatra dazadazakikA - daza dazakAni yasyAM sA dazadazakikA, etAdRzI bhikSupratimA abhigrahavizeSaH / sA ca bhikSupratimA 'egeNaM rAIdiyasaraNaM ekena rAtrindivazalena, daza dazabhirguNitAH bhavati zatamekaM rAtrindivAnAmiti rAtridivAnAmekazatena tathA zatasaMkhyakadivaseSu 'addhadehi ya bhikkhAsararhi' arddhaSaSThezca bhikSAzataiH, arddha parcha zataM bhikSANAM yatra tAni SaSThAni bhikSAzatAniH, vaiH paJcAzadadhikaiH paJcabhiH zatairityarthaH (550), zatasaMkhyakai rAtrindivaiH, tatsaMbandhibhiH paJcAzadadhikapaJcazata (150)saMkhyakaiH bhikSApramANairapA dazadazakikA bhikSupratimA yathAsUtraM yathAkalpa nara yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zoSitA tIritA kIrttitA AjJayA anupAlitA bhavati / aar bhikSupratimAnAM kALapramANe bhikSApramANaM tatpramANAnayanavivizva pradarzyate, tathAhi-tatra saptasaptakikAyAH kAlaH ekonapaJcAzad rAtrindivAni 49 / aSTASTakikAyAH pratimAyAH kAlaH catuSpaSTI rAtrindivAni 64 / navanavakrikAyA ekAzItI rAtrindiyAni 81 / dazadazakikAyAH paripUrNa zataM rAtrindivAnAm 100 / sarvapratimAnAmadhikRta sUtracatuSTayopetAnAM pRthak pRthagetAvAneva bhavati kAla iti kAlapramANam / samprati bhikSAparimANamAha-saptasaptakikAyAM bhikSAparimANa paNNavatyadhikaM zatam (196) bhikSANAM bhavati / aSTASTakikAyAm aSTAzItyadhike dve zate (288) bhikSANAM bhavataH / navanavatikAyAM paJcottarANi catvAri zatAni (405) / dazadazakikAyAM pratimAyAmarddhapaSTAni paJca zatAnIti paJcAzadadhikAni paJca zatAni ( 550 ) bhikSANAM bhavanti / bhikSA pramANAnayanavidhiH pradazyate tathAhi - saptasaptakavargadivasAH ekonapaJcAzat (49) te mUladivasaH saptabhiryutAH kriyante tato jAtAH SaT pazcAta (56) / te'rdhIkriyate, tato jAtA aSTAviMzatiH (28) | sA mUlena saptakena guNyate, tadA-bhAgalaM paNyavatyadhikaM zatam (196) / sapta saptakikA pratimA bhikSAparimANam / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 yavahAra tathA-aSTA'STakavargadivasAH catuHSaSTiH (64) / te muladivasairaSTabhiH saMmizyante tato jAtA dvAsaptatiH (72) / tasyA ardha kriyate, tato jAtAH patriMzat (36) / te mUlenA'STakena guNyante jAte ye zate'zAzayuttare-(288) aSTAkikApratimAmikSAparimANam / / evaM navanavakikAyAM dazadazakikAyAM ca mithupratimAyAM kyoktaM bhikSAparimANa jhAtavyam // sU0 10 // // dazadazakikAbhikSupratimAkoSTakam // dattiH / 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 10 dattiH | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 20 dattiH datiH dattiH dattiH datiH 0 0 0 0 0 0 0 0 | dattiH / 88888888 80 / | dattiH / 9 9 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 9 9 90 | dattiH 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 100 / saMkalanam [55/55/55 | 55 55 55] 55 | 55/55 55 maya saptasa-takikAdibhikSupratimAcatuSTayasya kAlabhikSAparimANAdisaMgrAhakaM gAthApatrakamAha-paDamAe' ityAdi / gAthA-'paThamAe paDimAe, kAlo egaNapanna divasANaM / bIyAe causahI, egAsII ya taiyAe // 1 // posthIe sayamega, divasANaM hoi ghauNDa paDimANa / bhikkhANaM parimANaM, voccha causupi paDimAsu // 2 // basI pahame egA, niccaM vaddhijja evamikkikkaM / satta-5-navama-dasama, sattagamAI ca mikvANaM // 3 / / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 101 sa. saptasaptakikAvipanimAnAM kAlabhikSAparimANana0 21 chaNNauyaM sayamega, aTThAsII ya do sapA NeyA / / paMcusarA causayA, paNNAsa'DiyA pa paMca sayA // 4 // paDimAsu caumuMpi ya, bhikkhAparimANamettha punyuttaM / kamaso eyA savvA, ANAe pAliyA hoti" // 5 // iti / chAyA- prathamAyAH pratimASAH kAla pakAnapabvAzadivasAtAm / hitIyAyAdhatuSpaSTiH, pakAzItizca vatIyAyAH // 1 // catuyAH zatamekaM, diSasAnAM bhavati banaspatimAnAm / bhikSANAM parimANa, vakSye catasRSvapi pratimAsu // 2 // patiH prathame pakA,nityaM paIyed paSamekaikAm / laptamA-ma-nayama-nayama, sahakAdi sa bhikSANAm // 3 // paNNavataM zatakama, aNTAzItimazeleoye / paDanottarANi caturazatAni, paJcAzaddhikAni va paJsa zatAni // 4 // pratimAsu sasasavapi ma, bhikSAparimANamatra pUrvoktam / kamaza etAH sarvAH, AgayA pAlitA bhavanti / / 5 // iti / vyAkhyA-'paDhamAe' iti / prathamAyAH pratimAyA ekonapaJcAzadivasAH (49) kAlA, ekonapaJcAzadivasaH prathamA saptasaptakikA bhikSupratimA saMpadyate 1 / evaM dvitIyA aNTAiTakikA bhikSupratimA catuSpaSTisaMkhyakaidivasaH (64) saMpapate 2 / tRtIyA navanavakikA bhikSupratimA ekAzIti divasaH (81) saMpadyate 3 / gA0 1 // caturtho dazadazakikA bhikSupratimA pasaMkhyakairdivaH (100) saMpadhate / etatkAsTraparimANaM catasRSvapi bhikSupratimAsu bhavati // gA. 2 / / atha bhikSAyA dattigrahaNaparimANaM pradarzyate-'datI' iti Asa batasavapi pratimAsa prathame saptakAdika iti prathame saptake, prathame'Take, prathame nabake, prathame dazake ekaikA dasibhojanasya ekA pAnasya ca gRhyate / evam bhanena prakAreNa nitvaM-sadA dvitIyAdisaptakAdiSu ekaikA datti bhikSANAM paIyet / kiyaparyantamityAG-'sattaha0' isvAdi, saptamA-'STama-navama-dazamadazakaM yAvat / bhaye bhAvaH- saptasaptakikAyA pratimAyaryA saptamaM saptakaM yAvaditi saptamasatakaparyansa paIyet | aSTAkikAyAM pratimAyAm aSTamASTakaparyanta varddhayet | navanavakikAyAM pratimAyo mavamanavakaparyanta parvayet / dazadazakikAyAM pratimAyAM dazamadazakaparyantamekakA datti vaIyediti || go03|| artha--bhikSAparimANamAha --'chapaNauya' ityAdi / 'chaNNauyaM sayamegaM' iti paNNavanaMpaNNavatyadhikamaka zasa (196) saptasAkikApratimAyAM bhikSANAM mavati 1 / 'aTTAsII ya do sapA' iti-aSTAzItyadhikaM zatadvayam (288) aSTASTakikApratimAyAM bhikSANA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra bhavati 2 / 'paMcuttarA caupayA' iti-paJcottarANi catvAri zatAni (405) navanakikApratimAyAM bhikSANAM bhavanti 3 / 'paNNAsahiyA ya paMca sayA' iti-paJcAzadadhikAni paJca zatAni (550) dazadazakikApratimAyAM bhikSANAM bhavanti 4 || gA0 4 // matra-catasRSvapi pratimAsu 'kamaso' kramaza:--anukrameNa pUrvoktam-anupadapradarzitaM bhikSAparimANaM bhavati / upasaMharannAha-'eyA' iti-patAH sarvAH catamro'pi sapta saptakikAdayo bhikSupratimAH 'pANAe' mAjJayA tIrthakarAjJayA 'pAliyA' pAlitA-anupAlitA bhavantaM ti // gA. 5 || iti || / bhikSupratimAnAM divasaparimANabhikSAparimANakoSTakam / / pratimAnAmAni / divasaparimANam bhikSA parimANA saptamakikA 49 aSTASTakikA 288 navanavakikA dazadazakikA 550 // iti bhikSupranimApakaraNaM samAptam // sU0 40 // pUrva saptasamakikAyA Aramya dazadazakikAparyantaM bhikSupratimAcatuSkaM pradarzitam, pratimAprasaGgAt sAmprataM mokapratimAsyaM pradarzayannAha -'do paDimAo' ityAdi / sUtram-'do paDimAo pannattAo taMjahA--khuDDiyA vA moyapaDimA' 1, mahalliyA vA moyapaDimA 2|khuddddiynnN moyapaDimaM paDibannassa aNagArassa kappara paDhamasarayakAlasamapaMsi vA caramanidAhakAlasamayasi vA bahiyA ThAvipacA gAmassa vA jAva rAyahANIe cA varNasi vA raNaduggaMsi vA pabvayaMsi vA panjayaduggasi vA, bhoccA Arubhai cauddasameNaM pArei, amoccA ArumA solasameNaM pArei, jAe jAe moe Aviyanve, diyA Agacchada Adhipadhe, rAI Agacchai no Aviyanve, sapANe matte Agacchai mo Aviyace, appANe matte bhAgacchai Aviyavye, sIe mate Agacchada no AviSave, atrIe mate Agacchada Avi. yacce, sasaNiddhe mate Agacchada no Aviyabve, asaNiddhe matte Agacchai Aviyabbe, sasarakkhe mata Agacchai no Aciyavve, asarakkhe matte Agacchai Apiyanve / jApa jAe moe Aviyanve, taM nahA-appe vA bahue vA / evaM khalla esA khudviyA moyapaDimA ahAmuttaM mahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammakApaNaM phAsiyA pAliyA sohiyA toriyA kihiyA ANAe aNupAliyA bhavai 11 sU041 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANyam u09 sU041 zudrikAmokapratimAyAlanavidhiH 223 ___ chAyA- pratime prApte, nadyathA-zudrikA ghA mokapratimA 1, mahaptikA vA mokapratimA 2 | zudrikAM khalu mokapratimA pratipamnasya managArasya kalpate prathamazaraskAlasamaye SA, dharamanidAghakAlasamaye vA bahiH sthAyitadhyA, prAmasya vA yAvadAjadhAnyA vA ghane vA vanadurge vA parvate vA parvata hu~gai ghA, bhukanyA bhArohati caturdazena pArayati, bhabhu. patvA mArohati poDazena pArayati, jAtaM jAtaM mokamApAtavyam , diyA yAgacchati ApA tavyam, rAtrau Agacchati no ApAtavyam saprANaM mAtram Agacchati no ApAtavyam, amANe mAtram Agacchati ApAtavyam sapIja mAtram Agacchati no ApAtamyam, apIz2a mAtram pAgacchati mApAtavyam , sasnigdhaM mAtram Agacchati no ApAtavyam asnigdhaM mAtram mAgacchati ApAtavyam, sarajaska mAtram Agacchati no ApAtavyam, arajaskaM mAtram Agacchatti ApAtavyam / jAtaM jAta mokramApAtavyam tadyathA-alpaM vA bahuka vaa| paSaM malu papAzudrikA mokamasimAsyAsUtra yA.pA vadhAsam pAlAm samyakAyena sarzitA pAlitA zodhitA vIritA kIrtitA AzrayA anupAlitA bhavati ||suu04|| bhASyam -'do paDimAo pannattAo dve-dvinakArika pratime prajJane kathite, 'taMjA' tadyathA-'khuDDiyA cA moyapaDimA mahAllayA vA moyapaDimA jhudikA vA mokapratimA mahatikA vA mokapratimA / tatra moke kAyikI, tatpradhAnA pratimA mokapratimA, mocayati pApakarmabhyaH sAdhumici mokaM tapradhAnA pratimA mokapratimA, asyAM pratimAyAM siddhAyAM kazcinmuniH kAlaM kurvan karmavimuktaH siddho bhavati, devo vA mahaddhiko bhavati, athavA rogAdvimucyate zarIreNa kanakavaNoM jAyate / utsargamArgapradhAneyaM pratimA, tAM na kAtaraH pAlayituM zaknoti / tatra prathamaM kSullikAmokapratimAsvarUpa pradarzayati-'khur3iyaM paM moyapaDima paDibannassa aNagArassa' kSudikAM mokapratimA pratipannasya prAptasyA'nagArasya sAghoH 'phappaI' kalpate 'pahamasarayakAlasamayasi bA' prathamazaraskAlasamaye-zaratkAlasya prathamasamaye-mArgazIrSe 'caramanidAikAlasamayasi vA caramanidAghakAlasamaye-uSNakAlasya caramasamaye ApADhamAse 'bahiyA TharAvayannA bahiH sthApayitavyA bahirgatvA samAcaraNIyA, kasya bahirityAi-'gAmassa vA jAva rAyahANIe cA' prAmasya vA yAvadrAjadhAnyA vA bahiH,yAvatpadena-AkaranagaranigamAvaTa karbaTama imbadroNamukhapattanAzramasaMcAisannidezAnA saMgrahastena AkaranagarAdirAjaghAnIparyantAno bahiriti bhAvaH / kuna sthAne ? ityAi-'varNasi vA vaNadugaMsi vA vane vA-ekajAtIyavRkSasamudAyarUpe, vanadurge vA nAnAjAtIyasaghanavRkSasamudAyarUpe, 'pavvae vA pacayaduggasi vA' parvate vA prasiddhe, parvatadurge vA anekaparvatasamudAyarUpe gatveyaM zudrikA mokapratimA samAcAraNIyA bhavet | bhoccA ArubhaI' mukvA-bhojanaM kRtvA mArohRtti, tathAhi-mokapratimApratipanno munirniSadhAM colapaI kAyikIerAtrakaM ca gRhItvA prAmAdevahirgavA ekAnte pratimA pratipadyate / tatra kAyakosamAgame to mAtrake vyutsRjyAnApAte'saMloke dizAlokaM kRtvA mApibet / tAM pratimA yadi bhoccA Arubhai bhuktvA svIkaroti tadA-'cauddasameNaM pArei'caturdazenaca-turdazabhakena Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 vyavahAramA pabhirUpavAsaiH pArayati-pAraNAM karoti 'amoccA ArumA solasameNa pAreha' satha madi abhuktvA. bhojanama kRtvA bhArohati pratimA pratipadyate tadA poDazena-poDazabhaktena saptabhirUpavAsa: pAsmati pAraNAM karoti / tatra vidhimAha-pratimAsamAcaraNakAle 'jAe jAe moe Aviyam jAtaM jAtaM mokaM mAtra prasravaNamityarthaH ApAtavyam , tatrApi yat 'diyA Agacchai Aviyace' divA-divase bhAgacchati mokaM tata ApAtanyam 'rAI Agacchaha no Aviyanve' yat rAtrau bAgacchati tad no ApAtamyam rAtrau vIryaprANAderadarzanAt kintu paridhApayitavyam, evamapre'pi yojyam / moka dvividhaM bhavati-svAbhAvika taditaradvA, tatra svAbhAvika prANAdivarjitaM, taditarat prANAdisaMmizram , tatra svAbhAvikaM pAtavyam, asvAbhAvika pariSThApanIyam, tadevAha-tatrApi divase'pi yadi 'sapANe matte Agacchada no Aviyadhve' saprANaM jIvaviziSTaM mAtrakam mAgacchati tadA no mApAtavyaM na pAtavyam, 'apANe mate AgacchA Aviyace aprANam-prANivivarjitaM mAtrakamAgacchati tadA ApAtavyam 1 saprANaM mokamevaM bhavet-udare kRmayo bhaveyusse coSNaprakRtyA tApitAH santo mokena sAImAgaccheyuH, tAzca chAyAyAM niHsRjet, 'sabIe matte Agacchada no bhAciyanve' sabIjaM bIjamiti vIryam vIryaviziSTa mAtraphamAgacchati tadA no ApAtavyam, 'adhIe mace AgacchaI Aviyacce' yadi manI bhImarahitaM gAvakamAgachati tadA mApAtavyam / 'sasaNiddha mace Agacchai no Aviyanve' sasnigdhaM snehaviziSTa cikkaNa mAtrakamAgacchati sadA no ApAtavyam , 'asaNiddha mate Agacchadda Aviyam' asnigdhaM cikaNatAvarjitaM mAtrakam mAgacchati tadA ApAtavyam / zokAH pudgalA dvividhA bhavanti-cikaNA acikkaNAzca, tatra cikkaNA bIyarahitA ityarthaH, cikkaNAH savIryAH sasnigdhA ucyante, te ubhaye'pi dehasya zaithilye sapojanitoSNyena tApitAH santo mokena sArddha prapatantIti, 'sasAkkhe matte Agacchada no Aviyamve' sarajaska rajoviziSTaM prameharogananyakaNikAmizritaM mAtrakamAgacchati tadA na ApAtavyam kintu pariSThApanIyam 'asarakkhe matte Agarachana Akpi' arajaskaM rajorahitaM mAtrakamAgacchati tadA ApAtavyam / tanmokaM kiyaparimita pAtavyam alpa vA sarve vA ! tabAha 'jAe jAe' ityAdi, 'jAe jAe moe Aviyace' jAtaM jAtaM mokaM mAtrakaM sarvamApAtavyam / 'taMjahA' tayathA-'appe vA bahue vA alpaM vA bahukaM vA, tatsarve moka pAtavyam / athopasaMharanAha 'evaM khalu esA khuDiyA mopapaDimA ahAmutta' ityAdi 'jAva aNupAliyA bhanai' ityantam , evam kabhitaprakAreNa skhalu eSA kSudikA mokapratimA yathAsUtra yathAkalpaM yathAmArga yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA mAjhyA tIrthakarAjJayA bhanupAlitA bhavati, pateSAM padAnAM vyAkhyA pUrvasUtre gatA // sU0 41 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mASyam 70 9 sU0 53 pAtradhArisaMkhyAttikabhikSukabhikSAvidhiH 225 pUrva kSudikAmokapratimA pradarzitA, sAmprataM mahtA mokapratimA pradarzayati-'mahalliyaM' ityAdi / sUtram--mahalliyaM NaM moyapaDima paDivannarasa aNagArassa kappA se pahamasarayakAlasamayasi vA carama nidAikAlasamayasi vA bahiyA ThAviyacyA, gAmassa vA jAva rAyahANIe vA varNasi vA vaNadugaMsi vA pabdhayaMsi vA paJcayaduggaMsi cA, bhoccA Arubhai solasameNa pArei, abhoccA Arubhai avArasameNa pArei, jAe jAe moe Aviyanye taha ceva jAva aNupA liyA bhavana / / sU0 12 // chAyA-mahatoM khala mokapratimA pratipannasya anagArasya kalpate tasya prathamazaratkAlasamaye yA caramanivAghakAlasamaye vA bahiH sthApayitavyA grAmasya vA yAvadAjadhAnyA yA pane dhA banaDhuMga vA parvate vA, parvatadurge ghA bhutanyA Arohati poDazena pArayati, abhuktvA Arohati aSTAvazena pArayati, jAtaM jAtaM mokamArAtavyam tava yASad anupAlitA bhavati // sU0 42 / / bhASyam-'mahalliyaM moyapaDima' mahatI khala mokapratimAm 'paDiyamassa' pratipannassa-prAptasya 'aNagArassa' anagArasya -zramaNAtya 'kappaI kalpate 'se' tasya zramaNasya 'padamasarayakAlasamayasi cA' prathamazaratkAlasamaye-mArgazIrSamAse dA 'caramanidAikAlasamayasi vA' caramanidAdhakAlamamaye vA-ApAdamAse vA 'bahiyA TAyanyA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA bahiH sthApayitavyA-cahiH samAcaraNIyA bhavati, kasyetyAha-prAmasya vA yAbadAjadhAnyA vA 'varNasi vA vaNaduggamitrA' vane vA-vanaviSaye vA vanadurge-vanadurgaviSaye vA, 'paccayasi vA pancayaduggasi vA' parvate vA parvatadurge vA zramaNasya pratimA prahItuM kalpate iti pUrveNAnvayaH / atha yadi zramaNaH 'moccA Arubhai' bhuktvA yadi pratimAmArohati-svIkaroti tadA 'solasameNa pArei' podazena-ghoDazabhaktena-saptopavAsarUpeNa pArayati pAraNAM karoti 'abhoccA Arubhai aTThArasameNaM pArei' atha yadi abhukcA pratimAmArohati-svIkaroti tadA-aSTAdarzana bhaktena bhaSTopadAsarUpeNa pArayati-pAraNAM karoti, asyAM pratimAyAm 'jAe jAe moe Aciyabve' jAtaM jAtaM mokaM kAyikItyarthaH, ApAtavyam / 'naha cetra' tathaiva kSudrikApratimAvadeva sarvo'pi AlApako'tra grahItavyaH, kiyAparyantamityAha --'jAva ANAe aNupAliyA bhavaI' yAvada mAjJayA anupAlitA bhavati. ini paryantam / atrasthAnAM sarvepA padAnAM vyAkhyA kSadrikAmokanatimAvat kartavyA / ete / api pratime dhRtibalasaMpannasyaiva bhavati na tu kAtarasyeti ||suu0 42 // msa, 29 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MmAA 226 jyavahArapatra pUrva mokapratimAdvayaM pratipAditam, pratimAghArI ca dattirUpeNa bhikSAM gRhNAti, tatra ki nAma dattiriti-dattisvarUpa pradarzayati- 'saMkhAdattiyassa ' ityAdi / sUtram-saMkhAdaniyassa gaM bhikkhussa paDiggahadhArissa gAhAvaikule piMDavAya paDivAe aNuppavidussa jAvaiyaM kei anto paDimgahassa uccittA dalaepanA tAvaiyAo dattIyo vattavvaM siyA, tattha se kei chabbaeNa vA dUsapaNa vA cAlaeNa vA aMto paDimA. hassa uccittA dalaejjA sAvi rNa sA egA dattI battanvaM siyA, tattha bahave jhuMjamANA sance te sayaM sayaM piMDaM sAhaNiya aMto paDigahassa uccittA dalaejjA saccA viNaM sA egA dattI vattavya siyA // sU0 43 / / __chAyA-saMkhyAvattikasya khalu bhikSoH patigrahadhAriNo gAthApatikulaM piNDapAta pratizyA anupaviSTasya yAvatpha kakSit antaH pratigrAhasya uccaiH kRtyA dadyAt tAvatyo ittayo ghaktavyaM syAt, tatra sasya kakSit chabbakeNa vA dUSya keNa vA bAlakeNa vA antaH pratigrahasyoccaiH cAravAH dadyAs sApi khalu sA ekA dattiA vaktavyaM syAt, tatra bahayo bhumjAnAH sadhe te svakaM svakaM piNDaM saMhatya antaH pratiprahasya uccaiH kRtvA dadhAt sarvA'pi khalu sA ekA dattiH ghaktavyaM syAt / / suu053|| bhASyam-- 'saMkhAdattiyassa gaM' iti / saMkhAdattiyassa NaM' saMkhyAdatikasya khala saMkhyA ekadvivAdiparimANarUpA, nAmAzritya datiH bhikSAyA avyavachinnatayA nipAtanam dattirU. pAinnasya pAnasya ca bhikSA yasya sa saMkhyAdattikaH, tasya saMkhyAdattikasya 'bhikkhumsa' bhikSoHdattirUpAbhignadhArizramaNasya, kodazasya--'paDigadhArissa' pratigrahadhAriNaH-pAtrasahitasyetyarthaH, 'gAhAvaikulaM' gAthApatikula-gRhasthagRham 'piMr3avAyapar3iyAe' piNDapAtapratijJayA-mAhAragrahaNecchayA 'aNuppaviTThassa' anupraviSTasya--gRhasthagRhe gatasya 'jAvaiyaM yAvatkaM yAvadvAram Achidya Achidya dvitrAdivAraM kRtvA'nna-pAnaM ca 'anto paDiggahassa' antaH pratimahasya pAtrasya madhye 'uccittA' ummaH kRtvA--uparita uddhRtya 'dalapajA' dadyAt 'tAvaiyAbho dattIo' tAvatya evaM dattayo bhavantIti 'vattanvaM siyA' vattavyaM syAt / aya bhAvaH---ekasyAmapi bhikSAyAmupari utpATitAyAM yAvato vArAn Azchyi-vicchidya viramya viramya sAdhoH pAtre annaM pAnaM ca prakSipati tAvatyastatra dattayo bhavantIti / tantra hastakena pAtrakeNa yA utpATitA sA bhikSeti kathyate / datyaH punastAmeva bhikSAM yAvato vArAn avacchiSa avanchiA kSipati tAvatyo dattayo bhavantIti tAtparyam / / _ 'tatya se kaI tatra 'se' tasya-sAdhoH kazcit zrAvakaH, 'chanbaeNa vA' chabbakena vA vaMzadalamayena pAtreNa 'chAbar3I' ti lokaprasiddhana, "dasaraNa vA' dRSyeNa-vastroga vA, 'cAlapaNa vA' cAlakena vA-'cAlanA-ti lokaprasiddhena pAtreNa 'aMto paDiggahassa' antaH patagrahasya pAnamadhye 'uccittA' uccaiH kRtvA bhikSAmupayutpATaya 'dalaejjA' dadyAt 'sAvi NaM sA egA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9. sU014 pANipAtrasaMkhyAdattikabhikSubhikSAvidhiH 227 dattI battanvaM siyA' sA'pi khalu sA-pakA dattiriti vaktavyaM syAt / idamekajanamAzritya kathitam, samprati--anekajanAnAzritya kathayati- 'tattha se idhe' ityAdi, 'tya va va have jhaMjamANA' tatra-gRhasthagRhe bahavo'neke mujAnA bhojanaM kurvANA bhaveyuH 'sance te sayaM sayaM piMDa' sarve te svakaM sva-svakIya svakIyaM piNDamannAdi 'sAiNiya' saMhatya-ekatrIkRtya 'aMto paDiggahassa' antaH patadagrahasya pAtramadhye 'uccittA' uccaiH kRtvA--uparitaH 'dalaejjA' dayAt 'saJcAvi NaM sA egA pattI vatavya siyA' sA'pi khalla sA bhikSA ekA dattiriti vaktavyaM syAt / ayaM bhAvaH--modanAdikaM dadAno gRhasyo yAvAkaM bhojanajAsamekavAraNa pAne kSipet sA ekavAraM patitA bhikSA dattirucyate / pAnakasya ca dAne yAvada pAnaghArA trupyate tAvadekAdattiH kathyate / AhArajAte ekavAraNa pAtre patite--pAnakadravyasya dhArAvicchede ca yadi dAtA punanikSipet tadA sA dvitIyA datirbhavet / evaM tRtIyacaturthAdivAreNa tRtIyacaturthAditiyite / tathA-gRhasthasya gRhe pathikAH karmakarA vA ekAGgaNe pRthaka pRthak upaskRtya bhujate, teSAmekaH pariSeSakaH syAt , sAdhuzca tatra tatsamaye bhikSArthamanupraviSTo bhavet tataH sa pariveSakaH 'dadAmI'-ti sAdhane nivedayati tatsamaye bhuJjAnAste sarve badeyu:- yat pratyekamaramadIyabhojanamadhyAdapi sAdhave bhikSAM dehIti, tatastena pariveSakega teSAM sarveSAM bhojanamadhyAd gRhItvA gRhItvA ekatrIkRtya tad bhojanajAtaM sAdhoH pAtramadhye'nvacchinna prakSipettadA bahujanabhikSAsadbhAve'pi sA ekaiva dattirbhavet ekenaiva vAraNA'vyavachinnatayA pAtre patitasvAditi / atra bhikSA dati ceti padadvayamadhikRtya dvikasaMyoge caturbhazI bhavati, tathAhi--ekA bhikSA--ekA dattiH 1, ekA mikSA. bhanekA dattayaH 2, bhanekA bhikSA--ekA dattiH 3, anekA bhikSA anekA dattayaH 1, iti / patra prathamabhaGge dAyakenA'vyavacchinnA ekenaiva vAreNa datatata ekA bhikSA-ekA dattiH 1, dvitIyamajhe vyavaSTiya vyavacchiya dati-ekA bhikSA-anekA dattayaH 2, tRtIyabhane anekA bhikSA ekA dattiH, atra dAyakena sarveSAM bhojanajAtamekatrIkRtyekavAreNa avyavachinnatayA dattA, matra 'tastha bahave muMjamANA' iti sUtrasya pUrvokto bhAvo ghaTate 3 / caturthe bhane anekA bahujanasatkA bhikSA vyavacchidya vyavachiyA'nekavAreNa dati-anekA mikSA-anekA dattayaH 4, iti manacatuSTa yasya spaSTIkaraNam / evam-ekAnekadAyaka-bhikSA-dattIti padatrayamadhikRtya nikasa yoge caturbhaGgI pradazyate-eko dAyakaH ekA bhikSA ekA dattiH, atra eko dAyaka ekA mizAbhekavAreNA'vyavacchinnatayA dadAtIti prathamo bhataH 1, pako dAyakA ekA bhikSA bhanekA dasaya, anna-eko dAyaka ekAM bhikSA bahuzo dhArAn vicchidha vicchiya dadAtIti dvitIyo bhaGgaH 2, eko dAyakaH manekA bhikSA ekA dattiH, mantra Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 vyavahArasUtra eko dAyakaH bhanekA bhikSAmekoRtya ekarAreNA'vyavacchinnatayA dadAtIti tRtIyo bhaGgaH 3, eko dAyakaH manekA bhikSA bhanekA dattayaH, atra-eko dAyakA'nekA zikSA bahazo lAgana vicchidha vicchiya dadAtIti caturtho bhaGgaH 4, iti / / sU0 43 / / pUrvoktaM sUtraM patadgrahamadhikRtya dattiviSayakaM kathitam , samprati pANipatagraha viSayakaM sUtramAha'saMkhAdattiyassa NaM ityAdi / sUtram-saMkhAdattiyassa NaM bhistussa pANipaDigA diyassa gAhAvahakulaM piMDayAyapaDiyAe aNuppavidvassa jAvaiyaM kei aMtA pANista uccittA dalaejjA tAvaiyAmo dattIo vacavya sipA, tattha se kei chabbaeNa cA dusaraNa vA cAlapaNa vA ato pANissa uccittA dalaejjA sAviNa sA egA dattI vattavya siyA, uttha se vaha jhuMjamANA sanve te sayaM sayaM piMDaM samAiNiya aMto pANissa uccittA dalaejjA sancAvi Na sA egA dattI vattanvaM siyA // sU0 44 // chAyA-saMkhyASasikasya skhalu bhikSoH pANipatayahiphasya gAthApatikulaM piNDa tipAtapranijhayA manupraviSTasya yAvatkaM kazcid antaH pANeH uccaiH kRtvA dadyAt tAvatyo dasayo vaktavyaM syAt , tatra tasya kazcit chancakena vA dUpyeNa vA cAlakena vA antaH pANe: uccaiH kRtvA dadyAt sarvA'pi khalu sA ekA vattiH vatsavyaM syAt , tatra tasya bahayo bhujAnA: sadhe se svakaM svakaM pigaDaM saMhRtya antaH pANeH uccaiH kRtvA dadyAt sarvA'pi khalu sA ekA datiH vaktavyaM syAt / / sU0 45 // bhASyam-'saMkhAdattipassa gaM bhikSussa' saMkhyAdattikasya saMkhyAmAzritya datirUpeNa bhikSAmrAhiNaH khalla mikSoH, kozasya tasya ! ityAi-'pANipaDigrahiyassa' pANipatahikasya mikSoH pANireva patagRha-pAtraM yasya saH pANipatagrahaH, sa eva pANipatadgrahikaH, yaH pANAveva kare evAnnapAnAdikaM dhRtvA bhuGkte tasya 'gAhAvaikulaM' gAthApatikulaM-gRhasthagRham "piMDavAyapaDiyAe' piNDapAtapratijJayA- mAhArapraNecchayA 'aNuppavidvassa anupraviSTasya gRhasthagRhe bhikSArtha gatasya 'jAvaiyaM' yAvaka-yAbadvAramAchiyAchiya dvitrAdivAram , ityAdi zeSa sarva pUrvoktapattadgrahadhArisUtravad vyAkhyeyam , vizeSa etAvAneva - pUrvasUtre 'aMto paDiggahassa' ityasya sthAne 'aMto pANissa' iti paThanIyam , 'aMto pANissa' antaH pANeH hastasya madhye iti byAkhyA kartavyeti // sU044 pUrva patadmahadhAriNaH pANipatahikasya ca dattirUpo bhikSA'bhigrahaH pratipAditaH, sAmpratamabhigrahaprasaGgAda upahRtameva gRhAtoti- upahRtasvarUpamAha-'tivihe uvahaDhe' ityAdi / sUtram --'tivihe ukhaDe pannatta, taMjahA-suddhobahaDe, phalihovahaDe, saMsahovahahe // 45 // chAyA-trividhamupahRtaM prAptam , tadyathA-zuddhopahataM phalikopahataM saMsRSTopahatam / / 2045 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 ra sU0 45-40 upahRtAdibhikSAmigrahapArisvarUpam 229 bhASyam-ya upahatAbhigrahI sa upahRtaM gRhNAti tat 'tiviha' trividhaM triprakArakam 'ubaddaDhe pannate' upahalaM prajJaptam kathitam, upa samIpe-manyasya bhoktuH samIpe pariveSaNArtha itam gRhItam upahataM kathyate, tat vividha prajJatam taMjahA'-tathathA 'suddhovai zuddhopaTTatam ?, 'phalihovahaDe' phalikopaTTatam 2, 'saMsaTThoSahaDe' saMsRSTopahRtam 3, tatra zuddhopahRtaM yathA yadi vyananarahitaM kevalaM taNDulAdikaM gRhItvA dAsyati tadA prahISyAmIti zuddhopahatam 1 / phalikopahataM yathA phalika kApAtram, yadi kASThapAtre gRhItvA dAsyati tadA grahIyAmi iti phalikopahRtam 2 / saMsRSTopaddhataM yathA yadi 'zAkAdikharaMDitapAtre gRhItvA dAsyati tadA mahIbhyAmIti saMsRSTopahatam 3 / etastrividhamupaddatamupahatAbhiprahadhArI bhikSArUpeNa gRhNAtIti // atha zuddhAdipadAnAmarthamAi-matra khalu yat alepakRtaM kAnikena pAnIyena vA na sanmizrIkRta tat-zuddham , athavA vyasanAdirahitaM zuddhodanaM zuddham / tacca niyamatoDalepakRtam / phalika nAma yat kASThapAne gRhItam, athavA phalitamiti vyaJjanai nAprakArakai bhojyavastubhirviracitamiti 2 / saMsRSTaM nAma-bhoktukAmena gRholam, yat sthAle pariveSitam tato grahaNAya haste, kSipto nadu mukhe prakSipati, atrAntara minArtha kazcit sAdhuH samAgataH para zAkAdinA lepakatamalepakRtaM vA tat saMsRSTamiti kathyate 3 / upahRtaM tu yat bhoktukAmena gRhIta tadupahratamityucyate // sU0 45 // athAvagrahitAbhimahasvarUpamAha-'tivihe' ityAdi / sUtram-tivihe oggahie paNate, taM jahA-jaM ca mogiNDai je ca sAharaha jaM ca AsagaMsi pakkhivai ege evamAiMsa // sU046 // chAyA-trividhamavahitaM prakSaptam, tadyathA-yadayagRhAti yaca saMharati yaJca bhAsyaka prakSipati, pake paSamAhuH // sUba 46 // bhASyam-'tivihe' trividham-triprakArakam , 'bhoggahie paNNatte azvaprahitam, mavagrahitaM nAma abhigrahavizeSaH prajJapta-kathitam 'taMjaDA' tadyathA-'jaM ca ogiNii' yaccA'vagRhNAti-mojamArtha gRhNAti, 'jaM ca sAharaI' yacca saMharati, yacca bhojana pAtrA nikAmayAta, 'jaM ca AsagaMsi pakkhivaI' yaccA''syake mukhe prakSipati, evamavAhita trividhaM bhavati / 'ege' eke kecana bhAcAryA evaM pUrvokaprakAreNa triviSamavAhitam AhuH kathayantIti || sU0 46 / / annAnyAcAryamatamAha-'eme puNa' ityAdi / sUtram-ege puNa evamAhaMsa-duvihe oggahie pannate, taMjahAjaM ca ogiNDai aMca Asagasi pakkhibai // 47 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 vyavahAra chAyA---pake punarevamAhuH-vividhamayagrahita prajJaptam, tadyathA-baccAcagRvAti yaccA''syaka prakSipati || sU047 / / bhASyam- 'ege puNa evamAiMsu' eke punarAcAryA avagrahitaviSaye evaM vakSyamANaprakArekAH kshaanti| tAhi -- "duvina gADie pannate' dvividhaM dviprakArakamavahitaM prajJaptaM kathita bhagavatA, mavagrahitaM nAma abagrahavizeSaH 'taM nahA' tathA 'jaM ca ogiNDai' yacA vagRhAti bhojanArtha sthApayati, 'jaM ca AsagaMsi pakkhivai' yaccA''syake mukha prakSipati tat , evaM mavahitaM dvividhaM bhavatIti // ___ nanu pUrvamagAvahitaM yaccAvagRhAti, yacca saMharati yaccAsye prakSipatIti triviSamuktvA punaratra vividha proktam tatkathaM zAstre vAkyavizyam ? bhatrAi- atra :yad vAkyadvaividhyaM tadAdezAntareNa bhavati / mAdezo nAma yad bahuzrutairAcArga, na ca tadanyayugapradhAnairvAdhitaM bhavet sa bhavati nAma Adeza ityeSaH zAstrasaMmatatvAd prAyaH tato nAtra vAkyadvaividhyaM zaGkanIyamiti / ___ punaH zaGkate atra yaduktam 'jaM ca AsagaMsi pakkhivai' bhasyAyamarthaH yad bhAsyake mukhe prakSipati tad gRhAtIti tadunchiSTaM bhavediti loke sAdhoravahelanA bhavet yadayaM sAdhuracchiSTaM bhuGkte iti tat kathaM tara gRhyate ! atrAha-mukhe iti svamukhe prakSipauti na, bhoktumupaviSTAnAM davA pariveSako'vaziSTa bhojanajAtaM mayo bhojanasthApanapAtrasya piTharAdemukhe prakSipati, tapakSipan sAdhace dadyAt tat gRhaatiityrtho'bseyH| tataH piTharAdimukhamadhikRtyedaM sUtraM pravartitam || suu047|| iti zrI vizvavikhyAta-jagadallabha -prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizudhagayapaanekaanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhU chatrapatikolhApurarAnapradata"jainAcArya" padabhUSita--kolhApurarAjaguru-bAlabAcAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlamati-viracitAyA vyavahAravatrasya" bhASyarUpAyaryA vyAkhyAyAM navamodezaH samAptaH // 9 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dshmodeshkH|| nadeva navapamaheza vyAkhyAna saMprati-dazamoddezakaH prAramyate, asya dazamoddezakaprathama . sUtrasya navamodezakacaramasUtreNa saha kaH sambandhaH ! ityAha bhASyakAra:-'pucvaM bhogyahiyAmiha' ityAdi / gAhA--punvaM oggahiyAbhiha, abhiggaho desio caramasutte / __ paDimA abhiggaho iha, buccai paseva saMbaMdho / bhA0 gA0 // 1 // chAyA-parvam avahitAmidhaH abhigraho dezitazcaramasUtre / pratimAbhigraha , procyate paSa paca sambandhaH / bhA. gA. 1 // vyAkhyA---pUrvamiti pUrva navamoddezakasya caramasUtre avAhitAbhivaH avAhitanAmakaH abhipraho dezitaH kathitaH / iha-dazamodezakasya prathamasUtraM pratimA'pi abhigraha eveti kRtvA pratimAbhigrahaH yavamadhya-vanamadhya-candrapratimAdvayarUpo'bhigrahaH pronyate tata eSa eva saMvandho navamadazamodezakayoriti // bhA0 gaa01|| bhanena saMbandhenA''yAtasyAsya dazamoddezakasyedamAdima sUtram--'dopaDimAoM' ityAdi / sUtram-do paDimAo pannattAo taM jahA- jabamamA ya candapaDimA vairamamA ya caMdapahimA / javamajha NaM caMDimaM paDivannassa aNagArassa nicca mAsaM bosahakAra ciyasadehe je kei parIsahovasaggA samuppajjati dinnA vA maNustamA vA tirikkhAjoNiyA vA aNulomA vA paDilomA vA, tattha aNulomA nAva vaMdejjA vA namaMsijjA vA sakkArejjA vA sammANejjA vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjupAsejnA, paDilomA tAra bhannayareNaM daMDeNa vA aTThiNA vA jotteNa vA vetteNa vA kaseNa vA phAra AuTejjA te savve uppanne samma sahai khamai titikkhui ahiyAsei // suu01|| chAyA-ve pratime praznaple tadyathA-yavamadhyacandrapratimA ca vanamadhyacandrapratimA ca / yakSamadhyAM svallu candramatimA pratipanmasthA'nagArasya nityaM mAsa vyutsRSTakAye tyattadehe ye kecitparISadopasargAH samutpadyante divyA yA mAnuSakA vA tairyagyonikA vA-anulomA vA pratilomA yA, tatrA'nulomA tAvad candeta vA namasyed bA sarakArayevA saMmAnayed vA kalyANaM mAlaM daivataM cainyaM paryupAseta, pratilomA tAyam anyatareNa daNDena kA asthA cA jotreNa vA vetreNa vA kazayA SA kAyam mAkurayet tAn sarvAn utpannAn samyaka sahate kSamate titikSate adhisahate // sU0 1 // bhASyam-'do paDimAo pannacAo-dviprakArika pratime prajJapte kathite, tatra pratimAyA vaividhyaM darzayitumAha-'taM jahA' ityAdi 'taM jahA' sadyathA-'jayamamA ya caMdapaDimA vairamajjhA ya caMdapaDimA' yavamacyA ca candrapratimA banamadhyA ca candrapratimA, tatra-yavamaya Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwimarnama RAMAAAMANANARAMMMAA jyavahArako candrapratimAyA yonoSamA candreNa copamA, yavasyeva madhyaM pRthulatvena yasyAH sA yavamabhyA candrAkArA pratimeti vyutpatteH / evaM vanamadhya candrapratimAyAH vajreNa 'candreNa ca sAdRzyam vapravad madhyabhAgastanakAvena yasyAH sA yalamadhyA candrAkArA pratimA bannamadhyacandrapratimA. ityevaM dviprakArike pratime iti / tatra-'jabamajhaM NaM caMdapaDimaM paDibannassa aNagArassa' yavamadhyAM khalu candrAkArAM pratimA pratipannasya prAptasya-pratipannayavamadhyacandrapratimasyA'nagArasya bhikSoH 'nicca mAsa' nityaM-sadA divA rAtrau mAsam ekamAsaM yAvat yAvAn pratimAkAlasvAvatkAlaparyantam 'posaTakAe' vyutsRSTakAye vyutsRSTaH mamatvAbhAvena visarjitaH etAdRzazvAsau kAyazca asyyAdicayAtmakatvAkAyaH zarIramiti vyutsRSTakAyastasmin mamatvavarjite zarIra ityarthaH / vyutsRSTakAyo vividhaH-dravyato mAvatazca, tatra vyato malamalino'pyakRtasnAnaH vibhUmAvarjitaH bhUmizAyitvAdirUpaH, bhAvato-yurasRSTakAyo yo bAtika- paittika-zlaiSmikarogAtakaiH spRSTo'pi kAyamamatvAbhAvAnna kAzcidapi bhopadhamaiSajyAdinA kAyaviSayAM paricANAdirUNaM cintAM karoti yaH, panAdaze mamatvavarjite kAye, yato vyutsRSTakAyastataH ciyattadehe tyaktadehe kAyamamatvarahitaravena tyakta iva syaktazcAsau dehazca tasmin syaktadehabhAve pariNAmabhAve zarIre / etAdRzaM deI yadi ko'pi hanyAda banIyAta, rundhyAt, tADayeTTA tathApi taM na nivArayatti pratyuta dhRtanirjarAbhAva evaM vibhAvayati-'nedaM zarIraM mama, zarIramanyada aha cAnyo'taH ko mAM mArayituM zaknoti ajarAmaro'ham etena vaghabandhamAdinA mama karmanirjarA bhavati' iti bhAvanayA bhAvitasyAnagArasya tAdRze dehe 'je kei parIsahovasamgA' ye kecit parISahopasargAH pahIpadAzca upasazciti parISahopasargAH, tatra paropahA:-kSupipAsAdayo dvAviMzatividhAH, upasargA devAdikRtAstrivighAH 'samuppajjati' samupayante upasthitA bhavanti, ke te upasargAH / iti upasargAn pradarzayati - 'divyA vA maNussagA vA tirikkhajoNiyA yA divyA vA mAnuSya kA vA taiyAyonikA vA, tatra divyA-devakRtA mApanasaMharaNAdayaH, mAnuSyakA vadhabandhanAdayaH, tairyagyonikAH zvApadAdikRtAH, ete trividhA api upasargAstasmin tyakamamatve dehe samutpayante / ta ime trayo'pi parISahopasargAH pratyeka caturdhA bhavanti, sarvasaGkalanayA dvAdaza, tatra dilyA upasargAzcatvAraH-hAsAt prakSepAt vimarzato vimAnAto vA / evaM manuNyakRtA api catvAraH-hAsAt pradveSAt vimarzAt kuzIlapratisevanAt / tairazcA mapi caturvidhAH-bhayAt pradveSataH, AhArakAraNAd , apatyarakSAkAraNatazceti bhaveyuH / te punaH 'aNulomA cA' anulomAH-prItikarA upasargAH, 'paDilomA' pratikUlA vA | 'tatya aNulomA vAva' tatrA'nulomapratilomopasargayomadhye ye'nulomA devAdikRtAH tAvat ko'pi devAdiH pratimAbhraMzakaraNArtha sAdhum 'vaMdejjA' bandeta bandana kuryAt 'namaMsijA' namasyet-namaskAraM kuryAt 'sakkArejjA' satkArayet-sAdhoH satkAraM kuryAt 'saMmANejjA vA' sammAnayet-saMmAnaM vA kuryAt 'kalyANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjupAsejjA' kalyANa Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmyam 30 10 su0 2 yavamAyacandrapratimAsvarUpam 233 kalyANakara, mAla-maGgalasvarUpaM, daivata--dharmadevasvarUpaM, catyaM-jJAnasvarUpaM bhavantaM paryupAse' ityuktvA paryupAseta-samIpopavezanAdirUpAmupAsanAM kuryAt | manu anulomAstu manogamyA bhavanti tathA'pyete upasargAH kathaM bhaveyuH, upasargAstu pIDotpAdakA mavantItyatrAha-pratimApratipattitazcalitapharaNahetukatvAdAsmano bhAvapIDotpAdakatvAdete upasargazabdena saMbodhitA bhagavateti / 'pahilomA' pratilomAH-pratikUlA upasargAstAvat 'annayareNa' anyatareNa tAinasAghanAnAM madhye kenApi-anyatareNa ekena, tathAhi -- 'daMDheNa bA' daNDena vA--akuTena, 'aTTiNA vA' masthnA vA asthirUpatAnasAdhanena, 'jotteNa vA' jotreNa vA--jonnamiti govaLIvardAdibandhaka sthUladavArakArUpeNa 'vetteNA' vatraNa vA Ita' iti lokaprAsa na vA / 'kasaNa vA' kazayA vA 'cAbuka' iti lokaprasiddhena vA, etAdRzestAinasAdhanamUtaH vastubhiH sAdhoH 'kAeAuddejjA' kAyaM--zarIram-AkuTayet tAr3ayet 'te sabve uppanne tAn uparyuktAn sarvAn pava samupasthitAn 'samma samyag manomAlinyarAhityena 'saii sahate sahana karoti 'khamaI kSamate salyAmapi nivAraNazakto kSamA karoti 'titikkhei' titikSate-nirjarAbhAvena saite 'adhiyAseI' adhisahate madhi-nizcalabhAvena vAsIcandanavRkSavat saite / uktaJca yAsIcaMdaNakappo, jada kavakho iya subahasamo u| rAgaDosavimukko, sahai aNuloma-paDilome // 1 // iti / chAyA-vAsaucandanakalpo, yathA vRkSa iti sukhaduHkhasamastu / rAgadveSavimuktaH, sahate anuloma-pratilomAn // 1 // iti / / sU0 1 // atha-yavamadhyacandrapratimAyAH pratipattisvarUpaM pradarzayati - 'javamajhaM gaM' ityAdi / sUtram-javamajha NaM caMdapaDima paDivaraptassa aNagArassa mukkapakkhassa pADivae kapai egaM darti bhoyaNassa paDigAhittae ega pANagassa, samvehi duppayacauppayAie AhArakaMkhIhi sattehiM paDiniyattehiM annAyauMcha muddhovaDaDa NijahittA vahave samaNa. mAiNa-aihi-kivaNa-vaNImagA, kappai se egassa bhuMjamANasta paDigAdvittae no doha no tiNiM-no cauNiM no paMcaNDa no gucciNIe no vAlavacchAe no dAragaM penamANIe | no se kappai aMto elayasma dovi pAe sAiTu dalamANIe. no vAhiM eluyassa dovi pAe sAha? dalamANIpa, aha puNa evaM jANenA egaM pAyaM aMto kiracA egaM pAyaM bAIi kiccA elayaM vikAvaMbhaittA eyAe esaNAe. esamANe labhejA AhArajjA, papAe esaNAe esamANe no labhejA no AhArejjA viijAe se kappai doNi dattIo bhoyaNassa paDigAhinae doNi pANagasta, samvehi kuppaya. cauppayAiehiM jAva no AhArejjA / evaM taiyAra tiNi jAva paNNarasoe paNarasa / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 myavahAra bahulapakkhassa pADivae se kappai coisadatIo, ghIyAe terasa jAva caudasIe ega dati bhopaNassa pagaM pANagassa sandehi duppayacauppayAiehi jAva no AhArejjA. amAvAsAe se ya amattaDhe mavar3a / evaM khalla esA javamazacaMdapaDimA mahAmuttaM ahAkappaM ahAmagaM sammaM kAraNaM phAsiyA-pAliyA sohiyA sIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai // suu02|| chAmA... yA ghaTu nazilatipannasyA'magArasya zuklapakSasya pratipAda kalpate pakAM siM bhojanasya pratigrahItum pakAM pAnakasya sarvaidvipadacatuSpadAdibhirAhArakAMkSibhiH sattvaiH pratinivRtaiH azAtAI zuddhopAhataM niryuva bAhun zramaNa-mAhanA-tithi. rUpaNa-banIpakAn , kalpate tasyaikasya bhumjAnasya pratimahInum no yoH no prayANAm mo caturNAm no paJcAnAm , no guciNyAH no bAlavatsAyAH no vAraphaM pAyayantyAH, no tasya karapate, astarelukasya vAvapi pAdau saMhatya dadatyAH, no bahirelukasya dvAvapi pAdau saMvatya dadasyAH, atha punarevaM jAnIyAt ekaM pAghamantaH kRtvA pakaM pAI bahiH kRtvA phluka viSkambhapirakhA patayA eSaNayA papayan lameta pAiret. patayA papaNayA pazyan no lameta no Aharet / dvitIyAyAM tasya kalpate dattI bhojanasya pratiprahItum ve pAnakasya sarve vipadacatuSpadAdibhiryAvanno Aharet / parya tRtIyAyAM timro yAvat paJcadazyAM pnycdsh| bahulapakSasya pratipadi tasya kalpate caturdaza ittI, dvitIyAyAM trayodaza yAvaccaturdazyAmekAM datti bhojanasya, ekAM pAnakasya sadvipadacatuSpadAdibhiryAvat no bAharet, amAvAsyAyAM sa cAbhaktAoM bhavati / pavaM khalu payA yavamadhyacandrapratimA yathAsUtra yathAkalpa yathAmArga samyak kAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AzayA'nupAlitA bhavati // suu02|| __ bhASyam- 'javamajmaM NaM caMdapaDima' yavamadhyAM khalu candrapratimAm , yavamadhyacandrapratimAyAH yavena candreNa copamA yavavanmadhyabhAgaH-pRthulo yasyA sA yavamadhyA / tathA candrAkArA pratimA candrapratimA- candrAnusAriNItyarthaH / ayaM bhAva:-zuklapakSasya pratipattithau candravimAnasya paJcadazabhAgIkRtasya eva kalA dRzyA bhavati, dvitIyAyAM tithau dve kale candravimAnasya dRzyete, tRtIyAyAM timraH, evaM pUrNimAyAM paripUrNAH paJcadazA'pi kalAH dRzyante / tataH kRSNapakSasya pratipadi ekayA kalayA hono dRzyate candrasya caturdaza kalA dRzyante ityarthaH / dvitIyAyAM tithau trayodaza kalA dRzyante, tRtIyAyAM dvAdazaiva, yAbadamAvAsyAyAmekA'pi kalA na dRzyate / tadevamayaM mAsaH AdI UnaH madhye saMpUrNaH ante punarapi paridInaH / yadA-AdAvante ca tanuko madhye tripulaH / evaM bhikSuko'pi zuklapakSasya pratipadi tithau ekA datti bhikSAyA gRhNAti, dvitIyAyAM zuklapakSasya Tre gRhNAti, tRtIyAyAM timro dattIH gRhAti yAvat paJcadanyAM paJcadaza dattAhAti / kRSNapakSamya pratipadi punazcaturdaza dattImuhAti, dvitIyAyAM trayodaza, evaM krameNa yAvada caturdazyAbhekaikonatvena ekA datiM gRhAtIti tena amA. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU02 yavamadhyacandrapratimAsvarUpam 235 vAsyAyAM copoSito bhavati, caturthabhaktaM karotItyarthaH / tatazcacandrAkAratayA candra pratimA AdA. vante ca mikSAyAsta nullAt madhye vipulatvAt avamadhyopamitamavyabhAgA, evambhUtAM yavamadhyacandrapratimAm 'paDibannassa' pratipannasya 'aNagArassa' anagArasya-sAdhoH svIkRta yavamadhyacandrapratimasya bhikSoH, 'mukkaparakhassa pADivae' zuklapakSasya pratipattiyo 'phappaI' ega dati bhogaNassa par3igAhittae' kalpate ekA datti bhojanasya pratigrahItum , tathA-'egaM pANagassa' ekAM datiM pAnakasya pratigrahItuM kalpate / kadA kalpate ? ityAha-'sancedi ityAdi, 'sadhehi duppayacauppayAipahi hArakabIhiM sanehi paDiNiyasahi' sadvipadacatuSpadAdibhirAhAraphAkSibhiH satvaiH--prANigiH AhAraM kRtvA pratinivRttaH, atra saptamyarSe tRtIyA prAkRtatvAt tena sarveSu dvipadacatuSpadAdipu AhArakAkSiSu satveSu pratinivRtteSu satsu, ityarthaH / ayaM bhAvaH--tasmin samaye sAdhubhikSArtha gacchet yadA sarve'ti dviSadacatuSpadAdayo jIvA AhArakAMkSiNaH AhAraM kRtvA pratinivRttA bhaveyustadavasare sAdhurbhikSArtha paribhramediti / kozamAhAraM gRhoyAttatrAi-'annAyauMche' bhajJAtocham , ajJAtastha-aparicitakulasya uJcham-alpamalpaM 'suddhobahaI' zudropahanam nirdoSamAhAraM dAtumusthApitam , yadvA zuddhana-sacittAdisaMparkarAhatena gRhasthena upahRtam-dANu haste gRhItaM tat manyasmai dattvA avaziSTaM syAdbhavet / 'nijjUhittA bAre samaNa-mAhaNa-aidi-phivaNa vaNImagA' vahUn zramaNa-mAhanA 'tithi-kRpaNa-vana pakAn / tatrazramaNaH-zAyabhikSuH, mAino bhikSAvRttiko brAhmaNaH, matithiH - prAghurNakAdiH, kRpaNaH dInaH, vanIekoyAcakaH, ityetAn sarvAn niyUhya-bhikSAgrahaNapravRttAn varjayitvA, yadA te bhikSA gRhanto bhaveyustadA tatra sAdhunA bhikSArtha na gantavyamiti bhAvaH / tatsamaye tatra gatasya 'kappar3a se egassa ajamANassa pahigAhittae' kalpate tasya-gRhasthagRhe praviSTasya, tatra ekasya bhuJAnasya pratigrahItum, eka eva puruSo yatra bhuGkte tasya hastAdevAnnapAnAdikaM pratigrahItuM kalpate kintu-'no dohaM no tiNI no dvayoH puruSayorbhujAnayostrayANAM vA bhuJjAnAnAm ekam-'no cauNhaM no paMcaNI' no caturNA no vA paJcAnAM hastAd bhikSA pratigrahItuM kalpatte, evam 'no gubbiNIpa' no gurviNyA garbhavatyA hastAt 'no vAlavacchAe' no bAlavatsAyAH yasya bAlo'vyaktaH, sa na tasyA virahe tiSThati etAdRzyA hastAta , evam -'no dAraMga pejjamANIe'no dArakaM pAyayantyAH- bAlakaM stanyaM dhAyanyAH, yA strI bAlakaM stanthaM pAyaryAta tahastAdapi bhikSA grahItuM na kalpate, punazca 'no se kappA aMto paluessa dovi pAe sAidada daLamANIe' na tasya zramaNasya kalpate'ntarmadhye elakasya. gRhadehalyAH dvAcapi pAdau-caraNo saMhatya-sthApayitvA dadAyAH, gRhadvArAbhyantara pAdadvayaM saMdhya yA bhikSA dadAni tahastAdapi no mahotuM kalpate 'no cAhi eluyassa dovi pAe sAhahu dalamANIe' no-na vA bahiH- bahirbhAge palakasya-gRhadvArasya dvAvapi pAdau saMhatya bhikSA dadAyAH, gRhasya bahirbhAge caraNadvaya sthApayitvA yA bhikSAM dadAti taddhastAdapi prahItuM na kalpate iti Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 gyavahArasUtre pUrveNa sambandhaH / tadA kathaM kalpate / ityAi-'aha puNa evaM jANejjA' atha punarevaM jAnIyAt'ega pAyaM aMtA kiccA' ekaM pAdamantarasya kRtvA, 'ega pAyaM cAhi kiccA' ekaM pAdamelukasya-dvArasya bahi:-bahirbhAge kRtvA 'eluyaM vikkhaMbhaittA' elake-gRhadvAraM viSkambhayitvA kyozvaraNayormadhye kRtvA dadalyA istAtkAlpate, 'eyAe esaNAe pasamANe lamejjA etayA epaNayA eSayan yadi lameta, tadA 'AhArejA' Aharet- AhAraM kuryAt tAdRzamannapAnAdikaM grahItuM kalpate iti bhAvaH 'eyAe esaNAe esamANe No labhejjA No AhArajjA' etayA eSaNayA epayan yadi no lameta tadA no AIreta AhAraM no kuryAt / eSaH prathamadinabhikSAgrahaNavidhiruktaH, evaMrI - tyaiva dvitIyAditithiviSaye'pi yojanIyamiti / evam 'viiyAe se kappai doNi dattIyo bhoyaNassa paDigAhitae do pANagassa' dvitIyAyAM tithau 'se' tasya yavamadhyacandrapratimA pratipannasyA'nagArasya kalpase ve dattI bhojanasya-bhaktaudanAdeH pratigrahItuM tathA ve dattI pAnakasya pratigrahItum / kadA-kalpate / tatrAha--samvehi duppayacauppayAipahiM AhArakakhIhi sattehi paDiniyattehi' sarveSu dvipadacatuSpadAdiSu AhArakAkSiSu sattyeSu-prANiSu pratinivRttepu annAyauMchaM suddhovaiI jAva no AhArajjA' ajJAtoche zuddhopahataM yAvat no Aharet , ityAdi padAni pratipadAlApakoktavad vyAkhyeyAni / ___'evaM taiyAe tiNi jAva paNNarasIe paNNarasa' evaM tRtIyAyAM tithI timro yAvat paJcadazyAM paJcadaza, pUrvoktakameNa ekaikAM datti varddhayan paJcadazyAM-pUrNimAyAM paJcadaza dattIbhojanasya, paJcadaza pAnakasya pratigrahItuM kalpate / mAptasya zuklapakSe dattInAM varddhamAnatAmupadarya mAsasya kRSNapakSe dattInAM hAsatA darzayitumAha -'bahulapakkhassa' ityAdi, 'bahulapakkhassa pADiyae se kappA coisa dattIo' bahulapakSasya-kRSNapakSasya pratipadi prathamadivase tasya-yavamadhyacandrapratimAM pratipannasyA'nagArasya caturdaza dattomojanasya tathA caturdaza dattIH pAnakasya pratigrahItuM kalpate iti bhAvaH / evam 'bIyAe terasa' dvitIyAyAM trayodaza "jAva' yAvat, yAvatpadena tRtIyAyAM dvAdaza, caturdhyAmekAdaza, paJcamyAm daza, evaM krameNa hApayan 'coisIe egaM datti bhoyaNassa' caturdazyAmekAM datti bhojanasya 'egaM datti pANagassa' ephA datti pAnakasya pratigrahItuM kalpate / kadA ! ityAi-'duppayacauppayAiehi' dvipadacatuSpadAdiSu bhojanakAGkSipu satvepu-prANipu pratinivRtteSu, ityAdi 'jAva no AdhArejjA' yAvat no Aharet, etayA eSaNayA eSayan lameta bhAireta, mutayA eSaNayA no labheta no bhAIrediti pUrvavada cyAlayeyam, tataH 'amAvAsAe se pa abhata bhavaI' amAvAsyAyAM-mAsasya carame divase sa ca abhaktArthaH, na maktamamaktaM-bhojanarAhitya tadeva prayojanaM yasya so'bhattArthaH, upoSito bhavatIti / 'evaM khala esA jamajamacaMdaMpaDimA' evamuparyuktaprakAraNa eSA-pUpradarzitA yavamayacannapratimA 'ahAmRttaM yathAsUtram-sUtrAnati Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApyam u0 10 guM0 3 ........................... ghanamadhyacandrapratimAsvarUpam 237 krameNa, 'ahAkappaM yathAkalpam-sUtroktasAdhukralyAnatikameNa, 'jAva aNupAliyA bhavaH' yaHvad manupAlitA bhavati, yAvarapadena yathAmArga samyakkAyena sparzitA pAlitA zAdhinA tauritA kIrtitA AjayA, ityeteSAM mahaNaM bhavati / tatra yathAmArga jJAna-darzana-cAritrAnatikramaNa, samyag niraticAra kAyena sparzitA sevanataH, pAlitA jIvarakSAtaH, zodhitA gurukathanAnusArato niraticArAcaraNataH, tIritA. paryantaM nItA, kIrtitA AcAryANAmane 'mayA pratimA saMpAditA' iti niveditA, tIrthakarANAmAjJayA anupAtitA bhavatIti // 02 // yavamadhyacandrapratimAkoSThakam zuklapakSe prati. dvi. tR. ca. paM. pa. sa. a. na. da. ekA. dvA. yo. catu. pUrNimA / / / / / / / / / / / / / / 1 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 kRSNapakSe prati. vi. tR. ca. paM. pa. sa. a. na. da. ekA. dvA. prayo. catu. amA. 14, 13, 12,11, 10, 9, 8, 5, 6, 5, 4, 3, 2, 1, . abhaktArthaH pUrva zuklapakSamAzritya kiyamANA yavamadhyacandrapratimA pradarzitA, sAmprataM-bahulapakSAdArabhya kriyamANAM vajamadhyacandrapratimA pradarzayati- 'vairamagjhaM NaM' ityAdi / / sUtram-'vaDaramajjhaM NaM caMdapaDimaM paDibannassa aNagArasa Nicca mAsaM vosaTTakApa ciyattadehe je kei parisahovasaggA samuppajjati taMjahA-divyA vA mANussagA vA tirikkhajoNiyA vA aNulomA vA paDilomA vA / tattha aNulomA tAva vaMdejjA vA namasejjA vA sakkArejanA vA saMmANejjA vA kalyANa maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsejjA / paDilomA annarareNaM daMDeNa vA adviNA vA joneNa yA veneNa vA kaseNa vA kAe AuddejjA te savve uppanne sammaM sahejA khamemA titikakhejnA aDiyAsejjA / / mU0 3 // chAyA-dhajramadhyAM jalu candrapratimA pratipannasyA'nagArasya mityaM mAsa vyutsRSTa kAye tyaktI ye kecit parISadopasargAH samupacante tadyathA-divyA yA mAnuSakA vA tirthayonikA vA anulomA vA pratilomA thA, satrA'nulomA nASa ghandeta namasyet satkArayet saMmAnayet kalyANaM maGgalaM daivataM caitya paryupAseta / pratilomA anyatareNa vaNDena Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre 238 vA asthamA vA jotreNa vA vetreNa vA kazayA vA phAyamAkuTyaita, tAn sarvAn samutpannAn samyaka sadeta kSameta titikSeta madhisaheta // sU0 3 // bhASyam - iramajyaM NaM caMdapaDimaM' vajramadhyAM khalu candrapratimAm, tatra vajrasyeva madhyaM yasyAH sAvatramadhyA candrAkArA - candratulyA pratimA- yantramadhyacandrapratimA, vajavada mAdau mante sthUlA madhye tanuketyarthaH / kRSNapakSacandrA'nusAritvAt candrAnusAriNI bhavati / " , ayaM bhAvaH - vannamadhyacandrapratimAyAM kRSNapakSa mAdau kiyate tata evaM bhAvanA- kRSNapakSasya pratipattithau candravimAnasya caturdaza kalA dRzyante, dvitIyAyAM candravimAnasya trayodaza kalA dRzyante, tRtIyAyAM dvAdaza yAvat caturdazyAm ekaiva kandrA dRzyate, amAvAsyAyAM tu ekApi kalA candravimAnasya na dRzyate / tataH punarapi zuklapakSasya pratipadi candravimAnasyaikA kalA dRzyate dvitIyAyAM vezyete dIpAnAM vinA kalA evaM yAvat paJcadazyAM paJcadazA'pi kalA dRzyante / tadayaM mAsaH Adau avasAne ca pRthulo madhye tanukaH, vannamapi AdAvante caviputraM madhye tanukam / evaMprakAreNa zramaNo'pi bhikSAM gRhNAti kRSNapa kSasya pratipadi caturdaza, dvitIyAyAM trayodaza tRtIyAyAM dvAdaza yAvat caturdazyAmekaiva, amAvAsthAyAm upoSilo bhavati / tataH punarapi zuklapakSasya pratipadi eka bhikSAM gRhNAti, dvitIyAyAM dve bhikSe, tRtIyAyAM tisro bhikSAH yAvat paJcadazyAM pazcadaza / tata eSA kRSNapakSagata candrAkAratayA candrapratimA AdAvante ca vipulatayA madhye ca tanutayA vajramadhyopamitamadhyabhAgA iti vajramadhyacandrapratimA bhavatIti / etAdRzIM vajramadhyacandrapratimAm 'paDitrannassa' pratipannasya 'aNagArassa' anagArasya sAdhoH 'Nicce mArsa vosakAe' nityaM mAsaM mAsaparyantaM vyutsRSTakAye - parityaktaparikarmaNi kArya ata eva 'ciyattadehe ' vyakta dehe tyatAtmabhAve dedde anayordvayoH padayoH savistaramatha yavamadhya candrapratimAsUtre vilokanIyaH etAdRze dehe 'je kaI parIsahovasangA samuppajjaMti' ye kecit parIpaddopasargAH zarIravighAtakAH parISA: upasargAca samutpadyante samAgacchanti tAn sarvAn eva so'dhisa haitevyatrimeNa smbndhH| te ke paropopasarga iti tAnU nAmagrAhaM darzayitumAha - 'taMjahA' ityAdi, tadyathA - 'divtrA vA mANussagA nA tirikkhajoNiyA vA' ityAdi, zeSaM sarve sUtraM yavamadhyacandrapratimAcad vyAkhyeyam // sU0 3 // pUrvaM vanamanyacandrapratimAyAH svarUpaM pradarzitam, samprati tasyAH pAlanaprakAraH pradarzyate'arti oNaM' ityAdi / sUtram - varamajjhaNaM caMdrapaDimaM paDivannassa aNagArassa bahulapakkhassa pADivae sts pannAsa dattIo bhogaNassa paDigAhitae pannarasa pANagassa, sancerhi duppathaca uppA AhArakaMgvIhi jAna No AhArejjA | bitiyAe se kappar3a cauddasa dasIo moyaNassa, cauddasa pANagassa paDigAddicae jAva No AhArejjA / evaM jAva paNarasIe Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u010 sU0 / ghanamadhyacandrapratimAsvarUpam 239 pagA dattI / mukkapakkhassa pADivae kappai do dattIo, bIyAe tiNi jAva cauddasIe yaNarasa, puNimAe abhattaDe bhavaI / evaM khalu esA vairamajyA caMdapaDimA ahAmule ahAkappaM ahAmaggaM jAna aNupAliyA bhavai // suu04|| chApA-panyAM rUdaligaH simAnatyAnagarasya bahulapakSasya pratipadi kalpate tasya pammadaza battImojanasya pratigrahItuma paMcadaza pAnakasya, sadvipAzcatuSpadhAdibhirAhArakAMkSibhiH yAvat no mAharet / dvitIyAyAM tasya kalpate caturdaza ittormojanasya pratigrahItuM caturdaza pAnakasya yAvat no Aharet / ecaM yAvat paJcazyAm (amAvAsyAyAm) pakA dttiH| zuklapakSasya pratipadi karate dve dattI, dvitIyAyAM timraH yAvaJcaturdazyAM paJcadaza, pUrNimAyAm abhaktArtho bhavati / evaM khalu papA ghanamadhyA candrapratimA yathAsUtra yathAkalpaM yathAmArga yAvat anupAlitA bhavati // sU0 4 / / bhASyam-'yaharamajhaM NaM caMdapaDima' banamadhyAM khalu candrapratimAm 'paDibannassa' aNagAramsa' pratipannasyA'nagArasya-sAdhoH 'bahulapaksassa' bahulapakSasya kRSNapakSasyetyarthaH 'pADivae' pratipadi-pratipattithau prathamadivase ityarthaH, 'kappai pannarasa dattIo bhoyaNasma paDigAhittae' kalpate paJcadaza dattI janasya-bhaktodanAdeH pratimahAtum, tayA-'pannarasa pANagassa' paJcadaza dattIH pAnakasyApi pratimahotuM kalpate, kadA ? jhyAi--'samvehi duppayacaumpayAiehiM AhArapaMkhIhiM jAva go AhArejjA' sarveSu dvipadacatuSpadAdiSu mAhArakAMkSiSu pratinivRttepu yAvad no Ahareva, patayA sUtroktayA eSaNayA epayan yadi lameta sadA-AIreta, etayA paSaNayA eSayan no labheta tadA no bhAirediti sarvatraca yojanIyam / atra-yAvatpadagRhItasya sarvasyApi pAThasyAoM yavamadhyacandrapratimAsne vilokanIyaH / "bitipAe cauha sadattIyo bhoyaNassa paDigAhittae jAva No AhArejmA' kRSNApakSasya dvitIyAyAM titho dvitIyadivase ityarthaH 'se' tasyA'nagArasya kApate caturdaza dattImojamasya-bhaktodanAdeH pratigrahItum caturdaza pAnakasya pAnasyApi caturdazaiva dattIH pratigrahItuM kalpate, tatra yadi etayA sUtroktayA puSaNayA eSayan labheta tayA- bAharet yadi no labhata tadA no bhAharet , iti / evaM jAva paNarasIe egA dattI' evam-manena prakAreNa yAvat tRtIyAta Arabhya kramaza ekakonatvena paJcadazyAM tithau-amAvAsyAyAm ekA dattihInanyA bhavati, ekAM datti pratigrahItuM karUpate / tadanantaram 'mukkapakkhassa pADivae' zuklapakSasya pratipattiyoM kA pate sAdhIH de dattI pratigrahItum, 'bIyAe tiSNi' dvitIyAyAM timraH 'jAva causIe paNarasa yAvat tRtIyAta Aramya kramaza ephaikavRddhayA caturdazyAM tithI paJcadaza, 'puNimAe abhattahe Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 vyavahArasa bhavaI' pUrNimAyAM-paurNamAsyAM tithau sa pratimAdhArI sAdhuH abhaktArthaH bhaktaprayojanarahitaH upoSito bhavati / 'evaM khalu esA baharamajjhA caMdapaDimA' evam raktaprakAreNa epA-kathitasvarUpA vajramacyA candrapratimA, 'ahAsuta ahAphappaM jAba aNupAliyA mavaI' yathAsUtraM yathAkalpaM yAvadanupAlitA bhavati, eSAM padAnAmoM yavamadhyacandrapratimAsUtre'valokanIyaH, evaM prakAreNa vajamadhyacandra pratimA nirUpitA bhavati / etAvAnatra bhedo dvayoryavamadhyavamamadhyacandrapratimayoH-yat yavamadhyA candrapratimA AdAvavasAne ca tanukA madhye ca vipulA / vAmadhyacanda pratimA tu- AdAvasAne ca vipulA madhye tanuketi / sUtre'rthe ca sati dhRtibalatapanna patra yavamayyAM vajramadhyAM ca candrapratimA pratipayate iti vijJeyam // sU0 4 // tithiH daptiH vajramadhyacandramatimAkoSTakam kRSNapakSe prati. dvi. tR. ca, paM. pa. sa. bha. na. da, ekA. dvA. trayo. ca, amA. / / / / / / / / / / / / / / / 15, 14, 13, 12, 11,10,9, :, 7, 6, 2, 4, 61. 11 zuklasukSe prati. vi. tR. ca. paM. pa. sa. ma. na. daza, e. DA. yo. ca, p. tithi: dattiH | 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, abhaktArthaH / pUrva pratimA proktA, pratimAM cAgamAdivyavahArakuzala eva pAlayituM samartho bhavediti paJcavidha vyavahAra pradarzayati -'paMcavihe yavahAre pannate' ityAdi / sUtram-paMcavihe vavahAre pannate taMjahA-Agame 1, sue 2, ANA 3, dhAraNA 4, jIe 5 / jattheva tattha Agame siyA AgameNaM vavahAraM paTTavejjA, no se tasya Agame siyA, jahA se tattha sue siyA mueNaM yabahAraM paTTavejjA, no se tattha sue siyA jahA se tastha ANA siyA ANApa vavahAraM paTThavejjA, mo se tattha ANA siyA jahA se tattha dhAraNA siyA dhAraNAe vavahAraM paTTavejjA no se tattha dhAraNA siyA, jahA se tatthajIe, Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmyam 10 10 la.-5 bhAgamAdipaJcavidhaSyavahAranirUpaNam 241 siyA jIeNaM vavahAraM padvaSejjA, eehi paMcahi vavahAre ivavahAraM pahavejjA taMjahA-AgameNaM suraNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM / jahA jahA Agame mRe ANA dhAraNA jIe nahA tahA vavahAraM paDavejjA / se kimAhu bhaMte ? AgamabaliyA samaNA NiggAMthA / icceyaM paMcavihaM vabahAraM jayA jayA jahiM jahiM nayA tayA tahi tarhi aNismiovassiyaM bavahAra savahAremANe samaNe jiggaMthe ANAe ArAie bhavai / / sU0 5 // chAyA-paJcavidho vyavahAraH prAptaH tadyathA-AgamaH 1. zrutam 2, mAhA , dhAraNA 5. jItam 5, gaTa nAgamaH pAt / manoda nA pApayet / , no atha tabAgamaH syAt yathA atha tatra zutaM syAt zrutena vyavahAra prasthApayet 2, no atha tatra bhutaM syAt yathA atha tatrAmA syAt AzayA vyavahAraM prasthApayet 3, no tabAzA syAt yathA apa tatra dhAraNA syAt dhAraNayA vyathahAraM prasthApayet 4, mo atha tatra dhAraNA syAt yathA patha tatra jItaM syAta jotena vyavahAraM prasthApayet 5 / pabhiH paJcamivyavahArairyavahAra prasthApayet tadyathA-Agamena. zrutena, AzayA dhAraNayA jItena, yathA yathA bhAgamaH zrutam mAtA ghAraNA jotam tathA tathA vyavahAra prasthApayet / atha kimAirbhavanta !, AgamalikAH dhamaNA nirgranthAH / ityetaM paJcavidhaM vyavahAram yadA yadA yatra yatra tadA tadA tatra tatra bhanizritopathitaM vyavahAraM dhyayaharan thamaNo nirgranthaH AkayA ArAdhako bhavati ||suu05|| bhASyam -'paMcavihe vavahAre pannatte' paJcavidhaH paJcaprakArako vyavahAraH, tatra-vyavaharatIti vyavahAraH prajJapta:-kathitaH, tameva paJcavidhatvaM darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, 'jahA' tadyathA-'Agame' AgamaH, tatrA''gacchati prApto bhavati mokSarUpo'yoM'nena, jJAnadarzanacAritra. rUpo vA'rtho'nena ityAgamaH dvAdazAGgagaNipiTakarUpaH sAdhUnAM pravRttinivRttirUpo vyavahAra ityarthaH, atra guNaguNinoramedopacArAd guNena guNI gRhyane tena Agama iti AgamavyavahArI sa ca kevalajJAnI 1, manaHparyavajJAnI 2, avadhijJAnI 3, caturdazapUrvadharaH 4, dazapUrvadharaH 5, navapUrvadhara. zveti SaDete AgamaJyavahAriNo bhavanti 6 / / eteSu SaTmU uttarottaraM grAhyaH 'mae' zrutam - zrutavyavahArI AcAraprakalpAnizIthAdisUtradhArI, atra zrutazabdena nabAdipUrvANAmapi grahaNaM bhavati, tena navapUrvAdidharA api sUtravyavahAriNaH kathyante 2 / 'ANA' AjJA -AjAgyavahArI, yathA-kecidItArthA AcAryAdayaH dUradezasthitA javAbalakSINatvena vihRtyAgantuM na samartha bhaveyustapA mAjhayA, tIrthakarAjJayA zAstradvArA vA vyavaharati prAyazcittAdi dadAti sa AjJAvyavahAti / 'dhAraNA ghAraNAvyavahArI, yo dhAraNayA vyavaharati sa dhAraNAcyavahArI, dhAraNA nAma gItArthagurvAdibhiH kasmaicittAM zodhi dRSTvA taddatAM zodhi zrutvA vA dhAryate sA ghAraNA kathyate tayA vyavahA dhAraNAnyavahArI progyate, yathA-yaH kazcid gItArthavyavahArI kasmaicit prAyazcittAdi dadAti tantratvA-taduktaM dhArayitvA yaH prAyazcittaM dadAti sa dhAraNAvyahArIti kathyate 4 / 'jIe' jItam-guruparamparAgaTha Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myavahAra prakriyArUpaM tena yo vyavaharati sa jItavyavahArI, yaH pUrvAcArya paramparAmanusRtya prAyazvizAdi dadAti sa jItavyavahArI kathyate 5 / eSu paJcasu madhye ephaikAbhAve uttarottareNA''locanA prahItavyeti pradarzayati-'jatyeva tatya' ityAdi, 'jattheSa tattha Agame siyA AgameNa vavahAra paravejanA' yatraiva yantra sthAne bhAgamaH bhAgamavyavahArI bhavet tantra sthAnavizepe mAgamena AgamavyavahAriNA vyavahAra prasthApayeta, tatra vyavahAnirNayamAgamavyavahAriNaiva kArayet-AgamavyavahAripArca pava mAlocanAM gRhIyAditi bhAvaH / mAgamanyavahAriNo jinendrANAmAjJamaiva yathAvasthita vyavahAraM vyavaharanti phintunAdhikaM na nyUnam , teSAM rAgadveSavinirmuktatvAt / uktaJca "se AgamavahArI, icaMni je rAgadosanimmukkA / jiNavaraANAe je, kyahAraM vavaharaMti jAtatthaM" // 1 // chAyA - bhAgamavyavahAriNo, bhavanti ye raagdvessnirmuktaaH|| jinaparAzayA ye vyavahAra vyabaharanti yathAtathyam // 1 // iti / ataH prathamaM teSAM pArve vyavahAraM prasthApayediti / 'no tattha Agame siyA' atha ca yatra no AgamaH-bhAgamatryavahArI na syAt na bhavet tadA 'jahA se tattha mue siyA' matha yathA tatra zratam-zratamyavahArI bhavet tadA 'mupaNaM vavahAraM paravejjA' atena zrutavyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet zrutanyavahAritaH prAyazcittaM gRhNIyAdityarthaH / 'no se tastha sue siyA' atha no tatra zrutam-zrutavyavahArI syAt kintu 'jahA se tatya ANA siyA' yathA tatrAjJA syAt yadi zrutavyavahArI na bhavet kintu -bhAjJAvyabahArI bhavet tadA 'ANAe kvahAraM paTTavejjA' AjJayA AjJAvyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet AjJAvyava hAridvArA prAyazcittaM gRhNIyAdityarthaH / 'no se tastha ANA siyA jahA se tattha dhAraNA siyA' atha no tabA''jA syAt atha yathA tatra dhAraNA syAt , yadi kadAcit yatrAjJAvyavahArI na bhavet kintu dhAraNAnyavahArI bhavet tadA 'dhAraNAe ghabahAraM paTTavejjA' dhAraNayA dhAraNAvyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet / 'no se tattha dhAraNA siyA jahA se tattha jIpa siyA jIeNaM vavahAraM paTTavejjA' atha no tatra dhAraNA dhAraNAnyavahArI syAt atha yathA natra jIta-jItanyavahArI syAt tadA jItena jItanyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet , dhAraNAvyavahAriNo'bhAve jItavyavahAridvAreNaiva mAlocanAvyavahAraM kuryAdityarthaH / 'paerSi paMcarhi vavahArehi vavahAraM paTTavejjA' etaiH - uparidarzitaiH paJcabhirvyavahAribhirvyavahAraM prasthApayet kuryAt , 'taMjaDA' tadyathA-'AgameNaM muraNaM ANAe dhAraNAe jIeNa' mAgamena 1, zrutena 2 bhAjayA 3, dhAraNayA 4, jItena 5 / 'jahA jahA Agame 1, gue 2, ANA 3, dhAraNA, Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wroorwearn sarasvatibahena maNIlAla zAha pa Adhyam u010 sU05 zcividhavyavahAranirUpaNam 20 // jIe' yathA yathA AgamaH 1, zrutam 2, AjJA 3, dhAraNA 4, jItam 5 tahA sahA vahAra pahavenA' mAgamadhyavahArigo'bhAva tathA tathA tena tena zrutavyavahAryAdiprakAreNa vyavahAra prasthApayet / 'se kimAhu bhaMte ?' bhatha kimevamAhurbhadanta ! he bhadanta ! kathamevaM kathayasi yat prathamamAgamaNyavahAriNava vyavahAraM prasthApayedirayAgamasya prAthamyaM dadAti ? tabAha-'AgamabaliyA samaNA NigaMthA' AgamabalikAH Agama eva balaM yeSAM te AgamabalikAH AgamAdhAravanta evaM zramaNA nirgranthA bhavanti, Agamabalenaiva zramaNA nimranthA mAgamenaiva vyavaharanti, mAgamasya vIryakaraiH svamukhocastitvAditi / 'icceyaM paMcavihaM vavahAra' ityetaM-pUrvapradarzitaM pazcavidha pazcaprakAraka vyavahAram ; 'jayA jayA jaIi jahi yadA yadA yatra yatra ye ye bhAgamAdityavahANio bhavanti 'tayA tayA tahiM taIi tadA tadA tatra tatra-teSAM teSAM samIpe, 'aNissiovassiyaM' mani zritopazritaM yathA syAttathA kasyApi nizrAM varjayitvA-yathA amuphasya nizrayA''locanA karoti tadA-sa nyUna prAyazcittaM dAsyatItyevaMrUpAM ninAM vivarya 'avaharamANe samaNe Ni ANAe ArAie bhavaI' vyavaharan-vyavahAraM kurvan zramaNo nimranthaH mAzAyAH- tIrthakarAjJAyA mArAdhako bhvtiiti|| atrA''gamAdipaJcasu vyavahAripu krameNa vyavahAraH prasthApayitavyaH, yadi vyutkrameNa myabaharati tadA catvAro gurumAsAH prAyazcittaM bhavati, ayaM bhAvaH-Agame vidhamAne pratAdibhirvyavahAra karoti / zrute vidyamAne AjJAdibhirvyavaharati / bhAjJAvyavahAre vidyamAne dhAraNAvyavahAraM prasthApayati / dhAraNAyAM vidyamAnAyAM jItena vyavahAra prasthApayati / ityevaM nyurakrameNa vyavahAraprasthApane sAdhuzcaturgurukAdiprAyazcittabhAg bhavatIti vijJeyam / pradharma mukhyatayA AgamanyavahArisamIpe evAlocanA kartavyA bhavet / AgamavyavahAriNo'pi SaividhA bhavanti tatrApi krameNaiva vyavahAraH prasthApanIyaH, yathA prathama kevalajJAnisamIpe AlocanA kartavyA, sa cAlocakasya sarvamaticAraM jAnAti, na tasya samIpa mAyA kattuM zakyate 1, tadabhAve manaHparthavajJAnipArca 2, tadabhAvemanadhijJAnipArve 3, tadabhAve caturdazarvagharasamIpe 4, tadabhAve dazapUrvadharasamIpe 5, tadabhAve navapUrvagharasamIpe 6, AlocanA protavyA / pUrvapUrvA'bhAve uttarotaro prAyaH / evamane zrutanyadahArAdiviSaye'pi maryAdA bodhyA / / nanu yasmin kAle bhagavanto gaNadharAH 'vavahAre paMcavihe panmatte' ityAdi sUtraM nibadavantastasmin kAle'vAdhitarUpaNA''gama AsIdeva tattaH kasmAt kAraNAt AjJAdayo jItAntA vyavahArAH sUtre tairnibaddhAH, AgamAdeva sarvavyavahArasa bhavAn , na hi sUryaprakAzasattAyAM cAkSuSkakAryasaMpAdanAya pradIgadInAmalpaprakAzAnAM saMgraho ,bhavati / atrAha-te'vadhijJAnAdinA jJAtavantaH, mat sa etAdRzaH kAlaH samAgamiSyati yasmin kAle sUtrama nAgataviSayaM bhaviSyati Amamasya Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArako byucchedo bhaviSyati tadA zeSairvyabahArairvyavaharttavyaM bhaviSyatIti kRtvA zrutAdinyavahArAnapi sUtre nibaddhavantaH / tatrApi vyavahAraH kSetraM kAlaM ca prApya yo yathA saMbhaviSyati, tena tathA vyavahAraH karaNIyo bhaviSyatIti / mayaM bhAvaH- yasmin yasmin kAle yo yo vyavahAro vyavaschinno'vyavacchinno vA bhavi. yati tasmin tasmin kAle prAguktakameNa sAdhavo vyavahAraM vyavariSyanti / tathA yasmin yasmin kSetre yugaprathAnairAcAryAdibhiyoM yAM vyavasthA vyavasthApayibhyanti tayA tayA vyavasthayA anizritopazrita vyavahAraH pravartito bhaviSyatIti vicArya AgamAdipaJcavyavahArasUtraM te nibaddhavanta iti / api ca-mAgamAdikA dhAraNAntAzcatvAro vyavahArAH yAvatIrthapravRttistAvad bhaviSyati, jItavyavahArastu yAvaccaturvidhaH samaH pracaliSyati tAvatkAlaparyantaM sthAsyati tasmAt kAraNAt jItavyahAropAdAnaM kRtamiti vivekaH / sUtre yaduktam-sUtroktavyavahAraM vyabaharan zramaNo nimrantha AjJayA ArAdhako bhavatIti, sA cA''rAdhanA khalla triprakArikA bhavati yathA---uskRSTA''rAdhanA 1, madhyamA''rAghanA 2, jaghanyA''rAdhanA ca / tatrotkRSTAyA ArAdhanAyAH phalam-eko bhavaH, madhyamAyA ArAdhanAyAH phalam dvau bhavau, jaghanyAyA bhArAdhanAyAH phalam--prayo bhavAH / athavA yadi tadbhave mokSo na jAtastadA utkRSTAyA mArAdhanAyAH phalam-jaghanyasaMsaraNam dvau bhayo / madhyamAyA ArAdhanAyAkhyo bhavAH, japanyAyA mArAdhanAyA utkRSTA maSTau bhavA bhaveyurityArAdhanAyAH phala vijJeyam | sUtrokavyavahArapadavyAkhyA yathA-yenA''gamAdinA zramaNo vyavaharati-vyavahAraM karoti so'dhyAgamAdiyavahAraH, vyavahiyate'neneti vyutpatyA-mAgamAderapi vyavahAralyAta, yadyapi vyavahartavya vastupratikramaNapratilekhanAdika munirthavaharati so'pi vyavahAra eva | vyavahinyate yaH sa vyavahAra iti karmasAdhanAt tadevaM karaNe karmaNi ubhayatrApi vyavahArazabdaH prayujyate zAbdikamaryAdAbalAt / / sU0 5 // pUrva vyavahArAH pradarzitAH, te ca puruSAdhInA bhavantIti tAn samyagjJAnavantaH puruSA evaM vyavaha mahantIti / puruSAzvArthakarA mAnakarA iti dvividhA bhavantIti teSAM caturbhaGgI pradaryate'cattAri' ityaadi| sUtram-cattAri purisajAyA pannattA taMjahA-aSTakare nAma ege no mANakare 1, mANakare NAma ege no aTTakare 2, ege aTThakare vi mANakare vi 3, ege no aTThakare no mANakare // suu06|| Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAjyam u0 10 sU06-7 catupuruSajAtaprakaraNam 245 chAyA-- catvAraH puruSajAtAH prAptAH, tadyathA-arthakaro nAma pako no mAnakaraH 1, mAnakaro nAma pako no arthakaraH 2, pakoarthakaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no marthakaro no mAnakaraH 4 // suu06|| bhASyam-'cacAri' catvAraH 'purisajAyA' pannattA' puruSajAtA:-catuSprakArAH puruSAH prajJaptA:-kathitAH, tAneva caturo bhedAn darzayati-taMjaDA' tadyathA-'atthakare nAma ege no mANakare marthakaro nAma ekaH no mAnakaraH, tatrArtha upakAraH tAdRzamartha karoti so'rthakaraH pareSAM hitakArako'hitanivArako bhavet kintu na mAnakaraH / pareSAmupakAraM kRtvA'bhimAnaM na karotIti prathamaH 1 / 'mANakare NAmaM ege No aTTakare' mAnakaro nAma ekaH na tvarthakaraH kazcidetAza, puruSaH, tho hi mAnaM karoti, na punaH pharoti kadAcidapi kasyApi kamapyupakAram, eSa dvitIyaH 2 / 'ege apharevi mANakareSi' eko'rthakaro'pi mAnakaro'pi, tRtIyastu sa hi bhavati yo mAna karoti upakAramapi karoti 3 / 'ege no aTThakare no mANakare' ekazcaturthaH saH, yo no marthakaroM no vA mAnakaraH ubhayamapi na karoti, caturtha prakArakaH saH, yo na paraMpAmupakAraM karoti na mAnamapi karoti 4 / ete catvAraH catubhi dairbhinnAzcaturvidhAH puruSA bhavantIti / ayaM bhAvaH-- eko'rthakaraH AcAryasya yAvRttyasaMpAdako na tu mAnakaraH / / dvitIyo nArthakaraH kevalaM mAnakara eva rAjavaMzIyo'im, paniphavaMzIyo'haM veti jAtikulAthamimAnavAneva 2 // tRtIya ubhayakaraH arthakaro'pi mAnakaro'pi, mAnaM kurvannapi bhAcAryAdeH kAryasaMpAdakaH 3 / patuoM nArthakaro, na bA mAnakaraH, arthamAcAryAdenaM kimapi kArya karoti, mAnam-abhimAnamapi na karoti 5 / mantra-catuSprakArakeSvapi purupeSu madhye prathamatRtIyau-aryakarobhayakarau saphalo, itarIdvitIyacaturthI-mAnakaro no arthakaro nobhayakara cetyeto dvitIyacatuthau purupau niSphalau / matha dRSTAntamAha-ekasmin nagare kecizcatvAraH puruSAH kenApyaparAdhena rAjJA nirvipayIkRtAH santo dezAntare gatvA kasyacidAjJaH sevAyAM sthitavantaH / tatra teSu caturpa madhye ekastasya rAjJaH kArya saMpAdayati nAbhimAnaM karoti, tathA rAjJo'bhyutthAnAsanadAnAdinA vinayaM 5 karoti 1 / dvitIyo rAjJaH kArya tu saMpAdayati kintu-mAnaM karoti nAmyutthAnAsana. dAmAdinA kamapi vinayaM karoti-'ahamapi rAjavaMzIyaH kulajAtyAdimAnasmi, ahamapi jAtikulAdinA'nena samAna evA'smI - tyabhimAnaM karoti 2 / etoM dvau prathamatRtIyabhanapradarzitA puruSo staH / zeSayoIyormadhye pako mAnaM karoti 'mahametAdRzo'smi, mama pUrvajAH samRdizAlina bhAsan' ityAdirUpeNa mAnamAtraM karoti kintu na rAjJaH kArya saMpAdayati 1, dilIyastu rAjJo Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 vyavahAraste na kamapi kArya sAdhayati mAnamapi na karoti / etau do dvitIya caturthabhaGgoko puruSo staH / tatra rAjA ca prathamatRtIyabhaGgavattiSuruSAbhyAM yathAyogaM vRtti dattavAn , dvitIyacaturthabhanavartipuruSAbhyAM na kAmapi vRtti dattavAn / iti dRSTAntaH / evameva puruSacatuSTayadRSTAntena ko'pi sAdhurAcAryasyArtha karoti na ca mAnam, sa cetthamAcAryavaiyAvRtyAdibhedairdezaprakAraM vaiyAvRttyaM saMpAdayati, athavA-AcAryasya samAgacchato'bhyusthAnam 1, AsanAdidAnad 2 kRtikama 3, citrAmaNA 4, uccArapAtrakasya-prasavaNapAtrakasya zleSmapAtrakasya copanayanam 7, saMstArakasya karaNam 8, AcAryasamIpe mAsanakaraNam 1 ityAdiprayojanabhedato'nekaprakArakA arthA bhavanti, tatkaraH arthakaraH procyate 1 / dvitIyo bhavati mAnakaraH, yathA-samAgacchata AcAryasyA'bhyutthAnaM na karoti yadi vA-'AcAryeNa na me'bhyarthanA kRtA na vA mama prazaMsA kRtA' ityAdirUpeNa mAnaM karoti na kiJcitkArya saMpAdayatIti mAnakarI nArthakaraH 6 | tRtIya nAcAyasthA'karo'pi mAnakarIsip AcAryasya vaiyAvRttyAdi karoti kintu mAnavazAdabhyutthAnAdi na karoti 3 / caturtho no marthakaro no vA mAnakaraH ayamAcAryasya dvayamapi na karoti / tatra dvitIyacaturthoM no karmanirjarAyA lAbhavantau bhavataH, na tayorAcAryAH sUtramarthamubhayaM vA prayacchanti / prathamatRtIyayostu sUtrArthatadubhayasya nirjarAyAzca lAmo bhavati arthakAritayA mAcAryasya manaHprasAdakatvAt , / tasmAt prathamatRtIyAbhyAmiva vartitavyam na tu kadAcidapi dvitIyacaturthAbhyAmiti / tadevaM catvAraH puruSajAtAH pradarzitAH // sU0 6 // pUrvamAcAryasyA'rthakaramAnakarapurapanAtacaturbhaGgI pradarzitA, samprati gaNamadhikRtya caturbhaGgImAha'cattAri' ityAdi / sUtram-yasAri purisajAyA pannasA taMjahA-gaNaTakare nAma ege no mANakara 1, mANakare nAma page no gaNaTakare 2, eme gaNahakarebi mANakarevi 3, ege no gaNahakare no mANakare / / 4 / sU07 / / chAyA-catvAraH puruSajAtAH prazaptAH tadyathA-gaNArthakaro nAma eko, no mAnakaraH1, mAnakaro nAma eko no, gaNAryakaraH 2, eko gaNArthakaro'pi mAnakaro'pi 3, pako no gaNArthakaro no mAnakaraH 4 // sU0 7 // bhASyam . 'cattAri' catvAraH- catuSprakArAH 'purimajAyA' puruSajAtA:-puruSaprakArAH 'pannattA' prajJaptAH / tAneva caturo bhedAn darzayati taMjahA' ityAdi / 'taMjahA' tathA 'gaNakare' NAma ege no mANakareM' gaNArthakaro nAma-eko no mAnakaraH tatra-gaNo nAma gachaH-samudAyaH sasya gaNasma yo'rthaH-kAryam tasya gaNakAryasya kara:-saMpAdako yaH sa gaNArthakaraH gacchakAryasaMpAdaka ityarthaH, no mAnakaraH gaNasya kArya karavA'pi mAnamabhimAnaM na karoti, patAdRzaH Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 2010 sU08-1 catupuruSajAtaprakaraNam 247 puruSaH prathamaH 1 / 'mANakare NAma page no gaNagukare' mAnakarI nAma eko no gaNArthakaraH mAnaM karoti no karoti gaNasyArtha-kAryam sa ca dvitIyaH 2 / 'ege gaNahakarevi mANakare. vi3, pako gaNArthaMkaro'pi mAnakaro'piNasyA'rthasaMpAdako'pi bhavati tathA mAnakaro'pI. ti tRtIyaH 3 / ege No gaNaTTakare jo mANakare' eko no gaNArthaMkaro no mAnakaraH, na khalu gaNasyA'rtha-kAyameva karoti na vA mAnamabhimAnaM karotIti caturthaH puruSaH 4 teSu caturvapi purujhajAteSu ye sAdhoH samAnarUpadhAriNo muNDitaziraskA bhikSATanazIlA:, tathA--devacintakAH nidarzanaM dRSTAnto bhavati / tatra- devacintakA nAma te ye zubhAzubhaM rAjJe kathayanti, zakunAdizAstrajJA ityarthaH, ta evAtra dRSTAntaH, tathAhi-prathamaH saH yo hi rAjJA pRSTo'pRSTo vA zubhAzubhaM sAdhayati, kintu-mAnaM na karoti 1 / dvitIyo mAnaM karoti na ca mAnAdeva kiJcit pRSTo'pi kathayati 2 / tRtIyo yadi pRcchati tadA kathayati no pRcchati tadA na kathayati 3 / caturtho na kimapi kathayati na vA mAnameva karoti 4 / tatra dvau prathamatRtIyau saphalau, do ca dvitIyacaturthI viphalau / evaM dRSTAntagatena prakAreNa gaNe'pi prathamatRtIyo saphalau, dvau ca dvitIya caturthI viphalAveca jJAtavyau / teSAM caturNAmapi sAdhUnAM madhye prathama AhAropadhizayanAsanAdibhirgapachasyopakAraM karoti, na ca kadAcidapi mAnaM karoti 1 / dvitIyo mAnaM karoti na ca gaNadharasyopakAraM karoti 2 / tRtIyo gaccasyopakAramapi karoti mAnamapi karoti 3 / caturthastu-na gacchasyopakAraM karoti na vA mAnameva karoti 4 / ta ime catvAro muniprabhedA bhavantIti / sU0 7 // matha gaNasaMgrahamadhikRtya caturbhaGgImAha- - 'cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram-battAri purisajAyA pannatA taMjaDA-gaNasaMgahakare nAma ege no mAnakare 1 ege mANakare no gaNasaMgahakare 2, ege gaNasaMgahakarevi-mANakarevi 3. ege no bhaNasaMgahakare no mANakare 4 // sU0 8 // chAyA- catvAraH puruSajAtAH prasaptAH tadyathA-gaNasaMgrahakaro nAma eko na mAnakaraH 1, pako mAnakaro no gaNasaMprahakaraH 2, pako gaNasaMgrahakaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no gaNasaMhanakaro no mAnakaraH / / suu08|| bhASyam-'cacAri purisajAyA' catvAraH puruSajAtAH, tatra catvAra:-catuSprakArakAH puruSajAtAH-puruSAH 'pannattA' prajJaptAH, tAneva bhedAn darzayitumAha-taMjahA' ityAdi, 'mahA' tapathA-'gamasaMgahakare NAma eme no mANakareM gaNasaMpaikaro nAma eko na mAna Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 vyavahArako karaH, tatra gaNasya-gacchasya saMgraha-dravyamAva medabhinnaM karoti-saMpAdayati yaH sa gaNasaMpaikaraH, saMgraho vividho dvavyato bhAvatazca, tatrA''hAravastrapAtrAdikaM dravyasaMgrahaH, sUtrArthahAdika bhArasaMha, jadunayama saMgrahaM saMpAdayati no mAnakaraH-no-na kathamapi mAnakara AhAravastrapAtrAdinA jJAnAdinA ca gachasyopagrahaM karoti kintu nAbhimAnaM karotIti prathamaH 1 / 'ege mANaphare no gaNasaMgaDakare 2' eko mAnakaro no gaNasaMgrahakaraH-svasya jAtikulAdemanimeva karoti gaNasaMgrahaM na karotIti dvitIyaH 2 / 'ege gaNasaMgahakarevi mANakarevi' eko gaNasaMgrahakaro'pi mAnakaro'pi gaNasyApi saMpaI karoti mAnamapi karotIti tRtIya 3 / 'ege no gaNasaMgahakare no mANakare 4' eko no gaNasaMgrahakaro no mAnakaraH, dvayamapi na karotIti caturthaH 4 | __ mayaM bhAvaH-tatra prathamabhaGgIyaH sAdhuH dravyata AhAropaghizagyAdidvArA saMgrahako bhavati, mAvato jJAnAdinA saMgrahakaro bhavati, prANanAyake AcArye'samarthe sati yadA guruH zArIrikAdisAmA'bhAvena vAcanAdAne zakto na bhavati tadA ziSyAta-pAtIkAt vAcayati eSaH / prathamaH 1 / dvitIyastu-mAnaM karoti na tu dravyato bhAvato vA gaNasya saMgrahaM karoti 2 / tRtIyastu-gaNasya dravyato bhAvatazca saMgraha karoti 3 / caturthastu-na dravyato na bhAvato gaNasya saMgrahaM karoti 4 / tadevaM catvAraH puruSA bhavanti / / sU0 8 / / atha gaNazobhAmadhikRtya caturbhaGgImAG-'cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram-cattAri purisajAyA pannattA, taMjaso gaNahAhakare nAma ege no mANakare 1, mANakare nAma ege no gaNasohakare 2, ege gaNasohakarevi mANakarevi 3, page no gaNasohakare No mANakare 4 // sU0 9 // chAyA-catvAraH puruSamAtA: Raat:, tadyathA-gaNazobhAkaro nAma pako no mAna karaH 1, mAnakaro nAma pako no gaNazobhAkaraH 2, eko gaNazobhAkaro'pi mAmakaro'pi3, pako no gaNazobhAkaro no mAnakaraH 4 // sU0 9 // bhASyam--'cattAri' catvAraH 'purisajAyA' puruSajAtA:-puruSaprakArAH 'pannattA' prajJatAH | tAneva caturmedAn puruSAn darzayitumAha-'jahA' tadyathA-'gaNasohakare nAmaM ege no mANakare1' gaNazomAkaro nAma eko no mAnakaraH, tatra gacchasya catuviSasahasya zobhA gaNasya khyAti pravacanAprabhAvanArUpAM vA karoti sa gaNazobhAkaraH, no mAnakaraH na tu kadAcidapi gaNasya zomAkaraNAt svamanasi mAnam abhimAnaM karoti, etAdRzaH prathamaH 'mANakare nAma page no gaNasohakare2' mAnakaro nAma eko no gaNazobhAkaraH, mAnameva karoti kintu kadAcidapi gaNasya zobhA na karoti, eSa dvitIyaH 2 / 'ege gaNa Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 10 10 sU0 10 catuSprakArapuruSajAtanirUpaNam 241 soikarevi mANakarevi' ekastRtIyaH saH-yo gaNazobhAkaro'pi mAnakaro'pi zobhAmAnayorubhayorapi kArakaH sa tRtIyaH 3 / 'ege no gaNasohakare no mANakareM' ekavacaturthaH sa puruSo yo na kadAcidapi gaNazobhAkaro na vA mAnakaro bhavati umayacarjinazcaturthaH 4 / atrApi-caturpu bhaGgeSu madhye prathamatRtIyau saphalau, dvitIya caturthabhaGgo viphalAviti // tatra-gaNazomAkaro nAma-yo gaNaM zobhayati, zobhA khala vAdijayapravacanohAhanivAraNAdibhirbhavati, tathAhi-vAdena vAdinaM parAjitya gaNaM zobhayati, usUtraprarUpakaM mUtrArtha samyak pradarya jinamArge sthApayati, pravacanAkSepakAn sUtrapramANaM pradA pravacanAmAvanAM vardhayati dharma-kathAdibhirnimittaiH, tathA vidhAdibhizconmArgagatAn yathAyogaM jinadha mAnayati, ityevaMprakAreNa sadA gaNaM zomayati / ____ ayaM bhAvaH- yadA kadAcit sakaladarzanapAravA vAdI samAgatya gaNanAyakasya purata evaM vadati-bho AcArya matapracAraka ! sAdho ! yadi tvayi pANDityaM bhavet , yadi vA pANDityena svakIyaM mataM loke vyavasthApathasi, tahi rAjAdiparivRtapariSadi mayA saha vAdaM kuru, yadi mAM vijeSyasi tadA tvanmatasya saMsthApanaM syAt , ahaM tava dharma svIkariSyAmi, no cet kevalaM vipratArakameva tyAM manye / tadA yadi prativAdinA vAdaM ka sa gaNanAyako na zakto bhavet tadA mahatI zAsanasyA'pratiSThA syAt iti manyamAno vAdanipuNaH sAdhusta duntivAdinaM sarvajJasidAntoktamanekAntavAdaM puraskRtya parAjayati, parAjitya ca taM vAdinaM jinadharma sthApayitvA zAsa. nasya zobhA vardhayati / parvaprakAreNa sa gaNasya zobhAkaro bhavati / na kevalaM vAdenaiva parAjinya gaNazobhAkaraH kintu dharmakayAM kRtvA gaNaM zobhayati / tathA nimittAdizA samyag jJAtvA nimittAdikathanadvArA rAjAnamAvarjayityA zAsanasya khyAti loke saMpAdati / evaM vidyAdi. bacAt mahato'pi sahaprayojanasya sAdhanAd gaNaM zobhayati / yadA kadAcit sasya mahatkArya samupasthitaM bhavet kArya ca tAdRzaM prakArAntareNa sAdhitaM na bhavati, tadA sa sAdhuH vidhAnizayamabhAveNa sahatya tAdRzaM kArya sAdhayan gaNazobhAkaro bhavatIti / sU0 9 // ___atha-zodhimadhikRtya caturbhaGgImAi-cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram-cattAri purisajAyA pannatA, taMjahA gaNasohikare NAma ege no mANakare 1, ege mANakare no gaNasohikare 2, ege gaNasohikarevi mANakaravi 3, ege no gaNasohikare no mANakare // sU0 10 // chAyA-patyAraH puruSajAtAH prAptAH, tadyathA-gaNazodhipharo nAma eko no mAnakaraH / , eko mAnakaro no gaNazodhikaraH 1, pako gaNazodhikaro'pi mAnakaro'pi 3, pako na gaNazodhikaro no mAnakaraH / / sa. 10 / / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre 'bhASyam - 'cattAri' catvAraH catuHsaMkhyakAH 'purisajAyA pannatA' puruSajAtA puruSaprakArAH prajJaptAH, tAneva caturaH prakAzan darzayitumAha - 'jahA' ityAdi / 'saMjahA' tathA - 'gaNasahikare ekaeko no mAnakaraH / tatra - gaNasya zodhi prAyazcicadAnena dharmaprarUpaNayA ca vizuddhiM karotIti gaNazodhikaro na su - mAnakaraH 1 / 'ege mANakare no gaNasohikare 2' eko mAnakarI bhavati no na tu kadAcidapi gaNasya zoSikaro bhavati 2 / 'ege gaNasoTikarevi mANakarevi 3' eko gaNazoSikaro'pi mAnakaro'pi 3 / 'ege no gaNasohikare no mANakare 4' eko no guNazodhakaro no mAnakaraH 4 / atrApi prathamatRtIyabhaGgau saphalauM, dvitIyacaturthau viphalAviti / atrAyaM dRSTAntaH 250 ekasmin nagare janapada vihAreNa viharanta mAcAryA anekairmunisaGghArakaiH saha samavasRtAH / tatra sAdhusaGghATakAH pRthak 2 bhikSArthaM prAme praviSTavantaH, tatraikasmin gRhasthagRdde ekaH saMghATako bhikSArthaM gataH, tatra tasya gRhe tadA prAghuNakAdinimittaM bahulaM modakAnAM bhojyaM sampAditamAsIt tatastasmai sAdhusakAkAya vipulA modakAH pratilAbhitAH / tadanantaramakasmAda dvitIyaH sATospi tatraiva gataH tenApi vipulA modakA labdhAH / evaM tRtIyacaturthaH samrATako'pi tatra gataH modakAMzca labdhavAn / AgatAH sarve upAzraye, bhAcAryebhyo bhikSA pradarzitA / sarveSAM sadRzabhikSAlAbhena teSAM sAdhUnAM manasi zaGkA jAtA yadeteSAM modakAnAmudgamA azuddhAH saMbhaveyuH sAdhUnAgatAn zrutvA sAdhvarthamime saMpAditA iti lakSyate / iti zaGkite gavA tadgRhaM draSTavyaM sa praSTavyazca bhavet mo zramaNopAsaka 1 vyaya tava gRhe saMkhaDitale prANakA vA samAgatA: :, athavA sAdhUnAM kRte modakAH saMpAditAH kautA veti / tatra ca gadde bhojanavelAyAM na ko'pi pravezaM labhate etAdRza: sAhasikaH sAdhuryo bhojanavelAyAM gRhasthagRhe pravizet pRcchAM vinA etadazanAdi sAdhubhirna bhoktavyam eSa sAdhukalpaH / tatraika: ojasvI sAdhuH tadgRhajanAnAM paricita sa tasmin gRhe'nivAritaprasarastad duSpravezaM gRhaM pravizati / pravizya ca teSAM modakAnAmudramaM pRcchApratipRcchAdinA vijJAya zuddha eSAmudramaH iti nizaGkitaM karoti / AgatyA''cAryapAdamUle nivedayati na mAnaM karoti, eSa prathamaH puruSajAto yo mAnena gavA''hArasya zodhiM kRtavAn tenAyaM zodhikaro no mAnakara iti 1 | evaM dvitIyaH kevalaM mAnakaraH kintu zodhikaraNe'samarthaH 2 // tRtIyaH zodhimapi karoti, kRtvA mAnamapi karoti 3 / caturthastu nobhayakaraNasamarthaH / iti bhaGgacatuSTayabhAvanA // sU0 10 / / J pUrvaM zodhimAzritya caturbhI prokA. tatra zodhiriti vA dharma iti vA ekArthaH dharmazva rUpato bhAva ceti dvidhA bhavati tato rUpadharmo bhayamadhikRtya caturbhaGgomAi- 'canvAri' ityAdi / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 11-12 ageskArapuruSajAta nirUpaNam 259 sUtram - cattAri purisajAyA pannatA, tejahA - rUvaM nAma ege jar3a no dhammaM 1, dhamma nAma ege jahadda no rUvaM2, ege rUvaMvi jahai dhammaMtri jahai 3, egeno rUvaM jaes no dhammaM jahara4 / / sU0 11 / / chAyA - catvAraH puruSajAtAH pratAH, tadyathA rUpaM nAma pako jahAti no dharmam 1, dharma nAma ko jAti no rUpam 2 pako rUpamapi jahAti, dharmamapi jahAti 3. eko jo rUpaM jahAti no dharma jAti // 11 // prajJaptAH, bhASyam - - ' cattAri' catvAraH 'purisajAyA' tAneva caturo medAn darzayitumAha- 'tajA' eme jada no dhammaM rUpaM nAma eko jahAti no rUpaM - svakIyaM liGgaM jahAti parityajati svaliGga parityajyApi sAdhayati kAryam, kintu dharma zrutacAritralakSaNaM kadApi na jahAti iti prathamaH 1 / 'dhammaM nAma ege jahai no vaM' dharma nAma eko jahAti no rUpam, yathA- pArzvasthaH iti dvitIyaH 2 / } puruSajAtAH puruSaprakArAH 'pannatA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA 'rUvaM nAma dharma jahAti, prayojane samupasthite sati , 'ege rUvaMvi jahai dhammaMvi jahai' eko rUpamapi jahAti dharmamapi jahAti yathA - ekAntato mithyAdRSTiriti tRtIyaH 3 / 'ege jo rUvaM jahai no dhammaM jahar3a' eko no rUpaM jahAti no gharma jahAti yathAjJAnAdiratnatrayA''rAdhakaH, iti caturthaH 4 / atra yaH sadorakamukhavastrikArajoharaNAdirUpo muniveSaH sa rUpamucyate, tathA dharmo jJAna-darzana- cAritralakSaNaH, dharmazabdena trayANAM ratnAnAmeva grahaNaM bhavati / mayaM bhAvaH kazcid bhAvato jJAnAdiratnatrayasamanvito'zivAdi- mithyAdRSTirAjAdi-kAraNavazAd anyaliGgaM gRhiliGgaM vA pratipadyamAnastyaktaliGgo'tyaktadharmazca kathyate / atra dRSTAntaH-AsIt kasmizcinnagare kanakadatto nAma rAjA mahAmidhyAdRSTirnAstikavAdI vAvadUka: vAcAlaH paNDitAbhimAnI paNDitaiH saha vAdaM dekhA tabuddhimevopajIvya paNDitAn apamAnayati / vyatha kadAcit kAlAntare pravRddhamidhyAvAsanaH sarvajJamatopAsakAn sAdhUn apavadAvayituM pravRttaH / sa cAhaya sAdhUn kathayati-yadi yuSmAkaM dharmaH satyastA bhavadbhirmayA saha vAdaH kriyatAm / yadA sAdhavo vAdAya samAgacchanti tadA kiJcidvAdaM kRtvA tAnapamAnya svadezAdeva niSkAsaryAti / tatastasyaitAdRzamapadrAvaNakaraNena sarve'pi sAdhavaH zrAvakAzca paramodvignA jAtAH, parasparaM vicAraNAM ca kuryuH - kathametasya rAjJo vAde parAjayaH syAt ayaM paNDitAbhimAnI duHkhAyati sAbUn / tatastatrAsIt kazcit vAdalabdhisampannaH khecaralabdhimAMzca sAdhuH saH 'saMghasva apamAno Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra bhavatIti vicArya svakIyaliI parityaya manyaliGgaM vidhAya vAdakaraNAya rAjasamIpaM gatavAn / gatvA ca tena niveditam-yadekaH sAdhurvAdAya samAgataH / tatra vA sajAtakutuhalo rAjA vAdakaraNAya sAdhumAhatavAn , samAgataH sa sAdhurcAdAya / tadanantaraM dvayoH sAdhurAjJocA~daH pracalitaH, pracalite vAde rAjApatitvAt niruttaro jAtaH / sAdhuzca vAdalabdhisampanno rAjAnaM mUkavad vacanarahitaM kRtavAn / sadamAtaraM sa rAjApazabhisthAna patikAca svapakSa nirvAhayitumasamarthaH krodhAgnisaMtaptaH sAdhorvacasA'pamAnakaraNe pravRttaH / tato rAjasamIpato'pamAnaM jJAtvA sa sAdhurvAdadarpasphoTanAya rAjJo mastakaM pAdenA''kamya vAyuriva AkAze uslaSya tatsthAnAt palAyanaM kRtvA svasthAnamAgataH / eSa prathamaH purupastyAtasvaliGgo'vyakadharmA 1 / dvitIyastyaktadharmA'tyaktarUpaH, sa khalu svaliGge sati pratipattavyaH, sa ca pArzvasthAdaunAmanyatamo niSkAraNapratisevo bhavadhAvitukAmo vA jJAtavyaH, tasya bhAvatasyaktadharmatvAt svaliGgasya ca dhAraNAt 2 / tRtIya ubhayatyaktaH, rUpaM sAdhuveSamapi tyajati zrutacAritrarUpaM dharmamapi tyajati, majAtaikAntamithyASTiguhirine vartamAno jJAtavyaH 3 / caturthastu ubhayasahitaH sAdhuveSamapi na tyajati svadharmamapi na tyajati, tatra svalinena sadorakamukhabastrikArajoharaNAdirUpeNa yuktaH dharmeNajJAna-darzana-caritra- lakSaNaratnatrayeNa yuktaH svamatasiddhaH zramaNaH 1 // sU0 11 // atha-gaNamaryAdAM dharma cAdhikRtya caturbhaGgImAha-'casAri' ityaadi.