Book Title: Tattvarthadhigama Sutra
Author(s): Rajshekharsuri
Publisher: Yashovijayji Jain Sanskrit Pathshala Mahesana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008990/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakavara 'umAsvAti mahArAja viracitA 'tatvArthAdhigama satra (gujarAtI liMvecana sAthe) tattvanuM vAraMvAra ciMtanA karavuM. vivecanakAra pa.pU. AcArya zrI rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ay (91 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pokokkekkeelle | sacavana-jJAna-vAritrAmAM mokSamArka: /. "STgg vAcakavara zrI umAsvAti mahArAja viracita zrI lAkSadhiga0 phU@ chachachachachachachachachachachachachachachachachacha (gujarAtI vivecana sAthe) - : vivecanakAra :siddhAMta mahodadhi paramapUjya AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA paTTadhara pUjya AcAryazrI hIrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pUjya A.zrI lalitazekharasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pUjya AcArya zrI rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja cha * -: saMzodhanakAra :paMDita zrI pukharAjajI amIcaMdajI koThArI * " " -: prakAzaka :zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA ane zrI jaina zreyaskara maMDaLa sTezana roDa, mahesANA-384 001. (uttara gujarAta) * jI. (kiMmata : rUA. 140/chApelI kiMmatathI vadhAre kiMmata levI nahIM. To Do go " hi. eka Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana... tattvArthAdhigamasUtra graMthanuM paThana-pAThana jaina zvetAMbara saMpradAyamAM cirakALathI cAlyuM Ave che. parama pUjya paMnyAsa zrI AnaMdasAgarajI mahArAja sAheba tathA parama pUjya karpUravijayajI mahArAja sAheboe presa kopI Adi tapAsI ApelA tattvArthAdhigamasUtranuM prathama prakAzana vikrama saMvata-1972mAM ane bIjuM prakAzana vikrama saMvata-1980mAM A saMsthAe karela che. tyArabAda saMsthAnA bhUtapUrva menejara svargastha paMDita zrI prabhudAsa becaradAsa pArekhe vistRta vivecanamAM lakhI taiyA2 karI ApelA tattvArthAdhigamasUtranuM prakAzana be bhAgamAM vikrama saMvata-2016mAM A saMsthAe karela che. te sivAya anya saMsthAo dvArA aneka mahArAja sAheboe ane aneka paMDitoe A graMthanAM nAnA-moTA aneka pustako bahAra pADela che. paraMtu madhyama kSayopazamavALA pU. sAdhu-sAdhvIjI mahArAja sAhebo temajavidyArthIo vagere samajI zake tevA sarala ane madhyama vivecanavALA pustakanI atyaMta AvazyakatA lAgavAthI amoe svargastha parama pUjya A. zrI premasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA ziSyaratna parama pUjya A. zrI hIrasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA ziSyaratna parama pUjya A. zrI lalitazekharasUrIzvarajI (te vakhate gaNI) mahArAja sAhebanA ziSyaratna virya parama pUjya A. zrI rAjazekharasUrIzvarajI (te vakhate muni) mahArAja sAhebane tattvArthAdhigama sUtranuM vivecana lakhI ApavA vinaMtI karela ane amArI vinaMtIno svIkAra karI teozrIe athAga prayatna dvArA te pramANe suMdara vivecana taiyAra karI Apela . ene saMsthAnA adhyApaka pukharAjajI amIcaMdajIe jhINavaTapUrvaka akSarazaH tapAsela che. A pustakanuM prakAzana karavAno lAbha A saMsthAne maLyo che. A pustakanI A pAMcamI AvRttinuM prakAzana karatAM saMsthA gauravano anubhava kare che. pustakanA lekhaka vidvarya parama pUjya AcArya zrI vijaya rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja sAhebe samagra pustakano viSaya vadhu zuddha, saraLa ane spaSTa karI ApIne svAdhyAya premIo upara ghaNo upakAra karyo che. A mATe lekhaka AcAryazrI pratye amo kRtajJatA vyakta karIe chIe. li. prakAzaka : DaoN. maphatalAla je. zAha zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA ane zrI jaina zreyaskara maMDaLa sTezana roDa, mahesANA-384 001. (gujarAta) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivecaknI vivecanA (prathama AvRttinuM) prastuta vivecanamAM tattvArtha bhASyanA ghaNA kharA padArthonuM spaSTIkaraNa karyuM che. mArI dRSTie bhASyanA je padArtho tattvArthanA prAthamika ke madhyama abhyAsIone vadhAre kaThIna paDe tevA lAgyA ane e padArthone vivecanamAM na levAthI sUtranA viSayane samajavAmAM vAMdho paNa na jaNAyo te padArtho AmAM lIdhA nathI. A sivAyanA bhASyanA lagabhaga badhA padArthonuM mArI zakti mujaba spaSTIkaraNa karyuM che. tathA te te sUtranA viSayanI vizeSa samajUtI ApavA bhAgamAM na hoya te viSayo paNa karmagraMtha, vizeSAvazyaka bhASya Adi graMthonA AdhAre ahIM lIdhA che. graMtha chapAyA pahelAM ane pachI paNa mahesANA pAThazALAnA pradhAna prAdhyApaka paMDitavarya zrI pukharAjajI amIcaMdajIe saMpUrNa graMthanuM kALajIthI saMzodhana karyuM che. Ama chatAM kSatio jaNAya to te tarapha mAruM lakSya doravA vAcakone namra vinaMtI karuM chuM. vAcako A vinaMtIno svIkAra karI mane protsAhana Apaze evI AzA rAkhuM chuM. sahu koi A graMthanA paThana-pAThana AdithI sva-paranuM zreya sAdhe e ja parama zubhecchA. - - muni rAjazekharavijayajI (vartamAnamAM AcArya vijaya rAjazekharasUri) prathama AvRtti : vi.saM. 2032, 500 nakala bIjI AvRtti : vi.saM. 2036 , 2000 nakala trIjI AvRtti : vi.saM. 2048, 3000 nakala cothI AvRtti : vi.saM. 2055, 3000 nakala pAMcamI AvRtti : vi.saM. 2065, 2000 nakala A mudraka : didha Podite F/5, Parijat Complex, Swaminarayan Mandir Road, Kalupur, A'BAD-380 001/2 Ph. (079). (O) 22172271 (R) 29297929 (M) 98253 47620 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtIlAlA (prathama AvRttinuM) jyAre huM eka tarapha mArI zaktino vicAra karuM chuM, ane bIjI tarapha A graMthane jouM chuM tyAre mArI sAme huM A zI rIte karI zakyo e praznArtha citra khaDuM thAya che. paNa mArA vaDIlonI kRpAdRSTinuM smaraNa thatAM ja e praznArtha cihna alopa thai jAya che. sva. trizatAdhika munigaNanA netA paramArAthyapAda pa.pU. parama gurudeva AcArya deveza zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAja tathA paramagItArtha pa.pU. parama gurudeva AcAryadeva zrImad vijayahIrasUrIzvarajI mahArAjanI kRpAdRSTi vinA AvuM sarjana mArAthI na thai zake ema mAruM aMtaHkaraNa sAkSI pUre che. tathA pa.pU. parArthaparAyaNa gaNivarya (vartamAnamAM AcArya) gurudeva zrI lalitazekhara vijaya mahArAje prupha saMzodhana AdimAM ApelA sAdhaMta sahakArathI huM A graMthanuM saMpAdana kArya sukhapUrvaka karI zakyo chuM. A sthaLe A traNe mArA pUjya vaDIlone natamastake bhAvabharI aMjali samarpa chuM. kyAreka koi padArthamAM mahattvanI gUMca UbhI thatI ke saMzaya jAgato tyAre tattvArtha ane tattvArtha viSayone lagatA prAcIna-arvAcIna, prAkRtasaMskRta; hiMdI-gujarAtI graMtho madada rUpa banyA che. AthI mULe graMthanA praNetA mahApuruSo ane tenA saMpAdako vagere pratye kRtajJatA pradarzita karavAnuM mArA mATe anivArya banI jAya che. mahesANA saMsthAnI pAThazALAnA pradhAna prAdhyApaka paMDitavarya zrI pukharAjajI amIcaMdajIe tattvArthanI vistRta noTa vagere AtmIya bhAve kALajIpUrvaka tapAsyA bAda aneka patro dvArA prazaMsAnAM puSpo verIne ApeluM protsAhana cirasmaraNIya raheze. - muni rAjazekharavijayajI (vartamAnamAM AcArya vijaya rAjazekharasUri) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 prAthana (prathama AvRttinuM) // OM hrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH II // OM hrIM zrI caramatIrthAdhipati zrI mahAvIra svAmine namaH / II zrI svavidyAgurubhyo namaH / zrI tattvArthAdhigama sUtranI mahattA-- jaina darzanamAM anuyoga, eTale ke sUtranuM vyAkhyAna karavAnI paddhati ghaNI ja suMdara che. tenA caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga, dharmakathAnuyoga ane dravyAnuyoga ema cAra prakAra che. A cAra prakAranA anuyoga dvArA te te kakSAnA bAla, madhyama ke paMDita puruSo sugamatAthI zAsananA hArdane pAmI, sAdhanAnI dizAmAM AgaLa vadhI, zIghra sAdhyanI siddhi hAMsala karI zake che. pa.pU. yugapradhAna zrI AryarakSitasUrIzvarajI ma.sA.nA kALa sudhI A cAre anuyoga saMkalita eTale ke ekIsAthe joDAyelA hatA. paraMtu teozrIe duHSamAnubhAva AdinA prabhAvathI alpabuddhivALA ziSyone vyAmoha na thAya ane teo sArI rIte samajI zake, te uddezathI cAre anuyogonuM alaga alaga vibhAjana karela che. temAM AcAranI pradhAnatA jemAM batAvela che tevAM AcArAMga, dazavaikAlika sUtra vagere AgamomAM ane traNa bhASya, zrAddhavidhi vagere prakaraNomAM mukhyatve caraNakaraNAnuyoganuM vyAkhyAna che. gaNitano viSaya jemAM pradhAnatAe darzAvela che tevA candraprajJapti, sUrya prajJapti, jaMbUdvIpa prajJapti vagere AgamomAM ane kSetrasamAsa, bRhatsaMgrahaNI, chaThTho karmagraMtha vagere prakaraNomAM mukhyatve gaNitAnuyoganuM suMdara vyAkhyAna che. sAdhakonI zraddhAne sudRDha karavA mATe pUrvanA mahApuruSonAM dRSTAMto jemAM darzAvavAmAM AvyA che evA jJAtAdharmakathA, upAsaka dazAMga vagere AgamomAM ane upadezamAlA, upadeza prAsAda vagere prakaraNomAM dharmakathAnuyoganuM vyAkhyAna che. cha dravyo Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temanA guNa-paryAyonI suMdara ane sUkSmatAbharI chaNAvaTa jemAM jovA maLe che evAM sUyagaDAMga, samavAyAMga vagere AgamomAM ane sammatitarka, tattvArtha sUtra, dravya-guNa-paryAyano rAsa, navatattva vagere prakaraNomAM mukhyatayA dravyAnuyoganuM vyAkhyAna che. A cAra anuyogomAM apekSAe dravyAnuyoga sauthI mahattvanuM sthAna dharAve che. kAraNa ke jIvone mokSaprApti kevaLajJAnathI thAya che. kevaLajJAna zukla dhyAnathI pragaTe che. zukla dhyAna dravyAnuyoganA ciMtana-manana-nididhyAsanathI sulabha bane che. A ja vAta mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma. sAhebe dravyaguNaparyAya rAsanI pahelI DhALanI chaThThI gAthAmAM jaNAvI che. tema ja sammati tarkamAM kahyuM che ke caraNasittari ane karaNasittarimAM saMpUrNa samyagu Adara dharAvanAra munio paNa svazAsa ane parazAsanA abhyAsa vinA nizcayathI zuddha sArane jANI zakatAM nathI. ane zrI mahopAdhyAyajI paNa e ja vAtane puSTa karatAM jaNAve che ke dravyAnuyoganI vicAraNA vinA caraNa ane karaNano koI sAra nathI. sAthosAtha e vAta paNa jaNAve che ke A dravyAnuyogamAM jemano satata upayoga che evA mahApuruSone AdhAkamadika doSo paNa lAgatA nathI. AvI aneka bAbatone sAMkaLI letI dravyAnuyoganI prazasti dravyaguNa-paryAya rAsanI prathama DhALamAM mukta kaMThe gAI che. vizeSa jijJAsue prathama DhALanuM ciMtana-manana karavuM atyaMta Avazyaka che. A uparathI saheje khyAla AvI zake che ke zrI jinazAsanamAM dravyAnuyoga kevuM AgavuM sthAna dharAve che. jema mokSapuruSArthanA abhAvamAM prathamanA dharmAdi traNa puruSArtho ane dharmapuruSArthanA abhAvamAM artha ane kAma e be puruSArtho niSphaLa che, tema dravyAnuyoganI vicAraNA vinA prathamanA traNa anuyogo paNa niSphaLa che, sAdhyanI siddhi karAvI zakatA nathI ema apekSAe jarUra kahI zakAya. mATe ja AtmArthIone dravyAnuyoganI vicAraNA atyaMta Avazyaka che. A sUtramAM mukhyatve dravyAnuyoganI vicAraNA che, ane sAthosAtha gaNitAnuyoga tema ja caraNakaraNAnuyoganI paNa suMdara vicAraNA karavAmAM AvI che. tethI A sUtra zrI jainazAsanamAM atyaMta mahattvanuM sthAna dharAve che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara ane zvetAmbara ema baMne saMpradAyamAM prastuta sUtranuM paThanapAThana ghaNA lAMbA samayathI cAlu che. temAM paNa digambara saMpradAyamAM to keTalAMka sUtronA pheraphAra sAthe A sUtrane "sarvopari mukhya Agama mokSazAstra' tarIke mAnavAmAM Ave che. teo A sUtranA kartA umAsvAti' athavA umAsvAmIne zrI kuMdakuMdAcAryanA ziSya tarIke mAne che. paraMtu A granthakartA zrI umAsvAti digambara saMpradAyanA nathI, paNa zvetAmbara saMpradAyamAM (paramparAmAM) ja thayelA che. te mATe vizeSa jijJAsuoe pa.pU. AgamoddhAraka zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma. sAhebe lakhela "tatvArthavRtvatanmatiniH ' nAmanuM pustaka jovuM. zvetAMbara saMpradAyamAM paNa prastuta graMtha ghaNuM mahattvanuM sthAna dharAve che. A graMtha upara baMne saMpradAyonA aneka AcArya mahArAjoe aneka TIkAo temaja aneka paMDitoe hindI tathA gujarAtI bhASAmAM nAnA-moTA aneka pustako bahAra pADela che. A graMtha mAtra 200 zlokathI paNa ochA pramANavALo hovA chatAM temAM lagabhaga jainadarzananA maulika badhA ja padArthono saMgraha karavAmAM Avela che. mATe ja "umAsvAti jevA koI saMgrahakAra nathI' ema zrI siddhahema vyAkaraNamAM kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sAhebane paNa kahevuM paDyuM che ane ethI ja pUrvanA mahApuruSoe A graMthane "aha...vacana saMgraha tarIke paNa oLakhAvyo che. saMkSepamAM graMtha paricaya A graMthanA daza adhyAya che. zarUAtamAM prastAvanA rUpe 31 gAthA pramANa saMbaMdha kArikA graMthakAre pote ja racela che, je khAsa manana karavA lAyaka che. te pachI pahelA adhyAyamAM samyaktva, jIvAdi tattvo, tattvonI vicAraNA karavAnAM hAro, jJAna ane sAta nayanuM svarUpa varNavela che. bIjA adhyAyamAM jIvonuM lakSaNa, aupazamikAdi bhAvonA pa3 bheda, jIvanA bheda, Indriya, gati, zarIra, AyuSyanI sthiti vagere varNavela che. trIjA adhyAyamAM sAta pRthvI, nAraka jIvonI vedanA tathA AyuSya, manuSya kSetranuM varNana, tiryaMcanA bhedo tathA sthiti vagere Ave che. cothA adhyAyamAM devaloka, devatAnI Rddhi Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jaghanyotkRSTa AyuSya vagere bAbato batAvI che. pAMcamA adhyAyamAM dharmAstikAyAdi ajIvanuM tathA dravyonA lakSaNonuM, chaThThAmAM AsavanuM, sAtamAmAM dezavirati ane sarvaviratinuM tathA temAM lAgatA aticAronuM, AThamAmAM mithyAtvAdi hetuthI thatA baMdhanuM, navamAmAM saMvara tathA nirjarAnuM ane dazamA adhyAyamAM mokSatattvanuM varNana che. upasaMhAramAM 32 zloka pramANa aMtimakArikAmAM siddhanuM svarUpa vagere bahu sArI rIte varNavela che. prAnta graMthakAranI prazasti ApavAmAM Avela che. A sUtra upara aneka vidvAnoe vistRta vivecana lakhyuM che. A sUtra upara lakhAyela saMskRta sAhitya nIce mujaba che. tattvArthasUtra upara vartamAnamAM labhya-mudrita saMskRta graMtho(1) svopallabhASya (2200 zloka pramANa). (2) zrI siddhasena gaNikRta bhASAnusAriNI TIkA (18202 zloka pramANa). (3) zrI haribhadra sUrikata TIkA." (11000 zloka pramANa). (4) ciraMtana nAmanA munirAjazrIe kareluM tattvArtha TippaNa. prathama adhyAya upara mahopAdhyAya zrI yazovijayajIkRta bhASyataryAnusAriNI TIkA. bhASyatarkanusAriNI TIkA upara zrI darzanasUrijI kRta ati vistRta TIkA. yazovijayajI gaNi kRta gujarAtI Tabo. (8) saMbaMdha kArikA ane aMtima kArikA upara zrI siddhasena gaNi kRta TIkA. (9) saMbaMdha kArikA upara zrI devaguptasUri kRta TIkA. tattvArthasUtra upara lakhAyela alabhya graMtho(1) zrI devagupta sUrie saMbaMdha kArikAnI potAnI TIkAnA aMteitiiyN kArikATIkA, zAstraTIkAM cikIrSuNA / saMdRbyA devaguptena, prItidharmArthinA satA // 1 // ema jaNAvyuM che. AthI teozrIe kadAca A sUtra uparaTIkA lakhI hoya. 1. zrI haribhadrasUrijIe pA adhyAya sudhInI TIkA banAvI che. adhUrI rahelI e TIkA zrI yazobhadrasUrijIe pUrI karI che. 2. A yazovijayajIgaNI suprasiddha nyAya vizArada yazo vi.ma. nahi, paNa bIjA samajavA. (6) (7) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) zrI malayagiri sUri mahArAja prajJApanA (pannavaNA) sUtranI potAnI TIkAmAM kahe che ke yathAca pramANabAdhitatvaMtathA tattvArthaTIkAyAMbhAvitamiti tato'vadhAryam // A uparathI saMbhavita che ke zrI malayagirisUri mahArAje paNa tattvArtha upara TIkA banAvI haze. (3) mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanI prathama adhyAya upara lakhAyelI TIkA upalabdha hovAthI saMpUrNa tattvArtha upara TIkA racI hoya evuM anumAna thaI zake che. digambara AsnAyamAM A graMtha ghaNo pracalita che. sUtronA keTalAka pheraphAro sAthe A graMtha teo potAnA saMpradAyamAM thayelA umAsvAmIjIno banAvela mAne che. temanAmAM paNa A sUtra upara sarvArthasiddhi, zlokavArtika, rAjavArtika, zratasAgarI vagere TIkAo tathA hindI-gujarAtI anuvAdo ghaNA racAyelA che. A graMthakAre 500 prakaraNa racyAM ema kahevAya che. te paikI tattvAthadhigama sUtra, prazamarati prakaraNa, jaMbUdvIpa samAsa prakaraNa, kSetra samAsa, zrAvaka prajJapti ane pUjA prakaraNa hAlamAM labhya che. kalakattAnI royala eziyATika sosAyaTI mAraphata chapAyela tattvArtha bhASyanI epenDIkSa DI. (pR. 44-45)mAM jaNAvelAM bIjA graMthomAM sAkSIrUpe labhya thatAM umAsvAti mahArAjanAM vacanothI teozrInI 500 graMthanA praNetA tarIkenI prasiddhine puSTi maLe che. taduparAMta nIcenA phakarAo paNa temanA graMthonA hoya ema jaNAya che. A phakarAomAM vAcaka zabda vAparyo che, tethI umAsvAti mahArAjanAM A vacana che ema mAnI A phakarA utAryA che. bhAvavijayajI viracita uttarAdhyayana sUtranI vRttimAM nIce mujaba lakhANa che. adhyayana-10, zloka-1, pRSTha-244 bI. uktaM vAcakamukhyaiHparibhavasi kimiti lokaM, jarasA parijarjarIkRtazarIram / acirAttvamapi bhaviSyasi, yauvanagarvaM kimudvahasi // 1 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 " zAntyAcArya viracita uttarAdhyayana sUtranI vRttimAM nIce mujaba lakhANa che-- (1) adhyayana - 2, zlo- 13, pAnaM-3 khe. samyaktvajJAnazIlAni, tapazcetIha siddhaye / teSAmupagrahArthAya smRtaM cIvaradhAraNam // 1 // jaTI kUrcI zikhI muNDI, cIvarI nagna eva ca / tapyannapi tapaH kaSTaM, mauDhyAddhi so na siddhyati // 2 // samyagjJAnI dayAvAMstu, dhyAnI yastapyate tapaH / nagnazcIvaradhArI vA sa siddhyati mahAmuniH // 3 // iti vAcakavacanam / (2) adhyayana - 2, zlo- 13, pAnu-ya jI 8. uktaM ca vAcakaiH zItavAtAtapairdaMzai - rmazakaizcApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAnaM na samyak saMvidhAsyati // 1 // ( 3 ) adhyayana-4, pRSTha- 180 (khe). 'sUribhiruktam' dharmopakaraNamevaitat, na tu parigrahastathA / jantavo bahavassanti, durdRzA mAMsacakSuSAm / tebhyaH smRtaM dayArthaM tu, rajoharaNadhAraNam // 1 // Asane zayane sthAne, nikSepe grahaNe tathA / gAtrasaGkocane ceSTaM tena pUrvaM pramArjanam // 2 // tathA - santi sampAtimAH sattvAH, sUkSmAzca vyApino'pare / 1 teSAM rakSAnimittaM ca vijJeyA mukhavastrikA // 3 // kiMca - bhavanti jantavo yasmA dannapAneSu keSucit / tasmAtteSAM parIkSArthaM, pAtragrahaNamiSyate // 4 // aparaM casamyaktvajJAnazIlAni, tapazcetIha siddhaye / teSAmupagrahArthAya smRtaM cIvaradhAraNam // 5 // " Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItavAtAtapairdazai-mazakaizcApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAnaM, na samyak saMvidhAsyati // 6 // tasya tvagrahaNe yat syAt, kSudraprANivinAzanam / jJAnadhyAnopaghAto vA, mahAn doSastadaiva tu // 7 // adhyayana-4, zloka pAnuM-191 e. Ahaca vAcaka:-ihacendriyaprasaktA nidhanamupajagmuH, tadyathA-gArya: satyaki karddhiguNaM prApto'nekazAstrakuzalo'nekavidyAbalasampanno'pi // (5) adhyayana-4, zloka-1, pAnuM 191 bI. uktaM ca vAcakaiHmaGgalaiH kautukairyogai-vidyAmantraistathauSadhaiH / na zaktA maraNAt trAtuM, sendrA devagaNA api // tIrthakalpamAM zrI jinaprabhasUrijIe, prazamaratinI TIkAmAM zrI haribhadrasUrijIe ane paMcAzakanI TIkAmAM zrI abhayadevasUrie, zrI umAsvAti mahArAje 500 graMthonI racanA karI che evo ullekha karyo che. graMthakartA tathA teno samaya vagere umAsvAti mahArAjanA samayano cokkasa nirNaya nathI. tattvArtha bhASyanI prazastinA pAMca zloka, je A graMthanA prAMte artha sAthe Apela che, teno matalaba e che ke-zivazrI vAcakanA praziSya ane ghoSanaMdi kSamaNanA ziSya ucca nAgarI zAkhAmAM thayela umAsvAti vAcaka tattvArthAdhigama zAstra racyuM. teo vAcanA gurunI apekSAe kSamaNa muMDapAdanA praziSya ane mULa vAcakAcAryanA ziSya hatA. temano janma nyajhobikAmAM thayo hato. vihAra karatAM karatAM kusumapura (pATalIputra-paTanA) nAmanA nagaramAM A graMtha racyo. temanuM gotra kobhISaNi ane temanI mAtAnuM gotra vAtsI hatuM. temanA pitAnuM nAma svAti ane mAtAnuM nAma umA hatuM. umAsvAti mahArAjakRta bUDhIpa samAsa prakaraNanA TIkAkAra zrI vijayasiMhasUri ma. te TIkAnI AdimAM jaNAve che ke umA mAtA ane svAti pitAnA saMbaMdhathI temanuM umAsvAti nAma paDyuM. vAcakano artha pUrvadhara levo. kemake pannavaNA sUtranI TIkAmAM kahela che ke-vAra : pUrvaviH | Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tema ja "jaina paraMparAno itihAsa bhAga-1mAM pRSTha-362 thI 368mAM nIce pramANe jaNAvela che kalpasUtranA ullekhathI samajI zakAya che ke AryadinnasUrinA mukhya ziSya Arya zAMtizreNikathI uccanAgarI zAkhA nIkaLI che. A uccanAgarI zAkhAmAM pUrvajJAnanA dhAraka ane vikhyAta evA vAcanAcArya zivazrI thayA hatA. temane ghoSanaMdi zramaNa nAmanA paTTadhara hatA. jeo pUrvadhara na hatA, kintu agiyAra aMganA jaNanArA hatA. paMDita umAsvAtie ghoSanaMdi pAse dIkSA lIdhI ane agiyAra aMganuM adhyayana karyuM. temanI buddhi teja hatI. teo pUrvanuM jJAna bhaNI zake tevI yogyatAvALA hatA. eTale temaNe guru AjJAthI vAcanAcArya zrI mULa, ke jeo mahAvAcanAcArya zrI muMDapAi kSamAzramaNanA paTTadhara hatA, temanI pAse jaI pUrvanuM jJAna meLavyuM. tattvArthAdhigama bhAgamAM umAsvAti ucca nAgarI zAkhAnA hatA tema lakhANa che. ucca nAgarI zAkhA zrI mahAvIra paramAtmAnI pATe thayelA AryadinnanA ziSya Arya zAMtizreNikanA vakhatamAM nIkaLI che. A uparathI vAcakavara umAsvAtijI vikramanA pahelAthI cothA saikA sudhImAM thayA hoya tema lAge che. te sivAya emano cokkasa samaya haju sudhI upalabdha thayela nathI. teozrInA saMbaMdhamAM ghaNA lekhakoe ghaNuM lakhyuM che. tethI vizeSa huM lakhI zakuM tema nathI ane kadAca thoDuM-ghaNuM lakhuM to paNa jaina itihAsanA jJAtAonI AgaLa mAtAnI AgaLa mosALanI kathA karyA jevuM ja gaNAya. A pustaka prakAzanano prasaMga vikrama saMvata-2018mAM svargastha paMnyAsapravara parama pUjaya kAgnivijayajI ma.sA.nI sAthe A pustakanA lekhaka pUjya (vartamAnamAM AcAya) zrI rAjazekhara vi. ma. sAhebe mahesANA padhArI be mAsanI sthiratA karI hatI. te daramiyAna ahIMthI kAzInA paMDitajI chUTA thayA hatA ane bhAI zrI ratilAla tathA pUnamacaMda e baMne vidyArthIone siddhahema zabdAnuzAsana bRhadravRttinA chellA 3 adhyAyano abhyAsa bAkI hato. bAkI rahela te abhyAsa temaNe pUjyazrI pAse karyo. te vakhate teozrIno sAmAnya paricaya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 thayela. tyArabAda teozrIne tema ja mane tattvajJAnano zokha hovAthI avAranavAra prasaMgopAtta patra vyavahAra cAlu rahevAthI vizeSa gADha paricaya thayo. vi.saM.-2023nA amadAvAda zAMtinagaranA comAsA daramiyAna teozrIe potAnA dravyAnuyoganA viSayane vizeSa rIte daDha karavA temaja padravyAdikanA jijJAsu vidyArthIone saraLatAthI sArI rIte samajAvI zakAya te mATe zrItattvArthasUtra upara eka noTa taiyAra karela ane pachI to surata jillAmAM teozrInA pU. gurudevazrInI nizrAmAM be sthaLe yojAyela zikSAyatanamAM (grISmakAlIna dhArmika zibiramAM) vidyArthIone te viSaya samajAvela. pachI 2026mAM muMbaI dAdaranA cAturmAsa daramyAna teozrIe savAranA tattvajJAnanA vargamAM ArAdhanA bhavananA ArAdhakonI AgrahabharI vinaMtIthI tattvArthasUtra rAkhela. anupayoga AdithI koI sthaLe azuddha padArtha lakhAI gayo hoya ane ethI jijJAsuone azuddha samajAvI devAya e susaMbhavita che. Ama bane to mahA doSa lAge. AvA AzayathI tattvArthanI noTa tapAsavA mane mokalela. meM te noTane bhAIzrI ratilAla pAse vaMcAvI. temAM rahela keTalIka skUlanAo teozrIne jaNAvela. A bAju tattvArthAdhigama sUtranuM atyaMta mahattva hovAthI jaina zvetAMbara saMpradAyamAM ghaNAM varSothI tenuM paThanapAThana to cAlu ja hatuM. viziSTa kSayopazamavALA sAdhako TIkAo vagerethI tenuM jJAna karI zakatA hatA. paraMtu madhyama kSayopazamavALA sAdhakone mATe tattvArtha sUtra upara lakhAyela vivecananAM koI pustako chapAyelAM na hovAthI ane je chapAyelA hatAM te paNa upalabdha thatAM na hovAthI madhyama kakSAvALA dareka tattva jijJAsuo A sUtranA abhyAsa dvArA padravyAdikanuM svarUpa sArI rIte samajI Atmatattvane samajI zake te mATe tattvArthasUtranA arthanA pustakanI saMsthAne prakAzana karavAnI AvazyakatA jaNAI. paraMtu saMsthAmAM te daramiyAna lakhIne taiyAra karI zake tevA vidvAno na hovAthI tema ja je hatA teone paNa samayano abhAva hovAthI prasaMgopAtta meM saMsthAnA kAryavAhakone pUjyazrInI tattvArthanI noTa saMbaMdhI vigata jaNAvela ane tethI amArI saMsthAnA kAryavAhakoe pUjyazrIne vyavasthita rIte suMdara Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zailImAM tattvArthanuM vivecana lakhI ApavA vinaMtI karela ane teozrIne paNa A viSayano rasa hovAthI temaja upara jaNAvyA mujaba teozrI pAse amuka lakhANa taiyAra hovAthI kAryavAhakonI vinaMtIno svIkAra karI pUjyazrIe satata athAga prayatna karI pharIthI te noTa tapAsI aneka graMthonI sAkSIo ApavA pUrvaka punaH saraLa ane suMdara bhASAmAM lakhI presa kopI taiyAra karAvI chapAvavAnI rajA Apela. tethI A pustaka prakAzanano lAbha A saMsthAne maLela che. prUpha jovAnuM kAma paNa teozrIe temanA gurudeva parama pUjaya (vartamAnamAM AcAya) zrI lalitazekhara vi.ma.nI saMpUrNa sahAyathI kALajI pUrvaka karI Apela che. presa kopI temaja chapAyela pharmAo paNa barAbara sUkSmatA pUrvaka tapAsI temAM rahela skUlanAo paNa pUjayazrIne jaNAvI sudhArela che, chatAM chabasthatA agara presadoSAdinA kAraNe alanAo rahelI jaNAya to saMsthAne tathA lekhakazrIne jaNAvavA sujJa mahAzayone mArI vinaMtI che. A pustakanA prakAzana dvArA A graMthanA madhyama kSayopazamavALA abhyAsakone ghaNI ja sugamatA ane saraLatA raheze ema mAruM mAnavuM che. vivecanakArazrInA vidvattAdi guNo viSe ahIM lakhavAnI icchA hovA chatAM teozrIe mane prastAvanA lakhavAnuM jaNAvatAM pahelAM ja temAM mArA utkarSanI vAta na ja AvavI joIe ema jaNAvela hovAthI teozrInI AjJAnuM pAlana karavA te viSe kazuM lakhato nathI. - zrI pukharAja amIcaMdajI koThArI zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA ane zrI jaina zreyaskara maMDaLaH mahesANA (u.gu.) vIra saMvata-2502 vikrama saMvata-2072 nA mAgasara vada-10 zanivAra, tA. 27-12-1975 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dharaNendrapadmAvatI saMpUjitAya kai hU haiM zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH | | gurubhyo namaH || I ai namaH | cauda guNasthAnaka AtmAno vikAsa kevI rIte thAya che, tenI zarUAta kyArathI thAya che ane aMta kyAre Ave che, enuM spaSTIkaraNa jainazAstromAM vistArathI karavAmAM AvyuM che. jainazAstromAM pratipAdita guNasthAnone barobara samajavAthI A viSayano spaSTa bodha thaI jAya che. AdhyAtmika vikAsanA bodha mATe guNasthAnonI samaja anivArya che. guNasthAna zabda ja AdhyAtmika vikAsanuM sUcana kare che. guNonuM sthAna te guNasthAna, arthAt AtmAmAM guNo pragaTavAthI thatA AdhyAtmika vikAsanI bhUmikA. AtmAmAM jJAnAdi guNo rahelA ja che, paNa AvarAyelA=dabAyelA che. jJAnAdi guNo upara karmonuM AvaraNa che. jema jema karmonuM AvaraNa khasatuM jAya che, tema tema AtmAmAM jJAnAdi guNo pragaTatA jAya che, ane AtmA vikAsanA paMthe AgaLa vadhato jAya che. karmothI Avarita AtmAnA guNonuM pragaTIkaraNa e ja AdhyAtmika vikAsa che. koI paNa jIvano AdhyAtmika vikAsa kramika thAya che. AthI tenI aneka bhUmikAo (=avasthAo) che. e bhUmikAonuM jainazAstromAM saMkSepathI cauda vibhAgamAM vibhAjana karavAmAM AvyuM che. ene cauda guNasthAna kahevAmAM Ave che. temanAM nAma A pramANe che-(1) mithyAtva (2) sAsvAdana (3) mizra (4) avirata samyagdaSTi (5) dezavirati (6) sarvavirati pramatta (7) apramata saMyata (8) apUrvakaraNa (9) anivRtti bAdara saMparAya (10) sUkSma saMparAya (11) upazAMta moha (12) kSINa moha (13) sayogI kevalI (14) ayogI kevalI. (1) mithyAtva- AtmAmAM rahelA guNo upara ATha kamanuM AvaraNa che. temAM mohakarmanuM AvaraNa mukhya che. mohakarmanuM AvaraNa prabaLa hoya to bAkInAM karmonuM AvaraNa paNa prabaLa hoya che. mohakarmanuM AvaraNa nirbaLa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya to bAkInAM karmonuM AvaraNa paNa nirbaLa hoya che. mohakarmanuM AvaraNa dUra thatAM bAkInAM karmonuM AvaraNa avazya dUra thAya che. AtmAnuM saMsAramAM paribhramaNa mohakarmathI thAya che. mohakarmanuM AvaraNa jema jema ghaTe che tema tema utthAna vikAsa thAya che. mohanA mukhya be bheda che-(1) darzanamoha ane (2) cAritramoha. darzanamohanuM kArya azuddha' mAnyatA che. cAritramohanuM kArya azuddha ( hiMsAdi pApavALI) pravRtti che. jyAM sudhI jIva zuddha mAnyatAvALo na bane tyAM sudhI vikAsano prAraMbha thato nathI, ane jayAM sudhI zuddha pravRttivALo banato nathI tyAM sudhI vikAsanA paMthe AgaLa vadhI zakato nathI. guNo pragaTavAthI vikAsa thAya che. mAnyatA zuddha na bane tyAM sudhI eka paNa vAstavika guNa pragaTato nathI. mAnyatA zuddha tyAre ja bane ke jyAre darzanamoha mare athavA nirbaLa bane. jemano darzanamoha maryo nathI ke nabaLo paNa paDyo nathI tevA jIvonI mAnyatA azuddha hoya che. jemanI mAnyatA azuddha hoya temanI pravRtti paNa azuddha hoya che. AvA jIvo mithyAtva guNasthAne rahelA che. mithyAtva eTale azuddha mAnyatA. azuddha mAnyatA dharAvanArA jIvo be prakAranA hoya che-(1) kyAre paNa darzanamoha nirbaLa banyo nathI tevA. (2) darzanamohane nirbaLa banAvIne zuddha mAnyatA dharAvanArA banyA pachI patana pAmIne punaH azuddha mAnyatA dharAvanArA banelA. prazna- jyAM sudhI mAnyatA zuddha na bane tyAM sudhI koI guNa pragaTato nathI ema ahIM kahevAmAM AvyuM che. have prazna thAya che ke mithyAtvadazAmAM 1. mithyAtva. 2. avirati. 3. zuddha mAnyatA Ave e pahelAM mArganusArIpaNuM, apunabaMdhakapaNuM, zuklapAkSikapaNuM vagere guNo Ave che. e guNo zuddha mAnyatAne pragaTAvavAmAM sahAyaka bane che. A daSTie zuddha mAnyatA AvyA pahelA paNa mAganusArIpaNuM vagere guNothI kaMika AdhyAtmika vikAsa thAya che. paNa te ati alpa hoya che. eTale mukhyatayA to zuddha mAnyatA AvyA pachI ja AdhyAtmika vikAsano prAraMbha thAya che. 4. darzanamohano kSaya, upazama ke kayopazama thAya. 5. ahIM darzanamohanIya (ke mithyAtvamohanIya) karmano udaya hoya che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 mAnyatA azuddha hovAthI eka paNa guNa pragaTelo na hovAthI mithyAtvadazAne guNasthAna kema kahevAya? uttara- mithyAtvadazAmAM eka paNa vAstavika guNa pragaTelo na hovA chatAM tene be apekSAthI guNasthAna kahevAmAM Ave che. (1) jIvanI sauthI nIcalI kakSA batAvavAnI apekSAthI. azuddha mAnyatAvALA sauthI nIcalI kakSAe rahelA che. paheluM guNasthAna sauthI nIcalI kakSA che. (2) je jIvomAM mAnyatAnI azuddhi=mithyAtva) ati alpa hovAthI dayA, dAna, paropakAra, bhavoga, mokSAbhilASa Adi prAthamika kakSAnA guNo rahelA che, tevA jIvonI apekSAe mithyAtvadazAne guNasthAna kahevAmAM Ave che. prazna- A be apekSAomAMthI kayA jIvone kaI apekSAe prathama guNasthAna hoya ? uttara- ekendriya, vikasendriya, asaMjJI paMcendriya ane bhavAbhinaMdI' saMjJIpaMcendriya jIvone pahelI apekSAe prathama guNasthAna hoya che. apunabaMdhaka vagere jIvone bIjI apekSAe prathama guNasthAna hoya che. prazna- kevI mAnyatAne zuddha kahevAya ? uttara- jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che AvI mAnyatA zuddha che. praznaAnuM zuM kAraNa ? uttara- jagatamAM sAmAnya niyama che ke jene je bAbatamAM jJAna na hoya te e bAbatamAM jene e bAbatanuM jJAna hoya ane vizvAsapAtra hoya tenuM kaheluM mAne che to ja saphaLa bane che. hita-ahitanI bAbatamAM ApaNe ajJAnI chIe. AthI A viSayamAM je saMpUrNa jJAtA hoya ane vizvAsapAtra hoya enuM ja vacana svIkAravuM joie. jinezvara bhagavAna sarvajJa hovAthI A viSayamAM pUrNa jJAna dharAve che ane vItarAga hovAthI vizvAsapAtra che. jinezvara bhagavAne je kaMI kahyuM che te badhuM ja ApaNA hita mATe ja kahyuM che, AthI jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che AvI mAnyatA zuddha che. 1. saMsAramAM rAcanArA. 2. have pachI kyAre paNa AyuSya sivAya sAta karmano utkRSTa sthitibaMdha na karanAra. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jenuM kathana jinezvara bhagavAnanA vacanane anusaratuM na hoya ke tenAthI viparIta hoya tene mAnavuM e azuddha mAnyatA che. prazna--- jinezvara bhagavAne zuM kahyuM che ? uttara-(1) paraloka che. dareka jIva potAnA zubhAzubha karma pramANe sukhaduHkha anubhave che. (2) saMsAra duHkharUpa che. saMsAranuM sukha paNa kSaNika ane pariNAme duHkha ApanAruM che. AthI saMsAramAM sAcuM sukha nathI. sAcuM sukha mokSamAM ja che. (3) mokSa meLavavA jinokta pAMca mahAvratono svIkAra karIne tyAgamaya jIvana jIvavuM joie. jinezvara bhagavAne mukhyatayA A traNa bAbato kahI che. bIjuM je kaMi kahyuM che te A traNa bAbatone anusarIne ja kahyuM che. moTA bhAganA jIvo A traNa bAbatone mAnatA nathI. keTalAka jIvo paraloka che, jIvo potapotAnA zubhAzubha karma pramANe sukha-duHkha anubhave che, e bAbatane mAne che, paNa bIjI be bAbatono svIkAra karatA nathI. keTalAka jIvo pahelI bAbata uparAMta saMsAra duHkharUpa che... mokSamAM ja sAcuM sukha che e bIjI bAbatane paNa mAne che. paNa trIjI bAbatane mAnatA nathI. A traNeya bAbatone je mAne te ja 'jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che.' evuM mAnanAro che. prazna- jinezvara deve kahelI darzana-pUjana Adi dharmakriyA karanArA 'jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che' ema mAnanArA hoya ne ? uttara- ekAMte tema na kahevAya. jinezvara deve kahelI dharmakriyA karanArA badhA ja tevuM mAnanArA hoya evuM na kahevAya. tevA jIvomAM paNa upara kahyuM tema koi jIvo pahelI bAbatane ja svIkAranArA hoya che, to koi jIvo pahelI be bAbatone ja svIkAranArA hoya che. traNeya bAbatone svIkAranArA to bahu ja thoDA hoya che. prazna- eno artha e thayo ke jinezvara deve kahelI dharmakriyA karanArA paNa pahelA guNasthAne hoi zake che. A samajaNa barAbara che ? 1. AnI vizeSa samajaNa mATe A graMthamAM pahelA adhyAyanA pahelA sUtranuM vivecana juo. 2. pAMca mahAvratonI mAhitI mATe A graMthamAM sAtamA adhyAyanA pahelA vagere sUtranuM vivecana juo. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 uttara- hA. guNasthAnano AdhAra bAhya dharmakriyA nathI, kiMtu aMtaranA pariNAma che. cothA, pAMcamA ke chaThThA guNasthAnanI kriyA karato hovA chatAM pahelA guNasthAne hoI zake che. tyAre koIka jIva mATe evuM paNa bane ke cothA ke pAMcamA guNasthAnanI kriyA karato hoya, paNa e kharekhara to chaThThA guNasthAne hoya. prazna- A rIte to kriyAnuM mahattva rahetuM nathI, aMtaranA pariNAmanuM ja mahattva rahe che. uttara- ahIM bhUla thAya che. kriyA aMtaranA pariNAmane jagADavAmAM, TakAvavAmAM ane vadhAravAmAM mahattvano bhAga bhajave che. ghaNA jIvone mATe evuM bane che ke teo pahelA guNasthAne hovA chatAM cothA vagere guNasthAnanI kriyA karatAM karatAM te te guNasthAna pAmI jAya che. prazna- guNasthAnano AdhAra aMtaranA pariNAma che. aMtaranA pariNAmane ApaNe jANI zakatA nathI. AthI kayA jIvo kayA guNasthAne rahelA che te kevI rIte jANI zakIe ? uttara- kyA jIvo kayA guNasthAne rahelA che te sAkSAt to sarvajJa bhagavaMto jANI zake, ApaNe to te te guNasthAnanI kriyA karatA joine amuka jIvo amuka guNasthAne che ema anumAna karI zakIe. prazna- kayA guNasthAnanI kaI kriyA che? uttara-deva, guru ane dharmane mAne nahi, pUje nahi, rAgI devane mAnepUje, parigrahI gurune mAne-pUje, hiMsAdithI doSita dharmane mAne-pUje, AvA jIvo pahelA guNasthAne rahelA che ema kahevAya. jinezvaradeve kahelI jinapUjAdi dharmakriyA kare, paNa vratonuM pAlana na kare tevA jIvo cothA guNasthAne rahelA che ema kahevAya. jinezvara deve kahelI dharmakriyA kare ane aNuvratonuM pAlana kare te pAMcamA guNasthAne rahelA che ema kahevAya. pAMca mahAvratonuM pAlana kare te chaThThA guNasthAne rahelA che ema kahevAya. bIjA vagere guNasthAnono kALa ati alpa hovAthI tenI khAsa koI kriyA nathI. prazna- jayAM sudhI mAnyatA zuddha na bane tyAM sudhI eka paNa vAstavika guNa pragaTato nathI ema kahevAmAM AvyuM che tathA "jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che" AvI mAnyatA zuddha che. Ano artha e thayo ke jinezvara Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che AvI mAnyatA AvyA vinA eka paNa guNa pragaTe nahi. paNa A viSayamAM anubhava judo thAya che. aneka jIvomAM jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che evI mAnyatA na hovA chatAM zama, dayA, dAna, bhavoga, mokSAbhilASa vagere guNo dekhAya che. AnuM zuM kAraNa? uttara- A viSayane sUkSma dRSTithI vicAravAnI jarUra che. zuddha mAnyatA vinA dekhAtA guNo e vAstavika guNo ja nathI. prazna- AnuM zuM kAraNa ? uttara- mokSanI prApti guNonuM phaLa che. zuddha mAnyatA vinA zama Adi guNothI mokSanI prApti thatI nathI. AthI ja parama pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje kahyuM che ke-"dAnAdika kiriyA na diye samakita viNa zivazarma. je vastunuM je phaLa hoya te phaLa na maLe to te vastu zA kAmanI? ghaDapaNamAM sevA thAya e saMtAnaprAptinuM phaLa che ema mAnanAra pitA jo chokaro ghaDapaNamAM potAnI sevA na kare to Avo chokaro zA kAmano ? enAM karatAM chokaro na hota to sAruM ema kahe che. jANe mAre chokaro na hato ema vicArIne AzvAsana meLave che. tema ahIM zuddha mAnyatA vinA dekhAtA guNo e vAstavika guNo ja nathI. AthI ja samyakatvanAM pAMca lakSaNonA utpattikramamAM paheluM Astikya jaNAvyuM. pachI bIjA guNo jaNAvyA. arthAt pahelA Astikya guNa pragaTe, pachI kramazaH anukaMpA, nirveda, saMvega ane zama pragaTe ema jaNAvyuM che. Astikya eTale jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja satya che' evI daDha zraddhA=mAnyatA. prazna- zuddha mAnyatA vinA guNothI mokSaprApti kema thatI nathI ? uttara-zuddha mAnyatA vinA guNonA svarUpanuM barobara jJAna thatuM nathI, tathA eno je rIte upayoga karavo joIe te rIte upayoga thato nathI. koI paNa vastuno upayoga karatAM na AvaDe to tenAthI phaLa na maLe. jema ke lakSmIthI lakSmI vadhArI zakAya che, thoDI lakSmIthI zrImaMta banI zakAya che, paNa thoDI lakSmIno upayoga karatAM AvaDe to. jene lakSmIno vepAra AdimAM upayoga karavAnI AvaData na hoya ane anubhavInI salAha mAnavI na hoya te lakSmI 1. jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che AvI zuddha mAnyatA samakita samyakatva che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 vadhArI zake nahi, balke rahelI saMpatti paNa gumAvI bese e banavAjoga che. e ja pramANe prastutamAM dayA Adi guNonA svarUpa AdinuM jJAna na hoya to tenAthI yathArtha lAbha thato nathI. guNonA svarUpa AdinuM yathArtha jJAna jinezvara bhagavaMtanA upadezathI ja karI zakAya che. jinezvara bhagavAnano upadeza tyAre ja ruce ke jyAre 'jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che' evI zraddhA jAge. Ama 'jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che' evI zuddha mAnyatA AvyA vinA guNothI yathArtha lAbha thato nathI. je guNothI yathArtha lAbha na thAya te guNo paramArthathI nathI ema kahevAya. mATe jyAM sudhI zuddha mAnyatA na Ave tyAM sudhI eka paNa vAstavika guNa pragaTato nathI ema ahIM kahevAmAM AvyuM che. hA, eka vAta che. keTalAka (apunarbaMdhaka, mArgAnusA2I vagere) jIvone dayA, dAna Adi guNo 'jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che' evI zuddha mAnyatA thavAmAM kAraNarUpa bane che. arthAt guNothI kAlAMtare zuddha mAnyatA pAmI jAya che. AthI temanA guNone prAthamika kakSAmAM gaNIne te jIvonuM paheluM guNasthAna mAnavAmAM Ave che. A vAta pahelAM kahevAi gai che. cothuM guNasthAnaka prApta thayA pachI ja bIjuM ane trIjuM guNasthAnaka prApta thAya che. mATe pahelAM ApaNe cothA guNasthAnakane vicArIe-- (4) avirata samyagdaSTi-- je jIvo darzanamohane mArIne ke nabaLo pADIne 'jinezvara bhagavAne je kahyuM che te ja sAcuM che' AvI zuddha mAnyatA dharAve che, paNa cAritramohane mArI zakyA nathI ke nabaLo paNa pADI zakyA nathI tevA jIvo avirata samyagdaSTi che, arthAt cothA guNasthAne rahelA che. A guNasthAnanA nAmamAM avirata ane samyagdaSTi ema be zabdo che. A guNasthAne rahelA jIvo cAritramohathI azuddha (hiMsAdi pApavALI) pravRttivALA hovAthI avirata che ane zuddha mAnyatAvALA hovAthI samyagdaSTi che. samyag eTale zuddha. dRSTi eTale mAnyatA. Ama samyagdaSTi eTale zuddha mAnyatAvALo 1. darzanamohane mAravo eTale anaMtAnubaMdhI kaSAyo ane darzanamohano saMpUrNa kSaya karavo, tathA nabaLo pADavo eTale upazama ke kSayopazama bhAva pragaTAvavo. (kSayopazamabhAvamAM anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya na hoya ane samyaktva mohanIya karmano udaya hoya.) 2. AvI mAnyatAne samyaktva ke samyagdarzana kahevAmAM Ave che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. evo artha thAya. ekavAra paNa A guNasthAnane pAmelo AtmA vadhAremAM vadhAre dezona ardha pudgalaparAvarta jeTalA kALamAM avazya molamAM jAya che. A guNasthAne rahelA jIvo arihaMtane jinezvarane ja sudeva, paMcamahAvratadhArI susAdhune ja suguru ane jinezvare kahelA dharmane ja sudharma mAne che. prazna- darzanamohane mAravA ke nabaLo pADavA zuM karavuM paDe ? uttara- rAga-dveSanI nibiDa graMthino bheda karavo paDe. rAga-dveSanI graMthi eTale zuM? teno bheda kevI rIte thAya vagere samajavA A graMthanA pahelA adhyAyanA trIjA sUtramAM batAvelA samyakatva prAptinA kramane samajavAnI jarUra che. (2) sAsvAdana- samyakatvathI patita banelA AtmAne mithyAtvadazA pAmatAM pahelAM thato samyakatvano kaMIka jhAMkho anubhava' bIjuM guNasthAna che. AsvAdanathI (=svAdathI) sahita te sAsvAdana. jema koI mANasa khIranuM bhojana karyA pachI UlaTI thatAM asala khIranA jevo madhura svAda anubhavato nathI, tathA kharAba svAda paNa anubhavato nathI, paNa khIranA jevo kaMIka avyakta svAda anubhave che; tema ahIM sAsvAdana guNasthAne rahelo jIva samyaktvano anubhava karato nathI, tema mithyAtvano paNa anubhava karato nathI; kiMtu samyaktvanI jhAMkhI anubhave che. tyAra pachI turata e AtmA avazya mithyAtvadazAne pAme che. A guNasthAnaka upazama samyakatva ane upazama zreNithI paDIne mithyAtvane pAmatAM pahelAM hoya tathA bhavacakramAM pAMca ja vAra upazama samyakatva prApta thAya ane ethI A guNasthAnaka paNa pAMca ja vAra prApta thAya. (3) mizra- zuddha mAnyatA nahi, azuddha mAnyatA paNa nahi, kiMtu te benI vacalI avasthA te mizra guNasthAnaka che. jema jeNe "kerI' evo zabda paNa sAMbhaLyo nathI te jIvamAM kerInA pauSTikatA, madhuratA, pAcakatA vagere guNo saMbaMdhI sAcI mAnyatA hotI nathI, tema khoTI mAnyatA paNa hotI nathI, tema mizra guNasthAne rahelA jIvamAM zuddha ane azuddha e bemAMthI eka paNa mAnyatA hotI nathI. 1. ahIM anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya hoya che, paNa mithyAtvano udaya hoto nathI, anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya thoDI ja vAramAM avazya mithyAtvano udaya karAve che. 2. ahIM anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya na hoya, paNa mizra mohanIya karmano udaya hoya che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 prazna- guNasthAnonA varNanamAM pahelA guNasthAna pachI bIjA-trIjA guNasthAnanuM varNana karyA vinA cothA guNasthAnanuM varNana karyuM, pachI bIjAtrIjA guNasthAnanuM varNana karyuM. AnuM kAraNa? uttara- jIva jyAre sauthI pahelI vAra pahelA guNasthAnathI AgaLa vadhe che tyAre sIdho cothA guNasthAne Ave che. cothA guNasthAnathI patana pAme tyAre ja bIjA guNasthAne Ave che. bIjuM guNasthAna patana pAmanArane ja hoya che. caDhatA jIvane bIjuM guNasthAna na hoya. trIjuM guNasthAna caDhatA-paDatA baMne prakAranA jIvone hoya che. arthAt pahelA guNasthAnathI trIjA guNasthAne Ave ane cothA guNasthAnethI paNa trIjA guNasthAnane Ave. paNa eka vAra cothuM guNasthAna prApta thayA pachI ja trIjuM guNasthAna Ave. Ama, bIjuM ane trIjuM e be guNasthAna eka vAra cothuM guNasthAna prApta thayA pachI ja prApta thatAM hovAthI ahIM cothA guNasthAna pachI e benuM varNana karyuM che. (5) dezavirati (9) sarvavirati pramatta pahelAM ApaNe vicArI gayA chIe ke darzanamoha ane cAritramoha jema jema nirbaLa bane tema tema AtmA vikAsa sAdhato uparanA guNasthAne caDhe che tathA e paNa vicArI gayA ke darzanamohane (mArIne ke) nirbaLa banAvIne cothA guNasthAne Ave che. cothA guNasthAnakathI AgaLa vadhavA cAritramohane nirbaLa banAvavAnI jarUra paDe che. cAritramoha nirbaLa banatAM hiMsAdi pApothI nivRtti karI zakAya che. cAritramoha dezathI (=thoDA pramANamAM) nirbaLa bane che tyAre dezathI (=thoDA pramANamAM) hiMsAdi pApothI nivRtti thAya che. cAritramoha sarvathA nirbaLa bane che tyAre sarvathA pApothI nivRtti thAya che. dezathI (-thoDA pramANamAM) hiMsAdi pApothI nivRtti te dezavirati. sarvathA hiMsAdi pApothI nivRtti te sarvavirati. dezavirati guNasthAne rahelA jIvone hiMsAdi pApothI AMzika nivRtti hoya che. sarvavirati guNasthAne rahelA jIvone hiMsAdi pApothI sarvathA nivRtti hoya che. cothA guNasthAne rahelA jIvomAM hiMsAdi pApothI nivRtti AMzika paNa na hoya. cothA-pAMcamA guNasthAne rahelA jIvo 1. apratyAkhyAnIya kaSAyono kSayopazama thAya che tyAre. 2. pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyono kSayopazama thAya che tyAre. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 saMsAratyAgI na hoya. chaThThA guNasthAne rahelA jIvo saMsAratyAgI hoya che. arthAta gRhastha vadhAremAM vadhAre pAMcamA guNasthAnaka sudhI AvI zake che. saMsAratyAgI sAdhu chaThThA guNasthAnaka sudhI AvI zake che. saMsAratyAgI sAdhu chaThThA guNasthAne AvIne AgaLa paNa vadhI zake che. chaThThA guNasthAne pramAda hovAthI tenuM "sarvavirati pramatta' evuM nAma che. tenuM pramatta saMyata' evuM paNa nAma che. pramatta eTale pramAdathI yukta, saMyata eTale sAdhu. pramAda yukta sAdhunuM guNasthAna te pramattasaMyata. (7) apramattasaMvata- jemAM saMyata=sAdhu apramatta che=pramAda rahita che te apramatta saMyata guNasthAna. saMyata sAdhu apramatta bane che tyAre sAtamA guNasthAne Ave che. chaThThA guNasthAne rahelo AtmA vikAsanA paMthe AgaLa vadhavA bAdhaka doSone dUra karavAno prayatna kare che. chaThThA guNasthAne AvyA pachI AgaLa vadhavAmAM sUkSma pramAda bAdhaka bane che. jo ke sthUla pramAda upara vijaya meLavI lIdho che, paNa hajI sUkSma (vismRti, anupayoga vagere) pramAda naDe che. AthI te tenA upara vijaya meLavavA prayatna kare che. vijaya meLavIne sAtamA guNasthAne caDhe che. paNa thoDI ja vAramAM patana pAmIne chaThThA guNasthAne Ave che. pharI sattva phoravIne sAtamA guNasthAne caDhe che. pharI paDIne chaThThA guNasthAne Ave che. pharI sAtamA guNasthAne Ave che, pharI chaThThA guNasthAne Ave che. jema laDavaiyo saMpUrNa vijaya meLavatAM pahelAM yuddhamAM thoDo vijaya prApta kare che, pachI thoDo parAjaya paNa pAme che, pharI thoDo jaya pAme che, to pharI thoDo parAjaya pAme che. ema jaya-parAjayano krama cAlyA kare che. tema ahI sAdhurUpa laDavaiyAno prasAda rUpa zatrunI sAthe laDAI karavAmAM jaya-parAjaya thayA kare che. (8) apUrvakaraNa- chaThThAthI sAtame, sAtamAMthI cha ema jholA khAto AtmA jo sAvadhAna na rahe to nIce pheMkAI jAya che. jo sAvadhAna rahe adhika apramatta bane to upara AThamAM guNasthAne Ave che. apUrva=pUrve na karyA hoya tevA, karaNa=pariNAma ke adhyavasAya. A guNasthAne rahelA AtmAmAM pUrve kadI na thayA hoya tevA vizuddha adhyavasAyo thAya che. ahIM samakALe pravezelA 1. athavA apUrva=pUrve na karyuM hoya tevuM karaNaHkaravuM te apUrvakaraNa. A guNasthAne rahelo AtmA vizuddha adhyavasAyonA baLe sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi, guNasaMkrama ane sthitibaMdha e pAMca apUrva=pUrve na karyA hoya tevA kare che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 jIvonA adhyavasAyomAM vivalita koI paNa samaye paraspara vizuddhimAM nivRttiRtaphAvata hovAthI A guNasthAnanuM nivRttikaraNa' evuM paNa nAma che. (9) anivRtti bAdara saMparAya- ahIMthI jIvonA kSepaka ane upazamaka evA be vibhAga paDe che. koI jIvo ahIMthI mohane mAratA mAratA AgaLa vadhe che, to koI jIvo mohane dabAvatA dabAvatA AgaLa vadhe che. mohane dabAvatA dabAvatA caDhanAra jIvo upazamakara kahevAya che. te jIvo agiyAramA guNasthAnaka sudhI caDhe che, pachI avazya patana pAme che. mohane mAratA mAratA janArA jIvo kSapaka kahevAya che. te jIvo dazamAM guNasthAnakathI sIdhA bAramA guNasthAne jAya che. have ApaNe navamA guNasthAnanI vAta karIe. navamA guNasthAne rahelo AtmA (sUkSma lobha sivAya) mohane mArI nAkhe che ke dabAvI de che. A guNasthAnanA nAmamAM anivRtti ane bAdarabhaMparAya evA be vibhAga che. A guNasthAne eka samaye caDhelA badhA ja jIvonA adhyavasAyonI zuddhimAM nivRtti-taratamatA na hoya, arthAta badhAnA adhyavasAyo samAna hoya che. AthI tenA nAmamAM anivRtti zabda joDavAmAM Avyo che. bAdara eTale sthUla. saMparAya eTale kaSAya. A guNasthAne skUla kaSAyo hoya che mATe tenA nAmamAM bAdara saMparAya zabda joDavAmAM Avyo che. (10) sUkSma saMparAya- saMparAya eTale kaSAya. navamAM guNasthAne bAkI rahI gayelA sUkSma lobha kaSAyane A guNasthAnanA aMte dabAvI de che ke mArI nAkhe che. 1. yadyapi AThamA guNasthAnakathI paNa kSapaka ane upazamaka evA bheda paDe che, paNa te yogyatAnI apekSAe che, kAryanI apekSAe nahi. kAraNa ke tyAM mohanI ekapaNa prakRtino saMpUrNakSaya ke upazama karato nathI. A guNasthAne AvanAra jIva avazya uparanA guNasthAne caDhIne mohano kSaya ke upazama karato hovAthI jema rAjayane yogya kumArane rAjA-yuvarAja kahevAmAM Ave che tema upacArathI tene sapaka ke upazamaka kahevAmAM Ave che. mukhyatayA to navamA guNasthAnathI kSapaka-upazamaka evA be bheda paDe che. 2. sapaka ane upazama ema be zreNi che. sapaka zreNithI caDhanAra mohane mAre che, upazama zreNithI caDhanAra mohane dabAve che. sapaka zreNithI caDhanArane 'kSapaka ane upazama zreNithI caDhanArane upazamaka' kahevAmAM Ave che. 3. navamAne aMte bAdara(=skUla) kaSAyono kSaya ke upazama thAya che. AthI A guNasthAne bAdara kaSAyo hoya che ema kahI zakAya. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 (11) upazAMta moha- dazamA guNasthAnanA aMte mohane saMpUrNa dabAvIne AtmA agiyAramA guNasthAne Ave che. ahIM moha (dabAyelA zatrunI jema) taddana zAMta hoya che. mohanI jarAya pajavaNI hotI nathI. AthI ja A guNasthAnanuM upazAMtamohanAma che. upazAMta zAMta thaI gayo che moha jemAM te upazAMtamohamohane mArI nahi, paNa dabAvIne agiyAramAM guNasthAne Ave che. AthI dabAyelo zatru jema baLa maLatAM punaH AkramaNa kare che, tema dabAyelo moha thoDI ja vAramAM potAnuM baLa batAve che. AthI AtmA agiyAramA guNasthAnathI paDe che.' (12) kSINamoha- dazamA guNasthAne mohane mArI nAkhanAra AtmA dazamAM guNasthAnathI sIdho bAramA guNasthAne Ave che. ahIM mohanI jarAya pajavaNI hotI nathI. AthI ja A guNasthAnane kSINamoha kahevAmAM Ave che. kSINa-kSaya pAmyo che moha jemAM te kSINamoha, A guNasthAnanA aMte bAkI rahelA traNa ghAtI karmone mArI nAkhe che. (13) sayogI kevalI- ghAtI karmono sarvathA kSaya thaI gayA bAda turata kevalajJAna pragaTe che. A avasthA teramuM guNasthAna che. arthAt kevalajJAna teramA guNasthAne hoya che. kevaLajJAna eTale traNa kALanA sarva padArthonA sarva paryAyonuM jJAna. kevalajJAnI jIva potAnuM AyuSya pAMca hastAkSara pramANa bAkI rahe tyAM sudhI teramA guNasthAne rahe che. A guNasthAne upadeza, vihAra AdithI mana-vacana-kAyA e traNa yoganI pravRtti cAlu hovAthI tenuM sayogI nAma che. yogathI sahita te sayogI. kevalajJAna hovAthI kevaLI kahevAmAM Ave che. 1. agiyAramA guNasthAnathI patana kALakSayathI eTale ke guNasthAnano kALa pUrNa thavAthI ane bhavAyathI eTale ke AyuSyano kSaya thavAthI ema be rIte thAya che-(1) je kALakSayathI paDe to kramazaH paDIne sAtamA guNasthAne Ave che, eTale ke agiyAramAthI dazame, dazamAMthI navame, navamAthI AThame ane AThamAthI sAtame Ave che. pachI kahe-sAtame caDa-Utara kare ke tenAthI paNa nIce utarIne cheka pahelA guNasthAne paNa Ave. vadhAre nIce na Ave to paNa chaThThA-sAtamA guNasthAne to avazya Ave che. (2) have je (guNasthAnano kALa pUrNa thayA vinA paNa) bhavanayathI paDe to devalokamAM utpanna thavAthI agiyAramAthI sIdho cothe Ave che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 (14) ayogI kevaLI-- pAMca hUsvAkSara kALa pramANa AyuSya bAkI rahe tyAre AtmA teramA guNasthAnanA aMte viziSTa prakriyA karIne yogarahita bane che. yogarahita avasthA caudamuM guNasthAna che. caudamA guNasthAne AtmA meruparvatanI jema niSprakaMpa banIne bAkI rahelAM cAra karmono kSaya thatAM dehano tyAga karI mokSamAM cAlyo jAya che. AtmAno A aMtima vikAsa che. have te kRtakRtya che. have ene kadI duHkhano aMza paNa nahi Ave, ekaluM sukha ja raheze. caudamA guNasthAne yogo nathI hotA, paNa kevalajJAna hoya che. AthI ene ayogI kevaLI kahevAmAM Ave che. 1. yoganirodha. 2. zailezIkaraNa karIne. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnaka 1. 2. 3. 4. 5. F. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. guNasthAnakano kALa nAma mithyAtva sAsvAdana mizra avirata samyagdaSTi dezavirati sarvavirati pramatta apramatta saMyata apUrvakaraNa anivRtti bAdara saMparAya sUkSma saMparAya upazAMta moha 28 kSINa moha sayogI kevalI ayogI kevalI utkRSTa kALa jaghanya kALa *anAdi. | *anAdi. 1 samaya 6 AvalikA aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta | sAdhika 33 sAgaropama aMtarmuhUrta dezona pUrva koTivarSa 1 samaya aMtarmuhUrta * 1 samaya aMtarmuhUrta 1 samaya aMtarmuhUrta 1 samaya aMtarmuhUrta 1 samaya aMtarmuhUrta 1 samaya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta dezonapUrva koTi varSa pAMca pAMca hrasvAsara prasvAkSara * (1) anAdi-anaMta abhavyane hoya. (2) anAdi-sAMta bhavyane hoya. (3) sAdi-sAMta samyaktvathI paDelAne hoya. sAdi-sAMta kALa jadhanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI dezona ardha pudgala parAvarta. chaThThA-sAtamA guNasthAne rahelo AtmA dezona pUrvakoTi kALa sudhI aMtarmuhUrta-aMtarmuhUrte chaThThA-sAtamA guNasthAne gamanAgamana kare che. e apekSAe aMtarmuhUrtakALa lakhyo che. enI vivakSA na karIe to chaTThA guNasthAnano kALa dezona pUrvakoTi gaNAya. aMtarmuhUrta-aMtarmuhUrte sAtame Avato hovA chatAM sAtamAno dezona pUrvakoTi sudhImAM badho kALa maLIne aMtarmuhUrta jeTalo ja kALa thAya che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama viSaya ........... * * * * * * * * *, , ,..... 3 viSaya...............................pRSTha cauda guNasthAnaka................ 15 | aupazamika samyakatvanI prAptino krama 15 viSayAnukrama ................... 29 sarvaprathama kayuM samyakatva pAme te saMbaMdhakArikA .................... 37 viSe be mata ...................... 17 sarvaprathama aupazamika sakhyatva : prathama adhyAya - pAme to aupazamika samyakatva sarva prathama mokSanuM pratipAdana pachInI sthiti aMge be mata ...... 17 na karatAM mokSamArganuM pratipAdana samaphatvathI patita thayA pachI utkRSTa zA mATe?.. sthiti-rasanA baMdha aMge be mata ... 18 mokSamArga ........................ 2 pharIvAra samyakatva pAmavAmAM mokSanAM traNe sAdhana paripUrNa prakriyA aMge be mata ............. 18 hovA chatAM sayogI kevalIne - sAta tattvonuM prakaraNa - mokSa kema nahi?.. jIvAdi sAta tattvonuM svarUpa...... samyagdarzana-samyajJAnanI tattvomAM saMkhyAbeda.............. 20 sahotpattinA kathanano tattvArtha tattvajJAnanuM prayojana .......... bhASyanA aniyata lAbhanA tattvono paraspara saMbaMdha .......... kathananI sAthe avirodha ............ 3 tattvonuM svarUpa vicAravAnA mokSasiddhi ....................... 5 cAra nikSepa ...................... cAra puruSArthomAM mola puruSArtha tattvone jANavAnAM sAdhano ...... 22 zreSTha kema? ............................. 5 tattvavicAraNAnAM cha dvAra ......... 23 saMsAranuM sukha duHkha svarUpa ja che..... 5 tattvavicAraNAnAM 8 dvAra ......... 25 - samyagdarzana prakaraNa - sUci-pratara-ghananuM saMkSipta svarUpa . 28 samyagdarzananuM lakSaNa............. 11 - jJAna prakaraNa - apAMtarAla gatimAM mana na hovA matyAdi pAMca jJAna .............. 29 chatAM samyakatva hoya ............. 11 pAMca jJAnanI pramANane AzrayIne samyakatvane jANavAnAM pAMca lakSaNo 12 vicAraNA ...... samyakatvanI utpattinA prakAro .... 12 matijJAnanA paryAyavAcI zabdo... 31 samyagdarzananI utpatti be prakAre thavAmAM matijJAnanI utpattimAM nimitto .. 31 kAraNabhUta tathAbhavyatvanuM varNana... 14 matijJAnanA bhedo ............... 32 samyakatvanA pAMca bheda ........... 15 | avagrahAdinA bhedo ................ 30 32 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uo ........66 viSaya ........ pRSTha | viSaya.......... avagraha Adino viSaya ......... 35 avadhijJAnano viSaya............ vyaMjanano avagraha ja thAya ....... 35 mana:paryavajJAnano viSaya......... cakSu-manathI vyaMjanAvagraha na thAya .. 36 kevalajJAnano viSaya ............. matijJAnanA bhedonuM koSTaka ....... 37 sarvajJasiddhi .................... 54 matijJAnanA mutanizrita ane eka jIvane ekIsAthe keTalAM azrutanizrita e be bhedonuM varNana 38 jJAna hoI zake ?................ 54 zrutanuM lakSaNa ane bhedo ......... 39 prathamanAM traNa jJAna ajJAna paNa hoya 56 mAnasika ciMtanamAM mati-zrutano mithyAdaSTinuM jJAna ajJAna kema?.. 58 bheda kevI rIte paDe? ............. 39 - naya prakaraNa - mati-zruta kramazaH pravarte che........ 40 | anekAMtavAda-nayanI samaja........ 60 matijJAna thayA pachI ja zrutajJAna thAya, nigama naya ... paNa zrutajJAna pachI matijJAna thAya ja saMgraha naya ....................... evo niyama nahi............... 41 vyavahAra naya ............... zrutajJAnanuM svarUpa ane tenA bhedo. 41 RjusUtra naya........................ zrutanA aMgapraviSTa-aMgabAhya zabda naya ....... .........67 e be bhedanuM kAraNa .. ............ 42 samabhirUDha naya. .................. cha Avazyaka sUtro gaNadhara kRta che . 42 evaMbhUta naya .................... AcAryoe zrutaracanA kema karI? . 42 dravyArthika-paryAyArthika naya.........69 karmagraMthanirdiSTa zrutajJAnanA cauda bhedo 43 nizcaya-vyavahAra naya ............ avadhijJAnanA bhedo ane svAmI...46 zabda-artha naya. ................. nAraka-devonA avadhijJAnanuM kSetra...46 jJAna-kriyA naya ................. avadhijJAnanA cha prakAra .......... 47 sunaya-durnaya.................... manuSyanA avadhijJAnano viSaya ... 47 tiryaMconA avadhijJAnano viSaya... 48 manuSyatiryaMcomAM bhavonI apekSAe - bhAva prakaraNa - avadhijJAnano viSaya ............ 49 jIvanAM pAMca bhAvo.............. 73 mana:paryavanAM be bhedo ............ 49 sUtramAM alaga alaga samAsa kema? 75 manaHparyAvanAM be bhedanAM kAraNo ... 50 aupazamika bhAvanA bhedo .........76 mana:paryava-avadhijJAnamAM rahelI sAyika bhAvanA bhedo ............. 77 vizeSatAo ................... 51 siddhomAM kSAyika samyagdarzana mati-zrutano viSaya ............. 5ra ane sAyika cAritranI ghaTanA..... 78 : : : Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 viSaya pRSTha | viSaya pRSTha siddhomAM sAyika dAnAdinuM phaLa.... 78 avigraha gatino kALa........... 98 lAyopathamika bhAvanA bhedo ...... 78 ekavakrA Adi gatinuM yaMtra ....... 99 udayAnuviddha layopazamano artha ... 79 | aMtarAlagatimAM AhArano vicAra 100 audayika bhAvanA bhedo .......... 80 - janma prakaraNapAriNAmika bhAvanA bhedo ....... 81 janmanA prakAro ................ 100 jIvanuM lakSaNa ................... 81 yoninA bhedo ................. 101 upayoganA bhedo ................ 82 kone kayA prakArano janma hoya.... 102 darzanopayoganA darzana-adarzana maraghA-maraghInA saMyoga vinA utpanna evA be bheda kema nahi? ........ thatAM iMDA garbhaja paMcendriya che .. 103 jIvanA mukhya be bhedo .......... 83 - zarIra prakaraNasaMsArI jIvanA be bhedo .......... 83 zarIranA bhedo ................. 104 bIjI rIte jIvanA be bhedo ....... 84 zarIramAM sUkSmatAno vicAra ...... 106 sthitizIla jIvo ............... 84 zarIramAM pradezono vicAra....... 107 gatizIla jIvo................... 85 taijasa-kAzmaNanI traNa vizeSatA . 107 - indriya prakaraNa - eka jIvamAM ekI sAthe keTalAM IndriyonI saMkhyA ane bhedo ... 85 zarIra hoya .................... 108 upayoganA viSayo .............. 89 zarIranuM prayojana............... 109 IndriyonI padArtha grahaNa karavAnI audArika zarIranAM kAraNo ...... 110 zaktinuM mApa.. ............... vaikriya zarIranAM kAraNo ...... 111 indriyonA kramamAM hetu........... 90 AhAraka zarIranA svAmI ..... 111 indriyano viSaya................ 91 vedanI vicAraNA ............... 112 manano viSaya .................. 91 AyuSyanA bheda ane tenA kayA jIvone keTalI indriyo hoya.. 92 svAmI viSe vicAraNA .......... 113 kayA jIvone mana hoya ............ 93 - aMtarAlagati prakaraNa - vigrahagatimAM kayo yoga hoya.... 94 - narakagati (apoloka) prakaraNa - avigrahagatimAM kayo yoga hoya .. 95 sAta pRthvInAM nAmo vagere....... 118 AkAzamAM jIva-pudgalanI gati ...96 cauda rAjalokanuM citra............ 119 siddha jIvonI gati ...............96 narakAvAsonuM varNana ............ 121 saMsArI jIvonI gati tathA narakamAM lezyAdino vicAra...... 122 vigraha gatino kALa ..............96 | narakamAM parasparoTIrita vedanA ... 126 ******. 89 rekI karI karI rahI para ja nA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya............. ...... pRSTha | viSaya...... narakamAM paramAdhAmIkRta vedanA ... 127 bharata kSetranI vizeSa mAhitI..141 aMDagolikanuM varNana ............ 129 dhAtakIkhaMDamAM kSetra-parvato ....... 147 narakonuM utkRSTa AyuSya ......... 130 puSkarArdhamAM kSetra-parvato ......... 147 koNa kaI naraka sudhI utpanna thAya . 130 manuSyonA nivAsanI maryAdA .... 147 narakanuM AyuSya kayA jIvo bAMdhe.. 131 manuSyonA Arya-anArya bhedo ... 148 kayA jIvo narakamAMthI AvelA che anArya dezanI vyAkhyA.......... 149 ane punaH narakamAM jAya .........131 karmabhUminI saMkhyA ............. 149 kayA saMghayaNavALo jIva kaI manuSya-tiryaMconuM AyuSya ....... 150 naraka sudhI jAya ................ 131 manuSya-tiryaMconI kAyasthiti .... 151 kaI narakamAMthI Avelo jIva kaI cotho adhyAya labdhi pAmI zake ............ 131 kayA padArtho narakamAM na hoya... 131 - devagati prakaraNadevo kaI naraka sudhI jAya....... 132 devonA bhedo .................. 153 nArakonI gati ................ 132 traNa prakAranA aMgulanuM saMkSipta svarUpa 153 narakanI sAbitI ............... 132 jayotiSka devonA zarIrano varNa ..154 - tiryazloka prakaraNa devonA avAMtara bhedo ... .......... 154 tiryazlokamAM dIpa-samudro ....... 133 devonA IndrAdi daza bhedo ...... 155 samudranA pANIno svAda ......... 133 vyaMtara-jayotiSkamAM trAyasiMzaasaMkhya dvIpa-samudranuM citra ...... 134 lokapAlano abhAva ............ 156 dvIpa-samudranI pahoLAI AkRti. 134 bhavanapati-vyaMtaramAM jainazAstra ane vaijJAnikonI IndronI saMkhyA ................ 156 daSTie pRthvI saMbaMdhI bheda ........ 135 64 indronI gaNatarI........... 156 jabUdvIpanuM varNana ............... 135 bhavanapati-vyaMtaramAM zarIravarNa. 157 jagatI vagerenuM varNana........ devomAM maithuna ................. 157 meru parvatanuM varNana ............ bhavanapatinA daza bhedonAM nAma.. 159 meru parvatanuM citra............ 138 bhavanapatinAM bhavanonI saMkhyA jabUdvIpamAM AvelAM kSetro ....... 139 vagerenuM koSTaka ................. 160 jabUdvIpamAM AvelA parvato...... 139 vyaMtaranA ATha bhedonAM nAma..... 160 jabUdIpanAM sAta kSetro ane vyaMtaranA avAMtara bhedo cha parvatono vistAra ...........140 vagerenuM koSTaka ................. 161 cha parvatonI UMcAI ............ 140 jayotiSkanA pAMca bhedonAM nAma.. 161 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 viSaya pRSTha | viSaya.... ..... .............. pRSTha jyotiSkanuM sthAna ............. 162 lokAMtika devonAM nAma......... 176 jayotiSkanuM paribhramaNa kSetra ..... 163 vijayAdi cAra vimAnanA devono manuSyalokamAM jyotiSanI saMkhyA 163 saMsArakALa .................... 176 sUryAdi vimAnanuM pramANa ........ 164 tiryaMca saMjJAvALA prANIo...... 177 jayotiSka vimAnone keTalA devonuM utkRSTa-jaghanya AyuSya ... 177 devo kevI rIte vahana kare che...... 164 - pAMcamo adhyAyaH jyotiSkanI gatithI thato kALa .. 164 manuSyalokanI bahAranA ajIva tattvanA bhedo ........... 184 jayotiSkanuM varNana ............. 165 pradeza-paramANumAM taphAvata....... 185 vaimAnika devono adhikAra- navatattva prakaraNa graMthamAM avakAyanA vaimAnikanA mukhya be bheda ...... 165 14 bheda kema? ................ 185 vaimAnika devonuM avasthAna ...... 166 dhamastikAyAdinI vizeSa saMjJA .. 186 vaimAnika bhedonAM nAma ......... 166 pAMca dravyomAM sAdhamma........... 186 sUtramAM judA judA samAso kema? . 167 rUpI dravyo...................... 187 brahma zabdanI sAthe lokazabdano AkAza sudhInAM dravyonI saMkhyA .. 187 prayoga zA mATe? ........... 168 AkAza sudhInAM dravyo niSkriya che 188 12 devaloka pachInA 9 bhedone dravyomAM pradezanuM pramANa ........... 189 raiveyaka kema kahevAmAM Ave che? - 168 paramANumAM pradezAbhAva ......... 190 sthiti Adi sAta bAbato ...... 169 dravyonuM AdhArakSetra............. 190 gati Adi cAra bAbato ........ 169 dravyonA sthitikSetranI maryAdA.... 191 vaimAnika devonA avadhijJAnanA jIvanI vividha avagAhanAnuM kAraNa 193 kSetranuM yaMtra .................... 170 siddhanI avagAhanA 2/3 Indraka, zreNigata ane puSpAvakIrNa bhAga kema? ................... 194 vimAnonuM citra................171 dhamastikAya-adhamastikAyanuM lakSaNa 194 devomAM zvAsocchavAsa ane AhAra 172 AkAzanuM lakSaNa ............ AhAra bheda, ................. 172 pudgalanA upakAra ............. 196 devomAM vedanA ................. 173 eka vAra sAMbhaLelA zabdo pharI devalokamAM upapAta vagere ....... 174 kema na saMbhaLAya? ............. 197 vaimAnika devonA zArIrika varNa. 174 grAmophonanI rekarDamAM enA e ja zabdo kalpanI avadhi................. 175 vAraMvAra kema saMbhaLAya che? .... 197 lokAMtika devonuM sthAna ......... 175 | zabdo rUpI che.................. 197 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 pRSTha viSaya........... * pRSTha | viSaya.... pudgalano upakAra jaNAvavA AsavanuM nirUpaNa. ........... 238 be sUtronI racanA kema? ........ 199 puNyano Asava................ 239 jIvono paraspara upakAra ........ 200 zubhayogathI nirjarA na thAya ..... 239 kALano upakAra ................ 200 pApano Asava ................ 240 pudgalanuM lakSaNa ............... 202 AsavanA be bheda.............. 240 pudgala pariNAma ............ 203 sAMparAyika AsavanA bhedo ..... 241 tIDo ane vanaspati vagere upara kAraNo samAna chatAM karmabaMdhamAM zabdonI asara ................ 204 bheda kema? .................... 245 sRSTAdi cAra prakArano baMdha...... 205 adhikaraNanA bhedo ............. 248 23-24 sUtronA sthAne eka ja jIvaadhikaraNanA bhedo...... 248 sUtra kema na karyuM? .............. 208 ajIvaadhikaraNanA bhedo ..249 pudgalanA be bheda.............. 209 jJAnAvaraNa-darzanAvaraNanA skaMdhanI utpattinAM kAraNo ..... 210 A vo ...................... 251 paramANunI utpattinuM kAraNa ..... 211 vartamAnakALamAM thatI jJAnanI kyA skaMdho caluthI joI zakAya.... 213 AzAtanA .. .................. 253 sanuM lakSaNa .................. 213 asAtAnA Asavo nityanuM lakSaNa ................. 214 ........... 253 eka ja vastumAM niyatva-anityatva tapa-tyAgathI thatuM duHkha asAtAnuM vagere viruddha dharmonI siddhi ...... 216 kAraNa nathI. ................ 254 saptabhaMgI ..................... 218 sAtAnA Asavo............... 256 baMdha prakaraNa ................... darzanamohanA Asavo .......... 258 dravyanuM lakSaNa ................ cAritramohanA Asavo ......... 260 kALanuM nirUpaNa .............. AyuSyanA Asavo ........... 260 kALanuM vizeSa svarUpa ......... azubhanAmakarmanA Asavo... 262 guNanuM lakSaNa . .................. ...... 232 zubhanAmakarmanA Asavo ....... 263 pariNAmanuM lakSaNa ............ .... 233 tIrthaMkaranAmanA Asavo ......... pariNAmanA be bheda ........... .... 233 nIcagotranA Asavo ............. 267 AdimAna pariNAma ........... uccagotranA Asavo ........... 267 aMtarAyakarmanA Asavo........ 268 - chaThTho adhyAya - koI eka karmanA Asava vakhate yoganuM svarUpa ............. ..... 236 bIjA karmo paNa baMdhAya .......... 270 0 0 0 0 ja 0 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya : :: : . . pRSTha | viSaya. ............... pRSTha saMyama vagere devagatinA Asava hovAthI vratonI vyAkhyA................ 300 temane dharma kema kahevAya? e praznanuM vratInA be bheda ................ 302 samAdhAna ..................... 270 agArI vratInI vyAkhyA ........ 302 guNavrato-zikSAvrato ............ 302 ke sAmasAya : sAta vratonA be vibhAga ........ 303 vrata prakaraNa .......................... 273. sAta vratonA nAmamAM ane kramamAM vratonI saMkhyA ................. 273 | pheraphAra ....................... 311 duHkhanuM mULa rAga-dveSa hovAthI vatIe saMlekhanA ..................... 311 rAga-dveSanahi karavAno niyama levo joIe samyakatva-bAravrata-saMlekhanAnA evA kathananuM samAdhAna ......... 274 aticAro..................... 312 vratanA be bheda ................. 276 dAnanI vyAkhyA ................ 334 pAMca aNuvratonuM svarUpa ........ 276 dAnanI kriyA samAna chatAM mahAvrata-aNuvratamAM bheda ....... 279 phaLamAM taphAvata ............. 335 aNuvrata zabdano artha .......... 280 AThamo adhyAya - mahAvratonI sthiratA mATe judI judI bhAvanAo........... 280 karmabaMdhanA hetuo 337 hiMsAnI vyAkhyA ... ... 291 baMdhanI vyAkhyA ................ 342 dravya-bhAva hiMsA .............. 291 baMdhanA bhedo. ..... 343 paradravya hiMsAnA bhedo ...... 292 prakRtibaMdhanA mULa bhedo ......... 347 kyAre kone kaI hiMsA lAge .... 292 ATha karmonI AtmA upara asara. 347. asatyanI vyAkhyA ............. 294 prakRtibaMdhanA uttara bhedonI saMkhyA 349 hiMsAnuM kAraNa satyavacana jJAnAvaraNanA bhedo ........... 349 paNa asatya che. ....... 296 darzanAvaraNanA bhedo ............ 349 corInI vyAkhyA ...... 296 vedanIyanA bhedo ............. 35ra abrahmanI vyAkhyA.............. 297 mohanIyanA bhedo .......... parigrahanI vyAkhyA............. AyuSyanA bhedo . ....... aniSTa vastuno svIkAra zA mATe nAmakarmanA bhedo. .......... kare e praznano uttara ......... 299 gotrakarmanA bhedo ............. 370 mahAvratonA pAlana mATe svakakSA aMtarAyanA bhedo ................. 370 pramANe vastrAdinA asvIkAravAmAM jadhanya-utkRSTa sthitibaMdha........ 372 doSo . ...... 300 rasabaMdhanI vyAkhyA ............. 373 , , , , , , , , 35ra 299 361 361 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya..... | viSaya 4 = che ja 384 384 .... 38 ........ pRSTha ATha karmonuM phaLa ............... 373 dhyAnanA kALanuM pramANa ......... phaLa ApyA pachI karmonuM zuM thAya dhyAnanA bhedo ......... 422 che tenuM varNana.................. 374 dhyAnanuM phaLa ................... pradezabaMdhanuM vizeSa varNana........ 375 ArtadhyAna .................... puNyaprakRtio ................. 379 raudradhyAna ..................... dharmadhyAna. ......425 - navamo adhyAya - zukladhyAnanA svAmI ........... saMvaranI vyAkhyA ............... 381 zukladhyAnanA bhedo.............428 saMvaranA upAyo.... ......... 381 dhyAnamAM yoganI vicAraNA......430 nirjarAno upAya. ....... 381 bAhA tapathI nirjarA kevI rIte thAya? 433 guptinI vyAkhyA............. kone keTalI nirA thAya ........ 436 samitinuM varNana ............ nigraMthanA bhedo ................437 dharmanA daza prakAro............ nigraMtho saMbaMdhI vizeSa samAnA pAMca prakAra ........... vicAraNAnAM dvAro..............439 kSamAM guNanuM varNana ........... mArdava guNanuM varNana ........... Arjava-zauca ....... - 389 kevalajJAna kyAre pragaTe?........443 satya-saMyama-tapa ............ 387 karmakSayanAM kAraNo ..............443 tyAga-AkiMcanya-brahmacarya ...... 388 mokSanI vyAkhyA ...............444 bAra bhAvanAo ............... 389 molamAM kyA bhAvo na hoya?....44 parISadonuM varNana .............. 397 sarva karmakSaya thatAM AtmA zuM kare? 445 cAritranuM varNana.. . 405 siddhonI avagAhanA ...........445 - tapanuM varNana siddhazilAnuM ane siddhakSetranuM bAhya tapanA bhedo..............410 pramANa .... ........ 446 abhyatara tapanA bhedo ...... 415 jayotimAM jayotinuM milana ..... 446 prAyazcittanA bhedo ............ sarva karmakSaya thatAM AtmA Urdhva gati vinayanA bhedo .............. kema kare che? ..................447 veyAvaccenA bhedo ............ 418 siddhonI vicAraNAnAM tAro ......448 svAdhyAyanA bhedo .............. 419 aMtima upadeza ................ 453 butsarganA bhedo .............. 419 tattvArthasUtra prazasti .............459 dhyAnanuM lakSaNa ................. 420 ] tattvArthasUtra mULa saMpUrNa 460 thI 470 385 416 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvadharazrImadumAsvAtivAcakaviracitamzrItattvArthAdhigamazAstram || saMvanyarihA | samyagdarzanazuddhaM, yo jJAnaM viratimeva cApnoti / duHkhanimittamapIdaM, tena sulabdhaM bhavati janma // 1 // janmani karmaklezai-ranubaddhe'smiMstathA prayatitavyam / varNavatnazAmAvo, yathA mavaSi paramArthaH | 2 | paramArthAlAbhe vA, doSeSvArambhakasvabhAveSu / / kuzalAnubandhameva, syAdanavadyaM yathA karma // 3 // karmAhitamiha cAmutra, cAdhamatamo naraH samArabhate / iha phalameva tvadhamo vimadhyamastUbhayaphalArtham // 4 // paralokahitAyaiva pravartate, madhyamaH kriyAsu sadA / mokSAyaiva tu ghaTate, viziSTamatiruttamapuruSaH // 5 // (1) je samyagdarzanathI zuddha jJAna ane cAritra prApta kare che, teno duHkhanuM kAraNa paNa A (manuSya) janma saphaLa bane che. (2) karma ane kaSAyanA anubaMdhavALA A janmamAM karma ane kaSAyano sarvathA abhAva thAya tevo prayatna karavo e ja paramArtha che. (3) AraMbhamAM pravartAvavAnA svabhAvavALA kaSAyAdi doSonI vidyamAnatAnA kAraNe paramArtha ( karma ane kaSAyono sarvathA abhAva) na thaI zake to kuzaLakarmano=puNyAnubaMdhI puNyano anubaMdha thAya te pramANe niravadya kAryo karavAM joie. cha prakAranA manuSyo (4-5-6) adhamatama manuSya A loka ane paralokamAM duHkha ApanArA kAryo kare che. adhama manuSya kevaLa A lokamAM sukha ApanArA kAryo kare che. vimadhyama manuSya ubhayalokamAM sukha ApanArA kAryo kare che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 yastu kRtArtho'pyuttama-mavApya dharma parebhya upadizati / nityaM sa uttamebhyo-pyuttama iti pUjyatama eva // 6 // tasmAdarhati pUjA-mahatrevottamottamo loke / devarSi-narendrebhyaH, pUjyebhyo'pyanyasattvAnAm // 7 // abhyarcanAdarhatAM, manaHprasAdastataH samAdhizca / tasmAdapi niHzreyasa-mato hi tatpUjanaM nyAyyam // 8 // tIrthapravartanaphalaM, yatproktaM karma tIrthakaranAma / tasyodayAt kRtArtho-'pyaha~stIrthaM pravartayati // 9 // tatsvAbhAvyAdeva, prakAzayati bhAskaro yathA lokam / tIrthapravartanAya, pravartate tIrthakara evam // 10 // madhyama manuSya kevaLa paralokanA sukha mATe sadA kriyAomAM pravarte che. viziSTa matimAna uttama puruSa mokSa mATe ja prayatna kare che. paNa je manuSya uttama dharma pAmIne kRtakRtya banavA chatAM anya jIvone sadA uttama dharmano upadeza Ape che te uttama puruSothI paNa uttama=uttamottama che. AthI ja te jagatamAM sarvathI adhika pUjanIya che. (7) AthI uttamottama arihaMta ja lokamAM anya prANIone pUjya gaNAtA devendrothI ane narendrothI paNa pUjanIya che. arihaMtanI pUjAno lAbha- (8) arihaMtonI pUjAthI mana prasanna bane che. mananI prasannatAthI samAdhi prApta thAya che. samAdhithI=samatAthI mokSa maLe che. AthI arihaMtanI pUjA yogya che. (9-10) tIrthaMkara nAmakarmanuM phaLa (kAya) tIrthapravartana che. ema (zAstramAM) kahyuM che. AthI arihaMta kRtakRtya hovA chatAM, tIrthaMkara nAmakarmanA udayathI tIrtha pravartAve che=dharmatIrthanI sthApanA karIne pratidina dharmano upadeza Ape che. jema sUrya tenA svabhAvathI ja lokane prakAzita kare che, tema tIrthaMkara svabhAvathI ja tIrthane pravartAvavAnI pravRtti kare che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 yaH zubhakarmAsevana-bhAvitabhAvo bhaveSvanekeSu / jajJe 'jJAtekSvAkuSu, siddhArthanarendrakuladIpakaH // 11 // jJAnaiH pUrvAdhigatai-rapratipatitairmatizrutAvadhibhiH / tribhirapi zuddhairyuktaH, zaityadyutikAntibhirivenduH // 12 // zubhasArasattvasaMhanana-vIryamAhAtmyarUpaguNayuktaH / jagati mahAvIra iti, tridazairguNataH kRtAbhikhyaH // 13 // svayameva buddhatattvaH, sattvahitAbhyudyatAcalitasattvaH / abhinanditazubhasattvaH, sendrailokaantikairdevaiH // 14 // janmajarAmaraNAta, jagadazaraNamabhisamIkSya niHsAram / sphItamapahAya rAjyaM zamAya dhImAn' pravavrAja // 15 // (11) pUrvakALamAM aneka bhavomAM zubhakriyAnA abhyAsathI AtmAne (zubha bhAvathI) bhAvita karanAra bhagavAna mahAvIra aMtima bhavamAM jJAta ikvAkuvaMzamAM utpanna thayA ane siddhArtha rAjAnA kuLane dIpAvyuM. (12) jema caMdra sadA zaitya, dhRti ane kAMti e traNa guNothI yukta hoya che, tema bhagavAna mahAvIra janma vakhate pUrve (devabhavamAM) prApta karelAM apratipAtI mati, zruta ane avadhi e traNa jJAnathI yukta hatAM. (13) zubha-hitakara) uttama sattva, zreSTha saMghayaNa, lokottaravIrya, anupama mAhAbhya, addabhuta rUpa ane dAkSiNya Adi viziSTa guNothI yukta hatA. (ahIM zubha zabda sattva Adi dareka zabdanI sAthe joDavo.) (14) svayameva tattvonA jJAtA hatA. prANIonA hita mATe tatpara nizcala sattvavALA hatA. devendroe ane lokAMtika devoe teozrInA zubha sattvanI prazaMsA karI hatI. (15-16) janma, jarA ane maraNathI pIDAtA jagatane azaraNa ane asAra joIne jJAnI mahAvIra vizALa rAjyano tyAga karI, azubha karmono 1. jJAtA nAma kSatriyavizeSAH, teSAmapi vizeSasaMjJA ikSvAkavaH / 2. dIkSA thatAM ja pragaTa thatA mana:paryavajJAnanI apekSAe ahIM dhImAnuM vizeSaNa che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 pratipadyAzubhazamanaM, niHzreyasasAdhakaM zramaNaliGgam / kRtasAmAyikakarmA, vratAni vidhinA samAropya // 16 // (kulakam) samyaktva-jJAna-cAritra,-saMvara tapaH-samAdhibalayuktaH / mohAdIni nihatyA-'zubhAni catvAri karmANi // 17 // kevalamadhigamya vibhuH, svayameva jJAnadarzanamanantam / / lokahitAya kRtArtho-'pi dezayAmAsa tIrthamidam // 18 // dvividhamanekadvAdaza-vidhaM mahAviSayamamitagamayuktam / saMsArArNavapAragamanAya, duHkhakSayAyAlam // 19 // granthArthavacanapaTubhiH prayatnavadbhirapi vAdibhirnipuNaiH / anabhibhavanIyamanyai-rbhAskara iva sarvatejobhiH ||20||(klaapkm) vinAza karanAra ane mokSanI prApti karAvanAra sAdhuveSane grahaNa karI, sAmAyikano svIkAra karavA dvArA vidhipUrvaka vratone svIkArI, mokSa mATe pravrajita banyA. (17-18) (pravrajita thayA pachI) samyagdarzana, samyajJAna, samyaphacAritra, saMvara, tapa ane samAdhirUpI sainyathI svayaM (koinI sahAya vinA) mohAdi cAra azubhakarmono kSaya karI, anaMta kevaLajJAna, kevaLadarzana guNa prApta karIne sarvajJa banavAthI kRtakRtya thavA chatAM lokahita mATe A (-vartamAnamAM pravarte che te) tIrthano upadeza Apyo=tIrthane prakAzita karyuM. (19-20) A tIrtha (aMgabAhya-aMgapraviSTa) be prakAre, (aMgabAhya) aneka prakAre ane (aMgapraviSTa) bAra prakAre che, tathA mahAviSayavALuM=sarva dravyone prakAzita karanAruM, aneka nayothI yukta, saMsAra rUpI samudrane pAra pAmavA ane duHkhano kSaya karavA samartha che. jema maNi Adi sarva padArthonA prakAzo ekaThA thAya to paNa temanAthI sUrya parAbhava pAmato nathI, tema graMthono artha kahevAmAM nipuNa ane nyAyakuzaLa vAdIo tIrthanA parAbhava mATe prayatna karatA hovA chatAM temanAthI tIrtha parAbhava pAmatuM nathI. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtvA trikaraNazuddhaM tasmai paramarSaye namaskAram / pUjyatamAya bhagavate, vIrAya vilInamohAya // 21 // tattvArthAdhigamAkhyaM bahvarthasaMgrahaM laghugrantham / / vakSyAmi ziSyahita-mimamarhadvacanaikadezasya // 22 // (yugmam) mahato'timahAviSayasya, durgamagranthabhASyapArasya / va: zam: pratyA, vinavavanamaholaH tuma 2rU che zirasA giri bibhitse-duccikSipsecca sa kSitiM dobhyA'm / pratitIrSecca samudraM, mitsecca punaH kuzAgreNa // 24 // vyomnInduM cikramiSenmerugiriM pANinA cikampayiSet / gatyAnilaM jigamiSe-ccaramasamudraM pipAsecca // 25 // khadyotakaprabhAbhiH so 'bhibubhUSecca bhAskaraM mohAt / so'timahAgranthArthaM, jinavacanaM saMjighRkSeta // 26 // (vizeSakam) (21-22) moharahita hovAthI maharSi ane sarvathI adhika pUjanIya te vIra bhagavAnane (-mana-vacana-kAyArUpa) trikaraNathI zuddha namaskAra karIne, ziSyanA hita mATe, arihaMta vacananA ekadezanA saMgraharUpa ane vizALa arthavALA A tattvArthAdhigama nAmanA laghu graMthane kahIza. (23) jenA graMthano ane arthano pAra bahu kaSTathI pAmI zakAya che, ane jemAM atizaya ghaNA viSayo rahelA che, te mahAna jinavacanarUpa mahAsamudrano saMgraha karavA koNa samartha che? koI ja nathI. (24-25-26) je puruSa atizaya ghaNA graMtho ane arthothI paripUrNa jinavacanano saMgraha karavAnI IcchA rAkhe che, te mohanA kAraNe mastakathI parvatane bhedavAnI icchA rAkhe che, be hAthothI pRthvIne kheMcavAne icche che, be bhujAo vaDe samudra taravAne icche che. DAbhanI aNIthI samudrane mApavAnI icchA rAkhe che, AkAzamAM caMdrane oLaMgavAnI icchA rAkhe che, hAthathI meruparvatane kaMpAvavAne icche che, gatithI pavanane jItavAne icche che, svayaMbhUramaNa samudrane pIvAnI IcchA rAkhe che, khadyotanA tejathI sUryano parAbhava karavAne Icche che. (ahIM "mohanA kAraNe e zabdo dareka vAkya sAthe joDavA.) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ekamapi tu jinavacanAd - yasmAnnirvAhakaM padaM bhavati / zrayante rAnantA:, sAmAyimAtra5siddhA: // 27 // tasmAt tatprAmANyAt, samAsato vyAsatazca jinavacanam / zreya iti nirvicAraM grAhyaM dhAryaM ca vAcyaM ca // 28 // na bhavati dharmaH zrotuH, sarvasyaikAntato hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhyA vaktustvekAntato bhavati // 29 // zramamavicintyAtmagataM tasmAcchreyaH sadopadeSTavyam / AtmAnaM = paraM ca (hi), hitopaveTAnuvRti // 30 // narte ca mokSamArgAd, hitopadezo'sti jagati kRtsne'smin / tasmAt paramidameve - ti mokSamArgaM pravakSyAmi // 31 // (27-28) jinapravacananuM eka paNa pada uttarottara jJAna prApti dvArA saMsArathI tAranAruM bane che. kevaLa 'sAmAyika' padathI anaMtakALamAM anaMtA jIvo siddha thayA che ema zAstramAM saMbhaLAya che. AthI Agama upara vizvAsa rAkhIne saMkSepathI ke vistArathI grahaNa kareluM jinavacana ja kalyANakArI che evI zraddhApUrvaka jinavacana grahaNa karavuM (=jinavacananuM ciMtanAdi karavuM) ane anyane kahevuM. (29) hitakara vacananA zravaNathI sAMbhaLanAra badhAne lAbha thAya ja evo niyama nathI. paNa anugraha buddhithI kahenArane=upadezakane to avazya lAbha thAya che. (30) AthI potAnA zramano vicAra karyA vinA sadA kalyANakArI (mokSamArgano) upadeza Apavo joie. kalyANakArI upadeza ApanAra sva52-ubhaya u52 anugraha kare che. (31) A samasta vizvamAM mokSamArga sivAya bIjo koi kalyANakArI upadeza nathI. AthI mokSamArga e ja zreSTha upadeza che evo nirNaya karIne huM (umAsvAtivAcaka) mokSamArgane kahIza. 1. ekamapi padaM, kiM punariyAn saptapadArthasaMgraha iti tuzabdo vizeSayati, jinavacanAdityavacchede paJcamI yathA samUhAcchuklaM prakAzate / yasmAditi kAraNe paJcamI / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1] zrItattvAdhigamasUtra zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH parama pUjya vAcakavara zrI umAsvAtibhyo namaH sva. parama pUjya AcArya zrI vijayapremasUribhyo namaH sva. parama pUjya AcArya zrI vijayahIrasUribhyo namaH pUrvadhara pUjyapAda zrI umAsvAti mahArAja praNIta zrI tatvArthAdhigama sUtra (gujarAtI vivecana sahita) prathama adhyAya jagatamAM dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArtho che. cAra puruSArthomAM mokSa puruSArtha ja uttama hovAthI mahApuruSo bhavya jIvone mokSamArgano ja upadeza Ape che. AthI ahIM pUrvadhara karuNAsiMdhu pUjyapAda zrI umAsvAti mahArAja prathama mokSamArganuM pratipAdana kare che. yadyapi sarva prathama mokSano upadeza Apavo joIe. kAraNa ke jene mokSanuM ja jJAna nathI tene mokSa meLavavAnI icchA na thAya. jene mokSa meLavavAnI IcchA na thAya tene mokSamArgane jANavAnI IcchA na thAya. mokSamArganI jijJAsA vinA mokSamArgano upadeza nirarthaka che. jene muMbaInuM ja jJAna nathI tene muMbaI javAnI icchA nahi thAya. jene muMbaI javAnI icchAnA abhAve muMbaInA mArganI jijJAsA nathI tene muMbaInA mArgano upadeza Apavo nirarthaka che. prathama muMbaInuM svarUpa, muMbaI javAthI thatA lAbho vagere dRSTie muMbaInuM jJAna karAvavuM joIe. muMbaInuM jJAna thayA pachI muMbaI javAnI IcchA pragaTe ane tenA mArganI jijJAsA jAge to teno upadeza sArthaka bane. tema prastutamAM sarva prathama mokSanuM svarUpa, mokSanI prAptithI thato lAbha vagere daSTie mokSano upadeza Apavo joIe. mokSanA jJAnathI mokSa meLavavAnI icchA pragaTe che. mokSa meLavavAnI icchAthI tenA mArganI jijJAsA thAya che. mokSa mArganI jijJAsA thatAM tenA upadezanI asara thAya che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 1 sU0 1 Ama prathama mokSano upadeza Apavo joIe, chatAM ahIM graMthakAra maharSi prathama mokSamArgano upadeza Ape che temAM be hetu che-(1) eka hetu e che ke prekSApUrvakArI(=vicArapUrvaka pravRtti karanArA) buddhimAna puruSo pahelAM kAraNano ja svIkAra kare che. kAraNa ke kAraNa vinA kArya na ja thAya. kArya karavAnI icchA hoya, kArya karavA mATe pravRtti paNa zarU karI hoya, chatAM jo kAraNa na maLe to kArya paNa na ja thAya. vAta paNa satya che. jema muMbaInuM jJAna hoya, muMbaI javAnI IcchA hoya, paNa muMbaInA mArganuM jJAna na hoya agara viparIta jJAna hoya to muMbaI pahoMcI zakAtuM nathI. tema mokSanuM jJAna hoya, mokSa meLavavAnI icchA paNa hoya, chatAM jo mokSamArganuM yathArtha jJAna na hoya to mokSa meLavI zakAya nahi. bRhaspatinI buddhine jhAMkhI karanArA paMDitone paNa mokSa meLavavA athAga prayatna karavA chatAM mokSamArganA viparIta jJAnathI anaMtakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDe che. (2) bIjo hetu e che ke-sarva darzanakAro sAmAnyataH mokSa viSe aikyatA dharAve che, mokSamAM duHkhanI Atmattika nivRtti thAya che ema sarva darzanakAro mAne che, paNa mokSamArga aMge sarva darzanakAronI mAnyatA bhinna bhinna che. AthI bhavya jIvo viparIta mArgamAM na cAlyA jAya, athavA gayelA pAchA vaLI jAya e mATe temane satya mokSamArgathI vAkepha karavA e mahApuruSonI pharaja che. AthI ahIM pUrvadhara zrI umAsvAti bhagavaMta sarvaprathama mokSamArgano upadeza Ape che. mokSamArga- satharzana-sAra-vAritraNa mokSanA me 1-1 samyagdarzana, samyajJAna ane samacAritra e traNe bhegA mokSamArga che. A traNamAMthI ekano paNa abhAva hoya to mokSanI prAptina thAya. jema Arogya meLavavA auSadhanuM jJAna, auSadha viSe zraddhA ane auSadhanuM vidhipUrvaka sevana e traNe jarUrI che, A traNamAMthI ekanA paNa abhAve ArogyanI prApti thatI nathI, tema AtmAnuM Arogya=mokSa meLavavA samyagdarzana Adi traNenI jarUra che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a01 sU01] zItajvAdhigamasUtra samyagdarzana ane samyajJAna baMne yugalika manuSyanI jema sadA sAthe ja utpanna thAya che, sAthe rahe che ane nAza pAme to sAthe ja nAza pAme che. AthI jyAre samyajJAna hoya tyAre samyagdarzana avazya hoya ane samyagdarzana hoya tyAre samyajJAna avazya hoya, paNa samyajJAna ane samyagdarzana hoya tyAre samyapha cAritra hoya ja evo niyama nathI; hoya athavA na paNa hoya. jyAre samyaka cAritra hoya tyAre samyajJAna ane samyagdarzana avazya hoya. samyagu eTale prazasta athavA saMgata. samyagdarzana eTale tattvabhUta jIvAdi padArtho viSe zraddhA. samyajJAna eTale jIvAdi padArthono yathArtha bodha. saphacAritra eTale yathArtha jJAnapUrvaka asalkiyAthI nivRtti ane sa&iyAmAM pravRtti. prazna- cAritranuM A lakSaNa siddhanA jIvomAM nahi ghaTe. uttara- kaMI vAMdho nahi. kAraNa ke siddhomAM cAritra sAdhyarUpa che. jyAre ahIM sAdhanarUpa cAritranuM varNana che. ahIM mokSamArganuM varNana hovAthI mokSanA sAdhanarUpa cAritra batAvavuM jarUrI che. mokSanA sAdhanarUpa cAritra ahIM jaNAvyuM che te ja che. siddhomAM yoganI sthiratA (svabhAvaramaNatA) rUpa cAritra hoya che. prazna- sayogI kevalImAM mokSanAM traNe sAdhana paripUrNa hovA chatAM temano mokSa kema thato nathI ? uttara- temane mokSa thavAmAM aghAtI karmano udaya pratibaMdhaka che. kAraNa saMpUrNapaNe hAjara hovA chatAM jo pratibaMdhaka vidyamAna hoya to kArya na thAya. pakSImAM UDavAnI zakti che, paNa pAMjarAmAM purAyo hoya to UDI na zake. tema ahIM sayogI kevalI samyajJAnAdi traNe pUrNa hovA chatAM aghAtI karmarUpa pAMjarAmAM purAyelA hovAthI mokSamAM jaI zakatA nathI. mokSa eTale sarva karmono kSaya. mArga eTale sAdhana. prazna- ahIM samyagdarzana ane samyajJAna baMne ekasAthe utpanna thAya che ema kahyuM, paNa tattvArtha bhASyamAM paNa 2 pUrvI nAme mananIyamuttaravuM, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 1 sU0 1 uttaranAme tu niyata: pUrvanAma: / 'pUrvanA guNanI prApti thatAM pachInA guNanI prApti thAya ke na paNa thAya; paNa pachInA guNanI prApti thatAM pUrvanA guNonI prApti avazya thAya che', ema kahevAmAM AvyuM che. A kathananA AdhAre to samyagdarzananI prApti thAya tyAre samyajJAnanI prApti thAya ke na paNa thAya. AthI samyagdarzana tathA samyajJAnanI sahotpattinA kathanano tattvArtha bhASyanA aniyata lAbhanA kathananI sAthe virodha Ave che. 4 uttara- samyagdarzana-samyagnAnanI sahotpattinA kathanano tattvArtha bhASyanA aniyata lAbhanA kathananI sAthe jarAya virodha nathI. apekSAe baMne kathana satya che. sahotpatinuM kathana sAmAnyathI samyajJAnanI apekSAe che. eTale ke samyagdarzana pragaTa thatAMnI sAthe ja jIvanuM jJAna samyag banI jAya che. aniyata lAbhanuM kathana AcArAMga Adi viSayaka viziSTa jJAnanI apekSAe che. samyagdarzana pragaTa thatAM ja AcArAMga Adi saMbaMdhI viziSTa jJAna thAya ja evo niyama nathI. AthI samyagdarzananI sAthe samyajJAna avazya hoya, paNa viziSTa (AcArAMgAdi saMbaMdhI) jJAna hoya ja evo niyama nathI. Ama samyagdarzana-samyajJAna saMbaMdhI sahotpatinA kathanano bhASyanA aniyata lAbhanA kathananI sAthe virodha nathI. mokSa sAdhya che. samyagdarzana Adi traNa tenAM sAdhana che. samyagdarzana Adi traNanuM vizeSa varNana sUtrakAra bhagavaMta svayameva AgaLa karavAnA che. AthI ahIM ApaNe e traNanI vizeSa vicAraNA karavAnI nathI. prazna-- mokSa koipaNa pramANathI siddha thato na hovAthI tenA mArganuM nirUpaNa AkAza-kusumane meLavavAnA upAyanA varNananI jema nirarthaka che. uttara- (1) sarvajJa=saMpUrNa jJAnI bhagavaMto mokSane pratyakSa nihALI rahyA che. eTale mokSa pratyakSa pramANathI siddha che. (2) apUrNa jJAnavALA jIvone mokSa pratyakSa siddha na hovA chatAM yuktithI=anumAnathI te siddha thai zake che. saMsArI jIvomAM dekhAtI sukhanI taratamatA mokSane siddha kare che. saMsArI jIvomAM dekhAtA taratamatAvALA sukhanI parAkASThA avazya hovI joie. yogI AtmAo pAse bhoganAM sAdhano na hovA chatAM teo bhogI 1. prastuta sUtranA bhASyanI TIkAnA AdhAre A samAdhAna lakhyuM che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU01] zrItattvAthiidhagamasUtra jIvo karatAM adhika sukhano anubhava kare che. yogIomAM paNa sukhanI taratamatA hoya che. sukhanI A taratamatAnI parAkASThA avazya hovI joie. jyAM jyAM taratamatA hoya che tyAM tyAM parAkASThA avazya hoya che. caMdranA prakAzamAM bIja, trIja vagere divasomAM taratamatA hoya che to pUnamanA divase te parAkASThAe pahoMce che. tema AtmasukhanI paNa parAkASThA hovI joie. AtmasukhanI parAkASThA te ja mokSa. AtmasukhanI parAkASThAne anaMta jIvo pAmelA che ane haju pAmaze. (3) jIvone mokSanI icchA thAya che ethI paNa mokSanI siddhi thAya che. je na hoya tenI icchA ja na thAya. AkAzakusuma nathI to koIneya tenI IcchA thatI nathI. (4) AptapraNIta AgamomAM mokSanuM vidhAna hovAthI AgamapramANathI paNa mokSa siddha che. A pramANe pratyakSa, yukti anumAna ane AgamapramANathI mokSanI siddhi thAya che. prazna- cAra puruSArthomAM mokSa puruSArtha zreSTha kema ? uttara- saMsAranA sarva jIvo sukhane Icche che ane duHkhane icchatA nathI. AthI teo sukha meLavavA ane duHkha dUra karavA artha ane kAma e be puruSArthonuM sevana kare che. chatAM teo duHkha dUra karI zakatA nathI ane saMpUrNa sukhane meLavI zakatA nathI. kAraNa ke artha ane kAmathI maLatuM sukha kSaNika ane duHkhamizrita hovAthI apUrNa che. AthI ja tattvajJa mahApuruSonI daSTie artha ane kAma e be puruSArtho nAmanA ja puruSArtho che. dharma ane mokSa puruSArthanA sevanathI zAzvata ane duHkhathI rahita saMpUrNa sukhanI prApti thAya che. AthI A be puruSArtho ja mukhya che. A bemAM paNa mokSapuruSArtha mukhya che. dharma to mokSanuM kAraNa hovAthI upacArathI puruSArtha che. AthI cAra puruSArthomAM mokSa puruSArtha ja mukhya che. saMsAranuM sukha duHkha svarUpa ja che. prazna- mokSamAM anna-pAna, TI.vI., reDiyo, strI, moTara, baMgalo vagere sukhanAM sAdhano na hovAthI sukha kevI rIte hoya? uttara- ahIM ja tame bhUlo cho. anna-pAna, strI Adi sukhanAM sAdhano ja nathI. kAraNa ke sukha te che ke je sadA rahe, jeno anubhava karavAmAM jarAya bhaya na hoya, je IcchA karyA vinA prApta thAya, jenA mATe bAhya koI sAdhananI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra [a) 1 sU0 1 jarUra na paDe. AvuM sukha AtmAmAM raheluM che. AthI mokSamAM te sukhano anubhava thAya che. bAhya sAdhanothI prApta thatuM sukha AnAthI viparIta che. bAhya sAdhanothI thatuM sukha kRtrima=sAMyogika che. AthI ja bAhya sAdhano keTalIka vakhata sukha to nathI ApatAM, balka duHkhano anubhava karAve che. jema ke eka kanyAe potAnA pitA pAse suMdaramAM suMdara sADI maMgAvI. pitAe tene lAvI ApI. AthI sADI joI te khuza khuza thaI gaI. sADInA darzana mAtrathI tene atyaMta sukhano anubhava thayo. bAda teNe e sADI potAnI sakhIne batAvI. sakhIe te sADI joI ane sAthe sAthe potAnI eka navIna suMdara sADI tene batAvI. teNIe sakhInI sADInuM nirIkSaNa karyuM to tene jAta, bhAta, raMga vigere aneka dRSTie sakhInI sADI potAnI sADInI apekSAe kaI gaNI suMdara lAgI. AthI tenA hRdayagagana upara nirAzAnAM duHkhanAM vAdaLoe AkramaNa karyuM. have tenI daSTimAM potAnI sADI sAmAnya bhAsavA lAgI. vAMcako ! have e sADI tenA hRdayane AnaMda Apaze? jyAre jyAre e paheraze ane potAnI sakhInI sADInuM smaraNa thaze tyAre zuM tene duHkha utpanna nahi thAya? kSaNa pahelAM je vastu atyaMta AnaMda ApatI hatI, ethI potAne koI apUrva vastu prApta thaI che evuM lAgatuM hatuM, te ja vastu kSaNa bAda atyaMta nirAzA utpanna kare che. AnI pAchaLa zuM kAraNa che? jo bAhya padArthomAM svAbhAvika sukha hoya to Ama bane ? na bane. AthI bAhya padArthomAM sukha che ja nahi. prazna- jo bAhya=bhautika vastuomAM sukha nathI to te te vastunA bhoga-upabhogathI sukhano=AnaMdano anubhava kema thAya che? uttara- mohavaza jIvone viSayopabhoganI utsukatA jAge che, ethI jyAM sudhI viSayopabhoga nathI thato tyAM sudhI manamAM arati rahyA kare che, jyAre viSayopabhoga thAya che tyAre viSayopabhoganI utsukatAnA kAraNe jAgelI aratino thoDA samaya mATe abhAva thAya che, Ama zabdAdi sAdhano sukha nathI ApatAM, kiMtu jAgelI aratino mAtra pratikAra kare che. ethI jIvone arati rUpa duHkhano abhAva thAya che. A duHkhAbhAvamAM sukhano upacAra karavAmAM Ave che. dA.ta. khUjalIvALA manuSyane caLa Ave che, ethI zarIrane Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 1] zrItattvArthAdhigamasUtra khaNavAnI icchA thAya che. jo e potAnA zarIrane khaNe nahi, to tenA manamAM ati-udvega utpanna thAya che. AthI te zarIrane khaNIne aratino pratikAra kare che. chatAM te kahe che ke zarIrane khaNavAthI mane sukhano anubhava thAya che. tame ja kaho ke eka nIrogI mANasa zarIrane khaMjavALato nathI, jyAre khUjalIvALo mANasa potAnA zarIrane khaMjavALe che, to A bemAM koNa sukhI ? jo khaMjavALavAthI vAstavika sukha utpanna thatuM hoya to je nathI khaMjavALato te duHkhI hovo joie. paNa tema che nahi. eTale kahevuM ja paDaze ke khUjalIvALAne khaMjavALathI utpanna thatuM sukha vAstavika sukha nathI, kiMtu aratino pratikAra hoi duHkhAbhAvamAM sukhano upacAra thavAthI aupacArika sukha che. te ja pramANe eka azakta mANasa puSTi lAvavA cyavanaprAzAvaleha, kezarIyA dUdha Adi vAparIne sukha meLave che. jyAre eka mANasa atyaMta nIrogI hovAthI kudaratI ja hraSTa-puSTa che, tethI sAdo khorAka vApare che. A bemAM koNa sukhI ? ahIM nabaLA mANasane navuM sukha maLe che ke duHkha dUra thAya che ? ahIM nabaLAinuM upAdhijanya duHkha dUra thAya che. AmAM kayo vidvAna nA kahI zake ? e ja pramANe vaiSayika sukhanAM zabdAdi sAdhanothI viSayopabhoganI utsukatA rUpa upAdhithI thatuM ati rUpa duHkha dUra thAya che, tethI temAM sukhano upacAra karavAmAM Ave che. AthI zabdAdithI utpanna thatuM sukha e aupacArika sukha che, vAstavika to e duHkha rUpa ja che. AthI ja pUjya mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja adhyAtmasAra graMthamAM kahe che ke-- sarvaM puNyaphalaM duHkhaM, karmodayakRtatvataH / taMtra 3:pratIvAre, vimUDhabanAM sutvadhIH / (adhyAtmasAra zloka-63) puNyathI prApta thatuM sarva prakAranuM sukha kauMdaya janita hovAthI 5ramArthathI duHkha ja che. te sukha duHkhanA pratikAra rUpa hovA chatAM mUDha jIvo tene sukharUpa mAne che. bhautika(=indriyo ane viSayonA saMbaMdhathI anubhavAtuM) sukha du:khamizrita, AMtarAvALuM, anitya, apUrNa, parAdhIna, duHkhaphalaka ane duHkhAnubaMdhI che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 1 sU0 1 duHkhamizrita- (1) svAdiSTa AhAramAM paNa sAcI bhUkha vinA svAda Avato nathI. jema bhUkha vadhAre tema svAda vadhAre. AthI ja majUrane chAzaroTalA jeTalA mIThA lAge che teTalA mIThA pakavAnna paNa gAdI-takiye besI rahenArA zeThane lAgatA nathI. AthI pahelA bhUkhanuM duHkha pachI bhojananuM sukha. (2) atizaya tRSA lAgyA pachI ja mATalAnuM zItala pANI AnaMda Ape che. ziyALAmAM tevI tRSAnA abhAve te pANI tevuM AnaMda ApatuM nathI. pahelAM tRSAnuM duHkha, pachI ThaMDA pANInuM sukha. (3) gheghUra vaDalAnI chAyA tApanA anubhava vinA AnaMda ApatI nathI. ziyALAmAM e ja chAyAmAM jarA ya besavAnI icchA thatI nathI. Ama pahelAM tApanuM duHkha, pachI chAyAnuM sukha. (4) kalAko sudhI mahenata karyA pachI ja ghasaghasATa UMghanI majA mANI zakAya che. majUra UMghanI je majA mANI zake che, te majA gAdI-takiye besI rahenAra zeTha mANI zakato nathI. Ama saMsAramAM pahelAM duHkha ane pachI sukha. bIjI rIte vicArIe to paNa bhautika sukha duHkha mizrita che. te A pramANe-manuSya potAnA jIvanamAM managamatAM svAdiSTa bhojana karyA hoya, svAdiSTa pINAM pIdhA hoya, strInI sAthe saMbhoga sukhano anubhava karyo hoya ityAdi sukhanA kalAko ane e sukhanAM sAdhano meLavavA mATe zArIrikamAnasika je takalIpho sahana karI hoya tenAM kalAko gaNavAmAM Ave to takalIphonAM kalAko vadhI jAya. Ama bhautika sukha duHkhamizrita che. AMtarAvALuM- AvuM duHkhamizrita paNa sukha satata bhogavI zakAya nahi. vacce vacce AMtaruM pADavuM ja paDe. satata bhojana karI zakAya nahi. satata saMbhoga karI zakAya nahi. satata TI.vI. joI zakAya nahi. bhautika koI paNa prakAranuM sukha satata bhogavavAnI game teTalI tIvra icchA hovA chatAM vacce vacce AMtaruM pADavuM ja paDe che. anitya- duHkhamizrita ane AMtarAvALuM paNa sukha anitya che. e sukhano avazya viyoga thAya. kAraNa ke bhautika sukhane bhogavavA zarIra, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 1] zrItattvAthadhigamasUtra indriyo, dhana vagere bhautika sAdhano joie. e sAdhano vinA bhautika sukha bhogavI zakAya nahi. koinA paNa e bhautika sAdhano nitya rahetAM nathI. cakravartInAM ke indranA paNa e sAdhano nitya rahetAM nathI. jyAM saMyoga che tyAM viyoga che. saMyoga viyoga mATe ja sarjAyelo che. bhautika vastuono viyoga be rIte thAya-- (1) bhautika vastuo ApaNane choDIne cAlI jAya. (2) athavA jIvane e vastuo choDIne cAlyA javuM paDe. 2 apUrNa-- bhautika vastuothI maLatuM sukha jema duHkhamizrita, AMtarAvALuM ane anitya che tema apUrNa che. arthAt e sukha jeTaluM bhogavavAnI icchA hoya teTaluM bhogavI zakAtuM nathI. jema ke--svAdiSTa bhojana ghaNuM karavAnI icchA thAya che, paNa ghaNuM bhojana karI zakAtuM nathI. athavA apUrNa eTale tRptinI apUrNatA, bhautika sukha game teTaluM bhogavavA chatAM tRpti (=saMtoSa) thato nathI, ochuM ja lAge che. dhana ghaNuM maLavA chatAM ochuM ja lAge che. dareka jIve saMsAramAM paribhramaNa karatAM asaMkhya dvIpo ane asaMkhya samudro jeTalo AhAra karyo che, asaMkhya samudrothI paNa adhika jalapAna karyuM che, chatAM AhAranI tRpti thai nathI. devabhavamAM ane yugalikabhavamAM asaMkhya varSo sudhI vividha bhautika sukho bhogavavA chatAM tRpti thai nathI. AthI bhautika sukha apUrNa che. parAdhIna- bhautika sukha parAdhIna che. bhautika sukhane bhogavavAnI icchA thAya teTalA mAtrathI bhogavI zakAya nahi. kAraNa ke puNyodaya hoya to ja bhautika sukha bhogavI zakAya. bhautika sukha bhogavavA mATe sazakta zarIra, indriyo, dhana vagere aneka vastuonI jarUra paDe che. e badhI vastuo puNyodaya hoya to ja maLI zake che. bhautika sukhanAM e badhA sAdhano icchAthI ke mahenata karavAthI maLe ja evo niyama nathI. puNyodaya hoya to ja maLe. puNyodayathI bhautika sAdhano maLyA pachI puNyodaya hoya to ja e sAdhanothI sukha bhogavI zakAya. jema ke--puNyodayathI lakSmI maLI hoya, paNa bhautika sukhane bhogavavAnuM puNya na hoya to e lakSmIthI sukha na bhogavI zakAya. jema ke mammaNa zeTha athavA sadA bimAra rahenAra zrImaMta bhogasukho bhogavI zake nahi. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrItattvAdhigamasUtra (a) 1 sU0 1 duHkhaphalaka AvuM paNa bhautika sukha pariNAme duHkha lAvanAruM che. AthI ja jJAnIoe bhautika sukhane duHkhaphalaka kahyuM che. bhautika sukhanuM phaLa duHkha che. kema ke bhautika sukha bhogavavAmAM hiMsA Adi aneka pApo thAya che. e pApothI pApakarma baMdhAya che. e pApakarmano bhaviSyamAM udaya thAya tyAre duHkha bhogavavuM paDe che. duHkhAnubaMdhI- duHkhAnubaMdhI eTale duHkhanA anubaMdhavALuM. anubaMdha eTale paraMparA. bhautika sukhathI prApta thatuM duHkha eka-be bhavomAM bhogavAI jatuM nathI, kiMtu tenI paraMparA cAle che. kAraNa ke bhautika sukha bhogavavAmAM thatI Asakti ane kliSTa pariNAmathI thatA pApo aneka bhavomAM bhogavavA yogya pApakarmono baMdha karAve che. mokSa sukha AnAthI viparIta che, arthAt duHkhanA aMzathI paNa rahita, AMtarA vinAnuM (=satata anubhavI zakAya tevuM), nitya (=sadA rahenAra), pUrNa ane svAdhIna che. A pramANe "bhautika vastuothI pragaTa thatuM sukha duHkha rUpa ja che' e siddha thAya che. dareka vyakti A vize, potAne je anubhava thAya che te anubhavonuM zAMtithI ciMtana-manana kare to paNa bhautika vastuothI prApta thatuM sukha duHkharUpa ja che' e mahAna satya hAthamAM AvyA vinA na rahe. have bIjI vAta. mokSamAM annAdinA bhoganI ke viSayasevananI jarUra paNa zI che? kAraNa ke atrAdino paribhoga ke viSayasevana utpanna thayela sudhAdi duHkhanI nivRtti dvArA svasthatA prApta karavA mATe che. jyAre mokSamAM svAbhAvika svasthatA rahelI che, kAraNa ke tyAM asvasthatAnA=sudhAdi duHkhanAM kAraNo karma ke IcchAdino abhAva che. AthI tyAM annAdinA upabhoganI jarUra ja nathI. auSadha sevananI jarUra kone hoya? je rogI hoya tene ja ne? basa te ja pramANe jene karmarUpa roga hoya tene ja aAdinA bhoga rUpa auSadha sevananI jarUra paDe che. khaNaja kone Ave ? jene khaNajano roga hoya tene. te ja pramANe jene viSayonI icchArUpa khaNajano roga hoya tene ja viSayasevanarUpa khaMjavALanI jarUra paDe. mokSamAM nathI karmano roga ke nathI icchAno roga. AthI mokSamAM atrAdinA paribhoganI ke viSayasevana AdinI jarUra ja nathI. jema jJAna Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 2] zrItattvAthiidhagamasUtra AtmAno guNa che tema sukha paNa AtmAno guNa che. AthI mokSamAM anaMtajJAnanI jema svAbhAvika anaMta sukha hoya che. (1) samyagdarzananuM lakSaNatattvArtha dvAna savarNanam II 2-2 | tattvarUpa jIvAdi padArthonI zraddhA te samyagdarzana. tattvarUpa jIvAdi padArthonI zraddhA eTale jIvAdi padArtho jevA svarUpe che tevA svarUpe mAnavA. zraddhA, zraddhAna, samyagdarzana, samyakatva, samakita A badhA zabdo eka arthavALA che. prazna- "tattvarUpa jIvAdi padArthonI zraddhA e samyakatva' e pramANe samyakatvanI vyAkhyA karavAthI eka virodha Ave che. zraddhA vizvAsa e mananA pariNAmarUpa che. eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM apAMtarAla gatimAM mana na hovAthI samyakatva nahi rahe. jyAre AgamamAM apAMtarAla gatimAM paNa samyakatva hoya che ema jaNAvyuM che. uttara- mithyAtva mohanIya karmanA kSaya, upazama ke kSayopazamathI pragaTa thayela zuddha AtmapariNAma e mukhya samyaktva che. A pariNAma eka bhavathI bIjA bhavamAM jatAM apAMtarAla gatimAM paNa hoya che. mATe tyAM paNa samyakatva ghaTI zakavAthI Agama sAthe virodha Avato nathI. tattvArthazraddhA pragaTe tyAre mohanIya karmanA kSayopazama AdithI pragaTa thato zubha AtmapariNAma avazya hoya che. tattvArthazraddhA kArya che ane zubha AtmapariNAma kAraNa che. kArya vakhate kAraNa avazya hoya che. AthI kAryamAM kAraNano upacAra karIne tattvArthazraddhAne samyakatva kahevAmAM Avela che. mohanIya karmanA kSayopazama AdithI thato zuddha AtmapariNAma mukhya samyaktva che. tenAthI thatI tattvArthazraddhA e aupacArika samyakatva che. matalaba ke mithyAtva mohanIyano kSaya, upazama ke kSayopazama thatAM je jIvone mana hoya temane tattvArthazraddhA avazya hoya che. prazna- amuka jIvamAM samyagdarzana guNa pragaTa thayo che ke nahi te zI rIte jANI zakAya ? uttara- samyakatvanA=samyagdarzananA zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya e pAMca lakSaNo=cihno che. A pAMca lakSaNo je jIvamAM hoya Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 1 sU0 3 te jIvamAM avazya samyagdarzana hoya che. zama=zAMti, krodhano nigraha. saMvegamokSa pratye rAga. nirveda=saMsAra pratye udvega. anukaMpA=koi jAtanA svArtha vinA duHkhI jIvo pratye karuNAbhAva. Astikya='vItarAgadeve je kahyuM che te ja satya che' evI aTala zraddhA. prazna- prazamAdi pAMca liMgonI prAptimAM koi krama che ke game te kramathI tenI prApti thAya che ? uttara- pazcAnupUrvIthI temanI prApti thAya che. pahelAM AstikyanI prApti thAya pachI kramazaH anukaMpA, nirveda, saMvega ane prazamanI prApti thAya che. prazna- jo pazcAttupUrvithI prazamAdinI prApti thAya che to mithyAdaSTi jIvomAM Astikya na hovA chatAM prazama vagere kema hoya che ? uttara- ahIM prazama vagere guNo jinavacanAnusArI vivakSita che. jinavacanane nahi anusaranArA prazamAdi guNo paramArthathI guNo ja nathI. kAraNa ke je vastunuM je kArya hoya te vastuthI te kArya na thAya to te vastu paramArthathI nathI ja ema manAya che. (AnI vizeSa samaja mATe A ja pustakamAM AdhyAtmika vikAsa kramamAM cothA guNasthAnanA varNanamAM juo.) AthI ja mithyArdaSTimAM prazamAdiguNo hovA chatAM samyaktva che ema na manAya.' prazna-- jo pazcAnupUrvAthI prazamAdiguNonI prApti thAya che to ahIM tathA bIjA graMthomAM paNa prazamAdi guNono AstikyAdi kramathI nirdeza na karatAM prazamAdikramathI nirdeza kema karavAmAM Ave che ? uttara- pradhAnatAnI apekSAe prazamAdi kramathI nirdeza karavAmAM Ave che. AstikyathI anukaMpA pradhAna che, anukaMpAthI nirveda pradhAna che, ema kramazaH uttarottara guNa pradhAna che. (2) samyagdarzananI utpattinA prakAro- ra tannisazAMdhiAmAy vA // -rU // nisarga athavA adhigama e be hetuthI samyagdarzana guNa pragaTa thAya che. nisarga=bAhya nimitta vinA svAbhAvika. 1. zrI haribhadrasUriSkRta bhASyaTIkA. 2. zrI haribhadrasUriSkRta bhASyaTIkA. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 a) 1 sU03] zrItattvAdhigamasUtra adhigama=guruupadeza Adi bAhya nimitta. koI jIvane bAhya nimitta vinA svAbhAvika rIte ane koI jIvane guru-upadeza Adi bAhya nimittathI samyagdarzananI prApti thAya che. samyagdarzananI utpatti aMtaraMga ane bAhya ema be nimittathI thAya che. viziSTa zubha AtmapariNAma aMtaraMga nimitta che. guruupadeza Adi bAhya nimitta che. A be nimittomAM keTalAka jIvone bAhyanimitta vinA kevaLa aMtaraMga nimittathI samyagdarzana pragaTe che. keTalAka jIvone bAhya nimitta dvArA aMtaraMga nimittathI samyagdarzana pragaTe che. Ama samyagdarzana bAhya nimitta vinA pragaTe, paNa aMtaraMga nimitta vinA to koine paNa na pragaTe. kevaLa aMtaraMga nimittathI pragaTa thatuM samyagdarzana te nisarga samyagdarzana che. bAhya nimitta dvArA aMtaraMga nimittathI pragaTa thatuM samyagdarzana te adhigama samyagdarzana che. Ama thavAmAM te te jIvanuM tathAbhavyatva kAraNa che. AgaLa bIjA adhyAyanA prathama sUtramAM jIvonA bhAvonuM svarUpanuM varNana Avaze. temAM jIvanA pAMca bhAvonuM varNana che. A pAMca bhAvomAM pAriNAmika nAmano eka bhAva che. tenA bhavyatva, abhavyatva vagere bhedo che. bhavya ane abhivya ema be prakAranA jIvo che. bhavya eTale mokSa pAmavAne yogya. mokSanI sAmagrI maLatAM je jIvo mokSa pAmI zake te bhavya. abhavya eTale mokSa pAmavAne ayogya. mokSa pAmavAnI sAmagrI maLavA chatAM abhavya jIvo kadI mokSa na pAme. bhavya jIvamAM bhavyatva nAmano pAriNAmika bhAva che. abhavya jIvamAM abhavyatva nAmano pAriNAmika bhAva che. abhavyatva eTale mokSa pAmavAnI ayogyatA. bhavyatva eTale mokSa pAmavAnI yogyatA. jIvarUpe badhA samAna hovA chatAM mokSagamananI yogyatA ane ayogyatAnA kAraNe bhavya ane abhivya evA bhedo paDe che. gAyanuM ane AkaDAnuM dUdha dUdharUpe samAna hovA chatAM e bemAM bheda che. ekamAM dahIM-ghI rUpe banavAnI yogyatA che ane anyamAM dahIM-ghI banavAnI yogyatA nathI. strIrUpe badhI strIo samAna chatAM eka vaMdhyA ane anya avaMdhyA evA bhedo paDe che. kAraNa ke ekamAM putrotpattinI yogyatA nathI ane ekamAM te yogyatA che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 1 sU03 abhavya jIvomAM abhavyatvabhAva=mokSa pAmavAnI ayogyatA hovAthI prastutamAM tenI vicAraNA karavAnI AvazyakatA nathI, kAraNa ke abhavya jIvone samyagdarzana Adi guNonI prApti thatI nathI. bhavya jIvomAM paNa keTalAka atibhavya hoya che. jAtibhavya eTale mokSa pAmavAnI yogyatA hovA chatAM jemane kyAreya mokSa pAmavAnI sAmagrI maLavAnI ja nathI tevA jIvo. jAtibhavya jIvomAM mokSa pAmavAnI yogyatA hoya che paNa temane mokSanI sAmagrI ja na maLe. jemake gAmaDAnA ghaNA jIvomAM jJAna meLavavAnI=buddhino vikAsa sAdhavAnI yogyatA hoya che, paNa temane buddhinA vikAsanI sAmagrI ja maLatI nathI. e ja pramANe jAtibhavya jIvomAM mokSa pAmavAnI yogyatA hovA chatAM temane mokSa pAmavAnI sAmagrI kyAreya maLatI nathI. abhavya jIvo sAmagrI maLavA chatAM mokSa na pAme, jyAre jAtibhavya jIvone mokSa pAmavAnI sAmagrI ja na maLe. AthI ahIM ApaNe jAtibhavya jIvo aMge paNa vicAra karavAnI AvazyakatA nathI. have ApaNe bhavya jIvo aMge vicAraNA karIe. dareka bhavya jIvamAM bhavyatva=mokSa pAmavAnI yogyatA hovA chatAM samAna=eka ja sarakhI nathI hotI. dareka jIvamAM yogyatA bhinna bhinna hoya che. dareka jIvanI vyaktigata yogyatA judI judI hoya che. dareka jIvanI mokSa pAmavAnI vyaktigata yogyatA eTale ja tathAbhavyatva. dareka jIvanI mokSa pAmavAnI vyaktigata yogyatA judI judI hovAthI darekanuM tathAbhavyatva paNa juduM juduM hoya che. AMbAnA jhADamAM 500 kerIo che. te dareka kerImAM pAkavAnI yogyatA che. chatAM te badhI kerIo eka sAthe pAkatI nathI. amuka kerIo pAMca divase pAke che, amuka kerIo cha divase pAke che, to koI kerIone pAkatAM tethI paNa vadhAre divaso lAge che. koI kerIo jhADa upara ja pAkI jAya che. to amuka kerIo ghAsamAM pAke che. te ja pramANe dareka jIvamAM tathAbhavyatva=mokSa pAmavAnI vyaktigata yogyatA bhinna bhinna hoya che. koI jIva AdinAtha bhagavAnanA zAsanamAM mokSa pAme che. to koI jIva anya tIrthakaranA zAsanamAM mokSa pAme che. koI jIva utsarpiNI kAlamAM, to koI jIva avasarpiNI kAlamAM mokSa pAme che. koI AlocanA letAM, koI bhakti karatAM, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 3] zrItattvArthAdhigamasUtra koi pazcAttApa karatAM, koi anityAdi bhAvanAnuM ciMtana karatAM kevaLajJAna pAmI mokSa sAdhe che. koi tIrthaMkara rUpe, koi gaNadhara rUpe, koi sAmAnya kevaLI rUpe mokSa pAme che. Ama bhinna bhinna rIte mokSa pAmavAmAM kAraNa te te jIvanuM potAnuM AgavuM tathAbhavyatva che. 15 dareka jIvamAM tathAbhavyatva bhinna bhinna hovAthI samyagdarzana Adi guNo paNa bhinna bhinna rIte bhinna bhinna hetuothI prApta thAya che. AthI koi jIvane nisargathI ane koi jIvane adhigamathI samyagdarzana guNanI prApti thAya che. je jIvanuM jevA prakAranuM tathAbhavyatva hoya te jIvane te rIte mokSanA sAdhanabhUta samyagdarzanAdi guNonI ane mokSanI prApti thAya che. samyaktvanA bhedo-- aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika, vedaka ane sAsvAdana ema samyaktvanA pAMca bhedo che. jIva jyAre pahelI vAra samyaktva pAme che tyAre aupazamika samyaktva pAme che. aupazamika samyaktvanI prAptino krama- saMsArasamudramAM anaMta pudgalaparAvarto sudhI anaMta du:kha sahana karyA bAda jIvanA tathAbhavyatvano paripAka thavAthI nadIgholapASANanyAye, eTale ke ghaDavAnA koipaNa jAtanA prayatna vinA mAtra vAraMvAra Ama-tema athaDAvAthI nadIno paththara enI meLe ja goLa banI jAya che tema, anAbhogathI utpanna thayela AtmAnA viziSTa zubha adhyavasAya rUpa yathApravRttikaraNa vaDe, AyuSya vinA sAta karmonI sthiti ghaTIne mAtra aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa (palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna eka koDAkoDI sAgaropama pramANa) thAya che. A pramANe jyAre AyuSya vinA sAta karmonI sthiti aMtaHkoDAkoDa sAgaropama pramANa thAya che tyAre jIva rAgadveSanI graMthi (rAga-dveSano tIvra pariNAma) pAse=graMthideze Avyo kahevAya che. ahIMthI rAgadveSanI durbhedya graMthine bhedIne AgaLa vadhavA mATe ghaNA ja vIryollAsanI jarUra paDe che. ghaNA jIvo ahIM sudhI (=rAgadveSanI nibiDa graMthi sudhI) AvIne pAchA phare che, arthAt sAta karmonI dIrgha sthiti bAMdhe che ane saMsAramAM paribhramaNa kare che. abhavya ane dUrabhavya jIvo A rAga-dveSanI durbhedya graMthi Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 1 sU03 sudhI AvIne graMthino bheda na karI zakavAthI pAchA phare che. paNa je Asannabhavya jIvo che=je jIvomAM AdhyAtmika vikAsa sAdhavAnI yogyatA pragaTI che, te jIvo graMthibheda mATe jarUrI apUrva varSollAsarUpa apUrvakaraNa vaDe rAga-dveSanI graMthine bhedI nAkhe che. tyAra bAda uttarottara vizuddha Atma-adhyavasAya rUpa anivRttikaraNa vaDe jIva udayakSaNathI aMtarmuhUrta sudhInI mithyAtvanI sthitinI upara aMtarmuhUrta kAla pramANa aMtarakaraNa kare che. aMtarakaraNa eTale mithyAtvanA karmadalika vinAnI sthiti. arthAt udayakSaNathI aMtarmuhUrta sudhInI mithyAtvanI sthitithI uparanI aMtarmuhUrta pramANa sthitimAM rahelA mithyAtvanAM dalikone tyAMthI laI le che ane e sthitine ghAsa vinAnI ukhara bhUminI jema mithyAtvakarmanAM daliko vinAnI kare che. mithyAtvakarmanAM dalikothI rahita aMtarmuhUrta pramANa sthitine aMtarakaraNa kahevAmAM Ave che. aMtarakaraNa thatAM mithyAtvakarmanI sthitinA be vibhAga thAya che. eka vibhAga aMtarakaraNanI nIcenI sthitino ane bIjo vibhAga aMtarakaraNanI uparanI sthitino. temAM prathama sthitimAM=aMtarakaraNanI nIcenI sthitimAM mithyAtvano udaya hovAthI jIva mithyAdaSTi che. A sthitino kALa aMtarmuhUrta pramANa che. aMtarmuhUrta pramANa prathama sthiti samApta thatAM aMtarakaraNa zarU thAya che. aMtarakaraNanA prathama samayathI ja jIva aupathamikasamyakatva pAme che. kAraNa ke aMtarakaraNamAM mithyAtvanAM daliko na hovAthI mithyAtvakarmanA udayano abhAva che. jema dAvAnala saLagatAM saLagatAM ukhara bhUmi pAse Ave che tyAre zAMta thaI jAya che tema mithyAtvakarmaaMtarakaraNa pAse AvatAM zAMta thaI jAya che. aMtarakaraNamAM rahelo jIva mithyAtvamohanIyanAM karmalikone zuddha kare che. AthI te dalitonA traNa puMjo bane che-(1) zuddhapuMja, (2) ardhazuddhapuMja, (3) avizuddhapuMja. A traNa puMjanA traNa nAma paDe che. zuddhapuMjanuM samyakatva mohanIya 1. paMcasaMgraha upazamanAkaraNa gAthA-22mI tathA karmaprakRti upazamanAkaraNa gAthA-19mInI TIkAmAM anivRttikaraNanA carama samayathI aMtarmuhUrta sudhI mithyAtvanAM dalikone zuddha kare che evA bhAvanuM jaNAvyuM che. karmagraMtha, lokaprakAza vagere prasiddha graMthomAM aMtarakaraNamAM praveza kare e samayathI (=upazama samyakatvanI prAptinA pahelA samayathI) aMtarmuhUrta sudhI kamaMdalikone zuddha kare ema jaNAvyuM che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 3] zrItattvAdhigamasUtra karma, ardhazuddhapuMjanuM mizramohanIya karma ane avizuddhapuMjanuM mithyAtvamohanIya karma nAma che. jema nazo pedA karanAra kodarAne zuddha karatAM temAMthI keTaloka bhAga zuddha thAya che, keTaloka bhAga ardhazuddha thAya che ane keTaloka bhAga azuddha ja rahe che; tema ahIM mithyAtvanA dalikone zuddha karatAM keTalAka daliko zuddha thAya che, keTalAka ardhazuddha thAya che ane keTalAka azuddha ja rahe che. zuddha daliko e zuddhapuMja, ardhazuddha daliko e ardhazuddhapuMja ane azuddha daliko e azuddhapuMja. aMtarakaraNano kALa samApta thatAM jo zuddhapuMjano arthAt samyaktva mohanIyano udaya thAya to jIva kSAyopazamika samyaktva pAme che. ardhazuddhapuMjano arthAt mizramohanIyano udaya thAya to mizra samyaktva pAme che. azuddhapuMjano arthAt mithyAtva mohanIyano udaya thAya to mithyAtva pAme che. samyaktva mohanIya Adi traNe karmono artha AThamA adhyAyanA dazamA sUtramAM samajAvavAmAM Avaze. samyaktvaprApti aMge ahIM be mato che. kAryagraMthika ane saiddhAMtika, kAryagraMthika mate jIva sauthI prathamavAra jyAre samyaktva pAme tyAre aupazamika samyaktva ja pAme. jyAre saiddhAMtika mate aupazamika ke kSAyopazamika e bemAMthI game te eka samyaktva' pAme che. sarva prathama aupazamika samyaktva pAme to tenI prakriyA ahIM kahI che te pramANe ja che. paNa jo kSAyopamika samyaktva pAme to apUrvakaraNa vaDe aMtarmuhUrta pachInA (apUrvakaraNa kAlathI uparanA) karmadalikonA pUrve kahyA mujaba zuddha Adi traNa puMja kare che, tathA aMtarmuhUrta bAda zuddhapuMjanA dalikone ja udayamAM lAve che. 17 prathamavAra aupazamika samyaktva pAme to aupamika samyaktva pachInI sthiti aMge paNa be mato che. saiddhAMtika mate pachI avazya mithyAtva ja pAme. kArmagraMthika mate ahIM kahyA mujaba traNa puMjomAMthI jo zuddhapuMjano udaya thAya to kSAyopazamika samyaktva, ardhazuddhapuMjano udaya thAya to mizra samyaktva ane azuddhapuMjano udaya thAya to mithyAtva pAme che. 1. kAryagraMthika ane saiddhAMtika e baMnenA mate mithyArdaSTi jIva jJAyika samyaktva pAmato nathI. kSAyopazamika samyaktvI jIva ja kSAyika samyaktva pAme che. A mATe juo karmaprakRtimAM upazamanAkaraNa. paNa vizeSAvazyaka bhASya gAthA-531nI koTyAcArya TIkAmAM mithyAdaSTi paNa kSAyika samakita pAme che, ema jaNAvyuM che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrItattvAdhigamasUtra [a0 1 sU04 kArmagraMthika mate samyakatvathI patita thaI mithyAtve AvyA pachI sAte karmonI utkRSTa sthiti punaH baMdhAya, utkRSTa rasa na baMdhAya, saiddhAMtika mate utkRSTa sthiti paNa na baMdhAya. prazna- utkRSTa sthiti na baMdhAya, paNa madhyama sthiti baMdhAya ke nahi? uttara- utkRSTa sthiti na baMdhAya e upalakSaNa hovAthI madhyama sthiti paNa na baMdhAya, arthAta aMtaHkoDAkoDi sAgaropamathI vadhAre sthiti na baMdhAya. pharI vAra samyakatva pAme tyAre kArmagraMthika mate traNa puMja Adi prakriyA kare nahi, jyAre saiddhAMtika mate traNa puMjanI prakriyA kare. (3) tattvonI saMkhyAjiivaajiivaatrvbndhsNvrnirjraamokssaastttvm // 1-4 // jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAtatattvo che. A graMthamAM A sAta tattvonuM judI judI daSTie varNana karavAmAM Avela che. (1) jIva-je jIva=prANone dhAraNa kare te jIva. prANanA dravya ane bhAva ema be bheda che. pAMca Indriyo, traNa yoga (mana-vacana-kAyA), zvAsocchavAsa ane AyuSya e daza dravyaprANa che. AtmAnA jJAna-darzana Adi svAbhAvika guNo bhAvaprANa che. saMsArI jIvone baMne prakAranA prANa hoya che. mukta (trasiddha) jIvone kevaLa bhAvaprANa hoya che. A graMthamAM bIja, trIjA ane cothA adhyAyamAM judI judI daSTie mukhyapaNe jIvatattvanuM varNana karavAmAM Avaze. (2) ajIva- je prANarahita hoya, arthAtu jaDa hoya te ajIva. ajIva tattvanA dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane kAla ema pAMca bheda che. temAM pudgala rUpI che=varNa, gaMdha, rasa ane sparzathI yukta che. jyAre dhamastikAya Adi arUpI che=varNAdi rahita che. rUpI dravya jo pUla pariNAmI hoya to cakSu Adi indriyothI jANI zakAya che. sUkSma pariNAmI hoya to indriyothI jANI zakAya nahi. arUpI padArtho indriyothI jANI zakAya nahi. ApaNane AMkhothI je kAMI dekhAya che te sarva pudgalarUpa ajIvatattva che. A graMthamAM pAMcamA adhyAyamAM mukhyapaNe pudgala Adi sarva ajIva tattvonuM tathA prAsaMgika jIvatattvanuM nirUpaNa karavAmAM Avaze. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 4] zrItattvAthadhigamasUtra 19 (3) Asrava- karmone AtmAmAM AvavAnuM dvAra e Asrava che. mana, vacana ane kAyAnI zubha-azubha pravRtti (yoga) e dravya Asrava che. manavacana-kAyAnI pravRttimAM kAraNabhUta jIvanA zubha-azubha pariNAma athavA mana-vacana-kAyAnI pravRttithI utpanna thatA jIvanA zubha-azubha pariNAma te bhAva Asrava che. athavA Asrava eTale karmonuM AtmAmAM AvavuM. karmonuM AtmAmAM Agamana e dravya Asrava ane dravya AsavamAM kAraNabhUta manavacana-kAyAnI zubha-azubha pravRtti te bhAva Asava che. chaThThA adhyAyamAM vividha dRSTie AsravatattvanuM varNana Avaze. sAtamA adhyAyamAM vratomAM lAgatA aticAronuM varNana Avaze. aticAronuM svarUpa samajAvavA prathama vratonuM svarUpa batAvaze. vratomAM lAgatA aticAro AsavarUpa hovAthI sAtamA adhyAyamAM paNa AsravanuM ja varNana Avaze. (4) baMdha- karmapudgalono AtmAnI sAthe kSIranIravat ekamekarUpe saMbaMdha te dravyabaMdha. dravyabaMdhamAM kAraNabhUta AtmAno pariNAma te bhAvabaMdha. baMdhanuM vivecana A graMthamAM AThamA adhyAyamAM Avaze. (5) saMvara- AtmAmAM AvatAM karmone je roke te saMvara. samiti, gupti Adi dravyasaMvara che. dravyasaMvarathI utpanna thatA AtmAnA pariNAma athavA dravyasaMvaramAM kAraNabhUta AtmAnA pariNAma te bhAvasaMvara che. athavA karmonuM AtmAmAM na AvavuM te dravyasaMvara ane dravyasaMvaramAM kAraNarUpa samiti-gupti vagere bhAvasaMvara che. saMvaranuM varNana A graMthamAM navamA adhyAyamAM Avaze. (6) nirjarAna karmapudgalonuM AtmapradezothI chUTA paDavuM e dravyanirjarA che. dravyanirjarAmAM kAraNabhUta AtmAnA zuddha pariNAma athavA dravyanirjarAthI utpanna thatA AtmAnA zuddha pariNAma te bhAvanirjarA che. nirjarAtattvanuM vizeSa varNana A graMthamAM navamA adhyAyamAM Avaze. (7) mokSa-- saghaLAM karmono kSaya e dravyamokSa. dravyamokSamAM kAraNabhUta AtmAnA nirmaLa pariNAma athavA dravyamokSathI thatA AtmAnA nirmaLa pariNAma te bhAvamokSa che. mokSatattvanuM varNana dazamA adhyAyamAM Avaze. 1. dravyanirjarAnA AMzika ane saMpUrNa ema be bhedo che. amuka=thoDA karmono kSaya te AMzika ke deza nirjarA che. saghaLAM karmono kSaya e saMpUrNa ke sarva nirjarA che. ahIM nirjarAtattvamAM AMzika nirjarAno samAveza thAya che. saMpUrNa nirjarAno mokSatattvamAM samAveza thAya che, kAraNa ke sadhaLAM karmono kSaya e mokSa che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 1 sU04 tattvomAM saMkhyAbeda anyatra navatattva vagere graMthomAM puNya ane pApanI sAthe nava tattvono nirdeza che. puNyatattvanA dravya ane bhAva e be bheda che. je karmanA udayathI jIvane sukhano anubhava thAya te dravyapuNya ane dravyapuNyanA baMdhamAM kAraNabhUta dayAdAna AdinA zubha pariNAma te bhAvapuNya. pApatattvanA paNa dravya ane bhAva e be bheda che. je karmanA udayathI jIvane duHkhano anubhava thAya te dravyapApa ane dravyapApanA baMdhamAM kAraNabhUta hiMsA AdinA azubha pariNAma te bhAvapApa. ahIM puNya ane pApa e be tattvono Asava tattvamAM samAveza karIne sAta tattvono nirdeza karavAmAM Avyo che. puNya zubhAsavarUpa hovAthI teno zubha AsavamAM ane pApa azubha AsavarUpa hovAthI teno azubha AsavamAM samAveza thaI jAya che. A pramANe anya tattvono paNa judA judA tattvamAM samAveza karavAmAM Ave to pAMca ke be tattvo thAya che. Asava thatAM baMdha avazya thAya che. AthI Asavano baMdhamAM samAveza karavAmAM Ave, ane nirjarA mokSanuM kAraNa che, jeTale aMze nirjarA teTale aMze mokSa thAya che; AthI nirjarAno mokSamAM samAveza karavAmAM Ave, to pAMca tattvo rahe che. athavA saMvara, nirjarA ane mokSa e traNa tattvo jIvasvarUpa che. kAraNa ke jeTale aMze saMvara Adi thAya teTale aMze jIva sva-svarUpamAM Ave che. AthI e traNa tattvono jIvamAM samAveza karavAmAM Ave, tathA puNya, pApa, Asava ane baMdha e cAra tattvo ajIva svarUpannakarmasvarUpa hovAthI e cAra tattvono ajIvamAM samAveza karavAmAM Ave, to jIva ane ajIva e be tattvo rahe che. tattvajJAnanuM prayojana tattvone jANIne heya tattvono tyAga karavo joIe ane upAya tattvonuM sevana karavuM joie. heya tattvono tyAga ane upAdeya tattvonuM sevana=prahaNa e ja tattvajJAnanuM prayojana che. sarva tattvo zeya (jANavA yogya) che. jIva, saMvara, nirjarA ane mokSa e cAra tattvo upAdeya (AdaravA yogya) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a01 sU0 5 zrItattvAdhigamasUtra che. ajIva, Asava ane baMdha e traNa tattvo heya (tyAga karavA yogya) che. nava tattvonI apekSAe pApa sarvathA heya che. puNya apekSAe heya paNa che ane apekSAe upAdeya paNa che. azuddha puNya sarvathA heya che. zuddha puNya vyavahArathI amuka kakSA sudhI upAdeya che. zuddha puNya bhomiyAnI garaja sAre che. jemAM musApharone vikaTa paMthe javAmAM bhomIyo madada kare che ane pachI pAcho vaLI jAya che, tema zuddha puNya jIvane AdhyAtmika vikAsa karavAmAM jarUrI mAnavabhava, Ayadiza Adi sAmagrI ApavA dvArA AdhyAtmika vikAsa sAdhavAmAM madada kare che ane kArya pUrNa thatAM vidAya le che. jema agni kASTha vagerene bALIne svayaM zAMta thaI jAya che tema, zuddha puNya pApano nAza karI svayameva kSINa thaI jAya che. AthI apekSAe puNya upAdeya che. paNa nizcayathI to zuddha puNya paNa heya che. kAraNa ke te jIvanI svataMtratAne roke che. karmamAtra jIvanI svataMtratAne rokatA hovAthI beDI samAna che. pApa karma lokhaMDanI beDI samAna che, to puNya karma suvarNanI beDI samAna che. tattvono paraspara saMbaMdha jIvatattvamAM ajIvana=kama)tattvano Asava=praveza thAya che. jIvatattvamAM ajIvana=kama)tattvano Asrava thavAthI baMdha thAya che, eTale ke jIvanI sAthe ajIva(-karma pudgalo) kSIranIravat ekameka banI jAya che. karmano baMdha thavAthI karmano udaya thAya che. karmanA udayathI saMsAramAM paribhramaNa ane duHkhano anubhava thAya che, Ama duHkhanuM mULa kAraNa Asavatattva che. AthI duHkha dUra karavA Asavano nirodha karavo joie. Asavano nirodha eTale saMvara. pUrve baMdhAyela karmono nAza karavA nirjarAtattva jarUrI che. saMvarathI karmono baMdha thato nathI ane nirjarAthI pUrve baMdhAyelA karmono kSaya thAya che. AthI saMvara ane nirjarAthI AtmA sarvathA karmarahita bane che. AtmAnI sarvathA karmarahita avasthA e mokSa. (4). tattvonA nikSepano nirdezanAma-sthApanA-dravya-mAvetasvAsa: | 1-| nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra tAro vaDe jIvAdi tattvono nyAsa=nikSepa thai zake che, arthAt nAma Adi cAra dvAro vaDe jIvAdi tattvonuM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrItattvAdhigamasUtra [ao 1 sU0 6 svarUpa vicArI zakAya che. dareka vastu nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra svarUpe avazya hoya che. nAmanikSepa- vastunuM nAma te nAmanikSepa. jo vastunuM nAma na hoya to vyavahAra ja na cAle. jema vastune sAkSAt jovAthI te vastunI icchA ke vastu upara prema yA DheSa thAya che, tema vastunuM nAma sAMbhaLavAthI paNa IcchA ke prema yA veSa pragaTa thAya che. sthApanAnikSepa- sthApanA eTale AkRti-pratibiMba. vastunI sthApanA=AkRti (pratibiMba) jevAthI paNa icchA ke prema yA dveSa pragaTe che. AthI nAma ane sthApanA vastu svarUpa che. ghaTanuM nAma nAmaghaTa che. ghaTanI AkRti sthApanA ghaTa che. dravyanikSepa- vastunI bhUtakALanI ke bhaviSyakALanI avasthA. jema ke ghaTanI bhUtakALanI avasthA mRtpiDa che, ane bhaviSyakALanI avasthA ThIkarAM che. AthI mRtiMDa ane ThIkarAM dravyaghaTa che. mRtpiDa ane ThIkarAM ghaDAnuM ja svarUpa che. bhAvanikSepa-vastunI vartamAna avasthA. taiyAra thayela ghaTa bhAvaghaTa che. dravya ane bhAva e be nipA sApekSa che. eTale ke eka ja vastuno apekSAe dravyanilepamAM ane apekSAe bhAvanikSepamAM samAveza thAya che. jema ke-dahIM zIkhaMDanI apekSAe dravyazIkhaMDa che, dUdhanI apekSAe dravya dUdha che, dahIMnI apekSAe bhAvadahIM che. ghaTa ThIkarAMonI apekSAe dravyaThIkarAM che, mRtpiDanI apekSAe dravyamRtpiDa che, ghaTanI apekSAe bhAvaghaTa che. ahIM eTaluM avazya khyAla rAkhavA jevuM che ke-je vastu bhAvanikSepa pUjya ke tyAjaya che, te vastunA anya traNa nikSepa paNa pUjaya ke tyAjya che. (5) tattvone jANavAnAM sAdhanovmAnIdhAmaH | -6 .. pramANa ane nayothI tatvono adhigama bodha thAya che. pramANo ane naya e baMne jJAnasvarUpa che. jenAthI vastuno nirNayAtmaka bodha thAya te jJAna. koIpaNa vastuno nirNayAtmaka bodha pramANa ane naya dvArA thAya che. AthI pramANa ane naya jJAnasvarUpa ja che. pramANa ane naya baMne jJAnasvarUpa hovA chatAM e baMnemAM bheda che. jenAthI vastunA nitya-anitya Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 7] zrItattvAdhigamasUtra Adi aneka dharmono nirNayAtmaka bodha thAya te pramANa. jenAthI vastunA nitya Adi koI eka dharmano nirNayAtmaka bodha thAya te naya. pramANathI vastuno pUrNa bodha thAya che, jayAre nayathI apUrNa=AMzika bodha thAya che. AthI naya pramANano eka aMza che. naya ane pramANa vacce aMgagIbhAva che. pramANa aMgI che, jyAre nayo tenAM aMgo che. pramANa koI paNa bAbatano pUrNapaNe bodha karAve che, jayAre naya AMzika bodha karAve che. jema ke-AtmA nitya che ke anitya e bAbatamAM "AtmA nityAnitya che-A vAkya pramANavAkya che. "AtmA nitya che' athavA "AtmA anitya che' A vAkya nayavAkya che. kAraNa ke "AtmA nityAnitya che' e vAkyathI nityatva-anityatva dharmanI dRSTie AtmAno pUrNa rUpe bodha thAya che. jyAre "AtmA nitya che' e vAkyathI AtmAno kevaLa nityarUpe bodha thAya che. AtmA anitya paNa che e bodha thato nathI. e ja pramANe "AtmA anitya che' e vAkyathI AtmAno anityarUpe bodha thAya che, paNa AtmA nitya paNa che e bodha nathI thato. tAnamiyAmAM mokSa jJAna ane kriyAthI mokSa thAya che. A vAkya pramANavAkya che. jJAnena mokSa jJAnathI mokSa thAya che. A vAkya nayavAkya che. ziyA mola kriyAthI mokSa thAya che. A vAkya nayavAkya che. (6) tattvonuM jJAna pramANa ane nayathI thAya che ema sAmAnyathI jaNAvyuM. have vizeSarUpe tattva saMbaMdhI adhigama=jJAna karavAnAM hArono nirdeza kare che nirdesh-svaamitv-saadhnaadhikrnn-sthiti-vidhaantH||1-7|| nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti ane vidhAna e che dvArothI tattvonuM jJAna thaI zake che. (1) nirdeza eTale svarUpa. (2) svAmitva eTale svAmI=mAlika. (3) sAdhana eTale utpanna thavAnAM nimitto. (4) adhikaraNa eTale rahevAnuM sthAna. (5) sthiti eTale kALa. (6) vidhAna eTale prakAra. prathama ApaNe prasiddha eka daSTAMta laIne anukrame A cha dvArothI vicAraNA karIe. jethI tattvanI vicAraNAmAM A cha dhArono artha zIgha samajamAM AvI jAya. dA.ta. kerI. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrItattvAthiidhagamasUtra ai0 1 sU0 7 (1) kerI svAdiSTa, madhura, pAcaka ane puSTi ApanAra eka jAtanuM phaLa che. A kerInA svarUpanI vicAraNA thaI. (2) je lokonI vADImAM kerIo utpanna thAya che te loko kerInA mAlikasvAmI hoya che. A svAmInI vicAraNA thaI. (3) kerInA jhADamAMthI kerI utpanna thAya che. A nimittonI vicAraNA thaI. (4) kerI bhArata, AphrikA, amerikA vagere dezomAM utpanna thAya che. A adhikaraNanI vicAraNA thaI. (pa) kerI pAkI gayA bAda lagabhaga eka mahinA sudhI Take. A kALanI vicAraNA thaI. (6) kerInA AphUsa, pAyarI vagere aneka prakAro hoya che. A vidhAna (=prakAra)nI vicAraNA thaI. have samyagdarzana guNanI A cha tArothI vicAraNA karIe. (1) svarUpa samyagdarzana AtmAno guNa che. tenAthI jIva vivekI bane che, pAramArthika jJAnavALo bane che, heya-upAdeyano viveka karI zake che, tenI prApti thatAM jIvano saMsAra parimita banI jAya che. (2) svAmI-samyagdarzana AtmAno guNa hovAthI teno svAmI jIva che, ajIva nathI. (3) nimittasamyagdarzananI utpatti nisargathI svAbhAvika rIte ane adhigamathI paropadezAdinimittathI thAya che. athavAmithyAtvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyanAlayopazama-upazama AdithI thAya che.(4) adhikaraNa-samyagdarzana jIvamAM pragaTe che mATe tenuM adhikaraNa jIva che. (5) kALa-sAyika samyagdarzanano kALa sAdi-anaMta che. arthAt pragaTa thayA pachI sadA rahe che, kyAreka paNa teno nAza thato nathI. aupazamikasamyakatvano kALa jadhanyathI ke utkRSTathI aMtarmuhUrta che. lAyopathamikasamyaktvano kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sAdhika 66 sAgaropama che. (6) prakAra-samyagdarzananA kSAyika, aupazamika ane lAyopazamika ema mukhya traNa bhedo che. (7) 1. manuSyabhavamAM pUrva koTi AyuvALo jIva ATha varSanI uMmare samyakatva pAmI vijaya Adi cAramAMthI koI eka anuttara devalokamAM utkRSTa sthitimAM utpanna thAya. tyAMthI AvI manuSyabhavamAM AvIne punaH vijayAdimAM utpanna thAya. tyAMthI AvI punaH manuSyagatimAM Ave. A bhavamAM avazya mokSa pAme. vijaya Adi cAra vimAnamAM 33 sAgaropama utkRSTa AyuSya che. AthI be vAra vijaya AdimAM utpanna thatAM 66 sAgaropama thAya ane manuSyabhavano traNa pUrvakoTi jeTalo kALa adhika samajavo. athavA traNa vAra acuta devaloke utpanna thAya to paNa 66 sAgaropama thAya, manuSyabhavano kALa adhika samajavo. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 a0 1 sU0 8] zrItattvAdhigamasUtra zAstrIya paddhatithI tattvone vizeSarUpe jANavAnA prakArost-sNkhyaa-kssetr-sprshn-kaalaa'ntr-bhaavaa'lpbhutvaishc // 1-8 // sata, saMkhyA, kSetra, sparzanA, kAla, aMtara, bhAva ane alpabadutva e ATha dvArothI paNa tattvonuM jJAna thaI zake che. jema nirdeza Adi cha tArothI tattvonuM jJAna thAya che, tema A sat Adi ATha dvArothI paNa tattvonuM jJAna thAya che. (1) sata- sat eTale sattA=vidyamAnatA. vivakSita vastu jagatamAM vidyamAna che ke nahi ? tenI vicAraNA A dvArathI thAya che. (2) saMkhyAvivakSita vastunI ke tenA mAlikanI saMkhyA keTalI che? tenI vicAraNA karavI e A kAranuM prayojana che. (3) kSetra vivakSita tattva athavA tenA svAmI keTalA kSetramAM hoI zake? te A dvArathI jaNAya che. (4) sparzanA- vivakSita tattva athavA tenA mAlika keTalA kSetrane sparze ? teno bodha A dvArathI thAya che. (5) kALa- vikSita tattva keTalA kALa sudhI rahe ? tenI vicAraNA. (6) aMtara- vivakSita tattvanI prApti thayA bAda teno viyoga thAya to keTalA kALa sudhI viyoga rahe? tenuM jJAna A dvArathI thAya che. (7) bhAva-audayika Adi pAMca bhAvomAMthI kayA bhAve vivakSita tattva hoya tenI vicAraNA. (8) alpabadutva samyagdarzana Adi tattvonA svAmIne AzrayIne nyUnaadhikano vicAra. have ApaNe samyagdarzanaguNanI A dvArothI vicAraNA karIe. (1) sat- samyagdarzana jagatamAM vidyamAna che. te cetanano guNa hovAthI cetanamAM hoya che, jaDamAM nahi. cetanamAM paNa dareka jIvamAM hoya evo niyama nahi. (2) saMkhyA- samyagdarzana jemanAmAM hoya tevA jIvo asaMkhyAtA che. siddhanA jIvonI apekSAe tevA jIvo anaMta che. (3) kSetra-samyagdarzanavALA eka jIvanuM ke sarva jIvonuM kSetra lokano asaMkhyAtamo bhAga ja che. kAraNa ke samyagdaSTi jIvo saMjJipaMcendriya ja hoya. saMjJipaMcendriya jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja rahyA che. eka jIvanA asaMkhyAtamA bhAgathI aneka jIvono asaMkhyAtamo bhAga moTo samajavo. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra prazna-- lokano asaMkhyAtamo bhAga eTale zuM ? uttara- buddhithI lokanA asaMkhya bhAga kalpavAnA. temAMthI eka bhAga jeTaluM kSetra asaMkhyAtamo bhAga gaNAya. jema ke--asatkalpanAthI lokanA 100 bhAga kalpIe to temAMthI eka bhAga (somo bhAga) eka ke aneka samyagdaSTi jIvonuM kSetra che. eka ke aneka samyagdaSTi jIvo teTalA kSetramAM rahelA che. A mApa ghanakSetranI apekSAe che. sUcikSetranI apekSAe eka jIvane ke aneka jIvone AzrayIne 8 rAja kSetra thAya che. te A pramANe--acyuta devalokano deva janmAMtaranA ke e ja bhavanA snehathI (AThamA) sahasrAra sudhInA devane (bAramA) acyuta devaloka sudhI lai jAya che. bAramA devaloke gayelo sahasrAra sudhIno deva tyAMthI uttaravaikriya zarIrathI trIjI narakamAM jAya tyAre bAramA devalokathI trIjI naraka sudhI Atmapradezo saMlagna hoya e apekSAe ATha rAja thAya. athavA sahasrAra sudhIno samyagdaSTi deva eka rUpe bAramA devalokamAM jAya ane bIjA rUpe nIce trIjI naraka sudhI jAya. A rIte paNa ATha rAja thAya. te A pramANe titilokanA madhyabhAgathI izAnaparyaMta doDha rAja, mAhendra paryaMta aDhI rAja, sahasrAra paryaMta pAMca rAja, acyuta paryaMta cha rAja thAya tathA tirhAlokanA madhyabhAgathI trIjI naraka sudhI be rAja thAya. te A pramANe--prathama naraka ratnaprabhAmAM ja hovAthI saMkhyAtA yojana che. bIjI naraka eka rAje pUrNa thAya che. trIjI naraka be rAje pUrNa thAya che. Ama trIjI naraka sudhI be rAja thAya. Ama 6+2=8 rAja thAya. sahasrAra sudhInA devo potAnA jJAna vaDe joine mitra nArakInI vedanA zAMta karavA ane zatru nArakInI vedanA udIravA (=adhika duHkha ApavA) trIjI naraka sudhI jAya che. Anata Adi devonI trIjI naraka sudhI javAnI zakti hovA chatAM te alpasnehAdivALA hovAthI narakamAM jatA nathI. AthI ahIM 'bAramA devaloke gayelo sahasrAra sudhIno deva' ema jaNAvyuM che. jo ke sItAjIno jIva acyutendra cothI narakamAM rahelA lakSmaNajIne pUrvanA snehathI maLavA mATe gayo hato. paraMtu AvuM kvacit ja banatuM hovAthI tenI vivakSA karavAmAM AvI nathI. 26 [a0 1 sU0 8 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a01 sU0 8] zrItattvAthadhigamasUtra (4) sparzanA- samyagdaSTi eka jIva ke aneka jIvo jaghanyathI lokanA asaMkhyAtamA bhAgane sparze che, utkRSTathI ekajIvane ke aneka jIvone AzrayIne cauda rajaju pramANa lokanA kaMIka nyUna ATha rAjane sparze che. te A pramANe-kSetramAM kahyuM tema trIjI narakathI bAramA devaloka sudhI ATha rAjanI UMcAI thAya, ane tenI jADAI zarIra pramANa thAya. prazna- kaMIka nyUna kaI rIte thAya che? uttara- upara 6 rAja vimAnanI dhajA sudhI pUrNa thAya che. devo dhajA sudhI jatA nathI, devasabhA sudhI ja jAya che. ethI uparano dhajAno bhAga bAkI rahe. nIce trIjI pRthvI pUrNa thAya tyAM be rAja pUrA thAya che. paNa deva trIjI pRthvI pUrNa thAya tyAM sudhI na jAya, mAtra narakAvAsa sudhI ja jAya. AthI narakAvAsa pachIno trIjI pRthvIno bhAga bAkI rahe che. tathA trasa nADI goLa hovAthI tema ja trasanADInA TheTha cheDA sudhI narakAvAsa ke vimAna nathI. eTale trasanADInA cheDAthI vimAna ke narakAvAsa jeTalA dUra hoya teTalo bhAga chUTI jAya. kAraNa ke teTalA bhAgamAM gamanAgamanathI ke maraNasamughAtathI paNa Atmapradezo phelAtA nathI. Ama uparano, nIceno ane sAIDano bhAga bAkI rahe. AthI teTalA bhAge choDIne rAjanI sparzanA Ave. mATe ahIM kaMIka nyUna ATha rAjane sparze che ema jaNAvyuM che. A mApa ghananI apekSAe che. sUcinI apekSAe eka jIvane AzrayIne 8 rAja ane aneka jIvone AzrayIne 12 rAja sparzanA thAya. temAM ATha rAjanI sparzanA kSetradvAramAM jaNAvyA mujaba samajavI. bAra. rAjanI sparzanA A pramANe che-anuttara devalokamAM jatA athavA tyAMthI AvIne manuSyabhavamAM AvatA sAta rAjanI sparzanA thAya. tathA pUrvabaddhAyu avirati samyagdaSTitiryaMca athavA manuSya kSAyopazamikasamyakatva laIne chaThThI narakamAM paNa utpanna thAya che athavA kSAyopazamika samyaktvayukta nArakI tyAMthI udvartana pAmIne manuSyabhavamAM utpanna thAya che. tethI avirati samyagdaSTi chaThThI narakamAM jatA athavA tyAMthI AvatAM pAMca rAjane sparze che. Ama sarva maLI avirati samyagdaSTi AtmAone sAmAnyathI bAra rAjanI sparzanA thAya che. kevaLI samuddhAtanI apekSAe saMpUrNa lokanI sparzanA samajavI. . Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra [0 1 sU08 sUci-pratara-ghananuM saMkSipta svarUpa sUci eTale eka pradeza jADI-pahoLI ane sAta rAja lAMbI zreNi. jema ke asatkalpanAthI traNa pradezanI eka zreNi karavAmAM Ave to 900 AvI sUci thAya. sUcine sUcithI gaNavAthI pratara thAya. asatkalpanAthI traNa pradezavALI sUcine traNathI guNavAthI samAna laMbAi-pahoLAIvALA nava pradeza thAya. tenI sthApanA A pramANe che- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 pratarane sUcithI guNavAthI ghana thAya. asatkalpanAthI nava pradezavALA pratarane traNa pradezavALI sUcithI guNavAthI samAna laMbAI-pahoLAI-jADAIvALA 27 pradeza thAya. arthAt uparA uparI traNa pratara mUkavAthI ghana thAya. kSetra-sparzanAmAM taphAvata- kSetranI vicAraNA kevaLa vartamAna kALane AzrayIne karavAmAM Ave che. jayAre sparzanAnI vicAraNA traNe kALane AzrayIne karavAmAM Ave che. kSetra ane sparzanAmAM bheda kALanI apekSAe ja che. (5) kAla- samyagdarzanano kALa eka jIvanI apekSAe jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI kaMIka adhika 66 sAgaropama che. aneka jIvonI apekSAe sarva kALa che. arthAt samyagdarzana sadA vidyamAna hoya che. (6) aMtara- eka jIvanI apekSAe jaghanyathI aMtarmuhUrta sudhI, utkRSTathI dezona ardhapudgala parAvarta sudhI samyagdarzanano viraha(=aMtara) paDe che. aneka jIvone AzrayIne samyagdarzananuM aMtara paDatuM ja nathI. (7) bhAva- lAyika samyakatva kSAyika bhAve, lAyopathamika samyakatva lAyopathamika bhAve ane aupazamika samyakatva aupathamika bhAve hoya che. (8) alpabadutva- aupazamika samyagdarzanavALA jIvo sarvathI alpa hoya che. temanAthI lAyopathamika samyagdarzanavALA jIvo asaMkhyAtaguNA hoya che. temanAthI lAyika samyagdarzanavALA jIvo anaMtaguNA hoya che. kAraNa ke siddhanA jIvone kSAyika samyagdarzana hoya che, ane te jIvo anaMta che. () Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 9] jJAnanA prakAro- zrItattvArthAdhigamasUtra 29 mati-zrutA-vadhi-mana:paryAya-vattAni jJAnam // -+ // mati, zruta, adhi, mana:paryAya ane kevaLa e pAMca jJAna che. (1) matijJAna- mana ane indriyonI sahAyathI thato bodha. (2) zrutajJAna- mana ane indriyonI sahAyathI zabda ane arthanA paryAlocanapUrvaka thato` bodha. zabdo ane pustako bodharUpa bhAvazrutanuM kAraNa hovAthI dravyazruta che. 3 mati-zrutamAM bheda- (1) mati ane zruta e baMne jJAna mana ane indriyonI sahAyathI thatAM hovA chatAM zrutamAM zabda ane arthanuM paryAlocana hoya che, jyAre matijJAnamAM teno abhAva hoya che. (2) matijJAna vartamAna kALanA viSayane grahaNa kare che. jyAre zrutajJAna traNe kALanA viSayane grahaNa kare che. (3) matijJAnanI apekSAe zrutajJAna vizuddha che. AthI zrutajJAna vaDe dUra rahelA ane vyavahita(=dIvAla AdinA AMtarAmAM rahelA) aneka sUkSma arthono bodha thai zake che. (4) zrutajJAnamAM mana ane indriyonI sahAyatA uparAMta AptopadezanI (=vizvasanIya puruSanA upadezanI) paNa jarUra paDe che. (pa) zrutajJAna matijJAna vinA na ja thAya. jyAre matijJAna zrutajJAna vinA paNa hoi zake. (pahelA adhyAyanA 20mA tathA 31mA sUtranA bhASya AdinA AdhAre.) (3) avadhijJAna- indriya ane mananI apekSA vinA AtmazaktithI thato rUpI dravyono bodha. avadhi=maryAdA. rUpI ane arUpI ema be prakAranAM dravyo che. temAM mAtra rUpI dravyone joi zakAya evI avadhivALuM=maryAdAvALuM jJAna te avadhijJAna. (4) mana:paryAya jJAna- aDhI dvIpamAM rahelA saMjJi paMcendriya jIvonA manamAM vicArono=paryAyono bodha. (5) kevaLajJAna-- traNe kALanAM sarva dravyo tathA sarva paryAyonuM jJAna. kevaLa eTale bheda rahita. jema matijJAna AdinA bhedo che tema kevaLajJAnanA 1. vizeSA0 bhA0 gA.-100 ane 144. 2. vizeSA0 bhA0 gA.-124. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrItattvAdhigamasUtra [a0 1 sU0 10-11-12 bhedo nathI. athavA kevaLa eTale zuddha sarva AvaraNa rahita. athavA kevaLa eTale saMpUrNa athavA kevaLa eTale matijJAnAdithI rahita asAdhAraNa. athavA kevaLa eTale anaMta=sarva dravya-paryAyono bodha karAvanAra. (9) pAMca jJAnanI pramANane AzrayIne vicAraNAtatvamAne 2-10 | mA parokSama che 2-2 | pratyakSama | 2-12 pAMca prakAranuM jJAna be pramANarUpa che. (10) prathamanAM mati ane zruta e be jJAna parokSa pramANarUpa che. (11) bAkInAM avadhi, mana:paryAya ane kevaLa e traNa jJAna pratyakSa pramANarUpa che. (12) pramANanuM varNana A adhyAyanA chaThThA sUtramAM AvI gayuM che. prazna-nyAya Adi darzanagraMthomAM tema ja lokamAM cakSu Adi Indriyo dvArA thatA bodhane=matijJAnane pratyakSa pramANa kahevAmAM Ave che, jayAre ahIM matijJAnane parokSa pramANa kahevAmAM AvyuM che tenuM zuM kAraNa ? uttara- ahIM dareka viSayanI vicAraNA AdhyAtmika dRSTie karavAmAM Ave che. AdhyAtmika dRSTie matijJAna paNa parokSajJAna che. akSa zabdano artha jema indriya thAya che, tema AtmA paNa thAya che. AthI AdhyAtmika dRSTie pratyakSa jJAna te ja che ke je jJAna indriyonI sahAya vinA kevaLa AtmA dvArA thAya. je jJAna indriyonI sahAyathI thAya che te AdhyAtmika dRSTie parokSa che. akSa eTale AtmA. IndriyonI sahAya vinA sAkSAt AtmAne thatuM jJAna pratyakSajJAna che. AtmAthI para eTale ke indriyonI sahAyathI thatuM jJAna parokSajJAna che. jJAna e ja pramANa che, AthI pratyakSajJAna pratyakSa pramANarUpa che ane parokSajJAna parokSa pramANarUpa che. matijJAna indriyonI sahAyathI thatuM hovAthI parokSajJAna che. nyAyadarzana Adi darzanagraMthomAM ane lokamAM akSa zabdano artha indriya svIkArIne matijJAnane pratyakSa jJAna kahevAmAM Ave che. A daSTie jainadarzana paNa matijJAnane nyAyagraMthomAM pratyakSa jJAna tarIke svIkAre che. jaina nyAyagraMthomAM matijJAnane sAMvyavahAri 1. pramANa mimAMsA a0 1 A0 1 sU. 20. pramANa natha0 pari0 2 sU. 4 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 13-14] zrItattvAthiidhagamasUtra 31 pratyakSa kahevAmAM Avela che. zrutajJAnane to AdhyAtmika dRSTie ke vyAvahArika dRSTie e baMne rIte parokSa kahevAmAM Ave che. kAraNa ke te matipUrvaka ane paropadezathI thAya che. (10-11-12) matijJAnanA paryAyavAcI zabdo-- mati: smRti: saMjJA cintAbhinibodha ityanarthAntaram // 1-13 // mati, smRti, saMjJA, ciMtA ane abhinibodha e pAMce zabdo ekArthaka che. arthAt e pAMce zabdono artha mati(jJAna) thAya che. abhinibodha zabda kevaLa jaina zAstromAM prasiddha che. jyAre mati Adi zabdo lokamAM paNa prasiddha che. abhinibodhanA sthAne Abhinibodhika zabda paNa jaina zAstromAM Ave che. mati Adi zabdo sAmAnyathI=sthUla dRSTie ekArthaka hovA chatAM sUkSma dRSTie vicAra karatAM te dareka zabdamAM sAmAnya arthabheda che. te A pramANe-- mati vartamAna viSayane grahaNa kare che, arthAt indriyo ke mana dvArA vartamAnamAM vidyamAna viSayano bodha te matijJAna. smRti bhUtakALanA viSayane grahaNa kare che. pUrve anubhUta vastunuM smaraNa te smRtijJAna. saMjJA bhUtakALanA viSayane vartamAna kALano viSaya banAve che. pUrve anubhUta vastune vartamAnamAM jotAM 'te ja A vastu che' (je meM pUrve joi hatI) e pramANe thatuM jJAna te saMjJAjJAna. anya graMthomAM A jJAnane pratyabhijJA kahevAmAM Ave che. ciMtA bhaviSyakALanA viSayane grahaNa kare che. bhaviSya mATenI vicAraNA te ciMtAjJAna. abhinibodha zabda mati Adi dareka jJAna mATe sarvasAmAnya che. AthI mati Adi zabdo jJAnavizeSa mATe che. jema rokaDa nANAM, vepArano mAla, ghara, gharanuM pharnicara vagere sAmAnyathI milakata zabdathI oLakhAvA chatAM dareka prakAranI milakata mATe judA judA zabdo che. AthI milakata mATe milakata e sAmAnya zabda che. jyAre rokaDa nANAM vagere vizeSa zabdo che. tema prastutamAM abhinibodha zabda sarva prakAranAM matijJAna mATe che ane vizeSa prakAranA te te matijJAna mATe mati Adi zabdo che. (13) matijJAnanI utpattimAM nimitto-- tiindrayAnindriyanimittam // ?-4 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrItattvAlimamasUtra [ma0 1 20 15 te matijJAna Indriyo ane anindriyanI (mananI) sahAyatAthI utpanna thAya che. tvacA, rasanA, nAka, AMkha ane kAna e pAMca indriyo che. e pAMca indriyo dvArA anukrame sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabdanuM matijJAna thAya che. aniMdriya eTale mana. jyAre sparza Adi viSayanuM matijJAna thAya che tyAre sarva prathama viSayanI vastunI sAthe indriyano saMbaMdha thAya che. bAda turata indriyanI sAthe joDAyelA jJAnataMtuo manane khabara Ape che. mana mAtmAne khabara Ape che. AthI AtmAmAM te viSayanuM matijJAna utpanna thAya che. Ama matijJAna indriyo ane mananI sahAyathI utpanna thAya che. (14) matijJAnanA bhedo avadepAyakhAnAH // 1-1 // matijJAnanA mavagraha, ihA, apAya ane dhAraNA ema mukhya cAra bhedo che. avagraha- indriya sAthe viSayano saMbaMdha thatAM 'kaMika che' evo avyakta bodha thAya che. A avyakta bodhane avagraha kahevAmAM Ave che. izva-- 'kaMika che' evo bodha thayA bAda 'te zuM che ?' evI jijJAsA thAya che. 'te zuM che ?' evI jijJAsAne saMtoSavA, arthAt 'te vastu zuM che ?' eno nirNaya karavA mATe thatI vicAraNA te iA. apAya vicAraNA thayA bAda 'A amuka vastu che evo je nirNaya' te apAya. dhAraNA- nirNaya thayA bAda teno upayoga TakI rahe te dhAraNA. avagrAdi kramazaH pravarte che. rastAmAM cAlatAM koi vastuno sparza thatAM ja 'ahIM kaMika che' ema thAya che. tyAra pachI 'A doraDuM che ke sApa che' ema zaMkA thavAthI teno nirNaya karavAno prayatna thAya che. prayatnathI 'A doraDuM hovuM joie' ema anirNayAtmaka=saMbhAvanAtmaka jJAna thAya che. bAda 'A doraDuM ja che, sarpa nathI' ema nirNayAtmaka jJAna thAya che. ahIM prathama 'kaMika che' evuM je avyakta jJAna thayuM te avagraha. 'mA oraDuM hovuM joie' evuM je saMbhAvanArUpa jJAna te ihA. ane 'A doraDuM ja che' evuM nirNayAtmaka jJAna te apAya. Ama avagraha Adi kramazaH pravartavA hovA chatAM, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 16] zrItattvArthAdhigamasUtra 33 utpalazatapatrabhedanI jema atizIghratAthI pravartatA hovAthI, ApaNane teno khyAla nathI Avato. ethI jANe sIdho apAya ja thAya che ema lAge che. apAya bAda dhAraNA thAya che. dhAraNAnA avicyuti, vAsanA ane smRti ema traNa bhedo che. avicyuti=nirNaya thayA bAda te vastuno upayoga TakI rahe te avicyuti dhAraNA. vAsanA=avicyuti dhAraNAthI AtmAmAM te viSayanA saMskAra paDe che. A saMskAra e ja vAsanA dhAraNA. smRti=AtmAmAM paDelA jJAnanA saMskAro nimitta maLatA jAgRta bane che. ethI ApaNe pUrvAnubhUta vastune ke prasaMgane yAda karI zakIe chIe. pUrvAnubhUta vastunuM ke prasaMganuM smaraNa te smRti dhAraNA. smRtimAM kAraNa vAsanA (saMskAra) dhAraNA che. jenA saMskAra AtmAmAM na paDyA hoya tenuM kadI smaraNa thatuM nathI. vAsanA (saMskAra) upayogAtmaka avicyuti dhAraNAthI utpanna thAya che. (15) viSayabhedathI ane kSayopazamanA bhedathI avagrahAdinA bhedo-- vahu-vahuviya-kSiprA-nizritAsaMdhi-dhruvALAM khetarALAm // 1-6 // bahu, bahuvidha, kSipra, anizrita, asaMdigdha ane dhruva e cha ane e chathI itara=viparIta abahu, abahuvidha, akSipra, nizrita, saMdigdha ane adhruva e cha maLI bAra prakAre avagrahAdi pravarte che. (1) bahu-abahu- bahu eTale vadhAre ane abahu eTale alpa. dA.ta. koi vyakti tata, vitata, ghana, suSira Adi ghaNA zabdone ekI sAthe jANe, jyAre koi vyakti eka, be ema alpa zabdone jANI zake. je ekI sAthe aneka zabdone jANe tenA avagraha Adi aneka zabdonA thAya che. ane je ekAda be zabdone jANI zake tenA avagrahAdi ekAda be zabdonA ja thAya che. A pramANe AgaLa kSipra Adi bhedomAM paNa samajavuM. (2) bahuvidha-abahuvidha-- bahuvidha eTale ghaNA prakAro ane abahuvidha eTale ochA prakAro. dA.ta. koi tata zabdanA aneka bhedone jANI zake, vitata zabdanA paNa aneka bhedone jANI zake, ema ghaNA prakAro jANI zake, koi ekAda be prakArone ja jANI zake. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrItattvAdhigamasUtra (a1 sU0 16 bahu ane bahuvidhamAM taphAvata- koI vyakti ghaNAM zAstrone samajAvI zake che, paNa te dareka zAstranuM talasparzI vyAkhyAna karI zakatI nathI. jyAre koI vyakti ghaNAM zAstrone bhaNAvavA sAthe dareka zAstranuM talasparzI vividha vyAkhyAna karI zake che. ahIM prathama vyakti bahu vyAkhyAna kare che, paNa bahuvidha vyAkhyAna karavAnI tenAmAM zakti nathI. bIjI vyakti bahu vyAkhyAna karavA sAthe bahuvidha vyAkhyAna paNa karI zake che, tema prastutamAM tata Adi zabdonuM sAmAnya jJAna te bahu ane aneka prakAre jJAna te bahuvidha che. (3) pri-apri- pri eTale jaladI. apri eTale vilaMbathI. koI amuka vastunuM jJAna jaladI karI le che to koI vilaMbathI kare che. (4) anizcita-nizrita nizrita eTale nizAnI (=cihna) sahita. anizrita eTale nizAnI vinA. koI vyakti amuka prakAranI nizAnIthI A amuka vastu che ema jANI le che, jyAre koI vyakti nizAnI vinA jANI le che. jemake koi dhvajane joIne A jaina maMdira che ema jANI le. jyAre koI dhvaja vinA ja A jaina maMdira che ema jANI le. (5) asaMdigdha-saMdigdha- koI asaMdigdha=koI jAtanA saMdeha vinA cokkasapaNe samajI le, jyAre koI saMdigdha =saMdeha sahita samaje.' (6) dhruva-adhuva-dhruva eTale nizcita. adhruva eTale anizcita. eka padArthane eka vakhate je svarUpe jAmyo hoya te padArthane pharI jayAre jANe tyAre te ja svarUpe jANe te dhruva. eka padArthane prathama je svarUpe jAmyo hoya, te padArthane pharI te svarUpe jANI na zake te adhuva. jema ke koIno avAja sAMbhaLIne A avAja amuka vyaktino che ema khabara paDI. pachI pharI vAra jyAre te avAja saMbhaLAya che tyAre paNa A avAja amuka vyaktino ja che ema nizcitarUpe jANe te dhruva. paNa koI vakhata te ja avAja sAMbhaLatAM A avAja amuka vyaktino ja che ema jANI na zake te adhuva. (16) 1. keTalAMka pustakomAM asaMdigdhane badale anukta evo pATha jovA maLe che. vaktAnA zarUAtanA ekAda zabdane sAMbhaLI athavA aspaSTa adhUrA zabdane sAMbhaLI tenA kahevAno saMpUrNa abhiprAya samajI zakAya te anukta kahevAya che. tenAthI viparIta-arthAt vaktA saMpUrNa bolI rahe tyAre ja teno abhiprAya samajAya tevuM jJAna te ukta che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 17-18] zrItattvAthiidhagamasUtra avagraha Adino viSayaarthavya | -67 || avagraha, IhA, apAya ane dhAraNA arthanA che. arthAt spazadi guNarUpa arthanA ane spazadi guNayukta dravyarUpa arthanA avagraha Adi thAya che. prazna- indriya ane mana guNa-paryAyone ja grahaNa karI zake che to dravyarUpa arthanA avagrahAdi zI rIte pravarte ? dravyano bodha paryAyanA bodha dvArA ja thAya che. jema ke-AMkhano viSaya rUpa ke AkRti Adi che. AMkha dravyanA rUpane=AkRtine jue, dravyane nahi. dravyanA rUpAdine jANIne A amuka dravya che ema dravyano bodha kare che. e pramANe anya indriyo paNa dravyanA rasa Adi guNa-paryAyane jANI zake che. mana paNa paryAyane ja jANI zake che. AthI dravyarUpa arthanA avagrahAdi kema pravarte ? uttara- yadyapi indriyo ane manano viSaya paryAya che, chatAM paryAya dravyathI abhinna hovAthI paryAyanA jJAna sAthe dravyanuM jJAna avazya thaI jAya che. AMkhathI rUpanuM jJAna thatAMnI sAthe ja A amuka dravya che ema dravyano paNa bodha avazya thaI jAya che. AthI dravyarUpa arthanA paNa avagrahAdi thAya che ema sAmAnyathI=sthala daSTie kahI zakAya. paNa tAtvika daSTie to guNaparyAyanA ja avagrahAdi thAya. (17) prakArAntarathI avagrahano viSayavyAyAvara | 2-18 | vyaMjanano avagraha ja thAya che. arthAtu vyaMjana avagrahano (=arthAvagrahano) ja viSaya bane che. IhA Adino nahi. jenAthI arthanuM jJAna thAya te vyaMjana. upakaraNendriya ane viSayanA saMbaMdha=saMyoga vinA arthanuM jJAna na thaI zake. upakaraNendriya ane viSayano paraspara saMbaMdha=saMyoga thAya to ja arthanuM jJAna thAya che. mATe 1. arthAt IhA Adi jJAnavyApAramAM indriya-viSayano saMyoga apekSita nathI. temAM mukhyatayA mAnasika ekAgratA apekSita che. avagrahamAM (-avyakta jJAnamAM) ja e saMyoga apekSita che. 2. A kathana calu ane mana sivAyanI indriyo dvArA thatA matijJAna mATe samajavuM. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 1 sU0 19 upakaraNendriya ane viSayanA paraspara saMbaMdhane saMyogane vyaMjana kahevAmAM Ave che. upakaraNendriya ane viSayano paraspara saMbaMdha thatAM atyaMta avyakta jJAna thAya te vyaMjanAvagraha. vyaMjanAvagraha thayA bAda "kaMika che ema sAmAnya jJAnarUpa arthAvagraha thAya. zakorAnA daSTAMtathI A viSaya barobara samajAze. - atyaMta tapelA zakorAmAM pANInAM TIpAM nAkhatAM koruM tene cUsI le che. ethI temAM jarA ya pANI dekhAtuM nathI. lagAtAra thoDIvAra pANInAM TIpAM nAkhavAmAM Ave to thoDA samaya bAda temAM jarA pANI dekhAya che. ahIM jyAM sudhI zakosa pANI cUse che tyAM sudhI temAM pANI dekhAtuM nathI, chatAM temAM pANI nathI ema na kahI zakAya. pANI hoya che paNa avyakta hoya che. koruM bhInuM thayA bAda pANI vyakta thAya che. tema prastutamAM vyaMjanAvagrahamAM jJAna avyakta hoya che e arthAvagrahamAM sAmAnyarUpe vyakta hoya che. yadyapi apAyanI daSTie arthAvagraha paNa avyakta jJAna che. paNa vyaMjanAvagrahanI dRSTie arthAvagraha vyaktajJAna che. vyaMjanAvagrahamAM jJAnanI jarA paNa abhivyakti thatI nathI. arthAvagrahamAM kaMIka che' ema sAmAnya jJAnanI abhivyakti thAya che. ahIM eTaluM dhyAna rAkhavuM jarUrI che ke-vyaMjanAvagraha thAya to ja arthAvagraha thAya e niyama che, paNa vyaMjanAvagraha thAya to arthAvagraha thAya ja evo niyama nathI. ApaNe jyAre vicAramAM mazagUla hoIe tyAre kAne aneka zabdo athaDAvA chatAM karmendriya ane zabdanA saMyoga rUpa vyaMjanAvagraha thavA chatAM arthAvagraha nathI thato. ethI ApaNane e zabdono jarA paNa bodha thato nathI. (18) cakSu ane mana vaDe thatA matijJAnamAM vyaMjanAvagrahano abhAva vakSanakriyAkhyAm II -11 cakSu ane mana vaDe thatA matijJAnamAM vyaMjanAvagrahano abhAva che. arthAt cahyuM ane mana vaDe thatA matijJAnamAM vyaMjanAvagraha vinA sIdho ja arthAvagraha thAya che. kAraNa ke temAM upakaraNendriya ane viSayanA saMbaMdhanI=saMyoganI jarUra nathI rahetI. cahyuM ane mana saMyoga vinA ja potAnA viSayano bodha karI le che. jyAre sparzanendriya Adi cAra indriyo tenI sAthe Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a01 sU0 19] zrItAthadhigamasUtra 37 potAnA viSayano saMyoga thAya to ja teno bodha karI zake che. AMkhathI dUra rahelI vastune AMkha joI zake che, hajAro mAIla dUra rahela vastunuM mana ciMtana karI zake che, paNa sparzanendriya Adi cAra indriyo sparza Adi potAnA viSayanI sAthe saMbaMdha thAya to ja teno bodha karI zake che. AthI ja cahyuM ane manane aprApyakArI tathA sparzanendriya Adi cArane prApyakArI kahevAmAM Ave che. AthI phalitArtha e thayo ke-mana ane cakSuthI thatA matijJAnamAM arthAvagraha Adi cAra bhedo thAya che. sparzanendriya Adi cAra indriyothI thatA matijJAnamAM vyaMjanAvagrahAdi pAMca bhedo thAya che. AthI 284=8, 4x2=20, 8+20=28. Ama matijJAnanA 28 bhedo thayA. A pratyeka bhedanA bahu Adi 12 bhedo thAya che. eTale matijJAnanA kula 28x12=336 bhedo thAya che. kRtanizcita matijJAnanA 336 bhedonuM koSTaka | cakSu sparzanA rasana | ghANa | zrotra kula bhe bahu 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 28 abahu bahuvidha abahuvidha | | | 28 | ja | ja | ja | 1 2 | J 28 | 28 | | 28 | akSipta anizrita nizcita asaMdigdha saMdigdha | ja | ja | ja | ja | 5 | 28 | | | | 28 | 4 | 5 | 5. | ja | ja | = | 28 5 | 28 5 | 28 ja | dhruva 5 | 5 | 5 kula 336 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrItattvAthiidhagamasUtra ai0 1 sU0 19 matijJAnanA mRtanizrita ane azrutanizrita ema be bhedo che. ahIM zruta eTale kevaLa AgamagraMtha e artha nathI, paraMtu paropadeza, AgamagraMtha vagerethI koI paNa rIte je sAMbhaLavAmAM-jANavAmAM Ave te zruta. A zrutathI saMskArita banela matijJAna Rtanizcita che. arthAt pUrve upadeza Adi dvArA jAyuM hoya paNa vyavahAra kALe zrutano upayoga karavAnA samaye upadeza AdinA upayoga vinA thatI mati kRtanizcita che. jema ke-ghaDo lAvavAnuM kahetAM amuka vastune ghaDo kahevAya. lAvavuM eTale amuka sthAne paDelA ghaDA nAmanI vastune amuka sthaLe mUkavuM ema vicAra karyA vinA ja ghaDo lAvIne mUkI de. ahIM ghaDo lAvavAnuM kahetAM je matijJAna thayuM=ghaDo lAvavo eTale zuM karavuM evuM jJAna thayuM te kRtanizcita che. kRtanizritamAM pUrve jANeluM hoya che, paNa kArya samaye teno ( pUrve jANelano) upayoga hoto nathI. ghaDo lAvavo eTale zuM e pUrve jANI lIdhuM che. paNa "ghaDo lAva' evuM kahevAmAM Ave tyAre ghaDo lAvavo eTale zuM? e vicAra karyA vinA ghaDo lAvavAmAM Ave che. Ama pUrve jANela hoya, paNa vyavahArakALe teno upayoga karyA vinA utpanna thatI mati kRtanizcita che. pUrve kyAre paNa jANyuM ja na hovA chatAM viziSTa prakAranA matijJAnanA layopazamathI utpanna thatI mati azrutanizrita che. jema ke-abhayakumAra, bIrabala AdinI buddhi. pUrve batAvela 336 bhedo zratanizrita patinA che. azrutanizcita matijJAnanA cAra bhedo che-(1) autpAtikI (2) vainayikI (3) kArmikI ane (4) pAriNAmikI. (1) autpAtikI- viziSTa prasaMge upasthita thatAM te prasaMgane pAra pADavAmAM ekAeka utpanna thatI mati. jema ke-bIrabala, abhayakumAra, rohaka vagerenI mati. (2) vaiyikI- guru AdinI sevAthI prApta thatI mati. jema kenimittajJa ziSyanI mati. (3) kArmikI- abhyAsa karatAM karatAM prApta thatI buddhi. jema ke cora ane kheDUtanI mati. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a01 sU020] zrItattvAthiidhagamasUtra 39 (4) pAriNAmikI- samaya jatAM anubhavothI prApta thatI buddhi. jema ke-vajasvAmInI mati. A pramANe zrutanizcita matijJAnanA 336 bheda ane azrutanizcita matijJAnanA 4 bheda ema matijJAnanA kula 340 bheda thAya che. (19) zrutanuM lakSaNa ane bhedozrutaM patipUrva cinevAlamelama 2-20 . zrutajJAna matijJAnapUrvaka thAya che. tenA be (aMgabAhya ane aMgapraviSTa) bheda che. te be bhedanA (aMgabAhyanA) aneka ane (aMgapraviSTanA) bAra bhedo che. zrutajJAna matijJAna vinA thAya ja nahi. koI paNa viSayanuM zrutajJAna matijJAna thayA pachI ja thAya. jema ke (1) prathama kaNendriya dvArA zabda saMbhaLAya che. bAda te zabda je artha mATe vaparAyo hoya te arthanuM padArthanuM jJAna thAya che. ahIM prathama kandriyathI zabdanuM zravaNa thayuM te matijJAna thayuM ane bAda zabdazravaNa dvArA arthano bodha thayo te zrutajJAna thayuM. jo prathama zabdazravaNarUpa matijJAna na thAya to arthabodharUpa zrutajJAna na thAya. (2) prathama AMkhathI sAme rahelI vastu dekhAya che. bAda A vastunuM amuka nAma che, A vastune amuka zabdathI oLakhavAmAM Ave che, evuM jJAna thAya che. ahIM vastunuM darzana thayuM te matijJAna ane tyAra bAda vastuvAcaka zabdanuM jJAna te zrutajJAna. (3) mana dvArA paNa prathama matijJAna ane pachI zrutajJAna thAya che. jema ke- kerInuM smaraNa dvArA zrutajJAna thAya che tyAre prathama kerInI smRti thavAthI AkRti, rUpa vagere AMkha sAme Ave che. bAda A AkRtivALo padArtha kerI che ema jJAna thAya che. ahIM kerInI AkRti AMkha sAme AvI te matijJAna ane AkRtivALo padArtha kerI che evo bodha te zrutajJAna. prazna-manathI=mAnasika ciMtanathI thatA mati-zruta jJAnamAM A ciMtana matijJAna che ane A ciMtana zrutajJAna che evo bheda zAnA AdhAre paDe che? uttara- zabda, Atopadeza ke zrutathI e bemAM bheda paDe che. zabda, Atopadeza ke zrutathI rahita mAnasika ciMtana matijJAna che. zabda, Atopadeza Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 1 sU0 20 ke zrutathI sahita mAnasika ciMtana zrutajJAna che. zrutakevaLI jyAre zrutajJAnathI jANelA padArthonuM ciMtana zrutagraMthonI sahAya vinA kare tyAre te matijJAna che ane zrutagraMthonI sahAyathI kare tyAre te zrutajJAna che. (A adhyAyanA 27mA sUtranI bhASyaTIkA juo.) te pramANe sAmAnya jIvonuM ciMtana zabdAdi rahita hoya to te matijJAna che, ane zabdAdi sahita hoya to te zrutajJAna che. prazna-- ghaTane jotAMnI sAthe ja A ghaTa che ema bodha thai jAya che, AthI mati ane zruta e baMne sAthe ja utpanna thatA hoya ema lAge che, jyAre ahIM prathama mati ane pachI zruta thAya ema kahyuM che, to AmAM rahasya zuM che ? uttara- mati ane zruta kramazaH ja pravarte che. chatAM baMne eTalI jhaDapathI pravarte che ke jethI ApaNane ema ja thAya che ke baMne sAthe ja pravarte che. ApaNane AMkha sAme ghaDo AvatAMnI sAthe ja A ghaTa che evo khyAla Ave che. paNa A vastu che, e ghaTa kahevAya ema judo bodha thAya che evo khyAla nathI Avato. AnuM kAraNa jJAnanI gatinI zIghratA che. kamaLanA so pAMdaDAnI thappI karIne jhaDapathI chedavAmAM Ave to kramazaH eka eka pAMdaDAno cheda thayo hovA chatAM badhAM pAMdaDAM ekI sAthe chedAi gayAM ema lAge che. mati ane zruta e be jJAna ekendriyathI paMcendriya sudhInA badhA jIvone hoya che. jema ke kIDI, kIDIne sAkaranI gaMdhanA aNuonI sAthe ghrANendriyano saMbaMdha thatAM 'ahIM kaMika che' ema sthUla matijJAna thAya che. pachI tene 'A vastu mAre khAvA lAyaka che' evuM jJAna turata thai jAya che. yadyapi tene zabdonuM jJAna nathI tathA A vastu khAvA lAyaka che ema koie kahyuM nathI, chatAM pUrvabhavamAM thayela tathAprakAranA zrutanA baLe 'A mAre khAvA lAyaka che' evuM zrutajJAna thAya che. pachI te turata sAkaranA TukaDA tarapha jAya che ane tenA upara coTe che. jo kIDIne mati-zruta jJAna na hoya to te A pramANe pravRtti karI zake nahi. e ja pramANe anya jIvo viSe paNa jANavuM. hA, eTaluM che ke-- jema jema indriyo ochI tema tema mati-zruta sUkSmarUpe hoya che. paMcendriyanAM mati-zrutanI apekSAe caurindriya jIvanAM mati-zruta sUkSma hoya che. carindriyanI apekSAe teindriyanA mati-zruta vadhAre sUkSma hoya che. ekendriyanAM mati-zruta sauthI vadhAre sUkSma hoya che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ \\ a01 sU0 20] zrItattvAdhigamasUtra zrutajJAna matijJAna pUrvaka ja hoya che ema kahevAthI tAtparya e AvyuM ke jayAre zrutajJAna thAya tyAre tenI pUrve matijJAna avazya hoya che. AthI pUrve matijJAna thAya to ja zrutajJAna thAya e niyama thayo. paNa matijJAna thayA pachI zrutajJAna thAya ja evo niyama nathI, na paNa thAya. jema ke koI gAmaDiyo mANasa zaheramAM AvIne reDiyAne jue to tene "A amuka AkAravALI amuka sAIjhanI vastu che ema matijJAna thAya che. tene zuM kahevAya? teno vAcaka kayo zabda che e khyAla na hovAthI tene zrutajJAna thatuM nathI. pachI jyAre tene koI A vastune reDiyo kahevAya ema kahe tyAre tene zrutajJAna thAya che. paNa te pahelAM to "amuka AkAravALI amuka sAIjhanI vastu che e pramANe matijJAna ja thAya che. zrutajJAnanuM svarUpa- zabda-arthanA saMbaMdha vinA ja viSayanuM jJAna te matijJAna. viSayanA jJAna pachI A viSayane amuka zabdathI oLakhavAmAM Ave che, A viSayathI amuka lAbha thAya, amuka nukasAna thAya, A viSayano amuka rIte upayoga thAya, amuka rIte na thAya vagere aneka prakAranuM jJAna thAya che. A jJAnane zrutajJAna kahevAmAM Ave che. kAraNa ke zruta eTale sAMbhaLeluM. A vastune amuka zabdathI oLakhavAmAM Ave che, AnAthI amuka lAbha thAya vagere jJAna ApaNane bIjA pAsethI sAMbhaLIne athavA vAMcIne thayeluM hoya che. mATe te jJAna Rta=sAMbhaLeluM kahevAmAM Ave che. zrutajJAnanA aMgapraviSTa ane aMgabAhya ema mukhya be bhedo che. aMgabAhyanA aneka bhedo che. aMgapraviSTanA AcArAMga Adi bAra aMga dvAdazAMgI) rUpa bAra bhedo che. temAM bAramuM aMga daSTivAda che. daSTivAdanA parikarma, sUtra, pUrvAnuyoga, pUrvagata ane cUlikA ema pAMca bhedo che. pUrvagatamAM 14 pUrvo che. yadyapi aMgabAhyanA kAlika ane utkAlika ema be 1. kAraNa ke matijJAna zrutajJAnanuM bAhya kAraNa che, enuM atyaMtara kAraNa zrutajJAnAvaraNIyano layopazama che. AthI je viSayanuM matijJAna thAya te viSayano zrutajJAnAvaraNIya yopazama na hoya to tenuM zrutajJAna na thAya. 2. paramArthathI to zrutajJAna paNa matijJAna che=matijJAnano ja viziSTa bheda che. emAM vizeSatA e che ke paropadezathI ke AgamavacanathI thAya che. arthAta emAM indriya-mana uparAMta paropadeza ane AgamavacananI paNa apekSA rahe che. (vi.A.bhA.gA. 86 zrI hemacaMdrasUri TIkA) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrIsvAdigamasUtra [a01 sU0 20 bhedo che, te baMnenA aneka bhedo che, chatAM ahIM kAlika ane utkAlika e be bhedonI vivaphA na karI hovAthI aMgabAhyanA aneka bhedo che ema jaNAvyuM che. prazna- saghaLuM zruta zrutarUpe samAna hovA chatAM tenA aMgapraviSTa ane aMgabAhya evA bheda kaI apekSAe che ? uttara- zrutajJAnanA be bheda vaktAnA bhedanI apekSAe che. gaNadhara bhagavaMtoe jenI racanA karI te aMgapraviNa. zratanA vizuddha bodhavALA AcAryoe jenI racanA karI te aMgabAhya.' prazna-AcAryoe zrutanI racanA kema karI? zuM gaNadharonI zrutaracanA khAmIvALI ke alpa hatI? uttara-gaNadharo atizayathI saMpanna hovAthI temanI racanA khAmIrahita ane saMpUrNa hatI. paNa kAladoSathI buddhi, baLa, AyuSya vagereno hrAsa thato jaI alpazaktivALA ane alpa AyuSyavALA ziSyo paNa jaladI sArI rIte samajI zake e AzayathI AcAryoe te te kAla pramANe te te zrutanI racanA karI. arthAt maMdamati vagere ziSyonA anugraha mATe AcAryoe bIjA zratanI racanA karI che. 1. cha Avazyaka sUtro gaNadharata che. pragna- tattvArtha bhASyamAM sAmAyika Adi cha mAvayaka satro, dazavaikAlika, uttarAdhyayana vagere zrata aMgabAhya che, ane jenI racanA gaNadhara pachInA AcAryoe karI hoya te aMgabAhya che, ema jaNAvyuM che. AnAthI sAmAyika Adija Avazyaka sUtronA kartA gaNadhara bhagavaMto nahi, ;i gaNadhara pachInA AcArya bhagavaMto che ema siddha thAya che. A samajaNa barobara che ? uttara- nA. kAraNa ke 5.pU. vAcakavarya zrI umAsvAti mahArAjathI paNa prAcIna cauda pUrvavara zrI bhadrabAhu svAmI viracita Avazyaka niryukti Adi aneka pramANabhUta graMthonA AdhAre ja Avazyaka sUtronA kta zrI gaNadhara bhagavaMto che ema siddha thAya che. AthI ukta bhAgano artha paNa te pramANe ghaTAvavo joIe. AthI ja e bhASyanI pU. zrI siddhasena gaNivaryakata TIkAmAM ane pU. zrI yazovijayajI mahopAdhyAyakata TIkAmAM gaNadhara pachInA AcAryoe racelA aMgabAla zratamAM dazavaikAlika Adi sutrono nirdeza ryo che. jo bhASyano cha Avazyaka sUtro gaNadhara pachInA prAcAryoe racelA che evo artha siddha thato hota to ukta baMne TIkAomAM sAmAyika Adi sUtrono nirdeza karata. AthI cha Avazyaka sUtronA kartA gaNadhara bhagavaMto ja che. (cha Avazyaka sUtro gaNatharakata che e mATe vizeSAvazyakagAthA 948, 1119, 2084 tathA maladhArI zrI hemacaMdra sUrikRta TIkAnI prAraMbhanI avataralikA juo.) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a01 sU0 20] zrItattvAthiidhagamasUtra karmagraMthanirdiSTa zrutajJAnanA cauda bhedo karmagraMthamAM zrutajJAnanA akSarakRta vagere sAta ane tenAthI viparIta anakSaradyuta vagere sAta ema kula cauda bhedo jaNAvyA che. te A pramANe- akSaradyuta-anapharazruta, saMzruita-asaMzrita, samyaphaRta-mithyAzruta, sAdiThuta-anAdibruta, saparyavasitazruta-aparyavasitazruta, gamikazrutaagamikazruta, aMgapraviSTadyuta-anaMgapraviSTazruta. (1-2) akSaradyuta-anakSaradyuta- akSaradyutanA saMjJAkSara, vyaMjanAkSara ane ladhyakSara ema traNa bhedo che. vividha lipI te saMjJAkSara. jema kesaMskRtamAM , 1, 2, 3 ema lakhAya. gujarAtImAM a, ba, ka, Da ema lakhAya. iMglizamAM A, B, C, D ema lakhAya. a thI au sudhInA 14 svaro, anusvAra, visarga, kathI hasudhInA 33 vyaMjano ane La, kSa, jJa ema maLIne kula bAvana akSarono uccAra karavo bolavA te vyaMjanAkSara che. TUMkamAM lakhAya te saMjJAkSara ane bolAya te vyaMjanAkSara. lakhelA akSaro pudgalarUpa che ane bolelA akSaro paNa bhASAvargaNAnA pudgalo ja che. A baMne prakAranA akSaro pudgala svarUpa hovAthI jaDa che. eTale ke jJAnarUpa nathI, kiMtu ajJAnarUpa che. Ama chatAM ladhyakSara rUpa zrutajJAnanuM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne A baMne prakAranA akSarone paNa zrutajJAna kahevAmAM Ave che. Ama saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara, aupacArika zruta hovAthI dravyazrata che ane ladhyakSara vAstavika zruta hovAthI bhAvazruta che. (bhAvanuM che kAraNa hoya tene dravya kahevAya.) zabdo sAMbhaLIne ke vAMcIne AtmAmAM thato arthabodha ladhyakSazruta che. akSara vinA hAthathI izAro, khoMkhAro vagere saMketathI thatuM jJAna anArakRta che. (3-4) saMkSizruta-asaMjJikRta- dIrghakAlikI saMjJAvALA jIvomAM thatuM zrutajJAna saMnnizrata che. te sivAyanA ekendriya vagere jIvonuM zrutajJAna asaMzrita che. dIrghakAlikI vagere traNa saMjJAnuM svarUpa bIjA adhyAyanA pacIsamA sUtramAM jaNAvyuM che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 1 sU0 20 (5-6) sabhyazruta-mithyAzruta- samyak ane mithyA e baMne prakAranA zrutanA dravyazruta ane bhAvazruta ema be prakAra che. je zAstronA kartA samyagdaSTi hoya temanuM raceluM zruta dravyathI bhAvazruta che. jema ke, dvAdazAMgI ane tenA AdhAre pachInA AcAryo vageree racelAM zAstro. mithyAdRSTi jIvoe racelAM zAstro dravyathI mithyAzruta che. 44 samyagdaSTine zrutathI thato bodha bhAvasabhyazruta che. samyagdaSTine samyagdaSTi jIvoe racelAM zAstrothI thato bodha to sabhyazruta che ja, paNa mithyArdaSTi jIvoe racelAM zAstrothI thato bodha paNa sabhyazruta che. kAraNa ke tenI buddhi samyak hovAthI te baMne prakAranA zAstromAMthI samyak bodha karavAnI zakti dharAve che. mithyArdaSTine zrutathI thato bodha mithyAzruta che. mithyAdaSTine mithyArdaSTi jIvoe racelAM zAstrothI thato bodha to mithyAzruta che ja, kiMtu samyagdaSTi jIvoe racelAM zAstrothI thato bodha paNa mithyAzruta che. kAraNa ke tenI buddhi mithyA hovAthI samyakzrutanA zravaNathI paNa tene mithyA bodha thAya che. varasAdanuM pANI chIpamAM paDe to motI thAya ane sarpanA mukhamAM paDe to jhera thAya. ahIM jema pAtrane anusAre pANI pariNAma pAme che tema jJAna paNa pAtrane anusAre pariNAma pAme che. AthI zAstro koNe racelAM che e mahattvanuM nathI, kiMtu zAstrono abhyAsa karanAra pAtra kevuM che te mahattvanuM che. AnuM tAtparya e thayuM ke samyagdaSTiviracita zruta dravyathI sabhyazruta che ane mithyArdaSTiviracita zruta dravyathI mithyAzruta che. samyagdaSTino zrutabodha bhAvathI sabhyazruta che ane mithyArdaSTino zrutabodha bhAvathI mithyAzruta che. AnAM kAraNo prathama adhyAyanA 32mA ane 33mA sUtranA vivecanamAM vistArathI jaNAvyAM che. (7-8) sAdizruta-anAdizruta- AdithI sahita te sAdi. je zrutanI Adi=prAraMbha hoya te sAdizruta. AdithI rahita te anAdi. je zrutanI Adi=prAraMbha na hoya te anAdizruta. koi jIva samyagdarzana pAme tyAre tenA zrutanI Adi thAya che. mATe tenuM zruta sAdi che. (9-10) saparyavasitazruta-aparyavasitazruta- paryavasAnathI=aMtathI sahita te saparyavasita. je zrutano aMta hoya te saparyavasita. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 20] zrItattvArthAdhigamasUtra 45 paryAvasAnathI--aMtathI rahita te aparyavasita. TUMkamAM saparyavasita eTale sAMta ane aparyavasita eTale anaMta. 7-8-9-10 e cAra bhedonI dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI vicAraNA A pramANe che-- (1) dravyathI- koi jIva samyagdarzana pAme tyAre tenA zrutajJAnano prAraMbha thAya che ane koi jIvanuM samyagdarzana cAlyuM jAya tyAre zrutajJAnano aMta thAya che. AthI eka jIvadravyane AzrayIne zruta sAdi-sAMta che. aneka jIvadravyone AzrayIne zruta anAdikALathI cAlyuM ja Ave che ane ziSyapraziSyonI paraMparAthI anaMtakALa sudhI zruta bhaNAtuM ja raheze. AthI aneka jIvadravyone AzrayIne zruta anAdi-anaMta che. (2) kSetrathI- bharata-airAvata kSetramAM tIrthanI sthApanA thAya tyArathI zrutano prAraMbha thAya che ane tIrthaviccheda thAya tyAre zrutano aMta Ave che. mATe bharata-airAvata kSetrane AzrayIne zruta sAdi-sAMta che, ane mahAvidehamAM sadA tIrthaMkaro hovAthI mahAvideha kSetrane AzrayIne zruta anAdi-anaMta che. (3) kALathI-- utsarpiNI-avasarpiNImAM trIjA ArAno keTaloka kALa gayA pachI zrutajJAnano prAraMbha thAya che, utsarpiNImAM cothA ArAno keTaloka kALa gayA pachI ane avasarpiNImAM pAMcamA ArAne cheDe zrutano aMta thAya che. mATe utsarpiNI-avasarpiNI kALane AzrayIne zruta sAdi-sAMta che. mahAvidehamAM noutsarpiNI noavasarpiNI kALa che. te kALane AzrayIne zruta sadA hovAthI anAdi-anaMta che. (4) bhAvathI-- kSAyopazamika samyaktvane AzrayIne zruta sAdi-sAMta che. kSAyopazamika samyaktva prApta thAya tyAre zrutano prAraMbha thAya che tethI sAdi che ane cAlyuM jAya tyAre zrutano aMta thAya che tethI sAMta che. (11-12) gamikazruta-agamikazruta-- je zAstromAM vAraMvAra sarakhe sarakhA pATho AvatA hoya te gamikazruta. A prAyaH dRSTivAdamAM hoya che. jemAM sarakhe sarakhA pATho na hoya te agamikazruta. jema ke--AcArAMga vagere. na Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra [a0 1 sU0 21-22 (13-14) aMgapraviSTazruta-aMgabAhyazruta- gaNadharoe racelI dvAdazAMgI aMgapraviSTazruta che. zrutanA vizuddhabodhavALA AcAryo vageree dvAdazAMgInA AdhAre raceluM zruta aMgabAhyazruta che. A pramANe zrutajJAnanA cauda bhedonuM varNana pUrNa thayuM. (20) avadhijJAnanA bhedo triviyovadhi: 5 -26 // adhinA be bheda che--(1) bhava pratyaya (2) kSayopazama pratyaya. pratyaya eTale nimitta. bhavanA nimitte avazya thAya te bhavapratyaya. avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya te kSayopazama pratyaya. (21) bhavapratyaya avadhijJAnanA svAmI- bhavapratyayo nA devAnAm // 1-22 // nArako ane devone bhava pratyaya avadhijJAna hoya che. yadyapi bhavapratyaya avadhijJAnamAM paNa karmano kSayopazama jarUrI che, chatAM nAraka ane devano bhava maLatAM avadhijJAnAvaraNIya karmano kSayopazama avazya thAya che. AthI kSayopazamanI apekSAe bhavanI pradhAnatA hovAthI nAraka ane devabhavamAM thatuM avadhijJAna bhavapratyaya che. jema pakSInA bhavamAM pAMkho avazya hoya che, cakravartI AdinA bhavamAM viziSTa baLa AdinI prApti avazya hoya che, tema nA2ka ane devabhavamAM avadhijJAna avazya utpanna thAya che. nArakonA avadhijJAnanuM kSetra- pahelI Adi narakamAM anukrame II, 3, 2, 2, 15, 1 ane gA gAu jaghanya avadhikSetra che, ane jaghanya avadhakSetrathI / gAu adhika utkRSTa avadhikSetra che, arthAt 4, 3aa, 3, 2, 2, 1 / / ane 1 gAu utkRSTa avadhikSetra che. bhavanapati-vyaMtara-jyotiSkamAM avadhikSetra 46 utkRSTa tiryak-- je devonuM ardhasAgaropamathI nyUna AyuSya hoya temane saMkhyAtayojana, tethI adhika AyuSyavALAne asaMkhyAtayojana. jema jema AyuSya adhika tema tema asaMkhyAtanuM pramANa moTuM samajavuM. utkRSTa Urdhva-- bhavanapatine saudharma sudhI, vyaMtara-jyotiSane saMkhyAtayojana. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a01 sU0 23 zrItattvAthadhigamasUtra utkRSTa adho- bhavanapatine trIjI naraka sudhI, vyaMtara-jyotiSkane saMkhyAtayojana sudhI. Urdhva Adi traNemAM jaghanya bhavanapati ane vyaMtaramAM 25 yojana, jyotiSamAM saMkhyAtayojana. vaimAnika devonuM avadhikSetra cothA adhyAyanA 21mA sUtramAM jaNAvyuM che. (22) kSayopazama pratyaya avadhijJAnanA svAmIyathomnimitta: pavinya: zoSAgAm II 2-23 | zeSa jIvone zAstrokta kSayopazamarUpa nimittathI utpanna thanAra kSayopazama pratyaya avadhijJAna cha prakAranuM hoya che. ahIM zeSa jIvothI manuSyo ane tiryaMco samajavAnA che. kAraNa ke manuSya, tiryaMca, nAraka ane deva ema cAra prakAranA jIvo che, temAM nAraka ane devone bhavapratyaya avadhijJAna hoya che. eTale zeSa tiryaMco ane manuSyo ja rahe che. layopazama pratyaya avadhijJAnanA cha bhedo-(1) anugAmI, (2) ananugAmI, (3) vardhamAna, (4) hIyamAna, (pa) pratipAtI, (6) apratipAtI. (1) anugAmI- phAnasanA dIvAnI jema sAthe AvanAra. anugAmI avadhijJAnavALo jIva game tyAM jAya to paNa tene avadhijJAnano upayoga pravarte. (2) ananugAmI- ilekTrIka balbanA prakAzanI jema sAthe na AvanAra. ananugAmI avadhijJAna je sthaLe utpanna thayuM hoya te sthaLe ja teno upayoga pravarte. jIva bIjA sthaLe jAya to teno upayoga na pravarte. (3) vardhamAna- utpanna thayA bAda pradIpta agninI jema anukrame vadhatuM jAya. | (4) hayamAna- utpanna thayA bAda anukrame ghaTatuM jAya. (5) pratipAtI- vIjaLInA jhabakArAnI jema utpanna thaIne cAlyuM jAya. avadhijJAnanA pratipAtI bhedanA sthAne anavasthita bheda paNa Ave che. anavasthita eTale aniyata. ochuM thAya, vadhe, cAlyuM paNa jAya, pharI utpanna thAya ema aniyata hoya. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrItattvAthadhigamasUtra (a) 1 sU0 23 (6) apratipAtI-apratipAtI eTale kAyama rahenAra. A avadhijJAna jIvanaparyata rahe. koI jIvane bhavAMtaramAM paNa sAthe jAya. athavA koIne kevaLajJAna utpanna thAya tyAM sudhI paNa rahe. paramAvadhijJAna ke jenA pachI aMtarmuhUrtamAM avazya kevaLajJAna thAya, teno samAveza A apratipAti avadhijJAnamAM che. e jJAnamAM alokamAM paNa lokapramANa asaMkhyAta khaMDone jovAnuM sAmarthya hoya che. alabatta, alokamAM rUpI dravyo na hovAthI joI zake nahi. paNa paramAvadhimAM ATaluM jovAnuM sAmarthya hoya che. A sAmarthyanuM phaLa e che ke tenAthI lokamAM adhika sUkSmatara ane sUkSmatama padArthone joI zakAya che, yAvat sarva sUkSma paramANune paNa joI zakAya che. (vi.A. mA.-606). apratipAtI avadhijJAnanuM bIjuM nAma avasthita che. manuSyonA avadhijJAnano viSayadravyathI jaghanya-aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalAM dravyo. dravyathI utkRSTa-sUkSma ke bAdara sarva rUpIdravyo. kSetrathI jadhanya--aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramAM rahelAM dravyo. kSetrathI utkRSTa-saMpUrNaloka ane alokamAM paNa loka pramANa asaMkhyAta khaMDo. kAlathI jaghanya-AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo kALa. kAlathI utkRSTa-asaMkhya bhUta-bhAvI utsarpiNI-avasarpiNI. bhAvathI jaghanya anaMtA paryAyo. bhAvathI utkRSTa-anaMtA paryAyo. anaMtA dravyone AzrayIne anaMtA paryAyo joI zake, paNa koI eka dravyanA jAnyathI cAra ane utkRSTathI asaMkhya paryAyo joI zake. (vi.A. gA.-807-808) tiryaMconA avadhijJAnano viSayadravyathI utkRSTa-taijasavargaNAnA dravyo. kSetrathI utkRSTa-asaMkhya dvIpa samudro. kAlathI utkRSTa-asaMkhyakALa (palyopamano asaMkhyAtamo bhAga) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 1 sU024] zrItattvAdhigamasUtra bhAvathI utkRSTa-manuSyavata. dravyAdi cArethI jaghanya viSaya manuSyavat che. manuSya-tiryacomAM bhavonI apekSAe avadhijJAnano viSaya palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kALa sudhInuM avadhijJAna jemane thayuM hoya tevA manuSyo ane tiryaMco je bhavamAM avadhijJAna thAya te bhavamAM atIta ane anAgata 2 thI 9 bhava sudhI joI zake. jo ra thI 9 bhavamAM pUrve avadhijJAna thayeluM hoya to pUrve thayelA avadhijJAna vaDe joyelA ghaNA (9 bhavathI paNa vadhAre) atIta-anAgata bhavonuM smaraNa kare smRti jJAnathI jANe. paNa bethI nava bhava sudhI sAkSAt avadhijJAnathI jue tema sAkSAt joI zake nahi. sAkSAt to 2 thI 9 bhava sudhI ja joI zake. ahIM kALa ane bhavonuM paraspara niyamana che. te A pramANe-palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kALamAM be thI nava bhavo ja jue, tethI vadhAre bhAvo na jue. tathA be thI nava bhava sudhImAM paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kALa sudhI ja jue, tethI vadhAre kALa sudhI na jue. (vi.A.bhA. gA.-675-677) (23) manaHparyAyajJAnanA bhedo gu-vipulamatI mana:paryAyaH 2-24 | mana:paryAyajJAnanA jumati ane vipulamati ema be bhedo che. mana:paryAya eTale mananA vicAro. mana:paryava ane mana:paryAya e baMne zabdo ekArthaka che. mana:paryava jJAna vaDe aDhI dvIpamAM rahelA saMjJipaMcendriya jIvonA vicAro jANI zakAya che. ahIM e dhyAna rAkhavuM jarUrI che ke, mana:paryavajJAnathI mananA paryAyo vicAro ja pratyakSa dekhAya che, vicAraNIya vastu nahi. jenA saMbaMdhI vicAra karavAmAM Ave e vastu anumAnathI jaNAya che. mana jyAre vicAra kare che tyAre vicAraNIya vastu pramANe manovargaNAnA pudgalonA judA judA AkAro goThavAya che. A AkAro e ja mananA paryAyo ke vicAro che. mana:paryavajJAnI e vicArone pratyakSa dekhe che. pachI e AkArothI anumAna 1. jeTalA bhavonuM avadhijJAna pUrve thayuM hoya teTalA bhAvo vadhAre. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zItavAthadhigamasUtra [a01 sU0 25-26 karI le che ke amuka vastuno vicAra karyo. kuzaLa vaidya mukhAkRti vagere pratyakSa joIne zarIramAM rahelA rogane anumAnathI jANe che tema. (24) jumati ane vipulamatimAM vizeSatAnA hetuoviSyatipAtAvya taSi: . -ra vizuddhi ane apratipAta (kAyama TakavuM te) vaDe jumati ane vipulamatimAM vizeSatA=bheda che. jumati mana:paryavajJAna avizuddha ane pratipAtI che, jyAre vipulamati mana:paryavajJAna vizuddha ane apratipAtI che. Rjumati manaHpayajJAnavALo jIva "amuka vyaktie ghaDAno vicAra karyo ema sAmAnyathI jANe, jyAre vipulamati mana:paryAyavALo jIva "amuka vyaktie amadAvAdanA, amuka raMganA, amuka AkAranA, amuka sthaLe rahelA ghaDAno vicAra karyo' ityAdi vizeSathI jANe. Rjumati jJAna jatu paNa rahe, jayAre vipulamati na ja jAya. vipulamati mana:paryavajJAna utpanna thayA bAda avazya kevaLajJAna utpanna thAya. te ja bhavamAM mokSanI prApti thAya. (25) avadhi-mana:paryavamAM bhedanA hetuo vishuddhi-kssetr-svaami-vissyebhyo'vdhimnHpryaayyoH||1-26 // vizuddhi, kSetra, svAmI ane viSaya e cAra hetuothI avadhijJAna ane mana:paryava jJAnamAM vizeSatA=bheda che. (1) vizuddhi avadhijJAnathI mana:paryavajJAna vadhAre vizuddha hoya che. AthI avadhijJAnInI apekSAe mana:paryavajJAnI potAnA viSayane vadhAre spaSTa jANI zake che. (2) kSetra- mana:paryavajJAnanA kSetrathI avadhijJAnanuM kSetra vizALa che. avadhijJAnanuM kSetra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI AraMbhI saMpUrNa lokaparvata che. mana:paryavajJAnanuM kSetra mAtra aDhI dipa ane be samudra pramANa che. mana:paryavajJAnI mAtra aDhI dvIpa ane be samudra pramANa manuSya kSetramAM rahelA saMjJI paMcendriya (manuSya, tiryaMca ane devInA mananA vicArone jANI zake che.' 1. mana:paryavajJAnI upara jayotiSa (900 yojana) sudhI ane nIce hajAra yojana sudhI jANI zake che. (lokaprakAza gA-928-929) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 a01 sU0 26] zrItattvAdhigamasUtra (3) svAmI avadhijJAna cAreya gatimAM rahelA samyagdaSTi ke mithyAdaSTi jIvone utpanna thAya che. mana:paryavajJAna manuSya gatimAM sAtamA guNasthAne rahelA saMyamI jIvone ja utpanna thAya che, ane 6 thI 12 guNasthAna sudhI hoya che. (4) viSayaavadhijJAnano viSaya sarva rUpI dravyo ane tenA alpa paryAyo che. AmAM mananA pUla paryAyono paNa samAveza thAya che. mana:paryavajJAnano viSaya phakta manovargaNAnA pudgalo ane tenA paryAyo hovAthI avadhijJAnanA viSayathI anaMtamA bhAga pramANa che. prazna-mananA paryAyo paNa avadhijJAnano viSaya che to tenAthI mananA vicAro jANI zakAya ? uttara- hA, vizuddha avadhijJAnathI mananA vicAro paNa jANI zakAya che. anuttara devo bhagavAne dravyamanathI ApelA uttarone avadhijJAnathI ja jANI zake che. praznato avadhi ane mana:paryavajJAnamAM vizuddhinI dRSTie bheda kyAM rahyo ? uttara- mananA vicArone mana:paryavajJAnI jeTalI sUkSmatAthI jANI zake che teTalI sUkSmatAthI vizuddha avadhijJAnI paNa jANI zake nahi. avadhijJAnI rUpI sarva dravyone ane thoDA paryAyone vadhAremAM vadhAre asaMkhya paryAyone) jANI zake che. mana:paryavajJAnI mAtra manovargaNAnA pugalone ja jANI zake che, temAM paNa, mAtra aDhI bIpa-be samudra pramANa manuSyakSetramAM rahelA saMjJI paMcendriya jIvoe vicAra karavA vAparelA manovargaNAnA pudgalone ja jANI zake che. avadhijJAnamAM kSetra, svAmI ane viSayanI bAbatamAM adhika vizeSatA hovA chatAM vizuddhinI bAbatamAM te atyaMta pAchaLa paDI jAya che. AthI avadhijJAnanI apekSAe mana:paryavajJAnanuM adhika mahattva che. eka DaoNkaTara AMkha, kAna, gaLuM, dAMta, peTa, chAtI vagerenA rogonuM jJAna dharAve che, paNa pUla jJAna dharAve che. jyAre bIjo DaoNkTara AMkha vagere koI eka ja aMganA roganuM jJAna dharAve che, paNa atyaMta sUkSma jJAna meLavIne te viSayano Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrItattvAthadhigamasUtra ai0 1 sU0 27 spezyAlIsTa DokaTara banelo che. tethI te te roganA dardIone te vadhAre upayogI bane che. tevI rIte eka zikSaka aneka viSayonuM zikSaNa Ape che. paNa pUla sthUla samajAve che, jyAre bIjo zikSaka eka ja viSayanuM zikSaNa Ape che, chatAM e viSayane atyaMta sUkSmatAthI evI rIte samajAve che ke jethI vidyArthIo e viSayano talasparzI bodha karI zake che. ahIM prathama DokaTara karatAM bIjA DaoNkaTaranuM ane prathama zikSaka karatAM bIjA zikSakanuM mahattva vadhAre gaNAya. jema ahIM bIjA DaoNkaTaranuM prathama DaoNkaTaranI apekSAe ane bIjA zikSakanuM prathama zikSakanI apekSAe viSaya alpa hovA chatAM bodhanI vizuddhinI adhikatAthI mahattva vadhI jAya che, tema avadhijJAnanI apekSAe mana:paryavajJAnamAM kSetra AdimAM alpatA hovA chatAM vizuddhi adhika hovAthI tenuM mahattva vadhI jAya che. (26) mati ane zratano viSayamtishrutyonibndhH sarvadravyeSvasarvaparyAyeSu // 1-27 // mati ane zrutajJAnano viSaya sarva dravyo ane thoDA eTale ke keTalAka paryAyo che. mati ane zrutajJAna jagatamAM rahelA rUpI-arUpI saghaLAM dravyone jANI zakAya che. paNa paryAyo to thoDA=parimita jANI zakAya che. kAraNa ke A jagatamAM vadhAremAM vadhAre mati-zruta gaNadharAdine ke caudapUrvAne ja hoya che. teonA jJAnanuM mULa tIrthaMkara bhagavaMto che. tIrthaMkaro jagatanAM traNe kALanAM sarva dravyo ane sarva paryAyo sAkSAt jue che, jANe che, paNa te dareka bhAvone=paryAyone kahI zakAya teTalA zabdo ja nathI. bhAvonA anaMtamA bhAga jeTalA ja zabdo che. jeTalA zabdo che teTalA badhA zabdo AkhI jiMdagI bolyA kare to paNa na bolI zakAya. AthI tIrthakaro jeTalo upadeza Ape che teno anaMtamo bhAga ja gaNadharo dvAdazAMgImAM zabdo dvArA gUMthI zake che. AthI A dvAdazAMgInA abhyAsI pUrvadharo paNa sarva dravyanA anaMtamA bhAganA ja paryAyone jANI zake che. cauda pUrvadharo paNa je bhAvo-paryAyo dvAdazAMgImAM nathI gUMthAyA, tathA je bhAvo mATe zabdo nathI, te anaMta bhAvone jANI nathI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 28-29-30] zrItattvArthAdhigamasUtra 53 zakatA. teo je jANe che, tenAthI anaMtaguNA bhAvone nathI jANatA. AthI mati-zrutano viSaya sarva dravyo che, paNa sarva paryAyo nathI. utkRSTa zrutajJAnI (cauda pUrvadhara) zrutakevaLI kahevAya che. kAraNa ke kevaLI bhagavaMta jeTaluM kahI zake che teTaluM zruta dvArA utkRSTa zrutajJAnI paNa kahI zake che. AthI utkRSTa zrutajJAnI zruta vaDe kevaLI samAna hovAthI zrutakevaLI kahevAya che. prazna- matijJAna indriyo vaDe utpanna thAya che. indriyo to mAtra rUpI dravyone ja grahaNa kare che, to matijJAnano viSaya sarvadravyo zI rIte hoi zake ? uttara- matijJAna jema indriyothI utpanna thAya che tema mana dvArA paNa utpanna thAya che. mana pUrve anubhUta viSaya uparAMta zruta vaDe jANelA viSayonuM paNa ciMtana kare che. zruta vaDe arUpI dravyono paNa bodha thAya che. AthI mana dvArA rUpI-arUpI sarva dravyo matijJAnano viSaya bane che. (27) avadhino viSaya- vighnavayeH / / 1-28 // avadhino viSaya keTalAka paryAyayukta rUpI dravyo che. utkRSTa avadhijJAnI paNa rUpI dravyone ja jANI zake che, arUpI dravyone nahi. (28) mana:paryavajJAnano viSaya-- tanantamAne mana:paryAyastha // 6-22 // mana:paryavajJAnano viSaya avadhijJAnanA viSayathI anaMtamo bhAga che. avadhijJAnI sarva rUpI padArthone jANI zake che. manaHparyavajJAnI tenA anaMtamA bhAganA ja rUpI padArthone jANI zake che. kAraNa ke manaHparyavajJAnI aDhI dvIpamAM rahelA saMkSi paMcendriya jIvonA manarUpe pariNamelA manovargaNAnA pudgalone ane tenA paryAyone jANI zake che. manovargaNAnA sarva paNa pudgalo rUpI sarva dravyanA anaMtamA bhAge che, to aDhI dvIpamAM saMkSipaMcendriya jIvonA manarUpe pariNamelA manovargaNAnA pudgalo sutarAM anaMtamA bhAge che. (29) kevalajJAnano viSaya-- sarvadravyaparyAyeSu kevalasya // 1-30 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra [a0 1 sU0 31 kevalajJAnano viSaya sarva dravya ane sarva paryAyo che. kevalajJAnanI jJAnazakti sarva dravya ane sarva paryAyomAM hoya che. jagatamAM evI koI vastu ke evo koI bhAva=paryAya nathI ke je kevalajJAnathI na jANI zakAya. jema arIsAmAM vastunuM pratibiMba paDe che tema AtmAmAM traNa kALanI sarva vastuonuM ane sarva bhAvonuM evA prakAranuM vilakSaNa jJAnigamya pratibiMba paDe che, jethI kevaLajJAnI bhagavaMta jagatanAM sarva dravyone ane traNe kALanA sarva paryAyone jANI zake che. AthI ja kevaLajJAnIne sarvajJa kahevAmAM Ave che. sarvajJa eTale saghaLuM jANanAra. prazna- sarvajJo hAla dekhAtA nathI to sarvajJo haze ke nahi tenI zI khAtarI ? uttara- je vastu ApaNane dekhAya te ja vastu A jagatamAM hoya, athavA je vastu ApaNA magajamAM bese te ja vastu A jagatamAM hoya, te sivAya koI vastu na hoya e mAnyatA bhUla bharelI che. ApaNane na dekhAvA chatAM, je vastunuM AptapuruSanAM zAstromAM pratipAdana hoya, je vastu anumAna AdithI siddha thatI hoya, te vastu A jagatamAM hoya che. Apta puruSo svayaM sarvajJa hoya che. ethI ApaNane je bhAvo na dekhAya tene paNa teo pratyakSa jue che ane jagatane teno upadeza Ape che. AmapraNIta AgamamAM sarvajJanuM varNana che. taduparAMta anumAnathI paNa sarvajJanI siddhi thAya che. je dharma aMzataH pragaTe che te dharma avazya saMpUrNapaNe pragaTI zake che. caMdrano prakAza bIjanA divase aMzataH pragaTe che to pUrNimAnA divase pUrNarUpe pragaTe che. tema AtmAno jJAnadharma aMzataH pragaTe che to saMpUrNa paNa pragaTI zake che. je AtmAmAM jJAnadharma saMpUrNapaNe pragaTe te sarvajJa.' (30) eka jIvane ekIsAthe keTala zAna hoI zake? eka jIvane ekIsAthe eka, be, traNa ke cAra jJAna hoI zake. koIpaNa jIvane ekI sAthe pAMca jJAna na hoI zake. jyAre eka jJAna hoya che tyAre matijJAna athavA kevaLajJAna hoya che. jyAre be jJAna hoya che 1. pramANa mImAMsA a0 1 0 1 sU. 16 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa a01 sU0 31] zrItattvAdhigamasUtra tyAre mati-zruta e be jJAna hoya che. jyAre traNa jJAna hoya che tyAre matizruta-avadhi athavA mati-zruta-mana:paryava e traNa jJAna hoya che. jayAre cAra jJAna hoya che tyAre mati, zrata, avadhi ane mana:paryava e cAra jJAna hoya che. prazna-sarva jIvomAM mati-zruta e be jJAna hoya che. zAstramAM ekendriya jIvomAM paNa sUkSma mati-zrutano svIkAra karavAmAM Avyo che, to kevaLa matijJAna kema hoI zake ? uttara- ahIM zabdarUpa zrutanI apekSAe kevaLa matijJAna hoI zake che. ekendriyAdi jIvone sUkSma zruta hovA chatAM akSaranA bodharUpa zrutajJAna nathI hotuM. athavA ahIM viziSTa zAsarUpa zratanI vivekSA che. nisarga samyagdarzana pAmela jIvane matijJAna hovA chatAM viziSTa sAmAyika Adi zrutanA bodhano abhAva hoya che. jyAre kevaLajJAna hoya che, tyAre anya koI jJAna hotuM nathI. prazna- kevaLajJAnanA samaye anya jJAnono sarvathA abhAva thAya che ke temanI zakti abhibhUta thAya che?=DhaMkAI jAya che? uttara- A viSayamAM be mata che. eka mate anya jJAnono sarvathA abhAva hoya che. A matano abhiprAya e che ke cAra jJAna AtmAnA svabhAvarUpa nathI. karmanA kSayopazamathI pragaTa thatA hovAthI aupAdhika che. (je svAbhAvika na hoya, kita koI upAdhithI nimittathI thayela hoya te aupAdhika kahevAya. jema ke nirmala sphaTikamAM japAkusumanA sAnnidhyathI thayela lAlaraMga aupAdhika che.) kevaLajJAna AtmAnA svabhAvarUpa che. kevaLajJAna jJAnAvaraNanA sarvathA kSayathI utpanna thAya che. jJAnAvaraNano sarvathA kSaya thAya che tyAre kSayopazamarUpa upAdhino abhAva hovAthI cAra jJAnono paNa sarvathA abhAva thAya che. sUryano prakAza bArI-bAraNAthI rahita gharamAM nathI Avato. kAraNa ke AvaraNa che. paNa bArI-bAraNAvALA makAnamAM sUryano thoDo prakAza Ave che. jo makAnane ja sarvathA pADI nAkhavAmAM Ave to te sthaLe saMpUrNa prakAza Ave che ane bArIbAraNAno sarvathA abhAva thAya che. te ja pramANe prastutamAM jJAnAvaraNIya karmarUpa AvaraNa hovAthI sUryasamAna jJAnano prakAza AtmarUpa makAnamAM AvI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrItattvAdhigamasUtra [a) 1 sU0 32 zakato nathI, paNa jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamarUpa bArI-bAraNA hovAthI te dvArA thoDo prakAza Ave che. paNa jyAre sarvathA AvaraNa khasI jAya che tyAre jJAnano saMpUrNa prakAza Ave che ane bArI-bAraNArUpa kSayopazamano abhAva thavAthI mati Adi cAra jJAnano paNa sarvathA abhAva thAya che. bIja mate kevaLajJAna samaye cAra jJAnano sarvathA abhAva nathI hoto, paraMtu kAryarUpe abhAva thAya che. zaktirUpe cAra jJAna hoya che, paNa sUryanA udayathI graha, nakSatra Adi jema abhibhUta banI jAya che tema kevaLajJAna samaye anya cAre jJAna abhibhUta banI javAthI potAnuM kArya karI zakatAM nathI. (31) prathamanAM traNa jJAnamAM viparItatA(=ajJAnatA)mati-zrAviyavo viparyaya | 2-32 che. prathamanAM traNa jJAna viparIta eTale ke ajJAna paNa hoya che. prazna- jJAna ajJAna zI rIte hoI zake? zuM prakAza aMdhakArarUpa hoya? uttara- ahIM jJAna-ajJAnanI vivalA AdhyAtmika dRSTie che. AthI ahIM ajJAnano artha jJAnano abhAva nahi, paraMtu viparIta jJAna che. AdhyAtmika dRSTie jenAthI vastuno yathArtha bodha thAya tene ja jJAna kahevAya. AthI jenAthI viparIta bodha thAya te bAhyadaSTie jJAna hovA chatAM AdhyAtmika dRSTie ajJAna ja che. jJAnanuM prayojana yathArtha bodha karavo e che. viparIta jJAnathI e prayojana siddha na thatuM hovAthI AdhyAtmika dRSTie viparIta jJAna e ajJAna ja che. - jyAre mithyAtva mohano udaya hoya che tyAre vastuno yathArtha bodha thato ja nathI, viparIta ja bodha thAya che. AthI mithyAdaSTinAM mati, zruta ane avadhi e traNa jJAna ajJAnarUpa che. mithyAtva mohano nAza thatAM samyagdarzana guNa pragaTe che. samyagdarzananA prabhAvathI vastuno yathArtha bodha thAya che. AthI samyagdaSTi jIvanuM mati Adi jJAna jJAnasvarUpa che. prazna- zuM samyagdaSTine koi viSayamAM saMzaya ke viparIta bodha na thAya? uttara- samyagdaSTine paNa koI viSayamAM saMzaya ke viparIta bodha thaI jAya e susaMbhavita che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU032] zrItattvAdhigamasUtra prazna- to eno bodha yathArtha ja hoya evo niyama kyAM rahyo ? uttara- ahIM yathArtha bodhano artha pramANazAstranI dRSTie nathI, kiMtu adhyAtmazAstranI daSTie che. pramANazAstranI daSTie jJAnano viSaya yathArtha hoya to yathArtha bodha ane ayathArtha hoya to ayathArtha bodha evo artha che. doraDAmAM doraDAnuM jJAna yathArthabodha che. kAraNa ke teno viSaya yathArtha che. arthAt jenuM jJAna che te tyAM che. doraDAmAM sarpanuM jJAna ayathArthabodha che. kAraNa ke teno viSaya ayathArtha che. arthAt jenuM jJAna che te tyAM nathI. vajanadAra pILI dhAtumAM A sonuM che ke pittaLa che evo saMzaya paNa ayathArtha bodha che. pramANazAstra prasiddha Avo (viparIta bodha vagere) ayathArtha bodha samyagdaSTimAM paNa hoya che. paNa ahIMte vivakSita nathI. A adhyAtmazAstra hovAthI ahIMyathArthabodhano "je bodha AdhyAtmika vikAsamAM sahAyaka bane te yathArthabodha" Avo artha vivakSita che. samyagdaSTinuM jJAna AdhyAtmika vikAsamAM sahAyaka bane che. mithyAdaSTinuM jJAna tevuM nathI. samyagdaSTi jJAnano upayoga mukhyatayA AtmonnatimAM kare che, jyAre mithyAdRSTi pudgalapoSaNamAM kare che. AthI ja mithyAdaSTinuM laukika dRSTie ucca kakSAnuM gaNAtuM jJAna paNa ajJAna che. samyagdaSTinuM alpa jJAna paNa jJAnasvarUpa che. mithyASTinuM bhautika jJAna to ajJAna rUpa che, kiMtu AdhyAtmika jJAna paNa ajJAnarUpa che. samyagdaSTimAM AnAthI UlaTuM che. tenuM AdhyAtmika jJAna to jJAna svarUpa che, kiMtu bhautika jJAna paNa heyopAdeyanA vivekavALuM hovAthI jJAnarUpa (samyajJAna) che. prazna- samyagdaSTine jema bhautika viSayamAM saMzaya ke viparIta jJAna thaI jAya, tema AdhyAtmika viSayamAM paNa thAya ke nahi? uttara- samyagdaSTine AdhyAtmika viSayamAM paNa potAnI alpamati AdinA kAraNe ke upadezakanI bhUlathI saMzaya ke viparIta jJAna thaI jAya evuM bane. paNa temAM samyagdarzana guNanA prabhAvathI AdhyAtmika vikAsanA pAyA rUpa satyajijJAsA, satyasvIkAra vagere guNo hoya che. AthI te potAthI vizeSa jANakAronI pAse satya samajavA prayatna kare che. temAM potAnI bhUla samajAI jAya to tarata tene sudhArI le che ane satyano svIkAra kare che. have evuM paNa bane ke koI viSayamAM potAnI matimaMdatAnA kAraNe satya zuM che Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 tAvATaligamasa bi012033 te samajI zake nahi. je viSayamAM satya zuM che te samajAya nahi te viSayamAM "sarva je kahyuM che te ja satya che" AvI mAnyatA dharAve che. paNa mA ja satya evo kadAgraha na rAkhe. e koI paNa viSayamAM satyAsatyano nirNaya potAnI matikalpanAthI na kare, pti sarvazanA upadezathI kare. kAraNa ke e samajato hoya che ke chabastha jIvonI buddhi parimita ja hoya che. parimita buddhithI satyAsatyano nirNaya na thaI zake. sarvajJa bhagavaMto ja satyAsatyane pUrNarUpe jANI zake che. AthI sarvajJa bhagavaMtonA upadezanA AdhAre ja satyAsatyano nirNaya thaI zake che. mithyAda ijIvanuM mAnasa AnAthI viparIta hoya che. te svamatikalpanAthI satyAsatyano nirNaya kare che. A ja vAta graMthakAra maharSi nIcenA (33mA) sUtramAM kahe che. (32) mithyAdinAM prathama traNa zAna viparIta kema?sdstorvishessaad yadRcchopalabberunmattavat // 1-33 // potAnI pratikalpanA pramANe sarva karavAthI unmattAnI jema sata padArtha ane asatu padArthanI vizeSatA samajI na zakavAthI mithyASTinuM ati Adi zAna mAnasvarUpa che. jema gAMDo mANasa bhAIne bhAbhI kahe, bhAbhIne bhAI kahe, bhAIne bahena kahe, bahenane bhAI kahe, tema mithyAdaSTi sane asat kahe ane asatane sat kahe. koNa sat che? koNa asat che? kema che? vagere vizeSatAo samajI zakto nathI. sarvajJa bhagavaMto kahe che ke dareka vastu sat paNa che ane asat paNa che. pratyeka vastu svarUpe sat che. parUpe asat che. ghaTa e ghaTa che, paTa nathI. AthI ghaTa ghaTa rUpe svarUpe sat che, paTa rUpe=pararUpe asat che. arthAt ghaTa ghaTanI apekSAe sat che ane paTa Adi para vastunI apekSAe asat che. dareka vastu sva dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe sarvavidyamAna che. para dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe asata vidyamAna che. ghaTanA dacaMtathI A viSayane vicArIe mRttikArUpa svadravyanI apekSAe satu. sUtarUpa paradravyanI apekSAe asatu. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 ma) 1 sU0 34-35] zrItavAdhigamasUtra amadAvAda rUpa svakSetranI apekSAe sat. (amadAvAdamAM banyo che athavA vidyamAna che e daSTie) muMbai rUpa parakSetranI apekSAe asat. ziyALA rUpa svakALanI apekSAe sat. (ziyALAmAM banyo che athavA vidyamAna che e daSTie) unALA rU5 parakALanI apekSAe asat. lAlaraMga rUpa svabhAvanI svaparyAyanI apekSAe satu. (lAla ghaDo che mATe) kRSNaraMga rUpa parabhAvanI=paraparyAyanI apekSAe asatu. e pramANe dareka vastumAM sattva-asattva, nityatva-anityatva, sAmAnya-vizeSa vagere dharmo hovA chatAM mibAdaSTi amuka vastu sat ja che. amuka vastu asat ja che, amuka vastu nitya ja che, amuka vastu anitya ja che, amuka vastu sAmAnya ja che, amuka vastu vizeSa ja che, ema ekAMta rUpe eka dharmano svIkAra karI anya dharmano asvIkAra kare che. AthI tenuM jJAna ajJAnasvarUpa che. (33) nayonuM nirUpaNa naigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdA nayAH // 1-34 // gAkArAva di-di-evA 2-31 che nagama, saMgraha, vyavahAra, jutra ane zabda e pAMca nayo che. (34) naigamanayanA sAmAnya ane vizeSa e be ane zabdanayanA sAMprata, samabhirUDha ane evaMbhUta e traNa bhedo che. (35) A be sUtronuM vivecana karatAM pahelAM naya viSe thoDI vicAraNA karI levAnI jarUra che, jethI nayonA bhedono spaSTa rUpe bodha thaI zake. apekSA, abhiprAya, daSTi, naya e badhA zabdo ekAIka che. koI eka vastu aMge judI judI daSTie vicAra karavAmAM Ave to temAM aneka guNadharmo rahelA che, ema ApaNane jaNAze. temAM paraspara virodhI lAge tevA paNa guNadharmo rahelA che ema jaNAze. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FO zrItattvAdhigamasUtra [a0 1 sU034-35 nirbaLatA ane baLa e baMne dharmo paraspara virodhI chatAM eka ja vyaktimAM rahelA hoya che. eka ja vyakti vidvAna paNa hoya che ane mUrkha paNa hoya che. eka ja mANasa nirbhaya ane bhIru paNa hoya che. eka ja vastu lAbhakAraka paNa hoya che ane nukasAnakAraka paNa hoya che. Ama pratyeka vastumAM parasparavirodhI dharmo rahelA hoya che. A sAMbhaLIne keTalAkane Azcarya ke zaMkA thAya ke A zI rIte saMbhave? zuM prakAza ane aMdhakAra eka sthaLe rahI zake? A Azcarya ke zaMkAne dUra karavA sarvajJa bhagavaMtoe eka suMdara siddhAMta batAvyo che. A siddhAMta che anekAMtavAda. anekAMtavAda kahe che ke eka ja vastumAM rahelA dharmo ke je tamane paraspara virodhI bhAse che, te dharmo paraspara virodhI che ja nahi. jo paraspara virodhI hoya to eka ja vastumAM rahI ja na zake. eka ja vastumAM rahelA nirbaLatA ane baLa vagere dharmo tamane paraspara viruddha lAge che te tamArI bhramaNA che. paraspara viruddha dekhAtA dharmo apekSAbhedathI aviruddha che. koI paNa dharmomAM apekSAbhedathI virodha che ja nahi. anekAMta zabdamAM chUTA chUTA traNa zabdo che. kana, ane anna e traNa zabdothI anekAnta zabda banyo che. san zabdano arthaniSedha(nahi) evo thAya che. 6 eTale eka. anna eTale pUrNatA. ekathI pUrNatA nahi te kAnta. koIpaNa vastunI pUrNatA koI eka dharmathI nathI, paraMtu aneka dharmothI che. apekSAbhede vastumAM aneka dharmo rahelA che. temAM ApaNane paraspara viruddha lAge tevA paNa dharmo hoya che, paNa anekAMtavAda apekSAbhedathI temAM avirodha che ema siddha karI Ape che. anekAMtavAda eTale eka ja vastumAM rahelA viruddha dharmomAM apekSAbhedathI avirodha che ema batAvanAra siddhAMta. jyAre koI tamane pUche ke hAthI baLavAna che ke nirbaLa? to tame turata kahezo ke hAthI baLavAna hoya che. eTale ke hAthImAM baLa dharma hoya che. baLavAna hAthI paNa siMhanA paMjAmAM sapaDAya che tyAre te kevo mAyakAMgalooziyALo banI jAya che! AthI hAthImAM nirbaLatA dharma paNa che. e hAthI nirbaLa na hota to siMhane dUra pheMkI deta. eTale ke hAthImAM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a01 sU0 34-35) zrItattvAthadhigamasUtra nirbaLatA dharmapaNa che ja. hAthImAM gAya, baLada Adi prANIonI apekSAe baLa dharma che ane siMhanI apekSAe nirbaLatA dharma paNa che. saMskRta Adi aneka bhASAomAM vidvattA dharAvanAra prophesarane jayAre khetI karavA aMgenA prazno pUchavAmAM Ave tyAre tene mAthuM khaMjavALavuM paDe che. saMskRta Adi bhASAomAM vidvAna hovA chatAM khetInA viSayamAM to te mUrkha ja che. e ja pramANe khetIne sArI rIte jANanAra kheDUta bhASAnA viSayamAM mUrkha hovA chatAM khetInA viSayamAM vidvAna=kuzaLa che. prophesara bhASAjJAnanI apekSAe vidvAna che ane khetIjJAnanI apekSAe mUrkha che. je na samaje te mUrkha ane je sArI rIte samaje te vidvAna. kheDUta bhASA vize kAMI ja samajato nathI chatAM khetI vize sAruM samaje che, AthI kheDUta bhASAjJAnanI apekSAe murkha che ane khetIjJAnanI apekSAe vidvAna che. eka ja mANasa nirbhaya ane bhIru paNa hoya che. mane eka mAnavano anubhava che ke te divase koInAthI Dare nahi, paNa rAte te bahu ja Dare. AthI te rAte kadI ekalo kyAMya jAya nahi. kaho, te vyaktimAM paraspara virodhI dekhAtA nirbhayatA ane bhIrutA e be dharmo che ke nahi? te vyaktimAM divasanI apekSAe nirbhayatA dharma che ane rAtrinI apekSAe bhIrutA dharma che. - jyAre ApaNane jheranI smRti thAya ke jherane joIe tyAre jhera eTale jIvanano aMta lAvanAra vastu evo ApaNane khyAla Ave che. paNa jo ApaNe jhera aMge sUkSmatAthI vicAra karIe to jhera nUtana jIvananI bheTa Ape che ema paNa khyAla Avaze. jheramAM jema jIvanano aMta lAvavAno dharma che tema nUtana jIvana arpaNa karavAno paNa dharma che. AthI ja aneka auSadhomAM jheranuM mizraNa thAya che. jheramAM amuka rogone nAbUda karavAnI paNa zakti hoya che. tame mAno ke na mAno paNa eka satya ghaTanA che. eka zaheramAM eka DaoNkTaranA mitra bImAra thayA. DaoNkaTare temanI sAravAra zarU karI. mitranA kuTuMbamAM koI na hatuM. mitra ekalo ja hato. mitranI milakata paNa ThIka ThIka hatI. DaoNkaTaranI sevAthI khuza thayelA mitre DaoNkaTarane kahI dIdhuM ke mArA mRtyu bAda mArI badhI milakata tamane maLe e mATe tamArA nAmanuM vila karI laIe. vila DaoNkaTaranA nAmanuM thaI gayA bAda DaoNkaTaranI dAnata bagaDI. teNe mitrane Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 1 sU034-35 auSadhane badale jhera ApI dIdhuM. DaoNkaTara mitranA mRtyunI rAha joI rahyA. paNa mitranA zarIramAM te jhare amRtarUpa banI gayuM. temano roga dUra thaI gayo. Ama jhera amuka paryAyonI apekSAe auSadha=amRtarUpa che ane amuka paryAyonI apekSAe jherarUpa che. uparanAM cAre udAharaNomAM apekSA zabda vaparAyelo che. ahIM apekSA zabdano prayoga khAsa jarUrI che. vastumAM te te dharma che ane apekSAbhedathI te te dharmano abhAva paNa che. anekAMtavAdano mahela apekSAvAdanA staMbha upara ja TakI rahyo che. AthI ja anekAMtavAdane syAdvAda ke apekSAvAda paNa kahevAmAM Ave che. A izabdano artha apekSA che. apekSA eTale naya. nayano artha apekSA che. anekAMtavAda ane naya vacce aMgagIbhAva che. anekAMtavAda aMgI che, nayo tenA aMgo che. jenAthI vastumAM rahelA aneka dharmomAMthI koI eka dharmano bodha thAya te naya, ane jenAthI paraspara viruddha bhAsatA aneka dharmono bodha thAya te anekAMtavAda. anekAMtavAdane jo mahela kahIe to nayo tenA pAyA che. nayonA pAyA upara ja anekAMtavAdano mahela racAyelo che. nayo vinA anekAMtavAda na TakI zake. anekAMtavAdanA sAhityane samajavA mATe nayono bodha jarUrI che. kAraNa ke nayo tenuM vyAkaraNa che. saMskRta Adi bhASAne jANavA tenuM vyAkaraNa jANavuM jarUrI che. jema ke te bhASAnA vyAkaraNa vinA te te bhASA samajI na zakAya tema nayorUpa vyAkaraNa vinA anekAMtavAda na samajI zakAya. anekAMtavAda e gUDha rahasyorUpI nidhAnathI bharelAM zAstrorUpa maMdiranuM tALuM che, ane nayo e tALAne kholavAnI cAvI che. anekAMtavAda sAdhya che, nayo tenuM sAdhana che. sAdhana vinA sAdhyanI siddhi na thAya. sAdhya vinA sAdhana nakAmA che. AthI anekAMtavAda ane nayavAda e baMne ekabIjAnA pUraka che. AthI anekAMtavAdane samajavA nayavAdanA bodhanI paNa jarUra che. upara ApaNe joI gayA ke naya eTale apekSA. ApaNo saghaLo vyavahAra apekSAthI=nayathI cAle che. vastumAM rahelA aneka dharmomAMthI ApaNane je vakhate je dharmanuM prayojana hoya te vakhate te dharmane AgaLa karIne ApaNe vyavahAra karIe chIe. eka ja vyaktimAM vidyArthIpaNuM, kuzaLatA, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 34-35] zrItattvAdhigamasUtra 63 saumyatA, bahAdurI vagere aneka guNo=dharmo hovA chatAM je vakhate je dharmanuM prayojana hoya tene AgaLa karIe chIe. e vyakti jayAre nizALe hoya tyAre tenA vidyArthIpaNAne AgaLa karIne tene vidyArthI kahIe chIe. jyAre te koI kAryamAM nIDaratA batAvIne vijaya meLave che tyAre tenI bahAdurIne AgaLa karIne tene bahAdura kahIe chIe. jyAre tenA suMdara abhyAsa tarapha najara jAya che tyAre tene kuzaLa kahIe chIe. jyAre tenI mukhAkRti tarapha najara jAya che tyAre tenA mukha upara taravaratA saumyatA dharmane AgaLa karIne tene saumya kahIe chIe. Ama eka ja vastumAM aneka guNo hovA chatAM vyavahAramAM ApaNe dareka vakhate saghaLA guNo tarapha dRSTi nathI karatA, thaI zake paNa nahi, kintu prasaMganusAra te te guNane=dharmane AgaLa karIe chIe. vyavahAramAM te te apekSAthI te te guNane=dharmane AgaLa karavAmAM Ave che. jeTalI apekSAo che teTalA nAyo che. apekSAo anaMta che, mATe nayo paNa anaMta che. anaMta nayonobodha karavA ApaNe asamartha chIe. AthI mahApuruSoe saghaLA nayono saMkSepathI sAta nayomAM samAveza karI ApaNI samakSa sAta no mUkyA che-(1) naigama, (2) saMgraha, (3) vyavahAra, (4) RjusUtra, (5) sAMprata=zabda, (6) samabhirUDha ane (7) evaMbhUta e sAta nayo che. (1) naigamanaya- A nayanI aneka daSTio che. gama eTale daSTi jJAna. jenI aneka dRSTio che te naigama. vyavahAramAM thatI lokarUDhi A naigamanayanI dRSTithI che. A nayanA mukhya traNa bhedo che-(1) saMkalpa (2) aMza ane (3) upacAra. (1) saMkalpa- saMkalpane siddha karavA je koI anya pravRtti karavAmAM Ave che tene paNa saMkalpanI ja pravRtti kahevAmAM Ave che. jema ke-ramaNalAle muMbaI javAno saMkalpa=nirNaya karyo. AthI te potAne jarUrI kapaDAM Adi sAmagrI potAnI peTImAM bharavA lAgyo. A vakhate teno mitra caMpakalAla tyAM Avyo. teNe ramaNalAlane kyAMka javA mATenI taiyArI karato joI pUchyuM tame kyAM jAva cho ?' ramaNalAle kahyuM: "huM muMbaI jAUM chuM." ahIM muMbaI javAnI kriyA to hajI have thavAnI che. hamaNAM to mAtra tenI taiyArI thaI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattAthiidhagamasUtra [a0 1 sU034-35 rahI che. chatAM mitra vartamAnakALano gamanakriyAno prazna karyo ane ramaNalAle javAba paNa vartamAnakALamAM Apyo. vartamAnakALamAM muMbaI tarapha gamana na hovA chatAM vartamAnakALano prazna ane javAba saMkalparUpa naigamanayanI dRSTithI satya che. A naya kahe che ke jyArathI saMkalpa karyo tyArathI te saMkalpa pUrNa na thAya tyAM sudhI te mATenI saghaLI kriyAo saMkalpanI ja kahevAya. eTale muMbaI javAnI taiyArI paNa muMbaInA gamananI kriyA che. (2) aMza- aMzano pUrNamAM upacAra. makAnano bhIMta Adi koI eka bhAga=aMza paDI jatAM ApaNe "makAna paDI gayuM' ema kahIe chIe. AMgaLIno eka bhAga pAkyo hovA chatAM "AMgaLI pAkI' ema kahevAmAM Ave che. pustakanuM ekAda pAnuM phATI jatAM "pustaka phATI gayuM" ema kahevAya che. A saghaLo vyavahAra aMza naigamanI dRSTithI cAle che. (3) upacAra- bhUtakALano vartamAnamAM, bhaviSyakALano vartamAnamAM, kAraNano kAryamAM, Adheyano AdhAramAM ema aneka rIte upacAra karavAmAM Ave che. jayAre divALI Ave che tyAre ApaNe "Aje divALInA divase bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA' ema kahIe chIe. bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA tene 2500 varSa uparAMta kAla thaI gayo. chatAM ApaNe bhUtakALano vartamAnakALamAM Aropa karIne "Aje bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA' ema bolIe chIe. ghI jIvana che ema bolAya che. ghI jIvana thoDuM che? ghI to jIvavAnuM sAdhana che kAraNa che. kAraNamAM kAryano upacAra karIne ghI jIvana che ema kahevAmAM Ave che. nagaranA loko raDI rahyA hovA chatAM nagara raDe che' ema bolavAmAM Ave che. ahIM Adheya lokono AdhArarUpa nagaramAM upacAra karavAmAM Avyo che. parvata upara raheluM ghAsa baLavA chatAM parvata baLe che' ema kahevAmAM Ave che. siMha samAna baLavALA mANasane "A to siMha che ema siMha tarIke saMbodhavAmAM Ave che. keTalIkavAra ApaNe vartamAnakALamAM bhUtakALano Aropa karIe chIe. jemake dUdhapAka taiyAra thaI rahyo che te vakhate koI pUche che-"Aje zuM banAvyuM che?" to "Aje dUdhapAka banAvyo che ema kahevAmAM Ave che. ahIM dUdhapAka hajI have banavAno che, banI rahyo che, chatAM "banAvyo ema bhUtakALano prayoga karavAmAM Ave che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 a01 sU0 34-35] zrItattvAdhigamasUtra e pramANe keTalIka vAra bhaviSyakALano vartamAnamAM Aropa karIe chIe. koI kArya mATe bahAra javAne jarA vAra hovA chatAM kyAre javAnA cho ?' ema pUchavAmAM Ave to hamaNAM ja jauM chuM' ema kahevAmAM Ave che. ahIM javAnI kriyA to bhaviSyakALamAM thoDIvAra pachI thavAnI che, ethI "hamaNAM ja jaIza" ema kahevuM joIe tenA badale "hamaNAM ja jauM chuM' ema vartamAnakALano prayoga karavAmAM Ave che. Ama aneka prakAranI vyavahArarUDhiHlokarUDhi AnaigamanayanI daSTithI che. have bIjI rIte naigamanayane vicArIe. (1) naigamanaya- naigamanayanA sarvaparikSepI ane dezaparikSepI ema be bheda che. sarvaparipekSI eTale sAmAnyagrAhI ane dezaparikSepI eTale vizeSagrAhI. pratyeka vastu sAmAnya ane vizeSa ema ubhayasvarUpa che. jema ke ghaTa. mATInI daSTie ghaTa vizeSa che, kAraNa ke mATInI aneka vastuo bane che. mATInI dareka vastumAM mATI rahelI che mATe mATI sAmAnya ane temAMthI banelI dareka vastu vizeSa che. AthI mATInI apekSAe ghaTa vizeSa rUpa che. ghaTanA paNa aneka prakAro hoya che. judA judA prakAranA ghaTanI apekSAe ghaTa e sAmAnya che ane judA judA prakAranA ghaTa vizeSa che. Ama dareka vastu apekSAbhedathI sAmAnya-vizeSa svarUpa che. naigamana sAmAnya vizeSa ubhayane avalaMbe che. paNa teno AdhAra lokarUDhi che. naigamanaya lokarUDhi pramANe kyAreka sAmAnyane avalaMbe che to kyAreka vizeSane avalaMbe che. jemake, bhAratamAM amadAvAdanI amuka poLamAM amuka naMbaranA gharamAM rahetA caMdrakAMtane jyAre jyAre anya ajANa vyakti tame kyAM raho cho ?' e prazna pUche che tyAre tyAre te eka sarakho uttara nathI Apato, kiMtu bhinna bhinna uttara Ape che. jyAre te amerikAmAM hoya tyAre jo koI tene "tame kyAM raho cho ?' ema pUche to te kahe che ke "huM bhAratamAM rahuM chuM. jyAre te bhAratamAM mahArASTra Adi dezamAM hoya tyAre te "huM gujarAtamAM rahuM chuM' ema uttara Ape che. kyAreka te "amadAvAdamAM rahuM chuM' ema uttara Ape che. kyAreka amuka poLamAM amuka naMbaranA gharamAM rahuM chuM" ema uttara Ape che. ahIM prazna eka ja che. tenA javAbo aneka Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrItattvAdhigamasUtra [a0 1 sU0 34-35 che. dareka javAba satya che ema naigamana kahe che. ahIM amerikA, raziyA vagere dezonI apekSAe bhArata vizeSa che. paNa bhAratanA gujarAta, mahArASTra Adi bhAgonI apekSAe bhArata sAmAnya che. bhAratanI apekSAe gujarAta vizeSa che. paNa gujarAtanA kaccha-kAThiyAvADa vagere bhAgonI apekSAe gujarAta sAmAnya che. naigamanaya sAmAnya vizeSa ubhayane grahaNa kare che. (2) saMgrahanaya- je naya sarva vizeSono eka rUpe sAmAnyarUpe saMgraha karI le te saMgrahanaya. dareka vastu apekSAbhedathI sAmAnya ane vizeSa ema ubhayarUpe che, ema ApaNe joyuM. AthI dareka vastumAM sAmAnya aMza ane vizeSa aMza rahela che. saMgrahanaya sAmAnya aMzane grahaNa kare che. te kahe che ke sAmAnya vinA vizeSa hoI zake ja nahi. sAmAnya vinA vizeSa AkAza kusumavatu asatu ja che. sAmAnya vanaspati vinA vizeSa lImaDo hoI zake ja nahi. AthI jyAM jyAM vizeSa che tyAM tyAM sAmAnya avazya hoya che. AthI saMgrahanaya dareka vastunI oLakhANa sAmAnyarUpe Ape che. enI daSTi sAmAnya tarapha ja jAya che. AthI A nayanI dRSTi vizALa che. te sarva vizeSono sAmAnyathI ekarUpe saMgraha karI le che. jema ke cetana ane jaDa e baMne padArtho judA che. paNa A naya te baMnene ekarUpe saMgrahI le che. jaDa ane cetana e baMne padArtho sat che. sat tarIke baMne samAna che=eka che. pratyeka jIva bhinna bhinna hovA chatAM A naya sarva jIvone caitanyathI ekarUpe mAne che. kAraNa ke darekamAM caitanya samAna eka che. sADI, buzakoTa, blAujha, dhotiyuM vagere aneka prakAranI vastune kApaDa kahIne ekarUpa mAne che. Ama A naya sAmAnya aMzane grahaNa kare che. sAmAnya aMzamAM aneka taratamatA hoya che. AthI saMgrahanayanA dareka daSTAMtamAM paNa taratamatA rahevAnI. sAmAnya aMza jeTalo vizALa teTalo saMgrahanaya vizALa. sAmAnya aMza jeTalo saMkSipta teTalo saMgrahanaya saMkSipta. (3) vyavahAranaya- je naya vizeSa tarapha dRSTi karIne dareka vastune judI judI mAne te vyavahAranaya. A naya kahe che ke vizeSa sAmAnyathI juduM nathI e vAta sAcI, paNa vizeSa vinA vyavahAra na cAlI zake. "vanaspati lAva' eTaluM kahevA mAtrathI lAvanAra vyakti zuM kaMI lAvI zakaze? nahi ja. ahIM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 1 sU0 34-35] zrItattvArthAdhigamasUtra 67 tamAre kahevuM ja paDaze ke 'amuka vanaspati lAva'. Ama kahevAthI te joitI vastu lAvI zake che. vizeSane mAnyA sivAya vyavahAra cAle ja nahi. AthI vyavahAranaya vizeSa aMzane mAne che. ahIM sudhI ApaNe joi gayA ke naigama, saMgraha ane vyavahAra e traNa nayomAM naigamanaya sAmAnya ane vizeSa ema ubhayane svIkAre che. saMgrahanaya kevaLa sAmAnyane svIkAre che. vyavahAranaya kevaLa vizeSane svIkAre che. saMgraha ane vyavahAranaya paraspara sApekSa che. AthI eka ja vicAra saMgrahanayano paNa hoya ane vyavahAranayano paNa hoya. jema ke 'A nagaramAM manuSyo rahe che'. A vicAra saMgrahanayano paNa che ane vyavahAranayano paNa che. nagaramAM manuSya uparAMta jAnavara prANIo paNa rahe che. AthI jAnavara ane manuSya e baMne jIva che. jIvanI dRSTie manuSya vizeSa che. AthI jIvanI dRSTie 'A nagaramAM manuSyo rahe che' e vicAra vyavahAranayathI che. manuSyomAM strI, puruSa, bALaka, yuvAna, vRddha vagere hoya che. manuSyanA strI, puruSa Adi vizeSa bhedonI apekSAe 'A nagaramAM manuSyo rahe che' e vicAra saMgrahanayathI che. A pramANe eka ja vicAra saMgrahanaya paNa kahevAya ane vyavahAranaya paNa kahevAya. AthI tAtparya e AvyuM ke--jeTalA aMze sAmAnya tarapha dRSTi teTalA aMze saMgrahanaya ane jeTalA aMze vizeSa tarapha dRSTi teTalA aMze vyavahAranaya. (4) RjusUtranaya- je naya kevaLa vastunI vartamAna avasthA tarapha lakSya rAkhe te RjusUtranaya. A naya vastunA vartamAna paryAyane ja mAnya rAkhe che. atIta ane anAgata paryAyone te mAnya nathI rAkhato. ja A naya vartamAnamAM je zeThAi bhogavato hoya tene ja zeTha kahe che, jyAre vyavahAranaya vartamAnamAM te zeThAi na bhogavato hoya paNa bhUtakALamAM teNe zeThAi bhogavI hatI e dRSTie tene vartamAnamAM paNa zeTha kaheze. RjusUtranaya je vartamAnamAM rAjyano mAlika hoya tene ja rAjA kahe che. jyAre vyavahAranaya je bhaviSyamAM rAjyano mAlika banavAno che tene paNa rAjA kahe che. A pramANe vyavahAranayanI apekSAe RjusUtranaya sUkSma che. (5) sAMprata-zabdanaya-- ApaNe samajavuM hoya ke anyane samajAvavuM hoya to zabdonI jarUra paDe che. zabdo vinA vyavahAra na cAle. zabdothI thatA arthanA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zrItattvAdhigamasUtra [a01 sU034-35 bodhamAM zabdanayanI pradhAnatA che. zabdanaya eTale zabdane AzrayIne thatI arthavicAraNA. zabdanaya liMga, kALa, vacana vagerenA bhedathI arthabheda mAne che. arthAt bhinna bhinna zabda, liMga Adino artha paNa bhinna bhinna svIkAre che. liMgabheda- nara, nArI, kALo, kALI, kALuM, pyAlo, pyAlI, ghaDo, ghaDI, copaDo, copaDI vagere judA judA liMganA judA judA artho che. kALabheda- hato, che, haze, ramyo, rame che, ramaze vagere judA judA kALanA judA judA artho che. ItihAsalekhakane bhUtakALanA amadAvAdanuM varNana karavuM che. AthI lekhakanA kALamAM amadAvAda hovA chatAM lekhaka amadAvAda hatuM' ema lakhe che. ahIM bhUtakALano prayoga zabdanayanI dRSTie che. zabdanaya kahe che ke bhUtakALamAM je amadAvAda nagara hatuM ane atyAre je che te baMne judA che. itihAsalekhake bhUtakALano ja prayoga karavo joie. vacanabheda- gAya, gAyo, mANasa, mANaso vagere judA judA vacananA judA judA artha che. kArakabheda- chokaro, chokarAne, chokarAthI vagere kArakanA bhedathI arthabheda thAya che. A pramANe zabdanaya liMga AdinA bhedathI arthabheda mAne che. paNa eka ja zabdanA paryAyavAcI zabdonA bhedathI arthabheda nathI svIkArato. manuSya, mANasa, manuja vagere zabdo judA judA hovA chatAM eka ja zabdanA paryAyavAcI zabdo hovAthI te sarva zabdono mAnava evo eka ja artha thaze. jusUtra ane zabdanayamAM vizeSatA RjusUtranaya liMga AdinA bhedathI arthabheda mAnato nathI, ane nAma vagere cAreya nikSepAno svIkAra kare che. zabdanaya liMga AdinA bhedathI arthabheda mAne che ane mAtra bhAva nipAno ja svIkAra kare che. (vi.A.bhA. gA.