|| sUtram--cattAri dhurisajAyA pannatA, taMjA-dhamma nAmege jahai no gaNasaThiI 1, gaNasaMThiI nAmege jahai no dhamma 2, ege dhammapi mahai gaNasaMThiApi jaba 3, ege no dhammaM jahai no gaNasaMThiI 4 // sU0 12 // chAyA-catvAraH puruSajAtAH prAptAH, tapathA-dharma nAma pako mahAti mo gaNasaMsthitim 1, gaNasaMsthiti nAma eko jAti mo dharmam 2, eko dharmamapi jahAti gaNasaMsthitimapi jahAti 3, eko no dharma jahAti no gaNasaMsthitim 4 / / sU0 12 // bhAgyam-'cattAri purisajAyA pannattA catvAraH puruSajAtAH-puruSaprakArAH prajJaptAH / tAnevAha-'tanahA' tadyathA--'dhamma nAmege jahai no gaNasaMThiI'dharma nAma eko jahAti no gaNasaMsthitim / tatra gaNasya gacchasya saMsthitiH-maryAdA yathA-tIrthakarasyeyamAjJA-yat anyagacchIyo vAcanAgrahaNayogyaH sAdhurbhavettadA tasya tIrthakarAjJApramANena sUtravAcanAM dAtuM kalpate iti, kintu kazcid gacchaH svacchandatayA tIrthakarAjJAviruddhAM svaganchasya maryAdAM kuryAt- yad anyagacchIyaM yogyamapi sAdhu na vAcaditi / evamekaH puruSo dharbha tIrthakarAjJArUpaM jahAtiyogyamapyanyAcchIyaM sAdhu na vAcayati, kintu gaNasaMsthitim anyagacchIyasAdhuvAcanAdAnaniSedharUpAM gaNamaryAdA na jahAti, epa prathamo bhaGgaH 1 / dvitIyo gaNasaMsthitiM jahAti yogyamanyaganchoyaM sAdhu vAnaryAta, tenA'nyagacchIyasya vAcanAdAnaniSedharUpAM maryAdAM tyaktavAn kintu Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u 10 sU0 13-14 atuSprakArAbAyasvarUpanirUpaNam 256 dharma jinAjJArUpaM yad yogyaM sAdhumanyagalchIyaM vAcodatyetAdRzaM dharma na vyaktavAn , eSa dvitIyaH 2 / tRtIyo dharma-gaNasaMsthitirUpamubhayamapi jahAti, yathA ayogyasya vAcanAdAnArma dhyaktavAn, anyagacchIyasya vAcanAdAnAda gaNasaMsthitimapi tyaktavAn , eSa tRtIyaH 3 / caturthaH punarubhayamapi na tyajati, yathA-manyagacchIyasAdhoH ziSyam 'ayaM medhAvI pravacanopamahakarI bhaviSyatI tyAdiguNayuktamupalabhya tAchedaprAyazcittadAnena svaziSyaM kRtvA vAcayati tena dharma tIrthakarAjJArUpaM na tyaktavAn , svaziSyatvena kRtasya vAcanAdAnAd manyagacchIyavAcanAdAnaniSegharUpAM gaNamaryAdAmapi na tyaktavAn , eSa caturthaH / / patamubhaya-gaNasaMsthitiM dharma cAvalambamAnaM mahApuruSa vandAmahe / iti sUtraspaSTArthaH // sU0 12 // atha niyaghama-dRDhadharmetipadadvayamadhikRtya caturbhaGgImAha -'cattAri' ityAdi / sUtram -cattAri purisajAyA pannatA, taMjahA -piyadhamma NAmaM eme no dahadhamme 1, daDhadhamme nAma ege, no piyadhamme 2, ege piyazammevi. dadhammevi, 3, ege no piyadhamme no daDhadhamme 4, // sU0 13 / / chAyA-catvAraH puruSajAtAH prAptAH, tadyathA--niyadharmA mAmaiko no dharmA 1, svadharmA nAmaiko no priyadharmA 2, pakaH priyadharmA'pi svadharmA'pi 3, pako no miyadharmA no hadadhamA 7 / / sU0 13 // bhASyam-'cattAri' catvAraH 'purisajAyA panmattA' puruSajAtA:--puruSaprakArAH prajJapvAH, tAneva catu prakArAn darzayitumAi-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'piyadhamme nAma ege no dadhamme' priyadharmA nAmaiko no dRdvadharmA, tatra- priyaH-sarvebhyo'pi abhilASayogyo ghamau yasya sa priyadharmA, no dRDhadharmA, dharme dRddhA-nizcalA matiryasya sa tathA, tAdRzo na, sodhya prathamaH 1, dadhamme NAmameme mo piyadhamme 2' dRDhadharmA dharme dRddhA matirbhasya sa tathA, sAdRzaH kintu priyadharmA na, dharmastu na tAdRzaH priyaH 2 / 'ege piyadhammevi dahadhammekhi ekaH priyadharmA'pi dRDhadharmA'pi, sa cAyaM tRtIyaH 3 / 'ege no piyadhamme no dahamamme eka: puruSo na priyadharmA na vA-dRDhadharmA, epa caturthaH 4 // matrAya bhAvaH-priyadharmA saH yo yasmAd vAcanAdi gRhNAti tasya dravyata mAhArAdinA, bhAvato manaHsupraNidhAnAdinA vaiyAvRttye upatiSThate na kAlAntare'nyasyopatiSThate, dRvadharmA tu sarveSA mavizeSeNa vaiyAvRttye upatiSThane sarvatra niravicArazceti, ayaM priyadharma-dRDhadhayovizeSaH / prathamamanabhAvanA yathA-prathamaH puruSo dazaprakArakasya vaiyAvRttyasyA'ye vakSyamANasyA'nyatamasmin vaiyAvRttye priyadharmatayA jharityudhamaM karoti phintu adRdvadharmatayA'tyantaM na nirvahati tasyApativAryatvAditi prathamo bhaGgo bhavati 1 / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyavahArako dvitIyastu paiyAghRtyaniyAMdAbAd dRDhadharmA yo gRhIta vaiyAkRtyaM yAvatkAlaM tadAvazyakatA bhavatAvatkAla nivAMta, mI prayadharmA yo'priyadharmata yA mahatA kaNTena kathaM kathamapi prathamaM vaiyAvRtya grAhyate sarvasAdhAraNavayAdRSya karaNabhAvarahityAt , sa eSa dvitIyabhagavA / ubhayataH kalyANakarastAtIyabhaGgavattI 3 / caturthastu na priyadharmA nApi dRDhadharmA, ityAkArako gaJchanirAkRto jJAtavyaH 4 // sU0 13 // sAmpratamAcAryapadamadhikRtya caturmasImAha-'cattAri' ityAdi / sUtram -cattAri ApariyA pannatA, taMjahA-pancAyaNAyarie nAma ege No uvaTThAvaNAyarie 1, upadvAvaNAyarie nAma ege no pancAyaNAyarie 2, ege pavyAyaNAyarievi utradvAraNAyarievi 3, ege no pancAyaNAyarie no upahAyaNAyarie 4 dhammAyarie 4 // sU0 14 // chAyA- catvAra prAcAryAH prAptAH, tadyathA pramAjamAcAryoM nAmaiko jo upasthApanAcAryaH 1, upasthApanAcAryo nAmaiko no pravAjanAcAryaH 2, ekA prayAjanAcAryo'pi upasthApanAcAryo'pi 3. eko no prayAjanAcAryA no upasthApanAcAryo dharmAcAryaH 4 ||suu0 11 // bhASyam - 'cacAri' catvAraH AyariyA pannacA' AcAryAH gaNanAyakAH tatra-AcAryalazvagaM yathA Acinoti ca zAstrArtham , AcAre sthA syatyapi / svayamAcarate yasmAt , tasmAdAcArya ubhyate // 1 // bhasyArthaH - yasmAt kAraNAt zAlArtha-zAstrapratipArtha vastu-padArthajAtam AcinotiekatrIkaroti-zAstra pratipAditapadArthajAtaM svamanasi avadhArayati, tathA zAstrapratipAditasAdhumaryAdAparibhraSTAna sAvUn AcAre-zAstrapratipAditavyavahAre sthApayati, zAstrapratipAditapadArthAn jIvAjIvAdikAn-avabodhayati, tathA svayamAcarati-zAstrapratipAditaM samitigupayAtmakaM zramaNadharmamAcarati, svayaM pAlayati, tasmArakAraNAt sa AcArya iti kathyate / etAdRzA AcAryAzcatuSprakArakAH prajJatAH / samprati tAneva caturo bhedAn darzayitumAi'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA--'paJcAyaNAyarie nAmaM ege no uvadvAvaNAyarie' pravajanAcAryo nAmaiko na tUpasthApanAcAryaH, kevalaM pravAjayati samyaktvotpAdanena dIkSonmukhaM kRtvA sAmAyikacAritraM dadAti na tu chedopasthApanIyacAritre upasthApayati sa prathamaH 1 / / 'uvaThThAvaNAyarie nAmameMge no pavvApaNAyaripa' upasthApanAcAryoM nAmaiko no pramAjamAcAryaH, samyaka ve-upasthitAn paJcamahAvrate upasthApayati na pratrAjayati-na dIkSA dadAtIti dvitIyaH 2 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAnyam u0 10 sU0 15-16 caturvidhAntavAsisvarUpanirUpaNam 255 'ege pacAyaNAyarievi uvahAragAyariyavi 3' ekaH prabhAjanAcAryo'ei upasthApanAcAryo'pi, sa eva pravAjayatyapi sa evopasthApayatyapi, iti tRtIyaH 3 / 'ege no paccAyaNAyarie no uvahAraNAyarie 1, eko no prabAjanAcAryoM no na vA upasthApanAcAryaH / nanu ya ubhayavikalaH sa kathamAcAryaH probhyate paGguvadubhayacaraNahInatvAt ! tapAi'dhammAyarie' dharmAcAryaH, eSa no pravAjayati na vA upasthApayati phintu kedalaM dharmameva zrutacAritralakSaNaM mAhayati tato dharmadezaktvAd dharmAcAryaH / epa caturthaH ghamopadezalabdhimAn zramaNo bhavatIti / ___ayaM bhAvaH-prathamabhane pravAjanAcAryaH sUcito bhavati 1 / dvitIyamale upasthApanAcAryaH sUcitaH 2 / tRtIyama)--ubhayaH sUcitaH prajAjanAcArya upasthApanAcAryazceti3, tatra--prathamasyA''cAryasyAmArtham parArthe vA kevalapabAjanAdhikAraH, ya AtmanimittaM paranimittaM vA kevala pranAjayati sa prathamaH prajAjanAcArgaH 1 / dvitIyastu prajitaM kevalamupasthApayati, prabajitasya puruSasyopasthApanAM mahAvatAropaNarUpAM karoti 2 / tRtIyastu punarAcArvaH svAtmArtha parArtha vA pranAjanamupasthApanaM comayamapi karoti 3 / yastu-no pranAjati na vA mahAmatepu upasthApayati sa caturthaH, eSa dharmopadezakaH kevalaM jinoktaM dharma grAhyatIti 4 / atraivaM yojanA vijJeyA-ephaH pAzcida dharmAcArgaH naH pratha:sAra, gama mAdayati / dvitIyaH prajAjanAcAryoM yaH pradhAjayati 2 / tRtIyoM gururupasthApanAcAryoM yo hi prANAtipAtaviramaNAdipaJcamahArateSUpasthApayati 3 / eSu tripu kazcit tribhirapi saMpanno bhavati, yathA--kadAcisa eva dharmamAyati,sa eva pravAjayati, sa eva upasyApayatyApi mahAvateSu kazcid dvAbhyAmeva saMpanno bhavati, yathA-sa eva dharma grAhayati, sa eva pracAjayati; athavA anAjayati upasthApayati ca / kazcidekenaiva guNena yukto bhavati, yathA-yo dharmameva prAyati, kazcit kevalaM anAjayatyeva, kazcit kaivalamupasthApayatyeveti // sU014 // atha punarAcAryaprakArAnevAdhikRtya caturbhaGgImAi-'cattAri' ityAdi / sUtram- cattAri AyariyA pannasA, taMjaDA--usaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1, cAyaNAyarie nAma page no udesaNAparie 2, ege uddesaNAyarievi vAyaNAyarievi 3, ege no udesaNAyarie no vAyaNAyarie dhammAyarie / // sU0 15 // chAyA-yatvAra AcAryAH prakSaptAH, tadyathA--uddezanAcAryoM nAmaiko no pAcanA cAryaH 1, vAcanAcAryoM nAmaiko no uddezanAcAryaH 2, eka uddezanAcAryo'pi vAcanAcAryo 'pi 3, pako no uddezanAcAryo- no vAcanAcAryoM dharmAcAryaH 4 // sU0 15 // bhASyam -'cattAri' catvAraH 'AyariyA pannatA' AcAryAH / prajJAptAH tAneva caturo maidAn darzayati-'taMjahA ityAdi, 'jahA' tabathA-'uddesaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1' uddezanAcAryoM nAma-eko no vAcanAcAryaH prathamaH, ya uddizati zrutokkakriyAkalApAdi Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUle zikSaNato dvAdazAGgAdizrutAdhyayanayogyatAM saMpAdayati kintu zrutaM na vAcayati-tAdazazrutasya vAcanAM na dadAti 1 / 'vAyaNAyarie nAmege no uddesaNAyarie 2' vAcanAcAryoM nAmaiko no uddezanAcAryaH, zrutavAcanAM dadAti natUdizatiH na zrutAdhyayanayogyatA saMpAdayati 2 / ege usaNAyarievi vAyaNAyarievi 3' eka uddezanAcAryo'pi vAcanAcAryo'pi-udizayapi vAcayatyapi 3 / 'ege no uddesaNAyarie-no vAyaNAyarie dhammAyarie 4' ekastu no uddezanAcAryoM na vA vAcanAcArthaH kintu dharmAcAryaH / mayaM bhAvaH-tatraikaH prathamaH zrutamudizati-zrutaguNAn pradAyati parantu na dAcayati, yathAmaGgalabuddhayA prathamata prAcArya udizati 1, tadanantaramupAcyAyo vAcayati / atrAcAryaH prathamabhaGgAvatI 1, u ta, viHiRET, 1...gadinupAlako vAcayati 2 / ya evodizati sa evaM bAcayati, iti tRtIyo bhaGgaH 3 / yo no uddizati zrutaM na vA vAcayati, ityeSazcaturthaH 4 / ema dharmAcAryoM dharmopadezakatvAt, sa punaH zrutAdhyetA gRhastho vA zramaNo vA jJAtavyaH / / sU0 15 // athAntevAsino'dhikRtya caturmaGgImAha- 'canAri' ityAdi / sUtram-dhammAyariyassa cattAri antevAsI pannasA taMjahA-udesaNaMtevAsI nAma ege no vAyaNaMtevAsI 1, vAyaNaMtevAsI nAma ege no uddesaNaMtevAsI 2, ege uddesaNaMtevAsIvi vAyaNaMtevAsI vi 3, ege no udesaNaMtevAsI no bAyaNa tevAsI-dhammate bAMsI 4 // sU0 16 // chAyA-dharmAcAryasya catvAro'nteyAsinaH prasaptAH, tadyathA-ddezanAnteSAsI nAmako no vAcanAntevAsI !, vAcanAntevAsI nAmako no uddezanAtevAsI 2, papha uddezanAntavAsI bhapi vAcanAmtevAsI api 3, eko no uddezanAnteyAsI no vAcanAntevAsI dharmAnteSAsI ||suu. 16 // bhASyam ----'dhammAyariyassa ittAri aMtevAsI pannacA' dharmAcAryasya catvAro'ntevAsinaH-ziSyAH prajJatAH, tatra-antaM nAma-antikamadhyAsa AsannaM samIpaM cetyeko'rthaH, tatpu. narantaH-samIpe vasati-zikSAgrahaNAya gurusamIpaM vasati so'ntevAmI AcArya pratItyaiva zrutagrahaNaniyamAt / tathA cA''cAryasyA'nte-samIpaM varAtItyevaMzIlo yaH so'ntevAsI, te cAntevAsina zrAcAryavadeva catuSprakArakA bhavanti / bhAcAryasya caturvidhatvena tadantevAsinAmapi caturvidhatva saMbhavAt , tAneva caturI bhedAn darzayati-taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tAthA-'uddesaNaMtevAsI nAma page no vAyaNaMtevAsI uddezanAntevAsI nAma-eko no vAcanAntevAsI, tatra-uddezanamudezaH sUtro. larikSetyarthaH / kevalamuddezamevAdhikRtya yo'nteyAsI sa udezanAntevAsI kathyate. etAdRza ekaH kintu no vAcanAntevAsI vAcanAmadhikRtya no bhantevAsI vAcanAmahaNabuyA'ntevAsI neti prathamaH 1 / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAcyam 70 10 10 17-18 trividhasthavirabhUmi-zaikSabhUminirUpaNam 257 'cAyaNaMtevAsI nAma ege no usaNaM teyAsI 2, vAcanAtevAsI nAma eko na tu uddezanAntevAsI, yaH kevalaM vAcanAmeva gRhNAti na tUprezamiti dvitIyaH 2 / 'ege uddesaNaMtevAsIri cAyaNaMtevAsISi' eka uddezanAntevAsI-Apa, vAcanAntevAsI api, ya ubhayapi gRhNAtiuddezamapi gRhNAti tathA zrutasya vAcanAmapi gRhNAti sa tRtIyaH 3 | 'ege no uddesaNaMtevAsI no vAyaNaMtevAsI dhammaMtevAsI 4' ko no uddezaM gRhNAti, na vA vAcanAmeva zrutasya gRha'ti kintu kevalaM dharmazravaNamAtramadhikRtyA''cAryAntike vasati sa dharmAntevAsIti caturthaH 4 / / ayaM bhAvaH . yo yasyAnte uddezanamevAdhikRtya vasatisa tasyA cAryasyoddezanAntavAsI prathamaH / yo yasyAcAryasya antike kevalaM vAcanAmevAdhikRtya vasati sa tasya vAcanAnnevAsI dvitIyaH 2 / yastu yasyA''cAryasyAntike usezanaM vAcanAM ceyubhayamapi adhikRtya vasati, sa tasyAcAryasyobhayAntevAsI, iti tRtIyaH 3 / yastu yasvAcAryasya samIpe no uddezanaM nA'pi vAcanAmadhikRtya vasati, kintu-dharmazravaNamAtramadhikRtyaiva vasati, sa taM prati ubhayavikalo dharmAntavAsIti caturthaH 4 / ___ atraivaM yojanA kartavyA, tathAdi-prathamaM kazcit dharmazrotRtvena dharmAntevAsI 1 / kazcit zratokazikSAgrAdvitvena uddezAntabAsI 2 / kazcita zrutavAcanAnAditvena vAcanAtevAsI 3 / kazcid uddezanaM vAcanAM cetyubhayasyApi grAhityena ubhayAntevAsIti catvAro'ntevAsino bhavantIti 4 / ___ atra-dharmAdimizraNenApi paJcavidhA antebAsino bhavanti, tathAhi-kazcida dhamoddezanavAcanetitribhiH samanvito bhavati 1 / kazciddharmavAcanAbhyAM samanvito bhavati 2 / kazcid dharmodezanAbhyAM samanvito bhavati 3 / phazridvAcanoddezanAbhyAM yukto bhavati 5, kazcid- ekanaiva yukto bhavati dharmaga vA uddezanena vA-vAcanayA vAntavAsI bhavatIti // 16 // pUrvamantevAsinAM caturbhaGgI prarUpitA, antevAsinazca sthavirANAM bhavantIti sthaviravaktavyatAmAha-'to yerabhUmIo' ityAdi / sUtram-'tao berabhUmIo pannattAo, taMjahA- jAithere muyathere pariyAyathere ya / sahivAsajAe jAithere ThANasamavAyadhare sUyathaire 2, cIsavAmapariyAra pariyAyapere 3,1017|| chAyA --nimnaH sthadhirabhUmayaH prakSanAH, tathA-jAtisthaviraH 1 zrutasthaviraH, 2 paryAyasthapirazca 3 / paSTiSarSajAto jAtithavaraH 1, sthAnasamavAyaparaH zrutasthaviraH 2, vitivarSaparyAyaH paryAyasthadhiraH 4 / / sU0 15 // . Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 vyavahArasne Virmwww bhAgyam- 'tao' tisraH-triprakArikA: 'yerabhUmIbhI pannattAo' sthaviramamayaH prajJamAH tantra-bhUmiH sthAnaM kAla itye kArthaH tenAyamarthaH- sthavirasya mUmiH - avasthArUpaH kAlaH, tAstisaH prajJatAH, tA ebAha --'taMjahA' ityAdi, "taMjahA' tathathA-'nAithere' jAtisthaviraH, 'suyathere' zrutasthaviraH, 'paripAyayere ye paryAyasthavirazca / tatraiSAM trayANAM sthavirANAM vyAkhyAnaM sUtrakAraH svayaM karoti- sadvivAsajAe' ityAdi, 'sahivAsajAe' paSTivarSajAtaH-janmataH paThivarghAyuSkaH sAdhuH 'jAithere' jAtisthaviraH kathyate 1 ThANasApara suyabara sthAnasamavAyatra:-sthAnAtasamavAyAdharaH zrutasthaviraH procyate 2 / bIsavAsapariyAe pariyAyathere' viMzativarSaparyAyaH- viMzativarpadIkSAparyAyavAn paryAyasthavira ucyate 3 iti / eSAM trayANAmapi sthavirANAM satkArasammAnAdipUrvakaM tadayogyaM yAvRttyamanyasAdhumiH kartavyam, tathAhi- yo hi jAtisthaviraH SaSTivarpajAtaH, tasya sthavirasya deza-kAla- svabhAvAnumatAhArapAnIyAditivyaH / upadhiryAvatA saMstarati tAvatpramANako dAtavyaH / tathA-zavyAvasatiranukulA dAtavyA / saMstArako mRduko deyaH / tathA kSetrAntaragamanasamaye jAtisthavirasyopadhyAdikamanye vahantIti jAtisthavirasya vaiyAvRttiprakAra: 1 / tathA-- zrutasthavirasya zrutena tapasA, vRddhasya kRnikarma-vandanAdikaM karttavyam, tasma chandato 'nuvartanaM kartavyam / evamAgatasya zrutasthavirasyA'bhyutthAnamabhivAdanaM pAdapramArjanAdikaM kartavyam / tayogyamAhArAdikamAnIya samarpaNIyam / tadIyaguNAnAM prazaMsanaM kartavyam / yatra zrutasthavira upaviSTo bhavet tanna tadapekSayA nocaiH zayyAyAmupaveSTavyam / tasyA''jJA sarvadA paripAlanIyA / evaMprakAreNa zrutasthavirasya samAnapUrvakaM caiyAittyaM vidheyamiti zrutasthavirasya vaiyAvRttyaprakAraH 2 / tathA paryAyasthavirasya aprAjakasyApi vAcanAmadAturapi Agacchato'bhyutthAnAdikaM saharSa kartavyam / yogyamAhArAdikamAnIya tasmai samarpaNIyamiti paryAyasthavirasya cayAvRtyaprakAra iti / / sU0 17 // pUrva titraH sthavirabhUmayaH pradarzitAH, sthavirANAM vaiyAvRzyAdikaM zaikSa eva karttamahatoti zaikSasUtramAha-athavA sthavirapakSAH zaikSA iti sthavirasUtrAnantaraM zaikSasUtramAha--'to' ityAdi / sUtram--'tao seibhUmIo pannatAo, tanahA-sattarAiMdiyA, cAummAsiyA, chammAsiyA / chammAsiyA ya ukkosiyA, cAummAsiyA majjhamiyA, sattarAdiyA jahannA // suu018|| chAyA-tisraH zaikSabhUmayaH prajJaptA, tadyathA-saptarAvidivA, cAturmAsikI, paannmaasikii| pApamAsikI botkRSTA, cAturmAsikI madhyamA, saptarAvimdivA jaghanyA' / / suu018|| Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmyam u0 10 sa. 15-21 avasthAmAzritya vokSAdAnaSidhiH 259 bhASyam - 'to sehabhUmIo pannattAo' timraH- trisaMkhyakAH zaikSabhUmayaH, zaikSakANAMziSyANAM mamayaH-upasthapanAkAlarUpAH prajJaptAH-kathitAH, tAneva bhedAna dayitumAha-'naMjahA' ityAdi, 'jahA' tadyathA-'satcarAiMdiyA' saptarAvindivA-saptarAtriMdivapramANA, 'cAumAsiyA' cAturmAsikI-caturmAsapramANA, 'chammAsiyA' pANmAsikI paNmAsapramANA, tatra-tAsa lispu madhye 'chammAsiyA ya ukkosiyA pANmAsikI, utkRSTA zaikSabhUmiH pANmAsikI-bhavati / tathA cAummAsiyA majjhamiyA' cAturmAsikI, madhyamA zakSakamiH cAturmAsikI bhavati / 'sattarAIdiyA jahannA' saptarAtriMdiyA jaghanyA, jaghanyA zaikSakabhUmiH saptarAtriMdivapramANA bhavati / tA etAH timaH 2.kimayo bhArata maya bhAvaH--yaH zaikSakaH pUrva gRhItapranajyaH utprabajito bhUtvA punarapi pramaHyAM pratipannavAn sa zakSakaH saptame divase upasthApanIyaH / tasya hi yAvadbhidinaiH pUrva vismRtasAdhusA. mAcArIkhapaSaDadhyayanAtmakamAvazyakramaghItaM bhavet tadA dIkSAdinA sapmame divase chedopasthAenIye cAritre upasthApayitavyaH, eSA jaghanyA bhUmiH | yadyetAdineSu AvazyakaM nAbhyastaM bhavettadA sa caturthe mAse upasthApanIyaH, eSA madhyamikA bhUmiH / caturbhiAMsaraNyAvazyakaM nAdhItaM bhavet tadA SaSThe mAse upasthApayitavyaH, eSA utkRSTA bhUmiH / durbhadhasaM dharmamazradadhAnaM ca pratItya utkRSTA pANmAsikI mirbhavatIti / ayaM mAvanA-yadi saptasu divaseSu AvazyakamabhyastaM na bhavettadA caturthamAsi upasthApayitavyaH / tato'pi yadi na bhavedabhyastamAvazyakaM tadA paSThemAse upasthApayitavyaH / tato'pi na bhaveta sadA yadA bhavettadopasthApayitavyaH / jaghanyabhUmiprAptaH zaikSo dharmazraddhApariNatatvena pariNAmakaH kathyate / pariNAmako dviprakArako bhavati, yathA-AjJApariNAmako dRSTAntapariNAmakazca / tatramAjJApariNAmakaH AjJayava -jinAjJAmAtreNaiva pariNato bhavati 'tameva saccaM nIsaMkaja jiNehiM paveiyaM tadeva satyaM nizza yajinaiH praveditam , ityetraprakAreNa jinoktAni jIvA-jIvAditayAni nizAnAti na kAraNaM jAnIte na vA kAraNaM pRcchati sa mAjJApariNAmakaH zaikSaH / .. yastu parokSahetukamartha pratyakSaprasiddhadRSTAntadvArA Atmabuddhau-Aropayati nAnyathA, sa dRSTAnta pariNAma mAnena vivakSitamartha pariNamayati svabuddhau sa dRSTAntapariNAmaka iti // sU0 18 // pUrva zaikSakasyopasthApanAkAlaH proktaH, sAmprataM zaikSakasyA'varadhAmadhikRtyopasthApanAprakAramAi-'no kappai nigaMthANa vA' ityAdi / sUtram- no kappai nimAyANa yA NigaMthINa yA khuDagaM vA khupiyaM vA UpaTTaghAsajAyaM ubahAvettara cA saMbhramitsae vA // su0 19 // -pAdanamA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mainimunmun...---- ---na-Anurammamantr nirmirmwarran.n bhyapadArastre chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nirghandhInAM ghA kSullaka yA kSullikA yA UnAra varSajAtamupasthApayituM vA saMbhophtuM vA // 0 19 // bhASyam-'no kappai' no-naiva kalpate, 'NiggaMthANa vA' nirmanthAnAM zramaNAnAM vA 'NigayINa vA' nimranthInAM zramaNInAM vA 'khuDDagaM vA khuiDiyaM vA' kSullakaM kSulikA vA--tatrakSullako'pavayaskaH tam, kSullikA- alpavayaskA tAm, tAdR punaH kathambhUtam, tatrAha - 'aNaTTha' ityAdi, 'UNahayAsamAya' UnASTavarpanAtam UnAni kiJcinyUnAni maSTa varSANi jAte janmani yasya sa UnASTavarSajAtaH aSTavarSAd alpAvasthAkaH, tam , tAM vA jhullakaM sullikA vA, 'uvadvAvara' upasthApayituM paJcamahAvateSu-upasthApayitu. pranAyitumityarthaH / tathA -saMbhujittae' saMbhoktuM vA ekamaNDalyAM sahopavizya tena saha saMbhoktum -AhArAdisaMmogaM kartum zramaNasya zramaNyA vA na kampate, yathAhi- aSTavarSAnUnavayaske mAlake upasthApitaM cAritraM materaparipakvatvena na samyag avatiSThate, tadavasthAyAzcaJcasvabhAvatvAt, yathA Ame ghaTe nihitaM jalaM nAvatiSThate ghaTasyA''ma. svena jalaM nizIryate tathaivAtrApi vijJeyam / / sU0 19 / / pUrvam UnASTavarSajAtaM kSullakAdikaM na dIkSayedityuktaM tenA''yAtaM parNATavarSajAtaM tu dIkSayediti tannirAkaraNAya sUtramAha -'Rppai' ityAdi / sUtram - kappara jiggaMdhANa vA NiggaMdhINa vA khuDaga vA khuDDiyaM vA sAiregaaTTavAsajAya ubavAvettae bA saMbhrujittae vA // sU0 20 // chAyA kalpate ninyAnAM yA nimranthonAM vA kSullaka pA kSullikAM pA sAtirekA'vajAtam upasthApayitughA saMbhoktuM vA // sU0 20 / / bhASyam-'kappaI' kalpate, 'NiggaMthANa vA' nindhAnAM vA 'NiggaMdhINa vA' nimranthInAM vA 'vA kSullaka-bAlakaM vA, 'khuDDiyaM vA jhullikAM-bAlikA vA, 'sAiregaanuvAsanArya' sAtirekAvarSajAtam 'janmanA'evarSAdadhikavayaskam 'uvahAvettae vA' upasthApayituM-pravAyituM vA, tathA 'saMsuMjisae vA' saMbhoktuM vA-tena tayA vA saha AhArAdisaMbhoga kattuM kalpate, yataH sAtirekASTavarSAyuke matirvikasituM prAramate tato bhagavatedaM pratipAditam || sU0 20 // pUrva sAtirakASTavaSAyuSka dIkSayediti proktam , samprati sAdRzasyApi AcAraprakalpanAmAdhyayanasya niSeghakAlaM pradarzayati-'nokappai' ityAdi / sUtram - nokapai NigaMthANa vA NiggaMdhINa vA khuGagassa vA khuhiyAra cA acchajaNa jAyassa ApArakappe nAmaM ajjhayaNe uhisicae / / sU0 21 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0 10 sU0 22 29 vIkSA paryAyamazritya sUtrAdhyApanavidhiH 261 chAyA - to kAte nirmanthAnAM vA nirmanthInAM vA zullakasya vA bhullikAyA vA avyaJjanajJAtasya AdhArakaspo nAmA'dhyayanamuddeSTum / / sU0 21 // bhASyam- 'no kappara' no naiva kalpate, 'NigaMdhANa vA niggaMdhINavA' nirmanthAnAM vA nirmanthInAM vA 'khuDDagassa vA khuDDiyAe vA kSullakasya vA kSullikAyA vA 'ayaMjana'jAyassa' abhyaJjanajAtasya tatra vyaJjanAni yuktvasaMsUcakakSAlomAdIni tAni na jAtAni na samutpannAni yasya yasyA vA so'vyaJjanajAto'vyaJjanajAtA vA tasya tasyA vA aprAptaSoDazavarSasya kSullakasya, aprAptayauvanAyAH kSullikAyA vetyarthaH ' AyArakappe nAma ajjhayaNe' AcArakalpo nAmA'dhyayanam atra AcArapadena AcArAGgaM kalpapadena nizIthamiti mAcAgaGgasUtraM nizIthasUtraM ca 'uhisitae' uddeSTuM samupadeSTum / ukta -- " yAvanna yauvanA''zaMsi, chomalajjoGgamaH sphuTam | tAvannizI sUtrANAM kalpate'dhyayanaM nahi // 1 // yAvatkAlaparyantaM yauvanA'bhivyaJjakalomarAji: netrAdyaGgapratyaGgelajjodgamaH sphuTaM nAvabhAseta tAvatkAlaparyantaM bAlasya dIkSitasyApi zramaNasya zramaNyA vA nizIthasUtrAdikamanyApayituM zramaNAnAM zramaNInAM vA na kanpate, apakvamatikAle tadadhyayanasya nipedhAt / yathA - UnASTavarSo bAlacaritradhAraNe samartho na bhavatIti aprAptA'STamavarSasya dIkSaNaM pratiSiddham / evamevAprAptavyaJjanasyA''cArAGga - nizItha -sUtrAdikaM nA'dhyApyate, aparipakvabuddhitayA'pavAdazAstrasya dhAraNe'yogyatAmA kalpya sthavirAstAn ajJAtavyaJjanAn AcArAGga- nizIthasUtrAdikaM nA'dhyApayantIti // sU0 21 // athA''cAprakalpanAmAdhyayanakAlamAha - 'kappara NimyANavA' ityAdi / sUtram - kappara NiyANa vA NiggaMthINa vA khuDDagassa khuDDiyAe vANajAyasa AyArakappe nAma ajjhayaNe uddittie / 0 22 // chAyA -kalpate ninyAnAM vA nirdhanthInAM vA kSullakasya zrullikAyA vA vyaJjanajAtasya AcArakalpo nAmAdhyayana muddeSTum // sU0 22 // bhASyam' kappa' kalpate 'NiyANa vA' nirmanthAnAM vA 'NigaMthINa vA' nirmandhInAM bA 'khuDDagassa vA khuTTayAevA' kSullakasya bAlakasya vA kSullikAyA vA bAlikAyA vA 'vajaNa jAyassa' vyaJjanajAtasya maJjAtayuktvamUcakakakSAromA divyaJjanasya tAdRzasya zramaNasya zramaNyA vA 'AyArakarape nAmaM ajhayaNe' AcArakalpo nAmAdhyayanaM AcArAGga-nizItha-rUpam 'uddicie' uddeSTuM samudeSTum adhyApayitum, kasmAtkAraNAditi ced atra zramaH tAdRzo hi Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra yuvA paripakvabuddhitayA'pavAdazAstrasyApi jJAne samarthoM bhavati, atastasya jAtavyaJjanasyA'bhyApana vidhIyate iti / sU0 22 // pUrva jAtavyaJjanAyA''cAraprakalpAdhyayanamuddeSTavyamiti proktam, etAdRzastu malpakAla. dIkSito'pi bhavettadA tAdRzAya zramaNAya tat samuddeSTavyaM na vA ! iti jijJAsAyAM sUtrakAro dIkSAparyAyamAzrityA'cArAGgAdisUtrAdhyayanakrama paJcadazabhiH sUtraH pradarzayati, tatra prathama tricatuHpazcASTA. dazavarSaparyAyasaMbandhi sUtrapazcakamAha --'tivAsapariyAyassa' ityAdi / mRtram - tivAsapariyAyamsa samaNassa niggaMthassa kappar3a AyArakappe nAma ajjhayaNe udisinae // sU0 23 / / chAyA-trivarSaparyAyasya zramaNasya ninyasya kalpate pAcArakalpo nAmA'bhyayana muddeSTum // sU0 23 // bhASyam -'tivAsapariyAyamsa' trivarSaparyAyasya zroNi varSANi paripUrNAni paryAyasya dIkSAkAlasya jAtAni yasya sa vivarSaparyAyaH prArabdhacaturthavarSaparyAya ityarthaH, yasya dIkSAparyAyo varSatrayAtmakaH paripUrNI jAsacaturthazca praviSTastAva ' sasa giyarasa pramaNasya nirgandhasya 'kappada' kalpate 'AyArakappe NAma ajhayaNe' AcArakalpo nAmAdhyayanam mAcArAmanizIthAdisUtram, 'udhisittae' uddeSTum adhyApayitum / jAvavyaJjanasyApi trivarSaparyAyasyaiva zramaNanipranthasya AcArakalpo nAmA'bhyayanamuddeSTavyaM bhavet nA'nyasyeti bhAvaH !| sU0 23 // sUtram--cauvAsapariyAyassa samaNassa NiggaMyassa kappA sUyagaDe nAma aMge udisittae // 24 // paMcavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai dasAkappavavahAre udhisittae // 25 // chAyA - caturvarSaparyAyasya bhramaNasya ninthisya kalpate sUtrakRtaM nAmAmuddeSTum / / 2 / / paJcavarSaparyAyastha dhamaNasya nigranthasya kApase dazAkalpamyavahArAn uddeSTum // 25 // bhASyam - 'cauvAsapariyAyassa' iti, caturvaparyAyasya paripUrNacaturvarSadIkSAkAlasya zramaNanimranthasya 'sUyagaDe nAma aMge sUtrakRtaM nAmA-dvitIyamaGgasUtramuddeSTuM kalpate / / sU0 24 / / evam- 'paMcavAsapariyAyassa' iti, paJcavarSaparyAyasya sakhAtaparipUrNapaJcavarSadIkSAkAlasya zramaNanimranthasya 'dasAkappacavahAre' dazAkalpavyavahArAn-dazAzrutaskandhaH, bRhatkalpaH, vyavahAraveti vyavahArasUtraM ceti trINi sUtrANi uddaSTuM kalpate, asya paJca-pada-saptavarSadIkSAparyAyarUpeSu Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAjyam u010 sU0 26-21 dIkSAparyAyamAzritya sUtrAdhyApanaSidhiH 263 triSu varSeSu trINi sUtrANi uddeSTanyAni yenA'ne sa sthAnAGga-samavAyAGga-sUtrodezanayogyatA prApnuyAttadartham agrimasUtre'STavarSaparyAyasya sthAnasamavAyodezanaM pratipAditam // 1025 // atha-aSTavarSaparyAyarUpaM caturthasUtramAha-'aTTAsapariyAyassa' ityAdi / satram-- ahavAsapariyAyassa samaNassa Niggayassa kappai ThANasamavAyA uddisittae || sa.0 26 // chAyA - spaSTavarSaparyAyasya zramaNastha micastha karapate sthAnasamapAryo uddeSTum // // 26 // bhASyam--"ahavAsapariyAyassa' aSTavarSa paryAyasya, yasya dIkSAparyAyo'STavarSAtmako vyatItaH navame ca praviSTastasya tAdazasya, 'samaNassa NiggaMdhassa zramaNasya nirmanyasya 'kappaI' kalpate 'ThANa samavAyA uddisittae' sthAnasamavAyo-sthAnAGgaM samavAyA cani sUtradvayam uddeSTumadhyApayitum || ___ aSTanavAtmake varSadvaye sthAnAsamavAyAneti mUtradvaye uddiSTe sati tasya vyAkhyAprajJapyazodezanayogyatA syAt, agrimasUtre dazavarSaparyAyasya vyAkhyAprajJaleruddezanasya pratipAditatvAt ||muu0 26 // tadevAha-dasavAsa.' ityAdi / sUtram- dasavAsapariyAyassa samaNassa NigaMthassa kappai vivAhe nAma aMge udisittae / sU0 27 // chAyA- dazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate vivAho mAmAnamuddeSTum // 27 // bhASyam---'dasazasapariyAyassa' dazavarSaparyAyasya, yasya dIkSAkAlo dazavarSAtmako vyatItastAdRzasya 'samaNassa NigaMthassa' zramaNasya-nigranthasya 'kappaI' kalpate, 'vivAI nAma aMga udisittae' vivAhanAmakamaGga-vyAkhyAprajJaptisUtra-bhagavatIsUtrAparaparyAyaM sUtram uddeSTumacyApayitum / trivarSaparyAyAdArabhya dazavarSaparyAyaparyantAnAM pazcAnAM sUtrANAmaya bhAvaH-trivarSaparyAyasyA''cAraprakalpAdhyayanoddezena sa sAdhvAcArasya samyak paripAlanasamathoM bhavati tatra sAzvApArasya prtipaadittvaat||suu 0 23 // caturvaparyAyasya sUtrakRtAGgodezanamanujJAtam , yatazcaturvarSaparyAyo dharme dRDhamatirbhavet hInaparyAyo mati medena midhyAnaM prApnuyAt , sUtrakRttAGge ca tripaSTacAdhikAnAM trayANAM pAsvaNDizatAnAM dRSTayaH prarUpitAH, tadadhyayanena sa kusamayai pahiyate / / sU0 24 / / pazcavarSaparyAyo'pavAdajJAnayogyo bhavatIti kasvA tasya dazAzrutaskandha -bRhatkalpa-vyavahArAdhyApanamanujJAtam // suu025|| papAM trayANAM sUtrANAmadhyayanaM paJcaSaT sapteti varSatrayaM yAvat karoti tataH sa vikRSTaparyAyo Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre 264 jAyate tena kAraNena aSTavarSaparyAyasya sthAnAnaM samavAyAnaM ceti sUtradvayasyA'dhyayanamaSTamanavametivaye karoti etatsUtrayasya dvAdazAnAmapi aGgAnAM madhye prAyeNa maharddhikatvAt // sU0 26 // tatastAmyAM parikarmitamaterdazavarSaparyAyasya vyAkhyA prajJaptiruddizyate / iti sUtrapaJcAzayaH / / sU0 27 // athaikAdazavarSaparyAyaM zramaNanirmanthamadhikRtya sUtramAha-ekkArasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram - ekkArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMtharasa kappar3a khuDiyAvimANa pavibhattI mahalliyAtrimANapavibhattI aMgacUliyA vaMgacUliyA vivAdacUliyA nAmaM ajjhayaNaM uddittie // sU0 28 // chAyA - ekAdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kahapate kSullikA ghimAnapracivimAnapravibhaktirasacUlikavargacUlikA vivAdacUlikA nAmA'dhyayana bhakarmahatI muddeSTum || sU0 28 | bhASyam- 'ekkArasavAsapariyAgassa' ekAdazavarSa dIkSAparyAyasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirmanthasya 'kappar3a' kalpate khuDiyAvimANapavibhattI' kSullikA vimAnapravibhaktiH, yatrakalpeSu vimAnA varthate, 'mahalliyA vimANa pacimanI' mahatI vimAnapravibhaktiH yatra kalpeSu vimAnAnyeva vistArapUrvakaM pratipAdyante, 'aMgacUliyA' aGgacUlikA, tatrA'GgAnAm upAsakadazAprabhRtInAM paJcAnAM cUlikA nirayAbalikA ityaGgacUlikA | 'vaMgacUliyA' vargacUlikA mahAkalpazrutasya vRtikA vargacUlikA | 'vivAhacUliyA' vivAhacUlikA - vyAkhyAprajJapte vRlikA 'nAmaM ajjhaNaM' etannAmakamadhyayanaM zAstram 'uddisittae' uddeSTumadhyApayitum || sU0 28 // dvAdazavarSaparyAyamAzrityAha- 'bArasavAsapariyAyassa ityAdi / sUtram - 'bArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappara aruNovatrAe galloaare antaare vraNovavAra vesamaNovacAe belagharokvAe nAma ajjhayaNaM u-sittae / 0 29 // chAyA - dvAdazavarSaparyAyasya bhramaNasya nirmanthasya kalpale aruNopapAto garuDopapAto varuNopapAta dharaNopapAto vaizramaNopapAto velaMdharopapAto nAmAdhyayanamuddeSTum / / sU0 29 / / bhASyam -'bArasavAsa pariyAyassa' dvAdazavarSaparyAyasya yasya sAdhodakSAparyAyo dvAdazavarSAtko vyatItaH, yena dvAdazavarSaparyantaM zrAmaNyaM pAlitaM tasya tAdRzasya 'samaNassa niyata' bhramaNasya nirgranthasya 'kappar3a' kalpate 'aruNocavAe' aruNopapAtaH - aruNopapAtanAmakamadhyayanam, atra 'nAmaM ajjhaNaM' iti pratipade saMyojyam / 'garulocanAe' garuDopapAtaH - garuDopapAtanAmakamadhyanam / 'varuNovatrAe' varuNopapAtaH - etannAmakamadhyayanam / 'dharaNocavAe' dharaNoSapAtaH Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 30-31 dIkSaparyAyakameNa sUtrAdhyApanavidhiH 265 etannAmakamadhyayanam / 'vesamaNovAe' vaizramaNopapAtaH etannAmako'dhyayanavizeSaH / tathA'velaMahaare nAma ajjhaNaM' velaMgharopapAto nAmAdhyayanam 'uddisittae' uddeSTuM vAcayitumadhyApayitumityarthaH / eteSAmaruNopapAtAdinAmA'vyaya nAnAmadhiSTAtArastattadadhyayanasarAnA mAno'ruNAdayo devAH santi tAnaruNAdidevAn hRdaye saMpradhArya ye zramaNA yadA aruNopapAtAdikAni adhyayanAni parAvarttante tadA teSAmantike svakIyasvakIyA'dhyayanaparAvarttanA'nugrahItAste devA aJjalimukulitasvA dazA'pi diza udyotayantaH prAdurbhavanti, prAdurbhUya ca kiGkarabhUtAH santo'dhyayana parAvarttakAn paryupAsate, velandharA dharaNA varuNAzca devAH vellambaropapAtAdipAThakAnAmantike gandhodakAdi varSo varSAnti, tathA aruNA garuDA zramaNAzca devA aruNopapAtAdikA''dhyayanaparAvartanenA''varjitAH santaH tattadantikamupAgatya suvarNarajatAdInAM dRSTi kurvANA dAsavada upAsate bruvate ca he zramaNAH ! bhAdizata kiM kurmo vayamiti // su0 29 // atha trayodazavarSaparyAyamadhikRtyAha--- 'terasavAsapariyAyassa' ityAdi / - sUtram - terasavAsapariyAyassa samaNassa NimgaMtharasa kappara uDANasuSa samudvAree afraorare NAgapariyAvaNiyA nAma ayaNaM uddittie / sU0 30 // chAyA - prayodazavarSaparyAyasya amaNasya nirmanthasya kalpate. utthAnazrutaM samutthAnabhUtaM devendropapAto nAgaparyApanikA nAmAdhyayanamuddeSTum // 0 30 / / bhASyam- 'terasavAsapariyAyassa' trayodazavarSaparyAyasya yamya dIkSAparyAyastrayodazavarSAMtmakaH kAlo vyatItastAdRzasya, 'samaNassa Nimyassa' zramaNamya nirmanyasya 'kappar3a' kalpate, 'udvANasuI utthAnazrutam etannAmakamadhyayanam / tathA - 'samutthAnasue samutthAnazrutam etannAmakamadhyayanam / tathA 'deviMdotratrAe' deve dopapAtaH - devendropapAtakanAmakamadhyayanam / 'nAgapariyANiyA nAma ajjhayaNaM' nAgaparyApanikA nAmakamadhyayanam 'uddittie' uddeSTum, trayodazavarSaparyAyasya zramaNasya utthAnazrutAdinAmakAni - adhyayanAni adhyApayituM kalpate || eteSAmadhyayanAnAmayamatizayaH trayodazavarSaparyAyaH zramaNo nirmantho yatra sthAnavizeSe sucetasA manaHpraNidhAnapUrvakam utthAnazrutaM parAvartayati sacaitra sthAnavizeSa kulamAmadezA uttiSThanti udvazIbhavanti, tadanantaraM kArye niSpanne sati samunnate parAvartyamAne punarapi te kulagrAmadezA svasthIbhUya nivasanti / evamuparyuktaprakAreNa svanAmasada devendra papAta iti devendraparyApanikA - nAgaparyApanikA'dhyayanAt devendrA nAgadevAzca svasvAdhyayanAdhyetRRNAM samIpe samAgacchanti, samAgalya ca kiGkaracat tAn paryupAsate, eSa evAtizaya utthAnAdizrutAnAm || sU0 30 // bhya. 34 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 vyavahArasUrya caturdazavarSaparyAyamadhikRtyAha- 'cauddasavAsapariyAyassa samaNassa' ityAdi / sUtram- caudasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai mumiNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM uddisittae / sU0 31 // chAyA-caturdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate svapnabhASamA nAmAzyayanamuddeSTum // s* 31 // ___ bhASyama--'caudasavAsapariyAyassa' caturdazavarSadIkSAparyAyasya-yasya zramaNasya dIkSAparyAyo-dIkSAgrahaNakAlaH caturdazavarSAsmako vyatItaH tAdRzasya, 'samaNasta NigaMthassa' zramaNasya nimranthasya 'kappaI' kalpate 'sumiNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM' svapnabhAvanAmAdhyayanam , / yasmimadhyayane sAmAnyataH triMzatsvAnAH vizeSato dvA catvAriMzat svapnAH pratipAditAH, kIdRzasya svapnasya kIdRzaM zumamazubha vA phalaM bhavati, etatpratipAdakamadhyayanaM svapnabhAvanAdhyayanam iti kathyate / tAdRzaM svapnabhAvanAnAmakamabhyayanam 'udisittae' uTeSTumadhyApayituM kalpate iti / ayaM bhAvaH- yadA khalla mano nidAvasthAyAM hRdaye'vasthitaM bhavati tadA dRSTazrutAn arthAn pazyati sa svapnaH kAraNabhedAt priprakArako bhavati, rogabalAt vAsanAvalAt , aSTabalAnca / tatra-rogastrividhaH paittiko vAtika: blaiSmikazca / tatra-jvarAdirogAkAntaH svapne'gnidAhAdikaM pazyati / vAtaromAkAnto rAtrau-AkAzagamanAdikaM pazyati, "laiSmikarogapIDitastu jalasaMtaraNAdikaM pazyati, so'yaM svapno rogajanitaH kathyate / vAsanAjanitastu sa yo vAsanayA samutpadyate, tatra-vAsanAdivase dRSTasya zrutasya vA viSayajAtasya saMskArakzAd rAtrau zayAnaH tameva padArthajAtaM pazyati yaH sa tAdRzaH / imau dvAvapi svapnau na phaladAyako bhavato vAsanAjanitaH svapnaH kathyate / tRtIyastu -adRSTajanitaH--bhAgyajanitaH sa zubhamazubhaM vA phalaM dadAti / tatrA'dRSTajanitAH sAmAnyatatriMzat svapnA: vizeSato dvAcatvAriMzat svapnAH, saGkalanayA dAsaptatisaMkhyakA bhavanti / taduktamamukasvapnasya phalam - "yadA karmasu kAmyeyu, striyaM pazyati puruSaH / ariSTaM tatra jAnIyAt , tasmisvapnanidarzane // 1 // ityAdinA zubhAzubhaphalasUcakatvaM svapnasya darzinam / svapne khararohaNAdIni jaghanyAni vastUni pazyanti, tena 'azubhaphalamUcanaM bhavati / vizeSatastu-svapnAnyAyAdeva draSTavyam / / mU0 31 // paJcadazavarSaparyAyamadhikRtyA''i - 'pannarasavAsapariyAyassa' ityAdi / mUtram - pannarasavAsapariyAyassa samaNassa Niggayassa kappai cAraNabhAvaNA NAma ajmayaNaM uddisittae // 0 32 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyama 7010 sU0 32-37 dokSAparyAyakrameNa svAdhyApanavidhiH 26. chAyA -paJcadazavarSaparyAyasya zramaNasya nigranthasya kalpate cAraNabhAvanA nAmAdhyayana muddeSTum / / sU. 32 // bhASyam-'pannarasavAsapariyANassa' paJcadazavarSaparyAyasya yasya paJcadazavarSAtmako dIkSAkAko vyatItastAdazasya, 'samaNassa pigaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappaI' kalpate, 'cAraNabhAvaNA nAma ajjhayaNa' cAraNabhAvanAnAmakamadhyayanam 'uddisittara' uddeSTumadhyApayitu kalpate / paJcadazavarSaparyAyasya sAdhoH cAraNabhAvanAnAmakamabhyayanam madhyApayituM kalpate / asyAyamatizayaH-cAraNabhAvanAnAmakA'dhyayanAdhyetuzcAraNalabdhisatpadyate, athavA yena tapovizeSaNa kRtena javAcAraNa-vidhAcAraNa-labdhirjAyate iti tatraiva varNanamupalabhyate // sR0 32 // SoDazavarSaparyAyamAzrityAha -- 'solasavAsaparipAyassa' ityAdi / sUtram-solasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMdhassa kappai seyanisagge nAma ajmayaNe upisinae' // 90 33 // chAyA - SoDazavarSaparyAyasya zramaNasya nimranthasya kalpate tejonisagoM nAmAdhya. yanamuddeSTum // sU0 33 // bhASyam -'solasavAsapariyAyassa' SoDazavarSaparyAyasya yasya sAdhodIkSAkAla: ghoDazavasmiko vyatItaH sa SoDazavarSaparyAyastasya 'samaNassa NigaMyassa' zramaNasya nirganyasya 'kappaI kalpate teyanisamge nAma ajayaNe tejonisargoM nAmakamadhyayanam 'uhisittae' uddeSTum- madhyApayitum / tejonisargA'dhyayanAdhyetustejoniHsaraNaM bhavati-tejaso nissaraNa-prAdurbhAvo jAyate, ayamevAtizayaH | sU0 33 // saptadazaparyAyamadhikRtyA''ha- 'sattarasabAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram -sattarasavAmapariyAyassa samaNassa NiggaMdhassa kappaI AsIvisamAvaNA nAma ajjhayaNe udisittae // sU. 34 // chAyA-saptadazavarSaparyAyasya zramaNasya nigranthastha kalpate AzIviSabhAvanA nAmA'dhyayanamuddeSTum // 3 // bhASyam - 'sattarasavAsapariyAyassa' saptadazavarSaparyAyasya, yasya dIkSAkAlaH saptadazavarSAtmako vyasItaH saH saptadazavarSaparyAyaH, tAdRzasya 'samaNassa Niggayassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappaI' kalpate 'AsIvisabhAvaNA nAma ajhayaNaM' mAzIvipabhAvanAnAmakamadhyayanam 'urisittae' uddeSTum - adhyApayituM kalpate, mAzAviSabhAvanA'dhyayanapAThakasya bAzIviSasandhiH Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra 268 samutpadyate / athavA yairAcaraNairAzIviSatvena karma badhyate teSAmAcaraNAnAmupavarNanamatrAzIviSabhAvanAdhyayane samupalabhyate / eSa evAsyatizayaH / sU0 34 // aSTAdazavarSaparyAzramAzrityA'Jcha-- 'ahArasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram - 'aTThArasavAsapariyAyassa samaNassa NimAMthassa kappara didvivisabhAvaNANAma asaNaM uddittie / 0 25 // chAyA - aSTAdazatharSapayAyasya zramaNasya nirbhagyasya kapa dRSTiyibhAvanAmAdhya. muTum // 0 35 / / , bhASyam - 'advArasavAsapariyAyahasa' aSTAdazavarSaparyAyasya yasya dIkSAkAlo'STAdazavarSAko vyatItaH so'STAdazavarSaparyAyaH tAdRzasya 'samaNassa NisAMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kapar3a' kalpate, 'diDivisabhAvaNA NAmaM ajjhayaNaM' dRSTiviSabhAvanA nAmA'dhyayanam 'uddi sitae um / asyAdhyayanasyAvyeturdRSTiviSanAmnI labdhiH prAdurbhavati tatprabhAvAdasya zramaNasya dRSTyA viSamupazAmyati / athavA yaiH samAcaraNa manuSyo vRSTiviSatayA karma banAtItyatra tapUrNanamupalabhyate // sU0 35 || mathaikonaviMzativarSaparyAyasUtramAha - 'e guNavIsavAsapariyAyarasa' ityAdi / sUtram -- eguNatrI savAsapariyAyassa samaNassa NimgaMthassa kampas diTTidAyaM nAme aMge urittie || sU0 36 // chAyA - ekonaviMzativarSaparyAyasya zramaNasya nirmamthasya kalpate dRSTivAdaM nAmAmuddeSTum || sU0 36 // ekonaviMzativarSaparyAyasya, bhASyam -' eguNavIsavAsapariyA yassa yasya sAdhoH dIkSA paryAya ekonaviMzativarSApramANo vyatIto bhavet sa ekonaviMzativarSaparyAyaH, tAhazasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirmanthasya 'kappar3a' kalpate 'didvivAyaM nAme aMge uddisie' dRSTivAdaM nAmAGgaM dRSTivAdAkhyaM dvAdazamalama uddeSTum adhyApayitum / yo hi zramaNa ekonaviMzali varSapramANa dIkSA paryAyaH sa dRSTivAdanAmakamamadhyetuM zaknoti etAvadvarSadIkSAparyAyasyaiva dRSTivA dAdhyayanayogyatAyA bhagavatA pratipAditatvAt // sU0 36 // pUrva dRSTivAdAGgaparyantazrutAnAmuddezanayogyatA pradarzitA, tataH paraM zramaNaH kIdRzI yogyatAM prApnotIti pradarzayannAha 'vIsaivAsapariyAe ' ityAdi / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApyam u0 10 80 38 dazavighayAvRtyanirUpaNam 269 sUtram-vIsaibAsapariyAe samaNe Niggaye savvayAguvAI bhavai // mU0 37 // chAyA-vizativarSaparyAyaH zramaNo nirdhanyaH sarpazcatAnupAtI bhavati // suu017| bhASyama-vIsaivAsapariyAe' viMzativarSaparyAyaH, yasya dIkSAparyAyo viMzativarSapramANako jAtastAdRzaH, 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nindhaH 'savyasuyANuvAI mavaI' sarva zrutAnupAtI bhavati, sa AcArAGgAdidvAdazAGgagaNipiTakathArako jAyate / mayaM bhAvaH-atrAcArAGgAdiSTivAdaparyantAnAM yogyatAkrameNodezanavidhiH pradarzitastena pAtrasyaiva yathocite kAle tasATyogyatAM vicArya yasya yaducitamajhaM jJAyate tattasya dAtavyaM bhavet na vanyat / apAtre dAne mahatI zrutAzAtanA jAyate // mU0 37 // ___ pUrva zrunAcyayanayogyatA pradarzitA, sA ca karmalAghavena samupalabhyate, karmalAghavaM bAyaryAdInAM vaiyAvRttyena jAyate, iti sAmprataM dazavidhavaiyAvRtya tatphalaM ca pradarzayati-dasavihe yAbacce ityAdi / satram --dasavihe dheyAvacce paNNate taMjahA-ApariyaveyAvacce 1, uvamAyaveyAvacce 2, theraveyAvacce 3, tavassiveyAvacce 4, sehaveyAvacce 5 gilANaveyAvacce 3 sAimmiyadepAvacce 7 kulaveyAracce 8 gaNavedhAracce 9 saMghaveyAvacce 10 // 38 // chAyA-zavidhaM vaiyAvRtyaM prAptam , tadyathA prAcAryavaiyAvRtyam 1, upAdhyAya vaiyAvRtyam 2, sthAvarabaiyAvRtyam 3, tapasvivaiyAvRttyam, zaikSaveyAzyam 5, glAna. vaiyAvRtyam 6, sArmiphavaiyAvRtyam , kulavaiyAvRttyam 8, gaNavaiyAvRzyam 1, sapaiyA. vRttyam ||suu0 38 // bhASyam-'dasavihe veyAvarace pannatte' dazavidhaM dazaprakAraka vaiyAvRtya prajata kathinam / tAneva daza bhedAn darzayitumAha-taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'AyariyaveyASacce' AcAryavaiyAvRttyam , tatrAcAryasya gaNanAyakasya vaiyAvRttyaM bhaktapAnAdinA tasya sevAkaraNamiti prathamaM vaiyAvRzyam / ___ 'umajhAyaveyAracce' upAdhyAyayayAvRttyam , tatropAdhyAyasya yasya-upa samIpe AgatyAdhIyate sUtrArthatadubhayamiti sa upAdhyAyastasya vaiyAbRtyamiti dvitIyaM vaiyAvRtyam 2 / 'yeraveyAvacce' sthaviravaiyAvRzyam sthavirasya zrutaparyAyAvasthA bhedena trividhasya sthavirasya vaiyAvRtya tRtIyaM vaiyAvRzyam 3 / 'tavassiveyAvacce tapasvivaiyAvRtyam , tatra tapo vAhyAbhyantarabhedena dvividha, taskaroti yaH sa tapastrI, tasya tapasvino vaiyAvRttyaM caturtha vaiyAvRttyam 4 / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 'sehave yAvacce' zaikSavaiyAvRtyam, tatra zaikSaH zizyate zAstradarzita vidhirjJAyate zratAvicArAdiyasya saH zaikSaH zikSayituM yogyaH zakSaH, yadvA prahaNa | sevana zikSAyogyaH zaikSastasya vaiyAvRtyam samaye samaye tasya vaiyAvRtyaM grahaNAsevanIzikSApradAnarUpaM pazcamaM vaiyAvRtyam 5 / 'gilANa yAvacce' glAnavaiyAvRtyam tatrAno rogatapobhedena dvividhaH, rogeNa glAnasvapasA vA glAnastasya vaiyAvRtyam auSadhAnnapAnAdibhirabhibhAvanamiti SaSThaM vaiyAvRttyam 6 / 'sAimmiyaveyAvacce' sAdharmikavaiyAvRtyam tatra samAna eko dharmaH zrutacAritralakSaNo yeSAM te sAdharmikAH samAnadharmAcaraNazIlAH sAghavasteSAM vaiyAvRtyaM saptamaM vaiyAvRtyam 7 / 'kulaveyAvacce' kulavaiyAvRtyam tatra kulam ekagurUparivArarUpaH sAdhusamudAyastasya vaiyAvRtyam aSTamaM vaiyAvRtyam 8 | 'gaNaveyAvacce' gaNavaiyAvRtyam, gaNasya ekaguruparamparAgata sAdhusamudAyasya vaiyAvRtyaM navamaM vaiyAvRtyam 9 / 'saMghaveyAvacce' saGghavaiyAvRtyam, tatra saMghasya sAdhusAdhvIrUpasya bhaktapAnavastrapAtrAdinA, caturvidhasaMghasya vA paratIrthika vivAda nivAraNAdinA sadupadezAdinA ca vaiyAvRttyam dazarma vaiyAvRtyam 10 / etadazavidhaM vaiyAvRttyaM bhagavatA prarUpitamiti // sU0 38 // pUrvaM dazavidhaM vaiyAvRtyaM nAmanirdezapUrvakaM pradarzitam, sAmprataM sarveSAM mukhyatvena prathamamAcAryavaiyAvRttyasya phalaM pradarzayati- 'AyariyaveyAvacce' ityAdi / sUtram -- AyariyatreyAvacce karemANe samaNe NimAMce mahAnijjare mahApajjabasANe bhavai || sU0 39 // chAyA - AcAryavaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nirdhandho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU0 39 // 'AyariyatreyAvacce' AcAryavaiyAvRttyam, tatrAcAryasya gaNanAyakasya vaiyAvRtyaM tacca trayodazabhiH prakAraiH kriyate, atra gAthAdvayamAi 'bhata pANaM ca' ityAdi / "bha 1 pANaM 2 ca sejjA 3, AsaNadANaM 4 tadeva paDile 5 / pApamajjaNa 6 osaha 7, addhAgamaNe 8 pa rAmaduDe ya 9 // 1 // teA 10 pattamgaNaM 11, gelane 12 pattadoyaNaM 13 caitra / evaM AyariyANaM, vaiyAvacca kare mokkhaTTI" // 2 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sararatibahena malAla zAha mAdhyam u010 sa. 35-48 | sbshbaamitmkaalikaam 235 chAyA-bhaktaM pAnaM jAsyA, AsanadAna tathaiva prtilekhaa| pAdapramArjana mauSadhaH, adhyagamane ca rAjadiSTa ca // 1 // snAt pAtragrahaNaM, glAne pAtraDhIkana caiva / pavamAdhAryANA, vaiyAkRtyaM karoti mokSArthI / 2 / / aya bhAvaH-makaM pAnaM ca yathAsamayaM dIyate iti 2, 'sejjA' zayyA saMstArakaM kriyate 3, samIpAgamane'bhyutthAnapUrvakamAsanadAnam 4, evameva teSAM kSetravannapAtrAdInAM pratilekhanAkaraNam 5, bahiHpradezAdAgatAnAM pAdapramArjanakaraNam 6, glAnatve auSadhabhaiSajyAdinA paricaraNam 7, adhvagamane-mArgagamane tapAmupadhevahanam, vizrAmaNayopaSTa manaM ca 8, rAjaniSTe-rAzi diSTe sati taskRtopadavAnnistAraNam 9, 'teNA' stenAt zarIropadheH stenAdrakSaNam 10, pattAhaNaM vicArabhUmita mAgatAnAM pAtrAdInAM svahaste dhAraNam 11, glAne yad yogyaM pathyAdi tadAnIya samarpaNam 12, 'pattaDhoyaNa' pAtrokanam-ubhacAra-pranavaNa-khela-sambandhipAtratrikasya sadane sthApanam 13 / evaM trayodazabhiH prakArairAcAryANAM vaiyAvRtyaM yo mokSArthI zramaNaH sa karoti tasya mokSaprAptihetukatvAt, iti gAthAdvayArthaH // 2 // ___evaM prayodazagraphAra yAvRtyam 'karemANe' kurvan nirjarAbhAvena saMpAdayan 'samaNe Nigaye' zramaNo nirmanthaH 'mahAnijjare' mahAnirjaraH mahato nirjarA karmazAtanArUpA yasya sa mahAnirjaraH, AcAryasya vaiyAvRtyakiyAyAmAyuktaH zramaNo'nusa mayaM karmakoTi kSapayati / yataH karmakoTikSapakastato'yam 'mahApajjavasANe bhavaI' mahAparyavasAno bhavati, tatra mahat punarabandhakatvena paryavasAnaM jJAnAvaraNIyAghaSTavidhakarmaNAM pari-samantAdAtmapradezAd avasAnam anto jAto panya sa mahAparyava sAnaH sarvakarmakSayakaro bhavati jAyate sa tadbhave eva mokSagAmI bhavAti bhAvaH // sU0 39 // pUrvamAcAryavaiyAvRttyasya phalamuktam, pavameva zeSANAmupAdhyAyAdInAmapi paiyAvRttyakaraNe etadeva phalaM bhavatIti upAdhyAyAdInAM navAnAM vaiyAvRtyaphalaM pradarzayan navasUtromAha-uvajhAya.' ityAdi / sUtram-uvajjhAyaveyAvaccaM karemANe samaNe NigaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavaha // suu040|| peraveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMpe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai sU041 tavassi veyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai 42 chAyA-upAdhyAyavaiyAvRtya kurvANaH amaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati / / sU0 1. // sthaviravaiyAvRtyaM kurvan amaNo nimrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU." tapasvi vaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nigrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati ||suu.12 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ..... dhyapahArasdhe sUtram-sehaveyAyaJca karemANe samaNe nigathe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 43 // gilANaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhvi|| 44 // sAhammipaveyAvaccaM karemANe samaNe Niggathe mahAnijjare mahApajvasANe bhavai // 45 // kulaceyAvaccaM karemANe samaNe NigaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavada // 46 // gaNaveyAvaccaM karemANe samaNe NigaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 47 // saMghaveyAvaccaM karemANe samaNe Niggathe mahAnijjare mahApajjabasANe bhavai // 48 // ___ vavahAre dasamo uheso samatto // 1 // chAyA-zakSaveyAvRtya kurvan zramaNo nimrantho mahAnirjaro mahAparyavasAmo bhavati // 0 43|| glAnavaiyAvRttyaM kurvANaH zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 4 // sAmikadhaiyAvRttyaM kurvANaH zramaNo nirgrantho mahAnirjarI mahAparyavasAno bhavati // 15 // kulapaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 46 // gaNavaiyAvRttyaM kudhana zramaNo nigrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 47 // saMghayAvRtyaM kurvan zramaNo nimrantho mahAnirjarI mahAparyacasAno bhavati // 4 // bhASyam - uvajjhAyaveyAvaccaM karemANe' iti sUtrAdArabhya 'saMghaveyAvacca karemANe' iti sUtraparyantAnAM bhavAnAmapi sUtrANAM vyAkhyA-AcAryaHyAvRtyasUtravadeva krtvyaa| aya bhAvaH--AcAryAdInAM dazAnAmapi vaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nimrantho mahAnirjarI mahAparyavasAno bhavati / nirjarAbhAvena vRttasya cayAvRtyasya mokSaprApakatvena bhagavadupadiSTadAt // sU040-18 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha - prasidavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikamanthanirmApaka-vAdimAnamardaka - zrIzAichatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya" padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyAM "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM dazama uddezaH samAptaH // 10 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vyavahArasUtrasya mUlapAThaH sUtram-je bhikkhU mAsiyaM parihArahANaM paDisebittA AlopajjA, apaliu~cie AloemANasa mAsiya, paliuMSiya AloemANassa domAliyaM / / 1 / / je bhikkhU daumAsiyaM parihArahANaM paDisekttiA AloejjA, apaliuMciya bhAsopamANassa domAsiyaM, paliu~cipa AloemANassa timAsiyaM // 2 // je bhikkhU vaimAsika parikSArakSApaM garisevimA bokA, apaliuciya Alo. emANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM // 3 // je bhikkhU cAummAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apariciya AlopamANassa cAummAsiya, paliuciya AloemANassa paMcamAsiyaM // 4 // je .bhikkhU paMcamAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA, apachitriya AkoemANassa paMcamAsiyaM, paliuMciya AloemANassa kammAsiyaM // 5| seNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // 6 // je bhikkhU bahusovi mAsiya parihArahANaM paDisevinA loejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM |7|| je mikkhU ghAlusovi domAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, mAliuthiya AloemANassa domAsiyaM, paliuMciya AloemANassa temAsiyaM // 8 // je mikkhU bahuzauSi temAsiya parihAraTTANaM paDisevittA AloejjA, apali. uciya AlopamANassa temAsiya, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM // 9 // je bhikkhU bahusovi ghAummAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuSiya AloemANassa cAummAsiya, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // 10 // je bhikkhU bahusovi paMcamAsiyaM parihArahANaM paDisevinA AlopajjA, apaliuMdhiya AloemANassa paMcamAsiyaM, paliciya AloemANassa chammAsiyaM // 11 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 teNa paraM pauiMcie vA apaliDaMcie vA, te caiva chammAsA || 12 || je bhikkhu mAsiyaM vA, domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAumAsiMyaM vA paMcamAsiya vA, eesa parihAraTThANANaM annaparaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA domAsivaM vA temAsiyaM vA cAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM vA temAsithaM vA cAummAsiyaM paMcamAsiyaM SA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA ne deva chammAsA // 13 // je bhikkhU bahusovi mAsi vA bahusovi domAsiyaM vA, bahusodi temAsiya vA, bahusovi cAmpAsiyaM vA, bahusoci paMcamAsiyaM vA, eesiM parihAradvANANaM abhayaraM parihAradvANaM paDisevitA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA domA - siyaM vA, temAriye za cAmsanA, mAsi vA patriciya Aloya mANasa domAsi vA temAsi yA, cAummAsithaM vA, paMcamAsiyaM vA, chammAsiyaM vA; teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te caiva chammAsAH ||14|| je bhikkhu cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA eesa parihAradvANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apakiuMciya AloyamANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiya vA sAregapatramAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA chammAsayaM vA teNa paraM paliuMcie yA apalicie vA te cetra chammAsA // je bhikkhU bahusovi cAummAsi vA bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahusova paMcamAsi vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM kA, eesa parihAradvANANaM annayaraM parihAraDANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsi vA paMcavAsiya vA sAiregapaMcadhAsiyaM vA paliuciya AloemA sa paMcamAsi vA sAiregapaMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcipa vA te caiva chammAsA ||16|| je bhikkhU cAmpAsiye vA, sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsayaM vA eesa parihAradrANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloeNANassa ThavaNijjaM ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvivi paDisevitA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve yA, sipucvaM paDiseviyaM puvvaM Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 AloyaM 1 pucvaM paDiseviyaM pacchA AloyaM 2, pacchA paDiseviyaM puDaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie palici 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM AloemANassa savyameyaM sakayaM sAiNiya je eyAe paTTatraNAe pavie nivtrisamANe paDisebara sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA ||17|| je bhikkhu cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamA siyaM vA, eesa parihAradvANANaM annayaraM parihAradvANaM paDiseviyA AloejjA, paliDaMciya AloemANassa ThavaNijma ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiya ThAvivi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyave miyA pRvaM paDiseviyaM puSnaM AloithaM 1, puNyaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM putraM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaMpacchA AloiyaM 4, | apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, 1 liuMcie apaliciyaM 3, pali Mcie pachiuMciyaM 4, | paliDaMcie patiuMciyaM AloemANasta savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe pahavaNAra padvaviSa niJcisamANe paDisebara sevi kasi tatyeva Aruhiyacve siyA ||18|| je bhikkhu bahusoni cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAumpAsiMyaM vA, sovi paMcamAsi vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihAradvakSaNANaM annayaraM parihArANaM paDisevicA AloejA, apaliuMciya AlAemANasa ThavaNijjaM ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvivi paDisevittA setri kasiNe tattheva Amahiyavve siyA, putraM paDiseviya putraM AloyaM 1, punvaM paDiseviga pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM putraM AloyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloyaM 4 | apali Mcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4, apadhiuMcie apaliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTaNAe padmavie nivvisamANe paDisebara sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA ||19|| je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAummAsiya yA bahusovi paMcamAsiyaM vA bahusodhi sAiregapaMcamAsi vA eesi parihAraGkANANa mannaparaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA, paliuMciya AloemANassa ThavaNijjaM Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThAvaicA, karaNijja veyAnaDiga saviedi Dizedina devi kaziNe ityeva Aruhiyabbe siyA, pubbaM paDiseviyaM puvaM AloiyaM 1, punvaM paDisevivaM paJchA AloiyaM 2, pacchA pUDiseviyaM puncha AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apalithie aparicipaM 1, apaliucie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliiMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / paliDaMcie paliuMciyaM AlopamANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je payAe pavaNAe paThavie nivisamANe paDisevai sevi kasiNe tatpeva Arudiyo siyA // 20 // bahave parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayo abhinisejja vA abhinisIhiya vA ceittae noI se kappai there aNApucchittA egayo abhinisejja SA abhinisIhi yaM vA ceicae, kappai I se pare ApucchittA egayo aminisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya pahaM se viyarejjA evaM haM kappada egayo abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA cettae, therA ya haM se no viyarejjA evaM NI no kappaDa egayo abhiniseja vA abhinisIhiyaM vA ceittae / jo gaI therehi aviiNNe aminisejjaM vA abhinisIriyaM vA ceei se saMtarA chee cA parihAre vA // 21 // parihArakappadvie bhikkhU bahiyA perANa veyAvaDiyAe gacchejjA, gherA ya se sarejjA kappai se egarAiyAe paDimAe ja NaM jaNaM disaM aNNe sAhammiyA viharati taM te NaM disaM uvalisae, no se kappaha tattha vihAravattiyaM vasthae, kappada se tatya kAraNayattiyaM vatthae, tasi ca Na kAraNaMsi nidviyasi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vathae, no se kappar3a paraM egarAyAo ghA durAyAo vA vatthae, je tattha paraM pagarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chepa vA parihAre // 22 // parihArakappaTie bhikkhU baThiyA gherANaM veyAvaDipAra gacchejjA, berA ya se no sarejjA kappar3a se nivisamANassa egarAyAe paDimAe jaNaM ja NaM disaM anne sAhammivA viraMti taM gaM taM gaM disaM ubalittae, no se kappar3a tasya vihAravattiyaM patthara, kappai se tatya kAraNavattiyaM vatthae, tasi ca NaM kAraNaMsi niThiyati paro vaejjA sAhi ajjo ! egarAya vA durAyaM vA. evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vathae, no se kappai paraM egarAyAzro vA durAdhAo vatthara, je tatya paraM egarAyAmo yA durAyAo vA sai se saMtarA chee vA parihAre vA // 23 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I 1 1 parihArakapaTTie bhikkhU vahiyA therANaM gheyAvaDiyAe gajchejnA, therA ya se sajjA vA no sarejjA vA kappar3a se nivvisamANassa egarAiyAe paDimAe jaMNaM disaM amne sAhammiyA viharaMti taM NaM taM NaM disaM uvalittae no se kapar3a tatya vihAravattiya vatthae kappara se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niyiMsi paro vajjA sAhi ajjo ! egarAyaM kA durAyaM vA evaM se kappar3a egarAyaM vA durAyaM vA vattha, no se kappar3a paraM egarAyA bho vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyA vA durAyAo yA vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA ||24|| bhikkhU ya gaNAo avakamma egallavihAra paDimaM upajjittA paM viharejjA se ya icchejjA dIccapi tametra gaNaM upasaMpajjittA NaM viharita asthi yA itya sese pugo AloejjA paDikamejjA puNo cheyaparihArassa ubaTTAejA ||25|| va gaNAo avakamma egallavihArapaDimaM upasaMpatti NaM ghirejjA, se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjitA NaM visricae puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa upadvAvejjA ||26| gaNA AyarijhAe ya gaNAo atrakakamma egallavihAra paDimaM uvasaMpajjittA gaM hirejjA, se ya icchejvA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjicA NaM viharitae puNo AlopajjA puNo paDikkamejjA puNo chepaparihArassa uvahAejjA // 27 // bhikkhUpa gaNAo avakkamma pAsatthavihArapaDimaM upasaMpajjisA NaM viharejjA; se ya icchejjA dopi tameva gaNaM vavasaMpajjittA NaM viharita, asthi yA ittha sese puNo AToejjA puNAM paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaDAvejA ||28|| kamma jahA chaMda vihArapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharejjA, se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharita, asthi yA itha se se puNo AlopajjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA ubaTTAvejA || 29 // bhikya gaNAo avakkamma kusolavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM triSTarejjA, se ya icchejjA doccapi tametra gaNaM upasaMpajjitA NaM viharittara asthi yA ittha sese purNA AkopajjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArasa vA upahAvenA ||30| bhikkhu ya gaNAo acakkasma osannavihAra paDimaM upajjitA NaM viharejA, seya icchemA doccapi tamaMtra gaNaM uvasaMpajjitA NaM viharita asthi yA ittha sese paNa AjjA puNo pakkipejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvadvAvejjA // 31 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / bhikkhU ya gaNAo avakamma saMmatavihArapaDimaM uksapajinnA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM vidvAritae asthi yA itya sese puSo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa cA parihArassa vA ubahAvejjA // 32 // bhikkhU ya gaNAbho abakkamma parapAsaMDapaDima uvasaMpajjittA viharejA, se ya icchejjA doccapi tameva gaNa upasaMpajjittA NaM viharittae, nasthi NaM tassa sappattie kei chepa vA parihAre vA, nannattha egAe AloyaNAe // 33 // bhikkhU ya gaNAo avaskamma ohAvejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA gaM viparittae, nasthi NaM tassa tayattie kei chee vA parihAre vA nannatya pagAe sehovaNiyAe // 34 // mikkhU ya annayaraM akiccavANaM sevittA icchejjA Aloittae jattheva appaNo ApariyauvajjhAe pAsejjA tesatiya AlojjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viujjA visohejjA akaraNayAe anbhuTejjA ahArihaM tabokamme pAya vijana pahilAlejjA (1 / no ceva appaNo AyariyauvajjhAe jatyeva saMmoiyaM sAimmiyaM pAsejjA bahussurya babhAgamaM tastaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe unbhudvejjA ahArihaM tavokammaM pApacchittaM paDibajjaijJA (2) / no ceva saMbhoiyaM sAhammiya, jatyeva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahussurya pammAgarma tassatiya AloejjA paDikkamejjA nidejjA garahejnA viudvejjA visohejjA bhakaraNAe abhuTeSmA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (3) no va annasaMbhoiyaM sAimmiyaM jatthetra sArUviyaM pAsejjA bahusmurya banmAgarbha vasatiyaM AloejjA paDikamejanA nidejA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe ammuDejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchita paDivajjejjA (4) / no ceva sArUviyaM pAsejjA bahusmuyaM babhAgamaM jattheva samaNovAsaga pacchAkaI pAsejjA bahussuyaM babhAgamaM tassaMtie AloejjA paDikkhamejjA nidejA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe anbhuTejjA ahAriI tokAma pAyacchittaM paDivagjejnA (5) / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no veva samaNovAsarga pacchAyAsejjA bahusyanAgamaM matyeva samaMbhAviyAI ceiyAI pAsejjA te saMtie AloejjA paDikakmejjA nidejjA garahejlA viujjA trisohejjA akaraNayAe abbhuDejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchilaM paDiva - jejjA (6) / ara sambhAviyA cehayAI pAsejjA, bar3hiyA gAmassa vA nagarassa vA nigamassa vA rAhANI vA kheDassa vA kabbaDassa vA mavassA paTTaNassa vA doNasu issa kA Asamassa vA saMvAhassa vA saMnivesalsa vA pAINAbhimudde vA udINAbhimur3e vA karayalaparigadiyaM sirasAvataM matthae aMjali kaTTu evaM vapajjA - evaiyA me avarAdha arget ahaM avaraddho arahaMtANaM siddhANaM aMtie AloejjA paDikamejjA niMdejjA garahejjA viuTTejjA visohejjA akaraNayAe abhyudvejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchi paDivajjejjAsi ( 7 ) ti bemi ||35|| // vavahAre paDhamo uddeso samato // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bIo uso // do sAimiyA egao diti ege tattha annagaraM akiJcahANaM pavisevittA ALopajjA ThavaNijjaM ThAvaicA karaNijjaM veyAvaDiyaM ||1|| do sAhammiyA egapao viharati doSi te aNNayaraM akiccaTTAnaM parisevidhA AloejjA egaM tattha kappAgaM ThAvatA ege NibvisejjA aha pacchA sevi NibvisejjA || 2 || ve sAimmiyA egayao viharati puge tattha aNNaya akiccadvANaM paDisevitA AlopajjA, tattha ThavaNijjaM ThAvaittA karaNijjaM yAvadviyaM // 3 // baha sAhammiyA egayao viharati samavevi te aNNayaraM akiccadvANaM paDisevidyA AloejjA, egaM tattha kappAgaM ThAvaicA abasesA vivvisijjA, aha pacchA sevi vivasenA ||4|| parihArakappaTThie bhikkhu gilAyamANe aNNayaraM akiccadvANaM paDisebicA AloejjA se ya saMdharejjA ThavaNijjaM ThAyaittA karaNijjaM veyAvaDiye, se ya No saMdharejjA aNupArihAriSaNaM karaNijjaM veyAvaDiyaM se ya saMte bale aNupArihArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjejjA se ya kasiNe tattheva Aruhiyave siyA // 5 // parihArakapaTTiyaM bhikkhu gilAyamANaM No kappara tasya gaNAcaccheyagassa NijjUritara agilA tasya karaNijjaM vaiyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAyo viSpamukkI, o pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vatrahAre paTTaviyanve siyA || 6 || aNavapaM bhitratuM gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyagassa nikjUhittae, amilAe vassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAya tao rogAyakAoM vippakko tu pacchA tassa addAlahussae nAmaM vavahAre paTTaviyande siyA ||7|| pAraMciyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappara tassa gaNAcaccheyagassa nijjUDittae, amilAe tassa karaNijjaM vaiyAvaDiyaM jAva tao rogAyakAo viSpamunako tao pacchA tassa ahAlahussage nAmaM hAre paThatriya siyA ||8| khittacittaM mitra giLAyamANaM no kappar3a tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAna tao rogAkAo cippakko, tao pacchA vassa ahAlahussae nAmaM varAre paTTaviyanye siyA // 9 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dittacitta bhikkhaM gilAyamANaM do kappaDa tasya mAnogamapa linDanae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo viSpamukko to pacchA tassa ahAlahussage nAmaM kvahAre paTTaviyabve siyA // 10 // jaksAiTa bhikA gilAyamANaM no kappar3a tasya gaNAvaccheyagassa nihittae, agilAe tassa karaNijja vaiyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, to pacchA tassa ahAlahussage nAma yabahAre paTTaviyacce siyA // 11 // ummAyapattaM bhikkhU gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyAssa nihicae, agilAe tassa kaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo viSpamukko, tuo pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTThavipanve siyA // 12 // ___ ubasaggapataM bhivAva gilAyamANaM no kappaDa tassa gaNAvaccheyagassa nignahittae. agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo viSpamukko, to pacchA tassa ahAlahussage nAmaM catrahAre paviyabne siyA // 13 // sAhigaraNaM mikkhaM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa, nignahitae, agiAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko to pacchA ahAlahussage nAma babahAre paTTaciyavve siyA // 14 // sapAyacchitaM bhikkhaM gilAyamANaM no kappar3a tassa gaNAvaccheyagamsa nihi. ttara, agilAe tassa karaNi veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo viSpamukko, to pacchA tassa hAlahassage nAma vanahAre paTTaviyacce siyA // 15 // bhattapANapaDiyAikviyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyAssa nihinae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvar3iyaM jAva tabhI rogAyaMkAbho vippamukko, tamo parachA ahAlahussage nAma vavahAre pahaviyatve siyA // 16 // ajAyaM bhika gilAyamANaM no kappA tassa gaNAvaccheyagamsa nihitae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiga jAva to rogAyaMkAo vippamukko, to pacchA ahAlahumsage nAmaM payahAre paTTaviyavye siyA // 17 // aNacaDhaNaM bhikara agihibhUyaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa ubavAvesae / aNavaTappaM bhikSu giribhUyaM kappai tarasa gaNAvaccheyagassa uvaTThA vittae // 18 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAraMghiya bhikSu agihibhUyaM no kappai tassa gaNAyaccheyagarasa uvaTApittae / pAraMciyaM bhikkhu gihibhUya kappai tassa gaNAdhakacheyagassa uvaTThApitae // 19 // aNahappaM bhikkhaM pAraMciyaM yA bhikaNva giDibhUyaM vA agiDibhUyaM vA kappai tassa gaNAvaccheyagassa upaTTApittae jahA tassa gaNassa patiyaM siyA // 20 // do sAhammiyA egayo viharaMti, ege tastha aNNayaraM akiccavANaM paDisevittA AloejjA, ahaNaM bhaMte ! amueNaM sAhuNA saddhiM imaMmi ya kAraNaMmi mehuNapaDisevI, paccayahe ca saya paDiseviyaM bhagai tatya pucchiyace ki paDisedhI ? apaDisekI ?. se ya vapanA paDisavI parihArapate / se ya vaejjA No paDisevI No parihArapase / jaM se pamANaM vayai se ya pamANAbhI vetabve siyA se kimAhu maMte !, saccapadaNNA vavahArA // 21 // bhikkhU pa gaNAo adakkamma ohANupehI varajjA, se AThazca agohAio, se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM upasaMpajjittA viharisae / tasya NaM gherANaM imeyArUce vivAe samuppagnijjA imaM ajjo ! jANaha kiM paDisevI kiM apaDisevI ? se ya traejjA paDisevI parihArapatte, se ya vaejjA no paDisevI no parihArapace, jaM se pamANaM vayaha se ya pamANAo cetavve, se kimAhu bhane !, sabapaiNNA pavahArA ||22|| egapakkhiyassa bhikkhuyassa kappai ApariyaupazAyANaM ittariyaM disaM vA aNudisaM yA udisittae vA pArittae vA jahA bA tassa gaNalsa pattiya siyA ||23|| yahace parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayI egamAsaM vA dumAsaM vA timAsaM vA cAummAsaM vA paMcamArsa vA chammAsaM vA vanthae te annamannaM saMbhuti annamannaM no saMbhunaMti mAsaMte to pacchA samveSi egayo saMjhuMnaMti // 24 // parihArakappadvipassa bhikkhumsa zo kappar3a asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM yA dAuM vA aNuppadAuM thA, therA Na vaejjA imaM tA ajjo ! tuma papasi dehi vA aNuppadehi vA evaM se kappai dAuM vA aNuppadAuM vA, kappaDa se levaM aNujANAvisae aNujANADa bhaMte ! levAe evaM se kappA levaM samAse vittae // 26 // parihArakApaTThie bhikkhU saeNaM paDiggaheNa bahiyA appaNo veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya taM vaejjA-paDiggAhehi ajjo ! api bhokkhAmi vA pAhAmi vA, evaM NaM se kappai paDiggAhittae, tattha No kappai aparihArieNaM parihAriyassa Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDiggahasi asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA bhottae vA pAyae bA, kappar3a se sayaMsi paDiggaiMsi sayaMsi palAsagasi kamagasi vA sayaMsi khucagaMsi pANisi vA uddhaTu udaTu vA mottae vA pAyae thA, esa kappe apArihAriyamsa pArivAriyo / / 26 / / ___parihArakApaTie bhikkhU therANaM paDigraheNa bahiyA therANaM yAvaDiyAe gacchejjA therA ya vaejjA paDiggAhehi ajjo ! tumaMpi etya mokkhasi vA pAisi vA, evaM se kappai paDiggAhittae, tastha No kappai pArihArieNaM apArihAriyassa paDiggaiMsi asaNaM thA pANaM vA sAima vA sAimaM yA bhottae yA pAyae vA, kappar3a se saryasi paDimAiMsi vA sapaMsi palAsagasi kamaDhagaMsi vA saMyasi khunagaMsi vA sayaMsi pANisi vA udaTu uddhaTu bhottae vA pAyae vA esa kappe pArihAriyassa apArihAriyoti bemi // 27 // // vanahAre bIo uso samatto // 2 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // taio uddeso // bhikkhU ya icchejjA gaNa dhArittae bhagavaM ca se apalicchapaNe evaM se no kapar3a gaNaM dhArittae / bhagavaM ca se palicchanne evaM se kappai gaNaM dhArittae // 1 // bhikkhU ya icchejnA gaNaM dhArittae no se kappai there aNApucchittA maNaM dhAritae / kappada se ghere AdhucchittA gagaM dhArittae / therA pa se viyarajjA evaM se kappA gaNaM dhArittae, therA ya se no viyarejjA evaM se no kappar3a gaNaM dhArittae / jaNaM therehiM aciNNaM gaNaM dhArejjA se saMtarA chae vA parihAre vA // 2 // tivAsapariyAe samaNe niggaMdhe AyArakusale sajamakasale pacayaNakasale pannattikusale saMgaikusale uvaggaimale akSayAyAre abhinnAyAre asavalAyAre asaMkiliTThAyAre bahussue badamAgame jahanneNaM AyArakappadhara kappai uvajjhAyattAe uchisittae // 3 // sacceva NaM se tivAsapariyAe samaNe Niggathe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no upaggaikusale khayAyAre bhinnAyAre sacalAyAre saMkilihAyAre appamae appAgame no kappai uvajjhAyattAe disittae // 4 // paMcavAsapariyAe samaNe NimAthe AyArakusale saMjamakusale pabayaNakusale pannatikasale saMgahakasale uvaggahakusache akkhayAyAre asabalApAra aMsakiliTAyAre bahussue panmAgame jahanneNaM dasAkappavavahAradhare kappai AyariyauvajjhAyattAe udisicae // 5 // __sacceva NaM se paMcatrAsapariyAe samaNe NigaMthe no AyArakamale no saMjamakasale no pavayaNakusale no pannattikasale mo saMgahakasale no ucaggaikusale khuyAyAre bhinnAyAre sabalAyAre saMkiliGkAyAre appamue appAgame no kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae // 6 // ahavAsapariyApa samaNe NiggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale ukagaDakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asabalAyAre bahussue babhAgame jahanne] ThANasamavAyaghare kappai AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNAvaccheyagatAe udisittae // 7 // sacceva aThyAsapariyAe samaNe NiggaMthe no AyArakusale no saMjamakasale no pavayaNakusale no pannattikusaLe no saMgahAsale no ukggaharusaLe khayAyAre bhinnAyAre Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sayalApAre saMkilihAyAre appamue appAgame no kappai AyariyatnAe uvajjhAyattAe gaNAvaccheyagattAe uddisittae ||8|| niruddhapariyAe sapaNe NiggaMdhe kappai tadivasa AyariyauvamAyacAe yadisittae, se kimAha bhaMte !, asthi NaM therANaM tahAvANi kulANi kaDANi pattiyANi yejjANi vesAsiyANi saMmayANi sammuiyakarANi aNumayANi bahumayANi bhavati, tehiM kahi tehi pattiehi tehiM thejjehi tahi yesAsipahi tehiM saMmaehi tehi saMmuiyakarahiM tehiM aNubhaehi tehi bahumaehiM meM se niruddhapariyAra samaNe jiggaya kapai AyariyauvajjhAyanAe upisittae vahivasa // 9 // niruddhavAsapariyAe samaNe niye kappA mAyariyamazAgavAe nizittae samuccheyakappaMsi tassa NaM AyArapakappassa dese apahie seya 'ahijissAmi'- tti ahijjejjA evaM se kappai AyariyauvajhAyattAe udhisittae, se ya 'aDijjissAmi'-- tti no ahijjejA evaM se no kappai AyariyauvajjhAyattAe udhisittae tadivasaM // 10 // NiggaMthassa NaM nava-dahara-taruNasya AyariyauvajjhAe vIsabhejA no se kappar3a aNAyariyaubaljhAyattAe hottae, kappar3a se puvvaM AyariyaM udisAvettA to pacchA utra jjhAyaM, se kimAhu bhaMte ! dusaMgahie samaNe NigaMye taMjahA yarieNa uvajjhAeNa ya // 11 // NigaMthIe NaM nava Dahara-taruNIe AyariyaujjhAe vIsaMbhejA no se kappai aNAyariyaupajAyattAe hottae, kappaDa se puvvaM AyariyaM uddisAvecA to uvajhAyaM, to pacchA pavittiNi, se kimAhu bhaMte ! tisaMgahiyA samaNI niggaMdhI taMjahA-AyarieNa uvajhAeNaM pavittiNIe ya // 12 // bhikkhU ya gaNAo avakamma mehuNaM paDisevejjA tiNi saMvaccharANi sassa am. ttiyaM no kappai Ayariyatta vA jAca gaNAvaccheyagattaM vA uhisittae bAdhArittae vA, tihiM saMvaccharehi vIitehiM cautthagaMsi saMbaccharaMsi padviyasi Thiyassa upasaMtassa uvarayassa paDivirayassa NivigArassa, evaM se kappaI ApasyittaM vA jAva gaNAvaccheyAta vA uhisinae vA dhArittae vA // 13 // gaNAcaccheyae gaNAvaccheyagattaM aNivikhavittA mehuNadhamma paDisevejA jAvajI bAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyataM vA jAva gaNApacchreyagataM vA udisicae vA dhArittae vA // 14 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAvatoyae gaNAyaka yaga NikviyittA mehuNadhamma paDi se bajjA tiSNiA saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AryAsyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uzcisittara vA dhArittae vA, tihi saMyaccharehi vIikanehi cautthagaMsi saMpaccharaMsi paTiyaMsi Thiyassa upasaMtassa uparayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyataM yA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae yA dhArittae yA 15 // AyariyaubajjhAe AyariyauvajjhAyata aNivikhavisA mehuNadhamma paDisevejjA jArajjIvAra tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA udi. sittae vA dhAritae vA // 16 // ___ AyariyaubajhAe AyariyauvajjhAyattaM NivikhavittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA udisitae vA dhArittapa vA, tihi saMghaccharehi vIikkanehi caDatyagasi saMvaccharaMsi padviyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayAsa NibigArassa evaM se kappai AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyaganaM vA udisittae vA dhArittae vA // 17 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma ohAejjA, tiNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA tirhi saMvaccharehiM bIikkatehi cautyagaMsi saMbaracharaMsi paTTiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nizcigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagacaM vA udisicae SA dhArisae vA // 18 // gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagataM aNivikhavittA ohAejjA nAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyasyittaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisinae vA dhArittae vA / / gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagara NikkhivisA ojhaejjA tiNi saMvaccharANi tassa tappasiya no kappaDa Ayariyatna vA gaNAvacheyamattaM vA jAva udisinae vA dhAricae vA, tihi saMvaccharehi vIikkatehiM caityagaMsi saMvaccharaMsi paDhiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa ubarayassa paDivirayamsa ninnigArassa evaM se kappai AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA udisisae vA dhAritae vA // 20 // AyariyauvajjhAe AyariyauvajJAyattaM aNivikhavitA ohAejanA jAvajjIvAe tassa pappattiyaM no kappai Ayariya vA jAva gaNAvaccheyaga vA udhisittae vA dhAri. cae bA // 2 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 AyariyauvajjhAe Avariya upAyattaM nivikhavittA ohAejjA diNi saMvaccharANi tassa vappattiyaM no kappar3a AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittara vA dhArita vA tirhi saMvaccha rehiM vIkkatehiM calatthasi saMccharaMsi padviyaMsi Tiyassa vasaMtassa urayassa paDivirayastha nibbigArassa evaM se kappara AyariyataM vA jAtra gaNAvaccheyamattaM vA uddicie vA dhAritae vA ||22|| hunu agAdAgAsa kAraNe mAI musAtapyaciyaM no kappar3a AyazyittaM vA jAna bhaya hue bAme po vAI asuI pApajIvI, jAvajjIbAe tassa gAvaccheyagataM vA uddisitae vA dhAritae vA // 23 // gaNAvaccheyae bahussue bhAgame bahuso bahusu AgADhAgADegu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIcI jAvajjIvAe tussa tatpattiyaM no kappar3a AyariyattaM vA jAva gagAvaccheyagataM vA uddisittara vA dhAritapa vA ||24|| AyariuvajjhAe s vabhAgame bahuso bahusu AgAThAgAsa kAraNesa mAI sAI aI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa nappattiyaM no kappara AyariyattaM vA jAva gaNAvacyagataM vA uddittie vA dhAritae vA ||25|| ve bhikkhuNa bahusyA babhAgamA bahuso bahu AgADhAgAdesa kAraNesa mAI savAI aI pAvajIvI jAvajjIvAe tersi nampattiyaM nau kappai AyariyataM vA jAtra gaNAvacchreyagataM vA uddimitta vA dhAritae vA ||26|| bahave gaNAcaccheyayA bahusyA babhAgamA bahuso bahusu AmAdAgADhesu kAraNeSu mAI musAbAI asaI pAjIcI jAvajjIcApa tersi tuppaptiyaM do kappara AyariyacaM vA jAgaNAnyagataM vA uddittie vA dhAritae vA ||27|| bahave ApariyauvajjhAyA hussuyA kabhAgamA baso bahusu AgADAgAdesa kAra mAI musAbAI aI pAvajIvI jAvajjIcAe tesi tampattiyaM no kappara AyariyataM vA jAva gaNAvacchreyagataM vA uddittie vA dhAritae vA ||28|| bhikkhuNI have gaNAvaccheyagA vaha AyariyauvajjhAyA bahussuyA babhAgamA so bahusu gAgA kAraNemu mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe desi tappattiyaM no kapar3a AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA // || vavahAre vaio uddeso samato // 3 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // cattho uddeso | no kappar3a AyariyauvajyAyassa pragANissa hemaMtagimhAsu carittara // 1 // kapai AyariyaucajjJAyassa appavizyassa hemaMtagimhA carisara // 2 // no kappara gaNAvaccheyagassa appaviiyassa hemaMtagimhAsu caritara // 3 // kappar3a gaNAcaccheyagassa appataiyassa hemaMtagimhAsu caritae // 4 // no kappar3a AyariyauvajjhAyassa appavizyassa vAsAvAsaM vatthae ||5|| kapyai AyariyauvajjhAyassa appataiyassa vAsAvAsaM vattha ||6|| no kappar3a gaNAnrajcheyagassa appataiyamsa vAsAvAsaM vatthae ||7|| kappara gaNAvacchreyagassa appacautthassa vAsAvAsaM vattham ||8|| se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kaJcasi vA masi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA sevAsi vA saMnivesaMsi bahUNaM AyariyauvajjhAyANaM appatriyANaM, bahUNaM gacchAvaccheyagANaM appataiyANaM kappar3a hemaMtagimhA caritae annamannanissAe // 9 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kanvasi vA masinA pasinA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA bahUNaM AyariyauvajjhAyANaM appataiyANaM, bahUNaM gaNAcaccheyagANaM atpacausthANaM kappar3a vAsAvAsaM catthae annamannanissAe || 10 || gAmAzugAmaM ijjamANe bhikkhU jaM purao kaTTu viharai se Ahazca vIsaMmejjA, asthi yA ittha anne kei uvasaMpajJjaNAri se uvasaMpajjiyan Natthi yA itya anne kei utrapajjaNAri tassa appaNo kappApa asamate kappara se egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNaM disaM bhanne sAhammiyA virati vaNaM tuSNaM disaM ubalittara, no se Rppar3a tattha vihAravattiyaM vatthae, kappar3a se tatya kAraNavattiyaM vatthara, taMsi ca NaM kAraNaMsi niDiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappara egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kacyai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM emAo vA durAyAo vA casaha se saMtarA lee vA parihAre vA // 11 // vAsAvA pajjIvi bhikkhU jaM purao kaTTu viharaha se Ahacca vIsaMbhejjA asthi yA ittha anne ke upasaMjjaNA rihe se unasaMpajjiyante, naritha yA ittha anne ke uba Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpajjaNArihe tassa bappaNo kappAe asamatte kappaDa se egarAiyAe paDimAe jaNa jaNaM disaM anne sAimmiyA viharaMti taNaM taNaM disa uvalittae, no se kappai tatya vihAravaniya vatthae, kappada se tattha kAraNavattiyaM vatthae / tasi ca Na kAraNa si nidviyaMsi paro vaejjA sAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai pagarAyaM vA durAyaM bA vatyae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasthae, jaM tattha egarApAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 12 // AyariyauvajjhAe gilAyamANe annayara ejjA ajjo ! mamaMsiNa kAlagasi samANaMsi ayaM samusiyo, se 4 sa marihe samusiyagve, se ya no samukasaNArihe no samuphasiyanve, atyi yA ittha anne kei samuphasaNArihe se samukkasiyanve, nasthi yA ittha anne samukkasaNArihe se ceva samukkasiyavye / tasi ca NaM samukkimusi paro vaejjA dussamuvikarTa te ajjo ! niksiyAhi, tamsa gaM nivikhavamANamsa nasthi kei e yA parihAre vA, je sAhammiyA ahAkaspeNa no anbhuTAe viharaMti sannesiM tesi vapattiyaM chee vA parihAre vA // 13 // AyariyauvamAe ohAyamANe annayaraM vaejjA ajjo ! mamaMmi paM ohAviyaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyanve, se ya samukkasaNArihe samukkasipaJce, se ya no samukkasiNArihe no samukkasiyanve, asthi yA istha aNNe kei samukkasaNAride se samuphasiyace, nasthi yA itya anne kei samukkasaNArihe se ceva samuphasiyave, taMsi ca NaM samurisi paro vaejjA dussamuktidvaM te ajo ! nivistavAhi, tassa NaM nikkhikmANassa natthi kei chae vA parihAre yA, je sAhammiyA ahakappeNaM no anbhuTTApa viharaMti samvesi tesi tappattiyaM chee vA parihAre vA // 14 // AyariyaujjhAe saramANe paraM caurAmapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhu no uvaTAvei kappAe, asthi yAI se kei mANaNijje kappAge, Nasthi yAI se keda chee vA parihAre trA, Nasthi pAI se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chae vA parihAre vA // 15 // AyariyaunajjhAe asaramANe paraM caurAyapaMcarApAo kappAgaM bhiksyu no uvaTTAver3a kappAe, asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe nasthi se kei chepa vA parihAre vA, nasthi ya inya se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chee vA parihAre vA // 16 // AyariyauyajjhAe saramANe vA asaramANe yA paraM dasarAyakappAo kappAgaM mikkhaM no uvadyAvei kappAe, asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe nasthi ya itya se kei Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chae vA parihAre vA, nasthi ya etya se kei mANaNijje kappAe saMbaccharaM tassa tappattiyaM no phappaDa Ayariyana vA uvAyattaM vA pabattayattaM vA yerattaM vA gaNitaM vA gaNahara vA gaNAyacchepagattaM vA udisittae vA dhArinapa yA // 17 // bhikkhU ya gaNAo avakamma annaM gaNa upasaMpauijattA NaM viharejjAsaM ca kei sAhammie pAsittA vaejjA-kaM ajjo! uvasaMpajjittA paM viharasi ? je tattha sabbarAiNie taM vaejjA, aha bhaMte ! phassa kappAe ? je tattha pahussae / vaejjA jaM vA bhagavaM yakkhai tamsa ANAuvavAyavayaNanidese cihissAmi // 18 // pahave sAimmiyA icchejjA pagapo abhinicariyaM cArae No NI kappai ghere aNApucicchatA egayo abhinicariyaM cArae, kapapai paSTa there ApucchitA egayo abhinicariyaM cArae, therA ya se viyarejjA evaM phaM kappA pagayo abhinicamyiM cArae, dherA ya se no piyarejjA patraM haM no kappai egayao aminicariyaM cArae, jaM tattha dherehiM adiiNNe pagayo abhinicariyaM caraMi se saMtaga chee vA parihAre vA // 19 // cariyApaviDhe bhivasva, jAva caurAyapaM carAyAbho mere pAsejjA sacceva AloSaNA samveva paDikkamaNA sacceva oggahassa puyANugNavaNA ciThThai mahAlaMdamavi uggahe // 20 // cariyApaviTe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa parihArassa ubahAejjA bhikkhubhAvamsa aTTAe doccapi omagahe aNuNNavepanve siyA, kappar3a se evaM vadittae- aNujANa bhaMte ! miomgahaM ahAlaMda dhurva niyayaM necchaiyaM veuTiyaM tabhI pacchA kAyasaMphAsaM // 21 // cariyAniyaTTe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo ghere pAsejjA sacceva AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceca uggahassa puccAguNNavaNA cihai AhAlaMdamavi uggahe // cariyAniyaTe bhikkhU paraM caurAyapaMvarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvahArajjA mikkhubhAvassa aTThAe doccaMthi bhoggahe aNugaveyamce siyA, aNujANaha bhaMte ! mibhoggahaM ahAlaMdaM dhurva niyayaM neccha. iyaM veuTTiyaM to pacchA kAyasaphAsaM // 23 / / do sAhammiyA egayo viharati taMjahA-seho rAyaNie ya, pattha sehatarAe palicchanne rAyaNie apalicchanne sehatarApaNaM rAyaNie uvasaMpajjiyanve bhikkhovAyaM ca dalayai kappAgaM // 24 // do sAhammiyA egayo viharaMti, taMjahA-sehe ya rAyaNie ya, tattha rAyaNie palicchaNNe sehatarAe apalicchapaNe, icchA rAyaNie se itarAga upasaMpaJjejjA, icchA Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no upasaMpajjA , icchA bhikkhovadhAyaM dalayai kappAgaM, icchA no daLayaha kappAgaM // 25 // do bhikkhuNo egayo viharati no NaM kappada annamannaM upasaMpajjittA NaM viha rittapa, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamanna uvasaMpajjittA NaM viharittae // 26 // do gaNAvacneyagA egayo viharati no NaM kappai annamannaM utrasaMpajjittA Na viharicae, kappar3a NaM ahArAyaNiyAe annamanna umaMpauijattA Na viharitae // 27 // do AyariyauvajhApA egayo viharati no NaM kappai annamannaM utrasaMpajjittA paM viharittae, kappai ahArAyaNiyAra anna mannaM upasaMpajjittA NaM viharitae // 28 // vave bhikkhuNo egayao viharani no NaM kappada annamannaM utrasaMpajjittA Na viha. rittae, kappai ahArAyaNiyAe annamanna utrasaMpajjittA gaM viharittae // 29 // bahave gaNAvaccheyagA egayo viharati no NaM kappA annamannaM upasaMpattiA viharicae, kapar3a NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajittA NaM viharitae // 30 // bahave AyariyauvajhAyo egayo viharati moNa kappai amamannaM unasaMpajjiyA Na viharinae, kappara NaM ahArAyaNipAe annamannaM unasaMpajjitA gaM viharitara // 31 // vaha bhikkhuNo bahave gaNAyaccheyayA yahave AyariyauvamAyA pagayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjicA NaM viharicae // 33 / / // vavahAre cauttho uso samato // 4 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // paMcamo uddeso // no kappai pavattiNIe appaviiyAe hemaMtagimhAsa cArae // 1 // kappai pattiNIpa appatatyAe hemaMtagimhAsa cArapa // 2 // no kappai gaNAvaccheiNIpa appataiyAe hemaMtagimhAsu cArae // 3 // kappaDa gaNAvaccheiNIpa appacautthIe hemaMtagimhAmu cArae | // 4 // no kappaI padattiNIe appataiyAe vAsAvAsaM vatthae // 5 // kappada pavattiNIe appacautthIe vAsAvAsaM vatthai // 6 // no kappai gaNAvaccher3aNIe apacautthIe vAsAvAsaM catyap // 7 // kappar3a gaNAvacchedaNIe appapaMcamAe vAsAvAsaM bathae // 8 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaM si vA kabaDaMsi vA mahabasi vA paTTaNaMsi vA doNamuIsi vA AsamaMsi vA saMvAIsi vA saMniyesaMsi vA bahUNaM patrasiNINaM aspataiyANaM, vahaNaM gaNAvacchedaNINa appacautthINaM kappada hemaMtagimhAsa cArae annamannanissAe // 9 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe cA kherDasi vA kabbaDaMsi yA maDacaMsi vA paNa si vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesasi vA pahUNaM pavattiNoNaM appacautyoNaM, bahUrNa gaNAracchedaNINaM apapaMcamANaM kappai vAsAvAsa vasyae annamannanissAe // 10 // gAmANugANaM duijjamANA NiggaMdhI ya ja purao kAuM viharejjA sA ya Ahacca vIsaMbhejanA asthi ya itya kAi annA uvasaMpajjaNArihA sA upasaMpajjiyatyA. nasthi ya itya kAi annA upasaMpajjaNArihA tIse ya appaNo kappAe asamatte evaM se kappaI egarAiyAe paDimAe jaNa disaM annAbho sAimmiNIo viharati taM gaM taM gaM disa uvalittae, no se kappai tattha vihArayattiya vasthae, karapada se tasya kAraNavattiya vasthae, tasi ca Na kAraNaM si nihiyaMsi parA vaejjA yasAhi abje ! egarAyaM vA durAya vA, evaM se kappaDa egarAyaM vA durAyaM vA vathae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA patthara, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo cA basai se saMtarA chee vA parihAre cA // 11 // cAsAtrAsaM pajjosaviyA NiggathI ya jaM purao kAuM viharai sA Adacca vIsaMbhejA asyi ya ittha kAi annA ucasaMpajjaNArihA uvasaMpajjiyanvA, nasthi ya itya Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAi annA uvasaMpajjaNArihA tIse ya apyaNo kappAe asamate kappai se egarAiyAe paDimAe jaNaM aMNa dirsa annAo sAhammiNIo viDaraMti taM taM gaM disaM ubalitae, no se kappai tatya vihAravaciyaM vatthae, kappaDa se tatya kAraNavattiyaM patthae, taMsi ca NaM kAraNasi nihiyasi parA vaejjA vasAhi ajje ! egarAyaM vA dugayaM vA, evaM le jhApA pArA yA yuvarAya yA tya, jo se kappA paraM egarAyAmo vA murA. yAo vA batthae, jaM tattha paraM egarAyAo cA durAyAbho vA vasai se saMtarA chee vA parihAre yA // 12 // pavattiNI ya gilAyamANI annayaraM vaejjA mae Na ajjo ! kAlagAe samA. NIya imA samukkAsiyavvA, sA ya samukasaNArihA samusipannA, sA ya no samukasaNArihA no samusiyavyA, asthi yA itya annA kAi samukkasaNArihA samukasiyacyA, nasthi yA itya annA kAi samukkasaNArihA sA ceva samukkasiyabvA, tAe gaM samukti chAe parA vaejjA dussamukkidraM te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nizcimANIe nasthi keha e vA parihAre vA, jAo sAimmaNIzro ahAkappeNaM no ambhuTAe viharati sammAsi vAsiM tapattiya chee vA parihAre vA // 13 // pavattiNI ya ohAyamANo annayaraM vaepane mae NaM agne ! ohAviyAe samANIpa imA samukkasiyacA, sA ya samukkasaNArihA samukkasiyannA, sA ya no sapakasaNArihA no samukkAsiyaJcA, asthi ya itya annA kAi samukkasaNArihA sA samu. kakasiyacA, nasthi ya itya annA kAi samukkasaNArihA sA ceva samukkasipabA, tAe NaM samukkihAe parA pajjA dussamukkihaM te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhi. bamANIpa nasthi kei chee vA parihAre vA, jAo sAhammiNIo ahAkappeNaM no ambhudAe viharaMti samvAsi tAsi tappattiyaM chee vA parihAre vA // 14 // NiggaMthassa navaDaharataruNassa AyArapakappe nAma ajjhayaNe parinbhaTe siyA, se ya pucchiyave pheNa te ajjo ! kAraNeNaM AyArapakappe NAma ajjhayaNe parimbha kiM AvAheNaM udAhu pamAeNaM ? se ya baejjA-no AcAheNaM pamAraNaM, jAvagnIvAe tassa sappaciyaM no kappai AyariyacaM vA jAra gaNAvaccheyagataM yA urisittae vA dhAricae vA, se ya vaejjA-AcAheNaM no pamAraNaM, se ya saMThavessAmitti saMThavejjA evaM se kappaI AyariyataM vA jAva gaNAvacchepagattaM vA uhisittae vA dhArittae vA. se pa saMThavessAmitti na saMThavejjA evaM se no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagata vA udhisittae vA dhArittae // 15|| Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiggazIe NaM navaDairataruNIe AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribha siyA, mA ya pucchiyacA kaiNaM te kAraNeNaM ajje ! AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhadde kiM bhAvAddeNaM udAhupamAeNaM ? sA ya varajjA no AbAheNaM pamAeNa, jAvajjIyAe tIse tapatiyaM no kappai pavattiNitta vA jAva gaNAvacche Nitta yA ugnisittae vA dhArittae vA, sA ya baejjA-AvAheNaM nI pamApaNaM sA pa saMThavessAmitti saMThavejjA, evaM se kappA pavaniNinaM vA jAca gaNAvaccheiNi vA udisittae vA dhArittae vA, sAya saMThavessAmitti no saMThavejjA evaM se no kappai pavattiNi vA jAva gaNAvaccheiNita vA udisittae vA dhArittae vA / / 16 / / rANa therabhUmipasAgaM AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribha siyA kappar3a mesi saMThavettANa vA asaMThavettANa vA AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udimittae vA dhArittae vA / / 17 / / therANa therabhUmipattANaM AyArapakappe NAma ajjhayaNe paribhaTThe siyA kapai tesi saMnisapNANa vA saMtuyANa vA uttANayANa vA pAsalliyAMNa vA AdhArapakappe nAma ajjhayaNe doccapi taccaMpi paDipucchittae vA paDisArettae vA // 18 // je jiggayA NigaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, no pahaM kappada annamannassa atie Alopattapa, asthi yA etya kei AloyaNArihA kappaha se tesi aMtie Aloettara, natyi yA ettha keha AloyaNArihA evaM NI kappaDa annamannassa aMtie Aloesae // 19 // NiggathaM ca NaM rAmo vA viyAche vA dIDapaTTho vA lUsejjA itthI vA purisassa bomAvejjA puriso vA itthIe omAvejjA, evaM se kappai evaM se ciDhai parihAraM ca no pAuNai esa kappe perakappiyANaM / evaM se no kappada evaM se no cihai parihAraM ca no pAuNai esa kappe niNakappiyANaM ti bemi ||21 // // bahArassa paMcamo uheso samatto / / 5 / / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // chaTTho uddeso|| bhikkhU ya ilejmA nAyavidi ettae, no se kappaI there aNApucchittA nAyavihiM pattapa, kappaDa se there ApucchitA nAyavihiM ettae, therA ya se viyarejjA parva se kappar3a nAyavi ettapa, therA ya se no viyarejjA, parva se no kappai nAyaviIi ecae, jaM tatya dharahiM aviiNNa nAryAvahiM ei, se saMtarA chae vA parihAre vA // 1 // no se kappar3a appamuyassa appAgamassa egANipassa nAyavihi enae // 2 // kappar3a se je tatya bahussue kamAgame teNa sadi nAyavihi ettae // 3 // tatya se puvAgamaNeNaM pumbAutte cAulodaNe, pacchAune bhiliMgave kampaha se cAulodaNe paDiggAhittae, no se kappai bhiliMgalave paDiggADicae // 4 // tastha puvAgamaNeNaM puvAutte bhiliMgasUve, pacchAutte cAulodaNe, kappar3a se miligamUve paDiggAhitae, no se kappara cAulodaNe paDiggAhittae // 5 // tasya se puNyAgamaNeNaM doci puvAuttA kappai se dovi paDiggAhittae // 6 // tattha se ghubvAgamaNeNaM dovi panchAuttA no se kappai dovi paDiggAhittae // 7 // je se tatya puvAgamaNeNa puvAutte, se kappai paDiggAhittae // 8 // je se tastha puvyAgamaNeNaM pacchAutte, no se kappada paDiggAhitae // 9 // AyariyauvajhAyasya gaNaMsi paMca ahasesA pannattA, taM jahA-AyariyaubajhAe aMto uvassayassa pApa niginiya nigijjhiya papphoDemANe vA pamajjamANe vA no aikkamai // 10 // AyariyauvajjhAe aMto uyassayassa uccArapAsavaNaM vimiMcamANe vA visohemANe vA no aikkamai // 11 // AyariyauvajjhAe pabhU veyAvaDiyaM icchA karejjA icchA no karejjA // 12 // AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa egarAyaM vA darAya yA basamANe no aikkamaI // 13 // AyariyaubajhAe bAIi ukssayassa egarAyaM vA durAyaM vA yasamANe no bhaikamaI // 14 // gaNApacchepagassa gaM gaNaMsi do aisesA pannattA taM mahA-gaNAvacchepara aMtoM ubassayassa egarAyaM vA durAya vA vasamANe no aikkamai // 15 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . gaNAvaccheyae cAhiM uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no ai. kamAi // 16 // se gAmaMsi vA jAba rAyahANisi vA pagabagaDAe egaduvArApa eganikkhamagappavesAe no kappai bahUNaM agaDamuyANaM egayao vasthae, asthi va ittha pahaM kei AyA. rapakappadhare nasthi ya itya paI kei chee vA parihAre yA, natthi ya ittha paI kei AyArapakappadhare se saMtarA chee cA parihAre bA // 17 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNapasAe no kappai bahaNaM agaDasyANaM egayo vatthae, asthi ya istha haM kei ApArapakappadhare, je taiyaM yaNi saMvasai, natyi ya ittha kei chee / parihAre vA, nasthi ya itya kei AyArapakappadhare je taiya rayaNi saMvasai sanvesi tesi tappattirya chee vA parihAre vA // 18 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNapavesAe no kappai bahussuyassa cabhAgamassa bhikkhupassa batthae, kimaMga puNa appAgamassa appasuyarasa // 19 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyavANisi vA pagavagaDAe egaduvArAya eganikkhamaNapavesAe kappai bahussuyassa badamAgamassa egANiyassa bhikkhussa vatyae, duhabho kAlaM bhikkhumA paDijAgaramANassa // 20 // jattha ee bahave itthIo purisA ya paNhAveti tattha se samaNe nigaMthe annayaraMsi acittasi soyasi mukkapoggale NigyAyamANe hatthakammapaDisevaNapatte Avajjai mAsiya parihArahANaM aNugdhAiyaM / 21 // jatya pae vAve itthIo purisA ya pAhAveti tattha se samaNe Nigaye annayaraMsi acittaMsi soyasi mukkapoggale NigyAyamANe mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 22 // no kappai NiggaMdhANa vA NigaMdhINa vA nigayi annagaNAbho AgayaM khuyAyAraM savalApAraM bhinnAyAraM saMkilihAyAracarica vassa hANassa aNAloyAvettA apapaDikkamAvettA aniMdAvettA agarihAvettA aviudyAvecA avisohAvettA akaraNAe aNabhuhAvesA ahArihaM pAyacchitaM tavokammaM apaDivajjAvettA ubavAvettae pA saMbhuMjicae vA saMkasietta vA, tIse ittariya disa cA aNudisaM vA udisicae vA dhArittae vA // 23 // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappai NigaMdhANa vA NigayINa vA Niyi annagaNAo AgayaM syApAra sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkilivAyAracaritaM tamsa ThANassa AloyAvettA paDikkamAvattA niMdAvettA garihAvettA viudyAvettA visoDAvettA akaraNAe anmuhAvettA prahAri pAyacchittaM tavokambhaM paDivajjAvettA uvaTThAvettae vA saMbhuMjittae vA, saMvasittae vA, tIse ittariyaM disa vA aNudisa yA udisittae vA dhArisae vA // 24 // // vavahAre chaho uheso samatto ||7|| Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // santamo uddeso // je giMthA yaNimgaMthIyo ya saMbhoiyA siyA ko kappara mitho vimAMce aNApucchittA NigaMdhi annagaNAoM AgayaM supAyAraM sabakAyAraM bhinnAyAraM saMkiliDAyAracaritaM tassa ThANassa aNAloyAvetA jAva arihaM pAyacchitaM tavokammaM apaDivAvesA pucchittara vA vAsa vA ubavAvettara vA saMmujisa vA saMvasitae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udisittara vA dhAritae vA // 1 // je NiggaMthA ya NiggaMdhIya saMbhoiyA siyA kappai nirmAyINaM NiggaMce ApucchrittA nidhi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sacalAyaraM bhinnAyAraM saMki liTThAyAracaritaM tassa TANassa AloyAvettA jAtra ahArihaM pAyacchittaM tavokrammaM parivajjAvettA pucchi vA vApata vA uvadvAvetta vA saMbhuMjittae vA saMvasitae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udditie vA dhArica vA ||2|| je pigaMdhA va NimAMdhIo ya saMbhoiyA siyA, kappara NigaMdhANaM NisAMthIo ApucchrittA vA aNApucchittA vA NigyAMrthi annagaNAo AgayaM khuthAyAraM sacalAyAraM bhinnAyAraM saMkilihAyAracaritaM tassa TANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchitaM tadoSammaM paDivajjAvetA pucchittae vA vApata vA uvadyAvettae vA jiesa vA saMvati vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddittie vA dhAritae vA vaM caNiyo no icchejjA sevameva niyaM ThANaM // 3 // je NiggaMthAya thio ya saMbhoiyA siyA, no huM kappar3a paroktraM pADiekkaM saMbhoyaM visaMbhodayaM karie. kappar3a pacca pADiekkaM saMbhoyaM visaMbho karie, jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM ejjA- ahaM NaM ajjo ! tumAe saddhi isami kAraNami paccavakhaM pADievarka saMbhoiye visaMbhoiyaM karemi / se ya paDitajjA evaM se no kappara paracatra pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karie se ya no paDitappejjA evaM se kappara paccakkhaM pADikke saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karie ||4|| jAo NigaMdhIo vA NigaMgA vA saMbhoiyA siyA, no NDaM kappar3a paccakakhaM pADi - pakkaM saMbhoyaM visaMbhor3ayaM karitae, kappar3a hUM pAroktra pADiekakaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karitae, jattheva tAoM adhyaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA tattheva evaM vapajjA - ahaM NaM bhaMte! anugIe ajjAe saddhi imami kAraNaMmi pArokkhaM pADiekakaM saMbhoiyaM visaM Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moiyaM pharemi / sA ya se paDitappajjA evaM se no kappada pArokSa pADiekA sabhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, sA ya se no paDitappejjA, parva se kapa pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMmo'yaM karisae // 5 // no kappai niggaMyANa nigathi apaNo ahAe pannAvelae vA, muMDAvesae vA, sehAvesae yA, ubahAvettara vA, saMbhuMjittapa vA, saMbasinae bA, tIse ittariyaM disaM vA kadisaM vA urisittae yA dhArittae yA // 6 // ___ kappA NiggaMyANaM Niggathi annAsi aTTAe pavAvettae ghA, muMDAdettae vA, seDAvenae bA, ubahAvettae vA, saMbhujinapa bA, saMtrasittae vA, vIse ittariya disaM vA aNudisaM vA, udisittae vA, dhArittae vA ||7|| ..mo kappA NiggINaM Nirgaya aspano aTAe paccAvesae vA muMDAvesae vA, sehAvesae thA, uvaTTAdesae vA, saMzrujittae kA, saMghasittae vA, tassa itariya disaM yA, adisaMthA sAhisittaya vA ||8 // kappai NiggaMthINa Niggaya NigaMthANaM aTThAe pavvAvenae vA, muMDAvettae cA, sehAvetara kA, unaDhAvesae pA, seMbhujittae vA, saMbasittae yA, tassa ittariya disa vA, aNuvisaM vA udisicae vA pAritae vA // 9 // no kApaDa NiggathoSaM viigiSTiyaM disaM vA aNudisaM vA, udisittara vA dhArittae pA // 10 // kappai NiggaMdhANaM viigiTThiyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA / / no kappai nigaMthANaM viigiTTAI pAhuhAI viosavittae ||12|| kappai NiggaMdhINaM viigiTTAI pAhuDAI viosavittae // 13 // no kappai giggaMyANaM vigihe kAle sajjhAya karinae // 14 // kappara NigayINaM vigidvai kAle sajjhAyaM karittae NiggaMyanissAra // 15 // No phampai NiggaMdhANa vA NigaMthINa vA asajjhAie sajjhAyaM karittae / / 16|| kappar3a NiggaMdhANa vA NiggaMdhINa vA sajmAie sajjhAya karittae // 17 // no kappada NimagaMdhANa vA NigaMdhINa vA apaNo asajmAie samAyaM karitae kappar3a gaI aNNamaNNassa vApaNaM dalaittae // 18 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tivAsapariyAra samaNe NigaMthe tIsaMbAsapariyAyAe samaNIe NiggaMdhIe kappAi uvAyattAe upisittae / / 19 / / paMcavAsaparipAe samaNe niggaMthe sahivAsapariyAyAe samaNIe nimAthIe kappA ApariyatAe uchisittae // 20 // gAmANugAma duiAjamANe bhikkhU ya Ahacca vIsabhejA taM ca sarIraMga keha sAimmie pAsejnA kappai se taM sarIragaM na sAgAripamiti kaTu paMDile bahuphAmue pahile hinA pamajjittA parivettae, asthi ya itya keha sAimmiyasatie uvagaraNajAe pariharaNArihe kappai se sAgArakaI gahAya doccapi oggahe aNuNNavecA parihAraM pariharittae // 21 // sAgArie ubassaya vakkaeNaM pauMjejA, se ya vakkaiyaM vaejjA imammi ya imammi ya ovA se samaNA NiggaMthA parivasati se sAgArie parihArie. se ya no vaejjA vakkaie vaenA se sAgArie parihArie, dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA // 22 // sAgArie uvasmayaM vikkiNijjA se ya kahayaM vaejjA imami ya imami ya ovAse samaNA NiggaMyA parivasati, se ya sAgArie parihArie, se ya no vaejjA kaie vaejjA se sAgArie parihArie. dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA // vizvadhyA nAyakulavAsiNI sAvi yAvi oggahaM aNunnaveyacyA kimaMga ! puNa piyA vA bhAyA vA putte vA sevi yAvi oggaiM ogivhiyanve // 24 // pahevi ogAhaM aNunnaveyanve // 25 // se rajjapariyaTresa saMthaDesu abbogaDemu avocchinnesa bhaparapariggahiela sacceva oggahassa pumvANunnavaNA cihai ahAlaMdamavi ogahe // 26 // se rajjapariyaTresa asaMthaDesu bogaDesu boginnesu parapariggadiera mikkhubhAvassa aTTAe ogagahe aNunnaveyanve siyA // 27 // // vavahAre sattamo uddeso samato // 7 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aTThamo udeso|| gAhA u pajjosanie tAe gAhAe dAe paesAe tAe ovAsaMtarAe jamiNaM jamiNaM saijjAsaMthAragaM labhejjA tamiNaM tamiNaM mameva siyA, perA ya se aNujANejjA tasseSa siyA, therA ya se no aNubhANejjA evaM se kappai ahArAyaNiyAe sekmAsaMthAraMga paDiggAhittae // 1 // se ya ahAlahussaga sejjAsaMthAragaM gayesejjA jaM cakkiyA emeNa hattheNaM ogijya jAva egAI vA durAhaM vA tiyAI vA parivahittae esa me hemaMtagimhAmu bhavissai / / 2 / / se ya ahAlahussagaM sejjAsaMdhAraNa garesejaAja cakkiyA egeNa hatyeNa ogina jAva egAyA dukhAI pA liyA bhayANaM parivahivae, esa meM vAsAvAsAsu bhabissai // 3 // se ya ahAlahussagaM sejjAkaMthAraMga gavesejA jaM cakkiyA egeNa ityeNa ogijma jAva egAI vA duyAI vA tipAI vA cauyAI vA paMcAI kA daramavi addhAma parivahicae, esa me vuDDAyAsema bhavissai // 4 // rANaM therabhUmipattANaM kappai daMDae vA bhaMDae vA chattae vA manae vA ladviyaM ga bhise yA peThe vA celacilimilI vA camme vA cammakose vA cammapaliracheyaNae yA avirahie ovAse uvettA gAhAvaikUlaM bhattAe vA pANAe vA panisittae vA nikkhamittae vA, kappai I saMniyahacArANaM docaMpi omAI azubhavecA parihAraM pariharittae / / 5 / / no kappai NigaMyANa vANiggayINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyamaMtiyaM vA senA saMthAragaM doccaMpi oggahaM aNaNunnavezA pahiyA nIharittae // 6 // kappai giragaMyANa vA NigaMthINa vA pAhihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsathAragaM dorucapi omAI aNumavettA bahiyA nIharitae // 7 // no kappai NigaMthANa vA ggiMthINa yA pADihAriyaM pA sAmAriyAMtiyaM vA sejjAsaMthAraMga sancappaNA appiNicA doccaMpi ogaI aNaNubhavecA ahidvittae, kappAi annavenA // 8 // no kappai nigaMyANa vA niggayINa ghA punyAmeSa oggaI ogivhisA tao pacchA aNunnavettae // 9 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - kappai NiggaMyANa A NigaMdhINa vA puSAmeba ogaI aNunnavettA to pacchA yogikittae // 10 // aha puNa evaM jANejmA isa khalu NiyANa vA Nimayoga vA No mulabhe pArihArie segmAsaMthArae-tikaTu evaM I kappA pubbAmeva ogga ogiDitA to paJchA aNunnavettae, mA duio ajjo ! caI aNulomeNa aNulomiyabdha siyA ||11|| jiggaMdhassa gAhAvaikula piMDayAyapaDiyAe aNupahissa ahAlahussapa upagaraNajAe parimbhaTe siyA taM ca kei sAhammie pAsejmA kappada se sAgArakaI gahAya jattheda annamannaM pAmelA tastheta parva mana-ise mo anjo ki parinnAe ? se ya vaejjAparinnAe tasseva paDiNijjAyabve siyA, se ya ejjA-no parinnAe taM no appaNA paribhujejA no annamannassa dAvae egase bahuphAmue thaMDile paridvaveyanve siyA // 12 // Niggayassa NaM pahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nirkhatassa bhahAlahussae unagarapamApa parimaTe siyA ta ca kei sAimmie pAsejjA kapar3a se sAgArakaDe gahAya jattheva annamanna pAsejjA tatva evaM vaejjA-ime mo ajjo ! kiM parinnAe ? se ya vaejjA-parinnAe tasseba paDiNijnAyabve siyA, se ya varajjA-no parinnAe taM no appayA paribhujejA no annamannassa dAvae pagate bahuphAsue thaMDile parihaveyanve siyA // 13 // jiggaMdhassa NaM gAmANugAma dUijjamANassa annayare uvagaraNajAe parisma siyA taM ca keha sAimmie pAsejjA kappai se sAgArakaDe gahAya drameva adANaM paripahicae, jattheva annamannaM pAsejjA tasyeva evaM vaejjA-ime bho ajjA ! kiM parinnAe se ya vaejjA parinnAe taraseva paDiNijAyave siyA, se ya vaejjA-no parinnAe tamo apaNA pari bhejA no annamannassa dAvae, egate bahuphAsura thaMDile parihaveyave siyA // 14 // kapAi jimagaMdhANa vA, NigayINa cA airegaM paDiggaI annamannassa adAe daramaSi adANaM parivahitae vA dhArilae yA pariggahitae vA, so vA gaM dhAressai, aI vA Na dhArissAmi anno vA dhAresmai no se kappA taM aNApucchiya aNAma: viya annamannesi dAuM vA, aNuppadAuM vA, kappA se te Apucchiya AmaMtiya annamannesi dAuM vA aNuppadAu~ vA // 15 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhakkukkuDiaMDappamANamette kavaLe AdAraM mAhAremANe giragaMthe appAhAre, duvAlasakukkuDiaMDappamANa mese kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe aDDomoyarie, solasakukkRDiaDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe Niggaye dubhAgapatte, caunIsaMkukkuDiaMDappaNANamese kavale AhAra AhAremANe Niggathe tibhAgapase siyA omAparie, egatIsaMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAra AhAremANe NimgaNe kicUNomoyarie, pacAsa kukkujiaMDappamANamette kavale AhAraM ADAremANe niggaMdhe pmaannptte| eso egeNaSi kavaNa UNagaM AhAraM AhAremANe samaNe Nignaye no pakAmabhora-tti vasavvaM siyaa||16|| / babahAre ahamo uddeso samatto |8|| Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // navamo uddemo|| sAgAriyasya Aese ato gaDAe jai niTie nisiDhe pADiDArie tamhA dAe no se kappai paDiggAhitA // 1 // ___ sAgArigassa Aese aMdho pagahAe muMjA nihie nisiDhe apADihArie tamhA dAvae.evaM se kappai paDimAhicae // 2 // sAgAriyassa Aese pAhi vagaDAe muMtrai nidvipa nisiDhe pADijhArie tamhA dAvae, no se kappai paDigAhicae // 3 // sAgAriyassa Aese bAhiM vagaDAe muMjA nihie nisiTe apADihArie, samA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 4 // sAgAriyassa dAsei vA, pesei trA, bhayaei vA, bhaiNNaei yA aMto vagar3hAe bhujA nidie nisiTe pADihArie tamhA dAvae no se kappar3a paDigAhittae // 5 // sAgAriyassa dAsei vA peser3a vA bhayaei bhaiNyAei vA aMto bagaDAe muMjai niTThie nisiTe appAr3ihArie tamhA dAyae evaM se kappai paDigAhitae // 6 // sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, mayaei vA bhaiNNaei vA, pAhi vagaDAe muMjai niTie nisiTThe pADihArie, tamhA dAvara no se kappai paDigAdittae // 7 // ___sAmAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei vA bhaipaNaei vA vAhi vagaDAe jhuMjai nihira nisihe apADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhitsae // 8 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagaDAe aMto egapayAe sAgAriyaM covajIbai tamhA dAvara no se kappai paDigAhittae // 1 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyarasa egavagar3Ae aMto sAgAriyassa abhinippayAe sAgAriyaM copajIvaI tamhA dAvae no se kappai par3igAhittae // 10 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae bAIi sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM copajIvai, tamhA dAyae no se kappA par3igAhitae ||1shaa / sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3hAe cAhi sAgAriyassa amiNipayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappara paDigAdittae // 12 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhiNivagar3Ae egaduvArAe paganikkhamaNapavesAe aMto sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM cauvajIvai tamhA dAvae no se kappai paDiMgAhittae // 12 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAriyasa nApara siyA sAmAriyama abhinitA DAya mAjhAra pA nikkhimaNapavesAe aMto sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM ca ubajIpada samhA dAvara no se kappai paDigAhitapa // 14 // sAgAriyassa nApae siyA sAgAriyassa abhinivdhagaDAe pagadvArAe paganikkhamaNapavesAe pAhi sAgAriyassa egalyAe sAgAriyaM covanIcA tamA dAvae no se kappai paDigAhittara // 15 // sAgAriyassa nAyapa sipA sAgAriyassa aminibdhagaDAe egaduvArAe paga. nikkhamaNapavesAe bAhiM sAgAriyarasa abhinippayAe sAgAriya covajIvai tumhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 16 // sAgAriyassa cakiyAsAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappar3a paDigAhittae ||1|| ___ sAgAriyassa caktipAsAlA nissAhAraNavakrayapauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhitae // 18 // sAgAriyassa goliyasAlA sAhAraNakyapaucA tamhA dAvara no se kappara paDimAhitae // 19 // ___sAgAriyarasa golipasAlA nissAhAraNakyapaucA samhA paDigAhittae // 20 // sAgAriyassa codhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA paDigAhittae // 21 // sAgAriyassa boSiyasAlA nimsAhAraNavakkayapauttA paDimAhitae // 22 // sAgAriyamsa dosiyasAlA sAhAraNavakkayapaunA tamhA dAvae no se kappar3a paDigAsie // 23 // sAgAriyassa dosiyasAlA nissAhAragavakkayapauttA tamhA paDigAhitae ||24|| sAgAriyassa sottiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAyae no se kappar3a paDigAhitsae // 25 // sAgAriyassa sottiyasAlA nissAhAraNavavakayapauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae // 26 // A 4. ra A. ma ra Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAriyarasa vauDayasAlA sAhAraNavaskrayapauttA tamhA dAyapa no se kappar3a paDimAhitapa // 27 // sAgAriyassa boMDayasAlA nissAhAraNasakkaya pauttA tamhA dAyara evaM se kappar3a paDigAhitae // 28 // sAgAriyasa gaMzyisAlA sAhAraNavAyapauttA tamhA dAyae no se kappar3a paDigAhittae // 29 // ___ sAgAriyassa gaMdhiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAyara evaM se kappA paDigAhittaya // 30 // ___ mAgAriyamsa sauDiyasAlA sAhAraNayakphayapauttA tamhA dAvae no se kappar3a paDigAhittaya | // 31 // sAgAripassa sauDiyasAlA nissAharaNavAyapauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae / 32 // sAgArimsa bhosahIo saMbaDAo tamhA dAyae no se kappai pahigA hittae // 33 // sAgAriyamma osahIo asaMthaDAo tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae / / mAgAriyamsa aMbaphalA saMbaDA namhA dAvae no se kappar3a paDigADisae // 35 // sAgAriyamsa aMbaphalA asaMthaDA tamhA dAvae evaM se kApaDa paDigAhittae // 36 // sattamanamiyA NaM bhikkhupaDimA egaNapannAe rAIdieIi emeNa channaueNaM mizvAsapaNaM ahAsuyaM ahAkappaM asAmaggaM ahAtaccaM samma kAraNa phAsiyA pAliyA soDiyA tIriyA kiTriyA ANAe aNupAliyA bhavai // 37 // aahamiyA NaM bhikkhupaDimA causaDIe rAidiehi dohi ya aTThAsIehi bhikkhAsaehi mahAmuna ahAkappaM aSTAmaggaM ahAtaccaM samma kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavaDa // 8 // navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA pagAsIe rAidiehiM cauhi ya paMcuttarehi mikkhAsaehi mahAmuttaM mahAkappaM ahAmaggaM ahAnacca sammaM kAraNaM phAsidhA pAliyA soDiyA toriyA kiTriyA ANAe aNugaliyA bhavai // 39 // dasadasamiyA NaM bhivAvupaDimA egeNaM rAIdiyasaraNaM adbhachaTehi ya bhikkhAsaehi ahAsutaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM samma kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai // 40 // do paDimAzrI pannanao taMjahA -khuDDiyA vA moyapaDimA 1, mailliyA vA moyapaDimA 2 / khuddhiyaNaM moyapaDima paDibannassa aNagArasma kappai paDhamasarayakAlasamayaMsi vA caramanidAhakAlasamayaMsi vA bahiyA ThAviSabvA gAmassa yA jAva rAyahANIe kA varNasi Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA vaNaduggaMsi vA panvayasi vA panvayanuggaMsi vA, bhoccA ArubhA caudasameNaM pAreDa, abhoccA Arubhai solasameNaM pAre, damA jApa hoe gina, diyA mA Adhiyavve, saI Agacchai no Aviyavve, sapANe mane Agacchai no Aniyanve, appANe matte Agacchai Aviyacce, sabIe matte Agacchai no AviyAve, avIe mane AgacchA Aviyavve, sasaNi matta Agacchai no Aniyanve, asaNiddhe matne Agarachada bhAviyace, sasarakkhe matte Agacchae no Aviyave, asarakkhe matte Agacchai Atriyavve / jAe jAe moe Aviyanne, tanA-appe vA bahue vA / evaM khalu esA khuDiyA moyapaDimA ahAsuahAkappaM ahAmAgaM ahAtacca sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA moDiyA tauriyA kiviyA ANAe aNupAliyA bhavai // 41 // mahalliyaM gaM moyapaDima paDiyannassa aNagArassa kappar3a se paDhamamarayakAlasamayaMsi yA caramanidAhakAlasamayasi vA yahiyA ThAviyavA, gAmassa vA jAba rAyahANoe yA varNasi vA vaNaduggasi vA paccaryAsa vA pacayaduggasi yA, bhoccA Arubhai solasameNa pArei, abhoccA Arubhai advArasameNa pArei, jAe jAe moe Avipacce vaha ceva jAva aNupAliyA bhavai / / 42|| saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa paDiggahadhArimsa gAhAvai kulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviddhassa jAvayaM kei aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA tAvaiyAtrI dattIo vattavaM siyA, tatya se kei chabbaeNa vA dUsaraNa vA cAlaeNa vA aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA sAvi NaM sA egA danI vattavaM siyA, tatya vahane bhuMjamANA sance te sayaM sayaM piMDa sAiNiya aMto paDiggahassa uccicA dalaejjA sanyA viNaM sA egA dattI vatavyaM siyA // 43 // saMkhAdaniyassa bhikkhussa pANipaDigahiyassa gADAvaikulaM piMDavAyapaDiyAra aNuppaviSTassa jAvayaM kei aMto pANissa uccittA dalaenA tAvaDyAbho dattImo yattadhvaM siyA, tattha se kei chanbaeNa vA dusaraNa vA cAlaeNa vA aMno pANissa uricanA dalaejjA sAvi gaM sA egA dattI battavyaM siyA, tattha se bahane muMjamANA samve te saMyaM sayaM piDaM sAhaNiya aMto pANissa uccittA dalaejjA sambAvi gaM sA egA dattI vattavya siyA // 44 // 'tivihe uvahaDhe pannate, taMjahA-suddhovADe, phalihovADe, saMsahovaDaDe // 45|| tihive oggahie paNNatte, taM jahAja ca bhogiNDai jaM ca sAirahanaM ca AsagaMsi pakkhibai page evamAiMsa // 46 // eme pUNa evamAsa-duvihe oggachie pannale taMjahA-jaM ca ogiNDai jaca AsagaMsi pakkhiyaha // 47 // / / zvahAre navamo umeso smtto||9|| Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dasamau uddeso // 1 do DimAo pannatAo taM jahA -jayamamA ya caMdapaDimA vadaraMmajjhA ya caMdapaDimA | jayamaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArarUsa niccaM mAsaM bosakAe ciyacadehe je ke parIsaha vasaggA samuppajjeti divvA vA mANusamA vA tiriksa joNiyA vA anulomA vA paDilomA cA tattha aNulomA tAva vaMdejA vA namasijjA vA sakArejjA kA sammANejjA vA kallANaM maMgala devayaM ceiyaM pajjuvAsejjA, paDilomA tAba annayareNa daMDeNa vA adviNA vA joteNa vA kaseNa vA kApa AujjA te sacce utpanne samma saha khamai titikkhar3a ahiyA se || 1 || " jamaNaM caMdrapaDimaM paDivannassa aNagArassa sUtrakapatrakhassa pADivara kappar3a egaM vatti bhoyaNassa paDigADilara evaM pANagassa, sacdehiM duppacauppayAipahi AhArakhIhiM sattehiM paDiniyatehi annAyauMchaM suddhovaharDa NijjUhittA bahave samaNamAhaNaahiaraNImA, kappara se egassa bhuMjamANassa paDigAhitae no doNDaM no viNDaM no catuNDaM no paMcaNDaM no guntriNIe no bAlavacchAe no dAraNaM pejjamANIe / no se kappaM aMto elayassa dovi pApa sAhaddu dalamANIe no vArDi eluyassa dotri pAe sAiDa dalamANI, aha puNa evaM jANejjA evaM pAye aMto kiccA evaM pArya bAhi kiccA palyaM vikkhaMbhar3atA payAe esaNAra esamANe labhejjA AhArejjA, eyAe esaNAe esamANe no labhejjA no AhArejjA / bijApa se kappara doNi dIo bhoyaNassa paDigAhittae doNi pANagassa, savvehiM duppayaca uppayAiehi jAtra no AhArejjA / evaM taiyAe tiSNi jAya paNNarasIe paNarasa / bahulapakkhassa pADivara se kappar3a bosadatIo, bIyAe terasa jAba codasIe evaM datti bhoyaNassa evaM pANagassa sacyehiM duppayaca uppayAiehiM jAva no AhArajjA, amAvAsApa se ya amatta bhava / evaM khalu esA janamamacaMdrapar3imA ahAsRtaM ahAkaraNaM ahAmaggaM ahAvacca sammaM kAraNaM phAliyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTiyA ANApa aNupAliyA bhavai ||2|| caramaNaM caMdapaDimaM paDivannarasa aNagArassa cciM mAsa vosaTTakAe ciyatadehe je ke parisamgA samupajjeti taM jahA - divyA vA mAgurusamA vA tirikkhojiyA vA anulomA vA paDilomA vA / tattha aNulomA tAva vaMjjA vA narmasenA vA sakkArejjA vA samANejjA vA kallANaM maMgalaM devayaM vaizyaM pajjuvAsenA / paDilomA annayareNaM daMDeNa vA adviNA vA joteNa vA vetteNa vA kaseNa vA kApa AuTejjA te sacce uppanne samma sahejjA khamejjA titikkhejjA ahiyAsejjA || 3 || Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baharamajha meM caMdapaDi ma paDibannassa aNagArassa pahulapaksassa pADivae kappai pannarasa dattIo bhoyaNassa paDigAhittae pannarasa pANagassa. samvehi duppayacauppayAiehi AhArakaMsohi jAca No AhArejjA / bitiyAe se kappai causa datImo moyaNassa, caupasa pANagassa paDigArilae jAva No AhArejjA / evaM jAva paNaramIe egA dasI / sukkapakkhassa pADivae kappaDa do dattIo, pIyAe tiNi jAva caudasIe paNarasa, pUNimAe anatta bhavai / evaM khalu esA baharamamA caMdapaDimA ahAmuttaM mahAkappaM ahAmagaM nAva aNupAliyA bhavai // 4 // paMcavi vavahAre pannata jahA Agame 1, sue 2. ANA 3, dhAraNA 4, jIe 5 / jatyeva tatya Agame siyA AgameNaM babahAraM paSThajjA , no se tatya Agame siyA, jahA se tatva mura siyA mueNaM vavahAra paTTace ujA. no se tattha sura siyA jahA se tatva ANA sivA ANAe babahAraM paTTavejjA, no se tasya ANA siyA jahA se tastha dhAraNA sipA dhAraNAe bavahAraM paTTavejjA, no se tattha dhAraNA siyA jahA se vastha jIe simA jIraNaM vavahAraM paTa bejjA, epa paMcahi vabahAreIi bavahAraM pavejA taMjA-AgameNaM mueNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM / jahA jahA Agame mue ANA dhAraNA jIpa tahA sahA vavahAraM padaThavejjA / se kimAhu bhaMte ! AgamabaliyA samaNA NigaMthA / iyaM paMcasiM cavahAraM jayA jayA hi jahiM kyA tayA tahi tahi aNissiyovassiyaM cAra cahAre. mANe samaNe NiggaMthe ANAe ArAhae bhavai // 5 // cacAri parisajAyA pannattA taMjahA-akare nAma page no mANakare 1. mANakare NAma ege no ahakare 2, ege anukare vi mANakare vi 3, page no anukare no mANakare // 6 // __ cattAri purisanAyA pannattA tanahA-gaNaTakare nAma egeno mANakare 1, mANakara mAnaeme no gaNahakare 2, ege gaNaDakarevi mANakarevi 3, eme no gaNaTakare no mANakare pasAri purisajAyA pannatA taMjahA-gaNasaMgahakare nAma ege mo mANakare 1 ege mANakare mo gaNasaMgahare 2, ege gaNasaMgahakarevi-mANakarevi 3, ege ko gaNasagAkareM no mANakare 4 // 8 // cattAri parisanAyA pannatA, jahA-gaNasohakare nAma ege no mANakareM 1 mANakare nAma ege no gaNasohakare 2, eme gaNasohakarevi mANakarevi 3, ege no gaNasohakare No mANakare 4 / / 9 / / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cattAri purisajAyA pannatA, tanahA gaNasohikare NAma ege no mANakare 1, ege mANakare no gaNasohikare 2, ege gaNasohikarevi mANakarevi 3, ege no gaNasohikareM no mANakare // 10 // pattAri pUrirAlA pannagA, jamaH- mAge jada no dhamma 1, dhamma nAma ege jahai no svaM 2, ege rUci jAi dhammadhi mahai 3, ege no rUvaM jahA no dhamma catvAri purisajAyA pannattA, saMjahA-dhamma nAmege jahaino gaNasaMThiI 1, gaNasaMThiI nAmege jahaDa no dhamma 2, ege dhammapi jahaI gaNasaMThiipi jahai 3, ege no dhamma jAi no gaNasaMThiI 4 // 12 // cAri purisajAyA pannacA, taMbA-piyadhamme NAma ege no dadhamme 1, dadhamme nAma ege, no piyadhamme 2, page piyadhammevi, vadhammavi, 3, ege no piyavamme no daramme 4 // 13 // pacAri AyariyA pannasA, taMjahA-panjAyaNAyarie nAma ege No ubar3hAvaNAparie 1, ucaDhAyaNAyarie nArma ege no pancAyaNAyarie 2, ege pancAyaNAyarievi ubaTTAvaNAyarievi 3, ege no pancAyaNAyarie no ubaTAvaNAyarie-dhammAyarie 4 // - cattAri AyariyA pannattA, taMjaDA-uhesaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1, vAyaNAparie nAma ege no uddesaNAyarie 2, ege uddesaNAyarievi yAyaNAyarievi 3, eme no udesaNAparie no vAyaNAyarie-dhammAyarie 4 // 15 // dhammAyariyamsa cattAri aMtevAsI pannatA taMjahA-ubesaNaMtevAmI nAma page no sApaNaMtevAsI 1, vAyaNaM tevAsI nAma ege bho usaNasevAmI 2, ege usaNavAsIvi vApaNaMtevAsI vi 3, ege no usaNaMtevAsI no vAyaNa tevAso-dhamma tevAmI 4 // 16|| ..'to therabhUmIzrI pannatto , taMjaDA-jAiyere 1, supathere 2, pariyAyayere 3, ya / sarimAsajAe jAiyere 1, ThANasamavAyadhare muyamere 2. vIsavAsapariyAra pariyAyayere 3. 'to sehabhUmIo pannatAo, taMjahA-sattarAIdiyA, cAummAsiyA, chammAsiyA / chammAsiyA ya ukkosiyA, cAummAsiyA majmamiyA, sattarAIdiyA jahannA // 18 // no kampA nimgaMdhANa yA NiggaMthINa vA khuDagaM vA khuDDiyaM vA jagadAsajAya upadvArecara vA saMsajisae vA // 19 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappai NigaMyANa SA NiggaMdhINa vA khuDDaga vA khuDiyaM vA sAiregaanuSAsajAya ubahAdettae vA saMbhujittae vA // 20 // nokappai NigaMyANa vA thiggaMdhINa vA khuDDagamsa vA khuDDiyAe vA ammaMjaNabhApassa AyArakappe nAma ajjhayaNe uhisittae / 2 / / kappaI NiggaMdhANa vA NiggathINa vA khuDDagassa vA khuDDiyAe vA jaNajAyassa AyArakappe nAma ajAyaNe udisittae // 22 // tivAsapariyAyassa samaNassa niggaMdhassa kappara AyArakappe nAma ajjhayaNe udisittae / / 23|| cauvAsAriyAyata samAssa NiggaMmata kappai sUyagaDe nAma aMge udisittae / / 2 paMcavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMdhassa kappai dasAkappayavahAre uhisittae / / 25 ahavAsapariyAyassa samaNasa Niggayassa kappA ThANasamavAyA uddisittae / 26 / / dasavAsapariyAyassa samaNamsa NiggaMthassa kappA vivAhe nAma aMge udisittae / / 27 ekArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai khaDDiyAvimANapavibhattI mahalliyAvimANapavibhattI aMgacUliyA vaMgacUliyA vivAliyA nAma agnayarNa udhisittae / 'vArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappara aruNovavAe garulovavAe varuNovavAe dharaNovadhAe vesamaNoravAe velaMdharovavAe nAmaM ajjhayaNe uddisittae // 29 // terasavAsapariyAyassa samaNassa NigaMdhassa kApaDa udvANamue samuTThANasue deviM. doSavAe NAgapariyAvaNiyA nAmaM ajjhayaNaM udhisittae // 30 // cauddasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai sumiNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM uhisittae // 31 // pannarasavAsapariyAyamma samaNassa NiggaMtharasa kappai cAraNabhAvaNA jAma bajnayaNe udhisicae / // 32 // solasavAsapariyAyassa samaNassa Niggayassa kappar3a teyanisange nAma ajmayaNe udisittae // 3 // sattarasavAsapariyAyasma samaNassa NingaMdhassa kappai AsISisabhAvaNA nAma ajmayaNe udisitae // 34 // 'advArasavAsapariyAyamsa samaNassa NiggaMtharasa kappai didvivisabhASaNA nAmaM ajmayaNa udisittae // 35 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatinhana malAla zAha * WAKTU . .. emRNavIsavAsaparipApasta samagassa Nivasta kappA dihivAra nAmaM aMge udisittae // 36 // bIsaibAsaparigara samaNe Nigaye sacasayANubAI bhavai / / 37 // dasavihe deyAvacce paNate taMjahA- AyasthiveyAvacce 1, uvajjhAyaveyAvacce 2, therapaiyAmace 3, tavassiveyAvacce 4, sehaveyAvacce 5 gilANaveyApacce 6 sAhammi. yaveyAvacce 7 kulayeyAvacce 8 gaNaveyAvarace 9 saMghavegAvacye 10 // 38 // . . ApariyadheyApaccaM karemANe samaNe Niggaye mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / ucajamAyaveyAvacca karemANe samaNe nigathe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / theravepAcaccaM karemANe samaNe jithe mahAnijjare mahApajjavasANe bhatrai // 41 // tapassiveyAvacca kamANe samaNe NimAMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // sehave yAvaccaM karemANe samaNe nigaye mahAnijjare mahApajjavasANa manai // 43 // gilANaveyAvaccaM karemANe samaNe jimmathe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / / sAimmiyaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajnavasANe bhavai / kulaveyAvaccha karemANe samaNe NigaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 46 // gaNaveyAvaccaM karemANe samaNe migathe mahAnigjare mahApajjavasANe bhavaha // 47 // saMghaveyAracaM karemANe samaNe NiggaMdhe mahAnijjo mahApajjarasANe bhavai / / 48|| // bavahAre dasamo uddeso samato // 10 // // iti vyavahArasUtrasya mUlapAThaH samAptaH // wwwmaapMRRITORIER Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatihu~na maNIlAla zAha manApa (2) cUrNi bhASyAvacUgsimalaGkRtam zrIbRhatkalpasUtram . Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM. Se bRhatkalpasUtrasya viSayAnukramaNikA prathamodezakaH viSayaH maGgalAcaraNam malamba prakaraNam a 1-5 1 nirmanthanirdhathInAm abhinnA''matAcapralambagrahaNaniSedhaH / bhinnA''matAlapralambamahaNAnujJA / 2 3 nirmanthAnAM pakatAlapralambAbhinnAbhinnagrahaNAnujJA / 4 nirgranthInAM pakatAlapralambA'bhinna grahaNaniSedhaH / 5 nirgranthInAM bhinne'pi tAlapralambe vidhibhinnagrahaNAnujJA, adivibhinnagrahaNaniSedhazca // iti malamba prakaraNam // " 6-9 mAsakalpapakaraNam 6 nirmanthAnAM saparikSepA'bAhirikamAmAdau hemanta zrISmakAlaviSaya 13 pRSThasaM. 1 2-5 8 nirmanthInAM saparikSe'vAhirikagrAmAdo demanta grISmakAlaviSayaka dvimAsavAsAnujJA / 9 nirbranthInAM saparikSepasabAhirikagrAmAdau hemantagrISmakAlaviSayakamA sacatuSTayavAsAnujJA // // iti mAsakalpamakaraNam // AWAA kaikamAsavAsAnujJA / 6 7 nirmanthAnAM saparikSepasabAhirikagrAmAdau hemantaprISma kA viSayadvimAsavAsavidhiH / 6 7 8 9 10 10 nirmanthanirmanthInAmekatragaDAdiyukopAzraye ekatravAsaniSedhaH / 11 manekavagaDAdiyukta pAye ekatravAsAnujJA / 11 11 12 nirmanthInAmApaNagRharadhyA mukhAdisthAne vAsaniSedhaH / 12 13 nirmanthAnAM tathAvivasthAne vAsAnujJA / 14 nirmanthInAmapAtadvAropAzrayavAsaniSedhaH / 15 nirmandhAnAmapAvRttadvAropAzrayavA sAnujhA | m 13 14 14 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhUtrasaM. viSayaH pRSThasaM. 16 ninthiinaamntrliNghttiimaatrkpaarnnaanujnyaa| 17 nirgranthAnAM taniSedhaH 18 nimranthanimranthInAM clcilimilikaadhaarnnaanujnyaa| 16 19 nirmandhanthiInAmudakatIre sthAnaniSadanAdisarvakAryaniSedhaH / 16 20-21 nimranthaninthInAM sacitrakarmopAzrayavAsaniSedhaH, acitrakarmo pAzrayavAsAnujJA ca / 22-23 nimranthInAM sAgArikA' nizrayA vAsaniSedhaH, sAgArikaniprayA / ca vAsAnujJA | 24 nirmanthAnAM sAgArikasyanizrayA bhaninnayA vA vAsAnujJA / 19 25-30 ||saagaarikopaashryprkrnnm / / 25 nirgranthanirgranthInAM sAgArikopAyayavAsanipedhaH / 26 ,, asAgArikopAzrayavAsAnujJA / 20 25-28 nirmandhAnAM strIsAgArikopAzrayavAsaniSedhaH, puruSasAgAriko pAnayavAsAnujJA ca / 29-30 nimranthInAM puruSasAgArikopAzrayavAsaniSedhaH, strIsAgArikopAzrayavAsAnujJA ca / iti sAgArikopAzrayapakaraNam / 31 nimranthAnAM pratibaddhopAzrayavAsaniSedhaH / 32 nirmanthInAM pratibaddhopAnayavAsAnujJA / 33 nimranthAnAM gRhasthagRhamadhyato gamanAgamanayuktIpAzrayavAsa niSedhaH / 35 pUrvoktIpAzraye nimranthInAM vAsAnujJA / 35 bhikSoradhikaraNavyavazamanopadezaH / 36 nimranthanimranthAnAM varSAkAlavihAraniSedhaH / 37 nimranthanimranthInAM hemantaprISmakAlavihArAnujJA | 38 nimranthanirgranthonAM vairAgyaviruddharAjye gamanAgamananiSeSaH, tatkaraNe prAyazcittaviSizca / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH pRSThasaM. sUtrasaM. 39 nirghandhAnAM bhikSArthagatAnAM vaskhA ghupanimantraNe vastrAdigrahaNavidhiH31 40 evaM vicAramamivihArabhUmigatAnAmapi batrAdipravidhiH / 31 41-42 evameva nimranthInAM vanAdigrahaNe vidhiH / 43 ninthanirmandhInAM rAtrau vikAle vA azanAdigrahaNaniSedhaH / 33 54 , vanAdigrahaNaniSedhaH / 33 55-16 nirmanthanirma-thInAM rAtrI vikAle vA adhvagamananiSedhaH, saMkhaDi pratijJayA-adhvagamamaniSedhazca / 47 nimranthasya rAtrau vikAle vA ekAkino bahirvicArabhUmau vihA rabhUmau vA niSkramaNapravezaniSedhaH, AtmadvitIyasya tvanujJA / 48 evaM nindhyA api niSedhaH, tasyA AtmadvitIyAyA Atma. tRtIyAyAzcAnujJA / 19 nirmanthanimranthInAM caturdikSu maGgamagadhAdhArya kSetraviharaNamaryAdA / 37 // iti vRhatkalpe prathamovezakaH samAptaH // 1 // // atha dvitIyodezakaH // 1-12 // upAzrayapakaraNam // 1 ninthinimranthInAM zAlyAdinI naakiirnnopaashryvaasnipessH| 2 , rAzipuJjAdirUpeNa sthitazAlyAdiyukto- / pAzraye hemantagrISmakAlavAsAnujJA / 3 evamupAzrayavagaDAyAM rAzipujAdirUpeNa sthitazAlyAdiyukto pAzraye nirgranthanimranthInA varSAvAsAnujJA | 5 upAzrayavagaDAsthApita murAsauvIravikaTakumbhayuktopAzraye yAsa. niSedhaH, anyopAzrayAbhAve ekadvirAtropari vAse prAyazcisaviSizca / 41-52 5 evameva zItodakoSNodakavikaTa kumbhayuktopAzrayaviSaye'pi nirmanthaninthInAM vAsaniSedhaH, vAse prAyazcittavidhizca / 6 evaM vagaDAsthitasArvarAtrikazyotiyuktopAzraye nimranthanirmandhInAM vAsaniSedhaH, vAse prAyazcittavidhizca | 7 evaM sarvarAtrikadIpaviSaye'pi sUtram / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrasaM. viSayaH pRSThasaM 8 evaM kgaDAvikIrNapiDakalocakAdiyuktopAzraye'pi vAsaniSedhaH / 44 9 vagahAyAmekanna rAzipujAdirUpera sthitAMpaNDakalocakAdiyuktopA zraye nimranthanimranthInAM hemantagrISmakAlavAsAnusA / 10 evaM vagahAyAM koSThaphallAdisthitapiNDakAdiyuktopAzraye varSAvAsAnunna / 45 11 nirmandhInAmaghAgamanagRhAdiSu vAsaniSedhaH / 12 nimranthAnAM ca tatra vAsAnujJA / // ityupAzrayaprakaraNam / / 13-24 // sAgArika (zayyAtara) prakaraNam // 47.-53 13 anekazapayAtareSu sAsu tanmadhyAdekazayyAtarasthApanavidhiH / 47 14 nimranthaninthInA bhirnitaasNsRssttsNsRssttsaagaarikpinnddgrhnnnissedhH| 47 15 evaM bahinihatAsaMsRSTasAgArikapiNDagrahaNaniSedhaH, bahinihatasaMsRSTa sAgArikapiNDapraNAnuzA ca / 16 nirgranthaninthyopahinihatAsaMsRSTasAgArikakapiNDasya saMsaSTa karaNe prAyazcisavidhiH / 14-18 sAgArikasyA''atikAyA mahaNAgrahapavidhiH / 19 sAgArikasya nitikAyA grahaNAmahaNavidhiH / 20 sAgArikasyAMzikA viSaye prahaNAmahaNavidhiH / 21-23 sAgArikappyabhakasya niSedhaprakArAH / 51-52 24 sAgArikapUjyasvAyattIkRta-tatpradattAhArasya grahaNAnujJA / // iti sAgArikapakaraNam / / 25 nigranthanirgranthInAM paJcavidhavaspracAraNAnujJA / 26 evaM paJcavidharajoharaNadhAraNAnujJA / // iti bRhatkalpe dvitIyoddezakaH samAptaH // 2 // // atha tRtIyodezakaH // 1 nigraMndhInAmupAzraye nimranthAnAM sthAnaniSadanAdikaraNaniSedhaH / 56-57 2 evaM nirmanthAnAmupAzraye nimranthInAM sthAnaniSadanAdikaraNaniSedhaH 58 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM viSayaH 3 nirmandhInAM salomacarmAdhiSThAnaniSedhaH / 4. nAnAM somacarmAdhiSThAne vidhiprakAraH / 5 nirvandhanirmanthInAM kRtsna (akhaNDita karmadhAraNa niSedhaH / 6 7 evaM 8 evaM " 17 " 21 7 C sarasvatimbrena maNIlAla zAha nAmamAbAha 77 9 23 10 nirmandhAnAm avagrahAnantakA'vagrahapaTTakadhAraNanipedhaH 1 11 nirmandhAnAM taddhAraNAnujJA / 12 AhArArthaM gRhasthagRhapraviSTAyA nirvandhyA vastraprayojane akAsna (skhaNDita) carmadhAraNA'nujJA / kRtsnAkRtsnavastradhAraNe krameNa niSedho'nujJA ca abhidhAnAniSeSaH / bhinnavastradhAraNAnujJA / tadgrahaNavidhiH / 13 prathamapravarto nirmanthasya rajoharaNAdiprahRNavidhiH / 14 evaM prathamapratrajacyA nirgrandhyA rajoharaNAdigrahaNavidhiH / 15 nirmanthanirmanthanAM varSAkAlaprAsavanagrahaNaniSedhaH, RtubaddhakASTha " prAptavatragrahaNAnujJA ca / 16 nirmanthanirmanthInAM yathArAtnikavala mahaNAnujJA / 17 evaM 18 evaM " 19 nirmanthanirgranthInAm antaradvAre (gRhasyAntarAlamArge) sthAnaniSadanAdikaraNaniSedhaH, apavAde vyAdhitAdInAM tatkaraNAnujJA ca / yA saMstArakasyApi yathArAtnika grahaNAnujJA yathArAnika kRtikarmAnujJA / pRSTasaM. 59 59 60 61 61 62 43 64 64 64-65 66 67 68 68 18 69 17 72 20 evamantaragRhe catuHpaJcagAthAsyAnAdiniSedhaH / 21 evamantaragRhe bhAvanA sahita paJca mahAvatAkhyAnAdiniSedhaH / 22-25 73 pAtihA rikasAgArikasatkAyyAsaMstArakamakaraNam 74-75 22 nirmanthanidhInAM prAtihArika sAgArikasatkazayyA sastArakamadattvA bihAraniSedhaH / 23- evaM pUrvokazayyAsaMstArakaM yathAvasthitarUpeNA'dattvA bihAraniSeSaH / 24 pUrvokazayyAsaMstArakaM yathAvasthitarUpeNa dattvA vihArAnujJA / 74 74 74 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH pRSThasaM. paprasaM. 25 pUrvoktazayyAsaMstArake vipraNaSTe kiM karttavyamiti tadvidhiH / / iti prAtihArikasAgArikasatkazayyAsaMstArakamakaraNam / 26-30 avagrahamakaraNam 76--79 26 pUrvasthitazramaNAnAM gamane tatkAsamAgatazramaNAnAmavamahA nujJApanAvidhiH / 27 evaM pUrvasthitazramaNAnAM gamane tadupAzrayasthitA'cittavastujAtasya paribhoge pUrvasthitazramaNaviSayaivA'vagrahasyAnujJApanA bhavatIti kathanam / 28 avyApTatAdivasataH pUrvasthitazramaviSayevAvagraha syA nujJApanA bhavatIti kathanam / 29 vyApRtAdivasatedvitIyavAramavagrahAnujJApanA kartavyA / 30 misyAdinikaTavartisthAneSvapi bhavagrahasya pUrvAnujJApanaiva bhavati / 79 // ityavagrahaprakaraNam // 31 prAmAdInAM yahiH sanyaniveze sthite nimranthaninthInAM bhikSAcaryAvidhiH / 80 32 prAmAdiSu sarvataH samantAt kSetrAvagrahapramANAdhikAraH / // iti bRhatkalpe tRtIyodezakA samAptaH // 3 // ||ath cturthoddeshkH|| 1 anupAtikAdhikAraH / 2 pArAcikAdhikAraH / 3 anavasthApyAdhikAraH / 4-9 pravAjana-muNDApana-zikSaNo-pasthApana-saMbhoga--saMvAsAdhikAre paNDakAditrayANAM SaD niSedhasUtrANi / 1. avinItAditrayANAM vAcanAniSedhaH / 11 vinItAditrayANAM vAcanAnujJA | 12 duSTAdayakSayo dussaMjJApyAH / 13 bhaduSTAdayatrayaH susaMjJApyAH / 14 glAnaninthyAH pitrAdinA dhAraNe puruSaspAnumodane prAyazcittavidhiH / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThasaM. mupasa viSayaH 15 evaM nimranthasya mAtrAdinA dhAraNe strIsparzAnumodane prAyazcitravidhiH / 95-91 16 nimranthanigranthInA kAlAtikAntAhArakaraNaniSedhaH / 95-95 17 , , kSetrAtikAntAhArakaraNaniSedhaH / 18 nirgandhasthAnAbhogenAcittAneSaNIyapAnabhojanaprAptI ki kartavyamiti tavidhiH / 19 kalpasthitA'kalpasthitAnAmAhArakalpavidhiH / 20 bhikSoH svagaNAdanyagaNAvakramaNecchAyAM tadviSiH / 21-22 evaM gaNAvacchedakasya, bhAcAryopAdhyAyasya ca pUrvokko vidhiH / 1.1 23-25 bhikSu- gaNAvacchedakA-cAryopAdhyAyAnAM saMbhogapratijJayA 'nyagaNAyakramaNecchAyAM tavidhipradarzakANi zrINi sUtrANi / 102-106 26-28 bhikSa-gaNAvazchedakA-cAryopAdhyAyAnAmanyAcAryoM pApyAyodezane chAyAM tadvidhipradarzakANi trINi straanni| 1.7-110 29 mRtamikSuzarIrapariSThApanavidhiH / 110 30 kRtAdhikaraNavyavazamanamantareNa bhikSobhikSArthagamanAdisarvavyavahAranipeghaH, tatprAyazcittavidhizca / 111 31 parihArakalpasthitabhikSoradhikAraH / 32-33 nimranthanirma-dhInAM mAsamadhye dvitrivAraM paJcamahAnapucaraNaniSeSaH / 116 kuNAlAnagarI sthitairAktIsadRzAnyanadhutvaraNAnujJA ca 34 tRNapuzvAthAcchAditatathAvidhopAzraye hemantaprISmakAlavAsaniSedhaH / 118 35 tRNapujAdhAcchAditAnyavidhopAzraye hemantaprISmakAvAsAnujJA 1 118 36 tRNapuJjAbAcchAditatathAvidhopAzraye varSAvAsaniSedhaH / 37 tRNapuSmAdyAcchAditAnyavighopAzraye varSAvAsAnujJA / // iti bRhatkalpe caturyorezakaH smaaptH||4|| // atha paJcamohezakaH // 1 zrIrUpeNa nirmandhasya devakRtopasargaH / 120-120 2 puruSarUpeNa nirgandhyA devakRtopasargaH / 120 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM. viSayaH pasaM. 3 khIrUpeNa nirgandhasya devIkRtopasargaH / 121 5 puruSarUpeNa nirmathyA devIkRtopasargaH / 121 5 bhikSoLavazamitAdhikaraNamantreNAnyagaNagamamecchAyAM tadvidhiH / 122 6 9 udgatavRttikAnistamitasaMkalpasya mikSoradhikAre sUtracatuSTam / 122-125 10 nirmanthanirmanthyorunAlAdhikAraH / 11 bhikSArtha gRhasthagRhapraviSTasya bhikSoH pAtre prANavIjAdipAte tatparibhogAparibhoge vibhiH / / 126 12 evaM sacicodakAdipAte tatparibhogAparibhoge vidhiH / 127 13 nimramthyAH pazupakSizariNa svakIyendriyajAtasparze'grahmaviSayA numodane prAyazcittavidhiH / 15 evaM mirpandhyAH pakSupakSizarIreNa svakIyasroto'vagAhai anAviphyAnumodane prAyazcittavidhiH / 128 15 nirgrancyA ekAkinItvena sthitiniSedhaH / 129 16 evamekAkinyA AhArArthagRhasthagRhapravezaniSedhaH / 129 17 evamekAkinyA vicAramamivihArabhUmigamananiSedhaH | 129 18 evamekAkinyA prAmAnuprAmavihAranipedhaH / 130 19 nirmandhyA acelikAtvaniSedhaH / 130 20 eSamapAtrikAsvaniSedhaH / 21 evaM vyatsRSTakAyikAsvabhiSeSaH / 22 nimrancyA prAmAdehirU bAhutvenA''tApanAniSedhaH / 23-33 nidhyAH syAnAyatikAyAsanaina sthiti niSedhaviSaye ekAdaza mUtrANi / 133-134 34 nimranthInAmAkucanapaTTadhAraNaparibhoganiSedhaH / 135 35 nirghandhAmAmA kuJcanapaTTadhAraNaparibhogAnusa / 135 36-37 nimranthInAM sAvaSTambhAsane nibhadana niSedhaH, nimranthAnAM ca bAzAsananiSadanAnujJA / 38-39 nirmandhInAM saviSANapIThaphalake sthAnanivadanavipebhaH, nirma 130 131 0 sh 135 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM 0 nyAnAM ca tadanujJA / Page: vRntalA budhAraNaniSedhaH nirmanthAnAM ca 40-41 nirmanthInAM tadanujJA / 42-43 nirmanthInAM santikapAtra ke rikAdhAraNaniSedhaH nirgranthAnAM ca tadanujJA / 44-45 pAdaraNapatra nirmanthAnAM ca tadanujJA / 46 nirmanthanirmanthInAM parasparaM mokapAnAcamananiSedhaH 47 nirmanthanirgranthInAM saMgraha bhojananAtAhArakaraNaniSedhaH / 48 evaM saMgrahitA''le nAte nAile panavilepananiSedhaH / 49 evaM saMgrahitailaghRtAdinA gAtrAbhyaGganiSedhaH / 50 evaM saMgrahitakalkAdyA lepana jAtena upalepodrananiSedhaH / 51 parihArakalpasthitasya bahiH sthavizvaiyAvRtyAdyarthaM gatasya tapodope prAyazcittavidhiH / 52 ninyAH pulAkabhakagrahaNa vidhiH / // iti bRhatkalpe paJcamodezakaH samAptaH ||5| // atha paSThodezakaH // pRSTha saM. 136 1 nirmanthanidhInAM padvidhA'vacanabhASaNaniSedhaH / 2 kalpasya prANAtipAtAdivAda rUpaSaviSaprastArAdhikAraH / 3 nirmanthasya svasyAsAmarthye pAdasaMsthANupramRterniSkAsanaM nirmandhyA kalpate ityadhikAraH 4 evamakSigataprANAdi viSayakaM sUtram / 5 - 6 evameva nirmathyAH svasyA jagAmadhye pAdAkSigatasthAprANAdeniSkAsanaM nirmanthasya kalpate ityadhikAre sUtradvayam / 7 nirmanthasya durgaviSamAdisthAne praskhalantyAH patantyA nirmamathyAH prahaNaM kalpate, ityadhikAraH / 136 137 {7 138 138 138 140 141 142 142 145 146 149 150 150-151 151 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH 151 152 sUtrasaM. 8 evaM svedapavAdiSu avakarSantyA avamuDanyA nirmandhyA paha Namapi nimranthasya kalpate, ityadhikAraH / 9 evaM nAvAcArohaNe'pi sUtram / 14-15 va tivArI-dostacitta-yakSAviSTo mAdaprApto-pasa rgaprAptaniyandhyA grahaNa nimranthasya kalpate, ityadhikAra paJca sUtrANi / 15 18 evaM sAdhikaraNa-manAyazcitta-bhaktapAnapratyAjhyAtA-'rthajAta nimrayA api grahaNaM nimranthasya kalpate, ityadhikAra catvAri sUtrANi / 19 kalpasya SavidhaparimanyuprakaraNam / 20 SaDvidhakalpasthitiprakaraNam / 21 zAlasamAptiH / 153 155 // iti bRhatkalpe SaSThodezakaH samAptaH // 6 // ||iti bRhatkalpasUtrasya viSayAnukramaNikA samAptA / / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlanativiracitaM cUrNibhASyAyacUrIsamalaGkRtam zrIbRhatkalpasUtram / maGgalAcaraNam (mAlinIsam) bhavijanahitakAra, jJAnabittakasAram , kRtabhavabhayapAraM naSTakarmAribhAram / bhayaharaNasamIraM, duHkhadAvAminIram , vimalaguNagabhIraM, naumi vIraM mudhIram // 1 // (mAlAvRttaM-indravanA) vRddhiridaizca ninairgaNIdI,-stathA purA pUrvadharaiH prarUpitaH / tere| pUrva carikho na mA, go kRtipaya iti prasiddhaH // 2 // (anuSTuvU vRttam) bRhatkalpasya tasyaiva, bhASyaM cUryavacUrikA / zAstrasAraM samAdAya, ghAsIlAlena tanyate // 3 // apeha zAstrAdau pUrvamanugamaH kartavyaH, anugamaH iti kim ! gamanaM gamaH jJAnamityarthaH anu-bhagavatUcanamanusRtya yo gamaH so'nugamaH / sa ca dvidhA niyuktyanugamaH, sUtrAnugamazca, tatra niryukyanugamaH padyAdirUpaH, so'tra nAdhikRtaH / sUtrAnugamaH sUtrarUpaH, sa cAtra prasaGgaprAptaH zAstrasya gaNadharaiH prAya: sUtrarUpega prathitatvAt iti mUtrAnugame sUtramuccAraNIyam, tacca svalitAdidazadoSavinimuktaM bhaviturmaiti, te ca sUtroccAraNadoSA yathA-- sabalita 1 milita 2 cava, vyaviddhAkSarameva ca 3 / hInAdhikAkSare 25 ca, vyatyAneDitameva ca 6 / " // 1 // aparipUrNamityeka 7-maparipUrNaghopakam 8 akaNThoSThaviSamukta 9-maguruvAcanA''gatam 10 // 2 // ini tatra saMcalitam yad antarA'ntarA padAdi muktvA uccAraNam 1 / militam-yat anyAnyasya uddezasyAdhyayanasya vA AlApakA di saMmenyoccAraNam 2 / vyAvidrAkSaram yad viparyastarana Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R iskalpasUtre mAlA gataratnavat viparyastAkSara vinyAsa pUrva kamuccAraNam 3 / hInAkSaram- yad sUtragatAkSarebhyaH kAnicidakSarANi hInAni kRtvA uccAraNam 4 / adhikAkSaram - yat sUtre svabuddhayA'kSarANi adhikAni saMyojyoccAraNam / vyatyAmreDitam - yad ekasya zAstrasya vacane'nyAnyazAstra - vacanAnAM saMmizraNaM kRtvoccAraNam 6 / aparipUrNam yad mAtrApadacaraNa vinduvarNAdibhiraparipUrNatayoccAraNam 7 / aparipUrNaghoSam - yad udAnAnudAttasvaritarUpaiH ghopairapUrNamuccAraNam 8 / aNThauSThavapramuktam yat kaNTauSTatAlvA dibhiravimuktameveti varNAnAM kaNTau usalamAna vyakta maspaSTamuccAraNam, kapaTISThAditattatsthA narahaMtamevoccAraNam 9 | aguruvAcanAgatamiti - aguruvA canopagatam - yad gurupradatavAcanayA na prAptaM guruto vAcanAmaprApyevoccAraNam 10 / iti / ityAdidoSarahitaM sUtramuccAraNIyamityasya zAstrasya prathamaM sUtramAha'nokapa' ityAdi / athavA varNAnAM sUtram - no kappara nimAMthANaM vA nimgaMdhIgaM vA Ame tAlapacaMce abhinne paDigAhi // 1 // chAyA -no kalpate nirmanthAnAM ghA nirmanthInAM vA AmaM tAlapralambe abhinnaM pratipra hotum // sU0 1 // 1 cUrNI - 'no kappar3a'na kalpate nigANaM nirgranthAnAm, nir-nirgatAH pazcAt bAhyAbhyantara rUpAt tatra bAyo granthaH kSetra vAstu hiraNya-suvarNa dhana-dhAnya-vipada-catuSpada-kunya rUpoM navavidhaH, Abhya staraH- rAga-dveSa-krodha-mAna- mAtrA loma- hAsya rasyarati-mithyAHva-veda-bhaya-zauka - jugupsA rUpaccaturdazavighaH, tAbhyAM dvividhAmyAmapi pranthAbhyAM nirgatA nirmanthAH zramaNAsteSAm evaM nimgaMdhINaM nirmanthInAM pUrvoktalakSaNacatInAM sAdhvInAM Ame Amam apakrama, yat nAlapatre, tAlapralambam, talo vRkSavizeSastatra bhavaM tAle vRkSavizeSasambandhi patraM pralambate iti pralamdhaM pramarSeNa lam yA pralambe lamcAyamAnamAkRti dI kadalIphalAdikaM abhinne abhinnaM bhinnaM vyato bhAvatazca dvividham, tatra ityato bhinnaM rikAdinA vidArinaM, bhAvato. bhinnaM vyapagatajIvamavittamityarthaH tadviparItam abhinnaM zastrApariNatatvena sacitamityarthaH tAdRzaM tAlagralabhyaM paDigAhittae pratigrahItum - AdAnuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH, Amaphalasya sacitatvasadbhAvAt / sU0 1 // atha yAdRzaM tAlapralambaM kalpate tadeva pradarzayati- 'kampa' ityAdi / mUlam - kappar3a nirmAANaM vA niggaMdhINaM vA Ame tAlapalamve bhinne paDigAhittam ||02|| chAyA - karapate nirmanthAnAM vA nirmanthInAM vA AmaM tAkamalambe bhinnaM pratima hItum ||suu02 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghRNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 2-5 pralambanakaraNam 3 carNI -- kampai kalpate niggaMthANaM nirgranthAnAM niggaMthINaM nigraMndhInAM pUrvapradarzitamvarUpANAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca Ame Ama apajhaM tAlapralamba vRkSavizeSasya lamba phalaM kadalIphalAdikaM yadi bhinna dravyato bhAvata zastrapari gatamacittaM bhavettadA paDiggAhittae pratimahAtum ete bhinnasya zastrapariNatatvena sacittatvadoparAhityAt ||mR|| 2 // pUrva sAmAnyena niSedho vidhi ca pradarzitaH, sAmpranaM vizepamAha-kappA' ityAdi / mUlam-kApaDa niragaMthANaM pakke tALapale bhiNNe vA abhiNNe vA paDigAhitae // mU0 3 // chAyA- kalpate giphranthAnAM pakvaM nAlapalamba bhinnabhinna dhA pratigrahItum / / 03 / / cUrNI-kappai kalpate nigaMthANaM nirgandhAnAM zramaNAnAM yaka tAlapalaM evaM tAlAlamba kadalIphalAdika dIrghapalaM bhiSaNe vA abhiSaNe yA bhinna vA abhinna vA dvividhamapi paDigAhitae pratigrahItuM kalyate / pamiti yadacittaM tat kalpate, sAdhUnAmAkRti nanitadopAbhAvAt / / 50 // 3 // atha nigranthInAM pakasyApyabhinnasya prahaNe nirodhamAha-'no kappada' ityAdi / malam -no kappA niggayINa parake tAlapalaM abhinne paDigAhittae chAyA- no kalpate nirgranthImA pakvaM tAlamalamba abhinna pratigrahItum // 4 // cUrNI - no kappai no naiva kalpane nirgayINaM nindhInAM sAdhvInAM pakke tAlapalace pakamapi tAlapralamba yat abhinne abhinnam avidArinaM akhaNDamityarthaH, tat paDimAhitae pratigrahItuM na kalpate, nirmandhInAM tadAkRtijanyadoSaprAtisadAvAt ||suu04|| sAmprataM pakvasya tAlapralambasya prahANe sAdhvInAM vidhi pradarzayati-kappA' ityAdi / mUlam -kappai niggayINaM pakke tAlapalaM re bhinne paDigAdittapa, saMvi ya vihibhiNNe no ceva NaM avihibhiraNe ||s05|| chAyA- karapate nirgranthInAM pakvaM tAlapralayaM bhinna pratimAhInum , tadapi ca vidhiminna naiya khalu ayidhiminnam ||sU0 5 // cUrNI-kappai kalpate niggaMdhINaM nimranthInAM pakke tAlapalaMce parva tAlapralamba bhiNNe bhinna khaNDitaM yadi bhavettadA paDigAhesae pratigrahItuM kalpate, kintu sevi ya NaM tadapi ca bhinnamapi ca khalu yadi vihibhinna vidhibhinna vidhinA ucitaprakAreNa phalakananavizniA yadi bhinnaM bhavetadA kalpate no ceya NaM naiva khalu apihiminnaM avidhibhinna kalpate, vidhibhinnamiti kimayA kAracizeSamadhikRtya khaNDitaM na bhavet tat , avidhibhinna tu yat kamapyAkAravizeSamadhikRtya saNDita bhavettanna kalpate iti bhAvaH ||suu 8 5 / atra gAthAtrayamAi bhASyakAra: Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRhatkaspAkSe bhASyam-paDhame Amamabhinna, tAlapalaMya nisehiyaM duNiM / vIe bhinnaggahaNaM, ANattaM samaNa-samaNIrNa ||1|| taie nimnathANa, bhiSNamabhiNNaM ca pakkamANanaM / niggaMdhINa cautthe, pakaM pi nisehi yamabhiNNa // 2 // kappai ya etva bhiNNaM, vihibhiNNa taMpi No avihibhiNNa samaNINa ya cha bhaMgA, jo muddho so ya gahiyado // 3 // chAyA- prathame Amabhinna tAlapralambaM niSiddhaM bayAnAm / dvitIye bhinnagrahaNam , yAmaptaM zramaNa-bhramaNInAm // 1 // tRtIye ninthAnA, bhinnamabhinnaM ca pakSamAptam / mirgandhInAM caturthe, pakamapi niSiddhamabhinnam // 2 // kalpate yAtra (paJcame) bhinna, vidhibhinna tadapi no avidhibhinnam / amaNonA paDa bhanA, yA zuddhaH sa ca pradItavyaH // 3 // avacUrI--pakSa me iti / paDhame prathame sUtre prAmamabhinna tAlapralamba duI dayAnAM zramaNAnAM zramaNInAM ca nisehiyaM nipiddhamiti / bIe dvitIye sUtre samagasamaNINaM, zramaNa-pramaNInAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca bhiNNaggahaNaM bhinnagrahaNaM bhinnasya tAlAlambasya grahaNam bhAdAnam ANa Ajaptam-AjJAviSayIkRtaM bhagavateti // 1 // taie tRtIya sUtre ninthAnAM sAdhUnAM pakke parva tAlapralamba bhinnamabhinna ca AjJaptam / cautthe caturthe sUtre nirjhanthInAM pakvamapi tat aminnaM niSiddham // 2 // 'etya' anna paJcame sUtre nimranthInAM bhinnaM kalpate kintu taMpi tadapi bhinna tAlapralambamapi vihibhinna vidhibhinna vidhinA samucitaprakAreNa natu kenAlyAkAravizeSeNa bhinna khaNDitaM bhavesadA kalpate no avihimi aviSiminnam, avidhinA anucita prakAraNa, kenApi mAkAravizeSeNa bhinnaM bhavettadA no naiva kalpate / matra zramaNInAM pralambagrahaNe cha bhaMgA par3a bhaGgA bhavanti satra yo bhaGgo grahaNaviSaye zuddho bhavet so gahiyanyo sa grahItavyaH nAnya iti // 3 // ke te ghaD bhaGgAH ! iti tAn pradarzayati bhASyakAra:-'samaNINaM' ityAdi bhASyam-samaNINaM cha maMgA, hoti ya je te iI pavucchAmi / paDhamo dohi abhiNNaM, daveNaM taha ya bhAveNaM (1) // // avihi-vihI ya dave, vIo tAo ya hoi do bhaMgA (3) / bhAveNa ya dabveNa ya, miNNamabhiNaM cauttho ya (4) // 5 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 mA 6 pralambaprakaraNam 5 bhAvaNaM bhiNNaM puNa, daveNaM avihibhiNNa paMcamI (5) / chaTTo ya bhAvabhiNNa, tapi ya davveNa vidhibhiNNaM (6) // 6 / / chAyA-zramaNInAM paDU bhaGgA bhavanti ca ye tAn 56 praghazyAmi / prathamo dhAbhyAmabhinna dravyeNa tathA ca bhAvena (1) avidhividhI ca dravye dvitIyastRtIyazca bhAvato dvau bhaGgI (3) // 4 // bhAvena ca dravyeNa tha, bhinnaM abhinnaM caturthazca (4) // 5 // bhAvena minna punarnavyeNAdhidhibhinna paJcamakaH (5) / pATha bhAvaminna, tadapi ca dravyeNa vidhibhinnam (6) ||6|| avacUrI--'samaNINaM' iti / samaNINaM zramaNInAM pralagyagrahaNaviSaye SaD maGgA ye bhavanti sAn iha 'patrucchAmi' pravakyAmi kathayiSyAmIti bhASyakAravacanam / tAmeva darzayati-paDhamo ityAdi, tatra SaTsu bhaGgeSu prathamo maGgaH pUrvI pralamba dohi dvAbhyAmapi prakArAbhyAM yathA 'dacceNa ya bhAveNa ya' dravyato mAvataraka yatra abhinnaM bhavetsa prathamo bhaga ityarthaH (1)apihivihI ya damve' dravye dravyaviSaye prathama vidhiH, tatazca vidhiryathA-pUrvoktaM bhAvato yad abhinna tat, dvitIye bhane-avidhibhinnaM, tRtIye bhaGge-vidhibhinnam , ityevaM 'vIo taio ya' dvitIyastatIyazceti 'hoti do bhaMgA' dvau bhaGgau bhavataH (3) / 'bhAveNa ya daveNa ya bhiNNamabhiNa' kramazo yathAsaMkhya bhAvena bhinna, dravyeNa abhinnam , ityevaM caturthI bhaGgo bhavani (4) / bhAvaNaM miNNaM puNa mAvena bhinnamapi 'danveNa avihibhiSaNa' dravyeNa tad bhavidhibhinnaM bhavati, hatyeSaH 'paMcamabho' paJcamo bhaGgo bhavati (5) / 'chahalo ya' SaSeca bhaGgaH-bhAvabhiNNaM bhAvato bhinnaM, dapi ya tadapi ca danveNa vihibhiNNa' dravyeNa vidhibhinnam , ityeSa paTho bhaGgaH (6) / eSa manaH amaNInAM grAhyo bhavatIti bhAvaH / __SaNA bhaGgAnAM koSThakamidam - 1-dravyato bhAvanaca abhinnam / 2-bhAvanaH abhinna-dravyataH avidhibhinnam / 3-bhAvataH abhinna dravyata:-vidhibhinnam / 4-bhAvataH bhinna-dravyatA-abhinnam 5-bhAvataH bhinna-vyatA-avidhibhinnam / 6-bhAvataH bhinna vyataH vidhibhinnam / rati pralambaprakaraNam / pUrva pralambagrahaNavidhiruktaH, samprati vasatinivAsa vivimAha, tatra pUrvasUtreNAsya kaH sambandhaH ! iti sambandhaM pradarzayati mASyakAra:-'AhAro' ityAdi / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhatkArapatra bhApyam - AhAro puccutto, so ya kahiM muMjara samuvista / iya sahIvihimetya ya, vanne pasa saMbaMdhI ||7|| chAyA-AhAraH pUryamuktaH sa ca kutra bhujyate samupavizya / iti pasAtavidhimatra va dharNayati para sambandhaH // 7 // ___ avacariH--'AhAro' iti / pUrva pUrvasUtre AhAraH uktaH, sa cAhAraH kutra samupavizya bhujyate iti, etadavalamya atra ca vasatividhi 'kanneI' varNayati / eSa pUrvasUtreNAsyasambandha iti ||7|| ityanena sambandhena nimranthAnAM nimranthInAM ca RtubaddhAdikAle ekasmin kSetre kriyanta kAlaM vastuM karate ? iti pradayitukAmaH sUtrakAraH prathama ninthasUtramAha- 'se gArmasi yA' ityAdi / ___mulA--se gAmaMsi vA NagaraMsi vA khar3asi vA kambaIsi vA masi vA paTTAMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA nigamaMsi yA ArAmaMsi vA saMnivesaMsi vA saMvAhasi vA ghosasi vA aniyaMsi vA puDabheyaNasi vA rAyANisi vA saparikkhesi apAhiriyasi kappara nirgathANaM hemaMtagimhAsa paga mAsaM vatthae, // 6 // chAyA- atha prAme thA nagare vA kheTe ghA karSaTe yAmAmye pAparAne vA bhAkare yA droNamukhe dhA migame vA mAzrame thA saMniveze ghA saMvAha vA ghoSe vA asikAyAM vA purabhene cA rAjacAyAM vA sarikSepe avAhirike kalpate nirpradhAnAm hemantagrImepyu parpha mAsaM pastum // 6 // cUrgI :-se gAmaMsi vA iti / 'se' atha prAme-gamyo gananIyaH prApaNIyo bA maSTAdazAnAM karANAM yaH sa mAmaH, pramate buddhayAdiguNAn iti vA grAmaH,pRSodarAdinA siddhiH, tasmin grAme, nagare bA, 'nayare' ityasya nako iti chAyA, tatra karaH aSTAdavidho rAjadeyo bhAgaH, sana viyate yatra nakaram -nagaram , pRSodarAditvAt kakArasya gakAraH, nano lopAbhAvazceti, tasmin nagare, kheTe vA kheTaH aAlamA kAraparikSitaja nanivAsaH tasmin, karbaTa vA, kaTaH kutsitanagaram, tasmin vA, mace vA-mambo yasya sarvatazcaturdikSu sAIgabyUnaparyanta prAmAdikaM na bhavati saH, sasmin vA, pattane vA, pattanaM dvividha-jalapaptanaM sthalapattanaM ca, yatra nAvAdinA gamyate tat alapattanam, yatra zakaTaghoTakAdibhirgamyate tat sthalapattanam , tasmin etAdRze vividhe'pi pattane vA, pAkara vA, bhAkaraH khaniH lohatAmrarUpyAdyutpattisthAna, yatra lokAH prastaradhAtudhamanAdinA chohatAnavara yAdi saMpAdayanti tasmin tAdRze sthAne vA, droNamukhe vA droNamukham-mroNaH parimANavizeSa iti parimANasya parimitajalarUpasya mukhaM, yatra samudrasya UrmayaH yathAsamayamAgacchanti Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmimApyAvarI u0 1 0 6-7 SasatinivAsaSidhiH 7 vara jalasthaleti dviprakArayukta sthAnaM tasmin , nigame vA-nigamaH negamAnAM vaNijakAnAM sthAnaM, nigame bhavA naigamAH iti vyutpatyA tasmin , Azrame vA mAzramaH prathamatastApasairAbAsitaH pazcAdapare'pi janA mAgatya saMvasanti, tAdRzaM sthAna tasmin , saMniveze vA, saMnivezaH yatra janasamudAyarUpaH sArthI vyApArAdiniminaM prasthitaH san antarAntarA rAsamadhivasati saH, tasmin tAraze sthAne, saMvAhe vA saMvAhaH yatra kRSIvalA anyatra karSaNaM kRtvA, vaNijo vA, vANinimittamanyataH dhAnyAdikaM saMvAhya-mAnIya-pattAdau vipame sthAne ghAnyAdikaM koSThAgArAdau ca prakSipya vasanti saH, tasmin tAdRze sthAne, ghoghe vA-ghoSaH AbhaurapallI tasmina , aMzikAyAM dA maMzikAnAma yatra grAmasyA tRtIya zcattuoM kA bhAga mAgatya vasati, mAmAMzavAda aMzikA proSyate sA usyAM pA, puTabhedane vA, puTabhedanaM puTAnAM kukamAdipuTAnAM yatra nAnAdigamya AnIya vikayArtha medanaM kriyate, tat tasmin tAdRze sthAne yA, rAjadhAnyAM vA, rAjadhAnI yatra rAjA vasati sA tasyo kA, etAdRze pUrvoktasvarUpe pramAdau saparikSepe kaNTakavRnimityAdiparikSepayukta, punazca avAhirike bAhirikA yasya prAmAdeH parikSepAn bahihipatirbhavet sA, na vidyate bAhirikA bahirjanavasatiH 'purA' iti prasiddhA yasya mAmAdeH sa abAhiriko prAmAdiH, tasmin etAdRze prAmAdo nigranthAnAM zramaNAnAM hemantaprISmeSu hemantAdinISmAnteSu RtubaddhakAlasambandhiSu aSTama mAseSu maye eka mAsaM yAvat vastum avasthAtuM kalpate tato'dhikanivAse'siparicayenA'nAdarasaMbhavaH, syAdInAM vAraM vAraM darzanabhASaNAdinA saMyamAtmobharyAvarAdhanAdayo doSAH saMbhapanti, adhikakAlavAsena bhadrakagRhasthAnAM zramaNopari gADhatara: snehaH saMjAyate, tenAzcAkarmAdidoSaduSTamazanAdi pratillAbhayanti, kadAcittato vihAre teSAM gADhatarasnehasambadhena te puruSAH striyo vA virahaduHkhaduHkhitA api bhaveyuH, avikanivAse kSetramapi nIrasaM bhavati, ityAdhaneke doSAH zramANAnAmApatanti tataH Rtubaddha kAle prAmAdau ekameva mAsaM yAvad vastu kalpate nAdhikamitti / AgAdakAraNe tu kalpate tat pradayate-yadi AcAryAdInAM zarIradaurbalyena tatprAyogya bhaktapAnAdika udAsannayAmAdau durANaM bhavet nadA kiyakAlaM yAvat . tathA sAdhurvA glAno jAyate, anyatra mauSadhabhaiSajyAdi sulabha na bhavet tena kAraNena mAsAdadhikaM yAvatkAlaparyantaM glAnaH praguNobhUto na bhave ttAva kAlaparyantamapi tatra vastuM kalpate / yadi glAnaH praguNIbhUto bhavesadA tadeva tasmAt sthAnAnnirgantavyamiti tAtparyam ||s.. 6 // atha prAmAdivAsaviSaye'nyamapi vidhi pradarzayati sUtrakAraH -'se gAmaMsi vA' ityAdi / mUlam -se gAmaMsi vA jAva rAyaDANisi vA saparivakhebasi sAhiripaMsi kappA nirNayANaM hemaMtagimhAsa do mAse vatthae, aMto ikka mAsaM, dhArDi ikka mAsaM, aMto vasamANANaM aMto bhikkhAyariyA, bArhi basamANANaM vAIi mikkhAyariNA // 1 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAspasatre chAyA-matha prAme yA yAvat rAjadhAnyAM vA saparikSepe sapAhirike kazpate ninyAno hemantaprISmeSu chau mAso vastum / antaH pakaM mAsaM pahireka mAsam, antardhasatAm matabhikSAvardhA, bahirvasatAM baddibhikSAcaryA ||suu0 7 // cUrNI-'se gAmasi vA' iti / maya grAme vA yAvat rA nadhAnyAM vA, prAmata Aramya rAjadhAnIparyantaM sarvatra grAmAdau pUrvapratipAditasvarUpa saMpArekSya-pArakSepasAhila, sAhirike parikSepAda bahirjananivAsasahite nimranthAnAM hemantagrImepu Rtubaddha kAla saMbandhiSu aSTamu mAseSu do mAsau mAsadvayaparyantaM vastu kalpate / pUrvapekamAsaM yAvat nivAsaH proktaH, asmin mUtre ca dvau mAso, iti proktaM taHkatham ! atrAha-pUrvasUtre saparikSece sati zahirikArahitatvena pakaM mAsameva nivAsaH kathitaH, atra tu yada prAmAdi sabAhirikaM gaverAtra dvimAsamapi vastuM kalpate, ityevaM darzayati sUtrakAraH-aMto ika iti, sAhirike grAmAdau antaH-prAmAdiparikSepamadhye eka mAsa, rahizca eka mAsaM yAvat vastuM kalpate. tatrApi antarvesa tA parikSepAntanivAsaM kurvatAM nimranthAnAM antareva parikSepamadhye eva bhikSAcaryA karaNIyA bhavet . bahiH parikSepAvahirbhAge janavasato vasatA nirgranthAnAM bahinAmAvahireva bAhyavasatAveva bhikSAcaryA karaNIyA bhavena, ityeSa vizeSo'tra yobhyaH / prAmAdyantarvasaddhini granthaimAsakalpe paripUrNe sati glAnAdikAraNavazAnadanyatra viharaNaM kattuM na zakyate tadA dvitIye mAse bAhirikAyAM saMkramaNaM kartavyam , pITaphalakAyapi tatraiva grahItathya nAbhyantarato bahineMtavyam , yadi bAhirikAyAM pITaphalakAdi na labhyate tadA antarupAzrayasvAminaM pRSTyA tadAjJayA netuM kalpate, na tvanApRcchayeti / yadyanApRcchya nIyate tadA stenAhatAdinAnAvidhadoSasabhavaH, saMyamAtmavirAdhanA'pi bhavitumarhati ||muu07||| pUrva nirmanthAnAmRtubaddhakAlasambandhinivAsavidhiH proktaH, sAmprataM nimranthInAM sa pronyate'se gAmaMsi vA' ityAdi / mUlam - se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi yA saparikkhevaMsi abAhiriyasi kappai niggayINaM hamaMtagimhAmu do mAse batthara sa0 8 // chAyA-matha grAme ghA yAvat rAjadhAnyAM vA saparikSapa sabAhirike karUpate nigranthInAM hemantaprImeSu dvau mAsau vastum ||su0 // cUrNI-'se gAmaMsi vA' iti / atha grAme yA yAvat rAjadhAnyAM saparikSepe athAhirike bAhyavasatirahita nirmandhInAM RtubaddhakAle bhaTamAsarUpe hI mAsau pAvat vastuM kalpate / nanu nimranthAnAmetAdRze prAmAdau eka mAsaM yAvadekatra vasanamanujJAtaM, nimranthInAM ca dvau mAsau iti ko'tra hetuH, mahAvratAni tu samAnAnyeva dayAnAm ! ityatrAha-drayAnAM mahAtratepu samAneSvapi tAsAM mAse mAse viharaNe strIzarIratvAdaneke doSAH samApatanti tatto bhagavatA nigranthInyo dvimAsaM yAvadekatra nivAsakaraNamanujJAtamiti ||suu. 8 // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyASacUrI u0 1 sU09 pasatidhAsavidhiH . sAmprataM sabAhirikamAmAdau nimranthInAM vAsavidhimAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / mUlam -se gAmasi vA jAva rAyahANimi vA saparikkhevasi sabAhiriyasi kappai nigaMdhI matagimhAmu canAri mAse ghaspada, aMtodo mAse, bAhiM do mAse, aMto basamANINaM aMto bhikkhAyariyA, vAhiM samANINaM bAhiM bhikkhAyariyA // 10 9 // chAyA- atha prAme ghAyAvat rAjadhAnyAM yA saparikSepe sabAhirike kalpate nirmadhInAM hemantaprISmeSu anuro mAsAn vastum, antahI mAso, badidvA mAsI, antarvasatInAmantabhizAcaryA, bahirvasatInAM bahibhikSAcaryA ||suu0 9|| cUrNI- 'se gAmasi vA iti / atha grAma vA yAvat-gajadhAnyAM vA saparikSepe sabAhirike bahirjananivAsayukta grAmAdau nindhInAM hemantaprImepu RtubaddhakAlasambandhiSu aSTamu mAseSu caturI mAsAn sthAtuM kalpate, kathamityAha-aMtodo mAse iti, antaH parikSepayuktagrAmAyabhyantare dvau mAsau yAvat sthAtavyam , tadantaraM dvau mAsau ca bahirini bAhirikAyAM parikSepAvahirgahapatirUpAyAM janavasatI do mAsau grAvata sthAtavyam / tatrApi antarvasatInAM parikSepAbhyantare vasatInAM vAsa kurvantInAM nimranthInAm antaratra parikSepA yantare eva bhikSAcaryA karaNIyA,bahircasatAnAM cAhirikAyAM sthitAnAM nirgranthInAM ca bahireva bhikSAcaryA kartavyA kintu antaHsthitAnAM bahirbhikSAcaryA katai na kalpate iti / / sU0 9 // atrAha bhASyakAraH - 'bAhiriya'. tyAdi / / bhAgyam---bAhiriyarahiyagAmA,-ie ya hemaMtagimhamAsemuM / kappaI nigagaMthANaM, egaM mAsaM ca vattheuM // 8 // bAhiriyasahiyagAmA,-ie ya mArUdI pakappei / aMto ThiyANa aMto, mitrakhA vArhi ca bajmANaM / / 9 / / egavAhiyavAse, siNehabaMdho taheva amgaddhA / AhAkammaragahaNaM, vigaga maMjamanANaM // 10 // evaM niggayINa, dagugaM nithakAlamANAo / vaMmamayAiskakhA, -nimittameyaM ca ANataM // 11 // chAyA -bAhirikArahitagrAmAdike ca hemantImamAseSu / kalpate nirgranthAnAM, eka mArsa sa vastum / / 8 / bAhirikAsahitagrAmAdika ca mAsadrika kalpate / antaH sthitAnAmasto bhikSA ghaDizca yAhyAnAma // 2 // pakavAdhikavAse snehayanyamtathaiva ashrddhaa| AdhAkarmaprahaNaM, virAdhanaM saMyamAtmanoH // 10 // pavaM nimranthInAM,dviguNaM niyakAlamAnAt / brahmayatAdirakSA. nimittametacca Ahaptam // 3 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahakArane avacUrI-bAhiriya.' iti / bAhirikArahisAmAdika saparisada sati abAhirike prAmAdike prAmAdArabhya rAjadhAnIparyantasthAne hemantaprISmamAseSu hemantAdinISmAnteSu RtubaddhakAlasambandhiSu mAsa mAseSu ninthAnAmekaM mArsa vastuM kalpate, nimranthAnAmekaM mAsaM yAvadeka sthAnavAsasya kalpatvAt // 8 // tathA-'bAhiriyasahiyaH' iti / saparikSepe sati sabAhirike parikSepAra bahirjananivAsasahite mAmAdau mAsadvika hau mAso yAvadvastuM prakalpate, tAizasthAnasya basatidvayayuktatvAt , tatrApi yadi prAmASantastiSTeyusladA teSAmantaHsthAnAM nirgranthAnA bhikSA-bhikSAcA mansaH prAmAyabhyantare eva ka kApate, natu bAhirikAyAm', yadi ca bahistiSTheyustadA bAgAno yahi:sthitAnAM teSAM bahiH bAhirikAyAmeva mikSAcaryA kattaM phalpate, natu prAmAcamyantare, iti nirgranthAnAM kSatra vAsavidhivijJeyaH // 9 // adhikavAsaniSedhe kAraNamAha 'egatthAhiya0' iti / ekatra ekasmin prAmAdau adhika vAse sati nimranthAnAM bahavo doSA bhavanti, tathAhi-prathamaM tatra snehabandhaH zrAvakazrAvikAdibhiH saha jAyate tajjanyo doSaH, tapA cAdhika vAse tatratyAnAM manasi nimranthAn prati azraddhA jAyate--yadete kiMyantaM kAlamatra sthAsyanti ! kadA gamiSyantItyAdi, punazca snehabaMdhana khyAdisaMsarge brahmavate'pi zaGkA bhavet , tathA snehavazAt AdhAkarmAhAragrahaNamapi jAyate, ityAdikAraNena nimranthAnAM saMyamasya Atmanazca virAdhanamavazyambhAvi, tasmAnchAstrokakAlAdadhikaM na vastavyamiti // 10 // evaM' iti evam bhanenaiva rItyA nimranthInAM nimranthakAlamAnAt nirgandhAnAM vAsavidhau yat kAlamAna mAsarUpaM dimAsarUpaM ca prokta tasmAt dviguNam ekamAsasthAne mAsadvikam , dvimAsasthAne mAsacatuSTayamityevaMrUpaM dviguNaM kAlamAnaM kathitam , tathAhi-nindhInAmacAhi rika prAmAdau. dvau mAsau yAvat sthAtuM kalpate, sabAhirike prAmAdau ca caturI mAsAn yAvat sthAtuM kalpate iti bhAvaH / anyo vidhibhikSAcaryArUpo nimranthasamAna eva vijJeyaH / nirgranthAnAM nirma-zrInAM ca samAne'pi zrAmaNye kathameSo medaH pratipAditaH / tatrAha-tAzca strIjAtIyAH santi tatastAsAM brahmavratAdirakSAnimittametad bhAjaptaM bhagavateti / tadadhike vAse ca ye nimrandhaviSaye doSAH proktAste tu nigranthonAmapyanivAryA paSa bhavanti tataH zAstroktasamayAdadhikaM prAmAdau kutrApi naiva vastavyamiti bhAvaH / glAnasvAdikAraNe tu yAvatkAla lAnatvaM na nivartate tAyakAla tatra vastuM kalpate, glAnatve nivRtte maikamapi divasaM tatra sthAtavyam , manyatra gantavyameveti bhAvaH / / 11 / / // iti mAsakalpapakaraNam // pUrva nimranthAnAM nimrantha nAM ca mAsaka-pavidhiH proktaH, samprati teSAmekasthAne vastu na kalpate, iti vidhimAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUrNimA yAtracUrI u01 sU0 10-12 vasativAmadhidhiH sUtram--se gAmaMsi vA jAba rAyahANi si hA egavagahAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe no kappai nigaMthAgaM yA nimAthINaM vA egayo batthara ||suu. 10 // chAyA- atha prAme yA yAvat rAjaghAnyAM vA ekavagaDAke ekabArake pakaniSkramaNa pravezake no kalpate nirgranthAnAM vA nirjanyInAM vA pakato ghastum / / sU0 10 // cUrNI --'se gAmaMsi vA' iti / atha prAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA ekavAhAke 'vagaDA' iti dezI zabdaH parikSepavAcI, ekA vagaDA-parikSepaH prAkAro yasya tat ekavagaDAkam, tasmin ekaprAkArayuke, prAmAdau ityarthaH, evam -ekadvAre ekameva dvAraM yasya prAmAdestad ekadvAram, tasmin-pakadvArayu, ekaniSkramaNapravezake eka ekameva niSkramaNaM nissaraNamArgaH, gaka eva ca praveza:-pravezamArgo yasya nat ekaniSkramaNadhavezaka tasmin ekaniSkramaNapravezayukta prAmAdau ityarthaH, yasya prAmAdeH nirganthAnAM nimranthInAM ca niSkramaNaM pravezazca ekenaiva dhAraNa bhavet tAdRze grAmAdau nirmanthAnAM nimranthInAM ca dayAnA ekata:-ekA vastuM sthAtuM na kalpate / atra caturbhalI bhavati / yathA-1- ekA vagahA-eka dvAram / 2-ekA vagaDA-anekAni dvArANi / 3-anekA bagahA-kadvAram / 4 - bagaDAkAni dvArANi / atra caturthI bhaGgaH zudaH, sa pAhya iti / / mU0 10 // yavevaM tahi kodaze prAmAdau vastuM kalpate ! iti pradarzayati-'se gAmasi vA' ityAdi / sUtram--se gAmasi vA jAva rAyahANisi vA abhiNigaDAe abhinidupArApa amiNikkhamaNapavesApa kappai nimAMthANaM vA nigathINaM vA egayI vatyae // 90 11|| chAyA --atha prAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA abhiniyatAke abhinihArake aminikamaNapravezake kalpate nimranthAnAM yA nirgranthInAM vA pakato vastum / / sU0 11 // cUrNI - 'se gAmaMsi vA' iti / atha prAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAke bhabhizabdo'nekArthaH, ni--zabdo niyatArthaka: vagaDhAzabdaH prAkArArthaka iti, abhi-anekA, ni-niyatA vagaDA-prAkAro yatra tat abhinivagaDAka, tasmina bhanekaniyataparikSepayukta prAmAdau, tathA mabhinivAre- anekadvArayukte abhiniSkrayaNapravezake-anekaniSkramaNapravezamArgayukte prAmAdau tatra nimranthAnAM nimranthInAM ca ekataH ekatra etAdRze ekasmin prAmAdau vastu kalpate // sU0 11 // atrAha bhASyakAra:--'khette' ityAdi / bhASyam--khete saMkucie khalu, nikkhamaNaM taha pavesaNaM ega / tatgatva ThiyANaM, gamaNAgamaNe pa bahudosA // 12 // tamhA aNegavagaDA, aNegadArA bhayaMti jatyeva / tatva nisiyacaM, bhikkhAsaNNAisulabhatthaM // 13 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhatkarapasne chAyA -kSetra saMkucite khalu niSphamaNa tathA pravezanamekam / tatraikatra sthitAnA, gamanAgame ca yahudoSAH // 12 // tasmAt anekavagaDA anekadvArANi bhavanti yatraiva / tatraiva nivastavyaM, bhikSAsaMzAdisulabhArtham // 13 // __ avacUrI -'khette' iti / kSetre saMkucite khalu nizcayena yatra niSkramaNa tathA pravezana caikaM bhavati tatra tasmin kSetre prAmAdau ekatra sthitAnAM nimranthAnAM nigranthInAM ca gamanAgamane bahudoSA rahavaH doSAH saMbhavanti / / 12 / / tasmAt kAraNAt yatra anekA vagahA anekAni dvArANi ca yatraiva yasminneva mAmAdI bhavanti tatraiva nirmanthaiH nirgranthIbhizca nivastavya nivAsaH kartavyaH, nAnyatra / kimarthamityAhabhikSAsaMjJAdisulabhArtham , tatra-bhikSA-mikSAcaryAzragamanaM, saMjJA-saMjJAbhUmau gamanaM tata Agamana caitada dvayamapi sulabhaM bhavati tadartha tatra vastavyam, tatra sAdhu sAdhvInAM parasparaM saMparkAbhAvAditi // 13 // atha nimranthInAM kIdRze upAzraye vastuMna kalpate ? ityevaM prarUpayitumAi-'no kappai nigayINaM ityAdi / sUtram--no kappai nigaMthINaM AvaNagirhasi vA ratthAmuIsi vA, siMghADamaMsi vA causi vA caccarasi vA aMtarAvaNaMsi vA vRthae // 50 12 // chAyA -no kalpate nirgranthInAM ApaNagRhe vA rathyAmukhe SA gRGgATake pA catuSke vA vasthare vA bhantarApaNe vA vastum / / sU0 12 // cUrNI -'no kappaI' iti / no na kalpate tAvat nirgandhInAm mApaNagRhe vA 'dukAna' iti prasiddha. yat khalu gRham ApaNamadhye vartate, ApaNaiH samantAtparikSiptaM bhavati, athavA madhyabhAge yad gRhaM dvAbhyAmapi pArzvabhyAM yasyA''paNA bhavanti tad bhASaNagRhaM tasmin , sthyAmukhe vA radhyA iti mArgaH, rathyAyAH pArthe yad gRhaM tad rayyAmuvam / tacca trividham rathyAbhimukham 1, rathyAbahirmukham 2, rathyobhayatomukham 3 / nana yad gRha sthAyAH pArve vartate tad rathyAbhimukham 1, yasya pRSThato radhyA vartate tad raghyAbahirmukham 2, yasyaikaM dvAraM rathyAyAH parAGmukham , ekaM dvAraM ca rathyAyA abhimukhaM bhavet tat rathyobhayatomukham 3 / athavA yasmAd gRhAd rathyA pravati tad rathyAnuvamucyate, athavA yasya gRhasya mukhaM rathyAyAM rAjamArge bhavati tad rathyAmukhama, tasmin , tathA zRGgATake vA zRGgArakaM tAvat trikoNAkAraH phalavizeSaH, tadAkAreNa yantra mAgoM bhavati tat, mAtrayamilanasthAnamivyayaH, tasmin zRGgATakasthite gRhe / catuSke-catuSka punazcaturNA mArgANAM saMmilanasthAnam , yatra casvAro mArgA Agatya milanti tatsthAnaM catuSkaM vyapadizyate, tasmin catuSkasthite gRhe vA, cavare vA-catvaraM nAma yatra paNNAM mArgANAM saMmelana bhavati lat , tasmin catuSkasthite gRhe vA, antarApaNe vA-antarApaNastAvat yatra antasto Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAthyAvacUrI u0 1 sU013-15 vasatiyAsavidhiH 13 madhye-madhye ApaNA bhavanti sa hamArga ityarthaH, saca papAna dvAbhyAM vA pAcAMbhyAM yatra mavet tan, athavA yad gRhaM svayameva ApaNarUpaM tad antarApaNamudhyate, yatra ekana pAraNa ApaNavyavahAraH kriyate, tIyena tu dvAraNa punahakAya vidhIyate tat gRham antarApaNam , tasmin / eteSu pUrvoktepu upAzrayepu nindhInAM vastu na kalpate / eteSu upAzrayeSu vasantAnAM nimranthInAM janasamudAyasya gamanAgamanabAhulyAt svAdhyAyAdi na samyag jAyate, tathA anekavidhajanAvalokane pariNayanAdimahotsavAcavalokane ca pUrvasmRti saMbhavAccittavRttI vikArasaMbhavaH, kAmuka janadvArA nirgrandhyA apaharaNamapi saMbhavet , ityAdi kAraNaH saMyamAtma-virAdhanAsaMbhavA detAdRzeSu upAzrayeSu nimranthInAM vAsaH pratiSiddhaHH // 12 // pUrvokteSu upAzrayepu nigranthAnAM vastuM kalpate iti pradarzayati-'kappar3a' ityAdi / sUtram-kappai nigadhANaM zAlAgiiMsi vA jAna aMtarAvAMsi vA banthaNa // 013 / chAyA -kalpate nigranthAnAM bhASaNagRhe vA yAvat antarApaNe pA ghastum ||suu013|| cUrNI -'kappaI' iti / kalpate nirmandhAnAm ApaNagRhe vA yAvat antarApaNe yA, yAvat padena rathyAmukha vA zahATake vA catuSke vA catvare vA, iti saMgrahaH / sAdhvIsUtre kathiteSu savidheSu upAzrayeSu sAdhUnAM vastuM kalpate, purupacana teSAM doSAbhAvAt / / s0 13 // atrAha bhASyakAra:-'AvagihAie' ityAdi / bhASyam--AvaNagihAiesuM, niggI hi na tasya vasiya / purisANaM AvAo, niggaMdhINaM bhaveja dosaDeM // 14 // nigAMthANaM kapyai, puvvuttemu ya samaggaThANesu / tesiM purisattaNabho, no dosA purisasaMsaggA // 15 // chAyA -zrApaNagRhAdikepu nirgandhIbhirna tatra yastavyaM / puruSANAmApAto nimranthonAM bhaved dodhArtham / 15 / nirmanthAnAM kazpate pUrvokeSu ca samagrasthAneSu / seSAM puruSatvato no dovAH puruSasaM sagAt // 1 // avacUrI-'AvaNagihAiema' iti / ApaNagRhAdipu pUrvoktepu sthAneSu nimranthIbhistatra na vastavyam, yatastatra puruSANAmane kavidhAnAmapadAdAdivAdinAmapi ApAta Agamana bhavati sa ca nimranthInAM strIjAtitvena dopAya mavataM ti // 14 // nimranthAnAM ca pUrvokteSu samaprasthAneSu ApaNagRhAdiSu vastuM kalpate, yatasteSAM puruSatvena puruSasaMsargAt no-neca kecidapi doSA bhaveyuriti // 15 // punarnirgranthInAmupAzrayavidhiM pradarzayati-'no kappai....avaMguyaH' ityAdi / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpaskhe sUtram - no kappai niggaMthANaM avaMgayaduvArie unassae ktyae / pagaM patyAraM aMto kiccA ega patyAraM bAhi kiccA ohADiyacilimiliyAgaMsi evaM NaM kappar3a vasthae / sU. 14 // chAyA-no phasagate nigraMthInAmaapAstadvArake upAzraye vastum / eka prastAram antaH kRtvA, pakaM prastAraM vahiH kRtyA avaghATitalimilikAke parva khalu kalpate vastum ||suu014|| cUrNI 'no kapar3a' iti / no-na kApata ninthInAM apAtArake apAta- apagatam AvRtam-AvaraNaM karATAdikaM yatra tad apAvRtam tAdRzaM dvAraM yasya tat apAvRtadvArakam, tasmin tAdRze upAtho vastum, kapATAghAvaNArgahane upAzraye nirmanthInAM vastuM na kalpate, yat upAzraye kadAcida rogAdivazAd anAvaraNavamapi tAsAM syAta alastAdRze upAzraye sAdhvInA mAvAso niSiddhaH / adhApavAdamAha- nAmAntagad vihatya sandhyAsamaye prAmaM prAptAstatsamaye'nyopAzrayA'bhAtre ekarAtraM rAitraM vA kApata jatra tadA eSa vidhiH-eka prastAra vastrakAdikam antaH upAzrayamadhye kRtvA vacA, ekaM-dvitIyaM prastAraM vastrAdika vahiH upAzrayavAjhabhAge-kRtvA badhA bhATicicimici mAkaM-avayaHTitA vistAritA ciAlamilikA-javanikA 'paDadA' iti prasiddhA, athavA mazakadAno-(maccharadAnI)- ti prasiddhA yatra tat tasmina, tatra sthavirA punarekA niprenyomupAyAre pratihArikArUpeNa rAtrau sthApayet, evam anayA rItyA khalu tatravastuM kalpate || sU. 14 // nirmanyAnAM tu anyopAzrayAbhAve pUrvoktIpAzraye'pi sthAtuM kalpate iti pradarzayati'kappaI' ityAdi / sUtram--kappaDa niragaMthANaM avaMguyavArie ukssae vatpada // sU0 15 // chAyA- kalpate nirdhandhAmAmarAvRtahArake upAzraye vastum / / 15 / / cUrNI-'kapaI' iti sUtraM spaSTArtham / yato nirgranyA ca puruSatvena te tibalAdisaMpamA bhavanti tasmAd apAvRtazarIratvamasi teSAM na virudhyate tatasteSAmanyopAzrayAbhAve'tadvArake upAzraye'pi vAno vihita iti // sU015 / / mAha bhASyakAraH - 'manyAuduvAre' ityAdi bhASyam - andhA uDaDuvAre, nirgayohiM na tatya vasiyantra / isthittaNeNa caMbhe, rakkhA puNa dullahA jattha // 16 // annadvANAbhAve cilimili kAuM ca tattha vasipacvaM / nigaMyANaM kappai, purisattaNI ya no hANI // 17 // chAyA---bhaprAvRtabAre nirghandhI bhirna tatra pastavyam / strItvena brahmaNi ekSA punarlabhA patra / / 16 / / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buNimAravASacUrI a0 1 sU0 16-19 SasativAsavidhiH 15 mAyasthAnAbhAve, milimili pharavAra vastadhyam / nimyAnAM karAte, puruSatvena ca no hAniH // 17 // avacUrI-'avyAuDabAre' iti / aprAvRtadvAre upAzraye nimranthI bhistatra na vastavyaM na vAsaH kAryaH, strItvena tatra vasantInAM nAnAvidhajanadRSTipAtAdisaMbhavAn, yatra sthAne brahmaNi brahmarate rakSA punardurlamA bhavati tasmAdaprAvRtadvAre nimra yaunAM vAso niSiddhaH // 16 // apavAde-vikAle vilyAgatAnAmanyasthAnAbhAve ekadvirAtrArtha nivAsa Avazyako bhavesadA tatra cilimili-vastrAdinA cilimilikA kRtvA tatra vasnavyam | nimranthAnAM ca tatra vAsaH kalpate yatasteSAM puruSatvena puruSazarIratvena no hAniH na kAcidapi hAniratasteSAM tAdaze upAzraye bAso vihita iti / nimranthAnAmapyetadavAdikaM mUtram, tena anyasthAnAbhAve sAdhUnAM tatra ekadvirAtrArtha vAsaH kalpate, na tu tataH paramiti bhAvaH / / mU. 17 // pUrva cilimilikayA prAvRte upAzraye nimrandhyo vamanni tatra rAga mAtra vinA kAyimyAdivyutsarjanArtha bahuzo bahinirgamapraveza kurvantyo nimranthyo duHkhapUrvaka nirgacchanti pravizanti ra tasmAt kApiraganiyusarjanArtha sImA yAtrA kamiti ghomAghAraNavidhipratipAdaka sUtramAha-'kappA' ityaadi| sUtram-kappai niggayINaM aMtolittaM ghaDimattayaM dhAritae vA pariharittae vA ||muu016 // chAyA-kalpate ninanthInAM antalipta ghaTomAtrakaM dharnu vA parihata vA . 