-2226). (6) samabhirUDhanaya- A naya eka ja paryAyavAcI vastuno zabdabhede arthabheda svIkAre che. zabdanaya eka paryAyavAcI zabdono artha eka ja mAne che, paNa samabhirUDhanaya zabdabhedathI arthabheda mAne che. te kahe che ke jo liMga AdinA bhedathI arthano bheda mAnavAmAM Ave to vyutpatti bhedathI paNa arthano bheda mAnavo joIe. dareka zabdanI vyutpatti judI judI che. mATe dareka Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 a01 sU0 34-35] zrItattvAdhigamasUtra zabdano artha paNa judo judo che. AthI nRpa, bhUpa, rAjA vagere dareka zabdano artha paNa judo judo che. je mANasanuM rakSaNa kare te nRpa, je pRthvInuM pAlana kare te bhUpa, je rAjacihnothI zobhe te rAjA. prazna- zuM zabdanaya zabdabhedathI arthabheda sarvathA nathI svIkArato ? uttara- zabdanaya zabdabhedathI arthabheda svIkAre paNa che ane nathI paNa svIkArato. zabdanaya eka paryAyavAcI zabdo sivAyanA zabdomAM zabdabhedathI arthabheda mAne che. jema ke caMdra, sUrya, Indra vagere zabdonA artha judA judA che. paNa eka paryAyavAcI zabdomAM zabdabhedathI arthabheda nathI mAnato. jayAre samabhirUDhanaya eka paryAyavAcI zabdomAM paNa zabdabhedathI arthabheda mAne che. A ja zabdanaya ane samabhirUDhanayamAM vizeSatA cheetaphAvata che. (7) evaMbhUtanaya- je naya vastumAM jayAre zabdanI vyutpattisiddha artha ghaTato hoya tyAre ja te zabdathI te vastune saMbodhe te evaMbhUtanaya. A naya gAyaka tene ja kaheze ke je vartamAnamAM gAyana gAto hoya. gAyaka jyAre gAyana sivAyanI kriyA karato hoya tyAre tene A naya gAyaka nahi kahe. rasoI jayAre rasoI banAvato hoya tyAre ja tene rasoio kahevAya. nRpa mANasonuM rakSaNa karI rahyo hoya tyAre ja nRpa kahevAya. rAjA rAjacihnothI zobhI rahyo hoya tyAre ja tene rAjA zabdathI bolAvAya, ane tyAre tene rAjA zabdathI ja bolAvAya, nRpa vagere zabdothI nahi. Ama evaMbhUtanaya arthathI zabdanuM ane zabdathI arthanuM niyamana kare che. (vi.A.bhA.gA. 2252) A pramANe A naya kriyAbhedathI=vyutpattisiddha arthanA bhedathI arthabheda mAne che. je zabdano je artha hoya te arthamAM te zabdanI vyutpattithI je kriyA jaNAya te kriyA jyAre thatI hoya tyAre ja te artha mATe te zabdano prayoga karavo joIe ema A naya mAne che. A sAta nayonA saMkSepamAM dravyArthika-paryAyArthika, nizcaya-vyavahAra, zabda-artha, jJAna-kriyA vagere aneka rIte be vibhAga che. dravyArthika-paryAyArthika naya- naigama Adi sAta nayonA saMkSepathI dravyArthika naya ane paryAyArthika naya ema be vibhAga che. je mukhyatayA dravyane vastu mAne te dravyArthika naya. je mukhyatayA paryAyane vastu mAne che te Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrItavAthadhigamasUtra a0 1 sU0 34-35 paryAyArthika naya. dravyanayanI dRSTie dravya vastu che, paryAya nahi. paryAyanayanI daSTie paryAya vastu che, dravya nahi. ahIM dravya eTale sAmAnya, arthAt mULabhUta padArtha. paryAya eTale vizeSa, arthAta mULabhUta padArthanI bhinna bhinna avasthA. pratyeka vastumAM sAmAnya ane vizeSa ema be aMza che te ApaNe upara joI gayA chIe. dravyArthika naya sAmAnya dravya rUpa aMza tarapha lakSya Ape che. paryAyArthika naya vizeSa=paryAya rU5 aMza tarapha lakSya Ape che. jema ke, mIThAInI dukAna jotAM "ahIM mIThAI maLe che evo je vicAra Avyo te mIThAI rU5 sAmAnya aMzane AzrayIne hovAthI dravyArthika che. paNa ahIM peMDA. baraphI vagere maLe che evo vicAra Avyo to te vicAra peMDA Adi vizeSa aMzane AzrayIne hovAthI paryAyArthika che. A pramANe dareka prakAranI bhautika ke cetana vastune AzrayIne dravyArthika ane paryAyArthika e ubhaya nayanI vicAraNA karI zakAya. naigama Adi sAta nayomAM prathamanA traNa navo sAmAnya aMza tarapha lakSya ApatA hovAthI dravyArthika che ane aMtima cAra nayo vizeSa=paryAya aMza tarapha lakSya ApatA hovAthI paryAyArthika che. nizcaya-vyavahAranaya- nizcayanaya eTale sUkSmadaSTi ke tattvadRSTi. nizcayanaya koI paNa viSayano temAM UMDA UtarIne tattvasparzI vicAra kare che. vyavahAranaya eTale pUladaSTi ke upacAradaSTi. vyavahAranaya koI paNa viSayano pUladaSTithI vicAra kare che. dA.ta. nizcayanaya jemAM cAritranA pariNAma thayA che tene sAdhu kaheze, pachI bhale temAM sAdhuveza na hoya. sAdhunA veSavALo paNa jo cAritra rahita hoya to nizcayanaya tene sAdhu nahi kahe, jyAre vyavahAranaya jemAM bAhya sAdhuveza ane sAdhunI kriyA joze tene sAdhu kaheze. pachI bhale temAM cAritranA pariNAma na hoya. vyavahAranaya sthUladRSTi hovAthI lokaprasiddha arthano svIkAra kare che, jyAre nizcayanaya sUkSmadaSTi hovAthI lokaprasiddha (asatya) arthano svIkAra karato nathI. dA.ta. bhramaramAM pAMca varNo hovA chatAM lokamAM te kRSNa tarIke prasiddha hovAthI vyavahAranaya tene kRSNa kahe che. nizcayanaya tene paMcaraMgI kahe che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 a0 1 sU0 34-35] zrItattvAthiidhagamasUtra prathamanA traNa naya vyavahAranaya che. aMtima cAra naya nizcayanaya che. temAM paNa pachI pachIno naya adhika sUkSmadaSTi che. evaMbhUtanaya sauthI adhika sUkSmadaSTikatattvasparzI che. zabda-artha naya- jemAM arthano vicAra pradhAnapaNe hoya te arthanaya. jemAM zabdano vicAra pradhAnapaNe hoya te zabdanaya. ahIM artha eTale padArtha=vastu. prathamanA cAra nayomAM padArthane mukhya rAkhIne vicAraNA thatI hovAthI prAraMbhanA cAra naya arthanaya che. aMtima traNa nayomAM zabdane mukhya rAkhIne vicAraNA thatI hovAthI aMtima traNa naya zabdanAya che. jJAna-kriyAnaya- je naya jJAnane (tAttvika vicArane) pradhAna mAne te jJAnanaya. je naya kriyAne (tattvAnusArI AcArane) pradhAna mAne te kriyAnaya. mokSa cAritrathI thAya ke jJAnathI thAya e praznanA uttaramAM jJAnanaya kahe che ke jJAnathI mokSa thAya. jJAnathI mukti thAya e viSayamAM jJAnanaya nIce mujaba dalIlo Ape che. (1) jJAna cAritranuM kAraNa che. jJAnanuM phaLa cAritra che. AthI jJAna vinA cAritra ja na hoya to mukti kyAMthI hoya? (2) jema AMdhaLo mANasa game teTaluM cAle chatAM ISTa sthAne pahoMcI zake nahi. nagaranA mArganA jJAna vinA game teTaluM cAlavAmAM Ave to paNa nagaramAM pahoMcI zakAya nahi, tema jJAna vinA cAritrathItrakriyAthI mukti rUpa nagaramAM pahoMcI zakAya nahi. (3) heyanA tyAga rU5 ane upAdeyanA svIkArarUpa pravRtti jJAnapUrvaka karavAthI saphaLa bane che. jJAna vinA e pravRttithI phaLa maLe ke na paNa maLe. (4) cAritranI kaThora sAdhanA karanArane paNa kevalajJAna vinA mukti maLatI nathI. (5) paDhamaM nA to kayA=prathama jJAna, pachI dayA; jItyo vihAre vINo jayanisiNo mo=gItArthano ane gItArthanI nizrAvALo e be ja vihAra jinezvaroe kahyA che vagere AgamavacanothI paNa jJAnanI pradhAnatA siddha thAya che. kriyAnaya kahe che ke muktinuM kAraNa cAritra che. kAraNa ke-(1) pravRtti vinA mAtra jJAnathI kArya na thAya. auSadhanA sevana vinA mAtra auSadhanA jJAnathI Arogya na thAya. (2) jema nagaranA mArganuM jJAna hovA chatAM je paMtha na kApe=besI rahe te ISTa sthAne pahoMcI zake nahi, tema jJAnI paNa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItajvAdhigamasUtra aio 1 sU034-35 cAritrahIna hoya to mukti na pAme. (3) AthI ja AgamamAM cAritrahIna jJAnIne caMdanano boja uThAvanAra gadheDAnI upamA ApI che. (4) jema seMkaDo divAo paNa AMkha vinA nirarthaka che, tema ghaNuM jJAna paNa cAritra vinA nirarthaka che. (5) kevalajJAna thayA pachI paNa jyAM sudhI sarvasaMvara rUpa cAritra na Ave tyAM sudhI mukti thatI nathI. sunaya-durnaya- nayanA sunaya ane durnaya ema be bheda che. je naya svamAnya aMza sivAya anya aMzono apalApa na kare (sarvathA niSedha na kare), kiMtu e aMzo pratye udAsIna=madhyastha rahe te sunaya, ane a5lApa kare te durnaya ke nayAbhAsa che. jema ke kriyAthI mokSa thAya e vAkya sunaya che. kAraNa ke AmAM jJAnano apalApa nathI. kriyAthI ja mokSa thAya e vAkya durnaya che. kAraNa ke AmAM jakArano prayoga karIne jJAnano apalApa karavAmAM Avyo che. TUMkamAM ekAMta mAnyatA durnaya che. AthI ja anya darzanomAM potapotAnI AMzika mAnyatA satya hovA chatAM anya aMzono apalApa hovAthI durnaya che. ethI anyadarzano mithyAdarzano che. ahIM na vicAraNA pUrI thAya che. niyonA vijJAnamAM sauthI mahattvanI vastu e che ke nayo pramANanA vibhAga rUpa che. pramANasiddha padArtha ja nayono viSaya bane che. nayomAM apekSAnuM bahu mahattva che. apekSA na vijJAnazAstranA prANa rUpa che. apekSA badalAtAMnI sAthe ja naya badalAI jAya che. nayonuM vyavasthita jJAna prApta karavA nayakarNikA vagere graMthonuM saMgIna adhyayana anivArya che. (34-35) 1. pramANanaya pariccheda-7, sUtra-2. 2. pramANanaya pariccheda-7, sUtra-1. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 a0 2 sU0 1] zrItattvArthAdhigamasUtra bIjo adhyAya tattvArthamAM darzana, jJAna ane cAritranuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. darzana Adi traNamAM darzana prathama hovAthI prathama tenuM nirUpaNa karavuM joIe. AthI sUtrakAra bhagavaMte prathama tenuM nirUpaNa zarU karyuM. temAM jIvAdi tattvo vize zraddhA e samyagdarzana che, ema kahIne jIvAditattvonA bodhanA upAya rUpe pramANa ane nayano nirdeza karyo. AthI pramANa ane nayanuM nirUpaNa karavuM joIe. tathA samyagdarzananA nirUpaNa pachI jJAnanuM varNana karavuM joIe. pramANa ane naya e jJAna svarUpa che. AthI "tti vyutAdhi-mana:paryAyavatAni jJAna' e sUtrathI jJAna ane pramANa e baMnenuM varNana zarU karyuM. tetrIsamA sUtra sudhI te varNana cAlyuM. tyArabAda be sUtrothI nayanuM nirUpaNa karyuM. Ama prathama adhyAyamAM mukhyatayA samyagdarzana ane samyajJAna e benuM ane sAthe sAthe jJAnanA aMga rUpa pramANa ane nayanuM paNa nirUpaNa karyuM. have cAritranuM varNana karavuM joIe. paNa navamA adhyAyamAM saMvaratattvanA prakaraNamAM cAritranuM varNana AvavAnuM hovAthI ahIM tenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM nathI. jIvAditattvo vize zraddhA e samyagdarzananuM lakSaNa che. AthI sAdhakane jIvAditattvone jANavAnI IcchA thAya e sahaja che. sAdhakanI jIvAditattvonI jijJAsAne khyAlamAM rAkhIne sUtrakAra bhagavaMta bIjA adhyAyathI kramazaH jIvAditattvonuM nirUpaNa zarU kare che. jIvanA bhAvoaupshmik-kssaayikau bhAvau mizrazca jIvasya svatiya -paridhAma 2 2-2 / pazamika, kSAyika, mizra, audayika, pAriNAmika e pAMca bhAvo jIvanA svatattva che, svarUpa che, arthAt svabhAva che. bhAva eTale guNa ke dharma dareka cetana ke jaDa vastumAM aneka dharmo che. AthI jIvamAM paNa aneka guNo che. to prazna thAya che ke, ahIM pAMca ja bhAvo (guNadharmo) kema batAvyA? A praznanuM samAdhAna e che ke, jIvamAM rahelA aneka dharmonAM je kAraNo che te kAraNo pAMca che. upazama, kSaya, mizra, udaya ane pariNAma. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra bi0 2 sU01 koI guNo upazamathI pragaTa thAya che, to koI kSayathI pragaTa thAya che... yAvata koI guNo pariNAmathI rahelA che. AthI kAraNonI daSTie saghaLA guNono A pAMca guNomAM samAveza thaI jAya che. (1) aupathamika bhAva- upazama eTale AtmAmAM karmo vidyamAna hovA chatAM thoDA samaya mATe temanA udayano sarvathA abhAva. kyAreka jIvamAM zubha adhyavasAya thavAthI mohanIya karmano udaya thoDA kALa (aMtarmuhUrta) sudhI agita thaI jAya che. jema ktakacUrNa nAkhavAthI kacaro nIce zamI jatAM jala nirmaLa dekhAya che, tema kamano upazama thavAthI AtmA nirmaLa bane che. ahIM kacarAvALA nirmaLa pANInuM daSTAMta barobara samajavA jevuM che. kacarAvALA nirmaLa pANImAM kacarAno sarvathA abhAva nathI thato, kintu kacaro nIce besI gayo che. ethI pANI nirmaLa dekhAya che. paNa pANIne halAvavAthI punaH pANI DahoLuM banI jAya che. e pramANe karmonA upazamamAM karmono sarvathA abhAva nathI thato, kintu thoDA samaya mATe teno udaya sthagita thaI jAya che. AthI thoDA samaya bAda punaH karmono udaya zarU thavAthI te nirmaLatA rahetI nathI. karmonA upazamathI AtmAmAM pragaTa thatA bhAvo aupathamika kahevAya che. (2) kSAyikabhAva- karmono kSayathI pragaTa thatA bhAvo sAyika kahevAya che. kSaya eTale karmono sarvathA nAza. jema jaLamAMthI kacaro nIkaLI jatAM jaLa nirmaLa bane che, tema AtmAmAM rahelAM karmono sarvathA kSaya thatAM AtmA nirmaLa bane che. karmonA kSayathI pragaTa thatI nirmaLatA sadA rahe che. karmonA upazamathI pragaTa thatI nirmaLatA vinazvara che, jyAre kSayathI pragaTa thatI nirmaLatA anaMta che. A ja upazamamAM ane kSayamAM bheda che. (3) mizrabhAva- upazama ane kSaya e benA mizraNathI utpanna thatA bhAvo mizra=sAyopathamika kahevAya che. kSayopazama eTale amuka bhAganA karmono upazama ane amuka bhAganA karmono kSaya, arthAt sarvathA rasanA abhAva rU5 athavA adhika rasavALA karma pradezonA (sarvadhAtI spardhakonA) udayano abhAva rU5 upazama ane rasa rahita pradezonA athavA alpa rasavALA pradezonA (dazaghAtI spardhakonA) udaya dvArA kSaya te kSayopazama. kSayopazamathI je bhAvo pragaTa thAya te sAyopathamika kahevAya che. jema kodravane pANIthI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU01] zrItattvAthiidhagamasUtra 75 dhovAthI amuka aMze madazakti nAza pAme che, amuka aMze rahe che, AthI kodravamAM zuddhi-azuddhinuM mizraNa hoya che, tema kSAyopathamika bhAvathI AtmAmAM zuddhi-azuddhinuM mizraNa hoya che. (4) audayikabhAva- karmonA udayathI thatA bhAvo audayika kahevAya che. udaya eTale karmanA phaLano anubhava. (5) pAriNAmikabhAva-pariNAmathI thatA bhAvo pAribhAmika kahevAya che. pariNAma eTale dravyanuM potAnuM ja svarUpa. dareka jIvane A pAMce bhAvo hoya ja evo niyama nathI. keTalAkane pAMca, keTalAkane cAra, keTalAkane traNa ane keTalAkane be ja bhAvo hoya che. ochAmAM ochA be bhAvo to jIvane hoya che ja. have kone keTalA bhAvo hoya che te vicArIe. siddha jIvomAM kSAyika ane pAriNAmika e be bhAvo hoya che. sAmAnyathI saMsAramAM rahelA jIvone audayika, lAyopathamika ane pAriNAmika e traNa bhAvo hoya che. upazama samyakatva pAmela jIvane audayika, lAyopathamika, pAriNAmika ane aupazamika e cAra bhAvo hoya che. kSAyika samyakatvane pAmela jIvane upazama zreNimAM pAMce bhAvo hoya che. ahIM eka bAbata vicArI laIe. yadyapi aupazamikAdi bhAvo paNa pAriNAmika che. kAraNa ke koI paNa dravyanA tevA prakAranA pariNAma=svarUpa vinA eka paNa bhAva thaI zake ja nahi. AthI jIvanA sarvabhAvono pAriNAmika bhedamAM samAveza thaI jAya che. Ama chatAM, ahIM pAMca bhedo jaNAvyA che, tenuM kAraNa e che ke, pAriNAmika bhAvomAM koI nimittanI jarUra nathI rahetI. nimitta vinA ja pAriNAmika bhAvo jIvomAM rahelA ja che. jayAre aupazamikAdi bhAvomAM karmanA upazama Adi nimittanI apekSA rahe che. aupazamikAdi bhAvo karmano upazama Adi nimitta maLe tyAre ja pragaTa thAya che. A nimittabhedane AzrayIne ahIM pAMca bhAvo batAvyA che. prazna- sUtramAM saLaMga eka samAsa na karatAM pahelAM gopakSiyo mAvo ema samAsa karyo, pachI miza ema samAsa rahita prayoga karyo, pachI vidhipariNAmavo ema samAsa karyo, AvuM kAraNa? Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra ai02 sU02-3 uttara- (1) (ttivilamAna sAtri ) lAyopathamika bhAvanI utpattimAM ane vinAzamAM aupazamika bhAva ane kSAvikabhAva eka sAthe eka ja samaye utpanna thAya che. je prakRtino kSayopazama utpanna thAya te prakRtimAM upazama ane laya e baMne sAthe ja utpanna thAya che ane je prakRtimAM kSayopazama bhAva nAza pAme te prakRtimAM upazama ane kSaya e baMne sAthe ja nAza pAme che. (2) (saMdato ravivaE) aupathamika ane kSAyika e be bhAva bhegA maLIne ja lAyopathamika bhAvanuM kAraNa bane che. kAraNa ke kSAyopazamika bhAva upazama ane kSaya e enA mizraNathI utpanna thAya che. A be kAraNothI gaupAkisAthiI ema samAsa karyo che. aupathamika ane kSAyika bhAvanA svAmI jIvo karatAM kSAyopathamika bhAvanA jIvo vadhAre hoya che e jaNAvavA mATe mitra: ema samAsarahita alaga prayoga karyo che. audayika ane pAriNAmika e be bhAvo jIva ane ajIva e baMnemAM hoya che. jyAre pUrvanA traNa bhAvo mAtra jIvamAM ja hoya che. A jaNAvavA mATe audayika ane pAriNAmika bhAvano alaga nirdeza karyo che tathA audayikabhAva jyAM hoya tyAM pAriNAmika bhAva avazya hoya e jaNAvavA mATe zopirimiko ema samAsa karyo che. prazna- ajIvamAM audayikabhAva kevI rIte hoya? uttara- karmo udayamAM Ave che mATe karmomAM audayikabhAva hoya. karmo ajavasvarUpa hovAthI ajIvamAM audayika bhAva hoya. (1) pAMca bhAvonA bhedonI saMkhyAti-navA-SThThAlavavAti-rie yathAvat / 2-. aupathamika Adi pAMca bhAvonA anukrame be, nava, aDhAra, ekavIza ane traNa bhedo che. kula 53 bhedo che. (2) aupathamika bhAvanA be bhedosathava-rAtrei | 2-3 | aupathamika bhAvanA upazama samyakatva ane upazama cAritra ema be bhedo che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 4] zrItattvArthAdhigamasUtra jJAnAvaraNIya Adi ATha karmo che. temAM upazama mAtra mohanIya karmano ja thAya che. mohanIya karmanA darzana mohanIya ane cAritra mohanIya ema be bhedo che. darzana mohanIyanA samyaktvamohanIya, mizramohanIya ane mithyAtvamohanIya ema traNa bhedo che. cAritramohanIyanA 16 kaSAya ane 9 nokaSAya ema 25 bhedo che. anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyo ane traNa darzanamohanIya e darzanasaptakanA upazamathI upazama samyaktva guNa pragaTe che. cAritra mohanIyanI zeSa 21 prakRtinA upazamathI upazama cAritra guNa pragaTe che. upazama samyaktva ke upazama cAritra vadhAremAM vadhAre aMtarmuhUrta sudhI ja rahe che. AthI aMtarmuhUrta sudhImAM jeTalA daliko udayamAM AvavAnAM hoya teTalAM dalikone lai uparanA bhAgamAM nAkhIne aMtarmuhUrta sudhI Atmapradezone darzanamohanIya Adi karmanAM dalikothI rahita karI de che. eTale ukhara bhUmimAM AvatAM agni jema zAMta banI jAya che tema karmono udaya paNa sthagita banI jAya che. yaMtra kramazaH dalika racanA vacce karmonA abhAva rUpa upazama. (3) 66 kSAyika bhAvanA bhedo- jJAna-varNana-vAna-nAma-monopamo vIrvAni ca / / 2-4 // jJAna, darzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya, samyaktva ane cAritra e nava bhedo kSAyika bhAvanA che. jJAnAvaraNIyakarmanA sarvathA kSayathI kevaLajJAna, darzanAvaraNIyakarmanA sarvathA kSayathI kevaLadarzana, mohanIyakarmanA sarvathA kSayathI kSAyika samyaktva ane kSAyika yathAkhyAta cAritra, aMtarAyakarmanA sarvathA kSayathI dAna Adi pAMca labdhio prApta thAya che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 2 sU0 5 prazna- samyagdarzana eTale tattvaruci. tattvaruci mAnasika bhAva che. siddhone mana hotuM nathI. cAritra eTale azubha yogothI nivRtti ane zubhayogomAM pravRtti. siddhomAM yogo hotA nathI. AthI siddhomAM kSAyika samyagdarzana ane kSAyika cAritra kevI rIte ghaTe ? uttara--- kSAyika samyagdarzana ane cAritranA vyAvahArika ane naikSayika ema be bheda che. ukta samyagdarzana ane cAritra vyAvahArika (vyavahArathI) che. darzanamohanIya ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kSayathI pragaTelo vizuddha AtmapariNAma e naiRRyika kSAyika samyagdarzana che. cAritramohanIyanA kSayathI thayelI svasvarUpamAM ramaNatA ke sthiratA e naiRRyika kSAyika cAritra che. siddhomAM kSAyika samyagdarzana ane cAritra vyAvahArika nahi, paNa naiRRyika hoya che ane e ghaTI zake che. 78 prazna- siddho dAnAdimAM pravRtti nahi karatA hovAthI temane kSAyika dAnAdi labdhinuM zuM phaLa ? uttara-siddhonI vyAvahArika dAna AdimAM pravRttinathI. temane naiRRyika dAnAdi hoya che. siddha jIvomAM parabhAvanA=paudgalika bhAvanA tyAga rUpa dAna, Atmika zuddha svarUpanI prAptirUpa lAbha, Atmika zuddhasvarUpanA anubhava rUpa bhoga-upabhoga ane svabhAvamAM pravRtti rUpa vIrya hoya che. (4) kSayopazama bhAvanA bhedo-- jJAnA-jJAna-darzana- dAnAdilabdhayazcatustritripaJcabhedAH samyaktva-cAritra-saMyamAsaMyamazca / r-1 // mati, zruta, avadhi, manaHparyava e cAra jJAna, matiajJAna, zrutaajJAna, vibhaMgajJAna e traNa ajJAna, cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidarzana e traNa darzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIrya e pAMca labdhi, samyaktva, sarvavirati cAritra ane saMyamAsaMyama rUpa dezivarati cAritra ema 18 bhedo kSAyopazamika bhAvanA che. te te karmanA sarvaghAtI spardhakonA udayanA abhAvathI ane dezadhAtI spardhakonA udayathI kSAyopazamika bhAvo pragaTa thAya che ema sAmAnya niyama che. paNa nIcenA bhAvomAM A niyamamAM pheraphAra che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a02 sU0 5 zrItavAthadhigamasUtra 79 (1) anaMtAnubaMdhI kaSAyanA sarvathA rasodayanA abhAvathI, mithyAtvamohanIya ane mizramohanIyanAM sarvathA udayAbhAvathI tathA samyakatvamohanIya rUpa darzanamohanIyanA dezaghAtI spardhakonA udayathI lAyopathamika samyakatva guNa pragaTa thAya che. (2) kSAyopathamika cAritra anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSAyonA rasodayanA sarvathA abhAvathI pragaTa thAya che. anaMtAnubaMdhI Adi 12 kaSAyono mAtra pradezodaya hoya che. (3) dezavirati rUpa kSayopazama bhAvamAM ATha kaSAyonA rasodayano sarvathA abhAva tathA pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyonA sarvaghAti-dezaghAti spardhakono ane saMjavalana kaSAyanA dezaghAtI spardhakono udaya hoya che. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI Adi 12 kaSAyonA kSayopazamamAM mithyAtvAdino rasodaya nathI hoto, jyAre matijJAna AdinA kSayopazamamAM matijJAnAvaraNa Adi karmono rasodaya hoya che. AthI mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI Adi 12 kaSAyono kSayopazama zuddha kSayopazama kahevAya che, ane matijJAna Adino kSayopazama udayAnuviddha kSayopazama kahevAya che. udayAnuviddha eTale udayathI sahita. jema ke matijJAnAvaraNIya karmano kSayopazama dareka jIvane hoya che ane sAthe sAthe matijJAnAvaraNIya karmano udaya paNa hoya che. AthI te kSayopazama udayAnuviddha che. mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazamamAM mithyAtva mohanIya karmano udaya hoto nathI AthI te kSayopazama udayathI rahita che. sarvaghAtI prakRtiomAM sarvadhAtI rasano baMdha thAya che, ane udaya paNa sarvadhAtI rasano ja thAya che. dezaghAtI pravRtiomAM baMdhAtI vakhate to sarvadhAtI ja rasa baMdhAya che, paNa udayamAM matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya ane pAMca aMtarAya e AThamAM dezaghAtI ja rasano udaya hoya ane zeSa 17 prakRtiomAM dezaghAtI-sarvaghAtI e baMne rasano udaya hoya che. jayAre sarvadhAtI rasano udaya hoya tyAre svAvArya (potAnAthI AvarI= DhAMkI zakAya evA) guNane sarvathA dabAve che. tethI cakSudarzana ane avadhijJAna 1. 28 prakRtinI sattAvALAne anaMtAnubaMdhI kaSAyano pradezodaya hoya che e apekSAe ahIM "rasodayanA abhAvathI' ema lakhyuM che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 2 20 6 vagere AvarAyelA rahe che, ane dezadhAtI rasano udaya hoya tyAre guNo pragaTa thAya che. dezadhAtI udayane ja kSayopazama kahevAmAM Ave che. (5) auyika bhAvanA bhedo-- gati-SAva-hi-miththAvarganA-jJAnA-saMyutAsiddhatva-bhezyARtuRturthya -SaDmAH // 2-6 // cAra gati', cAra kaSAya, traNa liMga, mithyAtva, ajJAna, avirati, asiddhatva, cha lezyA, ema ekavIza bhedo auyika bhAvanA che. (1) naraka, tiryaMca, manuSya ane deva e cAra gati che. narakagati Adi nAma karmanA udayathI anukrame narakagati AdinI prApti thAya che. AthI jIva nAraka Adi rUpe oLakhAya che. (2) kaSa eTale saMsAra, Aya eTale lAbha. jenAthI saMsArano lAbha thAya=saMsAramAM paribhramaNa thAya te kaSAya. krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra kaSAyo anukrame krodha Adi mohanIyakarmanA udayathI thAya che. (3) liMga eTale veda. veda eTale maithunanI icchA=kAmavAsanA. puruSa, napuMsaka ane strI e traNa liMgaveda che. te te vedakarmanA udayathI te te liMga=veda pragaTa thAya che. (4) darzanamohanIyanA udayathI mithyAtva bhAva thAya che. (5) jJAnAvaraNIya karmanA udayathI ajJAna bhAva thAya che. (6) cAritramohanIyanA udayathI avirata bhAva thAya che. (7) sAmAnyathI karmonA udayathI asiddhatva=asiddhapaNuM thAya che. (8) yogathI lezyA utpanna thAya che. kaSAyathI temAM tIvratA-maMdatA Ave che. tIvratA-maMdatA AdinA AdhAre kRSNa, nIla, kApota, taijasa, padma, zukla e cha lezyA=AtmapariNAma thAya che. prathamanI traNa lezyA azubha che. pachInI traNa lezyA zubha che. azubha lezyAomAM uttarottara alpa alpa azubha che. zubha lezyAomAM uttarottara adhika adhika zubha che. ahIM audayika bhAvanA 21 bhedo batAvyA che te upalakSaNa che. AthI anya paNa adarzana, nidrA, sukha, du:kha, hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, AyuSya, yoga, jAti vagere auyika bhAvo paNa samajI levA. (6) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 a0 2 sU) 7-8] zrItattvAthiidhagamasUtra pAriNAmika bhAvanA bhedogIva-bhavya-bhavyavAlIni ra | 2-7 | jIvata, bhavyatva, abhavyatva vagere pariNAmika bhAvanA bhedo che. jIvatva eTale caitanya. bhavyatva eTale mokSa pAmavAnI yogyatA. abhavyatva eTale mokSa pAmavAnI ayogyatA. A sivAya anya paNa pariNAmika bhAvo che. chatAM ahI sUtramAM sAkSAt traNa bhAvo grahaNa karavAnuM kAraNa e che ke A traNa bhAvo mAtra jIvamAM ja hoya che. jayAre anya bhAvo astitva, anyatva, kartutva vagere bhAvo jIva-ajIva e ubhayanA sAdhAraNa che. jIva-ajIvanA sAdhAraNa astitva vagere bhAvonuM sUcana sUtramAM kAti zabdathI karyuM che. sUtramAM zabda 3 thI 6 e cAra sUtromAM jaNAvelA bhAvo jIvanA svatattva che ane jIvatvAdi paNa jIvanA svatattva che ema samuccaya arthamAM che. (7) jIvanuM lakSaNaupyogo lakSaNam // 2-8 // upayoga e AtmAnuM lakSaNa(=asAdhAraNa dharma) che. upayoga eTale bodharUpa vyApAra. jenAthI vastu oLakhAya te lakSaNa. lakSaNa ane svarUpa e baMne jIvanA dharmavizeSa hovA chatAM te baMnemAM taphAvata che. je asAdhAraNa dharma hoya, arthAt lakSya sivAya bIjI koI vastumAM na hoya ane saMpUrNa lakSyamAM hoya te dharma lakSaNa che. je sAdhAraNa dharma hoya, arthAta lakSya sivAya bIjI vastumAM paNa hoya athavA saMpUrNa lakSyamAM na hoya te dharma svarUpa kahevAya. jIvamAM rahela bodhavyApAra rUpa upayoga jIva sivAya ajIva koI vastumAM na hovAthI ane dareka jIvamAM avazya hovAthI jIvanuM lakSaNa che. jayAre upara jaNAvelA pAMca bhAvo dareka jIvamAM hoya ja ane ajIvamAM na ja hoya evo niyama nathI. kAraNa ke dareka ajIvamAM pAriNAmika ane audArika Adi skaMdhomAM audayika bhAva paNa hoya che. AthI te bhAvo jIvanuM lakSaNa nahi, kintu svarUpa che. lakSaNa lakSyane anya vastuthI alaga pADIne oLakhAve che. 1. kama jIvane sukha-duHkha Ape che e daSTie ajIvamAM kartutva bhAva che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 2 sU09 jema ke agninuM lakSaNa uSNatA. jema uSNatAthI agninuM jJAna thAya che, tema (jJAna-darzananA) upayogathI jIvanuM jJAna thAya che. (8) upayoganA bhedo vighoSTaturdevaH | 2-2 | upayoganA mukhya be bheda che-(1) sAkAropayoga (2) anAkAropayoga. sAkAropayoga eTale jJAnopayoga. anAkAropayoga eTale darzanopayoga. sAkAropayoganA (=jJAnopayoganA) ati Adi pAMca jJAna ane matiajJAna Adi traNa ajJAna ema ATha bhedo che. anAkAropayoganA (=darzanopayoganA) cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaladarzana e cAra bhedo che. prazna- sAkAra upayoga ane anAkAra upayogano zo artha che? uttara- dareka zeya vastu sAmAnya ane vizeSa rUpa che. A vAta nayanA nirUpaNamAM AvI gaI che. zeya vastuno vizeSarUpe bodha te sAkAra ane sAmAnyarUpe bodha te anAkAra. zeya vastuno vizeSa rUpe bodha te jJAna, ane sAmAnya rUpe bodha te darzana. AthI sAkAropayogane jJAnopayoga yA savikalpopayoga kahevAmAM Ave che. anAkAropayogane darzanopayoga yA nirvikalpopayoga kahevAmAM Ave che. sAkAropayoganA pAMca jJAna ane traNa ajJAna e ATha bhedonuM svarUpa prathama adhyAyamAM jJAnanA prakaraNamAM AvI gayuM che. anAkAropayoganA cAra bhedonuM svarUpa nIce mujaba che. acakSudarzana- AMkha sivAyanI cAra indriyo ane mana dvArA thato vastuno sAmAnyarUpe bodha. cakSudarzana cakSu dvArA thato vastuno sAmAnyarUpe bodha. avadhidarzana- indriyonI sahAya vinA thato kevaLa rUpI padArthono sAmAnya rUpe bodha. kevaLadarzana- rUpI-arUpI sarva vastuono sAmAnya rUpe thato bodha. prazna- jema jJAnopayoganA jJAna ane ajJAna evA be bheda che, tema darzanopayoganA darzana ane adarzana evA be bheda kema nathI? Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 2 sU010-11] zrItattvAdhigamasUtra 83 uttara- jJAnopayogamAM padArthano vizeSa bodha thato hovAthI padArthano bheda jaNAya che, arthAt padArtha spaSTa jaNAya che, ane ethI A jJAna sAcuM che ane A jJAna khoTuM che ema bheda paDe che. darzanopayogamAM padArthano sAmAnya bodha thato hovAthI bheda jaNAto nathI, arthAt padArtha spaSTa jaNAto nathI ane ethI A darzana sAcuM ane A darzana khoTuM ema bheda paDato nathI. (9) jIvonA mukhya be bhedosaMsArito puza 2-10 || saMsArI ane mukta ema jIvonA be bhedo che. je jIvo karmavaza banIne naraka Adi cAra gatimAM paribhramaNa kare che te saMsArI. je jIvo karmanA baMdhanathI mukta banIne mokSamAM sthira che te mukta. (10) saMsArI jIvonA be bhedosapanAhyADamanA che 2-22 manavALA(=saMzI) ane manarahita(=asaMzI) e be prakAranA jIvo che. manavALA jIvo saMjJI ane mana vinAnA jIvo asaMzI kahevAya che. mananA dravyamAna ane bhAvamana ema be prakAra che. mana:paryAtirUpakaraNavizeSathI manana karavA yogya manovargaNAnA pudgalone grahaNa karIne manapaNe pariNAvelA ja pudgala dravyo te dravyamAna che. manapaNe pariNamelA pudgala dravyonA AlaMbanavALo jIvano ciMtana svarUpa je vyApAra te bhAvamana che. A baMne prakAranA mana jemane hoya te samanaska saMjJI che. (zrI siddhasena gaNikata prastuta sUtranI TIkAnA AdhAre.) te sivAyanA jIvo amanaska=asaMjJI che. nArako, devo, garbhaja manuSyo ane garbhaja paMcendriya tiryaMco samanaska saMjJI hoya che. bAkInA ekendriyathI caurindriya sudhInA tathA saMmUrNima paMcendriya jIvo asaMjJI che. ekendriya jIvone bhAvamana eTale ke vicAra karavAnI Atmazakti hoya che, paNa dravyamAna nathI hotuM. ethI teo vicAra karI zakatA nathI. beindriyAdi (asaMjJI paMcendriya sudhInA) jIvone iSTa viSayamAM pravRtti ane aniSTa viSayathI nivRtti karAvanAra vartamAnakALanA vicAra svarUpa hetuvAdopadezikI saMjJA hoya che. tethI alpa pramANamAM dravyamAna hoya che. paraMtu pUratA pramANamAM dravyamAna na hovAthI saMjJInI jema bhUta ke bhAvI kALano Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrItavAthadhigamasUtra (a) 2 sU012-13 lezamAtra paNa vicAra karI zakatA nathI, ane vartamAnakALano paNa hitAhitanI daSTie spaSTavicAra karI zakatA nathI. AthI jasiddhAMtamAM, jemaalpadhanavALA dhanavAna ane sAmAnya rUpavALA rUpavAna nathI kahevAtA, paraMtu ghaNA dhanavALA dhanavAna ane suMdara rUpavALA rUpavAna kahevAya che tema, alpa dravyamanavALAne manavALA na kahetAM mana vagaranA kahyA che. vRddha puruSane cAlavAmAM lAkaDInA TekAnI jema dravyamana vicAra karavAmAM sahAyaka che. zakti hovA chatAM vRddha puruSa lAkaDInA TekA vinA cAlI zakato nathI, athavA jema sArI AMkhavALo paNa manuSya prakAza vinA joI zakato nathI, tema jIva vicAra karavAnI Atmikazakti hovA chatAM dravyamana vinA manovargaNAnA pudgalo vinA vicAra karI zakato nathI. samanaska saMjJI jIvo manovaNAnA pudgalone grahaNa karIne temanI madadathI vicAra kare che. amanaska=asaMjJI jIvo viziSTa zaktinA abhAve manovargaNAnA pudgalone grahaNa karI zakatA nathI. siddha jIvo dravya-bhAva baMne prakAranA mananA abhAvathI amanaska hoya che. (11) bIjI rIte saMsArI jIvanA be bhedosaMsArika-sthAvara: | 2-12 | trasa (=gati karanAra) ane sthAvara (=gati nahi karanAra) ema be prakAre saMsAranA jIvo che. zAstromAM trasa ane sthAvaranI be vyAkhyAo karavAmAM AvI che. eka vyAkhyA- je prANIo gatizIla che te trasa, ane je prANIo sthitizIla che te sthAvara. bIjI vyAkhyA je jIvone sthAvara nAmakarmano udaya che te sthAvara ane je jIvone trasa nAmakarmano udaya che te trasa. A be vyAkhyAomAM ahIM prathama vyAkhyAnA AdhAre trasa ane sthAvara bhedo che. (12) sthitizIla jIvopuvyavatiya: sthAvara: | 2-13 : pRthvIkAya, aplAya ane vanaspatikAya jIvo sthAvara che. kAraNa ke teo sthitizIla che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 a0 2 sU0 14-15-16] zrItattvAdhigamasUtra dareka prakAranI sacitta mATInA jIvo pRthvIkAya che. dareka prakAranA sacitta pANInA jIvo akhAya che. dareka prakAranI sacitta (lIlI) vanaspatinA jIvo vanaspatikAya che. dareka prakAranA velA, nAnA moTA choDavA, dareka prakAranAM ghAsa, nAnAM-moTAM vRkSo, vRkSanAM pAMdaDA, phUla, phaLa, anAja Adino vanaspatikAyamAM samAveza thAya che. (13). gatizIla jIvo- tenovAyU takriyAza trasAda | 2-24 . teukAya, vAyukAya, beijiya, teIndriya, cauridriya ane paMcendriya jIvo trasa che. kAraNa ke teo gatizIla che. agni, dIvo, battI, vIjaLI vagere teukAya jIvo che. pavana vAyukAya jIvo che. je prANIo gatizIla che te trasa ane je prANIo sthitizIla che te sthAvara. A vyAkhyAnA AdhAre tela-vAyatrasa che. paNa je prANIo trasanAma karmanA udayathI ISTane meLavavA ane aniSTane dUra karavA gati karI zake che te trasa ane je jIvo sthAvara nAma karmanA udayathI ISTane meLavavA tathA aniSTane dUra karavA gati na karI zake te sthAvara, evA prakAranI bIjI vyAkhyAnA AdhAre pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya e pAMceya prakAranA ekendriya jIvo sthAvara che ane bendriya Adi jIvo trasa che. tAtparya e AvyuM ke teukAya ane vAyukAyanA jIvo prathama vyAkhyAnA AdhAre trasa che ane bIjI vyAkhyAnA AdhAre sthAvara che. beIndriya Adi jIvo baMne prakAranI vyAkhyAnA AdhAre trasa ja che. (14) indriyonI saMkhyApakriyALi ne 2-25 Indriyo pAMca che. Indra eTale AtmA, tene oLakhavAnI nizAnI te indriya. zarIramAM AtmA che ke nahi te IndriyothI jANI zakAya che. te Indriyo pAMca che. pAMca IndriyonA nAma (sparzana, rasana, prANa, cakSu ane zrotra) sUtrakAra bhagavaMta pote ja A adhyAyanA 20mAM sUtramAM jaNAvaze. (15) IndriyonA bhedovidyAni | 2-6 .. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 zrItattvAthadhigamasUtra [a) 2 sU0 17 dareka Indriya dravya ane bhAva ema be prakAre che. arthAt pratyeka IjiyanA dravyakriya ane bhAvendriya ema be bhedo che. (16) dravyendriyanA bhedonivRtyupara dravyandriyam | 2-27 che. dravyendriyanA nivRtti ane upakaraNa ema be bhedo che. (1) nivRtti eTale viziSTa AkAranI racanA. aMgopAMga ane nirmANa nAmakarmathI thato indriyono AkAra nivRtti dravyendriya che. (2) upakaraNa eTale upakAraka. nivRtti dravyandriyanI aMdara rahelI atyaMta sUkSma pudgalothI banelI zakti upakaraNa che. AnAthI e siddha thayuM ke AnuM sthAna nivRttithI bhinna nathI. je sthAnamAM nivRtti dravyendriya che te ja sthAnamAM upakaraNa dravyendriya che. nivRtti hovA chatAM zaktino upaghAta thAya to viSayano bodha na thAya. jema ke bahero mAnavI nivRtti hovA chatAM zakti rUpa upakaraNa na hovAthI sAMbhaLI zake nahi. AthI upaghAta rahita zakti nivRtti indriyanI upakAraka che. upakaraNa indriya pudgala rUpa ja che e khyAlamAM rAkhavuM. ahIM zakti ane zaktivALAnA abhedathI svaccha pugalonI zaktine indriyo kahela che. | nivRtti dravyandriyanA bAhya ane atyaMtara ema be bhedo che. ApaNane dekhAto cakSu Adino bAhya AkAra bAhya nivRtti che. bAhya nivRtti dravyandriyanI aMdara rahelo te indriyano AkAra atyaMtara nivRtti che. upakaraNa dravyandriya eTale atyaMtara nivRttimAM rahelI potapotAnA viSayane grahaNa karavAnI zakti. A viSayane talavAranA dRSTAMtathI vicArIe. bAhyanivRtti talavAra samAna che. atyaMtara nivRtti talavAranI dhAra samAna che. upakaraNendriya talavAranI dhAramAM rahelI kApavAnI tIkSNa zakti samAna che. bAhya nivRtti rUpa indriyano AkAra manuSya Adi prANIomAM bhinna bhinna hoya che. atyaMtara nivRtti rUpa Indriyano AkAra nIce pramANe che. atyaMtara nivRttino AkAranAka atimukta phUlanA AkAre che. AMkha masuranI dALanA athavA caMdranA AkAre che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 18] zrItattvAdhigamasUtra 87 kAna caMpAnA phUla athavA vAjiMtranA AkAre che. rasanA astrAnA AkAre che. sparzana judA judA aneka AkAre che. atyaMtara nivRtti rUpa indriyanuM pramANa- rasanA (AtmAMgulathI) 2 thI 9 aMgula pramANa, sparzana svazarIra pramANa ane zeSa indriyo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. (17) bhAva indriyanA bhedonadidhyAyauo mannidhyama | 2-18 | bhAva indriyanA labdhi ane upayoga ema be bhedo che. labdhi eTale lAbha. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI jJAnazaktino lAbha te labdhi. upayoga eTale vyApAra. jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI maLelI jJAnazaktirUpa labdhino vyApAra te upayoga. A viSayane daSTAMtathI vicArIe. koIne 50 lAkhanI mUDI maLI che, temAMthI 40 lAkhanI mUDIne te vepAramAM roke che. ahIM 50 lAkha maLyA te labdhi che ane 40 lAkhano vyApAra te upayoga che. tema prastutamAM jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI maLelI jJAnazakti 50 lAkha rUpiyA samAna che ane jJAnazaktino vyApAra te vepAramAM vaparAtA 40 lAkha rUpiyA samAna che. jema vepArI potAnI saghaLI mUDIne vepAramAM rokato nathI, tema jIva kSayopazamathI jeTalI jJAnazakti prApta thaI hoya te saghaLI zaktino sadA upayoga karI zakato nathI. jema ke ApaNe uMghamAM hoIe tyAre jJAnazaktino upayoga karatA nathI. jAgrata avasthAmAM paNa sadA jJAnazaktino eka sarakho upayoga karatA nathI. have ApaNe indriyanA nivRtti Adi bhedone talavAranA daSTAMtathI vicArIe, jethI spaSTa bodha thaI jAya. talavAranA sthAne bAhya nivRtti che. talavAranI dhAranA sthAne atyaMtara nivRtti che. talavAranI dhAramAM rahelI kApavAnI zaktinA sthAne upakaraNa che. talavArane calAvavAnI kaLA (AvaData)nA sthAne labdhi che. talavAra calAvavAnI kaLAnA upayoganA (talavAra calAvavAnA) sthAne upayoga che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 nivRtti dravya zrItattvArthAdhigamasUtra indriya upakaraNa (dhAranI zaktinA sthAne) bAhya (talavAranA sthAne) [a0 2 sU0 18 bhAva labdhi upayoga (talavAra calAvavAnI (talavAra calAvavAnI kaLAnA sthAne) kaLAnA upayoganA sthAne) atyaMtara (talavAranI dhAranA sthAne) prazna--- nivRtti ane upakaraNa e indriya kahevAya. kAraNa ke jenAthI jJAnabodha thAya te indriya. bodhamAM nivRtti ane upakaraNa sahAyaka che, paNa labdhi ane upayogane indriya kema kahevAya ? kAraNa ke te baMne jJAnasvarUpa che. uttara- labdhinI saphaLatA upayoganA AdhAre che. labdhi game teTalI maLavA chatAM je teno upayoga na hoya to kAma nathI AvatI. labdhino=maLelI zaktino upayoga karavAmAM indriyonI jarUra paDe che. indriyo vinA upayoga thai zakato nathI. Ama labdhi ane upayogamAM indriyo kAraNa hovAthI 'kAryamAM kAraNano upacAra karIne' labdhi ane upayogane paNa indriya kahevAmAM Ave che. koipaNa vastuno bodha karavo hoya to nivRtti Adi cAreya indriyonI jarUra paDe che. ekeya vinA na cAlI zake. jema talavAra hoya to tenI dhAra ane dhAranI zakti hoya tema, nivRtti hoya to upakaraNa ane upayoga hoya. kAraNa ke upakaraNano (zaktino) Azraya nivRtti hovAthI nivRtti vinA upakaraNa na hoya. upakaraNathI upayoga thato hovAthI upakaraNa vinA upayoga paNa na hoya. nivRtti, upakaraNa ane upayoga e traNe labdhi hoya to ja hoya, labdhivinA e traNe na hoya. AthI 1. nivRttine bAhya-atyaMtara bheda vinA eka gaNavAthI cAra thAya. 2. bakulavRkSa Adi apavAdane choDIne A niyama che. bakulavRkSane nivRtti vinA pAMce indriyono upayoga hoya che. 3. labdhi vinA e traNa na hoya e niyama che. paNa labdhi hoya to e traNe hoya ja evo niyama nathI. bakulavRkSane pAMce indriyonI labdhi hovA chatAM nivRtti nathI. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 19] zrItattvArthAdhigamasUtra 9 ja caurindriya Adi jIvane karNa Adi indriyajanya labdhi na hovAthI karNa Adi na hoya. tathA nivRtti, upakaraNa ane labdhi e traNa hovA chatAM upayoga na hoya to viSayano bodha na thAya. Ama nivRtti Adi cAramAMthI eka paNa na hoya to bodha na thAya. AthI jJAna karavAmAM nivRtti Adi cAreya sahAyaka hovAthI cAreya indriyo kahevAya che. (18) upayoganA viSayo 3payoga: svargAliyu // 2-1 // bhAvendriya rUpa upayoga sparzana Adi indriyo dvArA anukrame sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda e pAMca viSayomAM pravarte che. sparzanendriya dvArA sparzane jANavAmAM upayoga pravarte che. rasanendriya dvArA rasane jANavAmAM upayoga pravarte che. ghrANendriya dvArA gaMdhane jANavAmAM upayoga pravarte che. cakSurindriya dvArA rUpane jANavAmAM upayoga pravarte che. zrotrendriya dvArA zabdane jANavAmAM upayoga pravarte che. sparza Adi rUpI padArthanA paryAyo che, ane temAM bhAvendriya rUpa matijJAnano upayoga pravarte che. indriyonI padArtha grahaNa karavAnI zaktinuM mApa-- zrotrendriya bAra yojana dUrathI AvelA meghagarjanA vagere zabdane sAMbhaLI zake che. cakSurindriya lAkha yojanathI kaMika adhika dUra rahelI vastune joi zake che. viSNukumA2 vagere labdhisaMpanna jIvo eka lAkha yojana pramANa zarIra vikrvIne potAnA caraNonI pAse rahela khADA vagerene ane temAM rahelA paththara vagere vastune joi zake che. lAkha yojana UMcA meruparvata u52 2helI samaDI nIce (adhogrAmanI vijayonA) khADAmAM rahelA mAMsanA TukaDA Adine joi zake che. bAkInI traNa indriyo navayojana dUrathI AvelA potAnA viSayane jANI zake che. te A pramANe--navayojana dUra varasAda thayo hoya te jalanA athavA navayojana dUra rahelA zItala pavana vagerenA pudgalo tyAMthI AvIne zarIrane sparze tyAre A pANInA bhejavALo pavana che, A ThaMDo pavana che ityAdi jJAna thai zake che. navayojana dUrathI sugaMdhI mATInA ke caMdanAdi padArthanA pudgalo AvIne rasanA ane nAsikAe lAge tyAre tenA rasanuM ane gaMdhanuM jJAna thai zake. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrItattvAdhigamasUtra [a0 2 sU0 20 paNa jo navayojanathI adhika dUrathI pudgalo Ave to tIvra ghANendriya zaktithI paNa gaMdha na jANI zakAya. kAraNa ke navayojanathI adhika dUrathI AvelA pudgalono pariNAma eTalo maMda thaI jAya che ke jethI te pudgalo potAnA viSayanuM jJAna utpanna karI zakatA nathI, tathA indriyomAM paNa svabhAvathI ja e pudgalone grahaNa karavAnI zakti hotI nathI. A pramANe anya indriyo mATe paNa samajavuM. AMkha sivAya cAra indriyo jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA dUra rahelA potAnA viSayane jANI zake che. cakSu jaghanyathI aMgulanA saMkhyAmAM bhAga jeTalA dUra rahelA rUpane jANI zake che. ethI jacamucakSumAM rahelA mela, aMjana vagerene joI zakatI nathI. (pravacana sAroddhAra TIkA vagere) (19) indriyonA nAmapana-rasa--cA -zojhAni || 2-20 | sparzana, rasana, prANa, cakSu, zrotraema pAMca IndriyonAkramazaH nAmo che. sparzane eTale tvacA-cAmaDI. rasana eTale jillA. dhrANa eTale nAka. cakSu eTale AMkha. zrotra eTale kAna. indriyonA kramamAM hetu- prazna- ahIM indriyonAM nAma sparzana Adi kramathI jaNAvavAmAM koI vizeSa hetu che ke sAmAnyathI jaNAvavAmAM Avela che ? uttara-sparzana Adi kramathI indriyonA nAmo jaNAvavAmAM hetu rahelo che. jema jema adhika indriyo prApta thAya che, tema tema caitanyano adhika vikAsa thAya che. adhika indriyonI prApti kramazaH thAya che. je jIvo ekendriya hoya, arthAta eka indriyavALA hoya temane sparzane indriya hoya che. sparzanendriya dareka jIvane avazya hoya che. saMsArI jIvomAM rasana Adi inDiyana hoya evuM bane, paNa sparzana indriya na hoya evuM na ja bane. AthI ahIM prathama sparzanendriyano nirdeza karyo che. ekendriya jIva jyAre beindriya bane tyAre tene sparzana ane rasana e be indriya hoya che. sparzanendriya pachI rasanendriyanI prApti thAya che. mATe sparzana pachI rasana indriyano nirdeza che. beIndriya jIva jayAre te indriya bane che tyAre sparzana, rasana ane ghANa=nAka e traNa indriyo hoya che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 21-22] zrItattvArthAdhigamasUtra 91 rasana pachI ghrANanI prApti thAya che. mATe rasana pachI ghrANa indriyano nirdeza che. teindriya jIva jyAre caurindriya bane tyAre sparzana, rasana, prANa ane cakSu e cAra indriyo hoya che. ghrANendriya pachI cakSurindriyanI prApti thAya che, mATe prANa pachI cakSurindriyano nirdeza che. caurindriya jIva jyAre paMcendriya bane che tyAre sparzana Adi pAMce indriyo hoya che. cakSu pachI zrotranI prApti thAya che. mATe cakSu pachI zrotrendriyano nirdeza che. Ama indriyonI vRddhinA kramathI ahIM sparzana Adi indriyonA nAmo jaNAvyAM che. dareka jIvane eka eka ja indriyanI vRddhi thAya che evo niyama nathI. ekendriyamAMthI sIdho teindriya, caurindriya ke paMcendriya paNa bane che. e pramANe beindriyamAMthI sIdho caurindriya ke paMcendriya paNa bane che. paNa jo indriyanI vRddhi thAya to sparzana, rasana, prANa, cakSu, zrotra e kramathI ja thAya. (20) indriyonA viSayo- sparza-sa-ya-vaLa-zAteSAma: // 2-2 // sparzana Adi indriyonA kramazaH sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabda e pAMca viSayo che. sparzana Adi indriyomAM kramazaH sparza Adine jANavAnI zakti che. AthI ApaNane te te indriyathI te te viSayanuM jJAna thAya che. sparzanendriyamAM sparza sivAya rasa Adi koi viSayane jANavAnI zakti nathI. rasanendriyamAM rasa sivAya sparza Adi koi viSayane jANavAnI zakti nathI. e pramANe anya indriya mATe paNa jANavuM. AthI ApaNane te te indriyathI te te viSaya sivAya anya viSayanuM jJAna thatuM nathI. (21) manano viSaya- zrutamanindriyasya // 2-22 // manano viSaya zruta che. manathI ja bhAvazrutajJAna thAya che. zrutajJAnano viSaya ghaTAdi padArtho che. AthI ghaTAdi padArtho mananA paNa viSaya bane che. prathama zabda sAMbhaLavAthI ke vAMcavA AdithI zabdanuM matijJAna thAya che. bAda zabda dvArA zabdathI vAcya ghaTAdi padArthanuM jJAna thAya che. zabda dvArA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra [a0 2 sU0 23 zabdathI vAcya ghaTAdi padArthanuM jJAna zrutajJAna che. jema zabdajJAna dvArA zabdathI vAo ghaTAdi padArthonuM jJAna thAya che, tema ghaTAdi padArthanA jJAna dvArA ghaTAdi padArthanA vAcaka zabdanuM jJAna paNa thAya che. A jJAna paNa, arthAta ghaTAdi padArthanA jJAna dvArA ghaTAdi padArthanA vAcaka zabdanuM jJAna paNa, zrutajJAna che. zrutajJAna mukhyatve manathI thAya che. arthAt jema sparza Adi viSayanuM matijJAna karavAmAM IndriyanI ane manavALAone mana ane Indriya e benI jarUra paDe che, tema zrutajJAna karavAmAM mukhyatve indriyanI jarUra paDatI nathI. kAraNa ke ghaTAdi zabdo sAMbhaLavAmAM ke lakhelA jovAmAM ane ghaTAdi padArtho jovAmAM prathama indriyo dvArA matijJAna thAya che. tyArabAda zrutAnusArI vAcya-vAcaka bhAva Adi mana saMbaMdhI avagrahAdi pravarte che. te avagrahAdi zrutajJAna che. mATe zrutajJAnamAM mananI mukhyatA che. tAtparya e AvyuM ke Indriyo dvArA mukhyatve matijJAna ane dravyazrutajJAna thAya che. jayAre mana dvArA mati ane bhAvathuta e baMne jJAna thAya che. ahIM sUtramAM manano viSaya zrutajJAna che ema kahyuM te mukhyatve bhAvakRtanI apekSAe che. kema ke dravyazruta to indriyono viSaya thaI zake che. indriyono viSaya kevaLa rUpI padArtho che. jyAre manano viSaya rUpI-arUpI saghaLA padArtho che. tathA ahIM bhAvazruta paNa zabdollekha sahita vizeSa prakAranuM samajavuM. kAraNa ke zabdollekha rahita sAmAnya zrata manarahita ekendriyane paNa hoya che. (prastuta sUtra bhASyaTIkA tathA vizeSA0 bhAva gA) 103nI TIkA). (22) eka Indriya kone hoya che tenuM nirUpaNa- vAddhananAmeva 2-23 | vAyu sudhInA jIvone eka indriya hoya che. pRthvIkAya, akAya, "vanaspatikAya, teukAya, vAukAya e pAMca 1. nyujhIlenDamAM polIsane tAlIma ApatI zALAmAM 196thI poligrApha rekorDiMga TrAvelIMganI madadathI klIva bekasTare karelA akhatarA parathI ema cokkasa jaNAyuM che ke darIyA ke taLAvamAM mAchalI ke bIjo koI jIva maphatamAM hoya to choDane duHkha thAya che. chAMdogya upaniSadamAM udAlaka RSi tenA putrane kahe che-vRkSomAM paNa jIva che, paNa pazuonI jema choDane paNa lAgaNI hoya che ema sara jagadIzacaMdra bojhe pahelI ja vAra vaijJAnika rIte puravAra karyuM hatuM. (muMbaI samAcAra, tA. 24-10-1976) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 24-25] zrItattvAthiidhagamasUtra 93 prakAranA jIvone eka indriya (sparzana indriyo hoya che. AthI temane ekendriya kahevAmAM Ave che. (23). be, traNa, cAra ane pAMca indriyo kone hoya tenuM nirUpaNa kRmi-pipiilikaa-bhrmr-mnussyaadiinaamekaikvRddhaani||2-24|| kRmi, zaMkha, chIpa, jaLo vagere jIvone be Indriyo hoya che. kIDI, maMkoDA, mAkaDa, kuMthuA, kASThanA kIDA vagere jIvone traNa indriyo hoya che. bhramara, mAkhI, macchara, vIMchI, pataMgiyAM vagere jIvone cAra indriyo hoya che. deva, nAraka, manuSya tathA pazu, pakSI, jalacara vagere tiryaMcone pAMca indriyo hoya che. be indriyovALA prANI beIndriya kahevAya che. e pramANe teindriya, caurindriya ane paMcendriya viSe paNa jANavuM. prazna- eka indriya hoya tene ekendriya kahevAya vagere niyama dravyandriyanI apekSAe che ke bhAvendriyanI apekSAe ? uttara- jIvomAM ekendriya Adi tarIkeno vyavahAra dravyandriyanI apekSAe che. bhAva indriyo dareka prANIne pAMca hoya che. (vi.A.bhA. gA.2999) paNa dravya indriyanA abhAve te te indriyanA viSayanuM jJAna thatuM nathI. AthI dravyandriyanI apekSAe ekendriya Adi kahevAmAM Ave che. dravyendriya ane bhAvendriyanuM varNana A ja adhyAyamAM 17mA ane 18mA sUtramAM AvI gayuM che. (24) kayA jIvo manasahita hoya che tenuM nirUpaNa... saMpattinA samanavaI: | 2-2 | saMjJI jIvo samanaska=manavALA hoya che. pUrve "samanAgamana: e (11mA) sUtramAM saMsArI jIvo manavALA ane mana vagaranA ema be prakAranA hoya che ema jaNAvyuM hatuM. AthI kayA prANIo manavALA hoya ane kayA prANIo mana vinAnA hoya e prazna UThe e sahaja che. A praznanuM samAdhAna A sUtramAM karavAmAM AvyuM che. saMjJI jIvo manavALA hoya che. AthI asaMjJI jIvo mana rahita hoya che e paNa siddha thAya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 2 sU0 26 jemane saMjJA hoya che te jIvo saMjJI che. saMjJA vinAnA jIvo asaMjJI che. saMjJAnA dIrghakAlikI, hetuvAdopadezikI ane dRSTivAdopadezikI ema traNa prakAra che. bhUta, bhaviSya ane vartamAna e traNe kALane AzrayIne potAnA hitAhitano dIrgha vicAra karavAnI zakti e dIrghakAlI saMjJA che. kevaLa vartamAnakALano vicAra karavAnI zakti te hetuvAda saMjJA che. daSTivAdanA (=jinapraNIta AgamanA) upadezathI thayelI viziSTa saMjJA=bodha e daSTivAdA saMjJA che. A traNa saMjJAmAMthI ahIM dIrghakAlikI saMjJAne AzrayIne saMjJI kahevAmAM Avela che. AthI je jIvo traNe kALane AzrayIne kevI pravRtti mane hitakAraka che, kevI pravRtti ahitakAraka che ItyAdi dIrgha vicAra karI zake te jIvo saMjJI che. jeo vicAra karI zakatA nathI ke mAtra vartamAnakALa pUrato ja sAmAnya vicAra karI zake che te jIvo asaMjJI che. beindriyathI asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvone hetuvAdopadezikI saMjJA hoya, paNa dIrdhakAlikI saMjJA na hoya. ekendriyane A traNamAMthI eka paNa saMjJA na hoya vicAra karavAnI zakti ja na hoya. AthI prastutamAM ekendriyathI asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvo asaMjJI=mana vinAnA ja hoya che. devo, nArako, garbhaja manuSyo ane tiryaMco saMjJI=manavALA hoya che. samyagdaSTi jIvone dRSTivAdopadezikI saMjJA paNa hoya. hetuvAdopadezikImAM vartamAnakALanI ane dIrghakAlikImAM trikALanI vicAraNA hoya che, paNa te baMne vicAraNA saMsAra saMbaMdhI hoya che. dRSTivAdopadezikImAM trikAlanI vicAraNA hoya che, paNa te mokSamArgAnusArI hoya che. mATe te sarvotkRSTa che. (25) vigrahagatimAM yogavigraha yo: ! 2-26 vigrahagatimAM (parabhave jatAM vakragatimAM) kArpaNa kAyayoga hoya che. saMsArI jIvane koi paNa kriyA karavI hoya to yoganI jarUra paDe che. yoga eTale cAlavuM-doDavuM Adi kriyAomAM joDAya evI AtmapradezonI phuraNA rUpa Atmikazakti. saMsArI jIvane Atmikazaktino upayoga karavA sAdhananI sahAya levI paDe che. Atmikazaktino upayoga karavAmAM sahAyaka Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 2 sU0 26] zrItattvArthAdhigamasUtra 95 sAdhano mukhya traNa che. mana, vacana ane kAyA. jyAre jyAre saMsArI AtmA AtmikazaktinA upayoga dvArA kriyA kare che tyAre tyAre A traNa sAdhanomAMthI ekanI sahAyatA avazya le che. yoganI sahAya vinA saMsArI jIva koi kriyA karI zakato nathI. AthI mana, vacana ane kAyAne paNa kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI yoga kahevAmAM Ave che. Ano artha e thayo ke saMsArI jIva manoyoga, vacanayoga, kAyayoga e traNanI madadathI potAnI Atmikazaktino upayoga karIne kriyA kare che. A traNa yoganA kula 15 bhedo che. A 15 bhedone adhyAya-6nA prathama sUtramAM vicArIzuM. jyAre jIva cAlu bhavanuM AyuSya pUrNa thatAM parabhavamAM jAya che tyAre 15 yogamAMthI kayA yoganI sahAya hoya che te A sUtramAM jaNAvavAmAM AvyuM che. jIvo parabhavamAM be prakAranI gatithI jAya che. eka vigrahagati ane bIjI avigrahagati. koi jIvo vigrahagatithI ane koi jIvo avigrahagatithI parabhavamAM jAya che. vigraha eTale vaLAMka. avigraha eTale vaLAMka rahita=saraLa. vaLAMkavALI gati te vigrahagati ane vaLAMka vinAnI gati te avigrahagati. jyAre jIva vigrahagatithI parabhavamAM jAya tyAre tene kayo yoga sahAyaka hoya che te A sUtramAM jaNAvyuM che. parabhava jatAM mana ane vacana na hovAthI e be yogono sarvathA abhAva hoya che. kAyayoganA audArika, audArikamizra, vaikriya, vaikriyamizra, AhAraka, AhArakamizra ane kAryaNa ema sAta bhedo che. parabhava jatAM audArika, vaikriya ane AhAraka e traNa yoga na hoya. kAraNa ke e traNa zarIrane choDIne ja jIva parabhavamAM jAya che. audArikamizra Adi traNa mizra kAyayoga paNa na hoya. kAraNa ke mizrakAyayoga te te kAyayoganI utpattinA prAraMbhamAM hoya che. have eka kArpaNa kAyayoga bAkI rahe che. AthI vigrahagatithI parabhava jatAM jIvane kArmaNa kAyayoga hoya che. kArpaNa kAyayoganI sahAyathI jIva parabhavamAM potAnA utpattisthAne pahoMcI jAya che. prazna- jIva parabhavamAM vigraha ane avigraha ema be prakAranI gatithI jAya che. temAM vigrahagatithI jAya tyAre kAryaNa yoganI sahAya hoya che e samajAyuM, paNa avigrahagatithI jAya tyAre kayA yoganI sahAya hoya ? Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 2 sU0 27-28-29 uttara- avigrahagati eka ja samayanI hoya che. arthAt avigrahagatithI jIva eka ja samayamAM utpatti sthAne pahoMcI jAya che. pUrve je zarIra choDyuM te zarIranA prayatnano (yogano) vega eka samaya sudhI rahe che. AthI eka samayanI avigrahagatimAM gati karavA navo prayatna karavo paDato nathI=navI sahAya levI paDatI nathI. pUrva zarIranA prayatnanA (yoganA) vegathI ja dhanuSamAMthI chUTelA bANanI jema iSTa sthAne pahoMcI jAya che. arthAt avigrahagatimAM jIvane pUrvabhavanA zarIranA yoganI sahAya hoya che. (prastuta sUtramAM bhASyaTIkAnA AdhAre.) (26) 96 AkAzamAM jIvanI ke pudgalanI gati-- anuzreNi gatiH // 2-27 // jIva ke pudgalanI gati anuzreNi=sIdhI thAya che. cha prakAranA dravyomAM jIva ane pudgala e be dravyo ja gatizIla che. jIva ane pudgala dravyanI gati jo koi bAhya upAdhi na hoya to sIdhI ja thAya che. zreNi eTale lAina=lITI. anuzreNi eTale lITI pramANe. lokanA madhya bhAgathI upara-nIce ane Aju-bAju AkAzapradezonI sIdhI zreNio=rekhAo AvelI che. jema gADI pATA upara ja cAle che tema jIva ke pudgala AkAzapradezanI zreNi=rekhA upara ja cAle che. jIva ke pudgalanI vakragati paraprayogathI ja thAya che. (27) siddha jIvonI gati- avidyA nIvastha // 2-28 // jIvanI=siddha thatA jIvanI gati saraLa ja hoya che. bhavAMtaramAM jatAM saMsArI jIvonI Rju ane vakra ema baMne prakAranI gati hoya che. A vAta graMthakAra have pachInA sUtramAM kaheze. AthI ahIM jIva zabdathI saMsArI jIvo nahi, kiMtu sidhyamAna-siddha thatA jIvo samajavAnA che. (28) saMsArI jIvonI gati tathA vigrahagatino kALa- vigrahavatI ca saMsAriNaH prAk caturbhyaH // 2-29 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 29] zrItattvArthAdhigamasUtra 97 saMsArI jIvonI vigrahavALI ane vigrahavinAnI ema be prakAranI gati hoya che. vigrahavALI gati traNa samaya sudhI hoya che. saMsArI jIvo vigrahavALI=vakra ane avigraha=saraLa ema be prakAranI gatithI bhavAMtaramAM utpatti sthAne pahoMce che. vakragati traNa hoya che. jyAre utpattisthAna mRtyusthAnathI samazreNimAM hoya tyAre jIva koi jAtanA vaLAMka vinA avigrahagatithI utpatti sthAne pahoMcI jAya che. paNa jyAre utpattisthAna mRtyusthAnathI samazreNimAM na hoya tyAre jIvane koi vakhata eka, koi vakhata be, koi vakhata traNa vaLAMkathI gati karavI paDe che. je gatimAM eka vaLAMka Ave te gati ekavigrahA ke ekavakrA che. je gatimAM be vaLAMka Ave te iivagrahA ke dvivakrA gati che. je gatimAM traNa vaLAMka Ave te trivigrahA ke trivakrA che. jIvane parabhava jatAM vaLAMka levA paDe che tenAM be kAraNo che. eka kAraNa e che ke jIva karmane AdhIna hovAthI potAnAM karma pramANe dizA-vidizAomAM ADA-avaLA sthAnamAM utpanna thavuM paDe che. bIjuM kAraNa e che ke tene AkAzapradezonI zreNine anusAre ja gati karavI paDe che.A bAbata 'anutreSi tiH' e sUtramAM AvI gai che. jyAre jIvane UrdhvalokanI pUrvadizAnA sthAnamAM mRtyu pAmIne adholokanI pazcima dizAmAM utpanna thavuM hoya to prathama samazreNimAM nIce UtaravuM paDe che. pachI te pazcima dizA tarapha vaLIne utpattisthAne pahoMce che. AthI ekavakrA gati thAya che. jo jIvane UrdhvalokanA agnikhUNAmAM mRtyu pAmI adholokanA vAyavya khUNAmAM utpanna thavAnuM hoya to, prathama samaye samazreNie pazcima dizAmAM Ave che, bIjA samaye adholoka tarapha vaLIne samazreNie nIce Utare che, trIjA samaye vAyavya khUNA tarapha vaLIne utpatti sthAne pahoMce che. trasanADInI bahAra rahela koi jIva UrdhvalokanI dizAmAMthI trasanADInI bahAra adholokanI vidizAmAM utpanna thAya tyAre, prathama samaye samazreNie trasanADImAM praveza kare, bIjA samaye vaLIne samazreNie adholokamAM Ave, trIjA samaye vaLIne samazreNie trasanADInI bahAranI dizAmAM jAya, cothA samaye vaLIne samazreNie vidizAmAM utpattisthAne Ave. A gatimAM traNa vaLAMka hovAthI A gati trivakrA che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zItajvAdhigamasUtra bi02 1030 yadyapi cAra vaLAMkavALI caturvakrA gati paNa thAya che, paNa te koIka jIvone kyAreka ja thatI hovAthI ahIM vakragati traNa ja kahI che. trasa nADInI bahAra rahela koI jIva UrdhvalokanI vidizAmAMthI trasanADInI bahAra adholokanI vidizAmAM utpanna thAya tyAre, prathama samaye samazreNie trasanADInI bahAra ja vidizAmAMthI dizAmAM Ave, bIjA samaye vaLIne samazreNie trasanADImAM praveza kare, trIjA samaye vaLIne adholokamAM mAve, cothA samaye vaLIne trasanADInI bahAra Ave, ane pAMcamA samaye vaLIne vidizAmAM utpattisthAne pahoMce. ahIM cAra vaLAMka AvavAthI A gati caturvakrA che. paNa AvuM kavacita ja bane che. trasamAMthI sthAvaramAM, sthAvaramAMthI trasamAM, trasamAMthI punaH trasamAM ke sthAvaramAMthI punaH sthAvaramAM utpanna thanAra jIvomAM ekavakA ane vikrA e be gati saMbhave che. traNamAMthI sthAvaramAM, sthAvaramAMthI trasamAM ke sthAvaramAMthI punaH sthAvaramAM utpanna thanAra jIvamAM trivajA gati paNa hoI zake che. sthAvaramAMthI sthAvaramAM utpanna thanAra jIvomAM caturvakrA gati paNa hoI zake.' ekavakra gati be samayanI, dvivakrA gati traNa samayanI, trivakrA gati cAra samayanI ane caturvakrA gati pAMca samayanI hoya che. kAraNa ke dareka prakAranI vakragatimAM prathama samayanI gati to avakra ja hoya che. A sUtranI samaja mATe yaMtramAM batAvelI AkRti juo. (29) avigrahagatino kALaeksmyo'vigrhH // 2-30 // avigraha=saraLa gatino kALa eka samaya che. jyAM utpanna thavAnuM che tyAM jIva eka samayamAM pahoMcI jAya to te avigrahagatithI ja jAya che. je utpattisthAne javAmAM ekathI vadhAre samaya lAge to paNa prathama samayamAM avigrahagati ja hoya che. bAkInA samayamAM vigrahagati hoya che. kAraNa ke bIjA samayathI vaLAMka zarU thaI jAya che. vaLAMka vaLatAM AnupUrvI nAmakarmano udaya thAya che. A karma jema baLadane nAtha 1. caturva gati kyAreka ja thatI hovAthI sUtramAM teno nirdeza karyo nathI. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 a0 2 sU0 30]. zrItattvAthadhigamasUtra parabhava jatAM ekavakrA Adi gatinuM yaMtra trasanADI jugati ekavakrAgati ekavakrAgati | Rjugati Rjugati trivakrAgati caturvakrAgati Jenka0 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zItAdhigamasUtra 0i2 1031-32 pakaDIne irasthAne laI javAmAM Ave che tema jIvane utpattisthAne AkAzapradezanI zreNi anusAra laI jAya che. (30) parabhavamAM jatAM AhAranA abhAvanA kALa ita vAnAdAra 2-3 | parabhava jatAM aMtarAlagatimAM jIva eka ke be samaya anAhAraka hoya che=AhAra leto nathI. jIva jyAMthI zarIrane choDIne chUTe che tyAM chUTatAM ja te zarIra lAyaka AhAra le che, ane jyAM jAya che tyAM paNa pahoMcatAnI sAthe ja te zarIrane yogya AhAra le che. AthI jyAre jIva eka samayamAM ke be samayamAM utpatti sthAne pahoMce che tyAre te AhAra vinA nathI raheto. jyAre be samaya lAge che tyAre pahelAM samaye chUTatAM AhAra le che ane bIjA samaye pahoMcatA ja AhAra le che. bethI vadhAre jeTalA samaya lAge teTalA samaya jIva anAhAraka AhAra rahita hoya che. jo aMtarAla gatimAM traNa samaya lAge to eka samaya anAhAraka hoya che, ane cAra samaya lAge to be samaya anAhAraka hoya che. aMtarAla gatimAM vadhAremAM vadhAre cAra samaya lAge che te ApaNe 29bhA sUtramAM vicArI gayA chIe. AthI ahIM A sUtramAM aMtarAlagatimAM eka ke be samaya anAhAraka hoya ema kahyuM che. yadyapi aMtarAlagatimAM pAMca samaya paNa thaI jAya, tethI traNa samaya anAhAraka hoya. paNa tevuM kyAreka ja banatuM hovAthI ahIM tenI vivalA karavAmAM AvI nathI. (31). janmanA prakArosaMpUIna-mapitAma | 2-rUra samarthana, garbha ane upapAta ema traNa prakAre janma che. A traNa prakAramAMthI koI eka prakAre janma thAya che. utpatti kSetramAM AvIne navIna bhavanA sthala dehane yogya pudagalonuM sarvaprathama grahaNa te janma. saMpUInajanma eTale strI-puruSanA saMbaMdha vinA navIna audArika zarIrane yogya pagalonuM sarvaprathama grahaNa. garbhajanma eTale strI-puruSanA saMyogathI utpanna thayelA zukra-zoNitanA pudgalonuM sarvaprathama grahaNa. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 33] zrItattvAdhigamasUtra 101 upapAtajanma eTale utpattisthAnamAM rahelA vaikriya pudgalonuM sarvaprathama grahaNa. janmanA A traNa bheda janmasthAnanA bhedanI apekSAe che. (32) yoninA bhedosacitta-zIta-saMtA: saMta mizrAvA :taghanaya: 2-3rU I jIvonI yonio sacitta, acitta ane mizra=sacittAcitta ema traNa prakAre, tathA zIta, uSNa ane mizra=zItoSNa ema traNa prakAre, tathA saMvRta, asaMvata ane mizra saMtAsaMvata ema traNa prakAre hoya che. yoni eTale utpattisthAna. jyAM jIvo utpanna thAya te sthAnane yoni kahevAmAM Ave che. arthAta janmanuM sthAna te yoni. je yoni sajIva hoya te sacitta, je yoni jIva rahita hoya te acitta, je yoni amuka aMze sajIva hoya ane amuka aMze jIva rahita hoya te mizra sacittAcitta. zIta eTale ThaMDI. uSNa eTale garama. amuka aMze ThaMDI ane amuka aMze garama te zItoSNa. saMvRta eTale DhaMkAyelI. asaMvRta eTale khullI. amuka aMze DhaMkAyelI ane amuka aMze khullI te mizra=saMvRtAsaMvRta. (1) sacitta, acitta ane mizra e traNa yonimAMthI kone kaI yoni hoya- devanArakone acitta, garbhaja prANIone mizra, zeSa prANIone yathAsaMbhava traNa prakAranI yonio hoya che. garbhaja prANIone Atmapradezone sparzela zukra ane zoNita sacitta hoya che, ane Atmapradezone nahi sparzela te baMne acitta hoya che. jyAre keTalAkanA mate zukra acitta ane zoNita sacitta che. anya AcAryanA mate zukra-zoNita baMne acitta ane utpattisthAna rUpa yonipradeza sacitta che. mATe garbhaja tiryaca-manuSyonI yoni mizra kahevAya che. (2) zIta, uSNa ane mizra e traNa yonimAMthI kone kai yoni hoyadeva ane garbhaja manuSya-tiryaMcone zItoSNa mizra), teukAyane uSNa yoni hoya che. nArakomAM pahelI traNamAM uSNa, cothI-pAMcamImAM keTalAka narakAvAsomAM zIta ane keTalAka narakAvAsomAM uSNa, chaThThI-sAtamImAM zIta yoni hoya che. nArakomAM sAmAnyathI zIta ane uSNa A be prakAranI yonio hoya che. TIkAmAM nArakone mizrayoni paNa kahI che. paraMtu te manuSyAdinI jema eka nAnakajIvanI apekSAe nahi, kiMtu cothI-pAMcamI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrItattvArthAdhigamasUtra [a02 sU0 34-35 narakamAM aneka jIvonI apekSAe baMne prakAranI hovAthI e be pRthvIonI apekSAe mizra kahela che. bAkInA jIvone yathAsaMbhava traNa prakAranI yoni hoya che. (3) saMvRta, asaMvRta ane mizra e traNa yonimAMthI kone kaI yoni hoya- deva-nArako tathA ekendriyone saMvRta, vikalendriya tathA saMmUrNima paMcendriya jIvone vivRta, zeSa=garbhaja tiryacapaMcendriya ane manuSyone mizra yoni hoya che. (33) kayA jIvone garbha rUpa janma hoya che tenuM nirUpaNa- parAdhdha3potagAnAM narmaH |2-34 che jarAyuja, aMDaja ane potaja prANIone garbharUpa janma hoya che. jarAya eTale garbhAzayamAM prANInI upara raheluM mAMsa ane lohInuM paDala (jALa), arthAt jIva upara vIMTAyelo oLano pAradarzaka paDado. jarAyathI utpanna thanArA prANIo jarAyuja kahevAya che. jema ke-manuSya, gAya, bheMsa vagere prANIo. aMDa eTale iMDu, iMDAthI utpanna thanArA prANIo aMDaja kahevAya che. jema ke sarpa, caMdanagho, pakSIo vagere. je prANIo yonithI nIkaLatAM ja cAlavAnI AdatavALA hoya ane garbhAzayamAM koI paNa prakAranA AvaraNathI rahita hoya te potaja kahevAya che. jema ke-hAthI. sasalAM, noLiyAM vagere. (34) upapAta janma kayA jIvone hoya che tenuM nirUpaNa- nava-navanAmupAtiH | 2-31 || nAraka ane devone upapAta rUpa janma hoya che. devalokamAM amuka sthaLe viziSTa prakAranI zapyAo hoya che. jemAMthI devo potAnA zarIranI UMcAI, kAMti, yuvAvasthA vagere sAthe taiyAra thaIne aMtarmuhUrtamAM janme che. puNyabaLathI temane garbhanA duHkhano anubhava karavo paDato nathI. nArakone utpanna thavA mATe kuMbhInA AkAranAM sthAno hoya che. nArako paNa devonI jema potapotAnI zarIranI UMcAI Adi sAthe taiyAra thaIne aMtarmuhUrtamAM janme che, paNa pApanI prabaLatAthI te vakhate temane atizaya kaSTa thAya che. (35) Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 avara 36] zrItattvAdhigamasUtra saMmUchana janma kone hoya che tenuM pratipAdanazeSA saMpUnam | ra-rUda che bAkInA jIvone saMpUrNana janma hoya che. uparanA be sUtromAM garbhaja tiryaMca ane manuSyo tathA nAraka-devonA janmanuM pratipAdana thaI gayuM che. tethI ekendriya, vikasendriya, saMmUrNima tiryaMcapaMcendriya ane manuSyo zeSa rahe che. prazna- tIDa, mAkhI, vIMchI vagere jIvomAM maithunanuM sevana jovAmAM Ave che. AthI temano janma garbha rUpa hovo joIe. jyAre ahIM temano samUIna janma hoya tema jaNAvyuM che tenuM zuM kAraNa ? uttara- tIDa Adi prANIo maithuna saMjJAnA saMskArathI tevI ceSTAo karatA hovA chatAM napuMsaka avasthA hovAthI temane garbha nathI raheto. jema be puruSo ke be napuMsakone maithuna sevana karavA chatAM garbha nathI raheto tema. AthI temano janma garbharUpa nahi, kintu saMmUchana rUpa che. prazna- kIDIo, madhamAkhI vagere prANIo iMDA mUkatA jovAmAM Ave che. AthI temano garbha rUpa janma kema nahi ? uttara- kIDI Adi jIvo jayAM rahetA hoya che tyAM temanI Aju-bAju te jIvonA sUkSmamaLa kharaDAyelA rahe che. te maLamAM te jIvonI jAtanA jIvo utpanna thAya che. temAM utpanna thayelA jIvonA zarIro prAraMbhamAM apakva sthitimAM hoya tyAre bArIka sapheda iMDA jevAM jaNAya che. bAda temAMthI rUpAMtaro thaIne ApaNe joIe chIe tevAM zarIro thAya che. jema manuSyanA manamAM saMmUrNima jIvo utpanna thAya che tema anya prANInA maLamAM tema ja AjubAjumAM rahela anya maLamAM paNa saMmUchima jIvo utpanna thAya che. chatAM koI jIva mATe garbha jevI sthiti banatI hoya to alpatAnA kAraNe tenI ahIM vivakSA na karI hoya ema paNa saMbhave che. vizeSa jijJAsuoe A viSayanA niSNAto pAsethI samajI levuM. prazna- maraghA-maraghInA saMyoga vinA hormonanA injakazanathI iMDAnI utpatti thAya che. tethI temAM jIva na hoya ema Aje ghaNA mAne che to AmAM satya zuM che ? Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra [a0 2 sU0 37 uttara- hormonanA injekazanathI utpanna thatA iMDAmAM jIva hoya che. kAraNa ke A ja adhyAyanA 34mA sUtramAM IMDAmAMthI utpanna thanArA prANIo aMDaja che ema kahevAmAM AvyuM che. jevI rIte manuSyano jIva garbhamAM Ave tyAre prAraMbhamAM tenI kalala (pravAhI svarUpa), arbuda (kAMika ghaTTa), pezI (vizeSa ghaTTa) vagera avasthA hoya che. pachI kramazaH saMpUrNa pAMca indriyavALo bane che. tevI rIte iMDuM paNa paMcendriya tiryaMca jIvanI eka avasthA che. AthI maraghA-maraghInA saMyoga vinA paNa utpanna thatA iMDAM jIva svarUpa che. AthI maraghInA iMDAnA sevanathI paMcendriya jIvanI hatyAnuM mahAna pApa lAge. dayALu jIva prANanA bhoge paNa AvA IMDA khAvAnuM pasaMda na kare. prazna--maraghA-maraghInA saMyoga vinA utpanna thatAM iMDA garbhaja paMcendriya che ke saMmUrNima paMcendriya ? A zaMkA thavAnuM kAraNa e che ke strInI yonimAM zukra-zoNitanA pudgalone grahaNa karIne zarIra banAvavuM te garbhaja janma che. prastutamAM IMDAM zukra-zoNitanA pudgalone grahaNa karyA vinA utpanna thAya che. uttara- zukra-zoNitanA pudgalo upalakSaNa che. tethI yoninI bahArathI AvelA zukra-zoNitanA jevA (=zarIra banAvavAne lAyaka hoya tevA) bIjA pudgalone paNa grahaNa karIne zarIrarUpa banAve te paNa garbhaja janma kahevAya. ahIM tAtparya A pramANe che--yoninA (utpatti sthAnamAM rahelA) pudgalone ja grahaNa karIne zarIra banAve te saMmUrNima janma. yoninI bahArathI yonimAM AvelA (zarIra banAvavAne lAyaka) pudgalone grahaNa karIne zarIrarUpe banAve te garbhaja janma. injekazanathI je hormona apAya che te yoninI bahArathI yonimAM AvelA hovAthI maraghA-maraghInA saMyoga vinA utpanna thatA iMDA garbhaja che. A viSe vizeSa hakIkata anubhavI gItArtha gurubhagavaMto pAsethI jANI levI. (36) zarIranA bhedo- 104 auvAri-vaiyi-Da'hAra-tainama kArmaNAni zarIrANi // 2-37 // audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kAryaNa ema pAMca zarIro che. (1) audArika udAra eTale sthUla. udAra pudgalothI baneluM zarIra audArika, audArika zarIranA pudgalo anya sarva zarIranA pudgalothI vadhAre Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 37] zrItattvArthAdhigamasUtra 105 sthUla hoya che. deva ane nA2ka sivAya sarva jIvonuM mULa zarIra audArika hoya che. AthI dekhAtuM A ApaNuM zarIra audArika che. (2) vaikriya-- je zarIra nAnAmAMthI moTuM, moTAmAMthI nAnuM, ekamAMthI aneka, anekamAMthI eka ema vividha svarUpe banAvI zakAya te vaikriya. A zarIranA be bheda che. bhavapratyaya ane labdhipratyaya. deva ane nArakanA jIvone bhavapratyaya=bhavanA kAraNe ja vaikriya zarIra hoya che. vaikriya labdhivALA koi manuSya ke tiryaMcane labdhi pratyaya zarIra hoya che. vaikriya labdhivALA jIvo jyAre icchA thAya tyAre A zarIranI racanA kare che. labdhi eTale Atmika zakti. pratyaya eTale nimitta. icchA thatAM AtmasAmarthyathI je vividha prakAre banAvI zakAya te labdhipratyaya, ane icchA vinA ja kevaLa tevA prakAranA bhavathI ja je viziSTa zarIra maLe te bhavapratyaya. (3) AhAraka- sUkSma tattvajJAnanI jijJAsA Adi nimittathI cauda pUrvadhara pramatta muni je zarIranI racanA kare che te AhAraka zarI2. cauda pUrvadharo eka hAtha pramANa sUkSma ane divya zarIra banAvIne te zarIrane tIrthaMkaranI Rddhi jovA athavA tIrthaMkarone prazna pUchavA mokale che. cauda pUrvadhara dareka muni A zarIra na banAvI zake. jemane AhArakalabdhi prApta thai hoya te ja muni A zarIra banAvI zake. paNa AhA2kalabdhi cauda pUrvadhara munine ja prApta thAya, te sivAya koine prApta na thAya e niyama che. (4) taijasa-- khAdhelA khorAkane pacAvavAmAM kAraNabhUta zarIra taijasa. ApaNA zarIramAM ane jaTharAgnimAM je garamI rahelI che te paNa eka jAtanuM zarIra che. tene taijasa zarIra kahevAmAM Ave che. jo A zarIra na hoya to ApaNe khorAkane pacAvI ja na zakIe ane ApaNA zarIramAM garamI paNa na TakI zake. mRtyu thatAM A zarIra na hovAthI zarIra ThaMDuM paDI jAya che. A zarIra nirbala hoya to khorAka pAcananI zakti maMda thai jAya che. taisa zarIranA sahaja ane labdhi pratyaya ema be bheda che. khAdhelA khorAkane pacAvavAmAM kAraNabhUta zarIra sahaja taijasa zarIra che. A zarIra saMsArI sarva prANIone hoya che. viziSTa tapa AdithI utpanna thatI teolabdhi (tejolezyA) labdhipratyaya taijasa zarIra che. tenA uSNa ane zIta ema be Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrItattvAthadhigamasUtra (a) 2 sU0 38-39 prakAra che. uSNa tejolabdhinA upayogathI anya jIva upara apakAra thAya che ane zIta tejalabdhinA upayogathI anya jIva upara upakAra thAya che. jemake vaizikAyama tApase gozAlAne mAravA tenA upara uSNa tejovezyA mUkI, paNa mahAvIra bhagavAne zIta tejolezyA mUkIne tene bacAvI lIdho.' (5) kArpaNa- AtmAnI sAthe kSIranIravat ekameka thayelAM karmono samUha e ja kArmaNa zarIra che. jIva dareka samaye karmabaMdha kare che. AtmA sAthe baMdhAyelA A karmo e ja kAmaNa zarIra. ane kArpaNa A be zarIra saMsArI dareka jIvane avazya hoya che. jIvano saMsAra anAdithI hovAthI A zarIra paNa anAdithI che. bhavAMtaramAM paNa A be zarIra sAthe ja Ave che. mokSa thAya tyAre ja A be zarIra chUTe che. (37) pAMca zarIromAM sUkSmatAnI vicAraNApara para sUryam | 2-38 che A pAMca zarIramAM pUrvanA zarIrathI pachI pachInuM zarIra vadhAre sUkSma che. audArika zarIrathI vaikriya zarIra sUkSma che. vaikriyathI AhAraka zarIra sUkSma che. AhArakathI taijasa zarIra sUkSma che. taijasathI kArpaNa zarIra sUkSma che. ahIM sUkSmatAno artha alpa parimANa evo nathI, kintu ghanatA artha che. ghanatA eTale adhika pagalono alpa parimANamAM samAveza. jema jema adhika pudgalono alpa alpa pariNAmamAM samAveza tema tema ghanatA vadhAre. audArika Adi pAMca zarIromAM uttarottara zarIramAM ghanatA adhika hovAthI uttarottara zarIra sUkSma che. AnuM kAraNa e che ke e zarIro je skaMdhomAMthI banelAM che te skaMdho adhika adhika pudgala dravyovALA che. koI paNa vastumAM jema jema pudgalo vadhAre tema tema te vadhAre ghana bane che. (38) zarIromAM pradezonI vicAraNAprdeshto'sNkhyeygunnN prAk taijasAt // 2-39 // taijasanI pahelAMnA eTale ke AhAraka sudhInAM zarIro pradezonI apekSAe asaMkhya guNa che. 1. 43mA ane 49mA sUtramAM bhASya ane TIkA. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 2 sU0 40-41-42-43] zrItattvArthAdhigamasUtra 107 jenA be vibhAga na thai zake tevo aMtima sUkSma bhAga te pradeza ema pradezazabdano artha prasiddha che. paNa ahIM pradezazabdano te artha nathI. ahIM pradezazabdano skaMdha artha che. aMtima sUkSma bhAgarUpa pradezo to anaMtaguNA thai jAya. audArika zarIramAM jeTalA pradezo=skaMdho hoya che tenAthI asaMkhyaguNa pradezo vaikriya zarIramAM vadhAre hoya che, tenAthI AhAraka zarIramAM asaMkhyaguNa pradeza vadhAre hoya che. AnuM kAraNa e che ke uttarottara zarIra vadhAre dhana che. samAna kSetramAM rahelA rU karatAM sonAmAM pudgalo vadhAre hoya che. kAraNa ke rU poluM che ane suvarNa dhana che. tema prastutamAM audArikathI vaikriya zarIra vadhAre ghana che. A bAbata uparanA sUtramAM AvI gai che. (39) taijasa-kArpaNa zarIramAM pradezonI vicAraNA-- anantamuLe re // 2-40 // AhAraka pachInA baMne zarIronA pradezo=skaMdho kramazaH anaMtaguNa che. AhAraka zarIranA pradezothI taijasa zarIranA pradezo anaMtaguNa che. taijasathI kAryaNa zarIranA pradezo anaMtaguNa che. ahIM paNa uttarottara zarIranI ghanatA ja kAraNa che. (40) taijasa-kAryaNa zarIranI traNa vizeSatAo-- atiyAtai / / 2-46 // anAmiMgye 4 // 2-42 // sarvasya // 2-42 // taijasa ane kAryaNa zarIra pratighAta rahita che. taijasa ane kArpaNa zarIrano jIva sAthe anAdithI saMbaMdha che. taijasa ane kAryaNa zarIra saMsArI sarva jIvone sadA hoya che. taijasa ane kAryaNa zarIra pratighAtathI rahita che. A be zarIra koi paNa jAtanA pratighAta (rukAvaTa) vinA saMpUrNa lokamAM game tyAM jai zake che. dhanavastu paNa temane aTakAvI zakatI nathI. yaghapi vaikriya ane AhAraka zarIrane paNa koi vastu aTakAvI zakatI nathI. ethI e dRSTie e be zarIra paNa apratighAtI che. paNa ahIM pratighAtano artha mAtra gatino nirodha nathI, kiMtu saMpUrNa lokamAM gatino Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 2 sU0 44 nirodha e artha che. e dRSTie vaikriya ane AhAraka zarIra apratighAtI nathI. kAraNa ke temanI gati lokanA amuka bhAgamAM ja (=trasanADImAM ja) thAya che. jyAre taijasa ane kAryaNanI gati saMpUrNa lokamAM thai zake che. (41) taijasa ane kAryaNano jIva sAthe anAdithI saMbaMdha che. anya traNa zarIrono saMbaMdha anAdithI nathI. yadyapi avyavahArarAzivALA jIvone audArika zarIra hovAthI audArika zarIrano saMbaMdha paNa anAdithI che. paNa ahIM anAdi saMbaMdhano artha mAtra anAdi saMbaMdha rUpa nathI, kiMtu anAdithI saMbaMdha hovA sAthe nitya saMbaMdha paNa joie. arthAt jIva saMsAramAM jyAM sudhI hoya tyAM sudhI teno jarA paNa viyoga na thAya=sadA rahe evo artha che. A artha pramANe audArika zarIra anAdi saMbaMdhavALuM nathI. kAraNa ke * jIva jyAre mRtyu pAmI anya sthaLe utpanna thAya che tyAre aMtarAla gatimAM audArika zarIrano viyoga thAya che. jyAre taijasa-kAryaNa zarIra to aMtarAla gatimAM paNa hoya che. A be zarIrano viyoga mokSa thAya tyAre ja thAya che. (42) taijasa ane kArmaNa zarIra saMsArI sarva jIvone sadA hoya che. audArika vagere anya zarIra saMsArI koi jIvane hoya koi jIvane na paNa hoya. (43) eka jIvamAM ekIsAthe saMbhavatAM zarIro- tadAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturbhyaH // 2-44 // tAvIni eTale taijasa-kArpaNa e be zarIro jemanI AdimAM (prAraMbhamAM) che te zarIro eka jIvane ekIsAthe bethI cAra hoi zake che. arthAt ochAmAM ochA be ane vadhAremAM vadhAre cAra zarIra hoi zake che. pAMca zarIra ekI sAthe kadI na saMbhave. jyAre be zarIra hoya tyAre taijasa ane kAryaNa, traNa zarIra hoya tyAre taijasa, kAryaNa ane audArika athavA taijasa, kArpaNa ane vaikriya, cAra zarIra hoya tyAre taijasa, kArpaNa, audArika ane vaikriya athavA taijasa, kArmaNa, audArika ane AhAraka hoya che. AthI e siddha thayuM ke vaikriya ane AhAraka e be zarIra ekI sAthe na hoya. prazna vaikriya ane AhAraka e be zarIro ekIsAthe kema na hoya ? uttara- AhAraka zarIra cauda pUrvadhara munine ja hoya che. AthI vaikriya ane AhA2ka e be zarIronI labdhi=zarIra racavAnuM sAmarthya cauda pUrvadhara Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 2 sU0 45] zrItattvArthAdhigamasUtra 109 sivAya anya koi jIvamAM na hoya. yadyapi kevaLa vaikriya zarIra racavAnI zakti anya jIvomAM hoi zake che, paNa vaikriya ane AhA2ka e baMne zarIrane racavAnuM sAmarthya to kevaLa cauda pUrvadhara muniomAM ja hoya che. cauda pUrvadhara muni jyAre vaikriya zarIranI racanA kare che tyAre pramatta=pramAdayukta hoya che. vaikriya zarIranI racanA bAda paNa jyAM sudhI teno upabhoga thAya tyAM sudhI te muni pramatta ja hoya che. cauda pUrvadhara muni jyAre AhAraka zarIranI racanA kare che tyAre pramatta hoya che. paNa racanA thayA bAda tenA upabhoga kALe apramatta hoya che. AthI cauda pUrvadhara muni vaikriyanA upabhoga kALe pramatta ane AhArakanA upabhoga kALe apramatta hoya che. eTale e siddha thayuM ke cauda pUrvadhara muni jyAre pramatta hoya tyAre vaikriya zarIrano upabhoga hoi zake paNa AhAraka zarIrano upabhoga na hoi zake. tema apramatta hoya tyAre AhAraka zarIrano upabhoga hoi zake paNa vaikriya zarIrano upabhoga na hoi zake. Ama cauda pUrvadhara munimAM baMne prakAranA zarIranI labdhi hoi zake che, paNa eka sAthe baMneno upabhoga na hoi zake. AthI vaikriya ane AhAraka zarIra eka jIvamAM eka sAthe na hoi zake. (44) zarIronuM prayojana-- nirupamo mantyam // 2-46 // aMtya=kArmANa zarIra upabhoga rahita che. ahIM upabhoga zabdathI sukha-duHkhano anubhava, karmabaMdha, karmaphaLano anubhava ane karmanirjarA e cAra vivakSita che. parabhava jatAM apAMtarAla gatimAM `ekaluM kAryaNa zarIra hoya che. A vakhate kAryaNa zarIrathI sukhaduHkha anubhavAdi cAra thatA nathI. jema audArika Adi zarIrathI indriyo ane viSayanA saMparkathI sukha-duHkhano vyakta rUpe anubhava thAya che, tema kAryaNa zarIrathI sukha-duHkhano anubhava thato nathI. kAraNa ke kAryaNa zarIra indriyothI rahita che. jema audArika Adi zarIrathI hiMsA, jUTha, corI, abrahma Adi vyApArathI mana-vacana-kAyAthI vyakta rUpe karmabaMdha thAya che, tevI rIte kArmaNa zarIrathI karmabaMdha thato nathI. kAraNa ke kArmaNa zarIra hAtha 1. jo ke taijasazarIra paNa hoya che. to paNa sukha-duHkhano anubhava vagere kArpaNa za2I2thI ja thAya che. apAMtarAla gatimAM sukha-duHkhano anubhava vagere paNa thatuM nathI e batAvavA A sUtra che. mATe ahIM ekaluM kAryaNa zarIra hoya ema ullekha karyo che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrItattvAthadhigamasUtra [a) 2 sU046 paga vagere avayavothI ane mana-vacanathI rahita che. tathA karmanA phaLano anubhava ane karmanirjarA e be jema audArika Adi zarIrathI vyakta rUpe thAya che tema kArmaNa zarIrathI thatA nathI. Ama kArmaNa zarIrathI sukhaduHkhanA phaLano anubhava vagere cAra na thavAthI te upabhogarahita che. ahIM eTaluM khyAla rAkhavuM jarUrI che ke kAzmaNazarIrathI ukta rIte viziSTarUpe= vyaktarUpe sukha-duHkhano anubhava vagere na thAya, paNa sAmAnya rUpe=avyakta rUpe to e cAre hoya. kAraNa ke apAMtarAla gatimAM paNa karmano udaya hoya che ane mithyAtva Adi nimittaka karmabaMdha paNa hoya che. tema ja bhogavAyela karmanI akAmanirjarA paNa hoya che. anya zarIro sopabhogasupabhoga sahita che, arthAt audArikAdi zarIrathI sukha-duHkhano anubhava, viziSTa prakAre karmabaMdha, karmanA phaLano anubhava ane karmanI nirjarA thAya che. prazna-dArika, vaikriya ane AhAraka e traNa zarIrane dravya indriyo hovAthI temanA dvArA upabhoga thaI zake e barobara che. paNa taijasa zarIra dravyaindriyothI rahita hovAthI tenA dvArA upabhoga kevI rIte thAya ? uttara- khorAkanuM pAcana ane uSNa tejolezyA ke zIta tejovezyAno prAdurbhAva vagere taijasa zarIra dvArA thAya che. taijasa zarIranI zakti barobara hoya to pAcanazakti sArI rahe che. ethI sukhano anubhava thAya che. taijasa zarIranI zaktino hrAsa thatAM pAcanazakti nabaLI banavAthI duHkhano anubhava thAya che. anya jIva upara zIta tejalezyA mUkI uSNa tejolezyAthI rakSaNa karavA dvArA athavA zatru upara uSNa tejovezyA mUkI duHkhI karavA dvArA jIva AnaMdano anubhava kare che. e pramANe anya upara zIta ke uSNa tejovezyA mUkatAM tenI asara na thAya to duHkha anubhave che. tathA tejovezyA dvArA anya upara zApa ke anugraha karavAthI pApa yA puNyakarmano baMdha, zubhAzubha karmano anubhava tathA nirjarA paNa thAya che. A pramANe taijasa zarIrathI paNa sukhaduHkhano anubhava, karmabaMdha, karmano anubhava tathA karmanirjarA thAya che. AthI taijasa zarIra paNa sopabhoga che. (45) audArika zarIranAM kAraNojarmasaMmUchanAmAm ra-46 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 2 0 47-48-49] zrItattvArthAdhigamasUtra 111 Adha=audArika zarIra garbhathI ane saMmUrchAnathI utpanna thAya che. arthAt garbhaja ane saMmUrNima jIvone audArika zarIra hoya che. pUrve traNa prakAranA janma jaNAvyA che. temAMthI garbha ane saMmUIna e be prakAranA janmathI utpanna thanArA prANIone audArika zarIra hoya che. garbhaja ane saMmUrNima jIvone audArika zarIra ja hoya evo niyama nathI. kAraNa ke anya kAryaNa vagere zarIro paNa hoya che. paNa audArika zarIra garbhaja ane saMmUrNima prANIone ja hoya evo niyama che. (46) vaikriya zarIranAM kAraNo- vaiviaupapAtim // 2-47 // nadhdhipratyayaM 4 // 2-48 // vaikriya zarIra aupapAtika che. labdhirUpa nimittathI paNa vaikriya zarIra thAya che. vaikriya zarIra aupapAtika che, arthAt upapAta rUpa nimittathI thAya che. deva tathA nArakone aupapAtika=upapAta rUpa nimittathI vaikriya zarIra hoya che. aupapAtika vaikriya zarIra be prakAranuM che. bhavadhAraNIya ane uttara vaikriya. bhavadhAraNIya janmathI jIvana paryaMta hoya che. uttara vaikriya jyAre icchA thAya tyAre banAve che. (47) labdhirUpa nimittathI paNa vaikriya zarIra thAya che. garbhaja tiryaMca paMcendriya tathA manuSyone ane vAyukAyanA jIvone labdhipratyaya-labdhirUpa nimittathI vaikriya zarIra hoya che. keTalAka garbhaja tiryaMca paMcendriya tathA manuSyone tapanA sevanathI labdhi utpanna thAya che. vAyukAyanA jIvone svAbhAvikapaNe labdhi prApta thAya che. (48) AhAraka zarIranA svAmI- zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhArakaM caturdazapUrvadharasyaiva // 2-49 // AhAraka zarIra cauda pUrvadhara munine ja hoya che. A zarIra zubha, atyaMta vizuddha ane apratighAtI hoya che. manamAM saMzaya utpanna thatAM tenA samAdhAna mATe ke tIrthaMkaranI Rddhi jovAnI icchA thatAM tIrthaMkaranI pAse javA cauda pUrvadhara muni eka hAthanuM zuddha Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrItattvAdhigamasUtra [a) 2 sU0 50-51 sphaTika jevuM suMdara zarIra banAve che. mahAvideha Adi kSetramAM dUra rahelA tIrthaMkara bhagavaMtanI pAse audArika zarIrathI na jaI zakAya. AthI cauda pUrvadhara muni dUra rahelA tIrthakaranA caraNomAM javA AhAraka zarIranI racanA kare che. audArika zarIra jyAM rahyuM hoya tyAMthI AraMbhIne AhAraka zarIra jyAM gayuM hoya tyAM sudhI apAMtarAlamAM paNa Atmapradezo saMlagna hoya che. kArya pUrNa thatAM te zarIrano tyAga kare che. tyAre Atmapradezono mULa audArika zarIramAM samAveza thaI jAya che. A zarIra vadhAremAM vadhAre aMtarmuhUrta sudhI ja rahe che. A zarIra atyaMta sUkSma hovAthI koI vastu tenI gatimAM pratighAta karatI nathI. (49) vedanuM liMganuM pratipAdananaark-sNmuucchino napuMsakAni // 2-50 // na devA: je 2-52 che nAraka ane saMmUrNima jIvo napuMsaka che. devo napuMsaka nathI hotA. vedanA dravyaveda ane bhAvaveda ema be bhedo che. jIvonA zarIrano bAhya AkAra dravyavedatraliMga che. manuSyAdi jIvonA zarIramAM sAmAnyathI bAhya AkAra samAna hovA chatAM amuka amuka thoDI ghaNI vizeSatAo hoya che. A vizeSatAo nAmakarmanA udayathI thAya che. A vizeSatAo sAmAnyathI traNa vibhAgamAM vaheMcAyelI che. e vizeSatAo jIvonA bhedane oLakhavAmAM kAraNa=cihna hovAthI liMga tarIke oLakhAya che. zarIranI e vizeSatAone AzrayIne jIvonA traNa vibhAga paDe che. puruSa, strI ane napuMsaka. zarIranA AkAranI vizeSatAnA kAraNe jIvane puruSAdi tarIke saMbodhavAmAM Ave che. jIvane puruSAdi tarIke oLakhAvanAra zarIrano bAhya AkAra te dravyaveda=liMga che. je AkArathI jIva puruSarUpe oLakhAya te dravyapuruSaveda. je AkArathI jIva strIrUpe oLakhAya te dravyastrIveda. je AkArathI jIva napuMsakarUpe oLakhAya te dravyanapuMsakaveda. maithananI viSaya sevananI IcchA e bhAvaveda liMga che. bhAvaveda mohanIyakarmanA udayathI thAya che. strI sAthe viSayasevananI icchA te puruSaveda. puruSa sAthe viSaya sevananI icchA e strIveda. puruSa-strI ubhaya sAthe viSaya sevananI icchA te napuMsakaveda. ahIM vedanuM pratipAdana bhAvavaMdanI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 2 sU0 pa2]. zrItattvArthAdhigamasUtra 113 dRSTithI che. kAraNa ke ahIM saMmUrNima jIvone napuMsakaveda hoya ema kahyuM che. jo dravyavedanI apekSAe A pratipAdana hoya to na ghaTI zake. kAraNa ke saMmUrNima asaMjJI paMcendriya jIvone puruSaveda tathA strIveda e be dravyaveda hoya che. (50) devo napuMsaka nathI hotA. ahIM devone napuMsakaveda na hoya ema kahevAthI puruSaveda tathA strIveda hoya ema siddha thAya che. saMmUchima, nAraka ane deva sivAyanA jIvomAM (garbhaja tiryaMca paMcendriya ane manuSyomAM) traNe veda hoya che. (51) AyuSyanA bheda ane tenA svAmI viSe vicAra aupapAtika-caramadehottamapuruSA'saMkhyeyavarSAyuSo'napavAyuSaH // 2-52 // aupapAtika, caramadehI, uttama puruSa ane asaMkhya varSa AyuSyavALA e cAra prakAranA jIvonuM AyuSya anapavarla=na ghaTe tevuM hoya che. aupapAtika eTale upapAta rUpa janmathI utpanna thanArA, arthAt devo ane nArako. caramadehI eTale vartamAna bhavamAM ja mokSamAM janArA jIvo. tIrthakara, cakravartI, baLadeva, vAsudeva, prativAsudeva vagere uttama puruSo che. aDhIdvIpanA yugalika' manuSya-tiryaMco ane aDhI dvIpanI bahAra pUrvakoTithI adhika AyuSyavALA tiryaMco asaMkhyavarSa AyuSyavALA hoya che. pUrve janma saMbaMdhI ghaNI hakIkata kahI. janma thatAM zarIranI prApti thAya che. zarIra sAthe liMga paNa prApta thAya che. AthI janma saMbaMdhI hakIkata jaNAvyA bAda zarIra ane liMga saMbaMdhI hakIkata paNa jaNAvI dIdhI. pUrvabhavanA AyuSyanI samApti vinA janma na thAya. pUrvabhavanA AyuSyanI samApti AyuSyanI pUrNasthiti bhogavIne ja thAya ke pUrNasthiti bhogavyA vinA paNa thAya e praznanuM samAdhAna prastuta sUtramAM karavAmAM AvyuM che. AyuSyanA be bheda che- apavarya ane anapavarca. upakramathI je AyuSyanI apavartana thai zake te apavarca. upakrama eTale apavartanAnuM 1. aDhIlIpamAM pa6 aMtartApI, 5 devakuru, 5 uttarakuru, 5 haimavata, 5 pairaNyavata, 5 harivarSa, paraNyaka-ATalA kSetro akarmabhUmi che ane temAM yugalika manuSya-tiryaMco hoya che. karmabhUmimAM suSamasuSamA, suSamA ane suSamaduHSamA e traNa ArAmAM yugalika manuSya-tiryaMco hoya che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrItattvArthAdhigamasUtra [avara sUpara nimitta. apavartanA eTale AyuSyanI sthitino hAsa. je AyuSyanI sthitino hrAsa thaI zake te AyuSya apavarya ke apavartanIya kahevAya che. upakramanA atyaMtara ane bAhya e be bheda che. temAM adhyavasAna abhyatara upakrama che. nimitta, AhAra, vedanA, parAghAta, sparza, zvAsocchavAsa e cha bAhya upakrama che. adhyavasAnanA rAga, sneha ane bhaya e traNa bheda che. rAgathI mRtyunuM dRSTAMta rUpavAna yuvAnane eka yuvatIe pIvA pANI ApyuM. tenA rUpamAM yuvatI mugdha banI. yuvAna pANI pIne tyAMthI cAlato thayo. yuvatI jatA yuvAnane ekITaze joI rahI. jayAM sudhI yuvAna dekhAyo tyAM sudhI yuvatIe yuvAna tarapha ja daSTi rAkhI. jayAre yuvAna dekhAto baMdha thayo tyAre hAya ! e yuvAna sAthe mAro yoga nahi thAya... Ama vicAratI te mRtyu pAmI. | snehathI mRtyunuM daSTAMta- sArthavAha paradezathI lAMbA kALe svaghare AvI rahyo hato. A avasare tenA mitroe e ghare pahoMce e pahelAM enI strInA premanI parIkSA karavA teNIne tamAro svAmI mRtyu pAmyo che evA samAcAra ApyA. samAcAra sAMbhaLatA ja sArthavAhanI strI mRtyu pAmI. sArthavAha ghare Avyo. patnInA mRtyunI vAta sAMbhaLIne te ja kSaNe e paNa mRtyu pAmyo.' bhayathI mRtyunuM daSTAMta- gajasukumAra munino ghAta karanAra somila brAhmaNa munino ghAta karIne ghara tarapha jaI rahyo hato tyAre rastAmAM kRSNa mahArAjane jotAM A mane mArI nAkhaze evA bhayathI mRtyu pAmyo. nimitta-viSa, zastra, sarpadaMza, agni, vIjaLI, sudhA, tRSA, ThaMDI, garamI vagere. AhAra adhika AhAra, kupathya AhAra vagere. vedanAmastakazULa vagere. parAghAta-paDI javuM vagere. sparza-jherI jaMtu, viSakanyA, jherI sarpa Adino sparza. zvAsocchavAsa-dama AdinA kAraNe zvAsocchavAsa jhaDapathI cAle athavA gabharAmaNa AdithI zvAsocchavAsa aTakI jAya. sparzathI mRtyunuM dRSTAMta- brahmadatta cakravartInA mRtyu pachI tenA putra brahmadattanI strI (strIratna) pAse viSaya sukhanI mAMgaNI karI. teNIe putrane 1. rU5 vagere viSayanA AkarSaNathI thato prema e rAga ane rUpa vagere viSayanA AkarSaNa vinA sAmAnyathI prema e sneha che. rUpAdithI strI vagere pratye thato prema e rAga, ane putrAdi upara thato prema e sneha che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 ao ra sU0 para zrItattvAdhigamasUtra kahyuM tuM mArA sparzane sahana nahi karI zake. putrane enA upara vizvAsa na thayo. AthI khAtarI karAvavA mATe teNIe putra samakSa ghoDAne sparza karyo. garamIthI ghoDAnuM zarIra agnithI mINa ogaLe tema ogaLavA lAgyuM. thoDI ja vAramAM azva mRtyu pAmyo. AhArathI mRtyunuM dRSTAMta- saMprati mahArAjAno pUrvabhavano bhikhArI jIva AhAra mATe dIkSA lai adhika bhojana karavAthI mRtyu pAmyo. nimitta, vedanA, parAghAta ane zvAsocchavAsathI mRtyu pAmyAnAM dRSTAMto jagatamAM ghaNAM ja banatAM hovAthI suprasiddha che. A sAta upakramothI AyuSyanI sthitino hrAsa thavAthI jaladI mRtyu thAya che. jema ke-koI jIvanuM AyuSya 100 varSanuM che, arthAt AyuSyanI sthiti 100 varSanI che, paNa te AyuSya apavarya hovAthI 75 varSa thatAM sarpadaMza Adi koI upakrama lAgavAthI bAkInuM saghaLuM AyuSya (bAkInI sthitimAM rahelA AyuSyanA daliko) aMtarmuhUrtamAM ja bhogavAI jAya che. tethI tenuM mRtyu thAya che. ahIM 25 varSanI sthitino hrAsa thaI gayo. A pramANe AyuSyanI apavartana thavAnuM kAraNa e che ke AyuSyanA baMdha vakhate AyuSyakarmanAM dalikono baMdha zithila thayo hoya che. je AyuSyakarmano baMdha gADha=majabUta thayo hoya e AyuSyanI sthitino hrAsa na thaI zake. je AyuSyanI sthitino hrAsa na thaI zake te AyuSya anapavarya ke anapavartanIya kahevAya che. anapavartanIya AyuSyanA be bheda che. sopakrama ane nirupakrama. je AyuSyane viSa Adi bAhya ke bhaya Adi atyaMtara upakramo prApta thAya te sopakrama anAvartanIya AyuSya. je AyuSyane upakramo prApta na thAya te niSpakrama anapavartanIya AyuSya. upakrama prApta thAya ke na thAya paNa anapavartanIya AyuSyanI sthitino hrAsa thAya ja nahi. A sUtramAM aupapAtika, caramadehI, uttama puruSa ane asaMkhyavarSa AyuSyavALA jIvonuM AyuSya anapavartanIya che ema jaNAvyuM che. e jIvomAM aupapAtika ane asaMkhyavarSa AyuSyavALA jIvonuM nirupakrama anapavartanIya AyuSya hoya che. caramadehI ane uttama puruSonuM nirupakrama ane sopakrama ema baMne prakAranuM anAvartanIya AyuSya hoya che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 2 sU0 52 ukta cAra prakArathI anya jIvo apavartya ke anapavartya ema baMne prakAranA AyuSyavALA hoya che. apavartya AyuSyavALA jIvonuM AyuSya upakrama lAgatAM ghaTI jAya che. 116 prazna apavartanIya AyuSyane jo upakrama na lAge to na paNa ghaTe ke avazya upakrama lAge ane ghaTe ja ? uttara- apavartanIya AyuSyane upakrama lAge, tethI te avazya ghaTI jAya. AthI apavartanIya AyuSya sopakrama ja hoya che. apavartanIya sopakrama AyuSya anapavartanIya sopakrama nirupakrama prazna- 100 varSanuM AyuSya 50 varSamAM zI rIte bhogavI zakAya ? zuM eka kalAkanuM kArya aDadhA kalAkamAM thai zake ? uttara- hA, eka kalAkanuM kArya aDadhA kalAkamAM to zuM eka miniTamAM paNa thai zake. A hakIkata AjanA vaijJAnika sAdhanothI paNa siddha thai zake che. pUrve manuSyo eka kalAkamAM jeTalo paMtha kApI zakatA hatA tenAthI paNa adhika paMtha Aje vaijJAnika sAdhano-vimAno dvArA eka miniTamAM kApI zakAya che. e pramANe anya ghaNAM kAryo pUrve jeTalA samayathI thatAM hatAM tenAthI ghaNAM ja TUMkA samayamAM Aje vaijJAnika sAdhano dvArA karI zakAya che. A viSayamAM zAstromAM vyAvahArika dRSTAMto paNa aneka ApyAM che. jema ke--(1) bhInuM vastra saMkelIne sUkavavAmAM Ave to sUkAtAM vAra lAge, paNa 1. vizeSAvazyakamAM 2055nI gAthAnI TIkAmAM apavartanIya AyuSyane upakrama lAge ja evo niyama nathI. AthI apavartanIya AyuSya upakrama lAge to ghaTI jAya, upakrama na lAge to na paNa ghaTe ema jaNAvyuM che. prastuta sUtranA bhASya AdimAM apavartanIya AyuSya avazya ghaTI jAya ema jaNAvyuM che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 2 sU0 pa2] zrItattvArthAdhigamasUtra 117 jo pahoLuM karIne sUkavavAmAM Ave to zIgha sUkAi jAya che. (2) ghAsanI gaMjIne baLatAM vAra lAge, paNa jo ghAsa chUTuM karI saLagAvavAmAM Ave to zIdhra baLI jAya che. (3) AmraphaLane jhADa upara pAkavAmAM je samaya lAge tenAthI bahu ja thoDA samayamAM ja ghAsanI aMdara mUkI pakAvI zakAya che. te ja pramANe apavarya AyuSyane upakrama lAgatAM bAkI rahelI sthitinA daliko eka aMtarmuhUrta mAtramAM ja bhogavAI jAya che, ane AyuSya pUrNa thAya che. ahIM AyuSyanA daliko bhogavavAnA rahI jAya che evuM nathI. badhA ja daliko bhogavAya che. paNa dalito alpakALamAM bhogavAya che. (12) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrItattvAdhigamasUtra [a0 3 sU0 1 trIjo adhyAya samyagdarzana, samyajJAna ane samyakucAritra e mokSamArga che. tattvonI zraddhA e samyagdarzana che. tattvonI zraddhA mATe tattvono bodha anivArya che. tattvonA bodha mATe jIvAdi tattvonuM nirUpaNa avazya karavuM joie. AthI sUtrakAra bhagavaMte bIjA adhyAyamAM judI judI daSTie jIvatattvanuM nirUpaNa karyuM. A trIjA adhyAyamAM paNa bhinna bhinna daSTie jIvonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. cAra gatine AzrayIne jIvonA nAraka, manuSya, tiryaMca ane deva ema cAra bhedo che. temAMthI ahIM sarva prathama nAraka jIvonuM varNana zarU kare che.' narakanI sAta pRthvInAM nAmortn-shrkraa-vaalkaa-p-dhm-tmo-mhaatmHprbhaa bhamayo thanADu-vAtI-DahpratiSa: sADathoDatha:pRthurA: II rU-2 || ratnaprabhA, zarkarAkhabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama.prabhA, mahAtamaprabhA ema sAta bhUmio pRthvIo che. e sAta pRthvIo, ghanAMbu, vAta ane AkAzane AdhAre rahelI che. kramazaH eka ekanI nIce AvelI che, ane kramazaH vadhAre vadhAre pahoLI che. prathama ratnaprabhA pRthvI eka rAja (svaMyabhUramaNa samudra sudhI) pahoLI che. bIjI pRthvI aDhI rAja pahoLI che. trIjI pRthvI cAra rAja pahoLI che. cothI pRthvI pAMca rAja pahoLI che. pAMcamI pRthvI cha rAja pahoLI che. chaThThI pRthvI sADA cha rAja pahoLI che. sAtamI pRthvI sAta rAja pahoLI che. A pramANe pRthvIo nIce nIce vadhAre pahoLI hovAthI kramazaH cattA rAkhelA nAnA chatranI nIce cattA rAkhelA moTA chatranA jevo temano AkAra che. 1, athavA bIjA adhyAya pachI trIjA adhyAyano saMbaMdha A pramANe che. lokanI UMcAi cauda rAja che. teno AkAra baMne hAtha keDe rAkhIne be paga pahoLA karIne TaTTAra UbhelA puruSa jevo che. AvA lokanA apoloka, ticha(madhya)loka ane Urdhvaloka ema traNa vibhAga che. temAM keDathI paga sudhIno bhAga te apoloka che. nAbhi pradeza te tichaloka che. uparano bhAga te Urdhvaloka che. ahIM Urdhva-adha: ane tichalokanI vyavasthA meruparvatanI madhyamAM rahelA ATha rucakapradezanI apekSAe che. eTale ke cakapradezanI upara 900 yojana ane nIce 900 yojana ema 1800 yojana tichaloka che. tichalokanI upara Urdhvaloka ane tichalokanI nIce adholoka che. jayAre rAja( raju)nI apekSAe vicArIe to nIcenA sAta rAjamAM adholoka che. uparanA sAta rAjamAM tichaloka+Urdhvaloka che. A trIjA. adhyAyamAM kramazaH adholoka vagere traNa prakAranA lokanuM varNana karavAmAM AvyuM che. 2. rAjanuM rajunuM) mApa-nimiSamAtramAM (AMkhanA palakArAmAM) eka lAkha yojana janAra deva cha mahinA sudhImAM jeTaluM aMtara kApe teTalAM aMtarane eka rAja kahevAya. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a03 sU0 1] 119 zrItattvAdhigamasUtra cauda rAja loka lokanI upara anaMta aloka alokAkAza lokanI pharato badhI dizAmAM anaMta aloka lokano agrabhAge (N+ pahoLAI 1 rAja - anaMtAnaMta sitAtmAo siddhazilA (mokSa sthAna) 45 lAkha yojana lAMbI -pAMca anuttara vimAna &te nDa, 1vimAna 107vimAna 'hoovimAna 0i urvaloka, parAja\12 rAja\13 rAja \ 14 rAja 000 8 nava zaiveyaka kula 318 vimAna accata 1i9 prArata urvaloka mApadaMDa mAra mAnata - nA /12 rAjanArA | 8 sahasAra - pahoLAI 5 rAja vaimAnidevaloka * tAMtaka babaloka 3bipi devonAM sthAnaka nava lokanikI alokAkAza lokanI pharato badhI. sanatakumAra dizAmAM anaMta aloka devonAM sthAna.. AlokAkAza lokanI pharato badhI dizAmAM anaMta aloka che. Urvaloka \10 rAja \9 rAja \ 8 rAja * Urdhvaloka che ke i 1 rAja | 2 rAja | 3 rAja | 4 rAja | 5 rAja | 6 rAja | 7 rAja | 8 rAja | 9 rAja |10 rAja | 11 rAjaJ12 rAja T13 rAja |14 rAja | madhyaloka - manuSyaloka vANavyaMtara-vyaMtara-bhavanapati devonAM sthAna - cara - acara jyotiSacaka *- meru parvata - ticchalokavartI asaMkhya dvIpa-samudro - pahoLAI 1 rAja -14 rAjalokanuM madhyabiMdu -pahelI naraka pRthvI - ratna prabhA -bIjI naraka pRthvI 2-prabhA rA lokanI UMcAI 14 rAja pramANe che. 1 rAja = asaMkhya yojana khANa 7 rAja / rAjA trasanADI 1 rAja pahoLI 14 rAja lAMbI 6 rAja nAta nAta jAkArA paNonka trasanADI 1 rAja pahoLI - 14 rAja lAMbI LL-trIjI naraka pRthvI rAja adholoka aAkAza sppAka 5 rAja / 4 rAja -cothI naraka pRthvI 4 rAja pAMcamI naraka pRthvI sAta naraka pRthvI 3 rAja dhanavAna nAta AkAza 'mAmApanodauM panaghAta ArdAna AkAza * prabhApIus / 8 rAja - chaThThI naraka pRthvI 2 rAja ( 2 rAja panA mApadaMDa gAkAra pApA podaka sAtamI naraka pRthvI 1 rAja nAta lokanI nIce anaMta aloka che. 1 rAja | 2 rAja 3 rAja ja AkAza. ahIM lokanI pahoLAI 7 rAja pramANe che 4 rAjaLT 5 rAja | 6 rAja | 7 rAja Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zItajvAdhigamasUtra mi0 3 sU01 pratyeka pRthvI ghanAMbu, ghanavAta, tanuvAta ane AkAzane AdhAre rahelI che. ghanAMbu eTale ghana pANI. ghanavAta eTale ghanavAyu. tanuvAta eTale pAtaLo vAyuM. dhanAMbune ghanodadhi paNa kahevAmAM Ave che. sarvaprathama AkAza che. bAda AkAzanA AdhAre tanuvAta rahela che. bAda tanuvAtanA AdhAre ghanavAta rahela che. bAda ghanavAtanA AdhAre ghanAMbu=ghanodadhi rahela che. bAda ghanodadhinA AdhAre tamatamaprabhA pRthvI rahelI che. bAda punaH kramazaH AkAza, tanuvAta, ghanavAta, ghanodadhi ane tamaprabhA pRthvI che. e pramANe sAtamI pRthvI sudhI A ja krama che. A vicAraNA nIcethI uparanI apekSAe che. paNa jo uparathI nIcenI apekSAe vicAra karavAmAM Ave to, sarvaprathama ratnaprabhA pRthvI che. bAda ghanodadhi che. bAda ghanavAta che. bAda tanuvAta che. aMte AkAza che. tyAra pachI punaH zarkarAmabhA pRthvI, ghanodadhi, dhanavAta, tanuvAta ane AkAza che. e pramANe sAtamI pRthvI sudhI A ja krama che. sarvatra AkAzano koI AdhAra nathI. kAraNa ke AkAza pratiti che ane anyane mAdhAra rUpa paNa che. ghanodadhi vagere valayanA=baMgaDInA AkAre AvelA hovAthI temane valaya kahevAmAM Ave che. ghanodadhi valaya, ghanavAta valaya ane tanuvAta valaya. ApaNe ratnaprabhA pRthvI upara chIe. ratnaprabhA pRthvImAM manuSyo, tiryaMco, bhavanapati-vyaMtaradevo tathA nArako ema cAreya prakAranA jIvo che." ratnaprabhA vagerenI jADAI ane pahoLAI nIce mujaba che. pRthvI | pRthvInI jADAI | pRthvInI 'khataro | narakAvAso ratnaprabhA | 180000 yojana | eka raju | 13 | 30 lAkha zarkaraprabhA ! 132000 yojana | aDhI raju | 11 | 25 lAkha | vAlukaprabhA | 128000 yojana | cAra raju | 9 | 15 lAkha paMkaprabhA | 120000 yojana | pAMca raju 10 lAkha dhUmaprabhA 118000 yojana chi raju 3 lAkha | tamaprabhA | 116000 yojana | sADA cha raju| 3 | 99,995 | tamatamaprabhA 108000 yojana | sAta raju | 1 | 5 1. devo vagereno ratnaprabhAnA kayA bhAgamAM vAsa che te mATe cothA adhyAyanA pahelA sUtranA vivecanamAM juo. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 a0 3 sU02] zrItattvAdhigamasUtra dareka pRthvImAM eka pRthvIthI bIjI pRthvI vaccenuM aMtara asaMkhyAta koDAkoDi yojana che. ratnaprabhA Adi sAta pRthvImAM anukrame 13, 11, 9, 7, 5, 3 ane 1 prataro AvelA che. pratiro ( prastaro) mALavALA makAnanA uparanA bhAgamAM AvelA taLiyA samAna hoya che. ratnaprabhA Adi pRthvImAM anukrame 30 lAkha, 25 lAkha, 15 lAkha, 10 lAkha, 3 lAkha, 99995 ane 5 narakAvAso che. prathama pRthvImAM ratnonI pradhAnatA hovAthI tene ratnaprabhA kahevAmAM Ave che. bIjI pRthvImAM zarkarAnIkAMkarAnI mukhyatA hovAthI tene zarkarAmabhA kahevAmAM Ave che. trIjI pRthvImAM retInI pracuratA hovAthI tenuM vAlukAprabhA nAma che. cothI pRthvImAM kAdava ghaNo hovAthI tenuM paMtaprabhA nAma che. pAMcamI pRthvImAM dhumADo bahu hovAthI te dhUmaprabhA tarIke oLakhAya che. chaThThI pRthvImAM tamatraaMdhakAra vizeSa hovAthI te tama prabhA tarIke oLakhAya che. sAtamI pRthvImAM atizaya aMdhakAra hovAthI tene tamatamaprabhA kahevAmAM Ave che. dareka pRthvImAM ghanodadhinI jADAI vIsa hajAra yojana che. ghanavAta tathA tanuvAtanI jADAI dareka pRthvImAM asaMkhyAta yojana che. paNa nIce nIcenI pRthvImAM ghanavAna ane tanuvAtanI jADAI adhika adhika che. prazna- vAyu bIje kyAMya gayA vinA sadA pANIne dhAraNa karI rAkhe che, pANI paNa kyAMya phelAyA vinA pRthvIne dhAraNa karI rAkhe che, ane pRthvIono pANImAM pralaya thato nathI. A rIte anAdi kALathI sadA satata rahevAmAM kAraNa zuM che? uttara- Ama rahevAmAM lokasthiti=lokAnubhAva ja kAraNa che. (1) narakAvAsonuM varNana tAnuM nAale | 2-2 ratnaprabhA Adi dareka pRthvImAM narako=narakAvAso AvelA che. ratnaprabhA Adi dareka pRthvInI jeTalI jADAI che temAMthI upara ane nIce eka eka hajAra yojana choDIne bAkInA bhAgamAM narako che. jemake ratnaprabhA pRthvInI jADAI 180000 yojana che. to uparanA eka hajAra yojana tathA nIcenA eka hajAra yojana choDIne madhyanA 178000 yojanamAM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 3 sU0 3 narako che. e ja pramANe dareka pRthvImAM paNa samajavuM. paNa sAtamI pRthvImAM upara sADA bAvana hajAra ane nIce paNa sADA bAvana hajAra choDI bAkInA traNa hajAra yojanamAM nArakAvAso che. ratnaprabhA Adi sAta pRthvImAM anukrame 13, 11, 9, 7, 5, 3 ane 1 prastaro (=ataro) AvelA che. pratiro mALavALA makAnanA uparanA bhAgamAM Avela chajA-taLIyA samAna hoya che. A pratiro upara upara AvelAM che. e pratiromAM nArakAvAso AvelA che. ratnaprabhA Adi pRthvImAM anukrame 30 lAkha, 25 lAkha, 15 lAkha, 10 lAkha, 3 lAkha, 90995 ane 5 narakAvAso che. A narako narakAvAso mukhyatayA traNa prakAranA che. Indraka, paMktigata ane puSpAvakIrNa. barobara madhyamAM Avela narakAvAsane Indraka kahevAmAM Ave che. dizA vidizAmAM AvelA paMktibaddha narakAvAso paMktigata kahevAya che. chavAyelA puSponI jema chUTA chUTA AvelA narakAvAso puSpAvakIrNa kahevAya che. badhA Indraka narakAvAsa goLa che. paMktigata narakAvAso trikhUNIyA, cokhkhaNIyA ane vATalAkAre che. puSpAvakIrNa narakAvAso judA judA azubha AkAravALA che. dareka narakAvAsanI UMcAI traNa hajAra yojana che. laMbAi-pahoLAImAM keTalAka narakAvAsI saMkhyAtA yojana to keTalAka asaMkhyAtA yojana che. prathama narakamAM Avela pahelo sImaMtaka nAmano Indraka narakAvAsa 45 lAkha yojana lAMbo-pahoLo che. sAtamI narakamAM Avela aMtima apratiSThAna nAmano Indraka narakAvAsa 1 lAkha yojana lAMbo-pahoLo che. (2) narakamAM lezyA AdinI azubhatAnityakSamatapatna-paridhAma-venA-vidiyA: A rU-rU I nArako sadA azubhatara vezyA, pariNAma, deha, vedanA ane vikiyAvALA hoya che. narakanA jIvomAM vezyA ati azubha, pagalavarNa Adino pariNAma azubha, dehaazubha, vedanA atizaya, uttaravaikriya zarIra atyaMta azubha hoya che. (1) azubhalezyA-narakanA jIvomAM kRSNa, nIla ane kApota e traNa azubha lezyAo hoya che. pahelI ane bIjI narakanA jIvomAM kApotalezyA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 3 sU0 3] zrItattvAthiidhagamasUtra 123 hoya che. trIjI pRthvImAM uparanA bhAgamAM AvelA nArakone kApo ane nIcenA bhAgamAM AvelA nArakone nIla legyA hoya che. cothI narakanA jIvomAM nIla glezyA hoya che. pAMcamI narakamAM uparanA bhAganA jIvomAM nIla ane nIcenA bhAganA jIvomAM kRSNa lezyA hoya che. chaThThI tathA sAtamI narakamAM kRSNa lezyA hoya che. paNa chaThThIthI sAtamI pRthvImAM vadhAre azubha hoya che. prazna- narakamAM samyaktva pAmelA tathA navIna samyakatva pAmanArA jIvo paNa hoya che. temanI vezyA zubha hoya che. to A sUtra sAthe virodha nahi Ave ? uttara- nA. legyAnA dravya ane bhAva ema be bhedo che. temAM ahIM dravyalezyAne AzrayIne azubhalezyA hoya ema pratipAdana karyuM che. bhAvalezyA to narakanA jIvomAM chae hoya che. athavA ahIM azubhalezyAnuM pratipAdana bahulatAne AzrayIne hoya ema paNa saMbhave che. zubhalezyAvALA jIvo karatAM azubhalezyAvALA jIvo vadhAre che. A dRSTie TIkAmAM batAvavAmAM Avela "3Apare citta-nArA para taravA saMmatti, sarvitiSa - nArakomAM samyaktvanI pratipatti hovAthI e vezyA hoya che. e matAMtaranuM paNa samAdhAna thaI jAya che. (2) azubha pariNAma-narakamAM pudgalono pariNAma atyaMta azubha hoya che. baMdhana, gati, saMsthAna, bheda, varNa, gaMdha, rasa, sparza, agurulaghu ane zabda e daza prakArano pudgala pariNAma azubha che. baMdhana- zarIra Adi sAthe saMbaMdhamAM AvatA pudgalo atyaMta azubha hoya che. gati- aprazastavihAyogati nAmakarmano udaya hovAthI nArakonI gati UMTa AdinI jevI aprazasta hoya che. saMsthAna- jIvonI tema ja bhUminI AkRti jonArane uga utpanna thAya tevI hoya che. bheda- zarIra, bhIMta vageremAMthI kharatA pudgalo atyaMta azubha pariNAmavALA bane che. varNa-sarvatra aMdhakAra chavAyelo rahe che. taLIyAno bhAga zleSma Adi azuci padArthathI lepAyelo hoya tevo dekhAya che. dareka padArthano varNa trAsa upajAve tevo atizaya kRSNa hoya che. gaMdha-narakanI bhUmio jhADo, pezAba, lohI, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 24 zrItattvAthiidhagamasUtra [a03 sU03 mAMsa, carabI vagere azubha padArthothI kharaDAyelI hovAthI temAMthI sadA durgadha chUTe che. rasa- narakanA padArthono rasa paNa lImaDA AdinA rasathI adhika kaDavo hoya che. sparza- narakanA padArthono sparza paNa adhika uSNa ane vRzcikadaMza AdithI paNa adhika pIDA upajAvanAra hoya che. agurulaghuzarIrano agurulaghu pariNAma aneka duHkhono Azraya hovAthI aniSTa-azubha hoya che. zabda- he mAtA ! he pitA ! amane choDAvo ! kaSTamAMthI bacAvo ! AvA aneka prakAranA karuNa zabdo saMbhaLAya che. A zabdo sAMbhaLavA mAtrathI trAsa utpanna kare che. (3) azubhadeha- narakanA jIvonuM zarIra huDaka saMsthAnavALuM hoya che. zarIranA avayavonI racanA paNa beDoLa hoya che. temanuM zarIra vaikriya hovA chatAM devonA jevuM zubha=pavitra nathI hotuM, kiMtu mala-mUtra Adi azubha padArthothI bhareluM hoya che. zarIrano varNa atizaya kRSNa ane bhaya utpanna karanAra hoya che. (4) azubhavedanA-narakanA jIvone kSetra saMbaMdhI, parasparodarita ane asurodIvita (=paramAdhAmIkRta) ema traNa prakAranI vedanA niraMtara hoya che. parasparoTIrita ane asuroTIrita vedanAnuM pratipAdana cothA-pAMcamA sUtramAM che tethI ahIM kSetra saMbaMdhI vedanAnuM pratipAdana che. narakamAM zIta, uSNa, bhUkha, tRSA, khaNaja, parAdhInatA, javara, dAha, bhaya, zokae daza prakAranI kSetrakRta= kSetra saMbaMdhI vedanA che. zItavedanA- narakamAM sahana karavI paDatI ThaMDIno Acho khyAla ApaNane Ave e mATe zAsamAM suMdara upamAthI narakanI ThaMDInuM varNana karyuM che. poSa mAsanI rAtri hoya, AkAza vAdaLarahita hoya, zarIrane kaMpAve tevo susavATA mArato pavana vAto hoya, A samaye koI mANasa himaparvatanA atyaMta uparanA bhAgamAM beTho hoya, cAre bAju jarA paNa agni na hoya, cotarapha jagyA khulI hoya, tenA zarIra upara eka paNa vastra na hoya, A samaye te mANasane ThaMDInuM duHkha jeTaluM hoya tethI anaMtagaNuM duHkha narakavAsamAM 1. narakamAM mAMsa vagere hotuM nathI, paNa mAMsa vagere jevA pRthvInA pariNAma hoya che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a03 sU03] zrItattvAdhigamasUtra 125 rahelA nArakone hoya che. te paNa amuka samaya sudhI nahi, paNa niraMtara-sadA mATe AvI vedanA rahe che. AvI ThaMDInI vedanA anubhavatA te nArakone tyAMthI upADI ahIM manuSyalokamAM upara kahelA ThaMDA sthaLe mUkavAmAM Ave to jANe ThaMDI ane pavana vinAnA sthAnamAM hoya tema ghasaghasATa UMghI jAya. uSNavedanA- narakamAM thatI uSNavedanAne paNa zAstrakAroe bahu ja suMdara upamAthI samajAvI che. jeTha mahino hoya, AkAza vAdaLathI rahita hoya, madhyAhna samaye sUrya barobara AkAzanA madhya bhAge AvI gayo hoya, pavana bilakula na hoya, A samaye pittaprakopavALA ane chatrIrahita manuSyane sUryanA atizaya tApathI je vedanA thAya tenAthI anaMtagaNI vedanA narakanA jIvone hoya che. AvI tIvra uSNa vedanAne sahana karatA nArakane upADI manuSyalokamAM pUrvokta sthaLe mUkavAmAM Ave to te jANe koI garamI vinAnI zItala pavanavALI jagyAmAM hoya tema ghasaghasATa uMghI jAya. pahelI, bIjI ane trIjI narakamAM uSNa vedanA hoya che. cothI narakamAM paNa nArakone uSNa tathA thoDA nArakone zIta vedanA hoya che. pAMcamI narakamAM ghaNA nArakone zIta tathA thoDA nArakone uSNa vedanA hoya che. AthI cothIpAMcamI narakamAM baMne prakAranI vedanA hoya che. chaThThI-sAtamI narakamAM zIta vedanA hoya che. sudhAvedanA- narakanA jIvone bhUkha eTalI badhI hoya ke, jagatamAM rahelA badhA ja anAjanuM bhakSaNa karI jAya, ghInA aneka samudrone khalAsa karI nAkhe, dUdhanA samudro pI jAya, yAvat jagatanA badhA pudgalonuM bhakSaNa karI jAya, to paNa temanI sudhA na zake, balba adhika adhika vRddhi pAme. tRSAvedanA- nArakone tRSA paNa sakhata hoya che. jagatanA saghaLA samudronuM pAna karI jAya to paNa tRSA zAMta na thAya, sadA hoTha sUkAyelA ja rahe, sadA gaLAmAM zoSa rahyA ja kare. khaNaja- charIthI zarIrane khaNe to paNa na maTe tevI ati tIvra kharaja niraMtara rahyA kare che. parAdhInatA- sadA paramAdhAmIone vaza rahevuM paDe che. jvara-manuSyane adhikamAM adhika jeTalo tAva Ave tenAthI anaMtagaNo vara narakanA jIvone hoya che. dAha- zarIramAM sadAdAha-baLatarA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrItattvAthiidhagamasUtra [a03 sU04 rahyA kare che. bhaya- avadhijJAna ke virbhAgajJAna hovAthI AgAmI duHkhane jANe, tethI sadA bhayabhIta rahe che. paramAdhAmI tathA nArakono paNa bhaya rahyA kare che. zoka- duHkha, bhaya AdinA kAraNe sadA zokAtura rahe che. (5) azubhavikiyA- narakanA jIvone azubha nAma karmano udaya hovAthI zubha uttara vaikriya zarIra banAvavA prayatna kare chatAM azubha ja bane che. prazna- naraka ane nAraka zabdamAM arthabheda che ke eka artha che ? uttara- sAmAnyathI baMne zabdamAM arthano bheda che. naraka eTale ratnaprabhA Adi sAta pRthvIo arthAt jIvone utpanna thavAnuM sthAna. nAraka eTale narakamAM utpanna thato jIva. paNa kyAreka narakano artha AdhAramAM AdheyanA upacArathI narakano jIva paNa thAya che. A sUtramAM azubha pariNAmanuM varNana yathAyogya naraka zabdanA baMne arthane AzrayIne karavAmAM AvyuM che. azubha lezyA vagerenuM varNana jIvarUpa arthane AzrayIne karavAmAM AvyuM che. prazna- azubhatara zabdano kayo artha che? uttara- azubhatara eTale nIce nIcenI narakamAM vadhAre vadhAre azubha. lezyA Adi nIce nIcenI narakamAM adhika adhika azubha hoya che. prazna- ahIM nitya zabdano zo artha che? uttara- ahIM nitya eTale niraMtara. azubha lezyA vagere amuka samaya sudhI hoya, bAda nahi, punaH zarU thAya, ema nahi; kintu niraMtara hoya che. (3) narakamAM parasparoTIrita vedanAparasparoloriNA : rU-4 nArako paraspara udarita ( narakanA jIvothI paraspara karAtA) duHkhavALA hoya che. pUrvabhavanA vairI be jIva ekasthAne utpanna thayA hoya to letrAnubhAvajanita zastrothI paraspara yuddha kare che. are ! vairI na hoya chatAM A mAro pUrvabhavano vairI che ema asatya kalpanA karIne eka zerIno kUtaro bIjI zerInA kUtarA pAchaLa paDe tema tenI pAchaLa paDe che ane zastrothI yuddha karavA maMDI paDe che. paraspara yuddha mizrAdaSTi nArako ja kare, samyagdaSTi nahi. samyagdaSTi nArako to samatA bhAve sahana kare che. (4). Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 3 sU0 5] zrItattvAdhigamasUtra narakamAM paramAdhAmIkRta vedanA-- saMkliSTAsurodIritaduHkhAzca prAk caturthyAH // 3-5 // trIjI naraka sudhInA nArako saMkliSTa asurothI=paramAdhAmIothI paNa duHkha pAme che. 127 aMba, aMbarisa, zyAma, zabala, rudra, uparudra, kAla, mahAkAla, asipatra, dhanu, kuMbha, vAluka, vaitaraNI, kharasvara, mahAghoSa ema paMdara prakAranA paramAdhAmIo che. A paramAdhAmIo navA utpanna thayelA narakanA jIvanI pAse siMhagarjanA karatA cAre taraphathI doDI Ave che. are ! A pApIne mAro ! ene chedI nAMkho ! enI kAyAnA TukaDe TukaDA karI nAMkho, e pramANe kahIne bhAlA, bANa, talavAra vagere aneka prakAranA zastrono upayoga karI narakanA jIvane vIMdhI nAkhe che... chedI nAkhe che. aMba jAtinA paramAdhAmIo ramatathI vividha prakAranA bhayo utpanna kare che. bhayathI nAsatA jIvonI pAchaLa paDe che. dUra sudhI pAchaLa doDIne kUtarAnI jema Ama tema doDAve che. are ! AkAzamAM UMce lai jaine addharathI UMdhA mastake paththaranI jema nIce mUkI de che. nIce paDatAM temane vajramaya saLIyAo vaDe vIMdhe che. mudgara AdithI sakhata prahAra kare che. aMbarisa paramAdhAmIo aMbajAtinA paramAdhAmIo vaDe haNAvAthI mUrchita tathA nizcetana jevA banI gayelA nArakonA zarIrane karpaNIothI (kApavAnA sAdhanothI) kApIne TukaDe TukaDA karI nAMkhe che, jANe ke zAka samAryuM. zyAma jAtinA paramAdhAmIo paNa temanA aMgopAMgo chedI nAkhe che. ghaTikAlaya(=kuMbhI)mAMthI kADhIne nIce vajramaya bhUmi upara pheMke che, jANe ke bola (-daDo) pheMkyo. vajramaya aNIdAra daMDa vaDe vIMdhI nAMkhe che. cAbukanA prahAra kare che. pagathI khUMdI nAkhe che. zabala jAtinA paramAdhAmIo to hada karI nAMkhe che. peTa ane hRdayane cIrI AMtaraDAM, carabI, mAMsa vagere bahAra kADhe che ane temane tenAM darzana karAve che. rudra jAtinA asuro paNa kyAM pAchI pAnI kare ema che. e to dhamadhamATa karatAM tyAM Ave che ane talavAra calAve che. trizULa, zULa, vajramaya zULI vageremAM nA2kone parove che. pachI dhagadhagatI citAmAM homI de che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrItatvAdhigamasUtra 0i 3 105 upaddha jAtinA devo drothI zuM Utare tevA che? nahi, nahi. e to temanAthI savAyA che. eddhanathI paNa upadmache. upaddhaparamAdhAmIonArakonA aMgopAMgonA khaMDa khaMDaTukaDA karIne strothI paNa adhika vedanA utpanna kare che. kAla jAtinA paramAdhAmIo duHkhathI raDatA nArakone pakaDI pakaDIne dhagadhagatI loDhI vageremAM jIvatA mAchalAnI jema pakAve che. mahAkAla paramAdhAmIothI thatI viDaMbanAnI to vAta ja zI karavI? e mAtra kAla nathI, mahAkAla che. mahAkAla paramAdhAmIo nArakone temanA zarIramAMthI siMhanA pUcha jevA AkAravALA ane koDI pramANa mAMsanA TukaDAo kApIne khavaDAve che. asipatra jAtinA paramAdhAmIonuM kAma asipatra talavAra calAvavAnuM che. talavAra Adi zastro vaDe hAtha, paga, sAthaLa, bAhu, mastaka tathA anya aMgopAMgone chedIne chinnabhinna karI nAkhe che. dhanu jatinA paramAdhAmIo asipatra vana vikarvIne dekhADe che. chAyAnA abhilASI bicArA nArako tyAM jAya che. paNa tyAM jatAM ja temane ati duHkhano anubhava thAya che. A vanamAM talavAra Adi zasanA AkAra samAna patrovALA vRkSo hoya che. nArako Ave eTale tarata A paramAdhAmo pavana vikarve che. AthI vRkSonA paNe dhaDAdhaDa kharavA mAMDe che ane nArakonA hAtha, paga, kAna, hoTha vagere avayavo kapAI jAya che. temAMthI lohInI dhArAo chUTe che. kuMbha jAtinA paramAdhAmIo nArakone kuMbhI(=lokhaMDanI loDhItAvaDInA AkAra jevI hoya), pacanaka(pakAvavAnuM sAdhana), zuMThaka(=vajano tIkSNa khIlo) vagere sAdhano upara pakAve che-zeke che. vAluka jAtinA paramAdhAmIo nArakone bhaThThInI retIthI anaMtagaNI tapelI kadaMbavAlukA nAmanI pRthvImAM taDataDa phUTatA caNAnI jema zekI nAkhe che. vaitaraNI jAtinA paramAdhAmIo vaitaraNI nadI vikarvIne temAM nArakone calAve che. A nadImAM UkaLatA lAkSArasano dhodhamAra pravAha vaheto hoya che. temAM carabI, paru, lohI, vALa ane hADakAM taNAtAM hoya che. atyaMta tapI gayelI loDhAnI nAvamAM besADe che. kharasvara jAtinA paramAdhAmIo kaThora zabdonA pralApo karatA doDI Ave che. nArako pAse kuhADAothI paraspara zarIranI cAmaDI cholAvarAve che. te paNa Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 3 0 5] zrItattvArthAdhigamasUtra 129 nirdayapaNe karavato vaDe zarIranA madhyabhAgane lAkaDAnI jema phADe che. vikarALa ane vajranA tIkSNa kAMTAothI bharapUra bhayaMkara moTA zAlmali vRkSo upara caDAve che. mahAghoSa jAtinA paramAdhAmIo nArakone gaganabhedI zabdothI bhayabhIta banAvI de che. bhayathI nAsabhAga karatA nArakone pakaDIne vadhasthAnamAM rokIne aneka prakAranI kadarthanA pamADe che. 1 are ! A pramANe paramAdhAmIo nArakone pachADe, kApI nAMkhe, taLI nAkhe, chinnabhinna karI nAkhe, bALI nAkhe, zekI nAkhe, ogALI nAkhe, chatAM temanuM zarIra pApanA udayathI pArAnA rasanI jema te ja pramANe maLI jAya. 1. paramAdhAmIo marIne aMDagolika manuSya thAya che. tenI vigata A pramANe che-- gaMgA ane siMdhu e be nadIo lavaNa samudramAM je sthaLe praveza kare che te sthAnanI dakSiNa dizAmAM jaMbudvIpanI jagatInI vedikAthI paMcAvana yojana dUra eka dvIpa che. te dvIpamAM suDatAlIsa guphAo che. temAM jaLacArI manuSyo rahe che. te manuSyo pahelA saMghayaNavALA madya-pAnamAM Asakta, mAMsa khAnArA ane kALA raMganA hoya che. te manuSyo 'aMDagolika' evA nAmathI oLakhAya che. temanA aMDanI goLIne (=pezAba nIkaLavAnI indriyanI bAjumAM rahelI goLIne) camarI gAyanA pucchanA kezathI gUMthIne kAna sAthe bAMdhI ratnanA vepArIo samudramAM praveza kare che. e aMDagoLInA prabhAvathI magara vagere jalacara prANIo koi jAtano upadrava karatA nathI. AthI vepArIo samudramAMthI ratno vagere laine salAmatIthI bahAra Ave che. ratnanA vepArIo nIce mujaba upAya karIne khaMDagoLIo le che. lavaNa samudramAM ratna nAmano dvIpa che. temAM ratnanA vepArIo rahe che. teo samudranI pAse je sthAne ghaMTInA AkAre vajrazilAnA saMpuTo (arthAt vajranI amuka prakAranI ghaMTIo) che tyAM AvIne te saMpuTo ughADI temAM magha, mAMsa, madha ane mAkhaNa e cAra mahA vigaio bhare che. pachI je sthAne aMDagolika manuSyo rahe che tyAM magha vagere laine Ave che. temane dUrathI ja joine khaMDagoliko mA2vA mATe doDe che. AthI vepA2Io thoDA thoDA AMtare magha mAMsa AdithI bharelA pAtro mUkatA mUkatA nAsavA mAMDe che. aMDagoliko te pAtromAMthI mAMsAdi khAtA khAtA doDe che. chevaTe vazilAnA saMpuTo pAse Ave che ane temAM magha-mAMsa vagere joine khAvA mATe tenI aMdara praveza kare che. pachI vepArIo potAnA sthAne cAlyA jAya che. aMDagoliko vajazilAnA saMpuTomAM magha-mAMsa vagere khAtA pAMca, cha yAvat daza divaso pasAra kare che. teTalAmAM te vepArIo bakhatara paherI talavAra vagere zastro laine tyAM AvI sAta ATha maMDala karIne te saMpuTone gherI le che ane turata saMpuTone baMdha karI de che kAraNa ke temAMthI jo eka paNa aMDagolika nIkaLI jAya to badhAne mArI nAkhe evo baLavAna hoya che. pachI vepArIo yaMtra vaDe te vajanI ghaMTImAM temane daLe che. te atyaMta baLavALA hovAthI eka varSa sudhI daLAya tyAre maraNa pAme che. AthI eka varSa sudhI sakhata vedanA sahana kare che. temane daLatAM temanA zarIranA avayavo cUrNanI jema bahAra nIkaLatA jAya che. temAMthI vepArIo tenA aMDanI goLIo zodhI le che. te aMDagoLIono upa2 kahyA mujaba upayoga kare che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrItattvAdhigamasUtra (a) 3 sU0 6 bicAro nArako motane icchatA hovA chatAM (AyuSyanI samApti vinA) maratA ja nathI. jema ApasamAM laDatA be mallo vagerene joIne pApAnubaMdhI puNavALA manuSyo AnaMda pAme che, tema paramAdhAmIo nArakone paraspara laDatA ane mArAmArI karatA joine AnaMda pAme che. rAjI thaIne aTTahAsya kare che, vastro pheMke che, tALIo vagADe che, siMhanI jema jorathI garjanA kare che. prazna- paramAdhAmIo devo hovAthI temanI pAse AnaMda mANavAnAM aneka bIjAM sAdhano hovA chatAM A rIte AnaMda zA mATe mANe che ? uttara- temane pApAnubaMdhI puNya Adi aneka kAraNothI AvA pApa karmamAM ja AnaMda Ave che. AthI AnaMda pAmavAnAM bIjA sAdhano hovA chatAM nArakone duHkha ApIne ane paraspara laDatA joine AnaMda anubhave che. (5) nArakonA AyuSyanI utkRSTa sthititea-tri-sata-ra-satalA-tAvirati-trayAzAsaagropmaaH sattvAnAM parA sthitiH // 3-6 // prathama naraka AdimAM nArakonA AyuSyanI utkRSTa sthiti anukrame 1, 3, 7, 10, 17, 22, 33 sAgaropamanI che. utkRSTa sthiti eTale vadhAremAM vadhAre sthiti, arthAt je sthitithI vadhAre anya sthiti na hoya te aMtima adhika sthiti utkRSTa sthiti kahevAya che. A sUtramAM mAtra utkRSTa sthiti batAvI che. jaghanyasthiti cothA adhyAyamAM batAvaze. narakagati saMbaMdhI vizeSa mAhitI lokanA mukhyatayA Urdhva, adho ane tiryam ema traNa bheda che. temAM ahIM sudhI adholokanuM varNana karyuM. have tiryagu=ticcha lokanuM varNana Ave che. paNa te pahelAM ApaNe naraka aMgenI thoDI vizeSatAo vicArI laie. koNa kaI naraka sudhI utpanna thaI zake? asaMzI paryApta tiryaMca paMcendriya pahelI narakamAM ja utpanna thaI zake. garbhaja bhujaparisarpa bIjI naraka sudhI utpanna thai zake. pakSI trIjI naraka sudhI utpanna thaI zake. siMha cothI naraka 1. naraka duHkhonuM vizeSa varNana sthAnAMga sUtra, bhavabhAvanA vagere graMthomAM che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 3 sU0 6] zrItattvArthAdhigamasUtra 131 sudhI utpanna thai zake. sarpa pAMcamI naraka sudhI utpanna thai zake. strI chaThThI naraka sudhI utpanna thai zake. manuSya ane matsya sAtamI naraka sudhI utpanna thai zake. narakanuM AyuSya kayA jIvo bAMdhe ? mithyAdRSTi, mahAAraMbhI, mahAparigrahI, mAMsAhArI, paMcendriya prANIono vadha karanAra, tIvra krodhI, raudrapariNAmI vagere prakAranA jIvo narakAyu bAMdhe. kayA jIvo na2kamAMthI AvelA che, ane punaH narakamAM jAya ? atikrUra ? adhyavasAyavALA sarpa, siMhAdi pazuo, gIdha vagere pakSIo, matsya vagere jalacara jIvo prAyaH narakamAMthI Ave ane narakamAM jAya. A jIvo narakamAMthI ja AvelA hoya che, ema niyama nathI, paNa ati azubha adhyavasAyanA kAraNe sAmAnyathI tema kahI zakAya. te ja pramANe A jIvo narakamAM ja janArA che e niyama nathI. uparyukta kAraNe sAmAnyathI tema kahI zakAya. kayA saMghayaNavALo jIva kai naraka sudhI janme ? sevArtA saMghayaNavALo jIva bIjI naraka sudhI janme. kIlikA saMghayaNavALo jIva trIjI naraka sudhI janme. ardhanArAya saMghayaNavALo jIva cothI naraka sudhI janme. nArAca saMghayaNavALo jIva pAMcamI naraka sudhI janme. RSabhanArAca saMghayaNavALo jIva chaThThI naraka sudhI janme. vajaRSabhanArAca saMghayaNavALo jIva sAtamI naraka sudhI janme. kai narakamAMthI Avelo jIva kai labdhi pAmI zake ? pahelI narakamAMthI Avelo jIva cakravartI thai zake. pahelI bIjI narakamAMthI Avela jIva vAsudeva ke baLadeva thai zake. pahelI traNamAMthI Avelo jIva arihaMta thai zake. pahelI cAra narakamAMthI Avelo jIva kevalI thai zake. pahelI pAMca narakamAMthI Avelo jIva cAritrI thai zake. pahelI cha narakamAMthI Avelo jIva dezavirati zrAvaka thai zake. game te narakamAMthI Avelo jIva samyaktva prApta karI zake che. kayA padArtho narakamAM na hoya ? narakamAM dvIpa, samudra, parvata, kuMDa, zahera, gAma, jhADa, ghAsa, choDa vagere bAda2 vanaspati, beindriya, teindriya, carindriya, deva, manuSya, tiryaMca, paMcendriya vagere nathI hotA. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrItattvAdhigamasUtra [a0 3 sU0 6 paNa samudyAta, vaikriyalabdhi, mitratA AdinA viSayamAM apavAda che. kevaLa samudraghAtamAM kevaLI jIvanA Atmapradezo saMpUrNa lokavyApI banatA hovAthI sAte narakamAM hoya che. vaikriyalabdhithI manuSyo tathA tiryaMco narakamAM jaI zake che. devatAo pUrvabhavanA mitrane sAMtvana ApavA narakamAM jAya che. bhavanapati ane vyaMtara devo prathama naraka sudhI ja jai zake che. vaimAnika devo trIjI naraka sudhI ane koI vAra cothI naraka sudhI jaI zake che. sItAjIno jIva sItendra lakSmaNajInA jIvane AzvAsana ApavA cothI narake gayo hato. paramAdhAmI devo trIjI naraka sudhI hoya che. paramAdhAmI devo to nArakone kevaLa du:kha ApavA ja jAya che. nArakonI gati- nArako marIne punaH narakagatimAM na janme. kAraNa ke temane bahuAraMbha, bahuparigraha vagere narakanAM kAraNo hotAM nathI. sarAga saMyama vagere devagatinA Asanono abhAva hovAthI nArako marIne devagatimAM paNa utpanna na thAya. narakamAMthI nIkaLI manuSya ke tiryaMca gatimAM janme che. narakanI sAbitI prazna- narakagati pratyakSa dekhAtI nathI tethI haze ke nahi tenI zI khAtarI ? uttara- narakagati sarvajJa bhagavaMtone pratyakSa che. ApaNane pratyakSa na hovA chatAM yuktithI narakagati siddha thaI zake che. narakagati na hoya to aneka prazno aNaukelyA rahe. je jIvo hiMsA Adi ghora pApo kare che te jIvo e pAponuM phaLa kyAM bhogave ? enuM phaLa manuSyagatimAM na maLI zake. manuSyagatimAM eka vakhata khUna karanArane ane daza vakhata khUna karanArane paNa jela ke phAMsI rUpa sajA samAna ja maLe che. jeNe daza vakhata ke tethI vadhAre vakhata khUnanuM pApa karyuM che, tene eka vakhata khUna karanArathI vizeSa phaLa kyAre maLe ? bIjI vAta e ke je khUnI pakaDAto nathI, adazya rIte aneka khUna, mArapITa, lUMTa-phATa, corI vyabhicAra vagere ghora pAponuM sevana kare che, tenA pApanuM phaLa koNa Apaze ? athavA je manathI ja ghora hiMsA satata karyA kare che tene e pApanuM phaLa kevI rIte maLe ? kaho ke vAraMvAra manuSya gatimAM utpanna thaIne aneka prakAranI vyAdhi vagere rUpe pUrvabhavanA ghora pAponuM phaLa Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 3 sU) 7] zrItattvAthadhigamasUtra 133 bhogavaze. to pachI prazna thAya che ke je AkhI jiMdagI sudhI kevaLa pApa kare che tene tenuM phaLa tenA pApane anurUpa maLavuM joIe. sadA kevaLa pApa kare che mATe tene jarA paNa sukha vinA kevaLa duHkha ja niraMtara maLavuM joIe. manuSya gatimAM ke tiryaMca gatimAM sadA kevaLa duHkha nathI maLatuM, amuka samaya duHkha pachI amuka samaya sukha maLe che. duHkha vakhate paNa AMzika sukhano anubhava hoya che. eTale je niraMtara kevaLa pApa ja kare che tevA jIvone tenA pApane anurUpa duHkha kyAM maLe ? A praznanA ukela mATe narakagatinI sattA svIkAravI ja joIe. (6) " ticchalokamAM tapa-samudro jambUdvIpa-lavaNAdayaH zubhanAmAno dvIpa-samudrAH // 3-7 // tiSNulokamAM jaMbudvIpa, lavaNa samudra vagere zubhanAmavALA (asaMkhya) dviIpo ane samudro AvelA che. ahIM sudhI adholokanuM varNana karyuM. have ahIMthI madhyalokanuM varNana zarU kare che. tirjI lokamAM prathama eka dvIpa, bAda samudra, bAda punaH dvIpa, bAda samudra ema kramazaH asaMkhya dvIpo ane samudro rahelA che. temanAM nAma zubha hoya che. jagatamAM zubha padArthonA jeTalAM nAmo che, te dareka nAmanA dvIpo ane samudro che. azubha nAmavALo eka paNa dvIpa ke samudra nathI. prAraMbhanA thoDA dvIpa-samudronA kramazaH nAmo nIce mujaba che-(1) jaMbUdvIpa (2) lavaNa samudra (3) dhAtakIkhaMDa (4) kAlodadhi samudra (5) puSkaravara dvIpa (6) puSkarodadhi samudra (7) vAruNIvara dvIpa (8) vANIvara samudra (9) kSIravara dviIpa (10) kSIravara samudra (11) vRtavara dvIpa (12) vRtavara samudra (13) isuvara dvIpa (14) isuvara samudra (15) naMdIzvara dvIpa (16) naMdIzvara samudra. sarvathI aMtima samudranuM nAma svayaMbhUramaNa che. samudranuM pANI- lavaNanuM khAruM, kAlodadhinuM ane puSkaravAranuM svAbhAvika jaLa jevuM, vAruNIvaranuM dArU jevuM, lIvaranuM dUdha jevuM, vRtavaranuM ghI jevuM, svayaMbhUramaNanuM svAbhAvika jaLa jevuM, bAkInA badhA samudronuM zeraDI jevuM madhura, arthAt pANIno tevo svAda hoya che. (7) 1. ratnaprabhA pRthvIno sauthI uparano bhAga ticcha=tiryam loka che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrItattvAdhigamasUtra 0i3 sU0 7 asaMkhya dvIpo ane samudro I | I E B Fi, dviIpa-samudranI pahoLAI tathA AkRtidvirdvivisskmbhaaH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayaH // 3-8 // dvipasamudro pUrvapUrvanA dvIpa-samudrathI bamaNA pahoLA che. pUrvapUrvanA dviIpa-samudrane vIMTaLAIne rahelA che, ane baMgaDInA AkAre che. sarva prathama dIpa jeTalo pahoLo che tenAthI tenA pachI Avelo samudra bamaNo pahoLo che. tenAthI tenA pachI Avelo dvIpa bamaNo pahoLo che. tenAthI tenA pachI Avelo samudra bamaNo pahoLo che. Ama kramazaH pUrva pUrvanA lipa-samudranI pahoLAIthI pachI pachInA dviIpa-samudranI pahoLAI bamaNI che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 3 sU) 8] zrItattvAdhigamasUtra 135 bUDhIpane tenA pachI Avelo lavaNa samudra vIMTIne rahelo che. e samudrane tenA pachI Avelo dhAtakIkhaMDa dvIpa vIMTIne rahelo che. e dvIpane tenA pachI Avelo kAlodadhi samudra vIMTIne rahelo che. Ama kramazaH pUrva pUrvanA dviIpa-samudrane pachI pachIno dvipa-samudra vIMTIne rahelo che. dareka dvIpa samudrano AkAra baMgaDI' jevo goLa che. (8) jainazAstra ane vaijJAnikonI dRSTie pRthvI saMbaMdhI bhedajaina zAstra vijJAna AkAra thALI jevo ke puDalA jevo. iMDA jevo ke nAraMgI jevo. paribhramaNa pRthvI sthira che, caMdra-sUrya phare che. sUrya sthira che, pRthvI potAnI dharI upara sUryanI AsapAsa phare che, caMdra sUryanI AsapAsa phare che. pramANa pRthvI asaMkhya dvIpa-samudra pramANa che. yuropa, amerikA, AphrikA, eziyA AthI pRthvI asaMkhyayojana pramANa ane osTreliyAe pAMca khaMDa pramANa che. hovAthI caMdra-sUryathI ghaNI ja moTI che. AthI sUrya ghaNo moTo che, pRthvI tenI apekSAe ghaNI ja nAnI che. svarUpa pRthvI pRthvIsvarUpa che, graha nathI. pRthvI budha vagerenI mAphaka eka graha che. sarva dIpa-samudronA madhyamAM AvelA dvIpanuM nAma vagere- tanmadhye merunAbhirvatto yojanazatasahastraviSkambho jambUdvIpaH // 3-9 // sarva dvIpa-samudronI madhyamAM jaMbU nAme goLa dvIpa che. te eka lAkha yojana pahoLo che. tenI madhyamAM meru parvata Avelo che. jabUdIpa 1 lAkha yojana pahoLo che. lavaNa samudra 2 lAkha yojana pahoLo che. dhAtakIkhaMDa dvIpa 4 lAkha yojana pahoLo che. kAlodadhi samudra 8 lAkha yojana pahoLo che. puSkaravadvIpa 16 lAkha yojana pahoLo che. puSkaravara samudra 32 lAkha yojana pahoLo che. A pramANe bamaNo bamaNo vistAra aMtima svayaMbhUramaNa samudra sudhI jANavo 1. jekIpa sivAya samajavuM. jambudvIpa to thALInA AkAre goLa che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrItattvAthiidhagamasUtra aio3 sU09 jaMbadvIpanA barobara madhyamAM meru parvata che. jema nAbhi zarIranA madhyabhAgamAM che, tema meru parvata jaMbUdvIpanI barobara madhyamAM che. AthI meru jabUdIpanI nAbhirUpa hovAthI sUtramAM jebUdvIpanuM merunAbhi vizeSaNa che. jaMbUdvIpanI gatI vagerenuM saMkSipta varNana jaMbUdIpanI cAre bAju pharato vajamaNimaya koTache. zAstramAM e koTajagatI tarIke prasiddha che. enI UMcAI 8 yojana che. eno vistAra mULamAM bAra yojanA ane pachI kramazaH ghaTatAM ghaTatAM upara 4 yojana che. uparanA madhyabhAgamAM sarvaratnamaya vedikA (kAMgarA rahita koTa samAna AkAravALI pIThikA) che. vedikA puruSa, kinnara, gaMdharva, vRSabha, sarpa, azva, hasti vagere citrothI yukta che. temAM guccho, puSpo ane pallavothI suMdara vAsaMtI, caMpaka vagere vividha ratnamaya velaDIo che. vedikAno gherAvo jagatI jeTalo, UMcAI be gAu ane vistAra pAMcaso dhanuSya che. vedikAnI be bAjue be bagIcA che. dareka bagIcAno gherAvo jagatI jeTalo ane vistAra 250 dhanuSya nyUna be yojana che. vedikAno ane be bagIcAno vistAra bhego karatAM barobara jagatI jeTalo cAra yojana thAya che. bagIcAomAM phaLa-phUla AdithI manohara vRkSo che. enI bhUmimAM rahelA tRNanA aMkurAomAMthI caMdanAdithI paNa caDhI jAya tevI suvAsa prasare che, tathA e aMkurAo vAyuthI paraspara athaDAtAM vaNAdinA nAdathI adhika manohara nAda thAya che. vAyuthI paraspara athaDAtA paMcavarNanA sugaMdhI maNiomAMthI paNa madhura dhvani nIkaLe che. sthaLe sthaLe pagathiyAvALI vAvo, taLAvaDIo, moTAM sarovaro vagere che. vAvaDIonAM pANI madirA, ilurasa Adi vividha svAdavALA che. temAM aneka krIDAparvato, vividha krIDAgRho, nATyagRha, ketakIgRha, latAgRha, kadalIgRha, snAnagRha, prasAdhanagRha, ratnamaya maMDapo vagere che. e sarva parvato, gRho, jaLAzayo, maMDapo vageremAM vyaMtara devo yatheccha rIte krIDA kare che. cAra dizAomAM koTanA vijaya vagere nAmavALA cAra dvAro che. vijaya Adi nAmanA devo tenA svAmI che. vijaya Adi devonI asaMkhya dIpa-samudro pachI bIjA jabUdvIpamAM rAjadhAnI che. e rAjadhAnInuM jANavA jevuM suMdara varNana lokaprakAza vagere graMthomAM che. jijJAsue tyAMthI joI-jANI levuM. koTane pharato eka gavAkSa (GjharUkho) che. e gavAkSa be gAu UMco ane pAMcaso dhanuSa pahoLo che. e gavAkSa koTanA madhyabhAgamAM Avela hovAthI tyAMthI lavaNa samudranAM sarva dazyo joI zakAya che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a03 sU0 9] zrItattvAthadhigamasUtra 137 A gavAkSamAM aneka vyaMtara deva-devIo vividha krIDA kare che, phare che, bese che, suve che ane UbhA rahIne lavaNa samudranI lIlA dekhatA AnaMda pAme che. meru parvatanI traNe lokamAM sparzanA- meru parvata traNe lokamAM Avelo che. te A pramANe-me 1 lAkha yojana UMco che. temAM 100 yojana adholokamAM, 1808yojana ticchalokamAM ane 98100yojana UrdhvalokamAM che. samabhUlA pRthvIthI 900 yojanA nIce ane 900 yojana upara ema 1800yojana ticchaloka che, meru samabhUlA pRthvIthI 1000 yojana nIce jamInamAM hovAthI adholokamAM 100 yojana thAya. nIcenA bAkInA 900 yojana ticchalokamAM gaNAya. uparanA 900 yojana umeratAM 1800 yojana tiSNulokamAM thAya. uparanA bAkInA 98100 yojana UrdhvalokamAM thAya. merunA traNa kAMDa- menA traNa kAMDa (=vibhAga che. temAM nIceno pahelo kAMDa 1000 yojanAno che. te zuddha mATI, paththara, vaja ane retIno banelo che. tyArabAda 63000 yojanano bIjo kAMDa che. te rUpuM, suvarNa, sphaTikaratna ane aMtaratnano banelo che. tyArabAda 36000 yojanAno trIjo kAMDa che. te suvarNano banelo che. merunI pahoLAI- mULamAM (taddana nIce jamInamAM) 10000/() yojana pahoLAI che. pachI kramazaH TheTha upara sudhI dara 11 yojane 1 yojana pahoLAI ghaTatI hovAthI jamInanA taLa (=samabhUtalA pRthvI) upara 10000 yojana ane TheTha upara 1000 yojana pahoLAI che. cUlA- trIjA kAMDanI upara barAbara vacamAM vaiDUrya ratnamaya cUlikA che. te 40 yojana UMcI che. te mULamAM 12 yojana pahoLI ane cheka upara 4 yojana pahoLI che. tenA agrabhAge zAzvata jina maMdira che. cAra vana- samabhUtalA pRthvI upara merunI cAre bAju bhadrazAla nAmanuM vana che. tyAMthI 500 yojana upara jatAM cAre bAju naMdanavana che. tyAMthI 62500 yojana upara jatAM cotarapha saumanasa vana che. tyAMthI 36000 yojana upara jatAM cotarapha pAMDuka vana che. temAM cAre dizAomAM eka eka zilA che. pUrva-pazcimanI zilA upara be be siMhAsano che. uttara-dakSiNanI zilA upara eka eka siMhAsana che. zilAo upara rahelA siMhAsana upara jinezvara bhagavaMtono janmAbhiSeka thAya che. (9) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrItattvAdhigamasUtra [a0 3 sU09 meru parvata ane gatizila jyotiSacakra paMDaka vanano uparathI dekhAva sivAyatana paDakavana . paMDakavana / abhiSeka dara >> nakSatra 884 yojane 0 caMdra 880 yojana sUrya 800 yojana * tArA 790 yojana fabhiSeka hali zilA zanigraha 900 yojana A che maMgaLa graha 897 yojana gurugraha 894 yojana je zukagraha 891 yojana 888 yojana 0 yojana he che je kAMIka A javA rAkhalA "MIN F bI (IN NI UT A MI N I VIJt | ( NSS A TIT IF I abhijIta MISK NI vi WI full Albu IIT naMdana vana IIIIIII ha pahelI mekhalA IT bIjo kAMDa | che bhadrazAla vana, bhUmisthAne 10,000 yojanavistAra pahelo kAMDa kaMda vibhAga - 10090yojana 10 bhAga 2100 yojana apoloka meru parvata traNe lokamAM Avelo che. temAM 100 yojana apolokamAM che, 1800 yojanA tIcchalokamAM che ane 98.100yojana rvalokamAM che. 1000 yojanA bhaMDAI Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 3 sU0 10-11] zrItattvArthAdhigamasUtra jaMbudrIpamAM AvelA kSetro- bharata-haimavata-dai-iviveda-ramya-dainyavartAvatavarSA: kSetrALi // rU-10 // jaMbudrIpamAM bharata, haimavata, harivarSa, mahAvideha, ramyak, hairaNyavata ane airAvata e sAta kSetro AvelAM che. 139 bharatakSetra dakSiNa dizAmAM AveluM che. bharatathI uttaramAM haimavata vagere cha kSetro kramazaH AvelAM che. bharata tathA airAvata e be kSetro, haimavata ane hairaNyavata be kSetro tathA harivarSa ane ramyak e be kSetro pramANa AdithI tulya che. jaMbudrIpanA ati madhyabhAge mahAvideha kSetra che. meru parvata vyavahAra siddha dizAnI apekSAe sarvakSetronI uttaramAM che. kAraNa ke vyavahArathI je dizAmAM sUrya uge te pUrva dizA ane je dizAmAM sUrya asta pAme te pazcima dizA che. pUrva dizA tarapha mukha karIne UbhA rahetAM DAbI taraphanI dizA uttara ane jamaNI taraphanI dizA dakSiNa kahevAya che. bharatamAM je dizAmAM sUryodaya thAya che, tenAthI viparIta dizAmAM airAvatamAM thAya che. AthI baMne kSetramAM pUrva tarapha mukha karatAM meru parvata DAbI tarapha rahe che. e pramANe anya kSetramAM paNa jANavuM. (10) jaMbudrIpamAM AvelA kulagirio-parvato-- tadvibhAjinaH pUrvaparAyatA himvnmhaahimvnnissdhniilvima-zirino varSatharaparvatAH // 2-2 // jaMbudrIpamAM AvelAM bharata, haimavata vagere kSetrono vibhAga karanAra pUrva-pazcima lAMbA himavAnu, mahAhimavAna, niSadha, nIla, rukmi ane zikharI e cha parvato AvelA che. varSa eTale kSetra, kSetrane (=kSetranI maryAdAne) dhAraNa kare te varSadhara, himavAna vagere parvato bharata vagere kSetronI sImAne=maryAdAne dhAraNa karanArA hovAthI varSadhara kahevAya che. pUrvokta bharata Adi sAta kSetro tathA himavAna vagere cha parvato pUrvapazcima lAMbA che tathA uttara-dakSiNa pahoLA=vistAravALA che. bharatathI airAvata tarapha jatAM prathama bharata kSetra, pachI himavAna parvata, pachI haimavaMta kSetra, pachI mahAhimavAna parvata, pachI harivarSa kSetra, pachI niSadha parvata, pachI mahAvideha kSetra, pachI nIla parvata, pachI ramyak kSetra, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14o zrItaQAthiidhagamasUtra [ao 3 sU0 11 pachI rukima parvata, pachI hairamyavata kSetra, pachI zikharI parvata, pachI airAvata kSetra-A krame bUDhIpamAM kSetro ane parvato AvelAM che. jaMbUDhIpamAM sAta kSetro ane cha parvatono vistAra (=pahoLAI)jabUdvIpa 1 lAkha yojana pramANa che. eTale eka lAkhanA 190 khaMDa (=bhAga). pADavAmAM AvelA che. temAM eka khaMDa (bhAga) pa26 yojana ane 6 kaLA pramANa che. bharatakSetrano vistAra eka khaMDa pramANa che. tyAra pachI kramazaH parvata ane kSetrano vistAra bamaNo thAya che. AthI mahAvideha kSetrano vistAra 64 khaMDa pramANa thAya che. tyAra pachI kramazaH parvata-kSetrono vistAra aDadho aDadho thAya che. AthI airAvata kSetrano vistAra 1 khaMDa (para yojana ane 6 kalA) pramANa che. nIcenuM koSTaka jovAthI Ano khyAla AvI jaze. cha parvatonI UMcAI- himavaMta ane zikharI parvata jamInamAM 25 yojana UMDA ane bahAra 100 yojana UMcA che. mahAhimavAna ane rukima parvata jamInamAM 50 yojana UMDA ane bahAra 200 yojana UMcA che. niSadha ane nIla parvata jamInamAM 100 yojana UMDA ane bahAra 400 yojana UMcA che. (koSThaka pRSTha naMbara -141 upara Apela che.) jaMbudvIpanAM sAta kSetra ane cha parvatono vistAra sthaLa khaMDa saMkhyA yojana | kaLA | kula khaMDa | | bharata kSetra pa26 | | himavaMta parvata 1052 - 12 | haimavaMta kSetra mahA himavaMta parvata 4210 harivarSa kSetra 8421 | niSadha parvata 32 16842 | mahAvideha kSetra 64 33684 | 8 | nIlavaMta parvata 16842 | 9 | ramyaka kSetra 8421 10 rukima parvata 42 10. 11 | hairamyavata kSetra 12T zikharI parvata 2 | [13] airAvata kSetra 526 krama | | | 2 105 | 10 | 16 para6 yojana ane 6 kaLA pramANavALA kula 190 khaMDa thAya. 32 16. 10 2 105 1052 | 12. 1. eka yojana=19 kaLA. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 25 a0 3 sU0 11] zrItattvAdhigamasUtra cha parvatonI jamInathI UMcAI ane jamInamAM UMDAI parvata |himavAna|mahAhimAvAna, niSadha | nIla | rukima | zikharI bahAra | 100 200 | 400 400 | 200 / 100 UMcAI | yojanA | yojanA | yojanA | yojanA | yojanA | yojana jamInamAM 25 | 50 1 100 100 | 50 UMDAI | yojanA | yojanA | yojanA | yojanA | yojanA | yojanA bharatakSetranI vizeSa mAhitI cha khaMDa- bharatanA barobara madhyabhAgamAM pUrva-pazcima lAMbo vaitAlya parvata che. AthI bhAratanA dakSiNArdha ane uttarArdha ema be bhAga paDe che tathA himavaMta parvatanA padmadrahamAMthI nIkaLelI ane vaitADhya parvatane bhedIne pUrva tathA pazcima lavaNa samudramAM maLelI anukrame gaMgA ane siMdhu e be nadIo vahe che. AthI bhAratanA dakSiNArdhanA traNa ane uttarArdhanA traNa ema che khaMDa=bhAga thAya che. dakSiNArdhanA traNa khaMDomAM je madhyakhaMDa che, tenA madhyabhAgamAM 9 yojana pahoLI 12 yojana lAMbI ayodhyA nagarI che. ayodhyAnagarInI uttara dizAe 12 yojana dUra aSTApada parvata Avela che tathA A khaMDamAM sADA pacIsa Arya dezo che. te sivAyanA badhA dezo anArya che. anya pAMca khaMDo paNa anArya che. dakSiNArdhanA madhyakhaMDamAM rahelA AryadezomAM ja tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baLadeva vagere uttama puruSo utpanna thAya che. vaitADhya parvatanuM mApa- 50 yojana pahoLo, 25 yojana UMco tathA chayojana ane eka gAu jamInamAM UMDo che. A saMpUrNa parvata cAMdIno che. nava phUTo- vaitADhya parvata upara nava phUTo=zikharo AvelA che. pahelo siddhAyatana nAmano kUTa pUrva samudra pAse ane bAkInA ATha pazcima samudra pAse AvelA che. siddhAyatana phUTa upara eka siddhAyatanakazAzvata jinamaMdira che. temAM dareka dizAmAM 27-27 ema kula 108 zAzvatI jina pratimAo che. bAkInA pratyeka zikhara upara eka mahAna ratnamaya prAsAda che. jayAre jyAre e zikharonA svAmI devo potAnI rAjadhAnImAMthI ahIM Ave che tyAre tyAre prAsAdamAM AnaMdathI rahe che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrItattvAdhigamasUtra ai0 sU0 11 vidyAdharono vAsa-vaitADhya parvata upara samabhUtalA pRthvIthI UMce daza yojana jaIe tyAM daza yojana pahoLI ane vaitADhya parvata jeTalI ja lAMbI eka dakSiNamAM ane eka uttaramAM ema be mekhalA che. baMne mekhalA upara mekhalAnA ja mApanI vidyAdharonI zreNio AvelI che. dakSiNa zreNimAM pacAsa ane uttara zreNimAM sATha nagaro che. tenI AsapAsa te te nagarInA dezo AvelA che. A nagarIomAM uttama koTinA ranonA mahelomAM vidyAdharo rahe che. indranA lokapAlaka devonA sevakono vAsa- vidyAdharonI zreNithI UMce daza yojana jaie tyAM daza yojana pahoLI ane vaitADhya parvata jeTalI ja lAMbI eka dakSiNamAM ane eka uttaramAM ema be mekhalAo ane be zreNio che. temAM IndranA lokapAla devonA sevako ratnamaya bhavanomAM rahe che. vyaMtaronI kriIDAnuM sthAna- tyAra bAda UMce pAMca yojana jatAM vaitADhya parvatano uparano bhAga Ave che. enA madhyamAM padmavara vedikA ane baMne bAju bagIcA che. e bagIcAomAM rahelA krIDAparvato (trakrIDA karavAnA nAnA nAnA parvato) upara kadalIgRhomAM ane vAva vageremAM vyaMtara devo krIDA kare che. guphAo- vaitADhya parvatamAM pUrva tarapha khaMDaprapAtA ane pazcima tarapha tamisrA nAmanI guphA che. A guphAo sadA aMdhakAramaya hoya che. pratyeka guphA 8 yojana UMcI, 1ra yojana pahoLI ane 50 yojana lAMbI che. RSabha kUTa- himavaMta parvatanI najIkamAM dakSiNa dizAmAM gaMgA ane siMdhunI vacce RSabha kUTa nAme parvata che. enA upara traSabha nAmanA maharthika devano vAsa che. tIrtho- gaMgA nadIno jyAM samudra sAthe saMgama thAya che tyAM mAgadha nAme tIrtha che, siMdhuno samudra sAthe saMgama thAya che tyAM prabhAsa nAme tIrtha che, ane baMne tIrthonI vacce varadAmanAmetIrtha che. ahIM tIrtha eTale samudramAM utaravAno mArga. bilo- vaitAdya parvatanI dakSiNa dizAmAM gaMgA ane siMdhunA pUrva ane pazcima kAMThA upara nava nava bilo che. AthI kula 36 bilo=guphAo che. e ja rIte vaitADhaya parvatanI uttaramAM paNa 36 bilo che. Ama kula 72 bilo che. chaThThA ArAmAM manuSyo A bilomAM vase che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 3 sU0 11] zrItattvArthAdhigamasUtra A pramANe bharatakSetranuM sAmAnya varNana pUrNa thAya che. laghu himavaMta parvata-- bharatakSetra pachI himavaMta parvata che. A parvata upara padma nAme draha-pANIno dharo che. e drahamAM pRthvIkAyanuM baneluM moTuM kamaLa che. e kamaLanI karNikAmAM zrIdevInuM bhavana che. temAM zrIdevI rahe che tathA tenA upara 11 phUTo=zikharo che. temAM pahelA siddhAyatana nAmanA kUTamAM siddhamaMdiramAM dareka dizAmAM 27-27 ema kula 108 jinapratimAo che. A saMpUrNa parvata suvarNano che. 56 aMtardIpo-- himavaMta parvatathI gadaMtanA AkAranI cAra dADhA nIkaLe che. temAM be dADhA te parvatanA pUrva cheDAthI nIkaLIne ane be dADhA pazcima cheDAthI nIkaLIne lavaNa samudramAM Ave che. dareka dADhA upara sAta sAta dvIpo hovAthI kula 28 dvIpo che. e ja pramANe 28 dvIpo zikharI parvatathI nIkaLatI cAra dADhA u52 che. Ama kula 56 dvIpo che. A dvIpo lavaNa samudranI aMdara hovAthI aMtardIpo tarIke oLakhAya che. aMtarrIpamAM rahelA yugaliko 800 dhanuSyanI UMcAivALA, palyopamanA asaMkhyatamA bhAga pramANa AyuSyavALA, eka divasanA AMtare AhAra karanArA, 64 pAMsaLIvALA, AyuSyanA cha mahinA bAkI rahe tyAre strI-puruSarUpa eka yugalane janma ApanArA, 79 divasa apatyanuM pAlana karanArA hoya che. haimavatakSetra himavaMta parvata pachI haimavatakSetra AveluM che. tenA barobara madhyamAM vaitADhya parvata Avelo che. te vRtta=goLAkAre hovAthI vRttavaitADhya kahevAya che. enI AsapAsa suMdara padmavedikA ane bagIco che. tathA tenA mAlika devano prAsAda che. haimavatakSetramAM rohitAMzA ane rohitA e be nadIo AvelI che. rohitAMzA nadI padmadrahamAMthI uttara dizA tarapha nIkaLe che. AgaLa jatAM haimavaMtakSetranA vRttavaitADhyathI be gAu dUra rahIne pazcima dizA tarapha vaLe che ane lavaNa samudrane maLe che. rohitAnadI mahAhimavaMta parvatanA mahApadma drahamAMthI nIkaLI dakSiNa dizA tarapha vahe che. AgaLa jatAM vRttavaitADhyathI be gAu dUra rahIne pUrvadizA tarapha vaLe che ane lavaNasamudrane maLe che. A kSetramAM sadA avasarpiNInA trIjA ArA samAna kALa hoya che. temAM rahelAM yugalika jIvo eka divasanA AMtare AmaLA pramANa AhAra le che. temanuM eka palyopamanuM AyuSya hoya che. zarIranI UMcAi eka gAu hoya che. 143 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 3 sU0 11 mahAhimavaMta parvata- haimavatakSetra pachI uttara dizAmAM mahAhimavaMta parvata che. tenA upara madhya bhAgamAM mahApadma draha che. temAM AvelA kamaLanI karNikA upara DrIdevInuM bhavana che tathA e parvata upara pUrva-pazcima lAInamAM ATha kUTo che. temAM pahelA siddhAyatana phUTa upara jinaprAsAdamAM dareka dizAmAM 27-27 ema kula 108 pratimAo che. bAkInA kUTo upara tenA mAlika deva-devIonA prAsAdo che. A saMpUrNa parvata suvarNano che. - harivarSa kSetra-mahAhimavaMta parvata pachI uttara dizAmAM harivarSa kSetra che. tenA madhya bhAgamAM vRttavaitADhya (=goLAkAra parvata) che. A kSetramAM harikAMtA ane harisalilAe be nadIo che. harikAMtA nadI mahApadmadrahamAMthI nIkaLIne uttara dizA tarapha vahe che. AgaLa jatAM te kSetranA vRttavaitADhyathI cAra gAu dUra rahIne pazcima dizA tarapha vaLIne lavaNa samudrane maLe che. harisalilA nadI tigiccha drahamAMthI dakSiNa dizA tarapha nIkaLe che. AgaLa jatAM vRttavaitADhyathI cAra gAu dUra rahIne pUrva dizAmAM vaLIne lavaNa samudrane maLe che. A kSetramAM sadA avasarpiNInA bIjA ArA samAna kALa hoya che. temAM rahelA yugalika jIvo be divasanA aMtare bora jeTalo AhAra le che. jemanuM AyuSya be palyopamanuM hoya che. zarIranI UMcAI be gAu hoya che. niSadha parvata- harivarSa kSetra pachI uttara tarapha niSadha parvata che. tenA madhya bhAgamAM tigiccha draha che. temAM AvelA kamaLanI karNikA upara dhI devInuM bhavana che. parvata upara pUrva mujaba zreNibaddha nava kUTo che. jinaprAsAda vagere pUrva mujaba samajI levuM. mahAvideha kSetra- niSadha parvata pachI uttaradizAmAM mahAvideha kSetra che. tenA pUrva mahAvideha, pazcima mahAvideha, devaguru ane uttarakuru ema cAra vibhAga che. methI pUrvamAM pUrva mahAvideha, pazcimamAM pazcima mahAvideha, dakSiNamAM devakara ane uttaramAM uttarakuru che. zItA nadIthI pUrva mahAvidehanA ane zItodA nadIthI pazcima mahAvidehanA be vibhAga paDe che. e baMne nadIonI baMne bAju ATha ATha vijayo che. tethI kula 32 vijayo che. dareka vijayanuM pramANa kSetra samAsa Adi graMthathI jANI levuM. eka eka vijayanI 1. AThamI puSkalAvatI vijayamAM zrI sImaMdharasvAmI, navamI vatsa vijayamAM zrI yugamaMdharasvAmI, covIsamInalinAvatIvijayamAM zrI bAbusvAmI, pacIsamIprAvatI vijayamAM zrI subAhuvAmI che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 3 sU0 11] zrItattvArthAdhigamasUtra 145 vacce kramazaH parvata ane nadI che. jema ke--pahelA vijaya, pachI parvata, pachI vijaya, pachI nadI, pachI vijaya, pachI parvata, pachI vijaya, pachI nadI. ATha vijayanA AMtarA sAta thAya. eTale ATha vijayanI vacce cAra parvato ane traNa nadIo che. dareka vijayamAM cha khaMDo, guphAo, nadIo, bilo, parvato, tIrtho, draho vagerenI vigata bharatakSetranI jema jANavI. cAra gajadaMta parvato-- meruparvatathI agnikhUNAmAM somanasa nAmano, naiRtyakhUNAmAM vidyutprabha nAmano, vAyavyakhUNAmAM gaMdhamAdana nAmano, izAnakhUNAmAM mAlyavaMta nAmano gajadaMta parvata che. A parvato hAthIdAMta jevA AkAravALA hovAthI gajadaMta kahevAya che. devakurumAM niSadha parvatathI uta2mAM zItodA nadInA pazcima ane pUrva kinArA upara anukrame citra ane vicitra e be kUTo che. uttarakurumAM nIlavaMta parvatathI dakSiNamAM zItA nadInA pUrva ane pazcima kinArA upara anukrame samaka ane yamaka e be parvato che. kAMcanaparvato--devakurumAM zItodA nadInI aMdara eka sarakhA aMtaravALA kramazaH pAMca draho che. e pratyeka drahanI pUrva dizAmAM daza daza ane pazcimamAM daza daza kAMcana parvato che. pUrvamAM 50 ane pazcimamAM 50 maLIne kula so kAMcana parvato devakurumAM che. e ja rIte uttarakurumAM zItA nadInI aMdara eka sarakhA AMtarAvALA kramazaH pAMca draho che. e pratyeka drahanI pUrvamAM daza daza ane pazcimamAM daza daza kAMcana parvato che. AthI uttarakurumAM paNa 100 kAMcana parvato che. Ama kula 200 kAMcana parvato che. mahAvideha kSetramAM avasarpiNInA cothA ArA samAna ane devakuruuttarakurumAM pahelA ArA samAna kALa hoya che. devakuru-uttarakurumAM rahelA yugalika jIvo traNa divasanA AMtare tuvaranA dANA jeTalo AhAra le che. temanuM AyuSya traNa palyopamanuM ane zarIranI UMcAi traNa gAu hoya che. bAkInA parvato-kSetro- mahAvideha kSetra pachI uttara dizAmAM anukrame nIlavaMta parvata, ramyak kSetra, rukmi parvata, hairaNyavata kSetra, zikharI parvata ane airAvata kSetrache. emanIvigata anukrameniSadhaparvata, harivarSa kSetra, mahAhimavaMta parvata, haimavata kSetra, laghu himavaMta parvata ane bharata kSetra mujaba jANavI. dro vagerenAM nAmomAM pheraphAra che. te ahIM ApelA koThAmAMthI jANI zakAya che. (11) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 pILA JthAna nI to parvatonI vizeSa mAhitInuM koSTaka parvatanuM nAma 'TalA kayo vadha iI devInuM zonI | UdhAi bapimAM laMbAI | pahoLAI iI taraha zikharI nivAsI banelo | UMDAi. kaI nadI nIkaLe lamimata | 11 padha 10 |25 2493ra dho. | 105ra dhAM. parva gaMgA varSanA vijana pojana bA kalA | 12 kaLA pazcima-siba uttara-rohitAzA mAhimavata 8 mahApa | sarva 50 53931 pI. |4210thA. | dakSiNA romitA ranano jana |zA kahalA | 10 kaLA | | uttara-harikatA niSadha | tigiccha dhI lAla 100 9415. po. [11842 vo. | dakSiNa-harisalilA savarNano |ojana yojana 2 kalA | 2 kaLA | uttara-sItodA nIlAvatA 9 | RArI | kIrti nIlA vaidha 400 100 9415. dho. | 19842 vo. | uttara-nArItA ratnano yojana pojana |2 kalA | 2 kaLA dalirA-sItA razmi ||8 mArI buddhi pAnI |200 50 53931 dho. 4210tho. | uttara-palA JIL (aa. 10 kaLA dakSisa-narakAMtA zikharI 11 aMDarIka | hAlamI jAtivata 100 |25 24932 pI. 10para dho. | parva-raktA savarNano pojana yojanA nA kalA T12 kaLA pazcima-raktavatI dakSiA-suvAkalA aDakatarA pojana 0i32011 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147. a03 sU012-13-14] zrItattvAdhigamasUtra dhAtakIkhaMDa dviIpamAM kSetro ane parvatonI saMkhyAkitazIla rU-12 | dhAtakIkhaMDamAM kSetro ane parvato jaMbudvIpathI bamaNAM che. jaMbUtIpamAM je nAmavALAM kSetro ane parvato che te ja nAmavALAM kSetro ane parvato dhAtakIkhaMDamAM AvelAM che, paNa dareka kSetra ane parvata be be che. be bharata, be haimavata, be harivarSa, be mahAvideha, be ramya, be hairaNyavata, be airAvata, ema be be kSetro che. e ja pramANe parvato paNa be be che. (12) puSkaravaradvIpamAM kSetro ane parvatonI saMkhyApurA 2 ne rU-23 .. puSkaravaradvIpanA ardhA bhAgamAM paNa kSetro ane parvato jaMbudvIpathI bamaNAM che. puSkaravara dvIpanI barobara madhyamAM mAnuSottara parvata Avelo che. A parvata killAnI jema valayAkAre goLa che. AthI puSkaravaradvIpanA be vibhAga paDI jAya che. puSkaravaradvIpano vistAra kula 16 lAkha yojana che. tenA be vibhAga thavAthI prathama vibhAga 8 lAkha yojana pramANa ane bIjo vibhAga 8 lAkha yojana pramANa che. be vibhAgamAMthI prathama ardhavibhAgamAM ja kSetro ane parvato che. dhAtakIkhaMDamAM jeTalAM kSetro ane parvato che teTalAM kSetro ane parvato puSkaravaradvIpanA ardhA vibhAgamAM che. AthI ja A sUtramAM dhAtakIkhaMDanI jema puSkaravaradvIpanA ardhA bhAgamAM kSetra ane parvato bUdIpathI bamaNAM che ema jaNAvyuM che. dhAtakIkhaMDamAM kSetro ane parvato be be che e uparanA sUtranA vivecanamAM jaNAvI dIdhuM. (13) manuSyonA nivAsasthAnanI maryAdAprALu mAnuSottarImanuSyA: A rU-24 / mAnuSottara parvatanI pahelAM manuSyo (manuSyono vAsa) che. dviIpo ane samudro asaMkhya che. paNa janmathI manuSyono nivAsa mAnuSottara parvatanI pahelA jebUdIpa, dhAtakIkhaMDa ane puSkaravAno ardhabhAga ema aDhI dvIpomAM ja che. tiryaMcono vAsa aDhI kapa uparAMta bahAranA dareka dviIpa-samudramAM paNa che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 3 sU0 15 aDhI dvIpanI bahAra manuSyonuM gamana-Agamana thAya che. vidyAdharo ane cAraNamunio naMdIzvaradvIpa sudhI jAya che. apaharaNathI paNa manuSyo aDhI dvIpanI bahAra hoya che. paNa tyAM koipaNa manuSyano janma ke maraNa na ja thAya. AthI ja puSkaravanA ardhA bhAga pachI Avela valayAkAra parvatanuM mAnuSottara nAma che. taduparAMta vyavahArasiddha kALa, agni, caMdra-sUryAdinuM paribhramaNa, utpAtasUcaka gAMdharvanagara Adi cihno vagere padArtho aDhI dvIpanI bahAra hotA nathI. (14) 148 manuSyanA bhedo- AryA mtAzru 1 rU- // manuSyonA mukhyatayA Arya ane mleccha (=anArya) ema be bheda che. Arya eTale zreSTha. ziSTalokane anukULa AcaraNa kare te Arya. AryathI viparIta manuSyo anArya=mleccha. AryonA cha bheda che. kSetra, jAti, kula, karma, zilpa ane bhASA. (1) kSetra Arya- dareka mahAvidehanI 32 cakravartI vijayo, dareka bharatanA sADApacIza dezo tathA dareka airAvatanA sADA pacIsa dezo Arya che. AthI e kSetramAM utpanna thayelA manuSyo kSetra Arya=kSetrathI Aryache. AryakSetramAM janmelA manuSyo bahudhA sArA saMskAravALA ane sadAcAravALA hoya che. AryakSetranI bhUmi pavitra hoya che. dharma AryakSetramAM ja thai zake che. AthI ja mahApuruSoe AryakSetranI mahattA batAvI che. (2) jAti Arya- ikSvAku, videha, hari, jJAta, kuru, ugra, bhoga vagere uttama vaMzamAM utpanna thayelA manuSyo jAti Arya che. (3) kula Arya-kulakara, cakravartI, vAsudeva vagere uttamakuLomAM utpanna thayelA manuSyo kula Arya che. (4) karma Arya- karma eTale dhaMdho. pApavALo dhaMdho karanArA manuSyo karma Arya che. jema ke--vepArI, kheDUta, suthAra, adhyApaka vagere. (5) zilpa Arya- zilpa eTale kArIgIrI. mAnavajIvanamAM jarUrI kAmagIrI karanArA manuSyo zilpa Arya che. jema ke--vaNakara, kuMbhAra vagere. (6) bhASA Arya- ziSTapuruSone mAnya, suvyavasthita zabdovALI, spaSTa uccAravALI, ziSTa bhASA bole te manuSyo bhASA Arya che. alpa Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 3 sU0 16] zrItattvArthAdhigamasUtra 149 mleccha- karmabhUmimAM yavana, zaka, bhIla vagere jAtinA manuSyo tathA akarma bhUminA saghaLA manuSyo mleccha che. anArya dezonI vyAkhyA karatAM sUryaprajJapti graMthamAM kahyuM che ke--je dezomAM svapramAM paNa 'dharma' evA akSaro jANavAmAM na Ave te anArya dezo che. (sUrya a.pa.u. 1) pravacana sArodvAramAM anArya dezanuM svarUpa nIce pramANe jaNAvyuM che-- pAvA ya caMDakammA, aNAriyA nigghiNA niraNutAvI / dhammatti akkharAI, sumiNevi na najjae jANaM // anArya dezanA loko pApakarmano baMdha karatA hovAthI pApI hoya che, hiMsA Adi krUra karma karanArA hoya che, pApa jugupsAthI rahita hovAthI nighRNa hoya che, akRtya karavA chatAM jarA paNa pazcAttApa karatA na hovAthI anutApathI rahita hoya che, temane dharma evA akSaro svapramAM paNa jANavAmAM (=sAMbhaLavAmAM) na Ave. anAryadezanI A vyAkhyAnA AdhAre samajI zakAya che ke AjanA AphrikA, amerikA vagere dezo anArya na gaNAya. alabatta temAM amuka jAtio ke kuTuMbo vagere anArya hoi zake che, paNa Akho deza anArya na gaNAya. (15) karmabhUminI saMkhyA-- bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devakurUttarakurubhyaH // 3-16 // devakuru-uttarakurune choDIne pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvideha ema 15 kSetro karmabhUmi che. devakuru ane uttarakuru akarmabhUmi che. karmanA nAza mATenI bhUmi karmabhUmi. arthAt je bhUmimAM sakala karmono kSaya karI siddhi prApta thai zake te karmabhUmi. mokSamArganA jJAtA tathA upadezaka tIrthaMkara bhagavaMto karmabhUmimAM ja utpanna thAya. 101 kSetro- laghuhimavaMta parvatanA cheDAthI izAna Adi cAra vidizAomAM lavaNasamudra tarapha cAra dADhA AvelI che. dareka dADhA upara sAta sAta dvIpo che. ethI kula 28 dvIpa thayA. e ja pramANe zikharIparvatanI cAra dADhAomAM kula 28 dvIpo che. A dvIpo lavaNasamudramAM hovAthI aMtardIpo kahevAya che. Ama kula 56 aMtardIpo che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 3 sU017-18 mahAvideha kSetramAM merunI dakSiNamAM devakuru kSetra ane merunI uttaramAM uttarakurukSetra Avela che. pa6 aMtarlIpo, 5 devakuru, 5 uttarakuru, 5 bharata, 5 mahAvideha, 5 haimavata, 5 hairaNyavata, 5 harivarSa, 5 ramyapha, 5 airAvata-ema kula 101 manuSyanAM kSetro che. temAMthI 5 bharata, 5 airAvata ane 5 mahAvideha e 15 kSetro karmabhUmi che. bAkInAM saghaLAM kSetro akarmabhUmi che. (16) manuSyonA AyuSyano kALa- nasthitI parApare tripalyopamAntarmuharte // 3-17 // manuSyonI para ane apara sthiti anukrame traNa palyopama ane aMtarmuhUrta che. para eTale utkRSTa=vadhAremAM vadhAre. apara eTale jaghanyaaochAmAM ochI. manuSyonuM utkRSTa AyuSya traNa palyopama ane jaghanya AyuSya aMtarmuhUrta pramANa hoya che. A niyama garbhaja manuSyonI apekSAe che. saMmUcchima manuSyonuM AyuSya jaghanyathI ke utkRSTathI aMtarmuhUrta pramANa ja che. (17). tiryaMconA AyuSyano kALa- tirthanInAM tra . rU18 | tiryaMconI paNa para ane apara sthiti anukrame traNa palyopama ane aMtarmuhUrta che. tiryaMconI vizeSathI sthiti (=te te jIvonuM AyuSya) nIce mujaba che. utkRSTa AyuSya (jIvo) (AyuSya) pRthvIkAya 22 hajAra varSa aplAya 7 hajAra varSa teukAya 3 divasa vAyukAya 3 hajAra varSa vanaspatikAya 10 hajAra varSa Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 a0 3 sU0 18] zrItattvAdhigamasUtra | beindriya 12 varSa te indriya 49 divasa caurindriya 6 mAsa paMcendriya garbhaja jalacara pUrva krioDa varSa paMcendriya garbhaja uraparisarpa pUrva krioDa varSa paMcendriya garbhaja bhujaparisarpa pUrva krioDa varSa paMcendriya garbhaja catuSpada traNa palyopama paMcendriya garbhaja khecara palyo no asaM. mo bhAga paMcendriya saMmUrNima jalacara pUrva krioDa varSa paMcendriya saMmUrNima uraparisarpa pa3000 varSa paMcendriya saMmUrNima bhujaparisarpa 42000 varSa paMcendriya saMmUrNima catuSpada 84000 varSa paMcendriya saMmUrNima khecara 72000 varSa manuSyo ane tiryaMconI bhavasthiti ane kAyasthiti ema be prakAranI sthiti che. vartamAna bhavanA AyuSyanI sthiti te bhavasthiti. kAyasthiti eTale te ja bhavamAM punaH punaH niraMtara utpattino kALa. je bhavamAM punaH punaH niraMtara jeTalA kALa sudhI utpanna thaI zake te bhavanI teTalI kAyasthiti gaNAya. ahIM be sUtramAM bhavasthitinI vicAraNA thai. manuSyonI ane tiryaMconI kAyasthiti nIce mujaba che. (jIvo). pRthvIkAya-aplAya teukAya-vAyukAya pratyeka vanaspatikAya sAdhAraNa vanaspatikAya vikasendriya garbhaja paMcendriya tiryaMca-manuSya (kAyasthiti) asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI anaMta utsarpiNI avasarpiNI saMkhyAtA hajAra varSa 7 ke 8 bhava | Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra zrItavAthadhigamasUtra bi03 sU018 pRthvIkAya asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI sudhI niraMtara punaH punaH pRthvIkAyapaNe utpanna thai zake che. e ja pramANe aplAya Adi vize paNa samajavuM. manuSya punaH punaH niraMtara sAta bhava sudhI manuSya thaI zake che. AThamA bhave jo devakuru ke uttarakumAM yugalika manuSya rUpe utpanna thAya to manuSyanI kAyasthiti ATha bhava thAya. anyathA sAta bhava thAya. e ja pramANe tiryaMca paMcendriya viSe paNa jANavuM. jaghanya kAyasthiti manuSyanI kesarvaprakAranA tiryaMconIaMtarmuhUrta che. (18) Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 4 sU0 1]. zrItattvAdhigamasUtra 153 cotho adhyAya jIvatattvanuM varNana cAle che. temAM trIjA adhyAyamAM nAraka, manuSya ane tiryaMcone AzrayIne aneka viSayonuM pratipAdana karyuM. have cothA ) vAyamAM deva saMbaMdhI aneka viSayonuM pratipAdana kare che. devonA bhedodevAniyA : \ 4-2 che. devo cAra nikAyanA=prakAranA che. ahIM nikAya zabda prakAra jAti arthamAM che. bhavanapati, vyaMtara, jayotiSka ane vaimAnika ema devonA cAra prakAra che. ratnaprabhA pRthvInuM piMDa 1 lAkha 80 hajAra yojana che. temAM upara nIcenA eka eka hajAra yojana choDIne madhyanA 1 lAkha 78 hajAra yojanamAM bhavanapati devonA nivAso che. uparanA je eka hajAra yojana choDelA che temAMthI uparanA ane nIcenA so so yojana choDIne bAkInA ATha so yojanamAM vyaMtara devonA nivAso che. uparanA so yojanamAMthI upara-nIce daza daza yojana choDIne madhyanA eMzI yojanamAM vANavyaMtara devonA nivAso che. samabhUlA pRthvIthI UMce (=Urdhva) 790 yojana bAda 110 yojana pramANa vistAramAM jyotiSa devo vase che. tyArabAda kaMIka adhika ardharaju upara gayA bAda vaimAnika devonI hada zarU thAya che. ahIM yojananI gaNatarI pramANAMgulathI samajavI. traNa aMgulanuM saMkSipta svarUpa aMgulanA utsadhAMgula, pramANAMgula ane AtmAgula ema traNa prakAra che. tenuM svarUpa A pramANe che (1) utsadhAMgula- 8 yavamadhya=1 utsadhAMgula. (2) pramANAMgula- pramANAMgula utsadhAMgulathI eka mate 400 gaNuM che. bIjA mate 1000 gaNuM che. trIjA mate rA gaNe che. pahelA mate utsadhAMgula pramANe 1 yojana=400 yojana pramANAMgula thAya. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrItattvAdhigamasUtra [a0 4 sU0 2-3 bIjA mate utsadhAMgula pramANe 1 yojana=1000 yojana pramANAMgula thAya. trIjA mate utsadhAMgula pramANe 1 yojana=aDhI yojana pramANAMgula thAya. (3) AtmAMgula- je kALe je mANaso potAnA AgaLanA mApe 108 AMgaLa UMcA hoya evAonuM AMgaLa AtmAgula kahevAya. A aMgula dareka kALe aniyata hoya che. utsadhAMgalathI sarva prANIonI zarIranI UMcAi mapAya che. pramANAMgulathI dvIpa-samudra-parvato vagere zAzvata padArtho mapAya che. AtmAMgulathI vAva-taLAva, nagara-ghara vagere azAzvata padArtho mapAya che. 1 yojananA 4 gAu thAya. 4 gAunA 8 mAila thAya. A mApa pramANe pramANAMgulanA mApe eka mate 1 yojana=3200 mAIla thAya, bIjA mate 8000 mAIla thAya, trIjA mate 20 mAIla thAya. ahIM bhavanapati Adi devonuM je sthAna batAvavAmAM AvyuM che te janmane AzrayIne che. potapotAnA utpatti sthAne utpanna thayelA bhavanapati Adi devo lavaNa samudra Adi sthaLe AvelA nivAsomAM paNa rahe che tathA jaMbUdvIpanI jagatI upara AvelI vedikA upara ane anya ramaNIya sthaLomAM kriIDA kare che. madhyalokamAM jabUdvIpathI asaMkhya dvIpa samudra gayA bAda paNa vyaMtara devonA AvAso che. tyAM koI vyaMtara deva utpanna na thAya. pUrve batAvelA sthAne utpanna thayelA vyaMtaro tyAM nivAsa kare che. (1). jyotiSka devonI lezyAtoya: patineya: | 4-2 || trIjA prakAranA devo pItalezyAvALA che. ahIM leNyA zabda varNa arthamAM che. kAraNa ke adhyavasAyarUpa lezyA to chae hoya che. jayotiSa devone zArIrika varNa rUpa pItalezyA tejalezyA hoya che. (2) devonA avAMtarabhedovA-STa-pa-daliza- vinyA: panna-paryo 4-rU. bhavanapati Adi cAra prakAranA devonA anukrame daza, ATha, pAMca ane bAra bhedo che. A bhedo kalpapapanna devonA che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a04 sU0 4] zrItattvAdhigamasUtra 155 bhavanapati devo 10 prakAranA che. vyaMtara devo 8 prakAranA che. jyotiSI devo 5 prakAranA che. vaimAnika devo 12 prakAranA che. vaimAnika devonA 12 bheda 12 devalokane AzrayIne che. A saghaLA devo kalpanopapanna kahevAya che. kalpa eTale maryAdA-AcAra. jayAM nAnA moTA vagerenI paraspara maryAdA hoya, jyAM pUjyonI pUjA karavA vagerenA AcAro hoya te sthAnamAM utpanna thayelA devo kalpopapanna kahevAya che. bhavanapati devothI AraMbhI bAramA devaloka sudhInA devomAM nAnA moTAnI maryAdA, svAmI-sevakano vyavahAra, tathA pUjayanI pUjA vagereno AcAra hoya che. AthI tyAM sudhInA devo kalpopapanna kahevAya che. (3) bhavanapati AdinA pratyeka avAMtara bhedanA bhedo indra-sAmAnika-trAyastriMza-pAriSAdyA-''tmarakSa-lokapAlA'nIka-prakIrNakA-''bhiyogya-kilbiSikAzcaikazaH // 4-4 // bhavanapati AdinA pratyeka avAMtarabhedanA Indra, sAmAjika, trAyazi, pAriSAgha, AtmarakSa, lokapAla, anIka, prakIrNaka, Abhiyogya, kilbiSika e daza bhedo che. (1) Indra- sarva devonA adhipati=rAjA. (2) sAmAnika- Indra samAna RddhivALA tathA pitA, upAdhyAya, vagerenI jema Indrane paNa AdaraNIya ane pUjanIya. (3) trAyasiMza- indrane salAha ApanAra maMtrI ke zAMtika-pauSTika karma dvArA prasanna rAkhanArA purohita samAna. A devo bhogamAM baha Asakta rahetA hovAthI dogaMdaka paNa kahevAya che. (4) pAriSA- indranI sabhAnA sabhyo. teo IndranA mitra hoya che. avasare avasare Indrane vinoda Adi dvArA AnaMda pamADe che. (5) AtmarakSaIndranI rakSA mATe kavaca dhAraNa karI zastra sahita IndranI pAchaLa ubhA rahenAra deva. yadyapi Indrane koI prakArano bhaya hoto nathI, to paNa IndranI vibhUti batAvavA tathA anya devo upara prabhAva pADavA mATe AtmarakSaka deva hoya che. (6) lokapAla- polIsa ke cokiyAta samAna. (7) anIka- lazkara tathA senAdhipati. (8) prakIrNaka- zahera ke gAmamAM rahenAra cAlu prajA samAna. (9) Abhiyogya- nokara samAna. temane vimAnavAhana Adi kAryo Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 trItattvAdhigamasUtra bi04 105- pharajiyAta karavA paDe che. (10) kilbiSika- aMtyaja (bhaMgI) samAna halakA devo. yadyapi ahIMnI jema devalokamAM halakA kAryo karavA paDatAM nathI, kintu temanI gaNatarI halakA devonI koTimAM thAya che. anya devo temane halakI daSTithI jue che. A devo saudharma-izAna (pahelA-bIja), sanakumAra (trIjA) ane lAMtaka (chaThThA) devalokanI nIce rahe che. (4). vyaMtara-jyotiSI devomAM trAyasisa ane lokapAlano abhAvatraaystriNsh-lokpaalvaa vyantara-jyotiSkAH // 4-5 // vyaMtara ane jyotiSka nikAya trAyasisa ane lokapAlathI rahita che. pUrvasUtramAM bhavanapati Adi cAreya jatinA avAMtara pratyeka bhedanA Indra Adi daza bhedo batAvyA. paNa vyaMtara ane jyotiSI devomAM trAyasiMza ane lokapAlano abhAva hovAthI A sUtramAM te beno niSedha ryo. AthI baMtara ane jayotiSanA avAMtara pratyeka bhedanA trAyasiMza ane lokapAla rahita indrAdi ATha bhedo che. (5) bhavanapati ane vyaMtaranikAmAM indronI saMkhyApUrvayoninAda | 4-6 . pUrvanA be devanikAyamAM (bhavanapati-vyaMtaramAM) be be indro che. pUrvanA be nikAya (-bheda) bhavanapati ane vyaMtara che. bhavanapati ane vyatara nikAyamAM be be Indro che. bhavanapatinA asurakumAra Adi daza bhedo AgaLa jaNAvaze. asurakumAra Adi pratyeka bhedanA devomAM be be Indro hovAthI bhavanapatinA kula 20indro che. vyaMtaranikAyanA vyaMtara ane vANavyaMtara ema be bhedo che. te baMnenA avAMtarabhedo AThamAThache. pratyekaavAMtarabhedanA devomAM be be Indro hovAthI baMtaranA 16 ane vANavyaMtaranA 16 maLI baMtaranikAyanA kula 32 Indro che. jayotiSanikAyanA sUrya ane caMdra ema be Indro che. vaimAnika nikAyanA prathamanA 8 devalokanA 8 indro ane 9-10mA devalokano eka, 11-12mA devalokano eka ema kula 10 Indro che. A sarva indronI saMkhyA 64 thAya che. A cosaTha Indro dareka tIrthakarano janma thatAM temane meru parvatanA zikhara upara AvelA pAMDakavanamAM lAve che, ane te vanamAM rahelI zilAo upara Avela siMhAsana upara temano janmAbhiSeka kare che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a04 sU) 7-8-9] zItajvAthiidhagamasUtra 157 yadyapi jyotiSka devomAM dareka sUryavimAnamAM ane dareka caMdravimAnamAM eka eka indra hoya che. sUryavimAno tathA caMdravimAno asaMkhyAtA che. AthI indro paNa asaMkhyAtA che. chatAM ahIM jAtinI apekSAe jyotiSInA be ja IndronI gaNatarI karI che. vaimAnikanA 12 devalokathI upara nava raiveyaka ane pAMca anuttara AvelA che. tyAMnA devo kalpAtIta ( kalpathI rahita) hovAthI tyAM indra vagere bhedo nathI. (6) bhavanapati ane vyaMtaranikAmAM lezyApiitaantleshyaaH // 4-7 // pUrvanA be nikAya patalezyA sudhInI vezyAvALA (=vezyA jevA zArIrika varNavALA che.). ahIMlezyA zabdano prayoga zArIrika varNanA arthamAM karavAmAM Avyo che. kAraNa ke adhyavasAya rUpa lezyA to e hoya che. bhavanapati ane vyaMtara nikAyamAM kRSNa, nIla, kApota ane pIta ( taijasa) e cAra lezyA hoya che. (7) devomAM maithunasevananI vicAraNAkaayprviicaaraa A aizAnAt // 4-8 // izAna sudhInA devo kAyAthI pravIcAra ( maithuna sevana) kare che. pravIcAra eTale maithunasevana. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka, saudharma ane izAna sudhInA devo jyAre kAmavAsanA jAge che tyAre devIonI sAthe kAyAthI maithunasevana kare che. jema manuSyo strIonI sAthe maithunasevana kare che tema. (8) IzAnathI upara maithunasevana- poSAka parza--zabda-mana:pravIvAra toyoH II i-6 IzAnathI uparanA devo be be kalpamAM anukrame sparza, rUpa, zabda ane mana vaDe maithuna sevana kare che. pravIcAra (=maithunasevana) 12mA devaloka sudhI ja hoya che. temAM pahelA-bIjA devalokanA devo kAyAthI maithunasevana kare che. trIjA-cothA devalokanA devo sparzathI maithunasevana kare che. pAMcamA-chaThThA devalokanA devo rUpathI maithunasevana kare che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 rItattvAgiNa 0i42010 sAtamA-AThamA devalokanA devo zabdavI maithunasevana kare che. navathI bAra devalonA devo manI maithunasevana kare che. trIjA cothA devalokanA devone jyAre kAmavAsanA age che tyAre temane devIonA vividha aMgono sparza kare che. AthI temanI kAmavAsanA zAMta thaI jAya che. pAMcamA-chaThThA devalokanA devonI kAmavAsanA devInuM rU5, vasaalaMkArono zaNagAra, vividha aMgopAMgo vagere jevAthI zAMta thaI jAya che. sAtamA-AThamA devalokanA devo devIonA madhura saMgIta, mRdu hAsya, alaMkArono dhvani vagerenA zravaNathI kAmavAsanAnuM zamana kare che. navathI bAramA devaloka sudhInA devo devIono mAtra manathI saMkalpa karIne kAmavAsanAne zAMta kare che. ahIM eTalo khyAla rAkhavAno che ke devIono janma bIja IzAna devaloka sudhI ja che. pachInA devalokomAM janmathI devo nathI hotI. kintu te te devalokanA devonA saMkalpamAtrathI tevA tevA prakAranI maithunasevananA sukhanI icchA jANIne daivIzaktithI svayameva devIo te te devalokanA te te devo pAse jAya che, ane temanI icchAne pUrNa kare che. saudharma ane IzAnamAM be prakAranI devIo che. parigRhItA ane aparigRhItA. te te devanI patnI tarIke rahelI devIo parigRhItA ane sarva sAmAnya-dareka devanA upabhogamAM AvatI vezyA jevI devIo aparigRhItA che. aparigRhItA devIo uparanA devalokanA devonA saMkalpa mAtrathI te devanI pAse upasthita thAya che ane tenI IcchAo pUrNa kare che. Ama nIce nIcenA devone kAmavAsanA vadhAre vadhAre hoya che. ethI tene zAMta karavA adhika prayatna tathA sAmagrInI jarUra paDe che. jyAre upara uparanA devone kAmavAsanA alpa alpa hoya che. AthI tenI zAMti alpa prayatnathI thaI jAya che. (9) mainasevanano abhAvapre apravIcArAH // 4-10 // pachInA=1ramAdevaloka uparanAdanonasevanano abhAva che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 4 sU0 11] zrItattvArthAdhigamasUtra 159 12mA devaloka pachI navaraiveyaka ane pAMca anuttara devo vase che. teo maithanasevana karatA nathI. maithanasevana e vedanA udayathI jAgelI kAmavAsanAnA kSaNika pratikAra rUpa che. navaraiveyaka ane pAMca anuttara vimAnavAsI devone tevI kAmavAsanA jAgatI nahi hovAthI teno kSaNika pratikAra karavAnI jarUra rahetI nathI. AthI teo maithunasevana vinA paNa atyaMta sukha-AnaMdano anubhava kare che. A hakIkata ApaNane ghaNo bodha Ape che. saMsAranuM sarva prakAranuM sukha vAsanAnA pratIkAra rUpa ja che, te paNa kSaNika=thoDA samaya mATe ja che. samaya jatAM punaH vadhAre prabaLa vAsanA jAge che. punaH teno pratikAra karavo paDe che. punaH thoDo samaya zAMta thAya. punaH ati vadhAre vAsanA pragaTe che. punaHtene zAMta karavI paDe che. Ama jAgelI vAsanAne zamAvavA jatAM vadhAre pragaTe che. AthI jIva vAsanAnA kAraNe aneka pApo karIne agaNita duHkha bhogave che. (10) bhavanapati nikAyanA daza bhedonAM nAmobhvnvaasino'surnaagvidyutsuprnnaagnivAtatanitithi-taparibhramarI: 4-22 / asurakumAra, nAgakumAra, vidhutyumAra, suparNakumAra, agnikumAra, vAtakumAra, svanitakumAra, udadhikumAra, dvIpakumAra, dikkumAra e pramANe bhavanapati nikAyanA daza bhedanAM nAmo che. A adhyAyanA trIjA sUtramAM bhavanapati nikAyanA daza bhedo che, ema sAmAnyathI pratipAdana karyuM hatuM. A sUtramAM daza bhedonAM nAma jaNAvyAM che. asurakumAro moTA bhAge AvAsomAM rahe che, kyAreka bhavanomAM paNa rahe che. bAkInA nAgakumArAdi nava prakAranA devo prAyaH bhavanomAM ja rahe che. AvAso dehapramANa UMcA ane samacorasa hoya che. AvAso cAre bAjuthI khullA hovAthI moTA maMDapa jevA lAge che. bhavano bahArathI goLa ane aMdara cokhaNiyA hoya che. bhavanonA taLiyA puSpakarNikAnA AkAre hoya che. bhavanono vistAra jaghanyathI jaMbUtIpa pramANa, madhyamathI saMkhyAtA yojana pramANa ane utkRSTathI asaMkhyAtA yojana pramANa hoya che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 tavANI lagabhaga bior2012 bhavanapati devonA mukuTamAM vizeSa prakAranAM cihno dhyeya che. zarIrano varSa paNa judo judo hoya che. vasano varNa paNa vividha prakArano dhyeya che. A traNa bAbato tathA bhavanonI saMkhyA asurakumAdi devomAM nIce mujaba che. bhavano nikAya | mukuTamAM | zarIra | vaTa | dakSiNa | uttara ciTha | varNa ! varNa | dizAmAM | dizAmAM asura cudramaNi | kALo cato 34 lAkha30 lAkha 2 | nAga sarpakaNA gaura 1 lIlo jalAkha40 lAkha vidhuta vija rakta | | lIlo 38 lAkha 34 lAkha suparNa garuDa | pILo | dhoLo |40 lAkha|36 lAkha | | | agni |Laza | rakta | vIvo 40 lAkha36 lAkha | 6 | vAyu magara ! lIlo | saMdhyAvatuM 40 lAkha 36 lAkha | 7 | anita kirava- paTAM pILo | dhoLo 40 lAkha| 36 lAkha | | | dadhi |ma | gIra 1 lIlo I40 lAkha) 36 lAkha | | 9 | kIpa siha | rakta | lIlo 50 lAkhaJ46 lAkha | | 10 | dipha histi | pILA | dhoLo [40 lAkha36 lAkha bhavanapati nikAyanA moya bhAganA devo bhavanomAM vasatA hovAthI bhavananA pati bhavanapati kahevAya che, ane kumAranI jema kAMtadarzana, mUdumadhura-lalita gativALA ane krIDAmAM tatpara rahetA hovAthI kumAra kahevAya che. (11) vyaMtaranikAyanA ATha bhedanAM nAmovyntraaH kinnr-kiNpuruss-morg-gaandhrvyakSa-rAkSasa-mUtapiza: II 8-12 kinnara, jhiMpuruSa, mahora, gAMdharva, yA rAsa bhUta ane pizAca e pramANe vyaMtara nikAyanA ATha bhedonAM nAmo che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 4 sU0 13] zrItattvArthAdhigamasUtra 161 vyaMtaradevo parvata, guphA, vana vagerenA vividha AMtarAmAM rahetA hovAthI athavA bhavanapati ane jyotiSka e be nikAyanA AMtarAmAM=madhyamAM rahetA hovAthI vyaMtara kahevAya che. vyaMtaradevo ratnaprabhA pRthvInA uparanA hajA2 yojanamAMthI upara nIce so so yojana choDIne madhyanA AThaso yojana pramANa bhAgamAM utpanna thAya che. paNa temano nivAsa Urdhva, adho ane madhya ema traNe lokamAM che. teo bhavano, nagaro ane AvAsomAM 2he che. A devo cakravartI Adi puNyazALI manuSyonI paNa sevakanI jema sevA kare che. kinnara Adi dareka bhedanA avAMtara bhedo paNa che. vyaMtaradevonI dhvajAmAM kinnara Adi jAtinA sUcaka judAM judAM cihno hoya che. temanA zarIrano varNa paNa zyAma vagere aneka prakArano hoya che. vyaMtara devonA avAMtara bhedo, dhvajAcihna ane zArIrika varNa zArIrika varNa lIlo dhoLo zyAma zyAma zyAma zveta zyAma zyAma jAti kinnara kiMpuruSa mahoraga gAMdharva yakSa rAkSasa bhUta pizAca bhedo kiMpuruSa Adi daza puruSa Adi daza bhujaga Adi daza hAhA Adi bAra pUrNabhadra Adi tera bhIma Adi sAta surUpa Adi nava kuSmAMDa Adi paMdara dhvajAmAM cihna azoka vRkSa caMpaka vRkSa nAga vRkSa tuMbaruM vRkSa vaTa vRkSa khaTyAMga sulasa vRkSa kadaMba vRkSa vyaMtara devomAM kinnara Adi ATha jAtinA devo sivAya vANavyaMtara jAtinA devo paNa che. ratnaprabhA pRthvInA uparanA 100yojanamAMthI upara nIce 10-10yojana mUkI bAkInA 80yojananA bhAgamAM vANavyaMtara devono janma thAya che. paNa A devo prAyaH parvatanI guphA vageremAM rahe che. (12) trIjA jyotiSka nikAyanA pAMca bhedanAM nAmo-- jyotiA: pUrvAzcandramaso-praha-nakSatra-pravInaMtAvAzca||4-13 || Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrItattvAdhigamasUtra [a0 4 sU013 jyotiSkanikAyanAM sUrya, caMdra, graha, nakSatra ane tArA ema pAMca bhedo che. jyotiSkanuM sthAna samabhUtalA pRthvIthI 790 yojana UMce tArA AvelA che. tenAthI daza yojana upara sUrya, tenAthI 80 yojana upara caMdra, tenAthI cAra yojana upara nakSatra, tenAthI cAra yojana upara budha graha, tenAthI traNa yojana upara zukra graha, tenAthI traNa yojana upara guru graha, tenAthI traNa yojana upara maMgaLa graha ane tenAthI traNa yojana upara zani graha Avela che. prazna- graho 88 che. to ahIM pAMca ja grahonuM sthAna kema batAvyuM? uttara- bRhasaMgrahaNImAM bIjA grahonA sthAno "Adi' zabdathI samajI levA ema kahyuM che. jema ke keTalAka graho budhanI jeTalI UMcAI che teTalI UMcAimAM hovAthI budha vagere graho samajavA. keTalAka graho zukranI jeTalI UMcAI che teTalI UMcAImAM hovAthI zukra vagere graho samajavA. ema pachInA grahomAM paNa Adi zabdathI anya graho samajI levA. te A pramANe- samabhUlA puthvIthI 888 yojana UMce budha Adi graho AvelA che. samabhUlA pRthvIthI 891 yojana UMce zukra Adi graho AvelA che. samabhUlA pRthvIthI 894 yojana UMce guru Adi graho AvelA che. samabhUlA pRthvIthI 897 yojana UMce maMgala Adi graho AvelA che. samabhUtalA pRthvIthI 900 yojana UMce zani Adi graho AvelA che. A pramANe saMpUrNa jyotiSacakra UMcAImAM 110 yojana ane laMbAimAM asaMkhya dvIpa-samudra pramANa che. sUryAdi devo tathA temanAM vimAno jayotiSa=prakAza karanArA hovAthI temane jayotiSka kahevAmAM Ave che. sUrya Adi te te jAtinA devonA mukuTamAM potapotAnI jAti pramANe sUrya AdinuM prabhAnA maMDala samAna dedIpyamAna cihna hoya che. arthAta sUrya jAtinA devonA mukuTamAM prabhAmaMDala samAna dedIpyamAna sUrya AkAranuM cihna hoya che. caMdra jAtinA devonA mukuTamAM prabhAmaMDala samAna dedIpyamAna caMdranA AkAranuM cihna hoya che. e pramANe tArA Adi viSe paNa jANavuM. (13) Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 a04 sU014] zrItattvAthadhigamasUtra jyotiSka vimAnonuM paribhramaNa kSetrameruprdkssinnaa nityagatayo nRloke // 4-14 // ukta pAMca prakAranAM jyotiSkanAM vimAno manuSyalokamAM sadA meruparvatane pradakSiNA ApatA paribhramaNa kare che. manuSyalokamAM sUryAdinI saMkhyA jabUdvIpamAM be sUrya, lavaNasamudramAM cAra sUrya, dhAtakIkhaMDamAM 12 sUrya, kAlodadhi samudramAM 42 sUrya, puSkarArdhamAM 7ra sUrya che. A pramANe aDhI dvIpamAM kula 132 sUrya che. te ja pramANe teTalA ja caMdra che. graha, nakSatra ane tArA caMdrano parivAra che. caMdrano parivAra e ja sUryano paNa parivAra che, sUryano parivAra alaga nathI. kAraNa ke caMdra sUryathI adhika RddhimAna ane puNyazALI che. 88 graho, 28 nakSatro ane 66975 koDAkoDI tArAATalo eka caMdrano parivAra che. jaMbUdvIpamAM be caMdra hovAthI nakSatra vagerenI saMkhyA Dabala che. aDhI dvIpa-samudramAM graha vagerenI saMkhyA nIce mujaba che. | graha nakSatra tArA dvIpa-samudra jebUdvIpa 176 lavaNasamudra 352 dhAtakIkhaMDa 1056 133950 koDA koDI 112 267900 koDA koDI 336 803700 koDA koDI 1176 | 2812950 koDA koDI 2016 | 4822200 koDA koDI 3696 kAlodadhi puSkarAI | 6336 A sarva jyotiSko jaMbUdvIpanA ja merunI cAre tarapha parimaMDalakAre goLa gherAvA pramANe paribhramaNa karatA ja rahe che. e vimAnonI AvA prakAranI valayAkAra goLa gati svabhAvasiddha che, kRtrima nathI. A vimAno meru parvatathI 1121 yojana dUra rahIne paribhramaNa kare che. vimAno ardhakoThAnA phaLanA AkAra ane sphaTika ratnamaya hoya che. jaghanya sthitivALA tArAnI laMbAi-pahoLAI 500 dhanuSya ane UMcAI 250 dhanuSya hoya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 caMdra tArA zrItattvAdhigamasUtra [ao 4 sU0 15 (sUryAdi vimAnanuM pramANa-) vimAna laMbAi-pahoLAI UMcAI pada/1 yojana 28/61 yojana sUrya 4861 yojana 24/61 yojana graha 2 gAu 1 gAu nakSatra 1 gAu nA gAu Oaa gAu jyotiSka vimAno svabhAvathI ja paribhramaNazIla hovA chatAM vizeSa prakAranI samRddhi pragaTa karavAnA hetuthI tathA Abhiyogya nAmakarmanA udayathI keTalAka devo te vimAnone vahana kare che. te devo paribhramaNa karatAM vimAnonI nIce nIce gamana kare che ane siMha AdinA rUpe vimAnone vahana kare che. pUrvamAM sihanA rUpe, dakSiNamAM hAthInA rUpe, pazcimamAM baLadanA rUpe ane uttaramAM ghoDAnA rUpe devo vimAnone vahana kare che. caMdravimAnane 16000, sUryavimAnane 16000, grahavimAnane 8000, nakSatravimAnane 4000 ane tArAvimAnane 2000 devo vahana kare che. caMdra AdinI paribhramaNa gati kramazaH adhika adhika che. caMdranI gati sarvathI nyUna che. tenAthI sUryanI gati adhika che. tenAthI grahanI gati adhika che. tenAthI nakSatranI gati adhika che, tenAthI tArAnI gati adhika che. RddhinA viSayamAM ukta kramathI viparIta krama che. tArAnI Rddhi sarvathA nyUna che. tenAthI nakSatranI Rddhi vizeSa che. tenAthI grahanI Rddhi vizeSa che. tenAthI sUryanI Rddhi vizeSa che. tenAthI caMdranI Rddhi vizeSa che. (14) jyotiSka gatithI kALa- taitika vimApa: 1 -16 jyotiSka vimAnonI gatithI kALano vibhAga (=gaNatarI) thAya che. mukhya ane aupacArika (nizcaya ane vyavahAra) ema kALa be prakAre che. mukhyakALa anaMtasamayAtmaka che. tenuM lakSaNa pAMcamA adhyAyanA 39mA sUtramAM kaheze. A kALa eka svarUpa che=bhedarahita che. bhedarahita A mukhya kALanA jyotiSka vimAnonI gatithI divasa-rAtri vagere bheda thAya che. amuka niyata Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 4 sU016] zrItattvAdhigamasUtra 165 sthAnathI sUryanI gatinA prAraMbhane sUryodaya kahevAmAM Ave che tathA amukaniyata sthAne sUrya pahoMcatAM sUryAsta kahevAmAM Ave che. sUryodayathI prAraMbhI sUryAsta sudhIno kALa te divasa. sUryAstathI sUryodaya sudhIno kALa te rAtri. 15 rAtridivasano eka pakSa. zukla ane kRSNa rUpa be pakSano eka mAsa. be mAsanI eka Rtu, traNa RtunuM eka ayana. be ayanano eka saMvatsara=varSa. pAMca varSano eka yuga. corAzI lAkha varSanuM eka pUrvAga. pUrvAgane pUrvAge guNatAM (84 lAkhane 84 lAkhe guNatAM) ekapUrvakALa thAya che. A saghaLo kALa jayotiSkanI gatinI apekSAe che. A saghaLo kALa sthUla che. samaya vagere sUkSmakALa che. jyotiSkanI gatithIsthULa kALanI gaNatarI thAya che. samaya Adi sUkSmakALanI nahi. sarva jaghanya gativALA paramANune eka AkAza pradezathI anaMtara bIjA AkAza pradezamAM jatAM jeTalo kALa thAya te eka samaya. A kALa atyaMta sUkSma che. kevaLI paNa A kALano bheda na karI zake, ane nirdeza paNa na karI zake. AvA asaMkhya samayonI eka AvalikA. saMkhyAtI AvalikAno eka ucchavAsanicchavAsa. (baLavAna, indriyothI pUrNa, nIrogI, madhyama vayavALA ane svastha manavALA puruSanA) eka zvAsocchavAsano eka prANa. sAta prANano eka sToka. sAta stokano eka lava. 38aa lavanI ekanAlikA ghaDI. be nAlikAno ekamuhUrta. 30muhUrtano eka ahorAtra. A badho kALa aupacArika che. (15) manuSyalokanI bahAra jyotiSkanI sthiratAvahivasthitA: 4-16 . manuSyalokanI bahAra sarva jyotiSka vimAno avasthita=sthira che. manuSyalokanI bahAranA caMdra-sUrya Adi sthira hovAthI sUryAdino prakAza jyAM pahoMcato nathI tyAM sadA aMdhakAra ane jyAM pahoMce che tyAM sadA prakAza rahe che. manuSya lokanI bahAra manuSya kSetranAM jyotiSa vimAnothI adha pramANanA vimAno hoya che. te vimAnonAM kiraNo samazItoSNa hovAthI sukhakArI hoya che. caMdranA kiraNo atyaMta zItaLa hotAM nathI, tathA sUryanA kiraNo atyaMta uSNa hotAM nathI, kintu baMnenA kiraNo zItoSNa hoya che. (16) vaimAnika nikAyano adhikAra- vaimAni: | 4-17 | Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrItavAthiidhagamasUtra [a0 4 sU0 17-18-19-20 ahIMthI vaimAnika nikAyanA devono adhikAra zarU thAya che. vaimAnika devo vimAnamAM utpanna thatA hovAthI vaimAnika kahevAya che. vaimAnika nAma pAribhASika che. kAraNa ke jayotiSka devo paNa vimAnamAM utpanna thAya che. (17) vaimAnika devonA mukhya be bhedo popapannA: pAtitAza ! 4-18 che vimAnika devonA kalpopapanna ane kalpAtIta ema be prakAra che. jayAM nAnA moTAnI maryAdA=kalpa che te devaloka kalpa kahevAya che. kalpamAM utpanna thayelA devo kalpopapanna che ane kalparahita vimAnomAM utpanna thayelA devo kalpAtIta che. prathamanA 12 devalokamAM kalpa hovAthI temAM utpanna thayelA devo kalpapapanna che. tyAra pachInA navaraiveyaka ane pAMca anuttara vimAnomAM utpanna thayelA devo kalpAtIta che. bhavanapati Adi traNa nikAyanA devo to kalpopapanna ja che. kAraNa ke tyAM kalpa che. (18). vimAnika nikAyanA devalokanuM avasthAna 3paryapari | 4-21 vimAnika nikAyanA devaloko upara upara AvelA che. vaimAnika nikAyanuM avasthAna vyaMtaranikAyanI jema avyavasthita nathI, tema jayotiSkanI jema tiththu paNa nathI, kintu upara upara che. (19) vimAnika bhedonAM kramazaH nAmosaudhrmeshaan-sntkumaar-maahendr-brhmlok-laantkmhaashukr-shstraaressvaant-praanntyoraarnnaacyutryornvsupraiveykessu viSaya-vaizayA-kayatA-DapaniSu sarvArthasiddharA 4-20 | saudharma, izAna, sanaskumAra, mahendra, brahmaloka, lAMtaka, mahAzukra, sahastrAra, Anata, prANata, AraNa, azruta, navaraiveyaka, vijaya, vaijayanta, jayA, aparAjita ane sarvArthasiddha devalokamAM vaimAnika devo rahe che. jayotiSka cakranI upara asaMkhyAta yojanA gayA bAda merunA dakSiNa bhAgamAM saudharma ane uttara bhAgamAM IzAna kalpa Avela che. IzAna devaloka saudharmathI kaMIka upara che. baMne samazreNimAM nathI. saudharmathI asaMkhya yojanA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 4 sU0 20] zrItattvAthadhigamasUtra 167 UMce (saudharmanI) samazreNimAM sanakumAra kalpa che. aizAnathI asaMkhya yojanA UMce (aizAnanI) samazreNimAM mAhendra kalpa che. A baMnenI (sanakumAramATendranI) madhyamAM, kintu e baMnethI UMce brahmaloka kalpa che. enI upara samazreNimAM eka bIjAthI UMce kramazaH lAMtaka, mahAzukra ane sahasAra e traNa kalpo AvelA che. arthAt brahmalokanI upara samazreNimAM lAMtaka, lAMtakanI upara samazreNimAM mahAzukra, mahAzukranI upara samazreNimAM sahastrAra devaloka Avela che. enI upara saudharma ane IzAnanI mAphaka Anata ane prANata e be kalpo AvelA che. arthAta dakSiNa vibhAgamAM prANata kalpa Avela che. AnatathI prANata kaMIka UMce che. enI upara samazreNimAM sanakumAramATendranI jema AraNa-arcyuta kalpa AvelA che. arthAt AnatanI upara (AnatanI) samazreNimAM AraNa ane prANatanI upara (prANanI) samazreNimAM azruta kalpa che. AraNathI azruta kaMIka UMce che. prazna- A sUtramAM saghaLA zabdono eka ja samAsa na karatAM judA judA samAso karavAmAM AvyAM che. tenuM zuM kAraNa ? uttara-sarva prathama saudharmathI sahastrAra sudhInA zabdono samAsa karavAmAM Avyo che. AnuM kAraNa e che ke sahastrAra sudhI manuSyo ane tiryaMco e baMne prakAranA jIvo utpanna thAya che. tyArabAda kevaLa manuSyo ja utpanna thAya che. A bheda batAvavA saudharmathI sahastrAra sudhInA zabdono alaga samAsa karavAmAM Avyo che. Anata-prANata e be kalpomAM samudita eka Indra che tathA AraNaayyata e be kalpomAM samudita eka Indra che e jaNAvavA Anata-prANata e be zabdono tathA AraNa-ayyata e be zabdono alaga alaga samAsa karavAmAM Avyo che. navaraiveyaka sudhI utpanna thanArA jIvo bahulasaMsArI paNa hoI zake che. jyAre vijayAdimAM utpanna thanArA jIvo alpasaMsArI ja hoya che. A bhedane batAvavA raiveyaka zabdano asamasta (=samAsarahita) prayoga karyo che. vijayAdi cAra vimAnamAM utpanna thanArA jIvo thoDA (saMkhyAtA) bhava karIne mokSamAM jAya che, jyAre sarvArtha siddha vimAnamAM utpanna thanArA jIvo eka bhave mokSa pAme che. A rahasyanuM sUcana karavA vijayAdi cAra zabdono samAsa karyo ane sarvArthasiddhano asamasta prayoga karyo Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrItattvAthadhigamasUtra [a04 sU0 21 prazna- pAMcamA kalpanuM nAma brahma che. chatAM A sUtramAM brahmaloka ema brahmanI sAthe loka zabdano prayoga kema karavAmAM Avyo che ? uttara- brahmakalpamAM lokAMtika devo rahe che, e jaNAvavA brahmazabdanI sAthe loka zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. ApaNe pUrve vicArI gayA ke vaimAnika nikAyanA kalpopapanna ane kalpAtIta ema mukhya be bheda che. temAM ahIM kalpopapannanA 12 bhedonA saudharma Adi 12 nAmo jaNAvyA che. kalpAtItanA raiveyaka ane anuttara e be bheda che. raiveyakanA nava bheda che ane anuttaranA pAMca bheda che. A sUtramAM anuttaranA pAMca bhedonA vijaya Adi pAMca nAmono nirdeza karyo che. nava raiveyakono sAmAnyathI (nAma vinA) nirdeza karyo che.' DokanA alaMkArane raiveyaka kahevAmAM Ave che. lokane ApaNe puruSanI upamA ApIe to nava raiveyaka lokarUpa puruSanI grIvAnA-DokanA sthAne che, grIvAnA AbharaNa rUpa che. AthI temane raiveyaka kahevAmAM Ave che. raiveyakanI uparanA vimAnamAM utpanna thayelA jIvo alpasaMsArI hovAthI uttama=pradhAna che. temanAthI koI devo uttama=pradhAna nathI. AthI temanA vimAnone anuttara kahevAmAM Ave che. athavAdevalokane aMte AvelA hovAthI temanI uttara=pachI koI vimAno na hovAthI anuttara kahevAya che. (20) upara upara sthiti AdinI adhikatAsthiti-vmAva-su-zuti-snepaDyAvizuddhAkriyA vRdha-viSayofdhaar: 4-22 sthiti, prabhAva, sukha, zuti, vezyAvizuddhi, IndriyaviSaya ane avadhiviSaya e sAta bAbato upara uparanA devomAM kramazaH adhika adhika hoya che. (1) sthiti eTale devagatimAM rahevAno kALa. A adhyAyanA 29mA sUtrathI sthitinuM prakaraNa zarU thaze. temAM jaghanya ane utkRSTa sthitinuM vistRta varNana che. (2) nigraha-anugrahanI zakti, aNimAdi labdhio, anya upara 1. digaMbaro 16 kalpa mAne che ane be benA joDakAne samazreNimAM rahelA mAne che. jema ke samazreNimAM saudharma-izAna, tenI upara samazreNimAM mAhendra-brahmaloka... 2. aNimAlabdhi - nAnuM zarIra banAvI kamaLanA bisanA chidramAM pravezI tyAM cakravartInA bhogo bhogavI zake. mahimAlabdhi- meruM jeTaluM moTuM zarIra banAvI zake. laghimAlabdhi-vAyu karatA paNa halakuM zarIra banAvI zake. garimAlabdhi- vaja karatA paNa bhAre zarIra banAvI zake. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 4 sU0 22] zItajvAthiidhagamasUtra 169 varcasva vagere prabhAva che. A prabhAva upara upara adhika hoya che. paNa upara uparanA devo maMdaabhimAnavALA ane alpaphlezavALA hovAthI nigrahAdi mATe prAyaH pravRtti karatA nathI. (3) sAtavedanIya karmanA udayathI bAhya viSayomAM ISTa anubhava rUpa sukha upara uparanA devone adhika hoya che. (4) ghuti eTale deha, vastra, AbhUSaNa vagerenI kAMti. (5) lezyAnuM nirUpaNa AgaLa Avaze. paNa ahIM eTaluM dhyAna rAkhavuM jarUrI che ke je devomAM samAna lezyA che, temAM paNa upara uparanA devone adhika adhika vizuddhi hoya che. (6) upara upara cakSu Adi indriyo adhika paTu=adhikazaktivALI hovAthI IndriyaviSaya adhika che. upara uparanA devo adhika dUra AMkha dvArA joI zake che. ema anya indriyo vize paNa jANavuM. (7) upara uparanA devone avadhijJAna vizuddha ane vizeSa vizeSa hoya che. saudharma-izAna kalpanA devo nIce ratnaprabhA pRthvInA aMta sudhI, upara potAnA vimAnanI dhajA sudhI, tirya asaMkhya yojana sudhI avadhijJAnathI joI zake che. sanakumAra-mATendranA devo nIce zarkarAmabhA pRthvInA aMta sudhI, upara potAnA vimAnanI dhajA sudhI, tiththu asaMkhya yojana sudhI avadhijJAnathI joI zake che. ema kramaza: vadhatAM vadhatAM anuttara devo saMpUrNa lokanADIne joI zake che. je devomAM kSetrathI avadhijJAnano viSaya samAna che te devomAM paNa upara uparanA prastara ane vimAnonI apekSAe adhika adhika avadhijJAna hoya che. e ja pramANe avadhijJAnanI vizuddhi paNa upara upara adhika hoya che. upara upara gati AdinI hInatApati-zarIra-paribrahamamAnato dInA 4-22 gati, zarIra, parigraha ane abhimAna A cAra bAbato upara uparanA devomAM kramazaH hIna hIna hoya che. (1) ahIM gati zabdathI anya sthaLe gamana karavAnI zakti vivakSita che. je devonI jaghanyasthiti be sAgaropama che te devo nIce sAtamI pRthvI sudhI ane tiryam asaMkhya yojana sudhI jaI zake che. tyAra bAda jema jema jaghanya sthiti be prApilabdhi- jamIna upara rahelo meru parvatanA agrabhAgane sparzI zake. prAkAmpalabdhipANImAM pRthvInI jema ane pRthvImAM pANInI jema gamanAgamana karI zake. IzitvalabdhitIrthaMkara-Indra vagerenI Rddhi vikavI zake. vazitvalabdhi- sarva jIvane vaza karI zake. (yogazAstra 1/8, triSaSTizalAkApuruSa caritraparva-1, sarga-1, zloka-843 Adi.) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 devo zrItattvAthiidhagamasUtra vaimAnika devonA avadhijJAnanA kSetranuM yaMtra utkRSTa utkRSTa madho avadhi Urdhva avadhi 1-2 kya 3-4 5-6 kSa 7-8 kalpa 9 thI 12 kalya 1 thI 6 ve. 7 thI 9 traive. lak h ]xxx5] -PhPh pahelI pRthvInA aMta sudhI bIjI pRthvInA aMta sudhI trIjI pRthvInA aMta sudhI cothI pRthvInA aMta sudhI pAMcamI pRthvInA aMta sudhI chaThThI pRthvInA aMta sudhI sAtamI pRthvInA aMta sudhI loka nAlikAnA aMta sudhI 104 2022 utkRSTa tirthaMg avadhi asaMkhyAta yojana sudhI, upara uparanA devonuM fa]le Fille lalit Phoe samajavuM. pAMca anuttara svayaMbhUramaNasamudra sudhI 'sAgaropamathI ochI tema tema kramazaH gatinI zakti hIna hIna thatI jAya che. yAvat sarvajadhanya sthitivALA devo nIce cothI pRthvI sudhI jai zake che. zaktinI apekSAe A vicAraNA che. gamana to mAtra trIjI pRthvI sudhI thAya che. zakti hovA chatAM devo prayojanavazAt trIjI pRthvI sudhI jAya che, prAya: ethI AgaLa jatA nathI. upara uparanA devomAM mahAnubhAvatA ane udAsInatA adhika adhika hovAthI teo adhika gati karatA nathI. navapraiveyaka ane pAMca anuttaranA devo to kadI paNa potAnA vimAnathI bahAra jatA ja nathI. (2) zarIranuM pramANa paNa upara uparanA devone ochuM ochuM hoya che. saudharma-izAnamAM sAta hAtha UMcuM, sanatakumAra mAhendramAM cha hAtha UMcuM, brahmaloka-lAMtakamAM pAMca hAtha UMcuM, mahAzukra-sahasAramAM cAra hAtha UMcuM, 9 thI 12 devalokamAM traNa hAtha UMcuM, navapraiveyakamAM be hAtha UMcuM ane pAMca anuttaramAM eka hAtha UMcuM devonuM zarIra hoya che. (3) ahIM parigraha zabdathI vimAnono parivAra abhipreta che. vaimAnika nikAyamAM indraka, zreNigata ane puSpaprakIrNaka ema traNa prakAranAM vimAno hoya che. barobara madhyamAM Avela vimAnane indraka kahevAmAM Ave che. 1. sItendra cothI narakamAM gayA hatA. mAthI ahIM prAyaH kahyuM che. 2. sUtramAM upara uparanA devonI gati hIna hIna thAya che, ema kahyuM che. jyAre bhAgamAM sthitinI nyUnatAnI apekSAe gatinI hInatA jaNAvI che. tattva kevalIgama. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 4 sU0 22] zrItattvArthAdhigamasUtra 171 cAra dizAomAM paMktibaddha AvelA vimAno zreNigata che. chavAyelA puSpanI jema chUTA chUTA rahelA vimAno puSpa prakIrNaka kahevAya che. zreNigata vimAno trikoNa, catuSkoNa ane vATalAkAra ema traNa prakAranAM che. tathA prathama trikoNa, bAda catuSkoNa, bAda vATalAkAra, bAda trikoNa... ema kramaza AvelAM che. A vimAno indraka vimAnathI cAre dizAmAM lAinabaMdha AvelA che. puSpaprakIrNaka vimAno naMdAvarta, svastika vagere vividha AkAravALA che tathA zreNigata vimAnonA AMtarAmAM AvelAM che. pUrva dizA sivAya traNe dizAmAM A vimAno hoya che. te te devalokanAM vimAnonI saMkhyA 'sakalatIrtha' sUtramAM batAvavAmAM AvI che. tenI kula saMkhyA 8497023 che. (indraka, zreNigata ane puSpaprakIrNaka vimAnonI jANakArI mATe citra juo.) vaimAnikanikAyamAM AvalikAgata tathA puSpAvakIrNa vimAna vyavasthA-- uttara g pazcima (c)<<(c) >EO > dakSiNa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zrItattvAdhigamasUtra [a04 sU0 22 A citramAM vaimAnikakalpanA eka pratarano sAmAnya dekhAva raju thAya che. AmAM madhyavartI ekadhAra ane kAMgarAvALA gaDhathI yukta goLAkAre Indraka vimAna che. pachI cAre bAju paMktibaddha vimAnonI vyavasthA batAvI che. temAM prathama traNa dhAravALuM trikoNa vimAna eka bAju vedikA ane bAkInI bAju kAMgarAvALA gaDhathI yukta che. pachI cAra dhAravALuM catuSkoNa vimAna cAre bAju vedikAthI yukta che. pachI eka dvAravALuM goLa vimAna kAMgarAvALA gaDhathI yukta che. pharI trikoNa-corasa-goLa e ja krame AgaLanI vyavasthA vicAravI. indraka vimAno badhA ja goLa hoya che. paMktigata vimAno anukrame trikoNa, corasa ane goLa hoya che. puSpAvakIrNa vimAno pUrvadizA choDI traNa dizAomAM paMktigata vimAnonA AMtarAmAM puSpanI jema chUTA chUTA verAyelA hoya che. pUrvadizA choDIne rahelA A vimAno naMdAvarta-svastika-zrIvatsa vagere AkAranAM hoya che. (4) upara uparanA devomAM suMdara sthAna, devo ke devIono parivAra, sAmarthya, avadhijJAna, indriyazakti, vibhUti, zabdAdiviSayonI samRddhi vagere adhika adhika hovA chatAM abhimAna alpa alpa hoya che. AthI upara uparanA devo adhika adhika sukhI hoya che. (22) devo saMbaMdhI vizeSa mAhitI zvAsocchavAsa ane AhAra- jaghanya sthitivALA (=10 hajAra varSanI sthitivALA) devo sAta sAta stoke eka vAra zvAsocchavAsa le che ane eka ahorAtra thatAM AhAra kare che. palyopamanI sthitivALA devo eka eka divase eka vAra zvAsocchavAsa le che ane 2 thI 9 divase AhAra kare che. tyArabAda temane jeTalA sAgaropamanI sthiti hoya teTalA pakSe eka zvAsocchavAsa ane teTalA hajAra varSe AhAra hoya che. AhAranA bheda- ojAhAra, lomAhAra ane prakSepAhAra ( kavalAhAra) ema AhAranA traNa bheda che. 1. bRhatsaMgrahaNImAM A viSayamAM thoDo taphAvata che. tyAM "10 hajAra varSathI adhika ane sAgaropamathI nyUna sthitivALA devo 2 thI 9 muhUrte zvAsocchavAsa le che ane 2 thI 9 divase AhAra kare che' ema jaNAvyuM che. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a04 sU0 22] zrItattvAdhigamasUtra 173 ojAhAra- utpattinA prathama samayathI zarIraparyAptinI niSpatti sudhI (matAMtarathI svayogya sarva paryApinI niSpatti sudhI) grahaNa karAtA pudgalono AhAra. lomAhAra- zarIraparyAmi (matAMtare svayogya paryApti) pUrNa thayA bAda sparzanendriya (=cAmaDI) dvArA grahaNa karAtA pudgalono AhAra. prakSepAhAra- koLiyAthI grahaNa karAto AhAra. devone ojAhAra ane lomAhAra e be prakArano AhAra hoya che. ahIM devonA AhArano je niyama batAvavAmAM Avyo che te lokAhArane AzrayIne che. prazna- lomAhAra pratyeka samaye hoya che. to devomAM ukta aMtara kevI rIte ghaTe ? uttara- lomahAranA be bheda che-Abhoga ane anAbhoga. jANatAM irAdApUrvaka je lomAhAra te Abhoga lomAhAra. jema keziyALAmAM manuSyAdi prANIo ThaMDI dUra karavA sUrya AdinA uSNa pudgalonuM sevana kare che. ajANatAM IrAdA vinA je lomAkAra thAya te anAbhoga lomAhAra che. jema ke -ziyALAmAM zItaLa ane unALAmAM uSNa pagalo cAmaDI dvArA zarIramAM praveze che. AthI ja ziyALAmAM pANI ochuM vAparavAM chatAM pezAba ghaNo thAya che, ane unALAmAM pANI ghaNuM vAparavA chatAM pezAba ati alpa thAya che. A anAbhoga lomAhAra pratisamaya thAya che. jyAre Abhoga lomAhAra amuka samaye ja thAya che. ahIM devomAM AhAranuM aMtara Abhoga rUpa lomAkAranI apekSAe che. devone jyAre AhAranI icchA thAya che tyAre temanA puNyodayathI manathI kalpita AhAranA zubha pudgalo sparzanendriya dvArA zarIrarUpe pariName che. zarIrarUpe pariNamelA e pudgalo zarIrane puSTa kare che ane manamAM tRmi thavAthI AhvAdano anubhava thAya che. devone ApaNI jema prakSepAhAra kavalAhAra hoto nathI. vedanA-devone sAmAnyathI zubhavedanA=sukhAnubhava hoya che. chatAM vacce vacce azubhavedanA duHkhAnubhava paNa thAya che. satata zubhavedanA cha mahinA sudhI hoya che. cha mahinA pachI azubhavedanA thAya che. azubhavedanA vadhAremAM vadhAre aMtarmuhUrta sudhI ja rahe che. aMtarmuhUrta bAda punaH zubha vedanA zarU thAya che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrItattvAdhigamasUtra [a04 sU0 23 upapAta- anyatIrthiko-jainetaratIrthiko 12mA devaloka sudhI ja utpanna thAya che. dravyacAritraliMgI mithyASTio raiveyaka sudhI utpanna thAya che. samyagdaSTi saMyato saudharmathI AraMbhI sarvArthasiddha sudhI utpanna thAya che. AthI e siddha thayuM ke samyagdaSTi saMyato jaghanyathI paNa saudharmathI nIce utpanna na thAya. jaghanyathI saudharma devalokamAM ja utpanna thAya. cauda pUrvadharo brahmalokathI sarvArthasiddha sudhI utpanna thAya che. anubhAva- vimAno tathA siddhazilA koI jAtanA AdhAra vinA AkAzamAM rahela che. AmAM lokasthiti ja kAraNa che. jagatamAM aneka bAbato evI che ke je lokasvabhAvathI=lokasthitithI ja siddha thAya che. tIrthakara bhagavaMtonA janmAbhiSeka, kevaLajJAnotpatti, mahAsamavasaraNanI racanA tathA nirvANa AdinA samaye indronA Asana kaMpAyamAna thAya che. raiveyaka devonA sthAno kaMpAyamAna thAya che. anuttara devonI zayyAo kaMpAyamAna thAya che. AmAM tIrthakara bhagavaMtonA zubha karmono udaya ke lokasvabhAva ja kAraNa che. AsanAdi kaMpAyamAna thavAthI indro ane devo avadhijJAna dvArA tIrthakaronI tIrthakara nAma karmanA udayathI utpanna thayelI asAdhAraNa dharmavibhUtine jue che. bAda Indra Adi devo bhagavAnanI pAse AvI stuti, vaMdanA, upAsanA, vANI zravaNa Adi yathAyogya ArAdhanA vaDe AtmazreyaH sAdhe che. jyAre navaraiveyakanA devo potAnA sthAnamAM ja rahIne ane anuttara devo potAnI zayAmAM ja rahIne stuti Adi dvArA tIrthakara bhagavaMtonuM pUjana kare che. vaimAnikanikAyamAM legyApata-para-avarathA ki-zi-gopu ! 4-2rU I be, traNa ane zeSa devalokamAM anukrame pIta, paddha ane zukla lezyA (ete te vezyA jevo zArIrika vaNa) hoya che. prathamanA be devalokamAM (saudharma-izAnamAM) pIta vezyA, pachInA traNa devalokamAM (=sanakumAra, mAhendra ane brahmamAM) padmavezyA, pachInA anuttara sudhInA sarvadevalokamAM zuklalezyA hoya che. ahIM zArIrikavarNarUpa dravyalezyA vivakSita che. kAraNa ke bhAvalezyA to e prakAranI hoya che. (23) Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra kalpanI avadhi- prAk traiveyaomya: vantyAH // 4-24 // traiveyakonI pUrve kalpo=pUjyapUjakabhAva vagere maryAdA che. A adhyAyanA 18mA sUtramAM vaimAnika devonA kalpopapanna ane kalpAtIta e be bhedo jaNAvyA hatA. jyAM kalpa hoya tyAM utpanna thayelA devo kalpopapanna ane jyAM kalpa na hoya tyAM utpanna thayelA devo kalpAtIta che. 20 4 sU0 24-25] 175 AthI kyAM sudhI kalpa che, te A sUtramAM jaNAvyuM che. saudharmathI acyuta sudhInA 12 devalokamAM kalpa che. nava praiveyaka ane pAMca anuttaramAM kalpa nathI. kalpAtIta devomAM sAmAnika vagere bhedo nahi hovAthI sarva devo potapotAne indra mAne che. tethI teo ahamidra kahevAya che. (24) lokAMtika devonuM sthAna- vAtoAlayA toAntiAH // 4-25 lokAMtika devonuM sthAna brahmaloka che. lokAMtika devo brahmalokamAM rahe che. brahmalokamAM rahenArA saghaLA devo lokAMtika nathI. kiMtu jeo brahmalokanA aMte rahelA che te devo lokAMtika kahevAya che. brahmalokanA aMte cAra dizAmAM cAra vimAno, cAra vidizAmAM cAra vimAno ane eka madhyamAM ema nava vimAno AvelAM che. A nava vimAnanA kAraNe temanA nava bheda che. brahmalokanA aMte vasavAthI athavA lokano=saMsArano aMta karanArA hovAthI temane lokAMtika kahevAmAM Ave che. jyAre tIrthaMkara bhagavaMtono pravrajyAkALa Ave tyAre teo temanI pAse AvIne 'jaya jaya naMdA, jaya jaya bhaddA' e pramANe stuti karavApUrvaka temane 'mayavaM nityaM vatteda' (=he bhagavaMta ! tIrthane pravartAvo) e pramANe tIrtha pravartAvavA mATe vinaMti kare che. A devo avazya laghukarmI hoya che. teo viSaya-ratithI vimukha hovAthI temane devarSi paNa kahevAmAM Ave che. teo keTalA bhave mokSamAM jaze e viSe bhinna bhinna zAstromAM bhinna bhinna ullekha jovAmAM Ave che. keTalAMka zAstromAM 'laukAMtika devo sAta-ATha bhave mokSamAM jAya' e pramANe ullekha jovA maLe che. keTalAka graMthomAM 'lokAMtika devo ekAvatArI hoya, arthAt Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrItattvAdhigamasUtra bi04 1026-17 tyAMthI vI manuSya bhavamAM AvI molamAM jAya' e pramANe jovAmAM Ave che. jyAre koI sthaLe "navamA vimAnamAM rahelA devo niyamA ekAvanArI hoya che, bAkInA 8 vimAnanA devo ekAvatArI ja hoya evo niyama nathI' ema paNa vAMcavA maLe che. (25) nava prakAranA lokAMtika devonAM nava nAmosaarsvtaa''dity-vnyrunn-grdtoy-tussitaa-'vyaabaadhkarato i 4-ra6 . sArasvata, Aditya, vali aruNa gaItoya, tuSita, avyAbAdha, maruta ane ariSTa ema nava prakAranA lokAMtika devo che. lokAMtika devonAM vimAnonAM sArasvata vagere nAmo che. vimAnanA devo paNa sArasvata Adi tarIke oLakhAya che. (26). anuttaranA vijayAdi cAra vimAnanA devono saMsArakAgiyA vinA: 4-27 | vijayAdi cAra vimAnamAM be vAra janArA caramazarIrI hoya che. vijaya, vaijayanta, jayaMta ane aparAjita e cAra vimAnanA devo manuSyanA be bhavo karIne niyamA mokSe jaya che. | vijayAdi vimAnamAMthI evI manuSya gatimAM Ave che. mRtyu pAmI punaH vijayAdimAM utpanna thAya che. tyAMthI avI manuSyagatimAM Ave che ane saMyamanI sAdhanA karI mokSa pAme che. A pramANe ahIM be bhava manuSyanI apekSAe che. anyathA devabhavanI sAthe traNa bhava thAya che. manuSyabhavamAM ja mokSanI prApti thatI hovAthI sUtramAM manuSyabhavanI apekSAe vijayAdi devone kicarama kahela che. sarvArthasiddha vimAnanA devo niyamA ekAvatArI hoya che. - pAMca prakAranA anuttara vimAnanA devo laghukarmI hoya che. je munionI molanI sAdhanA thoDI ja bAkI rahI gaI hoya teo A pAMca vimAnamAM utpanna thAya che. anuttara vimAnamAM utpanna thayelA jIvo, jo pUrvabhavamAM aMtarmuhUrta ja AyuSya vadhAre hota, athavA chaThThanA tapa jeTalI nirA vadhAre thaI hota, to sIdhA molamAM cAlyA jAta. paNa bhavitavyatA AdinA baLe thoDI sAdhanA bAkI rahI javAthI anuttara vimAnamAM utpanna thAya che. (27) Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 a04 sU0 28-29-30] zrItattvAthiidhagamasUtra tiryaMca saMjJAvALA prANIo pati-manuSyaSNa: zeSAtirthona: I 4-28 | aupapAtika ane manuSya sivAyanA jIvo tigmoni tiryaMca che. nArako ane devo aupapAtika che. nArako, devo ane manuSyo sivAyanA saghaLA jIvonI tiryaMgyoni ( tiryaMca) saMjJA che. zAstramAM judI judI daSTie jIvonA bhinna bhinna bhedonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. indriyonI apekSAe jIvonAM pAMca bheda paDe che. ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya ane paMcendriya. paMcendriya jIvonA nAraka, deva, manuSya ane tiryaMca ema cAra bheda che. nAraka, deva ane manuSya sivAyanA saghaLA paMcendriya jIvo ane ekendriyathI caurindriya sudhInA jIvo tiryaMca kahevAya che. (28) sthitino adhikAra sthitiH | 4-21 | ahIMthI sthiti (AyuSyano kALa) zarU thAya che. A adhikAra sUtra che. ahIMthI sthitinA=AyuSya kALanA varNanano adhikAra zarU thAya che e sUcavavA A sUtranI racanA karI che. (29) bhavanapati nikAyamAM dakSiNArdhanA indronI utkRSTa sthitibhvnessu dakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamadhyardham // 4-30 // bhavanomAM dakSiNArdha adhipatinI (=IndranI) doDha palyopama utkRSTa sthiti che. bhavanapati devonA daza bhedo che. te darekanA be vibhAga paDe che. (1) dakSiNa dizA taraphanAM bhavanomAM rahenAra. (2) uttara dizA taraphanAM bhavanomAM rahenAra. A baMnenA Indro alaga alaga che. AthI dakSiNa tarapha rahenArA asurakumAra Adi daza prakAranA devonA daza Indro ane uttara tarapha rahenAra asurakumAra Adi daza prakAranA devonA daza indro ema bhavanapatinikAyamAM kula 20 indro che. dakSiNa dizA taraphanA Indro dakSiNArdhAdhipati ane uttara dizA taraphanA Indro uttarAdhipati che. temAM sarva dakSiNArdhAdhipatinI utkRSTa sthiti doDha palyopama che. (30) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrItattvAdhigamasUtra [a0 4 sU0 31 thI 37 bhavanapati nikAyamAM uttarArdhanA indronI utkRSTa sthiti- pAnAM pAvone | i-rU2 zeSa bhavanapatinA indronI sthiti poNA be palyopama che. bhavanapati nikAyanA bAkInA indronI-uttarArdhAdhipatinI utkRSTa sthiti nA palyopama che. (31) bhavanapati nikAyanA indronI sthitimAM apavAdaasurendryoH sAgaropamamadhikaM ca // 4-32 // asurendronI sthiti anukrame eka sAgaropama ane kaMIka adhika eka sAgaropama che. dakSiNArdhAdhipati camaranI eka sAgaropama ane uttarArdhAdhipati balinI kaMIka adhika eka sAgaropama utkRSTa sthiti che. (32) sauthamaviSa yathAdama... che 4-33 | nIcenA sUtramAM je sthiti kahevAze te kramazaH saudharma Adi devalokanA devonI utkRSTa sthiti che. (33) sAropame -rU4 | saudharma kalpanA devonI be sAgaropama utkRSTa sthiti che. (34) madha 2 | 4-35 | izAna kalpanAdevInI kaMikaadhikabe sAgaropama utkRSTa sthiti che.(35) sama sAna mAre 4-rUdda che sanaskumAra kalpanA devonI sAta sAgaropama utkRSTa sthiti che. (36) vizeSa-tri-sapta-dazaikAdaza-trayodazapaJcadazabhiradhikAni ca // 4-37 // sAta saMkhyAmAM vizeSa, 3, 7, 10, 11, 13, 15 sAgaropama vadhAravAthI anukrame mahendra Adi kalpanA devonI utkRSTa sthiti thAya che. te A pramANe mAhendranI 7 + vizeSa = sAdhika 7 sAgaropama. brahmalokanI 7 + 3 = 10 sAgaropama. lAMtakanI 7 + 7 = 14 sAgaropama. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 ao 4 sU0 38-39-40-41] zItajvAdhigamasUtra mahAzukranI 7 + 10 = 17 sAgaropama. sahastrAranI 7 + 11 = 18 sAgaropamA. Anata-prANatanI 7 + 13 = 20 sAgaropama. AraNa-ayyatanI 7 + 15 = 22 sAgaropama. bRhatsaMgrahaNI vagere graMthomAM AnatanI 19, prANatanI 20, AraNanI 21 ane ayyatanI 22 sAgaropama utkRSTa sthiti kahI che. (37) AraNA'cyutAdUrdhvamekaikena navasu graiveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddhe ca // 4-38 // AraNa-arcyuta kalpanI sthitimAM eka eka sAgaropamanI vRddhi karavAthI anukrame nava raiveyaka, vijayAdi cAra ane sarvArthasiddha vimAnanI utkRSTa sthiti thAya che. te A pramANe | devaloka | AyuSya | 1 raiveyaka 23 sAgaropama ra greveyaka | 24 sAgaropama | 3i raiveyaka | 25 sAgaropama | I4 raiveyaka | 26 sAgaropama | 5 caiveyaka | 27 sAgaropama | 6 raiveyaka | 28 sAgaropama devaloka | AyuSya 7 raiveyaka | 29 sAgaropama |8 raiveyaka | 30 sAgaropama 9 raiveyaka ! 31 sAgaropama | vijayAdi cAra 32 sAgaropama | sarvArthasiddha [ 33 sAgaropama jaghanya sthitinA adhikArano prAraMbha para popamadha 2 4-36 saudharma ane izAnamAM jaghanyasthiti anukrame eka palyopama ane sAdhika eka palyopama che. (39) sAgaropameM ! 4-40 | sanatakumAramAM jaghanya sthiti be sAgaropama che. (40) ira | 442 | mAhendramAM jaghanya sthiti sAdhika be sAgaropama che. (41) Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrItavAthiidhagamasUtra a0 4 sU042-43-44 parata: parata: pUrvA-pUrvIDananArA che 4-4ra che mAhendra pachInA devalokomAM potapotAnI pUrvanA devalokanI utkRSTa sthiti pramANe jaghanya sthiti che. arthAt potAnAthI pUrvanA devalokanI je utkRSTa sthiti che te ja potAnI jadhanya sthiti che. te A pramANedevaloka | jaghanya sthiti | devaloka | jaghanya sthiti sAdhika 7 sAgaropamAM 1 raiveyaka 22 sAgaropama 10 sAgaropama | 2 raiveyaka 23 sAgaropama 14 sAgaropama 3 raiveyaka 24 sAgaropama 17 sAgaropama 4 raiveyaka 25 sAgaropama 18 sAgaropama 5 raiveyaka 26 sAgaropama 19 sAgaropama da raiveyaka 27 sAgaropama 11 | 20 sAgaropama 7 raiveyaka 28 sAgaropama 12 | 21 sAgaropama | |8 raiveyaka | 29 sAgaropama 9 raiveyaka | 30 sAgaropama vijayAdi cAra | 31 sAgaropama nArakANAM ca dvitIyAdiSu // 4-43 // bIjIthI sAtamI naraka sudhImAM pUrvanarakanI utkRSTa sthiti pachInA narakanI jaghanya sthiti che. te A pramANe- naraka | jaghanya sthiti || naraka | jaghanya sthiti ra | 1 sAgaropama | 10 sAgaropama 3 | 3 sAgaropama || 6 | 17 sAgaropama 4 | 7 sAgaropama || 7 | 22 sAgaropama (43) dazavarSasahasrANi prathamAyAm // 4-44 // prathama narakamAM jaghanya sthiti 10 hajAra varSa che. (44) | ja | Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 4 sU0 45 thI 53] zrItattvArthAdhigamasUtra mavaneSu ca // 4-4 // bhavanapati nikAyanA devonI paNa jaghanya sthiti 10 hajAra varSa che. (45) vyantarALAM vaiM // 4-46 // vyaMtara nikAyanA devonI paNa jaghanyasthiti 10 hajAra varSa che. (46) vyaMtara devonI utkRSTa sthitipaNa palyopamam // 4-47 // vyaMtara devonI utkRSTa sthiti eka palyopama che. (47) jyotiSka devonI utkRSTa sthitino adhikAra jyotiSkANAmadhikam // 4-48 // 181 jyotiSma devonI utkRSTa sthiti kaMika adhika eka palyopama che. graha, nakSatra ane tArAnI utkRSTa sthiti AgaLa kahevAnA hovAthI ahIM sUrya ane caMdranI utkRSTa sthiti jaNAvI che. sUryanI hajAra varSa adhika eka palyopama ane caMdranI lAkha varSa adhika eka palyopama utkRSTa sthiti che. (48) prajJALAmem // 4-46 // grahonI utkRSTa sthiti eka palyopama che. (49) nakSatrALAmaIm // 4-60 // nakSatronI utkRSTa sthiti aDadho palyopama che. (50) tArajALAM caturbhAgaH // 4-6 // tArAonI utkRSTa sthiti pA (ol) palyopama che. (51) jyotiSma devonI jaghanya sthiti jaghanyA tvaSTabhAgaH // 4-52 // tArAonI jaghanya sthiti 1/8 palyopama che. (52) aMtamAM zeSALAm // 4-63 // zeSa jyotiSka devonI jaghanya sthiti 0 (1/4) palyopama che. tArAonI jaghanya sthiti uparanA sUtramAM kahevAi gai che. AthI jyotiSkanA sUrya Adi cAra bhedomAM jadhanya sthitinI vicAraNA karavAnI rahe che. jyotiSkanA cAra bhedomAM paNa sUrya-caMdra indronI, temaja indrANIonI ane vimAnAdhipati devonI jadhanya sthiti nathI, AthI ahIM zeSa tarIke sUryAdi cA2nA vimAnomAM rahenArA sAmAnya devo samajavA. (53) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgakumArAdi navI asurakumAra 182 zrItattvAdhigamasUtra [a0 4 sU053 bhavanapati deva-devIonI utkRSTa sthitinuM yaMtra nikAya deva-devIo utkRSTa sthiti dakSiNanA devo 1 sAgaropama dakSiNanI devIo 3ii palyopama uttaranA devo sAdhika 1 sAgaropama uttaranI devIo 4 palyopamAM dakSiNanA devo nA palyopama dakSiNanI devIo oo palyopamAM uttaranA devo dezona be palyopama uttaranI devIo dezona eka palyopama dareka prakAranA bhavanapati nikAyanA deva-devIonI jaghanya sthiti 10 hajAra varSa che. vyaMtaranikAmAM dareka prakAranA devonI utkRSTa sthiti 1 palyopama ane dareka prakAranI devIonI utkRSTa sthiti nA palyopama che. dareka prakAranI deva-devIonI jaghanya sthiti 10 hajAra varSa che. jyotiSa deva-devIonI utkRSTa-jaghanya sthitinuM yaMtra devo | utkRSTa sthiti jaghanya sthiti caMdra-devo' | 1 lAkha varSa adhika 1 palyopama Oii palyopama caMdra-devIo | 50 hajAra varSa adhika vA palyopama Oii palyopama sUrya-devo 1 hajAra varSa adhika 1 palyopama Oo palyopama sUrya-devIo [ 500 varSa adhika vanA palyopama vAM palyopama graha-devo | 1 palyopamAM Oii palyopama graha-devIo | Oaa palyopama oo palyopama nakSatra-devo | Ol palyopama palyopama nakSatra-devIo sAdhika vaI palyopama palyopama tArA-devA | Oii palyopama 1/8 palyopama tArA-devIo sAdhika 1/8 palyopama 1/8 palyopama 1. bhavanapati Adi cAre nikAyamAM indronI ane indrANIonI sthiti utkRSTa ja hoya che. IndranI devanI apekSAe ane indrANInI devInI apekSAe utkRSTa sthiti hoya che. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaghanya sthiti ao 4 sU0pa3 zrItattvAdhigamasUtra 183 vaimAnika devIonI utkRSTa jaghanya sthitinuM yaMtra | devaloka | devI | utkRSTa sthiti | jaghanya sthiti | saudharma | parigRhItA | 7 palyopama | 1 palyopama saudharma aparigRhItA | 50 palyopama 1 palyopama IzAna parigRhItA | 9 palyopama sAdhika 1 palyopama IzAna | aparigRhItA | 55 palyopama | sAdhika 1 palyopama vaimAnika devonI utkRSTa jaghanya sthitinuM yaMtra devaloka | utkRSTa sthiti 1 kalpa _| 2 sAgaropama | 1 palyopama 2 kalpa sAdhika 2 sAgaropama sAdhika 1 palyopama 3 kalpa 7 sAgaropamAM 2 sAgaropama 4 kalpa sAdhika 7 sAgaropama sAdhika 2 sAgaropamAM 5 kalpa 10 sAgaropama 7 sAgaropama 6 kalpa 14 sAgaropama 10 sAgaropama 7 kalpa 17 sAgaropama 14 sAgaropama 8 kalpa 18 sAgaropama 17 sAgaropama 9 kalpa 19 sAgaropama 18 sAgaropama 10 kalpa 20 sAgaropama 19 sAgaropama 11 kalpa 21 sAgaropama 20 sAgaropama 12 kalpa 22 sAgaropamAM 21 sAgaropamAM 1 raiveyaka 23 sAgaropama 22 sAgaropama 2 raiveyaka 24 sAgaropamAM 23 sAgaropama 3 raiveyaka 25 sAgaropama 24 sAgaropama 4 raiveyaka 26 sAgaropama 25 sAgaropama 5 raiveyaka 27 sAgaropama 26 sAgaropama 6 raiveyaka 28 sAgaropama 27 sAgaropama 7 raiveyaka 29 sAgaropama 28 sAgaropama 8 raiveyaka 30 sAgaropama 29 sAgaropama 9 raiveyaka 31 sAgaropamAM 30 sAgaropama vijayAdi cAra 32 sAgaropamAM 31 sAgaropamAM savarthasiddha 33 sAgaropama Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra pAMcamo adhyAya prathama adhyAyamAM samyagdarzana, samyajJAna ane nayonuM pratipAdana karyuM. bIjA, trIjA ane cothA adhyAyamAM jIvatattvane AzrayIne vividha dRSTie nirUpaNa karyuM. have pAMcamA adhyAyamAM ajIva tattvanuM varNana kare che. ajIva tattvanA mukhya bhedo-- 184 [a0 5 0 1 ajIvakAyA dharmAdharmAkAzapudgalAH // 5-1 // dharma, adharma, AkAza ane pudgala e cAra (dravyo) ajIvakAya che. dharma Adi cAra dravyo astikAya che. asti eTale pradeza. kAya eTale samUha. dharma Adi cAra tattvo pradezonA samUharUpa hovAthI astikAya kahevAya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pudgalAstikAya e cAra ajIva tattvo che. jIvathI viparIta tattvo ajIvarUpa che. jIva paNa pradezonA samUharUpa hovAthI astikAya rUpa che. AthI jIvAstikAya sahita pAMca tattvo astikAya rUpa che. paNa ahIM ajIvanuM prakaraNa hovAthI cAra tattvone astikAyarUpa kahyA che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNenA skaMdha, deza ane pradeza ema traNa traNa bhedo tathA pudgalAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza ane paramANu ema cAra bhedo che. Ama ajIva tattvanA kula 13 bhedo che. skaMdha eTale vastuno saMpUrNa vibhAga, arthAt saMpUrNa vastu te skaMdha. deza eTale vastuno savibhAjya koi eka bhAga. savibhAjya eTale jenA anya vibhAga thai zake te. arthAt jeno anya vibhAga thai zake tevo koi eka bhAga te deza. skaMdha ane dezanI vicAraNAmAM eTaluM dhyAna rAkhavuM ke savibhAjya bhAga jo vastu sAthe pratibaddha hoya to deza kahevAya. paNa jo te bhAga chUTo paDI gayo hoya to deza kahevAya paNa kharo ane na paNa kahevAya. chUTo paDelo vibhAga jemAMthI chUTo paDyo che te vastunI apekSAe vicAra karavAmAM Ave to deza kahevAya. kAraNa ke te je vastumAMthI chUTo paDyo che te vastuno eka vibhAga che. paNa jo e vibhAgane mULa vastunI apekSA vinA svataMtra vastu Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 aO 5 sU0 1] zItajvAdhigamasUtra mAnavAmAM Ave to skaMdha kahevAya. kAraNa ke skaMdha eTale saMpUrNa vastu. pagalAstikAya vinA sarvadravyomAMthI vibhAga chUTo paDato nathI. mAtra pudgalAstikAyamAMthI ja vibhAga chUTo paDe che. AthI A vicAraNA pudgalAstikAyane AzrayIne ja che. pudgalAstikAyanA judA judA vibhAgomAM paNa skaMdharUpa vyavahAra thAya che te chUTA paDelA vibhAgane svataMtra vastu mAnavAthI ja thAya che. pradeza eTale vastu sAthe pratibaddha hoya tevo vastuno nirvibhAjya eka bhAga. nirvibhAjya bhAga eTale jenA kevaLInI dRSTithI paNa be vibhAga na thaI zake tevo aMtima sUkSma aMza. paramANu eTale mULa vastuthI chUTo paDelo nirvibhAjya bhAga. pradeza ane paramANumAM taphAvata- kevaLInI dRSTithI paNa jenA be vibhAga na thaI zake evo aMtima sUkSma aMza pradeza paNa kahevAya che ane paramANu paNa kahevAya che. baMnemAM taphAvata eTalo ja che ke e sUkSma aMza jo vastu-skaMdha sAthe pratibaddha hoya to pradeza kahevAya che, ane chUTo paDelo hoya to paramANu kahevAya che. AthI pradeza ja chUTo paDIne paramANunuM nAma dhAraNa kare che. dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIvAstikAya e cAra dravyonA skaMdha, deza ane pradeza ema traNa vibhAga che, paramANurUpa cotho vibhAga nathI. kAraNa ke e cAra dravyono potAnA saghaLA pradezonI sAthe zAzvata saMbaMdha hoya che. e cAra dravyomAMthI eka paNa pradeza koI kALe chuTo paDato nathI. pudgalanA ja skaMdhamAMthI pradezo chUTA paDe che. pudgalanA skaMdhamAMthI chUTA paDelA pradezo paramANunuM nAma dhAraNa kare che. Ama paramANu eTale pugala skaMdhamAMthI chUTo paDelo pradeza. pradeza ane paramANunuM kada paNa samAna ja hoya che. kAraNa ke baMne vastunA nirvibhAjya aMtima sUkSma aMzo che. prazna- navatattva prakaraNa graMthamAM ajIvakAyanA 14 bhedo jaNAvyA che, jyAre ahIM 13 bhedo jaNAvyA tenuM zuM kAraNa ? uttara- navatattva graMthamAM kALanI dravyamAM gaNatarI karavAmAM AvI che. AthI kALa sahita avakAyanA 14 bhedo thAya che. paraMtu ahIM graMthakAre kALane dravya tarIke nathI gaNyo. graMthakAre AgaLa jAnace e sUtrathI koI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 rItaLAdhigasUra mi05200-3 kALane paNa dravya kahe che ema sUcana karyuM che. AthI graMthakAre kALano dravyarUpe svIkAra kyuM nathI ema jaNAya che. prastuta graMthakAre jema kALano dravya svarUpe svIkAra kyuM nathI tema je kALane dravyarUpe mAne che temanI e mAnyatAnuM khaMDana paNa kyuM nathI. mAthI graMthakAra A viSayamAM madhyastha rahyA hoya ema jaNAya che. kALane dravya mAnanAra kaI daSTie kALane dravyarUpe mAne che, ane kALane dravya nahi mAnanAra e viSayamAM kevI dalIla kare che teno vicAra rAjara e sUtramAM karavAmAM Avaze. (1) dharmAstikAya Adi tattvonI vizeSa saMzAdravyApi pIvAjha che pa-2 che. dhamastikAya, apamastikAya, AkAzAstikAya, putravAstikAya ane jIvo e pAMca dravyo che. dhamastikAya Adi pAMcanI dravya e sAmAnya saMjJA che, ane dhamastikAyaM Adi vizeSa saMjJA che. dravyanuM valaNa arthAt dravya kone kahevAya te mA adhyAyanA 37mA sUtramAM kaheze. (2) dhamastikAya Adi dravyomAM sAdharma samAnatAnityaa'vsthitaanyruupaanni ca // 5-3 // dharmAstikAya Adi pAMca dravyo nitya ane avasthita=sthira che, tathA pudgala sivAyanAM cAra dravyo arUpI che. dharmAstikAya Adi pAMca dravyomAM nityatA ane avasthitatAnuM tathA pudgala sivAya cAra dravyomAM arUpIpaNAnuM sAdharme samAnatA che. nityatA- jenA dharmono vinAza na thAya te nitya. astitva vagere sAmAnya dharmono tathA nimittakAraNatA' vagere vizeSa dharmono kadI vinAza na thato hovAthI dhamastikAya vagere pAMceya dravyo nitya che. avasthitatA- jenA dharmonuM parAvartana saMkramaNa na thAya te avasthita. jIvamAM jaDanA guNanuM ke jaDamAM jIvanA guNanuM parivartana saMkramaNa thatuM nathI. 