16 cUrNI--'kappAI'-iti / kalpate nigranthInAM antalipta-antara madhye lipta lakSNapadArthale pena kSaNIkRtaM ghaTImAtrarpha ghaTI-laghughaTaH, tatsaMsthAnakaM mAtrakaM kASThapAtraM dhattu pAva sthApayitum. parihattam upabhoktuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / antaliptamiti vizeSaNaM-antalipte lAdaNe pAtre kAyi. kyAdilepasaMdeSagAbhAvAt saMmUrchimotpatyabhAvapradarzana bhiti--1| sU016 // pUrva nirmanyaunAM ghaTImAtrakadhAraNaM proktaM, nanu nimranthAnAM na kalpate, iti pradarzayitumAha'no kappA' ityAdi / mUtram -no kappai nigANaM aMtIlitaM ghaDimattayaM dhArinae vA paridarittae yA suu017|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAmantaliptaM ghaTImAtrakaM dhattaM pA parihatuM vA / . 17 // pUrNI-no kappaI' iti / pUrvoktamantarliptaM ghaTImAtra nirmanthAnAM dhanaM pariharnu vA na kalpate / teSAM tadbhinnAkArakaM sAmAnya kAThapAtraM kAyikyAdinimitta kalpate, yataH sAdhUnAM pAtracatu. Traya kalpate tatra trINi pAtrANi azanAdinimittam , caturtha ca kAyisyAdinimittaM te sthApayantIti paTyAkArakaM mAtrakaM teSAM na kalpate, tadAkArAvalokanena manovikArasaMbhavAditi bhAvaH ||suu017|| Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 bRhatkalpasUtre pUrva nirmanthaninAM kAyikayAdinimittaM ghaTImAtraka ghAraNA'dhAraNe vidhiniSedhazca proktaH, tat kAyikayAdi AhArAdi ca cinimilikAprAvRte sthAne eva kartavyaM bhavediti sA cilimilikA kasya vastuno bhavitumarhatIti tat pradarzayitumAha- kapa' ityAdi / sUtram - kapar3a niggaMdhAga nA nimAthINa vA velacalimiliyaM dhArita vA pariharitae vA || sU0 18 // chAyA - kalpate nirmanthAnAM vA nirmanthInAM yA celacilamilikAM dhatuM vA pariha SA / / sU0 18 / / cUrNo- 'kappar3a' iti / nirmanthAnAM nirmanthInAM vAhayAnAmapi cedacilimiliyAM celamiti vastre, tasya tena nirmitAM vA cilimilika tu parihartuM ca kalpate iti sUtrArthaH yato varajjukaTavaMzadalAdicilimilikA kevalaM vacitimilikeva kalpate rajjvAdicilimillikAsu matkuNamazakAdilaghujantUnAmutpattisaMbhavAta tAH duSyatikhyA bhavanti tena saMyamAtmavigadhanA'vazyagbhAvinIti | sU0 18 // pUrvamanAvRtasthAne AhArAvikaM kurvataH nirgranthAna nirgranthIMzca kazcit sAgArI mA padayatu iti vibhAvya citrimitikA kiyate iti pratipAditam sAmpratamanAvRttasthAnaprasaMgAd udakatIre sthAnaniSadanAdiniSedhaM pratipAdayannAha - 'no kappar3a.... igatIraMsi' ityAdi / . sUtram - no kappar3a nirmANa vA nigrgayoNa vA dagatIraMsi ciTTittae vA nisIitara vA, tuSaTTita vA nidAittae vA payalAittae vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhArie, uccAraM vA pAyavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA parihavittae, sajjhAyaM vA karitae, dhammajAgariyaM vA jAgaritae, kAussaggaM vA karitae, ThANaM vA ThAie || sU0 19 // chAyA jo kalpate ninyAnAM vA nirmanthInAM vA udakatIre sthAtuM vA ni vA tvagvarttayituM yA nidrAyituM yA pracalAyituM vA azanaM vA pAnaM vA khAdya vA svAyaM vA hama, uccAraM vA prasravaNaM vA khelaM vA siddhANaM vA pariSThApayitum, svAdhyAyaM vA kam, dharmajAgarikAM vA jAgaritum kAyotsarge vA kartum sthAnaM vA sthAtum sU 20 // 'cUrNI 'no kapar3a' iti / nirmanthAnAM nirmanthInAM ca udakatIre sthAnaniSadAdi kimapi kArya karttuM na kalpane iti sUtrAzayaH / tatra kiM kiM na karttavyam iti pradarzayati- 'dakatIraMsi vA' udakatIra atra udakazabdena udakasthAnaM gRhAne nena udakasya nadItaDAgAde: torama udakatIrama, yatrANyakA mAyA vA pAvaH manuSyAH striyo vA jalArthino'vatarItukAmA uttarItukAmA vAtatra sthita sAdhu dRTTA tivanti nivartante gayodvignA vA bhavanti tathA yatra sthitaM sAdhuM dRSTvA matsya kacchapAdayo jalacarAstrasyanti vibhyati vA sthAnamudakatIraM kathyate natu yatra jale nIyate - Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhisAmASapUrI u01 sU0 20-23 vasatiSAsavidhiH 17 sara udayatIraM, na kA bAvAn mabhAgo jalareNa Akramyate tad udakatAram , na vara yAvantaM pradeza tarazAH spRzanti tat udakatIram , mo vA yAvAn pradezo naThena spRSTo bhavati tad uda katIramiti bhASaH / casmin, tatra cihisara sA sthAtuM sarvasthAnenA'vasyAtuma, nisIitae vA niSatuM vA ue. beDarU, supahisara kA tvayituM vA kAranAmA mAridarzana kartum nihAittae pA nidrAyituM vA sukhapratibokAvasthArUpayA nidanA zayitum, parAlAilae vA pracalAyituM vA yatra sthitenaiva nivAyate sA prapalA kathyate, sthitasya nidrAtum , tathA asaNaM vA bhazanAdicaturvidhamAhAraM vA Aharizae vA Ahatte katam, punazca uccArAdikaM pariSThApayitum, tatra upacAra-prasavaNaM, lekha kaphalakSaNaM lemmANam siMghANaM nAsikAmalam, etAni zarIrasambandhimalAni parivittae pariSTApayituM parityaktum, tathA samApa vA karitae svAdhyAyaM mUtrArthobhayaparivartanApaM kartum, punazca dhammajAgariyaM SA jAgarittae dharmajAgarikA tattvavicAraNArUpAM jAgaritu kartum kAussaga vA karitae kAyorasarga chogassaguNanapUrvakaM kAyanizceSTatArUpaM kartum ThANaM vA ThAittae sthAnaM vA yatra ekasthAne pAdamAropya Urvasthitena kAryotsargaH kriyate tat sthAnamiti kathyate, tat tAda kAyotsarga sthAtu-kartuM nimranyAno nimranthInAM vA no kalpate iti / udakanAra sthAnAdikaM kurvato nirmavAderAjAbhaGgAdikA doSAH samApadyante // 19 // atrAha bhASyakAra:-'dagatIre' ityAdi / bhASyam-dagatIre ThANAi ya, no karaNijnaM bhavejja sAhaNaM / tatya aNege dosA, teNaM pArvati parichattaM // 18 // jIvANa jalapANe, jamaMtarAo jaNe ya uDAho / siMgAiNA ya iNaNaM, virAhaNaM saMjamappANaM // 19 // chAyA -dakatIre sthAnAdi vano karaNIyaM bhavet sAdhUnAm / tatrAneke doSAH tena prApnuvanti praayshcism||18|| jIvAnAM bhalapAne yad antarAyaH jane gha uhAhaH / zAdinA ca hananaM, virAdhanaM saMyamAtmanoH // 19 // akro -'dagatIre' iti / udakatIra jalAzayamAnidhye sthAnAdi sthAnaniSadanAdi sUtrokta sarva sAdhUnAM sAccInAM ca karaNIyaM no bhavet na kartavyamityarthaH / yatastatra sthAnAdi. karaNe aneke vakSyamANA doSA bhavanti tena kAragena te prApnuvanti prAyazcittam // 18 // doSA yathA jIvAnAM jalapAne'sarAyo bhavet , tathA jane lokamadhye usAhaH apavAdaH nindanaM bhavet , pazavazca zRGgAdinA sAdhusAccInAM bananamapi kuryuH, ityAdinA saMyamAtmanoH saMyamasyAtmanazca virAdhanaM jAyate iti bhAgyAthaH // 15 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 .AAAAA MARRIA pUrva nirmanya-nimranthInAmudakatIre sthAnAdikaraNaM niSiddham / samprati citrakarmayujopAzraye nimranthanimranthIbhina vastavyamiti sacitrakarmopAzrayanipeghamAha-'no kappai0 sacittakamme' ityaadi| sUtram--no kappaDa niragaMyANa cA nimAMdhINa vA sacittakamme uvassae vatthara ||s. 20 // kApaDa niggaMdhANa vA niggayoNa vA acittakamme ubassae vatthae / 021 // chAyA- no kalpate nirgranthAnAM cA nirgranthIno vA sanitrakarmaNi upAbhaye Sastum // 20 // karapate ninyAmAM vA nimranthInAM vA macitrakarmaNi upAye vastum ||suu0 21 // cUrNI-'no kappaI' iti / nimranthAnAM vA nirma-dhInAM dA sacitrakarmaNi citrakarmaNA sahite upAzraye vastuM na kalpate, tatra citrANi bhityAdau raktapItAdirAgadravyeNa manuSya-bI-pazupakSi-nadI- parvata-gRha-vRkSa- latAdInAmAkRtirUpANi, taiH sahite citrite upAzraye sAdhusAdhvInAM nivAsI niSiddhaH, yataH sacitropAzraye vasatAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca hAsyakautakakelibhuktabhogamatimanovikArAvadoSAgA zeTaH, ato munibhistatra vAso na vighAtavyaH ||suu021|| evaM citrakarmarahite upAzraye sAdhusAnvInAM vastu kalpate iti dvitIyasUtrArthaH ||suu. 22 // pUrvoktacitrakarmarahite upAzraye sAdhusA dInAM vAsaH kalpate, natrApi sAdhvInAM sAgArikanizrayA vastuM kalpate, na tvanizrayeti pradarzayan sUtrayamAha-'no kappai0 sAgAriya0' ityAdi / sUtram--no kappara nigathINaM sAgAriyaaNissAe vatthae // mR022|| kappai niggaMdhINaM sAgAriyaNissAe vatthae // sU0 23 // chAyA-no kalpate nidhInAM sAgArikAnidhayA vastum / / . 221 pharapate nimranthInAM sAgArikanidhayA rastum // pU. 2 // cUrNI--'no kappai' ityAdi / citrakarmarahite upAzraye'pi nimranthInAM sAgArikA'nizrayA sAgArikasya zayyAtagsya upAzrayasvAminaH anizrayA, nizreni Alambanam zayyAtarasyAlambana vinatyarthaH, AlambanaM grathA-bho zayyAtara ! vayamatra nivasAmastavA''jJayA'to'smAkaM tvayA nirIkSaNaM kartavyam , ini kathanaM, tena vinA nibandhInAM tatra vastuM na kalpate // muu022|| 'kappaI iti sAgArikanizrayA zayyAtarA''lambanena nirmandhInAM tanna vastuM kalpate, iti // suu023|| atrAha bhASyakAra:-'sAgAriyanissaM' ityAdi / bhASyam- sAgAriyanissaM jai, akkiccAsAhuNIu civati / pAni ANabhaMge, tamhA nismAe vasiyavvaM // 20 // nissAkaraNe so puNa, tAsiM rakkhaM karei duTAo / sAvayateNAitto, rakkhaNa miha hoi takkajjaM // 21 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------- ---- ----- cUrNimApAvacUro ja 1 sU0 24-26 vasatiyAvidhiH 19 chAyA -sAgArikaniyAM yadi bhakRtvA sAdhyastiSThanti / prApnuvanti mAhAbhAn tasmAt nibhayA vastavyam // 20 // nizrAkaraNe sa punastAsAM rakSAM karoti duSTAt / prayApadastemAditaH, rakSaNamiha bhavati tatkAyam // 21 // ___ avacUrI-'sAgAriyaNisaM' iti / sAgArikanizrAM zayyAtarasyA''lambanam makRtvA yadi sAdhyaH upAzraye tinti tadA AjJA bhaGgAn tIrthakarAjJAvirAdhanAdidoSAn prApnuvanti / tasmAt kAraNAt sAdhvIbhiH mizyA sAgArivanimaya pAtamA | saH mitrIkaraNe sa zayyAtaraH punaH duSTAt duSTajanAt kAmukAdiduSTapuruSAt tAsAM rakSA karoti, evaM karaNe na ko'pi tAsAM kAcidapi bAdhAmutpAdayituM zaknoti, tathA thApadastenAdita:-bhApadebhyaH hiMsapaJcAdibhya: caurAdibhyazca tAsAmiha upAzraye rakSaNaM rakSAkaraNaM tatkAyeM tasya tat kAryameva bhavati // 21 // ukta nirmanthInAM sAgArikanizrayA saMvasanam , sAmprataM nirmanthAnAM tu sAgArikasya nizrayA'nizrayA vA vastuM kalpate iti pradarzayati-kappaI' ityAdi / sUtram-kappada niggaMdhANaM sAgAriyassa NissAe vA aNismAe vA batthae / 24 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM sAgArikasya nidhayA yA anizrayA vA vastum / sa0 24 // cUrNI- 'kappai' iti / ninyAno yat zvApadastenAdibahula kSetra bhavettatra temyo rakSAdikAraNe sati sAgarikasya zayyAtatya nizrayA Alambanena 'vayamatra vasAmaH asmAkaM rakSA tvayA karnayA' isyAdirUpeNa gRhasthasyAlambanaM kRtvA vastuM kalpate, bhatha cA'sati pUrvokta kAraNe sAgArikasyA'ni. zrayA'pi vastuM kalpate, puruSatvena svabhAvana evaM dhRtibalA disaMpannatvAtteSAm , nirgranthInAM tu kAraNe akAraNe vA sAgArikanizrA vinA na kadApi suM kalpate. iti dvayoH sUtrayominnatvam // 24 // pUrva nirgandhAnAM sAgArikaraya nizrayA'nizrayA vA nivAsaH proktaH, sAmprataM gRhasthavastujAta. rUpasAgArikasahita upAzraye niyanimranthInAM dvayAnAmapi vastuM na kalpate, iti pratipAdayati-- 'no kappai. sAgArie' ityAdi / / mUtram--no kappaDa niragaMthANaM vA nigaMthINaM yA sAgArie upassae vatthae / 25 // chAyA-no kalpate nigraMthAnAM vA nirgranthInAMcA sAgArike upAzraye ghastum // 5H25 / / cUrNI-'no kappaI' iti / nimranthAnAM ninthInAM ca sAgArike agAriNa idaM vastujAtaM AgArika, mAgArikeNa sahitaH sAgArikaH, yatropAzraye gRhasthasya vastrAbhUSaNakhaSTrApalyavAdigRhasAmagrI vartate saH sAgArika upAzrayaH kathyate, tasmin vastuM na kalpate iti / sAgArika dvividhamdravyasAgArika bhAvasAgArika ca, tatra dravyasAgArika vAbhUSaNAdivastu bAtam , bhAvasAgArikam - izleizAdimayo manobhAvaH, yatra gRhasthAnAM tadupAzrayaviSaye parasparaM marnAsa IkleizAdibhAvaH paramparAgata mAdhuniko vA saMbhavettAza upAzrayo bhAvasAgArikaH procyate, matra caturbhakSI yathA Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) dravyataH sAgArika:-bhAvato'pi sAgArikaH / (2) dravyataH asAgArika:-bhAvataH sAgAriphaH / (3) bhAvataH asAgArikA-dravyattaH sAgArikaH / (1) davyataH-asAgArikaH-bhAvato'pi masAgArikaH / eSu caturyu bhaGgeSu antimo bhaGgo prAyaH / evammUte sAgArike upAzraye vasatAM dvayAnAM nimrantha- nidhInAM taktavilAsivastujAcAralokanena manovikArAdinA saMyamavirAdhanA, tadgatabastujAtasya cauryAdinA ca mAtmadirApanA saMbhavediti // 1025 // atrAha bhASyakAra:-'sAgAriyavasahIe' ityAdi / bhASyam--sAgAriyavasahIe, vasamANANa ivaMti pahudosA / moheNa pundhasaraNaM, teNAgamaNaM ca tamgahaNe // 2 // chAyA -sAgArikavasatI vasatAM bhavanti bahudoSAH / mohena pUrvasmaraNaM, stenA''mamanaM ca tadbharaNe // 22 // avacUrI--'sAgAriyavasahIe' iti / sAgArikavasatau gRhasthavastujAlasahitopAzraye vasatAM nimranthAnAM nirmandhInAM ca bahudoSAH ahavo doSAH saMyamAtmavirAdhanArUpA bhavanti, kathamityAi-mohena tadtavanAmUSaNapalyaGkAyavalokanena pUrvasmaraNaM pUrvasya gRhasthAvasthArUpapUrvakAlaya smaraNaM bhavet , yat-'mamApi etAdRzAni sundarANi vastrAbhUSaNAdIni Asan' ityAdismasNena saMyama. virAdhanA bhavet / tathA tat tasya vastrAbhUSaNAdivastujAtasya praNe mahaNArtha stenAgamanaM stenAnAM caurANAmAmamanaM bhavet , taivastujAtaM caurita vA bhavet tena sAdhusAdhvIviSaye gRhasthasya zaGkA mAyate tataH saH sAdhu sAdhvI vA rAjapuruSaigrohayet tena AtmavirAdhanAsaMbhavaH, tasmAddhetoH sAgparikopAzraye sAdhu-sAdhvInA vastuM na kalpata iti bhAvaH // 22 // pUrva sAgArike upAzraye sAdhusAdhvIbhirnivAso na karttavya iti proktam , samprati sAgArikarahitopAzraye nivAsaH kalpate ityAha-kappar3a' ityAdi / mUtram-kappai nigAMdhANa vA niggayINa vA appasAgArie upassae ktyae / 26 // chAyA--karapate nirmanthAnAM vA minthonA vA alpasAgArike sapAbhaye vastum // cUrNI--'kappar3a' iti / nirghandhAnAM nirmanthInAm alpasAgArike, kara alpazabdaH bhAka vAcI tena asAgArike sAgArika gRhasthasambandhivana bhUSaNAdivastujAvaM, sad patra ma viSate saH alpasAgArikaH, tasmin gRhasthasambandhivastuhite upAzraye vastu kalpate, tatra pUrvoktadobAisadrAvAt // s0 26 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buNimAyASacUrI u01 sU0 23-31 vasativAsavidhiH 21 pUrva sAgArikopAzraye vAso niSiddhaH, masAgArike ca vAso vihitaH, sAmprataM nirgranthAnAM sItAgArikopAzraye, nirmanyInAM ca puruSasAgArizopAbhaye pAya pasaravi sUtracatuSTayena pratipAdayan prathama nimranthaviSayakaM sUtradvayamAha-'no kappai0 ityosAgArie' ityAdi / sUtram-no kappai niggayANaM itthIsAgArie uvassae vathae // suu027|| kampA nirNayANaM purisasAgArie uvassae vatthae // suu028|| chAyA-mo kaspate nirjanyAnAM strIsAgArike upAzraye ghastum // sU0 27 // karapate nidhAmA puruSasamArike upAzraye vastum / / sU0 28 // pUrNI- 'no kappaI' iti / no kalpate nigranthAnAM sAdhUnAM zrIsAgArike upAzraye vastum , tatra lIbhiH manuSyatiryakAbhiryaH sAgArikaH sIsAgArikaH yatropAzraye biyo vasanti khaNDanapeSapAdikArya kurvantyastiSThanti gamanAgamanaM vA kurvanti, athavA yatropAzraye strINAM pravezanirgamamArgo vA bhavet, athavA tiryakakSiyo yatra gomahinyajAdirUpAH tiryati yastiSThanti badA bhavanti vA so'pi strIsAgArikaH procyate, tasmin zrIsaM sagopate upAzraye sAdhUnAM vastuM no kalpate, tatra cAse sAdhUnAM prAktamaGgaprasaGgAt // sU0 27 // atha puruSasAgArika nirmanthAnAM vAsaH phalpate iti dvitIyaM sUtramAha 'kappaI' ityAdi kalpate nirmanthAnA puruSasAgArika upAzraye vastum / sAdhUnAM puruSazarIratvena puruSasaMsarge doSA'saMbhavAta, idamapAdika sUtram, tena vizuddhA'nyopAzrayAmAghe ekadvirAnaM yAvad yatanayA tatra vastuM kalpate mASikamiti vijJeyam // sU0 28 // atrAha bhASyakAra:- 'itthI' ityAdi / bhASyam itthI duvihA bunA, mANussityI taheva teristhI / duvihAmi jatya cihai, vasiuM no kappar3a jaINaM // 23 // thIsAgAriyavAse, vaMbhe dosA tahA ya uDDAho / kappai putrasahIe, etyapi ya egadugarattiM // 24 // chAyA / strI vidhidhA proktA, mAnuSastrI tathaiva tiryakatrI / dvividhA'pi yatra tiSThati. pastuM no kalpate yatInAm // 23 // strIsAgArikathAse, brahmaNi doSAra tathA ca udAhaH / kalpate vasatau, bhatrApi ca pakachikarAtram / / 2 / / avacUrI-'itthI' iti / atra svIsAgArike upAzraye nigranthAnAM vAso niSiddhaH, tatra zrI dvividhA proktA tadyathA-mAnuSatrI tiryakatrI ca, evaM dvividhA'pi strI yatra tiSThati, puruSastriyo randhanakuinAdikArya kurvantyo nivasanti, tathA tiryakastriyazca gomahiSyajAdirUpAH bajhA abaddhA vA patra sinti tatra yatInAM nimranthAnAM vastuM na kalpate // 23 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAiskalpalate yataH sAdhUnAM khIsAgArikavAse brahmaNi brahmavate doSAH saMbhaveyuH, tathA ca AhaH-loke nindA jAyate gadete mAnaH pozAgArika upAzraye vasanti tena jJAyate naiteSAM brahmavataM vizudham, brIsameM puruSANAM manovikArAdevazyambhAvAditi, yataH saMyamAtmavirAdhanAdayo'neke doSAstato nimranthAnAM strIsAgArike upAzraye vAso bhagaktA niSiddhaH / athApavAdamAi-anyopAzrayAlAme puMvasatI puruSamAgArike nirgranthAnAM vastuM kRpate, kintu atrApi ca ekadvirAnaM yAvat vastuM kalpate nAdhikam, mAdhikyena puruSasaMsarge'pi puruSANAM savikAranirvikArAdibhiranekadoSasaMbhavAditi / 2 / / pUrva nirdhanyAnA strIsAgArikopAzraye vAso niSiddhaH, puruSasAgArikopazraye cApavAdena vidhiH proktaH, sAmprataM nimranthInAM vAsAvAsavidhi pradIyatumAi - 'no kappai.' ityAdi / sUtram- no kappai nigaMthIrNa purisasAgArie unassae batthae / suu029|| kappai nigayINa itthIsAgArie ubassae vatthae / suu030|| chAyA -no kalpate nipranthInAM puruSasAgArike upAthaye vastum suu029|| kalpave nirmanthonAM strIsAgArike upAzraye vastum ||suu030|| cUNIM - 'no kampai' iti / yathA nimranthAnAM khAsAgArika upAzraye vAsaniSedhaH proktastathaivAtra nimranthInAM puruSasAgArika upAzraye vAsaniSedhaH procyate, tathAhi-nimranthInAM puruSasAgArike puruSasahite upAzraye yatra puruSAH vArtAlApaM kurvanti kIDanti lekhanAdikArtha ca kurvanti, sadgatamArgaNa gamanAgamanaM vA kurvanti tAhI upAzraye, tathA tirthapuruSA api gomahiSAjAsvAdirUpA rakSA mandA vA bhaveyustAdRze upAzraye nimranthInAM vastuM na kalpate, strIjAtInAM puruSajAtimiH saMsagoM'pi nocitaH, kadAcinmanuSyANAM manovikArAdisaMbhave balAtkArAdinA saMyamAtmavirAdhanAsaMbhavAt |suu029|| athApavAdamAha- kappai' ityAdi | anyopAzrayAbhAve nirgranthInAM strIsAgArike khIjanasaMyukta upAzraye vastumalpakAlAya kalpase / yathA nirgranthAnAM strIsAgArike pUrva doSAH proktAsta evAtra nimranthIsUtre puruSasAgarike peparItyena vA ghoddhavyA iti / / sU0 20 // pUrva samuccayena vibhAgena ca strIpuruSasAgArikapratizyAparaparyAyA zayyA pratipAditA, saMprati sAgArikapratibaddhopAzrayaviSaye nirgranthAnAM niSedhaM nigranthInAM ca vidhi pratipAdayitukAmaH prathama nimranthAnAM pratibaddhazamyAyAM vAsanipeghamAha-'no kappai. paDibaddha senAe' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANaM paDibaddhasejjAe vatthapa // 31 // chAyA -no kalpate nimranthAnAM pratibaddhazathyAyAM vastum // 31 // cUNI-'no kappaI'-- iti | no kalpate niryanyAnAM pratibadbhazayyAyo, zayyeti vasatiH upAzraya ityarthaH, prativaddeti gRhasthagRheNa saha ekabhityAdirUpeNa saMbaddhA sA pratibaddhA kapyate, etAdRzI zamyA-upAzrayaH pratibaddhazamyA, tasyA vastuM nimranthAnAM na phalpate iti sUtrAzayaH / pratibaddhopAzrayo dvividhaH davyapratibaddhaH bhAvapratibaddha ceti / tatra dravyataH pratibaddhaH balabhIkASTha Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAyApI 30 1 0 31-3 // vasatiSAsaSidhiH // mityAdi yasmin upAzraye gRhasthagRheNa sAI saMbaddhaM bhavet gRhasthagRhasya upAzrayasya cAcAdanA. dikASThaM bhittirSI ekA bhavet, yatra sthitairgRhasthastrIpuruSANAM zabdAdi yate paSa dravyataH pratibaddhaH / bhAvataH pratibaddhazcaturvidhaH - pramANa-sthAna-rUpa-nodAt / gAre bAre jAti baddha bhavanti / yatropAzraye sAdhUnAM gRhasthastrIpuruSANAM ca ekaica kAyikI bhUmibhavet sa prasabaNapratiraddhaH prathamaH 1, yatraikamevopavezanasthAnaM bhavet sa sthAnapratibaddho dvitIyaH 2, yatra strINAM rUpasaundaryAdi vizekyate sa rUpapratibaddhastRtIyaH 3, yatra punaH sthitaiH strINAM bhASAbhUSaNapadanyAsAdizabdAH rahasyazandAtha zrayante sa zabdapratibaddha caturthaH 4 / atra dravyabhAvasayoge catvAro bhAgA bhavanti tathAhi-nyataH pratibaddho na bhAvataH 1, bhAvataH pratibaddho na dravyataH 2, danyato bhAvatazca pratibaddhaH 3, na davyato na bhAvataH pratibaddhaH 4 / atra caturthoM majho'nujJAtaH, ubhayathA'pyapratibaddhatvAt / anna tu pratibadoSAzraye nivAsaviSayo niSedho vihitaH / pratibaddhopAzraye vasatAM nirmanyAnAmAjJAmanAdayo doSAH samApatanti / sAdhavo dvividhAH proktA:-muktabhoginaH amuktamoginazca, tatra ye bhogAn bhunatA pazcAt pratrajitAste bhuktabhoginaH, ye ca kumArAvasthAyA. meva prabanitAste amuktabhoginaH probhyante / bhatra caturvidhe bhAvapratibaddhe doSA ime-pratravaNapratibaddhe-kAyisyAdikaraNe makasmAta gRhasthastrINAM sAdhUnAM caikatrAgamanaM saMbhavet 1, sthAnapratibadre svAdhyAyAdisamaye yAnAmekatropavezanaM bhavet 2, rUpapratibaddhe-strINAM rUpasaundaryAGgaceSTAdhavalokanaM bhavet 3, zabdapratibaddhe-strINAM isita-gota-krandita-kUjita-premAlApAdizabdazravarNa mavet 5 / etena mukabhoginAM muktamogasmRti yate, mabhuktabhoginAM kautukAdi jAyate, tena brahmavate zaGkAkAGkSAdinA matabhAdoSaprasaGgaH / tatra basatAM nirghandhAnAmAjJAbhaGgapithyAtvAnabasthAdayo'neke doSAH saMbhavanti, ataH prativaddhAyAM nasato nirgranthAnAM bAso na kalpate iti bhAvaH // sU0 31 // pUrva pratibaddhazayyAyAM nirmanthAnAM vAso niSiddhaH, sAmprataM nirmathInA tatra vAsaH kalpate iti vidhi pradarzayati-'kappai0 paDibaddha' ityAdi / sUtram ---kappai niggaMdhINaM paDibasijjAe vatthae ||suu032|| chAyA-kalpate nirdhandhInAM pratibaddhazayyAyAM dhastum // 39 // cUrNI-'kappai' iti / nirmanthInA pratibaddhazavyAyAM vastuM kalpate iti sUtrArthaH / nanu pUrvoktasvarUpAyAM pratibaddha zayyAyAM tu nirmanthInAmapi poktA eva doSAH saMbhavanti tahi kathaM tAsAM 'kalpate' iti proktam ? tatrAha-nimranthInAM kevalakhojanapratibaddhopAzraye sambandhijanapratipadopAzraye vA vastuM kalpate iti sUtrakArAbhiprAyo bodhyaH, tatra kevalastrIjana- sambandhijana-pratibadavena dravyabhAvabhedaminnasyApi tasya nirdoSasvasadbhAvAt sAdhvInAM dravyataH strIpratibaddhe upAzraye Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mew nivAsaH kalpate, yataH pUrva sAmbInA sAgArikanitrayA vastuM kalpate iti pratipAditam , tAsAM zIlaratnarakSAmA AvazyakatvAt , atra sAgArikAH mAtRSvasa-bhaginI-bhrAtRjAyA-mAtR-pita-bAtapitAmahI-mAtAmahI-prabhRtisambandhijanarUpA vijJeyAH, tatpratibaddha upAzraye sAcIbhirvastadhyaM navanyasmin patipalyAdipratibaddhe duSTajanapratibaddha vA, yatastatra vasantInA zoTanarakSA mulabhA bhavati, sambandhijanAH samarthAH santa upasargakArakAn duSTajanAn nivArayanti ato nimranthInAM nidobhe pratibadrIpAzraye nivasanamAvazyakamiti jJAtvaiva bhagavatA nimranthIbhyaH pratibaddhopAzraye vAso vihita iti / bhAvataH prasravaNa- sthAna -rUpa-zabda - medAccaturvidhe pratizye vasantInAM sAdhvInAM pUrvoktA eva doSAH samApatantyeveti tAdRze pratibaddha upAzraye sAdhvIbhirna kadA'pi bassanma. mili tAtparyam / / sU0 32 // pUrva nirgranthAsUtre pratibaddhopAzrayo niSiddhaH, tatprasaGgAt yatropAzraye gRhasthagRhamadhyamArgeNa gamanAgamanaM bhavet so'pi pratibaddha eva kathyate, iti nimranthAnAM tAze upAzraye vastu na kalpate iti nighamUtramAha-'no kApai0' gAhAvaha0 ityAdi / sUtram - no kappai niggaMdhANaM gAhAvaikulassa majhamajjheNaM gaMtu vatthae // suu033|| chAyA- no kalpate nirgranthAnAM gAdhApatikulasya madhyamadhyena gatvA ghastum ||suu033|| cUrNI-'no kappai' iti / nirganthAnAM sAdhUnAM gAthApatikulasya gRhasthagRhasya madhyamadhyena - madhyamArgeNa gatvA upAzraye gamyate nirgamyate ca, eSamupalakSaNAt yasyopAzrayasya madhya mArgeNa gRhasthAH svagRhe pravizanti nirgacchanti vA tAdRze upAzraye vastuM na kalpate / tatra nivAsa gamanAgamanasamaye sAdhUnAM gRhasthaprakriyAyAM dRSTipAto bhavet , gRhasthAnAmupAzrayamArgeNa gamanAgamane te sAdhUnAmAhAropavezananiSadanAdiprakriyAM pazyanti tena teSAM parasparaM tattatprakriyANAM samAlocanAsaMbhavastataH parasparaM dveSakalahAdisaMbhavaH, sAdhUnAM tatrasthastrIrUpadarzane mohodayo vA bhavet , tataH zrAmaNye zaGkAkAkSAyaneke doSAH samApatanti tasmAdetAdRze upAzraye nimranthAnAM vastuM na kalpate ||sU. 33 // nimranthInAM pUrvokta upAzraye kAraNasadbhAvAda vastuM kalpate iti nimranthIsUtramAha-'kappA. gAhAvai0' ityAdi / sUtram--kappai nigaMyINaM gAhAvaikulassa majjhamajheNa gaMtuM vathae ||034|| chAyA kalpate ni sthInAM gAdhApatikulasya madhyamadhyena gatyA vastum ||suu034|| cUrNI - 'kappai' iti / nimranthInAM gAthApatikulasya madhyamadhyena galyA upAzraye gamyate nirgamyate etAdRze upAzraye vastuM kalpate / nanu nimranthasUtrapnoktA doSAstu sAmvInAmeva samApasanti tahi kathaM tAsAM 'kalpate' iti vidhiruktaH ! atrAha-nirgandhyaH khItvena svamAvata evaM Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gimAyAvadhUrI u01 sU0 36 adhikaraNopazAmamavidhiH 15. mRdumugdhahRdayA bhavanti, loke ca zIlamuNTAkA viSayalolupA dhRrtA nanA anekavidhavacanacATuvena tA mohayanti, balAtkAraM vA kurvanti, ityAdikAraNavazAttAsAM saMbandhi janAsannatvena nirdoSa tAdRze upAkSarepi hastuM kalpate prati prema ".. 15 // atrAha bhASya kAraH--'sIlamsa' ityAdi / bhASyam-solassa ravakhaNaha, nigaMthINa pakappae tattha / appaDibaddha vAse,ko tAsiM rakkhaNaM kujjA // 25 // chAyA-zIlastha rakSaNArtha, nindhInAM prakalpate tatra / aprativaddhe cAse. kastAsAM rakSaNaM kuryAt // 25 // avacUrI--'sIlamsa' iti / nirmanthInAM zIlasya brAvatasya rakSaNArtha rakSAnimirca tatra pratibaddhopAzraye, tathA yatra sambandhijanagAthApatikulamadhyamArgeNa gamanAgamanayukte upAzraye vA vastumavasthAtuM prakalpate yudhyate tatra mULaguNabhUtabrahmana tarakSAyAH suzakyatvAt / anyathA apratibaddhAdhupAzrayavAse upasargotpAdake yo duSTajamenyastAsAM rakSaNaM kaH kuryAt ! mato nimranthInAM pratibaddhopAzraye vastuM kalpate ityuktam // 25 // bhatra pUrvAparasUtrayoH sambandhamAha bhAgyakAra:-'niggathANa.' ityAdi / bhASyam-nigaMthANamakappaM, nigathINaM ca kappamiha vRttaM / evaM asahaiMto, karejja jai so'ttha ahiMgaraNaM // 26 // tattha ye ki kAyadhvaM, uvasamiyacvaM ca hoi ahigaraNaM / eso saMbaMdho isa mutteNaM puvamaNipaNaM // 27 // chAyA -nirgranthAnAmakarUpyaM, nirgranthInAM sa kalpyamihoktam / patad athaddadhAnaH kuryAt yadi so'tra adhikaraNam // 26 // tatra ca kiM kasabyama, upazamitavyaM ca bhavati adhikaraNam / eSa sambandha iha, satreNa pUrvaNitena // 27 // avacUrI nigaMthANa' iti / nigranyAnAM gAthApatikulasyopAdhyamArgeNa gamanAgamanayukte upAzraye saMvasanam akalpyam akalyana pratipAditam, iha tavaiva tAdRze eva upAzraye nigranthInAM ca saMvasana kampyamukta kampyapena pratipAditam / ganada-vaiSamya sAdhusaMghe kazcitsAdhuH azradhAnaH tatrAzraddhAM kurvANo vivAdaprasto bhUtvA yadi tatra sAdhumaNDalyAm adhikaraNaM phalahaM kuryAt tatra kalahavipaye kiM karttavm ! tatrA''cArya Aha-'upasamiyacvaM' ityAdi, tadutpannamadhikaraNaM bhagavacanazraddhAvatA sAdhunA sAdhvAcAraM ribhAnya upazamitavyaM bhavati sa svAvanatatvenAdhikaraNasyopazama kuryAditi bhAvaH, hatyadhikaraNasyopazamanasUtramatra procyate / iha atra viSaye pUrvabhaNitena sUtreNa saha eSa sambandhaH / / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApa etena sambandhanAbAtAbharamAMdhakaraNoparzamanasUtra prastIti-bhikkhU ya' ityAdi / sUtram --bhikkhU ahigaraNaM kaTu taM ahigaraNaM vibhosavittA viosaviyapAhuDe, icchAe paro ADhAujjA icchAe paro no AhAijjA, icchAe paro anbhudvijjA icchAe paro no abbhudvijjA, icchAe paro dijjA icchAe paro no vaMdijA, icchAe paro saMjhujijA icchAe paro no saM jijjA, icchAe paro saMvasijjA icchAe paro no saMvasimjA, icchAe paro upasamijjA icchAe paro no upasamijjA, jo uvasamai tamsa asthi ArAiNA, jo na uvasamA sassa nasthi ArAhaNA, tamhA appaNA ceva upasamiyana / se kimAhu maMte ! ? uvasamasAraM sAmaNNaM // sU035|| chAyA -bhikSumba adhikaraNaM kRtvA tava adhikaraNaM vyavazamakhya vyavazamitAbhRtaH iNDayA para Adriyeta icchayA paro no Adriyeta, icchayA paraH abhyuttiSThet icchayA paro no abhyuttiSThetu, icchayA paro vandeta icchayA paro no bandeta, icchayA paraH saMbhujIta icchayA paro no samuajIta, icchayA paraH saMghamen, icchayA paro na saMvaleta, icchayA para upazAmyet icchayA paro no upazAgyet, ya upazAmyati. tasya asti bhArA dhanA, yo mopazAmyati tasya nAsti ArAdhanA, tasmAt Atmanaiva upazamitavyam, tat kimAhuH bhavanta ! 1 upazamasAraM zrAmaNyam // 2035 // cUrNI-'bhikkhUpa' iti / bhikSustAvat sAmAnyasAdhuH cakArAt AcArya upAdhyAyazca, adhikaraNam-adhikriyate narakatigamanayogyatA prApyate AtmA yena tat adhikaraNam phalahaH prAbhRtamityeko'rthaH tan kRtvA tathAviSayakSetrAdi mAnidhyopahitAt kaSAyamohanIyodabAda aparazramaNena saha kalaharUpam madhikaraNaM vidhAyetyarthaH tadanantaraM svayamanyopadezena vA tasva kalahasya aihikapAralaukikapratyavAyabAhulmeM paribhAmma tana adhikaraNa kalahavaram vyavasamathya vi-vividhaiHanekaiH prakAra: svAparAvapratipatipUrvaka midhyAduSkRtadAnena avazamagya -upazamaM prApayya tadanantaraM vyavazamitaprAbhRtaH-vizeSeNa avazamitam upazAmnIkRtam avamAnaM prApitaM prAmRta kalaho yena sa vyavazamitamAmRto dUrIkRtakalaho bhavedityarthaH, tathA ca gurusannidhau svaduzcaritamAlocya tatpadanaprAyazcittaM ca yathAvat pratipaya punastadakaraNAyAbhyuniran / atha yena saha kalaharUpam adhikaraNam utpannam sa yadi upazamaM nIyamAno'pi nopazAmyati tadA kiM kuryAt ! ityata Aha--'icchAe parI ADhApajjA' ityAdi, icchayA - yathAsvarucyA yathecchamityarthaH, para:-anyo dvitIyaH zramaNa Adriyeta vA, icchayA-yathAsvaruci svecchAnusAraM para: -anyo dvitIyaH sAdhuH nAniyeta vA, pUrvavat sambhASaNAdibhirAdaraM vidadhyAd vA na veti bhAvaH, evam icchayA svecchAnusAraM paraH-anyo dvitIyaH sAdhuH tam-upazAmakam sAdhum abhyuniSThet tasya bhanyusthAnaM kuryAda vA, iScyA-svecchAnusAraM paraH-anyo dvitIyaH sAdhurnA'bhyuttiSThata-abhyutthAna Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAsamvacUrI u0 1 sU0 37-38 viharaNavidhiH na bA kuryAt . icchayA para:-dvitIyaH sAdhurataM sAdhu bandeu vA, icchayA paraH anyaH dhamayo na deta vA, icchayA paraH sAdhuratena sAdhunA saha saMbhuzIta-ekasAtha bhojanaM dAnamahaNamaM. bhoga vA kuryAt vA, icchayA paraH anyo dvitIyaH sAdhuna saMbhuyIna pakramakanyA bhojana sena saha na vA kuryAt , inchayA paraH sAdhustena sAdhunA saha saMvaset -sam ekIbhUya-pakasmin upAzraye baseda vA, icchayA paraH sAdhuH na vA saMvaset-ekImUya ekatropAzraye na vasad vA, jhyA paraH sAdhuH upazAmyed vA icchayA paraH zramaNo nopazAmyed vA param, tatra yaH zramaNa upasampati kavAyatApA'pagamena nitimupaiti upazama prApnotItyarthaH, tasya sambAdarzanasamyagjJAnAdInAbhArAdhamA bhavati napura sAmuH nogazani gaThAmaM na prApnominasya sAdhosteSAM sambAdarzanAdInAM mAsti ArAdhanA, tasmAt kAraNAt evam-uktarItyA vicintyaSimAmyabAramanaiva upazAntayam upazamo vidheyaH / ziSyaH-prAha 'se kimAnnu bhate' he bhadansa ! se tat kimatra viSaye kAraNamAhuH ukAktaH tIrthakasmRtayaH ! mAcArya bhAi-'unasamasAraM sAmanna' upazamasAram- uparAmaH sAro yatra tat usa zamasArameva zrAmaNyaM bhavati, nopazamarahitaM zrAmaNyamityarthaH, upazamavarjitasya zrAmaNyasya nipharatvAditi bhAvaH / tathA coktam-'sAmanna'NucaraMtassa kasAyA jassa ukkaDA doni / mannAmi ucchupuSpa va, niSphalaM tassa sAmannaM // 1 // zrAmaNyamanucarataH phapAyA yasya utkaTA bhavanti / manye ikSupuSpamiva niSphalaM tasya dhAmaNyam / / 1 // iti / muu035|| atha pUrvokA'dhikaraNasUtreNa sahAsya varSAbAsagamananiSedhasUtrasya kaH sambandhaH ! ityapAha bhASyakArA-'kiccA' ityAdi / bhASyam-kiccA kalaI gacchada, Agacchada vA puNo ya khaamedd| vAsAvAse neva, karaNi esa saMbaMdho // 28 // avacUrI-'kiccA kalAI' iti / kenApi sAdhunA sahAdhikaraNe samunne boyomadhye ekena vive kinA bhikSuNA 'upazamasAraM zrAmagyam' iti gurUpadezamabhisaMdhAya tadadhikaraNa kSamAranAdinA upazamitam kintu yena sahA'dhikaraNaM samutpannaM sa upazAmyamAno'pi nopazAnto bhavet sa kapAyAnuadhamanAH zramaNo'nyatra prAmAdau 'kalaI kiccA' adhikaraNaM kRtvA gacchati, rathavA yaH pUrvamanupazAntaH san anyatra grAmAdau gataH sa tatra tasya matiparivartanena zumapariNAmavazAt svayam, anyasAdhUpadezena vA yena sahAdhikaraNaM jAtaM bhavesa, 'khAmeDa' kSamayituM lAparAdha samApanArtham gacchati, athavA anyatra gataH sa sAMvatsarikakSamApanAkAle mAsanne samAvAtte sati vicArayet-'yanmayA sadavikaraNa na camicamataH kathaM vAvanmama saksirikapratikamaNaM kA kAmpate' iti viciva sarva kSamayituM punaramyAgachati / athavA zramaNAnAM parasparamAdhikaraNamupAnamiti zukhAiyatra sthito'sA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bRhatkalpasaH kazcit pravacanoDAbhIrudharmazraddhAluH sAdhustadadhikaraNamupazamayituM tatrAgacchati, evam tat tadIyagamanAgamanaM zuddhamapi vAsAvAse varSAvAsa varSAkAle 'na karaNijja' na karaNIyam yato varSAkAThe sAdhUnAM gamanAgamanaM na kalpate, ityeSa evaM pUrvasUtreNa sahA'sya sUtrasya sambandhaH // 28 // anena sambandhenAyAta varSAvAse gamanAgamananiSedhaparakamidaM sUtramAha-'no kappai' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMyANa vA niggathINa vA vAsAvA sesu carittae // 36 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM yA nirgranthonAM yA varSAvAseSu caritum // 036 // cUrNI-'no kappai' iti / nimranthAnAM nigranthInAM ca varSAvAsepu varSAyAM varSAkAle vAsaH varSAvAsaH, tasya cAturmAsarUpasvAda bahullavivakSAyAM teSu varSAvAseSu caturmAsarUpeSu varSAkAlasambandhiSu catueM mAseSu carituM vicaritum ekasmAd prAmAdanyasmin prAme gantuM na kalpate / varSAsu viharataH SadkAyavirAdhanena saMyamAtmavirAdhanA bhavati / tatra padakAyavirAdhanA yathA-varSAkAle pandhAnaH mamaditA bhavanti tena pRthivIkAyavirA ghanA 1, jalaklinnamArge gamane'pkAyarirAdhanA suspaSTaiva 2, upadherjalaklinnatvena tApanArtha matirmavettena tApanabuddhayA'gnikAyavirAdhanAdopaH samApayeta 3, jalAIpAyostImagatyA vAyukAyavirAdhanA 4, varSAkALe bhUmo dUrvAdivanaspatikAyaH samudbhavati, jalasadbhAvAt panakasa mUrchanamapi bhavati, ityAdinA vanaspatikAvirAdhanA '5, varSAkAle indragopazizunAgAcanekAsA bhUmau vicaranti tena trasakAyavirAdhanA bhavet 6 / evaM saMyamavirAdhanA bhavati / AtmavirAdhanA tu anekaprakArA bhavati yathA-kamapicchile mArge pAdaskhalanaM, tena viSame bhUpradeze nipatana bhavet , jale'dRzyamAnakIlakaNTakAdi vA caraNayovica bhavet , akasmAt girinadhAdijalapUreNAnyatra nayanaM bhavet , ityAdhanekaprakArA''mavirAdhanA bhavet / tIrthakarAjJAvirAdhanA tu spaTava zAstre, cAturmAsa. viharaNasya niSiddhatvAt / tasmAt nirbhaninthIbhizca varSAkAle viharaNa na vidheyam , apavAde rAjyopadave grAmadAhe durbhikSe jalaplAvite grAme, ityAdisaMyamayAtrAnivahibAdhakeSu phAraNepu samupasthiteSu varSA kALe'pi tatrato nirgamanamAvazyakaM bhavediti // muu036|| pUrva-varSAvAse -cAturmAse zramaNAnAM viharaNaM na kalpate iti pratipAditam, atha kasmin kAle zramaNAnAM viharaNaM kalpate ! iti prazne vihArakalpakAlaM pradarzayannAha -- 'kappaI' ityAdi / sUtram- kApaDa niggaMdhANaM vA nimgaMthINaM vA hemaMtagimhAmu critte|| suu037|| chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA ninthInAM dhA hemanta grISmepu caritum // 37 // ghUrNI--kappaI' iti / nirghandhAnAM vA nigranthInAM vA 'hemaMnagimhAsa' hemantagrImeSu hemantaprISmasambandhiSu aTasu mAseSu Rtubade kAle ityarthaH carituM vicarituM kalpate, RtubaddhakALe zukabhUmyAdikAraNena saMyamAtmavirAdhanAyA asaMbhavAt / / sU0 37 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUro u0 1 sU0 31-40 viruddharAjyamananiSedhaH 29 pUrvasUtre RtubaddhakAle nirdhanyAnAM viharaNaM bAlpate iti proktam, sAmpratam vAtubadrakAle vidvatya nirgranthA grAmanagarAdau mAsakalpavidhinA tiSThanti, yatra nirdhanyAstiSrTAnta tena sthAnanA'pAyavarjitena bhavitavyam , sa cApAyo vairAjyaviruddharAjyAdirUpo bhavatIti tAdRze sthAne nimranthepremanAgamanaM na karttavyamiti tadvidhi pradarzayati -'no kappai. verajjA ' ityaadi| sUtram--no kappai nimAMthANa vA niggaMdhINa vA veranjaviruddharamnasi sajja gamaNaM sajja AgamaNaM sajja gamaNAgamaNaM karittae / jo khalu nigaMyo vA nigayI vA verajjaviruddharajaMsi sajja gamagaM sane Agamaga samje gamaNAgamaNaM karai kareMtaM vA sAijjaha se duhamovi vArakamamANa Avanai bAumAsiya parihArahANaM aNumyAiyaM / / chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM pA vairAjyaghiddharAjye sayo gamarma sagha bAgamanaM sadho gamanAgamana kartum / yaH khalu nimrantho vA nindhI cA rAjyaviruddharAjye sadyo gamanaM sadya AgamanaM sadyo gamanAgamanaM karoti kurvantaM vA svadate sa dvidhAto'pi vyatikrAman mApadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // 38 // cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate na yujyate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA RtubaddhakAle viharatAM vairAjyaviruddharAjye, vi-viruddhaM rAjyaM virAjyaM tadeva vairAjyaM vartamAnakAlikavarayukta rAjyam , athavA vigatarAjakaM yatra rAjA mRto bhavet tad vairAjyam , tathA viruddharAjyaM yatra dvayoH rAjJoH svasvarAjye parasparam ekarAgyajanAnAmanyarAjya gamanAgamanaM viruddha nimidaM bhavettara viruddharAjyam, rAjyaM ca viruddharAmyaM ceti samAhAre vairAjyaviruddharAjyam. tasmin tAdRze deze pradeze vA sadhaH-tatkAlam virodhakAla eva gamanam yatra sthitastatrato nissaraNam, tat, bhAgamanam-anyapradezAt sadyaH-virodhasamakAle tatra pravezaH, tat, tathA sabaHvirodhasamakAla eva gamanAgamana-vAraM vAraM nissaraNaM pravezaM vA kattuM na kalpate hAta pUrveNa sambandhaH / yadi yaH babalu sAdhuH pUrvokta vairAgyaviruddharAjye gamanamAgamane gamanAgamanaM ca karoti svayaM, kArayati vA'nyaM, tathA kurvantaM vA'nyaM svadate-anumodate tadA sa tatra gamanasyAgamanasya gamanAgamanasya ca kartA kArayitA anumoditA ca vighAto'pi ubhayato'pi dvayAnAmapi tIrthakRtAM rAjJAM ca sambandhinIm AjJA vyatikrAman ullayan tIrthakaggajAjJAyA virAdhanA kurvan Apadyate prApnoti cAturmAsika caturmAsasambandhi parihArasthAnam anudAtika caturgamaka prAyazcittam / yasmAtkAraNAt vairAyaviruddharAjye gamanAgamanakaraNe sAdhuH prAyazcitabhAgI bhavati tasmAt kAraNAt vairAjyaviruddharAjye na svayaM gamanAgamana kuryAn na kArayet na vA kurvanta. manyamanumodena, tatra pravacanoDDAhasaMyamAtmabirAdhanAdyanekadopApanisadbhAvAditi / / sU0 38 // pUrvasUtre vairAjyaviruddharAjye sAdhUnA gamanAgamananiSedhaH pratipAditaH, sAmprataM vairAjyavirudvarAjye kadAcid gato bhavettatra luNTakarvastrANi luNTinAni bhaveyustato'nyamAmAdau sAdhurgacchet Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrA'zanAyathaM gRhasthagRhe pravizantaM tamalpavayaM dRSTvA kazcit zrAvakastaM muni vanAdigrahamArthamupanimantra mati tadA sAdhunA kiM kartavyamini tavidhi pradarzayali-niggaMthaM ca ' ityAdi / sUtram--niggaya ca NaM gAhAvaiphulaM piMDavApapaDiyAe aNuppaviTa keI vatpeNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMcha meNa vA upanimaMtejmA, kappaDa se sAgArakaDaM gAya bhApariyAyamUle ThabinA nocyapi ugAI aNugNavitA parihAraM pariharittae / / mU0 39|| chAyA -nigranthaM ca khalu gAthApatiphula piNDapAtapatizayA anupaviSTa kamvit vastreNa vA pratigraheNa vA kammalena vA pAdapochanena yA upanimAdhayet kalpate sAgArakRtaM gRhItyA pAyApAramUle sthApayitvA dvitIyamapi avagraham anujJApya parihAra pariNam / / 5. 3 // cUrNI-'nigAyaM ca Na' iti / nibandhaM ca khalu vairAjyaviruddharAjyavihArAdAgatamalpa. dhanAdikaM sAdhum, kodazam ! piNDapAtapratijJayA. tatra piNDa:-odanAdistasya pAtaH pAtre patana grahaNaM piNrapAtastasya pratijJayA-azanAdigrahagecchayA gAthApatikula-gRhasthagRham anupraviSTammanu-anyayAca kajananissANAnantaraM praviSTam anupaviSTham, anena gRhasthagRhe dAnArthamapAtadvAraM bhavediti sUcitam, gRhasthagRhe gataM sAdhuM kazcit zrAvakatvamApadanAdikaM dRSTvA vastreNa vanamudizya, pratipradeNa-pAtreNa pAtramuddizya kambalena-UrNAmayavastreNa mAmayayana musyi, pAdapochanena rajohara. pona, athavA 'pAtraprogchanena' iti chAyA, tatra pAtrANAM proJchanakavacam tena, athavA pAtrazAdena pAtrabandhaH pAtrasarikAdika, proJcanazabdeva rajoiraNaM gRhyate tataH pAtraM ca projana veti samAhAradvande pAtraproJchanaM tena vA, tavizya upanimantrayet vanAdigrahaNArtha prArthayet, badA 'me' sasya upaniyantritasya muneH kalpate tad vanAdikaM grahItam , kena vidhinA kalpate ! hasyAha-lad banAdikaM sAgArakRtam- sAgArasambandhikam, magAreNa sahitaH sAgAra:-gRhasthaH tatsambandhikam, idaM vastrAdikaM gRhasthasamameva, vitsakameva na mameti kapanapUrvakam / athavA sAkArakRtamiti mAkAreNya sahitam, yathA-saMpraThi tadai vAdikaM gRhNAmi tat prAtihArikarUpeNa gRhNAmi, yadyAcAryA mahInyanti tadA tebhyo dAsyAmi, anyathA prazyAvartayiSyAmi, evarUpAkArapUrvakam, athavA AcAryasatkamidaM vakhaM, na mama, te yasmai spaicit mayaM vA dAsyanti, te vA svayamasyopabhoga kariSyanti yattatsambandhikamevedaM vanAdika bhaviSyati nAnyasya, yadi te nAdariSyanti tadaitavastrAdika mAgArakRtameveti tubhyamevAnIya parAvartayiSyAmi, ityevaM savikalpakakathanapUrvakaM 'gAya' gRhItvA AcAryapAdamUle-AcAryacaraNasamIpe sthApayitvA, yadi te tasmai evaM dadAti tadA dvitIyamapi bAram-avamaham, prathamata eko'vagrahaH gRhasthAsambandhI yo gRhasthAt gRhItaH, dvitIya AcAryamambandhI, jhayevaM dvitIyaM bAram avagraham svAdimaNAnAm anujApya-gahIvA parihAra, Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimAyAparI u0 150 -5 patrAdigrahaNavidhiH 1 parihiyate yattat parihAram-upabhogayogya vastrAdikaM pariDatuM dhattumupabhoktuM yA kalpate iti pUrveNa sambandhaH // sU0 39|| pUrvasUtre bhikSArthagatasya sAdhohasthopanimantritavastrAdigrahaNavidhiH pratipAditaH, sAmprataM vicAravihArabhUmigatasya vastrAdigrahaNavidhimAha-nirgathaM va gaM' ityAdi, mUtram--niggathaM ca Na bahiyA biyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nisvana samArNa kei vatSeNa vA paliMgagaDeNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappar3a meM sAgArakarDa gaddAya AyariyapApamUle ThavittA doccaMpi umgAI aNuNNavittA parihAraM pariharitae // pU0 40 // chAyA -niprenthaM ca nalu ghahivicArabhUmi vA, vihArabhUmi vA niSkrAnta santaM ko'pi vastreNa vA pratigraheNa vA kambalena dhA, pAvaprochanema kA unimantrayet, kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA prAcAryapAdabhUle sthApayitvA dvitIyamapi bhaSamaI anuzApya paridalam // 4.i cUrNI- 'nigaMthaM ca NaM' iti / nirmanthaM ca khala, 'pahiyA' bahiH upAzyAdabahiHpradeze vicArabhUmi-vivAraH-saMjJA tasya bhUmiH vicArabhUmistAM vicArabhUgi sthaNDilabhUmimityarthaH. vAathavA vihArabhUmi -vihArabhUmiriti svAdhyAyabhUmiH muniryatra zAstrasvAdhyAyAmupAzrayAdahirgatvA ekAntabhUmau AtmadvitIyaH AtmatRtIyaH san tatra sthitvA sUtramartha tadubhayaM ra cintayati sA vihArabhUmiH samayabhASayA kathyate, tasastA vicAramammi vihArammi vA tatra gamanArthamityarthaH niSkrAntaM gataM santaM ko'pi gRhasthaH patrAdigrahaNArthamupanimantrayet yathA-'Amacchatu mAvan ! mama gRhe bhavatkalyaM balAdi gRhNAtu' ityevaM prArdhayet tadA, ityAdi yA pUrva bhikSAcaryAgatasya yo vanAdiSahaNavidhiruktaH sa evAtra bo dhyaH / / sU0 40|| pUrva nirmazvaviSayakaM bhikSAcaryArtha gatasya, tathA vicArabhUmi vihArabhUmi gatasya ca klAdigrahaNavidhipatipAdakaM sUtradvayaM pratipAditam, sAmprataM eSa eva vidhinigranthImudizya sUtradrayena pratipAdyate - 'nigathi ca Ne' ityAdi / sUtram --niggaMdhiM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTa kei vasSeNa yA paDigAheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimatejjA kappai se sAgArakarDa mahAya pavattiNIpAyamUle ThavittA doccapi uggaiM aNuNNavittA parihAraM pariharisara / nimnathiM ca NaM ciyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikasaMta samANa ke vaSeNa vA paDiggaheNa vA kaMtraleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejA, kappar3a se sAgArakaDaM mahAya pavattipIpAyamUle ThavitA doccapi uggaI aNuNNa vittA parihAraM pariharilae // . 42 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 MahamannaAAAAAAmammnamaAAAAAAAAAAAAAAAAA AAAAAAAman rammmmmann patkarupale. chAyA-nirghandhI va khalu gAthApatikula piNDapAta prasijhayA anupaSiSToM ko'pi ghastreNa vA kambalena SA pAdapochanena cA upanimantrayet, kalpate tasyAH sAgArakata (sAkArakRtaM vA) gRhItvA pravartinIpAvamUle sthApisthA dvitIyamapi avagraham anuvApya parihAraM pariham / / sU. 4|| nirmandhI ca khalu vidhArabhUmi vA vihArabhUmi vA miSkA tI satI ko'pi vastreNa vA prasigraheNa vA kambalena cA pAdapochanena vA panimantrayet karapate tasyA sAgArakRtaM (sAkArakRtaM vA) gRhItyA pratinIpAdamUle sthApayitvA dvitIyamapi avagraham anuzApya parihAra parihatum // sU0 42 // cUrNI-'niggathi ca NaM gAhAikulaM' ityAdi, tathA 'niggaMthi ca NaM viyArabhUmi vA ityAdi ca sUtrasyamA grinthasUtrAvadeva vyAkhyeyam, navaraM vizeSatvayam-yat nirmandhamUtradvaye 'AyariyAyamUle ThavittA, AcAryapAdamUle sthApayitvA' ityuktama , atra nirmanthIsUtradvaye ca payattaNIpAyamUle ThavittA' 'pravartinIpAdamUle sthApayitvA' iti vyAkSyeyam tatra | pravartinItipravartayati - prayati svanizrAgatasAdhvIH zrutacAritradharme yA sA pravattinI-dIkSAdAtrI, paryAyajyeSThA vA nirgranthIti / zeSa sarva nirga-thasUtravadeva nyAkhyeyamiti / / sU0 42 // bhatrAha bhASyakAra- 'sacchaMdaM' ityAdi / bhASyam sacchaMdaM no giNDe, no paribhuje ya vatthapattAI jaM Ayariyapadana, taM giNhe taM ca paribhuje ||suu.29|| evaM niggayINaM, pavattiNIdattavatthapattAI / / kApaDa kiMtu sayaM taM, no giNhe neva parisuMje // 30 // chAyA-- svacchandai no gRtIyAt, no paribhujIta ca vastrayAtrAdi / yad AcAyapravatta, tat gRtIyAt tacca paribhujIta // 29 // parva nirgranthInAM prabattinavittavastrAdi / kalpate phintu svayaM tad mo gRhIyAt naiva paribhujIta / 30 / / avacUrI- 'sacchaMda' iti / nimranthaH vastrapAtrAdi gRhasthagRhAd gRhasthahastAcca svacchaMda svacchandatayA yathAci no gRhNIyAt , evaM gRhItaM ca tad no naiva paribhutrIta / kiM kuryAt ! tatrAha-gRhItaM tada vanAdikaM sAkArakRtamiti kRtvA 'nedaM bamnaM mama, kintu AcAryasatkaM prAtihArikaM vA asti' iti kathanapUrvakamAdAya AcAryasamIpe sthApayet, tatra yada vastrAdikamAcAryapradattaM bhavet-AcAryAH, upAdhyAyAH, paryAyajyeSThA vA svecchayA yad vanAdikaM dadyustada gRhNIyAt, vinayavandanapUrvakaM dvitIyamavagraha manujJApya svAkuryAt sammati tadeva vastrAdikaM paribhuJjIta. svakArye vyApArayediti nigranthakalpaH // 29 / / __ 'evaM' iti / evam anenaiva prakAreNa nimranthInAM sAdhvInAM prabattinIpradattavastrapAtrAdi grahItuM paribhoktuM ca kalpate, kintu tad vastrapAbAdikaM svayaM svecchyA gRhasthAd no gRGkhIyAt na svIkuryAt Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMA iNibhASyAvacUro u0 1 0 43-46 AhArAdigrahaNavidhiH 33 naiva ca paribhuJjIta na svakArye vyApArayet, kintu nimranthavadeva gRhasyena dIyamAnaM vastrAdika sAkArakRtamiti kRtvA 'medaM mama vastrAdi, kintu pravartinIsatkaM prAtihArika vA'stI -tikRyA pravartinIsamIpe sthApayitvA'vagrahAnujJApUrvakaM tatpradatta vanAdikaM vinayena svIkuryAt, tadeva ca paribhuJjIteti nirmanthIkalpaH // 30 // pUrva nirgranthanirgranthInAM vastrapAtrAdigrahaNavidhiH pratipAditaH, sAmprataM vastrAdigrahaNAnantara. mAhArAdhikAra iti rAtrau vikAle vA''hAragrahaNaniSetraM pradarzayati-'no kappai0 rAdho vA0' ityAdi / sUtram--no kappai niggathANa vA niggaMdhINa vA rAo vA viyAle vA asaNaM vA pANaM vA khAima yA sAimaM vA paDiggAhitae, nannasya egeNaM pucapaDihieNaM sejjAsaMthAraeNaM // suu043|| chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM pA rAjau vA vikAle ghA azanaM yA pAna vA nAcaM vA svAya vA pratigrahItum, nAnyatra ekena pUrvapatilekhitena zaNyAsastArakeNa / / sU0 43 // cUrNA-'no kappai' iti / ninthAnAM vA nigranthAnAM vA satrau yA gatrimadhye vikAle vA sandhyAsamaye 'asaNaM vA' iti azanAdi caturvidhamAhAraM pratigrahItum AdAtuM na kalpate / atra vikAle caturvidhAhAraniSedhastahi~ kimanyadapyupadhinAtaM rAtrau vikAle vA grahItuM na kalpate ! avAha sUtrakAraH--'nannattha' ityAdi, ekena kevalena 'sejjAsaMthAraeNaM' zayyAsaMstArakeNa, tatra zayyA zarIrapramANA, saMstArakaH sArddhatRtIyahastapramANaH, zayyA ca saMstArakazceti samAhAre zayyAsaMstArakam, sena, kIdRzena zayyAsaMstArakeNa ! tatrAi-pUrvapanilekhitena-pUrva divase yat pratikhitaM bhavet tena vinA anyatra na, tatyaktvA anyat kimapi na karUpate, divase zayyAsaMstArakasya pratilekhanA kRtvAjyatra sthAne vasatau sthAnAbhAve caurAdizaGkhyA vA gRhasthanizrayA tadgRhe sthApitaM bhavettadA tad rAtrau vikAle vA zayanAthaM pranigrahItuM kalpate nAnyaditi bhAvaH // m0 43 5 / pUrva rAtrI vikAle vA azanAdigrahaNanipetraH proktaH, sAmprataM vastrAdigrahaNaniSedhamAha'no kappai0 vadhaM vA' ityAdi / sUtram--no kappaDa niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA rAtrI vA ciyAle vA vatthaM vA paDiggaI vA kevalaM cA pAyapuchaNaM vA paDiggAhittapa, nannatya egAe hariyAhaDiyAe, sAviya parimuttA vA dhoyA vA rattAvA ghaTTA vA mahA vA saMpadhUmiyA vA / / suu044|| chAyA-mo kalpate nirgrandhAnAM vA girgranthInA vA rAtrau vA pikAle ghA ghastraM vA pratipradaM pA kambala vA pAdapojchanaM yA pratigrahItum, nAnyatra pakayA hatAhatayA, sA'pi ca paribhuktA vA dhautA vA rajitA vA ghRNA ghA mRSTA ghA saMpradhUmitA vA // sU043 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 rAhakApasA cUrNI-'no kappaI' iti ! nimranyAnAM ninthInAM rAtrau vikAle vA vastraM vA coLapadRzATikAdikam , pratigraha-pAtram, kambalam-UrNAmayaM prAvaraNavastram, pAdaproJchanaM-joharaNam. athavA pAtrapro chanam-AhArAdipAtrANAM proJchanavastram, etassarva vastujAtaM pratigrahItuM na kalpate / tarhi ki kalpate ! ityAi-ekayA kevalayA hatAhatayA--hRta pUrva caurAdinA coritaM pazcAt zubhapariNAmAdivazAt gRhasthabhayavazAdvA. AtA-AnIya punardattA, etAdRzI kA'pi vastrajAtiH, tayA manyatra-vinA tAM tyaktvetyarthaH na kalpate, sA tu kalpate iti bhAvaH * sA'pi ca yA mAnIya dattA sA yadi paribhuktA haraNakartA svaparimoMge nItA zarIre dhRtA bhavet, autA vA asena prakSAlitA yA bhavet, rajitA vA raktapItAdirAgeNa raGgayuktA vA kRtA bhavet, ghRNTA vA cikkaNaprastarAdinA cikkaNIkRtA vA, mRNTA vA mrakSitA sukomalIkRtA vA bhaveta, saMpramitA, saMpradhUpitA vA agurucandanAdisugandhadAyavumena dhUmayuktA kRtA, sugandhadavyadhupena dhUpitA vA bhavet tathApi sA vastrajAtinirgranthaniprenthIbhiH rAtrau vikAne vA'pi sA dIyamAnA grahItavyA, tasyAH svanidhAgatatyA. diti // sU0 44 // pUrva rAtrau vikAle bA banapravidhiruktaH, sAmpratamadhvagamanasya saMkhaDigamanasya ca niSedhamAha-'no kappA0 adANa.' ityAdi / sUtram--'no kappai niggaMthANa bA, niggaMthINa vA rAo vA, viyAle vA, addhANagamaNaM ettae / mU045 // no kappai nimAyANa vA niggayINa vA saMkhaDi vA saMkhaDipaDiyAe adANagamaNaM enae / / suu046|| chAyA-no kalpate nimranthAnAM vA nigranthInAM pA rAtrI pA vikAle vA azvagamanam etum // sU0 45 // no kalpate nirgandhAnAM vA nindhInAM yA saMkhaDi yA saMkhaDipratikSayA adhyagamanam etum / / sU0 46 // cUrNI--'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nirmanthInAM ca rAtrau vikALe vA sanyAkAle madhvagamanaM mAgaMgamanam etuM karnu no kalpate, rAtrau vikAle vA gamanazIlasya prathamam cakSu. ragocaralayA IryAsaminiraya virAdhitA bhavati, tasyAM virASitAyAM saMyamo'pi virAdhito bhavet tena tIrthakarAjJA'tikAntA bhavatIti saMyamavirAdhanA bhavati, evamAtmavirAdhanA tu pratyakSava yathArAtrau vikAle vA gamanazolasya sAdhorandhakArasa drAvAd gartAdau patanaM bhavet. pAdayoH kaNTakaveSaH syAn, cauralaNTAkAdinA vastrAyapaharaNaM bhaveta, zvApadAdihiMsra jantukRtastrAsaH samutpadheta, sa mArayedvA kulaTAjArAdikRtopadavo'pi saMbhavet tasmAd niranthanindhImiH rAtro vikAle vA'dhvagamanaM na Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRSNibhANyAyacUrI u0 1 sU0 47-48 rAtrI vikAle vA bahirgamanavidhi : 35 kartavyam // sU0 45 // nimranthanirgranthyo rAtrau gamanaM saMkhayAmAhArAya vA kadAcin kurvantIti vanniSedhamapyAha-'no kappada' ityAdi / no kalpate nithAnAM vA nimranthInAM vA saMkhar3i vA, saMkhapadhyante troTyante padakAyajIvAnAmAyUMpi yatra mA saMkhaDiH AnyArambhe SaTakAyAnAmupamardanamadrAvAt , vivAhamaraNAdiniminaM kriyamANaM bahujama bhojya saMkhaDirucyate, tAmapi saMkhaDigratijJayA saMkhaDivAJchyA tannimittam adhvagamanam, etuM kattuM na kalpate // 46 // pUrvasUtre rAtrau vikAle vA dhvagamanasya saMkhaDiMgamanasya ca niSedhaH pratipAditaH, sAmprataM gamanaprakaraNAd nimranthasya ekAkinaH saMjJAdibhUmau gamanavidhimAhe-'no kappar3a.' ityAdi / sUtram --no kappara niggaMthassa egANiyassa rAo vA viyAle vA bahiyA vicAra bhUmi vA, vihArabhUmi vA niskhamittae vA pavisittae cA / kappar3a se appaviiyassa kA appataiyassa va, rAo vA, viyAle vA bahiyA vidhArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nivakhamittae vA pavisittae vA // mU047 // chAyA-jo kalpate nimranthasya ekAkinaH rAtrI ghA vikAle thA gahivicArabhUmi thA vihArabhUmi vA nikramituM thA praveSTra ghA, kalpate tasya mAnmadvitIyasya vA AtmatRtIyasya vA rAtrau yA dhikAle vA pahivivArabhUmi vA vidyArabhUmi yA nimituM prA praveSu vA // sU. 47 // cUrNI-'no kappaI' iti / nirgranthasya sAdhoH ekAkinaH-advitIyasya rAtrau vA vikAle yA bahiH upAzrayAd vahiHpradeze vicArabhUmi vA-sajJAbhUmi kAyisyAdipariSThApanabhUmim , vihArabhUmi vA svAdhyAyabhUmim uddizya niSkramita-nissatuM praceSTuM barbhAigato'ntarAgantuM gamanAgamanaM kartumityarthaH no kalpate / tahiM kathaM kalpate / ityAha-kalpane 'se' tasya nirmanthasya AtmadvitIyasya AsmA svayaM dvitIyo yasya saH ekaH anyaH sAdhuH svayaM dvitIyo bhavet sa yAtmadvitIyo bhavet sa AtmadvitIyaH, tasya vA, athavA AtmatRtIyasya dvau anyo zramaNo svayaM ca tRtIyo bhavet sa AtmatRtIyaH, tasya ekena pramaNena dvAbhyAM vA zramaNAmyAM sahitasya rAtrI vA vikALe mA bahiH upAzrayAd bahiHpradeze vicAramUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM praveSTuM gamanAgamana kA kalpate / rAtrau vikAle ca ekAkinA zramaNena upAzrayAdahirna gantavyamiti bhAvaH / rAtrau ekAkityena gamanazIlasya sAghoH saMyamavirAdhanA AramavirAdhanA ca bhavati, tathAhi-saMyamavirAdhanA yathA-pahirgatam ekAkina sAdhu dRSTvA rUpamugdhA kAcit kuchaTA strI vadanicchayApi Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baharakAparate tamupasargayAta, 'pho'tra mAM pazyatI' ti kRtyA ekAkino mano vA bhivate, ityAdinA saMyamavirAdhanA / rAtrau bahirgatamekAki sAdhuM dRSTvA taskarAstadupadhimapahareyuH, prAmArakSakA yA ekAkinaM rAtrI dRSTvA cauro'yamiti bujhyA praNAkarSaNAdikaM vA kuryuH, zvApadAdibhirvA hanyeta, zrAmaNyasIditaH palAyanapratIkSaka ekAkiravena palAyeta, rAtrI bahiH kAyikI pratiSThApayan vAyuprakopena mUrhitaH san mamau prapatet mriyeta vA, ityAdiprakAreNa mAtmavirAdhanA bhavati tasmAt naikAphinA zramaNena rAtrI bahibhUmau gantavyam , apitu ekena dvAbhyAM vA saha kAyikyAdyarthe rAtrau bahirgantavyaM, tena pUrvoktaparisthitau tasya sAhAyyaM bhavediti bhAvaH // su. 47 // pUrva nimranthasya rAtrau bahirgamanavidhiH pratipAditaH, sAmprataM tameva vidhi nimrandhyartha pratipAdayitumAha-'no kappai egANiyAe' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMdhIe egANiyAe rAo vA viyAle vA bahiyA viyAramami vA vihArabhUmi vA nikkha mittae vA pavisittae vA / kappai se appaviiyAe vA appataiyAe vA apaca utthIe vA so vA viyAle vA vahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 048 // chAyA-no kApate nirmathyA pakAkinyA rAtrI pA vikAle vA bahi vicArabhUmikA vihArabhUmi vA niSkramituM yA praveSTuM yA karapate tasthA AtmadvitIyAyA SA mAramatRtIyAyA vA AtmayatuthyA vA rAtrI pA vikAle yA bahighidhArabhUmi vA vihArabhUmi pA niSkramituM vA praveSTuM vA ||s. 48 // pUrNI--'mo kappaI' iti / idaM sUtra nirmabhyasUtravadeva vyAkhyeyam , navaraM ninthastre nirgranthasya mAmadvitIyasya mAtmatRtIyasya rAtrI bahirgamanaM kalpate iti proktam , atra tu nirmanthIsUtre AtmacaturdhyA vA rAtrau bahirgatu kalpate, iti proktam , etAvAneva vizeSaH zeSaM pUrvasUtravadeveti / nirmanthyA rAtrI ekAkinyA bahirgamane'neke dopAH saMyamAtmavirAdhanAdikAH saMbhaveyuH, tathAhi-ekAkinI bahirgatAM dRSTvA lampaTaH ko'pi puruSa upasargayet , tatprArthanAyAM svamano vA bhiyate 'ko'tra mAM pazyato' li kRtvA tamanumodate, ityAdirUpeNa saMyamavirAdhanA | AtmavirAdhanA prAyaH pUrvokaiva rAtrau gartAdau prapatet , mUrchitA vA bhavet , ityAdikA''ramavirAdhanA bhavati, bhato nirgranthyA ekayA dvAbhyAM tisRbhizca sahitayA rAtrau bahirgantavyam, kintu naikAkinyA rAtrI bahirgantavyam , ekAkinyA rAtrI bahirgamane mAjJAbhavAnavasyAmithyAtvAdayo'neke doSAH samApadheranniti // sU0 48 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNa 0 1 sU0 41 AryadezaviharaNavidhiH 37 pUrva nirbramdhAnAM nirmanthInAM ca rAtrau bahirgamanavidhiH pratyekaM pRthakpRdhakavena pratipAditaH, sAmprataM gamanaprasaGgAt nirgranthanirgranthInAM samuccayenA''dezAn pradarzayan viharaNavidhimAha - 'kappai0 pura sthimegaM' ityAdi / sUtram -- kappar3a nibhANa vA niggaMdhINa vA puratthimeNaM jAva aMgamagahAo ettae, dakkhiNaM jAva kosaMbIo, paccasthimeNaM jAtra dhUNAvisayAo, uttareNaM jAva kuNAarbisayAo esae, etAvatAya kappara, evAtratAtra Arie khete, No se kaSpaha eso cAhiM / teNa paraM jattha nANadaMsaNacaritAI upapyaMti-tti bemi // mu0 49 // chAyA - kalpate nirmanthAnAM vA nirbranthInAM vA paurastye yAvat akramagadhAn patum dakSiNe yAvat kauzAmbI, pAzcAtye yAvat sthUNAviSayAna, uttare yAvat kuNAlAvizyAn tum, etAvattAvat kalpate. pAvattAvad Arya kSetram | no tepAM (tAsAMcA) kampate patasmAt bahiH / tataH paraM yatra jJAnadarzana cAritrANi utsarpanti iti pravImi / / sU0 49 // / cUrNI - 'kampa' iti / nirmanyAnAM vA nirmanthAnAM vA iyAnAM 'purasthimeNaM' paurastye pUrvadizAyAM yAvat bhaGgamagapamagajanapada cAvadhIkRtya aGgamagadhadezaparyantamityarthaH / etu vikalpate / tatra campAprAntasambaddho janapadaH aGgapadena probhyate, rAjagRhasambaddhazca janapado magatrazabdena procyate ! atra sUtre bahuvacanaM tadgatAnekApa ntarAlajanapadavivakSayA bodhyam, evamagre'pi / 'dakkhiNaM' dakSiNasyAM dizi yAvat kauzAmbI, kauzAmbIti kauzAmbI nagarnupalakSito janapadaH kauzAmbIzabdena procyate iti kauzAmbIsambaddhadezaparyantam etu kalpate iti sarvatra saMbadhyate / 'paccatthimeNaM' pAzcAtye pazcimadizAyAM yAvat sthUNAviSayAn sthUNAdezaparyantam etuM kalpate / 'uttareNaM' uttarasyAM dizi yAvat kuNAlAviSayAn kuNAlAdezaparyantam etu kalpate / etAvatAvat caturdikSu pUrvoktajanapadaparyantametra nirgranthanirgranthInAM vitte kalpate / tatra kAraNamAha- 'etAvatAna' etAvatpramANameva AryakSetram atra tIrthakarAdimahApuruSajanmabhUmitvena lokA dharmizrA: santi tena nirmanthanirgranthInAM jJAnadarzanacAritrANAmArAdhanA samyak kartuM zakyate'ta etAvatyeva AryakSetre nirgranthanirgranthIbhirvihartavyamiti bhagavatA samupadiSTam / AryakSetrAdvahirviharaNe niSedhamAda'no se kappai' iti / 'se' iti teSAM nirgranthAnAM tAsAM nirmanthInAM vA no kalpate etasmAt kSetrAd bahirvihartum / jJAnAdilAbhArthaM mapavAdamAha - ' teNa para' iti, tataH pUrvoktamaryAditAryakSetrAt paramatre anAryadeze'pi yatra jJAnadarzanacAritrANi utsarpanti vRddhimAsAdayanti tatra vihartu kalpate, yadi pUrvoktAryakSetrAdvahiH kAraNavazAt zrutasyavirAstatkSetre'pi kSetragatajanAnAM gulabhabodhitvaprAptibuddhayA gatA bhaveyuH te ca pazcAt jaGghAvalakSaNatvena tatraiva sthiravAse sthitA bhaveyusteSAM pArzve jJAna Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanacAritravRddhisaMbhava' iti truharA sthAna saraM tamyANi zramaNazramaNInAM gantuM kalpate, ityapavAdapadasaMkSepArthaH / sudharmA svAmI upasaMharati-tti bemi' iti, yathA bhagavanmukhAt zrutaM tathaiva navImi-kathayAmi na tu svabuddhaceti // sU0 49 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagaballabha-prasiddhavAcaka - paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanai andhanirmApaka-bAdimAnamardaka-zrIzAichatrapatikolhApurarAja pradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pRzyazrI-ghAsIlAlabativiracitAyo"bRhalkalpasUtrasya" cUNi-bhASyA-'vacUrIrUpAyaryA vyAkhyAyAM prathamoddezakaH samAptaH // 1 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / atha ditIyodezakA / athAsya dvitIyodezakAdisUtrasya prathamodezakasyAntimasUtreNa saha kaH sambandhaH ! ityavAhabhASyakAra:--'punvaM' ityAdi / bhASyam-puvaM AriyavisapA, butA sAhUNa gamaNapAuggA / tatya nivAsavihI iha, darisija esa saMbaMdho ||1|| chAyA -pUrvam AryaviSayAH, proktAH sAdhUnAM gamanaprAyogyAH / tatra nivAsavidhiriha, dayase patra sambandhaH // 1 // abaghUrI-puvaM' iti / pUrvam -prathamodezakasyAntimasUtre mAryaviSayAH mAryadezasaH sAdhUnAM gamanaprAyogyAH viharaNayogyAH proktAH, tatra bhAryadezeSu viharatAM munInAM kIDaze upAzraye vastavyam ! iti upAzrayanivAsavidhiH iha-asya dvitIyoI zakasya prathame sUne dayate / eSa pUrvodezakAntimastreNa saha asyAdisatrasya sambandho vartate // 1 // isyanena sambandhenAyAte'smin dvitIyodezake nirgranthanirmandhImiH kIdRze upAzraye vassanyaH miti pradarzayitukAmaH sUtrakAro'smin viSaye trINi sUtrANi vayati, tatra prathama sanittapratibadropAnayavAsapratiSedhasUtram 1, dvitIyam-RtubaddhakAlayogyopAzrayavAsavidhipratipAdaka sUtram 2, tRtIya cAturmAsayogyopAtrayavidhipraptipAdakaM sUtram 3 ceti trINi sUtrANi, tatra prathama sacittabIjapratibaddhopAzrayanivAsaniSedhasUtramAha-'upassayassa' ityAdi / sUtram-ubassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA vIhINi vA muggANi vA mAsANi vA tilANi vA kulasthANi vA gohamANi vA javANi vA javajavANi vA ukkhitANi vA vikkhittANi vA viikiNNANi vA vipakiNNANi vA no kappai nimgaMyANa vA niggayoNa vA ajhAlaMdamavi vatthae // muu01|| chAyA-upAzrayasya antarvagavAyAM zAlayo vA bIhayo vA munnA pA mApA pA tilA pA kulatyA yA godhUmA vA yavA ghA, yavayayA vA utkSiptA yA vikSitA vA vyatikIrNA pA viprakIrNA vA no kazpate nindhAnAM yA nigraMndhInAM vA yathAlandamapi vastum // 90 / / cUNIM-'uyassayassa' iti / pUrvoktapu mAyakSetreSu viharatAM zramaNAnAM RtubaddhakA cAtumasi vA yatra upAzraye sthitiH karttavyA bhavet tasya upAzrayasya vagahAyAM 'vagahA' iti dezI zabdaH prAGgaNavAcakastena vagahAyAmiti upAzrayasya prAGgaNe zAlayaH zAlibIjAni, nauhayaH sA evaM zAlivizeSAH, mudgAH prasiddhAH, mASAH 'uDada' iti prasiddhAH, tilAH, kulasyA: 'kulathI' iti prasiddho pAyavizeSastasyA bIjAni, godhamAH, yavAH, yavayavAH 'jvArI' iti prasiddhAH, yavanAtIyavIjAni vA, etAni dhAnyacIjAni yadi upAzrayamANe urikSatAni sAmAnyena prastAni, vikSiptAni Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRddhatkalpasUtre vizeSeNa prasUtAni, vyatikarkarNAni sarvatra prasUtAni vA bhaveyustAdRze upAzraye ninyAnAM vA nirmanthInAM vA yathAundamapi - kSaNamAtramapi yathAlandazabdo dezIyo'tra kSaNamAtravAcakaH yAvatA kAlena jalArdrA hastarekhA zuSyati tAvatkAlamapi tatra vastu no kalpate / tatra vA apramattAnAmapi akasmAt sacittavIjasaMghaTanasyAvazyambhAvAt // sU0 1 // atha tatrApi RtubaddhakAlayogyopAzrayavidhipratipAdakaM dvitIya sUtramAha- 'aSTa puNa' ityAdi / Vo sUtram-- aha puNa evaM jANijjA - ( uvasyassa aMto vagaDA sALINi rA0 ) no ukkhittAI no vikkhitAI no vikiraNAI no triSyakiSNAI (kintu) rAsikakhANi vA puMjakA kAttikaNikA kuNi vADiyANi vA mukhiyANi vA pahiyANi vA kappar3a niggaMthANa vA niggaMdhINa vA hemaMta gimhAsu vattha // sU0 2 // chAyA - atha punareyaM jAnIyAt - ( upAzrayasya antarvagaDAyAM zAlayo vA0 ) no ukSitAH, no vikSitaH, no vyatikIrNAH, no viprakIrNAH, (kintu) rAzIkRtA dhA, puJjIkRtA vA, bhisikatA thA, kulikAkRtA vA, lAcchitA dhA, mudritA vA, pihitA vA, karupate nirmanthAnAM vA nirmanthInAM vA hemantagrISmeSu vastum // 0 2|| cUrNI - 'aha puNa' iti / tacAryadeze vastumi chanto munayaH patha punariti pUrvasUtroka zAlyAdi bIjotpAdi viparItamupAzrayaM jAnIyAt, atra pUrvasUtrokta pATasyAnuvRtiH karttavyA, yathA upAzrayasya vagaDAyAM zAtribIjAdIni no naiva ukSitAni vikSiptAni vyatikIrNAni kintu tAni tatra vakSyamANaprakAreNa sthitAni bhaveyuH, yathA rAzIkRtAni ekatra rAzi kRtvA sthApitAni puJjIkRtAni - dIrghagolAkAra rAzi kRtvA sthApitAni, mitikRtAni mitau kRtAniddaSTakAdiracita bhittinizrayA sthApitAni kulikAkRtAni mRtpiNDanirmitaM kuyAkAraM sthAnaM kulikoSyate tatrAlInAni kRtvA sthApitAni, lAlitAni bhasmAdinA cinhitAni mudritAni chagaNamRttikAdinA ahitAni AvRtAni pihitAni kiliJjakaTAdinA sthAsyA dinA vA evameva sthAyitvA sthApitAni bhaveyuropAzraye tadA tatra nirmanthAnAM nirmanthInAM hemantamImeSu RtubaddheSu aSTasu mAseSu madhye svasvakalyakAle vastuM kalpate / etAdhyamakAraNa sthiteSu zAlyAdicIjeSu tatra vasata munInAM sacittasaMghaTanAdiruGgAbhAvAt / tatrApi cAturmAsakA na kalpate, cAturmAse bIjAnAM gRhasthakRtanissAraNapunaHsthApanayorbhUyo bhUyaH prasaGgena sacittasaMghaTanA dezvazyambhAvAt // sU0 2 // atha tatrApi cAturmAsayogyapAzrayavidhipratipAdakaM tRtIyaM sutramAda - 'a puNa' ityAdi / sUtram - aDha puga evaM jANijjA ( uvassayassa aMtI vagaDAe sAlINi vA0 ) no rAsikaDAI, nopuMjakaDAI, no mittikaDAI, no kuliyAkaDhAI, (kintu ) ko DAuttANi vA, pallAcANi vA, maMcAunANi vA, mALAuttANi vA olitANi vA licANi vA, pahi Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TmAyApadhurI u 1 20 2.5 sacitapratighahopAzrayanivAsavidhiH / yANi vA laMchiyAgi cA, muriyANi vA kappai niggaMdhANa vA nimnayINa vA vAsApAsaM basthae // sU. 3 / / chAyA -atha punarevaM jAnIyAt (upAzrayasyAntardhagahAyAM zAlayo vA0)no rAzokatAni yA no pujIkRtAni no mittikRtAni no kulikAkRtAni (kintu koSThAgumAni vA pakSyAguptAni ghA, maJcAgumAni vA, mAlAgumAni vA, alimAni vA, lisAni yA, pihitAni yA, lAmichatAni yA, mudritAni ghA. kalpate nirgranthAnAM yA ninthInAM vA dhapAvAsa vastum // s03|| cUrNI-aha puNa' iti / cAturmAsavastukAmo muniH matha-pUrvoktaprakArAdanyathAprakAreNa punarevaM jAnIyAt , yathA-prathamasUtrAnuvRttyA upAzrayasyAntarvagaDAyAM zAliba jAni vA, ityAdipUvoMtAni vIjAni pUrvavat no rAzIkRtAni no pujIkRtAni no bhittikRtAni no kulikAkRtAni, etAni padAni pUrvavadyAdhyayAgi, zintunaHni mAlipIjAna ko guptAni-koSTheSu-kuzuleNu-'koTI' ititrAsidepu prakSipya A-samantAd gumAni goSitAni gutIkRtAni acakSupiyIkRtAni, palyAgutAni vA-panyeSu kAThagomayamRttikAlisavaMzadalAdinirmitaghAnyAghArapAtravizepeSu 'pallA iti prAcIna samayaprasiddhapu AgumAni samantato gutIkRtAni, maJcAgutAni vA-maJceSu stambhopari mRtikAgomayalisavezadalAdinA nirmitepu golAkAraghu uparyAcchAdanasahiteSu dhAnyAdhAravizayeSu prakSipya gumaukRtAni, mAlAguptAni vA-bhAleSu gRhasyopari dvitIyamita lagatepu sthAneSu prakSipya gutIkRtAni bhaveyuH, nAnyapi avaliptAni tadadvAradeza kASThapaTTAdinA pidhAya gomaya mRttikAdinA kRtopa pAni, niptAni vizeSeNa sarvAntaH kharaNTinAni, pihitAni tanmukhAkA samIcInAcchAdakena samyaktayA guptIkRtAni, lAJchitAni-rekhA'kSarA dikara gena cihitAni, muditAni-mRttikAdinA tadgatachidrANi vilipya tamudrAyuktAni bhaveyustasmin , gavavidha upAzraye niyandhAnAM vA nimranthInAM vA varSAvAsaM cAturmAsaM vastuM RApate / parvaprakAreNa sthApitAni zAlibIjAdIni cAturmAse nodghArayante tena natra vasatAM zramaNAnAM sacittatrI nAdisaMghAnAzahA yA abhAvAditi // mU0 3 // pUrva sacittapratibadropAzrayaniyA sanipedhaH, prastubacAturmAsayogyopAzrayanivAsavidhizca pradazitaH, sAmprataM murAvikaTa kumbhAdipratibaddhopAzrayanivAse sApavAdaM vidhi pradarzayannAha 'uvassapassa .....surAviyaDakuMbhe' ityAdi / sUtram-uvasmayassa aMto vagaDAe murAviya kuMbhe vA, movIra viyaDabhe vA, uvanikkhitte siyA, no kappai niggaMthANa vA nigaMdhINa vA adAlaMdamavi banthae, huratyA pa uvasmayaM paDilehamANe no labhejA evaM se kappar3a egarAya bA darAyaM vA kyae, je tattha egarAyAbho vA durAyAnI vA paraM bamar3a se saMtarA e vA parihAre vA // mU0 4 // chAyA- upAtharasya antarvagaDAyAM surAvikaTakumbho vA socIravikaTakumbho yA upanikSiptaH syAt , no kalpate nigraMnyAno yA ninthonAM vA yathAlandamapi vastuma, huratthA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 harakalpavaye va upAzrarya pratilikhan no sameta pavaM tasya kalpate pakarAtraM SA virAtra vA vastum , pastatra pakarAtrAdvA dvirAvAd pA para vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA // su. 4 // cUrNI-'ubassayassa' iti / upAzrayasyAntarvagaDAyAM surAvikaTakumbho vA surAvikaTasya piSTaniSpannamadyasya kumbho ghaTo vA, sauvIravikaTasya-piSTavarjita guDAdiniSpannamayatya kumbho ghaTo vA upanikSiptaH syAt sthApito bhavet tadA tatra ninyAnAM vA nirmanthonAM vA yathAlandamapi-kSaNamAtramapi AhastarekhAparizoSaNakAlamAtramapi vastuM no kalpate / ityutsargasUtram / athApavAdamAha-'huratyA' iti dezI zabdaH badhirarthapratipAdakastena bahizca tAdRzodhAzrayAda bahiranya ca upAzrayaM pratilikhana zodhaban yadi no lamaita tatra prAmanagarAdau nirdoSopAzrayaM na prApnuyAt tadA evam etAdamyA paristhitI satyAM 'se' tasya atra nirgranthajAtitvena ekavacanam, kalpate tathAvidhe'pi upAzraye ekarAtraM vA dvirAtra vA atra rAtrapadena ahorAtraM gRhyate tena ekAhorAtra vA vyahorAtra vA vastum / kintu 'je' yaH kopi sAdhuH tatra tAdRze upAzraye ekarAtrAdvA dvirAtrAhA param-adhika vicatarAtrAdikaM yAvata vasati 'se' tasya 'saMtarA' svAntarAt svakRtaM yad antaraM bhagavaduktai kahigavato bhedaH tricatUrAtrAdikAlAvasthAnarUpaH tasmAt, bhagavadAjJAbhedakaraNAt bhagavadAjJA'nArAdhanAdityarthaH chedo vA chedaH paJcarAtrindiyAdiH, parihAro vA mAsalaghukAdistapovizeSo vA Apadyate iti / / sU04 // pUrvasUtre murAvikaTAdipratibaddhopAzrayavAsasya niSedhaH, sApabAdaM vidhizca pradarzitaH, sAmprataM pUrvavadeva udakavikaTAdipratibadIpAzrayasya niSedhaM sApavAdaM vidhiM ca pradarzayati-'ubassayasa, ityAdi / sUtram--ubassayassa aMto vagaDAe sIodagaviyaDakuMbhe vA usiNodagaviyaDakuMbhe vA uvanikkhitve siyA, no kappai niggaMdhANa vA nigaMthINa vA adAlaMdamapi yathae / huratyA ya upassayaM paDileDamANe no labhejA evaM se kappar3a egarAyaM vA durAyaM vA batthae, je tattha egarAyAo vA durApAo vA paraM vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA // suu05|| chAyA-upAzrayasya antarbagahAya zItodakavikaTakumbho vA uSNodakavikaTakumbho yA upanikSiptaH syAt no kalpate ninyAnAM dhA nindhInAM thA yathAlandamapi vastuma, duratyA va upAyayaM pratilikhan no lameta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirA ghA vastum, yastatra ekarAtrAvA dvirAtrAmA paraM vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro cA // 05 // cUrNI -'ubassayassa' iti / asya mUtrasya vyAkhyA mug2avikaTa kumbhastravadeva jJAtavyA, navaraM-vizeSa etAvAneva yat atra 'sIodagaviyaDa kuMbhe vA usiNodagaviyaDa kuMbhe cA' iti vAcyam atrAyamartha:-zItodakavikRtakumbhaH zItodakaM ca tad vikRtaM ca svavarNAdinA dhvastaM zItodakavikRtaM vikRtazItodakaM, tasya kumbhI ghaTaH, evam uSNodakavikRtakumbhaH-uSNodakaM ca tad vikRta ca uSNodakavikRtaM vikRtoSNodakaM tasya kumbho ghaTo yatropAzraye upanikSipto bhavet / zepaM sarva pUrva-- yaditi // suu05|| Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUMNi mAdhyApayUrI u0 2 0 6-9 sacittapratibaddhopAzcayanivAsavidhiH 43 sAmpratamagnikAyapratibaddhopAzrayasUtramAha--'uyassayassa* savarAIe' ityAdi / sUtram-uvasmayassa aMto bagaDAe sabarAIe joI jhiyAejjA no kappar3a nirmAthANa vA nigaMthINa vA ahAlaMdamapi batthae, huratyA va uvasmatha paDileimANe no labhenA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vathae, je tastha egarAyAbho vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee cA parihAre vA // suu.6|| chAyA- upAzrayasya antarvagaDAyAM sArvagadhikaM jyotiH mAyet no kalpate, nirmagyAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi vastuma, huratyA ca upAtharya pratiliman no lameta evaM tasya kalpate ekarAnaM vA dvirA vA yastum, yastatra ekarApAvA dvirAdhAdvA para yasati tasya sthAntarAt chedo vA parihAro vA / / sU0 6 // cUrNI-- 'uvassayasasa' iti / idamapi mUtra surAvikaTa kumbhamUtravadeva vyAkhyeyam, vizeSassvayam-atra savarAIe jAI jhiyApanjA iti vAcyam, tasyAyamazraH-sAryarAtri-paripUrNarAtridhyApaka jyotiH agnipAna, mAyed manacheda hoI parvain / sAdhanAmAtra bAse yatrAgnikAyavirAdhanA tatra padakAyavirAdhanA syAdataH SaTkAyavirAdhanAdoSa bhApayeta / anyopAzrayAlA ekavirAtraM vastuM kalpate iti kAraNajAte'pavAdaH // mU06 // matha pradIpapratibaddhopAzrayasUtramAha-'ubassayassa0 paIye' ityAdi // mUtram--uvassayassa aMto cagaDAe savyarAIe paIve paIvejA no kappai niggaMdhANa vA niggaMthoNa kA ahAlaMdamavi batthara, huratyA ya uvassayaM paDileDamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vathae, je tatya egarAyAo vA durAyAo vA.paraM basai se saMtarA e vA paridAra vA // suu07|| chAyA-upAzrayasyAntavaMgaDAyAM sAvarAtrikA pradIpaH pradIpyena, no kalpate nimranthAnAM ghA nidhInAM vA yathAlandamapi vastum, huratthA ca upAzrayaM pratilisan no lameta evaM tasya karapate pakarAnaM yA dvirA vA dhastum, yastatra pakarAdhAdvA virAtrAhA paraM dhasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro ghA // suu.7|| __ cUrNI--'uvassayassa' iti / idaM pradIpabhutramapi surAvikaTa kumbhasUtrabadeva nyAkhyeyam , vizeSastvayam-'sanvarAIe' sArvarAtrikaH paripUrNarAtrivyApakaH saMpUrNarAtri yAvan pradIpaH telapradopo vidyutpradIpo vA dI yeta prajvachet tadA tatra yathAlandamapi nirgranthanindhInAM vastuM na kalpate anyopAzrayAbhAve ekadvirAtra tatra vastu kalpate, ityAdi pUrvavad tryAcyA kanyeti / magnyArambha sAdhanA vastuM na kalpate tantra pUrvavadeva paTkAyavisaghanAdayo doSAH saMbhaveyuH dIpeSu patatA panaGgAdiprANinAM virAdhanAsaMbhavaH, upadhAdipu teSAM patanAt sAdhuzarIreNApi virAdhanA syAta , ityAdidoSasaMghAtasaMbhavAt , apavAde bhanyopAzrayAlA bhe ekavirAtra kalpate'pi, iti sUtrAzayaH // su07 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buharakalpasUtre pUrva sArvatrikapradIpapratibaddhopAzraye nirmanthanirmanthIbhirna sthAtavyamiti proktam, sAmprataM piNDAdipratibaddhopAzrayaviSaye trINi sUtrANi vadati tatra prathamaM piNDAdipratibaddhopAzrayanivAsapratiSedhasUtram 1, dvitIyaM RtukAlayogyopAzrayanivAsavidhipratipAdakaM sUtram 2, tRtIyaM cAturmAsayogyapAzrayanivAsavidhipratipAdakaM sUtre 3 ceti tatra prathamaM piNDAdipratibaddhopAzrayanivAsaniSedhasutramAha- 'uvasyassa' ityAdi / damim sUtram - ussassa to bagaDAe piMDa vA loyae vA khIre vA dA vaNIe vApi vA selle vA phANi vA putre vA sakkulo vA sihariNI nA uktitANi vA vikkhiANi vA vikaNyANi vA vippaNNANi vA to kappada nirmAyANa vA divA mahAi chAyA -- upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako thA locakaM yA kSIraM vA dadhi yA navanItaM at afts telaM vA phANitaM vA apUpo vA kulo vA zikhariNI vA dakSi pAmi vA vikSiptAni vA vyatikIrNAni vA viprakIrNAni vA no kalpate nirmandhAnAM thA nirmanthInAM vA yathAlasvamapi vastum // su0 8 // cUrNI - 'uvassayassa' iti / upAzrayasya antarvagaDA piNDako vA pistAvat viziSTasvAdurasasaMpAditaH golAkAroM modakAdipadArthaH, athavA guDanRtazarkarAdivastunA piDito haste mahaNayogyaH padArthaH piNDa ucyate, sapiNDakaH, locakaM dugdhAdivikRtiniSpannaM bhogyavastujAtam, athavA 'mAcA' iti prasiddhaM khAdyavastujAnaM lokaM kathyate yasya grahaNe istI kharaNTyete tat kSIraM vA dugdham, dadhi vA, navanIta prakSaNaM 'makkhana' iti prasiddham sarpiH- dhUlaM vA tela vA phANitaM dravitagurUpaM guDasyapUrvarUpaM vA pUpaH - apUpaH 'mAlapuA' padavAcyo vA zaSkulI 'puDI' iti prasiddhA zikhariNI zarkarAyuktadarzivikRtirUpA zikhaNDapadavAcyA vA etAni AzuSkarUpANi bhadhyAgi yadi ukSiptAni vikSiptAni vyatikIrNAni viprakarNAni itastataH prasUtAnItyarthaH, eSAM pratyekapadAnAM pRthak pRthag vyAkhyA] zAliMbIjasUtre gatA tato'vaseyA, tadA nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA RtubhadrakAle vA cAturmAse vA kasmizcidapikAle yathAndamapi kSaNamAtramapi mahastarekhA zoSaNakAlamAtramapi tatra vastuM na kalpate / tatra vAse gamanAgamanena vastuvinAzasaMbhavastena tadadhipatermanasi sAdhu prati durbhAvo jAyate, loke sAdhostadgatapadArthalolupatA lakSyate bAlAkAnasAdhUnAM tadbhakSaNAkAGkSA'pi saMbhavet ityAdidoSasaMbhavAtnirmanthanirmanthobhiH kSaNamAtramapi na tichediti bhAvaH || sU0 8 // , atha tatrApi RtubaddhakAlayogyopAzrayavAsavidhipratipAdakaM dvitIyaM sUtramAha- 'aha puNa' ityAdi / sUtram-- aha puNa evaM jANejjA - ( uvassayassa aMto bagaDAe piMDae bA0 ) no utA bA, jo dikhAI yA no viikiSNAI vA bho viSpakiSNAI yA ( kintu rAsi - Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimA yAvacUrI u0 2 sU0 9-12 sacittapratiropAzrayanizAsavidhiH 45 kahANi vA puMjakaDANi vA bhittikANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA mudiyANi thA pihiyANi vA kappai niggathANa vA niggayINa vA hemaMtagimhAsu vatthae / 209 // chAyA- ..atha punareva jAnIyAt (upAzrayasya antavaMgAyAM piNDako vA0) no utkSiptAni vA no vikSiplAni ghA no vyatikIrNAni vA no viprakorNAni vA (kintu) rAzIkatAni vA puJokatAni vA bhittikRtAni yA kulikAkRtAni dhA lAJchitAni SA mudritAni dhA pidinAni vA kalpate niryanyAnAM vA nimranyonAM vA hemantaprIyameSu vastum / / cUrNI -'aha puNa' iti / atha pUrvapradarzitAd anyathA punaH sAdhurjAnIyAt upAdhayAntadhagaDAyAM piNDakAdAni khAdyavastUni no ukSiptAni, ityAdipadAnAM vyAkhyA pUrvavat , evaMprakAreNa pUrvoktapiNDakA divastUni sthApitAni bhaveyustadA hemantagrISmeSu aSTamA sAtmakeSu yathAkalpakAlaM yAvat nirmayanigraMthInAM tatra vastuM kalpate tatra pUrvoktadopAsaM mavAta // suu09|| atha tamAma cAturma lagikArAgonogAmanivAsaviriNA'dakaM tRtIyasUtramAha-'aha puNa' ityAdi / bhUtram-aha puNa evaM jANejjA (upassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0) no rAsikaDANi vA no puMjakaDANi vA no bhittikaDANi vA no kuliyAkaDANi vA phoDhAutsANi cA pallAuttANi vA maMcA usANi vA mAlAuttANi vA polisANi vA viLittANi vA lachiyANi pA muchiyANi vA pihiyANi vA, kappai nimAMdhANa vA nigayINa vA vAsAbAsa basthae // sU0 10 // chAyA--atha punarevaM jAnIyAt (upAdhayasya antarvagaDAyAM piNDako vA0) bho rAzIkatAni ghA no pumIkatAmiSA no bhitikRtAni vA no kulikAkRtAni ghA koThAguptAni yA palyAguptAni pA mamcAguptAni ghA mAlAguptAni vA aghalitAni yA bilisAni vA lAmichatAni vA mudritAni vA pihitAni vA kalpase nimranthAnAM yA nirmapInAM dhA varSAvAsaM vastum / / sU. 10 / / cUrNI - 'aha puNa' iti / atha tatra cAturmAsaM vastu kAmo muniryadi evaM vakSyamANaprakAreNa jAnIyAta, kiM jAnIyAdilyAi-piNDakAdArabhya zikhariNIparyantAni matyadanyANi 'no rAzI. kRtAni ityAdIni pihitAni vA iti paryantAni padAni zAlinIjaprakaraNagatatRtIyasUtrabad vyAkhyeyAni, evaMvidho yadi upAzrayo bhavet tadA tatra nirdhandhanirmanthInAM varSAvAse cAturmAsaM pastuM kalpate, pUrvoktaprakAreNa rakSitAnAM piNDakAdinasyapadArthAnAM bhUyo bhUyo niSkAsanasthApanAdyamAvena doSAmArAditi // sU. 10 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRhatkalpasUtre pUrva ninthanimranthInAM sAmAnyataH sadoSA upAzrayAH pratipAditAH, sAmprataM kevala nimranthInAM zeSakAlavAse sadoSasthAnAni mipeghayitumAha - 'no kappai0 ahe AgamaNagiha si' ityAdi / sUtram-no kappai nisagaMthoNaM ahe AgamaNagisi vA vipaDagi si vA vasImUlaMsi vA rukkhamUlasi vA abbhAvagAsiyaMsi vA batthae / mU011 / / chAyA- no kalpate nirmanthInAM adhaH AgamanagRhe ghA vivRtagRhe vA, vaMzIbhUle thA vRkSamUle dA prabhAvakAzike yA vastum // sU0 11 // cUrNI-'no kappaI' iti / nimranthInAM, 'adhaH' zabdo'tra madhyArthakaH 'adhaH' ityarthako'pi vA, tena 'adhaAgamana gRhe' iti bhAgamanagRhamadhye ityarthaH, udhaH-zabdasya sarvatra sambandhaH kAryaH, tatra AgamanagRhe payikAdInAM grAmAd prAmAntare gamanAgamanaM kurvatAM nivAsArtha yad gRha tasmin pathikanivAsasthAne ityarthaH, aghovivRttagRhe cA vikRtam caturdikSu AvaraNavarjitam uparyAcchAditaM yat gRhaM tada vivRtagRha, tasmin tanmadhye adhovaMzImUle bA vazImUlaM tAvada gRhAhirvezadalAmAmA gRham tasmin, gRhAvAda, prAdhU kAdisarvasAdhAraNajanopavezanasthAnamadhye ityarthaH, adhovRkSAle vA vaTapippalAdivRkSanale, abhAvakAzike- anasya AkAzasya avakAzaH pracuratayA yatra tat abhAvakAzika, tasmin alpAcchAditAdhikAnAmchAditagRhamadhye AkAzabahula. sthAnamadhye ityarthaH, etAdRze gRhe sAvInAM vastuM no kalpate, tasya sAgArikanizrArAhityAt sarvasAdhAraNajanAnAM gamanAgamanenoccAramanavaNAdipariThApane AjagadikaraNe ca lokAnA dRSTipAtAdibhAvAt , bozarIratvena brahmatrate upasargasaMbhavAnveti // sU0 11 // pUrva nigranthInAmAgamanagRhAdiSu cAso niSiddhaH, sAmprataM nimranthAnAmatra kalpate iti tadviSaye nimranthasUtramAha-kappaI' ityAdi / sUtram ---kappai nigaMyANa ahe AgamaNagiiMsi vA vipaDagihaMsi vA vasImUlaMsi kA ruktramUlaMsi cA abhAvagAsiyaMsi vA basthara // bhU012 / / chAyA kalpate nirgranthAnA adhaH mAgamanagRhe vA vidhRtagRhe vA vaMzImUle vA vRkSamUle SA abhAvakAzike vA vastum / / sU012 // cUrNo--'kaNai' iti / pUrvokteSu AgamanagRhAdipu nimranthAnAM kalpate, iti bhUtrArthaH / puruSazarIratvena sAdhUnAM tadoSAnApAtAt / ApadhAdikamidaM sUtram - yat anyopAzrayAbhAve'lpakAlArtha kalpate, natu zeSakAle mAsakalpaM yAvat cAturmAsaM yAvadveti bhAvaH // sU0 12 // pUrva nirgranthAnAmAgamanagRhAdiSu vAso vihitaH, sa ca zayyAtaramAzritya bhavatoti taprasaGgAt zalyAtaravaktavyatA prastauti, tatra prathamam manekazayyAtareSu eka zalyAtaraM kuryAditi pratipAdayinumAha-ege' ityAdi / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyAghra u0- 2 0 13-18 dhayyAtaraviSvaprahaNAgrahaNavidhiH 47 sUtram - page sAgArie pArihArie do tinni catAri paMca sAgAriyA pArihAriyA, ergaM tattha kappAgaM ThavitA avasese nivvisejA || sU0 13 // chAyA - pakaH sAgArikaH pArivArikaH dvau zrayaH catvAraH paMca sAgArikAH, eka kSetra kalpakaM kRtvA zeSAn nirvizet // sU0 13 // cUrNI - 'ege' iti / sAgArikaH agAreNa gRheNa sahitaH sAgAraH sa eva sAgArika: gRhasvAmI zayyAtara ityarthaH / zayyAtaraH iti ko'rthaH / zayyAM sAdhubhyo vasatiM davA tarati saMsArasAgaraM pArayati yaH sa zayyAtaraH, athavA zayyAyAH - vasatedAnena bhavaparaMparArUpaM saMsArapravAhaM tarati yo'sau zayyAtaraH kathyate / atra ziSyapraznaH - sa ekaH sAgArikaH pArihArikaH parihAraM parityAga arhatIti pArihArikaH bhikSAdigrahaNaparihArayogyo bhavati, tathaiva dvau trayaH catvAraH paJca vA'pi pArihArikA bhikSAdipariharaNayogyA bhavanti kim ! AcAryastatra vidhimAha-evaM ya upAzrayo dAyAdanAbhitra pezU, nayA bahujanasAdhAraNaM devakulAdikaM vA bhavet, yasya sthAnasya chyAdayaH svAmino bhaveyustatra teSu madhye ekaM svAminaM kalpakaM zayyAtarakalpazayyAtaratvena sthApayitvA sevekaM zayyAtaraM kRtvA avazeSAn avaziSTAn taditarAn ninnisejjA - nirvizet visarjayet, zayyAtaratvena na gaNayet / athavA avazeSAn zeSANAM gRheSu ityarthaH 'nivi0sejjA' nirvizet pravizet maddArAdyarthaM teSAM gRheSu anupravizediti bhAvaH // sU0 13 // pUrvasUtre ekaH zayyAttaraH karttavyaH iti proktam sAmpratamatrata Arabhya zayyAtarapiNDasya nirmanthanirman zrI samuccayena grahaNatriSaye vidhi pratipAdayitumAha- 'nokappara * sAgAriyapiMDa' ityAdi / -no kappar3a niragaMdhANa vA nimgaMthINa vA sAgAriya piMDa bahiyA anIhar3a asa vA saMsa vA paDiggAhittae || sU0 14 // ) sUtram chAyA - no kalpate nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA sAgArikApiNDaM vahiH khani asaMsRpaM vA saMsRpaM vA pratigrahItum // sU0 14 // 1 cUrNI - no kapai iti / nirmandhAnAM vA nirgranthInAM vA dvayAnAmapi sAgArikapiNDa sAgArikasya - yo gRhasthaH zayyAtastvena sthApitastasya piNDam-azanAdikaM yaH piNDaH bahiH zayyAtaragRhAd bahiH anihnataH anissRtaH anyagRhe na nItaH zayyAtaragRhe eva sthitaH saH asaMsUTobA zayyAtaretara piNDena amilito vA, athavA saMsRSTo vA milito vA bhavet taM tAdRzaM zayyAtarapiNDuM no kalpate pratigrahItum, rAjyAtarapiNDagrahaNasya zAstre sarvatra niSiddhatvAt // sU014 // ere zayyAtara piNDasyAnyaniSevavidhimAha- 'no kappar3a' ityAdi / sUtram - no kappar3a nigaMdhANa vA nimgaMdhINa vA sAgArithapiMDe bahiyA nIhaDaM asaMsaThThe paDigAttie | arus nidhANa vA nimgaMdhINa vA sAgAriyapiMDa bahiyA nIes saMsa paDigAhittae / 015 / / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Na chAyA-mo kalpate ninthAnAM sA nirdhI yA mAnimAmiNa hinihata asaMpRSTaM pratimAhItum / kalpate nirghandhAnAM vA ninandhInAM yA sAgArikapiNDaM bahinitaM saMzaSTa pratigrahItuma // su0 15 // cUrNI-'no kampada' iti / zaraNyAtapiNDaH zayyAtaragRhAda baThistu niIna-nissRtaH manyagRhe nIto bhavet kintu sa tatra asaMsRSTaH anyadIpiNDena asaM militaH anyAgRhItatvena anyadIyapiNDatvaM na prAptaH zayyAtarasvadhAsahita eva bhavet . taM piNDa pratimahotuM nimranthanimranthInAM no kalpate zayyAtarasvatvena animuktatvAt / sahi kathaM kalpate? iti kalpavidha darzayati -bahinihara yadi zayyAtaragRhAdagyagRhe nItaH san sa zayyAtarapiNDaH saMsRSTaH anyadIyapiNDena saMmilitaH anyadIyapiNDatvaM prAptaH zayyAtarasvatvavinirmuko bhavet tadA taM tAdI zayyAnarapiNDaM pratigrahAtuM ninyanirghandhAnAM kalpate tasya zayyAtarasvatvavinirmuktasyAt / / sU015|| atha zadhyAtaragRhavinirgatAsaMsRSTapiNDasya saMsRSTakaraNe prAyazcittaM pradarzayati 'jo khalu ityAdi / mUtram--jo khala niggayo vA nigaMdhI vA sAgAriyapiI bahiyAnIhaI asaMsAra saMsaTTa karei, kareMtaM vA sAijjai se duimo vIikamamANe bAvajjai cAumbhAsiya parihArahANaM aNugghAiyaM // sU0 16 / / chAyA-yaH khalu nirmantho vA nirgranthI vA sAgArikapiNDa bahinihataM asamaSTaM saMsRSTaM karoti, kurvan vA svavate sa vidhAto vyatikrAmana Apadyate cAturmAsika paridvArasthAnam anudghAtikam // sU0 16 // cUrNI-'jo khalu' iti / yaH khala ko'pi rasanalolupI nirgrantho vA tathA tAzI nirgandhI vA yadi sAgArikapirAI bahinihatam-anyagRhe saMprAptam kintu asaMsRSTam anyAzanAdinA na militam / yasya gRhe sa piNDo nItastenAsvIkRtaH zayyAnarasvatvasahita eva taM saMsRSTaM anyagRhasthasvatvasahitaM zayyAtarasvatvavinimuktaM svahastena natrAganaM zayAtarapiMDaM gRhIcA tadgRhe sthApatti / tenA'gRhyamANamapi gRhItamaneneti karoti, evaM kurvantaM vA svadate anumodate sa etAdRzo nindhaH nimranthI vA dvidhAtaH-laukikalokottarati dviprakArataH laukikamaryAdAM jinazAsanamaryAdA ca vyatikrAman ullayan Aphyate prApnoti cAturmAlika caturmAsasambandhikaM parihArasthAnaM prAyazcittasthAnam anuvadhAtikam caturo gurumAsAn prAyazcittaM prApnotIti bhAvaH / mU016 // punarapi sAgArikapiNDavipaye Aiti kAmadhyAhIyamAnAhArAdebrahaNAgrahaNavidhimAha--'sAgAriyassa AiDiyA' ityAdi / mUtram -sAgAriyassa AiDiyA sAgArieNa paDigahiyA tamhA dAvae no se kappaDa paDigAhitae mU017|| sAgAriyassa AiDiyA sAgarieNa appaDiggahiyA tamhA dAvara evaM se kappai paDiggAhittae / sU018 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyApadhurI u0-2 sU0 17-20 zaytAtarapiNDAhaNA'grahaNavidhiH / chAyA-sAgArikasya AitikA sAgArikSaNa pratigRhItA, tasyAH bacAt no tasya kalpate pratipradItum ||suu0 17 // sAgArikasya AhatikA sAgArikeNa apratidvItA tasyAH dadyAt evaM tasya kalpate pratiprahItum // sU0 18 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya-zayyAtarasya mAitikA AhiyatedAtumAnIyate yA sA AitikA anyagRhAdAgatA praheNakarUpA upAyanaprAmRtAdipadavAbhyA 'parosA' iti bhASAprasiddhA, yA anyasmAt svaanAdigRhAt samarpayituM zayyAtaragRhe samAgatA bhaveta sA yadi sAgArikeNa pratigRhItA-svIkRtA tasyAH tadatAzanAdimacyAt bhazanAdikaM sAdhaye dadhAt zalyAtaro'nyo vA ko'pi tadazanAdikaM tadA 'se' tasya bhikSArthamAgatasya sAdhoH pratigrahItuM no kalpate, tasmin saMjAtazayyAtarasvatvatvAt / / 017|| atha tadvaiparItye kalpate iti tadidhi pradarzayati'sAgAriyassa AiDiyA' ityAdi / sAgArikasya gRhe samAnItA AtikA yadi tena sAgArikeNa apratigRhItA-asvIkRtA bhavet tadA tasyAH-tadgatAzanAdito'nyaH zayyAtarAditara bhAratikAvAhako'nyo vA dadyAt 'evaM' bhanena vidhinA dIyamAnamazanAdi 'se' tasya bhikSArtha samupasthitasya sAdhIH pratigrahItuM kalpate, tasmin asaMjAtazayyAtarasvasvavAditi | sU0 10 // pUrva sAgArikagRhAgagatA''tikAyA bhaza-dezAgrahaNavibhiH pronAH, pAyAnaM sAgarika gRhAdanyatragatanitikAyA azanAdergrahaNAgrahaNavidhimAha-'sAgAriyassa nohaDiyA' ityAdi / sUtram-sAgA riyassa nIhaDiyA pareNa apaDiggahiyA tamhA dAvae no se kappA paDiggAhittae / sAgAripassanIhaDiyA pareNa paDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kappaha paDiggAhitae // sU0 19 // chAyA-sAgArikasya nitikA pareNa aparigRhItA tasthAH dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sAgArikasya niItikA pareNa parigRhItA tasyAH bacAn parva tasya kalpate pratigrahItum // sUra 19 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya zayyAtarasya nitikA nihiyate dAtumanyatra nIyate sA mitikA sAgArikagRhAda anyasmai svajanAdikAya dAtuM bahinItA svajanAdigRhe prAptA tatra pareNa tena svajanAdinA aparigRhItA--masvIkRtA zayyAtarasakaiva sthitA tasyAH tanmacyAt ko'pi zayyAtaro'nyo'pi kazcit azanAdi tatra tatkSaNasamAgatAya sAghave dadyAt tadazanAdi 'se' tasya sAyoH pratigrahItuM no kApate, tasmin zayyAtarasvatvasyAnimuktacAt / atha tadvaiparotye grahaNavidhimAha-'sAgAriyassa nIiDiyA' ityAdi / sAgArikasya niItikA sAgArikagRhAdavahinirgatA svajanAdigRhe saMprAptA sA nirdetikA yadi pareNa svajanAdinA pratigRhItA-svIkRThA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 vRhaskalpasUrya bhavet tasyAH tanmadhyAt bhazanAdi zayyAtaretaraH tasdIkartA svajanAdiH dadyAt tadA tadazamAdi * 'se' tasya bhikSArtha tatropasthitasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, tAdRzAzanAdeH zazyAtarasvatvavinimuktavAditi / / sU0 19 // pUrva sAgArikasya niItAyA grahaNAgrahagavidhiH proktaH, sAmprataM sAgArikapiNDAMzamizritasyAzanAdeiNAprahaNavidhimAha-'sAgAriyassa aMsiyAo' ityAdi / sUtram- sAgAriyassa asiyAlo avibhattAzrI aloSTinnAo anogaDAo maNijjUDhAo tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae / sAgAripassa maMsiyAo vibhatAo bocchinAbhI vogaDAbho NijjUDhAo tamhA dAvae evaM se kappai paDigyAhittae // sU020 / / chAyA--sAgArikasya aMzikAH avibhakA avyavacchinnA anyAkRtA aniryadA tApaH idyAm no tasya kalpate pratigrahItum // sAgArikastha aMzikA vibhaktA vyapacchinnA vyAkatA, nihA tAbhyaH dadyAt parva tasya kalpate pratigrahItum / / sU020 // __cUrNI--'sAgAriyassa' iti / atra aMzikAH iti bahuvacanam bahUnAM mitrasvananAdInAm aMzA nAnAbhakSyamayA yeSu azanAdiSu ekatritAH syustA aMzikA ityucyante bahujanAnAmaMzamizcitAzanAdirUpAH, tAsu aMzikAmu yadi sAgArikasya aMzikAH avibhaktAH vibhAgapRthakkaraNarahitAH sAmArikasya vibhAgo yA vidyate tAdRzya ityarthaH, avyavacchinnAH vyavacchedarahitAH saMbaddhA ityarthaH, anyAkatA vyAkaraNarahitAH bhAgaspaSTokaraNavarjitAH 'ayaM tavAMzaH, mayaM mAMzaH' ityevaM sAgArikabhAgasya nAmanirdezakamanirdiSTAH, anidA: anizkAsitAH kRtavimAgA api tatraiva sthitAH sAgArikega na nItAH, etAdRzyaH saMzitAH patra gRhasthagRhe syuH 'tamhA' tAmyo yadi zayyAtarAditaro'pi janaH sAdhace dadyAt tadA no naiva 'se' tasya bhikSArthamupasthitasya sAyoH pratigrahItuM kalpate, sAgArikAMzikAmizritatvAt / grahaNavidhimAi-yadi pUrvoktasvarUpAbhyo'zikAbhyaH sAgArikasya AMzakAH dimAtAH vibhAgena pRthakatAH vyavacchinnA vyavacchedasahitA asaMbadrA ityarthaH, vyAkRtA nAma nirdezapUrvakaM bhAgaspaSTIkaraNena nirdiSTAH 'imAH sAgArikasyAzikAH imA na' itibhAgaspaSTIkaraNAstA ityarthaH, niDhAH niSkAsitAH kRta vibhAgatvena tatrato. 'nyatra sthApitA; 'tamhA' tAbhyo yadi zayyAtarAditaraH ko'pi sAdhaye dadyAt, evaM sthitAH 'se tasya bhikSArthamupAgatasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, tatra sAgArikAMzikAyA vinirmuktatvAt / ayaM bhAvArthaH-yA bahujanavibhAgayuktamazanAdikaM bhavet tatrAnyeSAM bibhAgebhyaH sAgArikasya vibhAgaH pUrvoktaprakAreNa vinya pRthaga na kRto bhavet tadazanAdikaM sAgArikavibhAgasya tyAjyatvena sAdhorna kalpate, anyathA anyeSAM vimAgebhyaH sAgArikasya vibhAgaH pUrvoktavidhinA tatrataH pRthakkRto bhavet tadA tadazanAdika sAgArikavibhAgAhitatvena sAdhoH kalpate iti / / sU0 20 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAghacUrI u0-2 sU0 21-24 zayyAnapiNDagrahaNA'grahaNavidhiH 51 pUrva sUtre zayyAtarasyAMzikAyuktAMzikArahitAzanAdehaNAgrahaNavidhiH, pradarzitaH, sAMpranaM sAgArikasya kalAcAryAdeizyajanAdezena tahAnArtha mipAditabhaktasya grahaNaniSedha grahaNavidhi ca pradargIyatukAmaH sUtrakArastadviSaye sUtracatuSTayAmAha,tatra prathama niSedhasUtramAha-'sAgAriyamsa pUyAbhane ityAdi / satram-sAgAriyassa pUyAbhate udesie ceie pADiyAe, sAgAriyassa unagaraga jAe nihira nisihe pADihArie, na sAgApiyo denA sAgariyassa parijaNo vA dejnA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhilae // sU0 21 // chAyA - sAgArikastha pUjyabhaktam audezikaM cetinaM prAbhRtikAyAm sAgArikasya upakaraNajAte ninchina ni prAtidvArika, tan sAgAriko dadyAn sAgArikasya parijano vA dadyAt tasmAt dadyAt no tasya karAte pratigrahItum // sU0 21 / / cUrNI'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya pUjyabhaktam-pUjyAnAM kannAcAyAMdisaMmAnya purupANAM pUjyatvena mAnyAnAM prAghuNakAnAM ca kRte niSpAditaM bhaktam modanAdikaM pRjyabhaktaM kathyate, sacca saudezikam kamapyuddizya niSpAditam maudezika, bhaNyA atra kalAcAryaprAghuNakAdipUjya janAnAmuzena saMvAditamazanAdikamoTe zikazabdena gRhyate, tad mauzazakamazanAdi prAtikAyAm upAyana(bheTa,rUpAyAM cetitam-upadaukitaM tebhya upanAtaM samarpitamiHyarthaH, kIdRzaM tata jyabhaktamityAi-'sAgAriyassa' ityAdi, tat pUyabhaktaM sAgArikasya upakaraNajAte sthAlyAdipAkapAtre niritaM niSpAdita, nisRSTaM tatpAtrAnniSkAsitaM, tathA tat prAtihArika punaH pratyarpaNapratijJayA gRhyamANa prAtihArika bhavati yathA-'bhuktoharita punarasmabhyaM pratyarpaNIyam' iti pratijJAyuktam , tadazanAdi sAgAriko vA sAgArikaparijanakuTumba jano vA dadhAn tasmAd nAdRzAd azanA. dermanyAta sAghave bhikSArthamupasthitAya dadyAt tadA tadazanAdi-"se' tasya bhikSAthamupasthitasya sAdhoH pratigrahItuM svIkatuM no kalpate, tadazanAdeH sarvathA zanyAtaradoSadUSitatvAt // sU0 21 / / atha pUjyabhaktaviSayakaM dvitIya sUtramAha-sAgAriyassa pUyAbhatte' ityAdi / sUtram -sAgAriyassa pUyAbhane udesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe nidie nisihe pADihArie taM no sAgArio dejmA no sAgAriyamsa parijaNo vA denA sAgAriyassa pUyA dejA tamhA dArae no se kappai paDiggAttie | mU022 / / chAyA---sAgArikasya pUjyabhaktam maudezikaM vetitaM prAbhUtikAyAm sAgArikastha upakaraNajApa niSThitaM nim prAtihArikaM, tat no sAgAriko dadyAt no sAgArikasya parijano vA udyAna, (kintu) sAgArikasya pUjyo dadyAt tasmAt syAt no tasya kalpate pratigrahItum ||suu0 22 / / cUrNI-'sAgAriyassa' iti / patA jagatapadAnAM vyAkhyA pUrvasUtravadeva kartavyA, navaramatra tAdRzamazanAdi na sAgAriko dayAt na vA sAgArikasya parijano dadyAt kintu bhyaH svahastena Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghRhatkarapakSale dadhAt tathApi tadazanAdi 'se' tasya sAdhoH pratigrahItuM na kalpate, tadazanAdeH sAgArikasvasvavatvAt // sU0 22 // sAmprataM pUjya bhaktaviSayakaM tRtIya sUtramAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa pUyAbhatte udesie ceipa pAhur3iyAe sAgAriyassa ubagaraNamAe nihie nisiddhe apADihArie taM sAgAribho dei sAgAriyaparijaNo vA dei tamhA dAvae no se kapaI paDigAhittae // suu023|| chAyA-sAgArikasya pUjyabhaktam auddezikam cetitaM prAbhUtikAyAm sAgArikasyopakaraNajAte nimitaM nisRSTam aprAvihArikam tat sAgAriko vadAti sAgArikapariamo dA yAti sapA syAt go basya kalpate pratigrahItum // sU0 23 / / / cUrNI --'sAgAriyassa' iti / etadapi sUtra pUrvavadeva vyAkhyeyam , navaraM vizeSatvayamyat pUrvasUtradvaye pUjyabhaktaM 'prAtihArikam' iti bhuktodvaritasya punarmahaNayogyam-iti kathitam, asmin sUtre aprAtihArika 'muktodvarita punarasmabhyaM pratyarpaNIya' mitipratijJAcArjitaM bhavatA sarva tatraiva sthAya mAsmabhyaM dAtavyam vayaM no pratigrahoNyAmaH' ityece pratijJayA pradattaM bhavet tathApi sAgArikeNa sAgArikaparijanena vA dIyamAna tadazanAdi sAdhorna kalpate tasya sAgArikatasparinanahastasparzadoSasadbhAvAt, tadAhAre prakRtibhanakasAgArikeNa nidoSavastuni bhakivazAt svakIyA'nyavastuprakSepaNasaMbhavAmaceti // sU0 23 // atha prayabhaktaviSaye tadAhAragrahaNaprakArapratipAdakaM caturtha sUtramAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyarasa pUyAbhatte udesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNamAe nihie nisiDhe apaDijhArie taM no sAgArio dei no sAgariyassa parijaNo bA deI sAgAriyassa pUyA deha tamhA dAvae evaM se kapai paDiggAdittae ||suu. 24 // chAyA-sAgArikasya pUjyabhaktam AizikaM cetitaM prAbhUtikAyAm, sAgArikasya upakaraNajAte nihitaM nipaTam aprAtihArikaM tad no sAgAriko dadAti no sAgArikasya parijano vA dadAti, sAgArikasya pUjyo dadAti tasmAt dayAt evaM tastha karapate pratigrahItum // sU0 24 // cUrNI --'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya puNyabhaktaM pUrvapradarzitaprakArakaM tat aprAnihArika punaH prasyarpaNapratijJArahitaM bhavet tatpunaH no sAgAriko dadAti no vA sAgArikaparijano dadAti kintu tadAhArajAtam avAtihArikavena gRhItaM zayyAsarasvavayinirmuktaM sAgArikasya pUjyaH svahastena dadAti tasmAt tAdRzAdAhArajAtamadhyAt dadyAt evaM sati tasya bhikSArthamupAgatasya sAdhoH pratigrahItum upAdAtuM kalpate, asyA'prAtihArikatvena zaNyAtaravatvarAhityAt, zayyAtarasya tatparianasya ca hastasparzavarjitatvAcca // sU0 24 // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuNibhAgyAvadhI 10-1 sU0 25-26 vastharajoharaNaprahaNavidhiH 53 atha zayyAtarapiNDaviSayAn saMgRlAha bhASyakAra:-'anIharDa' ityAdi / bhASyam-anIiI nIhaDaM cA, AiDiyA taheva ya | moiDiyA asiyA vA, pUdhAma cauvihaM // 2 // sAgAriyassa saMbaMdho, jattha jArisatAriso / sAhaNaM kappae no taM, kappe saMbaMdhajjiyaM // 3 // chAyA-- anihataM nihata vA, mAitikA tathaiva ca / nitikA aMzikA thA, pUjyabhaktaM caturvidham / / 2 / / sAgArikasya saMbanyo, yatra yAvazatArazaH / sAdhUnAM kalpate no tat, kalpeta sambandhajitam // 3 // avacUrI--'anoiDa' iti / manitam yad anyasmai vitaraNAya anyadIyagRhe na nIta zalyAtaragRha eva sthitaM tat 1, nihataM yat zayyAtaragRhAdanyadIyagRhe prAptam 2, AvatikA-anyasmAda gRhAt zayyAtaragRhe samAgatA 'parosA' itilokaprasiddhA prAmRtikArUpA 3, nivRtikA-zayyAtaragRhAdanyadIyagRhe preSitA pramAtinA 4, maMzika' dAtArapahitAritrima pazujanAnAM tribhAgaiH saMmizrA 5, caturvidha pUjyabhaktam , tatra prathamaM kakSAcAryAdipUjya janamuddizya saMpAditaM prAtihArikatvena tasmai pradatta sAgArikeNa dIyamAnam 1, dvitIya-pUrvoktaprakAramazanAdi sAgArikasya pUjyena dIyamAnam 2, tRtIyaM tAdRzamazanAdi aprAvihArikatvena pUNyAya pradattaM kintu tat sAgArikeNa dIyamAnam 3, etAtrayamapya kampyam / cathuthai tAdRzamazanAdi anAtihArikatvena pyAya pradataM sAgArikaM vayitvA pUgyahastena dIyamAnam 4, etatkalpyam / paSu navavidheSu azanAdiSu madhye yatra yasmin karimazcidazanAdau sAgArikasya yAdRzatAdRzo yaH ko'pi sambandhaH svasvaviSayo hastadAnaviSayo vibhAgaviSayo vA etAdazo'nyo vA ko'pi sambandho bhavet tadazanAdi sAdhUnAM no kalpate, kintu yat sambandhavarjite-svatvasambandhahastadAnasambandhavibhAgasampandhavarjitaM bhavet tat sAdhUnAM kalpeta // 2-3 // __ pUrvamAhArasUtraM proktam, AhArAnantaraM vastraprasaGga iti vasnagrahaNasUtramAi-'kappai. paMca vasthAI ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANa vA nimAMyINa yA imAI paMca vatthAI dhArisae vA pariharittae vA taM jahAjaMgie bhaMgie sANae potnae tirIDapaTTe nAma paMcame // 50 25 // chAyA-kalpate nirmenyAnAM vA niprenyonAM vA pramAni paJca vastrANi dhArayituM vA pari ghA, taprathA-jAmikA, bhASikam , zANakam potakam tirITapaTTakaM nAma paJcamam // sU0 25 // cUrNI-'kampai' iti / nirmanthAnAM vA nimranthInAM vA hamAni vasyamANAni paJca paJcaprakArakANi vastrANi dhArayituM vA svanizrAyAM sthApayituM, tathA pariharnu vA upabhoktuM kalpate, tAnyeva Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre darzayati -taMjA' ityAdi / 'taMjaDA tayathA tAni yathA -jAgAmekam-jalamAnAM gamanazIlAnAM bheSAdInAmidaM jAGgamikam mepAdiromaniSpannam mauNimityarthaH 1, bhAGgikam-maraiH matasyAdigbhiniSpannaM bhAkim 2, zANakam -zagaH svanAmAcyAtastRgavizeSaH, tena niSpanna zANakaM zaNasUtrAstram 3, pota kam-potaH kaposantena niSpanna potI kApAsavastram 4, tirITapa kam-tirITo vRkSavizeSastasya svabhiniSpAdina tirITapaTTakam etannAmakaM paJcama vastram / etAni uparyuktAni paJcavidhAni vastrANi niyaniya yonA kamate, na tu tadinAni kSau madukUlacInAMzukAdivastrANi kalpate / atra jaGgamazabdena asaprANino gRhmante taka tramaprANyAptamurtavastraM kalpate iti proktam ! tatrAha-jaGgamA dvividhAH vikandriyAH paJcendriyA ca, tatra vikandriyamAyayA manasUtranimitAni zaumAdivastrANi na kalpante prANivAcana saGgAn, atra jaGgamazabdena pavendriyA guhyante teSAM romabhirnipanna vastraM kalpate, teSAM pari. varddhitaromAnena na kimapi duHkhaM bhavati pratyuta teSAM mukhAnubhavo bhavati tato jAGgamikazabdena UrNAvastra bodhyam, atra prANipIDAlezAsaMbhavAt / / sU0 25 // pUrva vastragrahaNasUtraM proktam ,taraprasaGgAt rajoharaNaprahaNamUtramAha-kappaI' ityAdi / sUtram --kappai niggaMdhANa vA nigAMdhINa vA imAI paMca syaharagAI dhAritae vA pariharinae vA, nahA--uvigae, uhie, sANae, baccAciSpaNa, muMjacippae nAma paMcame / / sU0 26 / / chAyA - kalpate nirgranthAnAM vA nimrandhono vA imAni paJca rajoharaNAni dhArayituM vA parihatuM vA, tadyathA-proNikara, auSTikam, zANakam, vadyAcimpakam, mujavipakaM nAma paJcamam // 0 26 // cUrgI--'kappar3a' iti / nirbhanthAnAM vA niyanyonAM vA imAni agre vakSyamANAni paJca-paJcaprakArakANi rajoharaNAni-no dviviyaM dravyato bhAvatazca, tatra dravyarajo ghUyAdikam , mAvasjaHaSTavidhakarma, tato dvividhamapi rajo haratoti rajoiraNam / tatra danyarajoharaNena AdAnanikSepapariSThApanAdikArye bhUmigata kunthupipAlikAdilavujantunAM nivAraNaM bhavati tataH saMyamayogAH saMpannA bhavanti / bhAvarajoharaNena kamalazodhirjAyate, tAni paJcaprakArakANi kalpante, tadeva darzayatitadyathA tAnImAni - auNi meSAdhUrNAniSpannam 1, auSTrikam-uSTraromaniSpannam 2, zaNakamzaNasUtraniSpannam 3, baccAcippakam--vAcA-dIkArataNavizeSastasya valkalaH, tasya cippakana kuhitena kudvitatvavizeSeNa niSpanna kaccAcippakam 4, muMbavipake-munasya zarastambhasya cippakena kuTTitena kuTTitamujena niSpAditaM nAma paJcamaM rajoharaNam 5, etAni paJcavidhAni rajoharaNAni sAdhusAdhvInA kalpate nAnyAni kAsikAdisUtraniSpannAni, taiH kunthupipIlikAdInAM samyaga rakSaNAsaMbhavAt / atra vacAcipa munnacipaka nAma kasmiMzcidezavizepe cippakanAmako darmAkArastRNavizeSo bhavati, taM ca prathama cippiyA kuvidhA tadIya kSodaM kRtarUpaM kRtvA karttayati tataH sUtrANi Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRNibhASyASacUro u0 2. sU0 26 uddezakSamAptiH 55 jAyante, taircaccAsutrazca prAvaraNAstaraNAdIni niSpAdayanti, tatstraniSpannaM rajoharaNaM vazcAcippakamudhyate / evaM dezavizeSe munAbhidhastRNavizeSaH, tamapi kuTTayitvA pUrvavadeva sUtrANi kayante,taiH sUtrainiSpannaM rajoharaNaM muacippakaM procyate / vastraprakaraNoktarItyeva sUtroktAnAM pazcacighAnAM rajoharaNAnAM prahaNaM zramaNaiH karttavyam / tatrApi kameNa pUrvapUrvasyAbhAve uttarotarajoharaNaM pAhAtvena bodhyam / utsargeNa tu sUtre prathagatayA proktam bhaurNikameva rajoharaNaM prAya, sUtre tasya bhagavatA prathamatayA gRhItasvAditi / / sU0 26 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagavallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagayapavanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka - zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabAhmacAri- jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlamativiracitAyo "vRhatkalpasUtrasya" cUrNi-mAdhyA.'vacUrIrUpAmAM vyAkhyAyAM dvitIyoddezakaH samAH / / 2 / / sarasvatihena maNIlAla zAha Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / atha tRtIyoddezakaH / vyAkhyAto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIyodezakaH prastUyate, atra dvitIyodezakAntimasUtraNAsya tRtIyoddezakaspAdisUtreNa saha kaH sambandhaH / iti bhASyakAraH sambandha pradarzayati'vattharoharaNANaM' ityAdi / bhASyam-vattharaoharaNANaM, putra vutto vihI samAseNa / tasi nimgaMdhINa, dANavidA estha nAthacI // 1 // gacchai tAsiM vasadi, gaNaciMtAkArago payAeu / tassa vihI iha katthA, saMbaMdho ettha eseva // 2 // chAyA-vastrarajoharaNAnAM pUrvamuco vidhiH samAsena | teSAM ninthIbhyo, dAnayidhiratra hAtavyaH // 1 // gacchati tAsAM vasati, gaNacintAkArakA pradAtum / tasya vidhiriha kathyate, sambandho'ye papa pava // 2 // avacUrI--'vatya' iti / pUrva dvitIyodezasyAntime sUtradvaye vastrarajoharaNAnAM vidhi:vastrasya paJcavidhatvaM rajoharaNasya paJcavidhatvaM ceti tadrUpo vidhiH samAsena saMkSepeNa ukta; kathitaH / atra asmin tRtIyodezakasya prathamasUtre teSAM pUrvoktaprakArANAM vakhANAM rajoharaNAnAM ca nimranthomyo dAnavidhiH dAnaviSayo vidhiH jJAtavyaH // 1 // tataH gaNacintAkArakaH gaNavyavasthAkArako gaNadharaH vastrarajoharaNAni nimranthoprAyogyANi pradAtuM yathAkalpaM vitarItuM tAsAM nigranthInAM vasatiM gacchati, tasya sAdhvIvasatigamanazIlasya sAdhoH vidhiH-tatra gamanAgamanasthAnAdirUpaH niSeghavidhAnAtmakaH sAdhukalpa iha asmin dakSyamANe tRtIyodezakasyAdisUtre kathyate pratipAdyate / matrAsmin prakaraNe pUrvAparasUtrayoH eSa eva sambandho'stoti // 2 // ityanena sambandhenAyAtasyAsya tRtIyodezakasyedaM nimranthyupAzrayagamanasthAnAdipratipAdakamAdisUtram-'no kappai niggaMdhANaM' ityAdi / / sUtram-no kappai niggaMthANaM, niggaMdhINaM ubassayaMsi cihicae vA nisIittae vA tuyaTTittae vA nidAittae vA payalAittae vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAra Airittae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA sidhANa vA parihavittae sajjhAyaM vA karittae, zANaM vA jhAicae, kAussagaM vA karisae, ThANaM vA ThAittae // suu01|| chAyA--no kalpase nirgranthAnAM, nirgranthInAmupAye sthAtuM vA nipataM vA svagghartayituM vA nidAyituM vA pracalAyitu vA, azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAvA AhAramAhartum, iJcAra vA prasavaNaM vA khele vA simANaM vA pariSThApayitum, svadhyAya yA kartum, dhyAnaM vA dhyAtum, kAyotsarga vA karttam, sthAnaM vA sthAtum / suu01|| cUrNI--'no kappai niggaMthANa' iti / nirgranthInAmupAzraye vastradAnAdikAryavazAttatra gatAnAM nirgranyAnAma ame'nupadaM vakSyamANAni sthAnAdIni kattuM na kalpate / tAnyeva darzayati-niryanthI Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buNi-mAyA-vacUrI u0 3 sU0 1-2 sAdhu-sAyInAM parasparopAbhayagamananiSedhaH 57 nAmupAzraye nimranthAnAM na kalpate sthAtuM vA UsthitirUpeNa, niSatu vA upaveSTuM vA paryazAsanAdinA, svAvartayituM vA pArzva parivartanaM kartum, nidAtuM vA nidrA prahItum, pracalAyituM vA upaviSTaH sthito vA nidrAM grahItum , azanaM vA4 azanAdi caturvidhamAhAramAhatu vA, uccAraM vA saMjJArUpam, prasavarNa vA kAyikorUpama, khelaM vA zleSmANam, sicANaM vA nAsikAmalam, etAni zarIrandriyamalAni tatra pariSTApayituM na kalpate / tathA svAdhyAyaM vA sUtrArtharUpaM kattam, dhyAnaM vA antarmuitakAlapramANAtmacintanarUpaM gyAtuM-kartum , kAryotsarga vA kAyikatryApAranivRttipUrvakaM logassaguNanarUpaMkatam sthAnaM vA kavIbhUya kAyikacepTAvarjitaM logassaguNanarUpaM dvAdazabhikSupratimAma ryAdArUpa sthAtum mAcaritam nimranthInAmupAye nimranthAnAmetAni kAryANi kartum nokrapate, evaM karaNe nigranthIbhirapamAnitatvAdisaMbhavAt , adhikaparicaye svapagtadubhayAnAM brahmavate zaGkAsaddhAvAnceti / yasmAdevaM tasmAt nimranthInAmupAzraye nirmanthasyAkAraNe gamanaM niSidmeva, kAraNe'pi gamane dvitIyena sAdhunA sahitaH san gachet kAraNaM saMpAca cAlpakAlenaiva tato'pasaret ekAkI na gacchediti bhAvaH / / sU. 1 // atrAha bhASyakAra:--'niggaMdhIvasahIe' ityaadi| bhASpam --niggaMdhIvasahIe, nimgaMdhANaM na kappae ThAuM / caiyavyA dasa ThANA, vayabhaMguppAyagA jamhA // 3 // kAraNabhI jai gacchai, kiccA kajja puNI nivatejjA 1 ahiyaM tattha na ciche, aDigaraNAINa saMbhavao // 4 // kAraNajAe gacchai, vihiNA etyaM bhave caunbhaMgI / / asahiSNu sahiNDU iya, etthaM puNa hoi caubhaMgI // 5 // chAyA-nigraMthIvasatau ninyAnAM na kalpate sthAtum / tyaktavyAni daza sthAnAni, pratamalotpAdakAni yasmAt // 3 // kAraNato yadi gacchati, kanyA kArya punarnivatteta | madhikaM tatra na niThas, adhikaraNAdInAM saMbhaSataH // 4 // kAraNa mAne gacchati vidhinA, atra bhavet caturbhaGgI / asahiSNuH sahiSNuriti, atra punarbhavati caturbhahI // 5 // avacUrI--'nigAMdhIvasahIe' iti vyAkhyA sugamA / ayaM bhAvaH-etAni vasyamANAni daza sthAnAni sAdhUnAM sarvathA tyAjyAni, tAni yathA-prathamaM nimranthInAmupAzraye niSkAraNaM gamanam 1, tatra gadA dUratastAsAmavalokanam 2, katamAH katamAH punaretA iti jijJAsAkaraNam 3, 'amuko amukI vA epA' ityevaM nizcayakaraNam 4, tAmiH saha vArtAlApakaraNam 5, tAsAmaGgopAnAdiSu dRSTipAtakaraNam 6, tAsa kAJcidekAM dRSTya etAdRzI mamApyAsIt' iti mUtapUrvavatrIsAbhyacintanam 7, sAmu kayAcit saha guptAbhibhASaNam 8, tannimittaM tasyA ame kasyApi Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRhatkalpasUtre vastuno nizcayakaraNam 9, tatazcAnte zanaiH zanairavakaraNapUrvakaM tayA saha saMparka sAdhanam iti dazamaM sthAnam 10, etAni dazApi sthAnAni nimranthaiH pariharaNIyAni nAnAvidhadoSasaMghAtasaMbhavAditi // 1 // kAraNe gamane'pi kArya kRtvA zInaM punaH pratyAvarttata, adhikasthitau adhikaraNasaMbhavAt // 2 // kAraNavazAdapi sAdhvInAmupAzraye vidhinA gantavyam na tyavidhinA, vidhizca yathA-gaNacintAkArako gaNagharo yadi vastrAdidAnAdinimittaM glAnAyAH zAtApracchanArtha vA gacchettadA tripu sthAneSu naipeSikI kuryAt-anadvAre 1, madhyabhAge 2, AsannabhAge ca 3 / naipedhikItrayaM kRtvA tatra pravizet tena upAzrayasthitAH sAdhvyaH vastrAvaraNAdinA sAvadhAnA bhaveyuH / atra kAraNaM vidhi cAzritya catvAro bhaGgA bhavanti,tathAhi-akAraNe avidhinA 1, akAraNe vidhinA 2, kAraNe avidhinA 3, kAraNe vidhinA 4 / atra caturthoM bhaGgaH zuddhaH samAcaraNIyo labhyate / punarapi sahiSNvasahiSNuzramaNazramaNIzabdAnAzritya catvAro bhaGgA bhavanti sathAhi-zramaNI asahiSNuH zramaNo'pi asahiSNuH 1, zramaNI-asAiNuHzramaNaH sahiSNuH 2, zramaNI sahiSNuH zramaNa asahiSNuH 3, zramaNI sahiSNuH zramaNo'pi sahiSNuH 4 / eSapi caturtho mataH kAraNe grAhyaH / / nimranthasya sAdhvInAmupAzraye gamanasyAnyAnyapi kAraNAni bhavanti,tepUpasthiteSu nirmanthasya tatra pUrvoktazuddhabhaGgAnusAreNa gamanaM kalpate, tAni yathA-upAzrayasya saMstArakasyopadhervA vitaraNArtham 1, saMyame sIdantonAM paripainastAnA sthirIkaraNArtham 2, pratizraye asvAdhyAyika sati zrutasyodezamanujJA yA vidhAtum 3, tAsAM parasparasaMjAtAdhikaraNasya vyupazamanArtham 4, pravarttinyAM kAladharmaprAptAyAM satyAM gaNacintArtham zeSasAvInA saMsArasvarUpapradarzanapUrvakaM dharmopadezenAzvAsanArtha vA 5, glAnAyA auSadhabhaiSajyAdipradAnAtham 6, upAzraye'gninA dagdhe jalareNa sAvite vA taLyavarathAkaraNArtham 7, sAncInAM devamAnupatairezcopasargazamanArtham 8, bhaktapratyAkhyAnAyanazanapratipannAyAH parikarmajijJAsArtha ceti 9 / etAdRzedhvanyeSvapi kAraNepUtpanneSu zramaNInAmupAzraye zramaNAnA gantuM kalpate, tatra bhagavadAjJAtikramaNadoghAmAvAt / / 3 // pUrva nirgranthInAmupAzraye nimranthAnAM sthAnAdikaraNaM niSiddham , sAmprataM tadvaiyarItyena nirmanyAno nirga-thopAzraye tAnyeva sthAnAdIni nipeyitumAha-'no kappar3a niggaMdhINaM' ityAdi / sUtram-no kappai nimgaMdhINa niggaMthauvassayaMsi cidvittaevA jAva kAunsamAM karettae ThANaM vA ThAittae // muu02|| chAyA-no kalpate nirgranthInAM nirgranthopAzraye sthAtuM ghA yAvat kAryotsarga karttam sthAnaM ghA sthAtum // 0 2 // . cUrNI-'no kappaI' iti / yathA pUrva nimranthAnAM nirmanthyupAzraye'vasthAnAdi niSiddhaM tathaivAtra nirgranthInAM nimranyopAzraye'vasthAnAdi katuM na kalpate' iti pratipAditam / yadi glAnasAghuzarIrasamAdhijijJAsAtha gaNacintAkArakagaNagharAdupayAdimArgaNArtha vA nirgranthI sAdhUpAzraye gacche. tadA kAraNavidhibhaGgapradarzitazuddhabhaGgamapekSya neSedhikItrayapUrvakaM gacchet / evaM ThAsahiSNu-sahiSNu- bharu Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUrNi-bhASyA'vacUro u0 1 sU0 3-5 ... nirgranthanirgranthInAM carmagrahaNavidhiH 59 dapi zuddhabhaGgamapekSya gacchet / atrAya vizeSaH-lAnAdijijJAsAvAcanApracchanAdikAraNajAte puruSasAkSipUrvakaM gRhasthatrIsAkSipUrvakaM ca dvitIyayA tRtIyayA vA sAdhyA sahitA bhUtvA pUrvoktavidhinA yatanayA gacchediti bhAvaH / zeSaM sarva pUrvamUtroktacadeva vijJeyam // sU0 2 // pUrva brahmavatarakSaNArtha nimranthA nimranthyazca parasparaM svAnyataropAzraye na gaccheyuriti pratipAditam / evaM brahmavatarakSaNAyaiva nirgranthIbhistAdRzamupakaraNamapi na prati prahItavyaM yena brahmavate bAdhA syAditi vibhAvya sAdhvInAM salomacarbhagrahaNaniSedhaM pratipAdayannAha-'no kappar3a, salomAi' ityAdi, sUtram-no kApaDa nirgayINaM salomAI cammAI ahidvittae // 03 // chAyA--no kalpate nirgranthInAM salomAni carmANi adhiSThAtum // sU0 3 // cUNI-'no kappai' iti / nirmanthInA salomAni lomasahitAni carmANi mugAdicarmANi adhiSThAtu tadupari upaveSTum upavezanArtha saromacarmANi upabhoktaM no kalpate / salomaco. pari sAdhvIminoM paveSTavyamiti bhAvaH / manenAyAtaM nirlomacarmANi sAdhvInAM kalpate iti na, saloma. nirlomacarmagoIyorapi grahaNe jIvavadhatadanumodanakiyA samApadyeta / somacopari samupaye. rAnena saMyamAtmavirAdhanA bhavati yathA --sukumAlalomasparzeNa manovikArAdidurbhAvasaMbhavAt , lomamadhye sthitAnAM kunthupipIlikAdInAM duSpratilAnyatvAcca saMyamavirAdhanA, lomazupirabhAge kaNTaphavRzcikAdinA''mavirAdhanA ca bhavati || sU0 3 // pUrva nidhInA salomacarmopari samupavezanaM niSiddham , saMprati nimranthAmA tAni kalpate iti tadviSi pradarzayati-'kappA' ityAdi / sUtram - kappai niggaMdhANaM salomAiMcammAI adihittae, sevi ya paribhutte no cevaNaM aparimutte, sevi ya paDihArie no ceva NaM apaDihArie, sevi ya egarAie no cevaNaM aNegarAie / / suu04|| chAyA--kalpate nirgranthAnA salomAni carmANi adhiSThAtum, tadapi ca paribhuta mo vaiva khalu aparibhuktam, tadapi ca prAtihArikam no caiva khalu aprAtihArikam, sabapi kha ekarAdhika no vaiva khalu anekarAtrikam / / sU0 4 // cUrNI -'kappaI' iti / kalpate nirgranthAnAM salomAni-lomasahitAni carmANi adhiSThAtum-paribhoktum kintu tadapi ca salomacarma parimukta lohakArAdibhirupavezanAdinA paribhogaviSayIkRtaM kalpate iti sambandhaH, evama'pi bodhyam / kintu no caiva khalu maparibhuktaM gRhasthaiH pUrva na paribhuktaM cet -tanna kalpate / tat paribhuktamapi salomacarbha prAtihArika kAryAnantaraM punaH pratyAvartanIyaM, 'kAryAnantaraM punaH pratyarpayiSyAmI'-yuktyA yadAnIyate tat prAtihArika kathyate 'paDiDArI' iti munibhASAprasiddhaM, taraprakArakaM prAtihArika kalpate kintu na caiva khala bhaprAtihArikaM punarna pratya Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patkalpasUtre peNaM bhavet tad AgerI'iti munibhASAprasiddha tathAvidhaM paribhuktamapi na kalpate / tadapi ca salomacarma parimukta prAtihArikaM ca ekarAtrikaM ekAhorAtraparyantameva kalpate kintu no caiva khala anepharAtrikaM dvini caturAbahorAtraparyantaM kalpate mazIbhagaMdara-rogAdikAraNa jAte sAdhunA salomacarma parimu prAtihArikamekarAtrikam ekAhorAtramaryAditaM prAyaM, na tadadhikAhorAtraparyantamiti bhAvaH / atra zaGkate kazcit-yat nirghandhAnAM salomacarmAnujJAtaM nigranthInAM ca sannipiddhaM tat kimatra kAraNam mahAnatAnAM samAnatvAt ! tatrAha-sAdhvyaH svabhAvataH komalAstatastAsAM komalasparzataH pUrvamuktamogAnAM smRtikotukAdinA bAnate zakotpattisaMbhavAt / nimranthAnAM tadabhAvAditi / vastutastu idaM kAraNikaM sUtram , utsargatastu sAdhUnAmapi tanna kApate hiMsAnumodanaduSpratilekhyAvAdidoSasadAyAditi / sU0 4 // pUrva salomacarbha sAdhvInAM niSiddhaM, sAdhUnAM ca tasya vidhinA praNamanujJAtam , sAmprataM carmaprasAkSAtkRsnacarmaniSedhapratipAdakaM sAdhusAdhvInAM samuccayasUtramAha-no kappai0 kasiNAI pammAI' ityaadi| sUtram-no kappai niggaMdhANa vA nigaMthINa vA kasiNAi cammAI dhArittae vA pariharittae vA / / 05 // chAyA-no karapate niprasthAnoM pA nigranthonAM vA kRtsnAni dharmANi dhartta vA parihaSu vA // sU. 5 // pUrNI-'no kappA' iti / nirgranthAnAM nimranthInAM dvayAnAmapi kRtsnAni paripUrNAni makhaNDAni vargapramANAdibhiH pratipUrNAni carmANi ghana pArthe sthApayituM parihataM paribho vA no kalpate, bhanenedamAyAtam-yat khaNDitAni khaNDazaH kRtAni varNapramANAdibhiraparipUrNAni tu niyaniyaunAM kalpate, iti, anena jJAyate yathAsaMbha sAdhUnAM carmaNa AvazyakatA bhavet 'prAptau satyAM niSedhaH' itivacanAt , satyam yathAsaMbhavamAvazyakatA bhavedapi-sandhivAtAdikAraNe kadAcit jAnvAdau barSAyatuM vaibAdezo bhavet tadA taccarma khaNDitameva prArtha, natu paripUrNam / anyaJca paripUrNa varma anyataurthikasAdhava upakaraNavena gRhanti tatastAdRze paripUrNa carmaNi gRhIte pravacanasyoDAho bhavet yat parapANi ivadete'pi mugavyAdhAdicarma gRhantIti tasmAt kRtsnacarma ninthanirmandhInAM niSiddhaM bhagavateti bodhyam / / sU0 5 // pUrva kRrasnacarma grahaNaM sAdhusAdhvInAM niSiddhaM kintu vAtarogAdikAraNe akRtsnacarmaNo yathAsaMbhavamAvazyakatA jAyate iti camasambandhikAraNikasUtramAha- kappai0 akasigANi cammAI' ityAdi / sUtram-kappada niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA akasiNAI cammAI dhArittae vA pariharitaevA // suu06|| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi-bhAgamA-'vacUro u0 3 sU0 6-8 nindhanimranthonAM vastragrahayadhiH 15 chAyA-kalpate nirdhanyAnAM yA nirgranthImAM cA akRtsnAni carmANi dharnuvA pariha se vA // suu06|| cUrNI-kappai iti / nimranthAnAM nigranthInAM vA akRtsnAni aparipUrNAni khaNDarUpANi carmANa patu parihatta vA kapate / pUrvokta sandhivAtAdikAraNe vaidhAdezena jAnvAdI bandhayitumAvazyakatA bhavetadA carmaskhaNDa prahItuM kalpate natu kRtsnAmeti kAraNikasUtramidaM bodhyam / nanu pUrva sUtre kRtsnacarma niSi tenaivA''yAtaM yat akaranaM kalpate iti tenAsya sUtrasya nairarthakyamupajAyate, atrAI -sAdhusamudAye nAnAdezIyAH prakRtibhadrakA vinayA bhavanti te jAnanti yat bhAratA kRsnacarma niSiddhaM tena carmamAtraM na mAhyam , evaM sati dAtAdikAraNe vaidyAdezo nilo bhavet vAtAdinivAraNaM na bhavet tena saMyamArAdhanaM duHzakyaM jAyate'to bhagavatA teSAM spaSTa bodhArthamidaM sUtramatropanyarata tato nAsya sUtrasya nairarthakyamityagne'pi bodhyam // sU0 6 // pUrvasUtradvaye kRtsnA'kRtsnacarmagraNe vidhiniSedhau pratipAdito, sAmprataM vastraviSayakaM sUtramAi'no kappai0 kasiNAI vatthAI' ityAdi / sUtram-no kappai nigaMthANa vA nirmAthINa vA kasiNAI vatthAI dhArinae kA parikaritA vA / kappai niggaMdhANa vA nimagaMdhINa vA akasiNAIvasthAI pArittae vA pariha rittara vA // sU0 7 // chAyA..-no kalAte nigranthAnAM dhA nidhInAM vA phasnAni vastrANi dhatuM vA parihameM vA, kalpate nimranthAnAM yA mirgrandhInAM cA akRtsnAni patrANi dharnu vA parihaSu dhA / sU0 7 // cUrNI--'no kappaI' iti / niryanyAnAM nimranthInAM kRtsnAni paripUrNAni aba hAni yathAprakArANi utpAdanasthAnAdAgatAni tathAprakArANyeva vastrANi dharnu pariharnu vA no kalpate, kRtaM caturvidhaM dravyakSetrakAlabhAvabhedAt / tatra vyavasnaM dviviyaM bhavati sakalAnaM pramANa kRtsnaM ceti / tatra dravyataH sakalakRsna vanaparyantagatatantusahitaM paripUrNakomalasparzayuktam anupaddatam aJjanabananAdidopavarjitaM sadazAkaM 'dazA' kinArI,ini prasiddhaM tarasahitaM tAdRzaM bala dravyataH sakalakRtsnaM procyate, tadapi jaghanyamadhyamotkRSTabhedena trividham , tatra jaghanya mugyavanikAdikam , madhyama colapaTTAdi,uskRSTa prAvaraNAdi, idaM vaividhyamapi sarvaprakArabatreSu bodhyam 1, yat-dayavistArAbhyAM yathoktapramANato'tirikta tat dravyataH pramANasnam 2, kSetrakRtsnaM yat yasmin deze durlabha vA bhavet ekadezaniSpannaM vastramanyasmin deze bahumUlyaM bhavati, bahumunyaM yathA pUrvadezaniSpanna vastra lATadezaM prApya bahumUlyaM bhavati 2, kAlaparana-yasmin kAle ad vastraM bahumUlya bhavati yathA-prISme sUkSmavastra, zizire kambalAdi, barSAmu kuzmakhacitAdi 3, bhAvaranaM dvividham-varNayutaM mUlyayutaM ca, tatra varNayuttaM pazcavidha kRSNAdivarNamedAt , mUlyayutaM trividham -jaghanya Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatkalpasUtre madhyamotkRSTabhedAt mUlyayuktakRtsnasya jaghanyamadhyamotkRSTatvaM dezAnusAreNa, yad vastra yatra jaghanyamUlya tadapi anyatra madhyamokRSTamulyakaM jAyate iti yathAsaMbhava svayamUhanIyam 4 / / sU0 7 / / pUrvasUtre tAyata zramaNamAgamAnaM nAmajJAnam , saMprati tasyAkRtsnasya bastrasya bhinnatvamabhinnatvaM na bhavatIti prathamamabhinnAni vANi pratipedhitumAha-'no kappai0 aminnAha' ityAdi / sUtram-no kappaha niggaMthANa vA niggaMdhINa vA abhinnAI vasthAI dhArittae vA pariharijae vA // 50 8 // chAyA-no kalpate nirghandhAnAM vA nirgrandhAnAM SA abhimnAni vastrANi dhatuvA parida yA || 908 // curNI-'no kappai' iti / ninyAnAM nimranthInAM vA mabhinnAni acchinnAni maskATitAni pUrva gRhatyaH svanimitaM na khaNhIkRtAni vanotpAdanasthAnAda yathA AgatAni tathaiva sthitAni tAdazAni vastrANi dhartu-svanizrayA sthApayitum , pariharnu paribhoktuM no kalpate / svahastena chidyamAne vAyukAyAdivirAdhanA saMbhavati / nanu kRsnAbhinnayoH samAnArthaka vA pUrvasUtrAlApaka evAtrApi pratipAdita iti piSTapeSaNavada bhavati, tataH punaruktatvAt sUtramidaM nirarthaka pratibhAti iti na, kAraNasApekSatvAdasya sUtrasya / kiM punastatkAraNam ? iti ceducyate-anena sUtreNa vastrANAM gaNanAlakSaNaM pramANalakSaNaM ceti dvividhaM pramANaM niyamyate, tathAhi-kiyanti kiM pramANAni kA tAni khANi zrama gaihItavyAni / ityevamatra nirUpyate iti nAsya nairarthakyamiti / atra kazcit zaGkate -yasmAdaminnasya vastrasya dhAraNe zramaNAnAM pUrvasUtrokA doSA bhavanti tarhi bhinnamapi vastraM gRhyate tadapi yadi colapaTTAdipramANenA'tirikramadhikaM lambaM bhavettadA tasyApi punarbhadanamAvazyakameva tahi te doza atrApi saMbhavantyeva, tathA hi-vastre vidyamAne 'cirI' ityAdizabdasamarchanaM bhavati, sUkSmapadamAvayavAzvoDIyante, taizca lokAntaparyantaM gacchadbhirvahUnAM prasaprANiprabhRtInAM sUkSmajantUnAM virAdhanA'vazyambhAvinI / athavA vastrachedanajanyaiH zabdapakSmavAtAdipudgalairlokAntaM AvadgacchaddhistaizcAlitAH santo'nye tatyugalA lokAntaparyantaM gacchanti, evaM rosyA'nyAnyapudgalo. ritAH pudgalAH prasantaH kSaNena Urdhvamastiryak catasRSvapi dikSu sakalamapi lokamApayanti tasmAsakalalokapUraNAtmakamArabhbha sUkmajIvavirAghanayA sadopaM buvA yathAlaya laghu dIrgha lamba vistRta vA bhavet tattAdazameva zramagardhArayitavya, na punastasya chedanAdikaM kartavyamiti, atrAha-nocitA tavaiSA zaGkA, yato yadyevaM tarhi bhikSAdinimittamapi ceSTAdikaM na kanaivyaM bhaveta , mikSAsaMjJAbhUmyAdigamanabhojanazayanAdirUpAbhiIryAbhivinA tu zarIrasya paudgalikatvAttannirvAho'pi na syAt / zarIramantarA ca saMyamasyApi vyavacchedaH samApatet , tasmAd mikSAdinimittamIryAdiceSTAyA ani Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUNimAyAvacUro 30 3 sU0 9-12 bhinnAbhinnaSasnagrahaNavidhiH 63 vAryatvAsA karttamucitaiva / evaM yathoktapramANa colapaTTAdivastradhAraNasya bhagavanA samupadiSThatvA. tatpramANArtha yatanayA vastracchedane ko'pi na doSaH zAstre sAdhoH sakalakiyAyA yatanayaiva karaNIyasvena pratipAdanAt , uktaM ca dazavai0 4 ma0 jayaM cara jayaM viTThe, jayamAse jayaM sae / jayaM muMjato bhAsaMto, pAvakammaM na baMdhai / / tasmAt bhinnavastradhAraNasya bhagavatAnujJAtatvAd nirgranthanindhiIbhirabhinnavastraM na dhArayitavyaM na paribhoktavyam , bhagavadAjJApAlane na ko'pi dopaH 'ANAe mAmagaM dhamma' ityAcArAta vacanaprAmANyAditi // sU0 8 // zramaNairvastrANi kiyanti kiMpramANAni copakaraNatvena grahItanyAni tatrAha mAyakAra:'minnAI' ityAdi / bhASyam--bhinnAI vatthAiM, uvagaraNe kai ya dhaarnnijjaaii| dhavire kappe caudasa, sADagamAINi NeyAI // 6 // chAyA--bhinnAni yastrANi upakaraNe kati ca dhAraNIyAni / __ sthavire kalpa caturdaza, zArakAdIni hAtavyAni // 6 // avacUrI-'bhinnAI' iti / abhinnAni vastrANi zramaNerna prahItavyAni naiva ca ghAraNIyAnIti bhagavatA pratipiddhaM, tenAyAti--bhinnAni dhAraNIyAni, tAni zramaNAnAmupakaraNe upakaraNanizrAyAM kati-katisaMkhyakAni dhAraNIyAni / iti prazne prAha-atrAsmin sthavire kalpe sAdhUnAM caturdaza vastrANi zATakAdIni upakaraNe jJAtavyAni, tAnImAni-zArakatrayam 3, colapaTakaH 4, mAsanam 5, mukhayastrikA 6, pramArjikA 7, pAtrANAmaJcalatrayam 10, bhikSAdhAnI 11, mApaDalakavastram 12, rajoharaNadaNDA''varakavastraM 'niSadyA'iti samayabhASAprasiddham 13, caturdazaca dhAvanajalA digAlanavastram 14, iti / pratAni caturdaza upakaraNAni sthavirakalpikAnAM kalpante / gRhasthaiH svanimittaM bhinna vastraM samAdAya tanmadhyAd yathoktaprakAreNa caturdazopakaraNAni yatanayA vibhidya karaNIyAni svasvapramANena upakaraNaciMghAyanasya bhagavatA'nujJAtatvAditi // 6 // pUrvamabhinnavastradhAraNe nipeghaH pratipAditaH, sAmprataM spaSTapratipattyarthaM tadviparotaM bhinnavastradhAraNasUtramAi-'kappai0 bhinnAi' ityAdi / sUtram kappai nimgaMthANa vA niggayINa vA bhinnAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA // sU0 9 // chAyA-kalpate nimranthAnAM vA nirghandhInAM ghA bhinnAni yastrANi dhatuM vA parii vA // sU09 // cUrNI-kappaI' iti / kalpate nirmanthAnAM vA nigranthInAM cA bhinnAni cheditAni gRhasthaiH svanimittaM sphATitAni barasrANi dhatuM parihartuM vA / anyatsarvaM pUrvasUtravadeva vijJeyam / sU09 // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva nimranthanimranthInAM sAmAnyena bhinnAbhinnavastradhAraNe vidhiniSeghazca pratipAditaH, sAmprataM nirgranthAnAM nimranthInAM ca svasvakalpAnusAreNa pRthak pRthag vastradhAraNe niSedhaM vidhi ca pratipAdayitukAmaH prathamaM nirmanthastramAha-'no kappai0 uggahaNaMtarga' ityAdi / sUtram-no kappaha nigANaM uggahaNataga vA umagahapaTagaM vA dhArittae vA pariharitaevA / / sU0 10 // chAyA-mo kalpale nimranthAnAm bhavagrahAnantaka vA ayaprahapaTTakaM vA dhatuM vA parihanuSA // 20 10 // __ NI ....'bho bharamAdati nirmamAnam avagrahAnanta kam-samayabhASayA guhyasthAnAcchAdanavastraM 'laMgoTa, kaupIna itiprasiddham , avagrahapaTTaka tasyApyupari tadAzlAdanArtha yad pAryate tat ghasaM svanizrAyAM sthApayituM parihana paribhoktaM vA no kalpate, anayolApasAdInAmupakaraNavena jainamunInAmakalapyatvAditi / / sU0 10 // pUrvoktaM vastradvayaM nimranthInAM kalpyatvena tadvidhisUtramAha-'kappai0 umhaNatarga' ityAdi / sUtram---kappai nigaMthINaM uggahaNaMtaga vA umgahapagaM vA dhArittae vA pariharitapa vA // sU0 11 // chAyA--kalpate nimranthInAm acamahAnantakaM cA avagrahapaTTakaM ghA dhartu ghA pariharnu SA | sa. 11 // cUrNI-kappai' iti / vyAkhyA sugamA navaraM pUrvoktaM vastradvayaM yA nirgandhAnAM pratipidraM tada nimranthInAM phalpate, nimranthInAM strItvena rajodarzanasaMjAtarughi sAvapratirodhane AvazyakasvAditi || sU0 11 // pUrvasUtre nimranthInAM varadayadhAraNe vidhiH proktaH, sAmprataM caratraprasAda nirganthIvaratragrahaNe vidhimAha-'niggaMdhIe ya' ityAdi / matram-nigaMthIe ya gAhAbaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupavivAe cela? samuppajjegjA, no se kappada appaNo nIsAe cele paDiggAhittae, kappai se pavattiNINIsApa celaM paDiggAhitae | no ya se pavisiNI sAmANA siyA je se tastha sAmANe Aparie vA uvajjhAe vA pavattae vA pere vA gaNI vA gaNahare yA gaNAkcche yara yA ja ca'nna purao kaTu viharai kappada se tannIsAe celaM paDiggAhinae // sU0 12 // chAyA--nirmanpyAMzca gAthApatikula piNDapAnapratikSayA abhupraviSTAyAvelArtha samuspota, no tasyAH kalpate Atmano ninayA celaM pratigrahItum , kalpate tasyAH praSacinInizrayA celaM pratigrahItum , no ced atha tatra pravartinI sAmAnA syAt yaH sa tatra sAmAnaH ASAyoM vA upAdhyAyo vApravartako vA sthaviro vAgaNI vA gaNagharo yA gaNAban Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giMbhASyASacUrI u0-3 sU0 12-13 prathamapazcAdupasthitayorvastrAdigrahaNavidhiH 5 vako vAyaM cAnya purataH kRtvA viharati kalpate tasyAstamniyayAcaMla pratimahItum / / 2012 // cUrNI-'nimAthIe ya' : nirmanyAsa, 2 . bAvika gRhasthagRha piNDapAtapratijJayA-AhAragrahaNecchayA anupraviSTAyA yadi celArthaH celamya arthaH prayojanaM mApavastraravena vastragrahaNaprayojanaM samutpadheta tadA tasyA nimrandhyA AtmanaH nizrayA AtmIyatvena 'idaM vastraM mama bhaviSyatItyevaMrUpayA nizrayA celaM vastra pratigrahItuM gRhasthAdAdAtuM no kalpate | tarhi kathaM kalpate ? iti tadviSi pradarzayati-tasyAH pratinInizzrayA-'idaM vastraM gRhAmi mama pravacinInizrayA, sA yasyAH kasyA mama anyasyA vA dAsyati sA grahISyati' ityevaMrUpayA gRhasya pratyevaM vAcA prakaTayyetyarthaH celaM vastraM pratigrahIttuM kalpate / yadi mo cAya pravartinI sAmAnA sannihitA tatra prAme upAzraye vA na syAt no mavettadA tatra prAme yaH saH yaH ko'pi sAmAnaH saMnihitaH syAt , kA ? ityAha-AcAryoM bA, AcAryaH yaH paJcAcArAn svayaM pAlati parAn pAlayati saH, tathA yo'rtha vAcayati, gacchatya mevobhUtaH zarIrAvaSTasaMpadAyukto bhavetsa mAcAryaH saMnihito bhavet , tadabhAve upAdhyAyaH - upa- samApam etya adhoyate pravacana ziSyaiH yasmAt sa vA bhavet , tadabhAve pravartakaH-pravartayati AcAryopadidhepu kArya tapaHsaMyamayogayAvRtyasevAzuzrUSA'dhyayanAdhyApanasUtrArthAdiSu yathAyogya balAbalaM vicArya niyojayati yaH sa pravartako bhavet , tadabhAve sthaviro vA-saMyamayogeSu sIdataH sAdhUna aihikAmuSmikApAyapradarzanapUrvakaM jJAnAdipu sthirIkaroti yaH sa sthavize yA bhavet , tadabhAce gaNI yA-gaNaH katipayasAdhusamudAyaH svasvAmisambandhena yasyAsti saH, yaH sAdhusamudAyena saha vicaraNazIlaH sa gaNI vA bhavet . tadabhAve gaNadharo vA yaH gaNacintAkArako gaNasya yogakSema vidhAyakaH, tatra prAptasya prAptiyogaH, prAptasya rakSaNaM kSemastadvidhAyako gaNadharo vA bhavet , tadabhAve gaNAvacchedako vA gaNasya sAdhusamudAyasyAvacchedaM vibhAgaM karoti yaH gaNavyavasthAkArakaH sa gaNAvacchedako vA bhavet , tadamAve ye cAnyaM kamapi gItArtha purataH kRtvA sAdhvI tadAjJayA viharati so vA tatra saMnihito bhavet , eteSu AcAryAdipu yaH ko'pi tadA saMnihito bhavet tannizrayA tannizrAmadhikRtya tamyA ninthyAH celaMvastraM pratigrahItuM kalpatte, bhikSArtha gRhasthagRhe gatayA ninthyA vasnAvazyakatAyAM svanizrayA kadApi vastraM na grahItavyamiti bhAvaH // mU0 12 / / / pUrva sUtre nirghandhyA vastragrahaNavidhiH proktaH, sAmprataM prathamatayA pranajitukAmasya pUrvopasthitasya ca vastragrahaNavidhimAi-'niggaMthassa' ityAdi / sUtram-nigAthassa NaM tappaTamapAe saMpanvayamANasya kappai rayaharaNagaucchagapaDigmahamAyAe tihiM phasiNehi patthehi AyAe saMpanvaittae, se ya pubbovahie siyA evaM se Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harakarapasse no kappai rayaharaNagocchagapaDiggamAyAe viIi kasiNehiM vatpehiM AyAe saMpavvaittae, kappai se ahApaDiggadiyAI basyAI gahAya AyAe saMpavyaittae || sU0 13 // chAyA-nirghandhasya khalu tatprathamatayA saMprabajataH kalpate rajoharaNagocchakapratiprahamAdAya tribhiH kRtsnairvastraiH mAtmanA saMpragajitum / sa ca pUrvopasthitaH syAt evaM tasya no kalpate rajoharagocchakapratiprahamAdAya tribhiH kRtsnairyastraiH AtmamA saMpra. vajitum. kalpate tasya yathApratigRhItAni vastrANi gRhItvA mAtmanA saMpravajitum // suu013|| cUrNI--niyarasa'izi / nirmAtya rA . 11- yutvena prathamaH tatprathamaH, tasya bhAvastattA, tathA pUrvamadIkSitasya prathamameva dIkSitumupasthitatayA saMprabajataH pratrayAM galataH kalpate rajoharaNa-gocchaka pratigraham , tatra rajoharaNaM prasiddha, gocchaka pramAnikA, pratigrahaH pAtram , joharaNa ca gocchakaM ca pratigrahazcati samAdAnadvandve rajoharaNagokapratigraham , tat nUtanam AdAya gRhItvA tadanyaitanaistribhiH kRtsnaH, tatra-caturvizatihastaparimitamAyAmataH, ekahastaparimitaM ca viSkambhataH, etAvatpramANakaM vastra kRtsnamucyate, taiH paripUrNa: akhaNDitaiH vastraiH 'thAna' 'tAkA' iti prAcInasamaye prasidbhaH, eka kRtsnaM vastraM caturviMzatihastamitamabhUt tAdRzaistrimiH kRsnavestraiH sAdhUnAM dvAsaptatihastapramitavastragrahAsya kalpatvAt, taiH saha tAni trINi gRhItvetyarthaH AtmanA svayaM saprabajituM kalpate / gapa vidhiragArito'nagAratAmahaNakAlaviSayo bodhyaH / atha pUrvaprabajitasya sAmAyikacAritravatazchedopasthApanIya cAritragrahaNasamayasya vidhi pradarzayati-se ya puvocahie' ityAdi, 'se ya' sa ca pravacyA pratipattukAmo yadi pUrvopasthitaH pUrvagRhItasAmAyikacAritraH san chedopasthApanoyacAritra prahItukAmaH syAt', yadvA aticArAdimUlaguNadopApalyA puna kSArthamupasthitaH syAt tadA 'evaM' parva sati 'se' tasya pUrvopasthitasya rajoharaNago chApratigrahaM nUtanam 'AyAe' mAdAya gRhItyA evaM tribhizca kRtsnaiH vastraiH saha AtmanA svayaM saMpratrajituM no kalpate / tarhi tasya kayA rItyA kalpane ! iti tadvidhimAha 'kappA' ityAdi, kalpate tasya tAdazasya pUrvIpasthitasya dopasthapanIya cAritragrahaNa kAmasya yathApratigRhItAni- yathA yena vidhinA pratigRhItAni yAni pUrva svIkRtAni vastrANi tAnyeva gRhI yA AtmanA svayaM saMprabajitum chedopasthApanIyacAritraM grahItuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / ayaM bhAvaH- yaH pUrva gRhasthaH sa prathamatayA pratrayAM gRhNAni tasya nRtanaM rajoharaNAdikaM trINi kRtsnAni vastrANi ca gRhItvA pravajituM kalpate / yaH punaH pUrvIpasthitaH pUrva gRhItasAmAyikacAritraH, yahA cAritradoSavazAt punarmahAvatopasthApanaM svIka kAmo bhavet tasya nRtanarajoharaNAdikaM trINi kRtsnAni vastrANi ca gRhItvA pravajituM na kalpate, kintu tasya pUrvapratigRhItAnyeva vastrANi gRhItvA kalpate iti bhAvaH / nanu yastatprathamatayA dIkSAM pradIpyati, Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....... .... . . -- -- . -. pUrNibhASyASapUrI u0 3 sU0 14-17 . vastrAdigrahaNavidhiH 67 mataH saMprati sa gRhastha evaM tarhi sUtre 'nigaMthassa' iti kathaM proktam, sa nirgandhapadena kadhamupalakSIkRtaH ! bhatrAi-satyam , kintu atra jinazAsane nimranyo dvividhaH proktaH, dravyanimrantho bhAvanimranthacete, atrAya bhAvanimrantho varnate tataH sUtrakAreNa nirgandhapadena upalakSIkRtaH / atra dravyabhAvamAzritya caturbhaGgI mavati, tathAhi-eko davyato nigrantho bhavati natu bhAvataH 1, eko bhAvato nigrantho bhavati natu dravyataH 2, eko dravyato bhAvata ityubhayato'pi nirgranthaH3, eko na dravyato na bhAvato nirgandha 46 tatra yo dravyato vegheNa nirgranthaH kintu bhAvataH sAdhvAcArato na nirmanthaH sAdhukriyAyAH zaithilyAt iti prathamabhaGgasya mAvaH 1, ekaH kazcit bhAvato nirmanthaH sannapi manovacovRttyA sAdhuvakriyAkArakaH kintu dravyataH sAdhuvepato na nimrantha iti dvitIyabhanabhAvaH 2, eko dravyato munivepato'pi bhAvato yathoktasAdhvAcArapAlanato'pi ca nimrantha iti tRtIyabhagabhAvaH 3, eko na dravyataH sAdhuSeyataH, nApi ca bhAvataH-viratipariNAmarahito gRhastha iti caturthabhaGgamAvaH 4 / atra sa dvitIyabhaGgavartitvAdninthizabdena prokta iti samIcInameveti // sU013 // atha pUrvokkameva viSayamadhikRtya nirgandhIsUtramAha-niggaMdhIe NaM' ityAdi / sUtram-nirgathIe | tappaDhamayAe saMpavyayamANIe kappai rayaharaNagopchagapaDiggAmAyAe cauhi kasiNehiM vatthehi AyAta pahanAe / hA pahADigA piyA evaM se no kappada rapaharaNagAMcchampaDimAimAyAe cauhi phasiNehi bhAyAe saMpavvaittae, kappai se ahApaDiggadiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavaittae | sU014 // chAyA-ninthyAH khalu tatprathamatayA samavajantyAH kalpate rajoharaNamocchakapratigrahamAdAya catubhiH kRtsnaH vastraiH AtmanA saMpravajitum / sAca pUrvopasthitA syAt parva tasyA no kalpate rajoharaNagocchakatigrahamAdAya catubhiH kRtsnaiH vastraiH AtmanA saMpramajitum, kalpate tasyA yathApratigRhItAni vastrANi gRhItvA AtmanA saMpramajitum // 014 // cUrNI-'niggaMthIe NaM' iti / asya nimranthIsUtrasya sarvA'pi vyAkhyA nimranthasutrasyeva parimAvanIyA, vizeSo'trA'yaM bodhyaH--tatra nirgranthasUtre puMliGganirdezana vyAkhyA kRtA atra tu strIliGganirdezana vyAkhyA kartavyA, anyasUtragato vizeSo'trAyam-nimranthasUtre 'tihiM kasiNehiM vatyeIi' tribhiH kRtsnaivestraiH ityukam , atra nigranthIsUtre ca 'cauhi kasihi catyahi' caturbhiH kRtasnaH vastraiH iti proktam , nirgandhInAM strItvena bhagavatA SaNNavatihastaparimitavastrapramANasyAnujJAtatlAditi / / mU014 // pUrva nimranthasya nigranthyAzca dIkSAkAlikavastragrahaNavidhiH pradarzitaH, sAmprataM valaprasannAt nigranthanirgranthAnAmanyakAlikavastramahaNavidhimAi-'no kappai0 padama0' ityAdi 1 sUtram-no kappai niggaMthANa vA nigaMthINa vA paDhamasamosaraNudesapatnAI celAI pddigaahitte| kappai niggaMyANa cA niggayINa vA doccasamosaraNudezapanAI celAi paDigAhicae / sU015 / / Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhatkalpasUtre chAyA - no kalpate nirbaMndhAnAM yA nirmanthInAM vA prathamasamavasaraNodezaprAptAni celAni pratigrahItum | kalpate nirmanthAnAM vA nirbranthInAM vA dvitIya samavasaraNoddezaprAptAni celAni pratigrahItum // sU015 // 1 nRrNI - 'nokappar3a' iti / nirgranthAnAM vA nirgranyInAM vA prathamasamavasaraNoddezaprAptAni prathame samavasaraNe, ekasmin varSe hai samavasaraNe bhavataH - ekaM varSAkAlikaM dvitIyam RtubaddhakAlikam tayormadhye prathame varSAkAlirUpe samavasaraNe varSAkAle ityarthaH udeza: kSetrakAlavibhAgarUpaH taM prAptAni prathama samavasaraNode zamAptAni varSAkAlamadhyavartikSetra kAlopasthitAni celAni - vastrANi pratigrahItuM no kalpate / tarhi kIhakSetrakAlaprAptAni vastrANi pratigrahItavyAni tatrAha - 'kappar3a' ityAdi nirmanthAnAM nirgranthInAM ca dvitIya samavasaraNa dezaprAptAni - tatra dvitIya samavasaraNe RtubaddhakAle hemantagrISmakAlasambandhiSu aSTasu mAseSu pradeza: kSetrakAlavibhAgarUpastaM prAptAni - hemantagrISmakAlamadhyavartikSetrakAloparithatAni celAni vastrANi upadhiprAyogyAni pAtrANi ca pratiprahItuM kalpate / samApte cAturmAse kArtika pUrNimAsamAramya yAvat apAdapUrNimA nAvAti tAvatkAlayaryantaM nirmanthanirmanthInAM vastrANi pAtrANi ca eSaNAprAptAni kSetrakAlato nirdoSANi kalpate iti bhAvaH / sU0 15 || pUrva dvitIya samavasaraNe nirmanthanirmanthInAM vastragrahaNamanujJAtam sAmprataM gRhItAnAM teSAM vastrANAM yathAzanika vibhAgavidhi pratipAdayati- 'kappai0 ahArAyaNiyAe' ityAdi / | sUtram -- kappar3a nimthAna vA nidhINa vA ahArAyaNiyAe celAI paDiggAhittae || sU0 16 / / chAyA-- kalpate nirprasthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArA nikatayA celAni pratigrahI tum / / sU0 16 // I cUrNI - 'kappar3a' iti / nirgranthAnAM nirmanthInAM vA velAni vastrANi yathArAtmikatayA yathAratnAdhikatayA, ratnaM cAritraparyAyaH tada yathA yathA zramaNazramaNInAmadhikakAlikaH paryAyo mat tathA tathA paryAya jyeSTha krameNa manasi nidhAya pratigrahItuM svIkartuM kalpate, evameva vibhAgena dAtu kalpate, anyathA dAne avinayA zAtanA'dhikaraNAdidoSasaMbhavAt // sU0 16 // pUrvasUtre zramaNazramaNInAM yathArAnikakameNa vastragrahaNaM pratipAditam sAmprataM zamyAsaMstAraka prahNavidhimAha - 'kappar3a' ityAdi / sUtram -- kappar3a nirmAANa vA nigrgayoNa vA ahArAyaNiyAra sejjAsaMpArae paDigmAhita || sU0 17 // chAyA - kalpate mirthandhAnAM vA nirmanthInAM vA yathArAtnikatayA zayyAsaMstArakAn pratigrahItum // sU0 17 // Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNibhASyAvacUrI u. 3 2018 ykhaablikliy'ssnni: k cI--'kappaI' iti / nimranthAnAM nigranthInAM vA pUrvasUtroktavastravadeva zagyAsastArakAn . tatra zayyA vasatiH, tasyA ya: saMstArakaH zayanayogyAvakAzalakSaNaM sthAnaM sa zaNyAsaMstArakaH. tAn yathArAnikatayA paryAya jyeSThatayA pratimahItuM samAdAtuM kalpate / tasya copAzrayaprAmaH zramaNeH pUrvAhvavelAyAmeva grahaNa kartavyam tato yathArAsnikaM vibhaktavyam , yadvA zayA-zarIrapramANA, saMstArakaH-sAdvihastaH, tayoH samAhAre zayyAsaMstArakam , tAni, pITha phalakAdIni vA yathArAnikatayA paryAyajyeSThatvakrameNa AcAryasthavirabAlAlAnAdInAM yathAyogyakrameNa ca grahItuM kalpate / / sU0 17 // atrAha gAthAsya bhASyakAra:-'sayaNadvANaM' ityAdi / bhASyam--sayaNadvANaM tivihaM, ninyAyasavAyamissa meyAo / samavisamamissa meyA, puNovi tiviI sayaNaThANaM / / 7 // emu ya jaM muThANe, rAyaNiyANaM gilANamAINaM / / AmaMtiya taM dejjA, esA jiNasAsaNe merA / / 8 / / chAyA- zayanasthAnaM trividha-nirvAta-savAta-mizramedataH / sama-viSama-mithabhedAt / punarapi prividhaM zayanasthAnam // 7 // eSu ca yat sukhasthAne, rAtnikAnAM glAnAdInAm / / Amantrya tad dadyAt , papA jinazAsane maryAdA // 8 // avacUrI-'sayaNa hANaM' ityAdi / sUtre zayyAsaMstArakazandena vasatigatazayanayomyaM sthAnaM gRhItam / tacca zayanasthAnaM-nirvAtaM, savAtaM, nirvAtasavAtaM caMti bhedAt trividhaM bhavati, punarapi sama, viSama, samaviSamamiti bhedAt trividham / tatra zayanasthAnamAcAryeNa yada yasma sAdhave dIyate ittena mAyAmavimamuktena RjubhAvena grahotanyam , kintu eSu pUrvokteSu pada sthAneSu yat sukhasthAnaM bhavet tat-AcArya-sthavira-lAnA dInAm Amantrya 'yadi bhavatAM na samIcIna zayanasthAnaM tarhi mamedaM gRhANa' ityAdisaMmAnavAkyena upanimantrya tat svasya samI. cInaM zayanasthAnaM yatteSAM rocate tad dadyAt yato jinazAsane eSA zramaNAnAM maryAdA vartate, bhagavatA samupadiSTatvAt / athavA zayyA zarIrapramANA, saMstArakaH sArddhadvihastapramANaH / avApi karkazamRdukaThora lasyAdibhedamadhikRtya pUrvokto vidhiyodhyaH // 7-8 // pUrva za yAsaMstArakasya yathArAnikatayA grahaNaviSayakaM sUtra prosam , sAmprataM zAyAsaMstArakapaNAnantara sandhyAsamaye pUrNAyAM pauruSyAM gurupradattazaNyAsaMstAraM prastIrya tadupari samAsadasya evaM prAtarasthitasya ca kRtikarma karaNIyaM bhavet , tadapi yathArAnikatayA kartavyamiti sadvidhipratipAdaka sUtramAha--'kappai0 kiikamma' ityAdi / mutram - kappai niggaMdhANa cA niggaMthoNa vA ahArAyaNiyAe kiikarma pharisae // sU0 18 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre chAyA--kalpate nirganthAnAM yA nirgranthonAM vA yathArAnikatayA kRtikarma kartum // 18 // cUrNI-'kappai' iti / nimranthAnAM nimranthonAM yathArAnikatayA paryAyajyeSThatvakrameNa kRtikarma-zAna mASayA ziSyAdikRto vandanAbhyutthAnAdisatkAraH, tat kartuM kApate, nAnyathA jyeSThatvakaniSThatvamaryAdAmatikramyeti bhAvaH / kRtikarma dvividhaM vandanAbhyutthAnabhedAt , tatra vandanam bhAcAryAdiyadhArAnikAnAM prAtaH sAyaM teSAM dRSTipAte kAryapRcchAdisamaye ca yathAvidhi vandana kartavyam , vandanaM kRtvaiva kAryAdipRcchA kartavyA, evaM sUtrAthaitadubhayagrahaNe'pi vandanaM kartavyameveti / abhyutthAnam-guroH samIpAgamane, caMkramaNe, uncArAdibhUmau gamanakAle, AsanAdutthAnakAle, ityAdyavasare ziSyeNAnyutthAnaM kartavyam, anyathA gurorAzAtanA, AjJAbhaGgAdidoSAzca samApadyante, dharmasya vinayamUlatvena bhagavatA pratipAditattvAt , uktaJca "dhammassa mUlaM viNayaM vayaMti, dhammo ya mUlaM khalu soggaIe / sA soggaI janya abAhayA u, tanhA nisenvo viNao tayA" // 1 // mayaM bhAvaH-dharmasya jinoktasya zrutacAritralakSaNasya mUlaM tIrthakaragaNadharAdayo vinayaM vadanti 'dharmasya mUlaM vinayaH' iti, 'mUlaM nAsti kutaH zAkhA' iti vacanAd vinayamantaraNa tapaHsaMyamArAdhanA'pi kathaM bhavet / ghoM hi sugatyA mUlam , sA sugatiH kathyate yatra abAdhatA kSutpipAsArogazomAdizArIramAnasAnAM vAghAnAmabhAvaH siddhirityarthaH syAt tasmAt kAraNAt muninA prathama vinayo nisevyaH vinayaH samAdaraNIyaH / sa ca gurUNAM vandanAbhyutthAnasevAzuzrUSAdinA jAyate / anAya bhAvaH-iha nirgranthasya kArya tAvadavyAbAdhasukhalakSaNo mokSaH, tasya ca kAraNaM sarvajJabhASitaH zrutacAritralakSaNo dharmaH, sa ca gurorabhyutthAnavandanAdirUpavinayalakSaNamupAyamantareNa sAdha. yituM na zakyate, dharmasya vinayamUlatvAt , ato vinayena dharmArAdhanaM, dharmArAdhanena mokSa iti para mparayA vinayo mokSakAraNameveti matvA tadartha vinaya Asecitavya iti // sU0 18 // matra vinayamokSayoH kAryakAraNabhAvapradarzanapUrvakamAi bhASyakAra:--'kajja' ityAdi / bhASyam kajja ca mokkho, viNao ya heU, nikkAraNA nasthiha kajjasiddhI / tamhA uvAyaM taha kAraNaM ca. olaMbiDaM pAvai kajjasidi // 9 // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyAvarI sU0 19-10 sAbhAvAntaHsthAnAdiniSedhaH 1 chAyA--kArya ca mokSo vinayazca hetuH / niSkAraNAt nAstIha kAryasiddhiH // tasmAd upAya tathA kAraNaM c,| abalambya prApnoti kAryasiddhim // 9 // avacarI-'kaja ca' iti / iha zramaNadharme nimranthasya kArya mokSaH, tasya heturiti kAraNa ca vinayaH, iti tayoH kAryakAraNabhAvaH, tasmAt niSkAraNAta kAraNamantareNa upAyamantareNa ca iha loke kAryasiddhirnAsti na bhavati, tasmAt kAraNAt upAya tathA kAraNaM cAvalAcyaiva kAryasiddhiH jIvaH prApnoti / tathAhi-yasya kAryasya yada upAdAnaM kAraNaM tena vinA tatkArya na sidhyati yathA mRtpiNDabhantareNa ghaTa itiH, upAdAnakAraNasadbhAve'pi upAyarUpanimittakAraNAbhASe kArya na sidhyati yathA mRtpiNDasadbhAve'pi cakracIvarodakAdinimicakAraNamantareNa ghaTo na niSpAdyate ato yaH punarupAyarUpanimittakAraNavAn prayatnazIlazca bhavati sa upAdAnakAraNam upAyahapanimittakAraNaM cAvalamyaiva kArya sAdhayati, tathaivAtra mokSakAryasyopAdAnakAraNa sarvaviratimAn Atmaiva, dinayAdinimittakAraNavinA nopAdAnakAraga mokSavena pariNamati yathA mRtpiNDazcakradIvarodakAbabhAve ghaTatvena no pariNamati, ato nirgandhena vinamaH samAsevanIya iti // 9 // pUrva kRtikarmavidhau vinayaH savistara pradarzitaH, vinayavAMzca tAdRzamavinayajanakaM kimapi kArya na karoti, gRhAntarAle sthAnAdikAraNe ca gRhasthasyAdinayo bhavatIti gRhAntarAle sthAnAdikaraNasya niSedhasUtramAha- 'no kappai0 antarAgiI si' ityAdi / mantram-jo kappai niggaMyANa cA nimnathINa vA antarAgihaMsi cidinae vA nisIittae vA tupaTTittae vA niddAittae vA payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM kA AhAra Airittae vA, uccAraM vA pAsavaNaM vA khela, vA sidhANaM vA paridRvittae, sajjhAyaM vA karittae ANaM vA zAittae kAussaggaM vA karittae TANaM vA TAittae / aha puNa evaM jANejjA vAhie jarAjuNNe. tabassI dubaLe kilaMne mucchijja vA pavaDijja vA evaM se phappaDa antarAgihaMsi nihittae vA jAva ThANaM vA ThAittae * / mU0 19 // chAyA--no kalpate nimranthAnAMdhA nirgranthonAM vA antaragRhe sthAtuM vA niyatuM vA tvagvartayituM vA nidAyituM vA pracalAyituM vA azanaM ghA, pAnaM vA bAdhA svAdhaM yA AhA. ram mAha m, uccAraM ghA prasavarNa vA khela vA zivANaM vA pariSThApayitum, svAdhyAya ghA kartum , jyAna vA dhAtum, kAyotsarga vA kartum , sthAnaM ghA sthAtum / atha punarevaM jAnIyAt vyAdhitaH jarAjIrNaH tapasvI durbalaH klAntaH mUrcchat vA prapatet vA parva tasya kalpate antaragRhe sthAtuM vA yAvat sthAnaM vA sthAtum / / sU0 19 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 rwarmannmaan pAskalpacce cUrNI--'no kalpate' iti / nirghandhAnAM vA nimranthInAM vA antaragRhe gRhayoH gRhasthanivAsasthAnayoH antaram antarAlam-antaragRham gRhadvayasyAntarAlam antaragRham tasmin yatra gRhasthA gRhAd gRhAntarapravezArtha gamanAgamanaM kurvanti tatra, bhatra antarazabdasya pUrvanipAta bhArpatvAt / yadA 'atogihaMsi' iti pATe gRhasthagRhasya antaH madhye bhikSArtha gRhasthagRhe praviSTAnAM nirmanthanimranthInAM sthAtumupapeSTuM nidAyituM pracalAyitum ityAramya sthAnaM vA sthAtum iti paryantAni sthAnAni tatra samAcarituM no kalpate, ityutsargavacanam . eSAM padAnAM vyAkhyA pUrva gatA / kAraNe kartuM kalpate iti kAraNaM pradazyate-'aha puNa' ityAdi, atha-iti prakaraNAntaradyotakaH, atha punaH- pUrvoktAni padAni antaragRhe katuM sAdhUnAM na ka-pate kintu yadi evaM jAnIyAt evaM saMbhavet tatra gato munidhitaH pUrvato vyAdhigrastaH tatkAlaM vA vyAdhito bhavet , jarAjINovA vAkyamasta sthaviroH vA mavet , tapasvI tapaHkarma vahamAno vA bhavet, durvala: rogAdinA tatkAlamuktatvena balahIno durbalazarIro vA bhavet , klAntaH- azvagamanAdinA parizrAnto vA bhanet, etAdRzaH sa sAdhuH kadAcit mUcheda mUchoM prApnuyAd vA tena kAraNena prapatet-bhUmo prasvachet , evam ebhiH kAraNaiH 'se' tasya vyAdhitAdivizeSaNaviziSTasya pUrvoktAni sarvANi sthAnAni yathAyogyamantaragRhe katte kalpate iti sUtrArthaH / / sU. 19 / / pUrva vyAdhitAdivizeSaNaviziSTAnAmantaragRhe sthAnAdikaraNamanujJAtam , tena antaragRhe sthitaH sana kazcit zramaNo dharmakathAmapi karjumArabhate iti tanniSedhamAi-'no kappai0 cauggAI vA' ityAdi || sUtram-no kappai niggaMdhANa vA niprayINa vA aMtaragiIsi jAva cauggA vA paMcagAI vA Aikkhittae vA vibhAvitapa vA kiTTittae vA paveinae vA, nabhatya egaNAeNa vA egavAgaraNeNa vA egagAhAe vA egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no ceva NaM adviccA / / sU0 20 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM thA nirmanthInAM vA antaragRhe yAyan caturgA vA paJcagAthaM vA AkhyAtuM vA vibhAvayituM vA kIrtayituM vA prayedayituM vA nAnyatra ekajJA. tena vA pakavyAkaraNena vA ekagAthayA ghA ekazlokena vA tapipa sthitvA, no caMva khalu asthitvA / / sU0 20 / / / cUrNI- 'no kappar3a' iti / nirgrandhAnAM nirghandhInAM vA antaragRhe dvayohayorantarAle gRhasthagRhAbhyantare vA yAvat caturgAdham catasRNAM gAthAnAM samAhArazcaturgAtham-ekata Arabhya gAthA catuSTayaparyantam, pazcagAmaM vA gAthApaJcakaparyantaM kA, AkhyAtuM vA mUlarUpeNa kathayituM vA, vibhAyaryAya tuM vA cintayituM vA, kIrtayituM vA gItavada uccArayituMvA, pravedayituM vA vijJApayituM vA no kalpate / tatra sthitAnAM zramaNazramaNInAM kAraNe kiyat kalpate ! tabAha-yadi tatra keSAJcit jinavacane zaGkA jAyate, dhArmiko vivAdo vA bhavet , ityAdikAraNe ko'pi samAgatya tatrasthitaM sAdhu' pRthchan Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purNimAmAgharI u0-350 21-24 gRhasthagRhAntarAkhyAnAdiniSedhaH 73 tadA gAthAnAmAkhyAnAdikaM kartuM phalpase, anyathA pRcchakasya sAnoviSaye zAstrajJAnA'jodharUpA zahA maveda, vivAda nirNayo vA na bhavet / tadA tAdaze'vasare'pi 'mannasya' iti nAnyatra-ekamAtena ekadRSTAntema anyatra-vinA 'ne'-ti na kalpase, 'nAnyatra' iti sarvatra saMcayate, ekadRSTAnsAdaSikaM kathayituM na kalpale iti bhAvaH, pavas-pakavyAkaraNena-ekapraznasyottararUpeNa vinA ekavyAkaraNa muktvA'Sika na kalpate, yathA yadi ko'pi pRcchet kiMlakSaNo dharmaH ! 