1. je vastu koI kAryamAM nimittakAraNa bane te vastumAM nimittakAraNatA dharma hoya. jema keprastutamAM dhamastikAyakava-pudgalonI gatimAM nimittakAra ghevAthI temAM nimittakaraNatA rU5 vizeSa dharma che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 5 sU0 4-5] zrItattvArthAdhigamasUtra 187 te te dravyo potapotAnA guNothI avasthita rahe che. athavA avasthAna eTale saMkhyAnI vRddhi-hAnino abhAva. dharmAstikAya Adi pAMceya dravyo sadA rahe che. dravyo pAMcanI saMkhyAne choDatAM nathI. arthAt dravyo ghaTIne cAra thatAM nathI ke vadhIne cha thatAM nathI, jeTalAM che teTalAM (pAMca) ja sadA rahe che. arUpipaNuM- arUpipaNuM eTale rUpano abhAva. ahIM arUpipaNAnA upalakSaNathI rasa, gaMdha ane sparza vagere guNono paNa abhAva jANavo. pudgala sivAyanAM cAra dravyo arUpI che, eTale ke rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere guNothI rahita che. AthI e cAra dravyonuM cakSu vagere indriyothI jJAna thatuM nathI. jJAnAvaraNIya karmanA AvaraNa rahita AtmA ja e cAra dravyonuM pratyakSa jJAna karI zake che. (3) rUpI dravyo pina: puAtA: // 6-4 | pudgalo rUpI che. pAMca dravyomAM phakta pudgaladravya rUpI che. AthI ApaNe cakSu Adi indriya dvArA pudgalanuM ja ke pudgalanA guNonuM ja pratyakSa jJAna karI zakIe chIe. ApaNane AMkha dvArA je kAMi dekhAya che te pudgala ja che. jyAM rUpa hoya che tyAM ja rasa, gaMdha, sparza vagere guNo paNa avazya hoya che. AthI rUpanI jema rasa, gaMdha, sparza vagere guNo paNa pudgaladravyanA ja che. (4) AkAza sudhInAM dravyonI ekatA- A''kAzAdekadravyANi // 55 // AkAza sudhInAM dravyo eka eka che. judA judA jIvonI apekSAe jIvo aneka che. bhinna bhinna skaMdha AdinI apekSAe pudgalo aneka che. paNa dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAza e traNa dravyo eka eka ja che. dharmAstikAya AdinA skaMdha Adi bhedo buddhinI kalpanAthI bhinna bhinna apekSAe eka ja dravyanA che. te bhedo mULa dravyathI judA karI zakAtA ja nathI. jyAre jIvadravya aneka vyaktirUpe anaMta che. te ja pramANe pudgaladravya paNa anaMta che. (5) Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrItattvAdhigamasUtra [ao5 sU0 6-7-8-9 AkAAdi dravyomAM niSkriyatAniyALA va -6 | AkAza sudhInAM dravyo niSkriyakakiyArahita che. ahIM sAmAnya kriyAno niSedha nathI, kiMtu gati rUpa vizeSa kriyAno niSedha che. jema jIvo ane pugalo eka sthaLethI anya sthaLe gamanAgamana kare che tema dharmAstikAya Adi traNa dravyo eka sthaLethI anya sthaLe gamanAgamana karatAM nathI. AthI dharmAstikAya Adi traNamAM gamanAgamana rUpa kriyAno abhAva hoya che. paNa utpAda-vyayarUpa kriyA to A traNamAM paNa hoya che. kAraNa ke jainadarzana vastumAtramAM paryAyonI apekSAe utpAda-vyayane mAne che. (6) dharma-adharma dravyomAM pradezonuM parimANaasNkhyeyaaH pradezA dharmAdharmayoH // 5-7 // dharmAstikAya ane adhamastikAya pratyekanA asaMkhyAta pradezo che. vastu sAthe pratibaddha nirvibhAjya sUkSma aMza pradeza kahevAya che. AvA pradezo dharmAstikAyanA ane adhamastikAyanA asaMkhyAta asaMkhyAta che. (7) pratyeka jIvanA pradezonuM parimANakavaca a -8 | pratyeka jIvanA asaMkhyAta pradezo che. jIvo anaMta che. pratyeka jIvanA pradezo samAna asaMkhyAta che. arthAt eka jIvanA jeTalA asaMkhyAta pradezo che, teTalA ja asaMkhyAta pradezo bIjA jIvanA, trIjA jIvanA ema sarva jIvonA hoya che. eka jIvanA jeTalA asaMkhyAta pradezo hoya tenA karatAM bIjA jIvanA asaMkhyAta pradezo ochA hoya ke vadhAre hoya tema nathI. eka jIvanA jeTalA asaMkhyAta pradezo che, teTalA ja asaMkhyAta pradezo dhamastikAya ane adhamastikAyanA paNa che. (8) AkAzanA pradezonuM parimANa- mAthAnatA -6 . AkAzanA anaMta pradezo che. AkAzanAlokAkAza ane alokAkAza ema be bheda che. ahIM AkAzanA anaMta pradezonuM kathana lokAkAza ane alokAkAza ubhayanA samudita pradezonI Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 5 sU0 10] zrItattvAthiidhagamasUtra 189 apekSAe che. pratyekanA pradezonI vicAraNA karavAmAM Ave to lokAkAzanA pradezo asaMkhyAta che ane alokAkAzanA pradezo anaMta che. (9) pudgalanAM pradezonuM parimANasaMgheyA saMyeyA purAvAnAm ! -20 | pudgala dravyanA saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta pradezo che. jIvanI jema pudgala dravya paNa anaMta che. koi pudgala dravyanA saMkhyAta pradezo hoya che. koI pudgala dravyanA asaMkhyAta pradezo hoya che. koI pagala dravyanA anaMta pradezo hoya che. saMkhyAta pradezavALA pudgala dravyomAM paNa aneka taratamatA hoya che. koI pudgaladravyomAM be pradezo, koImAM traNa pradezo, koimAM cAra pradezo, koImAM so pradezo, koimAM kroDa pradezo, koImAM tethI paNa atighaNA pradezo hoya che. e pramANe asaMkhyAta pradezavALA ane anaMta pradezavALA pudgalomAM paNa aneka taratamatA hoya che. dharmAstikAya, adhamastikAya ane AkAzanA pradezo saMkoca-vikAsanI kriyAthI rahita che, sadA vistRta ja rahelA che. jyAre jIvanA ane pudgalanA pradezo saMkoca-vikAsa pAme che. jIva hAthInA zarIramAMthI nIkaLI kIDInA zarIramAM Ave tyAre Atmapradezono saMkoca thavAthI sarva pradezo kIDInA zarIramAM ja samAI jAya che. e ja pramANe nAnA zarIramAMthI nIkaLI moTA zarIramAM Ave tyAre zarIra pramANe Atmapradezono vikAsa thAya che. e ja pramANe nAnuM zarIra jema jema moTuM thatuM jAya tema tema Atmapradezono vikAsa thato jAya che. AthI Atmapradezo zarIranI bahAra rahe evuM banatuM nathI, ane zarIranA amuka bhAgamAM na hoya tevuM paNa banatuM nathI. pugalonA pradezono paNa saMkoca-vikAsa thAya che te to ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe. saMpUrNa oraDAmAM patharAyelA dIpakanA prakAzanA pradezo dIpakane nAnI peTImAM mUkavAmAM Ave to saMkoca pAmIne teTalA vibhAgamAM ja samAI jAya che. dIpakane bahAra kADhatAM prakAzanA pradezono vikAsa thavAthI te pradezo saMpUrNa oraDAmAM patharAI jAya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane jIvanA pradezo mULa dravyamAMthI kadI chUDA paDatA nathI. kAraNa ke dhamastikAya Adi arUpI che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrItaQAthiidhagamasUtra [a0 5 sU0 11-12 arUpI dravyomAM saMzleSano (=bhegA thavAno) ke vizleSano (chUTA paDavAno) abhAva hoya che. pudgala dravyanA pradezo mULa dravyamAMthI chUTA paDe che ane bhegA paNa thAya che. tema ja eka skaMdhanA pradezo e skaMdhamAMthI chUTA paDIne anya skaMdhamAM joDAya che. AthI ja pudgala dravyanA skaMdhonA pradezonI saMkhyA aniyata ja rahe che. eka ja skaMdhamAM koI vAra saMkhyAta, to koI vAra asaMkhyAta, to koI vAra anaMta pradezo hoya che. (10) paramANamAM pradezono abhAva nAkho: pa-12 aNunA=paramANunA pradezo nathI. aNu pote ja avibhAjaya aMtima aMza che. ethI jo aNunA pradezo hoya to te aNu kahevAya ja nahi. aNu AMkhothI kadI dekhI zakAya ja nahi. tene viziSTa jJAnanA baLe ja joI zakAya. aNu niravayava che. tene Adi, madhyama ke aMtima koi avayava nathI. AjanA vaijJAnikoe mAnela aNu e vAstavika aNu nathI, kintu asaMkhya pradezAtmaka ke anaMta pradezAtmaka eka skaMdha che. (11). dharmAstikAya Adi dravyonuM AdhArakSetratoDavaI | ka-12 || dharmAstikAya Adi cAra dravyo lokAkAzamAM rahelAM che. AkAzanA lokAkAza ane alokAkAza ema be bheda che. jeTalA AkAzamAM dharmAstikAya Adi dravyo rahelAM che, teTalo AkAza lokAkAza ane bAkIno AkAza alokAkAza che. lokAkAzanI A vyAkhyAthI ja dhamastikAya Adi dravyo lokAkAzamAM rahelAM che e siddha thAya che. lokAkAzamAM anya dravyane avagAha=jagyA ApavAno svabhAva che. dharmAstikAya ane adhamastikAya lokAkAzamAM ja rahelA hovAthI jIvo ane pudgalo paNa lokAkAzamAM ja rahe che. kAraNa ke jIvone tathA pugalone gati karavAmAM dharmAstikAyanI ane sthiti karavAmAM adhamastikAyanI sahAya levI paDe che. ethI jayAM dhamastikAya ane adhamastikAya hoya tyAM ja jIvo ke pudgalo gati-sthiti karI zake. alokAkAzano anya dravyane avagAha=jagyA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 5 sU0 13-14-15] zrItattvArthAdhigamasUtra 191 ApavAno svabhAva hovA chatAM tyAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya na hovAthI jIvo ke pudgalo gati-sthiti karI zakatA nathI. (12) dharmAstikAya AdinA sthitikSetranI maryAdA-- tharmAtharnayo: ne // 1-2 // ekapradezAdiSu bhAjya: pudgalAnAm // 5-14 // asaMkhyeyabhAgAdiSu jIvAnAm // 5-15 // dharmAstikAya ane adharmAstikAya saMpUrNa lokAkAzamAM rahelA che. lokAkAzanA eka pradezathI AraMbhI (lokAkAza pramANa) asaMkhya pradezo sudhImAM pudgaladravya(=skaMdha) rahe che. lokAkAzanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI AraMbhI saMpUrNa lokAkAza sudhImAM jIvadravya rahe che. novAzeDavAdaH- e sUtramAM dharmAstikAya Adi dravyo lokAkAzamAM rahe che ema jaNAvyuM che. paNa saMpUrNa lokAkAzamAM rahe che ke tenA amuka bhAgamAM rahe che te jaNAvyuM nathI. A traNa sUtromAM e jaNAvavAmAM AvyuM che. dharmAstikAya ane adharmAstikAya saMpUrNa lokane vyApIne rahelA che. lokAkAzano eka paNa pradeza evo nathI ke jyAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya na hoya. AthI dharmAstikAya, adharmAstikAya ane lokAkAza e traNenA pradezo samAna che. jeTalA pradezo dharmAstikAyanA che teTalA pradezo adharmAstikAyanA che ane teTalA ja pradezo lokAkAzanA che. (13) pudgaladravyo vyaktirUpe aneka che. dareka pudgaladravyanA avagAhakSetranuM (sthitikSetranuM) pramANa bhinna bhinna hoya che. koi pudgaladravya (lokAkAzanA) eka pradezamAM, koi pudgaladravya be pradezomAM, koi pudgaladravya traNa pradezomAM, yAvat koi pudgaladravya asaMkhya pradezomAM rahe che. jema ke--paramANu eka pradezamAM ja rahe che. caNuka (be paramANuono skaMdha) eka pradezamAM ke be pradezamAM rahe che. RNuka (traNa paramANuono skaMdha) eka, be ke traNa pradezamAM rahe che. saMkhyAtA pradezavALA skaMdho eka, be, traNa, yAvat saMkhyAta pradezomAM rahI zake che. asaMkhya pradezavALA skaMdho eka, be, traNa, yAvat asaMkhyAta pradezomAM 1. AkAzano koi AdhAra nathI. te svapratiSThita che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrItattvArthAdhigamasUtra [80 5 sU015 rahI zake che. anaMta pradezavALA skaMdho eka, be, traNa, yAvatuM saMkhyAta ke asaMkhyAta pradezomAM rahI zake che. lokAkAza asaMkhyAta ja pradezo pramANa che. jema pudagala dravyo vyaktirUpe aneka hovAthI pratyeka dravyanA avagAhakSetranuM pramANa bhinna bhinna hoya che, tema pugaladravyanA pariNamanamAM vividhatA(vicitratA) hovAthI eka ja pudgaladravyanA avagAhakSetranuM pramANa paNa bhinna bhinna kALanI apekSAe bhinna bhinna hoya che. vivakSita samaye eka pradezamAM rahela anaMtapradezI DhaMdha kALAMtare be, traNa, yAvat asaMkhyAta pradezomAM rahe che. e pramANe vivakSita samaye asaMkhya pradezomAM rahela skaMdha kAlAMtare ekAdi pradezamAM rahe che. Ama je skaMdha jeTalA pradezono hoya, teTalA pradezomAM ke tenAthI ochA pradezomAM rahI zake che, paNa kadI tenAthI vadhAre pradezomAM raheto nathI. AthI pudgaladravyanuM avagAhakSetra ochAmAM ochuM eka pradeza ane vadhAremAM vadhAre lokAkAza jeTalA asaMkhya pradezo che. game tevA mahAna pugala skaMdho paNa lokAkAzamAM samAI jAya che. prazna- anaMtapradezI DhaMdha eka pradezamAM zI rIte rahI zake ? uttara- pudgalono atyaMta sUkSma-sUkSmatara-sUkSmatama thavAno svabhAva che. tathA AkAzano pugalone tevI rIte avagAha ApavAno svabhAva che. AthI anaMtapradezI eka skaMdha to zuM ! anaMtapradezI anaMta skaMdho paNa eka pradezamAM rahI zake che. jema ke-je oraDAmAM hajAro dIpakonuM teja phelAyeluM che, te oraDAnA eka eka pradezamAM tejanA hajAro pagalo rahelA che. 12 iMca lAMbI rUnI pUNIne saMkelI levAmAM Ave to eka iMcathI paNa nAnI thaI jAya che. dUdhathI bharelA pyAlAmAM jagyA na hovA chatAM sAkara nAkhavAmAM Ave to samAI jAya che. Ama, jema agnino bALavAno svabhAva che ane ghAsano baLavAno svabhAva che tema pudgalono atyaMta sUkSmarUpe pariNamIne ekAdi pradezomAM rahevAno svabhAva che, ane AkAzano te pramANe avagAha ApavAno svabhAva che. (14) pudgalanI jema jIvo paNa vyakti rUpe aneka che, tathA dareka jIvanA avagAha kSetranuM pramANa bhinna bhinna hoya che. jIvadravyanA avagAha kSetranuM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 5 sU0 16] zrItattvArthAdhigamasUtra 193 pramANa ochAmAM ochA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane vadhAremAM vadhAre saMpUrNa loka che. koi jIva (aMgulanA) eka asaMkhyAtamA bhAgamAM rahe che, koi jIva be asaMkhyAtamA bhAgamAM rahe che, koi jIva traNa asaMkhyAtamA bhAgamAM rahe che, ema yAvat koi jIva kyAreka saMpUrNa lokamAM rahe che. jyAre kevaLI bhagavaMta samuddAta kare che tyAre (temanA Atmapradezo) saMpUrNa lokavyApI bane che. samuddAta vakhate ja jIva saMpUrNa lokamAM vyApIne rahe che. bAkInA samayamAM to potAnA zarIra pramANa AkAzapradezomAM rahe che. jema jema zarIra moTuM tema tema adhika adhika AkAzapradezomAM rahe che. jema jema zarIra nAnuM tema tema ochA ochA AkAzapradezomAM rahe che. jema samakALe aneka jIvanA avagAha kSetranuM pramANa bhinna bhinna hoya che tema bhinna bhinna kALanI apekSAe eka ja jIvanA avagAha kSetranuM pramANa bhinna bhinna hoya che. hAthInA bhavane pAmelo jIva hAthI pramANa zarIramAM rahe che. e ja jIva kIDInA bhavane pAme to kIDI pramANa zarIramAM rahe che. e ja jIva punaH anya bhavamAM anya bhavanA zarIramAM rahe che. (15) jIvanI bhinna avagAhanAmAM hetu-- pravezasaMhAra-visAiM-pravIpavat // 1-6 // jIvapradezono dIpakanI jema saMkoca-vikAsa thavAthI jIvanI bhinna bhinna avagAhanA thAya che. jema pradIpano (=pradIpanA prakAzanA pudgalono) saMkoca ane vikAsa thAya che tema jIvapradezono paNa saMkoca-vikAsa thAya che. oraDImAM patharAyelA dIpakanA prakAzanA pudgalo dIpakane nAnI peTImAM rAkhavAmAM Ave to temAM samAi jAya che, ane moTA oraDAmAM rAkhavAmAM Ave to saMpUrNa oraDAmAM phelAi jAya che. e ja pramANe jIvanA pradezono paNa zarIra pramANe saMkocavikAsa thayA kare che. AnuM kAraNa pudgalono ane jIvono tevA prakArano svabhAva ja che. bhinna bhinna vastuno bhinna bhinna svabhAva hoya che. prazna- pudgala ane jIva e baMneno saMkoca-vikAsa pAmavAno svabhAva hovA chatAM pudgaladravya eka pradezamAM rahI zake che ane jIvadravya eka pradezamAM rahI zakatuM nathI. jIvadravyanuM ochAmAM ochuM avagAhanAkSetra Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 5 sU0 17 aMgulano asaMkhyAtamo bhAga(=aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa AkAza pradezo) che. AnuM zuM kAraNa ? uttara- jIvono saMkoca-vikAsa svataMtrapaNe thato nathI, kiMtu sUkSma zarIranA-kAryaNazarIranA anusAre thAya che. AthI jeTalo saMkoca-vikAsa kAryaNa zarIrano thAya teTalo ja saMkoca-vikAsa jIvano thAya che. kArmaNa zarIra anaMtAnaMta pudgalanA samUha rUpa che. tenuM avagAhanAkSetra ochAmAM ochuM aMgulano asaMkhyAtamo bhAga hovAthI jIvanuM paNa ochAmAM ochuM avagAhanAkSetra aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. prazna- siddhanA jIvonI avagAhanA pUrvanA zarI2pramANa na thatAM pUrvanA zarIrathI be tRtIyAMza (2/3) bhAga kema rahe che ? uttara- zarIrano trIjo bhAga zuSiravALo=polANavALo hoya che. yoganirodhakALe e zuSira pUrAi javAthI jIvanA trIjA bhAgano saMkoca thai jAya che, ethI siddha avasthAmAM jIvanI avagAhanA pUrva zarIrathI (2/3) bhAga rahe che. (16) dharmAstikAya-adharmAstikAyanuM lakSaNa-- gati - sthityupagrahau dharmA'dharmayorupakAraH // 5-17 // dharmAstikAya ane adharmAstikAyano anukrame gati-upagraha ane sthiti-upagraha upakAra=kArya che. ahIM upagrahano artha nimittakA2Na che. upakArano artha kArya che. jIva ane pudgalono gati ane sthiti karavAno svabhAva che. jIva ane pudgalo jyAre gati kare che tyAre dharmAstikAya gatimAM sahAya kare che ane sthiti kare che tyAre adharmAstikAya sthitimAM sahAya kare che. jIva-pudgalane gatisthitimAM sahAyatA karavI e ja anukrame dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM kArya che. jema mAchalImAM cAlavAnI ane sthira rahevAnI zakti hovA chatAM tene cAlavAmAM pANInI sahAyatA joie che, manuSyamAM sthira rahevAnI zakti hovA chatAM sthira rahevAmAM pRthvInI sahAyatA joie che, cakSumAM jovAnI zakti hovA chatAM prakAzanI apekSA rahe che, tema jIva ane pudgalamAM gati ane sthiti karavAnI zakti hovA chatAM gati ane sthiti karavAmAM temane anukrame Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 5 sU0 17] zrItattvAdhigamasUtra 195 dhamastikAya ane adharmAstikAyanI sahAyatA levI paDe che. dharmAstikAya vinA gati na thaI zake ane adhamastikAya vinA sthiti na thaI zake. prazna- jIva ane pulanI gati ane sthiti kevaLa svazaktithI thAya che. temAM anya koI kAraNa mAnavAnI jarUra nathI. AthI ja taiyAyika, vaizeSika vagere darzanakAro A be dravyone mAnatA nathI. uttara- jo jIva ane pugalanI gati-sthiti kevaLa svazaktithI ja thatI hoya to alokAkAzamAM temanI gati-sthiti kema thatI nathI? lokAkAzamAM ja kema thAya che? mATe gati-sthitimAM svazakti sivAya anya koI nimittakAraNa hovuM ja joIe. bIjuM, svazakti e aMtaraMga kAraNa che. kevaLa aMtaraMga kAraNathI kArya na thAya. aMtaraMga ane bAhya e baMne kAraNo maLe to ja kArya thAya. jema pakSImAM UDavAnI zakti che, paNa pAMkho ke havA na hoya to te UDI na zake, tema jIva ane pudgalamAM gati-sthiti karavAnI zakti hovA chatAM jo bAhya kAraNa dharmAstikAya-adharmAstikAya na hoya to gati-sthiti thaI zakatI nathI. AthI jIva ane padUgalanI gatinA kAraNa tarIke dhamastikAyanI ane sthitinA kAraNa tarIke adhamastikAyanI siddhi thAya che. prazna- jIva ane pudgalanI gati ane sthitinA bAhya kAraNa tarIke AkAzane mAnavAthI gati ane sthiti thaI zake che. jema pANI mAchalIno AdhAra hovA uparAMta gati-sthitimAM paNa kAraNa bane che, tema AkAzane ja jIva-padUgalanA AdhAra rUpe ane gati-sthitinA kAraNa tarIke mAnavAthI ISTanI siddhi thaI jAya che. AthI dharmAstikAya ane adharmAstikAyane mAnavAnI jarUra nathI. uttara- jo AkAza gati-sthitimAM kAraNa hoya to alokAkAzamAM gati-sthiti kema thatI nathI? alokAkAza paNa AkAza che. alokAkAzamAM jIva-pugalanI gati-sthiti na hovAthI AkAza sivAya anya koI evuM dravya hovuM joIe ke je dravya jIva-pudgalanI gati-sthitimAM kAraNa hoya. tathA je gatimAM kAraNa hoya te sthitimAM kAraNa na banI zake. je sthitimAM kAraNa hoya te gatimAM kAraNa na banI zake. AthI gati ane sthitinAM judA judA kAraNa rUpe be dravyo hovAM ja joIe. A be dravyo te dharmAstikAya ane Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 5 sU018-19-20 adharmAstikAya. 'gati rUpe pariNata jIva-pudgalone gatimAM sahAyaka banavuM' e dharmAstikAyanuM lakSaNa' che. 'sthiti rUpe pariNata jIva-pudgalone sthitimAM sahAyaka banavuM' e adharmAstikAyanuM lakSaNa che. (17) AkAzanuM lakSaNa-- 196 AAzAvAhai || -68 // AkAzano avagAha (=jagyA ApavI) upakAra=kArya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva ane pudgala e cAra dravyone AkAzaavagAha Ape che. AkAzanuM A kArya lakSaNa rUpa che. AthI 'dharmAstikAya Adi dravyone avagAhanuM pradAna karavuM' e AkAzanuM lakSaNa che. (18) pudgalono upakAra- zarIra-vAD-mana:-prAbApAnA: putrAnAnAm || 1-26 || muH-3:6-nIvita-marovagrahAza ! -20 // zarIra, vANI, mana ane prANApAna=zrvAsocchvAsa e pudgalono upakAra=kArya che. tathA sukha, duHkha, jIvita ane maraNa paNa pudgalono upakAra=kArya che. A be sUtromAM jIvonI apekSAe pudgalono mAtra upakAra jaNAvavAmAM Avyo che. pudgalonuM lakSaNa to 'sparza-rama-dha-varNavantaH putranAH' e sUtramAM jaNAvavAmAM Avaze. (1) zarIra pAMca che. zarIranuM varNana bIjA adhyAyanA 37mA sUtramAM AvI gayuM che. pAMceya zarIra pudgalanA pariNAma rUpa hovAthI paudgalika che. (2) vANI=bhASA paNa paudgalika che. jIva jyAre bole che tyAre pahelAM AkAzamAM rahelA bhASAvargaNAnA (=bhASA rUpe banAvI zakAya tevA) pudgalone grahaNa kare che. bAda te pudgalone prayatnavizeSathI bhASArUpe pariNamAve che. bAda te pudgalone prayatnavizeSathI choDI de che. bhASA rUpe pariNamelA pudgalo eTale ja zabda. bhASA rUpe pariNamelA pudgalone choDI devA eTale ja bolavuM. bhASA rUpe pariNamelA pudgalone choDavAthI eTale ke bolavAthI e pudgalomAM dhvani utpanna thAya che. Ama vANI (zabda) 1. lakSaNa eTale vastune oLakhAvanAra asAdhAraNa (=bIjI vastumAM na rahe tevo) dharma. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 5 sU0 20] zrItattvArthAdhigamasUtra 197 bhASAvargaNAnA pudgalono pariNAma hovAthI paudgalika dravya che. keTalAka vANIne guNa rUpa mAne che. paNa te asatya che. bhASAnuM (=zabdanuM) jJAna zrotrendriya dvArA thAya che bhASA rasanendriya AdinI sahAyathI utpanna thAya che, ane zrotrendriyanI sahAyathI jANI zakAya che. prazna- eka vAra sAMbhaLyA bAda te ja zabdo pharI kema saMbhaLAtA nathI? uttara- jema eka vAra joyelI vijaLI tenA pudgalo cAre bAju vikharAI javAthI bIjI vAra dekhAtI nathI, tema eka vAra saMbhaLAyelA zabdo tenA pugalo cAre bAju vikharAI javAthI pharI vAra saMbhaLAtA nathI. prazna- grAmophonanI rekarDamAM enA e ja zabdo vAraMvAra saMbhaLAya che tenuM zuM kAraNa? uttara- jema vIjaLIno phoTo levAmAM Ave to vIjaLI vAraMvAra dekhI zakAya che tema zabdarUpa pudgalone grAmophonanI rekarDamAM saMskArita karavAmAM AvatA hovAthI saMskArita zabdo ApaNe vAraMvAra sAMbhaLI zakIe chIe. paNa mULa zabdo bIjI vAra saMbhaLAtA nathI. prazna- bhASA( zabda) jo pudgala dravya hoya to zarIranI jema AMkhothI kema na dekhI zakAya ? uttara- zabdanA pudgalo atyaMta sUkSma hovAthI AMkhothI dekhI zakAtA nathI. zabdo kevaLa zrotrendriyathI ja grAhya bane che. prazna- bhASA AMkhothI dekhAtI nathI. mATe tene arUpI mAnavAmAM Ave to zI harakata che? uttara- bhASAne arUpI mAnavAmAM Ave to aneka virodha utpanna thAya che. te A pramANe (1) arUpI vastu rUpI vastunI madadathI jANI na zakAya. jyAre zabdo rUpI zrotrendriyanI madadathI jANI zakAya che. (2) arUpI padArthane rUpI padArtha preraNA na karI zake. jyAre zabdane rUpI vAyu preraNA karI zake che. ethI ja ApaNe vAyu anukULa hoya to dUrathI paNa zabdo sAMbhaLI zakIe chIe ane vAyu pratikULa hoya to najIkathI paNa zabdo sAMbhaLI zakatA nathI. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 5 sU0 20 (3) arUpI vastu pakaDI na zakAya. paNa zabdo to jema kemerAthI dazyamAna padArtho pakaDI zakAya che saMskArita karI zakAya che, tema reDiyo, phonogrApha AdimAM zabdo pakaDI zakAya che=saMskArita karI zakAya che. (4) mana paNa pudgalanA pariNAma rUpa hovAthI paulika che. jIva jyAre vicAra kare che tyAre prathama AkAzamAM rahelA manovargaNAnA pugalone grahaNa kare che. bAda te pudgalone mana rUpe pariNamAve che. ahIM mana rUpe pariNamelA pudgaladravyanA AlaMbanavALo jIvano ciMtanarUpa je vyApAra te vicAra che. ahIM manarUpe pariNamelA pudgaladravyane AzrayIne mana paudgalika che. Ama mana rUpe pariNamelA pudgalo e ja mana che. mananA dravya ane bhAva ema be bheda che. bhAvamananA labdhi ane upayoga ema be bheda che. vicAra karavAnI zakti te labdhi rUpa bhAvamana che. vicAra e upayogarUpa bhAvamana che. vicAra karavAmAM sahAyaka mana rUpe pariNamelA manovargaNAnA pugalo dravyamAna che. ahIM dravyamanane ja paulika kahevAmAM AvyuM che. bhAvamanane to upacArathI ja paulika kahevAmAM Ave che. (5) prANApAna( zvAsocchavAsa)-jIva jyAre zvAsocchavAsa le che tyAre prathama zvAsocchavAsa vargaNAnA pudgalone grahaNa kare che. bAda zvAsocchavAsa rUpe pariNamAve che, bAda zvAsocchavAsa rUpe pariNamelA te pudgalone choDI de che. zvAsocchavAsa rUpe pariNamelA yugalone choDI devA eTale ja prANApAnanI (=zvAsocchavAsanI) kriyA karavI. Ama zvAsocchavAsa paNa pudgalanA pariNAma rUpa che. hAtha vagerethI mukha ane nAkane baMdha karavAthI zvAsocchavAsano pratighAta thAya che. kaMThamAM kapha bharAI jatAM paNa zvAsocchavAsano abhibhava thAya che. mATe zvAsocchavAsa pudgaladravya che e siddha thAya che. Ama zarIra, bhASA, mana ane prANApAna e cAreya pudgalanA pariNAma rUpa che, eTale ke paulika che. (19) (1) sukha- sukha eTale sAtAvedanIya karmanA udayathI ISTa strI, bhojana, vastra Adi dvArA utpanna thatI mAnasika prasannatA-AnaMda. A sukhamAM Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 5 sU0 20] zrItattvAthadhigamasUtra 199 bAhya ane AtyaMtara e be kAraNo che. sAtavedanIya karmano udaya aMtaraMga kAraNa che. ISTa bhojana AdinI prApti bAhya kAraNa che. A baMne kAraNo pudgala rUpa hovAthI sukha pudgalano upakAra che. (2) duHkha- duHkha eTale asAtAvedanIya karmanA udayathI aniSTa bhojana vastra Adi dvArA utpanna thato mAnasika saMkleza. duHkha asAtAvedanIya karmanA udaya rU5 AMtara ane aniSTa bhojana AdinI prApti rUpabAhya kAraNathI thAya che. A baMne kAraNo paudgalika hovAthI duHkha pudgalano upakAra che. (3) jIvita (jIvana)- bhavasthitimAM kAraNa AyuSyakarmanA udayathI prANanuM TakI rahevuM e jIvita jIvana che. A jIvana AyuSyakarma, bhojana, zvAsocchavAsa Adi AtyaMtara ane bAhya kAraNothI cAle che. A kAraNo paudgalika hovAthI jIvita (jIvana) pudgalano upakAra che. (4) maraNa-maraNa eTale vartamAna jIvanano aMta. maraNa AyuSyakarmano kSaya, viSabhakSaNa Adi AtyaMtara ane bAhya pudgalanI sahAyatAthI thAya che. mATe maraNa pudgalano upakAra(=kAya) che. prazna- zarIra Adi pudgalano upakAra che, ane sukha Adi paNa pudgalano upakAra che. to ahIM e baMne mATe eka sUtra na racatAM alaga alaga be sUtronI racanA kema karI ? uttara- zarIra Adi pugalano upakAra che. eTale ke pudgalanuM kArya che, eno artha e thayo ke zarIra Adi kAryamAM pudgala kAraNa che. kAraNa e prakAranAM hoya che-upAdAna kAraNa ane nimitta kAraNa. ahIM zarIra AdimAM pudgalo upAdAna=pariNAmI kAraNa che, ane sukha AdimAM nimitta kAraNa che. upAdAna kAraNa te kahevAya ke je kAraNa pote ja kArya rUpa banI jAya. nimitta kAraNa te kahevAya ke je kAraNa svataMtra rUpe alaga rahI kAryamAM sahAya kare. prastutamAM ApaNe vicArIzuM to jaNAze ke zarIra Adi kAryamAM pudgalo pote ja zarIra Adi rUpe banI jAya che. jyAre sukha Adi kAryamAM pugalo sukha Adi rUpe nathI banatA, kintu sukha Adi utpanna thavAmAM mAtra sahAya kare che. jema ke ghaTa rUpa kAryamAM mATI ane daMDa baMne kAraNa che. paNa mATI pote ja ghaTa rUpe banI javAthI upAdAna kAraNa che, ane daMDa svataMtra rUpe alaga rahI ghaTanI Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrItattvAdhigamasUtra [a0 5 sU0 21-22 utpattimAM sahAyatA kare che mATe nimitta kAraNa che. have bIjI rIte vicArIe. dhaTa e mATIno upakAra che=kArya che ane roganI zAMti e paNa mATIno upakAra che=kArya che. paNa ghaDAnA upakAramAM mATI pote ja ghaDA rUpe banI jAya che. jayAre roganI zAMtimAM mATI mATI rUpe rahIne upakAra kare che. tema prastuta zarIra Adi kArya pratye pudgala upAdAna (pariNAmI) kAraNa che, ane sukha Adi pratye pudgala nimitta kAraNa che. A bhedanuM sUcana karavA alaga be sUtronI racanA karavAmAM AvI che. AthI ja zarIravAnA:-BISnA: punAnA e sUtramAM zarIra Adi zabdono prayoga prathamA vibhaktimAM karavAmAM Avyo che tathA muha-kuTanItimarAha e sUtramAM sukha vagere zabdo sAthe upagraha(=nimitta) zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. (20) jIvono paraspara upakAraparasparopagraho jIvAnAm che -21 | paraspara sahAya karavI e jIvono upakAra che. jIvanuM lakSaNa 35thoro nakSaNam e sUtramAM kahI dIdhuM che. ahIM jIvonA paraspara upakAranuM kathana che. jIvo svAmI-sevaka, guru-ziSya, zatratA Adi bhAvo dvArA paraspara ekabIjAnA kAryamAM nimitta banIne paraspara upakAra kare che. guru hitopadeza ane sadanuSThAnanA AcaraNa dvArA ziSya upara upakAra kare che. ziSya gurune anukULa pravRtti dvArA guru upara upakAra kare che. svAmI dhana Adi ApavA dvArA sevaka upara upakAra kare che. sevaka anukULa pravRtti dvArA svAmI upara upakAra kare che. be zatruo ekabIjA pratye vairabhAva rAkhIne, laDIne ke anya ayogya pravRtti dvArA eka bIjAne upakAra kare che. prazna- zatrutAbhAvathI to eka bIjAne apakAra thAya che, temAM upakAra thAya che ema kema kaho cho ? uttara- ahIM upakArano artha anyanuM hita karavuM e nathI, kintu nimitta artha che. jIvo eka bIjAnA hita-ahita, sukha-duHkha AdimAM nimitta banavAthI paraspara upakAra kare che. (21) kALano upakAravrtnaa pariNAmaH kriyA paratvAparatve ca kAlasya // 5-22 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 5 sU0 22] zrItattvArthAdhigamasUtra 201 vartanA, pariNAma, kriyA, paratva ane aparatva e kALano upakAra che. yaghapi tattvArthakAranA mate kALa dravya nathI, chatAM anyanA mate kALa dravya che ema teo AgaLa kahevAnA che. have jo kALa dravya che to teno koine koi upakAra hovo joie. AthI ahIM upakAranA prakaraNamAM kALano vartanA Adi upakAra jaNAvavAmAM Avyo che. (1) vartanA-- pratisamaya utpAda-vyaya-dhrauvya rUpa svasattAthI yukta dravyanuM vartavuM (hovuM) te vartanA. yadyapi dravyo svayaM vartI rahyAM che, chatAM temAM kALa nimitta bane che. arthAt saghaLAM dravyo svayaM dhrauvya rUpe pratyeka samaye vartI rahyAM che (vidyamAna che) ane e dravyomAM utpAda ane vyaya paNa pratyeka samaye thai rahyA che. temAM kALa mAtra nimitta bane che. A vartanA pratisamaya pratyeka padArthamAM hoya che. sUkSma hovAthI ApaNe tene pratyeka samaye jANI zakatA nathI. adhika samaya thatAM jANI zakIe chIe. jema ke--ardhA kalAke cokhA raMdhAyA, to ahIM 29 miniTa sudhI cokhA gaMdhAtA na hatA ane 30mI miniTe raMdhAi gayA, evuM nathI. prathama samayathI ja sUkSma rUpe cokhA gaMdhAi rahyA hatA. jo cokhA prathama samaye na raMdhAyA hoya to bIjA samayamAM paNa na raMdhAyA hoya, bIjA samayamAM na raMdhAyA hoya to trIjA samayamAM paNa na raMdhAyA hoya, ema yAvat aMtima samaye paNa na raMdhAyA hoya. paNa gaMdhAyA che mATe avazya mAnavuM ja joie ke prathama samayathI ja temAM raMdhAvAnI kriyA thai rahI hatI. (2) pariNAma- pariNAma eTale potAnI sattAno tyAga karyA vinA dravyamAM thato pheraphAra. arthAt mULa dravyamAM pUrvaparyAyano nAza ane uttara paryAyanI utpatti te pariNAma. dravyanA pariNAmamAM kALa mahattvano bhAga bhajave che. amuka amuka Rtu AvatAM amuka amuka phaLa, dhAnya, phUla vagerenI utpatti thAya che. ThaMDI, garamI, bheja vagere pheraphAro thayA kare che. kALathI bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhAvasthA vagere avasthAo thayA kare che. A pheraphAro (utpatti-vinAza) niyatapaNe kramazaH thayA kare che. paNa jo kALane AmAM kAraNa,na mAnavAmAM Ave to te badhA pheraphAro (utpatti-vinAza) ekIsAthe thavAnI Apatti Ave. pariNAmanuM vizeSa varNana A adhyAyanA 'tajJAva: riLAmaH' e sUtramAM Avaze. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 5 sU0 23 (3) kriyA- kriyA eTale vyApAra. prayogathI ke visasAthI jIvaajIvano pariNamavA ( te te rUpe thavA) mATe thato vyApAra te kriyA. prayogathI meM ghaTa banAvyo, huM ghaTa banAvuM chuM, huM ghaTa banAvIza. viDhasAthI- visasA eTale bIjAnI preraNA vinA svAbhAvika varasAda varasyo, varasAda varase che, varasAda varasaze. ahIM kALa che to bhUta, vartamAna ane bhaviSya e traNa kALano prayoga karI zakAya che. mATe kriyAmAM kALa nimitta che. (4) paravAparatva- paratva ane aparatva e baMne paraspara sApekSa che. paravAparatvanA prazaMsAkRta, kSetrakRta ane kALakRta ema traNa bheda che. amuka dharma para che zreSTha che. amuka dharma apara che=kaniSTha (-halako) che. jema ke jainadharmathI anya dharmo kaniSTha=halakA che. A paratva ane aparatva prazaMsAkRta che. amadAvAdathI mahesANA para che dUra che, amadAvAdathI ANaMda apara che=najIka che. ahIM paratva ane aparatva kSetrakRta-kSetranI apekSAe che. 10 varSanA chokarAthI 16 varSano chokaro para che moTo che. 16 varSanA chokarAthI 10 varSano chokaro apara cheHnAno che. ahIM kALakRta kALanI apekSAe paratvAparatva che. traNa prakAranA paratvAparatvamAMthI ahIM kALakRta paravAparatvanI vivekSA che. (22). pugalanuM lakSaNa parza-rasa--varjIvana: puniAra I -2rU | pudgalo sparza, rasa, gaMdha ane varNavALA hoya che. sparza, rasa, gaMdha ane varNa e cAra je dravyamAM hoya te dravya pagala che. sparza Adi cAreya guNo sAthe ja rahe che. ethI jayAM sparza ke anya koI eka guNa hoya tyAM anya traNa guNo paNa avazya hoya che. anya guNo avyakta hoya tevuM bane, paNa hoya ja nahi evuM kadI na bane. jema ke-vAyu, vAyunA sparzane ApaNe jANI zakIe chIe, paNa rUpane jANI zakatA nathI. kAraNa ke vAyunuM rUpa eTaluM sUkSma che ke ApaNI cakSumAM tene jovAnI zakti nathI. paNa jayAre e ja vAyu sAyanTiphika paddhatithI hAiDrojana ane oksijana e be vAyunA mizraNathI pANI svarUpa banI jAya che tyAre temAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 a05 sU0 24] zrItattvAdhigamasUtra rUpa dekhI zakAya che. kAraNa ke be vAyunA mizraNathI te aNuo sUkSmapaNAno tyAga karI pUla banI jAya che. (1) sparzanA ATha prakAra che. kaThIna, mRdu, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha, rUkSa. je dravyane na namAvI zakAya te dravyano sparza kaThina. kaThina sparzathI viparIta sparza mRdu. jenA yoge dravya nIce jAya te sparza guru. jenA yoge dravya prAyaH tihu~ ke upara jAya te sparza laghu. jenA yoge be vastuo coMTI jAya te sparza snigdha, snigdhathI viparIta sparza rUkSa, zIta eTale ThaMDo sparza. uSNa eTale garama sparza. (2) rasanA pAMca prakAra che. tikta, kaTu, kaSAya (etUro), khATo, madhura. keTalAka vidvAno khArA rasa sahita cha rasa gaNe che. koI khArA rasano madhura rasamAM aMtarbhAva kare che. jyAre koIka be rasanA saMsargathI khAro rasa utpanna thAya che tema kahe che. (3) gaMdhanA surabhi ane durabhi ema be bheda che. caMdana AdinI gaMdha surabhi che, ane lasaNa AdinI gaMdha durabhi che. (4) varNanA kRSNa ( kALo), nIla =lIlo), lAla, pIta (8pILo) ane zveta (=dhoLo) ema pAMca prakAra che. (23). pudgalonA zabdAdi pariNAmonuM varNanarAunya-saumya-sthA-saMsthAna-etamarachAyADaData-zatalAzca | u-24 .. pudgalo zabda, baMdha, sUkSmatA, sthUlatA, saMsthAna, bheda, aMdhakAra, chAyA, Atapa ane udyotavALA paNa che, arthAt zabda Adi pudgalanA pariNAmo che. (1) zabda- zabda pudagalano pariNAma che e viSe nIce mujaba yuktio che. (1) vAgatA DholanI bAjumAM paDelA paisAnA sikkA DholanA zabdathI athaDAIne dUra pheMkAya che. (2) joradAra zabdo kAne athaDAya to kAna phUTI jAya ke baherA thaI jAya. (3) jema paththara vagerene parvatAdino pratighAta thAya che tema zabdane paNa kUvA vageremAM pratighAta thAya che, ane tethI teno paDagho paDe che. (4) vAyu vaDe zabda tRNanI jema dUra dUra ghasaDAya che. (5) pradIpanA prakAzanI jema zabda cAre tarapha phelAya che. (6) eka zabda bIjA zabdano abhibhava karI zake che. arthAt moTA zabdathI nAnA zabdano abhibhava thai jAya che. AthI ja dUrathI moTo avAja kAne Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrIsvAdhigamasUtra mi. sU0 24 athaDAto hoya to najIkanA paNa zabdo saMbhaLAtA nathI. (7) pahelA devalokamAM saudharma sabhAmAM rahelI sughoSA ghaMTA vAgatAM tevA prakAranI viziSTa racanAthI sarva vimAnomAM rahelI ghaMTAo vAgavA mAMDe che. jo zabda pudgala na hoya to A pramANe banI zake nahi. Ama aneka rIte zabda pudgala che e siddha thAya che. zabdanI utpatti visasAthI (=svAbhAvika rIte) ane prayogathI ema be rIte thAya che. vAdaLa, vIjaLI vagereno avAja koI paNa jAtanA jIvanA prayoga vinA svAbhAvika rIte (visasAthI) utpanna thAya che. prAyogika zabdanA (=prayogathI utpanna thatA zabdanA) cha bhedo che. tata, vitata, ghana, zuSira, saMgharSa ane bhASA. (1) tata- hAthanA pratighAtathI utpanna thatA Dhola vagerenA zabdo. (2) vitata- tAranI sahAyathI utpanna thatA vaNA vagerenA zabdo. (3) ghanakAMsA vagere vAjiMtronA paraspara athaDAvAthI utpanna thatA zabdo. (4) zaSirapavana puravAthI vAMsaLI, pAvo vagere dvArA utpanna thatA zabdo. (5) saMgharSa- dAMDiyA vagerenA paraspara athaDAvAthI utpanna thato dhvani. (6) bhASA- jIvanA mukhanA prayatnathI utpanna thatA zabdo. bhASA be prakAranI che. vyakti ane avyakta. beindriya Adi jIvonI bhASA avyakta che. manuSya AdinI bhASA vyakta che. varNa, pada ane vAkya svarUpa bhASA vyakta bhASA che. ka, kha, ga vagere vaNe che. vibhikti yukta varNono samudAya pada che. padono samudAya vAkya che. prazna- zabdanuM jJAna zrotrendriyathI thAya che. AthI zrotrendriya vinAnA prANIo zabdane sAMbhaLI na zake. to pachI khetaramAM lIlI vanaspati Adi upara beThelAM tIDo DholanA avAjathI uDI jAya che tenuM zuM kAraNa ? tIDa caurindriya prANI hovAthI zrotrendriya rahita hoya che. uttara- tIDo DholanA avAjane sAMbhaLatA nathI. paNa zabda pugala rUpa che. DholathI utpanna thatA avAjanA pudgalo cAre bAju phelAya che. phelAyelA zabdanA pagalothI tIDonA zarIra upara prahAra rUpe asara thAya che. zabdanA pudgalono prahAra sahana na thavAthI tIDo UDI jAya che. jema zabdarUpa pugalanA prahAra AdithI pratikULa asara thAya che tema saMgIta Adi dvArA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 aO 5 sU0 24] zrItattvAdhigamasUtra anukULa asara paNa thAya che. AthI ja amuka amuka vanaspatio-vRkSo vagerene saMgItanA prayogathI jaladI ane vadhAre vikasita karI zakAya che. gAyone dohatI vakhate saMgIta saMbhaLAvavAthI gAyo vadhAre dUdha Ape che. amuka prakAranA zabdaprayogathI rogono paNa nAza karI zakAya che. A hakIkatane Aje vaijJAnikoe prayoga dvArA siddha karI ApI che. (2) baMdha- baMdha eTale paraspara be vastuono saMyoga milana. prayogabaMdha ane visasAbaMdha ema baMdhanA be bheda che. (1) jIvanA prayatnathI thato baMdha prayogabaMdha, jIva sAthe zarIrano, jIva sAthe karmono, lAkha ane lAkaDAno ItyAdi baMdha prayogabaMdha che. (2) jIvanA prayatna vinA thato baMdha visasAbaMdha. vIjaLI ane megha vagereno baMdha visasAbaMdha che. amuka prakAranA pudgalonA milanathI vIjaLI ane megha vagere utpanna thAya che. ahIM pugalonuM milana koI jIvanA prayatnathI thatuM nathI, kintu svAbhAvika thAya che. jIva sAthe karmono baMdha zAstromAM judI judI daSTie aneka prakAre batAvavAmAM Avyo che. temAM phaLanI apekSAe karmabaMdhanA cAra prakAra batAvavAmAM AvyA che. spaSTa, baddha, nidhatta ane nikAcita. (i) pRSThabaMdha- paraspara aDelI soyo samAna. jema paraspara aDIne rahelI soyone chUTI karavI hoya to aDavA mAtrathI chUTI karI zakAya, vikherI zakAya, tema karmo vizeSa phaLa ApyA vinA sAmAnyathI pradezodayathI bhogavAine AtmAthI chUTA paDI jAya tevo baMdha te spaSTabaMdha. | (i) baddhabaMdha- dorAthI baMdhAyelI soyo samAna. jema dorAthI baMdhAyelI soyone chUTI karavI hoya to doro choDavAnI jarA mahenata karavI paDe. tema karmo thoDuM phaLa ApIne ja chUTA paDe tevA prakArano baMdha baddhabaMdha. (ii) nidhatabaMdha- dorAthI baMdhAyelI ane vaparAza vinA ghaNo TAima paDI rahevAthI kaTAI gayelI soyo samAna. jema AvI soyone chUTI pADIne upayogamAM levAmAM ghaNI mahenata karavI paDe, tema karyo potAnuM ghaNuM phaLa ApIne ja chUTAM paDe tevo baMdha nidhattabaMdha. 1. choDanI pAse saMgIta vagADAya to temano uchera jhaDapathI thAya che, ema tAjetaramAM zodhavAmAM AvyuM che. (muMbaI samAcAra, tA. 24-10-1976). Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 5 sU0 24 (iv) nikAcitabaMdha- ghaNathI phUTIne ekameka banAvelI soyo samAna. jema AvI soyo upayogamAM lai na zakAya, temAMthI navI soyo banAvavAnI mahenata karavI paDe, tema karyo potAnuM pUrNa phaLa ApyA vinA chUTA paDe ja nahi, pUrNa phaLa ApIne ja chUTA paDe tevA prakArano baMdha nikAcitabaMdha. (3) sUkSmatA- aMtya ane ApekSika ema sUkSmatAnA be bhedo che. paramANunI sUkSmatA aMtya sUkSmatA che. A jagatamAM paramANuthI vadhAre sUkSma koi pudgala nathI. AthI paramANumAM rahelI sUkSmatA aMtya chellAmAM chellI che. vastunI apekSAe thatI sUkSmatA ApekSika sUkSmatA che. jema ke AmaLAnI apekSAe bora sUkSma che. caturaNuka skaMdhanI apekSAe RNuka skaMdha sUkSma che. anya (4) sthUlatA- sUkSmatAnI jema sthUlatAnA paNa aMtya ane ApekSika ema be bheda che. saMpUrNa loka vyApI skaMdhanI sthUlatA aMtya che. kAraNa ke moTAmAM moTuM pudgaladravya lokasamAna hoya che. alokamAM koi dravyanI gati na hovAthI lokanA pramANathI koi pudgaladravya moTuM nathI. anya vastunI apekSAe thatI sthUlatA ApekSika sthUlatA che. jema ke AmaLAthI kerI sthUla che. caturaNUka skaMdhathI paMcANuka skaMdha sthUla che. 206 (5) saMsthAna- saMsthAna eTale AkRti. ityaM lakSaNa ane anityaM lakSaNa ema AkRtimAM be bheda che. lAMbuM, goLa, caturasra vagere rIte jenuM varNana thai zake te ityaM lakSaNa saMsthAna. jema ke--vastra, makAna vagerenI AkRti. lAMbuM, goLa vagere zabdothI jenuM varNana na thai zake=amuka saMsthAna che ema na kahI zakAya te anityaM lakSaNa saMsthAna. jema ke--medha AdinuM saMsthAna. (6) bheda- eka vastunA bhAga paDavA te bheda. bhedanA pAMca prakAra che. autkarika, caurNika, khaMDa, pratara ane anutaTa. (i) autkarika lAkaDA Adine kotaravA vagerethI thato bheda. (ii) caurNika-- ghauM Adine daLavA AdithI thato bheda. (iii) khaMDa- lAkaDA vagerenA TukaDA=khaMDa karavAthI thato bheda. (iv) pratara- abhraka vagerenA thatA paTala=paDa te pratarabheda. (v) anutaTa- vAMsa, zeraDI, chAla, cAmaDI vagere chedavAthI thato bheda. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 5 sU0 24] zrItattvArthAdhigamasUtra 207 (7) aMdhakAra- aMdhakAra e kALA raMge pariNamelA pudgalono samUha che. nahi ke prakAzanA abhAva rUpa. kAraNa ke tenAthI dRSTino pratibaMdha thAya che. jema eka vastuthI anya vastu DhaMkAi jAya to anya vastu dekhAtI nathI, tema ahIM aMdhakArathI vastuo DhaMkAi jAya che ethI vastuo AMkha sAme hovA chatAM dekhAtI nathI. aMdhakAra pudgala svarUpa hoya to ja tenAthI STino pratibaMdha thai zake. aMdhakAranA pudgalo upara jyAre prakAzanAM kiraNo phelAya che tyAre aMdhakAranA aNuo vastuone AcchAdita karI zakatA nathI. jyAre prakAzanAM kiraNo khasI jAya che tyAre aMdhakAranA pudgalonuM AvaraNa AvI javAthI ApaNe vastune joi zakatA nathI. (8) chAyA-- chAyA be prakAranI che. (1) tarNa pariNata chAyA ane (2) AkRti rUpa chAyA. darpaNa Adi svaccha dravyomAM zarIra AdinA pudgalo zarIra AdinA varNa Adi rUpe pariNAma pAme che. svaccha dravyomAM mULa vastunA varNa Adi rUpe pariNAma pAmelA pudgalone tarNa pariNata chAyA ke pratibiMba kahevAmAM Ave che. asvaccha dravyo upara zarIra AdinA pudgalono mAtra AkRti' pramANe thato pariNAma ke je taDakAmAM dekhAya che, te AkRti rUpa chAyA che. tarNa pariNAma ane AkRti e baMne chAyA rUpa hovA chatAM vyavahAramAM ApaNe tarNa pariNAma rUpa chAyAne pratibiMba tarIke oLakhIe chIe. AkRtirUpa chAyAne chAyA tarIke oLakhIe chIe. pratibiMbamAM AkRti ane varNa e baMne spaSTa hoya che, jyAre chAyAmAM aspaSTa hoya che. pratyeka vastumAMthI pratisamaya jaLanA phuvArAnI mAphaka skaMdho vahyA kare che. vahI rahelA pudgalo ati sUkSma hovAthI ApaNane dekhAtA nathI. pratisamaya vahetA e pudgalo prakAza Adi dvArA ke vaijJAnika prayogo dvArA tadAkAra piMDita thai jAya che. tadAkAra piMDita thayelA e pudgalone ApaNe pratibiMba yA chAyA rUpe oLakhIe chIe. (9) Atapa sUryanA prakAzane Atapa kahevAmAM Ave che. sUrya jyotiSka jAtinA devonuM vimAna che. temAM devo rahe che. A vimAna ati mUlyavAna ratnonu baneluM che. AthI temAMthI prakAza phelAya che. A prakAza 1. varNa na dekhAya, mAtra AkRti dekhAya tevo. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrItattvAdhigamasUtra [a0 5 sU0 24 Atapa tarIke oLakhAya che. Atapa agninI jema uSNa hovAthI pudgala che. Atama uSNa ane zvetaraMge pariNamelA pudgalono jaththo che. prazna- jo dUra rahela sUryano prakAza paNa ahIM pRthvIne ane pRthvInI vastuone garama banAvI de che, vaizAkha jeTha mAsamAM pRthvI upara paga na mUkI zakAya tevI garamI hoya che, to devo temAM zI rIte rahI zakatA haze ? uttara- sUryano prakAza pRthvI upara uSNa hoya che. paNa sUryavimAnano sparza zIta hoya che. agni AdinA ane sUryanA prakAzamAM A ja taphAvata che. agni Adino sparza uSNa hoya che ane prakAza paNa uSNa hoya che. jyAre sUryamAM tema nathI. sUryano prakAza ja uSNa hoya che. sparza to zIta hoya che. sUryanA prakAzanI uSNatA paNa jema jema dUra tema tema vadhAre hoya che. AthI devone temAM rahevAmAM kazo ja bodha Avato nathI. (10) udyota- caMdra, caMdrakAnta maNi, keTalAMka ratno tathA auSadhio vagerenA prakAzane ughAta kahevAmAM Ave che. udyota ane Atapa e baMne prakAza svarUpa che. zIta vastunA uSNa prakAzane Atapa ane anuSNa prakAzane udyota kahevAmAM Ave che. prazna- sparza vagere pugalanA paryAyo che ane zabda vagere paNa pudgalanA ja paryAyo che. to 23-24 e be sUtronA sthAne eka ja sUtra kema na banAvyuM ? uttara- ra3mA sUtramAM kahelA sparza Adi paryAyo aNu ane skaMdha baMnemAM hoya che. jayAre 24mAM sUtramAM kahelA zabda Adi paryAyo mAtra skaMdhamAM ja hoya che. skaMdhomAM paNa dareka skaMdhamAM zabdAdi paryAyo hoya evo niyama nahi. jayAre spazadi paryAyo to dareka paramANamAM ane dareka skaMdhamAM avazya hoya. A vizeSatAnuM sUcana karavA ahIM be sUtronI racanA karI che. prazna-sparza AdinI jema sUkSmatA paNa aNu ane skaMdha baMnemAM hoya che. AthI sUkSmatAnuM nirUpaNa sparza AdinI sAthe 23mA sUtramAM karavuM joie. uttara- sthUlatA kevaLa skaMdhomAM ja hoya che. AthI sthUlatAnuM nirUpaNa A sUtramAM ja karavuM joie. sUkSmatA pUlatAnA pratipakSa tarIke che, ane Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 5 sU0 25] zrItattvArthAdhigamasUtra lokavyApI acitta mahAkaMdha vageremAM hotI nathI e jaNAvavA sthUlatAnI sAthe sUkSmatAnuM paNa nirUpaNa A sUtramAM karavAmAM AvyuM che. (24) pudgalanA mukhya be bhedo-- aLava: svArthe || 1-25 // 209 pudgalanA paramANu ane skaMdha ema mukhya be bhedo che. paramANu eTale pudgalano chellAmAM chello aMza. mATe ja tene parama=aMtima aNu=aMza=paramANu kahevAmAM Ave che. Ama paramANu pudgalano avibhAjya (=jenA kevalI paNa be vibhAga na karI zake tevo) aMtima vibhAga che. enAthI nAno vibhAga hoto ja nathI. enA Adi, madhya ane aMta paNa e pote ja che. abaddha=chUTo ja hoya che. enA pradezo hotA nathI. e pote ja eka pradezarUpa che. paramANu kAraNa rUpa ja che. arthAt paramANuthI anya krmaNuka (be aNuono skaMdha) Adi kAryo thAya che. AthI te kAraNa bane che. paNa te koimAMthI utpanna thato na hovAthI kArya rUpa banato nathI. te sUkSma ja hoya che. teno kadI nAza thato nathI. tenA paryAyo badalAya, paNa sarvathA nAza kadI na thAya. temAM koi paNa eka rasa, koi paNa eka gaMdha, koi paNa eka varNa ane be sparza (snigdha-zIta, snigdha-uSNa, rUkSa-zIta, rUkSa-uSNa e cAra vikalpomAMthI game te eka vikalpanA be sparza) hoya che. ekalo paramANu kadI AMkhothI dekhAto nathI ane anumAna AdithI paNa jaNAto nathI. jyAre aneka paramANuo ekaThA thaine kArya rUpe pariName che, tyAre anumAna dvArA ekalA 52mANunuM jJAna thAya che. dRzyamAna ghaTAdi kAryomAM paraMparAe aneka kAraNo hoya che. temAM aMtima je kAraNa che te paramANu che. skaMdha eTale paraspara joDAyelA be vagere paramANuono jaththo. A skaMdho sUkSma pariNAmavALA ane bAdara pariNAmavALA ema be prakAranA che. sUkSma pariNAmavALA skaMdho AMkhothI dekhAtA nathI. bAdara pariNAmavALA 1. kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasagandhavarNo dvisparzaH kAryaliGgazca // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrItavAthadhigamasUtra (a5 sU0 26 skaMdho ja AMkhothI dekhAya che. AthI dazyamAna ghaTAdi sarvaskaMdho bAdarapariNAmI che. adazyamAna vAyu AdinA skaMdho sUkSma pariNAmI che. skaMdhomAM spardhAdinI vicAraNA- bAdara pariNAmavALA skaMdhomAM ATheya prakArano sparza ane sUkSma pariNAmavALA skaMdhomAM cAra prakArano sparza hoya che. mRdu ane laghu e be sparzI niyata hoya che. ane anya be prakAranA sparzI aniyata hoya che. (snigdha-uSNa, snigdha-zIta, rUkSa-uSNa, rUkSa-zIta e cAra vikalpomAMthI game te eka vikalpanA be sparzI hoya che). baMne prakAranA skaMdhomAM sarva prakAranA rasa, gaMdha ane varNa hoya che. (25) (paramANu ane aMdha baMne pudgala rUpe samAna hovA chatAM baMnenI utpattimAM kAraNo bhinna hovAthI bhinna che. te baMnenI utpatti kevI rIte thAya che, te have pachInA be sUtrothI jaNAve che.) skaMdhanI utpattinAM kAraNosaMpAtiklezya kalpadAne | ba-ra6 saMghAta, bheda ane saMghAta-bheda e traNa kAraNomAMthI koI paNa eka kAraNathI skaMdhanI utpatti thAya che. (1) saMghAta- saMghAta eTale joDAvuM=bheguM thavuM. be aNunA saMghAtathI= paraspara joDAvAthI tyaNuka(=be aNuno) skaMdha utpanna thAya che. be aNumAM eka aNu joDAvAthI caNuka(traNa aNuno) skaMdha utpanna thAya che. traNa aNumAM eka aNa joDAvAthI caturaNuka(=cAra aNuno) skaMdha utpanna thAya che. ema saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta aNunA saMghAtathI kramazaH saMkhyAtAmuka, asaMkhyAtANuka ane anaMtANuka aMdha utpanna thAya che. ahIM kramaza: eka eka aNu joDAya evo niyama nathI. kyaNuka skaMdhamAM ekI sAthe be vagere aNuo joDAya to vyaNuka skaMdha banyA vinA sIdho caturaNuka vagere skaMdha utpanna thAya che. tevI rIte chUTA chUTA traNa ke cAra vagere paramANuo ekI sAthe joDAya to kyaNuka banyA vinA sIdho ja vyaNuka ke caturaNuka vagere kaMdha utpanna thAya che. koI vAra chUTA chUTA saMkhyAtA paramANuo ekI sAthe joDAvAthI caNakAdiskaMdho banyA vinA saMkhyAtANuka aMdha banI jAya che. e pramANe asaMkhyAtANuka ane anaMtANuka aMdha mATe paNa jANavuM. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 a0 pa sU0 27] zrItattvAdhigamasUtra (2) bheda- bheda eTale chUTuM paDavuM. anaMtANuka skaMdhamAMthI eka aNu chUTo paDe to eka aNu nyUna anaMtANuka aMdha bane che. be paramANu chUTA paDe to be paramANu nyUna anaMtANuka skaMdha bane che. ema paramANuo chUTA paDatAM paDatAM anaMtANuka aMdha asaMkhyAtANuka banI jAya to e asaMkhyAtANuka skaMdhanI utpatti bhedathI thaI kahevAya. asaMkhyAtANuka skaMdhamAMthI upara mujaba paramANuo chUTA paDatAM paDatAM saMkhyAtANuka banI jAya to e saMkhyAtANuka skaMdhanI utpatti bhedathI thaI kahevAya. saMkhyAtANaka skaMdhamAMthI paNa eka be vagere paramANu chUTA paDatAM paDatAM yAvat mAtra be ja paramANu rahe to te yaNuka aMdha banI jAya. te kayaNuka skaMdhanI utpatti paNa bhedathI thaI kahevAya. jema saMghAtamAM ekI sAthe eka eka aNu ja joDAya evo niyama nathI, tema bhedamAM paNa eka eka aNu ja chUTo thAya evo niyama nathI. anaMtANuka vagere skaMdhomAMthI koI vAra eka, koI vAra be, koI vAra traNa, ema yAvat koI vAra ekI sAthe mAtra be aNuone choDIne badhA ja aNuo chUTA paDI jAya ane te aMdha yaNuka banI jAya. (3) saMghAta-bheda- saMghAta-bheda eTale eka ja samaye chUTuM thavuM ane bheguM thavuM. je skaMdhamAMthI eka, be vagere paramANuo chUTA paDe ane te ja samaye bIjA eka, be vagere paramANuo joDAya to te skaMdhanI utpatti saMghAtabhedathI thAya. jema ke caturaNuka skaMdhamAMthI eka paramANu chUTo paDyo ane te ja samaye be paramANu joDAyA. AthI caturaNuka skaMdha paMcANuka (pAMca aNuvALo) banyo. ahIM paMcANuka skaMdhanI utpatti saMghAta-bhedathI thaI. ema caturaNuka skaMdhamAM eka paramANu joDAyo ane te ja samaye temAMthI be paramANu chUTA paDI gayA to ahIM eNuka skaMdhanI utpatti saMghAta-bhedathI thaI. Ama skaMdhamAM amuka paramANu joDAya ane te ja samaye temAMthI jeTalA joDAyA teTalA ke vadhAre ochA aNu chUTA paDe to navo je skaMdha bane tenI utpatti saMghAtabhedathI thaI che ema kahevAya. (26) paramANunI utpattimevANu che -ra7 | paramANunI utpatti skaMdhanA bhedathI ja thAya che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrItattvAthiidhagamasUtra a) 5 sU0 27 paramANu pudgalano aMtima aMza che. saMghAta thatAM te aMtima aMza tarIke maTIne skaMdha rUpe bane che. eTale saMghAtathI skaMdhanI utpatti thAya che paNa paramANunI utpatti thatI ja nathI, vaLI saMghAta-bheda thatAM keTalAka paramANu bhegA thAya che ane keTalAka paramANuo chUTA paDe che. ethI saMghAta-bhedathI paNa paramANunI utpatti thatI nathI. jayAre skaMdhamAMthI paramANu chUTo paDe tyAre ja paramANunI utpatti thAya che. prazna- paramANu nitya che ane kAraNa rUpa ja che, kArya rUpa nathI. paNa ahIM bhedathI aNa utpanna thAya che ema kahyuM eno artha e thayo ke paramANu anitya che, ane kAryarUpa paNa che. AthI ahIM "valato cAlataH' thAya che. uttara- tame eTaluM khyAla rAkhI lo ke jaina darzana koI paNa vastune ekAMte nitya ke ekAMte anitya mAnatuM ja nathI. e dareka vastune apekSAthI nitya ane apekSAthI anitya ema ubhaya svarUpa mAne che. eTale koI vakhata amuka apekSAthI nitya kahe che ane koI vakhata e ja vastune amuka apekSAthI anitya paNa kahe che. jainadarzana vastumAtrane dravyArthika nayathI nitya ane paryAyArthika nayathI anitya mAne che. AthI jayAre te koI vastune nitya yA anitya kahe tyAre te vastu nitya ja che, athavA anitya ja che ema nahi samajavuM. pUrve paramANune nitya kahevAmAM Avela che te dravyArthika nayanI daSTie. eTale ke paramANu pUrve hato ja nahi, ane navo ja dravyarUpe utpanna thAya che ema nathI. AthI dravyarUpe te nitya che. paNa amuka paryAya rUpe te navo ja utpanna thAya che. jayAre paramANu skaMdhamAMthI chUTo paDe che tyAre eno skaMdhabaddha astitva paryAya nAza pAme che ane svataMtra astitva paryAya utpanna thAya che. AthI paryAyArthika nayathI svataMtra astitva paryAya rUpe paramANunI utpatti thAya che. bAkI skaMdhamAM je paramANu hato te ja chUTo paDe che eTale koI navo ja paramANu utpanna thAya che evuM nathI. eTale ahIM bhedathI paramANu utpanna thAya che eno artha eTalo ja che ke paramANu skaMdhamAM baddha hato te chUTosvataMtra thAya che. AthI tenAmAM svataMtra astitva rUpa paryAya utpanna thAya che. paramANunA svataMtra astitva paryAyanI utpattine upacArathI paramANunI utpatti kahevAmAM Ave che. e ja pramANe dravyArthikanayanI daSTie te (utpanna na thavAthI) kAraNarUpa che ane paryAyArthikanayanI daSTie (utpanna thavAthI) kArya rUpa paNa che. (27) Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 5 sU0 28-29] zrItattvAthiidhagamasUtra 213 traNa kAraNomAMthI kayA kAraNathI utpanna thayelA skaMdho joI zakAya che tenuM nirUpaNa me saMpAtAmyAM cAkSuSA: | -28 | bheda ane saMghAta ema ubhayathI utpanna thayelA skaMdho ja cAkSuSa (=cakSuthI grAhya) bane che, eTale ke cakSuthI joI zakAya che. pUrve kahyuM che ke bhedathI, saMghAtathI ane bheda-saMghAtathI ema traNa rIte skaMdhonI utpatti thAya che. A traNamAMthI je kaMdho kevaLa bhedathI ke kevaLa saMghAtathI utpanna thAya che te skaMdho AMkhothI joI zakAtA nathI. je skaMdho bheda ane saMghAta ema ubhayathI utpanna thAya che te ja skaMdho AMkhothI joi zakAya che. tAtparya e AvyuM ke-atyaMta sthUla pariNAmavALA skaMdho ja AMkhothI joI zakAya che. e skaMdho kevaLa bheda ke kevaLa saMghAtathI utpanna thatA nathI, kintu bheda-saMghAtathI ja utpanna thAya che. bheda-saMghAtathI utpanna thayelA badhA skaMdho joI zakAya che evo niyama nathI. paNa je skaMdho joI zakAya che te skaMdho bheda-saMghAtathI ja utpanna thayelA hoya che evo niyama che. ahIM cakSuthI grAhya bane che e upalakSaNa hovAthI pAMceya indriyothI grAhya bane che ema samajavuM. arthAta bheda-saMghAtathI utpanna thayela skaMdho indriyagrAhya bane che. (28). (ahIM sudhI dharmAstikAya Adi dareka dravyanuM svataMtra lakSaNa ane svarUpa jaNAvyuM. AthI e siddha thayuM ke dharmAstikAya Adi pAMca dravyo sat che=vidyamAna che. AthI have e pAMceyanuM sat tarIke eka lakSaNa zuM che-sata kone kahevAya te jaNAve che.) satunuM lakSaNautpAda-vyaya- vyayu sat che a-21 che je utpAda, vyaya ane dhavyathI yukta hoya te sat kahevAya. A traNa jemAM na hoya te vastu asat che=A jagatamAM vidyamAna nathI. sat vastumAtramAM sadA utpAda Adi traNe avazya hoya che. utpAda eTale utpatti. vyaya eTale nAza. prauvya eTale sthiratA. dareka vastu pratisamaya paryAya rUpe utpanna thAya che, ane nAza pAme che; tathA dravya rUpe sthira paNa rahe che. dareka vastumAM be aMzo hoya che. (1) dravyAMza ane (2) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrItattvAdhigamasUtra (a) 5 sU0 30 paryAyAM. temAM dravya rUpa aMza sthira (vaMdhruva) hoya che ane paryAya rUpa aMza asthira (=utpAda-vyayazIla) hoya che. AthI sat dareka vastu utpAda, vyaya ane dhrauvyayukta hoya che. ahIM anya darzanakAronA mate sanuM lakSaNa zuM che te vicAravuM jarUrI che. vedAMtIo saMpUrNa jagatane brahma svarUpa mAne che. cetana ke jaDa sarva vastuo brahmanA ja aMzo che. jema eka citramAM judA judA raMgo ane judI judI AkRtio hoya che paNa te sarva eka ja citranA vibhAgo che, citrathI judA nathI. tema A saMpUrNa jagata brahma svarUpa che. brahma dhruva=nitya che. AthI vedAMtadarzana brahma svarUpa saMpUrNa sat padArthane kevaLa dhruva=nitya ja mAne che. bauddhadarzana cetana ke jaDa vastumAtrane kSaNika=kSaNe kSaNe sarvathA nAza pAmanAra mAne che. AthI tenA mate satanuM lakSaNa kSaNikatA che. sa ta kSatrije je sat che te sarva kSaNika che. sAMkhya ane yogadarzana jagatane puruSa ane prakRti svarUpa mAne che. puruSa eTale AtmA. prakRtinA saMyogathI puruSano saMsAra che. dazyamAna jaDa vastuomAM (paraMparAe) prakRtinuM pariNAma che. A darzananA mate puruSa dhruvannakUTastha nitya che. jayAre prakRti pariNAmI nitya=nityAnitya che. nyAya ane vaizeSika darzana AtmA, paramANu, AkAza vagerene dhruva kevaLa nitya ane ghaTAdi padArthone utpAda-vyayazIla mAne che. (29) (vastu sthira rahe che eTale nitya che, tathA utpanna thAya che ane nAza pAme che eTale anitya che. AthI eka ja vastu nitya paNa che ane anitya paNa che. A hakIkata sthUla daSTithI vicAratAM magajamAM na bese e saMbhavita che. AthI A viSe spaSTatA karavAnI jarUra hovAthI sUtrakAra have nityatAnI vyAkhyA batAve che.) nityanuM lakSaNataddhAvAvya nityam . -30 | je vastu tenA potAnA bhAvathI avyaya rahe, eTale ke potAnA bhAvathI rahita na bane, te nitya. niyatAnI A vyAkhyA dareka sat vastumAM ghaTe che. dareka sat vastu parivartana pAmavA chatAM potAnA bhAvane=mULa svarUpane choDatI nathI. dareka Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 5 sU0 30] zrItattvArthAdhigamasUtra 215 sat vastu parivartana pAme che eTale anitya che ane parivartana pAmavA chatAM potAnA mULa svarUpano tyAga karatI nathI mATe nitya che. Ane pariNAmI nitya kahevAmAM Ave che. pariNAma(=parivartana) pAmavA chatAM nitya rahe te pariNAmI nitya. sUkSmadRSTithI vicAravAmAM Ave to khyAla AvyA vinA na rahe ke koipaNa vastu pratyeka kSaNe parivartana pAmyA vinA rahetI nathI. dareka vastumAM pratyeka kSaNe thoDuM ghaNuM parivartana avazya thayA kare che. pratikSaNe thatuM A parivartana ghaNuM ja sUkSma hovAthI ApaNA khyAlamAM AvatuM nathI. A parivartana sarvajJa bhagavaMto ja joi zake. ApaNe mAtra sthUla sthUla parivartanane ja joi zakIe chIe. vastumAM sUkSmarUpe ke sthUlarUpe parivartana thavA chatAM te potAnA svarUpane(=dravyatvane) kadI choDatI nathI. AthI tamAma vastuo pariNAmI nitya che. dA.ta. kApaDano tAko kApIne koTa vagere vastro banAvyAM. ahIM tAkAno nAza thayo ane koTa Adi vasranI utpatti thai chatAM mULa dravyamAM (kApaDapaNAmAM) koi jAtano pheraphAra thayo nathI. kApaDa kApaDarUpe maTIne kAgaLa rUpe ke anya koi vasturUpe banyuM nathI. ahIM kApaDa tAkA rUpe nAza pAmIne koTa Adi vastra rUpe utpanna thavA chatAM kApaDarUpe kAyama=nitya rahe che. have ApaNe eka ghaDA tarapha dRSTi karIe. sthUladRSTithI vicAra karatAM ghaNA kALa sudhI ApaNane ghaDo jevo che tevo ne tevo ja dekhAya che, temAM koi jAtanuM parivartana dekhAtuM nathI. paNa sUkSmadraSTithI vicArIe to e ghaDAmAM pratisamaya parivartana thai rahyuM che. dA.ta. e ghaDo banyo tene atyAre (vivakSita koi eka samaye) be varSa thayAM che. eTale te ghaDo atyAre (vivakSita samaye) be varSa jUno kahevAya. bIjA ja samaye e ghaDo be varSa ane eka samaya jeTalo jUno bane che. AthI pUrvanA karatAM vartamAna samayamAM tenAmAM kALakRta parivartana AvI gayuM. tyAra pachInA samaye te ghaDo be varSa ane be samaya jeTalo jUno bane che. Ama bIjA paNa rUpa AdinA aneka sUkSma pheraphAro pratyeka samaye thayA kare che. paNa te pheraphAro=parivartano atyaMta sUkSma hovAthI ApaNA khyAlamAM AvatAM nathI. jyAre koi sthUla parivartana thAya che tyAre ja ApaNane khyAlamAM Ave che. Ama pratyeka samaye ghaTamAM parivartana thavA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrItattvAdhigamasUtra [a pa sU0 31 chatAM te ghaTarUpe kAyama rahe che, AthI ghaTa pariNAmI nitya che. Ama dareka vastumAM samajavuM. jaina darzana jema upara mujaba eka ja vastumAM nityatva ane anityatva e be paraspara viruddha dharmano svIkAra kare che, tema bIjA paNa sAmAnya-vizeSa, bheda-abheda, sattva-asattva, ekatva-anekatva vagere aneka viruddha dharmono paNa svIkAra kare che. AnI pAchaLa eka divyadaSTi rahelI che. A divyadRSTi che sAdvAda ke apekSAvAda. syAt eTale apekSA. AthI syAdvAda eTale apekSAvAda. syAdvAda, apekSAvAda, anekAMtavAda, nayavAda vagere zabdo ekArthaka che. jainadarzananA siddhAMtono mahela A syAdvAdanA pAyA para ja racAyelo che. syAdvAda jainadarzanano prANa che. jayAM syAdvAda nathI tyAM jainadarzana nathI. jainadarzane jagatane sAdvAdanI eka aNamola bheTa ApI che. rAjakIya, sAmAjika, dhArmika, vyAvahArika, zaikSaNika vagere nAnAM moTAM sarva kSetromAM syAdvAdanI jarUra che. syAdvAda vinA koI kSetra vikAsa pAmI zakatuM ja nathI. jeTalA aMze ApaNe syAdvAdano bhaMga karIe chIe teTalA aMze ApaNI pragati rUMdhAya che. AthI ja jainadarzananA dareka siddhAMtamAM syAdvAdanI jhaLaka che. (30) eka ja vastumAM nityatva-anityatva vagere paraspara viruddha dharmonI siddhi syAdvAdadaSTithI thAya che. AthI sUtrakAra bhagavaMta have syAdvAdane oLakhAve che pitAnasiddhiH | jarUra che eka ja vastumAM nityatva-anityatva vagere paraspara viruddha dharmonI siddhi arpitathI=apekSAthI ane anarpitathI=apekSAnA abhAvathI thAya che. vastumAM aneka dharmo hoya che. je vakhate je dharmanI apekSA hoya che te vakhate te dharmane AgaLa karIne ApaNe vastune oLakhIe chIe. dA.ta. eka vyakti pitA paNa che ane putra paNa che. AthI te vyaktimAM pitRtva ane putratva e be paraspara viruddha dharmo rahelAM che. temAMthI kyAreka pitRtva dharmane AgaLa karIne pitRtva dharmanI apekSAthI tene pitA kahe che. jyAre kyAreka putratva dharmane AgaLa karIne-putratva dharmanI apekSAthI tene putra kahe che. jayAre pitRtva dharmanI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao5 sU0 31] zrItattvAthadhigamasUtra 217 apekSA hoya che, tyAre putratva dharmanI apekSA hotI nathI. jayAre putratva dharmanI apekSA hoya che tyAre pitRtva dharmanI apekSA hotI nathI. jyAre te vyaktinI oLakhANa karAvavAmAM Ave che tyAre keTalAka loko tenA pitAne oLakhatA hovAthI amuka vyaktino putra che ema kahIne tenI oLakhANa karAve che. jyAre keTalAka tenA pitAne oLakhatA nathI, paNa tenA putrane oLakhe che, AthI temane A amuka vyaktino pitA che ema kahIne tenI oLakhANa karAve che. Ama eka ja vyaktimAM pitRtva ane putratva ema baMne dharmo paraspara viruddha hovA chatAM rahI zake che. jayAre je dharmanI apekSA hoya che tyAre te dharmane AgaLa karavAmAM Ave che. te ja pramANe prastutamAM nityatva-anityatva vagere dharmonI paNa ghaTanA thaI zake che. ApaNe pUrvasUtramAM joI gayA chIe ke dareka vastumAM be aMza avazya hoya che-(1) dravya aMza ane (2) paryAya aMza. temAM dravyArthika naya dravya aMza tarapha ane paryAyArthika naya paryAya aMza tarapha dRSTi kare che. dravya aMza sthira=nitya che, ane paryAya aMza asthira=anitya che. AthI dareka vastu dravyArthika nayanI daSTithI jovAmAM Ave to nitya dekhAya che, ane paryAyArthika nayanI dRSTithI jovAmAM Ave to anitya dekhAya che. e pramANe eka ja vastu sat paNa che ane asat paNa che. dareka vastu svarUpe (FpotAnA rUpe) sat (kavidyamAna) hoya che, ane pararUpe (=bIjAnA rUpe) asat (=avidyamAna) hoya che. dA.ta. ghaTa svarUpe=ghaTa rUpe sat che, paNa para rUpekapaTa rUpe asata che. jo ghaTa paTa rUpe paNa satu hoya to tene paTa paNa kahevo joIe ane paTanAM saghaLAM kAryo ghaTathI thavAM joIe. paNa tema banatuM nathI. ApaNe bolIe paNa chIe ke A ghaTa che, paNa paTa nathI. AthI ghaTa paTa rUpe asat che. e pramANe jIvo eka=samAna paNa che, aneka bhinna paNa che. kAraNa ke dareka vastu sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya svarUpe hoya che. sAmAnya(kavivakSita dareka vastumAM hoya te) svarUpa aikyanI buddhi karAve che ane vizeSa(=vivakSita dareka vastumAM bhinna bhinna hoya te) svarUpa bhinnatAnI buddhi karAve che. dareka jIvanuM jIvatva e sAmAnya svarUpa che. AthI ApaNe jyAre jIvo tarapha jIvatva rU5 sAmAnyathI joIe chIe tyAre A Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrItaCAthadhigamasUtra aipa sU031 jIva che, A ya jIva che, te ya jIva che, ema dareka jIvamAM jIvarUpe ekatAnI (=aikyatAnI) buddhi thAya che. saghaLA jIvo jIvarUpe eka bhAse che. jIvomAM manuSyapaNu, gAyapaNuM, devapaNuM vagere vizeSa svarUpa che. AthI jayAre ApaNe A manuSya che, A gAya che, A deva che ema vizeSa rUpe joIe chIe tyAre manuSya, gAya, deva vagere rUpe bhinna bhinna bhAse che. vAMcako ! ahIM jarA sAvadhAna rahejo. syAdvAdanA siddhAMtamAM eka ja vastu nitya paNa che, ane anitya paNa che, eTale vastunuM koI cokkasa svarUpa na hovAthI syAdvAda e saMzayavAda che ema rakhe mAnI letA ! sAdvAdane saMzayavAda kahenArA syAdvAdanA vAstavika svarUpane samajayA ja nathI. saMzayamAM koI dharmano nirNaya hoto nathI. jayAre sAbAdamAM tema nathI. dA.ta. rastAmAM jatAM caLakatI zakti(=motInI chIpa)ne joine tamane saMzaya thayo ke A zukti(=motInI chIpa) che ke cAMdI che? ahIM zukti ke cAMdI e bemAMthI ekeyano nirNaya nathI. jayAre syAdvAdamAM dareka dharmanA astitvano nirNaya hoya che. vastu apekSAe nitya ja che, apekSAe anitya ja che. paNa vastu apekSAe nitya che ke anitya che evo saMzaya raheto nathI. saptabhaMgI syAdvAdanI daSTie vastune barobara oLakhAvavI hoya to sAta vAkyothI oLakhAvI zakAya che. koI prazna kare ke AtmA kevo che? nitya che ke anitya ? AnA javAbamAM "AtmA nitya che ema kahevAmAM Ave to A uttara adhuro hovAthI yathArtha nathI. kAraNa ke AtmA nitya paNa che ane anitya paNa che. dareka vastumAM aneka dharmo rahelA hoya che. eTale ApaNe vastune oLakhAvavAmAM khyAla rAkhavo joie ke-je dharmane AgaLa karIne vastune oLakhAvIe chIe te sivAyanA dharmono sarvathA niSedha na thavo joie. ahIM AtmA nitya che ema kahevAmAM AtmAmAM anityatA dharmano niSedha thAya che. AnAthI samajanAra samaje che ke AtmA nitya che, anitya nathI. AthI "AtmA nitya che' evuM vAkya apUrNa hovAthI ayathArtha che. eTale "apekSAe AtmA nitya che ema kahevAmAM Ave to "apekSA' zabda AvavAthI anityatAno niSedha thato nathI. apekSAe AtmA nitya che ema Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 5 sU0 31] zrItattvArthAdhigamasUtra 219 bodha thatAMnI sAthe ja manamAM prazna thAya che ke AtmA apekSAe nitya che to apekSAe anitya paNa hovo joie. A praznanA samAdhAna mATe bIjuM vAkya kahevuM paDe che ke--'AtmA apekSAe anitya che.' hajI A baMne vAkyo adhUrAM che. kAraNa ke je apekSAe AtmA nitya che e apekSAe nitya ja che, nahi ke anitya paNa. ema je apekSAe AtmA anitya che, e apekSAe to anitya ja che, nahi ke nitya paNa. AthI baMne vAkyomAM 'ja' kAra joDavAnI jarUra che. eTale (1) 'AtmA apekSAe nitya ja che.' (2) AtmA apekSAe anitya ja che.' ema be vAkyo thayAM. ahIM prathama vAkyano artha e thayo ke AtmA apekSAe nitya che ane je apekSAe nitya che te apekSAe nitya ja che. bIjA vAkyano artha e thayo ke AtmA apekSAe anitya che, ane je apekSAe anitya che te apekSAe anitya ja che. (zAsramAM jyAM vastunA nirUpaNamAM apekSAno ke jakArano prayoga na thayo hoya tyAM paNa adhyAhArathI eno prayoga samajI levo.) ukta baMne vAkyonA saravALA rUpa trIjuM vAkya (3) 'AtmA apekSAe nitya ja che, apekSAe anitya ja che.' e pramANe che. A vAkyathI kramazaH AtmAnI nityatAnuM ane anityatAnuM pratipAdana thAya che. pUrvanAM be vAkyothI thayela samajaNa A trIjA vAkyathI dRDha bane che. have koi kahe ke AtmA apekSAe nitya che apekSAe anitya che ema AtmAnA nityatva ane anityatva e be dharmonuM kramazaH pratipAdana karyuM; paNa yugapat=krama vinA (ekIsAthe) AtmA nitya paNa che ane anitya paNa che ema samajAvo, to kahevuM paDe ke krama vinA (ekIsAthe) AtmA nitya paNa che anitya paNa che ema nahi samajAvI zakAya. kAraNa ke jagatamAM evo eka paNa zabda nathI ke jenAthI nityatA ane anityatA e baMne dharmono yugapat bodha thAya. AthI kramazaH nitya ane anitya e be zabdo vAparavA ja paDe che. eTale AtmA nitya rUpe ane anityarUpe ekI sAthe kahI zakAya tema nathI. Ano artha e che ke apekSAe (nitya ane anitya e ubhaya svarUpe ekIsAthe oLakhAvavAnI apekSAe) AtmA avaktavya ja che. Ama cothuM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrItattvAthadhigamasUtra [ao 5 sU0 31 vAkya (4) "AtmA apekSAe avaktavya ja che' evuM bane che. dareka vAkyamAM jakArano artha pUrve kahyA mujaba ja che. A cAra vAkyomAM prathamanAM be vAkya mukhya che. prathamanAM be vAkyonA arthane sudaDha rIte samajAvavA trIjuM vAkya che. trIjA vAkyano artha ekIsAthe na kahI zakAya, e samajAvavA cothuM vAkya che. A cAra vAkyonA mizraNathI anya traNa vAkyo bane che. nitya pada tathA avaktavya padathI pAMcamuM, anityapada ane avaktavya padathI chaThuM. nityapada, anityapada ane avaktavyapada e traNa padothI sAtamuM vAkya bane che. te A pramANe (5) AtmA apekSAe nitya ja che, apekSAe avaktavya ja che." ema pAMcamuM vAkya che. Ano artha e che ke, apekSAe AtmA nitya ja che, tathA jema AtmA apekSAe nitya ja che, tema apekSAe anitya ja che, paNa te baMnene ekI sAthe kahI zakAya tema nathI ja. have pachInAM be vAkyomAM paNa avaktavyano artha A ja samajavo. (6) "AtmA apekSAe anitya ja che ane apekSAe avaktavya ja che.' emachaThuM vAkya che. (7) "AtmA apekSAe nitya ja che, apekSAe anitya ja che, ane apekSAe avaktavya ja che.' - A sAta vAkyomAM sAta bhaMgo=prakAro thatA hovAthI A sAta vAkyone saptabhaMgI kahevAmAM Ave che. saMskRtamAM A sAta vAkyonI racanA nIce mujaba che- (1) mAtmA sitya -AtmA apekSAe nitya ja che. (2) mAtmA nitya dhya-AtmA apekSAe anitya ja che. mAtmA cAritrya parva, cAritrya parva-AtmA apekSAe nitya ja che, apekSAe anitya ja che. mAtmA cAhavavya prava-AtmA apekSAe avaktavya ja che. mAtmA cAritrya parva, sAvacca va-AtmA apekSAe nitya ja che, apekSAe avaktavya ja che. AtmA cAnitya , zAkavaca -AtmA apekSAe anitya ja che, apekSAe avaktavya ja che. (3) Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aO 5 sU0 32-33] zrItattvAdhigamasUtra 221 (7) AtmA vyaktitva va nitya va, cAhavavya -AtmA apekSAe nitya ja che, apekSAe anitya ja che, apekSAe avaktavya ja che. A pramANe dareka vastumAM paraspara viruddha chatAM bhinna bhinna apekSAe siddha thatA ekatva-anekatva Adi dharmayugmane AzrayIne vidhi ane niSedhathI saptabhaMgI thAya che. (31) baMdhaprakaraNa (A adhyAyamAM skaMdhanI utpatti jaNAvavAnA prasaMge ra6mA sUtramAM saMghAta zabdano ullekha karyo che. saMghAta eTale pudgalone paraspara joDANa athavA baMdha'. AthI pugalono baMdha kayA kayA kAraNothI thAya che, ane kevA kevA pudgalono baMdha na thAya e jaNAvavA baMdha prakaraNa zarU kare che.) pugalanA baMdhamAM hetunirakSavA va: | 1-32 . nigdha ane rUkSa sparzathI pugalono baMdha thAya che. baMdha eTale pudgalono paraspara ekameka saMzleSa=joDANa. arthAt judA judA pudgalo (skaMdha yA paramANu) paraspara joDAIne eka thAya te baMdha. A joDANa pudgalamAM rahela snigdha ane rUkSa sparza guNathI thAya che. snigdha sparzavALA pudgalono nigdha sparzavALA ke rUkSa sparzavALA e baMne prakAranA pugalonI sAthe baMdha thAya che. te ja pramANe rUkSa sparzavALA pudgalo mATe paNa jANavuM. ahIM baMdha prakaraNamAM pudgala zabdathI paramANu ane skaMdha e baMne samajavA. (32) (ahIM koI paNa prakAranA pulono koI paNa prakAranA pudgalo sAthe baMdha thAya che ema jaNAvyuM. have AmAM apavAdo batAve che.) baMdhanA viSayamAM prathama apavAdana nAcagunAm | pa-33 | jaghanya guNavALA pudgalono paraspara baMdha thato nathI. 1. baMdha eTale pudgalono saMyoga (=aMtara vinA saha avasthAna) thayA bAda avayava avayavirUpe pariNamana. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 2 zrItattvAthiidhagamasUtra [aO 5 sU0 33 koI pudgalomAM rUkSa sparza to koI pudgalomAM snigdha sparza hoya che. have je je pudgalomAM je je snigdha ke rUkSa guNa hoya te te saghaLA pudgalo te te guNathI samAna ja hoya evo niyama nathI, nyUnAdhika paNa hoya che. jema ke-pANI, bakarInuM dUdha, bheMsanuM dUdha-A darekamAM snigdha guNa hovA chatAM darekamAM samAna nathI. pANIthI bakarInA dUdhamAM snigdhatA vadhAre hoya che. tenAthI bheMsanA dUdhamAM snigdhatA vadhAre hoya che. tema dhULa, dhAnyanAM photarAM ane retI e traNemAM rUkSatA uttarottara vadhAre che. e ja pramANe sarva pudgalomAM snigdhatA ane rUkSatA guNa vadhAre ocho paNa hoya che. ahIM pudgalomAM snigdha ane rUkSa guNa samAna paNa hoya che ane vadhAre ocho paNa hoya che e vicAraNA karI. paNa hajI mULa sUtrano artha samajavAno to bAkI ja che. mULa sUtranA arthane samajavA nIcenI hakIkata samajavI jarUrI che. ApaNe guNano (snigdha ke rUkSano) je bhAgamAMthI kevaLInI daSTie paNa be vibhAga na thaI zake tevo sauthI nAno bhAga kalpIe. guNano Avo bhAga je pudgalamAM hoya te ekaguNa' pudgala kahevAya. AvA be bhAga jemAM hoya te dviguNa pudgala kahevAya. AvA traNa bhAga jemAM hoya te triguNa pudgala kahevAya. ema AgaLa vadhatAM caturguNa, paMcaguNa, saMkhyAtaguNa, asaMkhyAtaguNa. thAvat anaMtaguNa pudgala hoya che. AmAM sauthI ocho guNa ekaguNa pudgalamAM hoya che. dviguNa pugalamAM tenAthI vadhAre hoya che. triguNa pudgalamAM tenAthI vadhAre hoya che. caturguNa pudgalamAM tenAthI vadhAre hoya che. ema vadhatAM vadhatAM anaMtaguNa pudgalamAM sauthI vadhAre guNa hoya che. Ama pudgalomAM guNanI taratamatAnI daSTie aneka bhedo paDe che. e saghaLA bhedono traNa bhedomAM samAveza karI zakAya. te A pramANe-(1) jaghanyaguNa (2) madhyamaguNa (3) utkRSNaguNa. sauthI ocho guNa je pudgalamAM hoya te jadhanyaguNa kahevAya. je pugalamAM sauthI vadhAre guNa hoya te utkRSTaguNa kahevAya. te sivAyanA badhA pudgalo madhyamaguNa kahevAya. jaghanyaguNa pugalamAM ane ekaguNa pudgalamAM sauthI vadhAre nyUna guNa hoya che ane te baMnemAM samAna hoya che. AthI jaghanyaguNa ane ekaguNa e baMneno eka ja artha che. 1. ahIM guNa zabda bhAga arthamAM che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 5 sU0 34] zrItattvArthAdhigamasUtra 223 A sUtramAM jaghanyaguNa(=ekaguNa) pudgalamAM paraspara baMdhano niSedha karavAmAM Avyo che. eTale ke jadhanyaguNa snigdha pudgalano jadhanyaguNa rUkSa ke jadhanyaguNa snigdha pudgalanI sAthe baMdha na thAya. te ja pramANe jadhanyaguNa rUkSa pudgalano jaghanyaguNasnigdha ke jadhanyaguNa rUkSa pudgalanI sAthe baMdha na thAya. (33) baMdhanA viSayamAM bIjo apavAda- muLasAmye sadazAnAm // 1-34 // guNasAmya hoya (=guNanI samAnatA hoya) to sadeza pudgalono baMdha thato nathI. ahIM sadezatA snigdha ke rUkSa guNanI apekSAe samajavI. eTale ke snigdhaguNavALo pudgala anya snigdhaguNavALA pudgalonI apekSAe sadeza che. ema rUkSaguNavALo pudgala anya rUkSaguNavALA pudgalanI apekSAe sandeza che. snigdhaguNavALo pudgala rUkSaguNavALA pudgalanI apekSAe asadeza che. rUkSaguNavALo pudgala snigdhaguNavALA pudgalanI apekSAe asadeza che. guNasAmya eTale guNanI taratamatAno abhAva. jema 10 hajAranI mUDIvALI badhI vyaktiomAM mUDInI saMkhyAnI dRSTie samAnatA che. lAkhanI mUDIvALI badhI vyaktiomAM mUDInI saMkhyAnI STie samAnatA che. tema sarakhA guNavALA badhA pudgalomAM guNanI STie samAnatA che. jeTalA pudgalomAM ekaguNa(snigdha ke rUkSa)sparza hoya te badhA pudgalomAM guNasAmya che. sparzanA guNanI(=bhAganI) dRSTie e badhA samAna che. je pudgalomAM dviguNa sparza hoya te badhA paraspara samAna che. paNa ekaguNa pudgala ane dviguNa pudgalamAM paraspara guNasAmyano abhAva che. pachI bhale te baMnemAM snigdha sparza hoya. te baMnemAM (ekaguNa ane dviguNa pudgalamAM) snigdha sparza hoya to te sadeza kahevAya, paNa samAna na kahevAya. tema ekaguNa rUkSa ane ekaguNa snigdha pudgala paraspara sadeza na kahevAya, paNa samAna kahevAya. A sUtramAM pudgalo sadeza hoya, ane guNasamAna paNa hoya, eTale ke temanAmAM guNasAmya paNa hoya, to temano paraspara baMdha thato nathI, e jaNAvavAmAM AvyuM che. koNa koNa sadeza che, koNa koNa guNasamAna che, kono kono paraspara baMdha na thAya te nIcenA koSTakathI barobara samajAze. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 24 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 5 sU035 thAya. pudgala sadeza ke | guNasamAna ke | baMdha thAya asadeza aguNasamAna | ke na thAya paMcaguNa snigdha tathA sataguNa snigdha| sadaza aguNasamAna thAya. caturguNa snigdha tathA dazaguNa snigdhasadaza aguNasamAna | thAya paMcaguNa rUkSa tathA sataguNa rUkSa | sadaza aguNasamAna | thAya caturguNa rUkSa tathA dazaguNa rUkSa | saMdeza aguNasamAna thAya paMcaguNa snigdha tathA paMcaguNa rUkSa | asadaza | guNasamAna caturguNa snigdha tathA caturguNa rUkSa | asadaza | guNasamAna thAya paMcaguNa snigdha tathA paMcaguNa nigdhI sadaza | guNasamAna na thAya paMcaguNa rUkSa tathA paMcaguNa rUkSa | sadaza | guNasamAna | na thAya | baMdhanA viSayamAM trIjo apavAdathiviInAM su che ka-rUpa che saMdeza pulomAM guNavaiSamya hovA uparAMta diguNa vagere sparzathI adhika hoya to paraspara baMdha thAya. pUrva sUtramAM sadaza pudgalomAM guNasAmya hoya to baMdha na thAya ema kahyuM che. eno artha e thayo ke sadaza pudgalomAM guNavaiSamya hoya to baMdha thAya. A sUtrathI sadaza pulomAM guNavaiSamya hoya to paNa baMdhano niSedha karavAmAM Avyo che. te A pramANe sadaza pudgalomAM mAtra ekaguNa vaiSamya hoya to baMdha na thAya. jema ke caturguNa snigdha pudgalano paMcaguNa snigdha pugala sAthe baMdha na thAya. caturguNa rUkSa pudgalano paMcaguNa rUkSa pudgala sAthe baMdha na thAya. kAraNa ke ahIM mAtra ekaguNa guNavaiSamya che. eTale sadaza pudgalomAM dviguNa, triguNa, caturguNa vagere guNavaiSamya hoya to baMdha thAya. jema ke-caturguNa snigdha pudgalano paguNasnigdha pudgala sAthe baMdha thAya. ahIM dviguNa guNavaiSamya che. caturguNa snigdha pudgalano sataguNa snigdha pudgala sAthe baMdha thAya. ahIM triguNa guNavaiSamya che. e pramANe rUkSa sparza viSe paNa samajavuM. (35) Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 25 aO 5 sU0 35] zrItattvAthadhigamasUtra 32-33-34-35 sUtrano sAra pudgalomAM rahelA snigdha ane rUkSaguNanA kAraNe game te guNavALA pugalano game te guNavALA pudgalanI sAthe baMdha thAya. Ama 32mA sUtramAM kahyuM che. tyAra pachInA traNa sUtromAM baMdhamAM apavAdo batAvavAmAM AvyA che. temAM 33mA sUtramAM jaghanyaguNa pudgalono paraspara baMdha na thAya e jaNAvavAmAM AvyuM che. eno phalitArtha e thayo ke jaghanyaguNa pugalano madhyamaguNa ke utkRSTaguNa pudgala sAthe baMdha thAya, tathA madhyamaguNa ane utkRSTaguNa pudgalano paraspara baMdha thAya. A phalitArthano 34mA sutramAM saMkoca karavAmAM Avyo ke sadaza pudgalomAM guNasAmya hoya to baMdha na thAya. Ano phalitArtha e thayo ke sadaza pudgalomAM guNavaiSamya hoya to baMdha thAya. A phalitArthano 35mA sUtramAM saMkoca karavAmAM Avyo ke-sadaza pudgalomAM ekaguNa guNavaiSamya hoya to baMdha na thAya. sadaza pudgalomAM dviguNa, triguNa, caturguNa vagere guNavaiSamya hoya to baMdha thAya. arthAt sadaza pudgalomAM ekaguNathI vadhAre guNavaiSamya hoya to baMdha thAya. nIce jaNAvelA pugalono paraspara baMdha thAya baMdha thAya kema thAya? ekaguNa snigdhano dviguNa rUkSa sAthe | baMnemAM jaghanyaguNa nathI, sadaza paNa nathI. ekaguNa rUkSano dviguNa niSpa sAthe | baMnemAM jaghanyaguNa nathI, sadaza paNa nathI. ekaguNa snigdhano triguNa snigdha sAthe | baMnemAM jaghanya guNa nathI, sadaza hovA chatAM ekaguNa guNavaiSamya nathI. ekaguNa rUkSano triguNa rUkSa sAthe baMnemAM jaghanya guNa nathI, sadaza hovA chatAM ekaguNa guNavaiSamya nathI. | dviguNa snigdhano dviguNa rUkSa sAthe sAmya che paNa sadaza nathI. | dviguNa rUkSano dviguNa snigdha sAthe | sAmya che paNa sadaza nathI. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSedhaka sutra 33 33 33 zrItattvAdhigamasUtra | [A0 5 sU0 36 nIce jaNAvelA pudgalono paraspara baMdha na thAya baMdha na thAya kema na thAya ekaguNa niSpano ekaguNa snigdha sAthe | baMnemAM jaghanya guNa che. ekaguNa snigdhano ekaguNa rUkSa sAthe | | baMnemAM jaghanya guNa che. ekaguNa rUkSano ekaguNa rUkSa sAthe baMnemAM jaghanya guNa che. ekaguNa rUkSano ekaguNa snigdha sAthe | baMnemAM jaghanya guNa che. | 33 | dviguNa snigdhano dviguNa snigdha sAthe | sadaza che ane guNasAmya che.) 34 dviguNa rUkSano dviguNa rUkSa sAthe | sadaza che ane guNasAmya che. 34 paMcaguNa snigdhano paMcaguNa snigdha sAthe | sadaza che ane guNasAmya che. 34 paMcaguNa rUkSano paMcaguNa rUkSa sAthe | sadaza che ane guNasAmya che. 34 dviguNa snigdhano triguNa snigdha sAthe | mAtra ekaguNa vaiSamya che. | 35 | dviguNa rUkSano triguNa rUkSa sAthe | mAtra ekaguNa vaiSamya che. | 35 | ekaguNa snigdhano dviguNa snigdha sAthe mAtra ekaguNa vaiSamya che. | 35 | ekaguNa rUkSano dviguNa rUkSa sAthe | mAtra ekaguNa vaiSamya che. | 35 | baMdha thayA bAda skaMdhamAM thato sparzano pariNAmavance samAdhI pariNAma che -rUdda che pugalono baMdha thayA bAda sama ane adhika guNa anukrame sama ane hIna guNane potAnA rUpe pariNamAve che. rUkSa ane snigdha guNavALA yugalo (paramANu ke skaMdha)no paraspara baMdha thAya che te ApaNe 33mAM sUtramAM joI gayA. temAM jyAre snigdha ane rUkSa pudgalono ke snigdha ane snigdha pagalono athavA rUkSa ane rUkSa pudgalono baMdha thAya tyAre baMdha thayA bAda skaMdhamAM kayo guNa rahe te A sUtra samajAve che. jayAre samAnaguNa rUkSano ane snigdhano baMdha thAya tyAre koI vakhata rUkSaguNa snigdhaguNane phalarUpe pariNAve che=rUtharUpe kare che, to koI vakhata Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 27 a0 5 sU037] zrItattvAdhigamasUtra snigdhaguNa rUkSaguNane snigdharUpe pariNAve che. dA.ta. dviguNarUkSano dviguNa snigdhanI sAthe baMdha thatAM koI vakhata dviguNarUkSa dviguNaniSpane dviguNarUkSarUpe pariNAve che, eTale ke dviguNarUkSarUpe karI nAkhe che ane koI vakhata dviguNasnigdha dviguNarUkSane dviguNasnigdharUpe pariNamAve che. samaguNa snigdha-snigdhano ke rUkSa-rUkSano paraspara baMdha thato nathI. kAraNa ke 34mAM sUtramAM teno niSedha karyo che. AthI te viSe atre vicAraNA karavAnI rahetI ja nathI. have jyAre dviguNa Adi viSamaguNa rUkSa-snigdhano, snigdha-snigdhano ke rUkSa-rUkSano baMdha thAya tyAre adhikaguNa hanaguNane potAnA rUpe pariNAve che. dA.ta. triguNa snigdhano ekaguNa snigdha sAthe ke ekaguNa rUkSa sAthe baMdha thAya che tyAre triguNa snigdha ekaguNa snigdhane ke ekaguNa rUkSane triguNa snigdharUpe pariNAve che. AthI te Akho skaMdha triguNasnigdha bane che. jo triguNarUkSano ekaguNa snigdha sAthe ke ekaguNa rUkSa sAthe baMdha thAya to triguNa rUkSa ekaguNa snigdhane ke ekaguNa rUkSane triguNa rUkSarUpe pariNamAve che. AthI te Akho skaMdha triguNa rUkSa banI jAya che. (36) dravyanuM lakSaNa pAparyAyava dravyam | u-rU7 | jemAM guNo (=sadA rahenArA jJAnAdi ane spardhAdi dhama) ane paryAyo(=utpanna thanArA tathA nAza pAmanArA jJAnopayoga Adi ane zuklarUpa Adi dharmo) hoya te dravya. dareka dravyamAM aneka prakAranA bhinna bhinna dharmI=pariNAmo hoya che. A dhama=pariNAmo be prakAranA che. keTalAka dharmo dravyamAM sadA rahe che. kadI paNa dravyamAM te dharmono abhAva jovA maLato nathI. jyArathI dravyanI sattA che, tyArathI ja e dharmonI dravyamAM sattA che. arthAt dravyanA sahabhAvI che. dravyanA sahabhAvI (=sadA dravyanI sAthe rahenArA) e dharmone guNo kahevAmAM Ave che. jema ke-Atmadravyano caitanya dharma. caitanya dharma AtmAnI sAthe ja rahe che. AtmadravyamAM caitanya na hoya evuM kadI banatuM nathI. AtmA ane caitanya sUrya-prakAzanI jema sadA sAthe ja rahe che. AthI caitanya AtmAno Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrItavAthiidhagamasUtra (a) 5 sU0 37 guNa che. rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere pugaladravyanA guNo che. kAraNa ke niraMtara yugalanI sAthe ja rahe che. AthI e niSkarSa Avyo ke je dharma je dravyanA sahabhAvI (=satata sAthe rahetA hoya) te dharmo te dravyanA guNo che. have bIjA prakAranA dharmono vicAra karIe. keTalAka dharmo dravyamAM sadA rahetA nathI, kintu kyAreka hoya, ane kyAreka na paNa hoya. arthAt keTalAka dharmo kramabhAvI (=utpanna thanArA ane nAza pAmanArA) hoya che. kramabhAvI (=utpAda-vinAzazIla) A dharmone paryAya kahevAmAM Ave che. jema keAtmAnA jJAnopayoga ane darzanopayoga Adi dharmo. AtmAmAM jyAre jJAnopayoga hoya che tyAre darzanopayoga hoto nathI, ane darzanopayoga hoya che tyAre jJAnopayoga hoto nathI. Ama jJAnopayoga ane darzanopayoga e be dharmo kramabhAvI nAza pAmanArA ane utpanna thanArA hovAthI AtmAnA paryAyo che. A pramANe kRSNa, zveta Adi varNa, tikta Adi rasa, surabhi Adi gaMdha, kaThina Adi sparza vagere pugalanA paryAyo che. kAraNa ke kAlAMtare e dharmo nAza pAme che ane utpanna thAya che. ahIM e khyAla rAkhavAno che ke sAmAnyathI varNa e guNa che. jyAre kRSNavarNa, zvetavarNa e paryAyo che. ema rasa Adi vize paNa jANavuM. dareka dravyamAM anaMtA guNo ane anaMtA paryAyo rahelA che. dravyo ane guNo kyAreya utpanna thatA na hovAthI nitya che, arthAt anAdi-anaMta che. paryAyo pratisamaya utpanna thAya che ane nAza pAme che. AthI anitya che, arthAt sAdi-sAta che. paryAyonI anityatA vyaktinI apekSAe che. pravAhanI apekSAe to paryAyo paNa nitya che. dareka dravyamAM pratisamaya amuka paryAyo nAza pAme che ane amuka paryAyo utpanna thAya che, ethI paryAyono pravAha sadA cAlyA kare che. paryAyonA pravAhano prAraMbha ke aMta na hovAthI pravAhanI apekSAe paryAyo anAdi-anaMta che. AthI ja dravyo jema kyAre paNa guNothI rahita hotA nathI, tema kyAre paNa paryAyothI paNa rahita hotA nathI. dravyomAM guNo vyaktinI apekSAe sadA rahe che, jyAre paryAyo pravAhanI apekSAe sadA rahe che; paNa baMne rahe che to sadA. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 sU0 37] zrItattvArthAdhigamasUtra 229 dareka dravyamAM pratyeka samaye anaMtA paryAyo rahelA che. eka samaye anaMtA paryAyonI upalabdhi bhinna bhinna guNonI apekSAe thAya che, nahi ke koi eka guNanI apekSAe. koi eka guNanI apekSAe eka samaye eka ja paryAya hoya. AtmAmAM caitanya, vedanA(=sukha-duHkhano anubhava), cAritra vagere guNonI apekSAe eka ja samayamAM anaMtA paryAyo che. paNa jo caitanya Adi koi eka guNanI apekSAe vicAravAmAM Ave to eka samaye jJAnopayoga ke darzanopayoga e bemAMthI koi eka paryAya hoya che. e pramANe koi eka pudgala dravyamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere bhinna bhinna guNonI apekSAe eka samaye anaMtA paryAyo rahelA che, paNa rUpa Adi koi eka guNanI apekSA e zveta, kRSNa, nIla, pIta Adi paryAyomAMthI (vyavahAra nayathI) koi eka ja paryAya hoya che. hA, trikALanI(=bhUta, bhaviSya ane vartamAna e traNa kALanI) apekSAe vicAravAmAM Ave to eka ja guNanI apekSAe paNa anaMtA paryAyo thAya che. jema ke AtmAnA caitanya guNanI apekSAe AtmAmAM eka samaye jJAnopayoga, bIjA samaye darzanopayoga, trIjA samaye punaH jJAnopayoga, cothA samaye punaH darzanopayoga ema upayogano pravAha cAlato hovAthI trikALanI apekSAe caitanya guNanA anaMtA paryAyo thAya che. e pramANe pudgala dravyamAM rUpaguNanI apekSAe trikALamAM zveta, kRSNa, nIla Adi anaMtA paryAyo thAya che. eka ja samaye eka dravyamAM paryAyonI anaMtatA anaMta guNone AbhArI che. pratyeka dravyamAM sadA anaMtA guNo rahelA che. AthI pratyeka dravyamAM pratyeka samaye paryAyo paNa anaMtA hoya che. pratyeka dravyamAM sadA anaMtA guNo hovA chatAM sAmAnya buddhivALA jIvone kalpanAmAM AvI zakatA nathI. viziSTa jJAnI ja anaMta guNone jANI zake che. chadmastha jIvonI kalpanAmAM to AtmAnA cetanA, sukha, cAritra, vIrya Adi tathA pudgalanA rUpa, rasa, gaMdha, sparza Adi parimita guNo ja AvI zake che. bAkInA saghaLA guNo viziSTa zAnigamya che. dravyamAM rahelA guNo be prakAranA che-(1) sAdhAraNa ane (2) asAdhAraNa. je guNo amuka ja dravyamAM hoya, anyamAM na hoya, te guNo je Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrItattvAdhigamasUtra a0 5 sU0 38-39 dravyamAM hoya te dravyanA asAdhAraNa guNo kahevAya. je guNo aneka dravyomAM hoya, te guNo sAdhAraNa kahevAya. cetanA AtmAno asAdhAraNa guNa che. kAraNa ke te guNa AtmAmAM ja che, AtmAthI atirikta koI dravyamAM nathI. rUpa, rasa Adi pudgala dravyanA asAdhAraNa guNo che. pudgala sivAya koI dravyamAM e guNo nathI. astitva, jJeyatva vagere sAdhAraNa guNo che. te guNo sarva dravyomAM rahe che. kALanuM nirUpaNa- naze | -38 | keTalAka AcAryo kALane paNa dravya tarIke mAne che. ahIM keTalAka AcAryo kALane dravya tarIke mAne che ema kahevAthI e siddha thAya che ke, kALamAM dravyanuM lakSaNa ghaTatuM na hovAthI sUtrakArane kALa dravya tarIke ISTa nathI. jagatanI sattA, jagatamAM thatA pheraphAro, kramathI kAryanI pUrNatA, nAnA-moTAnA vyavahAra vagere kALa vinA na ghaTI zake. AthI ja vartanA, pariNAma vagere kALano upakAra che ema A adhyAyanA 22mA sUtramAM jaNAvyuM che. eTale kALa jevI vastu jagatamAM che, temAM koInAthI niSedha karI zakAya tema nathI. paNa kALa dravya rUpa che ke guNa-paryAya rUpa che emAM matabheda che. A matabhedano A sUtramAM nirdeza karyo che. (38) kALanuM vizeSa svarUpasonosamayaH | ka-34 che. kALa anaMta samaya pramANa che. samaya eTale kALano aMtima avibhAjaya sUkSma aMza. kALanA vartamAna, bhUta ane bhaviSya ema traNa bheda che. temAM vartamAnakALa eka samayano che. bhUta ane bhaviSya e baMne kALa anaMta samayanA che. ahIM bhUta ane bhaviSyakALane AzrayIne kALane anaMta samaya pramANa kahyo che. jema pugalano avibhAjya(=jenA be vibhAga na thaI zake tevo aMtima) aMza pradeza ke paramANu kahevAya che tema kALano avibhAjya(jenA be vibhAga na thaI zake tevo aMtima sUkSma) aMza samaya kahevAya che. AMkhano eka palakAro thAya teTalAmAM asaMkhyAtA samaya pasAra thaI jAya che. koI Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 5 sU0 39] zrItattvAthiidhagamasUtra 231 sazakta yuvAna potAnA saMpUrNa baLano upayoga karIne bhAlAnI tIvra aNI vaDe kamaLanA so patrone ekI sAthe bhede temAM dareka patranA bhedamAM asaMkhyAtA asaMkhyAtA samaya pasAra thaI jAya che. sazakta yuvAna jIrNa-zIrNa vastrane ekI sAthe phADe temAM dareka tAMtaNAne tUTatAM asaMkhyAtA samaya pasAra thaI jAya che. A daSTAMtothI samaya keTalo sUkSma che teno khyAla Ave che. samaya pachInA kALanA bhedo nIce pramANe che asaMkhya samayo eka AvalikA. 256 AvalikA=1 phullakabhava". sAdhika 1NA kullakabhava=1 zvAsocchuvAsa(prANa). 7 zvAsocchavAsa (prANa)=1 sToka. 7 stoka=1 lava. 38 lava-1 ghaDI. ra ghaDI 1 muhUrta. 30 muhU=1 divasa(ahorAtra). 15 divasa(ahorAtra)=1 pakSa. 2 pakSa=1 mAsa. 6 mAsa=1 ayana (uttarAyaNa ke dakSiNAyana). 2 ayana (12 mAsa)=1 varSa. 84 lAkha varSa=1 pUrvAga. pUrvAga pUrvAga=1 pUrva (athavA 70560 abaja varSa-1 pUvI. asaMkhya varSa-1 palyopama. 10 koDAkoDi palyopama=1 sAgaropama. 10 koDAkoDI sAgaropama=1 utsarpiNI ke 1 avasarpiNI. 1 utsarpiNI ane 1 avasarpiNI(20 koDAkoDI sAgaropama)= 1 kALacakra. anaMta kALacakra eka pudgalaparAvarta. kALanA naiRRyika ane vyAvahArika ema be bhedo che. pUrve A adhyAyanA 22mA sUtramAM kALanA upakAra rUpe batAvelA vartanA Adi paryAyo naiRyika kALa che. ahIM jaNAvela samayathI AraMbhI pudgalaparAvarta sudhIno badho kALa vyAvahArika kALa che. naiRRyika kALa loka ane aloka baMnemAM che. kAraNa ke vartanAdi paryAyo jema lokamAM che, tema alokamAM paNa che. vyAvahArika kALa mAtra lokamAM ja che. lokamAM paNa mAtra aDhIdvIpamAM ja che. kAraNa ke vyAvahArika kALa jayotiSyanA paribhramaNathI utpanna thAya che. jayotiSyakranuM paribhramaNa mAtra aDhIdvIpamAM ja thAya che. athavA RjusUtranayanI apekSAe vartamAna samayarUpa kALa naiRRyika kALa che. ane bhUta-bhaviSya vyAvahArika kALa che. kAraNa ke RjusUtra vartamAna 1. jenAthI anya nAno bhava na hoya te nAnAmAM nAno bhava sulakabhava. A bhava nigodanA jIvone ane matAMtare saghaLA labdhi aparyApta manuSya-tiryaMcone hoya che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 5 sU0 40 avasthAne ja tAttvika mAne che. eTale RjusUtranayanI apekSAe vartamAna samaya vidyamAna hovAthI naiRRyika=mukhya (tAttvika) kALa che. jyAre bhUtakALa naSTa hovAthI ane bhaviSyakALa haju utpanna thayo na hovAthI vyAvahArika=gauNa (atAttvika) kALa che. na sUkSmadaSTithI vicAraNA karavAmAM Ave to kALa e dravya nathI, kintu dravyanA vartanAdi paryAya svarUpa che. jIvAdi dravyomAM thatA vartanAdi paryAyomAM kALa upakAraka hovAthI ene paryAya ane paryAyInA abhedanI vivakSAthI aupacArika(=upacArathI) dravya kahevAmAM Ave che. prazna-- paryAya ane paryAyInA(dravyanA) abhedanI vivakSAthI jo kALane dravya kahevAmAM Ave to vartanAdi paryAyo jema ajIvanA che, tema jIvanA paNa che, eTale kALane jIva ane ajIva ubhaya svarUpa kahevo joie, jyAre zAstromAM kALane ajIva svarUpa kahevAmAM Avyo che. tenuM zuM kAraNa ? uttara- yadyapi A naiRRyika kALa jIva ane ajIva ubhaya svarUpa che. paNa jIvadravyathI ajIvadravyanI saMkhyA anaMtagaNI hovAthI ajIvadravyanI bahulatAne AzrayIne kALane sAmAnyathI ajIva tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. (39) guNanuM lakSaNa-- dravyAzrayA nirguNA guNAH // 5-40 // je dravyamAM sadA rahe ane (svayaM) guNothI rahita hoya te guNa. yadyapi paryAyo paNa dravyamAM rahe che, ane guNathI rahita hoya che, chatAM te dravyamAM sadA rahetA nathI. jyAre guNo sadA rahe che. astitva, jJAna, darzana vagere jIvanA guNo che. astitva, rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere pudgalanA guNo che. ghaTajJAna vagere jIvanA paryAyo che. zukla rUpa vagere pudgalanA paryAyo che. pramANanayatattvAvaloka graMthamAM guNonuM ane paryAyonuM lakSaNa nIce mujaba che. samAvino muLAH=dravyanA sahabhAvI(=sadA dravyanI sAthe rahenArA) dharmone guNa kahevAmAM Ave che. mavino pathAryA:dravyanA kramabhAvI (=kramazaH utpanna thanArA ane nAza pAmanArA) dharmone paryAyo kahevAmAM Ave che. (40) Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 a0 5 sU0 41-42] zrItattvAthiidhagamasUtra pariNAmanuM lakSaNa mAvaH pariNAmaH || 1-42 || teno(=dravyono ane guNono) bhAva e pariNAma che. dravyo ane guNo je svarUpe bane te svarUpa dravyono ane guNono pariNAma che. arthAt svajAtino (=dravyatvano ke guNatvano) tyAga karyA vinA dravyano ke guNano je vikAra te pariNAma. bauddhadarzana kSaNikavAdI hovAthI dareka vastune kSaNavinAzI mAne che. AthI tenA mate utpanna thaIne vastuno sarvathA( niranvaya) nAza e ja pariNAma che. dravya ane guNane sarvathA bhinna mAnanAra nyAyadarzana Adi bhedavAdI darzanonA mate avikRta dravyamAM guNonI utpatti ke nAza te pariNAma che. paNa jainadarzana bhedabhedavAdI hovAthI pariNAmano artha ukta baMne prakAranA arthothI judo ja batAve che. jainadaSTie pariNAma eTale svajAtinA (=svarUpanA) tyAga vinA vastumAM (dravyamAM ke guNamAM) thato vikAra. dravya ke guNa pratisamaya vikArane(=avasthAMtarane) pAme che. chatAM tenA mULa svarUpamAM koI jAtano pheraphAra thato nathI. manuSya, deva, pazu Adi bhinna bhinna avasthAne(=vikArane) pAmavA chatAM jIvamAM jIvatva kAyama rahe che. jIvatvamAM koI jAtano vikAra thato nathI. AthI manuSyatva, devatva vagere jIvanA pariNAmo che. e pramANe AtmAnA caitanyaguNanA ghaTajJAna, paTajJAna, ghaTadarzana, paTadarzana vagere vikAro thavA chatAM mULa caitanyaguNamAM koI jAtanI vikRti thatI nathI. AthI ghaTajJAna, ghaTadarzana vagere AtmAnA caitanyaguNanA pariNAmo che. caitanyanI jJAnopayoga Adi vikRti thavA chatAM te darekamAM caitanya kAyama rahe che. pudgalanA yaNuka, caNuka, caturaNuka Adi anaMta pariNAmo che. te darekamAM pudgalatva (pudgala jAti) kAyama rahe che. rUpa Adi guNanA zveta, nIla Adi aneka pariNAmo che. te darekamAM rUpa(=rUpajAti) Adi kAyama rahe che. A pramANe dhamastikAya Adi dravyo viSe paNa samajavuM. (41) pariNAmanA be bhedaanAvirahimAMza | para Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrItattvAdhigamasUtra [ao5 sU043 pariNAma anAdi ane AdimAna ( navo banato) e be prakAre che. jenI Adi nathI, arthAt amuka kALe zarUAta thaI ema jenA mATe na kahI zakAya, te anAdi. jenI Adi che, arthAt amuka kALe zarUAta thaI ema jenA mATe kahI zakAya, te AdimAna. dravyonA rUpI ane arUpI ema be bheda che. temAM arUpIdravyonA pariNAma anAdi che. dhamastikAyanA asaMkhyapradezavatva, lokAkAzavyApitva, gatiapekSAkAraNatva, agurulaghutva vagere, adhamastikAyanA asaMkhyapradezavatva, lokAkAzavyApitva, sthitiapekSAkAraNatva, agurulaghutva vagere, AkAzanA anaMtapradezatva, avagAhadAyitva vagere, jIvanA jIvatva vagere, kALanA vartana vagere pariNAmo anAdi che. A pariNAmo koI amuka kALe utpanna thayA evuM nathI, kintu jyArathI dravyo che tyArathI ja che. dravyo anAdi che. mATe A pariNAmo paNa anAdi che. (42). AdimAna pariNAma rUpiSyAvimAna pa-karU che. rUpI dravyomAM AdimAna pariNAma hoya che. pudgala rUpI dravya che. temAM rahela zvetarUpa Adi pariNAma AdimAna che. kAraNa ke temAM pratikSaNa rU5 AdinuM parivartana thAya che. vivakSita samaye thayelA pariNAma pUrva samaye na hovAthI AdimAna che. pravAhanI apekSAe to rUpI dravyomAM paNa anAdi pariNAma che. AthI ahIM rUpI dravyomAM AdimAna pariNAmanuM kathana vyaktinI apekSAe che. jo ApaNe jarA sUkSmadaSTithI vicArIzuM to jaNAze ke jema rUpI dravyomAM pravAhanI apekSAe anAdi ane vyaktinI apekSAe AdimAna pariNAma che. temAM arUpI dravyomAM paNa baMne prakAranA pariNAmo rahelA ja che. dA.ta. gati karavAmAM pravRtta thayelA padArthane dharmAstikAya sahAyatA kare che. vivakSita samaye koI padArthanI gati thaI to e samaye dharmAstikAyamAM te padArtha saMbaMdhI ( gatimAna padArtha saMbaMdhI) upagrAhakavarUpa paryAya utpanna thayo. e pahelAM temAM te padArthanI (gatimAna padArthanI) apekSAe upagrAhakatva rUpa pariNAma na hato. have jayAre te padArtha sthira bane che tyAre upagrAhakatva rUpa pariNAma Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 aO 5 sU044] zrItattvAthiidhagamasUtra nAza pAme che. Ama dhamastikAmAM vivakSita samaya pahelA te padArthanI apekSAe avidyamAna upagrAhakatva rUpa pariNAma vivakSita samaye utpanna thayo ane nAza pAmyo mATe te upagrAhaka rUpa pariNAma AdimAna thayo. paNa pravAhanI apekSAe anAdikALathI upagrAhakatva rUpa pariNAma temAM rahela che. A pramANe sarva arUpI dravyo vize paNa baMne prakAranA pariNAma ghaTI zake che. Ama hovA chatAM, ahIM tattvArthakAra pUjya zrI umAsvAti mahArAje arUpImAM anAdi ane rUpImAM AdimAna pariNAma hoya che ema kema kahyuM? e prazna upasthita thAya che. A prazna aMge vicAratA lAge che ke-pUjyazrI umAsvAti mahArAje A pratipAdana bALajIvonI skUlabuddhine lakSyamAM rAkhIne karyuM haze. bALajIvonI skUlabuddhimAM paNa A viSaya ThasI jAya e hetuthI vyAvahArika prasaMgone anusarIne Ama pratipAdana karyuM haze. athavA rUpI dravyomAM sAdi pariNAmanI pradhAnatA ane arUpIdravyomAM anAdi pariNAmanI pradhAnatA lakSyamAM rAkhIne uparyukta ullekha karyo haze ema saMbhave che. athavA anAdi-Adino koI judo ja artha hoya e paNa saMbhavita che. A viSayamAM tattva(=satya hakIkata) zuM che te to sarvajJa bhagavaMto upara ke bahuzruto upara choDavuM e ja hitAvaha che. (43). jIvomAM AdimAna pariNAmayonopayo gAvuM -44 . jIvomAM yoga ane upayoga e be pariNAmo AdimAna che. pudgalanA saMbaMdhathI AtmAmAM utpanna thato vIryano pariNAmavizeSa yoga che. jJAna ane darzana upayoga che. A baMne pariNAmo AdimAna che. kAraNa ke e pariNAmo utpanna thAya che ane nAza pAme che. pUrvanI jema ahIM paNa pravAha ane vyaktinI apekSAe anukrame anAdi ane Adi vize vicAraNA karI levI. (44) Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 6 sU0 1 | chaThTho adhyAya | (ahIM sudhI sAta tattvomAMthI jIva ane ajIva e be tattvonuM vividha rIte varNana karyuM. have trIjA AsavatattvanuM nirUpaNa zarU kare che. AsavanuM mukhya kAraNa yoga che. AthI prathama yoganuM svarUpa jaNAve che.) yoganuM svarUpa tha-vAminaHrva yoga: 6-2 kAyA, vacana ane mananI kriyA e yoga che. yoga zabdanA aneka artha che. ahIM yoga zabda AtmavIryanA arthamAM che. ahIM yoga eTale vIAMtarAya karmanA kSayopazamAdithI ane pudgalanA AlaMbanathI pravartamAna AtmavIrya-Atmazakti. saMsArI dareka jIvane vIryaMtarAya karmanA kSayopazamAdithI pragaTelI Atmazaktino upayoga karavA pudgalanA AlaMbananI jarUra paDe che. jema nadI AdimAM rahelA pANIno nahera AdithI upayoga thAya che, tema dareka saMsArI jIvamAM rahelI zaktino upayoga mana, vacana ane kAyAnA AlaMbanathI thAya che. AtmAmAM rahelI zakti eka ja hovA chatAM teno upayoga karavAnAM mana, vacana ane kAyA e traNa sAdhana hovAthI tenA traNa bhedo che. kAyAnA AlaMbanathI thato zaktino upayoga kAyayoga, vacananA AlaMbanathI thato zaktino upayoga vacanayoga, mananA AlaMbanathI thato zaktino upayoga manoyoga.' traNa prakAranA yoganA kula 15 bhedo che. temAM kAyayoganA 7, vacanayoganA 4 ane manoyoganA 4 bhedo che. kAyayoganA bhedo-(1) audArika (2) audArikamizra (3) vaikriya (4) vaikriyamizra (5) AhAraka (6) AhArakamizra (7) kAmaNa. dArika kAyayoga eTale audArikakAyA dvArA thato zaktino upayoga. A pramANe audArikamizra Adi viSe paNa jANavuM. arthAt te te kAyA dvArA thato zaktino upayoga te te yoga che. kAyAnA audArika Adi sAta bhedo che eTale kAyayoganA paNa sAta bhedo che. 1. mana, vacana, kAyA pudgala che. juo pAMcamA adhyAyanuM 19muM sUtra. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 6 sU0 1] zrItattvArthAdhigamasUtra 237 audArika, vaikriya, AhA2ka ane kAryaNa e cArano artha bIjA adhyAyanA 37mA sUtramAM kahevAi gayo che. yadyapi tyAM pAMca zarIranuM varNana che, paNa ahIM taijasazarIra sadA kAryaNanI sAthe ja rahetuM hovAthI kArmaNakAyamAM taijasazarIrano samAveza karavAmAM Avela che. AthI kAyayoganA bheda sAta ja thAya che. audArikamizra Adi traNa mizrayogono artha A pramANe che- audArikamizra- parabhavamAM utpanna thatAMnI sAthe ja jIva audArika zarIranI racanA zarU karI de che. jyAM sudhI te zarIra pUrNa rUpe taiyAra na thAya tyAM sudhI kAyAnI pravRtti kevaLa audArikathI nathI thatI, kAryaNa kAyayoganI paNa madada levI paDe che. AthI jyAM sudhI audArika zarIra pUrNa na thAya tyAM sudhI audArika ane kAryaNa e beno mizra yoga hoya che. temAM audArika zarIranI pradhAnatA hovAthI A mizrayogane audArikamizrayoga kahevAmAM Ave che. audArika zarIranI pUrNatA bAda kevaLa audArika kAyayoga hoya che. e ja pramANe vaikriyamizra ane AhArakamizra viSe paNa jANavuM. thoDo taphAvata che. te A pramANe--vaikriya ke AhAraka zarIra racanAnI zarUAta thaI tyArathI AraMbhI jyAM sudhI vaikriya ke AhAraka zarIra pUrNa na thAya tyAM sudhI vaikriyamizra ke AhArakamizra yoga hoya che. vaikriyamizra yoga devo uparAMta labdhidhArI muni Adine paNa hoya che. temAM devonA vaikriyamizra yogamAM vaikriya ane kAryaNa e beno mizra yoga hoya che. tathA labdhidhArI muni vagerene vaikriya ane audArika e beno mizrayoga hoya che. baMnemAM vaikriyanI pradhAnatA hovAthI vaikriyamizra yoga kahevAmAM Ave che. AhArakamizramAM AhAraka ane audArika e beno mizra yoga hoya che. AhArakanI pradhAnatA hovAthI AhArakamizra kahevAya che. cAra vacanayoga-(1) satya (2) asatya (3) mizra (4) asatyAmRSA. (1) satya- satya vacana bolavuM te. dA.ta. pApano tyAga karavo joie vagere. (2) asatya- asatya vacana bolavuM te. dA.ta. pApa jevuM jagatamAM che ja nahi. (3) mizra~ thoDuM satya ane thoDuM asatya vacana bolavuM te. dA.ta. strIo ane puruSo baMne jatA hoya tyAre puruSo jAya che ema kahevuM (vagere). ahIM puruSo jAya che te aMze sAcuM che. paNa temAM strIo paNa hovAthI A Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrItattvAthadhigamasUtra (a) 6 sU0 2 vacana khoTuM paNa che. AthI A vacana mizra=satyamRSA che. (4) asatyAmRSAsAcuM paNa nahi ne khoTuM paNa nahi tevuM vacana dA.ta. gAma jA, vagere. cAra manoyoga- vacanayoganA je cAra bhedo che te ja cAra bhedo manoyoganA che. artha paNa te ja che. mAtra bolavAnA sthAne vicAra karavo ema samajavuM. (1) AyavanuM nirUpaNa sa mArava: || 6-2 te (yoga) Arava che. Asava eTale karmonuM AvavuM. jema vyavahAramAM prANanuM kAraNa bananAra atrane (upacArathI) prANa kahevAmAM Ave che tema ahIM karmone AvavAnA kAraNane paNa Asava kahevAmAM Ave che. jema bArI dvArA makAnamAM kacaro Ave che tema yoga dvArA AtmAmAM karmo Ave che. mATe yoga paNa Asava che. jema pavanathI AvatI dhULa jaLathI bhInA kapaDAmAM ekameka rUpe coMTI jAya che, tema pavana rUpa yoga dvArA AvatI karmarUpI raja kaSAyarUpa pANIthI bhInA AtmAnA saghaLA pradezomAM ekameka coMTI jAya che. yogathI karmano Asava, karmanA AsavathI baMdha, baMdhathI karmano udaya, karmanA udayathI saMsAra. mATe saMsArathI mukti meLavavI hoya to Asavano tyAga karavo joie. jema chidro dvArA naukAmAM jaLano praveza thatAM te samudramAM DUbI jAya che, tema yogarUpa chidro dvArA jIvarUpa naukAmAM karmarUpa jaLano praveza thavAthI te saMsArarUpa sAgaramAM DUbI jAya che. Asavano dravya-bhAvanI daSTie vicAra karavAmAM Ave to mana, vacana ane kAyA e traNa yoga dravyaAsava che. jIvanA zubha ke azubha adhyavasAya bhAvaAsava che. dravya eTale apradhAna=gauNa. bhAva eTale pradhAna=mukhya. AsavamAM mukhya kAraNa AtmAnA zubha ke azubha adhyavasAyo che. kAraNa ke yoganI vidyamAnatA hovA chatAM zubha ke azubha adhyavasAyo na hoya to karmano Asava thato nathI. jema ke 13mA guNasthAne vartamAna kevaLI bhagavaMtane kAya Adi yogo hovA chatAM kevaLa satAvedanIya karmano ja Asava thAya che. tathA AgaLanA be sUtromAM kahevAmAM Avaze ke zubhayoga puNyanuM Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 6 sU03] zrItattvAthadhigamasUtra 239 kAraNa che ane azubha yoga pApanuM kAraNa che. yoganI zubhatA ane azubhatA adhyavasAyonA AdhAre thAya che. zubha adhyavasAyathI yoga zubha bane che ane azubha adhyavasAyathI yoga azubha bane che. AthI AsavamAM yoga gauNa kAraNa che ane adhyavasAyo mukhya kAraNa che. (2) zubhayoga puNyakarmano Asrava che eno nirdeza rAma: puSpaca 6-rU zubha yoga puNyakarmano Asrava che. kAyAdi pratyeka yoganA zubha ane azubha ema be bheda che. AtmAnA zubha pariNAmathI (=adhyavasAyathI) thato yoga zubhayoga. AtmAnA azubha pariNAmathI (=adhyavasAyathI) thato yoga azubhayoga. AsavanA paNa puNya ane pApa ema be bhedo che. zubha karmono Asrava te puNya ane azubha karmono Asava te pApa. kayA karmo zubha che ane kayA karmo azubha che tenuM varNana AThamA adhyAyanA aMtima sUtramAM Avaze. ahiMsA, asteya, brahmacarya, devagurubhakti, dayA, dAna vagerenI pravRtti zubha kAyayoga che. satya ane hitakara vANI, devaguru AdinI stuti, guNa-guNInI prazaMsA vagere zubha vacanayoga che. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, devagurubhakti, dayA, dAna vagere nA vicAro zubha manoyoga che. prazna- zubhayogathI nirjarA paNa thAya che to ahIM tene kevaLa puNyanA kAraNa tarIke kema kahela che? uttara- zubhayogathI puNya ja thAya, nirjarA na thAya. nirjarA zubha AtmapariNAmathI( jJAnAdinA upayogathI) thAya. jeTalA aMze zubha AtmapariNAma teTalA aMze nirjarA ane jeTalA aMze zubhayoga teTalA aMze puNyabaMdha.' prazna- zubhayoga vakhate jJAnAvaraNIyAdi ghAtakarmono paNa Asava thAya che. ghAtakarmo AtmAnA guNone rokanArA hovAthI azubha che. AthI zubhayogathI puNyano Asava thAya che ema kahevuM ThIka nathI. 1. nAnAtmano roktanA nAvo mataH | nAnopo tainAzonA saMvara: || (adhyAtmasAra zloka-825) Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 6 0 4-5 uttara- zubhayoga vakhate jJAnAvaraNIyAdi azubhakarmono paNa Asrava thato hovA chatAM temAM 2sa atyaMta alpa hovAthI tenuM phaLa nahivat maLe che. vastu hovA chatAM jo alpa hoya to nathI ema kahI zakAya. jema ke pAMcapacIza rUpiyA hovA chatAM nirdhana kahevAya che, tema prastutamAM zubhayoga vakhate baMdhAtA jJAnAvaraNIya Adi karmomAM alpa rasa hovAthI svakArya karavA samartha banatA nathI. AthI ahIM teno niSedha karavo e jarAya ayogya nathI. athavA ahIM puNya ane pApano nirdeza adhAtIkarmonI apekSAe che. athavA pUrve kahyuM tema 'zubhayogathI ja puNyano Asrava thAya che.' ema A sUtrano artha karavAthI zubhayoga vakhate thatA jJAnAvaraNIyAdi dhAtIkarmonA Asravano niSedha nahi thAya. zubhayoga vakhate ghAtIkarmono baMdha, puNya ane nirjarA e traNe thAya che... paNa ghAtIkarmamAM 2sa ati maMda, puNyamAM tIvra rasa ane adhika nirjarA thAya che. (3) 240 azubhayoga pApakarmano Asrava che eno nirdezaazuma: pApasya // 6-4 || azubhayoga pApano Asrava che. hiMsA, corI, vyabhicAra, parigraha vagerenI pravRtti azubha kAyayoga che. asatyavacana, kaThora ane ahitakaravacana, paizunya, niMdA vagere azubha vacanayoga che. hiMsA, asatya, corI, vyabhicAra, parigraha vagerenA vicAro tathA rAga, dveSa, moha, irSyA vagere azubha manoyoga che. (4) AsravanA be bheda-- sakaSAyA'kaSAyayoH sAmparAyikeryApathayoH // 6-5 // sakaSAya(=kaSAyasahita) AtmAno yoga sAmparAyika karmano Asrava bane che ane akaSAya(=kaSAyarahita) AtmAno yoga iryApatha(rasarahita) karmano Asrava bane che. saMparAya eTale saMsAra. jenAthI saMsAramAM paribhramaNa thAya te sAMparAyika karma. kaSAyanA sahayogathI thato zubha yA azubha Asrava saMsArano hetu bane che. kAraNa ke prakRti, pradeza, sthiti ane rasa e cAra prakAranA baMdhamAM sthiti ane rasa mukhya che. kaSAyathI zubha yA azubha sthiti ane rasano baMdha Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a06 sU06] zrItattvAdhigamasUtra 241 adhika thAya che. AthI saMsAranuM mukhya kAraNa kaSAyogarAgadveSa che. prazastakaSAyanA sahayogathI thato karmabaMdha zubha thAya che, aprazasta kaSAyanA sahayogathI thato karmabaMdha azubha thAya che. baMne prakArano karmabaMdha saMsArano hetu bane che. paNa prazasta kaSAyanA sahayogathI thato zubha karmabaMdha pariNAme saMsArathI mukta karAvanAro che. iryA eTale gamana. gamananA upalakSaNathI kaSAya vinAnI mana, vacana ane kAyAnI dareka pravRtti jANavI. patha eTale dvArA. kevaLa(=kaSAya rahita) yoga dvArA thato Asava (arthAt baMdha) IryApatha che. kaSAyarahita AtmAmAM Asava(karmabaMdha) kevaLa yogathI ja thAya che. AthI te IryApatha Asrava kahevAya che. A AsavathI thato baMdha rasa rahita hoya che ane tenI sthiti paNa eka samayanI hoya che. IyapathamAM karmo prathama samaye baMdhAya, bIjA samaye rahe=bhogavAya ane trIjA samaye AtmAthI vikhUTA paDI jAya che. jema zuSka (=cIkAzarahita) bhIMta upara paththara pheMkavAmAM Ave to te paththara bhIMtanI sAthe coMTyA vinA athaDAine turata nIce paDI jAya, tema IryApathamAM karmo turata (eka ja samayamAM) AtmAthI vikhUTA paDI jAya che. sakaSAyathI thatA sAMparAyika baMdhamAM karmo AtmAnI sAthe cIkAzavALI bhIMta upara raja coTe tema coMTI jAya che, ane lAMbA kALa sudhI (sthiti pramANe) rahe che. abAdhAkALa pUrNa thatAM potAnuM phaLa Ape che. prathama guNasthAnakathI 10mA guNasthAnaka sudhI kaSAyodaya hovAthI sAMparAyika Asava, ane 11 thI 13 guNasthAnaka sudhI IryApatha Asrava hoya che. 14mA guNasthAne yogano paNa abhAva hovAthI Asavano sarvathA abhAva hoya che. (5) sAMparAyika AsavanA bhedondriya-vAya-5ghata-diyA: pazca-:-pazcapaziti-saMdhyA: pUrvaza mevA: . 6-6 | 5 Indriyo, 4 kaSAyo, 5 avrata, 25 kriyA ema kula 39 bhedo sAMparAyika AsravanA che. 1. navatattva prakaraNamAM 3 yoga sahita 42 bhedo jaNAvyA che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrItattvAdhigamasUtra [a) 6 sU) 6 pAMca indriyonuM svarUpa bIjA adhyAyanA vIsamA sUtramAM AvI gayuM che. indriyo rAgAdiyukta pravRtti dvArA sAMparAmika Asrava che. rAgAdi vinA indriyo sAMparAyika Asava banatI nathI. kintu IryApatha Asava bane che. kaSAyanuM svarUpa AThamA adhyAyanA 10mA sUtramAM batAvavAmAM Avaze. pAMca avratonuM varNana sAtamA adhyAyanA 8-9-10-11-12 e pAMca sUtromAM karavAmAM Avaze. 25 kriyAonuM svarUpa A pramANe che(1) samyakatvakriyA samyakatvayukta jIvanI deva-guru saMbaMdhI namaskAra, pUjA, stuti, satkAra, sanmAna, dAna, vinaya, vaiyAvacca vagere kriyA. A kriyA samyakatvanI puSTi tathA zuddhi kare che. A kriyAthI sAtavedanIya, devagati vagere puNyakarmano Asava thAya che. (2) mithyAtvakriyA- mithyAdaSTi jIvanI svamAnya deva-guru saMbaMdhI namaskAra, pUjA, stuti, satkAra, sanmAna, dAna, vinaya, vaiyAvacca vagere kriyA. A kriyAthI mithyAtvanI vRddhi thAya che. (3) prayogakriyA- azubha karmabaMdha thAya tevI mana-vacana-kAyAnI kriyA. (4) samAdAnakriyA- jenAthI karmabaMdha thAya tevI saMyamanI sAvadya kriyA. (5) IryApathakriyA - cAlavAnI kriyA. (6) kAlakriyA- AnA anuparata ane duSpayukta ema be bheda che. mithyAdaSTinI kAyika kriyA anuparata kAyakriyA che. pramattasaMyamInI duprayukta (=samiti AdithI rahita) kAyikakriyA duSpayukta kAya kriyA che. (7) adhikaraNakriyA- hiMsAnA sAdhano banAvavAM, sudhAravA vagere. (8) prAdoSikIkriyA- krodhAvezathI thatI kriyA. (9) pAritApikIkriyA- anyane ke svane paritApa saMtApa thAya tevI kriyA. (10) prANAtipAtakriyA svanA ke paranA prANano nAza karanArI kriyA. 1. zlokavArtikanA AdhAre A vyAkhyA che. 2. sakaSAyanI cAlavAnI kriyA sAMparAyika karmano Asava bane che ane kaSAyarahitanI cAlavAnI kriyA IryApatha karmano Asava bane che. 3. adhikaraNanI vizeSa samajUtI mATe A adhyAyanuM AThamuM vagere sUtra juo. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 6 sU0 6] zrItattvArthAdhigamasUtra (11) darzanakriyA- rAgathI strI AdinuM darzana-nirIkSaNa karavuM. (12) sparzanakriyA- rAgathI strI Adino sparza karavo. (13) pratyayakriyA- navAM (=pUrve nahi thayelAM) zastro zodhIne banAvavAM. (14) samantAnupAtakriyA- jyAM manuSya, pazu vagerenuM gamanAgamana thatuM hoya tyAM mala-mUtra Adi azuci padArthano tyAga karavo. (15) anAbhogakriyA- joyA vinA ane pramArjana karyA vinA vastu mUkavI. (16) svahastakriyA- anyanuM kArya abhimAnathI jAte karavuM. (17) nisargakriyA- pApakAryomAM saMmati ApavI, svIkAra karavo. (18) vidAraNakriyA-- anyanA, gupta pApakAryanI lokamAM jAherAta karavI. (19) AnayanIkriyA- svayaM pAlana na karI zakavAthI zAstrAjJAthI anyathA prarUpaNA karavI. 243 (20) anavakAMkSAkriyA- pramAdathI jinokta vidhino anAdara karavo. (21) AraMbhakriyA- pRthvIkAya Adi jIvonI hiMsA thAya tevI kriyA. (22) pArigrahikI kriyA- lobhathI khUba dhana meLavavuM, tenuM rakSaNa karavuM vagere. (23) mAyAkriyA-vinayaratna AdinI jema mAyAthI mokSamArganI ArAdhanA karavI. (24)mithyAdarzanakriyA aihalaukika Adi dunyavI phaLanI icchAthI mithyAdaSTinI sAdhanA karavI. (25) apratyAkhyAnakriyA- pApakAryonA pratyAkhyAnathI (niyamathI) rahita jIvanI kriyA. prazna'- jyAM indriyo, kaSAyo ane avrato che tyAM kriyA avazya rahevAnI. AthI kevaLa kriyAnA nirdezathI AsavanuM vidhAna thai zake che. to indriya Adino nirdeza karavAnI zI jarUra che ? uttara- vAta sAcI che. kevaLa 25 kriyAonA grahaNathI AsavanuM (AsravahetunuM) vidhAna thai zake che. paNa 25 kriyAomAM indriya, kaSAya, avrata kAraNa che ema jaNAvavA indriya AdinuM grahaNa karyuM che. dA.ta. 1. A praznottarI zlokavArtika vagerenA AdhAre che. = Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrItavAthadhigamasUtra [a0 6 sU0 6 pArigrahitI kriyAmAM parigraha rUpa avata kAraNa che. parigrahamAM lobharUpa kaSAya kAraNa che. sparza kriyAmAM sparzanendriyanI pravRtti kAraNa che. sparzanendriyanI pravRttimAM rAga kAraNa che. mAyA kriyAmAM mAyA kAraNa che. Ama anya kriyAomAM paNa kArya-kAraNa bhAva jANavo. prazna- kevaLa IndriyonA nirdezathI anya kaSAya AdinuM paNa grahaNa thaI jaze. kAraNa ke kaSAya AdinuM mULa indriyo che. jIvo indriyo dvArA vastunuM jJAna karI tenA vize vicAraNA karI kaSAyomAM, avratomAM ane kriyAomAM pravarte che. AthI ahIM kaSAya Adino pRthapha nirdeza karavAnI jarUra nathI. uttara- jo kevaLa indriyonuM ja grahaNa karavAmAM Ave to pramatta jIvanA ja AsavonuM kathana thAya. apramatta jIvanA AsavonuM kathana rahI jAya. kAraNa ke apramatta jIvane indriyo vaDe karmono Asava thato ja nathI. temane kaSAya ane yogathI ja Asava thAya che. bIjuM ekendriya, beindriya, Indriya, caurindriya ane asaMjJi paMcendriya jIvone yathAsaMbhava pUrNa indriyo ane mana na hovA chatAM kaSAya AdithI Asava thAya che. AthI sarva jIvomAM sarva sAmAnya AsavanuM vidhAna thAya e mATe indriya Adi cAreyanuM sUtramAM grahaNa karavuM jarUrI che. prazna- kevaLa kaSAyanuM grahaNa karavAthI Indriya AdinuM grahaNa thaI jAya che. kAraNa ke sAMparAyika AsavamAM mukhyatayA kaSAyo ja kAraNa che, ema A ja adhyAyanA pAMcamA sUtramAM kahevAmAM AvyuM che. kaSAyathI rahita Indriya Adi sAMparAyika Asava banatA nathI. AthI indriya AdinuM grahaNa karavAnI zI jarUra che ? uttara- vAta satya che. kaSAyanA yoge jIva AsavanI kevI rIte pravRtti kare che teno spaSTa bodha thAya ane ethI te pravRttine rokavA prayatna kare e mATe ahIM indriya AdinuM pRthapha grahaNa karyuM che. prazna- kevaLa avatanuM grahaNa karavAthI indriya, kaSAya vagerenuM grahaNa thaI jAya che. kema ke Indriya AdinA pariNAma vinA avratamAM pravRtti thatI nathI. AthI ahIM indriya AdinuM grahaNa karavAnI zI jarUra che ? Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 6 sU0 7]. zrItattvAdhigamasUtra 245 uttara- vAta sAcI che. paNa avratamAM indriya AdinA pariNAma kAraNa che e jaNAvavA mATe indriya AdinuM grahaNa karyuM che. sArAMza- indriya Adi cAramAMthI game te ekanuM grahaNa kare to paNa anya Asavono temAM samAveza thaI jAya che. Ama hovA chatAM indriyo vagere ekabIjAmAM kevI rIte nimittarUpa bane che, ane tenA yoge kevI kevI pravRtti thAya che ItyAdino spaSTa bodha thAya e daSTi lakSyamAM rAkhIne ahIM cAra AsavonuM grahaNa karyuM che. A cAramAM paNa kaSAyanI pradhAnatA che. bAkInA traNano emAM samAveza thaI jAya che. jema pUrve yoga zubha azubha ema be prakAre che, temAM zubhayoga puNyakarmano Asrava che ane azubhayoga pApakarmano Asava che, ema jaNAvyuM che, tema ahIM paNa indriya AdinI pravRtti paNa prazasta ane aprazasta ema be prakAre che. temAM prazasta indriya AdinI pravRtti puNyakarmano ane aprazasta Indriya AdinI pravRtti pApakarmano Asava che. paugalika sukha mATe indriya AdinI pravRtti aprazasta che. AtmakalyANanA udezathI indriya AdinI pravRtti prazasta che. strInAM aMgopAMga, nATaka Adi jovAmAM cakSu indriyanI pravRtti aprazasta che. vItarAga deva, guru vagerenA darzanamAM cakSu IndriyanI pravRtti prazasta che. potAnuM apamAna karanAra vagere pratye ahaMkAra Adine vaza banIne krodha karavo te aprazasta krodha che. avinIta ziSyAdikane sanmArge lAvavAnA zubha IrAdAthI tenA pratye bAhyathI krodha karavo e prazasta krodha che. A pramANe anya indriyo vageremAM paNa yathAyogya prazastaaprazastanI ghaTanA karI levI. saMkSepamAM kahIe to jinezvaradevanI AjJAnusAre thatI indriya AdinI pravRtti prazasta che, ane AjJAne ullaMghIne thatI indriya AdinI pravRtti aprazasta che. (6) AmravanAM (bAhya) kAraNo samAna hovA chatAM AMtarika pariNAmabhedanA kAraNe karmabaMdhamAM thatA bhedanuM pratipAdana tIvra-madra-jJAti-jJAtimAdviiryaadhikrnn vizeSebhyastadvizeSaH // 6-7 // tIvrabhAva, maMdabhAva, jJAtabhAva, ajJAtabhAva, vIrya ane adhikaraNanA bhedathI pariNAmamAM bheda paDavAthI) karmabaMdhamAM bheda paDe che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrItattvAthadhigamasUtra (a) 6 sU0 7 tIvra-maMda bhAva- tIvrabhAva eTale adhika pariNAma. maMdabhAva eTale alpa pariNAma. dA.ta. maMda AvezathI ane tIvra AvezathI prANano nAza karavAmAM prANAtipAtikI kriyA samAna hovA chatAM maMda AvezathI thatI hiMsAmAM hiMsAnA pariNAma maMda hoya che ane tIvra AvezathI thatI hiMsAmAM hiMsAnA pariNAma tIvra hoya che. rAjAnI ke anyanI parataMtratAthI AjJAthI jIvane haNavAmAM ane potAnA dunyavI svArthanA kAraNe jIvane haNavAmAM kriyA samAna chatAM hiMsAnA pariNAmamAM ghaNo ja bheda hoya che. ekamAM maMdabhAva hoya che, jyAre bIjAmAM tIvrabhAva hoya che. eka peTI pUravA anIti kare che ane eka peTa pUravA anIti kare che. ahIM anItinA pariNAma ekamAM tIvra ane ekamAM maMda che. AthI karmabaMdhamAM bheda paDe che. ekane tIvra karmabaMdha thAya che ane ekane maMda karmabaMdha thAya che. eka khUba ullAsamAM AvIne jinabhakti kare che ane eka sAmAnya ullAsathI jinabhakti kare che. ahIM jinabhaktinI kriyA samAna hovA chatAM pariNAmamAM bheda che, ethI puNyamAM paNa bheda paDe che. atyaMta ullAsavALAne utkRSTa puNyabaMdha ane sAmAnya ullAsavALAne sAmAnya puNyabaMdha thAya che. tIvrabhAva ane maMdabhAvanA bhedathI karmabaMdhamAM bheda paDe che. jJAta-ajJAtabhAva jJAtabhAva eTale jANIne irAdApUrvaka AsavanI pravRtti. ajJAtabhAva eTale ajJAnatAthI=IrAdA vinA AsavanI pravRtti. dA.ta. zikArI jANIne irAdApUrvaka bANathI haraNane haNe che. jayAre anya staMbha Adine vidhavAnA irAdAthI bANa pheke che, paNa koI prANIne lAgatAM te marI jAya che. ahIM prathama jIva hiMsA kare che, jyAre bIjo jIva hiMsA karato nathI, paNa tenAthI hiMsA thaI jAya che, e bheda che. AthI baMnenA hiMsAnA pariNAmamAM bheda che. pariNAmanA bhedathI karmabaMdhamAM bheda paDe che. vIryavIryaMtarAya karmanA kSayopazama AdithI prApta thatI zakti te vIrya. jema jema vIrya zakti vadhAre tema tema pariNAma vadhAre tIvra ane jema jema vIrya ochuM tema tema pariNAma vadhAre maMda hoya che. tIvra zaktivALo ane maMda zaktivALo e baMne eka ja prakAranI hiMsAnI kriyA karavA chatAM vIryanA bhedanA kAraNe pariNAmamAM paNa bheda paDe che. mATe ja chaThThA saMghayaNavALo 1. saMghayaNanI samajUtI mATe juo AThamA adhyAyanuM 12muM sUtra. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 6 sU0 7] zrItattvArthAdhigamasUtra 247 (=atyaMta nabaLA saMghayaNavALo) sAtamI narakamAM javuM paDe tevuM pApa karI zake ja nahi. jyAre prathama (=atyaMta baLayukta) saMghayaNavALo tevuM pApa karI zake che. jema nabaLA saMghayaNavALo jIva prabaLa pApa karI zakato nathI, tema prabaLa puNya paNa karI zakato nathI. nabaLA saMghayaNavALo game tevo utkRSTa dharma kare chatAM cothA devalokathI upara na jAya. vIryano AdhAra zarIranA saMghayaNa upara ja che. AthI jema jema saMghayaNa majabUta tema tema puNya ke pApa adhika thai zake. kayA kayA saMghayaNavALo jIva vadhAremAM vadhAre keTaluM puNya-pApa karI zake te jANavA kayA kayA saMghayaNavALo jIva kayA kayA devaloka sudhI ke kayI kayI naraka sudhI jai zake che te jANavuM jarUrI che. te A pramANe-- saMghayaNa svarga naraka saMghayaNa svarga naraka 6 4 ra 3 10 5 5 6 3 ra 12 6 4 8 1 mokSa 7 bharatakSetramAM vartamAna kALamAM chaThThuM ja saMghayaNa hovAthI jIvo vadhAremAM vadhAre upara cothA devaloka sudhI ane nIce bIjI naraka sudhI ja jai zake. adhikaraNa adhika2Na eTale AsravanI kriyAnAM sAdhano. adhikaraNanA bhedathI paNa karmabaMdhamAM bheda paDe che. dA.ta. ekanI pAse talavAra tIkSNa che ane ekanI pAse buThThI che to A baMnenI hiMsAnI kriyA samAna hovA chatAM pariNAmamAM bheda paDe che. 4 prazna- adhikaraNa AdinA bhedathI karmabaMdhamAM bheda paDe che evo ekAMte niyama nathI. keTalAkane adhikaraNa Adi na hovA chatAM tIvra karmabaMdha thAya che. jema ke taMdula matsya. tenI pAse hiMsAnAM sAdhano hotA nathI. vAsudeva AdinA jevuM baLa paNa hotuM nathI. chatAM te sAtamI narakamAM jAya che. uttara- ahIM kahela tIvrabhAva Adi chamAM tIvrabhAva ane maMdabhAvanI ja mukhyatA che, jJAtabhAva Adi cAra tIvrabhAva ane maMdabhAvamAM nimitta hovAthI kAraNanI dRSTie e cAranuM grahaNa karyuM che. jJAtabhAva AdinI vizeSatAthI karmabaMdhamAM (AsavamAM) vizeSatA Ave ja evo ekAMte niyama Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrItattvAthadhigamasUtra (a) 6 sU) 8-9 nathI. ahIM jJAtabhAva AdinI vizeSatAthI karmabaMdhamAM vizeSatA Ave che e kathana bahulatAnI daSTie che. taMdula matsya Adi apavAdabhUta dRSTAMtone choDIne moTA bhAge jJAtabhAva AdinI vizeSatAthI karmabaMdhamAM vizeSatA (=bhedo thAya che. athavA have pachInA sUtramAM kahevAze tema adhikaraNa be prakAre che. talavAra Adi bAhya adhikaraNa che. kaSAyAdinI tIvratA-maMdatA vagere 9mA sUtramAM batAvAze te pramANe (ekaso ATha prakAre) atyaMtara adhikaraNa che. taMdulIyA malya vagerene talavArAdi bAhya adhikaraNano abhAva hovA chatAM raudradhyAna svarUpa mana ane kaSAyAdi abhyatara adhikaraNa ati bhayaMkara hovAthI te sAtamI narakamAM jaI zake che. (7) adhikaraNanA bhedovirapa gavALIvAra 6-8 che. adhikaraNanA jIva ane ajIva ema be bhedo che. kevaLa jIvathI ke kevaLa ajIvathI Asava(-karmabaMdha) thAya ja nahi. jIva ane ajIva baMne hoya to ja Asava thAya. mATe ahIM jIva ane ajIva e baMnene AsavanAM adhikaraNa kahyA che. jIva Asavano karyA che ane ajIva AsavamAM sahAyaka che. AthI ja jIva bhAva=mukhya) adhikaraNa che, ane ajIva dravya gauNa) adhikaraNa' che. yadyapi tIvrabhAva ane maMdabhAvamAM jIva adhikaraNano samAveza thaI jAya che, chatAM tenA vizeSa bhedo batAvavA ahIM bhAva adhikaraNarUpe jIvanuM grahaNa karyuM che. (8) jIva adhikaraNanA 108 bhedoAdya saMksa- sanma-izka-yo-endkaaritaa'numt-kssaayvishessaistristristrishctushcaikshH // 6-9 // saMraMbha, samAraMbha, AraMbha, traNayoga, kRta, kArita, anumata, cArakaSAya A sarvanA saMyogathI jIvAdhikaraNanA 108 bhedo che. 1. AdyaM ca jIvaviSayatvAd bhAvAdhikaraNamuktaM, karmabandhaheturmukhyataH / vaMtu vyAdhimukta, paramagurtha, nimittatratvA (a.6 sU.10nI TIkA) 2. mAva: tIvahipariNAma jJAtminaH sa vadhArapAm ! (a.6 sU.8nI TIkA) Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 6 sU0 10] zrItattvAdhigamasUtra 249 108 bhedo- saMraMbha, samAraMbha ane AraMbha e traNa mana, vacana ane kAyA dvArA thAya che. mATe 343=9. A nava bhedo jIva svayaM kare che, karAve che ane anumode che. eTale 9*3=27. A ra7 bhedomAM krodhAdi cAra kaSAyo nimitta bane che. mATe 27*4=108. saMraMbhAdino artha- saMraMbha hiMsA Adi kriyAno saMkalpa. samAraMbha=hiMsA AdinA saMkalpane pUrNa karavA jarUrI sAmagrI ekaThI karavI. AraMbha=hiMsA AdinI kriyA karavI. traNa yogonuM svarUpa pUrve A adhyAyanA prathama sUtramAM AvI gayuM che. kRta=svayaM hiMsA AdinI kriyA karavI. kArita bIjA pAse hiMsA AdinI kriyA karAvavI. anumata-anyanI hiMsA Adi kriyAnI anumodanA karavI, prazaMsA karavI. krodhAdi cAra kaSAyo sAmAnyathI prasiddha che. vizeSathI kaSAyonuM svarUpa AThamA adhyAyanA dazamAM sUtramAM jaNAvavAmAM Avaze. (9) ajIva adhikaraNanA bhedonirvatana-nikSepa-raMthona-nika divasu-phaii-rimeka paN 6-10 nirvartanA, nikSepa, saMyoga ane nisarga e cAra prakAre ajIvAdhikaraNa che. te cAranA anukrame 2, 4, 2, 3 bhedo che. (1) nirvartanA eTale racanA. nirvatainAnA mUlaguNa ane uttaraguNa ema be bhedo che. mUlaguNa nirvartanA eTale audArika Adi pAMca zarIra, bhASA, mana ane zvAsocchavAsanI racanA. uttaraguNa nirvartanA eTale kAi, talavAra AdinI racanA. ahIM mULano artha mukhya ke AtyaMtara ane uttarano artha amukhya ke bAhya che. hiMsA Adi kriyA karavAmAM zarIra Adi mukhyatra abhyatara sAdhana che, ane talavAra Adi amukhya=bAhya sAdhana che. mUlaguNa ane uttaraguNanI racanAmAM hiMsA Adi thavAthI e racanA svayaM adhikaraNa rUpa che, ane anya adhikaraNamAM kAraNa paNa bane che. () nikSepa eTale mUkavuM. nikSepanA apratyavekSita, duSpamArjita, sahasA ane anAbhoga ema cAra bhedo che. apratyavekSita nikSepa eTale 1. saMraMbho saMkappo paritAvakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavalato zuddhanayANaM tu savvesi / / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrItattvAdhigamasUtra (a) 6 sU0 10 bhUmine dRSTithI joyA vinA (ke jema tema joine) vastu mUkavI. duSpamArjitanikSepa eTale bhUminuM jema tema pramArjana karIne athavA pramArjana karyA vinA vastu mUkavI. sahasA nikSepa eTale azakti AdinA kAraNe sahasA (=ociMtA ke utAvaLathI) barobara joyA vinAnI ane pramArjanA karyA vinAnI bhUmi upara vastu mUkavI. anAbhoga nikSepa eTale vismRti thavAthI upayoganA abhAve bhUmine joyA vinA ane pramAryA vinA vastu mUkavI. ahIM nikSepa adhikaraNanA cAra bhedo kAraNanA bhedathI che. koI paNa vastu mUkavI hoya to jyAM mUkavI hoya tyAM prathama dRSTithI nirIkSaNa karavuM joIe. jethI vastu mUkatAM koI jIva mare nahi. sUkSma jIvo evA paNa hoya che ke barobara jovA chatAM daSTimAM Ave nahi. AthI AMkhothI barAbara joyA pachI paNa rajoharaNa vagere jIvarakSAnA sAdhanathI bhUminuM pramArjana karavuM joIe. jethI tyAM sUkSma jIva hoya to dUra thaI jAya. eTale je vastu jyAM mUkavI hoya tyAM daSTithI nirIkSaNa tathA rajoharaNa AdithI bhUminuM pramArjana na karavAmAM Ave, karavAmAM Ave to paNa barAbara na karavAmAM Ave, to nikSepa adhikaraNa bane che. temAM jo daSTithI barobara nirIkSaNa na karavAmAM Ave to apratyavekSita ane rajoharaNa AdithI barobara pramArjana na karavAmAM Ave to duSpamArjita ema be nikSepa adhikaraNa bane che. pachInA be nikSepa paNa nirIkSaNa ane pramArjana na karavAthI ke barobara na karavAthI ja bane che. chatAM prathamanA (apratyavekSita ane duSpamArjita) e be bedarakArIthI (pramAdathI) bane che, jyAre pachInA (=sahasA ane anAbhoga) e be bedarakArIthI=pramAdathI nathI banatA, kiMtu anukrame sahasA ane vismRtithI bane che. yadyapi anAbhogamAM bedarakArI to che, paNa prathamanA be jeTalI nathI. Ama kAraNabhedanA kAraNe eka ja nikSepanA cAra bheda paDe che. (3) saMyoga eTale bheguM karavuM=joDavuM. saMyoga adhikaraNa bhaktapAna ane upakaraNa ema be prakAre che. bhaktapAna saMyoga eTale bhojanane svAdiSTa banAvavA roTalI AdinI sAthe goLa, murabbo, zAka Adino saMyoga karavo, dUdhamAM sAkara nAkhavI vagere. upakaraNa saMyoga eTale vezabhUSAnA uddezathI Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 6 sU0 11] zrItattvArthAdhigamasUtra 251 5he2vAnuM eka vasra navuM hoya ane eka vastra jUnuM hoya to jUnuM kADhIne bIjuM paNa navuM vastra paheravuM vagere. (4) nisarga eTale tyAga, nisarga adhikaraNanA mana, vacana ane kAyA e traNa bhedo che. manonisarga eTale zAstra viruddha vicAra karavo. ahIM manano tyAga eTale mana rUpe pariNamAvelA manovargaNAnA pudgalono tyAga. ane manarUpe pariNamAvelA manovargaNAnA pudgalono tyAga eTale ja vicAra. bhASAnisarga eTale zAstrathI viruddha bolavuM. ahIM paNa bhASAno tyAga eTale bhASArUpe pariNamAvelA bhASA vargaNAnA pudgalono tyAga. ane bhASA rUpe pariNamAvelA bhASA vargaNAnA pudgalono tyAga eTale ja bhASA-bolavuM. kAyanisarga eTale zastra, agnipraveza, jalapraveza, pAzabaMdhana AdithI kAyAno tyAga karavo. (10) (ahIM sudhI sAmAnyathI AsavanuM ane AsavamAM thatI vizeSatAnAM kA2NonuM varNana karyuM. have jJAnAvaraNIya Adi ATha karmone AzrayIne te te karmasaMbaMdhI vizeSa AsavonuM kramazaH varNana zarU thAya che. jJAnAvaraNIya Adi ATha karmonuM varNana AThamA adhyAyamAM trIjA sUtrathI zarU thaze.) jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA Asravo-- tatpradoSa-nihnava mAtsaryA - 'ntarAyA -''sAdanopaghAtA jJAnavarzanAvaraNo: // 6-6 // jJAna, jJAnI ane jJAnanAM sAdhano saMbaMdhI yathAsaMbhava, pradoSa, nidbhava, mAtsarya, aMtarAya, AsAdana ane upaghAta e cha jJAnAvaraNIya karmanA ane darzana, darzanI tathA darzananAM sAdhano vize yathAsaMbhava pradoSa Adi cha darzanAvaraNIya karmanA Asravo che. (1) pradoSa- vAcanA ke vyAkhyAna AdinA samaye prakAzita thatA tattvajJAna pratye aruci thavI. jJAna bhaNatAM kaMTALo Avavo. jJAnInI prazaMsA Adi sahana na thavAthI ke anya kAraNathI temanA pratye dveSa-vairabhAva rAkhavo. jJAnanAM sAdhanone joine temanA pratye ruci-prema na thavo vagere. (2) nihnava- potAnI pAse jJAna hovA chatAM koi bhaNavA Ave to (kaMTALo, pramAda AdinA kAraNe) huM jANato nathI ema kahIne na bhaNAvavuM. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrItattvAthiidhagamasUtra [a6 sU0 11 jemanI pAse abhyAsa karyo hoya temane jJAnaguru tarIke na mAnavA. jJAnanAM sAdhano potAnI pAse hovA chatAM nathI ema kahevuM vagere. (3) mAtsarya- potAnI pAse jJAna hoya ane anya yogya vyakti bhaNavA Ave tyAre, A bhaNIne mArA samAna vidvAna thaI jaze, ke mArAthI paNa AgaLa vadhI jaze, ema IrSAthI tene jJAnanuM dAna na karavuM. jJAnI pratye irSA dhAraNa karavI vagere. (4) aMtarAya- anyane bhaNavA vageremAM vighna UbhuM karavuM. svAdhyAya cAlu hoya tyAre nirarthaka tene (svAdhyAya karanArane) bolAvavo, kAma soMpavuM, tenA svAdhyAyamAM vikSepa thAya tema bolavuM ke vartavuM. vyAkhyAna AdimAM vAtacIta karavI, ghoMghATa karavo, anyane vyAkhyAnamAM jatA rokavA, jJAnanAM sAdhano hovA chatAM na ApavA vagere. (5) AsAdana- jJAna, jJAnI ke jJAnanAM sAdhano pratye anAdarathI vartavuM, vinaya, bahumAna vagere na karavuM, upekSA sevavI. avidhie bhaNavuMbhaNAvavuM vagere.' (6) upaghAta- ajJAnatA AdithI "A kathana asatya che' ityAdi rUpe jJAnamAM dUSaNa lagAvavuM. Ama na ja hoya ityAdi rUpe jJAnInAM vacano asatya mAnavAM. jJAnIne AhArAdinA dAnathI sahAyatA na karavI. jJAnanAM sAdhanono nAza karavo vagere. yadyapi AsAdana ane upaghAta e baMneno artha nAza thAya che. paNa AsAdanamAM jJAna Adi pratye anAdaranI pradhAnatA che, jyAre upaghAtamAM dUSaNanI pradhAnatA che. Ama AsAdana ane upaghAtamAM taphAvata che ema sarvArthasiddhi TIkAH AdimAM jaNAvyuM che. taduparAMta- jJAnI pratye pratikULa vartavuM. jJAnInA vacana upara zraddhA na rAkhavI, jJAnInuM apamAna karavuM, jJAnano garva karavo, akALe adhyayana 1. AsAdanA avidhyAdigrahaNAdinA, upaghAto matimohenAhArAdyadAnena / (zrI haribhadrasUrinI TIkA). 2. sato jJAnasya vinayapradAnAdiguNakIrtanAnanuSyanamAsAdanam, 35thatinu jJAnamajJAnameti jJAnanAzamajhA : phucanora me: 1 (sarvArthasiddhi TIkA) Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 6 sU0 12] zrItattvArthAdhigamasUtra 253 karavuM, abhyAsamAM pramAda karavo, svAdhyAya, vyAkhyAnazravaNa vagere anAdarathI karavuM, khoTo upadeza Apavo, sUtra viruddha bolavuM, zAstro (arthopArjananA hetuthI) vecavA vagereno' paNa pradoSa AdimAM samAveza thAya che. vartamAnakALamAM thatI jJAnanI AzAtanA-- pustaka Adi jJAnanAM sAdhanone nIce bhUmi upara rAkhavAM, game tyAM pheMkI devAM, melA kapaDA sAthe ke zarIra Adi azuddha vastu sAthe aDADavAM, bagalamAM ke khIsAmAM rAkhavAM, sAthe rAkhI jhADo, pezAba vagere karavuM, eMThA mukhe bolavuM, akSaravALA peMDA, kapaDAM, sAbu vagereno upayoga karavo, kAgaLomAM khAvA vagerenI vastuo bAMdhavI, khAvuM, kAgaLone game tyAM pheMkI devA, paga lagADavo, bALI nAMkhavA, caravaLo, ogho, muhapatti vagere sAthe pustako aDADavAM ke rAkhavAM vagere ukta AsravothI bhavAMtaramAM jJAna na caDhe tevAM azubha karmo baMdhAya che. A pramANe darzanaguNane AzrayIne paNa samajI levuM. ahIM darzana eTale tAttvika padArthonI zraddhA. viziSTa AcArya vagere darzanI che. viziSTa jJAnanA graMtho, jinamaMdira vagere darzananAM sAdhano che. (11) asAtAvedanIya karmanA Asravo-- 3:va-zo-tApA-Dana-dha-parivanAnyAtmaparomayasthAya-Dheghasya // 6-2 // duHkha, zoka, tApa, AkraMdana, vadha ane paridevana (1) svayaM anubhave ke (2) anyane karAve tathA (3) svayaM paNa anubhave ane anyane paNa karAve ema traNe rIte asAtAvedanIya karmanA Asravo bane che. (1) duHkha eTale aniSTa vastuno saMyoga ane iSTa vastuno viyoga Adi bAhya ke rAga vagere atyaMtara nimittothI asAtAvedanIya karmanA udayathI thatI pIDA. 1. juo rAjavArtika vagere graMtho. 2. navaraM darzanasya tattvArthazraddhAnalakSaNasya darzaninAM viziSTAcAryANAM varNanasAdhanAnAM 5 sammatvAlipustajAnAmiti vAcyam / (zrI haribhadrasUri TIkA) 3. kharAba svabhAvanA loko ayogya vartana karIne svayaM to duHkha pAme che, paNa potAnA sahavAsIone paNa duHkhI kare che, temane aneka takalIpho UbhI kare che. AthI AvA jIvo baMne rIte azAtA bAMdhe che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrItattvAthiidhagamasUtra [a) 6 sU0 12 (2) zoka eTale anugraha karanAra baMdhu AdinA viyogathI vAraMvAra tenA viyoganA vicAro dvArA mAnasika ciMtA-kheda vagere. (3) tApa eTale kaThoravacanazravaNa, Thapako, parAbhava vagerethI hRdayamAM baLyA karavuM vagere. (4) AkaMdana eTale hRdayamAM paritApa (mAnasika baLatarA) thavAthI mAthuM pachADavuM, chAtI kUTavI, hAtha-paga pachADavA, azrupAta karavA pUrvaka raDavuM vagere. (6) vadha eTale prANano viyoga karavo, soTI AdithI mAra mAravo vagere. (7) paridevana eTale anugraha karanAra baMdhu AdinA viyogathI vilApa karavo, bIjAne dayA Ave e pramANe dIna banIne tenA viyoganuM duHkha pragaTa karavuM vagere. yadyapi zoka vagere paNa duHkharUpa ja che, chatAM asAtAvedanIya karmanA udayathI jIvo kevA kevA prakAranAM duHkho anubhave che te jaNAvavA ahIM zoka vagerene judAM judAM batAvyAM che. zokamAM manamAM ciMtA ke kheda Adi thAya che. jayAre paridevanamAM hRdayamAM rahelI ciMtA Adi karaNa zabdothI bahAra pragaTa thAya che. Ama zoka ane paridevanamAM bheda che. anIti, vizvAsaghAta, trAsa, tiraskAra, Thapako, cADI, paraparAbhava, paraniMdA, AtmazlAghA, nirdayatA, mahAAraMbha, mahAparigraha vagere paNa asatAvedanIyanA Asavo che. TUMkamAM anyane duHkha thAya tevI koI paNa pravRtti asatAvedanIyakarmanA AsavarUpa bane che. A AsavothI bhavAMtaramAM ke A bhavamAM paNa duHkha maLe tevAM azubha karmo baMdhAya che. prazna- jo duHkha asAtAvedanIya karmano Asava kare che to tIrthakaroe tapa, tyAga, kezAMcana Adino upadeza nahi Apavo joIe. kAraNa ke tenAthI duHkha utpanna thAya che. uttara-ahIM duHkha asAtavedanIya karmano Asrava che eno artha e che ke krodhAdi kaSAyanA AvezathI dInatA pUrvaka utpanna thatuM duHkha asAtavedanIya karmano Asava che. paNa AtmazuddhinA dhyeyathI svecchAthI svIkAravAmAM AvatuM Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 6 sU012] zrItattvAthadhigamasUtra 255 duHkha ke tevA prakAranA karmonA udayathI svayaM AvI paDeluM hovA chatAM AtmazuddhinA dhyeyathI samabhAve sahana karAtuM duHkha asAtAvedanIyano Asava nathI. adhyAtma premI jIvo AtmazuddhinA dhyeyathI svecchAthI tapa AdinuM duHkha sahana kare che. eTale te duHkhamAM krodhAdi kaSAyano Aveza na hovAthI ane mananI prasannatA hovAthI temane asAtAvedanIyano baMdha thato nathI. balka ghaNI nirjarA(=pUrve baMdhAyelA azubha karmano kSaya) thAya che. sUkSma dRSTithI vicAravAmAM Ave to adhyAtmapremIone tapa AdimAM thatuM duHkha duHkharUpa lAgatuM nathI, paNa temAM sukhano anubhava thAya che. kAraNa ke emanI najara bhAvI sukha tarapha hoya che. ApaNe ApaNA jIvanamAM aneka prasaMgomAM kyAM anubhavatA nathI ke vartamAnanuM game tevuM duHkha bhAvI sukhanI AzAthI duHkharUpa lAgatuM nathI. rogI rogane dUra karavA kaTu auSadhanuM sevana, pathyapAlana vagere aneka kaSTo sahana kare che. chatAM te kaSTo tene kaSTarUpa lAgatAM nathI. balka sukharUpa lAge che. tenA mukha upara prasannatA hoya che. kAraNa ke tenI najara bhAvI sukha tarapha hoya che. varSothI pativiyogathI jhUratI yuvatI jayAre be-cAra divasamAM patino saMyoga thaze tevA samAcAra maLe che tyAre sukhano kevo anubhava kare che? patisaMyoganA mAtra samAcArathI utpanna thayeluM sukha enA dilamAM samAtuM nathI. zuM atyAre patino viyoga nathI ? pativiyoganuM duHkha hovA chatAM bhAvI saMyogasukhanI AzAthI te duHkha tene du:kharUpa lAgatuM nathI. AdhyAtmika mArgamAM kaSTanuM vidhAna bhAvI sukhane lakSyamAM rAkhIne karavAmAM AvyuM che. AthI tIrthakaronA upadezathI thatA tapa vageremAM mananI prasannatA=samatA hovAthI asAtAvedanIya karma baMdhAtuM nathI, balka bhaviSyamAM duHkha ApanAra asAtAvedanIya karmano kSaya vagere thAya che. duHkhathI sarvathA mukta thavAno upAya paNa A ja che. jo samabhAve sahana karavAmAM AvatA duHkhathI paNa asatAvedanIya karmano baMdha thAya to duHkhano kadI aMta ja na Ave. kAraNa ke jyAre jyAre duHkha Avaze tyAre tyAre asatAvedanIya karmano baMdha thaze. e karma udayamAM Avaze tyAre punaH du:khano anubhava ane asatAvedanIya karmano baMdha thaze. punaH e karma udayamAM Avaze tyAre punaH Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrItavAthiidhagamasUtra (a) 6 sU0 12 duHkhano anubhava ane asAtavedanIya karmano baMdha thaze. Ama ghaTamALa cAlyA karaze. paNa tevuM nathI. samabhAve duHkha sahana karavAthI asAtAvedanIya karma navuM to na baMdhAya, balka pUrve baMdhAyela paNa asatAvedanIya karma baLI jAya. AthI jeNe sarvathA duHkhathI mukta thavuM hoya teNe tapa AdinuM sevana karavuM ja joIe. prAyaH dareka jIve pUrve ajJAna avasthAmAM asAtavedanIya karmo bAMdhelAM hoya che. eTale e karmo game tyAre udayamAM AvIne duHkha ApavAnAM. e karmo kyAre udayamAM Avaze te ApaNe jANatA nathI, paNa e kamoM udayamAM Avaze e to nizcita che. have jo e karmo udayamAM Ave ane te vakhate anicchAe paNa ApaNe duHkha bhogavavuM paDe ane navAM karmo baMdhAya, to e karmo udayamAM Ave e pahelAM ja tapa Adi dvArA eno nAza zA mATe na karavo ? potAnI pAse mUDI hovA chatAM leNadArane svayaM Ape nahi, pachI paThANI ugharANI Ave tyAre Ape e kevo gaNAya ? samaju mANasa to pAse mUDI hoya to paThANI ugharANI Ave e pahelAM ja jAte ja jaIne svecchAthI AnadaMpUrvaka badhI rakama cUkate karI de. ekI sAthe ApI zakAya tema na hoya to TukaDe TukaDe paNa ugharANI Ave e pahelAM ja ApI de. tema sAdhaka paNa karma udayamAM Ave e pahelAM ja potAnI zakti pramANe khapAvavAno prayatna kare. kadAca tevA prakAranI mananI nirbaLatAthI karmo udayamAM Ave e pahelAM nAza karavAno prayatna na kare to paNa svayaM e kama udayamAM AvI jAya to tene samabhAve sahana karI le. kAraNa ke e samajato hoya che ke icchAe ke anicchAe mAre duHkha sahana karavAnuM ja che, to mana bagADyA vinA sahana karI levAmAM ja sAruM che. AnAthI bhAvI navAM karmono baMdha aTake che. udayamAM AvatAM karmo samabhAve bhogavAya, ane navAM karmo na baMdhAya to eka divasa evo Ave ke saghaLAM karmono kSaya thaI jAya ane AtmA duHkhathI sarvathA mukta banI jAya. mATe jeNe duHkhathI sarvathA mukta banavuM hoya teNe tapa Adi dvArA pUrve baMdhAyelA karmono nAza karavA prayatna karavo joIe. te na banI zake to paNa svayaM udayamAM AvelA karmone to samabhAve ja bhogavI levA joie. anyathA karma ane duHkhanI ghaTamALa cAlyA karaze. (12) Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 a) 6 sU013] zrItattvArthAdhigamasUtra sAtavedanIya karmanA Astravobhuut-vrtynukmpaa dAnaM sarAgasaMyamAdiyogaH kSattiH miti sadastha | bhUta-anukaMpA, vratI-anukaMpA, dAna, sarAga-saMyama, Adi zabdathI saMyamasaMyama, akAmanirjarA ane bAlatA A sarAgasaMyamAdirUpa yoga, kSamA ane zauca e satAvedanIya karmanA Avo che. (1) bhUta-anukaMpA- bhUta eTale jIva. sarva jIvo pratye anukaMpAnA= dayAnA pariNAma. (2) vratI-anukaMpAvatInA agArI ane aNagAra ema be prakAra che. gRhAvasthAmAM rahIne sthUla prANAtipAta AdipApono tyAga karanAra dezavirati zrAvaka ugArI vratI che. sarva prakAranA pApono tyAga karanAra paMcamahAvratadhArI sAdhuo aNagAra vatI che. baMne prakAranA vratInI bhakta, pAna, vastra, pAtra, Azraya, auSadha AdithI anukaMpA=bhakti karavI e vratI anukaMpA che. (3) dAna-sva-para pratye anugraha buddhithI potAnI vastu parane ApavI. (4) sarAgasaMyama- (saMjavalana) lobhAdi kaSAyo rAga che. rAgathI sahita te sarAga. saMyama eTale prANAtipAta Adi pApothI nivRtti. rAga sahita saMyama te sarAgasaMyama athavA sarAga (rAga sahita) vyaktino saMyama sarAgasaMyama. arthAta saMjavalana kaSAyanA udayavALA munionuM saMyama e sarAgasaMyama che. (5) saMyamasaMyama- jemAM AMzika saMyama hoya ane AMzika asaMyama hoya te saMyamasaMyama, arthAt dezavirati. (6) akAmanirjarA kAma eTale icchA. nirjarA eTale karmono kSaya. svecchAthI karmono nAza te sakAmanirjarA ane icchA vinA karmono nAza te akAmanirjarA. IcchA na hovA chatAM parataMtratA, anurodha, sAdhanano abhAva, roga vagerenA kAraNe pApapravRtti na kare, viSaya sukhanuM sevana na kare, Avela kaSTa zAMtithI sahana kare, ItyAdithI akAmanirjarA thAya. parataMtratAthI akAmanirjarA- jelamAM gayela mANasa, nokara vagere parataMtratAnA kAraNe ISTa viyoganuM ane aniSTa saMyoganuM duHkha sahana kare, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrItattvAthiidhagamasUtra (a) 6 sU0 14 AhAra, suMdara vastra Adino bhoga-upabhoga na kare, AvelI paristhitine zAMtithI sahana kare to akAmanirjarA thAya. anurodha (dAkSiNya ke prIti)thI akAmanirjarA mitra ke svajana vagere ApattimAM Ave tyAre dAkSiNyatAthI ke prItithI temane madada karavA kaSTa sahana kare, vyavahAranI khAtara miSTAnna Adino tyAga kare vagerethI akAmanirjarA thAya. sAdhananA abhAvathI akAmanirjarA- bhikhArI, garIba manuSyo, tiryaMco vagerane zIta-tApa Adi kaSTathI akAmanirjarA thAya. rogathI akAmanirjarA- roganA kAraNe miSTAnna Adino tyAga kare, vaidyAdinI parataMtratA sahana kare, tAva AdinuM duHkha sahana kare vagerethI akAmanirjarA thAya. ahIM sahana karavAnA IrAdA vinA sahana karavAthI akAmanirjarA thAya che. (7) bAlata5- ajJAnatAthI (viveka vinA) thato agnipraveza, paMcAgnitApa, bhRgupata vagere tapa bAlatapa che. (8) kSamA- krodhakaSAyanA udayane rokavo ke udaya pAmelA kaSAyane niSphaLa banAvavo. (9) zauca- lobhakaSAyano tyAga, arthAta saMtoSa. A sarve sAtavedanIya karmanA Asavo che. taduparAMta- dharmarAga, tapanuM sevana, bALa, glAna, tapasvI AdinuM veyAvacca, devagurunI bhakti, mAtA-pitAnI sevA vagerenA zubha pariNAmo paNa sAtAvedanIya karmanA Asavo che. A AsavothI bhavAMtaramAM ke A bhavamAM paNa sukha maLe tevAM zubha karmo baMdhAya che. (13) darzanamohanIyanA Astravokevli-shrut-sngg-dhrm-devaa'vrnnvaado darzanamohasya // 6-14 // kevaLIno, zrutano, saMghano, dharmano ane devono avarNavAda darzanamohanIyano Asava che. (1) kevaLI- rAgadveSa rahita ane kevaLajJAna yukta hoya te kevaLI. kevaLI zarama vagaranA che, kAraNa ke nagna phare che. samavasaraNamAM thatI aplAya AdinI 1. jo tIvrabhAvathI zubha kArya karavAmAM Ave to A bhavamAM paNa tenuM phaLa maLe. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 6 sU0 14] zrItattvArthAdhigamasUtra hiMsAnuM anumodana kare che, kAraNa ke hiMsAthI taiyAra thayelA samavasaraNano upayoga kare che. sarvajJa hovAthI mokSanAM sarva prakAranA upAyo jANavA chatAM AvA tapa-tyAga Adi kaThIna upAyo batAvyAM che. nigodamAM anaMta jIvo na hoi zake. ityAdi rUpe kevaLIno avarNavAda darzanamohanIyano Asrava che. 259 (2) zruta- arthathI tIrthaMkara praNIta ane sUtrathI gaNadhara graMthita AcArAMga vagere aMgasUtro, aupapAtika vagere upAMga sUtro, cheda graMtho vagere zruta che. sUtro prAkRta bhASAmAM=sAmAnya bhASAmAM racAyelAM che. ekanI eka vastunuM nirarthaka vAraMvAra varNana Ave che. vrata, cha jIvanikAya, pramAda vagereno nirarthaka vAraMvAra upadeza Ave che. aneka prakAranA ayogya apavAdo batAvelA che. ityAdi rUpe zrutano avarNavAda darzanamohanIyano Asrava che. (3) saMgha-- sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e cAra prakArano saMgha che. sAdhu-sAdhvIo zarIra AdinI pavitratA rAkhatA nathI. kadI snAna karatA nathI. samAjane bhArarUpa thAya che. samAjanuM anna khAvA chatAM samAjanI sevA karatA nathI. zrAvako ane zrAvikAo snAnane dharma mAnatA nathI, brAhmaNone dAna ApatA nathI, hospiTala vagere ArogyanAM sAdhano banAvatA nathI. ityAdi rUpe saMghano avarNavAda darzanamohanIyano Asrava che. (4) dharma- pAMca mahAvrata Adi aneka prakArano dharma che. dharmanuM pratyakSa phaLa dekhAtuM nathI mATe dharma haMbaka che. dharmathI sukha maLe che evuM che ja nahi. kAraNa ke dharma karavA chatAM duHkhI ane dharma na karavA chatAM sukhI dekhAya che. ityAdi rUpe dharmano avarNavAda darzanamohanIyano Asrava che. (5) deva-- ahIM deva zabdathI bhavanapati Adi deva vivakSita che. devo che nahi. devo hoya to ahIM zA mATe na Ave ? devo madha-mAMsanuM sevana kare che. ityAdi rUpe devono avarNavAda darzanamohanIyano Asrava che. taduparAMta- mithyAtvano tIvra pariNAma, unmArgadezanA, dhArmika lokonAM dUSo jovAM, asad abhiniveza (=kadAgraha), kudeva AdinuM sevana vagere paNa darzanamohanIyanA Asravo che. e AsravothI bhavAMtaramAM saddharma na maLe tevAM karmo baMdhAya che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 6 sU0 15-16-17 duHkhanuM mULa saMsAra che. saMsAranuM mULa darzanamohanIya=mithyAtva che. mATe sAdhake bhUle cUke paNa kevaLI Adino avarNavAda na thai jAya tenI kALajI rAkhavI joie. deva Adi viSe bolatAM pahelAM khUba ja vicAra karavo joie. koino paNa avarNavAda pApa che. jyAre kevaLI Adino avarNavAda mahApApa che. svayaM avarNavAda na bole, paNa anya bole temAM hAjI hA kare, tenuM sAMbhaLe to paNa mahApApa lAge. mATe game tyAre game tenuM sAMbhaLavAmAM ke vAMcavAmAM paNa bahu ja sAvadhagIrI rAkhavAnI jarUra che. (14) cAritramohanIya karmanA Asravo-- kaSAyodayAt tIvrAtmapariNAmazcAritramohasya // 6-15 // kaSAyanA udayathI AtmAnA atyaMta saMkliSTa pariNAmo cAritra mohanIya karmanA Asravo che. 260 samyagdarzanAdi guNasaMpanna sAdhuonI ke zrAvaka AdinI niMdA karavI, temanA u52 khoTA Aropa lagAvavA, temanI sAdhanAmAM vighno UbhA karavAM, temanAM dUSaNo joyA karavAM, svayaM kaSAyo karavA ane anyane karAvavA vagere atyaMta saMkliSTa pariNAmothI bhavAMtaramAM cAritranI prApti na thAya tevAM karmo baMdhAya che. (15) narakagatinA AyuSyanA Asravo-- vadvArama-pazrcitva = nAra sthAyuSa: II 6-6 // atizaya AraMbha ane atizaya parigraha narakAyunA Asravo che. taduparAMta mAMsAhAra, paMcendriyavadha, kRSNalezyAnA pariNAmo, raudradhyAna, tIvra kaSAyo vagere paNa narakagatinA Asavo che. A AsravothI bhavAMtaramAM narakamAM javuM paDe tevA karmo baMdhAya che. (16) tiryaMcagatinA AyuSyanA Asravo-- mAyA tairvayonasya // 6-27 // mAyA tiryaMca AyuSyano Asrava che. kudharmadezanA, AraMbha, parigraha, asatya, atianIti, bahu phUDakapaTa, nIla ke kApota lezyAnA pariNAmo, ArtadhyAna vagere paNa tiryaMca Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 6 sU0 18-19] zrItattvArthAdhigamasUtra 261 AyuSyanA Asavo che. A AsravothI bhavAMtaramAM tiryaMcagatimAM utpanna thavuM paDe tevAM azubha karmo baMdhAya che. (17) manuSyagatinA AyuSyanA Asravo-- atyA'rma-padmihatva-svamAvamAvA-DanvuM na mAnuSasya / 6-18 // alpa AraMbha, alpaparigraha, svAbhAvika(=akRtrima) mRdutA ane svAbhAvika saraLatA e manuSya AyuSyanA Asravo che. tathA vinaya, kaSAyanI alpatA, susvabhAva, deva-gurunI pUjA, atithisatkAra, kApotalezyAnA pariNAma, dharmadhyAna vagere paNa manuSya AyuSyanA Asravo che. (18) ukta narakAyu Adi traNa AyuSyano samudita Asrava- ni:zIna-vratatva ca sarveSAm II 6-21 // zIla' ane vratanA pariNAmano abhAva naraka, tiryaMca ane manuSya e traNe AyuSyono Asrava che. arthAt vrata ane zIlanA pariNAmathI rahita jIva traNe prakAranA AyuSyane bAMdhI zake che. pUrve batAvelA te te AyuSyanA te te Asravo to che ja. taduparAMta zIlavratanA pariNAmano abhAva paNa te traNe prakAranA AyuSyano Asava che. prazna- zIla-vratanA pariNAmano abhAva jema narakAdi AyuSyano Asrava che tema devagatinA AyuSyano paNa Asava che. kAraNa ke bhogabhUmimAM utpanna thayelA yugaliko niyamA devalokamAM utpanna thAya che. yugalikone zIla-vratanA pariNAmano abhAva hoya che. to ahIM zIla-vratanA abhAvane traNa ja AyuSyanA Asrava tarIke kema jaNAvyo ? uttara-- sUtramAM sarveSAM pada che. sarvemAM padathI traNa AyuSya letAM uparokta virodha Ave che. eTale sarvemAM padathI cAreya AyuSyanuM grahaNa ka2vAmAM Ave to A virodha na rahe. paNa prastuta sUtranA bhASyamAM sarveSAM 1. sAdhuone pAMca mahAvrato vrata che. e vratonA pAlana mATe jarUrI piMDavizuddhi (betAlIza doSathI rahita bhikSA meLavavI, gupti, samiti, bhAvanA vagere zIla che. zrAvakone pAMca aNuvrato vrata che. tenA pAlana mATe jarUrI cAra guNavrata, traNa zikSAvrata, abhigraho vagere zIla che. vratonuM nirUpaNa a.7, sU.1mAM Avaze. gupti AdinuM nirUpaNa a.9, sU.2 thI zarU thaze. guNavrata ane zikSAvratonuM varNana a.7, sU.16mAM Avaze. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 2 zrItavAthadhigamasUtra ai0 6 sU0 20-21 padathI traNa ja AyuSyanuM grahaNa karyuM che. sUtrakAra pote ja bhASyakAra che. eTale emanI bhUla che ema paNa jarAya kahI zakAya nahi. AthI AnI pAchaLa kaMIka rahasya hovuM joie. tattva kevalI bhagavaMta jANe. (19) devagatinA AyuSyanA Astravo- sraagsNym-sNymaasNym-'kaamnirjraavanitAsi vaivAya che 6-20 | sarAgasaMyama, saMyamasaMyama, akAmanirjarA ane bAlatA e deva AyuSyanA Astravo che. sarAgasaMyama Adi cAra zabdonA artho A adhyAyanA 13mA sUTamAM AvI gayA che. kalyANamitrano saMparka, dharmazravaNa, dAna, zIla, tapa, bhAvanA, zubha lezyApariNAma, avyakta sAmAyika, virAdhita samyagdarzana vagere paNa deva AyuSyanA Asavo che. (20) azubha nAma karmanA AsavoyovatI visaMvAne vAmaNa nA -22 | mana, vacana ane kAyA e traNa yogonI vakratA kuTila pravRtti tathA visaMvAdana azubha nAma karmanA Asavo che. (1) kAyayogavakratA- kAyAnA rUpAMtaro karI anyane ThagavuM. (2) vacanayogavakatA- jUThuM bolavuM vagere. (3) manoyogavatA-manamAM bIjuM ja hovA chatAM lokapUjA, satkAra, sanmAna vagerenI khAtara bAhya kAyAnI ane vacananI pravRtti judI ja karavI. (4) visaMvAdana- pUrve svIkArela hakIkatamAM kAlAMtare pheraphAra karavo vagere. yadyapi sAmAnyathI visaMvAdana ane vacanayogavakatAno artha eka ja che. paNa sUkSmadaSTithI baMnenA arthamAM bheda che. kevaLa potAne AzrayIne mana, vacana ane kAyAnI pravRtti judI paDatI hoya tyAre yogavakratA kahevAya ane bIjAnA viSayamAM paNa tema thAya to visaMvAdana kahevAya. arthAt kevaLa potAnI viruddha pravRtti te vacanayoga vakratA, ane potAnI vacanayoga vakratAnA kAraNe anyanI paNa viruddha pravRtti thAya te visaMvAdana, jema ke-bhaya AdinA kAraNe khoTuM bole to te vacanayogavakratA che. paNa ekane kaMI kahe ane bIjAne Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 a0 6 sU0 22-23] zrItattvAdhigamasUtra kaMI kahe ema kahIne eka bIjAne laDAve to te visaMvAdana che. tathA nItithI vartanArane paNa ADuM avaLuM samajAvI anIti karAvavI vagere paNa visaMvAdana che. arthAt vacanayogavatAmAM potAnI ja pravRtti viruddha hoya che. jyAre visaMvAdanamAM potAnI ane paranI paNa pravRtti viruddha bane che. mithyAdarzana, vaizunya, asthiracitta, khoTAM mApatolA rAkhavAM, asalI vastumAM nakalI vastunuM mizraNa karavuM, paraniMdA, AtmaprazaMsA, paradravyaharaNa, mahAAraMbha, mahAparigraha, kaThoravacana, asabhyavacana(vyartha bolabola karavuM), vazIkaraNaprayoga, saubhAgyopaghAta vagere paNa azubha nAmakarmanA Asavo che. (21) zubha nAma karmanA Astravo- tapiti zamI / 6-22 | azubha nAma karmanA AstravothI viparIta bhAvo zubha nAmakarmanA Astravo che. mana, vacana ane kAyAnI saraLatA tathA avisaMvAda e cAra zubha nAmakarmanA mukhya Asavo che. taduparAMta dharma pratye AdarabhAva, saMsAramaya, apramAda vagere paNa zubha nAma karmanA Asavo che. (22) tIrthakara nAmakarmanA Asavo darzanavizuddhivinayasaMpannatA zIla-vrateSvanaticAro'bhIkSNaM jJAnopayogA-saMvejI tikSyA-tapasI, saMpa-sAdhu-samAdhi-vaiyAvRttykrnnmrhdaacaary-bhushrut-prvcnbhktiraavshykaaprihaannisrgprbhaavnaa pravacanavatsalatvamiti tIrthakRttvasya // 6-23 // darzanavizuddhi, vinaya, zIla-vratamAM apramAda, vAraMvAra jJAnopayoga ane saMvega, yathAzakti tyAga ane tapa, saMgha ane sAdhuonI samAdhi tathA veyAvacca, arihaMta, AcArya, bahuzruta ane pravacananI bhakti, Avazyaka aparihANi, mokSamArganI prabhAvanA, pravacanavAtsalya e tIrthakara nAmakarmanA Asavo che. (1) darzanavizuddhi- zaMkAdi pAMca aticArathI rahita samyagdarzananuM pAlana. 1. samyagdarzananuM varNana prathama adhyAyanA bIjA sUtramAM AvI gayuM che. pAMca aticAronuM varNana a.7 sUtra-18mAM Avaze. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrItattvAdhigamasUtra (a) 6 sU0 23 (2) vinaya samyajJAna Adi mokSanAM sAdhanono tathA upakArI AcArya Adino yogya satkAra, sanmAna, bahumAna vagere karavuM." (3) zIla-vratamAM apramAda- zIla ane vratonuM pramAda rahita niraticArapaNe pAlana karavuM. -- vAraMvAra jJAnopayoga- vAraMvAra pratikSaNa vAcanA Adi pAMca prakAranA svAdhyAyamAM rata rahevuM. vAraMvAra saMvega- saMsAranAM sukho paNa duHkharUpa lAgavAthI mokSasukha meLavavAnI icchAthI utpanna thayela zubha AtmapariNAma.' yathAzakti tyAga- potAnI zakti pramANe nyAyopArjita vastra-pAtra AdinuM supAtramAM dAna ApavuM. (dAnanA svarUpa mATe juo A 7, sU.33-34). (7) yathAzakti tapa- potAnI zakti pramANe bAhya-abhyatara tapanuM sevana karavuM. (tapanA vistRta varNana mATe juo a.9, sU.19 vagere.) (8) saMgha-sAdhunI samAdhi-saMgha ane sAdhuomAM zAMti rahe tema vartavuM. saMghamAM potAnA nimitte azAMti UbhI na karavI ane anyathI thayela azAMtine dUra karavI. sIdAtA zrAvakone dharmamAM joDavA, sAdhuo saMyamanuM suMdara pAlana karI zake e mATe zakya karI chUTavuM vagere. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e saMgha che. sAdhuono saMghamAM samAveza hovA chatAM ahIM sAdhuono alaga nirdeza saMghamAM sAdhuonI pradhAnatA jaNAvavA che. (9) saMgha-sAdhuonuM veyAvacca- Arthika ke anya koI ApattimAM AvelA zrAvakone anukULatA karI ApavI. sAdhuone AhAra-pANI AdinuM dAna karavuM. mAMdagImAM auSadha AdithI sevA karavI vagere. (10) arihaMtabhakti- rAgAdi aDhAra doSothI rahita hoya te arihaMta. guNonI stuti, vaMdana, puSpAdithI pUjA ityAdi rIte arihaMtanI bhakti karavI. 1. vinayanuM vistRta varNana 9mA adhyAyanA 23mA sUtramAM Avaze. 2. pramAdanA vistRta varNana mATe juo a.8, sUtra-1. 3. svAdhyAyanA vistRta varNana mATe juo a.9, sUtra-25. 4, saMvega lAvavAnA upAya mATe juo a.7, sUtra-7. 5. veyAvaccenA vizeSa varNana mATe juo a.9, sUtra-24. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 6 sU0 23] zrItattvAthadhigamasUtra 265 (11) AcAryabhakti-pAMca indriyono jaya ityAdi 36 guNothI yukta hoya te AcArya. AcArya padhAre tyAre bahumAnapUrvaka sAme javuM, vaMdana karavuM, praveza mahotsava karavo vagere rIte AcAryanI bhakti karavI. (12) bahuzrutabhakti- ghaNAzrutane zAstrone jANanAra bahuzruta kahevAya. bahuzruta pAse vidhipUrvaka abhyAsa karavo, vinaya karavo, temanA bahuzrutapaNAnI prazaMsA-anumodanA karavI vagere bahuzrutabhakti che. (13) pravacanabhakti- pravacana eTale AgamazAstra vagere mRta. dararoja navA navA kRtano abhyAsa karavo, abhyasta zratanuM pratidina parAvartana karavuM, anyane zruta bhaNAvavuM, zrutano pracAra karavo vagere aneka rIte zrutabhakti thaI zake che. (14) Avazyaka aparihANi- je avazya karavuM joIe, jenA vinA cAle nahi te Avazyaka. sAmAnyathI sAmAyika Adi che Avazyaka che. paNa ahIM Avazyaka zabdathI saMyamanA nirvAha mATe jarUrI sarva kriyAo samajavI. saMyamanI sarva prakAranI kriyAo bhAvathI samayasara vidhipUrvaka karavI e Avazyaka aparihaNi che. bhAvathI eTale mAnasika upayogapUrvaka upayoga vinAnAM sarva dhArmika anuSThAno dravya anuSThAno che. dravya anuSThAnothI AtmakalyANa na thAya. (15) mokSamArga prabhAvanA- samyajJAna, samyagdarzana ane sammacAritra e traNa mokSano mArga(=mokSaprAptino upAya) che. mokSamArganI prabhAvanA eTale svayaM mokSamArganuM pAlana karavA sAthe anya jIvo paNa mokSamArga pAme e mATe upadeza Adi dvArA mokSamArgano pracAra karavo. (16) pravacana vAtsalya- ahIM pravacana zabdathI zratadhara bALa, vRddha, glAnara, tapasvI, zaikSaka, gaNa vagere muni bhagavaMto samajavA. temanA upara saMgraha, upagraha ane anugrahathI vAtsalyabhAva rAkhavo te pravacana vAtsalya. saMgraha eTale abhyAsa Adi mATe Avela parasamudAyanA 1. ahIM zrI haribhadrasUri ma.nI TIkAmAM bahuzrutano artha upAdhyAya karavAmAM Avyo che. jayAre zrI siddhasena gaNinI TIkAmAM upAdhyAya vAcanAcArya hovAthI "AcAryabhakti' e padathI AcArya ane upAdhyAya baMnenuM grahaNa karyuM che. 2. glAna AdinA artha mATe juo a.9, sUtra-24 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrItattvAdhigamasUtra (a) 6 sU0 23 sAdhuno zAstrokta vidhipUrvaka svIkAra karavo, potAnI pAse rAkhIne abhyAsa Adi karAvavuM. upagraha eTale sAdhuone jarUrI vastra, pAtra, vasati Adi meLavI ApavuM. anugraha eTale zAstrokta vidhi mujaba sAdhuone bhakta-pAna Adi lAvI ApavuM. athavA pravacana eTale pravacananI=jinazAsananI ArAdhanA karanAra sAdharmika. jema mAtA potAnA putra upara akRtrima sneha dhAraNa kare che tema sAdharmika upara akRtrima sneha rAkhavo e pravacana vAtsalya che. (1) arihaMta (2) siddha (3) pravacana (4) AcArya-guru (5) sthavira (6) upAdhyAya (=bahuzruta) (7) sAdhu (8) jJAna (vAcanAdi pAMca prakAranA svAdhyAyathI sUtrArthano abhyAsa) (9) samyagdarzana (10) vinaya (11) Avazyaka kriyA (12) mUlaguNauttaraguNarUpa cAritra (13) dhyAna (14) tapa (15) dAna (16) veyAvacca (17) saMgha (18) jJAna ( nUtana strArthano abhyAsa) (19) zrutajJAna( zraddhA, pracAra Adi) (20) zAsana prabhAvanAe vIza sthAnakonI(=padonI) ArAdhanAthI tIrthaMkara nAmakarma baMdhAya che. arihaMta Adi vIza padono A sUtramAM jaNAvelA AsavomAM yathAyogya samAveza thaI jAya che. A Asavo samudita(=badhA bhegA maLIne) athavA pratyeka (eka eka) ke be, traNa vagere paNa tIrthaMkara nAmakarmanA Asavo che. A AstravonA sevananI sAthe jayAre jagatanA sarva jIvo pratye viziSTa prakAranI karuNA jAge che tyAre tIrthaMkara nAmakarmano nikAcita baMdha thAya che. tIrthakaranA jIvo tIrthaMkaranA bhavathI pUrvanA trIjA bhave arihaMta Adi (vIza sthAnakanA) padonI ArAdhanA kare che, ane "aho ! A Azcarya che ke sakaLa guNasaMpanna tIrthakaroe prarUpela skurAyamAna tejavALuM pravacana hovA chatAM mahAmohanA aMdhakArathI sukhano sAco mArga nahi dekhAvAthI atyaMta duHkhI ane vivekathI rahita jIvo A gahana saMsAramAM bhamyA kare che, mATe huM A jIvone pavitra pravacana ( jainazAsana) pamADIne A saMsAramAMthI (yathAyogya) pAra utAruM' e pramANe jagatanA saghaLA jIvo pratye sarvotkRSTa karuNA bhAvanA bhAve che. pratyeka kSaNe uttarottara A bhAvanA atyaMta vRddhi pAmatI jAya che. sadA parArthavyasanI(=paranuM kalyANa karavAnA vyasanavALA) ane karuNAdi Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 6 sU0 24-25] zrItattvAdhigamasUtra 267 aneka guNothI yukta te jIvo mAtra AvI bhAvanA bhAvIne besI rahetA nathI, kintu je je rIte jIvonuM kalyANa thAya te te rIte prayatna kare che. AthI teo tIrthakara nAmano nikAcita baMdha kare che. mukhyatayA tIrthaMkaranA bhavathI pUrvanA trIjA bhavamAM tIrthakara nAmakarma baMdhAya che ane nikAcita thAya che. paNa kyAreka trIjA bhavathI AgaLanA bhAvamAM paNa tIrthakara nAmakarma baMdhAya evuM bane, paNa nikAcita na thAya, nikAcita to trIjA bhave ja thAya. anikAcita baMdhAyeluM tIrthakara nAmakarma jatuM paNa rahe. sAvaghAcAryanuM zuddha prarUpaNAthI baMdhAyeluM tIrthakara nAma karma usUtra prarUpaNAthI jatuM rahyuM. (23) nIca gotranA AsavopraatmniNdaaprshNse sadasadguNAcchAdanodbhAvane ca nIcaitraya 6-24 | paraniMdA, AtmaprazaMsA, sadguNa-AcchAdana, asadguNa-udbhAvana e nIcagotranA Avo che. (1) paraniMdA- anyanA vidyamAna ke avidyamAna doSo kubuddhithI pragaTa karavA. (2) AtmaprazaMsA- svanA vidyamAna ke avidyamAna guNo svotkarSa sAdhavA pragaTa karavA. (3) sadguNAcchAdana- paranA vidyamAna guNone DhAMkavA, prasaMgavazAt paranA guNone prakAzamAM lAvavAnI jarUra hovA chatAM IrSyA AdithI na lAvavA. (4) asaguNobhAvana- potAnAmAM guNo na hovA chatAM svotkarSa sAdhavA guNo che evo dekhAva karavo. taduparAMta- jAti Adino mada, paranI avajJA(tiraskAra), paranI mazkarI, dhArmikajanano upahAsa, mithyA kIrti meLavavI, vaDIlono parAbhava karavo vagere paNa nIcagotra karmanA Asavo che. (24) ucca gotranA Astravotaviparyayo nI raivRjyanutye vottarI che 6-raka nIcagotranAM kAraNothI viparIta kAraNo, eTale ke svaniMdA, paraprazaMsA, saguNAcchAdana ane asaguNodbhAvana, tathA namravRtti ane anutyeka e cha ucca gotrakarmanA ADhavo che. (1) svaniMdA potAnA doSone pragaTa karavA. (2) paraprazaMsA paranA guNone pragaTa karavA, Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrItavAthiidhagamasUtra [a) 6 sU0 26 (3) saguNAcchAdana- svotkarSathI bacavA potAnA vidyamAna guNone DhAMkavA. (4) asaguNobhAvana- potAnA durguNone pragaTa karavA. yadyapi ahIM svaniMdA ane asaddaguNodbhAvanano artha samAna che. chatAM svaniMdAno potAnI laghutA batAvavA vidyamAna ke avidyamAna potAnA doSone pragaTa karavA evo artha karavAmAM Ave ane asaguNoddabhAvanano vidyamAna durguNone pragaTa karavA evo artha karavAmAM Ave to baMnenA arthamAM kaMIka phera paDe. athavA AtmaniMdA eTale potAnAmAM kevaLa doSo jovA, pragaTa na karavA; ane asaguNobhAvana eTale potAnA durguNotradoSo bahAra pragaTa karavA evo artha karavAmAM Ave to e baMnenA arthamAM bheda paDe. athavA sadguNa-AcchAdanano viparIta artha sadgaNodbhAvana ane asadgaNaubhAvanano viparIta artha asadgaNAcchAdana paNa thaI zake. paranA guNonuM prakAzana e sadgaNodbhAvana che ane paranA doSone DhAMkavA e asadguNAcchAdanache A arthamAM paraprazaMsA ane saguNa ubhAvanano artha samAna che. AthI sadguNa-AcchAdanano viparIta artha svasadguNAcchAdana potAnA guNone DhAMkavA evo, ane asaguNa-ubhAvanano viparIta artha para asaguNAcchAdana=bIjAnA doSone DhAMkavA evo karavAmAM Ave to svaniMdA Adi cArenA artho bhinna thaze. (5) namravRtti- guNI puruSo pratye namratA ane vinayapUrvaka vartavuM. (6) anuseka- viziSTa vyuta AdinI prApti thavA chatAM garva na karavo. taduparAMta jAti Adino mada na karavo, paranI avajJA na karavI, mazkarI na karavI, dhArmikonI prazaMsA karavI vagere paNa ucca gotrakarmanA Asavo che. (25) aMtarAyakarmanA AstravovinarAmanAtha | 6-26 dAna AdimAM vidana karavo e kramazaH dAnAMtarAya AdinA Astravo che. 1. jema svotkarSathI bacavA vidyamAna paNa potAnA guNone chupAvavA e doSa rUpa nathI, kintu guNarUpa che; tema potAnI ladhutA batAvavAmAM svamAM avidyamAna doSone paNa kahevA e doSarU5 nathI, kintu guNarUpa che. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 6 sU0 26] zrItattvArthAdhigamasUtra 269 dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya ane vIryaMtarAya e pAMca prakAranuM aMtarAya karma che. anyane dAnamAM vighna (=aMtarAya) karavAmAM Ave to dAnAMtarAya, lAbhamAM vighna karavAmAM Ave to lAbhAMtarAya, bhogamAM aMtarAya karavAmAM Ave to bhogAMtarAya, upabhogamAM aMtarAya karavAmAM Ave to upabhogAMtarAya ane vIryamAM aMtarAya karavAmAM Ave to vIryaMtarAya karmano Asrava=baMdha thAya che. dAna-sva paranA anugrahanI buddhithI svavastu parane ApavI. lAbha- vastunI prApti. bhoga- eka ja vAra bhogavI zakAya tevA zabdAdi viSayono upayoga karavo. upabhoga- anekavAra bhogavI zakAya tevA strI, vastra Adi padArthono upayoga karavo. vIrya- Atmika zakti. (1) dAnAMtarAya- dAna ApanAra dAna na ApI zake tevo prayatna karIne dAnamAM vighna karavo. zAnadAna Adi aneka prakAre dAna che. je je dAnamAM vighna karavAmAM Ave te te dAnAMtarAya karma baMdhAya. jJAnadAna karanArane (=bhaNAvanArane) jJAnadAnamAM aMtarAya karavAthI jJAnadAnAMtarAya karma baMdhAya. jethI e karma udayamAM AvatAM jJAna hovA chatAM bIjAne jJAna ApI zakAya nahi. koinA satkAra-sanmAnanA dAnamAM aMtarAya karavAthI guNIne satkAra-sanmAnanuM dAna na karI zakAya tevAM karmo baMdhAya. e pramANe supAtradAna, abhayadAna vagere vize paNa samajavuM. (2) lAbhAMtarAya-- jJAna, dhana AdinI prAptimAM anyane vighna karavAthI jJAna, dhana AdinA lAbhAMtarAyanA karmo baMdhAya che. jema ke bIjAne jJAnaprAptimAM vighna ka2vo, corI, anIti vagere karI anyanA dhanalAbhamAM aMtarAya karavo vagere. (3) bhogAMtarAya- nokara Adine samayasara khAvA na ApavuM ke samayasara khAi na zake tevAM kAryo batAvavA vagere rIte bIjAnA bhogamAM aMtarAya karavAthI bhogAMtarAya karma baMdhAya. (4) upabhogAMtarAya-parastrI apaharaNa, kleza-kaMkAsa karAvavo vagere rIte strI AdinA upabhogamAM vighna karavAthI upabhogAMtarAya karma baMdhAya. 1. pAMca aMtarAyanI vizeSa vigata mATe juo a.8, sUtra-14. 2. dAnanA svarUpa mATe juo a.7, sU.33-34. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrItattvAthiidhagamasUtra [a) 6 sU0 26 (5) viryAtarAya- anyanI zaktino nAza karavo (baLadanI khasI karavI vagere), dhArmika kAryomAM zakti anusAra pravRtti na karavI, koInA tapa AdinA utsAhane bhAMgI nAkhavo, anyane tapa AdimAM aMtarAya karavo vagere rIte aMtarAya karmano baMdha thAya che. prazna- ahI je je karmanA je je Asavo batAvyA che, te te AsavonI hayAtimAM te te ja karmo baMdhAya che, ke anya karmo paNa baMdhAya che. uttara-ahIM je je karmanA je je Asavo che te te AsavonI hayAtimAM te te ja karmo baMdhAya che evuM nathI, anya karmo paNa avazya baMdhAya che. saMsArI dareka jIvane game te Asava hoya paNa pratyeka samaye sAta karyo ane AyuSya baMdhAya tyAre pratyeka samaye ATha karmo avazya baMdhAya che. chatAM ahIM amuka amuka AsavothI amuka amuka karmo baMdhAya che evuM kathana rasabaMdhane AzrayIne karavAmAM AvyuM che. arthAt te te AsavathI te te karmamAM rasa vadhAre paDe ane anya karmamAM rasa bahu ja ocho paDe. cAra prakAranA baMdhamAM mukhyatA rasabaMdhanI che. dA.ta. dAnamAM vighna karavAnA adhyavasAya AtmAmAM utpanna thAya tyAre dAnAMtarAya karmanA baMdhanI sAthe anya jJAnAvaraNIya Adi karmano paNa baMdha thAya che, paNa dAnAMtarAyamAM rasa ghaNo paDe che, ane anya karmomAM rasa ati nyUna paDe che. Ama anya Asavo viSe paNa jANavuM. prazna- saMyama, dezavirati Adi devagatinA Asavo hovAthI temane dharma kema kahevAya ? dharmanuM mukhya phaLa mokSa che, mokSa karmanA saMvarathI ane nirjarAthI thAya, eTale je saMvara ane nirjarAnuM kAraNa bane te ja dharma kahevAya, devagati AdinuM kAraNa bane tene dharma kema kahevAya ? zubha Asavo paNa saMsAranAM kAraNo che. uttara- koI paNa prarUpaNA nizcaya ane vyavahAra e be nayothI thAya che. eTale ahIM jo nizcaya nayathI vicAravAmAM Ave to dezavirati Adi dharma saMvara ane nirjarAnuM ja kAraNa che. vyavahAranayane AzrayIne dezavirati Adine devagati AdinA kAraNa tarIke jaNAvavAmAM Ave che. devagatinuM kAraNa saMyama Adi dharma nathI, kintu temAM rahelI kaSAyanI zubha pariNati 1. cAra prakAranA baMdhanI samajutI mATe juo a.8, sUtra-4. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 a) 6 sU0 26] zrItattvAthiidhagamasUtra che. eTale devagati Adi karmanA AsavanuM kAraNa prazasta rAga-draSanI pariNati che. eTale devagati Adi karmanA AsavanuM kAraNa prazasta rAgavaiSanI pariNati che. saMyama AdimAM jeTalA aMze rAga-dveSa teTalA aMze te AsavanuM kAraNa bane che. prazasta rAga-dveSa zubha AsavanuM ane aprazasta rAga-dveSa azubha AsavanuM kAraNa bane che. chatAM upacArathI (=vyavahArathI) saMyama Adine devagati AdinA Asava kahevAmAM Ave che. apunarbalakathI AraMbhI 10mA guNasthAna sudhI dareka AtmA mokSa mATe dharma kare che. te darekamAM jeTalA aMze rAga-dveSanI pariNati ochI teTalA aMze Asava alpa ane saMvara-nirjarA vadhAre thAya che. apunarbalakathI samyagdaSTimAM samyagdaSTithI dezaviratimAM ema uttarottara sAdhakamAM rAga-dveSanI pariNati nyUna hovAthI Asava ocho ane saMvara-nirjarA vadhAre thAya che. apunabaMdhakanI apekSAe samyagdaSTi vadhAre saMvara-nirjarA kare che. samyagdaSTinI apekSAe dezavirati vadhAre saMvara-nirjarA kare che. dezaviratinI apekSAe samyagdaSTine ane samyagdaSTinI apekSAe apunabaMdhakane Asava vadhAre hoya che. AnuM tAtparya e AvyuM ke dharma to saMvara ane nirjarAnuM ja kAraNa che. paNa tenI sAthe rahelI prazasta rAga-dveSanI mAtrA te te karmanA zubha ke azubha karmanA AsavanuM kAraNa bane che. AthI koI ema kahetuM hoya ke dhArmika anuSThAno kriyAkAMDo AsavanAM kAraNo che tethI heya che, to te tadana asatya che. dhArmika anuSThAno saMvara ane nirjarAnAM eTale ke mokSanA ja kAraNo che. paNa dharma sAthe rahelI rAga-dveSanI pariNati AsavanuM kAraNa bane che. mATe ja prastutamAM saMyamane sarAga evuM vizeSaNa lagADavAmAM AvyuM che. vItarAga saMyama kevaLa nirjarAnuM ja kAraNa bane che. jema ghI-goLathI banAvela lADavA gaLyA hoya che, paNa jo temAM methI nAMkhavAmAM Ave to kaDavA lAge che. jema jema methI vadhAre tema tema kaDavAza paNa vadhAre. ahIM kaDavAza lADavAnI che ke methInI che? ahIM kaDavAza methInI hovA chatAM lADavAne kaDavA kahevAmAM Ave che. tema dharmanA badhA anuSThAno mIThA lADavA samAna che, ane tenI sAthe rahelI rAga-dveSanI pariNati methI samAna che.' 1. zrAddhavarya paMDita zrI prabhudAsa becaradAsanA vivecanano bhAva ahIM lIdho che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrItattvAthiidhagamasUtra (a) 6 sU0 26 Aje jeo mokSane uddezIne dharmanuM AcaraNa kare che tevA dharmI AtmAo amuka jarUrI vyavahAranA niyamo pALI zakatA nathI evuM paNa bane che. temanA A doSone AgaLa karIne jemane dharmano khapa nathI, dharma gamato nathI, tevAo dharmane vakhoDe che. temaNe upara kaheluM dRSTAMta yAda rAkhavuM joIe. lADavAmAM ghI-goLa alpa hoya ane methI vadhAre hoya to temAM ghI goLa hovA chatAM tenI khabara na paDe, teno svAda na dekhAya. tema jeo ati alpa dharma kare che teomAM dharmanI unnati thaI hovA chatAM saMsAranI pariNati hajI vadhAre hovAthI dharmathI thayelI sAmAnya unnati ApaNane dekhAtI nathI. bAkI temAM alpAMze paNa unnati avazya thaI hoya che. AthI AvA (jemanAmAM alpAMze unnati thaI che tevA) dhArmikonA amuka amuka doSone AgaLa karIne dharmane doSa Apavo e narI ajJAnatA che. dharma to darekanI unnati ja kare che. paNa sAthe rahelI kaSAyanI pariNati avanati kare che. eTale dharmInA jIvanamAM dekhAtI truTionuM kAraNa dharma nathI, kintu tenI sAthe rahelI rAga-dveSanI pariNati che. AthI dharmInA jIvanamAM jyAre jyAre truTio dekhAya tyAre tyAre dharma tarapha karaDI najara na karatAM rAga-dveSa tarapha karaDI najara karavI e ja hitAvaha che. (26). Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 7 sU0 1] 273 zrItattvAthadhigamasUtra siAtamo adhyAya pUrve chaThThA adhyAyanA teramA sUtramAM vratI zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. vrata uparathI vratI zabda banyo che. eTale vrata ane vratanuM jJAna karAvavuM Avazyaka che. AthI A adhyAyamAM vratanI vyAkhyA, sAdhunAM tathA zrAvakanAM vratonuM svarUpa, vratInI vyAkhyA vagere jaNAvavAmAM AvyuM che. jIvAdi sAta tattvonI apekSAe A adhyAyamAM AsavatattvanuM varNana che. kAraNa ke AmAM vratanA aticAronuM varNana karavAmAM AvyuM che. vratanA aticAro AsavarUpa che. vratanA aticAronuM jJAna karAvavA vratonuM paNa jJAna karAvavuM joIe. AthI A adhyAyamAM vratanuM svarUpa vagere jaNAvIne AsavarUpa vratanA aticAronuM varNana karavAmAM AvyuM che. vratanI vyAkhyAhiMsA-nRta-steyA-hA-pazcimyo-vitirvatam II 7-2 hiMsA, amRta(=asatya), sleya(=corI), abrahmasUtramaithuna) ane parigraha e pAMca pApone jANIne zraddhApUrvaka mana, vacana ane kAyAthI e pAMca pApothI aTakavuM e vrata. hiMsAnA pApathI aTakavuM te hisAviramaNavrata. asatyanA pApathI aTakavuM te mRSAvAdaviramaNavrata. ema yAvat parigrahathI aTakavuM te parigraha viramaNavrata. mukhya pApo pAMca hovAthI mukhya vrato pAMca che. temAM paNa hisAviramaNavrata(=ahiMsA vrata) mukhya che. zeSa cAra vrato jema dhAnyanI rakSA karavA khetaramAM cAre bAju vADa hoya che tema prathama vratanI rakSA mATe vADa svarUpa che. yadyapi sAdhuone mATe chaThuM rAtribhojana viramaNavrata paNa che. chatAM ahIM mukhya=sarvasAmAnya vratonI gaNatarI hovAthI teno ullekha karyo nathI. ahIM vratanI vyAkhyAmAM vratane nivRtti rUpa batAvela che, paNa athapattithI ta nivRtti-pravRtti ubhaya svarUpa che. kAraNa ke nivRtti-pravRtti 1. hiMsA AdinI vyAkhyA mATe juo A adhyAyamAM sUtra-8 vagere. 2. 22 jinezvaronA zAsanamAM A vrata nathI. tema ja zrAvakanAM vratomAM paNa enI vrata tarIke gaNatarI karavAmAM AvI nathI. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrItattvAdhigamasUtra [a0 7 sU0 1 pitA-putranI jema sApekSa che. hiMsA AdithI nivRtta thatAM jIva zAstravihita kriyAmAM pravRtti kare che. ahIM nivRttinI pradhAnatAthI vratane nivRttirUpa batAvavAmAM Avela che. prazna- sarva sAdhanAnuM dhyeya rAga-dveSane dUra karavAnuM che. kAraNa ke rAgaSathI pApapravRtti thAya che. pApapravRttithI karmabaMdha thAya che. karmabaMdhathI saMsAramAM paribhramaNa thAya che. saMsAraparibhramaNamAM kevaLa duHkhano ja anubhava thAya che. Ama duHkhanuM mULa rAga-dveSa(=kaSAyo) che. AthI vratIe rAgavaiSa-kaSAyo nahi karavAno niyama levo joie. rAga-dveSa dUra thatAM pApapravRtti enI meLe ja aTakI jAya, cAvI khalAsa thatAM ghaDiyALa aTake che tema. AthI rAga-dveSa nahi karavAnA niyamanuM vidhAna na karatAM hiMsA Adi pApathI aTakavAnA niyamanuM vidhAna kema karavAmAM AvyuM che ? uttara- vAta satya che. sakaLa duHkhonuM mULa rAga-dveSa-kaSAyo che. AthI rAga-dveSane dUra karavA e sAdhanAnuM mukhya dhyeya che. chatAM rAga-dveSa mAnasika pariNAma hovAthI prAraMbhamAM sarvathA dUra na thaI zake. eTale prathama to rAgavaiSane jenAthI puSTi maLatI hoya tene aTakAvavAnI jarUra che. puSTinA abhAve samaya jatAM rAga-dveSa sarvathA naSTa thaI jAya. rogano nAza karavo hoya to prathama je kAraNothI roga vRddhi pAmato hoya te kAraNo dUra karavAM joie. pachI davA levAthI rogane jatAM vAra na lAge. tema ahIM rAga-dveSa pApanI pravRttithI vRddhi pAme che. mATe prathama tene aTakAvavI joie. pachI zubha pravRtti rUpa davAnuM sevana karavAthI alpakALamAM rAga-dveSa rUpa rogano nAza thaI jAya. jema jIvana TakAvavA AhAra joie che, AhAra na maLe to mRtyu thAya che, tema rAga-dveSane jIvavA pApapravRtti AhAra che. AthI jo pApapravRtti rUpa AhAra baMdha karavAmAM Ave to rAga-dveSa-kaSAyo lAMbo samaya na TakI zake. eTale sAdhake sarva prathama hiMsA Adi pApano tyAga karavApUrvaka zubha anuSThAnonuM sevana karavuM e ja hitAvaha che. pApo aneka prakAranAM che. temAM ahIM jaNAvelAM hiMsA Adi pAMca pApo mukhya che. AthI sarvaprathama e pAMca pApono tyAga karavAnuM vidhAna che. prAraMbhamAM rAga-dveSano sarvathA tyAga azakya che. paNa rAga-dveSathI thatAM pApono sarvathA tyAga zakya che, jema Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 1] zrItattvArthAdhigamasUtra 275 varasAda rokavo azakya che, paNa chatrI Adi sAdhanothI ApaNuM zarIra ke kapaDA bhInAM na thAya e zakya che tema. bIjI vAta. karmabaMdhanA mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e cAra kAraNo che. e dRSTie paNa prathama mithyAtvanA tyAgapUrvaka aviratino=pApa pravRttino tyAga karavo joie. aviratinA tyAga pachI ja kaSAyono (rAgadveSano) tyAga thai zake che ane pachI ja yogano tyAga thai zake che. trIjI vAta. pAMca Asrava rAga-dveSa rUpa zatrunA hathiyAra rUpa che. zatrumAM baLa game teTaluM hoya paNa jo te hathiyArathI rahita hoya to DhIlo paDI jAya che, rAMka banI jAya che. gusso Avyo, paNa hiMsAdino niyama hovAthI jIvane marAya nahi, asatya bolAya nahi. Ama gusso akiMcitkara banI jAya che. Ama hiMsAdinA niyamathI rAgAdi nirbaLa banI javAthI potAnuM kArya na karI zakavAthI akiMcitkara banI jAya che. pAMca pApono sarvathA tyAga karyA pachI rAga-dveSa saMsAranA poSaka nahi, kiMtu zoSaka bane, sAdhanAmAM bAdhaka nahi, kiMtu sAdhaka bane. jema gaTaranuM gaMduM pANI pIvAmAM Ave to roga thAya, paNa e ja pANI sUryanI garamIthI zoSAine=varALa banIne upara jAya. temAMthI vAdaLo baMdhAya, pachI varasAda dvArA nIce Ave. have e pANI roga na kare, kiMtu Arogya kare. je pANI pahelAM roga karanAruM hatuM te ja pANI have Arogya karanAruM thai gayuM. kAraNa ke enuM zuddhikaraNa thai gayuM che. e ja pramANe mithyAtva-aviratinI sAthe rahelA kaSAyo saMsArapoSaka bane che. samyagdarzana-viratinI sAthe rahelA kaSAyo saMsArazoSaka bane che. kAraNa ke kaSAyonuM zuddhikaraNa thai gayuM hoya che, arthAt kaSAyo prazasta banI gayA hoya che. cothI vAta. karemi bhaMte sUtrano pATha bolIne sAmAyika karavAnI pratijJA levAmAM Ave che. sAmAyika eTale samatA. samatA eTale kaSAyono abhAva. paNa ahIM sarvathA kaSAyono abhAva azakya che. eTale te te kakSAnA sAdhakane AzrayIne apratyAkhyAnI ke pratyAkhyAnAvaraNa rUpa kaSAyono (rAgadveSano) niyama levAmAM Ave ja che. (1) Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra ukta pAMca vratanA be bhedo- leza-sarvatonu-mahatI // 7-2 // hiMsAdi pApothI dezathI (AMzika ke skUla) nivRtti te aNuvrata ane sarvathA (sUkSmathI) nivRtti te mahAvrata che. 276 [a0 7 sU0 2 pAMca mahAvrato-- (1) prANAtipAtaviramaNa vrata- sarva prakAranA jIvonI hiMsAno tyAga. (2) mRSAvAdaviramaNa vrata- sarva prakAranA asatyano tyAga. (3) adattAdAnaviramaNa vrata- sarva prakAranI corIno tyAga. (4) maithunaviramaNa vrata- sarva prakAranA maithunano (=viSayono) tyAga. (5) parigrahaviramaNa vrata- sarva prakAranA parigrahano tyAga. pAMca aNuvrato- (1) sthUlaprANAtipAtaviramaNa vrata- niraparAdhI trasajIvonI saMkalpapUrvaka nirapekSa hiMsAno tyAga. (1) A vratamAM trasa ane sthAvara e be prakAranA jIvomAMthI trasa jIvonI ja hiMsAno tyAga karavAmAM Ave che. gRhasthapaNAmAM sthAvara jIvonI hiMsAno tyAga azakya che. (2) temAM paNa saMkalpathI, eTale ke mAravAnI buddhithI, hiMsAno tyAga karavAmAM Ave che. mAravAnI buddhi na hovA chatAM khetI-rasoi AdinI pravRttimAM ajANatAM ke sahasA vagere kAraNothI trasa jIvo haNAi jAya to te AraMbhajanya hiMsAno tyAga thato nathI. (3) temAM paNa niraparAdhI jIvonI ja hiMsAno tyAga karavAmAM Ave che.koi badamAsa strInI lAja leto hoya, gharamAM cora peTho hoya, hiMsaka prANI humalo kare, kUtaruM karaDavA Ave, rAjA hoya to zatrunI sAthe laDavuM paDe, vagere prasaMgomAM aparAdhIne yathAyogya zikSA Adi karatAM sthUlahiMsA thai jAya che. aparAdhIne mAravo paDe to temAM thatI hiMsAno tyAga thato nathI. (4) temAM paNa nirapekSa hiMsAno tyAga che. sApekSa hiMsAno tyAga thato nathI. ni25rAdhI hovA chatAM kAraNasara pramAdI putra Adine, barobara kAma na karanAra nokara Adine, ke apalakSaNA baLada Adine mAravAno prasaMga 1. jIvonA bhedonI samajUtI mATe juo a.1, sUtra-10 vagere. 2. hiMsA Adi pAMca pApanI vyAkhyA graMthakAra svayameva A adhyAyanA AThamA sUtrathI zarU ka2ze. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 a) 7 sU0 2] zrItattvArthAdhigamasUtra Ave to nirapekSapaNe na mAravuM, eTale ke gusse thaIne tenA prANanI darakAra karyA vinA nirdayatAthI na mAravuM. bahArathI gusso batAvavo paDe ke mAravuM paDe to paNa hRdayamAM to kSamA ja dhAraNa karavI. hiMsAnA prakAro hiMsA sthAvara(sUkSma) trasa(sthUla) (50) AraMbhajanya saMkalpaja (25) aparAdhI niraparAdhI(12A) sApekSa nirapekSa(dA) Ama mahAvratanI apekSAe aNuvratamAM rUpiyAmAM eka AnI (savA cha nayA paisA) jeTaluM ahiMsAnuM pAlana thAya che. phaLa- A vratanA pAlanathI hiMsA saMbaMdhI krUra pariNAmanA pApathI bacI javAya che. jIvadayAnuM vizeSa pAlana thAya che. (2) sthUla mRSAvAdaviramaNa vrata- kanyA-alIka, go-alIka, bhUmialIka, nyAsa-apahAra, kUTasAkSI e pAMca prakAranA asatyano tyAga. (1) kanyA-alIka- sagapaNa vagere prasaMge kanyA saMbaMdhI alIkaHkhoTuM bolavuM. dA.ta. kanyA rUpALI na hovA chatAM rUpALI kahevI. ahIM kanyA e upalakSaNa che. eTale dvipadaprANI(=be pagavALA jIvo) saMbaMdhI sarva prakAranA asatyano kanyA-alIkamAM samAveza thAya che. AthI dAsa-dAsI vagere saMbaMdhI asatyano paNa kanyA-alIkamAM samAveza thaI jAya che. (2) go-alIka gAya saMbaMdhI asatya bolavuM. gAyanA aMgamAM amuka prakArano roga hovA chatAM tene rogarahita kahIne anyane ThagavAno prayatna karavo vagere. ahIM gAyanA upalakSaNathI catuSpada(=cAra pagavALA), bheMsa vagere sarva pazuo saMbaMdhI asatyano go-alIkamAM samAveza thAya che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 2 (3) bhUmi-alIka- bhUmi saMbaMdhI asatya. bhUmi phaLadrupa na hovA chatAM phaLadrupa kahIne anyane ThagavAno prayatna karavo vagere. ahIM bhUminA upalakSaNathI sarvaprakAranI saMpatti saMbaMdhI asatyano bhUmi-alIkamAM samAveza thAya che. 278 (4) nyAsa-apahAra- nyAsa eTale thApaNa. pUrve thApaNa rUpe mUkelA paisA levA Ave tyAre nathI ApyA ema kahIne thApaNano apahAra=asvIkAra karavo te nyAsa-apahAra. jo ke A corIno ja eka prakAra che. chatAM e corI asatya bolIne karAtI hovAthI, emAM asatyanI pradhAnatA hovAthI eno asatyamAM samAveza karyo che. (5) kUTasAkSI- korTa AdinA prasaMge koinI khoTI sAkSI pUravI. khoTI sAkSIthI bIjAnA pApane paNa puSTi maLatI hovAthI phUTasAkSI asatyane uparanA cAra asatyathI judo gaNela che. asatyanA aneka prakAra che, temAM A pAMca prakAranA asatyathI AdhyAtmika ane vyAvahArika e baMne dRSTie ghaNuM ja nukasAna thAya che. AthI gRhasthe A sthUla pAMca asatyano avazya tyAga karavo joie. A asatyothI keTalIka vAra potAnA ke paranA prANa javAno paNa prasaMga upasthita thAya, paraspara vaimanasya UbhuM thAya, lokamAM potAnA pratye avizvAsa pedA thAya vagere aneka nukasAno thAya che. pariNAme vyavahAra bagaDe che ane ene laine dharmane paNa dhakko pahoMce che. koino jIva bacAvavA asatya bolavuM paDe to teno A niyamamAM samAveza thato nathI. kAraNa ke te vAstavika asatya nathI. phaLa- lokone(=lAgatA vaLagatAone) potAnA pratye vizvAsa pedA thAya che. asatyanA yoge thatA kleza-kaMkAsa, mArAmArI, duzmanAvaTa Adi aneka anarthothI bacI javAya che. (3) sthUlaadattAdAnaviramaNa vrata- jene vyavahAramAM corI kahevAmAM Ave tevI khIsuM kApavuM, dANacorI vagere sthUla corIno tyAga. (rastAmAMthI paththara, ghAsa Adi levuM vagere sUkSma corIno tyAga thato nathI.) phaLa- corI karanAra bahArathI game tema vartato hovA chatAM aMdarathI phaphaDato hoya che. pakaDAi javAnA bhayathI hRdayamAM phaphaDato hoya che. AthI Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 2] zrItattvArthAdhigamasUtra 279 A vrata lenAra sadA nirbhaya rahe che. tathA lokApavAda, apakIrti, rAjadaMDa Adi aneka anarthothI bacI jAya che. (4) sthUlamaithunaviramaNa vrata- svapatnIthI anya koi paNa strInI sAthe athavA parastrI' sAthe maithunano tyAga. phaLa- jIvana sadAcArI bane che. parastrIgamananA mahAna pApathI ane enAthI utpanna thatA lokApavAda, prANanAzabhaya Adi aneka anarthothI bacI javAya che. (5) sthUlaparigrahaviramaNa vrata- rokaDa nANAM, dAgInA, ghara, dukAna, rAcaracIluM vagere darekano amuka amuka pramANathI vadhAreno tyAga, athavA rokaDanANAM vagere badhuM bheguM maLIne amuka milkatathI vadhAre milakatano tyAga. phaLa-- saMtoSa Ave che. jIvana svastha bane che. mana aneka ciMtAothI mukta bane che. mahAvrata-aNuvratamAM anya vizeSatA- (1) pAMce mahAvratono sAthe svIkAra karavAno hoya che. arthAt potAnI anukULatA pramANe eka, be ema chUTAM chUTAM mahAvratano svIkAra na thai zake. jyAre aNuvratomAM potAnI anukULatA mujaba eka, be vagere aNuvrato svIkArI zake che. (2) pAMca mahAvratomAM mana, vacana ane kAyAthI karavuM, karAvavuM ane anumodavuM e traNa koTie pApano tyAga karavAmAM Ave che. hiMsA Adi manathI karavuM nahi, vacanathI karavuM nahi, kAyAthI paNa karavuM nahi ema mana Adi traNathI karAvavuM paNa nahi, anya karato hoya tenuM anumodana paNa karavuM nahi. Ama koi jAtanA apavAda vinA pAMca mahAvratono svIkAra thAya che. aNuvratomAM pApono mana, vacana ane kAyAthI karavAno ane karAvavAno tyAga thAya che, paNa anumodanAno tyAga thato nathI. emAM paNa saMkSepa karavo hoya=chUTa levI hoya to lai zakAya che. pAMca mahAvratomAM koi jAtanI chUTa lai zakAtI nathI. 1. ahIM parastrI eTale paranI-bIjAnI strI evo artha hovAthI kumArikA, vidhavA, vezyA vagereno tyAga thato nathI. kAraNa ke kumArikA vagere vartamAnamAM koinI strI nathI. jyAre svapatnIthI anya koi paNa strInA tyAgamAM kumArikA vagereno paNa tyAga thAya che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280. zrItattvAdhigamasUtra [a) 7 sU0 3 dezathI hiMsAdi pApothI nivRtti e aNuvrato kema che enAM kAraNo(1) mahAvratonI apekSAe nAnAM vrato hovAthI aNu-nAnA vrato te aNuvrato. (2) guNonI apekSAe sAdhuothI gRhastho aNu nAnA hovAthI aNunAM-nAnAnAM vrato te aNuvrato. (3) dharmopadezamAM mahAvratonA upadeza pachI A vratono upadeza ApavAmAM Avato hovAthI aNa=pachI (mahAvratonI pachI) upadezAtAM vrato te aNuvrato. AgaLa batAvavAmAM Avaze te guNavrato ane zikSAvrato paNa ukta traNe arthanI daSTie aNuvrato hovA chatAM moTA bhAge' prathamanAM pAMca vratomAM aNuvrata zabdano prayoga rUDha banI gayo che. eTale prAya: jyAM aNuvrata zabdano prayoga Ave tyAM aNuvrata zabdathI prathamanA pAMca vrato ja samajavAM. (2) (mahAvratono svIkAra karyA bAda tenuM niraticArapaNe pAlana karavuM joie. e mATe zakya prayatna paNa karavo joIe. anyathA mahAvratomAM aticAra lAge ke bhaMga paNa thaI jAya e saMbhavita che. AthI ahIM mahAvratonA zuddha pAlana mATe jarUrI bhAvanAono upadeza zarU kare che.) mahAvratone svIkAryA bAda niraticArapaNe pAlana karavA mATe bhAvanAo tatsthairyArthaM bhAvanAH paJca paJca // 7-3 // mahAvratonI sthiratA mATe (=niraticAra pAlana karavA mATe) dareka mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanAo che. (1) prathama mahAvratanI bhAvanAo (1) iryAsamiti- lokonuM gamanAgamana thatuM hoya ane sUryano prakAza paDato hoya tevA mArge jIvarakSA mATe yuga pramANa daSTi rAkhIne cAlavuM. 1. ahIM moTA bhAge kahevAnuM kAraNa e che ke AgaLa lAvatoDanArI' e sUtramAM jene aNuvrata hoya tene amArI vatI kahevAya ema kahevAmAM AvyuM che. tyAM aNuvrata zabdathI kevaLa pAMca vrato nahi, kintu bAre vrato levAM joIe. nahi to jene prathamanAM pAMca sivAyanAM eka be vagere vato hoya tene ukta vyAkhyA lAgu paDI zake nahi. 2. yuga eTale gADAmAM joDelA baLadanA aMdha upara rahelI dhoMsarI. e lagabhaga 3 ke 4 hAthanI hoya che. punAgraM-vaturaMtamAAM zaTarti citam (AcA.zru.2 a.1 u.1 sUtra-155) Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 3] zrItattvArthAdhigamasUtra 281 (2) manogupti- ArtadhyAna ane raudradhyAnano tyAga karI dharmadhyAnamAM manano upayoga rAkhavo.1 (3) eSaNAsamiti-gaveSaNA, grahaNaiSaNA ane grAsaiSaNA e traNa prakA2nI eSaNAmAM upayogapUrvaka vartavuM.2 (4) AdAna nikSepaNA samiti-- AdAna eTale levuM ane nikSepaNA eTale mUkavuM. vastu levI hoya tyAre tenuM dRSTithI nirIkSaNa karIne tathA rajoharaNa AdithI pramArjana karIne levI. tathA vastu mUkavI hoya tyAre bhUminuM dRSTithI nirIkSaNa karIne tathA rajoharaNa AdithI pramArjana karIne mUkavI. (5) AlokitapAna-bhojana- AhAramAM utpanna thayelA ke AgaMtuka jIvonI rakSA mATe dareka ghare pAtramAM lIdhelo AhAra upayogapUrvaka jovo, upAzrayamAM AvyA pachI pharI prakAzavALA sthAnamAM te AhAra jovo, pachI prakAzavALA sthAne besI bhojana karavuM. (2) bIjA mahAvratanI bhAvanAo- (1) anuvIcibhASaNa- anuvIci eTale vicAra. vicArapUrvaka bolavuM te anuvIcibhASaNa. (2) krodhapratyAkhyAna- krodhano tyAga karavo. (3) lobhapratyAkhyAna- lobhano tyAga karavo. (4) bhayapratyAkhyAna- bhayano tyAga karavo. (5) hAsyapratyAkhyAna- hAsyano tyAga karavo. 1. Arta vagere dhyAnanI samajUtI mATe juo a.9, sUtra-31 vagere. 3 2. sAdhuone deha TakAvavA AhAranI jarUra paDe to gRhasthanA ghare jai koi paNa jAtano doSa na lAge tema eSaNA=tapAsa karIne AhAra lAvavAno che. AhAra lAvyA pachI sRddhi Adi doSa rahita vAparavAno che. AhAra lAvavAmAM kayA kayA doSo saMbhavita che e batAvatAM zAstramAM mukhyatayA 42 doSo jaNAvyA che. temAM gaveSaNAnA 32 ane grahaNaiSaNAnA 10 ema kula 42 doSo AhAra lAvavAmAM saMbhave che. gaveSaNAnA 32 doSonA be vibhAga che. 16 udgama doSo ane 16 utpAdana doSo che. udgama eTale AhAranI utpattimAM thatA doSo. A doSo gRhastha thakI utpanna thAya che. utpAdana eTale utpanna karavA. gRhasthanA ghare AhAranI utpattimAM koi doSa na lAgyo hoya, paNa sAdhu pramAdavaza emAM doSo utpanna kare te utpAdana doSa. AhAranI utpattimAM koi doSa na lAgyo hoya ane sAdhue paNa koi doSa lagADyo na hoya, paNa AhAra grahaNa karatI vakhate je doSo utpanna thAya te grahaNaiSaNAnA doSo kahevAya che. gaveSaNAnA ane grahaNaiSaNAnA doSathI rahita bhikSA lAvyA pachI paNa AhAra vAparatAM je doSo lAge te grAsaiSaNAnA doSo che. A doSo pAMca che. A saghaLAM doSonuM vistArathI varNana piMDaniryukti AdimAM che. 3. ihaloka(manuSyane manuSyathI)bhaya, paraloka(manuSyane tiryaMcathI)bhaya, AdAna(koi lai jaze evo)bhaya, akasmAt(vIjaLI vagereno)bhaya, AjIvikA(jIvana nirvAhano)bhaya, maraNabhaya, apakIrtibhaya A sAta prakAranA bhayano tyAga karavo. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 zrItattvAthadhigamasUtra [a) 7 sU0 3 vicAra karyA vinA bolavuM vagere pAMca asatyanAM kAraNo che mATe, temano tyAga karavo joie. (3) trIjA mahAvratanI bhAvanAo (1) anuvIci avagraha yAcanA- anuvIci eTale vicAra. avagraha eTale rahevA mATenI jagyA. yAcanA eTale mAgaNI sAdhuoe je sthAne vAsa karavo hoya te sthAnano je mAlika hoya tenI keTalI jagyA joize ityAdi) vicArapUrvaka rajA laIne ja te sthAnamAM vAsa karavo joIe. anyathA adattAdAnano doSa lAge. indra, cakravartI, mAMDalika rAjA, gRhasvAmI ane sAdharmika (potAnI pahelAM tyAM rahelA sAdhuo) ema pAMca prakAranA svAmI che. (2) vAraMvAra avagraha yAcanA- sAmAnyathI avagrahanI yAcanA karavA chatAM roga AdinI avasthAmAM bhinna bhinna jagyAno bhinna bhinna rIte upayoga karavo paDe to jyAre jayAre je je jagyAno je je rIte upayoga karavAno hoya tyAre tyAre te te rIte upayoga karavAnI yAcanA karavI joie. (3) avagraha avadhAraNa- avagrahanI mAgaNI karatI vakhate keTalI jagyAnI jarUra che teno nirNaya karI jarUra jeTalI jagyA mAgIne teTalI ja jagyAno upayoga karavo. (4) samAna dhArmika avagraha yAcanA- sAdhuonA samAna dhArmika sAdhuo che. je sthaLe pUrve AvelA sAdhuo UtarelA hoya te sthaLe UtaravuM hoya to pUrve UtarelA sAdhuonI anujJA levI joIe. (5) anujJApitapAna-bhojanagurunI AjJA laIne bhojana-pANI levA javuM joIe. zAstrokta vidhithI bhojana-pANI laI AvyA bAda gurune batAvIne gurunI anujJA laIne bhojana-pANI vAparavA joIe. anyathA guru adattAdAna vagere doSo lAge. (4) cothA mahAvratanI bhAvanAo (1) strI-pazu-paMDaka saMstavavasati varjana-jyAM strIonuM gamanAgamana vadhAre hoya, jayAM pazuo adhika pramANamAM hoya, jyAM napuMsako rahetA hoya, tevI vasatino(=sthAnano) tyAga karavo joie. (2) rAga saMyukta strIkathA varjana- rAgathI strIonI kathA nahi karavI joie. dA.ta. amuka dezanI strIo atizaya rUpALI hoya che. amuka dezanI strIono kaMTha adhika madhura Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 7 sU0 4] zrItattvArthAdhigamasUtra 283 hoya che. amuka jAtinI strIo amuka prakAranAM vastro pahere che ItyAdi. (3) manohara indriya avalokana varjana- rAgathI strIonI indriyo ke anya aMgopAMga tarapha daSTi paNa nahi karavI joie. acAnaka dRSTi paDI jAya to turata pAchI kheMcI levI joIe. (4) pUrvakrIDA smaraNa varjana- pUrve gRhastha avasthAmAM karela kAmakrIDAonuM smaraNa nahi karavuM joie. (5) praNItarasa bhojana varjana- praNItarasavALA AhArano tyAga karavo joIe. dUdha, dahIM, ghI, mAkhaNa vagere snigdha ane madhura rasavALo AhAra praNIta AhAra che. (5) pAMcamA mahAvratanI bhAvanAo (1 thI 5) sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda e pAMca viSayo manojJa (=ISTa) hoya to temAM rAga nahi karavo joie, amanojJa (=aniSTa) hoya to temAM dveSa nahi karavo joie. sparza Adi darekanI eka eka bhAvanA hovAthI pAMca viSayonI pAMca bhAvanAo che. ahIM je je mahAvratonI je je bhAvanAo batAvavAmAM AvI che tenuM barobara pAlana karavAthI mahAvratonuM pAlana zuddha=niraticAra thAya che. anyathA aticAro lAge ke mahAvratono bhaMga thAya. (3) mahAvratone sthira karavA sarva vrato mATe sarva sAmAnya prathama bhAvanA hiMsAdiSvihAmatra cApAyAvadyadarzanam // 7-4 // hiMsAdi pApothI A lokamAM apAyanI (=anarthanI) paraMparA ane paralokamAM avadhano (=pApano) karuNa vipAka bhogavavo paDe che e pramANe vicAraNA karavI. A lokamAM apAya- (1) hiMsAmAM pravRtta prANI sadA pote udvigna rahe che ane anyane udvega karAve che. anya prANI pratye veranI paraMparA khaDI thAya che. vadha, baMdha vagere aneka prakAranA lezo pAme che. TADha-taDako vagere kaSTo sahana karavo paDe che. (2) asatyavAdI lokamAM avizvanIya ane apriya bane che. jillAcheda vagere kaSTo pAme che. jenI pAse khoTuM bole che tenI sAthe vaira-duzmanAvaTa thAya che. AthI avasare tene koI paNa sahAyatA maLatI nathI. (3) corI karanAra jIva anekane duHkhI-udvigna kare che. potAne sadA Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 7 sU04 bhayabhIta rahevuM paDe che. corI lAvelI vastuonA rakSaNa mATe aneka prakAranAM kaSTo sahana karavo paDe che. sadA mana bhayabhIta hovAthI bhoga-upabhoga paNa zAMtithI karI zakato nathI. polIsa AdinA hAthe pakaDAI jAya to jela, apakIrti vagere du:kho pAme che. (4) abrahmamAM (maithuna sevanamAM) Asakta prANI vIryakSaya, azakti, parastrInI sobata karavAthI apakIrti, prANano nAza vagere aneka duHkho pAme che. (5) dhana meLavavA TADha, taDako, bhUkha, tarasa vagere aneka kaSTo sahana karavo paDe che. dhana meLavavA mATe zArIrika aneka kaSTo sahana karavA chatAM jo na maLe to mAnasika ciMtA Adi duHkha utpanna thAya che. kadAca dhana maLI jAya to tenA rakSaNa mATe aneka kaSTo sahana karavo paDe che. cora Adi laI na jAya tenI ciMtA, bhaya vagera mAnasika duHkho paNa sadA rahyA kare che. dhana ghaNuM maLavA chatAM tRpti thatI nathI, sadA mana atRpta rahe che. atRpta mANasa kadI zAMti pAmato nathI. puNya paravArI jatAM dhanano nAza thAya to keTalAkanuM hRdaya baMdha paDI jAya che. keTalAkane atisAra, saMgrahaNI vagerethI jhADAno roga thAya che athavA maraNa sudhI mAnasika paritApa rahyA kare che. lobhI mANasa dhana meLavavAnI lAlasAmAM viveka paNa bhUlI jAya che. huM kayA sthAnamAM chuM, amuka sthAnamAM rahelA mAre zuM karavuM joIe ane zuM na karavuM joIe vagere bhUlI jAya che. AthI A lokamAM anekanI sAthe kleza-kaMkAsa, vaimanasya vagere thavAthI lokamAM apriya banI jAya che. AgaLa vadhIne viveka bhUlIne mAtA-pitA Adine mAravA sudhInI pravRtti kare che. AthI A lokamAM apakIrti Adi pAme che. Ama parigrahI-lobhI jIva A lokamAM zArIrika ane mAnasika aneka prakAranAM kaSTo pAme che. paralokamAM karuNa vipAka pApAnubaMdhI puNyanA udayavALA koI jIvane hiMsAdi pApothI kadAca A lokamAM upara kahelAM duHkho alpa thAya ke na thAya, to paNa paralokamAM to avazya e pApono karuNa vipAka bhogavavo paDe che. paralokamAM tenA mATe azubhagati taiyAra hoya che. tyAM zArIrika ane mAnasika aneka prakAranAM duHkho bhogavavAM paDe che. tiryaMcagatimAM zIta, tApa, parAdhInatA vagere kaSTo sahana karavo paDe che. narakagati to kevaLa duHkho bhogavavA mATe ja che. tyAM Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 7 sU0 5] zrItattvAdhigamasUtra 285 eka kSaNa paNa sukha nathI, tyAM duHkhathI kaMTALIne maravAnI icchA thAya to paNa marI zake nahi. (4) mahAvratone sthira karavA sarva vrato mATe sarva sAmAnya (bIjI) bhAvanA ravi vA || 7-6 che. tathA hiMsAdi pApo duHkharUpa ja che ema vicAravuM. hiMsAdithI kevaLa svane ja duHkha thatuM nathI, anya prANIone paNa duHkha thAya che. AthI sAdhake vicAravuM joIe ke-jema mane duHkha priya nathI tema anya koI paNa jIvane duHkha priya nathI, jevo huM chuM tevA ja anya prANIo che. AthI jema koI mAro vadha kare to mane duHkha thAya che, tema anyano vadha karavAthI tene paNa duHkha thAya che. koI asatya bolIne mane Thage to jema mane duHkha thAya che, tema zuM anyane asatyathI duHkha na thAya? e pramANe corI AdithI paNa anya prANIone duHkha thAya che, mATe e pApono tyAga karavo e ja hitAvaha che. maithunasevanamAM anubhavAtuM sukha paNa khaNaja Adi vyAdhinA kSaNika pratIkAra samAna hovAthI duHkha ja che. parigraha paNa aprApta dhananI IcchAno saMtApa, prApta dhananA rakSaNanI ciMtA, tenA upabhogamAM atRpti, teno nAza thatAM zoka vagere duHkhanuM kAraNa hovAthI duHkha rUpa ja che. Ama hiMsAdi pApo vartamAnamAM sva-paranA duHkhanAM kAraNa hovAthI tathA bhaviSyamAM duHkha ApanAra karmabaMdhanA kAraNa hovAthI duHkha rUpa ja che. cothA sUtranI bhAvanAmAM hiMsAdi duHkhanAM kAraNa che e vicAraNA karavAmAM AvI che. jyAre A sUtranI bhAvanAmAM hiMsAdi pApo svayaM duHkhanAM kAraNa hovAthI ane duHkhanAM kAraNa evA karmanAM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryanA upacArathI) duHkha rUpa ja che e vicAravAnuM che tathA cothA sUtranI bhAvanAmAM hiMsAdi pApo potAnA duHkhanAM kAraNa che e vicAraNAnI pradhAnatA che. jyAre A sUtranI bhAvanAmAM hiMsAdithI anyane paNa duHkha thAya che e vicAraNAnI pradhAnatA che. (5). 1. narakagatinA duHkhanA vistRta varNana mATe juo a.3, sUtra-3 vagere. jIvo hiMsAdi pApothI tiryaMca vagere gatimAM utpanna thaIne kevAM kevAM duHkho anubhave che tenuM vistRta varNana bhavabhAvanA' graMthamAM pAMcamI bhAvanAmAM che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra mahAvratonI sthiratA mATe cAra bhAvanAo- maitrI - pramoda - kAruNya- mAdhyasthyAni sattvazuLadhi-vijJazyamAnA-vinayeSu // 7-6 // mahAvratone sthira rAkhavA sarva prANIo pratye maitrIbhAva, guNAdhika jIvo pratye pramodabhAva, duHkhI jIvo upara karuNAbhAva ane avinIta jIvo upara mAdhyasthya(=upekSA)bhAva rAkhavo joie. (1) maitrIbhAvanA-- maitrI eTale jagatanA sarva jIvo u52 hArdika snehano pariNAma. arthAt koi paNa jAtanA svArtha vinA ane koi paNa jAtanA bhedabhAva vinA, jagatanA sarva jIvo upara prIti e maitrI che. sAdhake nAnA-moTA, ucca-nIca, sva-para, garIba-zrImaMta vagere koi jAtanA bhedabhAva vinA jagatanA tamAma prANIo upara premabhAva rAkhavo joie. potAne duHkhI karanAra jIva upara paNa premabhAva rAkhavo joie. A mATe sakala prANI pratye Atmavat dRSTi keLavavI joie. to ja sakala jIvo pratye maitrI bhAvanA Ave. maitrI bhAvanAthI bhAvita hRdayavALo sAdhaka ja hiMsA Adi pApothI aTakI zake che. sAcA mitranA hRdayamAM potAnA mitrano vadha ka2vAnI, khoTuM bolIne tene ThagavAnI, corI karIne tenuM dhana Adi lai levAnI bhAvanA na hoya. maitrIbhAvanA yukta sAdhaka jagatanA tamAma jIvone potAnA mitra mAne che. eTale tenA hRdayamAM jagatanA tamAma jIvonA hitanI ja bhAvanA hoya che.2 AthI ahiMsA AdinA pAlana mATe maitrI bhAva anivArya che. 286 [a0 7 sU0 6 (2) pramodabhAvanA- pramoda eTale mAnasika harSa. guNathI adhika jIvo upara pramoda e pramoda bhAvanA che. samyaktva, jJAna, cAritra, tapa 1. maitrI sarvasattvaviSayaArAma: (zrI haribhadrasUrinI TIkA) 2. A dRSTie zrI haribhadrasUri mahArAje parahitacintA maitrI-52nA hitanI ciMtAne=bhAvanAne maitrI kahI che. (SoDazakagraMtha). mA AdhRt joDapi pApAni, mA ca mUt joDani du:zvitaH 1 mukhyatAM nArvyA, matimaMtrI nidhate|| 1 // (zrI yogazAstra) koi paNa jIva pApa na kare, koi paNa jIva du:khI na thAya, saMpUrNa jagata duHkhathI mukta thAya evI bhAvanA maitrI che. zivamastu sarvanAta: vagere paNa maitrI bhAvanA che. 3. ahIM guNAdhika zabdano potAnAthI guNathI adhika evo artha na karatAM guNathI adhika eTalo ja artha karavo vadhAre ThIka che. AcArye upAdhyAya, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA vagere guNI pratye pramodabhAva rAkhavo joie. upAdhyAya vagere AcAryathI guNathI adhika Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 6] zrItattvArthAdhigamasUtra 287 AdithI adhika=mahAna(uttama)mahAtmAone vaMdana, stuti, prazaMsA, veyAvacca Adi karavAthI pramodanI=mAnasika harSanI abhivyakti thAya che. pramodabhAvanA yukta jIva jJAnAdi guNothI adhika=uttama guNIone joine AnaMda pAme che ane potAnA e AnaMdane zakti ke saMyogo pramANe yathAyogya vaMdanAdi karIne vyakta kare che. jo guNathI adhikane=mahAnane joine ke sAMbhaLIne AnaMda na thAya tathA yathAyogya vaMdanAdi karavAnuM mana na thAya to samajavuM ke hajI pramodabhAvanA AvI nathI. pramodabhAvanAnA abhAve anyanA guNonA darzanathI ke zravaNathI sAdhakanuM hRdaya irSyA, asUyA ke mAtsarya rUpa agnithI saLagI uThe che. pariNAme hiMsA, asatya Adi aneka pApo paNa pedA thavAnI zakyatA che. AthI sAdhake potAnA hRdayane pramoda bhAvanAthI pUrNa rAkhavuM joie. pramodabhAvanA AtmAmAM rahelA guNone pragaTAvavA amodha upAya che. sAdhakamAM guNo ochA hoya e cAlI zake, paNa pramoda bhAvanA vinA na cAlI zake. pramodabhAvanA vinA potAnAmAM rahelA guNonI paNa koi kiMmata nathI. (3) karuNAbhAvanA- karuNA eTale duHkhIne joine tenA pratye dayAnA pariNAma. karuNA, dayA, anukaMpA, kRpA, anugraha vagere zabdono eka (karuNA) artha che. karuNAne yogya jIvo be prakAranA hovAthI karuNAnA be prakAra che--dravya karuNA ane bhAva karuNA. roga Adi bAhya duHkhothI gherAyelA jIvone joine utpanna thatI karuNA dravya karuNA che. ajJAnatA Adi atyaMtara duHkhothI gherAyelA jIvone joine utpanna thatI karuNA bhAva karuNA che. bhAva karuNAne yogya jIvone yogyatA pramANe mokSa Adino upadeza ApIne, dravya nathI. eTale jo guNAdhika zabdano potAnAthI guNathI adhika evo artha karavAmAM Ave to AcAryane upAdhyAya vagere pratye pramodabhAva rAkhavAnuM rahetuM nathI. paNa te barobara nathI. AcArya vagere dareka sAdhake potAnAthI laghu paNa guNathI adhika guNI pratye paNa pramoda bhAva rAkhavo joie. AthI guNASika zabdano guNathI adhika=mahAna (uttama) evo artha kavo vadhAre saMgata che. 1. rasavattA vataso vyAropa rSyA / munepu oSaDaDavirAmamU| || zrI si.ke.za. 2-2-27 sU.nI bRhavRtti. paranI (bAhya-atyaMta2) saMpatti joine utpanna thato cittano roSa=baLatarA irSyA che. bIjAnA guNone doSarUpe kahevA e asUyA che. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrItattvAdhigamasUtra [a) 7 sU0 6 karuNAne yogya jIvone auSadha, annapAna vagere ApIne ubhaya prakAranI karuNAne yogya jIvone upadeza tathA auSadhAdi e baMne ApIne (potAnI zakti pramANe) temanA upara karuNA karavI joIe. athavA bIjI rIte dravya ane bhAva e be prakAre karuNA che. duHkhIne joine hRdayamAM utpanna thatI dayA e bhAvakaruNA ane tenuM duHkha dUra karavA mATe yogya prayatna e dravyakaruNA che. ahIM sAdhuo mATe to mukhyatayA bhAva karuNAnuM vidhAna che. gRhasthoe yathAyogya baMne prakAranI karuNA karavI joie. zakti ane saMyoga hovA chatAM kevaLa bhAvakaruNA karanAra gRhasthanI bhAvakaNA pokaLa che. (4) mAdhyasthabhAvanA- mAdhyacya, upekSA, samabhAva vagere zabdono eka artha che. upadezane ayogya avinIta prANI pratye samabhAva (rAgadveSanA tyAga) pUrvaka (ene samajAvavA ke sudhAravA mATe) upadeza ApavAno tyAga karavo e mAdhyacya bhAvanA che. je prANI avinIta hovAthI hitopadeza sAMbhaLe nahi, kadAca sAMbhaLe to paNa eka kAne sAMbhaLIne bIjA kAnethI kADhI nAkhe, zakya hovA chatAM upadezane AMzika paNa amalamAM na mUke, evA prANI pratye upekSA bhAvanA bhAvavI, eTale ke tenA pratye jarA paNa dveSa lAvyA vinA upadeza ApavAnuM choDI devuM joIe. jo evA prANI pratye mAdhyacya bhAvanA na rAkhavAmAM Ave to sAdhakano hitopadezano prayatna niSphaLa bane che, ane sAdhakanA manamAM kadAca tenA pratye dveSavRtti jAge e paNa saMbhavita che. AgaLa vadhIne eka bIjAne kleza-kaMkAsa ane vaimanasya paNa utpanna thAya. AthI sAdhake dIrgha vicAra karIne upekSA bhAvanAne yogya jIva upara upekSA bhAvanAno prayoga avazya karavo joIe. anyathA baMnene AdhyAtmika ane vyAvahArika e baMne daSTie nukasAna thavAno saMbhava che. A bhAvanAthI avinIta Adi pratye dveSabhAva thato nathI e moTo lAbha che. maitrI Adi cAre bhAvanA zubha che. eTale upekSA bhAvanA paNa zubha che. AthI yogya sthAne upekSA bhAvanAnA prayogathI nukasAna jarAya nathI. babbe (navo karmabaMdha na thAya, nirjarA thAya vagere) lAbha thAya che. AthI sAdhake yogya sthAne upekSAnuM sevana karavuM jarUrI che. sAthe sAthe e paNa jarUrI che ke A jIva Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 7] zrItattvArthAdhigamasUtra 289 upekSA bhAvanAne yogya che ke nahi te dIrghadaSTithI vicAravuM, anyathA upekSA bhAvanAne ayogya jIva upara upekSA bhAvanA karavAthI potAne AdhyAtmika ane vyAvahArika e baMne dRSTie ghaNuM nukasAna thAya. (6) mahAvratonI sthiratA mATe bIjI rIte vicAraNA jagatkAyasvabhAvau ca saMvegavairAgyArtham // 7-7 / / saMvega ane vairAgyanI puSTi mATe saMsAra ane kAyAnuM svarUpa vicAravuM joie. saMvega eTale saMsArano bhaya=saMsAra upara kaMTALo. vairAgya eTale anAsakti. saMsAranA svarUpanI vicAraNAthI saMveganI ane kAyAnA svarUpanI vicAraNAthI vairAgyanI puSTi thAya che. saMsAra svarUpanI vicAraNAthI saMveganI puSTi- mahAvratonuM pAlana e mahAna AdhyAtmika sAdhanA che. A sAdhanA saMsArano nAza karavA mATe che. saMsArano nAza e enuM phaLa che. saMsAra upara kaMTALo AvyA vinA tenA nAzano prayatna zakya nathI. AthI sAdhanAmAM saMveganI pahelI jarUra che. jeTalA aMze saMvega tIvra eTalA aMze sAdhanA prabaLa bane che. saMvegane tIvra banAvavA saMsAranA svarUpane vicAravAnI jarUra che. saMsAranA svarUpane vicAratAM saMsAra duHkhasvarUpa, duHkhaphalaka ane duHkhAnubaMdhI lAge che. saMsAranAM bhautika sukhanAM sAdhano anitya=kSaNabhaMgura ane azaraNa bhAse che. saMsAranuM sukha paNa du:kha rUpa dekhAya che. AthI saMsAra upara kaMTALo Ave che ane saMsArano nAza karavAnI icchA thAya che. ethI saMsAranAM kAraNo tarapha dRSTi jAya che. saMsAranAM kAraNono nAza karyA vinA saMsArano nAza azakya ja che. saMsAranAM kAraNo hiMsA Adi che. AthI te sAdhakane hiMsA Adi upara paNa ati utpanna thAya che. saMsAra ane saMsAranAM kAraNo upara ati enuM ja nAma saMvega. AthI ahIM saMvegane puSTa banAvavA saMsAranA svarUpane vicAravAno upadeza Apyo che. 1. sAmAnyathI saMvegano mokSAbhilASa artha ane nirvedano saMsArabhaya artha vadhAre prasiddha che. chatAM koi koi graMthomAM AnAthI viparIta, eTale ke saMvegano saMsAra bhaya ane nirvedano mokSAbhilASa artha paNa jovA maLe che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 zrItattvAdhigamasUtra [a0 7 sU0 7 saMveganuM cihna (=mApaka yaMtra)- saMsAra upara arati thatAM dharma ane dhArmika puruSo pratye bahumAna avazya jAge che. AthI dharma ane dhArmika puruSo pratye bahumAna e saMvegane jANavA mATe cihna=mApaka yaMtra che. dharma ane dhArmika puruSo pratye bahumAna thatAM dharmanI jijJAsA thavAthI atipremathI dharmazravaNa thAya che, ane dhArmika puruSonAM darzanathI atyaMta AnaMda thAya che. pote je sAdhanA karato hoya tenAthI adhika sAdhanA karavAnI IcchA rahyA kare che. e mATe zakya prayatna paNa kare che. AthI atipremathI dharmanuM zravaNa, dhArmika puruSonAM darzanathI thato AnaMda ane adhika sAdhanAnI icchA e traNa dharma ane dhArmika puruSo pratye jAgelA bahumAnanAM lakSaNo che. dharma ane dhArmika puruSo pratye jAgeluM bahumAna e saMveganuM lakSaNa che. kAyAnA svarUpanI vicAraNAthI vairAgyanI puSTi koI paNa prakAranI Asakti sAdhanAmAM bAdhaka che. pAMca mahAvratonA sAdhake saMsAranA sarva padArthono tyAga karI dIdho hoya che. enI pAse mahAvratonI sAdhanAmAM jarUrI upakaraNo hoya che. enuM zarIra paNa upakaraNa rUpa ja hoya che. upakaraNa eTale saMyamanI sAdhanAmAM sahAyaka vastu. zarIra ane vastro vagere saMyamanI sAdhanAmAM sahAyaka banatAM hovAthI sAdhuo tenuM rakSaNa kare che, paNa anAsakta bhAvathI. temAM jo AsaktibhAva AvI jAya to te upakaraNa banavAne badale adhikaraNa (saMsAramAM sahAyaka banI jAya che. AthI sAdhake bina jarUrI koI vastu rAkhavAnI nathI, ane jarUrI vastuno upayoga paNa Asakti vinA karavAno che, temAM paNa kAyA upara Asakti na rahe e mATe bahu ja sAvadha rahevAnI jarUra che. dareka jIvane sAmAnyathI anya padArthonI apekSAe kAyA upara adhika Asakti hoya che. anya padArtho uparathI Asakti dUra thayA pachI paNa kAyA uparanI Asakti dUra thavI ghaNI kaThina che. jo sAvadha rahevAmAM na Ave to kAyAnI Asakti anya padArtho upara paNa Asakti karAve che. eTale kAyA upara AsaktibhAva na thAya ane thayo hoya to dUra thAya e mATe sAdhake saMsAranA svarUpanI vicAraNA sAthe kAyAnA svarUpanI vicAraNA paNa karavI joie. kAyAnA svarUpanI vicAraNAthI kAyA azucimaya ane anitya jaNAya che. AthI kAyA pratye Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 7 sU) 8]. zrItattvAdhigamasUtra 291 Asakti rahetI nathI. kAyA pratye Asakti na hovAthI kAyAnA poSaNa mATe jarUrI vastra, pAtra, vasati, AhAra, pANI vagere je koI vastuno upayoga kare che te anAsakta bhAvathI kare che. AthI mahAvratonA pAlana mATe kAyAnA svarUpanuM ciMtana ati jarUrI che. nahIM to kAyA ane anya upakaraNo upakaraNane badale adhikaraNa banI jAya to sAdhanA niSphaLa jAya. (7) mahAvrato hiMsAdi pAMca pApothI nivRtti rUpa hovAthI mahAvratonA pAlana mATe prathama hiMsA Adi pAMca pAponuM jJAna anivArya che. AthI have kramazaH hiMsAdi pAponI vyAkhyA jaNAve che. hiMsAnI vyAkhyAprmttyogaat prANavyaparopaNaM hiMsA // 7-8 // pramAdanA yoge prANano viyoga e hiMsA che. pAMca indriyo, manobaLa, vacanabaLa ane kAyabaLa e traNa baLo, zvAsocchavAsa ane AyuSya e daza prakAranA dravyaprANa che. e prANano viyoga karavo te hiMsA. dravya-bhAvahiMsA prazna- A prANo AtmAthI judA che. prANonA viyogathI AtmAno vinAza thato nathI. to pachI prANonA viyogamAM adharma=pApa kema lAge ? uttara-prANanA viyogathI AtmAno nAza thato nathI, paNa AtmAne duHkha avazya thAya che. prANanA viyogathI AtmAne duHkha thAya che mATe ja prANa viyogathI adharma pApa lAge che. AthI e paNa spaSTa thAya che ke prANaviyoga e ja adharma=pApa ke hiMsA che ema nathI, kintu anyane duHkha ApavuM e paNa adharma hiMsA che. mukhya hiMsA paNa A ja che. prANa viyoga e gauNa hiMsA che. zAstranA zabdomAM kahIe to bIjAne du:kha ApavuM e nizcaya hiMsA che ane prANaviyoga e vyavahAra hiMsA che. vyavahAra hiMsA nizcaya hiMsAnuM kAraNa che mATe tenAthI pApa lAge che. bIjA zabdomAM kahIe to duHkha ApavuM e bhAvahiMsA che ane prANaviyoga e dravyahiMsA che. 1. pramAdano artha vizALa che. paNa ahIM mukhyatayA jIvarakSA pariNAmanA abhAvarUpa pramAda vivakSita che. pramAdanA vistRta artha mATe juo a.8 sU.1. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 8 bIjI apekSAe dravya-bhAva hiMsA AtmAnA jJAnAdi guNo bhAvaprANa che. viSaya-kaSAya Adi pramAdathI AtmAnA guNono ghAta paNa hiMsA che. AtmAnA guNono ghAta e bhAvahiMsA che. AtmAnA guNonA ghAta rUpa bhAvahiMsAnI apekSAe dravyaprANono ghAta e dravyahiMsA che. ahIM paNa bhAvahiMsA mukhya che. A baMne prakAranI hiMsAnA sva ane para ema be bheda che. potAnA AtmAnA guNono ghAta e svabhAvahiMsA ane paranA AtmAnA guNonA ghAtamAM nimitta banavuM e parabhAvahiMsA che, arthAt pote rAga-dveSa karavA e svabhAvahiMsA che. bIjAne rAga-dveSa thavAmAM nimitta banavuM e parabhAvahiMsA che. jhera AdithI potAnA dravyaprANono dhAta e svadravyahiMsA ane paranA dravya prANono ghAta karavo e paradravyahiMsA che. paradravyahiMsAnA traNa bhedo- anyanA dravyaprANanA ghAta rUpa hiMsAne bIjI rIte vicAratAM hiMsAnA dravya, bhAva ane dravya-bhAva ema traNa bhedo che. A sUtramAM karelI hiMsAnI vyAkhyA-dravya-bhAva hiMsAnI che. kevaLa prANa vyaparopaNa=prANavadha e dravyahiMsA che, kevaLa pramattayoga=asAvadhAnI e bhAvahiMsA che. pramAda ane prANaviyoga e baMneno samAyoga e dravya-bhAva hiMsA che. jyAM pramAdanA yoge prANaviyoga thAya che tyAM dravya ane bhAva e ubhaya hiMsA che. jyAM pramAda nathI chatAM prANaviyoga thai jAya, tyAM kevaLa dravyahiMsA che. jyAM prANaviyoga nathI, paNa pramAda che, tyAM kevaLa bhAvahiMsA che. ahIM bhAvahiMsAnI mukhyatA che. pramAda=asAvadhAnI e bhAvahiMsA che. AthI ahiMsAnA pAlana mATe sAdhake sadA apramatta=sAvadhAna rahevuM joie. prazna- uparokta traNa prakAranI hiMsAmAM kayA kayA jIvone kai kai hiMsA saMbhave che ? uttara- (1) jyAre koi jIva prANavadha karavA prayatna kare paNa temAM niSphaLa nIvaDe tyAre mAtra bhAvahiMsA hoya che. dA.ta. zikArI haraNane tAkIne bANa mAre, paNa haraNane bANa na vAgavAthI haraNa bacI jAya. ahIM dravyaprANano viyoga na hovAthI dravyahiMsA nathI. paNa pramAda=jIvarakSAnA pariNAmano Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 8] zrItattvAdhigamasUtra 293 abhAva hovAthI bhAvahiMsA che. e pramANe aMdhArAmAM doraDAne sarpa mAnI mAravAno prayatna karavAmAM mAtra bhAvahiMsA thAya che. A baMne daSTAMtomAM hiMsA mATe kAyAthI prayatna karyo, paNa niSphaLatA maLavAthI mAtra bhAvahiMsA thaI e vicAryuM. jayAre koI krodhAvezamAM AvIne anyane game tevAM hiMsAtmaka vacano bole che, mRtyu mATe zrApa Ape che, tyAre paNa bhAvahiMsA thAya che. hajI AgaLa vadhI vicArIe to jaNAze ke hiMsA mATe kAyika prayatna ane vacana prayoga vinA mAtra manamAM hiMsAnA vicArathI bhAvahiMsA thAya che. jema ke taMdula ma. A matsya taMdulanA( cokhAnA) dANA jeDavo hoya che. mATe tene taMdula matsya kahevAmAM Ave che. te mahAmatsyanI AMkhanI pAMpaNamAM utpanna thAya che. mahAmasya keTalAMka mAchalAM gaLI jAya che tyAre tenI sAthe thoDuMka pANI paNa tenA mukhamAM dAkhala thai jAya che. A pANIne te bahAra kADhe che tyAre pANInI sAthe dAMtonI polANamAMthI keTalAka nAnAM nAnAM mAchalAM paNa bahAra nIkaLI jAya che. A joIne taMdula matsya vicAre che ke huM mahAmatsya houM to eka paNa mAchalAne AvI rIte nIkaLavA na dauM, saghaLAM mAchalAonuM bhakSaNa karI jAuM. AvA dAruNa hiMsAnA adhyavasAyathI te satata bhAvahiMsA karyA kare che, ane mAtra aMtarmuhUrta jeTalA AyuSyamAM sAtamI narakanuM AyuSya bAMdhe che. hajI sUkSma dRSTithI bhAvahiMsAne vicArIe. hiMsA mATe kAyAthI prayatna na kare, vacanathI bole nahi ane manamAM vicAraNA na kare to paNa jo AtmAmAM jIvarakSAnA pariNAma na hoya to bhAvahiMsA thAya che. AthI jIvarakSAnA pariNAma rahita sarva jIvo sadA bhAvahiMsAnuM pApa bAMdhe che. (2) rakSAnA pariNAmathI rahita jIva jyAre prANavadha kare che tyAre dravyabhAvahiMsA kare che. (3) gRhasthavAsamAM rahela je sAdhaka hiMsAnI sUkSma vyAkhyA samaje che ane hiMsAthI sarvathA nivRtta thaI javAnI tIvra IcchA rAkhe che, chatAM saMyogonI viparItatAthI sarvathA hiMsAthI nivRtta thaI zakato nathI, te sAdhakathI dubhAtA dile thatI jIvana nirvAha mATe anivArya hiMsA dravyahiMsA che. Ama saMsAramAM rahelA manuSyomAM traNa prakAranI hiMsA saMbhave che. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 9 (4) saMsAratyAgI apramatta munithI saMyogavazAt thai jatI hiMsA dravyahiMsA che. jema ke--apramattabhAve yugapramANa dRSTi rAkhIne jai rahela muninA paga nIce akasmAt koi jIva AvI jAya ane mRtyu pAme to e dravyahiMsA che. kAraNa ke muni apramatta che. temanuM mana jIvone bacAvavAnA ja dhyAnamAM che. chatAM saMyoga evo che ke jIva bacAvI zakAto nathI. tevA prakAranA roga Adi prabaLa kAraNo upasthita thatAM dubhAtA hradaye zAstrokta vidhi mujaba auSadhasevana AdimAM thatI hiMsA paNa dravyahiMsA che. saMsAra tyAgI muni jo pramAda kare=jIvarakSA tarapha lakSya na rAkhe to prANaviyoga rUpa dravyahiMsA na thavA chatAM bhAvahiMsA avazya thAya che, ane jyAre pramAdanI sAthe prANaviyoga paNa thAya che tyAre dravya-bhAvahiMsA thAya che. Ama apekSAe gRhasthAvAsanA tyAgI muniomAM paNa traNe prakAranI hiMsA saMbhavita che. 294 ahIM sUkSmadaSTithI vicAravAmAM Ave to jaNAze ke jema moTA bhAganA gRhasthomAM sadA bhAvahiMsA hoya che tema sAdhumAM sadA dravyahiMsA hoya che. kAraNa ke zvAsocchvAsa, hAtha-paga prasAraNa AdithI sUkSma vAyukAyanA jIvonI hiMsA thayA kare che. pote apramatta hovA chatAM A hiMsAno parihAra azakya che. AvI dravyahiMsA 13mA guNasthAnaka sudhI hoya che. 14mA guNasthAne rahelA tathA siddhajIvo dravya ane bhAva baMne prakAranI hiMsAthI rahita che. (8) asatyanI vyAkhyA asaramiyAnamanRtam // 7-1 // pramAdathI asat(=ayathArtha) bolavuM te asatya. asatyanA traNa bhedo che--(1) sadbhAvapratiSedha, (2) arthAtara ane (3) gaE. sadbhAvapratiSedhanA bhUtanihnava ane abhUtobhAvana e be bhedo che. cAra prakAranA asatyanuM svarUpa- (1) bhUtanihnava- sadbhUta vastuno nihnava(niSedha ke apalApa) karavo. jema ke AtmA nathI, puNya-pApa nathI vagere. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 9] zrItattvArthAdhigamasUtra 295 (2) abhUtodbhAvana- je vastu je svarUpe na hoya te vastunuM te rUpe je pratipAdana karavuM. jema ke--AtmA sarvavyApI che, AtmA aMguSThanA parva pramANa che, sUrya jevo tejasvI che, niSkriya che vagere. (3) arthAtara- je vastu je na hoya te vastune te vastu kahevI. jema ke gAyane ghoDo kahevo, ghoDAne gAya kahevI vagere. (4) gA-- zAstraniSiddha vANI bolavI te gA~. garhAnA pApapravartikA, apriyA ane AkrozavatI ema traNa prakAra che. khetara kheDo vagere prakAranI vANI pApapravartikA gahyuM che. kANAne kANo kahevo vagere apriyA gA~ che. 'tuM kulaTAputra che' ityAdi vANI AkrozavatI garhA che athavA nIce pramANe paNa artha karI zakAya-- (1) bhUtanihnava-bhUta eTale banela. nirbhava eTale chupAvavuM=apalApa ka2vo. banI gayela vastusthitino apalApa karavo te bhUtanirbhava rUpa asatya che. dA.ta. koie potAne amuka rakama thoDA samaya mATe ApI hoya, mudata pUrI thatAM te levA Ave tyAre nathI ApI ema kahevuM, athavA pAse paisA hovA chatAM mAganArane hamaNAM mArI pAse nathI ema kahevuM. (2) abhUtodbhAvana- abhUta eTale nahi baneluM. udbhAvana eTale utpanna karavuM. nahi banelI vastusthitine utpanna karavI e abhUtodbhAvana rUpa asatya che. dA.ta. anya koi vyaktie potAnI pAsethI amuka vastu na lIdhI hovA chatAM te vyaktine teM mArI pAsethI amuka vastu lIdhI che ema kahevuM. (3) arthAtara- arthAta2 eTale pheraphAra. vastu je svarUpe hoya te svarUpathI bhinna svarUpe=pheraphAra karIne kahevuM te arthAtara asatya. anyane 500 rUpiyA ApyA hoya paNa thoDA samaya pachI 600 rUpiyA ApyA hatA ema kahevuM. nakalI vastune asalI ane asalI vastune nakalI kahevI. jUnAne navo ane navAne jUno mAla kahevo. rUpiyAnI kiMmatanA mAlano grAhaka pAse savA rUpiyo bhAva kahevo. Ama thoDA pheraphAra sAthe je bolavAmAM Ave te arthAMtara asatya che. (4) garhA-- satya bolavA chatAM hiMsA, kaThoratA vagerethI yukta vacana bolavuM te gaI rUpa asatya che. dA.ta. tuM kulaTA putra che ema kahevuM. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra hiMsAnuM kAraNa satya vacana paNa asatya che-- pAMca vratomAM ahiMsA mukhya vrata che. bIjAM vrato tenA rakSaNa mATe che. eTale asatya Adi vratonuM bAhya dRSTie pAlana thavA chatAM jo tenAthI ahiMsAvratanuM pAlana na thatuM hoya to e vAstavika pAlana ja nathI. AthI bAhya dRSTie vacana satya hovA chatAM jo tenAthI hiMsA thatI hoya to te vacana vAstavika rIte asatya ja che. sAdhue rastAmAM haraNane jatuM joyuM. koi zikArI sAme maLatAM haraNa kai dizAmAM gayuM che ema pUchyuM. sAdhue haraNanA javAnI dizA batAvI. ahIM bAhyadRSTie sAdhunuM vacana asatya nathI. paNa te vacanathI zikArI te dizAmAM jaine haraNano zikAra kare eTale pariNAme hiMsA utpanna thAya. AthI A vacana asatya che. e pramANe mUrkhane mUrkha kahevo, kANAne kANo kahevo vagere satya paNa asatya ja che. kAraNa ke tenAthI prANaviyoga rUpa hiMsA na thavA chatAM duHkhAnubhava rUpa hiMsA avazya thAya che. vAstavika hiMsA paNa e ja che. A ApaNe gayA sUtramAM vicArI gayA chIe. kaThoratA, paizunya, gALa AdithI yukta vacano asatya vacano che. AvA vacano koine sAMbhaLavAM gamatAM na hovAthI sAMbhaLIne du:kha thAya che. (9) corInI vyAkhyA- 296 [a0 7 sU0 10 attAvAnuM steyam // 7-20 || pramAdathI anyanI nahi ApelI vastu grahaNa karavI te steyacorI che. adatta eTale nahi Apela AdAna eTale grahaNa karavuM. mAlike nahi ApelI vastu levI te adattAdAna. adattAdAna e corI che. adattAdAnanA svAmI adatta, jIva adatta, tIrthaMkara adatta ane guru adatta ema cAra bheda che. sAdhaka jo svAmI Adi cArenI rajA vinA koi paNa vastu grahaNa kare to trIjA mahAvratamAM skhalanA thAya. (1) svAmI adatta-- je vastuno je mAlika hoya te vastuno te svAmI che. vastunA mAlikanI rajA vinA vastu le to svAmI adatta doSa lAge. AthI mahAvratanA sAdhake tRNa jevI paNa vastu grahaNa karatAM pahelAM tenA mAlikanI rajA levI joie. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 7 sU0 11] zrItaQAthiidhagamasUtra 297 (2) jIva adatta-mAlike rajA ApI hoya to paNa jo te vastu sacitta ( jIva yukta) hoya to grahaNa na karI zakAya. te vastuno mAlika temAM rahela jIva che. te vastu temAM rahelA jIvanI kAyA che. koipaNa jIvane kAyAnI pIDA gamatI nathI. sacitta vastu grahaNa karavAthI pIDA, kAyAno nAza Adi thAya che. AthI teNe(=vastumAM rahelA jIve) e vastu bhogavavAno adhikAra(rajA) koine paNa Apyo nathI. mATe mahAvratanA sAdhake mAlike rajA ApI hovA chatAM sacitta vastunuM grahaNa nahi karavuM joIe. anyathA jIva adatta doSa lAge. (3) tIrthakara adatta-vastu acitta hoya ane mAlike rajA ApI hoya to paNa sAdhake vicAravuM joIe ke A vastu levA tIrthaMkara (zAstra)nI AjJA che ke nahi? tIrthakaranI AjJA na hoya ane le to tIrthakara adatta doSa lAge. jema ke sAdhu mATe taiyAra karela AhAra-pANInuM grahaNa. dAtA bhaktithI sAdhune AhAra-pANI Apato hoya, te AhAra-pANI acitta hoya, chatAM jo te sAdhu mATe taiyAra karelAM hoya to sAdhuthI (niSkAraNa) na levAya. jo le to tIrthakara adatta doSa lAge. kAraNa ke tIrthakaroe sAdhu mATe taiyAra karela AhAra-pANI (niSkAraNa) levAno niSedha karyo che. (4) guru adatta- svAmInI anujJA hoya, vastu acitta hoya, tIrthakaranI paNa anujJA hoya, chatAM jo gurunI anujJA lIdhA vinA vastu grahaNa kare to guru adatta doSa lAge. jema ke gurunI anujJA vinA nirdoSa AhAra-pANInuM grahaNa. nirdoSa paNa AhAra-pANI letAM pahelAM gurunI anujJA avazya levI joIe. dAtA bhaktithI Ape che eTale svAmI adatta nathI. acitta hovAthI jIva adatta nathI. zAstrAjJA hovAthI tIrthakara adatta paNa nathI. chatAM jo gurunI anujJA vinA lAvelAM hoya to guru adatta che. AthI sAdhake je vastu levAnI tIrthakaroe anujJA ApI hoya te vastu levA mATe paNa gurunI anujJA avazya meLavavI joie. A pramANe asteya mahAvratanA pAlana mATe A cAre prakAre adatta vastuno tyAga karavo joIe. (10) abrahmanI vyAkhyAmaithunavaNI || 7-12 | Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrItattvAdhigamasUtra [a) 7 sU0 11 maithuna e abrahma che. mithuna zabda uparathI maithuna zabda banyo che. mithuna eTale joDaluM. mithunanI joDalAnI je kriyA te maithuna evo maithuna zabdano artha che. paNa ahIM ApaNe maithuna zabdano zabdArtha nahi, kintu bhAvArtha levAno che. vedodayathI puruSa-strInA saMyogathI thatI kAmaceSTA maithuna che. puruSa-strInA saMyogathI thatI kAmaceSTA rUpa maithuna abrahma che. jema puruSa ane strIne saMyogathI thatI kAmaceSTAthI sparza sukhano anubhava thAya che, tema puruSane anya puruSanA ke svahastAdinA saMyogathI thatI kAmaceSTAthI sparza sukhano anubhava thAya che. te pramANe strIne paNa hastAdinA saMyogathI thatI kAmaceSTAthI sparza sukhano anubhava thAya che. eTale maithuna zabdano phalitArtha kAmaceSTA che. koI paNa prakAranI kAmaceSTA e maithuna che. jenA pAlanathI ahiMsAdi AdhyAtmika guNonI vRddhi thAya te brahma. jenA sevanathI ahiMsA Adi AdhyAtmika guNono hrAsa ke nAza thAya te abrahma. koI paNa prakAranI kAmaceSTA rUpa maithunanA sevanathI ahiMsAdi guNono nAza thAya che. mATe kAmaceSTA abrahma che. maithunanI nivRttithI AdhyAtmika ahiMsAdi guNonI vRddhi thAya che. mATe maithunanI nivRtti e brahma che. brahmanuM pAlana te brahmacarya. brahmacaryanA pAlanathI AdhyAtmika dRSTie to lAbha che ja. vadhArAmAM aihika-laukika dRSTie paNa ghaNo lAbha che. brahmacaryathI vIryarakSA, zarIrabaLa, rogano abhAva, kAMti, pratApa, utsAha Adi aneka lAbho thAya che. (11) 1. ahI vedanA udayathI thatI koI paNa kAmaceSTA maithuna che ema je kahevAmAM AvyuM che te sthUladaSTie che. sUkSmadaSTithI to zabdAdi koI paNa viSayanA sukhanI kriyA maithuna che. kAraNa ke brahma eTale AtmA, vALa varadi Avardhana brahmamAM=AtmAmAM ramaNatA karavI e brahmacarya che. A daSTie rAga-dveSathI zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e pAMca viSayonuM sevana paNa abrahma=maithuna che. AthI ja sAdhuonA pAkSika sUtramAM kahyuM che keshaa rUvA rasA gaMdhA phAsANaM paviyAraNA / mehuNassa veramaNe esa vutte aikumme // rAga-dveSa pUrvaka zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzanuM sevana e maithunaviramaNavratamAM doSarUpa che. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 a0 7 sU012] zrIkvAthadhigamasUtra parigrahanI vyAkhyA mUcha paui | 7-12 che. jaDa ke cetana vastu upara mUccha=Asakti parigraha che. sAmAnyathI parigrahano artha svIkAra thAya che. paNa ahIM kevaLa svIkAra artha nathI. kintu jenAthI AtmA saMsAramAM jakaDAya te parigraha evo artha che. AtmA AsaktithI=mUchathI saMsAramAM jakaDAya che. mATe Asakti-mUccha parigraha che. AthI vastuno svIkAra karavA chatAM tenA viSe Asakti na hoya to vastuno svIkAra parigraha rUpa banato nathI. vastuno svIkAra na karavA chatAM jo temAM Asakti hoya to te parigraha che. jo ema na hoya to bhikhArIne paNa niSparigrahI=parigraha rahita kahevo joIe. Ama Asakti vinA=IcchA vinA vastuno svIkAra yA upabhoga e parigraha nathI, tathA Asakti=IcchA hoya to vastu na maLavA chatAM-na bhogavavAM chatAM parigraha che. prazna- ISTa vastumAM Asakti hovA chatAM puNyanA abhAve te vastu na meLavI zake e barobara che. paNa aniSTa vastumAM Asakti na hovA chatAM=IcchA na hovA chatAM te vastune svIkAre te vastuno upabhoga kare e kema bane? vastuno svIkAra=vastuno upabhoga ja kahI Ape che ke ene e vastu ISTa che. jo aniSTa hoya to teno svIkAra=upabhoga kema kare ? kAMTo aniSTa che to tenAthI dUra rahe che. uttara- zuM rogI kaDavAM auSadho pIe che te tene game che mATe pIe che? rogIne kaDavAM auSadho na gamavA chatAM pIe che. kAraNa ke te vinA e nirogI thaI zake tema nathI. keTalIka vakhata ISTane meLavavA aniSTanuM sevana karavuM paDe che. rogIne Arogya iSTa che. paNa te aniSTa kaDavI auSadhinA sevana vinA prApta thaI zake tema na hovAthI rogI anicchAe paNa tenuM sevana kare che. jema vastu ISTa hovA chatAM puNyanA abhAve maLatI nathI, tema vastu aniSTa hovA chatAM puNyanA abhAve avazya svIkAravI paDe che. AthI Asakti na hovA chatAM=gamatuM na hovA chatAM vastuno svIkAra ane upabhoga karavo paDe che. kAMTAthI dUra bhAganAra mANasa paNa jayAre kAMTo vAge che tyAre te kAMTo kADhavA zuM bIjA kAMTAne zodhato nathI ? Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrItattvAdhigamasUtra (a) 7 sU013 prastuta praznano uttara ApaNe AdhyAtmika dRSTie vicAravAno che. jema rogI na gamavA chatAM kaDavAM auSadhonuM sevana kare che, tema ahiMsA Adi mahAvratonA sAdhaka AtmAne duniyAnA koIpaNa padArtha upara Asakti=mamatva -bhAva na hovA chatAM mahAvratonA pAlana mATe amuka vastuono svIkAra ane upabhoga anivArya banI jAya che. mahAvratonuM pAlana dehane AdhIna che. dehanuM poSaNa AhAra, vastra, vasati Adi vinA na thaI zake. AhAra-pANI pAtra vinA na laI zakAya. AthI sAdhaka AhAra, vastra, pAtra, vasati vagere ISTa na hovA chatAM kevaLa zarIranA nirvAha mATe grahaNa kare che. temAM Asakti na hovAthI te svIkAra parigrahanI koTimAM AvI zakato nathI. AthI ja tIrthakaroe sAdhuone zarIranA nirvAha mATe jarUrI vastra Adi svIkAravAnI anujJA ApI che. paraMtu temAM Asakti na jAge te mATe sAdhake satata sAvadhAna rahevuM joie. anyathA saMyamanA upakaraNo adhikaraNa rUpa banI jAya ane parigrahanI koTimAM AvI jAya. Ama mahAvratonA pAlana mATe potAnI kakSA pramANe vastra Adino svIkAra karavAmAM jarAya doSa nathI. balba nahi svIkAravAmAM aneka doSo che. (1) pAtranA abhAve hAthamAM bhojana karatAM nIce paDe to kIDI Adi jIvo ekaThA thAya ane paga AdithI marI jAya. (2) bALa, glAna, vRddha ane lAbhAMtarAya karmanA udayavALA muni vagerenI bhakti na karI zakAya. AthI teo saMyamamAM sadAya. (3) kAmaLI Adi na rAkhavAthI kALanA ke varasAdanA samayamAM aSkAyanA jIvonI rakSA na thai zake. (4) ziyALAmAM ThaMDI sahana na thavAthI ghAsa ke agni AdinI apekSA rahe. te na maLe to prAyaH asamAdhi paNa thAya. pariNAme kadAca vratono bhaMga paNa thAya. (5) colapaTTo Adi na rAkhavAthI lokamAM jainazAsananI halanA thAya. ethI ajJAna jIvo bodhidurlabha banI jAya. emAM nimitta sAdhu banavAthI sAdhune azubha karmono baMdha thAya. Ama potAnI kakSA pramANe pAtra Adi na rAkhavAthI aneka doSo utpanna thAya che. (12) vatInI vyAkhyA niHzanyo vratI | 7-13 . Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 13] zrItattvAdhigamasUtra 301 zalyarahita tathA ahiMsAdi vrata sahita je hoya te vratI kahevAya. yadyapi vratI zabdathI ja vrata jene hoya te vratI kahevAya ema samajI zakAya che. chatAM ahIM vratonI vyAkhyA mATe viziSTa sUtranI racanA eTalA mATe karI ke, kevaLa vrata hovA mAtrathI vratI na kahevAya, kiMtu zalya rahita paNa joie. ahIM vratInI vyAkhyAmAM aMgAMgI bhAva samAyelo che. vratI aMgI che. nizalyatA aMga che. jema aMga=avayava vinA aMgI=avayavI na hoI zake tema niHzalyatA vinA vratI na hoI zake. AthI ahIM niHzalyatAnI (zalyanA abhAvanI) pradhAnatA che. vrata sahita hovA chatAM niHzalyatA na hoya to vratI na kahevAya. jema koInI pAse gAyo hovA chatAM jo dUdha vinAnI hoya to te vAstavika rIte gAyavALo kahevAto nathI. kAraNa ke dUdha vinAnI gAyonI koI kiMmata hotI nathI. mAyA, nidAna ane mithyAtva e traNa zalya che. zarIramAM rahI gayela kAMTA AdinuM zalya jema zarIra ane manane asvastha banAvI de che, tema mAyA Adi AtmAmAM rahI jAya to AtmAne asvastha banAvI de che. ethI AtmAnI pragati rUMdhAI jAya che. mATe mAyA Adi traNa zalya che. mAyA eTale kapaTa, nidAna eTale mahAvrato AdinI sAdhanAnA phaLa rUpe A loka ane paralokanAM dunyavI sukhonI icchA rAkhavI. mithyAtva eTale tAttvika padArtho upara azraddhA. prazna- krodha Adi cAre kaSAyo AtmAne asvastha banAve che. AtmAnI pragatine roke che, mATe zalya rUpa ja che. to mAyAne ja zalya kema kahevAmAM Ave che? uttara- zalyanI vyAkhyA mAyAmAM pUrNarUpe lAgu paDe che, jyAre krodha AdimAM saMpUrNa lAgu paDatI nathI. je doSa gupta rahIne vikAro pedA kare te zalya. kAMTo vagere zalya gupta rahIne asvasthatA Adi vikAro kare che. mAyA paNa gupta rahIne AtmAmAM vikAro pedA kare che. krodhAdi pragaTa thaine 1. mAyAnA vizeSa vivecana mATe juo a.8, sU.10. 2. nidAna mATe juo a.9, sU.34. 3. mithyAtvanA vivecana mATe juo a.8, sU.1. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 14-15-16 AtmAmAM vikAro kare che. jyAre AtmAmAM krodha utpanna thAya che tyAre zarIranI AkRti AdithI dekhAya che, mAyA dekhAtI nathI. yadyapi kyAreka krodhAdi paNa gupta rahe che, paNa te mATe prayatna karavo paDe che. jyAre mAyA to jyAre jyAre thAya che tyAre tyAre vinA prayatne gupta ja rahe che. krodha AdimAM gupta rahe ane vikAra pedA kare e bemAMthI vikAra kare e eka ja dhaTe che mATe ene zalya rUpa na kahetAM mAyAne zalya rUpa kahI. (13) vratInA be bheda- arthanAg || 7-24 // vratInA agArI ane anagAra ema mukhya be bheda che. agAra eTale ghara=saMsAra. je gharamAM=saMsAramAM rahIne (aNu)vratonuM pAlana kare te agArI vratI. je gharanosaMsArano tyAga karavA pUrvaka (mahA)vratonuM pAlana kare te anagAra vratI. agArI vratIne zrAvaka, zramaNopAsaka, dezaviratizrAvaka vagere zabdothI saMbodhavAmAM Ave che. anagAra vratIne zramaNa, muni, sAdhu vagere zabdothI saMbodhavAmAM Ave che. (14) agArI vratInI vyAkhyA-- aNuvratorI ||7-1 // je vratIne (eka be vagere) aNuvrata hoya te agArI. arthAt agArI vratIne aNuvrato hoya che. agArInI A vyAkhyAthI arthApattithI siddha thAya che ke jene mahAvrato hoya te anagAra vratI. aNu=nAnAM ane moTAM ema be prakAranAM vrato che ema adhyAya-7, sUtra-2mAM jaNAvyuM che. vratonA aNu ane mahAna e be bhedane laine vratInA be bheda che. aNuvratadhArI sAdhaka agArI che ane mahAvratadhArI sAdhaka anagAra che. gRhasthAvAsamAM rahela vyaktine mahAvratonuM pAlana azakya hovAthI te aNuvratonuM pAlana kare che. pAMca aNuvratonuM svarUpa sAtamA adhyAyanA bIjA sUtramAM jaNAvavAmAM AvyuM che. (15) guNavrata-zikSAvratono nirdeza- vi-vaizA-narthav'vitti-sAmAyi-pauSadhopavAsopa bhoga-mogarimALA'tithisaMvimA vratasampannajja // 7-26 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a07 sU016] zrItattvAthadhigamasUtra 303 agArI vatIne (pAMca aNuvrato uparAMta) digvirati, dezavirati, anarthadaMDavirati, sAmAyika, pauSadhopavAsa, upabhoga-paribhogaparimANa ane atithi-saMvibhAga e sAta vrato paNa hoya che. A vratonuM svarUpa tathA phaLa A pramANe che (6) digvirati vrata- pUrva Adi daza dizAmAM amuka hada sudhI javuM, tenI bahAra na javuM e pramANe dareka dizAmAM gamana parimANano niyama karavo te digviti. dA.ta. koIpaNa dizAmAM 1000 mAilathI dUra na javuM athavA koI paNa dizAmAM bhAratathI bahAra na javuM. athavA amuka amuka dizAmAM amuka amuka dezathI bahAra na javuM. Ama icchA mujaba dizA saMbaMdhI virati karavI te digviti. A vratamAM dizAnuM parimANa nakkI thatuM hovAthI A vatane dikparimANa vrata paNa kahevAmAM Ave che. phaLa- digvirati vratanAM aneka phaLo che. temAM mukhya be phaLa che(1) hiMsA ochI thAya. gRhasthane lokhaMDanA baLatA goLa goLA jevo kahyo che. jema A goLo jayAM jAya tyAM jIvone haNe, tema zrAvaka jeTaluM vadhAre phare teTalI hiMsA vadhe. mATe gRhastha jema bane tema ochuM pharavu joIe. temAM paNa comAsAmAM atizaya ochuM pharavuM joIe. jethI hiMsAnuM niyamana thAya. (2) lobha maryAdita bane che. hadanuM niyamana thayA pachI te hadamAM game tevo Arthika lAbha thavAno hoya to paNa tyAM na jaI zakAya. eTale lobhane maryAdita banAvyA vinA A niyama na laI zakAya. lIdhA pachI tenuM barobara pAlana karavAthI lobha adhika adhika ghaTato jAya che. aneka prakAranA pralobhanonI sAme TakavAnuM sAttvika baLa maLe che. (7) dezavirati (dezAvagAsika) vrata- digvirati vratamAM gamananI je hada nakkI karI hoya temAM paNa dararoja yathAyogya amuka dezano(GbhAgano) saMkSepa karavo te dezavirati. deza(=amuka bhAga) saMbaMdhI virati te dezavirati. dA.ta. dareka dizAmAM 1000 kilomITarathI dUra na javuM ema digvirati vratamAM niyama che. to A vratamAM dararoja jyAM jyAM javAnI jarUra hoya ke saMbhAvanA hoya teTalo ja deza chUTo rAkhI bAkInA dezano niyama 1. pUrvAdi cAra dizA, cAra vidizA, upara ane nIce ema kula daza dizA che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 7 sU0 16 karavo. pathArIvaza banI javAya ke anya mAMdagI hoya to Aje gharanI ke hospiTalanI bahAra na javuM evo niyama karavo. muMbaI ke amadAvAda jevA zaheramAM ke nAnA gAmaDAmAM raheThANa hoya ane e zaheranI ke gAmaDAnI bahAra javAnI koI ja saMbhAvanA nathI ke jarUra nathI to Aje zahera ke gAmathI bahAra na javuM e pramANe niyama dhArI zakAya. phaLa- A niyamathI digviratimAM je hada chUTI hoya teno paNa saMkoca thai jAya che. AthI digvirati vratamAM je lAbha thAya te lAbha A vratamAM thAya che. paNa digvirati vratanI apekSAe A vratamAM adhika lAbha thAya che. ahIM digvirati vratano saMkSepa e upalakSaNa hovAthI vratono (pAMca aNuvrata, bhogopabhogaparimANa, anarthadaMDa virati e vratono) paNa saMkoca karavAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. AthI upabhoga-paribhoga parimANavratamAM dhArelA cauda niyamono paNa dararoja yathAzakya saMkSepa karavo joie. upabhoga-paribhoga parimANavratamAM cauda niyama dhAraNa karavAnuM vidhAna che ane A vratamAM dhArelA cauda niyamono dararoja saMkSepa karavAnuM vidhAna che. cauda niyamomAM dizAno niyama paNa Avato hovAthI cauda niyamonA saMkSepamAM dizAno saMkSepa paNa AvI jAya che. prazna- saMbodhaprakaraNa vagere graMthomAM dezAvagAsika vratamAM sarva vratono saMkSepa thAya che ema jaNAvyuM che. jayAre ahIM (A vivecanamAM) pAMca aNuvrata ane traNa guNavrata ema ATha vratono saMkSepa karavAnuM vidhAna che evA bhAvanuM jaNAvyuM che tenuM zuM kAraNa? uttara- cAra zikSAvratono saMkSepa na thAya. kAraNa ke te AtmAne upakArI che. cAra zikSAvrato zubhapravRttirUpa che. (jo ke paramArthathI sAmAyika Adi pApathI nivRttirUpa che. paNa bAhya daSTithI zubha pravRtti rUpa paNa che.) AthI teno saMkoca na thAya tathA dharmasaMgrahamAM zrAddhadinakRtyanI be (300301) gAthAmAM sAkSI pUrvaka ATha vratono saMkSepa jaNAvyo che. saMbodhaprakaraNa vagere graMthomAM dezAvagAsikamAM sarva vratono saMkSepa thAya che ema spaSTa hovA chatAM arthopattithI ATha vratono saMkSepa thAya. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 a) 7 sU0 16] zrItattvAthiidhagamasUtra A vratane dezAvagAsikavrata paNa kahevAmAM Ave che. vartamAnamAM dezAvagAsika (ke dezavirati) vratamAM ochAmAM ochA ekAsaNAnA tapa sAthe daza sAmAyika karavAno rivAja che. savAra sAMja pratikramaNamAM be sAmAyika ane bIjA 8 sAmAyika e pramANe daza sAmAyika thAya. A vrata grahaNa karatI vakhate huM varSamAM amuka (pAMca-daza vagere) dezAvagAsika karIza ema niyama karavAmAM Ave che. pUrve kahyuM tema eka divasa daza sAmAyika karavAthI eka dezAvagAsika vrata thAya che. AthI niyamamAM jeTalAM dezAvagAsika dhAryA hoya teTalA divasa daza daza sAmAyika karavAthI A vratanuM pAlana thAya che. (8) anarthadaMDavirati vrata- artha eTale prayojana. jenAthI AtmA daMDAya=duHkha pAme te daMDa. pApasevanathI AtmA daMDAya che-duHkha pAme che mATe daMDa eTale pApasevana. prayojanavazAtu (=sakAraNa) pApanuM sevana te arthadaMDa. prayojana vinA niSkAraNa pApanuM sevana te anarthadaMDa. gRhasthane potAno tathA svajana Adino nirvAha karavo paDe che. AthI gRhastha potAnA tathA svajana AdinA nirvAha mATe je pApasevana kare te saprayojana(=sakAraNa) hovAthI arthadaMDa che. jyAre jemAM potAnA ke svajanAdinA nirvAhano prazna ja na hoya tevuM pApasevana anarthadaMDa che. arthAt jenA vinA gRhasthAvAsa na calAvI zakAya te pApasevana arthadaMDa ane jenA vinA gRhasthAvAsa cAlI zake te pApasevana anarthadaMDa che. anarthadaMDanA mukhya cAra bhedo che-(1) apadhyAna (2) pApakarmopadeza (3) hiMsakArpaNa (4) pramAdAcaraNa. A cAra pApo na karavAmAM Ave to gRhasthAvAsa calAvavAmAM (nirvAhamAM) koI jAtano vAMdho na Ave. (1) apadhyAna- apadhyAna eTale durgAna-azubha vicAro. zatru marI jAya to sAruM, zaheranA loko marI jAya to sAruM, amuka rAjAe amuka rAjAne jItyo te sAruM thayuM, amuka dezanA loko mArane ja yogya che, huM rAjA banuM to sAruM, ItyAdi azubha vicAro apadhyAna che. AvA vicArothI potAnA koI kAryanI siddhi thatI nathI. AvA vicArothI nirarthaka pApa baMdhAya che. (2) pApakarmopadeza- laDAI karavI joIe, matsyodyogano phelAvo karavo joie, vartamAna jamAnAmAM kApaDanI milo vinA na cAle mATe Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 7 sU0 16 kApaDanI milo taiyAra thavI joie, vIjaLI utpanna karavI joIe, vahANo taiyAra karo, tamArI kanyA vivAhane yogya thaI gaI che mATe jaladI paraNAvI do, varasAda sAro thayo che mATe vAvaNI zarU karo... vagere sarva prakArano pApakAryono upadeza pApakarmopadeza che. (3) hiMsakArpaNa- je ApavAthI hiMsA thAya tevI vastu anyane ApavI. dA.ta. hathiyAra, jhera, agni vagere. (4) pramAdAcaraNa- kutUhalathI gIta sAMbhaLavAM, nRtya ke nATakasinemAnuM nirIkSaNa karavuM, vAraMvAra kAmazAstranuM vAMcana karavuM, taLAva AdimAM snAna karavuM, vRkSanI zAkhA ke hiMDoLA vagere upara hIMcakavuM, kukaDA Adi prANIone paraspara laDAvavA, vanaspati upara cAlavuM-khUMdavI, niSkAraNa pAMdaDuM, puSpa, DALakhI vagere chedavuM, strIkathA, bhaktakathA, dezakathA ane rAjakathA e cAra vikathAo karavI, tela AdinAM vAsaNa ughADAM rAkhavAM, bIjo mArga hovA chatAM vanaspati ke nigoda upara cAlavuM, deDakAM Adi jIvone mAravA, niSphara ane marma vacano bolavAM, khaDakhaDATa peTa bharIne hasavuM, niMdA karavI, kArya patI javA chatAM sagaDI, cUlo, battI, naLa, paMkho vagere cAlu rAkhavA, joyA vinA chANAM, lAkaDAM, kolasA, dhAnya, pANI vagereno upayoga karavo, vyasano sevavAM, boksIMga, mallayuddha vagere ramato jovI, komenTrI sAMbhaLavI vagere pramAdAcaraNa che. 1. viveka vinA chApuM vAcanArAo nirarthaka keTaluM apadhyAna kare che, ane chApuM vAMcIne game tenI pAse game te rIte chApAnI vAto karanArA keTalA pApakarmopadeza kare che e enA uparathI samajI zakAya tema che. 2. dAkSiNyatAnA kAraNe pApakarmano upadeza karavAno prasaMga Ave ane hiMsA thAya tevI vastu ApavI paDe e mATe niyamamAM teTalA pUratI chUTa rAkhavI paDatI hoya to paNa bane tyAM sudhI te chUTano upayoga na karavo paDe enI kALajI rAkhavI joie. 3. dyUtaM ca mAMsaM ca surA ca vezyA, pAparddhizcorI paradArasevA / etAni saptavyasanAni loke, ghorAtighoraM narakaM nayanti // jugAra, mAMsa, madirA, vezyA, zikAra, corI, parastrIsevana - A sAta vyasano dAruNa narakamAM laI jAya che. A sAta vyasanonI jema AjanAM reDiyo, chApuM, novelakathA, TI.vI., sinemA, hoTala ane klaba e sAta vyasano paNa AtmAne durgatinA mArge ghasaDI jAya che. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a07 sU0 16] zrItattvAdhigamasUtra 307 A cAra prakAranA anarthadaMDanA sevanathI potAne koi lAbha thato nathI, balka nirarthaka pApakarmano baMdha thAya che. A vratamAM sUkSmatAthI tyAga na thaI zake to paNa skUlapaNe sAta vyasana, nATaka, sinemA, khela-tamAso, reDiyo, nRtya vagereno avazya tyAga karavo. phaLa- A vratathI aneka prakAranAM khoTAM pApothI bacI javAya che. jIvana saMskArita bane che. tAmasa ane rAjasa vRtti dUra thAya che. sAttvikavRtti pragaTe che. (9) sAmAyika vrata- sama eTale samatA-zAMti, Aya eTale lAbha. jenAthI zAMti prApta thAya te sAmAyika. sarva sAvadya yogono (=pApavyApArono) tyAga karyA vinA zAMti na maLe, mATe A vratamAM sarva sAvadya yogono tyAga karavAmAM Ave che. amuka kALa sudhI (dhAraNA pramANe, jema ke sAdhu pAse rahuM tyAM sudhI vagere) dvividha-trividhathI (mana, vacana ane kAyA e trividhathI, pApa na karuM ane na karAvuM e dvividhathI) sarva sAvadyayogono tyAga te sAmAyika. vartamAnamAM A vratamAM be ghaDI sudhI sarva sAvaghayogono tyAga karavAmAM Ave che. eTale be ghaDI sudhI dvividha-trividhe sarva sAvadyayogono tyAga te sAmAyika. A vratano svIkAra karanAre dararoja ochAmAM ochuM eka sAmAyika karavuM evo niyama levo joie. roja na banI zake to varSamAM amuka sAmAyika karavAM e pramANe niyama karavo joie. phaLa- A vratathI mokSasukhanI vAnagI rUpa zAMtino-samatAno anubhava thAya che. gRhastha hovA chatAM sAdhu jevuM jIvana bane che. aneka prakAranA pUrvasaMcita pApono nAza thAya che. mokSamArganI=jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanA thAya che. (10) pauSadhopavAsa vrata- pauSadha eTale parvatithi. aSTamI Adi parvatithie upavAsa karavo te pauSadhopavAsa. A pauSadhopavAsa zabdano mAtra zabdArtha che. bhAvArtha A pramANe che-AhAra, zarIrasatkAra', abrahma ane 1. snAna karavuM, tela coLavuM, sugaMdhI padArthonuM vilepana karavuM, vALa oLavA vagere zarIranI vibhUSA karavI e zarIra satkAra che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 16 sAvadya karma A cArano tyAga te pauSadhopavAsa (ke pauSadha) vrata. A vrata kevaLa divasa pUratuM, kevaLa rAtri pUratuM, yA divasa-rAtri pUratuM levAmAM Ave che. AhAratyAga sivAya traNa prakArano tyAga sarvathA karavAmAM Ave che. AhAratyAga sarvathA athavA zaktinA abhAve dezathI paNa karavAmAM Ave che. jo covihAra upavAsa ka2vAmAM Ave to AhArano sarvathA ane tivihAra upavAsa, AyaMbila Adi karavAmAM Ave to dezathI tyAga thAya che. A vrata grahaNa karanAre aSTamI Adi parvatithie pauSadha levAno niyama grahaNa karavo joie. dareka parvatithie na lai zakAya to varSamAM amuka 10-20-30 pauSadha karavA evo niyama karavo joie. phaLa- A vratathI sAdhudharmano abhyAsa thAya che. kaSTa sahana karavAnI zakti Ave che, zarIra parano mamatvabhAva ocho thAya che. AgathI baLelAne zItala dravyonA saMyogathI jema zAMti thAya che, tema saMsAramAM dararoja rAgadveSanI AgamAM baLatA jIvane pauSadhathI zAMtino anubhava thAya che. (11) upabhoga-paribhogaparimANavrata- eka ja vAra bhogavI zakAya tevI vastuno upayoga te upabhoga. jema ke AhAra, puSpa vagere. athavA je vastuno zarIranI aMdara upayoga thAya te upabhoga. jema ke AhAra vagere. vAraMvAra bhogavI zakAya ke zarIranI bahAra bhogavI zakAya tevI vastuno upayoga te paribhoga. jema ke vastra Adi. jemAM upabhoga ane paribhoganuM parimANa ka2vAmAM Ave te upabhoga-paribhogaparimANavrata. A pramANe upabhoga-paribhogaparimANa zabdano artha che. bhAvArtha A pramANe che-- atisAvadya vastuono sarvathA tyAga ane alpa sAvaghavALI vastuono upabhoga paNa parimANathI karavo te upabhoga-paribhogaparimANavrata. A vratano niyama be rIte karavAmAM Ave che. eka bhojana saMbaMdhI ane bIjo karma(-dhaMdhA) saMbaMdhI. AhAramAM bAvIza abhakSya, batrIsa anaMtakAya, rAtribhojana, calitarasa tathA sacitta vastuono sarvathA tyAga karavo joie. kAraNa ke A vastuonA upayogathI bahu pApa lAge che. A vastuono sarvathA tyAga na thai zake to jeno upayoga karavo paDato hoya te sivAyanI vastuono to avazya tyAga karavo tathA A sivAyanI alpa Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 16] zrItattvArthAdhigamasUtra 309 na pApavALI vastuomAM paNa jeno upayoga na karavAno hoya teno tyAga karavo joie. jethI nirarthaka pApathI bacI javAya. sacitta-vya-vijJa... e cauda niyamo da22oja levAthI bina upayogI vastuono tyAga ane upayogI vastuonuM parimANa sahelAithI thai zake che. A cauda niyamonA pAlanathI nirarthaka pApothI bacavA sAthe bAhya ane atyaMtara dRSTie jIvana kevuM suMdara bane che tathA enAthI AdhyAtmika ane zArIrika kevA lAbho thAya che vagere to e niyamonuM pAlana karanAra ja samajI zake che=anubhavI zake che. dhaMdhAmAM paMdara prakAranA karmAdAnano tyAga karavo joie. badhAno tyAga na thai zake to amukano=je binajarUrI hoya teno avazya tyAga karavo joie. phaLa- A vratathI jIvanamAM sAdAi ane tyAga Ave che. A vratathI AdhyAtmika dRSTie lAbha thavA sAthe zArIrika, mAnasika, Arthika, sAmAjika vagere dRSTie paNa ghaNo lAbha thAya che. (12) atithi saMvibhAgavrata- tithi, parva vagere laukika vyavahArano jemaNe tyAga karyo che tevA bhikSuo atithi che. prastutamAM zrAvakadharmano adhikAra hovAthI atithi rUpe vItarAgapraNIta cAritradharmanI ArAdhanA karanArA susAdhuo samajavA joie. atithino=sAdhuono saMvibhAga karavo eTale ke temane saMyamamAM jarUrI AhAra, pANI, vastra, pAtra AdinuM bhaktithI pradAna karavuM te atithisaMvibhAga. sAdhuone nyAyAgata (=nyAyathI meLavela) vastunuM dAna karavuM joie, ane te paNa vidhipUrvaka, eTale ke deza, kALa, zraddhA, satkAra, krama ane kalpanIyanA upayogapUrvaka karavuM joie. (1) deza A dezamAM amuka vastu sulabha che ke durlabha ityAdi vicAra karIne durlabha vastu adhika pramANamAM ApavI vagere. (2) kALa-- sukALa che ke duSkALa che ityAdi vicAra karavo. duSkALa hoya ane potAne sulabha hoya to sAdhuone adhika pramANamAM vahorAvavuM. kayA kALe kevI vastunI adhika jarUra paDe, vartamAnamAM kai vastu sulabha che ke durlabha che, ityAdi vicAra karIne te pramANe vahorAvavuM vagere. (3) zraddhA-- vizuddha adhyavasAyathI ApavuM. ApavuM paDe che mATe Apo evI buddhi nahi, kintu ApavuM e ApaNI pharaja che, emano ApaNA upara Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrItavAthiidhagamasUtra (a) 7 sU0 16 mahAna upakAra che, ApaNe paNa e raste javAnuM che, temane ApavAthI ApaNe e mArge javA samartha banI zakIe, temane ApavAthI ApaNAM aneka pApo baLI jAya ItyAdi vizuddha bhAvanAthI ApavuM. (4) satkAra- AdarathI ApavuM, nimaMtraNa karavA javuM, ociMtA ghare Ave to khabara paDatAM sAme javuM, vahorAvyAM bAda thoDA sudhI pAchaLa javuM, vagere satkArapUrvaka dAna karavuM. (5) krama- zreSTha vastu prathama ApavI, pachI sAmAnya vastu ApavI athavA durlabha vastunuM ke te kALe jarUrI vastunuM prathama nimaMtraNa karavuM. pachI bIjI vastuonuM nimaMtraNa karavuM athavA je dezamAM je krama hoya te krame vahorAvavuM. (6) kalpanIya- AdhAkarma Adi doSothI rahita, saMyamamAM upakAra vagere guNothI yukta vastu kalpanIya che. vartamAnakALe covihAra yA tivihAra upavAsathI rAtadivasano pauSadha karI bIje divase ekAsaNuM karavuM ane sAdhuo je vastu vahore te vastu vAparavI e pramANe atithisaMvibhAgavata karavAmAM Ave che. A niyama lenAre varSamAM be-traNa-cAra ema jeTalA divasa atithisaMvibhAga karavo hoya teTalA divasanI saMkhyA nakkI karI levI joIe. phaLa- A vratanA sevanathI dAnadharmanI ArAdhanA thAya che. sAdhuo pratye prema-bahumAna ane bhakti vadhe che. sAdhune dAna ApIne saMyamanI anumodanA dvArA saMyamadharmanuM phaLa maLe che. - sAta vratonA be vibhAga- ahIM batAvelAM sAta vratonA guNavrata ane zikSAvrata ema be vibhAga che. digvirati, upabhoga-paribhogaparimANa ane anarthadaMDa viramaNa e traNa guNavrata che. kAraNa ke te vrato pAMca aNuvratomAM guNa lAbha kare che. A traNa vratothI pAMca aNuvratonuM pAlana saraLa bane che. dezavirati, sAmAyika, pauSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga e cAra zikSAvrata che. kAraNa ke te vratonA pAlanathI saMyamadharmanI zikSA=abhyAsa (prekaTIsa) thAya che. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a07 sU017] zrItattvAdhigamasUtra 311 sAta vratonAM kramamAM ane nAmamAM pheraphAra- ahIM sAta vratono je krama che, tenAthI AgamamAM judo krama che. AgamamAM digvirati, upabhogaparibhogaparimANa, anarthadaMDavirati, sAmAyika, dezavirati(-dezAvagAsika), pauSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga e kramathI sAta vrato batAvyAM che. dezavirati, upabhoga paribhogaparimANa ane pauSadhopavAsa e traNanAM Agama graMthomAM anukrame dezAvagAsika, bhogopabhogaparimANa ane pauSadha e traNa nAmo che. (16) saMlekhanAnuM vidhAna- mAraVAti saMjognAM gopitA 7-27 che. vratI (gRhastha ke sAdhu) maraNane aMte saMkhanA kare che. saMkhanA eTale zarIra ane kaSAyone pAtaLA karanAra tapavizeSa. duSkALa, zarIranirbaLatA, roga, upasarga AdinA kAraNe dharmanuM pAlana na thaI zake tema hoya tyAre athavA maraNa najIka hoya tyAre vratIe uNodarI, upavAsa, chaThTha, aThThama vagere tapa vaDe kAyA ane kaSAyone pAtaLA karIne (zrAvaka hoya to mahAvratono svIkAra karavA pUrvaka) jIvana paryaMta cAre prakAranA AhArano tyAga karavo joIe. A vakhate jIvananA aMtima samaya sudhI manamAM maitrI Adi ane anityAdi bhAvanAo bhAvavI joIe. svIkArelI pratijJAnuM smaraNa karavuM joIe. ArtadhyAna ane raudradhyAnano 1. prathama traNa guNavrato Ave ane pachI zikSAvrato Ave e daSTie AgamamAM A krama rAkhavAmAM Avyo hoya ema lAge che. prastuta graMthamAM digvirati pachI dezavirati (dazAvagAsika)vratanuM grahaNa kema karyuM e vicAratAM lAge che ke-AgamagraMthomAM dezAvagAsika vratamAM digvirativratanA upalakSaNathI sarvavratono saMkSepa karavAnuM vidhAna che. jayAre prastuta graMthamAM mAtra digviratino saMkSepa karavAnuM vidhAna che. AthI A vrata digviratino saMkSepa rUpa hoI digvirati pachI eno krama Ave e ThIka gaNAya e daSTie digvirati pachI dezavirati (dazAvagAsika) vratano krama rAkhyo hoya. 2. dezamAM=digvitimAM rAkhela dizAnA pramANathI ochA dezamAM=avakAzamAM rahevuM te dezAvakAza. jemAM digvitimAM rAkhela dizAnA pramANano saMkSepa karavAmAM Ave te dezAvagAsika. eka vastu ekavAra bhogavAya te bhoga ane vAraMvAra bhogavAya te upabhoga. jemAM bhogane upabhoganuM parimANa karavAmAM Ave te bhogopabhoga parimANa. je dharmanI puSTi kare te pauSadha. Ama dezAvagAsika Adi traNano zabdArtha che. bhAvArtha to pUrva mujaba ja che. 3. govitA=vitA= =karanAra. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 18 tyAga karIne manane svastha=samAdhiyukta rAkhavuM joie. A pramANe karavAthI vratI aMtima kALe ati suMdara mokSamArganI ArAdhanA karI le che. (17) (vratone svIkAryA bAda temAM dUSaNo=aticAra na lAge tenI kALajI rAkhavI joie. A mATe kevI kevI rIte kayA kayA aticAro lAgavAno saMbhava che e sAdhake jANavuM joie. AthI have graMthakAra samyagdarzanamAM, bAravratomAM ane saMlekhanAmAM saMbhavita mukhya mukhya aticAronuM varNana zarU kare che.) samyagdarzananA aticAro zA-jADyA-vidhiSThitmA-DandhadaSTiprazaMsA-saMtavA: sabhya chetivArA: // 7-8 // zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, anyadRSTiprazaMsA ane anyadRSTi saMstava e pAMca samyagdarzananA aticAro che. aticAra, skhalanA, dUSaNa vagere zabdono eka artha che. jenAthI vratomAM dUSaNa lAge te aticAra. (1) zaMkA-- potAnI matimaMdatAthI Agamokta padArtho na samajI zakavAthI amuka vastu amuka rUpe haze ke nahi ? ityAdi saMzaya rAkhavo. zaMkAnA be prakAra che. (1) sarvazaMkA (2) dezazaMkA. (1) sarvazaMkA- mULa vastunI ja zaMkA e sarva zaMkA. jema ke--dharma haze ke nahi ? AtmA haze ke nahi ? sarvajJa haze ke nahi ? jinadharma satya haze ke nahi ? (2) dezazaMkA-- mULa vastunI zaMkA na hoya, paNa te vastu amuka rUpe haze ke nahi ? e pramANe vastunA eka dezanI zaMkA te dezazaMkA. dA.ta. AtmA to che, paNa te zarI2pramANa haze ke nahi ? zarIrapramANa che ke lokavyApI che ? pRthvIkAya Adi jIvo haze ke nahi ? nigodamAM anaMta jIvo haze ke nahi ? AtmAnA asaMkhya pradezo haze ke nahi ? vagere. (2) kAMkSA- kAMkSA eTale icchA. dharmanA phaLa rUpe A lokanA ke paralokanA sukhanI icchA rAkhavI. saMsAranuM sarva prakAranuM sukha duHkharUpa hovAthI jinezvaroe heya kahyuM che. AthI dharma kevaLa mokSane uddezIne karavAnI AjJA che. AthI dharmanA phaLa rUpe A lokanA ke paralokanA sukhanI icchA rAkhanAra vyakti jinezvara bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana kare che. AjJAnuM Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 18] zrItattvArthAdhigamasUtra 313 ullaMghana samyaktvane malina=dUSita banAve che. AthI A lokanA ke paralokanA sukha mATe dharma karavo e aticAra che. athavA vItarAgapraNIta darzana sivAya anya darzananI icchA te kAMkSA. tenA sarvakAMkSA ane dezakAMkSA ema be prakAra che. sarva darzano samAna che, sarva darzano mokSamArga batAve che. sarva darzano sArAM che, ema sarva darzanonI icchA te sarvakAMkSA. koi eka be darzananI icchA rAkhavI te dezakAMkSA. jema ke--bauddhadarzana zreSTha che. kAraNa ke temAM kaSTa sahana karyA vinA dharma karavAno upadeza Apyo che. snAna vagerenI chUTa ApavAmAM AvI che...kAMkSAthI vItarAga praNIta darzanamAM avizvAsa=azraddhA pedA thavAno saMbhava che. (3) vicikitsA- vicikitsA eTale saMzaya=saMdeha. dharmanA phaLano saMdeha rAkhavo. meM karelI tapa vagere sAdhanAnuM phaLa mane maLaze ke nahi ? lokamAM khetI vagere kriyAo ghaNI vakhata saphaLa thAya che ane ghaNI vakhata saphaLa thatI nathI. tema A jainadharmanA pAlanathI(=dAna AdinA sevanathI) tenuM phaLa mane maLaze ke nahi ? e pramANe saMzaya rAkhavo. zaMkA ane vicikitsAmAM taphAvata- zaMkA ane vicikitsA e baMnemAM zaMkA to che ja, paNa zaMkAno viSaya bhinna bhinna che. zaMkA aticAramAM zaMkAno viSaya padArtho ke dharma che. jyAre vicikitsA aticAramAM zaMkAno viSaya dharmanuM phaLa che. arthAt zaMkA rUpa aticAramAM padArthanI ke dharmanI zaMkA hoya che, ane vicikitsAmAM dharmanA phaLanI zaMkA hoya che. athavA vicikitsA eTale jugupsA. sAdhu-sAdhvInAM malina zarIra-vastrAdine joine durgaMchA karavI. tathA A loko pANIthI snAna paNa karatA nathI, sacitta pANImAM bhale doSa hoya, paNa acitta pANIthI snAna ane vasraprakSAlana kare to zo vAMdho Ave ? ema temanI niMdA karavI. (4) anyadRSTi prazaMsA-- sarvajJapraNIta darzana sivAyanA anya bauddha Adi darzananI prazaMsA karavI. jema ke--teo puNyavAna che. temano janma saphaLa che. temano dharme zreSTha che. temanAmAM dAkSiNyatA vagere guNo rahelA che. ityAdi rUpe pratyakSa ke parokSa prazaMsA karavI. AvI prazaMsAthI aparipakva buddhivALA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 19-20 jIvo temanA guNothI AkarSAine samyagdarzana guNa gumAvI de e susaMbhavita che. AthI anyadRSTinI prazaMsA aticAra che. (5) anyadRSTi saMstava- saMstava eTale paricaya. anyadarzanavALA lokonI sAthe rahevuM, paricaya rAkhavo. temanI sAthe ati paricaya rAkhavAthI temanA darzananI kriyAone ke siddhAMtone jovAthI ke sAMbhaLavAthI, samyaktvathI patita thavAno saMbhava che. samyaktvavratanA A aticAro sAdhu ane zrAvaka baMnene lAgu paDe che. AmAM prathamanA traNa aticAro gupta (bIjA na joi zake tevA) che, ane chellA be aticAro pragaTa che, bIjAo joi zake tevA che. (18) 12 vratomAM pratyeka vratanA aticAronI saMkhyA- vrata-zIteSu pazca pazca yathAmam // 7-21 // pAMca aNuvrata ane sAta zIlavrata(3 guNavrata ane 4 zikSAvrata)mAM darekanA pAMca pAMca aticAro kramazaH nIce mujaba che. (19) prathama vratanA aticAro-- vanya-vadha-vivA-tamArAopaLA-nnapAnaniothAH||7-20 // baMdha, vadha, chaviccheda, atibhArAropaNa ane annapAnanirodha e pAMca ahiMsA (sthUla prANAtipAta viramaNa) vratanA aticAro che. (1) baMdha- krodhathI baLada Adi pazuone ke avinIta svaputra Adine atyaMta majabUtAithI bAMdhavA. zrAvake niSkAraNa koi paNa prANIne bAMdhavo hi joie. kAraNavazAt pazuone ke avinIta svaputra Adine bAMdhavAnI jarUra paDe to paNa nirdayatAthI majabUta to nahi ja bAMdhavA. (2) vadha- vadhu eTale mAra. zrAvake niSkAraNa koine paNa mAravuM nahi joie. zrAvake bhItaparSad banavuM joie. jethI potAno dAba rahevAthI koi avinaya Adi guno kare nahi. chatAM jo koi avinayAdi guno kare ke pazu vagere yogya rIte na varte ethI mAravAnI jarUriyAta lAge to paNa gusse thaine 1. jemanI buddhi aparipakva hoya tevAo anyanA paricayathI bhoLavAi jAya e sahaja che. AthI to svadarzanamAM=jainadarzanamAM rahelA pAsasthA Adi kusAdhuonI sAthe paNa eka rAta paNa rahevAno niSedha che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 a0 7 sU0 20] zrItattvAthadhigamasUtra nirdayatAthI nahi mAravuM joIe. bahArathI gusso batAvo paDe to paNa aMdara hRdayamAM to kSamA ja dhAraNa karavI. (3) chavi cheda-chavi eTale cAmaDI, cAmaDInuM chedana karavuM te chavicheda. niSkAraNa koipaNa prANInI cAmaDIno cheda nahi karavo joie. cora AdinI cAmaDIno cheda karavAnI jarUra paDe to bhaya batAvavA pUrato ja karavo joIe. jo nirdayatApUrvaka chavi cheda karavAmAM Ave to te aticAra che. (4) atibhArAropaNa- baLaka ke majUra Adi upara zakti uparAMta bhAra-bojo mUkavo. yadyapi zrAvake gADI calAvavA Adi dhaMdho nahi karavo joIe. chatAM anya upAyanA abhAve tevo dhaMdho karavo paDe to paNa baLada vagere jeTalo bhAra khuzIthI vahana karI zake tenAthI kaMIka ocho mUkavo joIe. majura Adi pAse bhAra upaDAvavAno prasaMga Ave to majUra jAte jeTalo bhAra UMcakI zake ane nIce utArI zake teTalo Apavo joIe. (5) annapAnanirodha- annapAna nirodha eTale bhojana-pANI samayasara na ApavAM. baLada Adine, gharanA mANasone ke nokara vagerene samayasara bhojana-pANI maLe tenI kALajI rAkhavI joie. avinItaputra Adine zikSA ApavA anna-pAnano nirodha karavo paDe to paNa maryAdAmAM karavo joie. prazna- vratIe (zrAvake) mAtra prANaviyoga rU5 hiMsAno niyama karyo che, baMdha Adino niyama karyo nathI. to baMdha AdithI doSa kema lAge? kAraNa ke temAM tenA niyamano bhaMga thato nathI. have jo kaho ke prANaviyoganA niyamanI sAthe baMdha Adino niyama paNa AvI jAya che. to baMdha AdithI niyamano sarvathA bhaMga thAya. AthI baMdha Adi aticAra kevI rIte gaNAya? aticAramAM niyamano AMzika bhaMga hoya che, sarvathA nahi. uttara- yadyapi prANaviyoga rUpa hiMsAnuM ja pratyAkhyAna karyuM che, baMdha AdinuM nahi. chatAM paramArthathI hiMsAnA pratyAkhyAna sAthe baMdha AdinuM pratyAkhyAna paNa AvI jAya che. kAraNa ke baMdha Adi hiMsAnA kAraNo che. kAryanA niyamanI sAthe kAraNano niyama paNa AvI jAya. jema ke koIe avAja nahi karavo ema kahyuM, to je je kAraNothI avAja thAya te te kAraNono paNa niSedha thaI jAya che. AthI enI AjJAnuM pAlana karanAra je je kAraNothI Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 7 sU0 21 avAja thAya ke avAja thavAnI zakyatA hoya te te kAraNothI dUra rahe che. tema ahIM hiMsAnA pratyAkhyAnathI baMdha AdinuM pratyAkhyAna paNa thai jAya che. have e prazna rahyo ke baMdha AdinA sevanathI niyamano sarvathA bhaMga thAya che, to baMdha Adi aticAra kevI rIte ? AnuM samAdhAna A pramANe che--vrata be rIte che--(1) aMtavRttithI ane (2) bAhyavRttithI. hRdayamAM vratanA pariNAma te aMtavRttithI vrata. bAhyathI prANaviyoga Adino abhAva te bAhyavRttithI vrata. jyAre gusse thaine nirdayatAthI baMdha Adi karavAmAM Ave che tyAre bAhyathI prANaviyogano abhAva che. eTale bAhyavRttithI ahiMsAvratano bhaMga thayo nathI. paNa hRdayamAM ahiMsAnA-dayAnA pariNAma na hovAthI aMtavRttithI bhaMga thayo che. Ama AMzika vratapAlana che ane AMzika vratabhaMga che. mATe gussAthI nirdayatApUrvaka karavAmAM Avela baMdha Adi aticAra rUpa che. A pramANe anya vratonA aticAro vize paNa yathAyogya samajI levuM. (20) bIjA vratanA aticAro-- mithyopadeza-rahasyAbhyAkhyAna - kuuttlekhkriyaacAsApahAra-mAjAramantramelAH / / 7-26 // mithyA upadeza, rahasyaabhyAkhyAna, phUTalekhakriyA, nyAsaapahAra ane sAkAra maMtrabheda e pAMca satya (sthUla mRSAvAda viramaNa) vratanA aticAro che. (1) mithyA upadeza- parapIDAkArI vacana, asatya upadeza, atisaMdhAna upadeza vagere mithyA upadeza che. corane mArI nAkho, vAMdarAone pUrI do vagere parapIDAkArI vacano che. khoTI salAha ApI UMdhA mArge caDhAvavo e asatya upadeza che. vivAdamAM anyane chetaravAno upAya batAvavo te atisaMdhAna upadeza che. ahIM parapIDAkArI vacanamAM anyane duHkha na ApavuM e ahiMsAnuM pAlana thatuM nathI. anya sarva vrato ahiMsAnA pAlana mATe che. AthI parapIDAkArI vacanathI bAhya dRSTie vratabhaMga na hovA chatAM AMtaraSTie vratabhaMga che. je viSayamAM potAne barobara anubhava na hoya te viSayamAM pote salAha Ape ane anya vyakti viparIta mArge caDhe temAM potAnI dRSTie asatya na hovA chatAM anubhavInI dRSTie asatya che. eTale bAhyathI satya Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 21] zrItattvArthAdhigamasUtra 317 che, ane tAttvika dRSTithI asatya che. e pramANe atisaMdhAnamAM paNa yathAyogya samajI levuM. (2) rahasya-abhyAkhyAna-- rahasya eTale ekAMtamAM banela. abhyAkhyAna eTale kahevuM. viruddha rAjayo, mitra-mitra, pati-patnI vagerenI ekAMtamAM thayela kriyA ke vAta vagerene hAsyAdipUrvaka bahAra pADavI. gupta hakIkata bahAra AvavAthI pati-patnI vagerene duHkha utpanna thAya, klezakaMkAsa thAya, yAvat mArAmArI sudhIno prasaMga paNa bane. ahIM hakIkata sAcI hovAthI bAhyadRSTie vratabhaMga na hovA chatAM tAttvika dRSTie vratabhaMga thavAthI rahasyAbhyAkhyAna aticAra che.2 (3) kUTalekhakriyA- sAcA lekhane pheravI nAkhavo, copaDA vageremAM khoTI sAkSI pUravI, khoTI sahI karavI, khoTA jamA-kharca karavA, mahora, hastAkSara AdithI khoTA dastAvejo ka2vA, khoTA lekho lakhavA, khoTI binA chApavI vagere. ahIM asatya bolavAno niyama che, asatya lakhavAno niyama nathI. AthI bAhyadRSTithI vratano bhaMga nathI, paNa tAttvika dRSTie (je doSo asatya bolavAthI lAge te doSo asatya lakhavAthI lAge che. mATe) vratano bhaMga che. AthI phUTalekhakriyA aticAra che. (4) nyAsApahAra- koie amuka rakama potAne sAcavavA ApI hoya. samaya jatAM ApanAra vyakti keTalA ApyA che te bhUlI jAya. levA Ave tyAre ApyA hoya tenAthI ochA mAge. teNe jeTalA mAgyA hoya teTalA paisA Ape. bAkInI rakama pote hajama karI jAya. dA.ta. 500 rUpiyA sAcavavA ApyA hoya. mAgavA jAya tyAre 400 ApyA che ema mAnIne 400 rUpiyA mAge. AthI ApanAra vyakti tame 500 ApyA che ema na kahe. 400 rUpiyA ApI de ane 100 rUpiyA pote hajama karI jAya. athavA koi sAkSI na hovAthI tamoe mane eke ya rUpiyo Apyo nathI ema sarvathA nA kahe. yadyapi nyAsApahAra e corI che, chatAM corI chupAvavA tevAM asatya mizrita vAkyo bolavAno prasaMga Ave e dRSTie ene satyavratanA aticAra tarIke gaNavAmAM Avela che. 1. ekAMtamAM vAtacIta Adi karanArane kahe ke meM tamArI vAta Adi jANI lIdhuM che. athavA anyane kahe ke amuke amuka amuka vAta Adi karyuM che. 2. yogazAstra Adi graMthomAM A aticAranuM 'guhyabhASaNa' nAma che. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 21 anya graMthomAM 'nyAsApahAra' aticAranA sthAne 'sahasA abhyAkhyAna' aticAra lAge che. sahasA eTale vicAra karyA vinA ociMtuM. abhyAkhyAna eTale Aropa. vagara vicAre tuM cora che, tuM badamAsa che ityAdi Aropa mUkavo. ahIM anyane Aropa ApavAno potAno irAdo nathI paNa utAvaLathI hakIkata barobara jANyA vinA asatya hakIkatane satya hakIkata samajIne anAbhogathI kahI de che. AthI ahIM aMtaramAM vratabhaMganA pariNAma nathI. paNa tenAthI paradu:kha Adi thavAno saMbhava hovAthI AMzika bhaMga che. AthI sahasAbhyAkhyAna aticArarUpa che. paNa jo jANI joine du:kha ApavAnA AzayathI khoTo Aropa caDhAvavAmAM Ave to vratabhaMga ja gaNAya. (5) sAkAra maMtrabheda-- AkAra eTale zarIranI AkRti=viziSTa ceSTA. AkArathI sahita te sAkAra. maMtra eTale abhiprAya. anyanI tevA prakAranI zarIranI ceSTAthI jANavAmAM Avela abhiprAya te sAkAramaMtra. teno bheda eTale bahAra prakAzana karavuM. A sAkAramaMtrabhedano zabdArtha che. bhAvArtha A pramANe che--vizvAsapAtra banIne tevA prakAranI zarIranI ceSTAthI athavA tevA prakAranA prasaMga u52thI ke AjubAjunA vAtAvaraNa vagerenA AdhAre anyano gupta abhiprAya(gupta hakIkata) jANIne bIjAne kahe ane bIjAno abhiprAya(gupta hakIkata) tene kahe, ema eka-bIjAnI gupta vAto eka bIjAne kahIne parasparanI prItino viccheda karAve athavA vizvAsu banI rAjyanI ke anya koinI paNa gupta hakIkata pUrvokta mujaba (ceSTA, prasaMga vAtAvaraNa vagerethI) jANIne bahAra prakAzana kare.1 318 dharmaratna prakaraNa vagere anya graMthomAM 'sAkAramaMtrabheda'nA sthAne 'svadArAmaMtrabheda' aticAra Ave che. svanI=potAnI dArAno=patnIno maMtra=abhiprAya(gupta hakIkata) te svadArAmaMtra. teno bheda eTale bahAra prakAzana karavuM. A svadArAmaMtrabhedano zabdArtha che. bhAvArtha A pramANe che-- 1. Ama karavAnuM kAraNa irSA, dveSa vage2e che. 2. saMskRtamAM akArAMta dAra zabda hovAthI 'svadAramaMtra bheda' evo prayoga thAya. gujarAtImAM AkArAMta dArA zabda prasiddha hovAthI ahIM 'svadArAmaMtra bheda' evo prayoga karyo che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a07 sU0 21] zrItattvAdhigamasUtra 319 potAnA upara vizvAsa rAkhIne patnI, mitra, pADozI Adi koI paNa vyaktie je gurUvAta karI hoya tenuM bahAra prakAzana karavuM e svadArAmaMtrabheda che.' sAkAramaMtrabhedamAM (ke svadArAmaMtrabhedamAM) hakIkata satya hovA chatAM te hakIkatanA prakAzanathI sva-parane dveSa, ApaghAta, laDAI, kleza-kaMkAsa vagere mahAna anartha thavAno saMbhava che. eTale AMzika vratabhaMga hovAthI te aticAra rUpa che. sAkAramaMtrabheda ane svadArAmaMtrabheda (yAvizvasta maMtrabheda)mAM taphAvata sAkAramaMtrabheda ane svadArAmaMtrabheda e baMnemAM vizvAsunI gupta hakIkatanuM bahAra prakAzana karavuM e artha samAna che. paNa guNa hakIkatane jANavAmAM bheda che. sAkAramaMtrabhedamAM zarIraceSTA, prasaMga, vAtAvaraNa vagere dvArA gupta hakIkatane jANe che. jyAre svadArAmaMtrabhedamAM vizvAsu vyakti ja tene potAnI hakIkata jaNAve che. sAkAramaMtrabheda ane rahasyAbhyAkhyAnamAM bheda- sAkAramaMtrabheda ane rahasyAbhyAkhyAna e baMnemAM gupta hakIkatanuM prakAzana karavuM e artha sAmana che. paNa guma hakIkatanA prakAzanamAM bheda che. sAkAramaMtrabhedamAM vizvAsu banIne gupta hakIkatanuM prakAzana kare che, jyAre rahasyAbhyAkhyAnamAM sAmAnyathI vizvAsu avizvAsunA bheda vinA) guma hakIkatanuM prakAzana kare che. tathA bIjo bheda e che ke sAkAramaMtrabhedamAM gupta hakIkata jenI pAsethI jANI hoya tenAthI anya saMbaMdhI hoya che. jyAre rahasyAbhyAkhyAnamAM (patipatnI, mitra-mitra vagere) jenI pAsethI jANI hoya tenA saMbaMdhI hoya che. jema ke pati-patnIne ekAMtamAM svasaMbaMdhI koi vAta karI. bIjo koi e jANI gayo ane bahAra prakAzana karyuM. A prakAzana rahayAbhyAkhyAna che. have jo pati-patnIe bIjAnA saMbaMdhI koI vAtacIta karI hoya ane bIjo koI jANIne prakAza kare to te sAkAramaMtrabheda gaNAya. have trIjo bheda e che ke sAkAramaMtrabhedamAM gupta hakIkata jenA saMbaMdhI hoya tene kahevAnI hoya che. 1. yogazAstra Adi graMthomAM A aticAranA A bhAvArtha pramANe enuM-vizvasta maMtrabheda' (vizvAsunA abhiprAyanuM prakAzana karavuM) evuM nAma che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 22 jyAre rahasyAbhyAkhyAnamAM jenA saMbaMdhI hoya tene ke anyane paNa kahevAnI hoya che. sAkAramaMtrabheda ane rahasyAbhyAkhyAnamAM A traNa dRSTie bheda che ema mane lAge che chatAM A viSayamAM anubhavInI pAse vizeSa jANavAnI jarUra che. (21) trIjA vratanA aticAro-- stenaprayoga - tadAhRtAdAna- viruddharAjyAtikrama dInAthi-mAnonmAna-pratirUpavyavahAraoNH || 7-22 // sTenaprayoga, tadAhatAdAna, viruddharAjyAtikrama, hInAdhikamAnonmAna ane pratirUpakavyavahAra e pAMca asteya (sthUla adattAdAna viramaNa) vratanA aticAro che. (1) spena prayoga- skena eTale cora. prayoga eTale preraNA-uttejana. co2ne corI karavAmAM uttejana ApavuM te sTenaprayoga. coranI sAthe levaDadevaDano vyavahAra rAkhavo, corI karyA bAda tenI prazaMsA karavI, corI mATe joitAM upakaraNo ApavAM, rahevA Azraya Apavo, anna-pANI ApavAM vagere rIte corane corI karavAnuM uttejana ApavuM te aticAra che. (2) tadAhRtAdAna- core corI lAvelI vastu maphata ke vecAtI levI. sTenaprayoga ane tadAhatAdAnamAM pote corI karato nathI, paNa corImAM uttejana Apato hovAthI paramArtha dRSTie AMzika vratabhaMga thavAthI A aticAra che.1 (3) viruddharAjyAtikrama rAjyano niSedha chatAM chUpI rIte anya rAjayamAM praveza karavo, dANacorI karavI, jakAtanI corI karavI vagere rAjya viruddha kAryono AmAM samAveza thAya che. ahIM rAjyaviruddha karma karanArane corIno daMDa thato hovAthI adattAdAnavratano bhaMga che. paNa huM to vepAra karuM 1. cauraznorApo mantrI mevA: vALathI annadaH sthAnadazceti cauraH saptavidhaH smRtaH // corI karanAra, corI karAvanAra, corI mATe masalata karanAra, corInA bhedane jANanAra, corInA mAlane kharIdanAra, corane annapANI ApanAra, corane Azraya ApanAra-ema coranA sAta prakAro che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a07 sU0 23] zrIsvAdhigamasUtra 321 chuM. ItyAdi buddhithI vratasApekSa hovAthI tathA lokamAM cora che ema kahevAtuM nahi hovAthI (AMzika vratabhaMga hovAthI) viruddharAjyAtikrama aticAra che. (4) hInAdhikamAnonmAna- chUpI rIte khoTAM nAnAM moTAM mApa-tolAM rAkhI mUke. jyAre vastu kharIdavAnI hoya tyAre moTA mApa-tolAno upayoga kare ane vecavAnI hoya tyAre nAnA mApa-tolAno upayoga kare. (5) pratirUpaka vyavahAra- sArA mAlamAM kharAba ke nakalI mAlanI bheLaseLa karavI. banAvaTI vastu pedA karI asalarUpe vecavI. yadyapi hInAdhika mAnonmAna ane pratirUpaka vyavahAra e be kAyamAM ThagabAjIthI paradhana levAtuM hovAthI vratabhaMga che. chatAM khAtara pADavuM e ja corI che, A to vaNikakaLA che, evI kalpanAthI AMzika vratabhaMga thavAthI (enI dRSTie corI nathI. paNa zAstradaSTie corI che.) A baMne aticAra gaNAya che. (22). cothA vratanA aticAroprvivaahkrnnetvrprigRhiitaaprigRhiitaagmnaa-'nnggkriiddaa tIvrAmaminiveza: R 7-2rU che paravivAhakaraNa, itraparigRhItAgamana, aparigRhItAgamana, anaMgakrIDA ane tIvrakAmAbhiniveza e pAMca brahmacarya (sthUla maithuna viramaNa) vratanA aticAro che. (1) paravivAhakaraNa- kanyAdAnanA phaLanI icchAthI ke sneha vagerethI AgaLa paDato bhAga laI anyanAM saMtAnonA vivAha karavA. ahIM paradArAnI sAthe maithuna nahi karuM ane nahi karAvuM evo niyama che. vivAha karAvavAmAM paramArthathI maithuna karAvyuM gaNAya. eTale paramArthathI vratabhaMga che. paNa huM vivAha karAvuM chuM, maithuna nathI karAvato, evA mAnasika pariNAmanI dRSTie pote vrata sApekSa che. Ama AMzika (apekSAe) vratabhaMga ane AMzika vratapAlana hovAthI A aticAra che. jema paranAM saMtAnonA vivAhathI aticAra lAge che tema potAnAM saMtAnonA vivAhathI paNa aticAra lAge. paNa jo potAnAM saMtAnono vivAha na kare to saMtAno svecchAcArI bane. tema thatAM zAsananI hIlanA Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 23 thAya. AthI potAnA saMtAnonA vivAhano nirdeza ahIM nathI karyo. paNa jo potAnAM saMtAnonA vivAha anya potAno moTo putra ke bhAi vagere saMbhALI le tema hoya to potAe temAM jarA paNa mAthuM nahi mAravuM joie. (2) itvara parigRhItA gamana- itvara eTale thoDo samaya. parigRhItA eTale svIkArelI. bIjA koie thoDA samaya mATe vezyAno svIkAra karyo hoya tyAre vezyAgamana karavuM. jeTalA samaya sudhI anya vyaktie (paisA ApavA vagerethI) vezyAno svIkAra karyo hoya te samayamAM vezyAgamana karavuM e aticAra che. teTalA vakhata sudhI bIjAe pagAra bAMdhI vezyAne potAnI strI rUpe rAkhelI hovAthI paradArA che. eTale vratabhaMga che. chatAM huM parastrIsevana karato nathI, kintu vezyAsevana karuM chuM ema mAnasika pariNAmanI dRSTie vratabhaMga na hovAthI itvaraparigRhItAgamana aticAra che. athavA pote paisA ApI thoDo samaya potAnI strI karIne vezyAgamana karavuM te itvaraparigRhItAgamana. ahIM bhADuM ApI thoDA samaya mATe potAnI strI karIne rAkhI hovAthI mArI potAnI strI che e dRSTie A aticAra che. (3) aparigRhItA gamana--- jeno koie strI tarIke svIkAra na karyo hoya te aparigRhItA. vezyA, proSitabhartRkA (jeno pati paradeza gayo che tevI strI), anAtha strI, kumArikA vagere aparigRhItA strIno upabhoga karavo te aparigRhItAgamana. lokamAM vezyA vagere parastrI rUpe gaNAya che. paNa jeno koi dhaNI na hoya te parastrI na kahevAya ema dhArIne vezyA AdinuM sevana karanAra vyaktinI dRSTie vratabhaMga na thavAthI A aticAra che. A be aticAra parastrIno tyAga karanAranI apekSAe che. svadArAsaMtoSa rUpa vrata grahaNa karanAranI apekSAe to A be sarvathA vratabhaMga rUpa che. kAraNa ke teNe svastI sivAya badhI strIono tyAga karyo che. strIne 'svapati saMtoSa' rUpa eka ja vrata hovAthI tene paNa A be aticAro sAmAnyathI na hoya. apekSAe to tene paNa A be aticAro hoi zake. jyAre potAnA patine zodhye vA2AnA divase parigRhIta karyo hoya tyAre tenA vArAne ullaMghI pati sAthe saMbhoga karatAM prathama aticAra (itvara Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 24] zrItattvArthAdhigamasUtra 323 parigRhItAgamana) lAge ane parapuruSa tarapha vikArardaSTithI jue, tenA tarapha AkarSAya vagere prasaMge bIjo aticAra lAge. (4) anaMgakrIDA- maithuna sevana mATenAM aMgo (yonI ane prajanana) sivAyanA zarIranA hastAdi avayavothI krIDA karavI=kAmasevana karavuM, arthAt asvAbhAvika=sRSTiviruddha kAmasevana karavuM. athavA anaMga eTale kAmarAga. atizaya kAmarAga utpanna thAya tevI adharacuMbana Adi krIDA karavI. (5) tIvrakAmAbhiniveza- tIvra mohanIya karmanA udayathI (maithuna sevananI) tIvra icchAthI maithuna sevana karavuM. parastrI viramaNa ke svadArAsaMtoSa e baMne prakAramAMthI game te rIte brahmacarya vrata svIkAranArane maithunasevanano tyAga che. paNa AvI anaMgakrIDA karavAno tyAga nathI. tathA tIvra kAmathI maithunasevanano sAkSAt tyAga nathI. A STie anaMgakrIDA ane tIvrakAmAbhiniveza e baMnethI vrata bhaMga thato nathI. paNa brahmacaryanuM dhyeya kAmanI icchAne ghaTADavAnuM che. A baMnemAM e dhyeyanuM pAlana thatuM nathI. kAraNa ke baMnethI kAmabhoganI icchA vRddhi pAme che. AthI paramArthadRSTie A baMne prakAranA kAmasevanano paNa tyAga thai gayo hovAthI vratabhaMga thAya che. Ama A bemAM apekSAe vratano abhaMga ane apekSAe bhaMga hovAthI baMne aticAra rUpa che. (23) pAMcamA vratanA aticAro-- kSetravAstu-bdhisuvarNa-dhanadhAnya-vAzIvAsapyapramALAtimAM: || 7-24 || kSetra-vAstu, hiraNya-suvarNa, dhana-dhAnya, dAsI-dAsa ane kuSya e pAMcanA pramANamAM atikrama(=vadhAro) e pAMca aticAro saMtoSa(skUla parigraha viramaNa) vratanA che. (1) kSetra-vAstu pramANAtikrama- khetI karavA lAyaka bhUmi te kSetra. rahevA lAyaka (ghara Adi) bhUmi te vAstu. parigraha pramANamAM dhArela pramANathI adhika kSetra-vAstuno (sarva prakAranI jamInano) svIkAra karavo e kSetra-vAstu pramANAtikrama (2) hiraNya-suvarNapramANAtikrama- hiraNya eTale cAMdI. suvarNa eTale sonuM. ahIM cAMdI-suvarNanA upalakSaNathI ratna Adi ucca prakAranI Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrItattvAdhigamasUtra [a0 7 sU0 24 dhAtuo, IndramaNi vagere kiMmatI paththaranI jAta ane rokaDa nANuM vagere samajI levuM. lobhavaza banIne parigraha pramANamAM dhArela pramANathI adhika cAMdIsuvarNa Adi tathA rokaDa nANuM rAkhavuM te 'hiraNya-suvarNapramANatikrama che. (3) dhana-dhAnya pramANAtikrama- gAya vagere cArapagAM prANI dhana che. cokhA, ghauM vagere dhAnya che. parigraha pramANamAM dhArela pramANathI adhika dhanadhAnyano svIkAra karavo e dhana-dhAnyapramANAtikrama che. (4) dAsI-dAsapramANAtikrama- ahIM dAsI-dAsa padathI bepanAM (nekara, cAkara vagere manuSyo ane mayUra Adi pakSIo) prANI samajavAM. dhArela pramANamAM adhika nokara Adino ke mayura-popaTa Adi pakSIono saMgraha karavo te dAsI-dAsapramANAtikrama che. (5) kukhya pramANAtikrama- alpakiMmatavALI loDhuM vagere dhAtuo, gharanA upayogamAM AvatI vastuo (rAcaracIluM vagere), kAi, ghAsa vagereno kuSyamAM samAveza thAya che. dhArela pramANathI adhika kuSyano saMgraha karavo e kukhya pramANAtikrama che. ahIM kSetra-vAstu Adi pAMcamAM parigraha pramANamAM dhArela pramANathI adhika kSetra-vAstu Adino svIkAra karavAthI sAkSAt rIte to vratano bhaMga ja thAya che. paNa e pAMcamAM anukrame yojana, pradAna, baMdhana, kAraNa ane bhAvathI hRdayamAM vratarakSAnA pariNAma hovAthI (vrata bhaMga na thavAthI) e pAMce aticAra rUpa che. te A pramANe- 1. keTalAka graMthomAM hiraNya eTale ghaDeluM sonuM ane suvarNa eTale vagara ghaDeluM sonuM evo artha Ave che. keTalAka graMthomAM AnAthI viparIta artha, eTale ke hiraNya eTale ghaDyA vinAnuM sonuM ane suvarNa eTale ghaDeluM sonuM evo artha paNa che. 2. keTalAka graMthomAM dhana zabdathI gaNima (gaNI zakAya te sopArI vagere), dharima (kAMTAthI tolIne laI-ApI zakAya te goLa vagere), meya (mApIne ApI lai zakAya te ghauM vagere), parigha (parIkSA karIne levA-devAmAM Ave te ratna vagere) e cAra prakAranuM dhananuM grahaNa karavAmAM AvyuM che. tathA gAya vagere cArapagAM prANIono dAsI-dAsa pramANAtikramamAM dAsI-dAsa padathI saMgraha karavAmAM Avyo che. 3. dharmaratna prakaraNa vagere graMthomAM ahIM kripada-catuSpada pramANAtikrama aticAra che. temAM sarva prakAranA manuSya-tiryaMcono saMgraha karavAmAM Avyo che. tathA trIjA aticAramAM dhanazabdathI gaNima Adi cAra prakAranA dhanano saMgraha karavAmAM Avyo che. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 a0 7 sU0 24] zrItattvAthadhigamasUtra (1) yojana- yojana eTale joDavuM. eka gharathI adhikanA abhigrahavALAne adhikanI jarUra paDatAM (ke koI kAraNasara levAnI icchA thatAM) vratabhaMga thavAnA bhayathI prathama gharanI bAjumAM ja bIjuM ghara le ane vaccenI bhIMta pADI nAMkhI baMnenuM yojana=joDANa karI eka ghara banAve. ahIM paramArthathI be ghara hovAthI apekSAe bhaMga thAya. paNa hRdayamAM vratarakSAnA pariNAma hovAthI apekSAe bhaMga na thAya. (2) pradAna- pradAna eTale ApavuM. suvarNa AdinuM pramANa pachI koInI pAsethI (kamANI AdithI) bIjuM maLe to vratabhaMganI bhItithI hamaNAM tamArI pAse rAkho ema kahI bIjAne ApI de. vratanI avadhi pUrNa thatAM laI le. athavA niyama uparAMta AvelI rakama bahAra dekhAva mATe potAnA putra, putrI, strI Adi svajananA nAme caDhAvI aMtarathI potAnI mAlikI rAkhe. A rIte bIjAne ApavA chatAM ke bIjAnA nAme caDhAvavA chatAM mAlikI potAnI rahetI hovAthI niyama bhaMga thAya. paNa meM niyama uparAMta rAkhyuM nathI evI buddhi hovAthI vratasApekSa hovAthI bhaMgAbhaMga rUpa aticAra gaNAya. (3) baMdhana- baMdhana eTale TharAva, parimANa karyA bAda bIjA pAsethI adhika maLe to vratabhaMganA DarathI cAra mAsa (vagere avadhi) pachI huM laI jaIza, hamaNAM tamArI pAse rahevA do ema TharAva karIne tyAM ja rahevA de. cAra mAsa (vagere niyamanI avadhi) pUrNa thatAM laI le. (4) kAraNa- gAya, baLada vagerenuM pramANa nakkI karyA pachI gAya Adine garbha rahe athavA vAcharaDAM Adino janma thAya to vratabhaMganA bhayathI gaNatarI kare nahi. mAre to gAya ke baLadanuM parimANa che. garbha yA vAcharaDAM gAya-baLada nathI, kintu gAya-baLadanAM kAraNa che. moTAM thaze tyAre gAyabaLada thaze. (5) bhAva-bhAva eTale parivartana. dazathI vadhAre pittaLanA pyAlAno niyama karyA bAda bheTa AdithI adhika thatA vratabhaMganA bhayathI pyAlAone bhaMgAvI nAnA pyAlAone moTA karIne vratanI saMkhyA kAyama rAkhe. athavA parigraha parimANathI vadhela vastune parigraha parimANathI ochI rahelI vastu rUpe pheravI nAMkhe. jema ke pittaLanA 10pyAlA ane 10 vATakIthI Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 25 vadhAre na rAkhavAno niyama karyA pachI bheTa AdithI pittaLanA pyAlAnI saMkhyA vadhI jatAM niyama bhaMganA bhayathI pyAlA bhaMgAvI vATakInI saMkhyA ochI hovAthI vATakIo banAvI de. ahIM sarvatra sAkSAt to niyamano bhaMga thayo che. paNa hRdayamAM vrata bhaMganA bhayanA kAraNe vrata sApekSa hovAthI apekSAe vratabhaMga nathI. AthI pramANano atikrama=ullaMghana aticAra che. (24) chaThThA vratanA aticAro-- UrdhvAdhastiryagvyatikrama - kSetravRddhismRtyantardhAnAni // 7-25 // Urdhva, adho ane tiryak e traNa dizAnA pramANamAM vyatikrama tathA kSetravRddhi ane mRtyantardhAna e pAMca digvirati vratanA aticAro che. (1) Urdhva vyatikrama- bhUlathI uparanI dizAmAM parvatAdi upara dhArela pramANathI adhika upara javuM. (2) adhovyatikrama- bhUlathI nIcenI dizAmAM kUvA AdimAM dhArela pramANathI adhika nIce javuM. (3) tirthavyatikrama-- bhUlathI tihu~ pUrva Adi ATha dizAmAM dhArela pramANathI adhika dUra javuM. A traNe bhUlathI thAya to aticAra che. jANI joine kare to sarvathA vratabhaMga thAya che. (4) kSetravRddhi- eka dizAnuM pramANa bIjI dizAmAM nAMkhIne bIjI dizAnA pramANamAM vRddhi karavI. dA.ta. pUrva ane pazcima dizAmAM 50-50 mAilanuM pramANa dhAryA bAda pUrva dizAmAM 60 mAila javAnI jarUra paDatAM pazcima dizAmAMthI 10 mAila laine pUrva dizAmAM umere. ahIM niyamabhaMga thavA chatAM kula saMkhyA kAyama rahevAthI apekSAe aticAra che. (5) nRtyantardhAna- lIdhelA niyamane (=dizAnA pramANane) bhUlI javuM=barobara yAda na rAkhavuM. dizAnA pramANane bhUlI gayA pachI dhArela pramANathI dUra na jAya chatAM aticAra lAge. jema ke 50 mAila dhAryA che ke 100 mAila ema zaMkA thavAthI kadAca 50 dhAryA haze to AgaLa jaizuM to niyamano bhaMga thaze ema vicArI 50 mAilathI AgaLa na jAya to paNa Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a07 sU0 26] zrItattvAdhigamasUtra 327 aticAra lAge. kAraNa ke koIpaNa niyamanuM barobara pAlana niyamane yAda rAkhavAthI thAya che. eTale niyamane bhUlI javuM e aticAra che. 2 prazna- jo niyamane bhUlI javuM e aticAra che to mRtyardhAna aticAra sarva vratone lAgu paDe che. to pachI enI sarva vratomAM gaNatarI na karatAM ahIM ja kema karI ? uttara- dareka vratanA pAMca aticAra gaNAvavAnA hovAthI pAMcanI saMkhyA pUrI karavA ahIM tenI gaNatarI karavAmAM AvI che. bAkI A aticAra sarvavrato mATe che. (25) sAtamA vratanA aticAroaanyn-pressypryog-shbd-ruupaanupaat-pudglkssepaaH // 7-26 // Anayana, predhyaprayoga, zabdAnupAta, rUpAnupAta ane pudgalakSepa e pAMca dezavirati (dezAvagANika) vratanA aticAro che. (1) Anayana- dhArela pramANathI adhika dezamAM rahela vastune (kAgaLa, ciThThI, tAra, Teliphona, pheksa Adi dvArA) anya pAsethI maMgAvavI. A aticArane Anayanaprayoga paNa kahevAya che. (2) predhyaprayoga-dhArela pramANathI adhika dezamAM koI vastu mokalavAnI hoya yA anya koI kArya karavuM hoya to nokara Adine mokalIne karAve. Anayana (prayogo ane prakhyaprayogamAM phera-AnayanamAM dhArela pramANathI adhika dezamAthI vastune potAnI pAse maMgAvavAnI hoya che. jyAre prakhyaprayogamAM dhArela dezathI adhika dezamAM samAcAra vagere ke koI vastu mokalavAnI hoya che. bIjuM, AnayanamAM vastu maMgAvavA nokara Adi koine mokalato nathI, AvanAranI pAsethI maMgAvI le che. jyAre zreSTha prayogamAM khAsa nokara Adine tyAM mokale che. 1. kavimUirta ghanuSyanam - niyamanI smRti niyamapAlananuM mULa che. prastutasUtranI zrI siddhasena gaNinI TIka). 2. dharmaratna prakaraNa vagere graMthomAM mRtyantardhAna aticArano artha A pramANe che-50 yojanA dhAya che ke 100 yojana? AvA saMzayamAM 50 yojanathI dUra na javuM joIe. jo 50 yojanathI AgaLa jAya to aticAra lAge. 3. ayaM cAticAraH sarvavatasAdhAraNo'pi paJcasaMkhyApUraNArthamatropAttaH / (zrI zrAddhapratikramaNa sUtranI arthadIpikA TIkA) Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zrItattvAthiidhagamasUtra (a) 7 sU0 27 (3) zabdAnupAta- najIkamAM khoMkhAro, udharasa vagerethI ane dUra tAra, Teliphona vagerethI (zabdonA anupAtathI pheMkavAthI) dhArela dezathI adhika dezamAM rahelI vyaktine potAnI pAse bolAve. (4) rUpAnupAta- dhArela dezathI adhika dezamAM rahelI vyaktine bolAvavA dhArela dezamAM UbhA rahIne potAnuM zarIra ke zarIranA aMgo batAve, athavA tevA prakAranI kAyika ceSTA kare. (5) pudgalakSepa- dhArela pramANathI adhika dezamAM rahelI vyaktinuM kAma paDatAM tene bolAvavA dhArela dezamAM rahIne te vyakti najIka hoya to kAMkaro vagere pheMke ke jethI te vyakti potAnI pAse Ave. ahIM pote potAnA zarIrathI niyamita dezathI bahAra jato nathI, eTale e daSTie vratabhaMga thato nathI. paNa bIjA dvArA vastu maMgAvavI, bIjAne mokalavo, zabdAnupAta AdithI bIjAne potAnI pAse bolAvavA vageremAM niyamanuM dhyeya sacavAtuM nathI. niyamita dezathI bahAra hiMsA aTakAvavA dizAnuM niyamana karyuM che. pote na javA chatAM vastu maMgAvavA AdithI hiMsA to thAya che. pote jAya enA karatAM bIjA pAse maMgAvavA vageremAM vadhAre hiMsA thAya evuM paNa bane. kAraNa ke pote jevI jayaNA pALe tevI bIjAo pALe nahi. AthI pote jAya to pote kAma kare to hiMsA ochI thavAno saMbhava che. Ama Anayana AdimAM niyamanuM dhyeya jaLavAtuM na hovAthI paramArthathI vratano bhaMga che. A rIte Anayana AdimAM apekSAe vratano abhaMga ane apekSAe vratano bhaMga hovAthI aticAra che. ahIM prathamanA be aticAro samajaNanA abhAve ke sahasAkAra vagerethI thAya che. pachInA traNa aticAro mAyAthI thAya che. prathamanA be aticAromAM huM bIjA pAse mAruM kArya karAvIza to mArA niyamamAM vAMdho nahi Ave evI buddhi che. paNa A ajJAnatA che. bIjA pAse karAvavAthI vadhAre virAdhanA thavAno saMbhava che. (26) AThamA vratanA aticArokndrp-kautkucy-maukhryaa-'smiikssyaadhikrnnopbhogaadhiktvaani||7-27|| kaMdarpa, kaundu, maukharya, asamIkSyAdhikaraNa ane upabhogAdhikatva e pAMca anarthadaMDavirati vratanA aticAro che. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 28] zrIsvAdhigamasUtra 329 (1) kaMdarpa- rAga sahita, hAsyapUrvaka, kAmottejaka asabhya vAkyo bolavAM. jenAthI moha (te te indriyanA viSayopabhoganI icchA) pragaTe tevuM vacana nahi bolavuM joIe. zrAvakane peTa bharIne khaDakhaDATa jorathI hasavuM paNa vyAjabI nathI. (2) kaustu- rAgasahita, hAsyapUrvaka kAmottejaka asabhya vAkyo bolavA sAthe asabhya kAyika ceSTA karavI. kaMdarpamAM hAsya ane vacanano prayoga hoya che. jyAre kaustumAM hAsya ane vacananA prayoganI sAthe kAyika prayoga paNa hoya che. AthI kaMdarpamAM kAyika tevI ceSTA hoya tyAre te kautkacya kahevAya che. (3) maukharya- asaMbaddha bahu bolabola karavuM. (4) asamIkSyAdhikaraNa - asamIkya eTale vicAryA vinA. adhikaraNa eTale pApanuM sAdhana. mAre jarUra che ke nahi ItyAdi vicAra karyA vinA potAne jarUra na hovA chatAM zastra Adi adhikaraNo (=pApanAM sAdhano) taiyAra rAkhavAM. (jethI koI mAgavA Ave to ApavA paDe eTale nirarthaka pApa baMdhAya.) (5) upabhogAdhikatva- potAne jarUriyAta hoya tenAthI adhika vastu potAnI pAse rAkhavI. dA.ta. taLAva vagere sthaLe snAna karavA jAya tyAre sAbu vagere vastu potAne jarUriyAta pUratI ja laI javI joIe. anyathA vadhAre joine tevA mazkarA loko ke anya svArthI vagere potAne jarUra na hovA chatAM teno upayoga kare ethI nirarthaka pApa baMdhAya. ahIM kaMdarpa Adi sahasA ke anAbhoga AdithI thaI jAya to aticAra rUpa che. paNa jo irAdApUrvaka kare to vratabhaMga thAya. prathamanA traNa aticAro pramAdAcaraNa rUpa anarthadaMDanA che. cotho ane pAMcamo aticAra anukrame pApakarmopadeza ane hiMsaka pradAna rUpa anarthadaMDano che. upayoganA abhAve ke sahasAtkAra vagerenA kAraNe durbAna karavuM e apadhyAna rUpa anarthadaMDano aticAra che. A aticAra ahIM kahyo nathI. jAte samajI levo. (27) navamA vratanA aticAroyogdussprnnidhaanaa-'naadr-smRtynupsthaapnaani // 7-28 // 1. dharmaratna prakaraNa vagere graMthomAM "koku' evuM nAma che. 2. dharmaratna prakaraNa vagere graMthomAM "saMyuktAdhikaraNa' evuM nAma che. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 zrItattvAthiidhagamasUtra [a07 sU0 28 mana, vacana ane kAyA e traNa yogonuM duSmaNidhAna, anAdara ane RtyanupasthAna e pAMca sAmAyika vratanA aticAro che. (1) manoyoga duppaNidhAna- nirarthaka ke pApanA vicAro karavA.' (2) vacanayoga duSmaNidhAna nirarthaka ke pApanAM vacano bolavAM. (3) kAyayoga duppaNidhAna- nirarthaka ke pApanI pravRtti karavI. 1. A aticArathI bacavA sAmAyikamAM mananA daza doSono tyAga karavo. daza doSo A pramANe che-(1) aviveka sAmAyikanA vAstavika svarUpane na jANavAthI AvI kriyAthI zuM phaLa maLe ? ityAdi sAmAyikanA phaLa saMbaMdhI kuvikalpo karavA. (2) yazovAMchAbIjAo potAnI prazaMsA karaze evI icchAthI sAmAyika karavuM. (3) dhanavAMchA- dhananI (prabhAvanA vagerenI) icchAthI sAmAyika karavuM. (4) garva- sAmAyika karIne dharmI tarIkeno ahaMkAra karavo. (5) bhaya- jo huM sAmAyika nahi karuM to amuka taraphathI Thapako maLaze ke amuka mArI niMdA karaze, huM halako dekhAIza vagere bhayathI sAmAyika karavuM. (6) nidAna- sAmAyikanA phaLa rUpe A loka ane paralokanA sukhanI IcchA rAkhavI. (7) saMzaya- sAmAyikanuM phaLa maLaze ke nahi ema sAmAyikanA phaLa vize saMzaya rAkhavo. (8) kaSAya- krodhathI AvezamAM AvIne sAmAyika karavuM ke sAmAyikamAM krodha karavo. (9) avinaya- vinaya rahita sAmAyika karavuM. (10) abahumAna- bahumAna vinA ke utsAha vinA sAmAyika karavuM. 2. A aticArathI bacavA sAmAyikamAM vacananA daza doSono tyAga karavo joie. daza doSo nIce mujaba che-(1) kuvacana- koinuM apamAna Adi thAya tevAM kuvacano bolavAM. (2) sahasAkAra- sahasA ayogya vacano bolavAM. (3) asadAropaNa vicAra karyA vinA koInA upara khoTo Aropa mUkavo (4) nirapekSa- zAstranI darakAra karyA vinA vacano bolavAM. (5) saMkSepa- sUtro TUMkAvIne bolavAM. (6) klezaanyanI sAthe kleza-kaMkAza karavo. (7) vikathA- strIkathA Adi vikathA karavI. (8) hAsya- ThaThThA mazkarI karavI, hasavuM. (9) azuddha sUtro azuddha bolavAM. (10) guNaguNa- pote ane bIjA na samajI zake te rIte sUtrano aspaSTa uccAra karavo vagere. 3. A aticArathI bacavA sAmAyikamAM kAyAnA 12 doSono tyAga karavo joIe. 12 doSo A pramANe che-(1)Asana-paga upara paga caDhAvIne besavuM.(2)calAsana-sthiranabesavuM vAraMvAra niprayojana AsanathI UThavuM. (3) caladaSTi- kAyotsarga vageremAM AMkho Ama tema pheravavI. (4) sAvaghakiyA-svayaM sAvadya (=pApanI) kriyA karavI ke anyane AjJA AdithI pApa kriyA karavA kahevuM. (5) AlaMbana-bhIMta, thAMbhalo vagerenuM oThiMgaNa laine besavuM. (2) AkuMcanaprasAraNa- hAtha-paga vagere avayavo pahoLA karavA ane saMkocavA. (7) ALasa-aMga maraDavuM, bagAsA khAvA vagere ALasa karavI. (8) moTana- AMgaLInA TacAkA phoDavA. (9) malazarIrano mela kADhavo. (10) vimAsaNa- jANe koi ciMtA hoya tema gAla vagere upara hAtha rAkhI besavuM vagere. (11) nidrA-jhokAM khAvAM, UMghI javuM vagere. (12) vasaMkocana- TADha AdinA kAraNe vasathI zarIra saMkocavuM-DhAMkavuM. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a07 sU0 29] zrItattvAthadhigamasUtra 331 (4) anAdara- sAmAyikamAM utsAhano abhAva, niyata samaye sAmAyika na levuM vagere. (5) RtyanupasthApana- ekAgratAnA abhAve sAmAyika karI ke nahi te bhUlI javuM vagere. manoyoga duppaNidhAna Adi sahasA, anAbhoga (anupayoga) vagerethI thAya to aticAra rUpa che. jo irAdAthI (jANIne) karavAmAM Ave to vratabhaMga thAya che. (28) dazAmA vratanA aticAroaprtyvekssitaaprmaarjitotsrgaa-''daannikssepsNstaaropkrmnnaa'naadr-smRtynupsthaapnaani // 7-29 // apratyavekSita-apramArjita-utsarga, apratyavekSita-apramArjitaAdAnanikSepa, apratyavekSita-apramArjita-saMstAropakramaNa, anAdara ane RtyanupasthApana e pAMca pauSadhopavAsa(trapauSadha)vratanA aticAro che. (1) apratyavekSita apramArjita utsarga- apratyavekSita eTale daSTithI bilakula joyA vinA ke barobara joyA vinA. apramArjita eTale caravaLA vagerethI bilakula ke barobara pramAryA vinA. utsarga eTale tyAga karavo. bhUmine dRSTithI joyA vinA ke barobara joyA vinA ane caravaLA vagerethI pramArjana karyA vinA ke barobara pramArjana karyA vinA maLa-mUtra Adino tyAga karavo. (2) apratyavekSita apramArjita AdAna nikSepa- AdAna eTale levuM. nikSepa eTale mUkavuM. daSTithI joyA vinA ke barobara joyA vinA ane caravaLA vagerethI pramArjana karyA vinA ke barobara pramArjana karyA vinA vastu levI ane mUkavI. (3) apratyavekSita apramArjita saMstAropakramaNa saMskAra eTale saMthAro, Asana vagere sUvAnAM ane pAtharavAnAM sAdhano. upakramaNa eTale pAtharavuM. daSTithI joyA vinA ke barobara joyA vinA ane caravaLA vagerethI pramArjana karyA vinA ke barobara pramArjana karyA vinA saMthAro, Asana vagere pAtharavuM. (4) anAdara-pauSadhamAM utsAha na rAkhavo. jema tema anAdarathI pauSadha pUrNa karavo. (5) RtyanupasthApana-pote pauSadhamAM che te bhUlI javuM. pauSadhanI vidhio yAda na rAkhavI vagere. (29) Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zrItattvAdhigamasUtra [a0 7 sU0 30 agiyAramA vratanA aticAroscittsNbddh-sNmishraa-'bhissv-dusspkvaahaaraaH // 7-30 // sacitta AhAra, sacitta saMbaddha AhAra, saMcittasaMmizra AhAra, abhiSava AhAra ane duSpakva AhAra e pAMca upabhoga paribhoga parimANa vratanA aticAro che. A aticAro jene sacitta AhArano tyAga che tenA mATe che. (1) sacitta AhAra- sacitta (dADama Adi) phaLa Adino upayoga karavo. ahIM sacittano tyAga hovAthI anAbhoga AdithI sacitta AhAra vApare to aticAra. paNa jo jANI joIne vApare to vratabhaMga thAya. (2) sacitta saMbaddha AhAra- ThaLiyA, goTalI Adi sacitta bIja yukta bora, kerI vagere AhAra vAparavo. ahIM ThaLiyA, goTalI Adi choDI de che=moMmAMthI bahAra kADhI nAkhe che. mAtra phaLano acitta garbha=sAra vApare che. A daSTie vratano bhaMga nathI. paNa vratanuM dhyeya (jIvarakSA) sacavAtuM nathI. ethI paramArthathI to vratabhaMga che. Ama ahIM AMzika vratabhaMga ane AMzika vratapAlana hovAthI aticAra lAge che. (3) sacitta saMmizra AhAra- thoDo bhAga sacitta ane thoDo bhAga acitta hoya tevo AhAra karavo. dA.ta. tala, khasakhasa AdithI yukta modaka Adino AhAra karavo. (4) abhiSava AhAra- madya Adi mAdaka AhAra karavo athavA kIDI, kuMthu Adi sUkSma jIvothI yukta khorAkano AhAra karavo. (5) duSpakva AhAra- barobara na raMdhAvAthI kaMika pakva ane kaMIka apakva kAkaDI vagereno AhAra karavo. dharmaratna prakaraNa vagere graMthomAM ahIM batAvelA chellA traNa aticAronA sthAne apakvauSadhi-bhakSaNatA, duSpakvauSadhi-bhakSaNatA ane tucchauSadhibhaNatA e traNa aticArono ullekha che. (3) apakvauSadhibhakSaNatArAMdhyA vinAno AhAra levo. dA.ta. sacitta kaNavALA loTane acitta samajIne vApare. (4) duSpavauSadhibhakSaNatA- Ano artha A graMthamAM Apela duSpakva AhAra aticAra pramANe che. (5) tucchauSavibhANatAjenAthI tRpti na thAya tevI pApaDa, bora vagere vastu vAparavI. 1. sacittano tyAga che emakhyAlamAM na rahevuM. athavA A vastu sacitta che ema khyAlamAM na rahevuM... Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 31-32] zrItattvAdhigamasUtra 333 prazna- tuccha auSadhi ( jenAthI tRpti na thAya tevI vastuo) jo sacitta vApare che to teno samAveza sacitta AhAra nAmanA prathama aticAramAM thaI jAya che. have jo acitta vApare che to aticAra ja na gaNAya. uttara- vAta satya che. paNa acitta vAparavAmAM vratanA dhyeyanuM pAlana na thavAthI paramArthathI vratanI virAdhanA thAya che. je ArAdhaka pApathI bahu Darato hoya ane lolupatAne ochI karI hoya te zrAvaka sacittanuM pratyAkhyAna kare che. jenAthI tRpti na thatI hoya tevI vastu vAparavAmAM lolupatA kAraNa che. kAraNa ke tenAthI zarIrane puSTi maLatI nathI. AthI zrAvaka jo AvI vastuo vApare to tenAmAM lolupatA adhika che e siddha thAya che. AmAM zarIrane lAbha thato nathI ane pApa vadhAre thAya che. AthI apekSAe tuccha auSadhinuM bhakSaNa e aticAra che. (30) bAramA vratanA aticAroscittnikssep-pidhaan-prvypdesh-maatsry-kaalaatikrmaaH||7-31 // sacittanikSepa, sacittapidhAna, paravyapadeza, mAtsarya ane kAlAtikrama e pAMca atithisaMvibhAga vratanA aticAro che. (1) sacittanikSepa nahi ApavAnI buddhithI ApavA lAyaka vastune ghauM vagere sacitta vastumAM mUkI devI. (2) sacittapidhAna- nahi ApavAnI buddhithI ApavA lAyaka vastu upara sacitta vastu DhAMkI devI. (3) paravyapadeza- nahi ApavAnI buddhithI ApavA lAyaka vastu potAnI hovA chatAM bIjAnI che ema kahevuM, athavA ApavAnI buddhithI bIjAnI hovA chatAM potAnI che ema kahevuM. (4) mAtsarya- hRdayamAM gusse thaine ApavuM. sAmAnya mANasa paNa Ape che to zuM huM tenAthI utarato chuM? ema IrSAthI ApavuM. (5) kAlAtikrama- bhikSAkALa vItI gayA pachI athavA bhikSAkALa thayA pahelA sAdhuone nimaMtraNa karavuM. (31) saMlekhanA vratanA aticArojiivit-mrnnaashNsaa-mitraanuraag-sukhaanubndh-nidaankrnnaani // 7-32 // jIvita-AzaMsA, maraNa-AzaMsA, mitra-anurAga, sukha-anubaMdha ane nidAnakaraNa e pAMca saMlekhanA vratanA aticAro che. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 7 sU0 33 (1) jIvita-AzaMsA- AzaMsA eTale icchA. jIvita eTale jIvavuM. jIvavAnI icchA te jIvita AzaMsA. pUjA, satkAra-sanmAna, prazaMsA Adi khUba thavAthI huM vadhAre jIvuM to sAruM ema jIvavAnI icchA rAkhavI. (2) maraNa AzaMsA-- pUjA, satkAra-sanmAna, kIrti, veyAvacca Adi na thavAthI kaMTALIne huM jaladI marI jauM to sAruM ema maraNanI icchA rAkhavI. (3) mitra-anurAga- mitra, putra Adi svajana-snehIo upara mamatvabhAva rAkhavo. 334 (4) sukha anubaMdha- pUrve anubhavelAM sukhone yAda karavAM. (5) nidAnakaraNa-- tapa ane saMyamanA prabhAvathI huM paralokamAM cakravartI, vAsudeva, mAMDalika rAjA, baLavAna ke rUpavAna banuM ityAdi paralokanA sukhanI icchA rAkhavI. (32) dAnanI vyAkhyA-- anugrahArthaM svasyAtisargoM dAnam // 7-33 // sva ane paranA` upakAra mATe potAnI vastu pAtrane ApavI te dAna. sva-upakAra pradhAna ane AnuSaMgika ema be prakAre che. pradhAna eTale mukhya. karma nirjarAthI AtmAnI saMsArathI mukti e pradhAna sva-upakAra che. AnuSaMgika sva-upakAra eTale mukhya upakAranI sAthe sAthe anAyAse thai jato upakAra. AnuSaMgika sva-upakAranA be bheda che. (1) A loka saMbaMdhI ane (2) paraloka saMbaMdhI. saMtoSa, vaibhava AdinI prApti e A loka saMbaMdhI AnuSaMgika sva-upakAra che. arthAt dAnathI dAna karanAranA AtmAmAM saMtoSaguNa Ave. (saMtoSanI sAthe udAratA Adi ghaNA guNo Ave. tathA rAgAdi doSo ghaTI jAya.) tevA prakAranA viziSTa puNyanA udayathI bAhya vaibhavanI paNa prApti thAya. paralokamAM viziSTa prakAranA svargAdi sukhanI prApti e paraloka saMbaMdhI AnuSaMgika sva-upakAra che. e pramANe 52-upakAra paNa pradhAna ane AnuSaMgika ema be prakAre che. karmanirjarAthI AtmAnI saMsA2thI mukti epradhAna para-upakArache. AnuSaMgika 52-u5kA2 A loka saMbaMdhI ane paraloka saMbaMdhI ema be prakAre che. saMyamanuM 1. brAhmaparAnupradArtha svastha... (prastuta sUtra upara bhASya) Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 7 sU0 34] zrItattvAdhigamasUtra 335 pAlana ke mokSamArganI ArAdhanA e A loka saMbaMdhI AnuSaMgika para-upakAra che. viziSTa prakAranA svagadi sukhanI prApti e paraloka saMbaMdhI AnuSaMgika para-upakAra che. upakAra AnuSaMgika pradhAna AnuSaMgika (karma nirjarAthI mukti) A loka saMbaMdhI paraloka saMbaMdhI A loka saMbaMdhI (saMtoSa, vaibhava vagere) (viziSTa svagadi sukha) (mokSamArganI ArAdhanA vagere) dAnanI kriyA samAna chatAM phaLamAM taphAvatavidhi-dravya-ta-paraviNapatra taSi : 7-34 vidhi, dravya, dAtA ane pAtranI vizeSatAthI dAnadharmamAM (arthAt phaLamAM) taphAvata paDe che. (dAnadharmanI vizeSatAthI tenA phaLamAM paNa vizeSatA (etaphAvata) Ave che. (1) vidhi- deza, kALa, zraddhA, satkAra ane kramapUrvaka kalpanIya vastu ApavI vagere vidhi che. (2)dravya-anna, pAna, vastra, pAtra Adi zreSTha dravyonuM dAna karavuM joie. (3) dAtA- dAtA prasannacitta, Adara, harSa, zubhAzaya e cAra guNothI yukta ane viSAda, saMsArasukhanI icchA, mAyA ane nidAna e cAra doSothI rahita hovo joie. (1) prasannacitta-sAdhu Adi potAnA ghare Ave tyAre, huM puNyazALI chuM, jethI tapasvIo mArA ghare padhAre che, ema vicAre ane prasanna thAya. paNa A to roja amArA ghare Ave che, vAraMvAra Ave che, ema vicArI kaMTALI na jAya. 1. deza-kALa AdinI samajUtI mATe juo A ja adhyAyanA 16mA sUtramAM atithisaMvibhAga vratanuM varNana. 2. jAte ja potAnA hAthe saharSa dAna karavuM e paNa vidhi che. Adi vagere) zabdathI A vidhino nirdeza karyo che. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 zrItattvAdhigamasUtra [a) 7 sU0 34 (2) Adara- vadhatA AnaMdathI 'padhAro! padhAro! amukano joga che, amukano lAbha Apo,' ema AdarapUrvaka dAna Ape. (3) harSa- sAdhune joIne athavA sAdhu koI vastu mAMge tyAre harSa pAme. vastunuM dAna karatAM harSa pAme. ApyA pachI paNa anumodanA kare. Ama dAna ApatAM pahelAM, ApatI vakhate ane ApyA pachI paNa harSa pAme. (4) zubhAzaya- potAnA AtmAno saMsArathI nistAra karavAnA AzayathI dAna Ape. (5) viSAdano abhAva- ApyA pachI meM kyAM ApI dIdhuM ! vadhAre ApI dIdhuM! ema pazcAttApa na kare. kintu vratInA (tapasvInA) upayogamAM Ave e ja mAruM che, mArI vastu tapasvInA pAtramAM gaI e mAruM aho bhAgya ! ema anumodanA kare.' (6) saMsAra sukhanI icchAno abhAva- dAna ApIne tenA phaLa rUpe koI paNa jAtanA saMsArasukhanI icchA na rAkhe. (7) mAyAno abhAva dAna ApavAmAM koI jAtanI mAyA na kare. saraLabhAvathI dAna kare. (8) nidAnano abhAva- dAnanA phaLa rUpe paralokamAM svagadinA sukhanI mAgaNI na kare. sukhanI icchAno abhAva ane nidAnano abhAva e baMnemAM saMsAra sukhanI icchAno abhAva hovAthI sAmAnyathI artha samAna che. chatAM vizeSathI baMnenA arthamAM thoDo phera paNa che. saMsAra sukhanI icchAnA abhAvamAM vartamAna jIvanamAM saMsArasukhanI icchA na rAkhe e bhAva che ane nidAnanA abhAvamAM paralokamAM saMsArasukhanI icchA na rAkhe e bhAva che. (4) pAtra- samyagdarzana Adi guNothI yukta sarvaviratidhara sAdhuo ane dezaviratidhara zrAvako vagere pAtra(=supAtra) che. jeTalA aMze vidhi Adi barobara hoya teTalA aMze dAnathI adhika lAbha. jeTalA aMze vidhi AdimAM nyUnatA hoya teTalA aMze ocho lAbha. (34) 1. upara jaNAvelA cAra guNomAMthI harSa guNa Ave to viSAda doSa jAya. 2. upara jaNAvelA cAra guNomAMthI zubhAzaya Ave to saMsAra sukhanI icchA ane nidAna e be doSa jAya. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU01] 337 zrItattvAthiidhagamasUtra AThamo adhyAya ahIM sudhI sAta tattvomAM jIva, ajIva ane Asava e traNa tattvonuM varNana karyuM. have AThamA adhyAyamAM baMdha tattvanuM varNana kare che. karmabaMdhanA hetuo mithyAdarzanA-'virati-pramAda-kaSAya-yogA bandhahetavaH // 8-1 // mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e pAMca karmabaMdhanA hetuo=kAraNo che. baMdha eTale kAmaNa vargaNAnA pudgalono AtmapradezonI sAthe kSIranIranI jema gADha saMbaMdha. (1) mithyAdarzana eTale tattvo pratye azraddhA. mithyAdarzana, mithyAtva, azraddhA vagere zabdo ekArthaka che. mithyAdarzananA pAMca bhedo che. (1) Abhigrahika (2) anAbhigrahika (3) Abhinivezika (4) sAMzayika ane (5) anAbhogika. (i) Abhigrahika mithyAtva- abhigraha eTale pakaDa. viparIta samajaNathI atAttvika bauddha Adi koI eka darzana upara A ja satya che evA abhigrahathI= pakaDathI yukta jIvanI tattvo pratye azraddhA te Abhigrahika mithyAtva. AmAM viparIta samajaNa tathA abhigraha=pakaDa mukhya bhAga bhajave che. (f) anAbhigrahika mithyAtva- anAbhigrahika eTale abhigrahathI= pakaDathI rahita. amuka ja darzana satya che evA abhigrahathI rahita banIne sarva darzano satya che' ema sarva darzano upara zraddhA rAkhanAra jIvanI tattvo pratye azraddhA te anAbhigrahika mithyAtva. AmAM yathArtha samajaNano abhAva tathA saraLatA mukhya kAraNa che. (ii) Abhinivezika mithyAtva- abhiniveza eTale kadAgraha-pakaDa. yathAvasthita tattvone jANavA chatAM ahaMkAra AdinA kAraNe asatya siddhAMtane pakaDI rAkhanAra jIvanI tattvo pratye azraddhA e Abhinivezika mithyAtva. AmAM ahaMkAranI pradhAnatA che. asatya siddhAMta viSe abhiniveza=pakaDa ahaMkAranA pratApe che. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrItattvAdhigamasUtra (a) 8 sU01 yadyapi abhigraha ane abhiniveza e beno artha pakaDa che. eTale zabdArthanI daSTie baMneno artha eka che. chatAM baMnemAM pakaDanA hetumAM bheda hovAthI arthano bheda paDe che. Abhigrahika mithyAtvamAM viparIta samajaNathI pakaDa che. jyAre AbhinivezikamAM aMdarathI (hRdayamAM) satya hakIkatane samajavA chatAM mAruM mAneluM mAruM kahevuM huM kema pheravuM?' ityAdi ahaMkAranA pratApe potAnI asatya mAnyatAne pakaDI rAkhe che. bIjuM, AbhigrahikamAM sarva tattvo pratye viparIta mAnyatA hoya che. jayAre AbhinivezikamAM koI ekAda tattva viSe ke koI eka viSayamAM viparIta mAnyatA hoya che. Abhigrahika mithyAtva jainadarzana sivAya bauddha Adi koI eka darzananA AgrahavALAne hoya che. jyAre Abhinivezika mithyAtva jainadarzanane pAmelAne ja hoya che. jema ke jamAli. (iv) sAMzayika mithyAtva- zrIsarvajJadeve kahelA jIvAdi tattvo satya haze ke nahi evI zaMkA sazayika mithyAtva che. ahIM zrIsarvazadeva upara avizvAsa e mukhya kAraNa che. zrI sarvajJadeva upara pUrNa vizvAsa na hovAnA kAraNe temanA vacananI prAmANikatAnI bAbatamAM saMzaya thAya che, ane tethI temaNe kahelA jIvAdi tattvo satya haze ke nahi evI zaMkA thAya che. sAMzayika mithyAtva ane zaMkA aticAramAM bhedaprazna- sAMzayika mithyAtva ane zaMkA aticAra e bemAM zo bheda che? uttara- zrI sarvajJadeve kahelA jIvAdi tattvo satya haze ke nahi? evI zaMkA sAMzayika mithyAtvache. potAnI matimaMdatAthI Agamokta padArthanAsamajI zakavAthI amuka vastu amuka svarUpe haze ke nahi ItyAdi zaMkA te zaMkA aticAra che. A vyAkhyAothI e spaSTa thAya che ke sAMzayika mithyAtvamAM jinavacananI prAmANikatAmAM zaMkA che ane zaMkA aticAramAM zAstramAM varNavelA padArtho aMge zaMkA che. jo AtmA sAvadha na rahe to zaMkA aticAra thayA pachI sAMzayika mithyAtva utpanna thaI jAya. lAyopathamika samyagdarzanavALA AtmAne (zrAvaka ke sAdhune) mithyAtvano pradezodaya rahelo hovAthI koI vAra sUkSma padArthanA viSayamAM zaMkA pedA thaI jAya ane tethI zaMkA aticAra lAgI jAya e Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 sU01] zrItattvAdhigamasUtra 339 saMbhavita che. paNa pachI turata tameva saa ni:za maM nirdi pasaM="jine kaheluM ja tattva zaMkA vinAnuM sAcuM che" e Agama vacanane yAda karIne e zaMkA dUra karavI joie. jo A zaMkA dUra karavAmAM na Ave to temAMthI sAMzayika mithyAtva AvI javAnI pUrNa saMbhAvanA che. pahelA zaMkA aticAra utpanna thAya, pachI sAvadhAna rahe to jinavacananI prAmANikatAmAM saMzaya utpanna thAya ane tenAthI sAMzayika mithyAtva utpanna thAya. zaMkA aticAra cothA guNasthAne hoya ane sAMzayika mithyAtva pahelA guNasthAne hoya. Ama zaMkA aticAra ane sAMzayika mithyAtvamAM bheda che. (v) anAbhogika mithyAtva- anAbhoga eTale ajJAnatA. ajJAnatAnA yoge tattvo pratye azraddhA ( zraddhAno abhAva) ke viparIta zraddhA te anAbhogika mithyAtva. ahIM samajaNa zaktino abhAva mukhya kAraNa che. A mithyAtva ekendriya Adine tathA koI eka viSayamAM anAbhoganA kAraNe viparIta zraddhA dharAvanAra sAdhuyA zrAvakane hoya che. anAbhoganA kAraNe viparIta zraddhA dharAvanArane jo koI samajAve to te potAnI bhUla sudhArI le che. kAraNa ke te Agraha rahita hoya che. anyanA samajAvavA chatAM samajAvanAranI dalIla vagere tene satya na jaNAya tethI viparIta zraddhA dharAve e bane. paNa samajAvanAranI dalIla vagere satya che ema jaNAyA pachI potAnI bhUlano avazya svIkAra karI le. ahIM azraddhAnA be artha che-(1) viparIta zraddhA ane (2) zraddhAno abhAva. temAM prathamanAM traNa mithyAtvamAM viparIta zraddhA rUpa azraddhA che. cothA mithyAtvamAM mizrabhAva che, eTale ke zraddhAno bilakula abhAva nathI, tema pUrNa zraddhA paNa nathI. AmAM viparIta zraddhAno bilakula abhAva che. pAMcamA mithyAtvamAM ekendriya Adi (jeo koI paNa darzanane-dharmane pAmyA nathI evA) jIvone zraddhAnA abhAva rUpa mithyAtva che. kadAgraha rahita sAdhu tathA zrAvakane (jo mithyAtva hoya to) viparIta zraddhA rUpa mithyAtva hoya.'' 1. tattvArtha sUtranA bhAgyamAM mithyAtvanA saMkSepamAM abhigRhIta ane anabhigRhIta ema be bhedo ja batAvavAmAM AvyA che. abhigRhIta eTale svIkArela. mati ajJAna AdinA yoge koI eka asatya darzanano A ja satya che evo svIkAra te abhigRhIta mithyAtva. te sivAyanuM mithyAtva anabhigRhIta mithyAtva. jemaNe koI paNa darzanano svIkAra karyo nathI tevA ekendriya Adi jIvone anabhigRhIta mithyAtva hoya che. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zrItattvAthadhigamasUtra (a) 8 sU01 (2) avirati- viratino abhAva te avirati. hiMsA Adi pApothI nivRtti e virati che. AthI hiMsA Adi pApothI anivRtti e avirati che. (3) pramAda- bhUlI javuM, dhArmika anuSThAnomAM utsAhano abhAva, ArtadhyAna, raudradhyAna (azubha vicAra) tathA enAthI thatI pravRtti vagere pramAda che. zAstromAM madya (-mada athavA mAdaka AhAra), (indriyanA sparza Adi pAMca) viSaya, (krodhAdi cAra) kaSAya, nidrA ane (strIkathA, bhaktakathA, dezakathA, rAjakathA e cAra) vikathA ema pAMca prakArano prasAda batAvavAmAM Avyo che. prakAAMtarathI ATha prakArano paNa pramAda batAvavAmAM Avyo che. ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna, rAga, dveSa, matibhraMza (bhUlI javuM vagere), dharmane vize anAdara ane yogonuM duSmaNidhAna (ayogya pravRtti) e ATha prakArano pramAda che. uparyukta pramAdanA baMne prakAramAM kaSAyono samAveza thaI jAya che. kaSAyo karavA e pramAda ja che. AthI A sUtramAM kaSAyano alaga nirdeza na kare ane pramAdano ja nirdeza kare, athavA kaSAyano nirdeza kare ane pramAdano nirdeza na kare to paNa cAlI zake. chatAM ahIM baMneno alaga nirdeza karavAmAM Avyo che, tenuM kAraNa e che ke (ukta baMne prakAranA) pramAdamAM kaSAyarUpa pramAda mukhya che. bIjA badhA pramAdo kaSAyanA AdhAre ja Take che. Ama kaSAyanI pradhAnatA batAvavA kaSAyano alaga nirdeza karavAmAM Avyo che. ahIM sUkSmadaSTithI vicArIe to mithyAtva, avirati ane pramAda e traNeno kaSAyamAM samAveza thaI jAya che. eTale kaSAya ane yoga e beno 1. majjaM viSaya-kaSAyA nidA vikahA ya paMcamI bhaNiyA / ee paMca pamAyA jIvaM pADaMti saMsAre // 1 // 2. satrA saMsaNo veva, micchAnA deva che ! rAgo doso mainbhaMso, dhammami ya aNAyaro // 1 // jogANaM duppaNihANaM, pamAo aTTahA bhave / saMsAruttArakAmeNaM, savvahA vajjiavvao // 2 // 3. AthI ja karmagraMtha tathA paMcasaMgraha vageremAM baMdhanA hetu tarIke pramAda sivAya cArano nirdeza che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 aO 8 sU0 1] zrItattvAdhigamasUtra ja nirdeza karavAmAM Ave to cAlI zake che. Ama chatAM, mithyAtva Adi traNa kaSAyanAM kArya che. kaSAyo mithyAtvAdi traNanAM kAraNa che. e jaNAvavA ahIM mithyAtvAdino alaga nirdeza karyo che. mithyAtva anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM kArya che. avirati apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanuM kArya che. pramAda saMjvalana kaSAyanuM kArya che. AthI ja anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyonA kSayopazamAdithI mithyAtvAdi dUra thAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAyano kSayopazama Adi thatAM mithyAtva dUra thAya che. tyArabAda apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyono kSayopazama Adi thatAM avirati dUra thAya che. bAda saMjavalana kaSAyono kSayopazama Adi thatAM pramAda dUra thAya che. Ama ahIM kaSAyonA kAraNe jIva kayA kayA pApo kare che, kevI kevI pravRtti kare che, kevA kevA AtmapariNAma thAya che-e spaSTa karavA mithyAtva Adino alaga nirdeza karyo che. (4) kaSAya- krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo che. kaSAyonuM vizeSa svarUpa AThamA adhyAyanA 10mA sUtramAM karavAmAM Avaze. (5) yogamana, vacana ane kAya e traNa prakArano yoga che. yoganuM vizeSa varNana chaThThA adhyAyanA prathama sUtramAM karavAmAM AvyuM che. prazna-baMdhanAM je kAraNo che te ja kAraNo AsavanAM che. kAraNa ke chaThThA adhyAyamAM sAmAnyathI yogone AsavanAM kAraNo kahyA che. ahIM paNa sAmAnyathI baMdhamAM yogone ja kAraNa kahyA che. yadyapi ahIM mithyAtva Adi pAMca kAraNo batAvyAM che. chatAM mithyAtva Adi cAra kAraNo mAnasika pariNAma rUpa hovAthI temano manoyogamAM samAveza thaI jAya che. eTale arthopattithI sAmAnyataH yoga ja karmabaMdhanuM kAraNa che e siddha thAya che. tathA vizeSathI avrata, kaSAya, indriya ane kriyA e cAra AsavanAM kAraNo che. AsavanAM e cAra kAraNo ane baMdhanA mithyAtva Adi pAMca kAraNo bhinna nathI. mithyAtva, pramAda ane yogano kriyAomAM samAveza thaI jAya che. aviratino avratamAM samAveza thaI jAya che. kaSAyono baMnemAM nirdeza karyo che. Ama 1. AthI ja karmaprakRti (kammapaDi) vagere graMthomAM kaSAya ane yoga e bene ja karmabaMdhanA kAraNa kahyAM che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 zrItatvAthiidhagamasUtra (a) 8 sU0 2-3 AsavanAM ane baMdhanAM kAraNo eka ja hovA chatAM AsavanAM je kAraNo che te ja baMdhanAM kAraNo che ema na kahetAM baMdhanAM kAraNono judo ullekha kema karyo? uttara- vAta satya che. paramArthathI je AsavanAM kAraNo che te ja baMdhanAM kAraNo che. AthI ja jyAre pAMca tattvonI virakSA karavAmAM Ave che tyAre Asravatattvano baMdhatattvamAM samAveza karavAmAM Ave che. chatAM baMnenAM kAraNo judA judA jaNAvavAnuM kAraNa e che ke sAmAnya vyakti (jenI buddhi hajI aparipakva che te) zIghratAthI samajI zake. ahIM Asava ane baMdha e bene alaga gaNavAmAM AvyA che. tathA e baMne kArya rUpa che. eTale e baMnenA kAraNo hovA joIe evo prazna thAya te sahaja che. A praznanA samAdhAna mATe baMnenAM kAraNo judA judA gaNAvyA che. temAM AsavanAM kAraNo avrata vagerenA kramamAM koI khAsa hetu nathI. jyAre baMdhanAM kAraNo mithyAtva vagerenA kramamAM khAsa hetu rahelo che. mithyAtva vagere hetuono krama AdhyAtmika vikAsane najara sAme rAkhIne jaNAvavAmAM Avyo che. mithyAtvAdi hetuo jaNAvavA dvArA AdhyAtmika vikAsa kevI rIte sAdhavo te jaNAvavAmAM AvyuM che. jema jema hetuono abhAva thato jAya che tema tema sAdhaka kramazaH adhika adhika vikAsa sAdhato jAya che. sAdhake sarvaprathama mithyAtvano nAza vo joIe. bAda kramazaH avirati vagereno nAza thaI zake che. AthI pachI pachInA baMdhahetuo vidyamAna hoya tyAre nIce nIcenA baMdhahetuo hoya ke na paNa hoya. paNa nIcenA baMdha hetuo vidyamAna hoya tyAre uparanA baMdha hetuo avazya hoya che. - sArAMza- sUkSmadaSTie baMdhanAM kaSAya ane yoga e be ja kAraNo che. tathA AsavanAM ane baMdhanAM kAraNo samAna che, chatAM sAmAnya abhyAsInI sugamatA mATe ahIM baMdhanAM kAraNo pAMca jaNAvyAM che. tathA AsavanA ane baMdhanA hetuo judA judA jaNAvyA che. AsavanAM kAraNonA kramamAM koI khAsa kAraNa nathI. baMdhanAM kAraNono krama kAraNonA nAzanI apekSAe che. (1) baMdhanI vyAkhyAskssaaytvaajjiivH karmaNo yogyAn pudgalAnAdatte // 8-2 // ja vanya: | 8-rU I Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU0 4] zrItattvArthAdhigamasUtra 343 kaSAyanA kAraNe jIva karmane yogya (kArpaNa vargaNAnA) pudgalone grahaNa kare che. grahaNa karelA pudgalone AtmAmAM dUdhamAM pANInI jema ekameka kare che. (2) te ja karmano baMdha che. arthAt kAryaNa vargaNAnA karmane yogya pudgalono AtmAnI sAthe kSIranIravat ke lohAgnivat ekameka rUpe saMbaMdha te baMdha. (3) yadyapi kaSAyo baMdhanA hetu che e prathama sUtramAM jaNAvI dIdhuM che, chatAM ahIM kaSAyono ullekha baMdhamAM kaSAyanI pradhAnatA batAvavA mATe che. cothA sUtramAM nirdiSTa cAra prakAranA baMdhamAM rasabaMdha ane sthitibaMdha mukhya che. temAM paNa rasabaMdha adhika mukhya che. rasabaMdha ane sthitibaMdha kaSAyanI sahAyatAthI thAya che. AthI baMdhanA hetuomAM kaSAyanI pradhAnatA che. (2-3) baMdhanA bhedo-- prakRti-sthityanubhAva-pravezAptadviSaya: // 8-4 // baMdhanA prakRti, sthiti, anubhAva (=rasa) ane pradeza e cAra prakAra che. jyAre karmanA aNuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thAya che tyAre svabhAva, sthiti, phaLa ApavAnI zakti ane karmanA aNuonI vaheMcaNI e cAra bAbato nakkI thAya che. e cArane kramazaH prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdha kahevAmAM Ave che. (1) prakRtibaMdha- prakRti eTale svabhAva. karmanA je aNuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thayo te aNuomAM kayA kayA aNuo AtmAnA kayA kayA guNane dabAvaze ? AtmAne kevI kevI asara pahoMcADaze ? ema emanA svabhAvano nirNaya thAya che. karmANuonA svabhAvanirNayane prakRtibaMdha kahevAmAM Ave che. AtmAnA anaMta guNo che. temAM mukhya guNo anaMtajJAna vagere ATha che. karmANuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thAya che, eTale ke pradezabaMdha thAya che, tyAre baMdhAyelA karmANuomAMthI amuka aNuomAM jJAnaguNano abhibhava karavAno (dabAvavAno) svabhAva niyata thAya che. amuka karmANuomAM darzanaguNane AvaravAno (dabAvavAno) svabhAva nakkI thAya che. amuka karmANuomAM AtmAnA avyAbAdha sukhane rokIne bAhya sukha yA du:kha ApavAno svabhAva niyata thAya che. keTalAka karmANuomAM cAritraguNane dabAvavAno svabhAva nakkI thAya che. A pramANe anya guNo viSe paNa samajavuM. karmANuonA A svabhAvane AzrayIne AtmAnI sAthe Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrItattvAdhigamasUtra (a) 8 sU04 baMdhAyelA karmANuonA mULa prakAro ATha paDe che ane uttara prakAro 120 paDe che. AthI mULa prakRtibaMdha ATha prakAre ane uttara prakRtibaMdha 120 prakAre che.' (2) sthitibaMdha- karmANuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thAya che te vakhate jema te te karmANuomAM AtmAnA te te guNone AvaravA vagereno svabhAva niyata thAya che tema, te te karmANuomAM e svabhAva kyAM sudhI raheze, arthAt te te karma AtmAmAM keTalA samaya sudhI asara karaze, te paNa te ja vakhate nakkI thai jAya che. karmANuomAM AtmAne asara pahoMcADavAnA kALano nirNaya te sthitibaMdha. karmonI sthitinA utkRSTa ane jaghanya ema mukhya be bhedo che. vadhAremAM vadhAre sthiti (= jenAthI vadhAre sthiti na hoya) te utkRSTa sthiti. ochAmAM ochI sthiti (=jenAthI ochI sthiti hoya ja nahi) te jaghanya sthiti. (3) rasabaMdha- have trIjA rasabaMdha viSe vicAraNA karavAnI bAkI rahe che. te te karmamAM AtmAnA te te guNane dabAvavA vagereno svabhAva che. paNa te svabhAva dareka vakhate samAna hoto nathI. nyUna-adhika paNa hoya che. dA.ta. maghamAM kepha (=nazo) karavAno svabhAva che, paNa dareka prakAranuM magha eka sarakhA kephane utpanna karatuM nathI. amuka prakAranuM magha atizaya kepha utpanna kare che. amuka prakAranuM magha tenAthI ochA kephane kare che. amuka prakAranuM magha tenAthI paNa nyUna kepha utpanna kare che. ema karmonA AtmaguNone dabAvavA vagere svabhAvamAM paNa taratamatA hoya che. arthAt karmonA (AtmaguNane dabAvavA vagere) vipAkamAM(traphaLamAM) taratamatA hoya che. te te karma keTalA aMze potAno vipAka(phaLa) Apaze eno nirNaya paNa pradezabaMdha vakhate ja thaI jAya che. te te karma potAno vipAka(traphaLa) keTalA aMze Apaze tenA nirNayane rasabaMdha kahevAya che. dA.ta. jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAnaguNane roke che. paNa ApaNe joIe chIe ke dareka jIvamAM jJAnaguNano abhibhava samAnapaNe nathI. koI vyakti amuka viSayane samajavA ati prayatna karavA chatAM skUla sthUla samajI zake che. jayAre anya vyakti e ja viSayane alpa prayatnathI sUkSmadaSTithI samajI jAya che. trIjI vyakti e ja viSayano vinA prayatna 1. mULa ane uttara pravRtionuM svarUpa have pachInA sUtrathI zarU thaze. 2. mULa ATha karmonI utkRSTa ane jaghanya sthiti A adhyAyamAM 15thI 21 sUtramAM graMthakAra svayaM kaheze. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU04]. zrITakvAthadhigamasUtra 345 atyaMta sUkSmadaSTithI bodha karI le che. A pramANe bodhamAM jovA maLatuM tAratamya rasabaMdhane AbhArI che. pradezabaMdha vakhate karmomAM rasa utpanna thAya che. e rasanI taratamatAnA anusAre karmanA svabhAvamAM taratamatA Ave che. rasanA cAra bhedo- karmANamAM utpanna thatA rasanI asaMkhya taratamatAo che. chatAM sthUladaSTie enA cAra bheda che. te A pramANe ekasthAnika rasa, kristhAnika rasa, tristhAnika rasa, catuHsthAnika rasa. temAM sAmAnya maMda rasane ekasthAnika rasa kahevAmAM Ave che. A rasathI AtmAnA guNono abhibhava alpAMze thAya che. ekasthAnika rasathI adhika tIvra rasane visthAnika rasa kahevAmAM Ave che. tenAthI paNa adhika tIvra rasane tristhAnika rasa kahevAmAM Ave che. tristhAnika rasathI adhika tIvra rasane catuHsthAnika rasa kahevAmAM Ave che. rasanI A taratamatA lIMbaDAnA ane zeraDInA rasanI taratamatAthI samajI zakAya che. A (lIMbaDAno ke zeraDIno) rasa svAbhAvika hoya tyAre eka sthAnika hoya che. svAbhAvika rasanA be bhAga kalpI eka bhAga bALI nAkhavAmAM Ave to bacelo eka bhAga rasa kisthAnika bane che. svAbhAvika rasanA traNa bhAga kalpI be bhAga bALI nAkhavAmAM Ave to bacelo eka bhAga rasa tristhAnika bane che. svAbhAvika rasanA cAra bhAga kalpI traNa bhAga bALI nAkhavAmAM Ave to bacelo eka bhAga rasa catuHsthAnika bane che. e pramANe karmanA rasa vize paNa jANavuM.' (4) pradezabaMdha karyANuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thAya che tyAre e kamaNuonI AThe prakRtiomAM(=karmomAM) nyUnAdhika vaheMcaNI thAya che. te A pramANe sauthI ochA karmANuo AyuSyanA phALe jAya che. tenAthI 1. cAlubhASAmAM ekaThANiyo, beThANiyo,traNa ThANiyo ane cAra kANiyo rasa ema kahevAmAM Ave che. 2. jema zeraDIno rasa sukha Ape che tema zubha karmanuM phaLa paNa sukha Ape che. tathA jema lImaDAno rasa duHkha Ape che tema azubha karmathI paNa duHkhanI prApti thAya che. AthI zAstramAM zubha karmanA rasane zeraDInA rasathI ane azubha karmanA rasane lImaDAnA rasathI samajAvavAmAM Ave che. zeraDIno rasa jema jema vadhu baLe tema tema adhika madhura bane che. lImaDAno rasa jema jema vadhu baLe tema tema adhika kaDavo bane che. e ja pramANe zubha prakRtimAM jema jema vadhAre tIvrarasa tema tema tenuM zubha phaLa adhika maLe. ane azubha prakRtimAM jema jema vadhAre tIvrarasa tema tema tenuM azubha phaLa adhika maLe. dA.ta. be vyaktione asAtAvedanIyathI duHkha thAya chatAM ekane duHkhano anubhava adhika thAya, jayAre anyane alpa thAya. AnuM kAraNa rasanI taratamatA che. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 8 sU04 vizeSAdhika paNa paraspara samAna karyANuo jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAyanA phALe jAya che. tenAthI vizeSAdhika kamaNuo mohanIyanA phALe jAya che. tenAthI vizeSAdhika paNa paraspara samAna karyANuo nAmagotranA phALe jAya che ane sauthI adhika karmANuo vedanIyanA phALe jAya che. ATha prakRtiomAM karmANuonI vaheMcaNI e pradezabaMdha. modakanuM daSTAMta- karmabaMdhanA pratibaMdha vagere cAra bhedone zAstramAM modakanA daSTAMtathI samajAvavAmAM AvyA che. judA judA prakAranA modakamAM bhinna bhinna prakRti(=svabhAva) hoya che. je modako vAtavinAzaka dravyo nAMkhIne banAvelA hoya te modakono svabhAva vAtane zamAvavAno hoya che. je modako pittanAzaka dravyo nAkhIne banAvavAmAM Ave te modakono svabhAva pittane zAMta karavAno hoya che. kaphanAzaka dravyo nAkhIne banAvelA modakono svabhAva kaphano nAza karavAno hoya che. e ja pramANe bhinna bhinna jAtinA modakomAM koI jAtanA vikAra vinA TakI rahevAnI sthiti paNa judI judI hoya che. amuka prakAranA modako eka ja divasa khAdya tarIke rahe che, bIjA divase temAM vikAra AvavAthI akhAdya banI jAya che. jayAre keTalAka modako 8 divasa, 15 divasa, yAvata mahinA sudhI paNa khAdya tarIke rahe che. bhinna bhinna modakomAM madhuratA ke snigdhatA vagere rasa paNa nyUnAdhika hoya che. je modakomAM gaLapaNa adhika nAMkhavAmAM AvyuM hoya e modako adhika madhura hoya che. alpa gaLapaNa nAkhIne banAvavAmAM AvelA modakomAM mIThAza alpa hoya che. te ja pramANe adhika ghI nAkhIne banAvelA modakomAM snigdhatA cIkAza ghaNI hoya che. alpa vRtathI banelA modakomAM cIkAza alpa hoya che. tathA vadhAre methI nAkhIne banAvelA modako adhika kaDavA ane alpa methI nAkhIne banAvelA modako alpa kaDavA hoya che. bhinna bhinna modakomAM kaNiyA rUpa pradezonuM pramANa paNa nyUnAdhika hoya che. koi modaka 50 grAmano, koI modaka 100 grAmano, to koI modaka 200 grAmano hoya che. e ja pramANe prastutamAM koI karmamAM jJAnane AvaravAno svabhAva, koI karmamAM darzanano abhibhava karavAno (dabAvavAno) svabhAva, ema bhinna bhinna karmano bhinna bhinna svabhAva che. koI karmanI trIza koDAkoDa sAgaropamanI sthiti, koI karmanI vIsa koDAkoDa sAgaropamanI sthiti, ema bhinna bhinna Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU05] zrItattvAdhigamasUtra 347 karmamAM bhinna bhinna sthiti hoya che. koI karmamAM eka sthAnika (eka ThANiyo) rasa, koI karmamAM visthAnika (be ThANiyo) rasa, ema bhinna bhinna rasa utpanna thAya che. koI karmamAM karmANuo alpa, koI karmamAM tenAthI vadhAre, to koI karmamAM tenAthI paNa vadhAre, ema bhinna bhinna karmamAM nyUnAdhika karmANuo hoya che. (4) prakRtibaMdhanA mULa bhedoaadyo jJAna-darzanAvaraNa-vedanIya-mohanIyA yu-nAma-gotrA-DAntarAyA: 8-| AdyanA=prakRtibaMdhanA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya ema ATha bhedo che. je karmANuo AtmAnA jJAnaguNane dabAve te karmANuo jJAnAvaraNIya karma. je karmANuo AtmAnA darzanaguNano abhibhava kare te darzanAvaraNIya karma. je karmANuo AtmAnA anaMta avyAbAdha sukhane rokIne bAhya sukha ane duHkha Ape te karmANuo vedanIya karma. AtmAnA svabhAvamAM ramaNatA (kasthiratA) rUpa cAritrane dabAvanArA karmANa mohanIya karma. akSaya sthiti guNane rokIne janma-maraNano anubhava karAvanArA karmANuo AyuSya karma. arUpipaNAne dabAvIne manuSyAdi paryAyono anubhava karAvanArA karmANuo nAma karma. agurulaghupaNAno abhibhava karIne ucca kuLa ke nIca kuLano vyavahAra karAvanArA karmANuo gotra karma. anaMtavIrya guNane dabAvanArA karmANuo aMtarAya karma. ATha karmonI AtmA upara asara- A ATha prakRtionI AtmAnA guNo upara asara thavAthI AtmAnI kevI sthiti banI che te joIe. AtmAmAM rahelA jJAna ane darzana guNane samajavA mATe ApaNe e samajavAnI jarUra che ke, dareka vastu sAmAnya ane vizeSa ema be prakAre che. vastuno vizeSa rUpe bodha te jJAna, ane sAmAnya rUpe bodha te darzana. Ano artha e thayo ke jJAna ane darzana e baMne jJAna svarUpa bodha svarUpa ja che. chatAM vastunA vizeSa bodhane jJAna kahevAmAM Ave che, ane sAmAnya bodhane darzana kahevAmAM Ave che. A jJAna ane darzana guNathI AtmAmAM bhUta, bhAvI ane vartamAna e traNe kALanI samasta vastuono sAmAnya ane vizeSa rUpe bodha karavAnI zakti che. chatAM atyAre ApaNane, bhUta ane bhAvI kALanI vastuonI vAta dUra Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrItattvArthAdhigamasUtra [a) 8 sU05 karIe, vartamAna kALanI vastuomAM paNa amuka ja vastuono sAmAnyavizeSa rUpe bodha thAya che, te paNa indriyonI sahAyathI. Ane zuM kAraNa? AnuM kAraNa jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya prakRti che. A baMne prakRtioe AtmAnI jJAna-darzananI zaktine dabAvI dIdhI che. chatAM e prakRtio AtmAnA jJAna-darzana guNane sarvathA nathI dabAvI zakatI. jema sUryane vAdaLAonuM AvaraNa hovA chatAM vAdaLAonAM chidro dvArA thoDo prakAza paDe che tema, AtmArUpI sUrya upara prakRtirUpI vAdaLAonuM AvaraNa hovA chatAM kSayopazamarUpI chidro dvArA kaMIka jJAna-darzana guNarUpI prakAza vyakta thAya che. have AtmAnA trIjA guNa vize vicArIe. AtmAno trIjo guNa anaMta avyAbAdha sukha che. A guNanA pratApe AtmAmAM bhautika koI vastunI apekSA vinA svAbhAvika sahaja sukha raheluM che. chatAM atyAre ApaNe duHkhI thaIe chIe. je yatkiMcit sukha prApta thAya che te paNa bhautika vastuo dvArA. AmAM vedanIya karma kAraNa che. AtmAmAM cotho guNa svabhAvaramaNatA rUpa anaMta cAritra che. AtmAmAM kevaLa svabhAvamAM=potAnA ja bhAvamAM ramaNatA karavAno guNa che. chatAM mohanIya karmathI A guNano abhibhava thaI gayo che eTale AtmA bhautika vastu meLavavI, sAcavavI, tenA upara rAga-dveSa karavA vagere parabhAvamAM rame che. AtmAno pAMcamo guNa akSaya sthiti che. A guNanA prabhAve AtmAne nathI janma, nathI jarA ke nathI maraNa. chatAM AyuSya karmanA kAraNe AtmAne janma-maraNa karavA paDe che. AtmAno chaThTho guNa arUpipaNuM (=rUpano abhAva) che. AtmAmAM A guNa hovAthI AtmAne nathI rUpa, nathI rasa, nathI gaMdha ke nathI sparza. chatAM atyAre ApaNe zarIradhArI chIe ethI kRSNa, zveta vagere rUpa tathA manuSyAdi gati, yaza, apayaza, susvara, duHsvara vagere je vikAro dekhAya che te chaThThI nAma prakRtinA kAraNe che. AtmAno sAtamo guNa agurulaghutA che. A guNathI AtmA nathI ucca, ke nathI nIca. chatAM amuka vyakti ucca kuLamAM janmelI che. amuka vyakti nIca kuLamAM janmelI che, e pramANe je ucca-nIca kuLano vyavahAra thAya che te sAtamI gotra prakRtinA kAraNe che. AtmAno AThamo guNa anaMtavIrya che. A guNathI AtmAmAM atula anaMta zakti che. chatAM atyAre e atula Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 sU) 6-7-8] zrItattvArthAdhigamasUtra 349 sAmarthyano anubhava kema nathI thato ? aMtarAya prakRtithI e zaktino abhibhava thaI gayo che. A pramANe ATha karmono anukrame AtmAnA ATha guNone dabAvIne AtmAmAM vikRti karavAno svabhAva che. (5) prakRtibaMdhanA uttarabhedonI saMkhyApnyc-nv-dvyssttaaviNshti-ctu-rdvictvaariNshd-dvi-pnycbhedaa thAma" . 8-6 . jJAnAvaraNa vagere ATha mULa prakRtinA anukrame 5, 9, 2, 28, 4, 42, 2, ane 5 bhedo che. kula 97 bhedo che. (6) jJAnAvaraNa prakRtinA pAMca bhedomacAvanAma che 8-7 | mati Adi pAMca jJAnanA pAMca AvaraNo jJAnAvaraNanA pAMca bhedo che. arthAt matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa ane kevalajJAnAvaraNa ema jJAnAvaraNanA pAMca bhedo che. (1) matijJAnane roke te matijJAnAvaraNa prakRti. (2) zrutajJAnane roke te zrutajJAnAvaraNa prakRti. (3) avadhijJAnane roke te avadhijJAnAvaraNa prakRti. (4) mana:paryavajJAnane roke te mana:paryavajJAnAvaraNa prakRti. (5) kevalajJAnane roke te kevalajJAnAvaraNa prakRti. (7) darzanAvaraNa prakRtinA bhedockssurckssurvdhikevlaanaaN nidrA-nidrAnidrA-pracalApracalApracalA-styAnarddhivedanIyAni ca // 8-8 // cakSu, acakuM, avadhi ane kevala e cAra darzananA cAra AvaraNo, tathA nidrAvedanIya, nidrAnidrAvedanIya, pracalAvedanIya, pracalApracalAvedanIya ane syAnaTvivedanIya e pAMca vedanIya ema darzanAvaraNa prakRtinA nava bhedo che. (1) jenAthI cakSu dvArA rUpanuM (sAmAnya jJAna na karI zakAya te cakSadarzanAvaraNa. (2) acala zabdathI cakSu sivAya cAra indriyo ane mana 1. A ATha prakationAM nAma sArthaka che temanA kArya(phaLa) pramANe che. A hakIkatano nirdeza graMthakAra svayaM A adhyAyanA 23mA sUtramAM karaze. 2. matijJAna Adi pAMca jJAnanuM svarUpa prathama adhyAyanA navamA sUtrathI vistArathI batAvavAmAM AvyuM che. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 zrItattvAdhigamasUtra (a) 8 sU0 8 grahaNa karavAmAM Ave che. jenAthI sparzanendriya Adi cAra Indriyo tathA mana dvArA potapotAnA viSayanuM (sAmAnya) jJAna na thaI zake te acasudarzanAvaraNa. (3) je karmanA udayathI avadhidarzanarUpa sAmAnya jJAna na thaI zake te avadhidarzanAvaraNa. (4) jenAthI kevaLadarzana rUpa sAmAnya jJAna na thaI zake te kevaLadarzanAvaraNa. pUrve A adhyAyanA pAMcamA sUtramAM ApaNe joI gayA chIe ke sAmAnya ane vizeSa ema be prakAre bodha thAya che. temAM sAmAnya bodha te darzana ane vizeSa bodha te jJAna che. jJAna viSe prathama adhyAyamAM ApaNe joI gayA chIe ke matijJAnamAM indriyo ane mananI jarUra che. pAMca indriyo ane mana dvArA thatuM matijJAna sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya rUpa che. pAMca indriyo ane mananI sahAyatAthI prathama sAmAnya matijJAna thAya che, pachI vizeSa matijJAna thAya che. temAM cakSu indriyathI rUpanuM sAmAnya matijJAna te ja cakSudarzana, tathA zeSa cAra indriyo ane mana dvArA te te viSayanuM sAmAnya matijJAna e ja acakSudarzana che. e pramANe avadhijJAna ane kevaLajJAna paNa sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya rUpa che. avadhilabdhithI sAmAnya bodha te avadhidarzana ane vizeSa bodha te avadhijJAna che. kevaLalabdhithI sAmAnya bodha te kevaLadarzana ane vizeSa bodha te kevaLajJAna che. prazna- matijJAna AdinI jema mana:paryava jJAna sAmAnya ane vizeSa ema ubhayarUpa kema nathI ? uttara- jenAthI mananA paryAyo jANI zakAya te mana:paryavajJAna. mananA paryAyo vizeSa rUpa che. AthI A jJAnathI prathamathI ja vizeSa bodha thAya che. Ama mana:paryavajJAna paTu kSayopazamathI thatu hovAthI cakSudarzana AdinI jema mana:paryavadarzana nathI.' prazna- mana:paryavajJAnanA bhedarUpa Rjumatine sAmAnya na kahevAya? kAraNa ke mananA paryAyono sAmAnya rUpe bodha e Rjumati jJAna che. 1. vizeSa carcA mATe karmagraMtha, naMdIsUtra Adi graMtho joI levA. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 sU0 8] zrItattvAthadhigamasUtra 351 uttara- ahIM sAmAnya bodha vipulamatithI thatA vizeSabodhanI apekSAe che. jema lakSAdhipati vizeSa(=ghaNo) zrImaMta hovA chatAM kroDAdhipatinI apekSAe sAmAnya ja kahevAya, tema Rjumati vizeSabodharUpa hovA chatAM vipulamatinI apekSAe sAmAnyabodharUpa che. vizeSabodhanI ja taratamatA batAvavA mana:paryavajJAnanA be bheda batAvavAmAM AvyA che. zrutajJAna paNa zabda-arthanA paryAlocanapUrvaka thatuM hovAthI vizeSa rUpa ja che. pAMca jJAnamAM mati, avadhi ane kevaLa e traNa jJAna sAmAnya (darzana) ane vizeSa (jJAna) rU5 che. (5) sukhapUrvaka ( vizeSa prayatna vinA) zIdhra jAgI zakAya tevI UMgha te nidrA. je karmanA udayathI nidrA Ave te nidrAvedanIya darzanAvaraNa. (6) kaSTapUrvaka (5ghaNA ja prayatnapUrvaka) jAgI zakAya tevI gADha UMgha te nidrAnidrA. je karmanA udayathI nidrAnidrA Ave te nidrAnidrAvedanIya darzanAvaraNa. (7) beThA beThA UMgha Ave te pracalA, je karmanA udayathI pracalA UMgha Ave te pracalAvedanIya darzanAvaraNa. (8) cAlatAM cAlatAM UMgha Ave te pracalApracalA je karmanA udayathI pracalApracalA UMgha (=cAlatAM cAlatAM UMdha) Ave te pracalApracalAvedanIya darzanAvaraNa. (9) divase citaveluM kArya rAtre UMghamAM karI zake tevI nidrA te sthAnaddhi. je karmanA udayathI myAnaddhi nidrA Ave te sthAnarvivedanIya darzanAvaraNa. prazna- vedanIya karma to trIjuM che. ahIM darzanAvaraNa prakRtinA bhedamAM nidrAvedanIya Adi pAMcano ullekha karavAnuM zuM kAraNa? uttara- nidrAvedanIya vagere karmo paNa cakSudarzanAvaraNa AdinI jema darzanAvaraNa rUpa ja che. phera eTalo ja che ke cakSudarzanAvaraNa vagere cAra karmomULathI jadarzanalabdhine roke che, darzanalabdhine ja pAmavA detA nathI, jyAre nidrAvedanIya Adi pAMca kama cakSudarzanAvaraNa AdinA kSayopazamathI prApta thayelI darzanalabdhine roke che. jIva jyAre UMghI jAya tyAre cakSudarzana AdidarzananI prApta thayelI koI labdhino zaktino upayoga thato nathI, arthAta prathamanA cAra karmono kSayopazamathI prApta thayelI darzanazaktino upayoga thato nathI. Ama Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 8 sU0 9-10 nidrAvedanIya Adi pAMca karyo paNa darzanAvaraNa rUpa hovAthI darzanAvaraNa karmanA bhedo che, nahi ke trIjA vedanIya karmanA. vedanIya zabdano prayoga to je vedAya=anubhavAya te vedanIya ema sAmAnya arthamAM ka2vAmAM Avyo che. A sAmAnya arthanI dRSTie badhAM karmo vedanIya ja che. chatAM vedanIyazabda zAstramAM trIjA prakAranA karmamAM rUDha banI gayo che. ahIM nidrAvedanIya vageremAM vedanIya zabdano rUDha artha nathI, kintu je vedAya te vedanIya evo (yaugika) arthache. eTale temAM vedanIya zabdano prayoga doSa rUpa nathI. (8) vedanIya karmanA be bhedo-- samadreghe ! 