'ahiMsAlakkhaNo dhammo' ahiMsAlavaNo dharma iti gAthAMzema nirvacanaM pravadet , nAdhikamiti / tathA ekagAthayA vA nAnyatra, gAthA AryAvRtarUpA, eka lokena vA nAnyatra, lokaH-manuSTubhAdirUpaH / ekajJAtAt ekavyAkaraNAt , ekagAthAtaH, ekazlokAd adhikam AradhyAtuM vibhAvayita kIrtayituM pradayituM vA kimapi pA kartuM nimranthanirmagthInAmastaragRhe na kApate iti bhAvaH / tadapi kathaM kalpate ! iti vidhimAha'seviya' ityAdi, tadapi ca jJAtAdInAmAkhyAnAdika kalpate sthitvA UcIbhUtagAtrayaSTayA sthiti kRtvA kalpate kintu no caiva khallu asthitvA pUrvoktavyatirekeNa AsanAdau samupavizyetyarthaH na kalpate iti bhAvaH / / suu020|| aba pUrvokkaprakAreNa bhAvanAsahitapaJcamahAvatAmAmapi mAkhyAnAdeH pratiSedhamAha-'no kApai0 imAI ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM pA aMtaragiiMsi imAI paMcamahavvayAI samAvaNAI Aikkhittae vA, vimAvittae vA kiTTittae vA paveinae vA, nannatya eganApaNa vA jAva egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no cera NaM adviccA // sU021 // chAyA -no kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA antaragRhe imAni paJcamahAbratAni sabhAvanAni AkhyAtuM vA vibhAdhayituM thA kortayituM vA pradayituM vA, nAnyatra ekamAtena vA yAvat pakazlokena cA, tadapi ca sthityA, no vaiva khalu asthitvA ||s. 21 // cUrNI--'no kappaI' iti / nimranthAnAM nirgranthInAm antaragRhe imAni zAstraprasiddhAni paJcamahAvratAni ahiMsA-sAyA-'steya-brahmacaryA upasniharUpANi sabhAvanAni bhAvanAsahitAni, pratyekamahAvratasya pazca paJca bhAvanAH "iriyAsamie sayA jae" ityAdigAthoktasvarUpAH bhavantItipaJcavizatibhAvanAyuktAni AkhyAtum , ityAdipadAnAM nyAyA pUrvasUtre gatA, na kalpate, nAnyatra, ityAdipadAnAmapi vyAkhyA pUrvastra gatA / tatra AlyAnaM yathA-imAni paJca mahAnaThAni padakAyarakSaNaparANi, padakAyAzca pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasarUpAH, ityAdi / vibhAvanaM yathAetAni paJca mahAtratAni prANAtipAnaviramaNAdIni bhAvanApUrvakaM niraticAraM manovacaHkAyayogamAzritya takAritAnumodanasahilAni samAcaraNIyAni bhavantItyAdi / kIrtanam-pu paJcasu mahAnatepu Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 prathamaM prANAtipAtaviramaNAratyaM vrataM sadevamanubhyAsurasya lokasya pUjanIya dvIpastrANaM zaraNaM gatiH pratiSThA, ityAdirUpeNa sarveSAmapi praznavyAkaraNAGgagatasaMvarAdhyayanapaJcakoktAnAm (madhya 01-5) guNAnAM pratipAdanam , pravedanam-paJcamahAnatAnupAlanAt mokSo devaloko vA bhavati, hAyeyaM tatphalakathanamiti / etatsarvamantaragRhe kartuM sAdhUnAM na kalpate, vyAdhitAdikAraNe tu kalpate, tattu sUtroktapramANaM na tu tadadhikamiti // sU0 21 // pUrva nirmanthanimranthInAmantaragRhe sthAnadharmakathAdikaraNaM niSiddham, sAmprataM tatragato muniH zamyAsaMstArakaM gRhNIyAt tad maparAyayaM na gacchediti pratipAdayitumAha-'no kappaI0 pAdihArisa' yAdi / sUtram---no kappai niggaMdhANa vA nigaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejjAsaMthAraya AyAe apaDiha saMpancaittae // sU0 22 // chAyA--no kalpate nirdhandhAnAM yA nirgranthInAM pA prAtihArikaM sAgArikasarakaM zayyAsaMstArakam AdAya apratihatya saMpravajitum // sU0 22 // cUrNI--'no kappaI' iti / nirgrandhAnAM nimranthInAM vA prAtihArika-pratiharaNaM pratyapaNa, tada arhatIti prAtihArika pratyarpaNapratijJayA''nIta vastu prAtihArikaM kathyate, tAdarza sAgArikasatkaM gRhasthasambandhikaM zayyAsaMstArakaM, zayyA-zarIrapramANA, saMstArakaH-sArddhadvayahastapramANa: pIThaphalakAdikaM vA tad AdAya AnIya aparihatya punaradattvA saMprabajituM nAmAntaraM viha na kalpate, sAdhorapatItijanakatvAt / / sU0 22 // pUrva sAdhoH prAtihAripha zayyAsaMstArakamadattvA gamanaM niSiddham, tacca sAgArikasambandhi mavediti tasya pratyarpaNavidhimAha-'no kappai. sAgAriyasatayaM' ityaadi| satram-no kappai niggathANa cA niggaMdhINa vA pADihAriyaM sAgAriyasatarya sijjAsaMthArayaM AyAe avikaraNa kaTu saMpabvaicae // sU0 23 // chAyA-no kalpate nirdhanyAnAM cA nirghandhInAM cA sAgArikasatkaM prAtihArika zayyAsaMstArakamAdAya avikaraNaM kRtvA saMpraznajitam // sU0 23 // cUrNI--'no kappai' iti / nimranthAnAM nimranthInAM vA prAtihArikaM sAgArikasaka, sAgA riko gRhasthaH tatsambandhi gRhasthasattAkamityarthaH, zayyAsaMstArakaM pIThaphalakAdikaM vA mAdAya gRhastha sakAzAdAnIya svakAryasamAsau tasya avikaraNaM-vikaraNa nAma yathArUpeNa yatsthAnAhA AnItaM tathArUpeNa tatraiva sthAne sthApanam , tasya na karaNam- avikaraNam , tat kRtvA sastaraNArthamAnIta tRNAdika yathAnItarUpeNa punastatraiva sthApanamakRtvA pranajituM vihAraM kAM no kalpate / / sU0 23 / / tarhi kathaM kalpate ? ityAha 'kappai' ityaadi| mUtram-kappaI niggaMdhANa vA nigayoNa vA pADihAriyaM sAgAriyasataya sejjAsaMthArayaM AyAe vikaraNaM kaTu saMpacvaittae // 50 24 // Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caNibhAyAvacUrI u0-3 sU0 24-26 pratidvArikazayyAdeprahaNA'rpaNavidhiH 75 chAyA-phalpate nirghandhAnAM ghA nigraMdhInAM ghA prAtihArikaM sAgArikasatkaM zayyAsaMstArakam AdAya dhikaraNaM kRtvA saMpravajitum // sU0 24 // cUNI--kappaI' iti / nirganthAnAM nigranthInAM vA prAtihArika sAgArikasaka zagyAsaMstArakamAdAya AnIya vikaraNa yathArUpeNa mAnItaM tathArUpeNaiva tatraiva sthApanaM kRtvA pratrajituM vihAraM kattuM kalpate / ayaM bhAvaH-yAni tRNAni saMstaraNArtha yasmAt sthAnAt prastRtatRNapukSAt rAzIkRtatRNapulAdvA AnItAni tAni kAryasamApto gamanasamaye prastRtatRNapuJjAdAnItAni prastutatRNaphuje, rAzIkRtatRNapulAdAnItAni rAzIkRtatRNapuJce evaM pUrva yathAsthitAni tAdRzAnyeva pratyarpaNasamaye'pi kRtyA sthApanIyAni / evaM pIThaphalakamapi yathA''nInaM -yadyAnayanasamaye tadUrdhva sthApitaM bhavettat pratyarpaNasamaye'pyUrdhvameva sthApanIyam , tirthasthApitaM bhavettadA tiryageva sthApanIyam, bhittipArzadAnItaM bhavettadA pratyarpaNasamaye'pi bhittipA eva sthApanIyam , yaM pRSTvA cAnItaM tameva punaH saMsUcya sthApanIyam, yena gRhasthasyA'pratItika na bhavet / evaM kRtvaiva sAdho mAntaraM gantuM apAte, prAnihArikavastupratyarpaNasya etAdRzavidhikatvAt / evaM karaNe zramaNa mAjJAbhaGgAdidoSabhAgU na bhavati, na vA prAyazcittabhAg bhavatIti bhAvaH || mU. 24 // pUrva sAgArikasatkazayyAsaMstArakAdeH pratyarpaNavidhiH proktaH, yadi tad zayyAsaMstArakAdi corAdinA coritaM bhavettadA kiM kartavyam / iti tadvidhi pradarzayati - 'ii khalu' ityaadi| sUtram-iha khalu niggaMdhANa vA nigaMthINa vA pADihArie sAgAriyasaMtapa sejnAsaMthArae vippaNasijjA se ya aNugavesiyande siyA, se ya aNugabessamANe labhejjA tassena paDidAyabve siyA, se ya aNugavessamANe no labhejjA evaM se kappai doccapi uggaI aNunnavittA parihAraM pariharittae / 025 // khAyA-iha khalu ninyAnAM thA nirgranthInAM vA prAtihArikaM vA sAgArikasarka zayyAsaMstArakaM vipraNazyet tazca anuparayitavyaM syAt, tama anugaveSyamANaM lameta (tA) tasyaiva prativAtanyaM syAt, tathya anugavepyamANaM no lameta pacaM tasya kalpate dvitIyamapi avagraham anuzAgya parihAraM parihatam // sU0 25 // cUrNI-iha khalu' iti / iha-jinazAsane khala nirmanthAnAM nirmanthInAM vA yat prAvihArika -pratyarpaNavacasA samAnIta sAgArikasatkaM gRhasthasattAkai zayAsaMstArakaM pIThaphalakAdikaM vA kimapi vastu vipraNazyet corAdinA apahiyeta tadA tat zayyAsaMmtArakam anugavayitavya syAt jhaTiti zramaNena tasya gaveSaNam itastataH pRcchAdinA zodhanaM kartavyaM syAt / yadi gaveSyamANaM tat labheta tadA tattyaiva gRhasthasya yasakAzAdAnItaM bhavettasyaiva pratidAtavyaM syAt pratyarpaNIyaM bhavet tasmai pratyarpayitavyamiti bhAvaH / yadi tacca zayyAsaMstArakamanugace. pyamANamapi na kabheta na prApnuyAt evam etAdRze'vasare 'se' tasyeti sUtre jAtAvakavacanaM tena Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhRhakarupaye teSAM nirmanthanimranthInAM kalpate dvitIyamapi vAram avagraham anujJApya, prathamavAraM tAvad avapraho yadA zayyAsaMstArakaM gRhItaM sadA anujJApitaH, tadanantaraM yadA vipraNAeM sat anugaNyamANamapi nopalavyaM tadA tatsvAmine nivedane kRte sati yadyasau gRhasthaH anyat zayyAsaMstArakaM sAdhaye prayacchati tadA, athavA tadeva yad vipraNaSTaM zayyAsaMstAraka tatsvAminA labdha tadA ca tadviSayakamavagrahaM dvitIyavAramapi anujJApya parihAraM paribhogalakSaNa zayyAsastAraka gRhIvA pariharnu paribhoktuM kalpate iti pUrvaga sambandhaH | satI zUnyAyAM kRtAyAM zayyAsaMstArakaM nazyatIti matvA zramaNena prathamata eva vasatiH zUnyA na kartavyA sadA sAvadhAnena mAvyam, vasatizUnyatvakaraNe zramaNasya pramAdaH sidhyatItyataH zramaNena nityamapramatena bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 25 // pUrva sAgArikasalka zayyAsaMstArakaM pratyarya zramagavihAraH kartavyaH iti proktam , tathA yadi cauraH zayyAsaMstArakaM coritaM tadA dvitIyavAramavagrahaM gRhItvA zayyAsaMstArakamAnetavyamiti , proktam , sAmprataM pUrvasthitAH sAghavastat zayyAsaMstArakaM viprajahati tadavasare'nye zramaNA bhAga chanti tadA tadviSayakamayagrahakAle pratipAdayannAha-jadivasa' ityAdi / : sUtram-jadivasaM samaNA nirmAyA sejjAsaMdhAraya vippajaIti tadivasaM abare samaNA niggaMyA incamAgacchejnA sacceva uggahassa purANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdamavi unmahe // sU0 26 // chAyA-ye divasa zramaNA nirgranyAH zayyAsaMstArakaM viprAkRti taM divasam apare zramaNA nirmanthA havyamAgancheyuH saiva ayaprahastha pUrvAnumApanA tiSThati yadhAlandamapi bhavaprahaH // sU0 26 // cUrNI--adivasa' iti / ya divasamadhikRtya yasmin divase ityarthaH, zramaNA nirgranthA meM pUrva tatropAzraye sthitAste mAsakalpasamAzyanantaraM cAturmAsasamApayanansaraM pA zayyAsaMstArakaM svAvagraheNAnIta poTaphalakAdikaM tad viprajAti tyajanti taM divasamadhikRtya tasmin divase ityarthaH apare bhanye sArmikAH zramaNA nirmanthA havyaM-zIca tatkAlameva AgaccheyuH upAzraye pravizeyustadA sA eva yA pUrvasthitaiH zramaNairgRhItA bhavagrahasya nivasanAdhikArasya pUrvAnujJApanA pUrva yA'nujJApanA gRhItA bhavet sA eva tadupAzrayaviSayA tiSThati, ye eva pUrvasthitAH zramaNA yasmAt upAzrayAd nimratAsteSAmevAdhikAre sa upAzrayastiSThatIti bhAvaH / kiyantaM kALa yAvadavaprahasya pUrvAnujJApanA liTati ! tatrAha-yathAlandamapi avaprastiSThati / atra madhyamo'STapauruSIpramANo yathAlandakAlo gRhyate iti aSTapauruSIkAlaM yAvat pUrvasthitazramaNAnAmevAvaprahe sa upAzrayastiSThati tata etAvatkAlaparyantamapara samAgatA nimranthAH upAzrayasvAmino'vamahamayAcitvA'pi tatra sthAtu pITaphalakAdikamupabhoktuM cAInti, tadanantaraM tairaparo'vagraho yAcitanyo bhavediti bhAvaH // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyAyacUrI u0-3sU. 27-29 . upAdhyAderavaprahAnumApanAvidhiH . atha sa upAzraya evAvagrahasya pUrvAnujJApanAyAM tiSThati kimanyadapi tatrasthita sAgArikamA ke vastu pUrvAnujJApanAyAM tiSThati / iti jijJAsAyo tadviSayaka sUtramAha-'asthi yA itya' ityAdi / sUtram--asthi yA ittha keI ukssayapariyAvannae acice pariharaNArihe sacceba uggahassa puvANuNNavaNA cidai ahAlaMdamavi uggaho // sU0 27 // chAyA--asti cAtra kiJcida upAzrayaparyApannam acitaM pariharaNAI saiva avagrahasya pUrvAnumApanA tiSThati, yathAlandamapi avaprahaH // sU0 27 // cUrNI-'asthi yA ittha' iti / asti cAra pUrvasthitazramaNaparityaktopAzraye kizcitvastrAdikam upAzrayapApannam-upAzrayaM payAMpanna sthita zramaNavihArasamaye vismRtaM parityakaM vA sAgArikasatka vA kimapi vastu sthitam upAzrayaparyApannam, acittaM vastrAdikaM pAnAdikaM vA tand yadi pariharaNAI prAsukatvena sAdhUnAM parimogayogya bhaven tadviSaye'pi sA eva avanahasya anujJApanA tipati, tatparibhogaH pUrvAnujJApanayaiva kartavyaH, na taparibhoge'nyAnujJApanA prahItalyA, taparibhogena sAdhUnAmadattAdAnAdidoSAsadbhAvAditi bhAvaH / kiyantai kAlamityAha-yathAlandamapi madhyama yathAlandakAlamaSTapaurupIparyantam avagrahastiSThati yathAlandakAlaM yAvattadupabhogoM nUtanasamAgatazramaNAnAM kalpate iti bhAvaH // sU0 27 // punara yabamahAnujJApanAvipaye prAha-'se vatyumu' ityAdi / sUtram-se vatyusu anvAvaDesu andhogaDesu aparaparigmahiemu amarapariggahiema sacceva uggahassa pUjvANuNavaNA cihaha ahAlaMdamavi uggahoM // 50 28 // chAyA-tasya vAstupu. avyApteSu, avyAkteSu aparaparigrahIteSu amaraparigrahIteSu seva avaprAisya pUrvAnumApanA tiSThati yathAlandamapi bhavaprAH || sU. 28 // cUrNI-tasya anyamAmAd visyAgacchataH vAstuSTu vasatigRheSu, kIdRzeSu ! taMtrAhaavyAhateSu zaTitapatitatayA nivAsavyApAravarjiteSu, maMtryA kRteSu avibhakteSu yeSAM dAyAdAdibhirvibhAgo na kRtastAdRzeSu anekajanasattAvatsu, yadvA atItakAle kenA'pyanujJAtAni imAni vAstUni ityajJAtepu, aparaparigRhIteSu-parairanyaiH parigRhItAni svaparigraheM kRtAni paraparigRhautAni, na tathA aMparaparigRhItAni anauranadhiSTitAni teSu, amaraparigRhIteSu amaraiH vyantarAdidevaiH parigRhIteSu svA. dhInIkRteSu yathA vyantarAdhiSThita bhUmibhAge vyantarAdidevAn avamAnya nirmApitatvena teM satra gRhanirmApakaM na vAsayanti vighnaM kurvanti na tathA zramaNAnAm tAni gRhANi amaraparigRhItAni pronyante teSu eteSu vAstupu saiva pUrvasthitazramaNavipayaiva avanaharayaH pUrvAnuzApanA yathAlandakAlaM tiSThati, yathAlandakAlaM yAvad AgantukazramaNaiH bhUyo'vagraho nAnujJApanIya iti bhAvaH / / 90 28 // tadeva vizadayati bhAgyakAra:--'accAvaDaH' ityAdi / Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 bRhatkalpasUtre bhASyam---avyAvaDa-abbogaDa-aparA-'marapariggahiyavatthUNi / nANAvihabheyANi ya, nAyavANIha jahajogaM // 10 // chApA- avyApRtA'vyAkRtA'parAmaraparigRhItavAstUni / nAnAvidhamedAni, hAtavyAnoda yathAyogyaM // 10 // AzI--..aglAdatAH' iti / avyAmRtAni avyAkRtAni, aparapariMgRhItAni amaraparigRhItAni celi catvAri vAstUni nAnAvidhabhedAni anekabhedayuktAni iha zAstre yathAyogyaM jJAtacyAni / tathAhi-mavyApRtAni zaTitapatitAdinA na tatra kenApi vAso vihitastAdRzAni, mavyAkRtAni bahujanasvAbhikaravena teSu na kenApyekena svAyattIkRtAni, aparaparigRhItAni nAnyaH kaizcidadhiSThitAni asvAmikAnIva sthitAni, amaraparigRhItAni kRtavyantarAdidevanivAsAnIti / tatra avyAgRtaM vAstu yathA kazcit kauTumbiko gRha nirmApitavAn tatra vastumArabdhavAn tasya kumu. hUtAMdisaMyoge nirmApinatvena sa tatra na sukhaM vastuM zaknoti, tatra vAsAnantaraM pratidinaM dravyahAniH prArabdhA tataH sa taM muktavAn na tatra ko'pi vasati tad vAstu avyApRtaM procyate 1 / avyAkRtaM yathAkenApi Adayena zreSThinA gRhaM nirmApitam, tasya bahavaH sutA mAsan , mRte ca tasmin tad gRhaM dAyAdagaNagoSThosattAkaM jAtaM, naikasya, kiyakAlAnantaraM kSINaghanatvena tad gRhameko prahItuM na zaknoti, rAjakarazca tasya dAtavyaH syAditi tad gRhaM zramaNanivAsArtha dhArmikasthAnatvena taiH samarpitam, te cAnyatra svakuTIra nirmAya sthAtumAraghavantaH, tAdRzaM gRhamavyAkRtaM procyate 2 / aparaparigRhItaM yathA-anyaiH kaizcidapi svaparigrahe na kRtaM tadrakSArtha tatra ko'pi prekSakaH sthApita iti tad gRhamaparaparigahItaM kathyate 3 / amaraparigRhItaM yathA-kazcit zreSTho gRha vyantarAdhiSTitabhUmibhAge nirmApitavAn vastu prArabdhavAMzca, tasmin samaye sa vyantaro devaH svapne niveditavAn-'yatvayA madavipiTatabhUmo gRha nirmApitamatomatra nivasiSyAmi, yadi tvaM vasiSyasi tadA tvAM sakuTumnaM vinAzayiSyAmi zramaNA vasantu' iti tadbhayAttena tad gRha pariyajam, tAdRzaM vAstu amaraparigRhItamucyate 4 1 patAdRzeSu vAstupu ye zramaNAH pUrvasthitAsteSu mAsakalpe cAturmAse vA samApte sati tatsamaye ye'nye zramaNAH samAgatAsteSAmavAhasya pUrvAnujJApanaiva tena yathAlandakAla sthAtuM kalpate na tu taiH nivAsAtha punaranujJA grahItavyeti // 10 // athAvyAptAdiviparItavyAptAdivAstuviSayAmavagrahAnujJApanAM pradarzayati--'se vatsa bAvaDe' ityAdi / sUtram-se vatthusu vAraDesu dogaDema paraparigmahiema mikkhubhAvassa aTThAe doccapi uggAhe aNuNNaveyavce siyA ahAlaMdamavi umagahe / / sU0 29 // chAyA--tasya vAstupu vyApteSu vyAkRteSu paraparigRhoseSu bhikSumAvasyAya dvitIyamapi bhavagrahaH manuhApayitavyaH syAt yathAlandapi mavaprahaH // sU0 29 // Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNimAnyApadhurI 10 3 sU0 29-35 ....... upAzrayAyeravamahAnubhApamAdhiSiH 79 cUrNI--'se vatthuna vAvaDe mu' iti / tasya pUrvoktasya zramaNasya vAstuSu vyApteSu nivAsavyApAraviziSTeSu, vyAkRteSu dAyAdAdibhirvibhajya ekena svAyattIkRteSu parapariMgahItaSu manyaraghiSTiteSu, 'bhikkhubhAvassa ahAe'-bhikSubhAvo jJAnadarzanacAritrarUpaH tRtIyatratAdirUpo vA yathA'yaM bhikSubhAvo paripUrNo bhavedityevaMrUpaH, tasyArthAya prayojanAya samyaktayA bhikSubhAvapAlananimitta pUrvasthitazramavihArasamaye yaH samAgacchati tasya doccapi dvitIyamapi vAraM prathamaM tairavagrahAnujJApanA gRhItA'to dvitIyavAramiti kathitam, avagraho'nujJApayitavyaH nivAsArthe gRhasvAmina AjJA grahIsanyA syAt tena punaramyAjJA grahItavyeti bhAvaH / kiyakAlamityAi-yathAlandamapi jaghanyayathAdakAlaM yAvadapi yathAlandakAlArthamapi avagraho'nujJApayitanya iti / tatrAvagrahaH paJcavidhaH-zakendrAvagrahaH 1, rAjAvagrahaH 2, gAthApatyavagrahaH 3 sAgArikAvagrahaH 4, sAdharmikAvagrahAceti 5 / paSu paJcavidheSu avagraheSu yasya yatrAvagraha ucito jJAyate tasya tasyAvagraheNa gRhIteSu upAzrayAdipu zramaNairvastavyam / yadi kutrApi vRkSanalAdizUnyasthAne yasya ko'pi svAmI na bhavettatra yadi vastavyaM syAttadA zakendrasyAvagraho'nujJApavitavyaH / atra kazcit zaGkate-ki zakendro'nujJAM dadAti yena tasyAvAho'nujJApyate ? zRNu, yad bhagavatoyagrahapratipAdakaM vacanaM zrutvA zakendrastIrthakaraM vanditvA yada yada asvAmikam AtmIye'vagrahe sAdhuprAyonya sacittaM ziSyAdi, acitta mizra vA kimapi vastujAtaM bhavettattattadAnIM sarvamapi bhagavadvacanArAdhakatvena prasannamanasA sAdhubhyo'nujAnAtIvyata evaM zakrendasyAvagrahaH zAstre pratipAdita iti // mU0 29 // ___ athAvagrahaprasaGgAdatra sAgArikAvagrahasya rAjAvagrahasya cAvagrahaparimANaM pratipAdayitumAha'se aNukuDDesu' ityaadi| _sUtram-se aNukuDDemu vA aNubhittinu vA aNucariyAmu vA aNuphalihAmu vA aNupaMthemu vA aNumerAma vA sacceva uggahassa punvANupaNavaNA ahAlaMdamavi umAhe / / suu030|| chAyA-tasya anukuDagheSu vA anubhittiSu yA manucarikAsu vA anuparikhAsu thA anupatheSuvA anumaryAdAsu dhA seba aghaprahasya pUrvAnuzApanA yathAlandapi ayapradaH // suu030|| __cUrNI--'se aNukuddhemu vA' iti / 'se' tasya pUrvoktasya zramaNasya anukuDaveSu vA mRttikAnimitabhittinikaTavartipu sthAneSu, anubhittipu vA iSTakAprAstAdinirmitamittinikaTavattiSu pradezeSu, anucarikAsu vA-nagaraprAkArayorapAntarAlavartiSu aSTahastapramANamArgeSu, anuparikhAsu vA nagara. caturdikasthitakhAtikAsamIpavarttiSu pradezeSu, anupayeSu vA mArgasamIpavattriMghu sthAneSu, anumaryAdAsu vA-nagarasImAsamIpavartipu sthAneSu, eteSu sthAneSu sA evaM rAjA'nujJA eva yatra na ko'pi gRhAdi karoti janasAdhAraNArthameva yAni sthAnAni nagarapAmAdiSu rAjJA sthApitAni bhavanti teSu sthAneSu rAjAjJA pUrvamevAnujJApitA bhavati ataH sA evAvagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartate tatra sthAndamapi japanyamanyamayathAlandakAlaM yathAvasaram avamaho bhavati na tatra ko'pi manujJApayitavyaH, eSAM sthAnAnAM pUrvameva sAgArikarAjAdinA'nujJApitatyAdeva, mantra sAgArikarAjAvagraho boyo / atrAyaM vivekaH--pUrvokleSu sthAneSu yathAyogyamavagraho bhavati yathA-anucarikAyAmaSTau hastA bhavagrahe, parivAyAM catvAro ratnayaH, vRtisvAmino vRteH paramapi hastamAnamakADo bodhyaH / zeSaH punaH sarvo'pi tRpateravagraho mantavyaH / etadavagrahaparimANaM bodhyam / atra uncArAdIni sthAnaniSadanAdAni vA kurvan zramaNo yadi kudyayAdInAM hastAbhyantare karoti tadA tena gRhapatyavagraho manasti bhAvanIyaH, hastAtpunaramika bahicarikAprAkAraparivAdiSu ca rAjAmaho brobhyaH, aTalyAmami yabaso rAnA bhavati tadA tasyaivAvagraha zramazaH smaret , yadi cAso rAjA tATavyAM na prabhustadA zakendrasyAvagraha manasi cintayediti // 0 30 // // ityakprAmakaraNam / / pUrva zramaNasya nivAsaviSayo'vagrahaH pratipAditaH tatra, rAjAvagraho'pyanta ta iti sAmprataM viruddharAjasainyAtikramaNe nirmandhanimranthInAM bhikSAcaryAnivAsAdividhi pratipAdayati'se gAmassa yA' ityAdi / mUtram--se gAmassa vA jAva rAyahANIe vA bahiyA seNNaM sanividaheM pehAe Rppai nibhAyANa kA nimAthI vA tahicasaM bhikkhAparimAe gaMtuM paDiniya ttara / no se kappai taM syaNi tattheva uvAiNAvicae, jo khalla nimmaMtho vA niggaMdhI vA taM rayaNi tattheva uvAimAbei, uvAiNAvaMta vA sAijjai, se duimovi aikamamANe Avajai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugyAiyaM // sU0 31 // __chAyA-atha prAmasya SA yAvad rAjadhAnyA vA bahiH sainya saMniviSTaM prekSya kalpate nirdhanyAnAM vA nimranthInAM yA taM viSasa bhikSAcaryAya gatvA pratinistitam / no tasya kalpate tAM rajanI tatraiva atikAmayitus / yaH jala nimranyo vA ninthI vA tAM jinI taya atikrAmayati pratikrAmayantaM vA svadate sa vidhAto'pi atikrAmana Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAmamanudghAsikam / / sU0 31 // cUNIM- 'se gAmassa yA' ityAdi / 'se' atha-avagrahaprakaraNAnantaraM samprati grAmasya vA AsannaprAmasya 'jAca' iti yAvat , yAvatpadenAtra nagarAdipadAnAM saMgrahapATho'syaiva prathamodezake paSThasUtrokto prAmAdArabhya rAjadhAnIparyantaH so'pi vAcyaH, atroktapadAnAmartho'pi ttraivaa'ylokniiyH| rAjadhAnyA vA bahiH-bahirbhAge sainyam anyanRpateH sainyadalaM prAmAdivijayAtha saMniviSTam mAgatya sthitaM prasya dRSTyA kalpate nirmagthAnAM vA nirmabhInAM vA tattadnAmAdisthitAnAM tadivasamabhivyApya tasmin divase ityarthaH mikSAcaryAya bhikSAca tatra AsannagrAmAdau gatvA pratinivaritu pratyAgantuM kalpate kintu 'seM tasya bhikSAcavitasya ninyasya nirganthyA vA no kalpate na Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAgAmArI 30 3 0 32 prAmAdibhUmeravAhAnujJApanAvidhiH 81 yujyate sAM smanI rAtrI taura sainyapariveSTite prAmAdau atikrAmayitum ullayituM yApayituM tatra sthAtumityarthaH no kamatara pUrveNa nyaH / 4. vaha mizriI kA mizrI vA sAM ramanI tatraiva bhatikAmayati bhatikAmayantaM vAjyaM svadate anumodate saH "duimovi' iti vidhAto'pi tIrthakarato nRpato vA ubhayato'pi atikrAman AjJAmullahayan tIrthakarAjJAM nRpAjJAM ca bilopayan bhApayate-prApnoti cAturmAsikaM aturmAsasambandhikaM parihArasthAna prAyazcittasthAnam anudAtika caturgururUpaM prApnotIti pUrveNa sambandhaH ||suu0 31 // __ atrAha bhASyakAra:-'paDhama' ityAdi / mAyam --pradamaM jaha mANijjA, nimicavijApaLeNa uppAya / soccA vA jaDa jANA, tatto pucvaM niyattejjA // 7 // chAyA--prathamaM yadi jAnIyAt nimittavidyAyalena utpAtam / zrutvA vA jAnIyAt tattaH pUrva nivasata // 7 // avacUrI--par3hama' iti / prathama viruddharAjyAtikramaNAditaH pUrva nimrantho yadi nimittazAstrasya vivAyAzca baleca upalakSaNAdavadhijJAnAtizayena vA utpAtaM bhaviSyamANamupadravaM jAnIyAt , vA-athavA zrudha-anyajanasakAzAt atizayajJAnisakAzAt kasyacidevasya kayanAdvA zravaNagocarIkRtya anAgatakAlikamupadravam-yathA janAH parasparaM vAtIlApasamaye kiJcidvirodhAdikAraNamupalakya vadanti yadatra pararAjAtikramaNaM bhaviSyatIti, tathA kiJcitprakArakaM dunimittamazubhaM candasUryapariveSAdikaM dRSTvA'numAnena utpAtasaM bhavaM kathayanti, iti tebhyaH zrutvA vA utpAtaM jAnIyAt tadA zramaNaH tattaH tasmAd prAmAditaH pUrva pUrvameva utpAtAyAgeva nivartena tato nirgamchet na tatra vAsaM mAsakalparUpaM cAturmAsarUpaM vA kuryAditi bhAvaH / yadi ca pUrvoktaprakAreNa nAvagataM syAt sahasaiva tad mAmAdikaM parasainyena avaruddhaM bhavet , mArgAzca vyavacchinnAstadA nirgamanaM zramaNairne kartavyam , athavA kecit sAdhavo glAnA jvarAdipIDitAH tapodurbalA vA bhaveyustadApi tatrato na nirgantavyaM, tatraiva yatanayA saMyamarakSaNapUrvakaM sthAtavyam / yadi paracakrapIDitA janA ekatrIbhUya parvatadurgAdiSu gatvA tiSThanti tadA zramaNairapi naiH sAI gatvA tatraiva bhaktapAnAdau gamanAgamanAdau ca tathA yatanA katayA yathA saMyamayogo na paribhrazyeteti bhAvaH // 7 // matha prAmAdiSu avagrahamaryAdA pratipAdayati-'se gAmasi vA' ityAdi mutram--se gAmaMsi vA jAva saMnivesaMsi vA kappai nirNayANa vA niggayINa vA sacao samaMtA sakosa jopaNaM uggahaM ogiNDittA NaM cidvittae // sU0 32 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mananranaanaanaanwarunarnavra chAyA--atha prAme SA yAvat saMniveze vA kalpate nirghandhAnAM vA nindhImA vA sarvataH samantAtsakozaM yojanam avadam avagRta sthAtum // sU0 32 // taiyo uddeso samatto // 3 // cUrNI--'se gAmasi vA' iti / matha-sainyaprakaraNAnantaram grAme vA yAvat saMniSeze vA yAvapadena-prAmAkaranagarakheTakarbaTadroNamukhapattanAzramasaMnivezeSu ityarthoM vodhyaH, eteSu sthAneSu yadA mAsakalpa cAturmAsaM :vA yAvat sthiti kurvatAM nimranthAnAM nirgranthInAM vA sarvataH samantAt prAmAdeH pUrvapazcimadakSiNottaradikSu vidikSu vA pratyekaM soza yojanam paJcakrozAn yAvat sArddhadvikroza gamanasya sArddhadvikozamevAgamanasya evaM paJcakozAn yAvat pratyeka dizi krozadvaya mAhArAdyartha, tatsthAnAkrozAjhe vicAraminimittamiti, manena prakArega gamanAgamanasya paJcakrozaparimitakSetraviSayamavagraham avagRhya-anujJApya tatra sthAtuM mAsakalpaM cAturmAsaM vA'vasthAtuM kalpate / / sU0 32 / / iti zrI vizvavikhyAta-jagadallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagathapadhanakagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAichatrapatikolhApurarAjamadatta. "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabamacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara--pUjyazrI-ghAsIlAvativiracitAyAM"bRhatkalpasUtrasya" cUrNi-bhANyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM tRtIyodezakaH samAptaH ||2|| Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / atha cturthoddeshkH| vyAkhyAtastRtIyodezakaH, sAmprataM caturtho dezako vyAkhyAyate / atra tRtIyodezakasyAntimastreNAsyAdisUtrasya, kaH sambandhaH / iti tatsambandha pratipAdayati bhASyakAra:-'gAmAi0' ityAdi / bhASyam -grAmAzvAsabasaNaM, puvaM kuttaM ca samaNasamaNIrNa / tatya ya nivasaMtANaM, duddhAiyavigaisevaNao // 1 // mohubhavI di jAyai, teNaM sevejja dosasaMghAyaM / tassa ya pAyacchittaM, cuccai iha esa saMbaMdho // 2 // chAyA--prAmAdivAsavasanaM, pUrvamuktaM ca zramaNazramaNInAm / tatra ca niSasatAM dugdhAdikavikRtisevanataH // 1 // mohoDavo hi jAyate, tena seveyuvaapsghaatm| tasya va prAyazcittam, ucyate iha paSa sambandhaH // 2 // avadUrI-gAmAi0' iti / pUrva tRtIyodezakasyAntimasUtre zramaNazramaNInAM mAmAdivAsabasanam uka-pratipAditam . tatra ca nivasatA mAsakalpavAsa vA cAturmAsavAsa vA kurvatAM teSAM tatra gomahibhyAdiprAcuryeNa dugdhAdidAne lokAH sulabhA bhaveyuH, te ca saMyatAdIn pracuradugdhAdinA pratilammeyustato dugdhAdikavikRtisevanataH praNItarasabhojanatasteSAM hi nizcayena mohodbhavo jAyate, tena kAraNena te doSasaMghAta hastakarmAdidoSasamUha kadAcit sepeyuH, tasya ca doSasaMghAtasya prAyazcittam iha-asmin caturthIdezakasyAdi sUtre ucyate pratipAdyate, eSa uktasvarUpastRtIyacaturthoMdezakayoH sambandho vartate // 1-2- // ityanena sambandhenAyAtasyAsya caturthodezakasyedamAdima sUtram--'tamo aNugdhAiyA' ityAdi / sUtram-tamo aNugdhAiyA paNNatA taMjahA-itthakammaM karemANe 1, mehuNaM paDisebamANe 2, rAibhoyaNaM jhuMjamANe 3 // suu01|| / chAyA-prayaH anujJAtikA prakSatAH, tadyathA-hastakarma kurvANaH 1, maithuna pratisevamAnaH 2, rAtribhojanaM mujAnaH // suu01|| sUrNI-'to' iti / anuvAtikAH-udayAtayitumazakyA anudAtikAH, manudghAtikaprAyazcittayogyAH, ete vyakSetrakAlabhAvabhinnA api prakRte gurumAsikaprAyazcittabhAjo'tra mAyAH, te trayaH trisaMkhyakAH prajJatAH bhagavadviruktAH / ke te! ityAi-taMjA-tayathA te yathA-'ityaphamma karemANe' hastakarma kurvANaH, tatra hastakama-hanti hasati vA mukhamAvatya aneneti hastaH AdAnanikSepAdikaraNasvabhAvaH karaH, tena karaNabhUtena yat karma niSiddhAcaraNAdikaM kriyate tat hastakarma, zubhAzubhaM sarvamapi karma hastenaiva kriyate kinvatra niSiddhAcaraNasya prastAvAtkarmaNo niSiddhAcaraNamityarthaH kRta iti, tat kurvANa: bhAcaran prathamo'nupAtiko bhavati 1 / dvitIyamAha Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpa 'mehuNaM paDisevamANe' maithunaM pratisevamAnaH, tatra maithuna mithunaM trIpuMsayugmalakSaNaM, tasya bhAvaH karma vA maithunam-bhabrahma tat pratisevamAno dvitIyo'nudadhAtikaH 2 / tRtIyamAha---'zaibhoyaNaM muMjamANe rAtribhojanaM bhujAnaH--pUrva sainyaprakaraNe sainyaruddhe sthAne bhicAcaryA gataH sAdhuH kadAcit tAM rajanau tatraiva vAhayet tatra tena ekAkSitvena rAtribhojana isa syAt tena sa rAtribhojanasvabhAvo bhavet tataH rAtribhojanaM rAtrau azanAthAharaNaM bhukhAnaH kuNistRtIyo'nudghAtiko mavati / eSAM trayANAmapi anuyAtika gurumAsikaM prAyazcittaM samApadheroti / / suu1|| etadeva vizadayati bhASyakAraH--'ugyAya.' ityAdi / / bhASyam--ugghAyaaNugdhAyA, bacce khete ya kAla bhAve y| dabve iliharAgo, kimirAgo hojj'nnukkmso| 3 // khette ya kiNha-patthara-bhUmI kAle ya saMtaraM iyara / bhAve ya apagaDI, bhanyassa ya taha amavassa || 4 // chAyA---udghAtAnubdhAtI, dravye kSetre va kAle bhAve ca / dravye haridvArAgaH, kRmirAgo mavedanukamazaH // 3 // kSetre va kRSNa-prastara-bhUmiH, kAle ba sAntaramitaram / bhAge ! prakRtaH, FEER bayA zramAya avacUrI--'ugyAyaH' iti / matra isvasvAd dIrghatvapad udghAtikAra manughAtikalpa prasiddhiriti kRtvA dvayorapi udghAtikAnupAtikayovyAdimedataH pratyekaM caturviSatvaM pratipAdyate'ugyAiya0' ityAdi / udghAtAnudghAtau udghAtikam anudghAti kaMceti de api pratyekaM caturvidhe bhavataH, tathAhi-dravye kSetre kAle bhAve ca dve mapi bhavataH, latra dravya iti vyata udghAtiko harivArAgaH, tasya sukhenApanetuM zakyatvAt , anudghAtikaM kRmirAgaH apanetumazakyatvAt 1 / kSetre iti kSetrataH kRSNaprastarabhUmiH, kramazaH udghAtika, kRSNabhUmiH halakulikAdibhiH sukhena kSodayituM zakyatvAt , anupAtika prastarabhUmiH halAdinA kSodayitumazakyatvAt 2 | kAle iti phAlataH apAtika matra sAntaramantarantaH samayavyavadhAnena prAyazcittadAna bhavati, anupAtikam ittaramiti nirantaraM yatra samayasAtatyena prAyazcittadAnaM bhavati 3 / mAre iti bhAvataH- upAtika yathA bhavyasyASTau prakRtayaH yA udghAtayituM, zasyA bhavanti, anuDhAtika yathA abhavyasyASTI prakRtayaH yA udAtamitumasasthA bhavanti yato yathA bhatryo yena zubhAdhyaksAyena jJAnAvaraNAdidharmaNAM kSapaNe kariSyati tADo bhASo'mayasya kadAcidapi notpadyate ityatastasya bhAvo'nupAtaH, konyAtakaraNasvAsArAma , mameva kAraNena tasva karmANi anuzAsikAni kamyante / mantra ca prAyazcitsAnupAtikasvAdhikAra iti hastakarmAdInAM trayANAM viruvAcaraNAnAM sevanata ete trayo'pi anuvAtikAH anuyAktikApAka zcittayogyA bhagaktA pradarzitAH, eSAM mULaguNAnAmeva bhAsadAvAviti / / 3-1 // Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArAvika svarUpam 85 -mAcyA 'vacUrI u0 4 sU0 2 pUrvasUtra anujAtAya gurukArIpaNA prokA, sampratamapi gurukAyA evaM pArAJcikAkhyArIpaNa pratipAdayitumAha, athavA pUrvasUtre tapo' zoSiH prokA, idAnI chedAI zobhiH pratipAdyate'o' ityAdi / sUtram - o pAraMciyA paNNattA, taM jahA-dudve pAraMcie 1, pramate pAraMcie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3 // 0 2 // chAyA - trayaH pArAcikAH manasA tadyathA kucha: pArAJcikaH 1, pramattaH pArAfsaeH 2, anyonyaM kurvANaH pArAyikaH // 02 // cUrNI - 'ta' iti / trayaH trisaMkhyakAH pArAcikAH pArAJcikaprAyazcita yogyAH prajJatAH tIrthaMkarAdibhiH prarUpitAH / pArAJcika iti ko'rthastatrAha - yena prAyazcittena parizodhitena bhramaNaH pAraM saMsArasamudrasya tIra mokSarUpam atigati tat pArAzcikam bhava prAyazcitasya zuddhabhAvataH parizodhanena zramaNo mokSamApnuyAditi bhAvaH / etaprAyazcittApannasvena upacArAt zramaNo'pi pArAJcikaH kathyate / athavA zodhirUpasya prAyazcittasya pAraM paryantamati gacchati yattat pArAJcikaM apazcimamanuttaraM vA prAyazvitaM pArAcikaM vyapadizyate / ke se trayaH pAJcikAH ! ityAha- 'saMjayA, ityAdi, tathathA - te yathA - duSTaH pArAJcikaH prathamaH 1, pramattaH pAJciko dvitIyaH 2, anyonyaM kurvANaH pAJcikastRtIyaH 3 / vatra duSTo - dvividhaH kaSAya duSTo viSayaduSTazya, ekaH kaSAyamAzritya duSTo bhavet, dvitIko viSayamindriyaviSayamAzritya duSTo bhavet, sadvividho'pi duSTaH pArAJcikaprAyazcittayopyo bhavati 1 / dvitIyaH pramattaH pArAJcikaH pramAdamAzriSya pArAJcikaprAyazcittayogyo bhavadhi, vyayaM syAnarddhinidrAvazAt mAMsaDevI, pacendriyavadhakArI, tyasevI ca bhavatIti pramattaH pArAJcikaH kathyate 2 / tRtIyaH anyonyaM kurvANaH anyonyamiti parasparaM sAdhuH sAdhunA saha maithunaceSThAM kurvANaH nirbhandhI nirmancyA saha maithunaveSAM kurbANA ca / ete pUrvoktA yospi pArAzikaprAyazcittabhAgino bhavantIti / atreyaM chedAI zodhirabhihitA, chedastAvat dviviSa:-- dezataH sarvatazca tatra pazcarAtridivAdikaH SaNmAsAnta chedo dezana "cheda ucyate sarbacchedanirviSaHmULA'navasthApyapArAJcikabhedAt atra pArAJcikacchedasyAdhikAraH, sa ca dvAdazavArSikaM tapo'nuSThAnaM kArayitvA gRhasbhaveyaM dattvA punarnUtana dIkSA pradAnarUpo bhavati / sarAziko vividho bhavati - AzAtanA pArAvikaH pratisevanApArAJcikazva tatra - mAzAtanApArAzcikaHtIrthakara pravacana zrutA cAgamasmahardikAdInAmanya zAsakaH, satra tIrthakarAzAtanA bhathAtIrthakaro hi yad devaracitasamavasaraNASTamA pratihAryAdilakSaNAM prAbhUti kAmanumanyate tanna garam, yaH kevakhAlokena manasvarUpa jAnannapi kimiti vipAkadAruNAmetAdRzI bhogasAmagrIM bhukke ! iti / tathA mallinAthasya zrIzarIrasyApi bantIrthamucyate tadapyatIvAyukam jItI na bhavatIti zAle zrUyate iti / tathA sarvopAyakuvAlA vyak itIrthakama prAmanamanAdau vidvatya vidvatyAtIla duzvarAM dezanAM " , Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pha kalpasUtre kRtavantastadapi na samIcInam / ityAdirUpamavarNa tIrthakRtAM yo bhASate sa pArAzcikaprAyazcittasthAnamApayate / evaM pravacanazrutAcAryAdi viSayA''zAtanAprakArAH svayamhanIyAH, eSa AzAtanApArAviko bodhyaH / dvitIyaH pratisevanApAJcikaH / pArAcikA asminneva sUtre pratipAditAtrayo bhavantIti // 2 // zakAraH - 'duviSTho' ityAdi / bhASyam duviho duvo kutto, paMcaviho hoi jo patto u / annonnaM kuvvA Negaviho esa NAyacvo // gA0 5 // chAyA - dvividho duSTa uktaH paJcavidho bhavati yaH pramazastu / amyonyaM kurvANaH anekavidha paSa jJAtavyaH / / 5 / / atracUrI-- 'duviho' iti / atra prathamo duSTaH pAJciko dvividhaH proktaH tathAhi-- kaSAyaduSTaH viSayaduSTazceti / tatra kaSAya duSTo dvividho bhavati - svapakSaduSTaH parapakSaduSTazdha, atra caturbhaGgI bhavati tathAhi - svapakSa: svapakSe, svapakSaH parapakSe 2, parapakSaH svapakSe 3, parapakSaH parapakSe 4 / tatra svapakSaH svapakSe ekaH sAdhuranyasAdhUpari kaSAyaM karoti, atra dRSTAntaH sarSapapatrazAkabhoktamRta gurudantabhaJjakaH ziSyaH, tathAhi - ziSyeNa bhikSAyAM sarvapazAkaH prAptaH tena nimantrito guruH sarva zAkamAhRtavAn tena tasya manasi kopaH samudbhUtaH, yadanena madguruNA sarvo'pi zAko bhuta, guruNA kSA milo'pi nopazAntaH san gurudantamaJjanapravijJAM kRtavAn tad jJAtvA gururbhakta pratyAkhyAnena kAladharme prAptaH, tatazca sa mRtagurumukhA intAn troTitavAn kathitavAMzca - ena evaM tava dantA sabai sarvapazAkaM bhuktavanta iti prathama dRSTAntaH 1 / evameva dvitIya ujjvalasadoraka mukhavastrikArthaM guroapi star guruM mAritavAn 2 / evamanye'pyevaM prakArA dRSTAntA vijJeyAH / iti prathamo bhaGgaH // 1 // dvitIyaH svapakSaH parapakSe yathA kasyacit sAthorgRhasthAvasthAyAM kenApi saha vAdI jAtastatra sa parAjito bhUtvA prabrajitaH / tato'vasaraM prApya sa kayAcit yuktyA pUrvakaSAyodayena taM mAritavAn / iti dvitIyo bhaGgaH 2 / tRtIyaH - parapakSaH svapakSe yathA - gRhasthAvasthAyAM kenApi vAde parAjitaH ekaH, yastaM parAjitavAn sa pratrajitaH, tataH sa pUrva parAjito gRhasthaH pratrajitaM taM jayinaM sAdhu kenacidupAyena mAritavAn eSa tRtIyabhaGgaH 3 / caturthaH parapakSaH parapakSe-gRhasthI gRhasthaM mAsyati, iti catuthoM bhaGgaH 4 / eSa bhaGgaH sAdhau na ghaTate / uktaH kaSAyaduSTaH samprati viSayaduSTaM vivRNoti-matrApi svapakSaparapakSamAzritya pUrvavadeva catvAro bhaGgA bhavanti - yathA - svapakSaH svapakSe viSayaduSTaH, iti prathama bhaGgaH 1 / evaM catvAro'pi maGgAH pUrvavadeva karttavyAH 4 / tatra - zramaNaH zramaNyAmadhyupapannaH svapakSa: svapakSe viSayaduSTaH 1 zramaNo gRhastha striyA madhyupapannaH svapakSaH parapakSe viSayaduSTaH 2 / gRhasthaH zramaNyAmadhyupapannaH parapakSaH svapakSe viSayaduSTaH 3 | gRhastho gRhasthastriyAmadhyupapannaH parapakSaH parapajJe viSayaduSTaH, 4 / eSa bhannaH zramaNapakSe na ghaTate, iti caturtho bhaGgaH / eSa dvividho duSTapArA Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhAgyAvacUrI 0 4 0 2 pArAcikasvarUpam 87 JcikastatraH prathamaH pratipAditaH / 1 / dvitIyaM pramattapArAyikaM vivRNoti - 'paMcaviho' ityAdi yaH pramattapArAJcikaH, sa tu paJcavidhobhavati pramAdasya paJcaviSatvAt tathAhi--madyapramattaH 1, viSayapramattaH 2, kapAyapramattaH 3, vikathApramattaH 4, nidrApramattaceti 5 / vatra madyapramattaH mathapAnobhUtapramAdavAn I, viSayagata zramAdiviSayatvena 2, kaSAyapramattaHkaSAyAH krodhamAnamAyAlo bhAzcatvAraH tepyanyatamakaSAyavazena pramAdavAn 3 vikathApramattaH - vikathAzcatasraH- zrIkathA 1, dezakathA 2, bhaktakathA 3, rAjakathA 4 tAsu Asakatvena pramAdavAn 4, nidrApramattaH tatra nidrA paJcavidhA - nidrA 1, nidAnitA 2, pracalA 3, pracalApracalA 4, syAnadvizceti 5 / nidrAcatuSTayasya lakSaNaM yathA"essist nier 1, duipaDivoho ya nidaniza ya 2 / payalA hoi Thiyassa 3, payalApathalA u caMkramao 4 iti / / 1 / / sukhapratibodho nidrA 1, duHkhapratibodhazca nidrAnidrA 2 / pracalA bhavati sthitasya 3, pracalApracalA tu cakramataH // 2 // iti pracchAyA // AsAM catasRNAM nidrANAM lakSaNaM prokam atra pArAJcikasya prastutatvAtsatyA narddhinidrayA'dhikAiti styAnarddhirbhAvyate - styAnadvistAvat darzanAvaraNIyaprabalakarmodayAt sthAnA kaThinIbhUtA AcchannA RddhiH caitanyazaktiryasyAM sA styAnaddhiH, yathA ghRte jale ca styAne kaThi naubhUte sati na tatra dravatvaM kiJcidupalabhyate tathA caitanyaRdvayAmapi syAnAyAM satyAM na kiJcidupalabhyate / asyAM nidrAyAM prAptAyAM manuSyo tadavasthAyAmeva nAnAvidhAni mahAnti balasAdhyAni duzcaraNAni samAcarya punarAgatya svapiti, styAnarddhimato hi vAsudebabalAdardha bala bhavati tIrthakRdAdayaH prajJApayanti tata prathamasaMhananinamapekSya proktam samprati tu sAmAnyajanApekSayA dviguNaM triguNaM caturguNaM vA balaM sthAnamito bhavatIti bodhyam / > evaM pizita 1 - modaka 2- kumbhakAra 3- danta 4 - vaTazAkhA - bhaJjanAdi 5- kAryaiH, sthAnadvinidrAvAnayamiti parijJAya pramattapArAcikaM nirNayet / tatra prathamaM pizitaSTAnto yathA- kazcit zramaNaH pUrvaM gRhasthAvasthAyAM pizitAzI AsIt tena ca pazcAt pravajyA gRhItA, eSa kadAcit kacit hRSTapuSTaM mahiSaM dRSTvA saMjAtatanmAMsabhakSaNAbhilASaH san ekadA rAtrau syAnarddhinidrAyAM tasmin mahiSamaNDale gatvA anyaM mahiSaM vyApAtha muktavAn zeSaM tanmAMsamupAzraye AnIya tena sthApitam AcAryeNa sabai jJAkhA nirNItaM yadayaM styAmarddhinidrAvAniti / eSA styAnarddhinidrA | 1 | modakadRSTAnto yathA - kazcit zramaNaH bhikSArthI paryaTan kasyacid gRhasthasya gRhe modakaM taM dRSTvA tadagrahaNArthaM yAcanAyAM kRtAyAmapi sa modakaM na khacyavAn, tatazca tadakAme tadadhyavasAyapariNata evaM suptavAn / rAtrau tadgRhe tyA gRhasya kapATa proTayitvA moda - ' Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 " kAn yathAruci muktvA vyadaH patataM pUrA upAzraye samAgataH / prAbhAtike cAyaisake 'viH vo kyA chaH" iti prakaTitavAn tatazca prabhAte modakaparipUrNa pAtraM dRSTvA sancArketi yadavaM styAnarddhininAniti 2 | kummakA spaSTAnto yathA kazcit kumbhakAraH kApi gacche praziH, tasya kadAcida sau rUpAnAdirmidA saMbAlA, sa va pUrvAcaritamRtikANDachedanAmbAsAdupAzrayAnnirNaya mRttikAlanau mavvA tatrato mRttikApiNDA AnIya upAzraye rupitAH prabhAte tAn dRSTrA''cAryeNa jJAtaM hRdayaM tyAnarddhinidrAvAniti 3 / dantachanto yammAkadhit zraeNaH gahasbhAvasthAyAmabhimukhAspatatA hastinA mAkrAntaH palAyamAnaH kathaJcidunmuktaH sa udIrNastyAnarddhirutthAya gajazAlAyAM mallA itidantau utpATaya upAzrayasya bahiH pradeze saMsthApya punarapi sutaH / mAte svapramAcitAn yadahaM svapne hastidantau utpATitavAn prakaTitavAMzca svapnam, tata zrAcArya upAzrayAhiH pradeze istidantA vilokya nirNItavAn yadarya styAnarddhinidrAvAniti 4 | baTAkhAla nAnto ammA kazcit zramaNo bhikSArtha paryaTan kutracit manyamAryavarttita ekarUpa naTasya zAkhA zirati mASaTTitaH san atyantaM paritaptAntaH karamupagatAstada vyavasAyamarikatA prasutavAn / tataH udIrNastyAnarddhizcotthAya tatra kanyA vaTavRkSamumUlya sadIyazAkhAmA nImapAthamopari sthApitavAn zrabhAte cAvazyakakAyotsargatrike kRte sati pUrvoktarItyA AcAryAn prati svamAlocitavAn / tata AcAryAH prabhAte digavalokanaM kurvanto'nya kAnIya saMsthApitAM vaTavRkSazAkhAM dRSTrA nirNatavantaH yadayaM samAnarddhividrAvAmiti 5 / pAdasyAnapi zramamAmevaM akSApayet - saumya ! sAdhu vyava tama cAritraM nAstIti sAnunayamAcAryeNa tava kiM tyAcayediti / vyAkhyAtaH pramattapArAJcikaH sammati anyonyaMkurvANo vyAkhyAyate anyonnaM kurvANaH pArAJcika iti, ann parasparaM yat karaNaM mukhapAtuprabhRtiprayogeNaMbAbhovanaM tatkuSArNaH, sAdhuH sAdhunA saha mukhapAyuprayoga maithunaveSTAM kurvANaH pArAJcikaH sAdhvI sAdhyA saha hastapAdAnucikarmAdiprayogeNA maithunaceSTAM kurmatI pArAJcikA bhavatIti vizeyam / yadi kenA'pi sAdhunA buddhivaiparItyavazAda sadAcarila bhavet, sataH zubha pariNAmodayena pazvAttApasaM kaptAntaHkaraNo viziSTaguNavAn yadi 'punarevAzapathaM na kariSyAmi iti sadbhAvanayA punarakaraNAya kRtanizcayo bhavedadA sa tavaHyArAmbikaH kathyate iti bhAvaH / bhA0 0 5 // sU0 2 // pUrvasUtre pAcikayazvitaM pratipAditam samprati anavasyApyaprAyazvitaM prarUpayitumAha'rAja aNabaTuppA' ityAdi / -- " sUtram---to aNabaTTappA bannA, taMjA-sAhammiyANaM0 teSNaM karemANe, annamiyA se karemAne, ityAdA damAne // 403 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyA'ghacUro u0 1 20 3.9 pravAjanAdhayogyaziSyasvarUpam . chAyA-trayaH anavasthApyAH prAptAH, tadyathA-sArmikANAM stanyaM kurvANA, anyadhArmikANAM stamya kuSANaH, ismAtAlaM vavat // sU0 3 // cUrNI-'to' iti / trayaH agre vakSyamANasvarUpagaH tAvat anavasthAyAH maparAdhavi. zeSasamAcaraNena tatkSaNAdeva punane avasthAyituma agoyAH janAH, kathitAH tIrthakaragaNadharAdibhirAkhyAtAH, ke te! ityAha-'taMjahA' ityAdi, tayathA te yathA-sAdharmikANAM samAno dharmo yeSAM te sadharmANaH, ta eva sAdharmikAH samAno dharmo vA'sti yeSAmiti sArmikAH zramaNAH zramaNyo vA teSAM 'tepaNa' stanyaM stenasya bhAvaH karma vA stainyaM cauryam-tatsAkasya utkRSTopadheH ziSyAdervA apaharaNa karemANe' kurvANaH svayaM kurvan upalakSaNAt anyadvArA kArayan , kurvantamanyaM vA'numodamAnaH sAdhuH anavasthApyo bhavatIti bhAvaH 1 / 'annadhammiyANaM' anyadhArmikANAm anyo jinoktAtirikto dhamoM yeSAM te anyadharmANaH, yadvA manyacAsau dharmaca manyadharmaH, so'sti yeSAmiti anyadharmANaH, masvarthe ikaNapratyaye anyadhArmikAH-daNDizAkyAdayo gRhasthA vA teSAM satkasya tadadhInasya upadhyAdeH stainyaM kurbANaH sAdhuranavasthApyo bhavati 2 / tRtIyaH 'itthAdANaM dalamANe" hastAsAlaM dadat , hastAtAlam hastena hastasya anyavastuno vA AtAhanaM hastAtAlaH taM dadata-kurvan upalakSaNAt yaSTimuSTilakuTAdibhirAtmAnaM paraM praharan kiJcidvastujAtaM vA tADayan sAdhuranavasthApyo bhavati, sa anavasthApyaprAyazcittabhAgI bhavati, tatprAyazcittasyAnavasthApyAbhidhAnAt // sU0 3 // pUrvamanavasthApyaH proktaH, sa ca sayo'nAcaritatapovizeSo bhAvalikarUpeSu mahAvrateSu na sthA. pyate'to'sau anavasthApyaH procyate, ayaM pUrvasUtre varNitaH / tatprasaGgAt paNDa kAdidividhe'pi dravyabhAva. lile sthApayituM na yogyo bhavatItyatra paNDakAdiH pratipAdyate-'to no kappaMti' ityAdi / sUtram-to no kappaMti pavyAcittae saMjahA-paMDae 1, vAie 2, kIbe 3, ||suu04|| evaM muMDAvinae / sU0 5 / sikkhAvittae // suu06|| upahAvittae |suutr 7 // saMmuMjittae / sU0 8 // saMvAsittae // sU0 9 // chAyA-trayo no kalpanta prayAjayitum , tadyathA-paNDakaH 1 vAtikaH 2, klIvaH3 // sU0 4 / evaM muNDApayitum / / suu05|| zikSApayitum / / sU0 6 // upasthApayitum // suu0|| saMbhoktum ||khuu0 // saMdhAsayitum // sU. 9|| __ cUrNI--'to' iti / trayo vakSyamANAH puruSAstAvat no kalpanta, kimityAha- pancAvittae' pravAjayituM pravazyAM grAhayituM dAtuM na yogyA ityarthaH, ke te! ityAha-'taMjahA' tayathAyathA-paNDakaH janmanapuMsakaH 1, vAtikaH dAtUjaH vAnarogI---vedodayasahanAnamaH 2, kIva: asamarthaH kAtara ityarthaH, klIvastAvat dRSTi zabdA-''digdha-nimantraNaklInabhedAccaturvidhaH, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpanA tatra dRSTiklIyaH-yasyAnurAgato vivanAyavasthA sthitA khiyaM dRSTyA mehanaM galati saH 1, zabdaklInaH-yasya suratAdizabdazravaNena mehanaM galati saH 2, AdigdhaklIvaH yasya cisavikSepeNopagUDhasya mehanaM gati saH 3, nimantraNaklIvA-yaH kayAcit niyA nimantrite nataM rakSituM na zaknoti saH 4 | praSa caturvidho'pi klIvo'prativamAno'pi vedanirodhena vedodayavazAt napuMsakatayA pariNamati / ete trayaH pranAyituM na yogyA iti bhAvaH / yadyamAbhogalobhAdhamimUnatayA paNDakAdayaH pranAjitA bhaveyustadA pravacanoDAipravacanapravAdAdayo'neke doSAH samApateyustato naite prajAjanIyA iti / yadyapi bAlavRdAdibhedAd viMzatisaMkhyakAH pratrAjayitumayogyAH te ca upalakSaNAd prAdhyAH / prakRte gurutaradoSaduSTatvAt trayaH pANDakAdayo'tra anAjayitumayogyA adhikRAtA bhavaseyAH / te viMzativighA yathA pAle 1, bujhDhe 2, napuMse ya, jaihe 4 kIve 5 ya vAhie 6 / teNe 7, rAyAvagArI 8 ya, ummate 9 ya asaNe 10 // 1 // dAse 11 dave 12 mRDhe 13 ya. aNate 14 juMgie 15, iya / abodae 16, pa bhayae 17, sehanipheDie 18 iya // 2 // gubiNI 19, bAlabacchA 20, ya, padhAveu na kappaI / / " chAyA-bAlo 1, lo 2, napuMsaka 3, jaDaH 5, klIyazca 5, vyAdhitaH / / stenaH 7, rAjApakArI, kha, unmattazca 9, adarzanaH 10 // 1 // dAsaH 11, duSpazca 12, bhUdazca 13, anataH 14, juGgika 15, iti / ayodhakaraca 16. bhayakaH 17, zaikSaniSpheTita 18 iti // 2 // gurSiNI 19, bAlabaralA 20, ca pravAjayituM na kalpate // tatra--adarzana:-andhaH / 'aNatto' anane:- RNapIDitaH / juGgikaH-jAtyaGgahInaH / mabodhakaHbuddhihInaH / zaikSaniSpheTitaH kenApyapaddhata iti / eteSAmatra nAbhikAra iti sUtrakArega bha gRhItA iti // 0 4 // evaM' iti / evam anenaiva pramAjamaprakAreNeva ete pUrvoktAstrayaH muNDApayitumzirolocena laJcituM zramaNAnAM ne kalpante / / sU0 5 // tathA zikSApayitum-grahaNAsevanazikSayA zrutAcyApanapratyupekSaNAdisamAcArI yAyituM na phalpante / tathA zrutAdhyApanarUpA grahaNazikSA, pratyupekSaNAdirUpA-prAsevana zikSA bodhyA, etad dvayamapi paNDakAditrayAya dAtuM na kalpante iti bhAvaH // sU0 6 // evam upasthApayitum ete trayo mahAnateSu paJcamu, chedopasthApanIyeSu vyavasthApayituM zramaNAnAM na kalpante // sU0 7 // evam ete trayaH saMbhoktum - ekamaNDanyA bhojanAdikaM kartum , taiH saha zramaNAnAM na kanyate iti bhAvaH // sU0 8 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNi-mApA'vacUge u0 4 sU0 10-11 vAcanAdAnayogyAyogyasvarUpam 11 evameva ete trayaH-saMvAsayitum - svasamIpe nivAsayitum upavezayitumapi zramaNAnAM na kalpante / evaM ca paNDakAdayaH kadAcid anAbhogAdinA prabAjitA bhaveyuH, pazcAd vijJAtAzveda maveyustadApi teSAmetatsUtroktasya zeSapaJcakasya-muNDApana-zikSApaNo-pasthApana-saMbhojana-saMvAsanalakSaNasya samAcaraNaM na kartavyamiti bhAvaH / evaM prajAjanavat paNDakAditrayasya muNDApanAdipaJcaka samAcarati zramaNastadA pravrAjanarUpe pUrvoktapade proktAH pravacanohAhAnindAdayo doSA mamApi avagantavyA iti || sU0 9 // pUrva paNDakAditrayasya pravrAjanAdiSaTka niSiddham , sAmpratamavinItAditrayasya vAcanAdAnaM pratipedhitumAha.... 'namo no sapadi hamAdi / sUtrama to no kappati vAittae, jahA-aviNIe vigaipaDibar3he avibhosaviyapAhuDe // 90 10 // chAyA-prayo no kalpante pAcayitum, tathathA-avinItaH, vikRtipratibaddhaH, bhanyayazamitapAbhRtaH // sa0 10 // cUrNI-'to' iti / trayastAvat vasyamANAH no kalpante zramaNAnAM 'vAicae' iti vAcayitum sUtravAcanAM dAtum artha vA codhayitum tadubhayaM vA, tathathA-'aviNIe' ityAdi, avinItaH bhAcAryAdeH paryAyajeSTasya vA mabhyutthAnasa-kArasaM mAnAdivinayavarjitaH 1, vikRtipratibadaH vikRtiH-dadhidugdhaghRtAdirasarUpA, tatra pratibaddhaH-lopaH 2, avyavamitaprAbhRta:manyavazabhitam-anupazAntaM grAmRtamiva grAmRta narakapAtanakuzalaM vIvakoSalakSaNaM yena sa tathA, yaH paruSabhASaNAdyaparAdhe'pi parama krodhamAvadati kSamittamapyaparAdhaM yo vAraM vAramudIramati sa anya. zamitaprAmRtaH procyate tokrodhI ityarthaH 3 / ete trayaH puruSAH sUtrArthatadubhayavAcanAM dAtuM dhamaNAnAM no kalpante iti sUtrArthaH / eteSAM vAcanAdAne ime dopAH sambhavanti--yaH sala mavinItaH zrutajJAnarahito'pi ahaMkArI bhavati tadA kiM punastasya zrutalA 1 / svayaMnaSTasya tasya manyAnapi nAzayiSyataH zratagrAhaNaM kSate kSArAvasekanyAyena UparabhUmibIjapananyAyena ca ihaparalokA. hitakaraM bhavati tatastAzAya avinItAya zrutamrAiNaM nocitameva yathA bhujaGgasya payaHpAnaM vipacakameva bhavati tathaiva durvinItasya zrutapradAnamapi adhikataraduvinItatAmeva varddhayati, matila-tatailAdau jalAyasekaH valayanau ghRtadAnaca agnivAlAvaIkameva bhavati mato bhagavatA durvinItAya zrutadAna niSimiti 11 vikRtipratibaddhasya bAcanAdAne dopA pradazyante yaH kazcit zariNa iDho'pi rasalolupatayA vikRtAveva lolapatvena tatra prativadramanaskatayA na sucArurUpeNa vAcanA gRhAti, manaso vikRtau pratibaddhatvena sa zrutagrahaNe manoyogaM dAtuM na zaknoti, manoyoga vinA zrutagrahaNa na phalati / na sa tapazcaraNaM karoti, na tapo vinA gRhyamANaM zrutaM mano'nukUla phala prayacchati pratyuta prabhUtamanarthaM prasUte tasmAt vikRtipratibaI ziSyaM sUtrArthatadubhayaM na vAcayediti Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpacane bhAvaH 2 / sAmpratamanyavazamitaprAmRta vyAcaSTe-yaH svalpe'pi paruSabhASaNAdau aparAdhezyantakodhasamudghAtaM yAti, evaM kSAmito na prazAmyati pratyuta kSAmitamadhyaparAdhajAtaM punaH punaH samudIrayati sa khalla avyavazamitaprAmRto vyapadizyate, tasya vAcanAdAne aihalaukikasnehasatkArAdiparityagaH, pAralaukikavairAnubandhakarmabandhasaMbhavazceti dvighApyahitakaraM tadvAcanAdAnaM saMpadyate iti na tAdRzAya vAcanA dAtavyeti bhAvaH / / sU0 10 // pUrvasUtre avinItAditritayasya zrutArthavAcanAdAnaM pratiSiddham , samprati tadvaiparItyena vinItA. ditritayasya tadvAcanAdAnamanujJApayati-'tao kappaMti vAittae' ityAdi / sUtram-to kappati vAittae, jahA-vigIe, novigaipaDibaddha, viosaviyapAhuDe / / 5. 11 // chAyA-trayaH kalpante pAyayitum, tadyathA-vinItaH, nodhikRtipratiSaH, sthaSaH zamitamAbhRtaH // khU0 11 // cUrNI--'to' iti / trayaH punarvakSyamANasvarUpAH ziSyAH vAcayituM-sUtrArthoM prAhayituM amaNAnAM kalpante / tadyathA-vinItaH AcAryAdevandanAdivinayayuktaH, novikRtipratibaddhaH ghRtAdirasajholupatAvarjitaH, vyavazamitaprAbhRtaH-vyavazamitam-kSamApanAdinA upazamita prAbhUtaM narakapAtanopAyanamiva prAbhRtaM tInakodhalakSaNaM yasya sa vyavapazamitaprAbhRtaH svAparAdhakSamApana-parAparAdhakSamanasamarthaH upazAntakoSa ityarthaH / ete prayaH vinIta-vikRtyapratibaddha-vyapazamitaprAmRtAH puruSAH zrutArthoM vAcayituM zramaNAnAM kalpante iti sUtrAzayaH / vinayena abhyastIkRtA vighA lokadvaye phalavatI bhavati, tatrAsmin loke sAdhujanasamAjarAjasabhAdau vinayagRhItavidhayA samAdRtaH pUjitazca bhavati, yazAkIrti cyAti-sammAna-pratiSThAdikaM ca labhate, paraloke ca vinayaprAptavidhayA samyagjJAnadarzanacAritralakSaNaratnatrayavibhUSito landhisaMpanno bhagavadAjJArAdhakaH san niHzreyasa prApnoti / vikRtyapratibaddho hi ghRtAdirasalolupatArahitatvena ekAgramanasA zrutArthI gRhAti, tena tat zrutArthagrahaNaM hRdaye sucArutayA pariNamati, tataH saH samyaktayA jJAnadarzanacAritrArAdhako bhavati, tasya zrutArthavAcane vAcanAdAtustIrthakarAjJAbhalAdayo doSA na bhavantIti / evaM vyavazamitaprAmRtasyApi upazAntatIvakrodhatvena zAntamanobhAvasya pradattA yAcanA samyakatayA pariNamati tena sA sugatibodhilAbhAdikamAmuSmikaM phalaM prApayatIti sUtroktAnAM trayANAM sUtrArthatadubhayavAcanA dAnaM zramaNAnAM kalpate, yathA urvarAbhUmau uni bojAni phalitAni bhavanti tathaiveteSAM zrutArthadAna saphala bhayatIti bhAvaH // nanu pUrvasUtre avinItAditrayANAM vAcanAdAnasya pratiSiddhatayA tenaiva kathanena aryApattinyAyAt tadviparItAnAM vinItAdInAM vAcanAdAnaM svayaM siddhameva, vipakSArthasyAnuktasyApi siddhilAbhA Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghUrNi-bhAyA'yacUrI u0 4 10 12-14 ........ duHsaMzANya susaMhAyasvarUpam 93 ditIdaM sUtra vyarthameva pratibhAti, tatrAha-naivam , zAstrazailI ecaiva yat prakRtasUtravivakSitArthasyArthApatyA labdhattve'pi vipakSaH sAkSAducyate, tathA labdhopyarthaH prapaJcitajJavineyajanAnugrahAya sAkSA. dabhidhIyate, yathA-uttarAdhyayanasya prathamAdhyayane dvitIyagAyAyAM "ANAnisaphare"ityAdinA vinItasvarUpapratipAdanAdarthApattilayamapyayinIta svarUpamatraiva tRtIyagAthAyAm-"ANANisakareM" ityAdinA punaH sAkSAdAbhihitam / punazca vinayA nAnAdezIyA vibhinnamatayo vakrajahAdayo bhavanti te cAvinItAdInAM vAcanAdAnaniSeghasUtreNa etAvantamevArtha gRhanti yat bhagavatA avinItAdInAM vAcanAdAna niSiddha kintu vinItAdInAM vAcanAdAnaM kutra pratipAditam / tena na kasyApi vAcanA pradAtavyA "ANA dhammo" itivacanAt / ityAdikAraNAd vipakSasya sAkSAtkathanamucitameva, 'na tIrthakarA vyartha bhASante' iti vacanAt // sU. 11 // pUrvamavinItAdInAM trayANAM zrutadAnaM pratiSiddham, tadvaiparItyena vinItAdInAM ca zrutadAnama nujJApitam / samprati duSTAdonAM trayANAM zrutadAnaM pratipeyitumAha-'nao dussannappA' ityAdi / sUtram -to dussannappA paNNattA, tanahA-duhe, mU, cuggAhie || sU012 // chAyA-prayo duHsaMzApyAH prazatAH, tadyathA-duSpA, mUDhaH, vyumAhitaH // 20 12 // cUrNI-'to dussannappA' iti / trayastAvan vakSyamANAH puruSAH duHsaMjJAyAH du:duHkhena kaSThena saMjJApyante pratibodhyante iti duHsaMjJAyAH duSpratimodhyAH prajJatAH kathitAstIrthakadA. dibhiH, ete vakSyamANAstrayo bodhyamAnA api bodharahitA eva bhavanti, tAneda trInAha-' jahA' tayathA-duSTaH-prajJApakaM pratipAdyatattvaM vA prati dveSayukto bhavati, sa ca na prajJApanIyaH zramaNaiH, tasya dveSabuddhyA upadezApratipatteH / sa ca pUrva pArAJcikasUtre yathA varNitastathA'trApi jJAtavyaH / evaM mUDhaH guNadoSajJAnaviveRvikalaH tasya guNAdhanabhijJatayA tattvApratipratteH, enAizasya prajJApanamanarthakameveti bhAvaH / evameva vyumAhitaH vi-viparItakrameNa udmAiHpraNaprakAro yasya sa vyudanAhitaH 6DhIbhUtaviparItAvabodhaH mithyAzAstrazrutipratibaddhasvena vierItAvabodhayukta ityarthaH 3 / ete trayo duHsaMjJApyatvAt zrutArthavAcanAdAnAyogyA iti te zramaNaina prajJApanIyAH / / sU0 12 // pUrva duSTAditrayANAM zrutasaMjJApanA pratiSiddhA, samprati duSTAditrayavaparItyena aduSTAdiprayANAM zrutasaMjJApanAM pratipAdayati-tao musaNNappA' ityAdi / sUtram--to musaNNappA paNNattA, taMjahA-aduTTe, amUDhe, accuggAhie / / stra 13 // chAyA-prayaH susaMzApyAH prAptAH, tadyathA-aduSTaH, samUhaH mtyumaahitH|| suu013|| cUrNI-'to musappAppA' iti / yatastAvat vakSyamANAH puruSAH susaMjJAyAH susukhena saMjJApyante pratibodhyante ye te susaMjJApyAH anAyAsenaiva zrutaM pratiyoSayituM zakyAH Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasUtre sukhena sUtrAzramAhaNayogyAH prajJaptAH AkhyAtAH / tAnevAha-'taMjahA' tathathA -aduSTa:-tatvaM prajJApakaM vA prati TepavarjitaH, sa cAvasyaM zrutaM saMjJApanIyaH parAhilyena zuddhamanovRttitvAttasya zradrayopadezapratipatteH / amUDhaH guNadoSavitre kazAlI, so'pi mUtrArthI saMjJApanIyaH, tasya guNa dopAbhijavena satyazradatvAt / tRtIyamAha-avyuAhitaH dRDhIkRtasamyagabodhavAn, pradattasUtrAtheyoraviparItatvena prAhakatvAt / evameta trayaH puruSAH susaMjJApyAH / / mU013 // pUrva duSTatAdidoSapita bhAvasya prabAjanAdika pratiSiddham , samprati glAnaprakaraNe paripvajanAnumodanasvarUpasyAzubhabhAvasya nivAraNaM kartuM pradharma nirbhandhI sUtramAi-'niggathi ca NaM' ityAdi / sUtram -nigarthi ca gilAyamANi piyA vA bhAyA vA putto vA palissaejjA taM ca niggaMthI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA, Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // sU0 14 // chAvA lina ghoMgya jumaloM pitA vA bhrAtA yA putro SA pariSyajet / va nirgranthI svAdayet maithunapratisevanaprAptA, Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAmam anudhAtikam // sU0 14 // dhurNI--'nigAvi caNaM' iti / ninthI ca khallu sAvIm glAyantIm -zarIrasya kSINatayA glAni ikSiyarUpAM zArIramAnasa kliSTatAmanu bhavantIM tasyAH pitA vA sAMsArikapitA, nirmandhartA prAso vA pitA, bhrAtA vA sAMsArikamAtA nirdhanyatA prApto vA bhrAtA, putraH sAMsArikaputro vA nimranthatAM prApto vA putraH, 'palissaejjA' iti pariSvajeta daurbalyena mUmo patantI dhArayan upavezayan utthApayan vA zarIra sparza kuryAt , taM ca puruSasparza sA nimranthI maiyanapratisevanaprAptA maithunasevanenchAM pratipannA satI svAdayet sparzasamudbhUtamaithunasevana bhAvanayA anumodeta 'sukhado'ya puruSasparzaH' iti kRtvA manasi harSa vidadhyAt tadA sA sAdhyA cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM gurukaM prAyazcittam Apadyate prApnoti gurukanAryAmcastabhAginI bhavatItyarthaH / nanu 'purisapahANo dhammo' puruSapradhAno dharmaH iti zAstre'numataM tataH prakRtasUtre prathama nimrantha sUtramabhidhAlanyaM bhavet kintu prakRte punaninthInUtrameva prathamamabhihita miti kimatra tattvam / iti cet satyam, puruSapradhAna eva dharmo bhavati kintu striyAmyazcalasvabhAvatvAt , dhRtibalavikaTatvAcca ninNyA eva prabarma prarUpaNaM kRtamiti // sU0 14 / / pUrvamUne glAnAyAH ninthyAH pitrAdinA utthApane puruSasparzamena vikAro jAyate, tasyAnumodana lakSaNasyAzubhamAvasya pratiSedhaH pratipAditaH, samprati glAnasya nigranthasya tathAvidhAza bhAvasya pratiSedhaM pratipAdayitumAha-niggeyaM ca NaM ityAdi / sUtram - nigaM ca NaM gilAyamANaM mAyA vA bhagiNI vA dhUyA vA palissaejjA, taM ca niggaMdhe sAijjejmA mehuNapaDiseyaNapace Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugdhAiyaM // sU0 15 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuka rAzanAdeH kAlakSetramaryAdAvidhiH 95 chAyA --nirgrantha khalu glAyantaM mAtA yA bhaginI vA duhitA vA pariSvajet niH svAvayet maithuma pratisevanaprAtaH Apadyate cAturmAsikaM parivArasthAnam atuvAtakam // 0 15 // cUrNI - 'nigAM ca NaM' iti / nirmanthaM sAdhuM ca svadu glAyantaM rogAdinA zarIrakSINasvena glAnimanubhavantaM mAtA vA tasya sAMsArikamAtA nirmanthIbhUtA vA mAtA, bhaginI vA sAMsArikabhaginI nirdhanyatA vA bhaginI, duhitA vA sAMsArikaputrI nirmanthIbhUtA putrI vA paridhvajet bhUmau patantaM dhArayantI upavezayantI utthApayantI vA sAdhuzarIra spRzet zarIrasparza kuryAt, taM ca sparza nirmanthaH maithuna pratisevanaprAptaH maithuna sevanecchAM pratipannaH san svAdayet maithunasevanabhAvanayA anumodeta 'sukhado'yaM zrIsparzaH' iti kRtvA manasi harSe kuryAt tadA sa nirbranyaH cAturmAsikaM parihArasthAnam anughAtikaM gurukaM prAyazcittam Apadyate prApnoti gurukaprAyazcittabhAgI bhavatIti bhAvaH // sU0 15 // pUrva brahmacaryapariNAmarUpasya bhAvasyAticAravAraNAya zramaNyAH puruSasparzapratipedhaH, zramaNasya strIsparzapratiSeSazva pratipAditaH samprati-azanAdeH kAlAtikramasyAticAraM pratipedhitumAha- 'no kappai' ityAdi / sUtram - no kappai nimyANaM vA nimgaMINaM vA asaNaM vANaM vA khAima vA sAimaM vA padamAe porisIe paDimgAhitA pacchimaM porisiM ukAraNAvittae, se ya Ahacca udAhaNAcie liyA taM no appaNA jijjA, no annesiM aNuSpaejjA, ete bahukAe thaMDile paDileDitA pamajjittA pariveyanvaM siyA, naM apaNA mANe annesiM vA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM umdhA iyaM // 16 // pUrNimA www chAyA - to kalpate nirmanthAnAM yA nirgranthonoM yA azanaM vA pAnaM vA vAcaM vA errar prathamA pauruyAM pratigRhya pazcirmA paurupIm upAnetum, tacca Ahatya upAnAthitaM syAt tad no AtmanA bhuJjIta na anyebhyaH anupradadyAt ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pratyupeya pramRjya pariSThApayitavyaM syAt, tad AtmanA bhuJjAnaH abhyasmai vA dadAnaH Apadyeta cAturmAsikaM parihArasthAnam udghAtikam // 0 16 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirmanthAnAM vA nirmanthInAM vA zraNazramatri 'asaNaM cA' ityAdi azanAdikaM caturthibhamAhAraM prathamAyAM paurupyAM pratigRhya gRhItvA prathamapaurubhyAmAnItamazanAdikaM pazcimAM caturthI pauruSIm 'uvAiNAvilaya' upAnAyayitum ullaGghayitum na kalpate iti pUrveNa sambandhaH prathamapauruSyAM gRhItamazanAdikaM paurupItrayamulya antimAyAM catu pauruSyAM na moktavyamityAzayaH / yadyeva bhavettadA kiM kartavyamityAha - 'se ya Ahacca' Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkApasUtre ityAdi / tabhvAzanAdikam Ahatya kadAcidanAbhogAdikAraNena yadi 'uvAiNAvie' upAnAyitaM prathamapauruSyAM gRhItvA caramapauruNyA prApitaM syAt pauruSItrayamullamaya caturthI pauruSI prAptA bhavet tadA prathamapauruSyAnItaM tadazanAdikaM no naiva AtmanA svayaM bhuJjIta na svayaM tasyopabhoga kuryAt , no naiva ca anyebhyaH zramANAdibhyaH manupradadyAt / tarhi kiM kartavyam ! ityAha- 'egate' ityAdi, tat prathamapauruSIgRhItamazanAdikaM ekAnte vijane gamanAgamanarahite bahuprAmuke jIvarahite acitte sthaNDile bhUmipradeze yatra tadAhAraprasaGgena dvIndriyAdijIvotpattirna bhavet tatprakAreNa pratilelya sthaNDilasya cakSuSA samyag nirIkSaNaM kRtvA tathA pramRzya tasya sthAnasya ra joharaNena samyaktayA pramArjanaM kRtvA pariThApayittavyaM syAt, ekAnte bahuprAsuke bhUmigradeze pratilekhanapramArjanapUrvaka nikSetanyam / kimartha pariThApanIyamityAha-tadazanAdikam AtmanA svayaM bhunAna; anyasma vA dadAnaH sa Apadyata prapnoti cAtumAsika parihArasthAnam udghAtikaM caturlaghukaM prAyazcittamiti sUtrA. zayaH // sU0 16 // pUrvamazanAdiviSaye kAlAtikramaH prarUpitaH, samprati kSetrAtikramasUtramAha-'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA paraM addhajoyaNamerAe uvAiNAvittae, se ya Ahacca uvAiNAvie siyA taM no apaNA iMjinA, no annesiM aNupaejjA, egate bahaphAmue thaMDile paDilehittA pamajjittA pariTTaveyace siyA, taM appaNA jamANe annesi bA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM ugyAiyaM / / mU. 17 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA azanaM vA pAna vA khAdyaM cA svArtha vA param aryayojanamaryAdAyAH upAnAyayitum, tacca Ahatya upAmAthitaM sthAt tava no AtmanA bhujIta no anyebhyaH anupradhAna, pakrAnte bajhuprAsuke sthaNDile pratyu. pekSya pramAdyaM pariSThApayitavyaM syAtU, tad AtmanA bhumAnaH manyebhyo vA dadAnaH bApadyate cAturmAsika parihArasthAnam udghAtikam // sU. 17 // cUrNI - 'no kappaI' iti | no kalpate nimranthAnAM nimranthInAM 'asaNaM vA 4' azanAdikaM caturvidhamAhAram arddhayojanamaryAdAyAH kozadvayarUpAyA maryAdAyAH mImAyAH parama- anantarama kSetram upAnAyayitum-kozadvayalakSaNasImAnamatikAmayitu no kalpate iti pUrveNa sambandhaH, gRhItamazanAdikaM tatkSetrAt kozadvayAbhyantarakSetre evaM bhoktuM kalpate na tu krozadvayAnantarakSetre iti bhAvaH / taccAzanAdikam bhAhatya kadAcit yadi bhanAbhogAdikAraNavazAd upAnAthitam gRhItA. zanAdi kSetrAt krozadvayAt parakSetre prApitaM syAt tadA tadazanAdikaM na svayaM mujIta, nAnyebhyaH zramaNAdibhyaH pradadhAt apitu tadazanAdikaM bahuprAsuke sthaNDile pratilekhya pramRjya tatrAcittabhUpradeze pariSThApayitavyaM syAt / yadi tadazamAdikasya svayaM bhoktA anyebhyaH pradAtA vA bhavet Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAmAgyapUrI u04 sU0 18-19 aneSaNIyAhArAva zekSakAya vAnavidhiH 7 tadA sa cAturmAsikaM parihArasthAnamupAtikam Apayate prApnoti sa caturlaghukaprAyazcicamAgoM bhavatItyarthaH // sU0 17 // pUrvasUce zramaNaiH kAlakSetramaryAdAmanatikramyaiva AhAraH kartavya iti pratipAditam, samprati mAhAraprasaGgAt kadAcidanAmogenAneSaNIyamacittamazanAdi gRhItaM syAttadA kiM kartavyamiti tavidhi pratipAdayitumAha- 'nigaMNa ya' ityaadi|| khatram-nimmaMtheNa ya gAhAvara piMDAyaparivAra prApiTerNa jhAlapapare acitte aNesaNijje pANa moyaNe paDiggAhie siyA, atthi yA itya kei sehavarAe apuvaThThAvipae kappaha se tasya bAuM vA aNuppadAuM vA, nasthi yA ittha kaha seitarAe aNubahAviyapa taM no appaNA muMjijjA no annesi dAvae, egate bahuphAmue paMDiche paDilehitA pamajjittA pariveyave siyA // sU0 // 18 // chAyA -ninthena ca gAthApatikula piNDapAtapratikSayA anupaviSTena bhanyatarada mavitam aneSaNIyaM pAnabhojanaM pratigRhItaM syAt, asti cAtra kazcit zekSatarakA anupasthApitakA kalpase tastha tasmai vAtuM vA anupradAtuM kA, mAsti nAtra kazcit kSezataraka: anupasthApitakaH tad bho pAtmanA bhujIta, no anyebhyaH dadyAt pakAnte bahuprAsuke sthaNDile pratilekhya pramRjya pariSThApayitanyaM syAt / sU0 / / 18 // cUrNI -'nigayeNa ya' iti / nimranyena ca gAthApatikulaM-gRhasthagRham piNDapAtapratijJayA--AhAragrahaNavAJchayA anupraviSTena tatra anyatarat caturvidhAzanAdimadhyAd ekam tad macittaM prAsukaM kintu aneSaNIyam - eSaNAdoSaduSTam pAnabhojanam-pAnaM vA bhojana vA ubhayaM vA pratigRhItam kadAciMdanAbhogena pAtre gRhItaM syAt, tadA asti cAtra sAdhumaNDalyAM kacit zaikSatarakaH navadIkSito bAladIkSito vA, so'pi anupasthApitakA anAropitamahAvatakaH, yAvatkAla chedopasthApanIyacAritraM na dIyate tAvatkAlaM sa anupasthApitakaH procyate, chedopasthApanIyacAritrasya samayaH jaghanyataH sAta dinAni, madhyamatazcaturo mAsAn , utkRSTataH SaNmAsAn yAvaditi / yadi SaNmAsaparyantamapi pratikramaNaM tena na zikSitaM bhavet tadA tadanantaramapi pratikamaNazikSaNaparyantaM chedopasthApanIya cAritraM na dIyate, etAdRzo yadi tatra bhaSettadA kanyate tasyAneSaNIyAhAramAtuH sAdhoH tasmai anupasthApitakAya tana pAnaM vA bhojanaM vA dAtuM vA prathamato vitarItum anupradAtuM vA vAraM vAram anyAmman epaNIyapAnabhojanadAnAt pazcAdvA kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yadi ca nAsti tatra kathit zaikSatarakaH anupasthApitakastadA tadanephgIya pAnamojanaM naiva AtmanA svayaM bhuJjIta, no vA anyebhyaH zramaNAdibhyaH dadyAt / tadA kiM kuryAdityAha- tat pAnabhojanam ekAnta nirjane bahuprAmuke acina sthaNDile bhUmipradeze prati Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mar.. ..AANA-M AA nmmmuIRAMMAR lekhya taM bhUpradeza cakSuSA samyaG nirIkya pramRjya rajoharaNena samyaktayA tatsthAnasya pramArjana kRtvA pariSvApayitavyam // sU. 18 // pUrvasUtre'nAmogena gRhItamacittamaneSaNIyaM pAnabhojanamanavasthApitakAya pradAtavyaM, na svayaM bhoktavyaM nAnyebhyaH pradAtavyamiti pratipAditam, samprati "kimarthamaneSaNIyamidaM pAnabhojanaM mA dIyate' ityevaM kaluSitapariNAmasya zaikSasya prajJApanArthamidaM sUtraM prArabhyate, athavA 'kathaM tAvat zaikSasyAneSaNIyaM pAnabhojanaM kalpate ! iti zakkAyAM tatsamAdhAnanimittamidaM mUtra prArabhyate'je kaDe' ityAdi / sUtram-je phaDe kappaTThiyANaM kappar3a se akappaTThiyANaM, no se kappai kappadviyANaM, je kaDe appaviyANaM No se kappai kappaTiyANaM kappai se akappaSTiyANaM kappe ThiyA kappaTiyA, akappe ThiyA akApaTThiyA // sU0 19 // ___ chAyA- yat kRtaM kaspasthitAnAM kalpate tat akarapasthitAnAm no tana kalpate kalpasthitAnAm, yat kRtam akarapasthitAnAM no tat kalpate kalpasthitAnAm, kalpate sada akalpasthitAnAm, kalpe sthitA kalpasthitAH prakalpa sthitA akalpasthitAH // sU. 19 // cUrNI-'je kaDe' iti / yad bhaktapAnAdika kRtaM prAdhAkarmatvena niSpanna kalpasthitAnAm AcelakyAdidazavidhasthitakalpe sthitAnAm / kalpo dvividhaH sthitakalpaH asthitakalpazca / tatra AcelasyAdidazavidhaH sthitakalpaH, asau AdimAntimatIrthakarayoH sAdhUnAM paJcayAmadharmapratipannAnAM bhavati tataste kanpariyatAH kathyante, dazavidhakalpo yathA--bhAcelakyam 1 kRtipharma 2, mahAvatam 3, paryAyajyeSTandam 4, pratikramaNam 5, mAsanivAsaH 6, paryuSaNA 7, maudezikam 8, zayyAtarapiNDaH 9, rAjapiNDa: 10 / eteSu dazasa kalpeSu AditaH saptavidha kalpAH prAdhA ityarthaH, auddezikAdikAlayo niSedhakalpAH anAyA ityarthaH, gapu kalpeSu sthitAH kalpasthitAH, teSAM kRte yad bhaktapAnAdikaM niSpannaM tad bhaktapAnAdikaM kalpate akalpasthitAnAmAcelayAdisampUrNadazavizvakalpahitAnAm madhyamadvAviMzatitIrthakarasAdhUnAM cAturyAmadharmapratipannAnAM kalpate iti pUrveNa sambandhaH, kintu 'no se' iti tada bhaktapAnAdikaM kalpasthitAnA AdimAntimatIrthakara sAdhUnAM paJcayAmadharmapratipannAnAM no kApate, kalpasthitAnudizya niSpAdita bharatapAnAdikamakalpasthitAnAM kalpate kintu kalpasthitAnAM tat no kalpate ityAzayaH / atha ca 'je kaDe' iti / yad bhaktapAnAdikam akalpasthitAnAM kRte kRtaM niSpAditaM bhavet tad no phalapate kalpasthitAnAm kintu tad akalpasthitAnAM kalpate / yat cAturyAmadharmapratipannAnudizya saMpAdita bhaktapAnAdikaM ecayAmadharmapratipannAnAM no kalpate tattu cAturyAmadharmapratipannAnAmeva kalpate iti bhAvaH / kathaM kalpasthitA akalpasthitA iti kathyante ! tatrAdda -'kappe ThiyA' ityAdi, ye kalpe Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva0 sU0 20 bhikSoranyagaNamamanavidhiH 29 acelakyAdidazavighasthitakalpe sthitAste kalpasthitAH kathyante yena makalpe asthitakalpe yathAsaMbhavapAlanarUpe sthitAste vyakalpasthitAH kanyante / I kalpasthitAnAM pUrvapazcimatorthakarasAdhUnAM paJcamahAvratarUpA sthitirbhavati / madhyamadvAviMzatitIrthakarasAdhUnAM mahAvidehakSetrasthitasAdhUnAM ca cAturyAmarUpA kalpasthitirbhavati / eSAM catvAri mahAvatAni bhavanti 'na aparigRhItA kA mujyate' iti niyamAt caturtha brahmacaryavataM teSAM parigrahaviramaNatrate evAntarbhavatIti // sU0 19 // pUrva kalpasthitA akalpasthitA varNitAH - tatprasaGgAda atra kalpasthitasyA'kahapasthitagaNe makalpasthitasya kalpasthitagaNe kAraNavazAt saMkramaNaM bhavettasyAnyagaNasaMkramaNe vidhiH pratipAcate'bhikkhu ya' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya gaNAo bhavakamma icchejjA aNNaM gaNaM ubasaMpajjicA NaM viharita, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pacacayaM vA theraM vA gaNi vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaMga uvasaMpajjittANaM viharittae, kappar3a se ApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavattayaM vA theraM vA gaNiM vA gaNaharaM vA gaNAtraccheyagaM vA annaM gaNaM upasaMpajjittANaM viirittara, te ya se biparejjA evaM se kappara annaM gaNaM upavijattANaM viharittae, te ya se no biyarejjA evaM se no kappara aNNaM ga upasaMpajjiyA NaM viharittae / sU0 20 // chAyA - bhikSuzca gaNAd mavakramya icchet abhyaM gaNaM upasaMpadya vihartum no tasya kalpate anApRcchya AcArya vA upAdhyAyaM vA pravarttakaM ghA sthaviraM vA gaNine vA gaNadhara yA gaNAvacchedakaM vA abhyaM gaNam upasampadya vihartum, kalpate tasya ApRcchya bhAcArya vA upAdhyAya yA pravarttakaM ghA sthaviraM yA gaNinaM vA gaNadhara vA gaNAgha ruchedakaM vA anya gaNam upasaMpadya vivarttum, te ca tasya vivareyuH evaM tasya kalpase anyaM gaNam upasaMpadya vim te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate abhyaM gaNam upasaMpadya vihartum // sU0 20 // cUrNI - ' bhikkhU ya' iti / bhikSuzca nirmantho yadi gaNAt svagaNAda, apakramya - nissRtyajJAnadarzanAdiprApyarthaM svagaNAd nirgatya icchet anyaM svagaNabhinnaM gaNam upasaMpadya svIkRtya vihartum tatrAsthAtum tadA tasya bhikSonoM kalpate, kadA ? ityAha--anApRcchya pRcchAmakRtvA, kam ityAhaacArthe vA upAdhyAyaM vA pravartakaM vA sthaviraM vA gaNine vA gaNadhara vA gaNAvacchedakaM thA, tana- AcAryaH yaH paJcAcArAn svayaM pAlati parAzca pAlayati saH tathA yo'rtha vAcayati gaNastha medhIbhUtaH AcArathaSTa viSasaMpadAyuktaH tAzca yathA - AcArasaMpada 1 zrutasaMpada 2 zarIrasaMpada 3 vanasaMpad 4 vAcanAsaMpad 5 matisaMpada 6 upayogasaMpada 7 saMprahasaMpada 8 iti evaM yo'STavizvasaMpadA yukto bhavet sa AcAryaH / tathA upAdhyAyaH yasya upa- samIpe etya adhIya pravacanaM ziSyairyasmAt sa upAdhyAyaH / pravartakaH - pravartayati AcAryopadiSTeSu kAryeSu tapaH saMyama Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bRhatkalpasUtre yogavaiyAvRttyasevAzuzrUSAsUtrArtho'dhyayanAdhyApanAdiSu yathAyogyaM balAbalaM vicArya yathAyoge niyojayati yaH sa pravartakaH / sthaviraH- saMyamayogeSu sIdataH sAdhUn aihikAmuSmikAyAyaprardazanapUrvakaM jJAnAdiSu sthirIkaroti yaH sagaNI puH svatvAnimanyena yasyAsti sa gaNI katipayasAdhusamudAyena saha vicaraNazIlo yaH sa gaNI | gaNavaraH yo gaNacintAkArakaH gaNasya yogakSema vidhAyakaH sa gaNavaraH / gaNAvacchedakaH --gaNasya sAdhusamudAyasya avacchedaM vibhAgaM karoti yaH sagaNAvacchedakaH / etAn AcAryAdIn manAnuSchya gaNa gaNAntaramupasaMkramya bhikSoi na kampate iti mAvaH / tahiM kathaM kalpate ! ityAha-pUrvoktAn AcAryAdIn ApRSThya tasya bhikSorgaNAntaramupasaMpaya vittu kalpate / te ca yadi tasya vitareyuH gaNAda gaNAntaraM saMkramitumAjJAM dadhuH evam anena vidhinA tasya bhikSoH kalpate anya gaNaM gaNAd gaNAntaram upasaMkramya vihartum / yadi te ca tasya gaNAntarasaMkramaNecchukasya no vitareyuH prAjJAM na dadyuH evam anena prakAreNa AjJAmantareNa no kalpate tasya bhicoranyaM gaNamupasaMpatha vihartumiti / evaM bhikSuviSaya AlApo nirmandhyA api gaNAntaragamanaviSaye'vagantavyaH kintu yutadapekSayA vizeSastunirmandhI niyamata eva sa sahAyA gaNAntaraM gacchati na tu kathamapi asahAyA ekAkinIti | sU0 20 // pUrvasUtre sAmAnyabhramaNasya gaNAntarasaMkramaNavidhiruktaH, eSa eva gaNAvacchedakAcAryopAnyAyAnAmapi vidhirmavatIti mAdhyakAro'tidizati - 'jaha bhikkhusta' ityAdi / bhASyam - jana bhikkhussa ya kahio, gaNAvachepa taheva Ayarie / eseva uvajhAe, vihI ya te huMti patA u // 1 // chAyA--yathA bhikSozca kathitaH gaNAvacchede tathaiva mAcAyeM / pa pa upAdhyAye vidhi te bhavanti vyaktAstu // 1 // atracUrI - 'jadda bhikkhussa' iti yathA yena prakAreNa bhikSozca sAmAnyazramaNasya gaNAntarasaMkramaNaviSaye sUtre vidhiH kathitaH sacaiva tenaiva prakAreNa gaNAvacchede - gaNAvacchedaviSaye, AcArya - AcAryaviSaye, upAdhyAye upAdhyAyaviSaye eSa eva vidhiH pRSchAdirUpo vijJeyaH, navaraM nAnAtvaM kevalametAvadeva yat- bhikSoH kevalaM pRcchApUrvakaM gamanaM pratipAditam gaNAvacchedakAdInAM tu svapadavyAgapurassaramAcAryAdikaM dRSTvA gantavyam, yata ete gaNAvacchedakAdayo niyamAt 'ktA da' iti vyaktA vayasA zrutena ca vyaktA eva bhavanti nAvyaktAH tato yo'vyaktasya vidhiruktaH so'tra na bhavatIti bhAvaH // 1 // pUrva sAmAnyabhramaNasya jJAnArthaM gaNAntaragamanavidhiH pratipAditaH samprati vizeSamAzritya gaNAvacchedakAcA gopAdhyAyAnAM gaNAntaragamanavidhi sUtrakAraH sAkSAt pratipAdayan prathamaM gaNAvacchedakasya vidhimAha - 'gaNAtracchegae ya' ityAdi / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhASyA'dhacUrI u0 4 sU0 21-22 gaNASacchedakAderanyagaNagamanavidhiH 101 sUtram-gaNAvaccheyae ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM uvarsapamittA biharittae no se kappai gaNApaccheyagassa gaNAvaccheyagana aNiksivittA annaM gaNaM uva saMpagjinA NaM viharittae, kappai gaNAvaccheyagassa gaNAvaLyagataM NikkhivittA aNaM gaNaM upasaMpajjitA gaM viharitae, No se kappai aNApucchitA AyariyaM vA ubajhAyaM vA pavattayaM vA theraM vA gaNi vA gaNAraM vA gaNAvara paga vA annaM gaNaM u saMpajjitA gaM viharittae, kappar3a se ApucchittA AyariyaM vA jAba gaNAvaccheyarga cA aNNaM gaNaM uvasaMpajijasANaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappA aNNaM gaNaM upasaMpajijatA NaM vitarittae, te ya se jo viyarejjA evaM se No kappai aNNaM garNa upasaMpajjitA gaM biharittae // 20 21 // DAmA -gaNaka bhamAda apasambat anya gaNam upasaMpapa vihasam no tasya kalpate gaNAcacchedakasya gaNAvacne dakatvam anikSipya anya gaNam upasaMpatha vihartum, kalpate tasya gaNAdhacchedakasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya mamya gaNam upasaMpadya vihartum / no tasya kalpate anApRcchaya AcArya yA upAdhyAya vA pravartakaM vA sthaviraM yA gaNinaM vA gaNApacchedakaM vA anya gaNam upasaMpadya viharmum, kalpate tasya zrApRcchA bAcArya yA yAvat gaNAyaccheSakaM vA anya gaNam upasaMpadya virsam, te va tasva pitareyuH pavaM tasya kalpase anya gaNam upasaMpana vitarsam, teca tasya no vitareyuH evaM sasya no kalpate asya gaNam upasaMpadya vihartum // sU0 21 // __cUrNI--'gaNAraccheyae ya' iti / gaNAvacchedako yadi gaNAdapakramya vizeSajJAnAdiprAptyartham anya gaNamupasaMpatha vihartum avasthAtum icchet tadA tasya gaNAvacchedakasya gaNAvacchedakatvaM svapadavIrUpam anikSipya-AcAryAdipu asamAropya na samartha, svapadavImanyasmai madave. syarthaH anyaM gaNam upasaMpadha vihAM no kalpate / tarhi kAya phaspate / iyAi-kalpate tasya gaNAvacchedakasya gaNAvacchedakatvaM svadapadavIsa nikSipya anyasmai dattvA anya gaNamupasaMpandha viha miti / pRcchAviSimikSusUtravadeva myAsyeyaH / ayaM bhAvaH-A vAryAdikamanApRcchaca gaNAntarasaMkramaNa sasya na kalpate, kintu AcAryAdikamA sadhaiva gaNAntaragamanaM kalpate / tatrApi yadi te gaNAntaragamanAjJAM vitareyuH sadA kalpate, yadi na vitarayustadA no kampate iti sUtrArthaH // sU0 21 // parva gaNAvacchedakasya gaNAntarasaMkramaNavidhiruktaH, samprati AcAryasya upAdhyAyasya ca jJAnAdyarthaM gaNAntaragamane vidhimAD-'AyariyauvajjhAe ya' ityAdi / sUtram - AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM upasaMpagjittA gaM viharittae no se kappai AyariyauvajjhAyaspa AyariyauvajjhAyattaM aNivikhavita aNNaM gaNa upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se AyariSaupajamAyassa AyariyaThavajApattaNivika vittA aNNaM gaNaM uvasaMpajjicA NaM viharittae, no se kapvai aNApucchittA apariyaM vA mAnya Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 hatkarUpasUtra gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM upasaMpagjittA NaM biharittae, kaNA se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyarga yA aNa garga uksaMpattiA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNaM gaNaM utrasaMpajittA NaM viharitae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappar3a apaNaM gaNaM lavasaMpajjittA NaM viharinapa || sU0 22 // chAyA AcAryopAdhyAyazca gaNAd apakramya icchet anya gaNam upasaMpadya vidvatam . no tasya kalpate AcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyatvam anikSipya anya gaNam upasa. padya vihartam, kalpate. tasya AcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya anya gaNam upasaMpatha vihatam, no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAcacchedaka vA zrayaM gaNam upasaMpadya viham, kalpate tasya Acchaya AcArya yAvatapaNAvacchedakaM vA anya gaNam upasaMpadya vihartum , te ca tasya dhitareyuH pavaM tasya kalpate anya gaNam upasaMpadya pirsam , te ca tasya no vitareyuH parva no kalpase anyaM gaNaM uparsapadya viha. tum // sU0 25 // cUrNI -'Ayariyauba jjhAe ya' iti / idam AcAryopAdhyAyasUtra gaNAvacchedakasUtravadeva sarva vyAkhyeyam, vizeSa etAvAneya yattatra gaNAvacchedakapadena vyAkhyA kRtA atra tu bhAcAryopAdhyAyapadena vyAkhyA vidheyA, iti / AcAryeNa sahita upAdhyAya- AcAryopAdhyAyaH, zAkapArthivAditvAt madhyamapadalopI samAsaH tena 'AcAryopAdhyAyo' ityartho bodhyaH / AcAryopAcyAyayoH sapAnavidhisatvAdekasminneva bhUtre ubhayovidhiH pratipAdita iti // sU0 22 // pUrva bhikSuprabhRtInAM jJAnAdyartha gaNAntaragamanavidhiH pratipAditaH, samprati teSAM saMbhogArtha gaNAntaragamanavidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjicANaM viharitae no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvazeSagaM cA aNNa gaNaM saMbhogADiyAe upasaMpajjitA gaM vijharittae, kappai se ApUcchitA AyariyaM vA jAva gagAvanyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpamittANa ciDarittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gagaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no biyarejnA se no kappai aNNaM garga saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA Na viharitae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejA, evaM se kappaDa aNNaM garNa saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA viharittara, jarathuttariya dhammaviNayaM nolabhejjA evaM se no kappai aNNaM gaNa saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA Na viharittae / suu023|| chAyA--bhikSuztra gaNAd apakamya icchet anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihatam no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacche vA anya gaNaM saMbhogapra. svayenam upasaMpara viharta, kalpate tasya bApUcchaya AvArya vA yAvat gaNAvagchedakaM yA Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi-bhAyA'vajUrI 04 2020 bhikSoH saMbhogArthamanyagaNagamanavidhiH 101 bhanyaM gaNa saMbhogapratyayena uparsapatha vidvaSum, se 8 tasya dhitareyuH pavaM tasya kalpate manye gaNaM saMbhogapratyayena uparsapadya dhiharsam , te ca tasya no bitareyuH evaM tasya no kalpate anya gaNa saMbhogapratyayena japarsapatra vidartam, gautarika dharmavinayaM lameta payaM tasya kalpate bhamyaM paNa saMbhogapratyayena upasaMpadha vihatam , yatrausArika dharmavinayaM no labheta pavaM tasya no kalpate anya gaNe saMbhogapratyayena upasaMpadya viharjum // 20 // 23 // cUrNI--'bhikkha ya' iti / bhikSuzca gaNAta svagaNAt apakramya nissRtya saMbhogapratyayenasaMbhogaH-ekamaNDalyAM bhojanAdirUpaH, athavA samavAyAtroktoM dvAdazavidhaH saMbhogastatpratyayena tannimittena tadarthamityarthaH anya gaNamupasaMpadya vihartam-avasthAtum icchet tadA tasya pUrvavadevaAcAryAdikamanApRcchaya no kalpate, Apacchya kalpate / yadi te gaNAntaragamanasyAjJA vitareyuH evam-anenAjJAgrahaNavidhinA tasya gaNAntaragamanaM kalpate, yadi te gaNAntaragamane AjJA no vitareyustadA no kalpate gaNAntaragamanam, iti sUtrAzayaH 1 mikSoH gaNAntaragamane kAraNamAha-'jatthuttAriya' ityAdi, 'jattha' iti yatra yasmin gaNe gantumicchati tatra yadi sa pagArikA-karatA pramAnaM dharmarina lona sApnuyAt panAdRzo gaNo yadi bhavet tadA tasya namanya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharnam-avasthAtuM kalpate, yatrottarika dharmavinayaM no lameta tadA tasya bhanyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viha no kalpate // sU0 23 // atha bhASyakAro gaNAntaragamane viSekaM pradarzayati-'nANa?' ityAdi / bhaSyam--nANadasaNaTTA, cArittaTTA bhave ya sNbhogo|| ___ saMkamaNe caubhaMgI, AyariyaM gacchamAsajja // 2 // chAyA ... jJAnArtha darzanArtha cAritrArtha bhavecca saMbhogaH / sekramaNe yatubhanI, AcArya gacchamAsAdya // 2 // avacUrI-'nANaDha0' iti / jJAnArtha darzanArtha cAritrArtha na saMbhogo bhavediti trividhaH saMbhogaH, tadartha gaNAntarasaMkramaNa bhavati, tatra AvArya gacchaM ca AsAtha-Azritya caturbhaGgI bhavatIti bhASyagAthArthaH / vistarArthazyAyam-svagacche sUtrArthadAnAdI viSadati sati gamachAntarasaMkramaNe pUrvoktarItyaiva gamanavidhiratrApi pratipattavyaH, parantu cAritrArtha gacchAntarasaMkramaNe tu yasya gacchasya prathamamupasaMpanno bhavati tasmin gamche caraNakaraNakiyAyAM viSIdati sati caturbhaGgI bhavati, tathAhi-cho viSIdati nAcAryaH 1, AcAryoM vipIdati na gamchaH 2, gaccho'pi AcAryo'pi ca viSIdati 3, na gaccho virSIdati na vA AcAryaH 5 iti / tatra prakRte 'gaccho viSIdati nAcAryaH' ityevarUpaH prathamo bhago'vagantavyaH, tatra svayaM viSIdato gacchasya bhAcAryeNa preraNA karttavyA, tatra gacchasya viSAdakAraNaM yathA--prathama tAvat gacchazramaNAH yathAkAlaM pratyupekSaNAM na kurvanti nyUnAtirikkAdidopairvipasina vA pratyupekSaNAM kurvanti, guruglA Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tov unnamanenanaamannanawani mAdIn vA na pratyupenzamse, niSkAraNaM ca divA svAvayanti, bhANTopapharaNaM nikSipanha pAdadAnA vA taM na pratyupekya nikSipanti Adadati ca, yathAyogaM vinayamapi na prayuJjate, sUtrA pauruSI, sUmArthacintanAM vA na kurvanti, asvAdhyAyakAle sUtrasvAdhyAyaM kurvanti kAle ca na anti, pAkSikA bAlonAM na idazi, saMvaDI vA pazyanti, maNDalyAM bhaktapAnAdisamuddezanaM na kurvanti, sAvadhabhASAM bhASante, paTalakeSu 'thailI' iti bhASAprasiddhepu samAnItaM bhaktapAnAdika bhujate, zayyAtarapiNDaM vA bhuJjate, udmotpAdanAdidoSaduSTamAhAra gRhanti / ityAdipu vidhIdane prayo malA santi tatra vidhimAha-gaccho viSIdati nAcAryaH' iti prathamabhar3e sAmAcArya viSIdantaM rASchamAcAryaH svayaM vA presyati / 'AcAyoM vipIdati na gacha; evaMrUpe dvitIyabhane viSIdantamAcArya gacchaH svayaM vA prerayati / gaccho'pi viSIdati AcAryo'pi vipodati' ityevaM rUpe datIyamoM gacchAcA viSIdanto ko'pi muniH svayaM prerayati, athavA tatra ye na vipIdanti taistAn prerayati, kiMbahunA sthAna prApya anulomavilomAdivacanaiH prerayati / evaM cAcAryopAdhyAyAdikaM bhikSukSullakAdikaM vA puruSavastu jJAtvA yasya yAdRzI anulomA vilomA vA nodanA yogyA bhavettayA prerayati, yo vA kharasAyo mUdusAdhyaH karo'Rro vA yathA nodanAM jhAti se tathA prerayet gacchamAcArya tadubhaya vA viSIdante svayaM bruvan anyaircA prerayan tichet / sAdhvAcAravizodhanArtha nAnAvidhipreraNAyAM kRtAyAmapi yadi te zithilAcArasvaM na muJcanti tadA bhikSuH AcAryAdIn pRSTvA tadAjJAM gRhItvA gaNAntarasaMkramaNaM kuryAt iti jinAjJA bodhyA / pUrvAvasthAyAM tatra sthitimAnamidam - pate ucyamAnA api nocamaM kariSyantIti jJAtvA tatrotkRSTena paJcadaza divasAn tiSThet / AcArya vA viSIdantaM jAnannapi lajjayA tadrauraveNa vA trINi paJca thA dinAni anodayannapi zuddha eca, na doSabhAg bhavati / yadi ca nodhamAno'pi gaccha AcAryastadubhayaM vA yAt-'viSodaram asmatsu tava kiM duHkham ! yadi vayaM viSIdAmastahiM vayameva durgati gamiSyAmaH, svAM na kimapi kathayiSyAmaH, ve svakIyamAtmAnaM preraya, kimanyaistava prayojanam !' ityevaMvidha bhAve pariNate teSAM tyAgaM kAtvA yatrauttari ko dharmavinayo labhyeta tatra gacche gacchediti bhASyagAthAvistaraH // 2 // pUrva bhikSoH saMbhogapratyayena gachAntaragamanaM prarUpitam , sampati gaNAracchedakasya saMbhogapratyayena gacchAntaragamanaM pratipAdayitumAha-ityAdi 'gaNAvagaccheyae yaM sUtram ---gaNAvaracheyae ya gaNAo abakkamma icchecA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjicA NaM viiricae po se kappA gaNAvaccheyatta aNikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe utrasaMpajjittA NaM viharittae, pai se gaNAvaccheyanaM NivikhavinA Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyApapUrI 1040 24-25 samogArthamanyagaNagamanaviSiH 105 mANa garga saMbhogapaDiyAra upasaMpajjitA gaM birittae, no se kappada aNAzukchitA bhAvariya vA jAva mamAvaccheyarga vA aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe unasaMpajjitANa viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyaga vA aNa gaNe saMbhogapaDiyAe upasaMpanjitA gaM viparittae, te ya se viyarejjA evaM se kappar3a aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe utrasaMpajjittA NaM viddarittae, te ya se no biyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittANaM viharitae, jatthuttariyaM dhammaviNaya labhejAevaM se kappaigaI saMbhoraDigAe parijanA gahirittae, jatyuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappar3a aNNaM gaNaM saMbhogapaTiyAe uvasaMpajjittA paM viharicae / / sU0 24 / / chAyA-gaNAvacchedakazSa gaNAd apakramya icchet anya gaNa saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum no tasya karapate gaNAvacchedakatvam anikSipya anya gaNe saMbhogapratyayena upasaMpaca viham , kalpate tasya gaNAvacchevakatvaM nikSipya anyaM gaNaM saMmogapraskhayena aksapatha viham mo tasya kalpate manApRcchaya AcArya vA yApat gaNAvacchevakaM vA anya gaNaM saMbhogapratyayena upapadya vihartum , karUpate tasya ApRcchaya AcArya kA yAvat maNAvacchedakaM vA anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum , se ca tasya vitareyuH pavaM tasya kalpate anya gaNa saMmogapratyayena upasaMpadya vivartum , te ca tasya no vitareyuH parva tasya mo kalpate abhyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadha viham , yatrautsarikaM dharmavinayaM sameta evaM tasya kApate anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vinam, yatrotarika dharmavinaya no lameta evaM tasya no kalpate anya gaNaM saMbhogapratyayema upasaMpA bihatum // sU. / / 24 // caNI - 'gaNAvaccheyae ya' iti / gaNAvacchedakazca gaNAt svagaNAt mapakramya nirgatya icchet anya gaNaM saMbhogapratyayena saMbhogo dvAdazavidhastannimittam upasaMpadya vihataM tadA tasya gaNAvacchedakatvaM svapadavImayam anikSipya AcAryAdhupari anArIpya anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihataM no kalpate / kartha kalpate ! ityAha-svasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anyasmai davA anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vitta kampate / punazca bhAcAryAdikamanApRcchya anya gaNa saMbhoga pratyayena upasaMpadya vihana no kalpate kintu AcAryAdikamAlaya anyaM gaNaM saMmogapratyapena upasaMpaca vihase kalpate / tatra ca yadi te AcAryAdayaH bhanyagaNasaMkramaNasyAjJAM bitareyu:dathustadA tasya anye gaNe saMbhogapratyayena upasaMpadya vihAM kalpate, yadi te manyagaNagamanAjJA na vitareyustadA tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viha m| tatrApi yadi katra mauttarika svagaNApekSayA pradhAnaM dharmavinayaM smAraNAvAraNAdirUpaM labheta evam-manena-kAraNena Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itkalpasUtre kalpate tasya anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpatha vihantum , yadi yatra mautarikaM pradhAna dharma vinayaM na labheta parva dharmavinayasyA'lAbhe anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihataM no kalpate iti sUtrAzayaH // 2024 // pUrva gaNAvacchedakasya saMbhoganimitta gaNAntaragamane vidhiH pratipAditaH, sAmpratam bhAcAryopAdhyAyasya tadvidhimAha-'AyariyauvamAe ya' ityaadi| mUtram---AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjitA gaM viharittae No se kappA AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe, uvasaMpajjittA NaM viddarittae, kappar3a se AyariyauvajyApattaM NivikhavittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpagjicA NaM viirittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyarga vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe utrasaMpajjittA NaM viDarittae, kappA se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyaga vA aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM niharitae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe usaMpanjinA Ne viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDigae upasaMpajjittA gaM tririttae, jatyuttariya dhammaviNayaM labhejjA evaM se kappaDa aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappar3a aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjisA NaM viharittae // sU0 25 // chAyA-AcAryopAdhyAyazca gaNAd apakramya icchet anya maNaM saMbhogapratyayena upasaMgadya viharja no tastha kalpate AvAryopAdhyAyatvam anikSipya anyaM gaNaM saMbhogaprasthayena upasaMpadya vidyam, kalpate tasya AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya anyaM garNa saMbhogapratyayena upasaMpadha vihatam , no tasya kalpase anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNApacchedhakaM vA anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpaca vidvartum , kalrate tasya ApRcchatha AcArya ghA yAvat gaNAvacchedakaM vA anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharjum se ca sasya citareyaH evaM tasya kalpase anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadha vihatam, te ca tasya no SitareyuH pavaM tasya no kalpate anya gaNa saMbhogapratyena upasaMpadya virtum, yatrautsarika dharmavinayaM labheta evaM tasya kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayema upasaMpaca visum, yatrIsarika dharmavinayaM no lameta payaM tasya no kalpate anya gaNa saMbhogapratyayena ura viham // sU0 25 / / cUrNI-'AyariyauvajjhAe ya' iti / idamAcAryopAdhyAyasUtraM saMbhogapratyayamadhikRtya gaNAvacchedakasUtravadeva sarva vyAkhyeyam , navaraM gaNAvacchedapadasthAne'smin mUtre bhAcAryopAdhyapadamuccAraNIyam , zeSaM sarvaM pUrvasUtravadeveti bhAvaH // sU. 25 / / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimA yAyacUrI u0 4 0 26-27 bhikSoranyAcAryopAdhyAyasvIkaraNavidhiH 107 pUrva bhikSuprabhRtInAM saMbhoganimittaM gaNAntaragamanaM prarUpitam , samprati bhikSorava anyamAcAryo pAdhyAyaM kartumicchukasya vidhimAi-'bhikkhU ya 'ityAdi / mUlam --bhikkhU ya icchejjA annaM AyariyaucAyaM udisAvittae, No se kApai aNApucchittA AyariyaM vA jAya gaNAvaccheyarga vA aNNaM AyariyauvAyaM udisAvittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNa AyariyauvamAya udisAvittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM AyariyauvaasAyaM udisAvittae, te ya se no biyarejjA evaM se no kappai aNNaM Ayariya ujjJAya udisAvittae, no se kappai tesiM kAraNaM adIvitA apaNaM AyaripauvajyAyaM udisAvittae, kappai se tesiM kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyaupajjhAyaM uhisAvittae // suu026|| chAyA-mikSuzca icchet anyam AcAryopAdhyAyam uddezayituM no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvada gaNAvacchedakaM yA anyam prAcAryopAdhyAyaM uddezayituma, karapate tasya ApRcchaya AcArya ghA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uhezayitum, teca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anyam bhAcAryopAdhyAyam uddezayitum, teca tasya no vitareyuH parva tastha no kalpate anyam pAcaryopAdhyAyam uddezayitum , no tasya kalpate teSAM kAraNam adIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya teSAM kAraNaM dIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayatum ||s026|| cUrNI-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca icchet bhanyam svakIyAcAryopAdhyAyAt paraM ganThAntarabattinam AcAryopAdhyAyaM jJAnadarzanacAritravRddhacartham udezayitum Atmano gurutvena vyavasthApayituM yadi icchet tadA no tasya kalpate anApRcchaya apRSTvA, kam ! ityAha-AcArya yAvat gaNAbacchedakam manyamAcAryopAdhyAyam udezayitum / kathaM kalpate / ityAha-kalpate tasya bhAcAryAdikamApRcchaya anyamAcAryopAdhyAyam udezayitum / tatrApi yadi se pAcAryAdayo vitarayuH anyA. cAryopAdhyAyasvIkaraNAjJAM dadhuH evaM tadAjJAprApto satyAM tasya kalpate bhanyamAcAryoyAcyAyam udezayitama , yadi te no vitareyuH ajJAM na dadhuH tadA no kalpate anyamAcAryopAdhyAyamuddezayitam / punazcAjJAprAptAvapi no tasya kalpate kAraNam-manyAcAryopAdhyAyasyAtmano gurutvena vyavasthApane hetum adIpayitvA-aprakAzya kAraNamanivedya anyamAcAryopAdhyAyam udezayitum | apitu kalpate tasya bhikSoH teSAm svakIyAcAryAdInAM kAraNam anyAcAryopAdhyAyascIkaraNe kamapi heta dIpayitvA-prakaTIkRtya anyamAcAryopAdhyAyasvIkaraNe kamapi hetu pradarya anyamAcAryopAdhyAyama uddezayitum Atmano gurutvena vyavasthApayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / atrAya bhAvaH-svakIyamAcAryopAdhyAyaM tyaktvA anyamAcAryopAdhyAyamuddizet tatra jJAnasya darzanasya cAritrasya ca pradhAnakAraNena bhavitavyam , anyathA manomAlinyAdikSudakAraNamAzritya yadi. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre anyamAcAryopAdhyAyamuddizet tadA AjJAmaGgAdayo doSA bhavanti / tatra jJAne tAvat keSAJcidAcAryANAM gacche kule saMtre vA utkRSTa AcAro vidyate te cAcAryopAdhyAyAH saMghasaMsthitiM kRtavantaH yat--'ye asmAkaM ziSyatayopagatA maveyustebhya eva mahAkalpazrutaM dAsyAmo nAnyebhyaH' iti, tatrAnyatra kAmasama utsargato nopasaMpattavyam, kintu anyatra yadi mahAkalpamudAyako nopalambate, etAddazyAM paristhitau utkRSTAcArapratipAdaka mahAkalpa zrutagrahaNArthe tasyAcAryopAdhyAyasyodezanamanivArya bhavettatastamAcAryopAdhyAyaM svagurutvena vyavasthApayet / tamAcAryopAdhyAyaM gurutvena uddizma tatsakAzAt maddAkalpazrutamadhIyIta, adhIte ca mahAkalpazrute punaH pUrvAcAryopAdhyAyayorantike samAgacchet kintu na tatraiva sthitiM kuryAt / 'svaziSyatvenopagatAyaiva mahAkalpazrutam adhyApayi tabyam nAnyasmai' ityeSA teSAM svecchAvagantavyA na tu jinAzA yat ziSyatayopagatAyaiva utkRSTAcArapratipAdakaM mahAkalpazrutam adhyApanIyamiti / evaM darzanArtha tathA vizrAmantranirmitam hetuzAstranimittaM vA'nyAnvAryopAdhyAyasyAramanogurutvena vyavasthApana bhavet / zcAritrArthaM tu utkRSTa - kriyAzikSaNanimittaM pUrvoktarItyaiva anyAcAryopAdhyAyasvAtmanA gurutvena nirdhAraNamavagantavyamiti / 108 tasmAt eSu triSvapi jJAnadarzanAtreSu upatanIyeSu nAnyayaM gussena vyabasthApayantaH zramaNAH pUrvoktarItyA nirvedatasvaprayojanAH AcAryAdibhirvisarjitAH santo'nyAcAyopAdhyAyayorgurutvena vyavasthApana doSabhAjo na bhaveyuH / tatra gamiSyamANe gacche yadi avasannatAdikAraNaM na bhavettadA tatropasaMpattanyaM nAnyatheti phakhitam // sU0 26 // pUrva bhikSorjJAnAdyarthamanyAcAryopAdhyAyasyAtmano gurutvena vyavasthApane vidhiruktaH, samprati gaNAyacchedakasya vidhimAha- 'gaNASaccheyae ya' ityAdi / sUtram - gaNAvaccheyae ya icchejjA aNNaM AyarimauvajjhAyaM uddisAvicara no se kappara gaNAvaccheyagataM bhaNikkhivittA aNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappara se gaNAvaccheyagataM NikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAbitae, no se kappara aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAtraccheyagaM vA aNaM AyariyauyauddisAvitra, kappara se AdhucchittA AyariyaM vA jAva gaNAcaccheyagaM vA appAM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te va se viyarejjA evaM se kappara aNNa AyariyA udisAvizvapa, te ya se no viyarejjA evaM se no kappara aNNaM AyariyA udisAvittae, no se kappar3a tesiM kAraNaM madIvicA aNNaM AyariyA uddisAbitae, kappar3a se tesiM kAraNaM dIvitA aNNaM AyariyauvajjhAyaM sAvittara || sU0 27 // Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhAgyAvarI 30-4027 029 gaNApacchedakasyAnyAcAryopAdhyAyasvIkaraNavidhiH 109 lAyA.-gaNAra kAza hama anya pAnopAdhyAyam uddezAyitum no tasya kalpate gaNAghacchemakatvama anikSipya anyama prAcAryopAdhyAyam udezayitum, kalpate tasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya abhyam AcAryopAdhyAyam baheyinum, bho tasya kalpate anApRcchaya AvArya vA yAvat gaNAvacchedakaM yA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya ApRcchaya AcArya yA yAvat gaNApacchedaka vA anyam zrAbAyopAdhyAyam uddezayitum, te ca tasya vitareyuH parva tasma kApase anyam prAcAryopAdhyAyam udezatitum, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezabitum, no tasya kalpate te kAraNa adIpayitvA anyam mAvAryopAdhyAyam adezayitum, kalpate tasya teSAM kAraNaM dIpayitvA anyam bhAcAryopAdhyAyam uddezayitum pa0 27 / / cUrNI-'gaNAcaccheyae ya' iti / gaNAvacchedakazca yadi icchet abhilaSet, kiMmityAha-manyam anyagacchavartinam AcAryopAdhyAyam uddezayitum svasya gurudena vyavasthApayituM tadA tasya no kalpate gaNAcacchedakatvaM svakIyagaNAvacchedapadavIm anikSipya kasmaicid asamayai manyamAcAyopAdhyAyam uddezayitum , kalpate tasya gaNAvacchedakatvaM svapadavIrUpaM gaNAvacchedakatvaprayujakAryabhAraM nikSipya svasaMghe kasmaicit samartha anyamAcAryopAdhyAyamuzayituM kalyate iti pUrveNa sambandhaH / zeSam sarve sUtraM bhikSusUtrabadeva vyAkhyeyam / evaM ca gaNApacchedakasya gaNavibhAgakArakatvena jJAnAdinimittamanyagaNagamanAdikastisya svagaNanikSepaNaM saMdignAcAryeSu karttavya yujyate, yadi tu saMvignAcAryA viSIdanto bhaveyustadA svagaNaM gRhItvA gacchAntaragamanAdikaM kuryAt , na tu teSAM viSIdatAM saMvignAcAryANAmantike svagaNaM nikSipeta, anyathA--gaNasya teSu nikSepaNe cAritraskhalanAdikaM bhavediti vivekaH / / sU0 27 // pUrva gaNAyacchedakasya jJAnAdivRddhArtha gacchAntasthamAcAryopAdhyAyamAtmana bhAcAryopAdhyAyatvena vyavasthApanavidhiH pradarzitaH, samprati AcAryopAdhyayasya tadviSi pradarzayati-'AyariyalabajjhAe ya' ityaadi| sUtram-Ayariya-uvamAe ya icchijjA annaM AyariyauvamAyaM udisAvittae no se kappai AyariyAvajjhAyattaM aNikkhibittA aNNaM AyariyaubajhAyaM udisAktira, kApaDa se AdharipaunajhAyattaM NikkhivittA aNNaMbhApariyauvasAyaM udisAvicae, No se kampaha aNApucchittA AyariyaM vA jAca gaNAraccheyagaMvA aNNaM AyaripauvAyaM udhisAvittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyaga vA aNNAM ApariyaucajyAyaM udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappaDa aNNaM ApariyauyajjhAyaM udisAvittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM ApariyauvajhAyaM udisAvittae, no se kApa tesiM kAraNaM badIvittA aNNaM AyaripauvamjhAya udisAvittae, kappai se tesiM kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajhAyaM udisAvittae // 5028 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatkApasUtra chAyA-AcAryopAdhyAyazva icchet anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum no tasya kalpate AcAryopAdhyAyatvam anikSipya anyam mAcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya AcAryA pAdhyAyatvaM nikSipya anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, no tasya kalpate anapRcchatha bhAcArya cA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uhe. zayitum kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA yAyas gaNAvacchedaka vA anyam Aca yopA. bhyAyam uddezayitum / tetra tasya pitareyuH payaM tasya kalpate anyam AvAyopAdhyAyam uddezayitum, se ca tasya no vittareyuH pavaM tasya no kalpate anyam prAcAryopAdhyAyam uddezayitum, no tasya kalpase sevA kAraNam adIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya teyAM kAraNa dIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum // 20 28 / / __cUrNI---'AyariyauvajjhAe ya' iti / idaM sarva sUtram gaNAvacchedakapadasthAne AcAryopAdhyAyapadaM saMnivezya gaNAvacchedakasUtrabadeva vyAkhyeyam / / sU0 28 // pUrvamanyAcAryopAdhyodezanavidhisktaH, samprati kAlagatamikSoH pariSThApanavidhimAha'bhikkhU ya rAbho vA' ityAdi / sUtram -bhikkhU ya rAo vA viyAle vA Aicca vImuMbhijnA, taM ca sarIragaM ke viyAvaccakara bhikkhU icchinA egate bahuphAsue thaMDile paridRvittae, asthi ya itya kei sAgAriyalatie ucagaraNajAe acitta pariharaNArihe kappar3a se sAgAriyakarDa gahAya taM sarIraMga egaMta bahuphAsae thaMDile parihavittA tattheva uvanikkhiyance siyaa||2029|| chAyA - bhikSuzca rAtrI vA yikAle vA Ahatya viSyagbhavet tacca zarIraka kazcid vaiyAvRtya karo bhikSuH icchet ekAnte yahuprAsuke sthaNDile pariSThAyitum, asti cAtra kizcit sAgArikasatkam upakaraNajAtam acittam pariharaNAIm, kalpate tasya sAgArikakRtaM gRhItvA tat zarIrakam pakAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSTApya tavaiva upa. nikSeptavyaM bhavet // 0 29 / / cUNI-'bhikkhU ya' ini / bhikSuzca sAmAnyazramaNaH, cakArAd AcAryopAdhyAyAdizca rAtrau vA sandhyAkAlAniriktarajanyAm vikAle vA saMdhyAsamathe sAyaMkAle Aitya-kadAcita dhIsaMmijjA' iti viSvagmavet zarIrAda mAtmA pRtham bhavet kAladharma prApnuyAt niyetetyarthaH sacca zarIrakaM mRtadehaM kazcit samIpasthI caiyAbRtyakaraH tasya sevAzuzrUSAvartI bhikSuH icchet vAJchet , kimiyAha --ta mRtadeham ekAnta nirbhane bahuprAsuke avazyAyotisa-panaka-daka mRttikA-markaTasantAnapajite-tatra avasyAyaH meghamantaraNa rAtrI patitaH sUkmatupArarUpaH (osa) iti bhASAprasiddhaH / utiGgAH-bhUmo vartulavivarakAriNo gardabhamukhAkRtayaH kITavizeSAH kITikAnagarAdayo vaa| panaka:akarito'nakarito vA paJcavargAnantakAvizeSaH jalasambandhena jAyamAnaH picchilAkAra:-(kAI) iti lokaprasiddhaH / dakam udakama kAyaH, mRttikA-sacittapRthvIkAyaH, markaTakasantAnaH-latA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNibhANyApadhurI 04 2010 adhikaraNAnupazamaimikSAprANAdiniSedhaH 155 mAlam , pavarjite acine sthaNDile bhUpradeze pariSThApayitum icchediti pUrveNa sambandhaH, tadA masti ca atra asmin nivAsasthAne kizcit kimapi sAgArikasatkam gRhasthasambandhi acittam upakaraNajAtaM bahanakASThaM tadapi pariharaNAI-paribhogayogyaM mRtadehavahanasAdhanarUpaM bhavettadA kalpate tasya bhikSoH sAgArikakRta 'sAgAsamaya kATaM mAramatsatkam' ityevaM buddhacA prAtihArika tat kApTaM gRhItvA tat zarIrakaM bhikSo ma'tadeham ekAnte vijane bahuprAsuke pUrvoktasvarUpe ekendriyadvIndiyAdijIvarahite sthaNDile bhUpradeze pariSTApya visRbhya tat bahanakASTaM tatraiva yasmAt sthAnAt yena prakAreNa adhistiryagra peNa gRhItaM bhavet tasmin sthAne tenaiva rUpeNa sthApayitavyaM bhavet yatrato yathA gRhItaM tatra tathaiva sthApayediti bhAvaH // sU0 29 / / pUrva kAladharmaprAptasya bhikSoH pariNApanavidhiruktaH, samprati-kAladharmazca prANimAtrasyAvazyammAcIti vicArya muninA paglokAhitakaramadhikaraNaM kenA'pi saha na vidhAtavyamityadhikaraNasUtramAha-bhikkhU ya ahiMgaraNaM kaTu' ityAdi / sUtram -bhikkhU ya ahigaraNaM kaTTu taM ahigaraNaM avibhosavittA no se kappar3a gAhAvaikulaM macAe vA pANAe vA Nikkhaminae cA pavisinae cA, bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA Nikkhamittae yA parisittae vA, gAmANugAmaM vA duijjittae, gaNAo gaNaM saMkamittA, vAsAvAsaM vA vasthae, jattheva apaNo AyariyaM ubajhAyaM pAsejjA, bahusamuyaM babhAgamaM tassaMtie AloijjA paDikkamijjA nidijA garahijjA viujjA visoIjjA akaraNAe an hijjA ahArihaM tavokamma pAcchita paDivajjejjA, se ya mReNa paTavie Aiyagve siyA, se ya mueNa no pahavie no Aiyabve siyA, se ya mueNa paTTabijamANaM no Aiyai se nijjUDiyavye siyA // sU030 // chAyA- bhikSudha adhikaraNaM kRtvA tad adhikaraNam avyavazamayya no tasya kalpate gAthApatikula bhatkAya vA pAnAya' yA nimituM pA praveSTuvA, yahibicArabhUmi yA vidhArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA, grAmAnugrAma drotum , gaNAn gaNaM saMkramitum, paryAcAsaM Sastum, yatraiva Atmana AcArya vA upAdhyAyaM vA pazyet bahuztaM yahAgamaM tasyAntike Alocayat pratikAmet nindyAt gata vyAvartata vizodhayet akaraNatayA mabhyuttiSThet yathAI tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyata, tacca zrutena prasthApitam bhAdAtavyaM syAt tamadha zrutena no prasthApitaM no AdAtavyaM syAt , sa na cusena prasthApyamAnaM no AdadAti sa hisanyaH syAt // 0 30 // cUrNI- 'bhikkhu ya ahigaraNaM karaTu' iti / bhikSuzca sAdhuH cakArAd upAdhyAyAdizca adhikaraNaM kalahaM kRtvA tada kenApi kAraNena yat saMjAtaM tad adhikaraNa-kalaham mavyavazamayyaupazAntamakRtvA parasparamajhAmayitvA no-naiva tasya kalpate gAthApatikula-gRhasthagRhaM bhaktAya vA Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 iskalpaye dazananirmitaM pAnAya vA pAnIyanimittaM maktapAnArthamityarthaH niSkramituM nirgantum upAzrayA bahinirasa vA gRhasthagRhAntaH pravezaM karI to kalpate iti pUrveNa sambandhaH / evam bahiH upA zramAda bahiH pradeze vicArabhUmiM saMjJAbhUmiM vA vihArabhUmi - svAdhyAyabhUmiM vA niSkamitum upA zramAda bahiH saMjJArthaM gantum, praveSTuM vA upAzrayAntaH pradeza kartum, tathA sAmAnuprAmaM do viha rtum, evaM gaNAt svagacchAt gaNam anya gacchaM saMkramituM saMkramaNaM karttuM no kalpate iti pUrveNa sambandhaH / tathA varSAvAsaM cAturmAsArthaM vastu no kalpate / tarhi kiM karttavyamityAha - ' jattheva ' ityAdi yatraiva yasmin sthAne AtmanaH svasya AcAryam upAdhyAyam, kIdRzamityAha - bahuzrutaM -- chedazAstranipuNam, bahAgamam arthato'nekAgamAbhijJa pazyet tasya kantike samIpe Alocayet svAparArdhaM vacasA prakAzayet pratikrAmet, svAparAdhaviSaye midhyAduSkRtaM dadyAt, ninyAt, AtmasAkSika tayA svAparAdhasya nindAM kuryAt, garheta gurusAkSikatayA jugupset / nindanaM garhaNaM ca vAstavikaM tadA bhaved yadA tasya punaH karaNato nivartteta, mata vyAha- 'viujjA' iti vyAvala-tAzAparAdhAnanUtto bhavet / nivRttAvapi kRtapApAttadA sudhyeta yadA bhAtmano vizodhirmavet ata Aha-'visoDijjA' iti vizoSayet AtmAnaM pApamalaprakSAlanena nirmalaM kuryAt / vizuddhizca punarakaraNatayA saMbhavati ana Ai-'akaraNayAe ansuTTejjA' iti, akaraNatayA punarakaraNapratijJayA abhyuttichet abhyutthito bhavet samuyataH svAt punakA vizudvistu prAyazcittAbhyupagamenaiva bhavatItyataH Aha- 'bhaddAri' iti yathArha yathAyogyam aparAdhAnusAraM tapaHkarma anazanAdirUpaM prAyazcittaMchedAdikaM pratipate svIkuryAt / ' se ya' iti tadapi ca prAyazcittaM zratena zrutamadhikRtya zrutAnusAreNa yadi prasthApitaM samAropitaM dattaM bhavettadA bAdAtavyaM grahItavyaM syAta mAjhaM bhavedityarthaH, 'se ma' tacca yadi zrutena zrutAnusAreNa no prasthApitaM na dattaM bhavettadA no AdAtavyaM syAt grAhyaM na bhavet / 'se ya' iti atha ca sa mAlocako yadi zratena zrutAnusAreNa prasthApyamAna dIyamAnamapi sat tapaHkarma prAyazcitaM no bhAdadAti-na svIkaroti na pratipadyate tadA sa AlocakaH sAdhuH nihitanyaH 'anyatra gayA zodhiM kuruSva' iti kathayitvA sa pratiSedhanIyaH svasamIpAt pRthak karaNIyaH syAt mavediti // sU0 30 // pUrvamadhikaraNakarttaH prAyazcittaprakAraH pradarzitaH tacca prAyazcitaM samarthasya prathamasaMnanAdi guNayuktasya parihAratapIrUpameva prAyazcitaM dAtayaM, na tu zuddhataporUpamiti parihAratapovahamAnastha kA maryAdA kA ca sAmAcArI : iti jijJAsAyAM parihAratapovAhakasya vidhimAha-- ' parihArakappadviyassa ' ityAdi / sUtram - parihArakapaTTiyassa gaM bhikkhussa kampar3a Ayariya - uvajjhAeNaM tadisaM egagisi piMDavAyaM davAvittae, teNa paraM No se kappar3a asaNaM vA pANaM vA Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNibhASyApadhurI u0-40 35 . parivArakApasthitasya peyAvRtyavidhiH 11 // khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA, kappai se annayara' deyAvaDiyaM kariSae, taM jahA-uhAvaNaM vA nisIyAvaNa vA tuyahAvaNaM vA uccAra-pAsavaNa-khela-siMghApavigicaNaM vA visoDaNaM vA karitae, aha puNa evaM jANijjA-chinnAvApasu paMthesa Aure mijhie pivAsie tabassI dubale kilaMte mucchijja vA pavaDijja cA, evaM se kappaDa asaNaM vA pANaM yA khAimaM yA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA // 30 31 // chAyA- parihArakAsthitasya khalu mizroH kalpate AcAryopAdhyAyena tahi. yasam pakagRhe piNpAtaM dApayitum, tena paraM no sasya phalpate azanaM pA pAnaM pA khAdyaM vA svAdhaM vA vAtu vA anubhadAtu vA, kalpate tasya anyatarad vaiyAvRtyaM kartum, tadyathA-utthApana vA nighAvanaM vA tyavarttanaM thA uccAra-pranavaNa-khela-sivANa-vivecanaM vA vizodhanaM vA kartum, atha punarevaM jAnIyAt-chinnAganeSu pathiSu Aturo siJyitaH pipAsitaH tapasvI durghala: klAnto mRda vA prapated vA, payaM tasya kalpate azanaM vA pAnaM vA khAdhaM vA svAyaM vA dAtuM yA anubhavAtuM vA / sU0 3 // cUNI- 'parihArakappahissaNaM' iti / parihAraphalapasthitasya parihAratapo vahataH khala bhikSoH kalpate AcAryopAdhyAyena AcAryeNa upAdhyAyena ca tadivasam yasmin divase tapo gRhItaM tasmin divase tapasaH prArambhadivase ityarthaH ekagRhe ekasmin gRhasthagRhe piNDapAnaM-vipulabhaktapAnAdilAbha dApayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH tena paraM-tataH paraM tadivasAnantaraM no kalpate tasya bhikSoH parihArakApasthitasya zramaNasya azanaM vA pAnaM vA khAdhaM vA svAdhaM yA dAtuM vA ekavAra dApayitum anupradAtuM vA vAraM vAraM dApayitum / atha kalpataM tasya bhikSoH parihArakalpasthitasya anyatarat-ekatarada vaiyAvRtyaM paricaryArUpa (sevArUpaM) kattuM vidhAtumAcAryopAdhyAyayoH kalpate, parihArakalpasthitasya sAdhoreva tasminkAle sevA-''cAryopAdhyAyAbhyAM kartavyeti bhAvaH / tadevAha'saMjahA' iti tadyathA-utthApanam utthAtumazaktasya uthApanaM vA niSAdanaM vA upaveSTumazaktasyopavezanam, lyagvartanaM pArthaparivartanam , punazca uccAra-prasravaNa-khela-sikhANa-vivecanam, tatra uccAraH malatyAgaH, prasravaNa-mUtram, khela-xlegama, siddhANaM --nAsikAmalam , taprabhUtanAM vivecanaMpariSThApanaM vizodhanam-uccArAdidRSitasya vastrAyupakaraNajAtasya zarIrasya vA prakSAlanAdika phartamAcAryopAdhyAyayoH kalpate / atha yadi punastAvad evaM jAnIyAt yat- chinnApAteSu gamanAgamanarahiteSu pathiSu mArgeSu AturaH glAnaH saMjAtaH, jhijhitaH kSudhAnaH bubhukSayA pIDitaH, pipAsitaH tRSitaH pipAsayA bAdhitaH, etAdRzaH san vivakSitaM grAmaM prAptumazaH, yadvA grAmAdAvapi tiSThan sa tapasvI pachASTamAdiparihAratapaH kurvan durbala: kSINazarIro jAtastatazca bhikSAcaryayA klAntaH-khinna: san mUjheda vA mRAmApnuyAt tena prapated vA bhUmau praskhaled vA, evam-etAdRzyAmavasthAyAM ca Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 kampa kalpate tasya bhikSornimittamAcAryopAdhyAyasya azanaM vA pAnaM vA svAyaM vA svArtha vA dAI bA ekavAraM vitarItum, anupradAtuM vA punaH punarvitarItuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH // sU0 31 // nanu sa zramaNaH 'pramAdo na kartavyaH' iti bhagavadupadezena saMyamamArge vicarannapi kathaM parihArakatvaM prAptaH ! ityatrAha bhAgyakAra:- 'jaDa' ityAdi / bhAgyam - jaba kaMTagAikiraNe, kharuNaM taha saMjame jayaMtassa / chalaNAloyaNamavasaM, ThavaNaM jutte ya vosaggo // 3 // chAyA - yathA kaNTakAkIrNe skhalanaM tathA saMyame yatamAnasya / chalanA''locanamavazyaM sthApanaM yukte va vyutsargaH // 3 // atracUrI - 'jaha kaMTagAikiNe' iti / yathA kaNTakAdyAkIrNe mArge gacchata upayuktasyApi kaNTako lagati, AdizabdAt dipame vA pathi yathA gacchannupayukto'pi kadAcit praskharasi kRta parizramo'pi yathA nadIpravAiyegena dezAntaraM prApyate, suzikSito'pi yathA kadAcit khaDgena to bhavati tathA kaNTakAdisthAnIye saMyame'tigahanotpAdanaiSaNArUpe jAnAdirUpe vA yatamAnasyApi kasyacit zramaNastha 'avarsa' avazam avazyaM vA yathAsyAttathA chalanA bhavatyeva, chalitazca zramaNo'vazyamAlocanAM kuryAt / tatazca saMhananAgamAdiguNaiyuktAya zramaNAya sthApanaM parihAratapaH prAyazcitadAnaM kartavyam, tatra ca yukte ucite prazaste dravyakSetrakAlabhAve tasya zramaNasya nirvighnatapaHkarmaparipUrtaye vyutsargaH karttavyaH, tannimittamAcAryAdayaH kAyotsargaM kuryuH, kAyotsarge AcAryAdaya eva vadeyuH-- "essa sAhussa nivasagganimittaM ThAmi kAussI jAnabosirAmi" iti / etasya sAdhornirupasarganimittaM tiSThAmi (karomi ) kAyotsarga yAvat vyutsRjAmi, iti cchAyA, tadanantaraM caturviMzatistavamanuprekSya manasi caturvAramanucintya - 'namo arihaMtANaM' iti prakaTaM paThitvA caturviMzatistavaM mukhenoccArya vadati yat-mayaM tAvat zramaNa AtmavizuddhikArakaH parihAratapaH pratipadyate tasmAd athaprabhRti bhayaM na kiJcid yuSmAn vakSyati yathA- parihArakaH sAdhubhiH saha sUtrArthayoH zarIravRttAntasya vA pratipracchanaM paripRcchAdikaM saMbhASaNarUpamAlapanaM candanakaM J na kariSyatIti, bhavanto'pi enaM mA zutrantu, zramaNA anena parihArakeNa saha saMbhASaNaM na kuryuH / evamanyeSvapi kAryeSu vijJeyam, yathA- pUrvAbhItazrutaparivartanaM, phAlagrahaNanimittamutthApanam rAtrau zayanAdutthAya vandanakam mleSma -kAyikI - saMjJAbhUmi mAtrakANAM samarpaNaM vanAderupakaraNasya pratyupekSaNam, bhikSArthaM vicArAdau ca gamanaM kurvataH saMghATakarUpasAdhudvayena saha milanam bhaktasya pAnasya vA dAnam, ekamaNDalyAM vA saMbhUya bhojanaM cetyAdi tasya parihArakasya bhavadbhirna karttavyam / itthaM tAvadAtmArthaM cintayato'sya dhyAnasya parihAratapasazca vyAghAto bhavadbhirna vidhAtatrya iti // 3 // Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAmyAghacUrI u0-50 32-33 nirgranthanirgranthInAM nagusaraNavidhiH 115 pUrva 'chinnAbaesa paMthesu' iti vacanena mArgasya prastutatvAt samprati mArge nadI bhavati tadviSaye vidhi pradazayati-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai nimAthANacA nimAMthoNa vA imAo paMca mahAnaIo uditAmo gaNiyAo baMjiyAo ato mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtaritae vA, taMjabA-gaMgA 1, jauNA 2, saraU 3, kosiyA 4, mahI 5 // sU0 32 // chAyA--no kaspate nimranthAnAM yA nirgranthInAM vA imAH paca mahAnadhaH uriSTAH gaNitAH vyakhitAH anto mAsasya dviAtyo vA trizanvo vA uttarItuM vA saMtarItuM vA. tadyathA-gaGgA 1, yamunA 2, sarayU: 3, kozikA 5, mahI 5 / / sU0 32 / / cUrNI--'no kappai' iti / no phalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA imA vakSyamANAH pratyakSAsannAH prasiddhAH paJca-paJcasaMkhyakAH mahAnadhaH vizAlapravAhavatvAt satatanalaprabhRtAmA manAH mahAnadIyena sAmAnyano'bhihitAH, gaNitAH vizAlapravAivatvena zeSanadoSu gaNanAviSayIbhUtAH, vyaJjitAH svasvaprasiddhanAmnA vyaktIbhUtAH, panA mahAnathaH anto mAsasya ekamAsasya madhye vikRtvo vA dvivAram , trikRtvo vA utkRSTena vAratrayam uttarItuM vA pAdAmyAM tarItvA pAraM gantuM vA saMtarItuM vA nAvAdinA pAraM gantuM vA na kalpate nirgranthanindhInAmiti / kAstA mahAnadyaH ! iti tAsAM nAmAnyAi-taM jahA' taghayathA-- gaGgA 1, yamunA 2, sarayU: 3, kozikA 4, maI) 5 ityetAH paJca nadIH uttarItuM bA saMtarItuM vA nimranthanirgranthInAM vitrivAraM na kalpate, anenAyAtam kAraNe mAsamadhye ekakAraM tarItuM kalpate iti bhAvaH / upalakSaNAt sindhubrahmaputrAdhAnAmanyAsAmapi mahAnadInAM pAhaNaM mavati tena tA api vitrivAram uttarItuM vA saMtarItuM vA na kalpate ityavase yam / nanu anyA. svapi mahAnadISu vidyamAnAmu sUtre gaGgAdaunAM paJcAnAmeva nadInAM nAmagrahaNaM kathaM kRtam ! iti ceducyate-yeSu dezeSu gaGgAdayo mahAnadyaH pravahanti teSu dezeSu magavihArAdipu purAkAle vihAraM kurvanta mAsan tAzca kadAcidapi na zuSyanti tasmAda nityaM vihAramArgasthitAnA gaGgAdipaJcanadInAmeva sUtre grahANaM kRtamiti / nadInAmuttaraNe saMtaraNe zramaNAnAmAtmasaMyamavirAdhanA'vazyambhAvinI / tanna mAtmavirAdhanA pAdAdinAmuttaraNe jalasthitakaNTakaprastarAdinA pAdau vidhyataH, agAdhajale buDanaM vA syAt, pravAvegena dezAntaraM vA prApyate, ityAdi / saMyamavirAdhanA nAvAdinA saMtaraNe paTakAvirAdhanA'vazyaMbhAvinI, tIrthakRtAmAjJAmanAdayo doSA bhaveyuH, aneke vA pratyapAyA nAvamArUDhAnAM zramaNAnAM bhavanti, tathAhi-saMtaraNArthinaM amarNa jJAtvA nAviko'nukampayA tadartha nAva sthalAdudake, udakAttIrasthaLe prakSipet , nAvAbhyantarasthaM jalaM bahiH prakSipet , pUrva vA ye nAvamArUdAstAn udake pUrvataTe vA avatArya zramaNAn nAva Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 itkalpasUtre 3 varttayet zramaNAn vA'valokya parataTAd api jalamadhye pUrva vA yavatAritAste karaNaM vA kuryuH, jale tade vA tintaste dayosneke doSAH zramaNAnAM saMpadyante niSiddhamiti // sU0 32 // mArohayet tenAvatAritA janA pradeSaM kuryuH zramNA uttariSyantIti kRtvA saMprasthitAM nAvaM punarAnAvamAnayet tatra ye janAstAvad nAvamArUDhA nAvikaM prati zramaNAn prati vA pradveSamAvahanto'dhiaSkAyairitakAyAdInAM virAdhanAM kurvanti ityAtasmAd bhagavatA kAraNaM vinA naghusaraNaM zramaNAnAM pUrvasUtre gaGgAdipaJcanadInAM mAsamadhye vizeSottaraNe'pavAdasUtramAha- 'aha puNa' ityAdi / sUtram aha puNa evaM jANijjA eravaI kuNAlAe janya cakkiyA evaM pAyaM jale kivA ega pAya thale kiccA evaM se kappar3a aMto mAsassa dukkhatto vA tikkhutto vA uttaritae vA saMtaritae vA evaM no cakkiyA evaM NaM no kappar3a aMto mAsasta dukkhuto vA tikkhutto vA uttaritae vA saMtaritae vA // sU0 33 // chAyA -- atha punarevaM jAnIyAt airAvatI kuNAlAyAH yatra zaknuyAt ekaM pAdaM jale kRtvA parka pAtraM sthale kRtvA evaM khalu kalpate anto mAsasya dviHkRtvo vA triHkRtyo ghA uttarItuM vA saMtarItuM vA evaM no zaknuyAt pavaM khalu no kalpate anto mAsasya dviSo vA triHkRtyo vA uttarItuM vA saMtarItuM vA // sU0 33 // cUrNI - 'aha puNa' iti / matha -- yadi punarevaM vakSyamANarItyA jAnIyAt airAvatI nAma nadI yA kuNAlAyA nagaryAH samIpe javArddhapramANena udvedhena pravahati tasyAm etAzyAmanyasyAM kA nadyAm kasyAmityAi - ' jattha' iti yatra 'cakkiyA' iti zaknuyAt ekaM pAdaM jale kRtvA jale sthApayitvA eka pAdaM sthaLe - jalopari kRtvA evaM gaM evaM skhalu yatrottarItuM zaknuyAt tatra tasyAM nayAM kalpate nirmanthanirgranthInAM anto mAsasya mAsamadhye dviH kRtvo vA dvivAram triH kRtvo vA trivAram uttarItuM vA utpayituM pAraM gantumityarthaH, saMtarItuM vA punaH pratyAgantuM vA kalpate iti sambandhaH, kintu yatra tAvad evam uktarIcyA ekaM pAdaM jale kRtvA eka pAdaM sthaLe kRtvA uttarItuM 'no cakkiyA' iti no zaknuyAt evam etAdRzya paristhitau pUrvoktarItyA uttaraNAnupAye khalu no kalpate zramaNazramaNInAm anto mAsasya mAsAbhyantare dviH kRtvo vA triH kRtvo vAhattarItuM vA saMtarItuM veti / atredeM bodhyam- airAvatI khalu sA nadI yA kuNAlAnagaryAH samIpe'rddhayojanavistIrNA vadati sA codvedhena jaGghArddhapramANA vaiti, tasyAM jalasthalayoH pAdakaraNena uttarItuM zakyate sthaLapadenAtra jaloparibhAgasya grahaNaM bhavati yasmAt ekaM pAdaM alabahirbhAge upari AkAzapradeze kartuM zakyate iti, yA vA iTazI anyApi nadI bhavettasyAmadhyevaMrItyA uttarItuM kalpate / yat pUrvoktAsu mahAnadISu uddeSAdhikyena evaM vidhinA uttarItuM dvitrivAraM santaraNa niSiddham samprati nadI 3 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhASyAvacUrI u0 4 0 35-36 tRNAdimayopAzrayaniSAsavidhiH 117 na zakyate'tastatrottarotuM niSiddham / tatra Rtubaddhe kAle mAsakalpe apUNe vaiyAvRtyAdikAraNe sati yatanayA mAsamadhye dvitrikRtvo gantumAgantuM kalpate kintu sa pUrvokta udakalepo varSamadhye navavAraM na bhavediti vivekaH karttavyaH yato varSamadhye navavArodakalepakaraNena nirmanyaH zabaLadoSamAga bhavatIti bodhyam // sU0 33 // pUrva zramaNAnAmaSvani vidhiH pratipAditaH, samprati vasativiSayavidhi pratipAdayitu. mAi-se taNesa vA' ityaadi| sUtram-se taNesu vA taNapujesu vA palAlesu kA palAlapuMjesu vA appaDesu appapANenu appabIema appahariema appussesu appurtiga-paNaga-dagamahiya-makkaDagasaMtANamemu ahe savaNamAyAe no kappai nigaMyANa vA niggayINa vA tahapagAre unassara hemaMtagimhAmu yathae // sU0 34 // __ chAyA"atha taNeSu vA tRNapujeSu vA palAleSu vA palAlapujeSu vA marUpANDeSu alpaprANeSu alpabIjesu alpahariteSu alpAvazyAyeSu aspoptiA-panaka-bakamRttikA-markaTa. santAnakeSu adhaH zradhaNamAtrayA no kalpate nirgranthAnAM dhA nirgranthInAM ghA tathAprakAre upAdhaye hemantaprISmeSu vastum // 20 35 // cUrNI-'se taNemu vA' iti / 'se' iti matha-tRNeSu vA zuSkaghAsAdiSu, tRNapujeSu vA zukaghAsAdisamudAyeSu, palAleSu vA-zAlyAdipalAlepu, palAlapujeSu vA zAlyAdipalAlasAheSu, kozeSu teSu ! ityAha-alpANDeSu alpazabdasyAtrAbhAvArthakatayA pipIlikAdInAmaNDakAdirahiteSu, ampaprANeSu-dIndriyAdiprANivarjiteSu, alpavIleSu-anaGkuritazAlyAdivIjarahiteSu, alpahariteSu-aGkuritodinnabIjarUpaharitakAyavarjiteSu, alpAvazyAyeSu-avazyAyo himakaNastadahiteSu, alpottika-enaka-dakamRttikA-markaTasantAnakeSu, tatra uttiGgaH-kITikAnagaram , panakaHpaJcavarNaH sAGkuro'naGkuze vA'nantavanaspasikAyavizeSalakSaNa:--'lIlaNa-phUlaNa' iti bhASAprasiddhaH, daphamRttikA-sacitto mizro vA kardamaH, markaTaH kolikalakSaNa: 'makar3I' iti bhASAprasiddhaH, teSAM santAnakam jAlakam tadrahiteSu api tRNAdiSu iti pUrveNa sambandhaH, adhaH zravaNamAtrayA sUtre bhApattvAtpaJcamyarthe tRtIyA tena zravaNamAtrAt karNadvayapramANAdadhastAda vartamAneSu tRNAdiSu saramu karNapramANAdadho yatra chAdanatRNAdIni bhavantItyarthaH, tathAprakAre tathAvidhe upAzraye no kalpate nimranthAnAM vA nimranthInAM vA hemantaprImeSu-hemantAdigrISmaparyanteSu RtubaddheSu aSTamu mAseSu vastum-avasthAtuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH, tathA ca aNDa-prANa-bIja-hastikAyA-vasyAyotiGgAdisacittavastuvarjilasvAt zuddhe'pi upAzraye yadi mastakAdadhastAt mAcchAdanatRNAdIni bhaveyustadA tasminnupAzraye RtubaddhakAleSu nimranthanirmanthInAM vastuM na karUpate iti bhAvaH // su. 34 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iitkalpapatre pUrva zravaNAdadhamachAdanatRNAdiyukta upAzraye nirmanthanimranthInAM vAso niSiddhaH, samprati sadaiparItyena avaNAparicchAdanataNAdiyukta upAzraye vAsavidhi pratipAdayitumAha-'se taNema vA' ityAdi / sUtram-..-se taNesu vA jAva--saMtANa enu uNi savaNAmAyApa kappaI niggaMyANa vA niggaMdhINa vA tahappagAre uvassae hemaMtagimhAsa batthae / / suu035|| chAyA- atha haNeSu vA yAvat santAnakeSu upari zraghaNamAtrayA kalpate nigranthAnAM SA nimranthInAM vA tathAprakAre upAzraye hemantaprImepu vastum // sU. 35 // cUrNI-se taNesu vA' iti / 'saM atha-tRNeSu vA iti-tRNa-tRNapuja-palAlapalAlapu jepu maNDa-prANa-bIja-iritA-'vazyAyo-ttiGga-panaka dakamRttikA-markaTasantAnavarjitepu yadi 'uripa saraNamAyAe' upari zravaNamAtrayA-karNadvayopari chAdanatRNAdIni bhaveyustadA kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA tathAprakAre-tathAvidha upAzraye hemantaprISmeSu-RtubaddhakATheSu hemantAdigrISmaparyanteSu aSTasu mAseSu vastuM kalpate // sU0 35 // pUrva zramaNAnAm RtubarakAleSu upAzrayavizeSe vAsasya vidhi-niSedhau pratipAdito, samprati teSAmeva varSAvAse upAzrayavizeSe vidhi-niSedhau pratipAdayituM prathama niSedhasUtramAi'se taNesa vA' ityAdi / khatram - se taNemu vA nAva saMtANaram ahe syaNimukkamauDenu no kappara niggayANa vA niggaMthINa vA tahappagAre upassae vAsAvAsaM vatthae // sU0 36 // chAyA - atha tRNeSu vA yAvat santAnakeSu aghorasnimukkamukuTeSu mo karapate nimrasthAnAM vA nindhInAM yA tayAprakAre upAthaye varSAvAse vastum ||suu0 36 // ___ cUrNI -'se taNesa vA' iti / pUrvokteSu tRNAdiSu aNDAdivajiteSu sAsvapi 'aherayaNimukkamauDesu' adhoranimuktamukuTepu,- sUtre paJcamya) saptamI, tena-adhoranimuktamukuTAt rasnibhyAM istAbhyAM muktAbhyAm viSkambhatayA uThUitAnyAM nirmitaH mukuTaH ajalimukulitopichUtabAhudva yarUpaH sa ranimuktamukuTaH, mukuTa iti ko'rthaH ! uktaJca "mauDo puNa dorayaNI-pamANao ho hu muNeyando" mukuTaH punarisnipramANakaH saMyojitasniyapramANavAn bhavati / mastakopari saMyojitaraniyasthApana mukuTAkAraravena mukuTa iti kathitam / tasmAt etAvatpramANAt aghaH nIyam AcchAdanatRgAdi bhavati, tatrasthitasya sAdhoIndanAdi samaye UrcaprasAritabAhudyamukulitAJjalinA AcchAdanatRNAdikaM spRSTaM bhavet tena na samyag vandanAdikaM saMpadyate mAchAdanatRNAdemastakasya cAntarAle etAvatpramANamantaramAvazyakaM yena vandanAdi samyak saMpAte, etAvatpramANAdadhovA Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimA yAvacUrI u0 4 0 37 anudezakasamAti: 55 pachAdanatRNAdi bhavet tAdRzeSu tRNAdiSu satsu no kalpate nigranthAnAM nimranthInAM tabhAprakAre upAzraye varSAvAse cAturmAsyarUpe kAle vastuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH // suu.36|| pUrvam upAzrayavizeSe varSAvAse vAsaniSedhaH pratipAditaH, samprati tadvaiparItyena upA. zrayavizeSa varSAvAse vAsavidhimAha-'se taNesu vA' ityAdi / sUtram-se taNe vA jAva saMtANaemu vA upi rayaNimukkamauDemU kappA niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA tahappagAre uvassae vAsAvAsaM vatthae / 50 37 // // paNA cahattho uso samatto // 4 // chAyA--atha tRNeSu vA yAvat santAnakeSu upari ranimuktamukuTeSu kalpase nimranyAnAM vA nigraMndhInAM pA tathAprakAre upAzraye paryAvAse vastum // sU0 / / 37 // kalpastha caturtha udezaH samAptaH // cUrNI -'se taNesu vA' iti / atha pUrvoktasvarUpeSu tRNAdiSu aNDAdi vajiteSu satsu punaH 'uppirayaNimukkamauDemu' upari ranimuktamukuTepu, matrApi paJcamyarthe saptamI bodhyA tena ranimuktamukuTAt pUrvoktasvarUpAd upari AcchAdanatRNAdi bhavet kalpate tathAvidhe upAzraye nimnyAnAM vA ninthInAM vA varSAvAse vastumiti / sU0 37 / / iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagatha padyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUlapati kolhApurarAjapradatta jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavativiracitAyAM"bRhatkalpasUtraspa" cUrNi-bhAyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM catuthoddezakaH samAsaH 4|| Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamoddezaka: prArabhyatevyAkhyAtazcatuoM ddezakaH, samprati paJcamaH prArabhyate, tatra caturtho dezakAntimasUtreNa paJcamodezakAdisUtreNa kaH sambandhaH ! ityatrAha bhASyakAra:-'taNamAi0' ityAdi / bhASyam--taNamAivasahivAse, vihI niseho ya atime buno / mor3a jai tattha devo, devaDiyAro'ya bhaNiyacco // 1 // chAyA-suNAdivasatighAse, vidhiniSedhaca antime proktaH / bhavati yadi tatra devaH, devAdhikAro'tra bhaNitavyaH // 1 // avacUrI-'taNamAI' iti / antima catuthIddezakasyAntime bhAge sUtracatuSTaye tRNAdivasativAse tRNAdimayopAzrayavAse vidhiniSeghazca proktaH / tatra tAdRzyAM vasato yadi devaH guhyakAdidevo devI vA bhavati-vasati mataH atra paJcamodezakasyAdime sUtracatuSTaye devAdhikAroM bhaNitavyaH kathayitavyo bhavatIti // 1 // bhanena sambandhena samprati tRNAdimayavasativAse kadAcit-devadevInivAsaprasajhAt nirgranthamadhikRtya devakRtopasargAvaSayakamidamAdirbha sUtramAha-'deve ya itthirUva' ityAdi / mRtram-deve ya itthirUrva viuvittA niggaMthaM pariggAhijjA, taM ca nigaMpe sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // suu01|| chAyA-devazca strIrUpaM vikuryya nirghandha pratirakIyAt , taba nirgranthaH svAdayet maithunapratisevanaprApta Apayate cAturmAsikaM parihArasthAnam anuddhAtikam // 201 // ___ cUrNI-'deve ya' iti / tRNAdimayopAzraye vartamAnaH kazcit devaH-vyantarAdiH strIrUpa-ramaNIyastrIrUpaM vikuLa svasya vikurvaNAzaktyA niSpAdya yadi nimranthaM-tatrasthitaM sAdhu pratigRhNIyAt svazarIrabhujAdibhirAliGget tacca pratigrahaNam-stryAliGganaM yadi nimranthaH zramaNa: anumodayet 'sundaramidaM lalanAliGganam' ityevam anumodayet tadA sa nigranthaH maithunapratisevanaprAtaH bhanAsevitamaithuno'pi maithunasevanadopApannaH san Apadyate-prApnoti, kimityAha-cAtumAsikaM parihArasthAnam anudghAtika caturgurukaM prAyazcittam || sU0 1 // pUrva nigranthamAzriya strIrUpeNa devakRtopasargaH pratipAditaH, samprati nimranthImAzritya puruSarUpeNa devakRtopasarga pratipAdayitumAha-'deve ya purisaruvaM' ityAdi / sUtram-deve ya purisarUvaM biuncittA niggathi paDiggAhijjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA mehuNapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugyAiyaM / / sU02 / / chAyA-devazca puruSarUpa vikuLa nirgranthoM pratigRkSIyAt , tacca nimrantho svAdayet maithunapratisevanaprAptA Apacave cAturmAsikaM anuvAtikam / / sU0 2 / / / Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAlyAparI u0 5 0 2-5 nirgranthaninthInAM devadeSIkRtopasargavarNanam 121 cUrNI--'deve ya purisarUvaM' iti / devazca tRNAdimayopAzraye nivasan kazcidevo nyantarAdiH puruSarUpa-ramaNIyapuruSAkRti vikuLa svavikurvaNAzaktyA niSpApa niyanthI tatropAdhye vasantI sAdhvI pratigRhNIyAt svazarIrabAhAdinA samAliGgat tacca pratiprahaNam- puruSAlijhana yadi nirganthI svAdayet -'mukhado'yaM purupazarIrasparzaH' ityevamanumodayet tadA sA nigranthI maithunapratisevanaprAptA anAsevitamaithunA'pi samApannamaithunasevanadoSA sato mApadyate-prApnoti cAturmAsika bhanupAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittam nimranthInAM parihAratapo na bhavatIti kRtvA 'parihArahANa' itipadaM nimranthIsUtre na proktamiti / / sU0 2 // pUrva nimranthImAzritya puruparUpeNa devakRtopasoM varNitaH, samprati nindhamAzritya strIrUpeNa devIkRtopasarga pratipAdayitumAha-'devI ya itthirUvaM' ityAdi / mUtram-devI ya isthi viuvyittA niggaya paDiggAhijjA, taM ca niggaye sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapatte Ajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // sU0 // 3 // chAyA-devI ca strIrUpaM vikur2yA nigranthaM pratigRtIyAt , taca ninyaH svAvayet , maithunapratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsika paridvArasthAnam anudAtikam ||suu0 / / cUrNI-'devI ya isvirUvaM' iti / devI ca strImapaM-lalitastrIrUpaM vikurya svavekriyazaktyA saMpAdya nirgandhaM pratigRhNIyAt svazarIrabAhAdinA AliGget , tacca pratigrahaNaM strIzarIrAliGgana svAdayet - 'manomodajanako'yaM strIsparzaH' ityevamanumodayet tadA sa nimnyaH madhuna. pratisevanaprAptaH-anAsevitamaithuno'pi maithunasevanajanyadoSasaMpannaH san Apadyate-prApnoti cAturmAsika parihArasthAnam anudghAtikam-caturgururUpaM prAyazcittam // sU0 // 3 // pUrva nirghandhamAzriya strIrUpeNa devIkRtopasargoM varNitaH, samprati nirgranthImAzritya puruSa. rUpega devIkRtopasarga pratipAdayitumAha-'devI ya purisaruvaM' ityAdi / sUtram--devI ya purisarUvaM biubvittA niggathi paDiggAhijjA, taM ca nimmaMthI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA AvAi cAummAsithaM aNugpAiyaM // sU0 4 // chAyA devI ca puruSarUpaM vikurvya nirgranthI pratigRlIyAt taza nirgranthI svAdayen , maithunapratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikaM anudghAtikam // 0 4 // cUrNI-devI ya purisaruvaM' iti / devI ca puruSarUpaM puruSAkRti vikurtya svavaikriyazastyA mavayauvanasaMpannAM saMpAdya nirgandhI tatropAzrayasthitAM sAdhvI pratigRhNIyAt svazarIramujAdinA samAlileta, tazca pratimahaNaM samAliGganaM nigranthI sAcI svAdayet-'mukhajanako'yaM puruSasparzaH' ityevamanumodayet tadA sA maithunapratisevanaprAptA-anAsevitamaithunA'pi maithunasevanajanyadoSasaMpannA satI ApadyateprAmoti cAturmAsikam anudghAtikaM caturgurakarUpaM prAyazcittam / / sU0 4 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 Ashra **AMMA pravakalpasne pUrva maithunapratisevanaprAptasya prAyazcittaM proktam , tatprAyazcitte nyUnAdhikA''ropaNAyAM dIyamAnAyAM nirmantho'dhikaraNaM kRtvA'nyaM gaNaM pravizettadA tairanyagAsthaviraiH kiM karttavyamiti tavidhimAha-'bhikkhU ya' ityaadi| sUtram-bhikkhU ya ahiMgaraNaM kaTTu naM ahiMgaraNaM aviosavittA icchijjA annaM gaNaM utrasaMpajjicA paM viharittae, kappar3a tassa paMcarAiMdiyaM cheya kaTu parinindaviya parinivvaviya doccapi tameva gaNaM paDiNijjAeyace siyA jahA vA tassa gaNassa pasiyaM siyA // sU0 5 // __ chAyA- bhikSuzca adhikaraNaM kRtvA tadadhikaraNam avyavazamayya icchet anya gaNam upasaMpadha vihartum , kalpate tasya paJcarAtrindivaM chedaM kRtvA parinirvAnya parinirvApya dvitIyamapi tameva gaNaM paSTimiryAtavyaH syAt yathA vA tasya gaNasya prItikaM (pratyAyika) syAt // sU0 5 // cUrNI-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca zramaNaH adhikaraNam-prAyazcittadAne nyUnAdhikatAyAM kalahaM kRtvA, tad adhikaraNam anyavazamagya kSamApanAdinA zAnta cAkalyA icchat anya gaNaM gaNAntaram upasaMpadya-svIkRtya vihartum vAJchet anya gaNaM pravizediti bhAvaH, evaM sthitau kalpate anyagaNasthavirANAM tasya gacchAntarAdAgatasya bhikSoH paJcarAtrindivam-paJcAhorAtrake chedaM kRtvAchedanAmakam prAyazcittaM dattvA parinirvAthya parinirvApya krodhAdikapAyAnalasaMta taM mRdumadhuropadezavacanasalilasecanena salkaSAyAnalaM bhUyo-bhUyo vidhyApayitvA taM sarvathA zotalaM saMpAdya dvitIyamapi dvitIyavAramapi punarapi tameva gaNaM yasmAd gaNAda Agatastameva tadIyagaNaM ani sa zramaNaH pariniryAtalyaH prApayitavyaH netanyaH syAt / kimarthamityAha-yathA vA-yena kAraNena tasya yasmAd gacchAda nirgatastasya tadIyagacchasya 'pattiya' prItikaM prasannatA, pratyAyikaM vA pratyayo vizvAsaH tadeva pratyAyakaM vaizvAsikaM vastu sthAt tathA vidheyamiti bhAvaH // sU0 5 / / pUrvasUtre adhikaraNasya prarUpita vena tadadhikaraNaM kRtyA'nupazamaM prAta: amaNo gacchAntaraM gacchan kazcidupazamitaH punastameva galaM pratyAgacchan mArge saMstaraNe'saMstaraNe vA kadAcida mAhAra gRnauyAdato rAtribhojananiSedhaka sUtracatuSTayaM vyAkhyAtuM tAvat prathama sUtraM vyAcaSTe...'bhikkhU ya' ityAdi / ___ sUtram-bhikkhU ya uggayavinie aNatyamiyasaMkappe saMthaDie Ninvitigicche asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe aha pacchA jANijjA aNuggae surie, atyamie vA jaM ca AsayaMsi jaM ca pANisi jaM ca paDiggahe vincimANe vA visohemANe vA no aikkamai, taM appaNA Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNi yA gAvabUro u0 5 sU0 6-8 ............. udgatavRttikabhikSorAhAravidhiH 123 jamu~mANe aNNesi vA dalamANe rAibhoyaNapaDiseraNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM / / mU0 6-1 // chAyA-bhikSudha udtavRttikA anastamitasaMkalpaH saMstRto nirvicikitsaH mazanaM yA pAnaM ghA khAdyaM vA svAdhaM vA pratigRhya AhAram Aharan atha pazcAdevaM mAnIyAt-atudrataH sUryo'stamito ghA, sa yacca mAsye, yacca pANI, yacca pratigrahe tad viSizana yA vizodhayan pAno atikrAti. tada AtmanA bhajAmaH anyebhyo yA padAlo rAtribhojanapratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parivArasthAnam anudghAtikam / suu06|| cUrNI-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca, kodazaH sa udgatavRttikaH, udgate udayaM prAme sUrye vRttiH saMyamayAtrA nirvAhakabhikSAkaraNAdivyavahAro yasya sa udgatavRttikaH, sUyogamanAntarameva AhArAdikriyAkArakaH, punazca anastamitasaMkalpaH anastamite-astamaprApte sUrye sUryAstamanAt prAgeva saMkalpaH AhArAdigrahaNaniyamo yasya sa anastamitasaMkalpaH sUryodayAnantaraM sUryAstagamanApAgeva sUryopasthitikAle eva AhArAdigraniyamavAn ityarthaH, ata eva saMstRtaH samarthaH divasabhojananiyamavAn, etAdRzo bhikSuH-zramaNaH nirvicikitsaH nirgatA apagatA dicikitsA-saMyamAtmakacittavRttivizeSarUpA yasmAt sa nirvicikitsaH anyadIpAdijyoti prakAzAdikAraNavazAt sUryaudayaM prAptaH, nAstaM gato vA sUryaH, ityevaM nizcayamApannaH san azanaM vA 4 azanAdicatuvidhamAhAram pratigRhya-AdAya AhAramAharan muJAnaH bhoktamArandhaH, atha yadi pazcAt tadana. ntaraM bhojanaprArambhAnantare jAnIyAt anugataH sUryaH nodayaM prAptaH sUryaH, vA-athavA astamito yA astaM prApto vA sUryaH, ityevaM nizcinuyAt-jAnIyAt tadA tAdRzyAM paristhito sa zramaNaH yacca azanAdi Asye-mukhe kavalIkRtya kSiptaM bhavet yaca azanAdikaM pANo-haste mukhe prakSeptuM gRhItam, yacca azanAdi pratigrahe pAtre sthitaM vartate tat vivizcan pariSThApayan vizodhayan pAtra nirlepa kurvan no atikramati torthakadAjJAM nollayati, sarvathaiva tathAvidhAzanAdi pariSThApayana pAtraM ca nipaM kurvan sa zramaNa ArAdhako bhavati na virAdhaka iti / yadi punaH tad azanAdikam bhAmanA nA svayaM bhunAnaH Aharana , tathA anyebhyo vA zramaNAdibhyo dadAno bhavet tadA mabhuktadAhAro'pi rAtribhojanapratisevanaprAptaH rAtribhojanadoSApannaH san Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittaM prApnotIti / / sU0 6-1 // pUrva saMstRtasya sUryodaya-sUryAnastamitavipaye nirdicikitsitasya-niHzasyAhAraviSiruktaH, samprati punaH saMstRtasyaiva sUryAnudgatAstamitaviSaye vicikitsAsamApannasya-saMzayApannasya azanAdiviSaye prAyazcittamAha -'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya umpayavittie aNathamipasaMkApe saMthalie vitigicchAsamAvanne asaNaM cA pANaM vA khAimaM yA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAre Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 bRhatkarupaye mANe nAva annesi vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte AvAjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugdhAiyaM // suu07-2|| chAyA--bhikSuzca uttavRttikaH anastamitasaMkalpaH saMskRtaH vicikitsAsamApannaH azana vA pAna pA svAdhaM vA svAya vA pratigRhya AhAram Aharan yAvat anyebhyo vA vavAnaH rAtribhojanapratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam / / suu07-2|| pUrNI--'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH pUrvoktasvarUpaH, saMstRtaH-samarthaH na tu glAnAdiH sa vicikitsAsampannaH 'kimudito'nudito vA sUryaH !, yA kimastaM gataH sUryo'nastaM gato vA' ityevaM saMzayamArUDhaH san azanaM vA 4- azanAdicaturvidhamAhAraM pratigRhya-gRhasthagRhAdAnIya AhAram-tadAnItamAhAram Airan bhujAnaH 'jAva' iti yAvat , yAvatpadena pUrvoktaH pATho'tra saMgrAhyaH, tathAhi-aha pucchA' ityAdi, atha pazcAt jAnI. yAt bhanudgataH mUryaH astamito vA, tadA sa yacca mAsye-mukhe, yacca pANau - haste, yacca, pratigrahe pAtre vartate tad viviJcan-pariSThApayan yA vizodhayan mukhahastapAtrAdikaM nirlepaM kurvan vA sa no bhatikAmati bhagavadAjJAM nolayati, yadi punaH tad azanAdi AtmanA-svayaM mujAnaH, ityetparyantaH pAThaH yAca padaprAyaH, 'annesivA' hatyAdi, anyebhyo vA dadAnaH sa rAtribhojanapratisevanaprAtaH rAtribhojanadoSApannasan Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anuSAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittam // sU07-2 // pUrva saMstRtasya vicikitsAsamApannasya prAyazcittaM proktama, samprati asaMstRtasya nirvicikitsitasya prAyazcittamAha-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - 'bhikkhU ya uggayavittie aNasthamiyasaMkappe asaMthaDie nivitigicche asaNaMda pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDimgAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNappatte AvajjaI cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugyAiyaM // suu08-3|| ___ chAyA--bhikSuzca untavRttikaH anastamitasaMkalpaH asaMstRtaH nivicikitsaH azanaM vA pAna vA sAyaM yA svAdhaM vA pratigRhya AhAram bAharan yAvat anyebhyo yA davAmA rAtribhojanapratiseghanaprAptaH Apadyate pAturmAsikaM parivArasthAnam anupAtikam / / sU. 8-3 // cUrNI -bhikkha ya' iti / bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH divasamAprabhojI. tyarthaH sa asaMstRtaH--asamarthaH glAnavAdiyuktaH anyavihArakhinnaH, kSapakaH mAsakSamaNAditapoyukto vA nirvicikitsaH vicikitsArahitaH - sUryodaya -saryAnastamitarUpasaMzayavarjitaH sUrya udgataH Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvacUrI u0 1 sU0 9-11 rAtrau - unnAla milana nAyazcittavidhiH 125 nAstaM gato vA ityevaM nizcayavAn san azanaM vA 4 azanAdicaturvidhamahAraM pratigRhya tamA hAramAiran, ityAdi zeSaM sarve pUrvasUtravadeva vyAkhyeyam / sU0 8-3 // pUrva asaMskRtasya nirvicikitsitasya prAyazcittamuktam samprati asaMstRtasyaiva vicikitsA saMpannasya prAyazcittamAha- 'bhikkhU' ityAdi / sUtram - - bhikkhU ya uggayavittie aNatthamiyasaM kappe asaMthaDie vitigicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhitA AhAra AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAimoyaNapaDi sevaNapase Avajjai cAummAsiyaM parihAraaNugdhAyaM // sU0 9-4 // 3 chAyA -- bhikSuzca udgatavRtikaH anastamitasaMkalpaH asaMskRto vicikitsAsamApannaH azanaM vA pAne khAdya yA svAdyaM vA pratigRhyA AhAraM bAharan yAvat abhyebhyo dadAnaH rAtribhojanaprati sevanaprAptaH mApadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU* 9-4 // ghA cUrNI 'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca utavRttikaH manastamitasaMkalpaH asaMskRta: asamartha:- 'lAno mAsakSapakaH adhyakhinno vA vicikitsA samApannaH sUryasya udayA'stamitaviSayakazaGkAsampannaH azanaM vA 4 azanAdicaturvidhamAhAraM pratigRhya umAhAram aharan ityAdi zeSaM sarvam asaMstRtasya nirvicikitsA sUtravada vyAkhyeyamiti / atredamavadheyam - prathamaM sUtram - nirvicikitsa-saMzayarahitaM saMskRtaM - samartha zramaNamadhikRtya pratipAditam 1 | dvitIyaM sUtram - vicikitsA samApannaM saMzayayuktaM saMstutaM samartha zramaNamadhikRtya proktam 2 / tRtIyaM sUtram - asaMskRtam - asamartha nirvicikitsaM saMzayarahitaM zramaNamadhikRtya prarUpitam 3 | caturtha sUtram - saMskRtam - asama vicikitsA samApannaM saMzayApannaM zramaNamadhikRtyA - bhihitam 4 / iti catvAri sUtrANi vyAkhyAtAni // su0 9-4 |t pUrva zramaNAnAM rAtribhojanapratisevanaprAptau prAyazcittaM pratipAditam samprati, rAtribhojanaprastAvAdeva rAtrau samAgatojAlasya milane prAyazcittaM pratipAdayati- 'iha khala' ityAdi / sUtram - iha khalu niggaMtharasa vA nirmAdhISa vA rAo vA biyAle vA sapAne samoyaNe ugAle AgacchejjA, taM virgicamANe vA visohemANe vA no aikkamaha, taM ummilittA paccogilamANe rAibhoyaNapaDi sevaNa patte Avajjai sigaM parihAradvANaM aNugdhA iyaM // 0 10 // cAummA " chAyA - daha khalu nirmanthasya vA nirmathyA vA rAtrau vA vikAle vA sapAnaH sabhojanaH unnAlaH Agacchet taM vivizvan vA vizoSayan vA no atikrAmati, tam udgIrya pratyavagilan rAtribhojanaprati sevanaprApta Apadyate cAturmAsika parihArasthAnam manudhAtikam / / sU0 10 // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mad bRhatkalpasUtre cUrNI -- 'iha khancha' iti / iha khalu jinapravacane grAmAdau vA vartamAnasya nirmanyasya vA nirmanyA vA rAtrau vA vikAle sandhyAkAle rAjyante vA yadi sapAna:- pAnakadravyasahitaH, sabhojanaH bhuktabhojanadravyasahitaH udgAlaH ut UrdhvaM mukhAbhimukhaM gata vAtAdiprakopena mukhe samAgaccha - tIti uGgAlaH jalamizritarasabhUtapAnabhojanadravyayukta udvAraH Agacchet, tathA ca yadi kadAcit sikthavarjitaM kevalaM kiJcita pAnIyamuGgAreNa saha mukhe Agacchet kadAcit kevalaM kurAdisikthaM vA Agacchet kadAcit tadubhayaM vA Agacchet tadA uga vividha hi kI SThApayan vizodhayan vastrAdinA mukhazuddhiM kurvan sa bhikSuH no-naiva matikAmata tIrthakarAjJAM nollayati evaM kurvan bhikSurArAdhaka evaM no virAdhaka iti bhAvaH / kintu taM pAnabhojanasahitamudragA. lam udgIrthaM tasya udgaNaM kRtvA mukhe samApyetyarthaH pratyavagilan punaH kaNThAdadha uttArayan sa rAtribhojanapratisevanaprAptaH aktarAtribhojano'pi rAtribhojanadopApannaH san Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM caturgurukarUpaM prAyazcittamiti // sU0 10 // pUrvaM zramaNasya rAtrau samAgatasapAnasabhojanodgAlasya prAyavagine prAyazcitamuktam samprati samAgatasya prANayogAdiyuktAhArasya kiM kartavyamiti tadvidhimAha - 'nigdhassa vA ityAdi / sUtram - nizvassa va gAvakulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavihassa aMto paDigasa pANANi vA bIyANi vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca saMcAra vii fear at visotie vA taM putravAmeva lAiya visohiya visohiya to saMjayAme vA bhuMjejja vA pivejja vA taM ca no saMcAe vicitta vA visohittae vA taM no appA bhuMjijjA no annesiM dAvae egaMte bahuphAsura thaMDile paDile hittA pamajjitA paridvaveyavve siyA // sU0 11 // chAyA - nirgranthasya ca gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena anupraviprasya antaH pratipramANA vA bIjAni vA rajA vA paryApatet tacca zaknoti vivektuM vA vizodhayituM thA, tad pUrvameya lAtyA vizodhya vizodhya tataH saMyata eva bhuJjIta vA pibed yA, tacca mo zaknoti vizeSatuM vA vizodhayituM vA tad no AtmanA bhuJjIta, no anyebhyo dadyAt pakAte bahuprAsu sthaNDile pratyupekSya prasRjya pariSThApayitavyaM syAt / cUrNI - 'nirmAyassa' iti / nirmanthasya zramaNasya gAthApati kulaM-gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena bhikSA grahaNanimittena anupraviSTasya gatasya tatra antaH pratigrahe pAtrAbhyantare yadi prANA yA dIndriyAdayaH bIjAni vA vanaspatikAyavizeSarUpANi, rajo vA sacittadhULI sacittapRthivIkAryAvizeSaH, amikaNaH tejaskAyo vA paryApatet Agacchet tadA tacca prANAdijAtaM yadi 'saMcAei' iti zaknoti vivekum - pRthartam, vizoSayitum sarvathA pRthakkarttum, tathA tat dvIndriyA Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAmyApadhurI u0 5 sU0 prANAdipatitAhArakaraNAkaraNavidhiH 127 dijIvaM pUrvameva prathamameva lAvA hastAdinA gRhItvA pratilAnya pratilekhya sarvathaiva apanIyApanIya pAtramadhyAd nissArtha 2, tataH tadanantaraM saMyata evaM yatanayA bhunota vA piveda vA / yadi punaH tacca prANAdi-dIndriyAdijIvaM 'no saMcAeI' iti no zakoti vivetaM nissArayitum vA pRthakartum , vizodhayituM vA vizeSato dUrIkana yadi na zaknoti tadA tat dvIndriyAdi. yuktaM bhaktapAnaM no mAtmanA svayaM bhunIta no vA anyebhyaH zramaNAdibhyo dadyAt , tahiM ki kuryAt ! ityAha--tad bhaktapAnam ekAnte vijane bahuprAsuke atyantaprAzuke avazyAyotilAdi. rahite sthAne pratyupetya cakSuSA samyag nirIkSya, pramRnya rajoharaNena pramArjanaM kRtvA pariSThApayitavyaM syAt , tasya prANAdimizritabhaktapAnasya pariThApane karttavyaM na tu svayaM bhoktavya nApyanyebhyo vA dAtavyamiti bhAvaH / / sU0 11 // pUrvamAhArasUtre prANapadena sAnA, nIjapadena vanaspatikAyAnAM, rajograhaNena pRthiyAgnikAyAnAM, cAyoH sarvatrAntargatatvena vAyukAyAnAM ca prahaNa kRtamiti kAyapaJcakamuktam , samprati matra sUtre SaSThama kAyamadhikRtya bhojanAvAdha pratipAdayAta-niyamsa ya' ityAdi / sUtram-niggaMthassa ya gAhAvAkulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTTamsa aMto paDiggahaMsi dage vA dagarae vA dagaphusie vA pariyAvajjejjA, se ya usiNe bhoyaNa jAe bhottabbe siyA, se ya sIe bhoyaNajAe taM no appaNA jijjA no annesiM dAvae, egaMne bahuphAmRpa thaMDile pariveyabbe siyA // 2012 // chApA-nindhasya ca gAthApatikula piNDapAta pratyagrena anumaviprasya mantA pratigrahe vakaM yA dakarajo vA dakapad vA paryApaset tacca uSNa bhomanajAnaM bhoktavyaM syAt , atha ca zItaM bhojanajAtaM tata no AtmanA bhujIta, no anyebhyo dadyAt pakAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSTApayitathyaM syAt // sU0 12 / / cUrNI-'niggaMthassa ya' iti / nigranthasya ca gAthApatikula piNDapAtapratyayena anupraviSTasya antaH pratigrahe pAtrAbhyantare daka vA akAyasamUharUpam , dakarajo vA udakavindurvAdakrapRSat-udakazIkaro jalakaNo vA paryApatet , taca pAtrasthitaM bhojanajAtaM yadi umNaM bhavet tadA tad bhojanajAtaM zramaNasya bhoktavyaM bhojanayogyaM syAt , zramaNena tad bhoktavyam , uSNapatitadakAdeH zastrapariNatatvenAcittatvasadbhAvAt / tadapi bhojanajAtaM yadi zItaM bhavet tadA tada bhojanajAta patitadakAdeH zastrA'pariNatatvena sacinatvasajhAvAta no AmanA svayaM bhuJjIta nApi ca tad anyebhyo dadyAt apitu tad bhojanajAtam ekAnte bahuprAmuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAditi / atra daka-dakarajaHprabhRtInAM parimANakRto bhedo bodhyaH, tathAhi-dakapadena prabhUtA kAyarUpamudakaM gRhyate, dakarajaHpadena udakavinduruSyate, dakapatpadena puna: pAnIye'nyana prakSipyamANe vAyupreritAstatrAgatya prapatanto jalakaNAH pratigRhyante iti vivekaH // mu012|| Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 bRhatkalpasUtre pUrva prANAtipAtAdirakSaNAya tanyatA pratipAditA, samprati brahmacaryavata rakSaNArthamindriyaviSaye zrotaviSaye ca kramaza: sUtradvayaM pratipAdayan prathamamindriyaviSayaM nirmanthI sUtramAha 'nigaMdhI ityAdi / sUtram - niggaMdhIe rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA virgicamANIe vA visomANI vA ayare pazujAie vA pakkhijAie vA annayaraM iMdiyajAyaM parAmusejA, taM ca niggaMdhI sAijjejjA, hatthakammapaDi sevaNapattA Avajjai cAumA siyaM aNusvAiyaM // sU0 13 // chAyA- - nirvandhyAH rAtrau vA vikAle vA uccAraM vA prasravaNaM vA vivistyA vA vizodhayantyA vA anyataraH pazujAtIyo vA pakSijAtIyo vA anyatarad indriyajAtaM parAmRzet taM ca nirbhandhI svAzyet hastakarmaprati sedhanaprAptA Apadyate cAturmAsikam anudghAtikam ||sU013 // 1 cUrNI - 'nidhI' iti / nirmandhyAH - zramaNyAH rAtrau vA rajanIsamaye, vikAle vA pUrvAparasandhyAsamaye uccAraM vA saMjJAm prasravaNaM vA kAryikIlakSaNam, viviJcatyA vA pariSThApayanyAH, vizodhayantyA vA zuddhiM kurvantyAH tatsamaye anyataraH kazcida ekataraH pazujAtIyo vA vAnarAdiH, pakSijAtIyo vA mayUrAdiH yadi manyatarat kimapi ekatarat indriyajAtam -- stanakapolamukhanayanapANipAdAdikam aGgavizeSa parAmRzet spRzet atha taM ca yAnarAdisparza nirgranthI svAdayet 'sukhado'yaM sparza:' ityevamanumodayet tadA hastakarma pratisevanaprAptA vyaktahastakarmA'pi hastakarmaprayuktadoSApannA satI Apadyate cAturmAsikam anudghAtikaM caturgurukarUpaM prAyazcittaM prApnoti // sU0 13 // pUrvamindriyaviSayakaM prathamaM sUtraM pratipAditam samprati zrItoviSayaM dvitIyaM nirgranthIsUtramAha- 'niggaMtho' ityAdi / sUtram - niggaMdhIpa rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA vivimANIe vA visohemANIe vA annayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraMsi soyaMsi ogAhijjA taM ca nidhI sAijjejjA mehuNapaDi sevaNapattA AvajjaGga , cAummAsi aNugyAiyaM // 0 14 // chAyA - nirbhandhyA rAtrau vA vikAle yA uccAraM vA prasnacaNaM vA vivizvatyA vA vizodhayantyA vA anyataraH pazujAtIyo vA pakSijAtIyo vA anyatarasmin zrotasi avagAheta, tathya nirmanthI svAdayet maithuna pratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikam anuvyAtikam // 0 14 // cUrNI -- ' nigAMdhIe' iti / nirmandhyA rAtrau vikAle vA uccAraprasravarga pariSThApayantyA vA zuddhiM kurvantyA vA tatsamaye anyataraH kazcidekaH pazujAtIyo vA prANI dAnarAdiH Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyAvadhI u0 5 sU0 15-19 nirmathyA pakAkinItyAdimaryAdA 129 pakSijAtIyo vA prANI-IsamayUrAdiH yadi anyatarasmin kasmiMzcit zrotasi-yonikakSAaghanAdisandhirUpe vivare avagAheta svIyaM kimapi ajhaM pravezayet , tacca yonyAdau vAnarAdInAmajhAvagAhanaM svAdayet kIdRzamidaM sukhadamavagAhanam' ityevamanumodayet-tadavagAinena manasi sukhamanubhavet tadA sA nimranthI maithunapratisevanaprAptA-anAsevitamaithunA'pi maithunalevanajanyadoSApannA satI mApadyate cAturmAsikamanudghAtika prAyazcittam / / sU0 14 // pUrva mAcaryatrataviSayA doSAH pratipAditAH, te ca doSAH prAya ekAkinyAH saMbhavantIti samprati nirmathyA ekAkinyAH sthityAdiniSedhaviSayakaM sUtracatuSTayaM pratipAdayati-'no kappai nigathIe' ityAdi / / sUtram-no kappai niragaMthIe egANiyAe hottae // sU0 15 // chAyA--no kaspate nirmandhyA pakAkinyA bhavitum // sU0 15 // cUrNI 'no kappai' iti / no kalpate nimrandhyA ekAkinyA asahAyayA bhavitum , nirghandhyA ekAkinyA kadApi na bhavitavyam strIzarIrasya puruSatpRhaNIyatvena zahanamatipAdirA hityena ca balAtkArAdisadbhAve brAhmacaryatratabhaGgadoSaprasaGgAt // sU0 15 // sUtram no kappara nigaMthIe egANiyAe gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe nikkhamittae vA pavisittae vA // 50 16 // chAyA--no kalpate nigrandhyA ekAkinyA gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena nikamituM vA praveSTuM vA // sU0 16 // cUrNI- evam ekAkinyA gAthApati kulaM-gRhasthagRha piNDapAtapratyayena AhArAdigrahaNanimittaM niSkramitum upAzrayAd gRhasthagRhe bhaktapAnArtha nissarnum , tathA praveSTuM gRhasthagRhe pravezaM kartum na kalpate // sU0 16 // sUtram--no kappai niggaMdhIe egANiyAe bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nivastramittae cA pavisittae cA // mU0 17 // chAyA-no kalpate nirgranthyA ekAkinyA pahirSicArabhUmi yA vidyArabhUmi yA niSkraminu vA praveSTuM yA // suu017|| cUrNI- evam ekAkinyA bahiH upAzrayAvahiH vicArabhUmi saMjJAmim niSkramituM vA upAzrayAt , prabeSTuM vA saMjJAbhUmau na kalpate, tathA vihArabhUmi svAdhyAyAdibhUmoM kA niSkramitum upAzrayAt, praveSTum-svAdhyAyabhUmau ekAkinyA na kalpate // mR0 17 / / . sUtram - no kappai ningaMthIe pagANiyAe gAmANugAma duijjitae kA vAsAvAsaM vA batthae // sU018 // Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatkarapasce chAyA-no kalpate nirghandhyA pakAkinyA prAmAnuprAmaM drotuM pA pAMvAsa yA ghastum / / sU. 18 // cUrNI- evameva ekAkinyA nimranthyA prAmAnupAmam ekasmAt prAmAd grAmAntaraM drautum vihartum , tathA varSAvAsaM cAturmAsyanimittaM vastuM na kalpate // sU0 18 // pUrva nirmanthyA ekAkinItvaM niSiddham , samprati zramaNAnAmacelakatvasya bhagavatA pratipAdisatyena kAcit zramaNI cApi macelakAvaM kartumicchedatastAsAmacelakatvaM pratiSedhayannAha'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kApaDa niragaMthIe aceliyAe hottae / / sU0 19 // chAyA-no kalpate nigraMndhyA acelikayA bhavitum // 0 19 / / cUrNI-no kappaha' iti | no kalpate nirmandhyAH zramaNyA acelikayA-celaH vastraM, na celo vastraM yasyAH sA acelA, acelA eva acelikA vavarjitA, tayA vanarahitayA bhavitum-bhavasthAtuM na kalpate iti pUrvaNa sambandhaH, sAvyA bakharahitayA na bhavitavyam-sAdhvI vastrarahitA na bhavediti bhAvaH / anena sAdInAM jinakalpo niSiddha ityavagantavyam , tAsAM tAdRzasaMhananAbhAvAt / taruNastenakAdikRpAninthe bhane uni annigaNamAmAbhAvAtsAdhvI basavarjitA bhavituM na zaknotIti tasyA acelakatvaM bhagavatA niSiddham / vakhArahitA sAcI dRSTvA zrIzarIrasya puruSamohakasvabhAvAt taruNAdizcaturthasevanAdikaM kattuM sAhasaM kuryAta, pavaM yadA kulaTA'pi tAvad vyabhicAriNI mapi vanarahitA bhavituM necchati tadA kimuta vaktavyaM kulInAnAM sAdhvInAM viSaye, yat na tAH kadApi vakharahitA bhavituM vAJcantIti tAtparyam / punazca acelakatA pratipannAnAM zramaNAnAM lokApavAdaninditAnAM tIrthocchedo bhavati, vRttizca tAsAM durlamA bhavati / evaM vivaSAM bhramaNImavalokya loko vadati-"strINAM lajjA vibhUSaNam" iti vacanAt kutra gatA AsAM lajjA ! iti pravrajyAM grahItum abhimumbIbhUtAnAmapi pravajyAgrahaNataH parAvartanaM syAt / banyo dA kazcit pravacyAgrahaNatasnA nivArayet / lokAstaskuTumbijanAn evaM kathayanti yatyuSmadIyA duhitaraH snupA vA yAH pUrva candrasUryakiraNairaspRSTagAtrA bhAsan tAH samprati pratrajitAvasthAyAM sarvajanaTispRSTagAtrAH sarvaloka purato vivatrA hiNDanta, kAdazI caiSA pravajyA !, lokairevamukta tAkuTumbino bhUyastAH svagRhamAnayanti / anena pravacanohAho'vazyambhavI / ityAanekadoSasaMbhavAt sAdhvIbhiracelAbhine bhavitavyamiti bhAvaH / sU0 19 // pUrva nirgranthInAmacelakatvaM niSiddham, samprati tAsAM pAvarahitatvaM pratiSedhayitumAi'no kappada' ityaadi| sUtram-no kappai nigaMdhIe apAiyAe hottae // sU0 20 // Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyAvarI 305 sU0 20-22 nirgranthayA AtApanAvidhiH 131 chAyA jo kalpate nirmanthayA apAtrikayA bhavitum // 0 20 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgrandhyA apAtrikayA zatrarahitayA bhavitum asthAtum, pAtrarAhitye AhArazaucAdikriyAyA apyasaMbhavena lokanindAsadbhAvAt / pAtraM vinA yatra tatraiva sAdhvIbhirbhoktavyaM syAt / loko vadet sAdhvIbhyaH ko'pi pAtraM na dadAti tena damA gombAnAdivat yatra kutrApi nirlajjA satI dhamAhAraM bhoktumArabhante kI AsAM dharmaH iti lokApavAdo'vazyambhAvItyato nirmandhyA apAtrikayA na bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 20 // pUrvasUtre nirmanyAH pAtraM vinA'vasthAtuM na kalpate ityuktam, saMprati tasyA divastrazarIreNa kAyotsarganiyamA 'no pade / sUtram -no kappaha nimgaMthIe bosakAiyAe hottae // 0 21 // chAyA - jo kalpate nirmandhyA vyutprakAyikayA bhavitum // su0 21 // cUrNI 'no kappara' iti / no kalpate nirgrandhyA yutsukAyikayA--vyutsRSTaH zarIravakhAdimamatvatyAgena parivyaktaH kAyo deho yayA sA vyutsRSTakAyA, sA eva vyutsRSTakAyikA, tathA 'mayA divyAdyupasargAH soDhavyAH' ityabhigrahaM gRhItvA zarIrAd vastraM pRthak kRtya samayaprasiddhena yogaviSayakAminava kAyotsargeNa sthitayA bhavitum avasthAtuM na kalpate, nirbhayA udghATitazarIreNa kAyotsargaM kartuM na kalpate iti bhAvaH / yatastathAsthitAyA udIrNamopreraNayA taruNa grahaNAdaya upasargAH pUrvoktA eva bhavanti tena brahmacaryavatabhaGgaprasaGga Apatel, tasmAt nirmathyA vivastrazarIrayA kAyotsargo na kartavya iti bhAvaH // sU0 21 // " pUrva nirmandhyA vizarIreNa kAyotsargaH pratiSiddhaH samprati nirmandhyA prAmAdito bahirAtApanA grahaNaniSedhaM pratipAdayitumAha- 'no kampara' ityAdi / sUtram-no kappai nirmAthIpa vahiyA gAmassa vA gagarassa vA kheDassa vA kabbaDassa cA paTTaNassa vA maDakrasa vA Agarassa vA doNamuhamsa vA Asamasta vA saNivesassa vA ur3ada bAAo pagijjhiya parijjhiya sUrAbhimur3Ie egapADyAe ThiccA AyAvaNAra Ayavittae, kappara se ubvassayassa to gaDAe saMvADipaDibaddhAe patriyavAhiyAe samatalapAiyAe ThikacA AyAvaNAe AyAttie / / 0 22 // chAyA -no kalpate nirmandhyAH vahiH grAmasya thA nagarasya vA kheTasya vA karyaTasya vA pacanasya yA mahamtrasya vA Akarasya vA droNamukhasya vA Azramasya vA saMni. vezasya vA urdhya bAhU pragRhya pragRtha sUryAbhimukhyAH pakapAdikAyAH sthitvA bhAtApanayA Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRhatkalpasUtre AtApayitum , kalpate tasyA upAzrayasya antarcagaDAyAM saMghATIpatibaddhAyAH pralambitapAhAyAH samatalapArikAyAH sthitvA AtApamayA bhAtApayitum // sU0 22 / / cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirgrandhyAH kimityAha-prAmAdevahiH pradeze bAhU UvIkRtya sUryAbhimukhIbhUtvA ekapAdena avIbhUtAyA AtApanAmAtApayituM na kalpate iti niSedhasUtrasya saMkSepArthaH / kathaM kalpate ! iti vidhisUtrasaMkSepArthoM yathA-grAmAdemadhye upAzrayabhUmeramyantare saMghArayAdinA samucitAvRtazarIrAyAH bAhU adhobhAge pralambya samatasamisthitapAda. yena UrcasthAnena sthitAyA AtApanAmAtApayituM kalpate, iti niSeghaviSigarmitasya sUtrasya saMjhepAthaH / vistarArthoM yathA-no kalpate na yujyate nimranthyAH zramaNyAH grAmasya vA bahirisyanenAnvayaH / evaM nagarasya vA kheTasya vA phaTasya vA pattanasya vA maDambasya vA Akarasya vA droNamukhasya vAmAzramasya vA saMnivezasya vA, tatra-grAmaH bRtiveSTitajananivAsarUpaH, tasya, bhAkara:suvarNaratnAthutpattisthAnam tasya, nagaram-aSTAdazakaravarjitam tasya, kheTa-dhUliyAkAraparikSiptam tasya, karbaTa-kutsitanagaram tasya, maimya-sArdhakrozavayAntarmAmAntararahitam tasya, droNamukhaMjalasthalapathopeto jananivAsaH tasya, pattanaM samastavastuprAptisthAnam tasya, tad dvividhaM bhavati-jalapattana sthalapattanaM ceti, naubhiryatra gamyate tajjalapattanaM, yatra ca zakaTAdibhirgamyate tatsthakapattanam / yadvA zAminA bhiSA yad gamyaM sat pattanaM, yat kavalaM naubhireva gamyaM tat paTTanam iti bodhyam / eSAM prAmAdInAM bahiH Urdhvam uparibhAge AkAze bAI-bhujau pragRhya-pragRhma prakarSeNa kRtvA sUrAbhimukhyAH sUryAbhimukha svitAyAH ekapAdikAyAH UrbotthApitakacaraNAyAH, eka pAdamAkuJcitaM kRtvA utthApya dvitIyaM pAdaM bhUmau saMsthApya etAdRzarUpeNa sthivA UrdhvasthAnena avotthApita zariNa sthitvA AtApanayA mAtApanarUpatapovizeSeNa AtApayitum-AtApanAM grahItuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / tahi kathaM kalpateH iti tadvidhi pradarzayati-'kampai se' ityAdi, 'se' tasyA nimrandhyAH kalpate upAzrayasya antarvagaDAyAM-prAkArAbhyantare mityAdyAcchAditapradeze 'vagaDA'-zabdo'tra gRhaprAkAra rUpArthavAcako dezIyo vartate, tasyA, abhyantare, tatrApi kIdRzyAH ! tatrAha-saMghATIpratibaddhAyAH saMghATIgrahaNena avamahAnantakAdInAM nimranthIprAyogyAnAM samucitopakaraNAnAM prahaNaM bhavati, taiH pratibaddhAyAH suprAvRtazarIrAyAH, punaH kIdRzyAH ! ityAha-'palaMpiyavAhAra' iti pralambitabAhAyAH pralambite adholambamAne bAhe-bAhU yAyAH sA pralambitavAhA adholamyamAnabhunA, tasyAH pralambIkRtamujAyAH samatalapAdikAyAH samatalau ca tau pAdau ceti samatalapAdau, to asyAH sta iti samatalapAdikA tasyAH, pAdadvayaM bhUmau samatayA saMsthApya sthitAyAH sthitvA-pUrvoktaprakAreNa sthitiM kRtvA mAtApanayA-AtApanAbhighatapovizeSeNa bhAtApayitum AtApanA katuM kalpate / sAdhoparotyena sAdhvInAmAtApanAgrahaNa kalpate, strIzarIrasya gopyatvena tathAvidhAtApanAprahaNasya bhagavatA prarUpitatvAditi // 22 // Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNibhA yAvacUrI u0 5 sU. 23-33 mirgrandhyA AsanamaryAdA 133 ___ pUrva nirgranthInAM prAmAdevahirAtApanAgrahaNaM niSiddham, samprati tAsAmeva AsanAbhigrahavizeSANAM niSedhaM pratipAdayitumekAdazasUtrImAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMdhIe ThANAyaiyAe hottae / / suu023|| no kappai niggayIe paDimahAiyAe hottae / sU024 / no kappai niggathIe NisajjiyAe hotte| suu025|| no kappai niggaMthIe ukkuDagAsaNiyAe (ThANukkuDiyAe) hottae / sU026 // no kApai niggaMdhIe vIrAsaNiyAe hottae / suu027|| no kappaDa niragaMdhoe daMDAsaNiyAe hottae // suu028|| no kappaI nimagaMdhIe lagaMDAsaNiyAe hottae / sU029 // no kappai niggaMdhIe egapAsiyAe hottae // suu030|| no kappai niggayIe uttANAsaNiyAe hosae / 031 // no kappai niggaMdhIe omaMthiyAe hottapa / / suu032|| no kappai nigathIe aMbakhujjiyAe hottae ! sU0 33 // chAyA - no kalpate gimthyAH sthAnAyatikAyA bhaghisam // 2023 / / no kalpate nidhyAH pratimAsthAyinyA bhaSitum ||suu.26 / / no kalpane nirmanthyA naidhikAyA bhaSitum // sU015 / / no kalpataM nirgranthyAH utkuTukAsanikAyAH (sthAnotkuTakikAyAH) bhavitum / / sU0 16 // no kalpate nidhandhyA vIrAsanikAyA bhavitum // sU0 17 // no kalpate nirgrandhyA daNDAsanikAyA bhavitum / / sU018 // no kalpate nigraMdhyA lakuTAsabhaSitum ||15|| no kalpate nirmathyA ekapArzvikAyA bhavitum // 30 // no kalpate nindhyA uttAnAsanikAyA bhaSitum / / sU031 / / no kalpate nirmathyA apAGkhyA bhavitum // 31 // no kalpate nirvathyA mAnakubjikAyA bhavituma // sU0 33 // cUrNI -'no kappai'iti / no kalpate nirghandhyAH sthAnAyatikAyAH UrdhvasthAnena bhAyatA sthAnAyatA saiva sthAnAyatikA tasyAH etAdRzyA bhavitum avasthAtum / 'mamukasamayaparyantam kAyosarga kariSyAmi' iti budhyA, pUrvoktAkRtyA kAyotsagaM phartum na kalpate iti bhAvaH // s023 // samprati pratimAviSayakaM sUtramAi-'no kapaI' ityAdi / evaM no kalpate nirganthyAH pratimA ekamAsikyAdirUpA dvAdaza, tAsu tiSThatIti pratimAsthAyinI dvAdazapratimArUpAbhigrahaSArogI, tasyA bhavitu na kalpate / mAsikyAdipratimAvahana nirmandhInAM nocitam, tAsAM dhRtibanAdirAhityena saMyamayAtrAnihA'sadbhAvAt // sU0 24 // evaM naipadhikAyAH niSadyA upavezanarUpA upavezanaprakAraH, sA vidyate yasyAH sA naiSadhI, saiva naiSayikA, tasyAH niSadhArUpaM sthAnamAzriraya sthitAyA bhavituM nimrandhyA no kalpase / niSadyA ca paJcavighA bhavati, tathAhi-samapAdaputA 1, goniSadhikA 2, hastizuNDikA 3, paryaGkA 4, bhadraparyaGkA 1, ceti / tatra samapAdaputA yatropaviSTAyAH samau pAdau putau ca spRzataH samapAdaputA 1, yasyAM gaurivopavezanaM bhavati sA goniSadhikA 2, yasyAM putAbhyAmupavizya eka pAdaM hastizuNDamiyorathApya upavizyase Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatkalpasUtre sAhastizuNDikA 3 paryaGkA yatra paryaGkAkRtyA upavizyate sA paryaGkA nipayA 4, arddhaparyA yasyAmekaM jAnuM samutthApya upavizyate sA kaI palyaGgA niSadyA procyate 5 / 134 P evaMvidhayA paJcaprakArayA niSacayA caratIti naiSadhi kI tasyAH, etAdRzaniSadanasthAnamAzritya upavezanaM sAdhvInAM nocitamiti // sU0 25 || evam utkuTukA sanikAyAH utkuTukaM - bhUmisthApita caraNataladvaya rUpaM 'ukaDu' iti bhASAprasiddhamAsanam utkuTukrAsanaM tad vidyate yasyAH sA utkuTukA sanikA, tasyA utkuTukAsanena samupaviSTAyA nirmandhyA bhavituM no kalpate, utkuTukAsanena ninyAnopaveSTavyam / / sU0 26 / / evaM vIrAsanikAyA bhavituM no kalpate, vIrAsanena upavezanaM sAdhyAnAM nocitam / vIrAsanaM nAma siMhAsane upaviSTo bhUmau nyastapAdastiSThati tadabasthAyAM tat siMhAsanaM tadadhobhAgAt nissAryate tadApi tadAkAreNaiva avasthAnaM yatra bhavati tadAsanaM vIrAsanaM procyate, tad yasyA astIti vIrAsanikA, tasyA vIrAsa nikAyA bhavituM nirmandhyA nau kalpate // sU0 27 // evaM daNDAsanikAyA nirgranthayA bhavituM no kalpate / daNDaH yaSTiH, tadvad dIrghamAyataM pAdaprasAraNena bhavati tad AsanaM daNDAsanaM tad yasyA asti sA daNDAsanikA tazyA daNDAsanikAyA bhavitum avasthAtuM nirdvandhyA na kalpate // sU0 28 // evaM lakuTAsanikAyAH, lakuTaM kuJjakASThaM tadvat kubjatayA mastakapANikAnAM bhuvi laganena pRSTasya cAlaganena zayanam athavA kumjIbhUya zayanam etAdRzamAsanaM yasyAH sA lakuTAsanikA, tasyA lakuTAsanikAya nirmandhyA bhavituM no kalpate / / sU0 29 / / evaM 'omaMthiyAe iti avAmukhyAH vAG adhomukhaM yasyAH sA avAGmukhI tasyA adhomukhIbhUtAyA bhavitum vyavasthAtuM nirmanthyA no kalpate // sU0 30 // evam ekapArzvikAyAH - ekapArzvena zAyinyAH tathAvidhAbhiprahavizepeNa zamitAyA: sAdhyA bhavituM no kalpate // sU0 31 // evam uttAnAsanikAyAH, uttAnam UrdhvamukhIbhUya zayanam etAdRzamAsanaM yasyA sA udyAnAsanikA, tasyA uttAnAsanikAyA bhavituM sAdhyA no Rpate // sU0 32 || evam AmrakubjikAyAH - AmrAkAreNa kubjIbhUya sthitAyA nirmandhyA bhavituM no kalpate yatra mastakapAdadvayena bhUmiM spRzati madhyazarIramUrdhva kriyate tadAsanam AmrakunnAsanaM proSyate, tadAsanena sthAtu sAdhyA nocitamiti bhAvaH, prAguktayukteH / ete ekAdazasUtroktAH sarve'pi abhimavizeSA nirgranthInAM pratiSiddhAH // sU0 33 // pUrva nirmanthInAM brahmacaryavratarakSaNArthamakalpyA abhigraha vizeSAH pratipAditAH samprati tadakSaNArthameva nirma-zrInAm AkuzvanapAdayo dArukadaNDakAntA na kalpante iti pratipAdayituM prathamaM sAsAma lAkuJcanapad pratipedhitumAha-'no kapar3a' ityAdi / sUtram-no kappara nidhINaM AkuMcanapadyagaM dhAritae vA pariharitae vA / / sU0 34 // Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAcyApadhurI a. 550 34-39 nimranthInAM sthAnanidhIvanAdimaryAdA 135 chAyA--no kalpate nigranthInAm AkudhvanapaTTakaM dhArayituM vA parihartuM vA // 1034 / cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nimranthInAm AkuzcanapaTTakaM, AkucanaM-saMkocanam adhaHzarIrasya saMkocanaM tannimittaM yat paTTakaM vastram paryastikApaTTakamityarthaH, paryastikAkaraNanimittaM yat paTTaka vastraM tat ninthiInAM dhArayituM pArzva sthApayitum , parihartum-paribhoktuM na kalpate / paryastikA kurvANAM sAccoM dRSTvA loko vadati-aho kIDazo'syA gaH yA paryastikA badavA samupavizati / paryastikAM kurvANA apAvRtA'pi bhavet tena brahmacaryavatamaGgasaMbhavaH lokApavAdo vA bhavet / mAkucanapaTTakaM tAsAm manuSadhiH, ya upakAre vartate sa upadhirucyate, anyaH anupadhiH, tacca tAsAmupakAre nAyAtIti kRtvA anupadhiH / anupadhibhUtasyopakaraNasya dhAraNe tIrthakadAjJAmaGgaH / tatpratyupekSaNAdau sUtrArthasvAdhyAyahAnirbhavet tasmAt AkucanaparakaM sAdhvInAM nAnujJAtam / sU0 34 // pUrva nirgranthInAmAkumcanapaTTa niSiddham , tat nirgranthAnAM kalpate iti nimranthamUtramAha"kappaI' ityAdi / sUtram-kappai niggaMdhANa AkuMcaNapaTTagaM dhArittae vA pariharittae vA // 7035 // chAyA- kalpate nirgranthAnAm AkuzcamapaTTakaM dhArayituM vA parihata dhA / 2035 / cUrNI--'Rpyai' iti / kalpate nimrandhAnAM zramaNAnAm AkuzcanapakaM paryastikApaTTakaM paryastikAkaraNAthai vastra dhArayituM saMgrahItu parihattu paribhoktuM kalpate, zramaNAnAM pUrvokkadopAnApatteH, kintu paryAyagyeSThapurata AkuzcanapaTTAsanena sthAtum na kalpate // mU0 35 1 pUrva nirghandhInAM nimranthAnAM paryastikApadhAraNe niSedho vidhizca pradarzitaH, samprati ubhayezaM sAvaSTambhAsane upavezanasya niSedhaM vidhi ca pradarzayitumAi-'no kappar3a' 'kappar3a' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMdhINaM sAvassayaMsi AsaNaMsi cidvittae vA nisIittae vA // mU0 36 // kappai niggaMyANaM sAbassayaMsi AsaNaMsi cidvittae vA nisI. ittae vA // sU0 37 // chAyA-no kalpate nigranthInAM sAvazraye Asane sthAtuM ghA niSattuM paa!| sU0 36 / / karUpate nirmenthAnAM sAdhaye Asane sthAtuM vA niparnu vA // 50 // 37 // cUrNI--'no kappA' iti / no kalpate nimranthInA sAvazraye-sAvanayaM nAma yasyAsanasya pRSThato'vaSTambho bhavati tAdRze sAvaSTamme mAsane sthAtum UvasthAnena sthiti karttam , niSattuM -tadupari upaveSTuM na kalpate iti sambandhaH, patAdRzAsane upaviSTAnAM zramaNInAM pUrvokto gaI: miDyati, strIzarIratvena taruNAnAM moijanaka vA bhavati tasmAt nirgandhInAM sAvaTammAsane Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRharakApatra sthAtuM niSattuM vA nocitamiti / / sU. 36 // samprati nimranthaviSaye vidhisUtramAha-kappaI' iti / kalpate nirgranthAnAM sAvatraye sAvaSTamme Asane sthAtuM niSatuM vA , yato glAnatvAdikAraNAnnirAlambamupaveSTumazaktAnAM nirmanthAnAM sAvaSTambhamAsanaM kApate, nimranthInAM sarvathA na kalpate iti bhAvaH // sU. 37 // pUrva sAvaSTambhAsanavipaye nimranthInAM nipeghasUtra, nimranthAnAM ca vidhisUtramuktam , samprati saviSANapIThaphalakaviSaye tadevAha-'no kappara' 'kaNaI' NAdi / mUtram-no kappara nimgathINa savisANapti pIIsi vA phalagaMsi vA ciTinae vA nisIittae vA // sU. 38 // kappai niggaMthANaM savisANaMsi pIdasi kA phalagaMsi vA ciTTittae vA nisIisae vA // sU0 39 // chAyA-no kalpate nirgranthInAM saviSANe pIThe vA phalake vA sthAtuM cA niSattuM pA // 10 // 38 // kalpate nirgranthAnAM saviSANe pIThe vA phalake yA sthAtuM vA nipa vA // sU0 // 39 // cUrNI--'no kappaI' iti / no kalpate nimranthInAM maviSANe-viSANaM zRGgam , viSANamiva viSANaM zRGgAkAra uparyutthitaH kASThavizeSaH, tena sahitaM savipANam-tasmin savipANe sazRGge pIThe kASThanirmitAsanavizepe, phalake vA zayana ke sthAtum UrvasthAnena niSattum-upaveSTu na kalpate iti sambandhaH / yasya pIThatya phalakasya vA upari zobhAthai zRGgAkAram UrvalambakASThaM nirmitaM bhavet tAdRze pITe phalake vA sthAnaniSIdanakaraNe UrvakASTharUpatadAkArAvalokanena udIrNamohatvena bhuktabhoginInAM nirmandhInAM pAdakarmasmRtikaraNAdidoSasaMbhavAt, abhuktabhoginInAM ca kautukasaMbhavAt nirganthInAM saviSANapIThaphalakAdau sthAnadi kattuM nocitamiti bhAvaH // sU0 38 // vidhimAzritya nirgranthasUtramAha-kappaI' iti / pUrvokte saviSAye pIThe vA phaLake vA sthAtuM niSattuM vA nimranthAnAM kalpate, zramaNAnAM pUrvoktadoSAnApatteH / / mU0 39 / / pUrva saviSANapIThaphalakaviSaye nirgranthInAM niSedhasUtram , nimranthAnAM ca vidhisUtraM pratipAditam , samprati savRntakAlAburviSaye tadeva sUtradayamAha-'no kappaI' 'kapai' ityAdi / / sUtram - no kappai niggaMthINaM saveMTagaM lAuyaM dhArittA vA pariharittae vA // sU0 40|| kampai niggaMdhANaM saveMTaga lAuyaM dhArittae vA pariharittae vA // sU0 41 // chAyA-no kalpate nimranthonA savRntakam malAvu dhArayituM yA parihate pA | 040 // kalpate ninthAnAM sabuntakam alAvu dhArayituM vA parihA bA / sU041 // Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAmyAbapUrI u0-55045-46 sAdhusAdhvInAM pAdakesarikAdigrahaNavidhiH 137 cUrNI--'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthInAm savRntakam -vRntasahitaM nAlayuktam alAbu-tumbikAphalapAtram dhArayitum saMgrahItum , parihartum pAnAdau upabhoktam / sabipANapIThaphalakavadanApi bahinissRto kArAvalokanena bhuktabhoginInAmabhuktabhoginInAM nirgandhInAM pUrvoktasmRtikaraNakautukAdidoSasaMbhavAt ||suu0 40 // nirgranthaviSayaka vidhisUtramAha-'kappaI' iti / kalpate nimranthAnAM tadeva savRntakaM tumbIpAtraM dhArayitucA parihattuM vA, nirgandhAnAM pUrvoktadoSAsaMbhavAt // sU0 41 // pUrva savRntakA'lAbupAtradhAraNe nidheSasU nimitraM na nirmagIniyA dame gatipAditam , samprati nirmandhInimranthadvayamAzritya tadeva sUtradvayamAha-'no kappai' 'kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai nigayINaM saMbaMTiyaM pAyakesariyaM 'dhArittae vA pariharittae vA // sU042 // kappara nimmaMthANaM saveMTiyaM pAyakemariyaM dhArittae vA pariharittae vA / / sa0 43 // chAyA-no kalpate nindhInAM santikAM pAtrakesarikA ghArayituM vA pariharnu vA // sU0 42 // kalpate nimranyAnAM santikAM pAtrakesariko dhArayituM yA pariha thaa| sU0 // 43 // cUrNI--'no kappaI' iti 1 no kApate nimranthInAM savRntiko vRttasahitA lambAkAraNa vRntavad vRntam uparilambadaNDikArUpaM, tena sadvitAM savantikAm pAtrakemarikAm- pAtraprochanArtha pramAnikAM lambadaNDikApratibaddhadazikAmayI pramArjaniko dhArayitum upakaraNa buddhayA pAca~ sthApayitum , parihartum-paribhoktaM na kalpate // sU0 42 // nigranthAnadhikRtya vidhimUtramAha-kappaI iti, kalpate nimranthAnAM sabRntikAM pAtrakesarikA pAtrapronchanapramArjeniko dhArayituM vA pariharnu vA kalpate / / sU0 43 // ___pUrva pAtrakesarikAviSayaM sUtradvayaM pratipAditam , samprati dArudaNDakapAdanoJchanaviSaya tadeva sUtradvayamAha-'no kappaI' 'kappaI' ityAdi / mUtram-no kappar3a niggayINaM dArudaMDayaM pAyapuchaNaM dhArittae vA pariharisapa cA // sU0 44 // kappai niggaMyANaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhAritae vA paridarittapa vA // sU. 45 // chAyA--no kalpate nirgranthInAM dArudaNDakaM pAdaprogchanakaM dhArayituM vA parihata / / sU0 44 // kalpate nigraMnpAnAM dArudaNDakaM pAdapochanakaM dhArayitu yA parisara yA // sU0 45 // cUrNI-'nokappar3a' iti / no phalpate nimranthInAM dArudaNDaka dArumagradaNDikAyuktaM pAdaprojchanakaM dArumayadaNDikAyA maprabhAge bhoNikA dazikA badhyante tAdRzaM pAdaproJchanArtha Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtre pramArjanikarUpam na kalpate iti bhAvaH // sU0 44 // nirmanthaviSaye vidhisUtramAha - ' kappar3a' iti / kalpate nirmanthAnAM dArudaNDakaM kASThamayadaNDikAyuktaM pAdaprojnakam daNDoparibhAgabaddha dakSikA samUhaM pAdamanArthaM pramArjanikarUpaM dhArayituM paribhoktuM vA kalpate / / sU0 45 // pUrva brahmacaryatrarakSaNArthaM vizeSataH zramaNImadhikRtya ekAkinI vihArAdidArudaNDakapAdaprochanadhAraNaparyantavaktavyatA pratipAditA, samprati tasyaiva tasya rakSaNArthaM nirmanthanirmanthIdvayamadhikRtya makasUtramAha- 'mo kappar3a' ityAdi / 0. sUtram-no kappai nimgaMdhANa vA nimgaMdhINa vA annamannassa moyaM Apibittae vA Ayamita vA nannattha gADhAgA dehiM rog| yaMkehi // sU0 46 // chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nirgandhInAM vA anyonyasya mokam ApAtuM ghA AmituM vA mAnyatra gADhAgADhebhyo rogAtaGkebhyaH // 046 // I cUrNI 'no kappa' iti / no kapale vinyAnAM vA nirmanthana vA zramazraNInAM anyonyasya - parasparasya - sAghoH - sAdhyAH sAdhyAzca sAdhoH ityevam ekadvitIyayoH mokam pratravaNam ApAtuM AcamituM vA na kalpate, parasparamakapaNe vazIkaraNAdidoSasaMbhavAt / kiM sarvathA na kalpate ityAha-' nannatya' iti nAnyatra, anyatra na kucha na ityAha- 'gAThAgA dehiM' iti / gAdAgAdebhyaH rogAtaGkebhyo'nyatra na gADhAgADhA ityatyantagAdAH kaSTasAdhyA rogAtaGkAHrogAH-vyAdhayaH, te ca te AtaGkAzva kucha jIvitakAritvAt rogAtaGkAH kaSTasAdhyA vyAdhayaH sarpamaNDUkAdidazanarUpAH, athavA rogAH- raktavikArapAmAdirUpAH bhAtAH - sadyoghAtinaH sarpAdiviSayo nihRdayazUlAdayaH, rogAzca AtaGkAzceti rogAtaGkAH tebhyo'nyatra nirmanthanirmanthInAM mokaM parasparamApAtum AcamituM vA na kalpate, anenAyAtam - gADhAgAdarogAtaGkakAraNe kalpate, tadevam - sarpAdiviSaM pAmAdiraktavikArarogazca narasUtreNa zAmyati, taduktaM bhAvaprakAze "naramUtraM garaM hanti sevitaM tad rasAyanam | raktapAmAharaM tIkSNaM, makSAralavaNaM smRtam // gojjA'vimahiSINAM tu khINAM mUtraM prazasyate / kharoSTrebhanarAzvAnAM, puMsAM sUtraM hitaM smRtam // sU0 46 ||" pUrva mokasUtraM prarUpitam, pAnaprasaGgAt paryuSitAhAraviSayaM sUtramAha - 'no kappar3a' iti / sUtram no kappara nidhANa vA niSINa vA pariyA siyaM bhoyaNajAyaM jAva tayapyamANamesa vA bhUpyamANametaM vA toyarviduSpamANametaM vA AhAra Aharitae nannattha gADhAgAhiM rogArthakehi // sU0 47 // chAyA-no karUpate nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitaM bhojanajAtaM yAvat svavApramANamAzramapi bhUtipramANamAtramapi toyabindupramANamAtramapi AhAram aham, nAnyatra gADhAgAchebhyaH rogAtaGkebhyaH // sU0 47 // he Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNi bhAgyAvarI 05 sU0 47-49 paryuSitAdvArAdiniSedhaH 139 cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitam saMgRhItaM prathamaprahare AnItaM caturthapraharaprApta bhojanajAtam azanAdicaturvidhaM yAvat-nyUnAnyUnam tat kiMyadivyAha- 'taya pamANamettaM vA' iti svakpramANamAtramapi tilatuSatribhAgamAtramapi etaccAzanasya ghaTate / bhUtipramANamAtramaSi, bhUtiH -: :- bhasma bhUtizabdena bhasmacappuTikA gRzyate tena bhUticappuTikAmAtramapi ityartho bodhyaH saMyojita huetarjanIbhyAM gRhItaM dravyaM mUrtipramANamAtra kathyate tacca saktukAdInAM zuSkacUrNadravyAdInAM ca ghaTate / toyabindupramANamAtramapi pAnakadravyasya vindupramitamapi parivAsitaM prathama praharasthApitasya caturtha praharaH prAptaH, tAdRzam AhAram - kimapi bhojyapeyapadArtha jAtam Ahartum bhoktuM na kanpate iti / yadvA parivAsitaM rajanyAM sthApitaM pUrvoktapramANamAtramapi AhAraM moktuM na kalpate / rajanyAM sthApitavastumA munInAM paribhogo na kalpate, tasya sannidhisaMcayadoSApatteH sannidhisaMcaye sAdhutvamapi nazyAte, uktaJca dazane kA likasUtre SaSThAdhyayaneM-- "lohassesaNuphA se manne annayarAmavi / + je siyA saMnihikAme, giddI pacaie na se // gA0 19 // lobhasya putra anusparzaH manye anyataro'pi / - " yaH syAt saMnidhikrAmaH gRhI prabrajito na saH // gA0 19 // iticchAyA // saMkSepArthaH - 'manye' iti bhagavadvAkyam, manye ahaM nizcinomi anyataro'pi bahUnAM madhye ekaH eSaH lobhasya anusparzaH prabhAvaH, lobhasya bahUnAM prabhAvANAM madhye eSa pUrvoktaH saMnidhirUpa ekaH prabhAvo'sti evamahaM manye, ataH yaH saMnidhikAmaH saMnivivAJcakaH syAt saH gRhI-gRhastha eva mantavyaH na tu saH pratrajitaH - sAdhuriti / ityevaM bhagavadvacanAt parivAsitamAhArajAtaM nirmanthanirmandhInAM bhoktuM na kalpate iti bhAvaH / kiM sarvadhA na kalpate ityapavAdamAha - 'nannattha' ityAdi, nAnyatra - anyatra na kebhyaH ! ityAha- gADhAgAdebhyo rogAtavebhyaH gADhAgADharogAtaGkAn vihAya, anyatra na kalpate ityarthaH // suu047|| pUrvaM parivAsitAhAranipedhasUtraM proktam, samprati parivAsitAlepananipedhasUtraM pratipAdayati'no kappa' ityAdi / sUtram - no kappara nidhANa vA niggaMdhINa vA parivAsiNaM AThevaNa jAeNaM AliMpittae vA biliMpittae vA, nannattha gADAgADehiM rogArtha kehiM / / 0 48 // chAyA--no kalpate nirmanthAnAM vA nirpranthInAM yA parivAsitena AhepanajAtena AlepayituM vA vilepayituM vA nAnyatra gADhAgADebhyaH rogAtaGkebhyaH | 048 // cUrNI 'no kappar3a' iti / no kalpate nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitenaprathamapraharagRhItacaturthamadraprAsena Alepana jAtena kenApi lodhAdinirmitAlepanena bAlepayituM Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhatkalpasUce vaNAdiSu kiJcid ekavAram AlepanaM kattuM vilepayitu-vizeSeNa lepayituM anekavAram na kalpate iti sambandhaH / kiM sarvathaiva na kalpate ! ityAha-'nannattha' ityAdi, nAnyatra gADhAgAdvebhyo rogAtaGkebhyaH gADhAgADhebhyaH atyantapragADhebhyaH bhayaGkarabhyaH rogAtakamyaH sAdivipatraNasaghoghAtikSudraNapramRtiprANaghAtakarogarUpAtaGkebhyaH anyatra na kalpate, pUrvoktakAraNe kalpate iti bhAvaH / / sU. 8 // pUrva parivAsitAlepanenA''lepananiSedhaH pratipAditaH, tatprasaGgAt samprati parivAsitatailAdinA gAtrAbhyaGganamrakSaNaniSedhaM pratipAdayitumAha-no kappaI' iti / sUtram -no kappar3a niggaMthANa kA nigaMyoNa yA parivAsieNaM nelleNa vA gharaNa vA NavaNIeNa vA basAe vA gAyAI ammagisae yA makkhisae vA nannastha gATAgADehi rogAyaMkehiM / sU0 49 // chAyA - mo kalpate nirghandhAnAM vA ninthInAM vA parivAsitena tailena pA ghRtena ghA navanItena vA vasayA ghA gANi abhyanitu vA nakSitu vA, nAnyatra gADhAgAhebhyaH rogAtaGkebhyaH // sU0 49 / / cUNI-'no kappai' iti / no kalpate nimranthAnAM kA nirgranthInAM vA parivAsitenaprathamatraharAnItacaturthapraharamAnena tailena vA-tilasarpapAdijanyasnigdhadravapadArthajAtena, ghRtena vA prasiddhana, navanItena vA-mrakSaNena 'makkhana' iti bhASAprasidhena, vasayA vA snigdharasavizeSeNa vA mAtrANi hastapAdamukhAthaGgAni abhyajituM vA- pracuratailAdinA uddhartayitum , mrakSituM vA svalpena tailAdinA mrakSaNa katta vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yadyevaM parivAsitena tailAdinA gAtrANAmabhyaGganaM prakSAM ca na kalpate tahiM aparivAsitena tattatpraharAnItena tattatprahare'bhyatanaM mrakSaNaM ca nimranthanimranthInAM kApate, ityAyAtam tatrAha--parivAsitena aparivAsitena vA tailAdinA munInAM gAtrAbhyaGganaM na kalpate, tasya zarIravibhUSAsUcakatvAt, zarIravibhUSAyA bhagavatA niSiddhatvAcca, uktaM ca"........ki vibhUsAe kAraNaM" iti dazavaikAlisUtroktabhagavada canAt nirghandhanirgandhInAM tailAdyabhyatanaM na kalpate / atha ca telAdyabhyaGgane saMyamavirAdhanA AtmavirAghanA cApi saMbhavet, tatra saMyamavirAdhanA abhyajitakSite gAtre sacittarajo lagati, tadagandhena ca pipIlikAdivasaprANino laganti teSAM virAdhanena saMyamavirAdhanA bhavet , punazca tailAdinA cIvarANi malinIbhavanti, teSAM dhAvane'dhAvane vA dvidhApi doSAH samApatanti, yathA-yadi dhAvyante tadA prANinAmutplAvanA bhavet upakaraNazarIrayorbakuzatvaM bhavati / yadi na dhAvyante tadA nizibhaktadoSApattirbhavet / abhyaGgitamrakSite zarIra pAdayodhUlisa lagatu' iti buddhayA pAdau vanAdinA pinAti tena Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAyAvajUrI 105 0 49-51 parihArakalpasthitasya prAyazcittavidhiH 141 garvanirdivatAdayo doSA bhavanti / punazca yAvatkAlaM gAtrasyAbhyaGgAdi karoti lAvatkAla sUtrArthaparimantho bhavet , muninA ca sarvasAmayikatvAt kSaNamapi nirarthakaM na netavyamiti bhagavadAjJAbhaGgadoSo'vazyambhAvIti / mAtmavirAdhanA-tailAdinA'myajite gAtre tadgandhena samApatitAH pipIlikAdiprANinaH kSataM karoti, snagdhyena pAdaM vA praskhalatItyAdinA''mavirAdhanAsaMbhavaH, tasmAt parivAsitenAparivAsitena vA tailAyabhyaGganaM nigranthanindhInAM na kalyate iti bhAvaH / kiM sarvathA na kalpate ! lavAi--'mannatya' ityAdi, nAnyatra- anyatra na, kebhyaH ! ityAha-gADhAgAdebhyaH-gAdaduHkhajanakebhyaH rogAtakebhyaH, gADAgADharogAtavAn bihAyAnyA na kalpate, vathAvidhe kAraNe kalpate, kAraNaM yathA - mabvagamanenAtIva zrAstatvam, vAtarogeNa kATebandhanam , kacchupAmAdipIDitatvaM ca bhavet , ityAdikAraNe tailAyabhyaGganaM yatanayA karttavyamiti bhAvaH // sU. 19 // pUrvasUtre gAtrANAmabhyaGganaM prakSaNaM ca niSiddham, samprati--upalepanam udatanaM ca niSeSayitumAha-'no kappaI' ityaadi| sUtram--no kappai niggaMdhANa vA nimagaMdhINa vA parivAsieNa karakaNa yA loddheNa vA pavaNeNa vA annayareNa vA AThevaNajAeNa gAyAI uvalittae vA udhvahittae vA, nannatya gADhAgAdehi rogAyakehiM / / sU0 50 // chAyA-no kalpate nirmagyAnAM yA nidhImA vA parivAsitema karaketa pA lopreNa pA pradhRpanena ghA anyatareNa vA-AlepanajAtena gAtrANi upalepayitu vA sartayituvA, nAmyatra mAdAgAbhyo rogAtabhyaH // 0 50 // ___ cUrNI--'no kappai' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA parivAsitena paryuSitena prathamaprairAnItacaturthapraharamAsena kalkena vA utkAlisasugandhidayavizepeNa, lodhaNa vA snigdhacUrNarUpamugandhidravyavizeSeNa, pradhUpanena vA bhagurucandanaprabhRtisugandhipanadravyeNa, evam anyatareNa vA etAdRzena kenApi anekavidhasugandhidravyamadhyAdekena sugannidravyama reNa AlepanajAtena AlepanayogyadalyavizeSeNa gAtrANi-aGgAni musahastapAdAdIni upalepayituM vA sAmAnyena lepitAni katu bA, tathA udvartayitum upamardayituM vA na kalpate iti sambandhaH / kiM sarvathA na kalpate ! ityAha-'nannatya' ityAdi, nAnyatra gAdAgAde yaH rogAtamyA , gAdAgAdvebhyaH atyantamaraNAdibhayajanakebhyaH rogAtakenyA, rogarUpAtayaH-kukSizUnadayAla mastakazUlaraktavikArAdijanita viSamapranthipratirUpebhyaH, bharaNAdibhayajanakarogAtaGkAn vihAya Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ramananeyle pahatkalpasale nikAraNaM zarIrasaundaryArtha mugandhidravyajAtena gAtrANAmupalepanamudvartanaM ca munInA na kalpate, tAdRzAvasthAyAM kAraNe sati yatanayA kalpate iti bhAvaH // sU0 50 // pUrva nirgranthaninthInAM niSkAraNaM gAtrAmyaganAdi niSiddham, samprati niSkAraNaM gAtrAmyaGganAdikArI kAraNe cAyatanayA karaNazIlaH parihAratapaHprAyazcittabhAgI bhavatIti parihArakalpasUtramAha--'parihArakApaTTie' ityAdi / sUtram-parihArakApaTThie bhikkhU bahiyA gherANa veyAvaDiyAe gacchejA, se ya Ahacca aikkamijjA, taM ca gherA jANijjA appaNo AgameNaM annesi vA aMtie muccA, to pacchA tasya ahAlahussae nAma vavahAre paTTaveyave siyA // suu051|| chAyA -- parihArakalpasthito bhikSuH bahiH sthavirANAM vaiyAvRttyAya garuchet , saca Aitya matikAmet , tacca sthavirAH jAnIyuH Atmana Agamena, anyeSAM pA amtike zrutvA, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitathyaH syAt / / 205 // ___cUrNI-parihArakappaSTie' iti / parihArakalpasthitaH parihAratapo vahamAnaH bhikSuH zramaNaH bahi:-sthitasthAnAdanyatra grAmanagarAdau, tatraiva yA upAzrayAntare sthitAnA sthavirANAM vaiyAvRttyAya-vaiyAvRttyanimi sam upalakSaNAd nAstikAdivAdijayAthai vA tAdRzakAryakSamAnyazramaNAbhAve AcAryopadiSTo gamchet , saca tatra Ahatya-kadAcid anivAryakAraNavazAd ajJAnAvA atikAmet-pratijJAtatapovizeSam ullachayet tacca tasyAtikramaNa doSasevanarUpam sthavirAH yeSAM vaiyAvRtyAmAgataste pradhAnAcAryAH AtmanaH svasya Agamena-AgamoktAvadhyAdijJAnena, vA--athavA manyeSAm-tatpAIsthAnyamunInAM gRhasthAnAM dA antike samIpe zrutvA jAnIyuH, tasyAtikramaNa svasya jJAnaviSayIkRtaM syAt tadA tataH pazcAt tajjJAnAnantaraM tasya vaiyAvRttyArthamAgatasya parihArakalpasthitasya zramaNasya 'ahAlahussae nAma' iti yathAladhusvakanAmakaH yathAlaghusvakaH yathAsaMbhavaM stokaprAyazcittarUpaH vyavahAraH prasthApayitavyaH dAtavyaH syAt / tasmai yathAzakyalaghuprAyazcita dAtavyamiti bhAvaH / / sU0 51 // pUrva parihArakalpasUtraM kathitam, samprati bhaktaprasaGgAt nimranthInAM pulAkabhaktasevana vidhimAha-'nigaMthIe ya' ityAdi / sUtram-niggaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDacAyapaDiyAe aNuppavihAe annayare pulAgamatte pahiggAhie siyA, sA ya saMtharijjA kappada se tadivasa teNeva bhattaDhaNaM pajjosavittae, no se kappai duccaMpi gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisittae vA, sA ya no saMtharijjA evaM se kappaI duccaM pi gAhAvaikula piMDavAyapaDiyAe pavisittara suu052|| // paMcamoIso samano // 5 // Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyApadhurI u05 sU0 52 mithyAH pulAkabhaktAhAravidhiH 143 chApA-nirgandhyA ca gAthApatikula piNDapAtapranyayena anupraviNyA anya tarat pulAkabhaka pratigRhItaM syAt , sA ca saMstaret kalpate tasthAH tahivasaM teneSa maktArthena paryuSitum , no tasyAH kalpate dvitIyamapi gAthApatikula piNDapAtapratyayena praveNTum , sA ca no saMstaret evaM tasyAH kalpate dvitIyamapi gAthApatikulaM piNDapAta. pratyayena praveSTum // 0 52 / / / / paJcamodezaH samAptaH ||5|| cUrNI --'niggaMdhIe ya' iti / nimranthyAzca sAdhyAH gAthApatikulaM gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena bhikSAgrahaNanimittena anupaviSTayA-praveza kRtakyA yadi anyatarat-bahUnAM madhyA. dekam , pulAkaM trividhaM bhavati-dhAnyapulAkam , gandhapulA kam , rasapulAkI ceti, tatra dhAnyapulAkaM vallAdi, gandhapulAkam --lAlavaGgajAtiphalAdIni yAni ukaTagandhAni dravyANi, tadhulaM bhaktam, rasapulAkam kSIra-dAkSA-khajUrAdirasarUpam , epAM trayANAM pulAkAnAM madhyAd ekatarat pulAkabhaktam, pulAkam asAramucyate yata AhAritAni etAni trINyapi pulAkAni nirmenthI saMyamasArarahitAM kurvanti pravacana vA nissAraM kurvanti tatastAni pulAkAni procyante, eSAM madajanakasvabhAvatvAt / etAni pulAkAni nigranthI madavikalAM kurvanti tena sA saMyamasArarahitA bhavati / teSAM kadAcid grahaNe tadvidhiM pradarzayati-tat poktaM pulAkabhaktaM kadAcita-anAbhogAdikAraNAt pratigRhItaM svokRtaM syAt tadA yadi sA ca nigranthI saMstaret tena pratigRhItena pulAkamaktena nirvAhaM kuryAt nivAI samarthA bhavet tadA kalpate tasyAH taM divasa tenaiva pUrvAnItenaiva bhaktArthena pulAkabhaktena paryuSitum-taM divasaM vyatyetuM kalpate kintu no-naiva tasyAH kalpate dvitIyamapi nihAlaulyena dvitIyavAramapi gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena tadgrahaNavAJchayA praveSTum / atha sA ca nirgranthI kadAcit tapazcaraNaglAnatvAdinA bubhukSAprAcuryaprasaGgAt pUrvAnItena pulAkamaktena bhuktena no saMstareta zudhAparIpahasahanasAmAbhAvAt ta divasaM vyatye samarthA na bhavet tadavasthAyAM tasyA nimranthyAH kalpate dvitIyamapi vAraM gAthApatikulaM-gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena mikSAgrahaNanimittena praveSTuM gRhasthagRha praveza kA kalpate, tadivasanivAhasAmarthe sati dvitIyavAraM bhikSArtha na gacchediti bhAvaH / ekavAragRhItapulAkamojanena yathAzakyanirvAhasAmadhye sati jihvAlolupatayA punarapi dvitIyavAraM bhikSArtha gRhasthagRhe gacchet tadA ninthyA AjJAbhaGgAdayo doSA bhavanti, saMyamAtmavigadhanA ca bhaveta. tatra striyAH sukumAlaprakRtitvena dhAnyaphulAke mukte udare vAtaprakopaH saMjAyate, gandhapulAke mukta Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patkalpasne nirgranthI madavivalA bhavati, rasapulAke mukte'jIrNAdirogasaMbhavaH, tataH sUtrArthasvAdhyAyAdiparimanthastena saMyamavirAdhanA, vAtaprakopAdinA AtmavirAdhanA ca spaSTaiveti muktapulAkabhattA dvitIyavAraM gRhasthagRhe bhikSArthaM na pravizediti sUtrAzayaH // sU052 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagavallabha -prasiddhavAcaka--paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlAekapravizuddhagadhapayanaMkagranthanirmApaka-vAdimAnamardapha- zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya" padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlagrAmacAri - jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabativiracitAyAMvRhalkalpasUtrasya" cUrNi-mAjhyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM pazcamodezakaH samAptaH // 5 // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha SaSThoddezakaH vyAkhyAtaH paJcamoI zakaH, sAmprataM SaSTho dezako vyAkhyAyate. tatra pUrvagatapaJcamode zakasyAntimasUtreNa sahAsya SaSTodezakaprathamasUtrasya kA sambandhaH / ityatrAha bhASyakAraH-'mattagahaNa' ityAdi / bhASyam- mattagahaNaM purya, kahiyaM tassa ya alAbhasamayammi / tasthAvayaNaM bhAsai, sassa Niseho'tya saMbaMdho // 1 // chAyA-bhaktapravaNa pUrva kathitaM, tasya ghAlAmasamaye / tatrA'vacanaM bhASale, tasya niSedho'tra smbndhH|| ayacUrI- bhattagahaNaM' iti / pUrva paJcamoddezakasyAntimasUtre bhakta grahaNa kadhitam , tasya bhaktasya ca malAbhasamaye sAdhustatra kadAcid avacanaM bhASate iti tasyAzcanasyAtra pATho dezakasya prathamasUtra niSedhaH pratipAditaH, eSa evAtra asmin paSThoddezaka sambandhaH // 15 // ityanena sambandhenAyAtasyAsya SaSThodezakasyedamAdima sUtram - no kapar3a ityAdi / / sUtram-no kappaI NiggaMthANa vA NigaMdhINa vA imAI cha avayaNAI dinae, taM jahA-aliyabayaNe, hIlipakyaNe, khiMsiyavayaNe, pharusavayaNe, gArasthiyavayaNe, viusa. viyaM vA puNo udIricae // muu01|| chAyA-no kalpate nirmandhAnAM vA nirgranthInAM vA imAni SaT avadhanAni pavimu, tathathA- lokavacam , haoNlitavacanam, khAsatavacanam, paruSavayanam , gArhasthyaSacanam , vyupazamitaM vA punarudIritum // sU01 // cUrNI-'no kappai' iti / no kalpate-na yujyate NigaMyANa trA nimranthAnAM vA NigaMthINa vA nirghandhInAM zramaNInAM vA imAI imAni-bakyamANAni cha SaT-padasaMkhyakAni avayaNAI avacanAni, tatra vaktuM yogyaM vacanam sadacanamityarthaH na vacanamityavacanaM vaditumayogyamasavacanAdikam / kAni tAnyavacanAni ! tAni darzayitumAha-'taMjahA' tadyathA-aliyavayaNe malIkavacanaM asatyabhASaNa tathAhi- asatyavacanoccAraNaM sAdhubhiH sAcobhirvA na kartavyamiti prathamam 1 / hIliyavayaNe hIlitava vanam , yasmin vacane uccArite sAdhUnAM gRhasthAnAM vA avahelanaM bhavati, tathAhi sAdhuviSaye holitavacanaM yathA-sAdhuH sannapi tvaM na samyaktayA cAritraM pAlayasi, yadvA kastvaM gaNinAmA'si-gaNI mavannapi na evaM kimapi jAnAsi, kena vaM gaNipade sthApitaH / ityAdikathanam , tathA gRhasthaviSaye hAlitavacanaM janmajAtyAyudghATanapUrvakamapamAnanaM, yathA-vaM janmakulajAtyAdihIno'si ityAdi kathanam 2 / khisiyavayaNe khisilavacanam-janmakarmAthadghATanapUrvakaM saroSavacanam , athavA re mUrkha ! re dAsa : ityAdi zrutikaTuvacanam 3 | pharasavayaNe paruSavacanam-karkazavacanam rUkSavacanamityarthaH, re nIca re adhama 1 ityAdi / gArasthiyavayaNe gArhasthyavacanam-grahasthasya bhAvo gAIkhyaM tatsambandhi tavacanaptaza vacanaM gArhasthyavacanam , he tAta ! he putra ! he mAtula ! he bhAgineya ! ityAdi bhASaNam , Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhatkalpasubhe vyApArAdyArambhasamArambhavacanaM vA 5 / viusaviyaM vA puNo udIrittae vyupazamitam-upazamitaklezA dikaM punarudaurayituM yad vacanaM tad , yathA-sa evaM laM yaH pUrva mAmapamAnitavAn , ityAdi kathanam 6 / etAni pahalokAdivacanAni na yaktavyAnIti / / sU0 1 // prathamasUtre zodhiH kathitA, dvitIyasUtre tu zodheH prAyazcittavidhimAha-kappassa ityAdi / sUtram - kApassa cha patyArA pannatA, taM jahA-pANAibAyassa cAyaM vayamANe, musAvAyarasa vArya vayamANe , adinnAdANassa vAya vayamANe, aviraiyAtrAya vayamANe, apurisavAyaM yayamANe, dAsayAyaM vayamANe, icce te cha kappassa patyAre patyArettA samma apahipUremANe tahANapatte siyA / / sU0 2 // chAyA kalpasya pada prastArAH prAptAH tadyathA-prANAtipAtasya pAda dhadana , mRSAvAistha vAdaM vadan , adattAdAnasya vAda ghadana, aviratikAvAda vadana, apuruSavAdaM vadan, dAsavAda vadan , ityetAn paT kalpasya prastArAn prastIyaM apatipUrayan tatsthAnaprAptaH . syAt / / suu02|| cUrNI -..'kappassa' iti / kalpasya, tatra kalpo nAma sAdhUnAmAcAraH, tasya tAsambandhinAM vizuddhikAraNatvAta cha patyArA pannattA paT-padasaMkhyakAH prastArAH prAyazcittaprakArAdhikAriNaH prajJatA kathitAH, tAneva Sar3a medAn darzayitumAi-taMja-tyAdi, saMjahA. tadyathA pANAivAyassa vAyaM vayamANe prANAtipAtasya jIvavirAdhanalAkSaNasya vAdamAkSepavacanaM vadan ghaDjIvanikAyavirAyanavAcaM vadan sAthuH prAyazcittasya prastAro'dhikArI kathyate iti prathamaH 1 / musAbAyassa cAyaM vayamANe mRSAvAdasya vAdaM cadana dinoyo bhedaH 2 / adinnAdANassa varSa cayamANe bhadattAdAnasya vAdaM vadan tRtIyaH 3 / avirajhyAvayaM cayamANe maviratikAvAdaM vadan , tatra na vidyate viratiryasyAH sA aviratikA--kulaTA strI, tasyA vAdaM vAcaM vA vadan maithunA''kSepaM kurvannityarthaH, iti caturthaH 4 / apurisavAyaM vayamANe apuruSayAdaM vadan , tatra na puruSaH apuruSaH napuMsakastasya yAdam 'mayaM napuMsakaH' iti vAcaM vadan paJcamaH 5 / dAsavAyaM vayamANe dAsavAdaM badan, yo na dAsastam 'ayaM dAsaH' iti vadan SaSTho bhedaH 6 / icca te cha kappassa ityetAn pada kalpasya iti evaM prakArAn ganAn pUrvoktAna padasaMkhyakAn prANAnipAtAdyAkSepalakSaNAn kalpasya sAdhvAcArasya patyAre patthArettA prastArAn prAyazcittasya prakArAn prastIrya samma apaDipUremANe samyag apratipUrayan-apramANayan abhyAkhyAnakArakaH sAdhuH samyak apratipUrayan AkSepArthasyAsadbhUtatayA abhyAkhyAnasya samarthana kartumazaktaH san tadvANapatne siyA tatsthAnaprAptaH prAyazcittasthAnaprAsaH prAyazcittabhAgI syAt / atra dardura-zunaka-sarpa-mUSaka-dRSTAntAH santi / tatra darduradRSTAnto yathA-kasyacit ratnAdhikasya sAdhorbhikSATanasamaye mRtamaNDuka kalevaropari akasmAtpAdaH patitaH, sahAgatenAinyena Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUNi mAthyAvarI u0 6 sU0 2 kalpasya paDhnastAreSu prAyazcitavidhiH 147 sAdhunA gurave kathitaM yadamukena sAdhunA maNDUko mAritaH, tadA AcAryasta sAdhu pRcchet bhosvayA maNDUko mAritaH kim ?, sa yadi vadati na mAritaH, avirAdhane tena samyak pramANamupasthApanIyam anyathA sa prAyazcittabhAgI bhavatyeva / athavA yenAkSepaH kRtaH sa yadi pramANena svakIyamAropaNaM na pramANayituM zaknoti tadA sa eva tatsthAnaprApto bhavati, prANAtipAte yat prAyazcittaM tasya prAyazcittasya bhAgI sa evAbhyAkhyAnakArako bhavati / yaH kopi yasya kasyApyupari mAropaNaM karoti prANAtipAtAdeH sa yadi pramANena svakIyamabhyAkhyAnaM siddha karoti tadA yasyo pari bhAropaNaM kRtaM sa prAyazcittabhAgI bhavati / yadi kadAcit sa svakRtamAropaNaM pramANayituna zakto bhavati tadA abhyAkhyAnakArakasyaiva tAdRzaM prAyazcittaM bhavatIti prANAtipAtavAdaviSayaH prathamaH prAyazcittaprastAraH / evaM zunaka-sarpa-mpaka-dRSTAntA bhAvanIyAH 1 / mRSAvAdaprastAro yathA-kasmizcid gRhasthagRhe'vamarAsniko ratnAdhikana saha bhikSArtha gataH san bhojanakAlAbhAvena pratiSiddhaH pratyAvRttaH / pazcAnguhUrtAntare ratnAdhikena kathitam idAnI bhojanakAlaH saMbhAvyate'to najAmo bhikSArtham , avamena kathitam pratipiddho'haM na bajAmi / tato ratnAdhikena gatvA mikSA samAnItA / so'vamaH AcAryAyedamAlocayati yathA- bhadanta / ayaM donakaruNavacanairyAcate pratiSiddho'pi gRhasthagRhaM pravizati, praviSTazca mukhapriyANi yogacikitsAnimittAni gRhasthebhyo jalpati, ityevamabhyAkhyAnadAnaM bhUSAvAdarUpo dvitIyaH prAyazcittaprastAra: 2 / bhadattAdAnaprastAro yathA-ekatra gRhe'vamarA nikena yAvad mikSA gRhItA tAvada eko snAdhikaH kutrato modakAn labdhvA'nyasmai avamAya dattavAn, taditaro'vamastAna modakAn dRSTvA pratyAvRttya gurusamakSaM bhaNati -Alocaya tvayA ratnAdhikenAdattA modakA gRhItAH, ityabhyAkhyAnadAnamadattAdAnarUpastRtIyaH prAyazcittaprastAraH 3 / ___aviratikAvAdaprastAro yathA-kazcid avamarAniko dazavidha ca samAcAyAM skhalito snAdhikena 'he duSTa ziSya ! skhalito'si' ityAdivAkyatastarjita mAlocati- ayaM ratnAdhiko'ha'-miti garveNa mAmaskhalitamapi tarjayati kaSAyodayato mAM prerayatItyavasa lAvA tathA karomi yenArya laghuko bhavatIti / tato'nyadA chAvapi bhikSArtha gato, bhikSAmAnIya pratyAvRttau mArge uSNakAlAdikAraNavazAd cubhukSitau tRpito tatraivaM cintitavantau-matra parimAjikAdevakule kuTaGge latAvRkSAcchAditasthAne prathamAlikAM-pUrva kizcida bhojanaM kRtvA pAnIyaM pAsyAvaH, iti cintayitvA sukhaM sthitI, anAntare'vamarAsnikena ekA parivAjikA tadabhimukhamAgamchantI dRSTA, labdho'vasara idAnImiti cintayitvA vadati-kuruta bhadantAH ! bhavantaH bhojanapAnam , ahaM tu uccArArtha gamiSyAmIti / evamukvA saMghamAcAryasamIpe samAgatya maithune. ibhyAlyAtuM bhaNati-bhadanta : jyeSTA''ryeNAya sadya idAnI parivAjikAgRhe prati sevitamakArya Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvata. rike um mommunveiww.ne.nirm in.wwe... pRharakalpa sUtre maithunalakSaNamityabhyAkhyAnadAnamaviratikAvAdalakSaNazcaturthaH prAyazcittaprastAraH / / apuruSavAdaprastAro yathA - ko'pi sAdhU snAdhikena duSpratyupekSaNAdiskhalane tarjitachidrAnveSI bhikSAto nivRttya ratnAdhikamuddizyAcArya bhaNati-nUnameSa ratnAdhiko'puruSo napuMsako varttate, bhAcAyaNa proktam tvayA kathaM jJAtam ! tenoktam-mamaitasya nijakaiH kathita yadayaM napuMsakaH pravAjito bhavateti / tato mayA'pi jJAtam-hasitasthitacaGkamitazarIrabhASAdilakSaNaiH 'mayaM napuMsakaH' iti / evamabhyAkhyAnadAnaM paJcamo'puruSavAdarUpaH prAyazcittaprastAraH 5 / dAsavAdaprastAro yathA-pUrvavadeva ko'pi sAdhU ratnAdhikamuddizyAcArya prati bhaNatiayaM ratnAdhiko dAso'sti / mAcAryairuktam -kathaM jAnAsi !, sa prAha-nijakairmama kathita mayA'pi jJAtaM ca yadasau zIghrakopazIlaH ucitAnucitavivekavikalAM bhASAM bhASate, ityAdilakSaNaiH zasasthAnAdinA'pi cAya dAsatvAmIgate. ityAdyabhyAkhyAnadAna dAsavAdarUpaH SaSThaH prAyazcittaprastAraH 6 / pate SaT kalpasya prastArAH prAyazcittaracanAvizeSAH pratipAditA iti 6 / atha sUtravyAkhyA-'icce te' ityAdi, icce te ityetAn pUrvoktAn cha kappassa patyAre SaT kalpatya prastArAn patyArettA prastIrya yadi sa prastArako'bhyAkhyAnadAyaphaH sAdhuH svadattamabhyAkhyAnam sambhaM apaDipUremANe samyak yathArthatayA apratipUrayan tahANapatte siyA tatsthAprAptaH syAt, tat prANAtirAtAdika yatsthAnaM tatsthAnaM prAyazcittasthAna prApto bhavati / ayaM bhAvaH--yat prANAtipAtAdirUpeNAbhyAkhyAnamanyopari yena dataM sa tasyAsadbhUtatayA svAropitAbhyAkhyAnasya satyatayA samarthana kattuM na zaknoti tadA tasyaiva manyAkhyAna dAyakasyaiva prANAtipAtAdikariva prAyazcittasthAna prAptaM bhavati, AcAryeNa tasyA'bhyAkhyAnadAyakasyaiva prANAtipAtAdipApaprAyazcittaM dAtavyamiti / yadi abhyAkhyAnadAyako'bhyAkhyAnadAnaviSaye vivadamAno bhavettadA tasya prativivAdamuttarottaraM prAyazcittavRddhiH kartavyA, tathAhiprathamaM mArge rahanAdhika-bhavatA daro mAritaH' iti kathayitvA tato nivRtyAcAryasamIpaM tatkathanArtha bajati tadA abhyAlyAnadAtRtvena tasyAbhyAkhyAnadAyakasya mAsaladhuprAyazcittaM bhavati, tataH paraM bhagane mAsaguru / tasya bhaNane yadi AcAryoM yasyopayebhyAkhyAnaM prAptaM taM sAdhumAhya pRcchatikiM tvayA darduro mAritaH ! sa kathayati-na mAritaH, evaM tena kathite tasyAbhyAkhyAnadAyakasya caturlaghuprAyazcittaM bhavati / tena bhUyaH pracchane prerita AcAryastaM punaH pRcchati tadA'pi pUrvavadeva 'na mAritaH' iti kathane tasyAbhyAkhyAnadAtu caturguru / punaravamo bhaNati yadi na vizvAsastadA satropasthitA gRhasthA: praSTavyAH, sAdhavo gRhasthAn praSTuM gacchanti, pRSTe sati SaDlaghu, pRSTA gRhasthA bhaNanti-nAsmAbhirayaM darduramAraNaM kurvan pRSTaH, iti taiH kathane SaDgurU, sAdhavaH samAgatAH kathayanti nApadAktio'nena da?ra iti tadA chedaH / Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNimAjyAghacUrI u06 sU0 3-5 sAdhusAyonAM parasparakaNTakAdinissAraNavidhiH 149 athAbhyAkhyAnadAyako maNati-yannAma gRhasthA asaMyatA malIkaM satyaM vA bukte naiteSAM vacanapratyayaH, evaM bhaNato mUlam / yadi sa bhaNati gRhasthAca yUyamekatra militAH, ahaM punarekaH ko'nyo mama pakSe ! iti kathane'navasthApyam / punagRhasthAn bhaNati-sarve'pi yUyaM pravacanasya bAyAH, iti bhaNatastasyAbhyAkhyAnadAyakasya pArA cikaM prAyazcitaM samApatati / evamuttarottaraM vivadataH pArAJcikaM yAvat prAyazcittaprastAro mavatIti / evameva yadi rAsnikena satyameva darduro vyaparopitaH pRSTe ca bhUyo vivAdapUrvaka nihate tadA'bhyAkhyAnadAyakasyeva tasyApyuttarottara prAyazcittavRddhiH katavyA / tatrAbhyAkhyAnadAyakasyaika evaM mUSAvAdalakSaNo doSaH kintu dvitIyasyAbhyAkhyAtasya rAnikasya tu darduravadhaM kRtvA nite iti do doSau bhavataH, ekaH prANAtipAtajanito doSaH, dvitIyo mRSAvAdajanitazcati / yadi bAbhyAkhyAnadAyako'vamarAtnikaH tathA'bhyAkhyAto rAsnikaca abhyAkhyAne datte'pi prANAtipAte kRte'pi ca svakathanasiddhayartha na vivadati yathArtha yathAyogaM prAyazcittaM gRhAti tadA na tayoH prAyazcittavRddhiH kartavyeti / evamanye mRpAvAdAdiprastArA api svayaM bhAvanIyA iti // sU0 2 // atha niryanyanirmanthonA 'parasparaM kaNTakAyuddharaNapramRtiviSaye vidhimAha-'nigaMyassa ya' isyAdi / sUtram -Niggayassa ya ahe pAyasi svAna vA kaTae yA hIrae pA sakare vA pariyA pajjejjA taM ca NigaMgathe no saMcAei noharittae cA visohitae vA taM NimayI NIharamANI vA visoddemANI vA gAikkamai / / 03 / / chAyA-nirgranthasya cAdhaH pAde sthANuSarSA kaMTako vA horakaM vA zarkara kA pahapota tacca nirgranyo mo zaknuyAt niI vA vizAdhituM pAtaM nimranthI nirastI bA vizodhayantI yA nAtikAmati // 03 / / cUrNI-'NiggaMthassa ya' iti nimranthasya gachataH pramAdAdikAraNavazAt ahe pAyasi adhaH pAde pAdayoH pAdasya vA adhaH pradeze pAdatale ityarthaH khANa vA sthANurvA, tatra sthANu ma chinnagodhUmAdeH kSetrasaMlagnamUlasthito'vayavavizeSaH kaMTae vA kaTako vA kaNTakivRkSasya barburAdevayavavizeSaH horae vA hIrakaM vA, tatra hIrakaM nAma sUcIvat tIkSNakASTakhaNDo vA sakkare vA zarkaraM vA zarkare nAma pASaNakhaNDaH, ucca sthApadAdi bhikSAyAnetuM gacchataH zramaNasya pAdatale pariyAvajjejjA paryApatheta prApnuyAt pAde salAnaM bhavet caraNaH kaMTakAdinA viddho bhavedityarthaH taM ca NiggaMthe taccapAdasalA nakaNTakAdikam nirgranthaH zramaNaH svayamanyo vA sAdhuH no saMcAie no zaknuyAt nIharicae vA visohicae vA nihata vA vizodhita vA kazcit zramaNaH kAraNavazAt pAdatalasaMlagnakaNTakAdikam niSkAsayitumuddharnu vA na zaknuyAt ma samarthoM bhavedityarthaH, atha yadA svayamanyo vA zramaNastAn kaNTakAdIn samuddhataM no zaknuyAt sadA taM NigaMthI pIharamANI vA zramaNacaraNAt salAnakaNTakAdikaM niIntI nikAsayansI Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 hatkalpasne 'visohemANI yA' vizodhayantI samuddharatI NAikkamai nAtikAmyati tIrthakarAjJAm , sA tIrthakarAjJAyA ullaGghana na karoti, jinAjJAvirAdhikA na bhavatItyarthaH // sU0 3 / / sUtram-NiggaMdhassa ya acchisi pANe vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca giragaMthe no saMcAei paNIharIttae vA visohittae vA taM NiggaMthI gIharamANI vA visohamANI vA, mAikkama // 50 4 // chAyA * nirmathasya cAiiNa mANo vA, poja yA, rajo vA, paryApayeta tacca nirgrantho ko zaknuyAt nihatam ghA, vizodhituM ghA, taM nigranthI nidarantI ghA pizoghayantI vA nAtikAmati / / sU0 4 // cUrNI-Niggayassa ya iti nirgranthasya zramaNasya acchisi akSiNi netre pANe vA prANo vA-kSuda jIvo mazakAdirvA bIevA bIja vA zAligodhUmAdibIjaM, 'rae bA' rajo vA-dhUlikaNo vA pAriyAvajjejjA paryApayeta paripatet , nene yadi kSudra jantuprabhRtikaM vastu metrakaSTakAraka patitaM bhavedityarthaH, taM ca nigaye no saMcAie NIharittae vA-visohicae vA tacca nimrantho'nyaH ko'pi zramaNaH na zaknuyAt nihattu vA vizodhayituM vA tad netrapatitaM kSudrajIvAdikam nirmanyo'nyaH dhamaNaH sAdhuH netrapatitaM kSudajIvAdikaM sAdhunetrAt nihattu nikAsayituM vizodhayituM vA na zaknu yAt samartho na bhavet tadA taM NiggaMdhI joharamANI vA visohemANI vA mAikkamai tacca zramaNanetrapatitakSudanIvAdikaM zramaNasyA'zaktau satyAM nimandhI zramaNI niharantI sAdhunetrAta zudajIvAdikaM niHsArayantI vizozyantI apanayanaM kurvantI nAlikAmati tIrthakarAjJAM nollasyati / sU0 4 // sUtram-niggaMdhIe ya ahe pAyaMsi khANa vA kaMTae vA hIrae vA sakkarae vA pariyAvajjejjA, taM ca NigayI No saMcAei NIharilae vA visohitae vA taM ca NiggaM nIharamANe vA cisoddemANe vA mAikkamai // 05 // chAyA-nirdhanyAzyAdhaH pAde sthANurvA kaNTako thA hIrakaM yA zarkareM yA paryApota taMca nimranthI no zaknuyAt niIta vA vizodhayituM vA taM ca nigrantho giIran pA vizodhayan vA nAtikAmati / / sU0 5 // cUrNI-NiggaMdhIe ya' iti nimranthyAH ahe pAyaMsi adhaH pAde caraNasyAdhobhAge pAdatale ityarthaH khAna vA sthANurvA pUrvoktasthANukaNTa kahIrakazarkarAdikaM pariyAyajjejjA paryApardheta saMlageta sthANupratimA pAdo viddha ityarthaH taM ca niggaMthI no saMcAie NIharittae vA visohittae vA tazca nirbhanthI no zasnuyAt nihata vA, vizodhayituM vA, tatra tat zramaNIpadasalAnaphaNTakAdikaM zramaNI svayaM yasyAH pAde sthANyAdi lagnaM tadyatiriktA vA sAcI no zasnuyAt na Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNibhASyASI 10 6 sU06-10 praskhalanAdikAraNesAcyA prahaNe sAdhovidhiH 151 samarthA bhavet nirhatam niSkAsayituM vizoyituM pAdAduddhartum tadA 'taM Nigathe nIharamANe yA visohamANe vA NAikkamai tacca nigrantho nirharan vA vizodhayan vA nAtikAmati tIrthakarAjJAM nolAyati // suu05|| sUtram-NigathIe acchisi pANe vA cIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NirmAthI No saMcAei NIharicae vA visohicae vA taM ca Niggaye NIharamANe vA visohemANe vA NAikkamai // sU0 6 // chAyA-nirgrandhyA akSiNi prANo vA bIjaM ghA rajo vA paryApayeta taba nirbandhI no zaknoti nihattuM vA vizodhayituM vA tacca nimrantho niIran vA vizodhayan vA nAtikAmati // sU0 6 // cUrNoM-NigabIe' iti / nimrandhyAH 'acchisi' akSiNi-nayane pANe vA prANo vA-prANaH kSudrajanturmazakAdiH vopavA bIjaM vA laghutamaM phalAdebIjam rae vA rajo vA-dhUlikaNo vA kAraNavazAt zramaNyA netre 'pariyAvajjejjA' paryApadheta paripateta netre samApatitaM bhavet 'taM ca NiggaMdhI go saMcAei gIharitae vA visohittae vA' tacca nigranthI no zaknoti nihana vA vizodhayituM vA tatra taM zramaNyakSipatitaM kSadarjIvamazakAdikam yadi nigranthI zramaNI nihata niSkAsayituM vizodhayitumapAka na zaknuyAt tadA "taM ca nigaye pIharamANe vA pisoDemANe vA nAikamai" taM ca nimrantho nirharan vA viMzothayan vA nAtikAmati // sU0 6 // sUtram-Niggathe Nithi duggaMsi vA visamaMsi vA paJcayaMsi vA pakkhalamANi vA pavaDamANi vA gidramANe yA avalaMbamANe vA jAikkamai ||suu0 7 // chAyA-nirmanyo nimrI durge ghA viSame vA parvate vA prasthalantI vA prapatantI thA gRhan cA avalamyamAno yA nAtikAmati // sU0 7 // ___cUrNI-Nigaye NigaMdhi' iti / nimranthaH nimranthIM kadAcit duggasi vA durge vA parvatAdivikaTabhUmau pisamaMsi vA viSame upacanIcapradeze picchalapradeze vA 'pavyayaMsi vA parvate vA paksalamANi vA' praskhalantI caraNAdisaMkAcena patantImitra bhavanto vA patraDamANi vA prapatantI kA patitumAragdhAM giNhamANe vA gRhan hastAdinA tasyA grahaNaM kurvan avalaMbamANe vA ava. myamAno vA patantyAH dehayaSTyAdyAzrayeNa sAhAyyaM kurvan ityarthaH gAikkamA nAtikAmati // sU0 7 // satrama-NiggaMdhe NiggaMthi seyaMsi vA paMkasi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA okasamANi vA ozamANi vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA jAikkamai // mU0 8 // chAyA -nindho nigraMthI seke vA pake yA panake vA udake vA acakarSantI SA avaguDantIM pA rakhan yA abalambamAno vA nAtikAmati / / mU0 8 // Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRharakalpasne cUrNI--'Niggape NiggayI vA' iti / nirmanthaH nimranthI seyaMsivA seke vA, tatra seko jalasahitakardamAzodhakaH tathA ca seke jalasahitakardame vA paMkasi va paMke vA zuSkaprAye kardame paNagasi vA panake satatajalasampatpiASANAdau saMlagno iritavoM vanaspativizeSa: 'lIlaNA- mUlaga' iti prasiddha tasmin udagaMsi vA udake jale vA okasamAthi vA avakarSantau vA jalasrotasA nIyamAnAM 'obuDamANi vA' mava intI jalasahitakadame ke jale vA nimajantI zramaNI zramaNaH 'giNhamANe' gRhNan uddharaNecchayA tathA 'avalaMbamANe vA' avalambamAno vA dhArayan vA 'nAikkamai nAtikAmati tIrthakRtAmAjJA nollaiyatIti / / sU0 8 // sUtram--migaMthe NiggayiM gArva ArohamANi vA orohamANi vA giNDamANe vA avalaMbamANe vA gAikkamai / / 50 9 // chAyA-nirgrantho nirgandhI nAgham pArohantIM yA aparohantI vA gRhNan vA aghalambamAno vA nAtikAmati // sa. 9 // cUrNI-'niggaMdhe' iti / nirgranthaH 'NigaMrthi' nigranthI 'NA' nAvaM naukA 'ArohamANivA' mArohantI-samArohantAm 'orohamANi kA' avarohantIm avatarantIm 'giNhamANe vA' gRhan avalaMbamANe vA avalambamAno vA zramaNaH NAikkamai nAtikramasti tIrthakarAjJAM nollakSyati na virAbhayatIti bhAvaH / / sUtra 9 // sUtram-khicacitaM nigarthi nigaye giNhamANe vA avalaMbamANa vA pAikkamaI / / suu010|| chAyA-kSitadhitAM nimranthI nirbhanyo gRman vA avalambamAno vA mAtikAmati // sU0 10 // cUNI--khittacitta' iti / kSiptacittAm, tatra kSipta vikSiptam udvignaM manoglAnyAdinA cittamantaHkaraNaM yasyAH zramaNyAH sA kSiptacicA, tAizIm nirmanthI nirmandhaH zramaNaH 'niNhamANe vA gRhNan vA avalambamANe vA avalambamAno vA dhArayan vA 'NAikkamai nAtikAmati tIrthakarAjJAM nollayati || sU0 10 // sUtram-evaM dittacicaM0 // sU0 11 // jakkhAiha / / sU012 | ummAyapata. ||suu0 13 // uvasaggapataM NiggaMthi Niggathe giNDamANe vA avalavamANe vA nAikkamaI // 50 14 // chAyA - pavaM dIptacittAM yakSAviSThAmunmAdaprAptAmupasargamApto nirgranthIM nirganyo gRkhan vA avalambamAno vA nAtikAmati || sU0 11-14 // cUrNI--'evaM dittacitta evaM dazamasUtroktaprakAreNa dIptacittAm, tatra dIptaM laukikaloko tarikavastuviSayakodrekeNa bhrAntaM cittamantaHkaraNaM yasyAH sA dIpacittA, tAm / yadA jakkhA Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharNimAcyAvarI u0 6 sU0 15-19 kApasya kaukudhikAdiSaTparimanthuvarNanam 153 'iMTTaM yakSAviSTAm vyantaradevaparigRhItAma, yadvA ummAyapatta unmAdaprAptAm , tatronmAdo nAma-rogAdinA cittAnavasthatA tathukkAma, usaggapana upasargaprAptAm-devamanuSyatiryagAdikRtopasargaviziSTAm Nigarthi nimranthIM zramaNIm nigAthe nimranthaH zramaNaH giNDamANe gRhan kvacityatanAditaH kvacidrautradhAdipAnArtha vA aMlagnamANe nA mavalambamAno vA pArayan vA NAikmai nAtikAmati tIrthakarAjJAM nollaGghayati // sU0 11-14 // !. .. sUtram- sAhigaraNa || sU0 15 // sapAyacchita // sU0 16 // bhattapANapaDiyAikkhiyaM / / khU017 // aTThajAyaM nigathi Niggaye giNDamANe vA avalaMbamANe vA 'mAikkamai / / suu018|| 1. .. r' chAyA-sAdhikaraNAm si015 // sapAyazcittAm / sU0-16 // bhaktapAnapratyAkhyA tAm / / sU0 17 / / arthajAtAM nirghandhI nirgrantho gRhan vA avalambamAno yA nAtimAmati // sU0 18 // __pUrNI- 'sAiiMgaraNa' iti / sAdhikaraNAM, tatrAdhikaraNaM kalahaH tena yuktAmiti sAdhikaraNAm-kalAhAsatamAnasAm , tathA saMpAyariMchatta samrAyazcittAM prAyazcitena yuktAmiti saprAyazcitAm prAyazcittaprAptAM-prAyazcittena calacittAmityarthaH bhattapANapaDiyAikkhiyaM bhaktapAnapratyAkhyAtAm , tatra bhaktamodanAdika, pAnaM jalam, te pratyAkhyAte yayA sA bhaktapAnapratyAranyAtA-tAm gRhItAnazanavratAmityarthaH, ajAyaM artha jAtAm-arthalabdhAm bhUmipatinaM suvarNAdikaM dRSTvA tada mahItuM namrIbhUtAm , kutrApyartharAzi dRSTvA sAtavikAreNa calacittAma , yadvA-arthAkulaM patiputrAdikaM jJAtvA tatsahAnimittaM dravyopArjanAya saMyamAccalitacittAm , yadvA ziSyAnimittaM dravyalAbhArtha gantukAmAma , patAdRzIm Niggathi nirmI--zramANIm giNDamANe gRhan upadezena zarIreNa vA spRSTvA nivArayan abalambamANe vA avalambamAno vA NigAMye nimrantha:-zramaNaH jAikkamai nAtikAmati-tIrthakarasyAjJAM mollAyatIti bhAvaH // sU0 15-18 // zramaNInAM sAmAcArIlakSaNaM kalpa darzayitvA saMprati kalpasya pratibandhakAn darzayitumAha -'cha kappassa' ityAdi / sUtram-cha kappassa palimaMca pannattA, taMjahA-kokuie saMjamassa palimaMdhu 1, moharie saccavaraNassa palimayU 2, titiNie esaNAgoyarassa palimaMdhU 3, cakhalolae Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 154 pArakarapatra iriyAvadiyAe palimaMthu 4, icchAlolue muttimamgassa palimaMdhU 5, mijjANiyANakaraNa siddhimamgassa palimayU, savvastha magavayA aNiyANayA pasatyA 6 // sU0 19 // __chAyA-SaT kalpasya parimanthayaH praNatAH, tadyathA-kaukucikaM saMyamasya parimanyuH 1, maustrayaM satyavacanasya parimanthuH 2, titiNikam eSaNAgodharasya parimanyuH 3, cakSulailyam peApathikasya parimaMthuH 4, icchAlolupyaM muktimArmasya parimanthuH 5, mithyAnidAnakaraNaM siddhimArgasya parimanthuH, sarvatra bhagavatA anidAnatA prazastA 6 // sU0 19 // cUrNI-'cha kappassa palimadhU pannattA' iti / pada-padasaMkhyakAH kalpasya sAdhusAmAcArIlakSaNasya parimanthavaH-parimadhnantIti parimanthavaH ghAtakA ityarthaH prajJaptAH kathitAH / tAneva ghaD medAn darzayitumAha-taM jahA ityAdi, taM jahA tadyathA-kokuie saMjamamsa palimaMdhU kaukucikaM saMyamasya parimandhuH, tatra-kaukucikam-kuceSTA bhANDaceSTA vA, vikRtaM mukhaM kRtvA lokAnAmagrataH pradarzanam, etAdRzaM kaukucirka saMyamasya cAritrasya parimanyuH, kaukucikasya kandarpodIpakatayA saMyamasya mutarAmeva vighAtakasaMmavAditi, iti prathamo medaH 1 / moharie saccavapaNassa palimaMdhu maumvarya mukharatA satyavacanasya parimanyuH, tatra mukharatA vAcAlatA nirarthakamadhikajalpanam satyavacanasya parimanthuH, vAcAlatAyAH satyapratibandhakatvAditi dvitIyo bhedaH / titiNie esaNAgoyarassa palimandhU titiNikameSaNAgocarasya parimanyuH, tatra titi NikaM sarvadA bhikSAyA alAbhe gRhasvAminaM prati-kRpaNo'yam' ityAdirUpeNa taNa-taNa (bar3abaDa) zabdakaraNaM tat, eSaNA-vizuddhabhaktapAnAdi gaveSaNarUpA, tatpradhAno yo gocaraH gocaracaryA, tasya parimanyuriti tRtIyo bhedaH 3 / cakkhulolae iriyAvahiyAe palimanyU cakSulIlyam aipithikasya parimandhuH tatra cakSulAlya netrayozcAzcalyam IrSyAsamiterdhAtakam cakSuSazvAJcalyena mArge gamanasamaye samyagavalo. kanAbhAve saMyamAmavirAdhanasaMbhavAt IryAsamiteH svayameva vidhAtAditi caturthI bhedaH | icchAlolue muttimangassa palimanyU icchAlolupyaM muktimArgasya parimanyuH, icchAlolupyam mAhArAdivAcchAyAM gRddhimAvaH, iti paJcamo bhedaH 5 / / mijjANiyANakaraNa siddhimagassa palimanthU bhitryAnidAnakaraNaM siddhimArgasya parimanthuH, bhidhyA-lobho gRddhirityarthaH, tazAta nidAnakaraNam , tacca siddhimArgamya parimanyuH, Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNimAyApadhurI u0 620 20 vidhAnaparisidhagam 165 iti SaSTho maidH| yataH savvatya bhagavayA aNiyANayA pasatyA sarvatra bhagavatA bhanidAnatA prazastA prazaMsiteti / / sU0 19 // samprati kalpasthiterbhedAna darzayitumAha-'chavima' ityAdi / sUtram-chabihA kappahiI paNNattA taM jA-sAmAiyasaMjayakappaTTiI 1. heorahAvaNiyasaMjapakappaDhiI 2, NivisamANakappahiI 3, NijviTakAiyakaparhiI 4, jiNakappaTTiI 5, gherakappaTTiI 6 / ti bemi // mU0 20 // ____ kappassa chaThTho uddeso samatto chAyA - paividhA kalpasthitiH prakSatA tadyathA-sAmAyikasayatakalpasthitiH 1, chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitiH 2, niviMzamAmakalpasthitiH 3, niviSTakAyikakalpasthitiH 4, jinakApasthitiH 5, sthavirakalpasthitiH 6 / iti pravImi / 20 20 // kalpasya SaSTha uddezakaH samAptaH // 6 // cUrNI-chavihA' iti / paividhA padaprakArA kappahiI paNNattA kalpasthitiH prajJAptA kathitA, tatra kalpe saMyatAcAre sthitiravasthAnamiti kalpasthitiH, athavA kalpasya sAdhusAmAcArIlakSaNasya sthitimaryAdA iti kalpasthitiH, sA pavidhA prajJaptA-nirUpitA / tAneya paibhedAn darzayitumAha-taM jahA ityAdi, te jahA tathathA- sAmAiyasaMjayakappaTTiI sAmAyikasaMyatakalpasthitiH, tatra samo rAgadveSarahitabhAvaH-zAnadarzanacAritralakSaNabhAvaH, tasyA''yaH prAptiH, athavA samaya eva sAmAyika sarvasAvadhakarmaNAM viratilakSaNam, tatpradhAnAH saMbatAH sAdhavaH, tAdRzasAdhUnAM sthitiH sA sAmAyikasaMyatakalpasthitiH prathamA 1, chedokTAvaNiyasaMjayakApaTTiI chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitiH, tatra chedanam pUrvaparyAyocchedanam, upasthApanIyamAropaNIyaM yat tat chedopasthApanIyam nyaktito mahAvateSu AropaNamityarthaH, tatazca chedopasthApanIyapradhAnA ye saMyatAH te chedopasthApanoyasaMyatAH sAdhavasteSAM yA kalpasthitiH sA chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitidvitIyA 2, nivvisamANakappaTTiI niviMzamAnakalpasthitiH, tatra nirvizamAnAH parihAravizuddhi kalpaM vahamAnAH, teSAM kalpastasya sthitinirvizamAnakApasthitistRtIyo bhedaH 3, ninciTakAyaikappahiI nirviSTakAyikakAlpasthitiH, tatra niviSTakAyiko nAma yena parihAravizuddhikaM nAma tapo nyUTam , nirviSTa sevitaH viva. kSitacAritrasvarUpaH kAyo-deho yaiste nirviSTakAyikA iti vyutpatteH, teSAM nirviSTakAyikAnAM kalpasthitiriti nirviSTakAyikakapasthitizcaturthI 4 / jiNakappahiI jinakalpasthitiH, tatra jinAH gacchavinirgatAH sAdhuvizeSAsteSAM jinAnAM kalpasthitiriti jinakalpasthitiH paJcamI 5, therakappaDhiI sthavirakalpasthitiH, tatra sthavirA AcAryopAdhyAyAdayaH gacchasApekSAH sAdhudi. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 bRhat "zevAsteSAM kalpasthitiriti sthavirasthita riti pachI 6 timi iti yami-sudharmA svAmI jambUsvAminaM prati kathayati - he jambu | yadahaM tIrthaMkaramukhAda kalpasthitiviSaye zrutavAn tadeva tubhyaM kathayAmi natu svamanISayA prakalya kathayAmIti // sU0 20 // 4 " 'iti zrI vizvavikhyAta jagallabha - prasiddhavAcaka paJcadazabhASAkuTitalalitakalA pAlApaka"pravizuddhagayapadyanekamanyanirmApaka - vAdirmAnamaka- zrI zAhU chatrapati kolhApura japrada sa " jainAcArya " - pada bhUSita - kolhApura rAjaguru - bAlabacAri - jainAcArya - jainadharma- divAkara--pUjyazrI pAsI lAlaca viviracitAyAM "bRhatkalpasUtrasya" CRANE dhUrNimANyA'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM du peTha udezakaH samAptaH // 6 // 14 8.0.0. Dolpanacho "samApta saMcUrNimAyAvacUrIka pa Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIbRhatkalpasUtrasya // __ mUlapAThaH chatram - no kappai niggaMyANaM vA nimgayINaM vA Ame tAlapalaMye abhinne paDi gAhie // 1 // kappai nigaMthANaM vA nimgayINaM vA Ame nAlapalaMce bhinne paDigAhittae / // 2 // kappai niggaMyANaM pakke tAlapalaMce bhiNNe vA abhiNNe vA paDigAhinae // 3 // no kappai niggayoNaM pakke nAlapalaMce abhinne paDigADittae ||4|| kApaDa niragaMthINaM pakke tAlapalaMga minne paDimAhitae, sevi ya viDibhipaNe no va NaM avihibhipaNe // 5 // se gAmaMsi vA NagaraMsi vA kheDasi vA kabbaDaMsi vA masi vA paTTaNaMsi yA AgaraMsi vA doNamuIsi vA nigamaMsi vA AsamaMsi yA saMnivesi vA saMvAhasi vA ghosaMsi yA aMsiyasi vA puDa meyaNami vA rAyavANimi vA saparikkhevaMsi abAhiripaMsi kappai nigaMthANaM hemaMtagimhAsa egaM mAsaM vanthae // 6 // se gAmaMsi kA jAva rAyahANisi vA saparikvevaMsi sabAhiriyami kappAi nigaMyANaM hemaMtagimhAmu do mAse vatyapa, aMto ikkaM mAsaM, bAhi ikkaM mAsaM, aMno vasamANANaM aMto bhikkhAyariyA, bAhiM yasamANANaM vAhiM bhikkhAyariyA // 7 // se gAmaMsi vA jAna gayahArNisi vA saparikkhebasi avAhiriyasi kappai nirgathINaM hemaMtagimhAsa do mAse vasthae // 8 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevasi savAhiriyasi kappai nigama yINaM hemaMtagimhAsa cattAri mAse vathae, aMto do mAse, vAhido mAse, aMto vasamANINaM aMto bhikkhAyariyA, bAhi vasamANINaM vAhi bhikavAyariyA / / 9 / / se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egavaDAe egaduvArAe eganikkhamaNaparvamAe no kappai niggaMdhANaM vA niggaMthINaM vA egayao vatthae // 10 // ___gAmasi vA jAva rAyahANisi vA abhiNiyagaDAe abhinidubArAe abhiNikkhamaNaevesAe kappai niragaMthANaM vA niggayINaM vA egapo vatthae // 11 // Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no kappai nigaMdhINaM AvaNagi haMsi vA ratthAmuhaMsi bA, siMghADagaMsi vA caukkasi vA caccaraMsi vA aMtarAvaNaM si vA vatthae // 12 // kappai niggaMthANaM AvaNagisi vA jAva aMtarAvaNaMsi vA vatyae // 13 / / no kappai niggaMthINaM ayaMguyadhArie uvassae vatthae / egaM patthAraM aMto phiccA ege panyAraM bAhi kiccA ohADiyacilimichiyAgasi evaM NaM kappai ktpae // 14 // kappai nimAMthANaM avaMguyaduvArie ubassae vatthae // 15|| kappai niggaMdhINaM aMtolinaM ghaDi bhattayaM dhArittae yA pariharinae vA // 16|| no kappai niggaMyANaM aMtolitaM ghaDimattayaM dhArittae cA pariharinae vA // 17 // kappai niggaMthANa vA niggaMdhI vA calacilimeliya parisae kA, paridharie thaa| no kappai niggaMthANa niggaMthINa vA dagatIraMsi cihittae vA nisIittae vA, tupahittae vA nidAittae thA, payalAittae cA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA aharitae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA paridRvittae, sAyaM vA karittae, dhammajAgariya vA jAgaritae, kAusamaggaM vAkarittae, ThANaM vA tthaaice||19|| no kappar3a niggathANa ghA niggINa dhA saciJcakamme uvassapa vasyae ||20|| kappA niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA acittakamme upassae vatthara // 21 // no kappai nirgayINaM sAgAriyaaNissAe vatthae // 22 // kappai niggaMdhINaM sAgAriyaNissAe vatyae // 23 // kappai niggaMdhANa sAgAriyassa NissAe vA paNissAe SA vatthara // 24 // no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA sAgAriyauvassae patthae // 25 // kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA appasAgArie ubassae vatthae // 26 // no kappai niggaMthANaM itthIsAgArie unassae vatthae // 27 // kappai niggaMyANaM purisasAgArie uvassae vatthara // 28 // no kappai nimnathINaM purisasAgArie uvassae bathae // 29 // kappai nimgaMdhINaM itthIsAgArie ubassapa vasthae / // 30 // no kappaDa niragaMthANaM paDibaddhasijjAe vatthae // 31 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNaha nigaMdhINaM pariSaddhasijjAe vatthae // 32 // no kappai nigAthANaM gAhAvaikulassa majjhamazeNaM gataM vatyae // 33 // kappada niggaMdhINaM gAhAvAkulassa majjhamaNa gaMtu vatthae // 34 // bhikkha ya ahigaraNaM kaTu ta ahiMgaraNaM vibhosavitA vibhaosaviyapAhuDe, icchAe paro ADhAinA icchAe paroM no AhAijjA, icchAe paro abhUTrinA, icchAe paro no anmadvijjA, icchAe paro vaidijjA icchAe paro no vaidijjA, icchAe parI saM . jijjA, icchAe paro no saM jijjA, icchAe paro saMvasijjA, icchAe parI no saMvasijjA, icchAe paro upasamijjA, icchAe paro no upasamijjA, jo uvasamai tassa asthi ArAhANA: tro na javasAiTasa nagi bhAgAgA, tamhA appaNA ceva uva. samiyanaM / se kimAha bhate !? usamasAra sAmaNaM / / 35 / / / no kappada mirgayANa cA niggaMthINa vA vAsAtrAseSu carittae // 36 // kappai nigayANaM vA niggayINaM vA hemaMtagimhAsu carisae // 37 // no kappai nigaMthANa vA nigaMthINa vA berajjaviruddharajjasi sajja gamaNaM sarana AgamaNa sajna gamaNAgamaNaM karittae / jo khalla nimmatho vA nirgayI vA veramaviruddharajmasi sajja gamaNaM sajja AgamaNaM sajja gamagAgamagaM karei karataM vA sAijar3a se duicoSibIikamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // 38 // nimmaM ca NaM gAhAvAkulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaciMha kei vatyeNa vA paDiggaheNa cA kaMbaleNa vA pAyapuchaNeNa vA upanimaMtejjA, kappar3a se sAmArakarDa gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccapi umga aNuNavittA parihAraM pariha rittae // 39|| nimagathaM ca NaM pahiyA biyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikAyaMtaM samANa kei kSeNa kA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimatejjA, kappar3a se sAgArakaI gahAya AyariyapApamUle ThavitA doccapi umga aNuNNa vinA parihAraM pariharittae // 40 // nigaghi ca Na gAhAvakulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavirTa kei vatyeNa vA paDigAiNa vA kavacheNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimajjA , kappai se sAgArakarDa gahAya parattiNopAyamale vittA doccaMpi ugaI aNuNNacittA parihAraM pariharittae ||41 // niggathi ca viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikvaMtaM samANaM kei vatyeNa vA paDiggaheNa rA kaMghaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejmA kappar3a se sAgAskarDa gahAya pattiNI. pAyamale ThavittA doracaM pi uggaI aNuSNavittA parihAra pariharittae / / 4 / / Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no kappai niggathANa yA niggaMdhINa vA rAo vA ciyAle vA asaNaM . vA pANaM vA sAima vA sAimaM vA paDiggAhittae, nannatya egeNaM pudhdhapaDile dieNaM sejjAsaMthArapaNa // 43 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAI vA ciyAle yA vatthaM vA paDiggaI vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM cA paDiggAhittae, nannatya egAe iriyAiDiyAe, sAvi ya paribhuttA vA dhoyA vA rattA vA ghaTTA vA maTTA vA saMpadhUmiyA vA // 44 // no kappai nirNayANa vA, niggaMdhINa vA rAbho vA, viyAle vA, addhANagamaNe ettae // 45 // no kappai nigaMthANa vA niggaMdhINa vA saMkhaDiM vA saMkhaDipaDiyAe addhANagamaNaM enae // 46 // no kappai nigathassa egANipassa rAo vA viyAle vA vaDiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappar3a se appabiiyassa vA appataiyassa vA, rAo vA, viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikvamittae vA patrisittae vA // 47 // no kappai nigathIe egANiyAe rAo vA viyAle yA bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi bA nikvamittae vA pavisittae vA 1 phApai se appaviiyAe vA appatajhyAe yA appacautthIe vA rAo vA viyAle vA bahiyA viyAbhUmi vA bihArabhUmi cA nikkhamittae vA pavisittae vA / / 4 / / appaDa nimgaMdhANa vA niggaMthINa vA purathimeNaM jAba aMgamagahAo esae, dakkhiNeNaM jAva kosaMbIo, paccatthimeNaM jAva zRNAvisayAo, uttareNaM jAva kuNAlAvisayAo ettae, etAvatAva kappai, etAvatAva Arie khette, No se kappai ettI bAhi / teNa paraM jatya nANadasaNacaritnAI ussapaMti-ti bemi // 49 // paDhamo udeso samatto // 1 // Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||biio uddemo|| uvasmayassa aMto bagaDAe sAlINi vA vIhINi yA muggANi vA mAsANi vA tilANi vA kulatyANi vA gohamANi vA javANi yA jabajavANi cA ukkhittANi vA vikkhittANi vA viikiNNANi vA vippakiNNANi vA no kappA niggaMdhANa vA nimgayINa vA adAlaMdAva vatthae // 1 // __aha puNa evaM jANijjA-(uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi yA0) no ukkhitAI no vikkhittAI no biikiNNAI no vipakiNNAI (kinta) rAsikahANi vA puMjakaDANi vA bhittikaDANi vA kuliyAkaDANi yA laMchiyANi vA muzyiANi yA pihiyANi vA kappada niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA hemaMtagimhAsu batthae // 2 // aha puNa evaM jANijjA (uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA0) no rAsikaDAI, no puMjakaDAI, no bhitikaDAI, no kuliyAkaDAI, (kintu) kohAuttANi vA, pallAuttANi ghA, maMcAuttANi cA, mAlAusANi yA olittANi vA littANi cA, pihiyANi vA laMchiyANi vA, muchiyANi vA kappai niggaMyANa vA niggayINa vA vAsAvAsaM vatthae // 3 // uvassayassa aMto vagaDAe murAviyaDakuMbhe vA, sovIraviyaDakuMbhe vA uvaniksitte siyA. no kappai niggaMdhANa vA nirgayINa vA ahAlaMdamavi vatthae / huratyA ya uvassayaM paDileDamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tatpa egarAyAo vA durAyAo vA paraM sai se saMtarA e vA parihAre vA // 4 // uvassayassa aMto vagaDAe sIodagaviyaDakuMbhe vA usiNodagaviyaDakuMbhe vA uvanikkhitte siyA, no kappai nigaMdhANa vA nimgaMdhINa vA ahAlaMdamapi batthae / huratthA ya juvassayaM paDi lehamANe no labhejjA evaM se kappar3a egarAyaM vA durArya vA vasthae, je tattha egarApAo vA durAyAo cA para sai se saMtarA chae vA parihAre vA // 5 // upassayassa aMto cagaDAe savarAIe joI jhiyAejjA no appaDa nimagayANa vA nigayINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA batthae, je tattha egarAyAo cA durA. yAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 6 // ubassayarasa aMto vagahAe samparAIe paIve paIvejjA no kappar3a nimmathANa vA niggaMdhINa vA ahAlaMdamami batthae / huratyA ya uvassapa paDilehamANe no Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 labhejjA evaM se kapar3a egarAyaM vA durAyaM vA vatthae je tattha egarAyAo vA durAyA vA paraM sa se saMtarA chee vA parihAre vA ||7|| uvassassa ato vagaDAe piMDae vA khopa vA khIre vA dahiM vA NavaNIe vA sapi vA telle vA phANie vA pUrva vA sakkuTI vA sihariNI vA ukkhitANi vA vitrivattANi vA vikiSNANi vA viSNANi vA no kappar3a nimgaMdhANa vA nirmANa vA aAlaMdramavi vattha ||8|| aha puNa evaM jANejjA - ( uvassAyarasa aMto vagaDA piMDara vA0 ) no ukkhitAI vA, no vikkhittAI vA no vikiNNAI vA no viSpakriSNAI vA ( kintu ) rAsikaDANi vA puMjakANivA bhittirANi vA kuliyAkaDANi vA lekhiyANi vA muddiyANi vA piDiyANi vA kappada niSANa vA nizAyINa vA hemaMta mhA varae ||9|| aha puNa evaM jANejjA ( uvassayassa to bagaDA piMDa vA0 ) no rAsi kaDANi vA no puMjakaDANi vA no mittikaDANi vA no kuliyAkaDANi vA ( kintu ) kodvAuttANi vA palAuttANi vA maMcAuttANi vA mAlA uttANi vA oliyANi vA vilicANi vA lekhiyANi vA muddiyANi vA piDiyANi vA, kappar3a nizANa vA nimAMthINa vA vAsavAsaM vatthae ||10|| no kapa nimmaMthaNaM ahe AgamaNa nihaMsi vA biyaDagihaMsi vA sImUlaMsi vA rukhamUlasi vA ambhAvanAsisi vA thapa / / 11 / / sure nidhAya Ahe AgamaNa girhasi vA viyaDagihaMsi vA vasImUlaMsi vA rukkhamUlasi vA ambhAvanAsiyaMsi vA vatthaSu // 12 // ege sAgArie pArihArie, do tinni catAri paMca sAgAriyA pArihAriyA, ega tattha kappAgaM ThacittA avasese nivvisejjA ||13|| no kappar3a nirmAANa yA nidhINa vA sAgAriyapiMDa bahiyA anIha asaMsavA paDagmAtie ||14|| no kappara niSANa vA niggaMdhINa vA sAgAsyipiMDa bahiyA nIhauM asaMsarvva paDigAttie / kappara nidhANa vA nirmAAMdhINa vA sAgAriyarpirDa bahiyA nIhaDa saMsada paDigAhie // 15 // Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo khalu niggaMyo vA nirgayo pA sAmAripapiDaM pahiyA nIhaDaM asaMsarTa saMsadvaM karei, karaita vA sAijjada se duhI voikkamamANe bhAvajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 16 // sAgAriyassa AiDiyA sAgArieNa paDimgaDiyA tamhA dAvara no se kappar3a paDimAhitae // 17|| sAgAriyassa AiDiyA sAgArieNa appaDigagahiyA tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhitae // 18 / / / sAgAriyamsa nIhaDiyA pareNa appaDiggahiyA tamhA dAvae no se kappai paDimgAhittae / sAgAriyalsa nIhaDiyA pareNa paDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kappA paDiggAhitae !|19|| sAgAriyassa asiyAno avibhattAbho abbonchinnAo abbogaDAo aNijnu dAo tamhA dAvae no se kappai paDimgAhitae | sAgAriyasma asiyAo vibhatAo vocchinnAo cogaDAo NijjadAo tamhA dAvae evaM se kappA paDiggAhittae | // 20 // gAliyassa pUrA bhane uddeziya beie pAhuDiyAe, sAmAriyassa uvagaraNajAe nihira nisiTTe pADihArie, taM sAgArio dejjA, sAgAspissa pariSaNo vA dejjA tamhA dAvae no se kApaDa paDiggAhittae // 21 // sAgAriyassa pUyAbhatte upesipa ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe nidie nisiTe pADihArie taM no sAgArio denA, no sAgAriyassa parijaNI vA dejjA sAgAriyassa pUyA dejjA tamhA dAvae no se kappai paDiggAdicae // 22 // sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDipAe sAgAriyassa uvagaraNajAe nihie nisiTTe apArihArie taM sAgArio dei sAgAriyaparijano vA dei tamhA dAvara no se kappar3a paDi mAhitae ||23|| sAgAriyarasa pUyAbhatte upie ceie pAhuDiyAe sAgAriyarasa ukAmanAe miTThie nisijhe apADihArie taM no sAmArio deha, no sAgAriyassa parijaNo vA dei, sAgAriyassa pUyA deha tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhicae // 24 // ___ kappaDa niragaMzANa vA niggaMdhINa vA imAI paMca vatthAI dhAritae vA pariha rittae vA, taM jahA-jaMgie bhaMgie sANae pottae tirIDapaTTe nAma paMcame // 25 // kappar3a nirNayANa vA niggathINa vA imAI paMca svaharaNAI dhAritae vA pariharittae vA, taMjaDA-umNiApa, uhie, sANapa, vaccAcippae, muMjacippae nAmaM pNcme||26|| // bIyo uddeso samatto // 2 // Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // taio uddeso|| no kappai niggadhANaM niggayINaM ubassasi cihittae kA nisIittae vA tuyahi ttae vA nidAittae vA payalAittae vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharittae, vA uccAraM cA pAsavarNa vA khelaM vA siMghANaM vA paridvavittae, sajjhAyaM vA karittae, jhANaM vA zAinae kAussagaM yA karittae, ThANaM yA ThAittara // 1 // no kappai nimgaMdhINaM niggaMdhauvassayaMsi cidvittae vA jAva kAussaggaM bA karinae ThANaM vA ThAittae // 2 // . no kappai niggayINaM salomAI cammAiM ahidvittae // 3 // kappai niggayANaM salomAI cammAI ahihittae, sevi ya parisutte no ceva NaM aparikSutte, sevi ya pADihArie no deva NaM apADihArie, sevi ya egarAie no ceva NaM aNegarAie // 4 // no kappai niggaMyANa vA niggaMdhINa vA kasiNAI cammAI dhArittae vA pariharittae vA // 5 // kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA akasiNAI cammAI dhArinae vA pariharitae vA // 6 // no kapai nigaMthANa yA niggathINa vA kasiNAI vatthAI dhArittae vA pariharittA vA / kappai niggaMyANa vA niggaMthoNa vA akasiNAI vatyAI dhArittae vA pariharittae vA // 7 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA abhinnAI vatthAI dhAritA kA pariharittae vA ||8|| kappai niggaMdhANa vA niggayINa vA minnAI vatthAI dhArittae cA pariharittae vA / / no kappai niggaMthANaM uggahaNaMtaga vA uggahapaGkaga vA dhArittae vA pariharittae vA / / kappai niggayINa uggahaNaMtarga vA umgahapagaM vA dhAritA vA pariharittae vA // 11 // nigaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDavApapaDiyAe aNupaviTAe cela? samupajjejjA, no se kappaDa appaNo nIsAe celaM paDimAhitae, kappai se pavattiNoNIsAe cela paDiggAhitae / no ya se pavittiNI sAmANA siyA je se tattha sAmANe Ayarie Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA uvajjhAe vA pacattara vA berevA gaNo vA gaNahare vA gaNAkcheya vA cantaM purao kaTTu viharas kappara se tannIsAe belaM pahiggAhitae ||12|| nigaMdhassa gaM tappaTTamavAra saMpavyayamANassa kappara syaharaNagocchgapaDigAhamAyAe tirhi kasiNehiM patyehiM AyAe saMpacacara se ya putrovaTTie siyA evaM se no ses rayaharaNagocchragapaDiggahamAyAe tihiM kasiNehiM catyehiM AyAe saMpanna tara, kappa se ahApaDiggahiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavvattara || 13|| niggaMthIya NaM tuSpadamapAra saMpavvayamANIe kappar3a rayaharaNagocchagapaDigahamAyA cauhi kasiDi kandhehiM AyAe saMpavyaittae / sA ya puvyotraTTiyA siyA evaM se no kappar3a rairaNagocchaNapaDigahamAyAe cauhiM kasiNehiM vatyehiM AyAe saMpalyaree, kappar3a se jApaDiyA kacAI hA gAra saMpavvaittae || 14 || no kappar3a nitragaMdhANa vA niraMgaMdhINa vA padamasamosaraNuddesapattAI celAI paDimgAhie / kappar3a nirmAANa vA nimgaMthINa vA doccasamosaraNuddezayacAI celAI paDammAhita ||15|| kappar3a nirmANa vA nidhINa vA ahArAyaNiyAra celAI paDimgAhitA // 16 // kappar3a nimANa vA niggaMdhINa vA ahArAyaNiyAra sejjAsaMdhAraNa paDiggAhitae || 17 || says niyANa vA nizgaMdhINa vA ahArAyaNiyAe kikammaM karitae ||18|| no kappar3a niggaMthANa vA nimgaMdhINa kA aMtarAgihaMsi ciTTittae vA nisIittara vA tuhita vA nidAittara va payalAinara vA asaNaM vA pANe vA khAimaM vA sAimaM vA AhAra Aharitae uccAraM vA pAsavarNa vA khelaM vA sighANaM vA paridvavittae, samAyaM vA karitara, jhANaM vA sAittae, kAussam vA karittara, ThANaM vAThAie / aDha puNa evaM jANejjA cAhie jarAjuSNe tavassI dubbale kilate mucchina vA pavaDijjayA evaM se kappar3a aMtarAgihaMsi cihnittae vA jAva ThANaM vAThAie ||19| no kappara nidhANa vA nimagaMthINa vA aMtarAgihaMsi jAna caGaggA cA paMcagAI vA Aikkhittae vA tribhAvittae vA kiTTie vA paveicae vA nabhanya emagAena vA egavAgaraNeNa vA emagAhAra vA egasiloeNa vA, setri ya ThiccA no vevaNaM aTTiccA // 20 // 2 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no kappai ningaNANaM vA niggaMdhINaM yA aMtarAgihaMsi imAI paMca mahabapAI samA. vaNAI Aikkhittara vA. vibhAkttie vA phihittae vA paveittae vA, nannastha paganAeNa yA jAca emasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no ceva NaM adviccA // 21 // no kappai niggathANa vA nigaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejAsaMthAraya AyAe apaDihaTu saMpavyaittae // 22 // no kappada niggaMdhANa vA nirgayINa vA pADihAriya sAgAriyasaMvayaM sijjA. saMthArayaM AyAe avikaraNaM kaTu saMpavyarattae // 23 // kappai niggaMdhANa vA nirgathINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejjAsaMthAraya AyAe vikaraNaM kaTu saMpavvaittae // 24 // ___iDa skhalu niggaMthANa vA nimgaMdhINa vA pADihArie sAgAriyasaMtae sejjAsaMthArae vippaNasijjA se ya aNugavesiyance siyA, se ya aNugaverasamANe la bhejjA tasseca paDidAyace siyA, se ya aNugavessamANe no labhejjA evaM se kappai docaM pi ugAI aNunnabittA parihAraM pariharittae // 25 // javisaM samaNA niggaMthA sejjAsaMthAraya vipajahaMti tazvisaM avare samaNA niggaMthA hunamAgacchemjA sacceva uggahassa puvANuNNavaNA cihai ahAnaMdamavi ugghe| asthi yA itya kei ubassayaparipAcannae acine pariharaNArihe sacceva umagahassa puccANuNNavaNA ciTTaDa ahAlaMdama bi uggahe // 27 // se patthuma aSvAvaDemu abbogaDesu aparaparigahiemu amarapariggahipasa sacceba umgahassa puvANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdmavi uggahe // 28 // se banthuma vAkDesu bogaDesu paraparigAhiemu bhikkhubhAvassa bar3hAe doccaMpi umgahe aNuNNaveyave siyA ahAlaMdamavi uggahe // 29 / / se aNuku ihesu vA aNubhittimu vA aNucariyAsu vA aNuphalihAsu vA aNupaMthesu vA aNumerAsu vA sajveva uggahassa puvANugNavaNA ahAlaMdamavi uggahe // 30 // se gAmassa vA jAva rApahANIe thA bahiyA seNNaM saMnividra pehAe kappA niggaMdhANa vA niggaMthINa vA nadivasa mikvAyariyAra garnu paDiniyattae / no se kappar3a taM raNiM tattheva uvAiNA vittae, jo ravala niggaMtho vA niggayI vA se rayaNi tattheva ucAiNAvei, uvAiNAvaMtaM vA sAijjai, se durovi aikamamANe avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // 31 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA kappA niggaMdhANa yA niggayINa vA sabao samaMnA sakosaM joyarNa uggaheM ogihittA NaM cihittae // 32 // // taiyo uheso samatto // 3 // Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / cauttho uddeso| to aNugyAiyA paNanA taMjahA-hatyakamma karemANe 1, mehuNaM paDisekmANe 2, rAimoyaNaM bhuMjamANe 3 // 1 // ____ to pAraMciyA paNNatA, taMjahA-duDhe pAraMcie 1, pamatte pAraMcie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3 // 2 // ___ to aNavaTTappA paNNatA, taMjahA-sAhammiyANaM teNNaM karamANe 1, annadhammiyArNa teNNaM karemANe 2, itthAdAlaM dalamANe 3 // 3 // tao no kapaMni pancAvittae taMjahA-paMDae 1, bAie 2, kI sU04 // evaM muMDAvittae || mU0 5 // sikkhA vittae // sU0 6 // ucahAvinae // mU0 7 // saM . jittae / 0 8 // saMvAsittae // 09 // tao no kappati vAittae, jahA- aviNIe, vigaipaDivare, avibhomaviyapADDe // tao kati vAittae, jahA-viNIe, novigaipaDibaddhe. vizrosabiyapAiDe |1sh to dussannappA paNNatA, taMjA--dRSTDhe, muDhe, gmahie // 12 // tao musaSNappA paNNatA, taMjaddA adudde, amRddha, avyuggahie ||13|| nigaMthi ca NaM gilAyamANi piyA vA bhAyA thA puno vA palissaejjA taM ca niggaMdhI sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapattA, AvajJai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 14 // niggaMthaM ca NaM gilAyamANaM mAyA cA bhagiNI vA dhUyA vA palissaegjA, taM ca nigaMthe sAijjejjA mehuNapaDisevaNapane Avajjai cAummAsiyaM parihArahANa aNugyAiyaM // no kappada niggaMdhANa vA niggaMdhINaM cA asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM kA pahamAe porisIe paDiggAhittA pacchima porisiM uvAiNAvitae, se ya Aicca uvAiNAvipa siyA taM no appaNA muMjijA, no annesi aNuppaejjA, egate bahaphAsue yaDile paDile hittA pamajjittA paridvaveyabce siyA, taM apaNA jhuMjamANe annesi vA dastramANe AvaDajai cAummAsiyaM parihArahANaM ugyAiyaM // 16 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAima vA paraM addhajoyaNamerAe upAiNAbittae, se ya Ahacca uvAiNAvie siyA taM no appaNA bhujijjA, no annesi aNuppaejjA, pagate bahuphAmue thaDiche paDilehitA pamajjittA pariTTaveyavve siyA, taM appaNA muMjamANe annesi vA dalamANe ApajjA cAummAsiyaM parihArahANaM ugyAiyaM // 17 // Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigaMNa ya gAhAvAkulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviNaM annayare acitte aNesaNijje pANabhoyaNe paDiggADie siyA, atthi yA ittha kei seitarAe aNuvahAviyae kappai se tassa dAuM vA aNuppadAuM vA, nasthi yA ittha kei sehatarAe aNubahAviyae ta no appaNA jijjA no annesi dAvae, pagate bahuphAmue thaMDile paDile hittA pamajjittA pariTaveyanve siyA // 18 // je kaDe kappaTiyANaM kappaha se akrappahiyANaM, no se kappar3a kApaTThiyANaM, je kare akappaSTiyANaM No se kappai kappadviyANaM kappai se akappadviyANaM, kappe ThigA kappaTTiyA, akappe ThiyA akappadviyA // 19 // bhiskhU ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA Ayariya yA uvajhAya yA pavatyaM vA theraM vA gaNi yA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se AdhunichattA AyariyaM vA uvamAyaM vA Savattaya vA theraM vA gaNi vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM ucasaMpajjittA NaM vitarittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai annaM gaNaM upasaMpajjicA NaM viharitae, te ya se no viyarejjA evaM se no kampai aNNaM gaNaM upasaMpajjitA gaM viharisae // 20 // gaNAvaracheyae ya gaNAo abakkamma icchejjA aNNaM gaNa upasaMpajjinA NaM viharittae, no se kappai gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM amikkhivittA annaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharisae, kappaDa gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM NimikhavittA aNNaM gaNaM upasaMpajjitA gaM viharitapa, No se kappA aNApucchittA AyariyaM vA upajjhAyaM vA pavayaM vA yeraM vA gaNiM vA gaNaharaM vA gaNApaccheyaga vA annaM gaNaM upasaMpanmittA gaM viharittae, kappada se ApucchicA AriyaM vA jAva gaNAvaccheyaga vA aNNaM gaNaM uvasaMpajjitA gaM viharisae. te ya se ciparejjA-evaM se kappai aNNaM gaNaM ubasapajjitA gaM biharitae, te ya se No viyarejjA evaM se No kappai aNNaM gaNa utrasaMpajjittA NaM viharisae // 21 // AyariyauvamAe ya gaNAo avakamma icchejA aNNA gaNa upasaMpajjitA gaM biharisae no se kappara ApariyaubajjhAyassa AyariyaupasAyattaM aNikvivittA aNNa gaNaM uvasaMpajjisA gaM viharittae, kApaDa se AyariyauvajhAyassa AyariyaubajAyattaM NikkhivitA aNNa gaNaM upasaMpajjittA Na viharittae, no se kappai agApucchitA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM garNa unasapajjittA viharicae, kappaDa se ApucchicA Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyariyaM vA Ava gaNAvaccheyarga vA aNNaM gaNaM upasaMpajjinANaM biharisae, te ya se viyarejjA evaM se kappar3a aNNaM gaNa upasaMpajjitA gaM biharitara, te ya se no kyirejjA evaM se no kappai aNNaM garNa upasaMpajjittA viDaricara // 22 // bhikkhU ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajijacA NaM viharitae no se kappada aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvacheyagaM vA agaM mamaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM biharittae, kappada se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheya vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viha rittae, te ya se viya. rejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjitA NaM viharittae, te ya se no vivarejjA evaM se no kappada aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uksaMpajittA viharicae, jatdhuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA, evaM se kappai aNNaM gaNa saMbhogapaDiyAe upasaMpajjicA pAM vitarittae, jatyuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe ubasaMpajjittA NaM viharicae // 23 // gaNAvaccheyae ya gaNAmo avamA icchemA mAga saMmogADiyApa uvasaMpajjittA NaM viharittae No se kappaha gaNAvacchepattaM aNivikhavittA agaM gaNaM saMbhogapa DiyAe uvasaMpajjittA paM viharittae, kappar3a se gaNApaccheyara NivikhavittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uva saMpajjittA NaM viharittae, no se kappada aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpagjitA NaM vitarittara, phapada se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyarga vA aNNaM garga saMbhogapaDiyAra upasaMpajjittA NaM viha rittae, te ya se viyarejjA evaM se kapai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjitA NaM vidarittae. te ya se no viyarejA evaM se no kappA aNNaM naNaM saMmo. gapaDiyAra upasaMpajjicA NaM viharie, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA evaM se kapA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAra upasaMpajjittA NaM viharittae, jasthusariyaM dhammaviNa no lamejjA evaM se no kappai aNNa gaNaM saMmogapaDiyAe uvasaMpannittA NaM biharittae 24 // AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakphamma icchejmA aNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpamittA NaM viharittae No se kappara AyariyauvajjhAyanaM aNikkhinicA aNNaM maNaM saMbhogapaDiyAe, uvasaMpajjitnA gaM viharittae, kappai se ApariyauvamAya mikkhiricA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAra upasaMpaaisA gaM viharisara, no se kappai aNApucchitA Aya. riyaM mA jAba gaNAvaccheyagaM yA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAra upasaMpagjinANaM viharinae, kappai se ApacchittA AyariyaM pA jAva gaNAbacchemaga yA aNNaM maNaM saMmogapatiyAra Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaMpajjittA NaM viDarittae, te ya se viyarejjA evaM se kappaDa aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM vidarittapa. ne ya se no viyarenA evaM se no kappai aNya gaNa saMbho. gapaDiyAe uksaMpajjinA vitarittae. jatyuttariyaM dhammaviNayaM labhejA evaM se kappar3a aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe unasaMpajjittA gaM viharittae, jatthuttariya dhammaviNayaM no lamejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvamaMpajjittA NaM viharittae // 25 / / bhikkhU ya inchejjA agNa AyariyauvajhAyaM udisAvittae, No se kapar3a apApucchittA AyariyaM vA jAba gaNAvaccheyaga vA aji AyariyaubajjhAyaM udisAvittae, kapada se ApUcchitA pAyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajhAyaM uchisAvittae. te ya se viyarejjA evaM se kapai bhAga Ayariya uvajjhAyaM udisAvitae, te ya se no vivarejjA evaM se no kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM uhisAvittae, mo se pati kAraNaM AdI vibhAga bhArariyauvajjhAyaM udisAvittae, kApaDa se tasi kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhAga udisAvittae // 26 // gaNAvaccheyae ya icchejjA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae no se kappar3a gaNAvaccheyagattaM aNikvicittA aui AyariyauvajjhA udisAbittae. kappar3a se gaNAbaccheyaganaM NivikhavittAagaM AyariyauyajjhAcaM udisAvittae, no se kappar3a aNApucchittA ApariyaM vA jAva gaNAvacyagaM vA aNaM AyariyauvajjhAcaM udisAvittae, kRppada se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheya vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae te ya se viyarejjA evaM se kApaDa apa ApariyaujjhA adhisAvitae, te ya se no viparejjA evaM se no kapaDa apagaM AyaripauvajjhAyaM urisAvittA, no se kaSpA tesi kAraNa adIvitA AyasthiubajjhAya udisAvittae. kaSpada se tesiM kAraNaM doyittA aNyAM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae // 27 // ___ Ayariya-uvamAe ya icchijjA annaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae no se kappada AyariyauvAyattaM bhaNivikhavittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAkvipa, kappar3a se AyariyauvajjhAyattaM NivikhavittA apaNaM AyariyaunajhArtha udimAvinae, No se kappara aNApucchittA AyariyaM cA nAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM Ayariya uvajjhAyaM udisAvittae, kApaDa se ApUcchittA bhAriyaM vA jAva gaNAvacchayagaM vA agNa AyariyaubajhAyaM uhi. sAvittae, te ya se viyarejA evaM se kappar3a aNNa AyagyiuvajhAya udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM AparipauvamArya udisAvittae, no se kappara Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemi kAraNa adIpittA aNNa AyariyauvajhAyaM upisAvittae, kappar3a se tesi kAraNa dIvittA aNNa' AyariyauvajhAya udisAvittae // 28 // bhikkhu ya rAo vA viyAle vA Ahacca vIsuMbhijjA, taM ca sarIraMga kei peyAvaccakare bhikkhU icchijjA egate bahuphAmupa thaDile paridRvittae. atthi ya itya kei sAgA. riyasaMtae uvagaraNajAe acitte pariharaNArihe kappai se sAgAriyakaI gahAya taM sarIragaM egate bahuphAsue thaMDile parivinA tatyeva uvanikkhiyo siyA // 25 // mikkhU ya ahigaraNaM kaTTu na ahigaraNaM avibhosavittA no se kappai gAhAvAkulaM bhattAe vA pANAe vA nivakhamittae vA pavisittae cA, bahiyA viyArabhUmi vA vihAra bhUmi vA Nikkhaminae cA pavisittae vA, gAmANugAma vA duijjitae, gaNAo gaNaM saMkamittae, vAsAvAsa vA batthapa, jattheva appaNo AyariyaM uvajjhAyaM pAsejjA, bahusmurya babhAgamaM tasmaMtie AloijjA paDikkamijjA nidijjA garahijjA viuddejjA visohejjA akaraNAe anbhudvijjA ahArihaM tavokarma pAyacchittaM paDivagjejjA. se ya suraNa pahavie Aiyatve siyA, se ya mueNa no paddhavie no Aiyarave sipA, se ya muraNa pavijamANaM no Aiyai se nijjUhiyavve miyA // 30 // parihArakappaSTriyasma NaM bhikkhussa kappai Ayariya--uvajjhAeNaM nahivasa egagirhasi piMDavAyaM davAvittae, teNa paraM No se kappar3a amaNaM vA pANa kA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM bA, kappar3a se abhayaraM veyAvaDiyaM karittae, taM jahA-uThAvaNaM vA nimIyAvaNaM vA tupaTTAvaNaM vA uccAra pAmavaNa-khela siMghANaviginaNaM yA visohaNaM vA pharinae, aha puNa evaM jANijjA-chinnAnAesa paMthemu Aure jhijhie pivAsie tavassI dubale kilate mucchijja bA pavaDijja vA, evaM se kappai asaNa vA pANaM vA khAima vA sAima cA dAuM vA aNuppadAGa vA // 31 // no kappai nigaMthANa vA niggaMthINa vA imAo paMca mahAnaIo unihAbho gaNiyAo vaMjiyAo aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA, taMjahA-gaMgA 1, jauNA 2, saraU 3, kosiyA 4, mahI 5 // 32 // aha puNa evaM jANijjA paravaI kuNAlAe janya cakkiyA egaM pAyaM jale kiccA ega pAya thale kiccA parva se kappai aMto mAsassa dukavutto vA tikakhuco vA uttarinae vA saMtarittae yA, evaM no cakkiyA evaM zaM no kappaDa aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA // 33 // Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se taNesa vA taNapuMjesu SA palAlemu vA palAlapujesu vA aparesu appapAsu apavIpamu appaharipamu apussemu apusiMga-paNaga-dagamaTTiya- makkaDagasaMtANanesa Ahe savaNamAyAe no kappA niggaMdhANa vA nimgaMdhINa vA tahApagAre ubassae matagimhAsa vatthae // 34 // se taNemu vA jAva-saMtANaemu upi savaNamAyAe kappai niggaMdhANa vA nimAMdhINa vA tahappagAre ubassapa hemaMtagimhAmu vatthae // 35 / / se taNesa vA jAva saMtANapasu ahe rayaNimukkamauDesu no kappai niggaMyANa kA nigaMdhINa vA tahappagAre ucassae vAsAvAsa vatthae // 36 // saM taNesu vA nAva saMtANapasu vA uppi raNimukkamauDegu kappai niggaMdhANa vA nirgayINa vA tahappagAre ucaslapa vAsAvAsaM vatthara // 37 // // utze laheso samato // 4 // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / pnycmoddeshH| deve ya itthirUvaM viundhittA nigaMrtha paDiggAhijjA, taM ca nipe sAigjejjA, mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // 1 // deve ya purisaruvaM viuvyittA niggathi paDiggAhijjA, taM ca nirgathI mAijjejjA mehuNapaDisevaNapattA Avanai cAummAsiya aNugghAiyaM // 2 // devI ya ityirUvaM viuzcittA niggaMdhaM paDiggAhijjA, taM ca niggathe sAijejnA, mehuNapaDisevaNapane Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // 3 // devI ya parisaruvaM vidhinA nigathi paDimgAhijjA, na ca niggayI sAi. jejjA, mehuNapaDisevaNapanA Acajjai cAummAsiyaM aNugAiyaM // 1 // __ bhikkhU ya aDigaraNa kaTu ta ahigaraNaM avibhosavinA icchijjA annaM gaNaM upasaMpajjittA NaM vidyArisae, kapar3a tassa paMcarAidiyaM yaM kaTu parininvaviya parinivaSiya doccapi tameva gaNaM paDiNijjAeyarave siyA jahA vA nassa gaNamsa pattiya siyA // 5 // bhikkhU ya uggayavittie aNatyamiyasaMkappe saMghaDie Nidhinigicche asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDimgAhilA AhAraM AhAremANe aha pacchA jANijjAaNuggae surie, asthamie vA, jaM ca AsayaMsi jaM ca pANisi naM ca paDimgahe taM vigicamANe vA cisohemANe vA no aikkamai, taM appaNA muMjamANe aNNemi vA dala. mANe rAibhoyaNapaDisevaNapate Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNamyAiyaM // 6- 1 // bhiksya ya ugNayavittie aNatyamiyasaMkappa saMghaDie rinigicchAmamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM kA sAimaM vA paDiggAhittA AhAra AhAremANe jAva annesivA dala. mANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsi parimArahANaM aNugyAiyaM // 7-2 / / bhikkhU ya uggayavittie ANalyamiyasaMkappe asathaDie ninvitigicche asaNavA pANavA khAimaM vA sAimaM vA paDimAhisA AhAraM AhAremANe jAva annesi kA dalamANe rAimoyaNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANa aNugyAiyaM / 8-3 / Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mikva ya uggayavittie aNatyamiyasaMkappe asaMthaDie vitigicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA paDiggArittA AhAra ArAremANe jAva annesi vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 0-4 // iha khalu niggaMdhassa vA niggaMthIe vA rAmao vA priyAle vA sapANe sabhoyaNe uggAle AgacchejjA, na vigiMcamANe vA cisohemANe vA no aikkamai, na umgilitA paccaugila. mANe rAibhoyaNapaDisevaNapane Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNumyAiyaM // 10 // niggayassa vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTThassa aMto paDiggahaMsi pANANi vA bIyANi vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca saMcAevigicittae vA viso hicae vA taM puccAmeva lAiya viplohiya visoSThiya tao saMjapAmeca bhujejja vA piveja vA, taM ca no saMcAei cirgicitae cA visohittae vA taM no appaNA bhujijjA no annesi dAvae, egaMne bahuphAmue thaMDile paDilehittA pamajjittA pariTTaveyave siyA // 11 // niggayassa ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviThThassa aMto paDiggasi dage vA dagarae vA dagaphusie thA pariyAvajjejjA, se ya usiNe bhoyaNajAe bhottave siyA, se ya sIe bhoyaNajAe taM no appaNA bhujijjA no annesi dAvara, pagate bahuphAmue thaMDile paridvaveyavve siyA // 12 // niggaMdhIpa rAgo vA riyAle cA uccAraM vA pAsavarNa vA bigicamANIe vA visohemANIe vA annayare pamujAie vA pakkhijAie yA annayaraM iMdiyajAyaM parAmusejmA, taM ca niggaMdhI sAijjejjA, itthakammapaDisevaNapasA bhAvajaI cAummAsiyaM aNugyAiyaM // 13 // nigaMdhoe rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA vigiMcamANIe vA visohepANIe vA annayare pasajAie vA pakkhijAie vA annayaraMsi sopaMsi ogAhijjA, taM ca niggaMdhI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA AvajJaI cAummAsiya aNugyAiyaM // 14 // no kappai nigaMthIe egANiyAe holae // 15 // no kappar3a nigaMthIe egANiyApa gAhAvaDakulaM piMDavAyapaDiyAe nikSamitlae vA pavisittae vA // 16 // Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no kappada nigaMthIe egANiyAe ahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi cA nikkha. mittae vA pavisittae vA // 17 // no kappaDa niragaMthIe emANiyAe gAmANugAmaM ijjittae vA vAsAvAsa vA vatthapa // 18|| no kappai niggaMdhIe aceliyAe hotae // 19 // no kappaDa niragaMthIe apAiyAe hottae // 20 // no kappai niggayIe vosahakAiyAe hotae // 21 // no kapai nirmAdhIe bahiyA gAmamsa yA Nagarasta yA kheDassa vA kabaDassa vA paNasa cA maIcasva vA Agarassa vA doNamuhasta vA Asamamsa vA saNNive sassa cA uidaM bAhAo pagigmiya pagijjhiya sUrAbhimuddIe egapAiyAe ThiccA AyA. jAe AyAvittae, kApA se ubassayassa aMto vagahAe saMghADipaDibadAe palaMviyavAhiyAe samatalapAiyAe ThiccA AyAtraNAe AyAvinae // 22 // no kapai niragaMthIe ThANAyaiyAe hottae 123|| no kapar3a niggayoe paDimachAiyAe hottae // sU024 / / no kappAi migaMdhIra NisajniyAra hottae / 025 // no kappai niggaMthIe ukkuTugAsaNiyAe (ThANukkuDiyAe) Dottae / / mU. 26 // no kappar3a - niggaMthIe vIrAsaNiyAe hottae / sU0 27 // no kappada nigaMyoe daMDAsaNiyAe hottae / sU0 28 / / no kappai niggaMthIe lagaMDAsaNiyAe hottae / / 80 29 // no kappai nigaMthIe egapAsiyAe hottae / / sU030 // no kappai niggayIpa utsANAsaNiyAe hottae // 50 31 // no kApai niggaMdhIe omaMthiyAe holA // 0 32 // no kappada nigaMthIe aMbakhujjiyAe hottae // sU0 33 // no kappai niggaMthINaM AkuMcaNapaga dhArittae yA pariharittae vA // 34 // kappara niggaMyANaM AkuMcaNapadvagaM dhAritae vA pariha rittae vA // 35 // no kappai niggaMdhINaM sAbassayaMsi AsaNaMsi cidvittae vA nisIitapa cA // 36 // Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 kaSpa niyANaM sAtrastayaMsi AsaNaMsi cihnittae vA nisIittae vA // 37 // no kappar3a niggaMthoNaM savisANaMsi pIThaMsi vA phaLAMsi vA cihnittae vA nisIicae vA / / 38 / / kappara nidhANaM savisANaMsi pIIsi vA phaLagaMsi vA cittie vA nisIhata vA // 39 // no arur niggaMINaM sarveTagaM lAuyaM dhAritae vA pariharitae vA // 40 // kappaini sage lAuyaM kArinae vA pariharitae vA // 41 // no kapa nidhINaM saveMTiyaM pAyakesariyaM dhAritae vA pariharitae vA // 42 // kappar3a nimathANaM sarveTiyaM pAyakesariyaM dhArita vA pariharitae vA // 43 // no kapa nimgaMdhINaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhAritae vA pariharitae vA // 44 // kappara nimthANaM dArudaMDa pAya dhAritae vA pariharitae vA // 45 // no kampar3a nimANa vA nigraMthINa vA annamannassa moyaM Apivica vA Ayamitae vA, nannastha gAdAgAdehiM rogArthakehiM // 46 // no kappar3a niggaMdhANa vA nimgaMdhINa vA pariyA siyaM moyaNajAyaM jAva tathappamANamettaM vA bhUpyamANamettaM vA toyabiMdupamANametaM vA AhAraM Airittae, nannattha gADhA gAdi rogArtha kehiM // 47 // jo kappara nidhANa vA niggaMdhINa vA parivAsiNaM aavnnjaae| Arlipitta vA cipi vA nannattha gADAgADehiM rogArthakehi // 48 // no kappai niyANa cA nidhINa vA parivAsieNa telleNa vA paNa vA vaNINa vA vasA vA gAyAI abhaMgitae vA makkhittae vA nannastha gADhAgAdehiM rogAyaMkehi // 49 // no kappara nidhANa vA nimgaMdhINa vA parivAsieNa kakkeNa vA lodreNa cA padhUvaNeNa vA annayareNa vA AlevaNajAraNa gAyAI ubalie vA uccaTTittae vA, nagnatya gADhAgAdi rogArthakehi / / 50 / / Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parihArakappahie mikkhU bahiyA therANa gheyAvaDiyAe gacchejjA, se ya Aicca aikkamijjA, teca therA jANijjA appaNo AgameNaM annesi vA aMtie muccA, tao pacchA tasya ahAlahussae nAma vavahAre paTTaveyavve siyA // 51 // nimagaMdhIe ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppacivAe anlayare pulAgamate paDiggAhie siyA, sA ya saMyarijjA kappai se tadivasaM teNeca bhanaTeNaM pajjosavi ttae, no se kappai duccapi gAhAvahakulaM piMDavAyapaDiyAe pavimittae, sA ya no saMtharijjA evaM se kappai duccaMpi gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisittae // 52 // // paMcamo uddeso samato // 5 // . Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // SaSThoddezakaH // no par3a NimyANa vA NiggaMdhINa vA imAI cha avayaNAI vadittae, taM mahAaliyatrayaNe, hIliyavayaNe, khisiyavayaNe, pharusavayaNe, gAratthiyavapaNe, viusaviyaM vA puNo udIrita ||1|| kappasa cha patthara pannatA, saMjar3A - pANAitrAyassa vAyaM vayamANe musAvAyasa kArya vayamANe, adinnAdANassa dAyaM vayamANe, aviraiyAvAyaM vayamANe, apuri. sAyaM vayamANe, dAsavAyaM vayamANe, iccha kapyasa patyAre patthAretA samma apaDi - pUremANe tadvANapatte siyA || 2 || fire ya ahe pAyaMsi khANU vA kaMTae vA hIrae vA sakkare vA pariyAvajjejjA taM ca Nino saMcAra nIritae vA visottie vA taM nimgaMthI NIharamaNI vA visomANI vA pAikamaH ||3|| ssiya acchisi pANe vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaM do saMcApa NIharitapa vA bisohitae vA taM NiggaMdhI NIdaramANI vA visohemANI vA NAkkamara // 4 // nigaM ya Ahe pAryasi khANa vATapa vA hIrae vA sakkarae vA pariyAvajjejjA, taM ca NimgaMdhI No saMcAra gIharita vA visohitae vA taM ca NiggaMce nIramANe vA visomANe vA NAikakamai ||5|| Nigite acchisi pAne vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca nimgaMdhI No saMcAra NIharitae vA visohittae vA taM ca Ni NIharamANe vA visohemANe ikkama || 6 || NiggaM nimmaMthi duggaMsi vA visamaMsi vA paJcayaMsi vA pakkhalamANi vA pavaDamANi vA gaNDamA vA avalaMbamANe vA jAikkama ||7|| NiggaMthe NiggaMdha seyaMsi vA paMkaMsi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA okasamArNi vA ovuDamANi vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkama ||28|| Nimaye nimmaMrthiNAvaM ArohamANi vA oromANi vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA gAikkamai ||9| Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArasvatibahena maNIlAla zAha khisacitta nigathi nigathe niNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // 10 // evaM dittacittaM // 11 // jakkhAiTuM0 // 12 // ummAyapataM0 // 13 // uvasamApana Niggathi vigaye giNhamANe vA avalaMbamANe vA nAikkamai // 14|| sAhigaraNa ||15|| sapAyacchinnaM // 16 // bhattapANapaDiyAikkhiyaM // 17 // aTThajAya nigathi Niggaye niNDamANe vA avalaMbamANe vA mAikkamai // 18 // cha kappamsa palimaMca pannattA, na jar3A-koie saMjamassa palimaMdhU 1, moharie saccavayaNassa palimaMyU 2, titiNie esaNAgoparassa palimaMdhU 3, cakkhulolae iriyAcahiyAe palimaMthU 4, icchAlolue muttimaggassa palimaMthU 5. mijjANiyANakaraNaM siddhimaggassa pathimaMtha, savvatya bhagavayA aNiyANayA pasatyA 6 // 19 // chabihA kappaTTiI paNNatA taMjahA-sAmAiya saMjayakApaTTiI 1, chaovaTThAvaNiyasaMjayakappaSTriI 2, NibdhisamANakappaTTiI 3, NiciTakAiyakApaTTiI 4, jiNakappaTTiI 5, therakappaTiI 6, tti bemi // 20 // / / kappassa chaTo uddeso samayo // 6 // // iti zrI-bRhatkalpasUtrasya / mUlapAThaH smaaptH|| sarasvatibahena maNIlAla zAha