8-1 // sagha=sAtAvedanIya ane asadha=asAtAvedanIya ema vedanIya prakRtinA be bheda che. je karmanA udayathI zArIrika ane mAnasika sukhano anubhava thAya te sAtAvedanIya. je karmanA udayathI zArIrika ane mAnasika duHkhano anubhava thAya te asAtAvedanIya, (9) mohanIya prakRtinA bhedo-- 352 varzana-cAritramohanIya-SAya-noSAyavenIyA brAnni-dvi SoDaza-navamevA:samyaktva-mithyAtva-taDumayAni, RSAyanoSAya,manantAnuvaccha-pratyAghyAna-pratyAhyAnAvALa-saMjvalanavizvAzveza: odha-mAna-mAyA-lomA: hAsyAtyati-zonamaya-nugupsA: strI-puM-navuMsavevA: // 8-20 // mohanIya karmanA mukhya be bhedo che--(1) darzanamohanIya ane (2) cAritramohanIya. darzanamohanIyanA traNa bhedo che--(1) samyaktvamohanIya (2) mithyAtvamohanIya (3) mizramohanIya. cAritramohanIyanA kaSAyamohanIya ane nokaSAyamohanIya ema be bhedo che. kaSAyamohanIyanA cAra bhedo che--(1) krodha (2) mAna (3) mAyA (4) lobha. krodha vagere dareka kaSAyano anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjvalana ema cAra cAra bhedo hovAthI kaSAyanA kula 16 bhedo che. anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha. apratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA, lobha. pratyAkhyAnAvaraNa Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 sU0 10 zrItatvAthiidhagamasUtra 353 krodha, mAna, mAyA, lobha. saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha. nokaSAyamohanIyanA nava bhedo che. hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA; strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda. (hAsya Adi cha karmonI hAsyaSaka ane traNavedanI vedatrika saMjJA che.) Ama mohanIya prakRtinA kula 28 bhedo che. mohanIyazabdanI vyAkhyA- mohanIya eTale mUMjhavanAra. je karma, vicAramAM( zraddhAmAM) ke vartanamAM( cAritramAM) mUMjhave, eTale ke tattvAnusArI vicAra na karavA de, athavA tattvAnusArI vicAra thayA pachI paNa tadanusAra pravRtti na karavA de, te mohanIya. darzanamohanIyanI vyAkhyA- darzana eTale jIvAdi tattvo pratye zraddhA. zraddhAmAM mUMjhavaNa UbhI kare, eTale ke utpanna thayelI zraddhAmAM (samyatvamAM) dUSaNa lagADe, athavA mULathI ja zraddhA utpanna thavA na de te darzanamohanIya. tenA samyakatva mohanIya Adi traNa bhedonI vyAkhyA A pramANe che-(1) je utpanna thayelA samyakatvamAM zraddhAmAM mUMjhave=dUSaNa lagADe te samyakatvamohanIya. (2) jenAthI jIvAdi tattvo viSe yathArtha zraddhA na thAya, ethI jIva deva-guru-dharmane mAne ja nahi athavA kudeva, kuguru ane kudharmane anukrame sudeva, suguru ane sudharma mAne te mithyAtva mohanIya. (3) je karmanA udayathI sudeva, suguru ane sudharma viSe (athavA jIvAdi navatattvo viSe) A ja satya che evI zraddhA na thAya, tathA A asatya che evI azraddhA paNa na thAya, kintu mizrabhAva(=madhyasthabhAva) rahe te mizra(=samyakatva mithyAtva) mohanIya karma. cAritramohanIyanI vyAkhyA- je cAritramAM-hiMsAdi pApothI nivRttimAM mUMjhave, eTale ke hiMsAdi pApothI nivRtta na thavA de, ke cAritramAM aticAro lagADe te cAritramohanIya. kaSAyamohanIyanI vyAkhyA kaSa eTale saMsAra. Aya eTale lAbha. jenAthI saMsArano lAbha thAya, saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDe te kaSAya1. aThThAvIsa bhedo udaya, udIraNA ane sattAnI apekSAe che. baMdhanI apekSAe chavvIsa bhedo che. kAraNa ke samyakatvamohanIya ane mizramohanIya e be prakRtiono baMdha thato nathI. mithyAtvamohanIyanAM zuddha daliko ane ardhazuddha daliko anukrame samyakatva mohanIya ane mizra mohanIya kahevAya che. AnI samajutI mATe juo a.1, sUtra-3nuM vivecana. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zrItattvAdhigamasUtra (a) 8 sU0 10 mohanIya. tenA krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra bhedo che. krodha eTale gusso=akSamA. mAna eTale ahaMkAra=garva. mAyA eTale daMbha=kapaTa. lobha eTale asaMtoSa-Asakti. kopa, roSa, dveSa, kalaha, vaimanasya, IrSyA, asUyA, baLatariyo svabhAva vagere krodhanA ja prakAro che. garva, ahaMkAra, darpa, mada, abhimAna vagere mAnanA ja prakAro che. vacanA, chetarapiMDI, daMbha, kapaTa, vakratA, kuTilatA vagere mAyAnA prakAro che. icchA, mUccha, kAma, sneha, gRddhi, mamatva, abhilASa, AkAMkSA, abhivRMga, Asakti, kAmanA vagere lobhanA prakAro che. A cAra kaSAyo mamatA ane ahaMkAra svarUpa athavA rAga-dveSa svarUpa che. mAyA ane lobha mamatA svarUpa yA rAga svarUpa che. krodha ane mAna ahaMkAra svarUpa yA dveSa svarUpa che.' tathA rAga-dveSa moha svarUpa che. eTale mohano sAmAnya artha rAgateSa athavA krodhAdi kaSAyo che. mohano ajJAnatA artha paNa karavAmAM Ave che. ahIM ajJAnatA eTale jJAnano abhAva artha nathI, kintu viruddha jJAna athavA ayathArtha jJAna che. viruddha jJAna ane ayathArtha jJAna mohanIya karmathI thAya che. eTale mohano artha ajJAnatA paNa barobara che. kaSAyonA anaMtAnubaMdhI Adi bhedonI vyAkhyA (1) anaMtAnubaMdhI- je kaSAyonA udayathI mithyAtva mohanIya karmano udaya thAya te anaMtAnubaMdhI. A kaSAyo anaMta saMsArano anubaMdha=paraMparA karAvatA hovAthI anaMtAnubaMdhI kahevAya che. A kaSAyanA udayathI jIvane heya-upAdeyano viveka hoto nathI. (2) apratyAkhyAna- je kaSAyo (daza)viratine roke, koI paNa jAtanA pApathI virati na karavA de te apratyAkhyAna. jenA udayathI pratyAkhyAnano abhAva thAya te apratyAkhyAna. pratyAkhyAnanuM mahattva samajato hovA chatAM tathA pratyAkhyAna karavAnI icchA hovA chatAM A kaSAyanA udayathI jIva koI paNa prakAranuM viziSTa pratyAkhyAna karI zakato nathI. (3) pratyAkhyAnAvaraNa- je kaSAyo sarvaviratinA pratyAkhyAna upara AvaraNa=paDado kare, sarvaviratinI prApti thavA na de, te pratyAkhyAnAvaraNa. 1. prazamarati gAthA-31-32. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 sU0 10] zrItattvAdhigamasUtra 355 cAritra vinA AtmakalyANa thavAnuM ja nathI ema samajato hovAthI cAritrane svIkAravAnI IcchA hovA chatAM A kaSAyanA udayathI jIva cAritra grahaNa karI zakato nathI. (4) saMjvalana- je kaSAyanA udayathI cAritramAM aticAro lAge te saMjavalana. saMjavalana eTale bALanAra=malina karanAra. je kaSAyo aticArothI cAritrane bALamalina kare te saMjvalana. A kaSAyanA udayathI jIvane yathAkhyAta (jinezvara bhagavaMtoe evuM kahyuM che tevuM') cAritra prApta thatuM nathI, kintu aticArothI malina cAritra prApta thAya che. bhAvArtha- anaMtAnubaMdhI Adi cAra prakAranA kaSAyo anukrame zraddhA (samyagdarzana), dezavirati, sarvavirati ane yathAkhyAtAniraticAra) cAritrane roke che. vizeSa mAhitI- pUrva kaSAyanA udaya vakhate pachInA kaSAyano udaya avazya hoya che. pachInA kaSAyanA udaya vakhate pUrvanA kaSAyano udaya hoya, athavA na paNa hoya. jema ke anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya vakhate anya traNe prakAranA kaSAyano udaya hoya. apratyAkhyAna kaSAyanA udaya vakhate anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya, athavA na paNa hoya. paNa pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjavalana e be prakAranA kaSAyano udaya hoya ja. kaSAyanA A cAra bhedo kaSAyanI taratamatAne AzrayIne che. anaMtAnubaMdhI kaSAya atyaMta tIvra hoya che. apratyAkhyAna kaSAya maMda hoya che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya adhika maMda hoya che. saMjavalanakaSAya tenAthI paNa adhika maMda hoya che. kayA prakAranA kaSAyanI keTalI sthiti ? kaSAyonI sthiti =niraMtara keTalo kALa rahe te) kaSAyonI tIvratA ane maMdatAne AzrayIne che. anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyonI sthiti anukrame saMpUrNa jIvana, 12 mAsa, cAra mAsa ane eka pakSa che. arthAt anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya jIvanaparyata hoI zake che. apratyAkhyAna kaSAyono udaya 1. jinezvaroe niraticAra cAritra kahyuM che, arthAtu aticAra rahita cAritranuM pAlana karavAno upadeza Apyo che. saMjavalana kaSAyono udaya na hoya tyAre ja yathAkhyAta cAritra Ave che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 zrItattvAthiidhagamasUtra [a) 8 sU0 10 (niraMtara) vadhAremAM vadhAre 12 mAsa sudhI ja rahe che. pratyAkhyAna kaSAyono udaya (niraMtara) vadhAremAM vadhAre cAra mAsa sudhI ja rahe che. saMjavalana kaSAyono udaya (niraMtara) vadhAremAM vadhAre eka pakSa (15 divasa) sudhI ja rahe che. tAtparya- je kaSAya jenA viSe utpanna thAya te kaSAya tenA viSe satata jeTalo samaya rahe te tenI sthiti che. jema ke, eka vyaktine amuka vyakti upara krodha utpanna thayo. A krodha te vyakti upara satata jeTalo samaya rahe te tenI sthiti kahevAya. eTale e krodha jo anaMtAnubaMdhI hoya to te ja vyakti upara satata jiMdagI sudhI paNa rahe. jiMdagI sudhI rahe ja evo niyama nathI. adhika kALa rahe to jiMdagI sudhI paNa rahe. have jo e krodha apratyAkhyAna hoya to e vyakti upara vadhAremAM vadhAre bAra mAsa sudhI ja rahe, pachI avazya (thoDo samaya paNa) dUra thAya. jo e krodha pratyAkhyAnAvaraNa hoya to e vyakti upara vadhAremAM vadhAre cAra mAsa sudhI ja rahe, pachI avazya dUra thAya. jo saMjavalana krodha hoya to e vyakti upara vadhAremAM vadhAre 15 divasa sudhI ja rahe. e pramANe mAna Adi viSe paNa samajavuM. je je kaSAyanI je je sthiti batAvI che te te kaSAya teTalo samaya rahe ja evo niyama nathI, e pahelAM paNa dUra thAya. paNa jaladI dUra na thAya ane vadhAre kALa rahe to vadhAremAM vadhAre batAvela kALa sudhI ja rahe. pachI thoDo samaya paNa avazya dUra thAya. prazna- saMjavalana kaSAyanI sthiti vadhAremAM vadhAre 15 divasanI che to bAhubaline mAna kaSAya 12 mahinA sudhI kema rahyo? uttara- ahIM batAvela te te kaSAyonI te te sthiti vyavahArathI (sthUladaSTithI) che. nizcayathI(=sUkSmadaSTithI) to ukta kALathI vadhAre kALa paNa rahI zake che. tethI ja soLa kaSAyanA 64 bhedo paNa thAya che. kayA prakAranA kaSAyanA udayathI kaI gati thAya? jIva anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya vakhate mRtyu pAme to narakamAM jAya che. apratyAkhyAna kaSAyanA udaya vakhate mRtyu pAme to tiryaMcagatimAM jAya che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udaya vakhate mRtyu pAme to manuSyagatimAM jAya che. saMjavalana kaSAyanA udaya vakhate mRtyu pAme to devagatimAM jAya che. A 1, juo prathama karmagraMtha gAthA-18nI TIkA. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU0 10] zrItattvAdhigamasUtra 357 prarUpaNA(=niyama) paNa vyavahArathI(=sthUladaSTithI) che. kAraNa ke anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavALA tApaso, akAmanirjarA karanArA jIvo, abhavyasaMyamI vagere devalokamAM ke manuSyalokamAM utpanna thAya che. tathA apratyAkhyAna kaSAyanA udayavALA samyagdaSTi manuSyo ke tiryaMco devagatimAM ane devo manuSyagatimAM utpanna thAya che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udayavALA dezivarita manuSyo ane tiryaMco devagatimAM utpanna thAya che. prazna- A dRSTie kayA prakAranA kaSAyavALA jIvo kai gatimAM jAya teno cokkasa niyama na rahyo. uttara- gatinI prApti AyuSyabaMdhanA AdhAre che. jIve je gatinuM AyuSya bAMdhyuM hoya te gatimAM utpanna thAya che. AyuSyabaMdhano AdhAra anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyo upara che. anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya vakhate jo AyuSyano baMdha thAya to adhyavasAya pramANe (kaSAyapariNatinI taratamatA pramANe) cA2 gatimAMthI game te gatinuM AyuSya baMdhAya. eTale anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya vakhate kai gatinuM AyuSya baMdhAya teno cokkasa niyama nathI. jo e kaSAyonI pariNati atimaMda hoya to devagatinuM AyuSya paNa baMdhAya, atitIvra hoya to narakagatinuM AyuSya baMdhAya, ane madhyama hoya to tiryaMca ke manuSya gatinuM AyuSya baMdhAya. apratyAkhyAna kaSAya vakhate AyuSya baMdhAya to devone ane nArakone manuSyagatinuM ja tathA manuSyo ane tiryaMcone devagatinuM ja AyuSya baMdhAya. pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjvalana e be prakAranA kaSAyanA udaya vakhate AyuSya baMdhAya to niyamA devagatinuM ja AyuSya baMdhAya. Ama gatino AdhAra mRtyu vakhate kayA prakAranA kaSAyo che tenA upara nathI, kiMtu AyuSya baMdha vakhate kevA prakAranA kaSAyo che tenA upara che. AyuSya kyAre baMdhAya che tenI ApaNane khabara paDatI nathI. mATe satimAM javuM hoya to sadA zubha pariNAma rAkhavA joie. dRSTAMtothI krodhAdi kaSAyanuM svarUpa-- krodha-- saMjvalana krodha jalarekhA samAna che. jema lAkaDInA prahAra AdithI jalamAM paDelI rekhA paDatAMnI sAthe ja turata vinA prayatne nAza pAme che, tema udaya pAmela saMjavalana krodha khAsa puruSArtha karyA vinA zIghra nAza pAme che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrItattvAthiidhagamasUtra [a) 8 sU0 10 jema ke mahAtmA viSNukumArano krodha. pratyAkhyAnAvaraNa krodha reNarekhA samAna che. jema retImAM paDelI rekhAno (pavana Adino yoga thatAM) thoDA vilaMbe nAza thAya che, tema udaya pAmela pratyAkhyAnAvaraNa krodha jarA vilaMbathI nAza pAme che. apratyAkhyAna krodha pRthvIrekhA samAna che. jema pRthvImAM paDelI phADa kaSTathI vilaMbe pUrAya che, tema udaya pAmela apratyAkhyAna krodha thoDA kaSTathI ane adhika kALa dUra thAya che. anaMtAnubaMdhI krodha parvata-rekhA samAna che. jema parvatamAM paDelI phADa pUravI duHzakya che tema anaMtAnubaMdhI krodhanA udayane dUra karavo e du:zakya che. ahIM krodhane rekhAnI sAthe sarakhAvavAmAM ghaNuM rahasya raheluM che. rekhA paDavAthI vastuno bheda thAya che, aikya nAza pAme che. tema krodhanA udayathI paNa jIvomAM paraspara bheda paDe che, ane aikyano saMpano nAza thAya che. mAna- saMjavalana mAna netara samAna che. jema netara sahelAIthI vALI zakAya che, tema saMjvalana mAnanA udayavALo jIva svaAgrahano tyAga karI zIdhra namavA taiyAra thAya che. jema ke brAhmI-suMdarInA vAkyothI mahAtmA bAhubali. pratyAkhyAnAvaraNa mAna kASTha samAna che. jema kASThane vALavAmAM thoDuM kaSTa paDe che tema pratyAkhyAnAvaraNa mAnanA udayavALo jIva thoDo prayatna karavAthI name che=namra bane che. apratyAkhyAna mAna asthisamAna che. jema hADakAne vALavAmAM ghaNuM kaSTa paDe che, tema apratyAkhyAna mAnanA udayavALo jIva ghaNA kaSTathI vilaMbe namavA taiyAra thAya che. anaMtAnubaMdhI mAna pattharanA staMbhasamAna che. jema paththarano thAMbhalo na namAvI zakAya, tema anaMtAnubaMdhI mAnavALo jIva name e duHzakya che. jema netara vagere padArtho akkaDa hoya che tema mAnakaSAyavALo jIva akkaDa rahe che. AthI ahIM mAnane netara Adi akkaDa vastu sAthe sarakhAvavAmAM Avela che. mAyA-saMjavalana mAyA IndradhanuSyanI rekhAsamAna che. jema AkAzamAM thatI IndradhanuSyanI rekhA zIdhra nAza pAme che tema saMjavalana mAyA jaladI dUra thAya che. pratyAkhyAnAvaraNa mAyA baLada AdinA mUtranI dhArA samAna che. jema mUtranI dhArA (tApa AdithI) jarA vilaMbe nAza pAme che tema A mAyA thoDA vilaMbe nAza pAme che. apratyAkhyAna mAyA gheTAnA ziMgaDA samAna che. gheTAnA ziMgaDAnI vakratA kaSTathI dUra thAya che, tema A mAyA ghaNA kaSTathI dUra thAya che. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 sU0 10] zrItattvAthiidhagamasUtra 359 anaMtAnubaMdhI mAyA ghanavAMsanA mULiyA samAna che. jema ghanavAsanA mULiyAnI vakratA dUra thaI zakatI nathI tema anaMtAnubaMdhI mAyA prAyaH dUra thatI nathI. jema IndradhanuSyanI rekhA vagere vakra hoya che tema mAyAvI jIva vakra hoya che. AthI ahIM mAyAne indradhanuSyanI rekhA AdinI upamA ApI che. lobha- saMjvalana lobha haLadaranA raMga samAna che. vastramAM lAgelo haLadarano raMga sUryano tApa lAgavA mAtrathI zIgha nIkaLI jAya che, tema saMjavalana lobha kaSTa vinA zIgha dUra thAya che. pratyAkhyAnAvaraNa lobha dIvAnI meSa samAna che. jema vastramAM lAgelI dIvAnI meSa (kAjaLa) jarA kaSTathI dUra thAya che tema A lobha thoDA kaSTathI vilaMbe dUra thAya che. apratyAkhyAna lobha gADAnA paiDAnI maLI samAna che. vastramAM lAgelI gADAnA paiDAnI maLI jema ghaNA kaSTathI dUra thAya che, tema A lobha paNa ghaNA kaSTathI dUra thAya che. anaMtAnubaMdhI lobha kRmiraMga (karamajI raMga) samAna che. jema vastramAM lAgela kiramajI raMga vastra nAza pAme tyAM sudhI rahe che tema A lobha prAyaH jIva mare tyAM sudhI rahe che. lobha rAga svarUpa che. mATe ahIM lobhane haLadara AdinA rAganI=raMganI sAthe sarakhAvela che. kaSAya koSTaka kaSAya | guNaghAtaka | sthiti | kaI gatinI prApti karAve, | anaMtAnubaMdhI | samyakatva | mAvajIva | narakagati ! apratyAkhyAna eka varSa tiryaMcagati pratyAkhyAnAvaraNa sarvavirati cAra mAsa | manuSyagati yathAkhyAtacAritra | paMdara divasa - devagati kriodha konA jevo mAna konA jevo mAyA konA jevI lobha konA jevo anaMtAnubaMdhI parvatanI phADa paththarano thAMbhalo | kaThaNa vAMsanuM mULa kAramajIno raMga apratyAkhyAna |pRthvInI phADa |hADakAMno thAMbhalo | gheTAnuM zigaDuM gADAnI maLI pratyAkhyAnAvaraNa retImAM rekhA |kASTano thAMbhalo |gomUtradhArA |kAjaLa saMjvalana pANImAM rekhAnetaranI soTI vAMsanI chAla haLadarano raMga ! saMjvalana kaSAya zodhakonA , Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zrItattvAdhigamasUtra (a) 8 sU0 10 nokaSAyanI vyAkhyA- ahIM nozabdano artha sAhacarya (=sAthe rahevuM) che. je kaSAyonI sAthe rahI potAnuM phaLa batAve te nokaSAya. nokaSAyono vipAka phaLa kaSAyonA AdhAre hoya che. jo kaSAyono vipAka maMda hoya to nokaSAyono vipAka paNa maMda ane kaSAyono vipAka tIvra hoya to nokaSAyono vipAka paNa tIvra hoya che. Ama kaSAyonA AdhAre phaLa ApatA hovAthI kevaLa nokaSAyonI pradhAnatA nathI athavA no eTale preraNA. je kaSAyone preraNA kare kaSAyonA udayamAM nimitta bane te nokaSAya. hAsyAdi krodha vagere kaSAyanA udayamAM nimitta bane che mATe nokaSAya che. hAsyaSaka- je karmanA udayathI hasavuM Ave te hAsyamohanIya. je karmanA udayathI rati utpanna thAya te ratimohanIya. je karmanA udayathI arati utpanna thAya te aratimohanIya. je karmanA udayathI bhaya utpanna thAya te bhayamohanIya. je karmanA udayathI zoka utpanna thAya te zokamohanIya. je karmanA udayathI jugupsA utpanna thAya te jugupsAmohanIya. vedatrika- je karmanA udayathI strI sAthe maithuna sevananI icchA thAya te puruSavedamohanIya. je karmanA udayathI puruSa sAthe maithuna sevananI icchA thAya te strIvedamohanIya. je karmanA udayathI strI-puruSa baMnenI sAthe maithuna sevananI icchA thAya te napuMsakavedamohanIya. daSTAMtothI vedatrikanuM svarUpa puruSaveda tRNanA agni samAna che. tRNano agni zIdhra pradIpta thAya che ane zAMta paNa zIdhra thaI jAya che. ema puruSavedano udaya zIdhra thAya che ane zAMta paNa zIdhra thaI jAya che. strIveda lAkaDAnA agni samAna che. lAkaDAno agni jaladI saLage nahi, tema strIvedano udaya jaladI na thAya. paNa lAkaDAno agni saLagyA pachI jaladI zAMta na thAya. tema strIveda paNa jaladI zAMta na thAya. napuMsakaveda nagaranA dAha (Aga) samAna che. nagaranA dAhanI jema napuMsakavedano udaya ghaNA kALa sudhI zAMta thato nathI. A pramANe mohanIyakarmanA 28 bhedonuM varNana pUrNa thayuM. (10) Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 a) 8 sU0 11-12] zrItattvAdhigamasUtra AyuSya karmanA cAra bhedonAra-lairyathona-mAnuSa-sevAni | 8-2 che naraka, tiryaca, manuSya ane deva e cAra prakAre AyuSya che. je karmanA udayathI narakagatinuM jIvana prApta thAya te naraka AyuSya. je karmanA udayathI tiryaMcagatinuM jIvana prApta thAya te tiryaMca AyuSya. je karmanA udayathI manuSyagatinuM jIvana prApta thAya te manuSya AyuSya. je karmanA udayathI devagatinuM jIvana prApta thAya te deva AyuSya. (11) nAmakarmanA bhedo ti-nIti-rI-kopAni-vacana-saMbhAta-saMsthAnasiMhana-a---vAMf-DanupUrbAnapUchAta-parIyAtA''tpodyotocchaas-vihaayogtyH prtyekshriir-trs-subhg-susvr-shubhsUkSma-padya-sthira-ya-yazAMsi setara tIrtharva aa 8-12 . gati, jAti, zarIra, aMgopAMga, baMdhana, saMghAta, saMhanana, saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza, AnupUrvI, vihAyogati, parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, agurulaghu, tIrthakara, nirmANa, upaghAta, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa zarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza-ema kula 4ra bhedo nAmakarmanA che.' gatinAmakarmathI AraMbhI vihAyogati nAmakarma sudhInI 14 prakRtionA peTA vibhAgo hovAthI temane "piMDaprakRti' kahevAmAM Ave che. tyAra pachInI parAghAtathI AraMbhI upaghAta sudhInI ATha prakRtionA peTA vibhAgo na hovAthI temane pratyeka prakRti' kahevAmAM Ave che. tyAra pachInI daza prakRtione "traNa dazaka' ane tyAra pachInI daza prakRtione "sthAvara dazaka' kahevAmAM Ave che. nAmakarmanA bhedonI 42, 93, 103 ane 67 ema cAra saMkhyA jovA maLe che. nAmakarmanA kevaLa mULa bhedonI gaNatarI karavAmAM Ave to 42 saMkhyA 1. A sUtramAM batAvela prakRtiono krama ane karmagraMthamAM batAvela prakRtiono krama bhinna che. karmagraMthanA abhyAsIone prakRtio samajavAmAM anukULatA rahe e daSTie ahIM A sUtranA anuvAdamAM tathA vivecanamAM karmagraMthanA krama pramANe prakRtio lakhavAmAM AvI che. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 8 sU0 12 thAya che, je prastuta sUtramAM jaNAvavAmAM AvI che. nAmakarmanA avAMtara bhedono vicAra karavAmAM Ave to 93 vagere saMkhyA thAya che. temAM 93 saMkhyA nIce pramANe che-- cauda piMDaprakRtionA bhedo--- (1) gati- gatinA naraka, tiryaMca, manuSya ane deva ema cAra bhedo che. je karmanA udayathI nArakaparyAya prApta thAya, narakagatinI prApti thAya, te narakagati nAmakarma. A pramANe tiryaMcagati Adi viSe paNa jANavuM. (2) jAti- jAtinA ekendriya, beindriya, teindriya, caurindriya, paMcendriya ema pAMca bheda che. je karmanA udayathI jIva ekendriya kahevAya (eka indriyanI prApti thAya) te ekendriyajAti nAmakarma. e pramANe beindriya AdimAM paNa jANavuM. (3) zarIra- zarIranA pAMca bheda che. audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kAryaNa. je karmanA udayathI jIva audArika zarIra yogya pudgalo grahaNa karIne audArika zarIrarUpe pariNamAve te audArika zarIra nAma karma. e pramANe vaikriya Adi viSe paNa jANavuM. (4) aMgopAMga- aMgopAMga zabdathI aMga, upAMga ane aMgopAMga ema traNa zabdo levAnA che. hAtha paga vagere zarIranA aMgo che. AMgaLI vagere upAMgo (aMgonAM aMgo) che. nakha, keza vagere aMgopAMga (upAMgonAM aMgo) che. aMgopAMga traNa prakAranAM che. audArika, vaikriya ane AhAraka. je karmanA udayathI audArika zarIrarUpe grahaNa karelA pudgalo audArika zarIranA aMga, upAMga ane aMgopAMga rUpe pariName che te audArika aMgopAMga nAma karma. e pramANe anya be aMgopAMga viSe paNa jANavuM. zarIra pAMca hovA chatAM aMgopAMga traNa che. kAraNa ke kAryaNa ane taijasa zarIrane aMgopAMga hotAM nathI. (5) baMdhana- baMdhana eTale jatu-kASThanI jema ekameka saMyoga, baMdhananA pAMca bheda che. audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kAryaNa. je karmanA udayathI pUrve grahaNa karelA audArika zarIranA pudgalo sAthe navA grahaNa karAtA audArika zarIra yogya pudgalono jatu-kAvat ekameka saMyoga thAya te audArika baMdhana nAma karma. e pramANe anya baMdhana viSe paNa jANavuM. 1. audArika Adi pAMca zarIranA vistRta varNana mATe juo adhyAya-2 sUtra 37 vagere. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 a0 8 sU012) zrItattvAdhigamasUtra . (6) saMghAta- saMghAta eTale piMDarUpe saMghaTita karavuM. saMdhAtanA pAMca bhedo che. audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa. jema daMtALIthI ghAsa ekaThuM thAya che (dhAsanA pathArAne ekaTho karI dabAvI nAno Dhagalo banAvAya che) tema je karmanA udayathI grahaNa karAtA audArika zarIranA pugalo piMDarUpe saMghaTita karAya che te audArika saMghAta nAma karma. e pramANe anya saMghAta viSe paNa jANI levuM. (7) saMhanana- saMhanana eTale zarIramAM hADakAMonI viziSTa racanA. saMhananane cAlu bhASAmAM saMghayaNa ke bAMdho kahevAmAM Ave che. saMvanananA cha prakAra che. vajaRSabhanArAca, RSabhanArAca, nArAya, ardhanArAca, kAlikA ane sevArta. vaja8SabhanArA zabdamAM vaja, RSabha ane nArAca e traNa zabdo che. vaja eTale khIlI. RSabha eTale pATo. nArAca eTale viziSTa prakAranuM baMdhana, jene zAstramAM markaTabaMdha kahevAmAM Ave che. be hADakAMonI upara trIjuM hADakuM pATAnI jema vIMTAyeluM hoya, e traNa hADakAMone bhedIne cothuM hADakuM khIlInI jema raheluM hoya. AvA prakAranuM atizaya majabUta saMhanana=hADakAMonI racanA te vajaRSabhanArAca saMhana. arthAta jemAM nArAca(=markaTabaMdha), RSabha(=pATo) ane vaja(=khIlI) e traNa hoya te vajaRSabhanArAca saMhanana. jemAM be hADakAM paraspara markaTabaMdhathI baMdhAyelAM hoya. e be hADakAMonI upara trIjuM hADakuM pATAnI jema vIMTAyeluM hoya, e traNanI upara khIlInI jema cothuM hADakuM na hoya) evA prakAranuM saMvanana RSabhanArAja kahevAya. arthAt jemAM nArA ane RSabha hoya, ane vaja na hoya te RSabhanArA, saMhanana. jemAM hADakAM mAtra markaTabaMdhathI baMdhAyelA hoya te nArAja saMhanana. arthAta jemAM vaja ane RSabha na hoya, mAtra nArAca ja hoya te mArA saMtanana. jemAM eka bAju markaTabaMdha ane bIjI bAju kAlikA(=khIlI) hoya te ardhanArA saMtanana. jemAM ekeya bAju markaTabaMdha na hoya, hADakAM mAtra kalikAthI baMdhAyelAM hoya te kilikA saMtanana. jemAM markaTabaMdha na hoya, kAlikA paNa na hoya, mAtra hADakAM paraspara aDelAM (sAmAnya joDAyelAM) hoya te sevArta saMhanana. je karmanA udayathI vaja RSabhanArAca saMvanana (saMghayaNa) prApta thAya te vajaRSabhanArAca saMvanana nAma karma. A pramANe anya saMhanananI paNa vyAkhyA samajI levI. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 zrItattvAdhigamasUtra [a0 8 sU012 aO ] . vajarakaSabha vajatraSabhanArA saMghayaNa SabhanArAya saMghayaNa je ] 3. nArAya saMghayaNa ] 4. ardhanArAca saMghayaNa ( 8 ) 1. kilikA saMghayaNa . sevArya saMghayaNa (8) saMsthAna- saMsthAna eTale zarIranI bAhya AkRti. saMsthAnanA che prakAro che. samacaturasa, nyagrodha parimaMDala, sAdi, kunja, vAmana ane hUMDaka. zarIranA dareka avayavanI zAstrokta lakSaNa pramANe samAna racanA te samacaturasa saMsthAna. palAMThI vALIne sIdhA beThelA manuSyanA jamaNA DhIMcaNathI DAbA khabhA sudhInuM, DAbA DhIMcaNathI jamaNA khabhA sudhInuM, be DhIMcaNa vaccenuM ane potAnA AsanathI nAsikA sudhInuM e cAre aMtara samAna hoya tevI aMgaracanA samacaturasa saMsthAna che. nyagrodha eTale vaDa. parimaMDala eTale AkAra. jemAM vaDanA jevo zarIrano AkAra hoya, arthAta jema vaDanuM vRkSa uparanA bhAgamAM saMpUrNa hoya, jyAre nIcenA bhAgamAM kRza hoya, tema nAbhithI uparanA avayavonI racanA samAna( bharAvadAra) hoya, paNa nIcenA avayavonI racanA asamAna( kuza) hoya te nyagrodhaparimaMDala saMsthAna. jodhaparimaMDalanI racanAthI viparIta racanA te sAdi saMsthAna. arthAt jemAM nAbhithI uparanA avayavonI racanA asamAna ane nIcenA avayavonI racanA samAna hoya te sAdi saMsthAna. jemAM chAtI, peTa vagere avayavo kubaDA hoya te kunja saMsthAna. jemAM hAtha, paga vagere avayavo TUMkA hoya te vAmana saMsthAna. jemAM saghaLA avayavo avyavasthita(zAstrokta lakSaNothI rahita) hoya te huMDaka saMsthAna. je karmanA udayathI zarIranI Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 sU012] zrItaQAthadhigamasUtra 365 samacaturasa racanA(saMsthAna) thAya te samacaturansa saMsthAna nAmakarma. e pramANe anya saMsthAnanI vyAkhyA aMge paNa samajI levuM. (9) varNa- varNa eTale rU5=raMga. varNa pAMca che. kRSNa, nIla (lIlo). rakta, pIta ane zukla. je karmanA udayathI zarIrano varNa kRSNa thAya te kRSNavarNa nAmakarma. e pramANe anya varNa viSe paNa jANavuM. (10) gaMdha- gaMdhanA be bhedo che. sugaMdha ane durgadha. je karmanA udayathI zarIra sugaMdhI hoya te sugaMdha nAmakarma ane durgadhI hoya te durgadha nAmakarma (11) rasa- rasa(=svAda) pAMca prakArano che. tikta (tIkho), kaTu, kaSAya (tUro), amla (khATo) ane "madhura. je karmanA udayathI zarIra tikta hoya=zarIrano rasa tIkho hoya te tiktarasa nAmakarma. e pramANe anya rasanI paNa vyAkhyA samajI levI. (12) sparza- sparzanA ATha bhedo che. karkaza, mRdu, guru, laghu, snigdha, rUkSa, zIta ane uSNa. je karmanA udayathI zarIrano sparza karkaza thAya te karkaza nAmakarma. e pramANe anya sparza viSe paNa jANavuM. (13) AnupUrvI- jIva mRtyu pAmIne anya gatimAM vakra(=vAMkI) ane Rju(=saraLa) e be prakAranI gatithI jAya che. temAM jayAre RjugatithI parabhavanA sthAne jAya che tyAre eka ja samayamAM potAnA utpatti sthAne pahoMcI jAya che. A vakhate tene koI paNa jAtanI madadanI jarUra rahetI nathI. paNa jyAre vakragatithI parabhavanA sthAne jAya che, tyAre potAnA utpatti sthAne pahoMcatAM be, traNa ke cAra samaya lAgI jAya che. A vakhate tene gati karavAmAM madadanI jarUra paDe che. jema koI musApharane 4-5 kalAkanI musApharI karavI hoya to vacce navA AhAranI jarUra paDatI nathI. je AhAra lIdho hoya tenI madadathI ja potAnA ISTa sthAne pahoMcI jAya che. paNa be ke tethI vadhAre divasanI musApharI karavI hoya to tene rastAmAM navA AhAranI jarUra paDe che, tema ahIM jugatithI eka samayamAM utpatti sthAne pahoMcanAra jIvane viziSTa navI madadanI jarUra paDatI nathI. potAnA pUrvabhavanA AyuSyanA vyApArathI te ISTa sthAne pahoMcI jAya che. potAnA pUrvabhavanA AyuSyano 1. anya graMthomAM lavaNa rasa sAthe cha raso jaNAvelA che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 8 0 12 vyApAra eka ja samaya rahe che. AthI bIjA vagere samayomAM gati karavA navI madadanI jarUra paDe che. ahIM bIjA vagere samayomAM (AkAza pradezanI zreNi anusAra gamana karavAmAM) je karma navI madada Ape che tene AnupUrvI nAmakarma kahevAmAM Ave che. jIva cAragatimAM utpanna thAya che mATe te cAragatinA nAma pUrvaka cAra AnupUrvI che. devagati-AnupUrvI, manuSyagati-AnupUrvI, tiryaMcagati-AnupUrvI ane narakagati-AnupUrvI. je karma vakragatithI devagatimAM jatA jIvane utpattisthAne pahoMcavAmAM (-AkAza pradezanI zreNi anusAra gamana karavAmAM) madada kare te devagati-AnupUrvI nAmakarma. e pramANe anya AnupUrvI nAmakarmanI vyAkhyA paNa jANI levI. (14) vihAyogati-- vihAyogati' zabdamAM be zabdo che. vihAyas ane gati. vihAyas eTale AkAza. AkAzamAM thatI gati vihAyogati. vihAyogati zabdano A zabdArtha che. eno bhAvArtha gati karavI evo che. jIvonI gati(cAla) zubha ane azubha ema be prakAranI che. AthI vihAyogati nAmakarmanA zubhavihAyogati ane azubhavihAyogati ema be bhedo che. je karmanA udayathI jIva zubha(prazasta) gati kare che te zubhavihAyogati nAmakarma. jema ke--haMsa, gaja vagerenI gati zubha hoya che. je karmanA udayathI jIva azubha(-aprazasta) gati kare che te azubhavihAyogati nAmakarma. jema ke--UMTa, ziyALa vagerenI gati azubha hoya che. prazna-- ahIM vihAyogatino bhAvArtha to gati karavI e che. eTale ahIM vihAyas zabda na lakhavAmAM Ave ane je karmanA udayathI zubhagati thAya te zubhagati nAmakarma ane azubhagati thAya te azubhagati nAmakarma. e pramANe artha karavAmAM koi jAtano vAMdho Avato nathI. AthI ahIM vihAyas zabdano ullekha karavAnI jarUra na hovA chatAM teno ullekha kema karavAmAM Avyo che ? uttara- cauda piMDa prakRtiomAM gati nAmakarma paNa che. eTale jo ahIM vihAyas zabda na lakhavAmAM Ave to gati nAmakarma be thAya. AthI piMDaprakRtimAM Avela gati nAmakarmane juduM batAvavA gatinI sAthe vihAyas 1. ahIM vihAyogati zabdano artha prathama karmagraMthanI TIkAnA AdhAre karyo che. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 a0 8 sU0 12] zrItattvAthiidhagamasUtra zabdano ullekha karavAmAM Avyo che. teno artha to je karmanA udayathI jIva zubhagati=cAla karI zake te zubhavihAyogati ane azubhagati=cAla karI zake te azabhavihAyogati e ja che. prazna- jo piMDaprakRtimAM Avela gatinAmakarmathI A cAlavA rUpa gati nAmakarmane alaga pADavA vihAyas zabda joDavAmAM Avyo che to bIjo zabda na joDatAM vihAyas zabda ja kema joDyo ? uttara- gati=cAla AkAzamAM(khAlI jagyAmAM) thatI hovAthI vilAsi tiH -AkAzamAM gati te vihAyogati ema artha paNa ghaTato hovAthI bIjo koI zabda na joDatAM vihAyas zabda joDyo che. ATha pratyeka prakRtio(1) parAghAta-jenA udayathI jIvaanyathI parAbhavana pAme, athavA potAnAthI adhika baLavAnano paNa pote parAbhava karI zake, te parAghAta nAmakarma. ucchavAsa- jenA udayathI jIva zvAsocchavAsanI kriyA karI zake te ucchavAsa nAmakarma. (3) Atapa- jenA udayathI zarIra zIta hovA chatAM uSNa prakAzavALuM hoya te AtapanAmakarma. sUryanA vimAnamAM rahelA ekendriya jIvone Atapa nAmakarmano udaya hoya che. emanuM zarIra zItasparzavALuM hoya che. paNa emanAM zarIramAMthI nIkaLato prakAza uSNa hoya che. je (4) udyota- jenA udayathI jIvanuM zarIra anuSNa prakAza rUpa udyotane kare te udyota nAmakarma, khadyota(=Agiyo) vagere jIvone A karmano udaya hoya che. agurulaghu- jenA udayathI zarIra guru(=bhAre) nahi ane laghu ( halakuM) paNa nahi, kiMtu agurulaghu bane che te agurulaghu nAmakarma. (6) tIrthaMkara- jenA udayathI jIva tribhuvanapUjaya bane ane dharmarUpa tIrthane kare(=pravartAve) te tIrthaMkara nAmakarma. 1. A vigraha tasvArtha bhASyanI TIkAmAM che. karmagraMthamAM vidAyasA pati =vidAyotiH evo vigraha che. 2. ApaNane dekhAtA sUrya-caMdra devone rahevAnA vimAno che. te asaMkhya pRthvIkAya jIvonA zarIranA samUharUpa che. sUryavimAnanA pRthvIkAya jIvone "AtA' ane caMdravimAnanA pRthvIkAya jIvone "udyota' nAmakarmano udaya hoya che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 8 sU0 12 (7) nirmANa- jenA udayathI zarIranA dareka aMganI ane upAMganI potapotAnA niyata sthAne racanA thAya te nirmANa nAmakarma. (8) upaghAta- jenA udayathI zarIranA aMgono ane upAMgono upadhAta(=khaMDana) thAya te upaghAta nAmakarma. traza dazake-- (1) trasa- jenA udayathI jIva icchA thatAM eka sthAnethI bIjA sthAne jai zake te trasa nAmakarma. beindriya Adi jIvone trasa nAmakarmano udaya hoya che. yadyapi vAyukAya ane teukAyanA jIvo anyasthAne jai zake che, paNa temAM temanI icchA kAraNa nathI, kintu svAbhAvika rIte gati thAya che. AthI temane A karmano udaya na hoya. (2) bAdara- jenA udayathI bAdara (skUla) zarIra prApta thAya te bAdara nAmakarma. (3) paryApta-- jenA udayathI svaprAyogya sarva paryAptio pUrNa thAya te paryApta nAmakarma. paryApta eTale pudgalanA upacayathI utpanna thayelI te te pudgalonA grahaNa ane pariNamanamAM kAraNabhUta zaktivizeSa. paryAtio cha che. AhAraparyApti, za2I25ryAti, indriyaparyApta, zvAsocchvAsaparyAmi, bhASAparyApta ane manaHparyApti. (1) jIva je zaktithI bAhya pudgalono AhAra grahaNa karIne te pudgalone khala(=maLa) ane rasa rUpe pariNamAve te zakti AhAraparyApta. (2) rasa rUpe thayelA AhArane lohI Adi dhAtu rUpe pariNamAvavAnI zakti e zarIra5ryApti. (3) dhAtu rUpe pariNamelA AhArane indriyo rUpe pariNamAvavAnI zakti e indriyaparyApta. (4) je zaktithI zvAsozvAsa prAyogya vargaNAnA pudgalone grahaNa karIne zvAsozvAsa rUpe pariNamAvI te ja pudgalonA AlaMbanathI te ja pudgalone choDI de te zakti zvAsozvAsaparyAmi. (5) bhASAprAyogya vargaNAnA pudgalone grahaNa karI bhASA rUpe pariNamAvI te ja pudgalonA AlaMbanathI te ja pudgalone choDI devAnI zakti te bhASAparyApti. (6) mana:prAyogya vargaNAnA pudgalone grahaNa karI mana rUpe pariNamAvI te ja pudgalonA AlaMbanathI te ja pudgalone choDI devAnI zakti te mana:paryApti. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU0 12] zrItattvArthAdhigamasUtra 369 ekendriya jIvone prathamanI cAra, saMjJI paMcendriya jIvone cha ane bAkInA saghaLA (beindriya, teindriya, carindriya ane asaMjJi paMcendriya) jIvone mana sivAyanI pAMca paryAptio hoya che. dareka jIva utpatti sthAne AvatAMnI sAthe ja svaprAyogya paryAptione pUrNa karavA prayatna zarU karI de che. temAM je jIvone paryApta nAmakarmano udaya hoya te ja jIvo svaprAyogya paryAptio pUrNa karI zake che. jene aparyApta nAmakarmano udaya hoya te jIva svaprAyogya paryAptione pUrNa karyA vinA ja mRtyu pAme che. aparyApta nAmakarma sthAvara dazakamAM Avaze. (4) pratyeka zarIra- jenA udayathI jIvane svataMtra eka za2I2 prApta thAya te pratyekazarIra nAmakarma. (5) sthira- jenA udayathI zarIranA dAMta, hADakAM Adi avayavo nizcala bane te sthira nAmakarma. (6) zubha-- jenA udayathI nAbhithI uparanA zubha avayavo prApta thAya te zubha nAmakarma. nAbhithI uparanA avayavo zubha gaNAya che. (7) subhaga--- jenA udayathI jIva upakAra na karavA chatAM sarvane priya bane te subhaga nAmakarma. (8) susvara-- jenA udayathI madhura svara prApta thAya te susvara nAmakarma. te (9) Adeya-- jenA udayathI jIvanuM vacana upAdeya bane, darzanamAtrathI satkAra-sanmAna thAya, te Adeya nAmakarma. (10) yaza-- jenA udayathI yaza-kIrti-khyAti maLe te yaza nAmakarma. sthAvara dazaka- trasa dazakamAM trasa Adino je artha che tenAthI viparIta artha anukrame sthAvara Adino che. jema ke-trasanA arthathI sthAvarano artha viparIta che. bAdaranA arthathI sUkSmano artha viparIta che. (1) sthAvara- jenA udayathI jIva icchA thavA chatAM anyatra na jai zake te. (2) sUkSma- jenA udayathI sUkSma (AMkhothI na dekhI zakAya tevA) zarIranI prApti thAya te. (3) aparyApta--jenA udayathI svaprAyogya paryAptio pUrNa na thAya te. (4) sAdhAraNa zarIra- jenA udayathI anaMta jIvo vacce = Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 8 sU0 13-14 eka-sAdhAraNa (sarva sAmAnya eka) zarIra prApta thAya te. (5) asthira- jenA udayathI karNa, jIbha vagere asthira aMgo prApta thAya te. (6) azubha-- jenA udayathI nAbhithI nIcenA azubha avayavo maLe te. nAbhithI nIcenA avayavo lokamAM azubha gaNAya che. AthI koi paga vagere lagADe to tenA upara gusso thAya che. (7) durbhAga- jenA udayathI jIva upakAra karavA chatAM apriya bane te. (8) duHsvara- jenA udayathI svara kaThora (kAnane apriya bane tevo) maLe te. (9) anAdeya-- jenA udayathI yuktiyukta ane suMdarazailIthI kahevA chatAM vacana upAdeya na bane te. (10) ayaza-- jenA udayathI paropakAra Adi sArAM kAryo karavA chatAM yaza-kIrti na maLe te. 370 A pramANe nAma karmanA 93 bhedonuM varNana pUrNa thayuM. A 93 bhedomAM 10 baMdhana umeravAmAM Ave to 103 saMkhyA thAya che. baMdhananA apekSAe 5 ane apekSAe 15 bhedo che. eTale jyAre baMdhananA 5 bheda gaNavAmAM Ave tyAre 93 ane 15 bhedo gaNavAmAM Ave tyAre 10 saMkhyA vadhatAM 103 saMkhyA thAya che. have baMdhananA 15 bhedono ane saMghAtanA 5 bhedono pAMca zarIramAM samAveza karavAmAM Ave, tathA varNa, gaMdha, rasa ane sparza e cAranA avAMtara bhedo na gaNavAmAM Ave, to 103mAMthI (baMdhananA 15, saMghAtanA 5, varNAdi cAranA 16 ema) 36 bhedo ochA thavAthI kula 67 bhedo thAya che. baMdha, udaya ane udIraNAne AzrayIne 67 ane sattAne AzrayIne 93 ke 103 saMkhyA gaNavAmAM Ave che. (12) gotrakarmanA bhedo 3aivizca / 8-12 // ucca ane nIca ema gotranA be bhedo che. jenA udayathI jIva sArA=ucca kuLamAM janme te ucca gotrakarma, ane halakA=nIca kuLamAM janme te nIca gotrakarma. dharma ane nItinuM rakSaNa karavAthI ghaNA kALathI prakhyAtine pAmelA ikSvAku vaMza vagere ucca kuLo che. adharma ane anItinuM sevana karavAthI niMgha banelAM kasAi, mAcchImAra AdinAM kuLo nIca kuLo che. (13) aMtarAya karmanA bhedo vAnAvInAm // 8-4 // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 sU0 14] zrItattvAthadhigamasUtra 371 dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya ane viryAtarAya ema aMtarAyakarmanA pAMca bhedo che. (1) dAnAMtarAya- dravya hAjara hoya, pAtrano yoga hoya, pAtrane ApavAthI lAbha thaze ema jJAna paNa hoya, chatAM jenA udayathI dAna ApavAno utsAha na thAya, athavA utsAha hovA chatAM anya koi kAraNathI dAna na ApI zake, te dAnAMtarAya karma. (2) lAbhAMtarAya dAtA vidyamAna hoya, ApavA yogya vastu paNa hAjara hoya, mAgaNI paNa kuzalatAthI karI hoya, chatAM jenA udayathI yAcaka icchita vastu meLavI na zake te lAbhAMtarAya karma. A karmanA udayathI prayatna karavA chatAM iSTa vastuno lAbha na thAya. (3) bhogAMtarAya vaibhava Adi hoya, bhoganI vastu hAjara hoya, bhogavavAnI IcchA paNa hoya, chatAM jenA udayathI ISTavastuno bhoga na karI zakAya te bhogAMtarAya karma. (4) upabhogAMtarAya- vaibhava Adi hoya, upabhoga yogya vastu paNa hoya, upabhoga karavAnI icchA paNa hoya, chatAM jenA udayathI upabhoga na karI zakAya te upabhogAMtarAya karma. (5) viyaMtarAya - je karmanA udayathI nirbaLatA prApta thAya te vIryaMtarAya karma. Ama karmanI mULa ATha prakRtinA kula 148 bhedo thAya che. pa+9+2+28+4+(65+28=093+2+5=148. A adhyAyanA chaThThA sUtramAM mULa prakRtinA kula 97 bhedo jaNAvyA che. kAraNa ke tyAM cauda piMDaprakRtionA peTA vibhAgonI gaNatarI karavAmAM AvI nathI. cauda piMDaprakRtionA bhedone gaNavAthI pa1 bhedo vadhe che. eTale 97+51=148 bhedo thAya che. A 148 bhedo tathA baMdhananA bhedo 10 umeravAthI 158 bhedo sattAnI apekSAe che. udaya ane udIraNAnI apekSAe nAmakarmanI 67 prakRtio gaNavAmAM AvatI hovAthI 122 bhedo thAya che. baMdhanI apekSAe samyakatvamohanIya ane mizramohanIya e be prakRtio nIkaLI javAthI 120 bhedo thAya che. A viSe adhika spaSTatA mATe prathama karmagraMtha jovAnI jarUra che. (cAra prakAranA baMdhamAM ahIM sudhI prakRtibaMdhanuM varNana karyuM. have sthitibaMdhanuM varNana kare che. temAM prathama utkRSTa sthitibaMdha jaNAvIne pachI jaghanya sthitibaMdha jaNAvaze.) Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 zrItattvAdhigamasUtra (a) 8 sU0 15 thI 21 sthitibaMdhaaaditstisRnnaamntraaysy ca triMzatsAgaropamakoTIkoTyaH para sthiti che 8-25 . sati nathI 8-6 | nAmotravitiH | -27 trayastriMzatsAgaropamANyAyuSkasya // 8-18 // aparA dvAdaza muhUrtA vedanIyasya // 8-19 // nAmamtrayochI te 8-20 | SA IImantarmuhUrtam ! 8-21 prAraMbhanI traNa prakRtinI, arthAt jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane vedanIyanI tathA aMtarAyakarmanI utkRSTasthiti 30 koDAkoDi sAgaropama che. (15) mohanIya karmanI utkRSTasthiti 70 koDAkoDa sAgaropama che. (16) nAma ane gotrakarmanI utkRSTa sthiti 20koDAkoDi sAgaropama che. (17) AyuSya karmanI utkRSTasthiti 33 sAgaropama che. (18) vedanIya karmanI jaghanyasthiti 12 muhUrta che. (19) nAma ane gotra karmanI jaghanya sthiti ATha muhUrta che. (20) bAkInA-pAMca (jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, AyuSya ane aMtarAya) karmonI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta che. (21) sthitibaMdhanuM koSTaka prakRti | utkRSTa sthiti | prakRti jaghanya sthiti, jJAnA) darzanA) vedanIya | | 12 muhUrta veda0 aMta 30 koDA.sA. nAma-gotra 8 muhUrta mohanIya | 70 koDA.sA. jJAnA darzanA) nAma-gotra 20 koDA.sA. moha, Ayu0 | aMtarmuhUrta AyuSya | 33 sA. | aMtarAya 1. ahIM AyuSyanuM aMtarmuhUrta kSullaka bhava pramANa jANavuM. asaMkhyasamaya=1 AvalikA. 256 AvalikA=1 lullaka bhava. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU0 22-23] zrItattvArthAdhigamasUtra 373 rasabaMdhanI vyAkhyA-- vipAjonumAvaH // 8-22 // karmano vipAka(=phaLa ApavAnI zakti) e anubhAva(=rasa) che. paripAka, vipAka, anubhAva, anubhAga, rasa, phaLa vagere zabdo ekArthaka che. karmabaMdha vakhate kayuM karma tIvra, madhyama ke jadhanya ityAdi kevuM phaLa Apaze eno karmANuomAM rahela rasanA AdhAre nirNaya te rasabaMdha. (22) karmamAM phaLa ApavAnI zakti e rasabaMdha che. AthI kayA karmamAM kayA prakAranuM phaLa ApavAnI zakti che te jaNAve che-- sa yathAnAma || 8-22 // sarva karmono vipAka=phaLa potapotAnA nAma pramANe che. je karmanuM je nAma che te nAma pramANe te karmanuM phaLa maLe che. te A pramANe-- jJAnAvaraNa karmanuM phaLa jJAnano abhAva. darzanAvaraNa karmanuM phaLa darzanano(sAmAnya jJAnano) abhAva. vedanIyanuM phaLa sukha ke duHkha. mohanIyanuM phaLa tattvo upara zraddhAno tathA viratino abhAva vagere. AyuSyanuM phaLa narakagati AdinA jIvananI prApti. nAmakarmanuM phaLa zarIra AdinI prApti. gotrakarmanuM phaLa ucca ke nIca gotramAM janma. aMtarAyanuM phaLa dAnAdino abhAva. upamA dvArA pratyeka karmanA vipAkanuM varNana- jJAnAvaraNa karma AMkhe bAMdhelA pATA samAna che. AMkhe pATo bAMdhavAthI jema koi cIja dekhAtI nathI=jaNAtI nathI, tema AtmAnA jJAnarUpa netrane jJAnAvaraNa karma rUpa pATo AvI javAthI AtmA jANI zakato nathI. tathA jema jema pATo jADo tema tema ochuM dekhAya, ane jema jema pATo pAtaLo tema tema vadhAre dekhAya; tema jJAnAvaraNanuM AvaraNa jema jema vadhAre tema tema ochuM jaNAya, ane jema jema ochuM tema tema vadhAre jJAna thAya. AtmA sarvathA jJAnarahita banato nathI. game tevAM vAdaLo hoya to paNa sUryano Acho paNa prakAza rahe che, tema jIvane alpa jJAna avazya hoya che. darzanAvaraNIyakarma pratihAra (dvArapALa) samAna che. pratihAra rAjyasabhAmAM AvatI vyaktine rokI rAkhe to tene jema rAjAnAM darzana thatAM nathI, tema darzanAvaraNa karmanA udayathI jIva vastune joi zakato nathI, sAmAnya bodha rUpa jJAna karI zakato Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 8 sU0 24 nathI. vedanIya karma madha vaDe lepAyelI talavAranI tIkSNa dhAra samAna che. kema ke tene cATatAM prathama svAda Ave che, paNa pariNAme jIbha kapAtAM pIDA thAya che. tema A vedanIya karma sukha-du:khano anubhava karAve che ane tenAthI thato sukhano anubhava paNa pariNAme duHkha ApanAro thAya che. mohanIya karma madirApAna samAna che. jema madirAnuM pAna karavAthI mANasa viveka rahita banI jAya che, hitAhitano vicAra paNa karI zakato nathI, ethI ayogya ceSTA kare che. tema mohanIya karmanA yoge jIva viveka rahita bane che, ane AtmA mATe heya zuM che ? upAdeya zuM che ? ityAdi vicAra karI zakato nathI. pariNAme ayogya (=AtmAnuM ahita karanArI) pravRtti kare che. AyuSya karma beDI samAna che. beDImAM baMdhAyela jIva anyatra jai zakato nathI tema AyuSyarUpa beDIthI baMdhAyela jIva vartamAnagatinuM AyuSya pUrNa na thAya tyAM sudhI bIjI gatimAM jai zakato nathI. nAma karma citrakAra samAna che. jema citrakAra manuSya, hAthI, ghoDA vagere judA judA citro=AkAro cItare che; tema nAma karma arUpI evA AtmAnAM gati, jAti, zarIra vagere aneka rUpo taiyAra kare che. gotra karma kulAla (kuMbhAra) samAna che. kulAla sArA ane kharAba ema baMne prakAranA ghaDA banAve che. temAM sArA ghaDAnI kaLazarUpe sthApanA thAya che, ane caMdana, akSata, mALA AdithI pUjA thAya che. kharAba ghaDAomAM magha Adi bharavAmAM Ave che. ethI te ghaDA lokamAM niMgha gaNAya che. tema gotrakarmanA yoge ucca ane nIca kuLamAM janma pAmI jIvanI uccarUpe ane nIcarUpe gaNatarI thAya che. aMtarAya karma bhaMDArI samAna che. jema dAna karavAnI icchAvALA rAjA Adine teno lobhI bhaMDArI dAna karavAmAM vighna kare che, tema aMtarAya karma dAna AdimAM vighna kare che. phaLa ApyA pachI karmonuM zuM thAya che tenuM pratipAdana-- tatakSu nirjarA // 8-24 // karmonuM phaLa maLyA pachI karmonI nirjarA thAya che. nirjarA eTale karmonuM AtmapradezothI chUTA paDI javuM. nirjarA be prakAre thAya che. (1) jema jhADa upara rahelI kerI kALe karI svAbhAvika rIte pAke che, tema karmanI sthitino paripAka thavAthI svAbhAvika rIte karma udayamAM Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU0 25]. zrItattvArthAdhigamasUtra 375 karma | upamA jJAnAvaraNIya | (AMkhanA) pATA jevuM. | vizeSabodharUpa jJAna na thAya. darzanAvaraNIya pratihAra jevuM. sAmAnyabodharUpa jJAna na thAya. vedanIya madhathI lepAyela asinA sukha-duHkhano anubhava, sukha paNa tIkSNa dhAra jevuM. | pariNAme duHkha ApanAra bane. mohanIya madirApAna jevuM. | viveka ane hitapravRtti nahi. AyuSya beDI jevuM. manuSyagati AdimAM rahevuM paDe. nAma | citrakAra jevuM. | gati, jAti Adi vikAra prApta thAya. | gotra | mulAla (kuMbhAra) jevuM. | ucca-nIcano vyavahAra thAya. aMtarAya | bhaMDArI jevuM. dAna AdimAM aMtarAya kare. AvI potAnuM phaLa ApI chUTA paDI jAya. A nirjarAne vipAkajanya nirjarA kahevAmAM Ave che. (2) jema kerI Adine ghAsa vageremAM nAkhIne jaladI pakAvavAmAM Ave che, tema karmanI sthitino paripAka na thayo hoya, paNa tapa AdithI tenI sthiti ghaTADIne jaladI udayamAM lAvIne phaLa ApavA sanmukha karavAthI je nirjarA thAya te avipAkajanya nirjarA. (24) pradezabaMdhanuM varNana nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAt sUkSmaikakSetrAvagADhasthitAH sarvAtmapravezeSa anantAnantapraveza: . 8-raka nAmanimittaka=prakRtinimittaka, sarva taraphathI, yogavizeSathI, sUma, ekakSetrAvagADha, sthita, sarva AtmapradezomAM, anaMtAanaMta pradezavALA anaMtA karmaskaMdho baMdhAya che. A sUtrane barobara samajavA nIcenA ATha prazno ane tenA uttaro samajavAnI jarUra che. (1) pradeza( kamaMdaliko) konuM kAraNa che? arthAt pradezothI zuM kArya thAya che? (2) jIva pradezone(=karmapudgalone) sarva dizAomAMthI grahaNa kare che ke koI eka dizAmAMthI grahaNa kare che ? Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 zrItattvAdhigamasUtra [a0 8 sU0 25 (3) dareka samaye samAna karmayugalone grahaNa kare che ke vadhAre ochA paNa grahaNa kare che? athavA saghaLA jIvo ekasarakhA pudgalo grahaNa kare che ke vadhAre ochA paNa grahaNa kare che ? (4) sthUla karmapudgalone grahaNa kare che ke sUkSma karmapUgalone ? (5) kayA sthaLe rahelA karmapugalone grahaNa kare che ? (6) gatimAna yugalone grahaNa kare che ke sthita pudgalone? (7) grahaNa karelA karmapudgalono AtmAnA amuka ja pradezomAM saMbaMdha thAya che ke saghaLA pradezomAM? (8) ekI vakhate keTalA pradezavALA skaMdhono baMdha thAya che ? A ATha praznonA uttaro A sUtramAM kramaza- "nAmapratyayA:, sarvata:, yAvizeSAnuM, sUkSma, kSetrIvaIDha, citA:, sarvAtmapravezavu, anantAnantapurA:" e ATha zabdothI ApavAmAM Avyo che. te A pramANe (1) pradezo nAmanAM kAraNa che, eTale ke karmonAM jJAnAvaraNIya Adi je sArthaka nAmo che tenAM kAraNa che. karmonAM nAmo temanA (phaLa ApavAnA) svabhAva pramANe che. baMdha samaye ja karmapradezomAM svabhAva nakkI thAya che, ane e anusAre temanuM karmapradezonuM) nAma paDe che. je karmapradezomAM jJAnaguNane AvaravAno svabhAva nakkI thAya che te karmapradezonuM jJAnAvaraNa evuM nAma nakkI thAya che. je karmapradezomAM darzanaguNane AvaravAno svabhAva nakkI thAya che te karmapradezonuM darzanAvaraNa evuM nAma paDe che. Ama pradezomAM svabhAva tathA svabhAva pramANe nAma nakkI thAya che. pradezo vinA svabhAva ke nAma nakkI na thaI zake. mATe pradezo nAmanA athavA svabhAvanA(-prakRtinA) kAraNa che. A uttara ApaNane sUtramAM rahelA "nAmaytyAH ' zabdathI maLe che. nAma eTale te te karmanuM sArthaka nAma athavA svabhAva. tenA pratyaya eTale kAraNa. (2) jIva cAra dizA, cAra vidizA, UrdhvadizA ane adhodizA e daze dizAmAMthI karmapudgalone grahaNa kare che. A uttara sUtramAM rahela sarvataH zabdathI maLe che. 1. svabhAva pramANe ja karmonAM nAma che. athavA nAma pramANe karmono svabhAva che. AthI nAmano artha svabhAva paNa thaI zake. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 8 sU0 25 zrItattvAdhigamasUtra 377 (3) koI eka jIva dareka samaye samAna pudgalo grahaNa karato nathI, vadhAre ochA pudgalo grahaNa kare che. kAraNa ke pradezabaMdha yogathI= vIryavyApArathI thAya che. jIvano yoga vIryavyApAra dareka samaye eka sarakho ja raheto nathI, vadhAre ocho thAya che. jema jema yoga vadhAre tema tema adhika pudgalo grahaNa kare che. jema jema yoga ocho tema tema ochA pudgalo grahaNa kare che. yadyapi koI vakhata eka sarakho yoga hoya che. paNa te vadhAremAM vadhAre ATha samaya sudhI ja rahe che. pachI avazya yogamAM pheraphAra thAya che. AthI jIva dareka samaye samAna pudgalo grahaNa karato nathI, potAnA yoga pramANe vadhAre ochA pudgalo grahaNa kare che. tathA vivalita koI ekasamaye sarva jIvone samAna ja pradezone baMdha thAya evo niyama nathI. je jIvono samAna yoga hoya te jIvone samAna pudgalono baMdha thAya che. je jIvonA yogamAM jeTalA aMze yoganI taratamatA hoya te jIvomAM teTalA aMze taratamatAvALo pradezabaMdha thAya. AnuM tAtparya e AvyuM ke koI paNa jIvane koI paNa samaye potAnA yoga pramANe pradezo baMdhAya. A javAba thavaSAt zabdathI maLe che. (4) A vizvamAM AMkhothI na dekhI zakAya tevA aneka prakAranA sUkSma pudgalo sarvatra vyApelA che. paNa te dareka pudgalo karma rUpa banI zakatA nathI. je pudgalo atyaMta sUkSma hoya(Fkarma rUpe banI zake teTalA sUkSma hoya) te ja pudgalo karma rUpe banI zake che. jema jADo loTa kaNeka roTalI banAvavA mATe ayogya che. tema bAdara pudagalo karma banavA mATe ayogya che. karma rUpe banI zake tevA pulonA samUhane kArmaNa vargaNA kahevAmAM Ave che. jIva kArpaNa vargaNAmAM rahelA sUkSma pudgalone laIne karma rUpe banAve che. A uttara sUtramAM rahela sUma zabdathI maLe che. (5) anya pudgalonI jema kArmaNa vargaNAnA pudgalo paNa sarvatra rahelA che. jIva sarvatra rahelA kAzmaNa vargaNAnA pudgalonuM grahaNa karato nathI, kintu jeTalA sthAnamAM potAnA jIvanA) pradezo che teTalA ja sthAnamAM rahelA kArmaNa vargaNAnA pudgalonuM grahaNa kare che. ahIM agninuM daSTAMta che. jema agni pote jeTalA sthAnamAM che teTalA ja sthAnamAM rahela bALavA yogya Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrItattvAthadhigamasUtra (a) 8 sU0 25 vastune bALe che. paNa potAnA sthAnathI dUra rahelI vastune bALato nathI. tema jIva potAnA kSetramAM ja rahelA karmapugalonuM grahaNa kare che, potAnA kSetrathI dUra rahelA karmapudgalonuM grahaNa karato nathI. A uttara sUtramAM rahela kSetrAvaDha' zabdathI maLe che. (6) kArmaNa vargaNAnA je pugalo sthita hoya=gati rahita hoya te ja pudgalonuM grahaNa thAya che. AthI gatimAna kArmaNa vargaNAnA pudgalono baMdha thato nathI. A uttara sthita ' e zabdathI maLe che. (7) jIva sarva Atmapradezo vaDe karmapudgalonuM grahaNa kare che. A viSayane samajavA zRMkhalAnuM dRSTAMta che. jema zrRMkhalAnI (=sAMkaLanI) dareka kaDI paraspara joDAyelI hovAthI eka kaDInuM calana thatAM sarva kaDIonuM calana thAya che. tema jIvanA sarva pradezo paraspara joDAyelA hovAthI jyAre karmapudgalonuM grahaNa karavA koI eka pradeza vyApAra kare che tyAre anya sarva pradezo vyApAra kare che. hA, keTalAka pradezono vyApAra nyUna hoya, keTalAka pradezono vyApAra nyUnatara hoya, ema vyApAramAM tAratamya avazya hoya che. dA.ta. jayAre ApaNe ghaDAne upADIe chIe tyAre hAthanA samagra bhAgomAM vyApAra hovA chatAM hathelInA bhAgamAM vyApAra vizeSa hoya che, kAMDAnA bhAgamAM tenAthI nyUna vyApAra hoya che. te ja pramANe prastutamAM karmayugalone grahaNa karavAno vyApAra sarva AtmapradezomAM hoya che. paNa vyApAramAM taratamatA avazya hoya che. dareka AtmapradezamAM karyagrahaNano vyApAra hovAthI dareka AtmapradezamAM AThe ya karmanA pradezo saMbaddha hoya che. A uttara ApaNane sUtramAM rahela sarvAtma e zabdathI maLe che. (8) pradezabaMdhamAM eka, be, traNa ema chUTA chUTA pudgalokakamaNuo baMdhAtA nathI, kintu moTA jaththA rUpe baMdhAya che. temAM paNa ekI sAthe eka, be, traNa, cAra, yAvata saMkhyAta ke asaMkhyAta jaththA baMdhAtA nathI, kintu anaMta jaththA ja baMdhAya che. tathA eka eka jaththAmAM anaMtA karyANuo hoya che. AthI ekI vakhate dareka AtmapradezamAM anaMtAnaMta karmANuo baMdhAya che. A uttara sUtramAM rahela "sattAnattazA' e zabdathI maLe che. (25). 1. A moTA jaththAne zAstranI bhASAmAM skaMdha kahevAmAM Ave che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 8 1026] zrItaQAthadhigamasUtra 379 (pUrve chaThThA adhyAyamAM zubhayoga puNyakarmano Asava che ane azubhayoga pApakarmano Asava che ema jaNAvyuM che. AthI karmonA puNya ane pApa ema be bhedo che ema garbhita rIte sUcana thaI gayuM che. AthI kayA karmo puNya svarUpa che ane kayA karmo pApa svarUpa che e jaNAvavuM jarUrI hovAthI nIcenA (26mA) sUtramAM puNya karmone jaNAvIne bAkInAM pApa karmo che evuM garbhita sUcana kare che.) puNya prakRtiono nirdeza I-sagavatva-zAca-ti-puruSavegumAyunama-morAkhi puSam | 8-ra6 . sAtavedanIya, samyakatvamohanIya, hAsya, rati, puruSaveda, zubha AyuSya, zubhanAma ane zubhagotra e puNya prakRtio che. vedanIyamAM sAtavedanIya zubha che. mohanIyamAM samyakatvamohanIya, hAsya, rati ane puruSaveda e cAra prakRtio zubha che. AyuSyamAM deva ane manuSya e be AyuSya zubha che. nAmanI zubha prakRtio 37 che. te A pramANe- manuSyagati, devagati, paMcendriyajAti, pAMca zarIra, traNa aMgopAMga, vajaRSabhanArAca sahanana, samacaturasa saMsthAna, prazastavarNa', prazastagaMdha, prazastarasa, prazastasparza, manuSyAnupUrvI, devAnupUrvI, zubhavihAyogati, upaghAta sivAyanI (parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, agurulaghu, tIrthakara ane nirmANa e) sAta pratyeka prakRtio ane trasadazaka e 37 prakRtio zubha che. gotramAM uccagotra zubha che. vedanIyanI-1, mohanIyanI-4, AyuSyanI-2, nAmanI-37 ane gotranI-1 ema kula 45 puNya prakRtio che. karmaprakRti Adi graMthomAM samyakatvamohanIya, hAsya, rati, puruSaveda e cAra prakRti rahita tathA tiryaMcAyu sahita 42 prakRtione puNya rUpe batAvavAmAM AvI che. puNya-pApanI vyAkhyAmAM bheda A matAMtaramAM kAraNa 1. varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA keTalAka bhedo puNya ane keTalAka bhedo pApa svarUpa hovAthI sAmAnya varNa catuka ubhaya svarUpa che. vizeSathI rakta, pIta ane zveta e traNa varNa, surabhigaMdha, kaSAya, amla ane madhura e traNa rasa, ladhu, mRdu, snigdha ane uSa e cAra sparza, ema agiyAra puNyasvarUpa ane bAkInA nava pApa svarUpa che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 8 sU0 26 lAge che. tattvArthakAranA mate je prIti upajAve=je game te puNya ane tenAthI viparIta te pApa. karmaprakRti Adi graMthakAronA mate AtmavikAsane sAdhaka karma puNya ane AtmavikAsane bAdhaka karma pApa. samyaktvamohano udaya arihaMta Adi pratye prIti-bhaktirAga utpanna kare che mATe prazasta hovAthI tattvArthakAranA mate puNya rUpa che. paNa tenAthI darzanaguNamAM aticAro lAgatA hovAthI anya graMthakAronA mate te puNya rUpa nathI. hAsya, rati ane puruSavedano udaya prIti=AnaMda upajAve che mATe tattvArthakAranA mate te traNa puNya rUpa che. paNa AtmavikAsamAM bAdhaka hovAthI anya graMthakAronA mate te pApa svarUpa che. tiryaMcone nA2konI jema maravuM gamatuM nathI ethI karmaprakRti Adi graMthomAM tiryaMca AyuSyane puNyarUpe mAnavAmAM AvyuM che. puNyaprakRti sivAyanI saghaLI prakRtio pApa prakRtio che. udayanI apekSAe 122 prakRtiomAMthI 45 puNya prakRtione bAda karatAM ane varNacatuSkane umeratAM 81 prakRtio pApa rUpa che. te A pramANe- jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 9, vedanIyanI 1, mohanIyanI 24, AyuSyanI 2, nAmanI 34, gotranI 1, aMtarAyanI pa=81. prazna--navatattva vagere graMthomAM 82 pApa prakRtio jaNAvI che te kevI rIte ? uttara- tyAM nAmakarmanA 67 bhedonI gaNatarI karavAmAM AvI che. AthI nAmakarmanI 34, cAra ghAtI karmonI 45 ane zeSa traNa aghAtInI (vedanIyanI-1, gotranI-1 ane AyuSyanI-1e) 3 ema kula 82 prakRtio pApa svarUpa che. navatattva vagere graMthomAM baMdhanI apekSAe 120 prakRtione AzrayIne 42 puNya prakRtio ane 82 pA5 prakRtio jaNAvI che. (26) 1. nAmakarmanA 67 bhedo aMge prastuta adhyAyanA 12mA sUtramAM juo. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 9 sU0 1-2-3-4] zrItattvArthAdhigamasUtra navamo adhyAya saMvaranI vyAkhyA- AvavanirodhaH saMvaraH // o-r // Asavano nirodha e saMvara che. dezasaMvara ane sarvasaMvara ema be prakAre saMvara che. sarva saMvara eTale sarva prakAranA Asavono abhAva. dezasaMvara eTale amuka thoDA Asravono abhAva. sarvasaMvara caudamA guNasthAne hoya che. tenI nIcenAM guNasthAnomAM dezasaMvara hoya che. dezasaMvara vinA sarvasaMvara thato na hovAthI prathama dezasaMvara mATe prayatna karavo joie. dezasaMvaranA upAyo nIcenA sUtramAM jaNAvaze. (1) 2 saMvaranA upAyo- A gupti-samiti-dharmAMDanuprekSA-parISahanaya-cAritraiH // 1-2 // gupti, samiti, dharma, anuprekSA, parISahajaya ane cAritrathI saMvara thAya che. (2) nirjarAno upAya tapatA nirnA ca // 1-2 // tapathI nirjarA ane saMvara baMne thAya che. 381 yadyapi gupti AdithI paNa saMvaranI jema nirjarA paNa thAya che. paNa tapathI adhika nirjarA thAya che. mATe tapamAM nirjarAnI pradhAnatA che ane gupti AdimAM saMvaranI pradhAnatA che. (3) guptinI vyAkhyA-- samyag yoganigraho guptiH // 9-4 // mana, vacana ane kAyA e traNa yogono samyag nigraha e gupti che. samyag eTale kevA yogothI karmabaMdha thAya che, ane kevA yogothI saMvara ke nirjarA thAya che, ema jANIne tenI zraddhA karavI. jJAna-zraddhA yukta 1. AsavanuM vistRta varNana chaThThA adhyAyamAM AvI gayuM che. 2. saMvaranA vizeSa jJAna mATe juo adhyAya-1, sUtra-3. 3. gupti AdinuM varNana graMthakAra svayaM A adhyAyanA cothA sUtrathI zarU karaze. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 9 sU05 yoganigraha samyapha che. arthAt samyajJAna ane samyagdarzana pUrvaka thato yoganigraha samyapha che. AthI samyajJAna ane samyagdarzana vinA thato yoganigraha gupti nathI, kintu klezarUpa che. ahIM nigrahano artha kevaLa nivRtti nathI, kintu pravRtti-nivRtti ubhaya che. zAstraniSiddhathI yogonI nivRtti ane zAstravihitamAM yogonI pravRtti e yoganigraha che. yogo traNa hovAthI guptinA kAyagupti, vacanagupti ane manosumi e traNa bhedo che. (1) kAyamurti- kAyotsarga Adi dvArA kAyavyApAranI nivRtti athavA zAstravihita anuSThAnomAM zAstrokta vidhi mujaba pravRtti e kAyagupti che. (2) vacanaguti- mauna dvArA vacanavyApAranI nivRtti athavA zAstrokta vidhi mujaba svAdhyAya, upadeza AdimAM vacananI pravRtti e vacanagupti che. (3) manogupti- ArtadhyAna ane raudradhyAna rUpa azubha vicArothI nivRtti athavA dharmadhyAna ke zukladhyAnarUpa zubha dhyAnamAM mananI pravRtti athavA zubha-azubha baMne prakAranA vicArono tyAga e manoguNi che. (4) samitinuM varNanaiiryaa-bhaassaissnnaa-''daannikssepotsrgaaH samitayaH // 9-5 // irSA, bhASA, eSaNA, AdAna-nikSepa ane utsarga e pAMca samiti che. samiti zabdamAM sam ane iti e be zabdo che. sam eTale samya. iti eTale pravRtti. samagU pravRtti e samiti che. samyag eTale zAstrokta vidhi mujaba. samiti(samyam pravRtti) aneka prakAranI che. te saghaLI samitiono ahIM iryA Adi pAMcamAM samAveza thaI jAya che. samiti kevaLa pravRtti svarUpa che ane gupti pravRtti nivRtti ubhaya svarUpa che. AthI guptimAM samitino samAveza thaI jAya che. Ama chatAM bALa jIvone zIgha ane spaSTa bodha thAya e hetune lakSyamAM rAkhIne samitinuM alaga varNana karyuM che. (1) IryAsamiti- IryA eTale javuM. saMyamanI rakSAne uddezIne Avazyaka kArya mATe yugapramANa bhUminuM nirIkSaNa karavA pUrvaka jayAM lokonuM 1. A manogupti yoganirodha avasthAmAM hoya che. 2. yuga eTale baLadone gADAmAM joDavAnI dhoMsarI, dhoMsarI 4 hAtha pramANa hoya che. yunatra caturhatanA zarlisacitaM (AcA.zra.2, a.3, u.1, sUtra-115) Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 ] zrItattvAdhigamasUtra 383 gamanAgamana thatuM hoya ane sUryano prakAza paDato hoya tevA mArge dhImI gatithI javuM te iryAsamiti. (2) bhASA samiti- bhASA eTale bolavuM. jarUra paDe tyAre ja svaparane hitakArI, pramANopeta, niravagha ane spaSTa Adi guNothI yukta vacano bolavAM te bhASAsamiti.1 (3) eSaNA samiti- eSaNA eTale gaveSaNA karavI, tapAsavuM. saMyamanA nirvAha mATe jarUrI vasati, vastra, pAtra, AhAra, auSadha Adi vastuonI zAstrokta vidhi mujaba tapAsa karavI te eSaNAsamiti. arthAt zAstrokta vidhi mujaba tapAsa karIne doSa rahita AhAra AdinuM grahaNa karavuM te eSaNAsamiti. (4) AdAna-nikSepa samiti- AdAna eTale grahaNa karavuM. nikSepa eTale mUkavuM. saMyamanAM upakaraNone cakSuthI joine tathA rajoharaNa AdithI pramArjIne grahaNa karavA tathA bhUminuM nirIkSaNa-pramArjana karIne mUkavAM te AdAna-nikSepa samiti. (5) utsarga samiti-- utsarga eTale tyAga. zAstrokta vidhi mujaba bhUminuM nirIkSaNa-pramArjana karIne mala Adino tyAga karavo te utsarga samiti. pAMca samiti ane traNa guptine aSTapravacanamAtA tarIke saMbodhavAmAM= mAnavAmAM Ave che, jema mAtA bALakane janma Ape che, pachI tenuM rakSaNa ane poSaNa kare che, tema pAMca samiti ane traNa gupti pravacanane= saMyamane janma Ape che, tenuM rakSaNa-poSaNa kare che, tene zuddha banAve che. gupti ane samiti vinA saMyama hoya nahi, tathA svIkArelA saMyamanuM rakSaNa ke poSaNa na thai zake. Ama samiti ane gupti saMyamanI prAptimAM tathA 1. bhASA samitinA pAlana mATe kevI vANI bolavI joie te aMge upadezamALA graMthamAM nIce mujabanI gAthA che. mahuraM niuNaM thovaM, kajjAvaDiyaM agavviyamatucchaM / puvvi, maisaMkaliyaM bhAMti jaM dhammasaMjuttaM // vicakSaNo madhura, nipuNa, alpa, kAryapUratuM, abhimAna rahita, udAra, vicArapUrvaka ane dharmayukta vacana bole che. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 zrItattvAdhigamasUtra [a0 9 sU0 6 svIkArelA saMyamanA rakSaNa-poSaNamAM pradhAnakAraNa hovAthI saMyamanI= pravacananI mAtA che. (5) dharmanuM varNanauttama: kSamA-mAvA-DaDarnava-zaura-satya-saMyamatapasyA-Davijhanya-hAtha tharva: | -6 che utkRSTa kSamA, mArdava, Arjava, zauca, satya, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya ema daza prakArano (yati)dharma che. sAdhudharma ane gRhasthadharma e be prakAranA dharmamAM ahIM sAdhudharmanuM varNana che. AthI ja sUtramAM uttama zabdano ullekha karavAmAM Avyo che. utkRSTa prakArano kSamA Adi dharma sAdhuone ja hoya che. gRhasthone kSamA Adi sAmAnya hoya che. (1) kSamA- kSamA eTale sahiSNutA. bAhya ke AMtarika ( zArIrika ke mAnasika) pratikULatAmAM nimitta bananAra upara krodha na karavo, gaphalatathI krodhano udaya thai jAya to tene niSphaLa banAvavo (aMtaramAM krodha hoya, paNa bahAra na lAvavo, ane turata zamAvI devo jethI tenAM vaimanasya Adi navAM azubha phaLo na Ave.) e kSamA che. kSamAnA pAMca prakAra kSamA pAMca prakAranI che. te A pramANe-upakAra kSamA, apakAra kSamA, vipAka kSamA, vacana kSamA ane dharma kSamA. A mAro upakArI che. jo huM enA durvacanAdine sahana nahi karuM to upakArano saMbaMdha nahi rahe. Ama vicArIne upakArInA durvacanAdine sahana kare te upakAra kSamA che. je vyaktithI potAne dunyavI upakAra thato hoya, athavA bhaviSyamAM thavAno hoya tenA kaThora vacano vagerene zAMtithI sahana karavuM te upakAra kSamA. dA.ta. nokara zeThanA kaDavAM vacanone sahana kare. huM kSamA rAkhIza to mArA pitA pAse je saMpatti che temAMthI mane vadhAre maLaze evA AzayathI pitAnA kaDavAM vacano vagerene sahana kare. A kSamA lobhanA gharanI che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 a0 9 sU06] zrItattvAdhigamasUtra jo huM AnA durvacanAdine sahana nahi karuM to e mAro apakArI banaze-vadhAre nukazAna karanAro banaze Ama vicArI durvacanAdine sahana kare te apakAra kSamA che. athavA be-cAra mANaso beThA hoya tyAre amuka vyakti ayogya vacana kahe tyAre A badhAnI vacce huM enA upara gusse thaiza to huM halako dekhAIza evA bhAvanI kSamA apakAra kSamA che. A kSamA mAnanA gharanI che. Ama upakAra kSamA ane apakAra kSamA lobha ke mAnanA gharanI che. AtmAnA gharanI nathI. krodhathI naraka vageremAM gayelA jIvo karmanA kaTu phaLone bhogave che athavA krodhathI mAnavabhavamAM ja anartho thAya che ema krodhanA vipAkane joto - vicArato jIva je kSamA rAkhe te vipAka kSamA che. bhagavAne kSamA rAkhavAnuM kahyuM che ema jinavacanane yAda karIne kSamA rAkhe te vacana kSamA che. jema caMdanamAM svAbhAvika suvAsa hoya che, tema svAbhAvikapaNe thatI kSamA e dharmakSamA. jema caMdana potAne kApanArane ke bALanArane paNa suvAsa ApIne upakAra kare che, tema dharmakSamAyukta mahAtmA potAnA upara apakAra karanAra upara paNa gusso karatA nathI. balka bhAvadayAciMtana AdithI tenA upara upakAra kare che. jyAre AtmAmAM utkRSTa prakAranI kSamA Ave che tyAre jIva koIpaNa jAtanA prayatna vinA svAbhAvika kSamA dhAraNa kare che, game tevA aniSTa prasaMgomAM paNa koI paNa prayatna vinA kudaratI rIte ja tene jarAya gusso Avato nathI. eno kSamAno svabhAva ja thaI jAya che. enA jIvanamAM kSamA tANAvANAnI jema vaNAI jAya che. (2) mArdava-mArdava eTale mRdutA=namratA. arthAt mada ane mAnano nigraha e mArdava che. bAhya ke abhyatara saMpattino mada na karavo, huM kaMika chuM evuM manamAM na lAvavuM, vaDIlono vinaya karavo, moTAo pratye bhaktibahumAna ane nAnAo pratye vAtsalyabhAva rAkhavo ityAdithI mArdavanI abhivyakti thAya che. huM kaMIka chuM evI vRtti, vaDIlo pratye uddhata vartana, vaDIlonI apekSAno abhAva, svaprazaMsA, paraniMdA ityAdithI mada-mAnanI Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 9 sU0 6 abhivyakti thAya che. cokhA ane varI (sAThI cokhA) e baMne cokhAnI jAta hovA chatAM jema temanA arthamAM thoDo taphAvata che. tema mada ane mAna e baMne ahaMkAra svarUpa hovA chatAM temanA arthamAM thoDo taphAvata che. koipaNa prakAre 'huM kaMika chuM' evI vRtti e mAna che. uttama jAti AdinA kAraNe 'huM kaMika chuM' evI vRtti mada che. jAti Adi ATha kAraNone AzrayIne madanA ATha bhedo che. jAti, kula, rUpa, aizvarya, vijJAna, zruta, lAbha ane vIrya ema ATha prakArano mada che. mAtAno vaMza te jAti. pitAno vaMza te kuLa. zArIrika sauMdarya te rUpa. aizvarya eTale dhana-dhAnya Adi bAhya saMpatti. autpAtikI Adi cAra prakAranI buddhi' e vijJAna. jinokta zAstranA adhyayanathI thayela jJAna te zruta. athavA matijJAna e vijJAna ane zrutajJAna e zruta. iSTa vastunI prApti te lAbha. zArIrika zakti Adi te vIrya. A ATha prakAranA madano ane mAnano tyAga karavAthI mArdava dharma Ave che. 386 jIva mAna-madanA kAraNe svaprazaMsA ane paraniMdAmAM rata rahe che. AthI te A lokamAM aneka anartho pAmavA sAthe paralokamAM paNa anartho thAya tevAM azubha karmo bAMdhe che. ahaMkArI jIva anyanI hitakara paNa vAta sAMbhaLato nathI, mAnato nathI. AthI mumukSue mAna-madano tyAga karavo joie. (jAtimada Adi te te madanA tyAga mATe kevI vicAraNA karavI joie te aMge tattvArthabhASyanI TIkAmAM tathA prazamarati vagere graMthomAM suMdara varNana che.) (3) Arjava- Arjava eTale RjutA-saraLatA. mana, vacana ane kAyAnI pravRttimAM saraLatA (mAyAno abhAva) te Arjava che. arthAt vRtti (=mAnasika pariNAma), vacana ane vartana e traNenI aikyatA e Arjava che. mAyA, phUDa-kapaTa, zaThatA Adi doSonA tyAgathI Arjava dharmanI prApti thAya che. (4) zauca- zauca eTale lobhano abhAva=anAsakti. dharmanAM upakaraNo upara paNa mamatvabhAva-Asakti na rAkhavI joie. lobhathI ke 1. prazamarati graMthamAM aizvaryanA sthAne 'vAlabhyaka' Ave che. 2. vijJAnanA sthAne koi sthaLe tapa paNa Ave che. 3. cAra prakAranI buddhinA varNana mATe juo a.1, sU.17. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 a09 sU) 6] zrItattvAthiidhagamasUtra AsaktithI AtmA karmarUpa malathI malina bane che mATe lobha ke Asakti azauca=azuci che. alobha ke anAsaktithI AtmA zuddha bane che mATe alobha ke anAsakti zauca=zuci che. (5) satya- jarUra paDe tyAre ja, sva-parane hitakArI, pramANapata Adi guNothI yukta vacano bolavAM te satya. (6) saMyama- mana, vacana ane kAyAno nigraha (azubhathI nivRtti yA zubhamAM pravRtti) e saMyama che. sAmAnyathI saMyamanA 17 bhedo che. te A pramANe--pAMca avratarUpa Azravono tyAga, pAMca indriyono jaya, cAra kaSAyono tyAga, manadaMDa, vacanadaMDa, kAyadaMDa e traNa daMDathI nivRtti. athavA pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, beindriya, te indriya, caurindriya, paMcendriya, prekSya, upekSya, apahRtya, pramu, kAya, vacana, mana ane upakaraNa ema sattara prakArano saMyama che. (1) pRthvIkAyanA jIvone duHkha thAya tevI pravRttino mana, vacana ane kAyAthI karavA, karAvavA ane anumodanA rUpe tyAga karavo e pRthvIkAya saMyama che. (2-9) A pramANe paMcendriya saMyama sudhI samajavuM. (10) AMkhothI nirIkSaNa karavA pUrvaka besavA vagerenI kriyA karavI te prekSyasaMyama. (11) sAdhuone zAstrokta anuSThAnomAM joDavA ane svakriyAnA vyApArathI rahita gRhasthonI upekSA karavI e upezyasaMyama. (12) binajarUrI vastuno tyAga (agrahaNa) athavA jIvothI yukta bhikSA Adi vastune paraThavI devI te apahatya saMyama. (13) rajoharaNathI pramArjana karI besavA AdinI kriyA karavI te pramRdayasaMyama. (14-15-16) azubhayogothI nivRtti ane zubhayogomAM pravRtti e kAyasaMyama, vacanasaMyama ane manasaMyama che. (17) pustakAdi upakaraNo jarUra pramANe ja rAkhavAM, temanuM saMrakSaNa karavuM vagere upakaraNa saMyama che (7) tapa- zarIra ane indriyone tapAvavA dvArA Atmavizuddhi kare e ta5.2 1. paJcAsavAda viramaNaM, paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / tawtraviratiti, saMyama: salame: 972 | prazamarati prakaraNa, gAthA-172 2. tapanuM vizeSa varNana A adhyAyanA 19mA sUtrathI zarU thaze. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 zrItattvAdhigamasUtra [ao 9 sU) 6 (8) tyAga- bAhya ane atyaMtara upadhimAM bhAvadoSano=mUchano tyAga e tyAgadharma che. annapAna bAhya upadhi che. zarIra abhyatara upadhi che. athavA rajoharaNa Adi bAhya upadhi che ane krodhAdi kaSAyo atyaMtara upadhi che athavA binajarUrI upakaraNono asvIkAra e tyAga che. (9) AkiMcanya- zarIramAM tathA sAdhanAnAM upakaraNomAM mamatvano abhAva e akiMcanya dharma che. AkiMcanya eTale sarva vastuno abhAva. muni mamatva vinA mAtra saMyamanI rakSA mATe saMyamanAM upakaraNone rAkhe che ane dehanuM pAlana-poSaNa kare che. AthI upakaraNa Adi hovA chatAM tenI pAse kaMI nathI. jyAM mamatvabhAva nathI tyAM vastu hovA chatAM nathI. jyAM vastu na hovA chatAM mamatva bhAva hoya tyAM vastu che. AdhyAtmika dRSTie bhAvanA AdhAre ja vastu hovAno ke na hovAno nirNaya thaI zake. AthI zarIra Adi upara mamatvano abhAva e ja vAstavika AkiMcanya che. (10) brahmacarya- brahmacarya eTale maithunavRttino tyAga. yadyapi brahma eTale AtmA, temAM carya eTale ramavuM te brahmacarya; arthAt ISTa vastumAM rAgano ane aniSTa vastumAM vaiSano tyAga karI AtmAmAM ramavuM e brahmacarya che. chatAM ahIM maithunavRttinA tyAgarUpa brahmacarya virakSita che. maithunavRttinA tyAgarUpa brahmacaryanA pAlana mATe vasati, kathA, niSaghA, indriya, kuDyAMtara, pUrvakrIDita, praNIta AhAra, atimAtra bhojana, vibhUSA e navanA tyAgarUpa nava gutionuM (vADonuM) tathA brahmacarya vratanI pAMca bhAvanAonuM pAlana anivArya che.' 1. pAMca bhAvanAonuM varNana sAtamA adhyAyanA trIjA sUtramAM AvI gayuM che. vasati Adi guptiono bhAva A pramANe che-(1) jayAM strI, pazu, napuMsaka rahetA hoya tevI vasatimAM na rahevuM. (2) kAmavardhaka strIkathA na karavI. (3) je sthAne strI beThelI hoya te sthAne tenA UThI gayA pachI puruSe be ghaDI sudhI besavuM nahi. puruSanA UThI gayA pachI te sthAne strIe traNa prahara sudhI besavuM nahi. (4) strInI indriyo tathA aMgopAMgonuM nirIkSaNa na karavuM. (5) jayAM bhIMtane AMtare pati-patnIno saMbhoga saMbaMdhI avAja saMbhaLAto hoya tevA sthAnano tyAga karavo. () pUrve-gRhasthAvAsamAM karelI kAmakrIDAnuM smaraNa na karavuM. (7) praNIta=atyaMta snigdha ane madhura dUdha, dahIM Adi AhArano tyAga karavo. (8) apraNIta AhAra paNa vadhAre paDato na levo (uNodarI) rAkhavI. (9) zarIranI ke upakaraNonI vibhUSAno (TApa-TIpano) tyAga karavo. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 7] zrItattvArthAdhigamasUtra 389 athavA brahma eTale guru. tene AdhIna je carcA te brahmacarya. arthAt maithunavRttinA tyAgarUpa brahmacaryanA pAlana mATe, jJAnanI abhivRddhi mATe ane kaSAyonI zAMti mATe gurukuLavAsanuM sevana karavuM=gurune AdhIna rahevuM e brahmacarya che. gurukuLavAsa vinA brahmacaryanI nava vADo khaMDita thavAno saMbhava hovAthI brahmacaryanuM zuddha pAlana kaThIna che. zAstronuM adhyayana gurunI pAse karavAnuM vidhAna che. AthI gurukuLavAsa vinA jJAnanI vRddhi paNa na thAya. sugurunI AjJA vinA svataMtra rahenAramAM kaSAyo paNa vadhe e ati saMbhavita che. gurunI nizrA vinA vikathA, ayogya vyaktino paricaya vagere doSothI pariNAme mokSamArgathI bhraSTa thavAno saMbhava che. AthI mumukSue jIvanaparyaMta gurukuLavAsanuM sevana karavuM joie ane e ja prakRSTa brahmacarya dharma che. (6) anuprekSAnuM varNana- anityA-zALa-saMsAre-vA-kanyA-zucittA-Dasrava saMvAnirNaza-no-vodhiturttama-dharmasvAdhyAta-tattvAnucittanamanuprekSA: // 1-7 // anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azucitva, Asrava, saMvara, nirjarA, loka, bodhidurlabha ane dharmasvAkhyAta ema 12 prakAre tattvaciMtana e 12 prakAranI anuprekSA=bhAvanA che. (1) anityatA-- kuTuMba, kaMcana, kAminI, kIrti, kAyA vagere padArthonI anityatAnuM ciMtana karavuM e anitya bhAvanA che. saMyamanAM sAdhano zarIra, zayyA, Asana vagere paNa anitya che. saMsAramAM jyAM saMyoga che tyAM avazya viyoga che. AthI sarvaprakArano saMyoga anitya che. saMsAranA sarva sukho kRtrima hovAthI vinAzazIla che. kevaLa AtmA ane AtmAnuM sukha ja nitya che. phaLa-A vicAraNAthI bAhya padArtho para abhiSyaMga-mamatva bhAva thato nathI. AthI te padArthono viyoga thAya che tyAre du:khano anubhava thato nathI. (2) azaraNatA- saMsAramAM potAnuM zaraNa-rakSaNa karanAra koi nathI enuM ciMtana e azaraNa bhAvanA che. rogAdinuM duHkha ke anya koi Apatti AvI paDatA bhautika koi sAdhano ke snehI-saMbaMdhIo vagere A jIvane e du:khathI ke ApattithI bacAvavA samartha banatA nathI, balke keTalIka vakhata adhika duHkha utpanna kare che. A avasare deva-guru ane dharma e ja rakSaNa kare Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasUtra 390 zrItattvAdhigamasUtra [A09 sU0 7. che=sAMtvana Ape che. AthI saMsAramAM deva, guru ane dharma sivAya koI paNa bhautika vastu ke svajana vagere ApaNA mATe zaraNa rUpa banatA nathI. phaLa- saMsAramAM huM azaraNa chuM ema vicAratAM saMsArano bhaya utpanna thavAthI saMsAra upara ane saMsAranA sukho upara prema thato nathI tathA jinazAsana ja zaraNabhUta che evo khyAla AvavAthI tenI ArAdhanA mATe pravRtti thAya che=ullAsa pragaTe che. (3) saMsAra- saMsArabhAvanA eTale saMsAranA svarUpanuM ciMtana karavuM. jIva naraka, tiryaMca, manuSya ane devagati e cAra gatirUpa saMsAramAM paribhramaNa karatAM anaMta duHkho sahana kare che. saMsAranA koI khUNAmAM, saMsAranI koI vastumAM AMzika paNa sukha nathI, kevaLa duHkha ja che. saMsAra vividha duHkhonuM mahA jaMgala che. karmanA saMyogathI jIvane saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDe che. karmano saMyoga rAga-dveSanA kAraNe che. AthI duHkhanuM mULa rAgadveSa che. eTale saMsAranA duHkhothI bacavuM hoya to rAga-dveSa Adi doSono vinAza karavo joie. athavA nIce pramANe paNa vicArI zakAya. naraka Adi cAra gatiomAM cakranI jema paribhramaNa karatA A jIva mATe saghaLAya jIvo svajana che, athavA saghaLAya jIvo parajana che. saMsAramAM svajana-parajananI koI vyavasthA ja nathI. kAraNa ke jIva ekabhavamAM svajana thaIne bIjA bhavamAM karmanA sAmarthyathI parajana thAya che. eka bhavamAM parajana thaIne bIjA bhavamAM karmanA sAmarthyathI svajana thAya che. tathA eka ja jIva mAtA thaine bahena thAya che, bahena thaIne bhAI thAya che. ema eka jIvanI sAthe saghaLA saMbaMdho thAya che. saMsAramAM anaMtakALathI paribhramaNa karatA eka jIvane anya saghaLA jIvo sAthe bhAI, bahena, mAtA, pitA Adi dareka prakArano saMbaMdha thaI gayo che. koI evo jIva nathI ke jenI sAthe mAtA Adi dareka prakArano saMbaMdha na thayo hoya. AthI saghaLA ya jIvo svajana che. e saghaLAya jIvone svajana tarIke na gaNavA hoya to badhAya jIvo (vartamAnamAM svajana gaNAtA paNa) parajana che. tathA saMsAramAM eka ja jIva bhinna bhinna rUpa dhAraNa kare che. eka bhavamAM mAlika thaine bIjA bhavamAM dAsa thAya che. eka bhavamAM strI thaIne bIjA bhavamAM puruSa thAya che. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 7] zrItattvArthAdhigamasUtra 391 rAga, dveSa ane mohane vaza thayelA jIvo A rIte corAzI lAkha yonimAM bhamIne paraspara bhakSaNa, vadha, baMdha, asatya Aropa, apriyavacana vagerethI tIvra du:kho sahana kare che. AthI A saMsAra duHkharUpa ja che. phaLa- saMsArabhAvanAthI saMsArabhaya utpanna thAya che. ethI adhyAtmanA pAyArUpa nirveda(=saMsAra sukhanA vinAzanI icchA) guNa utpanna thAya che. nirveda pAmelo jIva saMsArano nAza karavA prayatna kare che. (4) ekatva- pote ekalo ja che vagere vicAra karavo e ekatvabhAvanA che. jIva ekalo ja hovAthI potAnA zubhAzubha karmonuM phaLa ekalo ja bhogave che. anya svajana saMbaMdhIo tenAM karmonA phaLane vaheMcIne lai zakatA nathI. paralokamAMthI ahIM Ave che tyAre ekalo ja Ave che, ane ahIMthI paralokamAM jAya che tyAre paNa ekalo ja jAya che. anya koi tenI sAthe paralokamAMthI AvatuM nathI ane paralokamAM jatuM paNa nathI. svajana Adi mATe pApo karyAM hoya to paNa pAponuM phaLa to potAne ja bhogavavuM paDe che. saMbaMdhIo temAM bhAga paDAvI zakatA nathI. phaLa- hRdayane ekatvabhAvanAthI vAsita banAvavAthI svajana upara sneharAga=Asakti na thAya ane parajana upara dveSa na thAya. AthI niHsaMgabhAva AvavAthI mokSa mATe pravRtti karavAnI bhAvanA jAge che. (5) anyatva- potAnA AtmA sivAya jaDa-cetana padArtho anya che=potAnAthI bhinna che tevo vicAra karavo te anyatvabhAvanA che. AtmA sivAya koi padArtha potAno na hovA chatAM ajJAnatAthI A zarIrane tathA anya saMbaMdhIone potAnA mAne che. AthI temanA upara mamatva karIne temanA mATe aneka prakAranAM pApo kare che. AthI zarIra tathA svajanAdi upara mamatvabhAva dUra karavA anyatvabhAvanAnuM ciMtana jarUrI che. saghaLA prANIo eka bIjAthI bhinna che. karmanA yoge bhegA thAya che ane punaH judA paDe che. judA judA dezamAMthI AvelA judA judA musApharo thoDo samaya musApharakhAnAmAM sAthe rahIne vikhUTA paDI jAya che, tema samaya jatAM saMbaMdhIo paNa vikhUTA paDI jAya che. zarIra paNa AtmAthI bhinna che. zarIra vinAzI che. jyAre 1. sAMsArimuvanijJAsAnakSaLo nirve: (bhASyaTIkA) Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 9 sU) 7 AtmA avinAzI=ajara amara che. zarIra jaDa che, AtmA cetana che. zarIro badalAyA kare che, AtmA eka ja rahe che. saMsAramAM paribhramaNa karatAM atyAra sudhImAM anaMtA zarIro badalAI gayAM chatAM AtmA te ja che. zarIra IndriyothI jANI zakAya che, jyAre AtmA atIndriya che, indriyothI jANI zakAto nathI. Ama aneka rIte AtmA ane zarIra bhinna che. phaLaanyatvabhAvanAthI zarIra Adi jaDa padArtho upara tathA svajana Adi cetana padArtho upara rAga thato nathI, thayelo rAga dUra thAya che, tathA mokSa mATe pravRtti thAya che. (6) azuci-- zarIramAM azucipaNAno=apavitratAno vicAra karavo e azucitva bhAvanA che. zarIra azuddha=apavitra che tenAM mukhya sAta kAraNo che. te A pramANe-(1) bIja azuci (2) upakhaMbha azuci (3) svayaM azucinuM bhAjana (4) utpatti sthAna azuci (5) azuci padArthono naLa (6) azakya pratIkAra (7) azucikAraka. (1) zarIra mAtAnuM lohI ane pitAnuM zukra e benA saMyogathI utpanna thAya che. e baMne padArtho azucimaya che. zarIranuM bIja (utpattinuM kAraNa) azuci hovAthI zarIra azuci che. (2) zarIra AhAra AdithI Take che. AhAra gaLAmAMthI pasAra thaI peTamAM AvelA zleSmAzayamAM pahoMce che. tyAM plekha(kapha) e AhArane pravAhI rUpe banAvI de che. te pravAhI atyaMta azuci hoya che. bAda te pravAhI pittAzayamAM Ave che. tyAM tenuM pAcana thAya che. bAda te pakvAzayamAM Ave che. tyAM vAyuthI tenA be bheda paDe che. jeTalA pravAhInuM pAcana thaI gayuM hoya teTalAno rasa bane che ane jenuM pAcana na thayuM hoya te khaLa(=nakAmo kacaro) bane che. A khaLabhAgamAMthI mutra vagere azuci padArtho utpanna thAya che. pravAhI khorAkamAMthI banela rasa zarIranI sAta dhAtuomAMnI prathama dhAtu che. rasamAMthI lohI, lohImAMthI mAMsa, mAMsamAMthI meda' (carabI), medamAMthI hADakAM", hADakAMomAMthI majjA, majjAmAMthI zukra bane che. (strIne rajasa bane che.) A rasa Adi sarva padArtho azuci che. A rasa Adi dhAtuothI zarIra Take che, mATe rasa Adi sAta dhAtuo zarIrano upaSTabha=Teko che. zarIranA upaSTabha(ETekA) rUpa rasa Adi Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 9 sU) 7] zrItattvAdhigamasUtra 393 padArtho azuci hovAthI zarIra azuci che. (3) zarIra svayaM azucinuM bhAjana=sthAna che. kAraNa ke maLa, mUtra, mela vagere aneka azuci padArtho temAM ThAMsI ThAMsIne bharelA che. zarIra azucithI bharelI peka karelI kothaLI athavA gaTara che. (4) zarIra mAtAnA udaramAM utpanna thAya che. mAtAnuM udara atyaMta azuci padArthothI baneluM che. AthI zarIranuM utpatti sthAna paNa azucithI bhareluM che. (pa) naLa kholatAM jema pANI nIkaLe che, tema zarIramAMthI maLa, mUtra, paru, mela vagere aneka azucipadArtho dararoja vahyA kare che. mATe zarIra azuci padArthono naLa che. (6) zarIranI azucine dUra karavA game teTalo prayatna karavA chatAM tenI azuci dUra thatI ja nathI. ene dararoja sApha karavAnI gadhdhAmajarI karavI paDe che. gadhdhAmajurI karIne zarIrane bahArathI sApha karavA chatAM thoDI ja vAramAM mULa sthitimAM AvI jAya che. zuM kolaso kadI dhoLo thAya? jo kolaso UjaLo thAya to kAyA pavitra bane ! (7) AgaLa vadhIne kAyA zuci padArthone paNa azuci banAvI de che. je vastu prathama suMdara ane svAdiSTa lAgatI hoya te ja vastu peTamAM gayA pachI bahAra kADhavAmAM Ave to jovI paNa gamatI nathI. to pharI moDhAmAM to zI rIte nakhAya ? ene hAtha lagADavAnI paNa icchA thatI nathI. sugaMdhI vastu paNa peTamAM jatAM ja durgadhavALI banI jAya che. AthI kAyA svayaM azuci hovA uparAMta azucikAraka paNa che.' phaLa- Ama vividha daSTie zarIranI azucinuM ciMtana karavAthI zarIra upara udvega-aprIti utpanna thAya che. AthI sadA mATe zarIrano nAza karavAnI=janmano aMta lAvavAnI icchA thAya che. janmano aMta lAvavA zarIranA mamatvano tyAga karI yathAzakti saMyamamAM pravRtti thAya che. (7) Asava- Asava eTale karmonuM AtmAmAM Agamana. AsavanuM svarUpa, AsavanAM kAraNo ane AsavathI thatAM duHkho vagereno vicAra karavo 1. sthAnAd bIjAdupaSTambhAniHsyandAnnidhanAdapi mAdhe zayatA datA vivuM . (pAtaMjala yo.da. a. 2, sUpanI TIkA) utpattisthAna, utpattinuM kAraNa, AdhAra-Teko, niHspandakamaLanuM jharaNuM, nidhana (jIva nIkaLI gayA pachI koI tene aDe to snAna karavuM paDe che.) Ayazauca (dararoja sApha karavI paDe), A che kAraNothI paMDito kAyAne azuci jANe che. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 9 sU0 7. te AsavabhAvanA. A graMthamAM chaThThA adhyAyamAM vividha rItie Asavano vicAra karavAmAM Avyo che. sAmAnyathI mana, vacana ane kAyA e traNa yoga Asava che(=AsavanAM kAraNa che). vizeSathI avrata, indriya, kaSAya ane kriyA e cAra Asava che. karmonuM Asrava thatAM karmabaMdha thAya che. baMdhAyelAM karmonA udayathI jIva naraka Adi cAra gatirUpa saMsAramAM paribhramaNa kare che. temAM aneka prakAranAM duHkho sahana kare che. narakagatimAM kSetrakRta, paramAdhAmIkRta ane parasparodIvita ema traNa prakAranI vedanA satata jIvana paryata sahana karavI paDe che. tiryaMcagatimAM parAdhInatA, ThaMDI, garamI, roga vagere aneka duHkho sahana karavA paDe che. manuSyagati paNa dhananuM upArjana, rakSaNa, viyoga vagerenI ciMtA, parAdhInatA, roga, pararAjyAdino bhaya vagere aneka kaSTothI bharapUra che. devagatimAM paNa bAhya sukha hovA chatAM IrSA, roSa, dveSa vagere aneka rIte mAnasika duHkha hoya che. phaLa- Asavono yathArtha bodha thAya che, ane Asavanirodha mATe yathAzakti prayatna thAya che. (8) saMvara- saMvaranuM svarUpa, saMvaranA hetuo tathA saMvarathI thatuM sukha vagerenuM ciMtana karavuM e saMvara bhAvanA che. A adhyAyamAM saMvaranuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. A adhyAyanA prAraMbhamAM kahevAmAM AvyuM che ke Asavano nirodha e saMvara che. gupti, samiti, dharma, anuprekSA, parISahajaya ane tapathI saMvara (Asavano nirodha) thAya che. AtmA jema jema saMvaranuM sevana kare che tema tema AsavathI thatAM duHkhothI mukta banato jAya che. phaLa-saMvarano suMdara bodha thAya che tathA saMvaranA sevana mATe yathAzakti prayatna thAya che. (9) nirjarA nirjarAnuM svarUpa, nirjarAnAM kAraNo, nirjarAthI thato lAbha vagerenI vicAraNA e nirjarA bhAvanA che. nirjarA eTale karmono kSaya. nirjarA be prakAranI che. (1) abuddhipUrvaka ane (2) buddhipUrvaka. huM karmono kSaya karuM evI bhAvanA=buddhi vinA karmanA udayathI thato karmono kSaya 1. naraka gatinAM duHkhonAM vizeSa varNana mATe juo a.3, sUtra-3-4nuM vivecana. 2. cAra gatinAM duHkhonA vistArathI varNana mATe juo bhavabhAvanA graMtha. 3. tasvArthabhASya AdimAM ahIM kuzalamUla evo zabda vAparavAmAM Avyo che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU07]. zrItattvAthiidhagamasUtra 395 abuddhipUrvaka nirjarA che. AmAM karmano nAza karavAnA adhyavasAya nahi hovAthI anicchAe karmono kSaya thAya che. AthI karmakSayanI sAthe sAthe aneka prakAranA saMkalpa-vikalpo tathA Arta ane raudra dhyAna karIne navA azubha karmo bAMdhe che. A karmakSaya(-nirjarA) akuzala karmono=azubha karmono baMdha karAve che mATe akuzAlanubaMdhI che. AthI A nirjarA vAstavika to pAparUpa ja che. kAraNa ke temAM lAbha karatAM nukasAna vadhAre che. A nirjarAne akAma nirjarA paNa kahevAmAM Ave che. AvI nirjarA to AtmAe atyAra sudhI ghaNI karI. paNa tenAthI kaMI vaLyuM nahi. mArA karmono kSaya thAya evA irAdAthI tapa, parISaha AdithI thato karmono kSaya te buddhipUrvaka nirjarA che. ahIM sahana karavAnI vRtti hovAthI karmanA udaya vakhate thatA duHkhathI koI jAtanuM azubha dhyAna thatuM nathI, balka adhika adhika zubha dhyAna thAya che. AthI A nirjarAmAM navAM karmo baMdhAtA nathI. athavA tevA prakAranA viziSTa (=nirjarA karAve tevA) adhyavasAyanA abhAve navAM karmo baMdhAya to paNa zubha ja baMdhAya che. te zubha karmo muktinA mArgamAM bAdhaka banatAM nathI, balka sAdhaka bane che. AthI A karmakSayane (nirjarAne) niranubaMdhI ke zubhAnubaMdhI kahevAmAM Ave che. A nirjarA mokSanuM kAraNa che. A nirjarAne sakAma nirjarA paNa kahevAmAM Ave che. jema jema sakAma nirjarA thAya che tema tema AtmA karmathI mukta banato jAya che. jema jema karmathI mukta bane che tema tema duHkhathI mukta bane che. jayAre saMpUrNa karmano kSaya thAya tyAre siddha banIne sarva duHkhothI mukta bane che. phaLa- nirjarAbhAvanAthI nirjarAno bodha thAya che, ane nirjarA karavA yathAzakti prayatna thAya che. (10) loka-lokanA(=jagatanA) svarUpanI vicAraNA te lokabhAvanA. dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya e pAMca astikAya svarUpa loka che, arthAt dharmAstikAya Adi pAMcano samudAya e ja loka che. dharmAstikAya Adi cAra jaDa che ane 1. tamevaMvidhaM vipAkamavadyataH pApaM saMsArAnubandhinameva cintayet nahi tAdRzA nirjarayA mokSaH zaviyoDadhinumiti... (prastuta sUtranA bhASyanI zrI siddhasenagaNi kRta TIkA) Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 9 sU0 7 jIvAstikAya cetana che. A daSTie jaDa ane cetanano samudAya e jagata che. loka utpAda, vyaya ane prauvyathI yukta che. utpAda eTale utpatti. vyaya eTale nAza. dhrauvya eTale sthiratA. arthAt pratyeka vastu (jaDa ke cetana) utpanna thAya che, nAza pAme che ane sthira paNa rahe che. pratyeka vastu paryAya rUpe utpanna thAya che ane vinAza pAme che, dravya rUpe kAyama rahe che. jema ke manuSya mRtyu pAmIne devalokamAM utpanna thAya to jIvano manuSyaparyAya rUpe nAza thayo, devaparyAya rUpe utpatti thaI ane jIva rUpe sthiratA thaI. arthAt jIva jIvarUpe kAyama rahyo, paNa manuSya rUpe nAza pAmyo ane deva rUpe utpanna thayo. utpatti ane vinAza be prakAranA che-(1) pratikSaNavartI ane (2) kAlAMtaravartI. ghaTamAM pratikSaNa navA paryAyonI utpatti pratikSaNavartI utpatti che. ghaTanA sarvathA nAzathI thatI paryAyanI utpatti kAlAMtaravartI che. ghaTamAM pratikSaNa thato paryAyono nAza pratikSaNavartI nAza che. ghaTanA sarvathA nAzathI thato paryAyono nAza e kAlAMtaravartI vinAza che. phaLa- lokanuM zaMkAdi doSothI rahita jJAna thAya che. enA satya svarUpano khyAla Ave che. ethI nakkI thAya che ke-A lokamAM karmayukta jIva mATe kyAMya zAzvata sthAna nathI. utpAda ane vyayathI (janma-maraNathI) atyAra sudhImAM te sarvatra bhamI Avyo che. sarvatra tenI phera-badalI thaI gaI che. kyAMya TharI ThAma rahevA maLyuM nathI. A phera-badalIthI chUTIne zAzvata sthAna prApta karavuM hoya to karmano kSaya karavA prayatna karavo joIe. Ama lokabhAvanAthI AtmakalyANanI bhAvanA jAge che. (11) bodhidurlabha- ahIM bodhi eTale muktimArga. muktimArganI durlabhatA vicAravI e bodhidurlabha bhAvanA che. anAdikALathI saMsAramAM rakhaDatA jIvane muktino mArga bahudurlabha che. anaMtakALa sudhI jIvo avyavahAra nigodamAM duHkho sahana kare che. tathAbhavyatvanA paripAkathI akAmanirjarA karIne avyavahAra nigodamAMthI nIkaLyA pachI vyavahAra nigoda AdimAM 1. A viSayanA vizeSa bodha mATe juo A.5, sUtra-29-30 vagerenuM vivecana. 2. jIvanuM je kArya je kALe ane jevA saMyogomAM banavAnuM hoya te kArya mATe te kALa ane tevA saMyogo jayAre AvI jAya tyAre te kArya mATe jIvanA tathAbhavyatvano paripAka thayo kahevAya. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 8] zrIsvAdhigamasUtra 397 anaMtakALa sudhI bhamIne trasapaNe pAme che. temAM prAraMbhamAM to ghaNA kALa sudhI beIndriya Adi rUpe utpanna thAya che. eTale kasapaNuM pAmavA chatAM paMcendriyapaNuM pAmavuM ghaNuM kaThina che. paMcendriyamAM AvyA pachI paNa tiryaMca-narakagatimAM bhame che. AthI manuSyapaNuM durlabha che. manuSyapaNuM Adi prApta thayA pachI paNa jinavANInuM zravaNa durlabha che. kAraNa ke aneka mithyAdarzanonA pracAramAM A jIva phasAI jAya che. jinavANInI prApti thayA pachI paNa zraddhA ane cAritra durlabha che. jinavANI (jJAna), zraddhA (darzana) ane cAritra e traNa maLIne mokSamArga che. A mokSamArga ApaNe vicArI gayA e mujaba ghaNo ja durlabha che. phaLaA pramANe bodhidurlabha bhAvanAnA ciMtanathI bodhinI durlabhatAno vAstavika khyAla Ave che. ethI bodhine-mokSamArgane meLavavA prayatna thAya che. maLelI mokSamArgane ArAdhavAnI kALajI rahe che. mokSamArgathI bhraSTa na thavAya e mATe sAvadhAnI rahe che. (12) dharmasvAkhyAta- samyagdarzana Adi dharma jinezvara devoe bahu suMdara rIte kahyo che e viSayanI vividha vicAraNA=ciMtana e dharmasvAkhyAta bhAvanA che. aho ! jinezvara bhagavAne saMsArano nAza karanAra ane mokSa ApanAra samyagdarzana, samyajJAna ane samyapha cAritra rUpa dharma kevo suMdara ane spaSTa kahyo che. Avo dharma vItarAga sivAya bIjo koNa kahI zake ! jinezvara bhagavAnano kahelo A dharma yuktiothI abAdhya che. kAraNa ke nirdoSa che. jinezvara bhagavAne batAvelA dharmamAM koI skUlanA hoya nahi. kAraNa ke jinezvara bhagavAna rAgAdi sarva doSathI rahita ane sarvajJa banyA pachI ja dharmano upadeza Ape che. jyAM rAgAdi doSo che tyAM bhUla thavAno saMbhava che. je rAgAdi doSothI sarvathA rahita ane sarvajJa che tenI koI paNa viSayamAM jarAya bhUla thAya nahi. phaLa- A pramANe dharmasvAkhyAta bhAvanA bhAvavAthI zraddhA guNa pragaTa thAya che. pragaTelI zraddhA vizuddha bane che. pariNAme mokSamArgathI patita thavAno bhaya raheto nathI. mokSamArganI ArAdhanA mATe ullAsanI vRddhi thatI jAya che. (7) parISahano artha ane hetu mArgA'cyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH // 9-8 // Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 zrItattvAdhigamasUtra [a0 9 sU09 samyagdarzana Adi mokSamArgamAM sthiratA rahe e mATe tathA nirjarA mATe je sahana karavA yogya che te parISaha che. ripoDhavyA: padathI parISaha zabdano artha jaNAvyo che. ripodravya je sahana karavA yogya che te parISaha che. mAdhyanirjarA padathI parISaho sahana karavAnuM kAraNa jaNAvyuM che. darzanaparISaha ane prajJAparISaha e be mokSamArgamAM sthiratA mATe ane bAkInA vIsa parISaho nirjarA mATe sahana karavAnA che. (pravacana sAroddhAra 86mA dvAramAM) yadyapi sUtramAM parISaha sahana karavAmAM mokSamArgamAM sthiratA ane nirjarA e be hetu batAvyA che, chatAM prakaraNavazAt saMvarane paNa temAM hetu tarIke samajI levo joie. kAraNa ke pUrve guNa. e sUtramAM saMvaranA upAya tarIke parISahajayano nirdeza karyo che. parISado sahana karavAno abhyAsa karavAthI AtmAmAM viziSTa sAmarthya Ave che. e sAmarthyanA baLe AtmA merunI jema sthira rahI samAdhi pUrvaka parISaho sahana karIne vipula karmonI nirjarA kare che. jo parISaho sahana karavAno abhyAsa na karavAmAM Ave to parISaho AvatAM mana AkuLa-vyAkuLa banI jAya che. pariNAme nirjarA to dUra rahI, balka samyagdarzana Adi mokSamArgathI patita thavAno vakhata paNa Ave che. AthI saMvara paNa thato nathI. (8) parISahokssut-pipaasaa-shiitossnn-dNshmshk-naagnyaa'rti-striiva-niSada-dhyA-Doza-vaSa-yAcanA-5nAma-rogatRpauf-mana-sAra-prazA-DajJAnA-DAni | -6 sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, dazamazaka, nagnatA, arati, strI, caryA, niSaghA, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNasparza, mala, satkAra, prajJA, ajJAna ane adarzana ema 22 parISaho che. parISahone barAbara samajavA parISahonuM svarUpa, parISahajaya (=zuM karavAthI parISaha jItyo kahevAya) ane parISaha ajaya (=zuM karavAthI parISaha na jItAya) e traNa bAbato barobara samajavI joIe. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 9] zrItattvArthAdhigamasUtra 399 ukta traNa bAbatonI sAmAnya vyAkhyA(1) viziSTa prakAranA anukULa ke pratikULa prasaMgonI upasthiti te parISaha. (2) parISaha AvatAM rAga-dveSane vaza na thavuM ane saMyama bAdhaka koi paNa pravRtti na karavI e parISahajaya. (3) parISaha AvatAM rAga-dveSane vaza banI javuM ane saMyama bAdhaka pravRtti karavI e parISaha ajaya che. have vizeSathI dareka parISahane AzrayIne A traNa bAbatone vicArIe. (1) kSudhA- atizaya kSudhAnI vedanA e kSudhA parISaha che. kSudhAne samabhAve sahana karavI. jo sahana na thAya to zAstrokta vidhi mujaba gocarI-bhikSA lAvIne kSudhAne zAMta karavI. ahIM kSudhAne zAMta karavI enuM mahattva nathI, kintu zAstrokta vidhi mujaba nirdoSa bhikSA meLavavI enuM mahattva che. zAstrokta vidhi mujaba bhikSA meLavavA jatAM nirdoSa AhAra na maLe to paNa doSita AhAra na levo, ane manane makkama karIne sudhAne sahana karavI e kSudhA parISahajaya che. kSudhA sahana thai zake tema hoya to paNa sahana na karavI, athavA doSita AhArathI kSudhA zamAvavI e parISaha ajaya che. (2) pipAsA--atizaya tRSAnI vedanA e pipAsA parISaha che. parISahanA jayanuM ane ajayanuM svarUpa kSudhA parISahanI jema samajI levuM. AhAranA sthAne pANI samajavuM. (3) zIta- atizaya ThaMDInI vedanA zIta parISaha che. parISahajayanuM svarUpa kSudhA parISahanI jema samajavuM. AhAranA sthAne vastro samajavAM. zAstrokta vidhinuM ullaMghana karIne vastrAdinuM grahaNa karavuM, agni AdinI icchA karavI e parISaha ajaya che. (4) uSNa-- atizaya tApanI vedanA e uSNa parISaha che. tApanI vedanA sahana karavI. jo sahana na thAya to saMyamane bAdha na Ave tema zAstrokta vidhi mujaba tenA pratikAra mATe upAya karavo. upAya karavA chatAM vedanA dUra na thAya to zAMtithI sahana karavI e uSNa parISahajaya che. tApanI vedanA sahana thai zake tema hovA chatAM sahana na karavI, athavA tApanI vedanAne dUra karavA pANIthI snAna, paMkhAno upayoga vagere saMyama bAdhaka sAvagha pravRttinI icchA karavI ke pravRtti karavI e parISaha ajaya che. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 9 sU0 9 (5) daMzamazaka-- DAMza, macchara, mAMkaDa AdinA upadravathI thatI vedanA daMzamazaka parISaha che. daMzamazaka parISaha AvatAM te sthAnane choDIne anya sthAne na javuM, DAMsa Adine pIDA thAya tevI pravRtti na karavI, rajoharaNa AdithI jIvone dUra paNa na karavA, kintu samabhAve vedanAne sahana karavI e parISahajaya che. te sthAnano tyAga karavo ke rajoharaNa AdithI jIvone dUra karavA e pariSaha ajaya che. (6) nagnatA- zAstrokta vidhi mujaba jIrNa-alpamUlyavALAM vastro dhAraNa karavAM e nagnatA parISaha che. zAstrokta vidhi mujaba vastro na maLatAM dveSAdine vaza na banavuM, zAstrokta vidhi mujaba maLelAM vastrono upabhoga karavo e parISahajaya che. zAstrokta vidhinuM ullaMghana karIne vastrAdino upabhoga karavo e parISaha ajaya che. athavA jinakalpa Adi avasthAmAM nagna rahevuM e nagnatA parISaha che. temAM lajjA na rAkhavI vagere parISahajaya che. lajjA rAkhavI vagere parISaha ajaya che. (7) arati- saMyamanuM pAlana karatAM ati utpanna thAya e arati parISaha che. zubha bhAvanAdithI aratino tyAga e parISahajaya che ane atyAga e parISahano ajaya che. (8) strI- strI svasamakSa hAsyAdi ceSTA ke bhoga-prArthanAdi kare te strI parISaha che. azuci bhAvanA AdithI strInI ceSTA tarapha lakSya na ApavuM, tenI prArthanAno svIkAra na karavo vagere parISahajaya che ane strInI ceSTAne nihALavI ke prArthanAdino svIkAra karavo e parISaha ajaya che. (9) caryA- caryA eTale vihAra. vihAramAM paththara, kAMTA AdinI pratikULatA e caryA parISaha che. pratikULatAmAM udvega Adine vaza banyA vinA zAstrokta vidhi mujaba vihAra karavo e parISahajaya che. pratikULatA dUra thAya ke na Ave e mATe zAstrokta vidhinuM ullaMghana karIne vihAra karavo ke vihAra ja na karavo e parISaha ajaya che. (10)niSadyA- niSadyA eTale upAzraya Adi sthAna. upAzraya AdimAM zAstrokta vidhi mujaba sAdhanA karatAM anukULa ke pratikULa prasaMgo upasthita thAya e niSadyA parISaha che. e prasaMgone AdhIna na Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 9]. zrItattvAthiidhagamasUtra 401 banavuM rAgadveSa na karavA e parISahajaya ane e prasaMgone AdhIna banIne rAga-dveSa karavA e parISaha ajaya che. (11) zavyA- zavyA eTale saMthAro athavA vasati. anukULa ke pratikULa zavyAnI prApti e zayyA parISaha che. anukULa ane pratikULa zayAmAM anukrame harSa-udvegane AdhIna na banavuM e parISahajaya che, ane harSa udvegane AdhIna banavuM e parISaha ajaya che. (12) Akroza koI ajJAnI ke dveSI Akroza tiraskAra kare e Akroza parISaha che. Akroza thatAM samatA rAkhavI e parISahajaya, ane udvigna banI javuM ke Akroza karanAra upara dveSa-krodha vagere karavuM e parISaha ajaya che. (13) vadha koI ajJAnI ke dveSI tADanAdi kare e vadha parISaha che. e vakhate samatA rAkhavI e parISahajaya, ane dIna banI javuM ke tADanAdi karanAra upara krodha vagere karavuM e parISaha ajaya che. (14) yAcanA-saMyamasAdhanA mATe jarUrI AhArAdinI gRhasthonI pAse mAgaNI karavI e yAcanA parISaha che. yAcanAmAM laghutAno zaramano tyAga e parISahajaya ane zarama AvavI, ahaMkAra rAkhavo e parISaha ajaya che. (15) alAbha- nirdoSa bhikSA na maLavI e alAbha parISaha che. alAbha parISaha AvatAM dInatA na karavI ke temAM nimitta bananAra upara krodha na karavo e parISahajaya, ane dInatA ke krodha karavo e parISaha ajaya che. (16) roga- zarIramAM roga thAya e roga parISaha che. rogane sahana karavo ke zAstrokta vidhi mujaba rogano pratikAra karavo e parISahajaya che. rogamAM ciMtA karavI, zAstrokta vidhinuM ullaMghana karIne rogano pratikAra karavo e parISaha ajaya che. (17) tRNasparza- gacchamAM rahenArA ane gacchathI alaga vicaranArA e baMne prakAranA sAdhuone amuka saMyogomAM polANa rahita ghAsano upayoga karavAnI anujJA che. AthI jarUra paDe tyAre ghAsa upara saMthAro ane uttarapaTo pAtharIne sUve. athavA saMthAro ane uttarapaTTo corAI jAya vagere kAraNe mAtra ghAsa upara sUve. e vakhate tRNanI aNIo khUMcavI Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 9 sU0 10 vagere tRNa parISaha che. e vakhate vedanAne samabhAve sahana karavI, vastranI icchA na karavI e parISaha-jaya che, ane udvigna banIne vasranI icchA karavI e parISaha ajaya che. (18) mala-zarIra upara melanuM jAmavuM e mala parISaha che. melane dUra na karavo, melane dUra karavAnI icchA paNa na karavI e parISahajaya che ane melane dUra karavAnI icchA karavI, melane dUra karavo e parISaha ajaya che. (19) satkAra- satkAra-sanmAnanI prApti e satkAra parISaha che. temAM harSa na karavo e parISahajaya ane harSa karavo e parISaha ajaya che. (20)prajJA-viziSTa buddhinI prApti e prajJA parISaha che. temAM garva na karavo e parISahajaya che, ane garva karavo e parISaha ajaya che. (21) ajJAna-viziSTa jJAnanI aprApti e ajJAna parISaha che. ajJAnanA kA2Ne thatA 'A ajJAna che, paMgu samAna che, ene kazI ja gatAgama nathI' ityAdi AkSepa-tiraskAramAM samatA rAkhavI e parISahajaya ane udvigna banI javuM, dveSa karavo e parISaha ajaya che. (22) adarzana zAstronAM rahasyo na samajAya, paradarzananA pratyakSa camatkAro dekhAya vagere samyagdarzanathI calita thavAnA prasaMgonI upasthiti e adarzana parISaha che. te prasaMgomAM samyagdarzanathI calita na thavuM e parISahajaya, ane calita thavuM e parISaha ajaya che. (9) parISahonI guNasthAnakomAM vicAraNA-- sUkSmasaMparAya-chadmasthavItarAgayozcaturdaza // 9-10 // sUkSmasaMparAya, upazAMtamoha ane kSINamoha (10-11-12) e traNa guNasthAnakomAM kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamazaka, caryA, prajJA, ajJAna, alAbha, zayyA, vadha, roga, tRNasparza ane mala e 14 parISaho hoya che. arthAt A 14 parISaho 12mA guNasthAnaka sudhI saMbhave che. zeSa ATha parISaho mohanIya karmajanya hovAthI ane A traNa guNasthAnakomAM mohano udaya na hovAthI navamA guNasthAnaka sudhI ja hoya che. yadyapi dazamA guNasthAne sUkSma lobha hoya che, paNa te atyaMta sUkSma hovAthI svakArya karavA asamartha hoya che. (10) Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 11-12-13] zrItattvArthAdhigamasUtra sayogI kevaLImAM parISahonI vicAraNA-- nine ! 1-1 // ekAdaza jinamAM agiyAra parISaho saMbhave che. 403 jinane ghAtIkarmono udaya na hovAthI ghAtIkarmanA udayathI thatA parISaho hotA nathI. jinane vedanIyakarmano udaya hovAthI vedanIyakarmanA udayathI thatA kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamazaka, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala e agiyAra parISaho saMbhave che. (11) navamA guNasthAne parISaho- vArasaMparAye sarve // 1-2 // navamA guNasthAne saghaLA parISaho hoya che. je je karmanA udayathI parISaho Ave che te sarva karmono udaya navamA guNasthAna sudhI hovAthI tyAM saghaLA parISaho saMbhave che. (12) kayA kayA karmanA udaye kayA kayA parISaho Ave tenI vicAraNA-- jJAnAvaraNe prajJAAne 5-2-23 // prajJA ane ajJAna e be parISaha jJAnAvaraNa karmanA udaye hoya che. prazna- prajJA jJAnasvarUpa che. jJAna jJAnAvaraNa karmanA kSayopazama rUpa che. AthI prajJA parISaha jJAnAvaraNa karmanA udaye kevI rIte hoi zake ? uttara- ahIM 'jJAnAvaraNa karmanA udaye' eTale 'jJAnAvaraNIya karmanA udayathI' evo artha nathI, kintu 'jJAnAvaraNIya karmano udaya vartamAna hoya tyAre' evo artha che. prajJA parISaha jJAnAvaraNIya karmano udaya vartamAna hoya tyAre Ave che. kAraNa ke prajJA jJAnanA kSayopazamathI prApta thAya che. jyAre jJAnano kSayopazama vartamAna hoya tyAre jJAnAvaraNa karmano udaya paNa vartamAna hoya che. AthI prajJA parISaha jJAnAvaraNa karmanA udaya vakhate Ave che evo artha susaMgata che. AgaLanA sUtromAM paNa AvA sthaLe 'udaye'no 'udaya vakhate' evo artha karavo ThIka lAge che. je parISaha amuka karmanA udayathI ja Ave e parISahamAM 'udaye'no artha 'udayathI' karavo joie. jema keajJAna parISaha jJAnAvaraNIya karmanA udayathI Ave che. 1. rAjavArtikanA AdhAre. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 9 sU0 14-15-16 prazna- 11mA ane 12mA guNasthAne mohanIyakarmano udaya na hovAthI garva ane dInatA na hoya. garva na hovAthI prajJA parISaha ane dInatA na hovAthI ajJAna parISaha kema hoya ? 404 uttara-prajJAparISahanuM garva ane ajJAnaparISahanuM dInatA kAraNa nathI, kintu jJAna ane ajJAna che arthAt viziSTa buddhi maLavAthI garva karavo e prajJA parISaha nathI, kintu viziSTa buddhinI prApti e ja prajJA parISaha che. viziSTa buddhi maLavAthI garva karavo e prajJA parISahano ajaya che. te rIte viziSTa jJAnanI prApti na thavAthI dInatA karavI e ajJAna parISaha nathI, kintu viziSTa jJAnanI prApti na thavI e ja ajJAna parISaha che. viziSTa jJAnanI prApti na thavAthI dInatA karavI e ajJAna parISahano ajaya che. 11mA ane 12mA guNasthAne prajJA (viziSTa buddhi) ane ajJAna baMne saMbhave che. alabatta, 11mA ane 12mA guNasthAne garva ane dInatA na hovAthI prajJA ane ajJAna parISahano ajaya na thAya, jaya ja thAya. paNa parISaha to Ave. kAraNa ke 11mA ane 12mA guNasthAne prajJA ane ajJAna baMne saMbhave che. te2mA guNasthAne kevalajJAna hovAthI prajJA ane ajJAna na hoya. ethI e be parISaho paNa na hoya. (13) darzanamohAntarAyayoradarzanAlAbhau / / 9 - 14 // darzanamohanA udaye adarzana parISaha ane lAbhAMtarAyanA udaye alAbha parISaha saMbhave che. (14) cAritramohai nAkhyA-rati-strI-niSadyA-DozayAcanA-mahArapurAH // 1- II nAnca, arati, strI, niSadyA, Akroza, yAcanA, satkAra-puraskAra e sAta parISaho anukrame jugupsA, arati, puruSaveda, bhaya, krodha, mAna ane lobha rUpa cAritra mohanIyanA udaye hoya che. (15) venIye zeSAH // 1-6 // bAkInA kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamazaka, carcA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala e agiyAra parISaha vedanIya karmanA udaye hoya che. (16) Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 a0 9 sU0 17-18] zrItattvAdhigamasUtra eka jIvane ekI sAthe saMbhavatA parISahopavityo maLyA yunAjonarvizataH | 1-27 | bAvIsa parISahomAMthI eka jIvane ekIsAthe eka vagere ogaNIza parISaho hoi zake che. zIta ane uSNa e beno paraspara virodha che. caryA, zavyA ane niSaghA e traNano paraspara virodha che. virodhI parISahomAM eka jIvane ekIsAthe koI eka ja hoI zake. zIta-uSNa e be parISahomAMthI eka ane carcA Adi traNamAMthI be ema kula traNa parISaho bAda karatAM 19 parISaho rahe che. e 19 parISaho paraspara avirodhI hovAthI eka ja vyaktimAM eka ja samaye hoI zake che. (17). cAritranuM varNanasaamaayik-chedopsthaapy-prihaarvishuddhi-suukssmsNpraayyathAzcAtAni cAritram . 1-18 | sAmAyika, chedopasthApya, parihAravizuddhi, sUmasaMparAya ane yathAkhyAta ema pAMca prakAranuM cAritra che. cAritra eTale sAvaghayogothI nivRttinA ane niravaghayogomAM pravRttinA pariNAma. A pariNAmanI vizuddhinI aneka taratamatA hovAthI cAritranA aneka bhedo thAya. paNa mukhyatayA sAmAyika Adi pAMca prakAre cAritra che. (1) sAmAyika- sama eTale rAga-dveSano abhAva, arthAt samatA. Aya eTale lAbha. jenAthI samatAno lAbha thAya te sAmAyika. yadyapi sAmAyika zabdanA A arthathI pAMca prakAranuM cAritra sAmAyika svarUpa che. kAraNa ke tenAthI samatAno lAbha thAya che. paNa prastutamAM sAmAyika zabda pAMca prakAranA cAritramAM amuka prakAranA cAritramAM rUDha banI gayo che. sAmAyika cAritranA be bhedo che-(1) ItarakAlika ane (2) mAvajIvika. thoDo kAla rahenAra sAmAyika itvarakAlika sAmAyika che. tene atyAre cAlu bhASAmAM nAnI dIkSA yA kAcI dIkSA kahevAmAM Ave che. yAvajIva sAmAyika eTale jIvanaparyata rahenAra sAmAyika. pahelA ane chellA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 9 sU0 18 tIrthaMkaranA tIrthanA sAdhuo viziSTa nipuNatA Adi guNothI rahita hovAthI cAritra svIkAravAnI sAthe ja niraticArapaNe cAritra pALI zakatA nathI. AthI cAritra lIdhA bAda niraticArapaNe cAritra pALI zakAya e mATe viziSTa abhyAsa, kriyA Adi karavuM paDe che. cAritra lIdhA bAda sAdhu zastraparijJA adhyayana Adino abhyAsa tathA yogohana Adi karI niraticAra cAritranA pAlanamAM nipuNa banI jAya che tyAre tene pUrve pALela cAritrano cheda karI bIjuM navuM cAritra ApavAmAM Ave che. ahIM dIkSA divasathI AraMbhI jyAM sudhI bIjuM navuM cAritra (vaDI dIkSA) ApavAmAM na Ave tyAM sudhInuM je cAritra te sAmAyika cAritra. A sAmAyika thoDo samaya rahevAthI tene itvarakAlika sAmAyika kahevAmAM Ave che. itvarakAlika sAmAyika bharata ane airAvata kSetramAM pahelA ane chellA tIrthaMkaronA sAdhuone ja hoya che. mahAvideha kSetramAM saghaLA tIrthaMkaronA sAdhuone tathA bharata ane airAvata kSetramAM 22 tIrthaMkaronA sAdhuone yAvajjIvika sAmAyika hoya che. te sAdhuo nipuNa ane sa2La hovAthI dIkSAnA prAraMbhathI jIvanaparyanta niraticAra cAritranuM pAlana karI zakatA hovAthI temane pUrvacAritrano cheda karIne bIjuM navuM cAritra ApavAmAM AvatuM nathI. eTale dIkSAnA prAraMbhathI jIvanaparyaMta sAmAyika rahe che. (2) chedopasthApya- jemAM pUrvaparyAyano cheda karIne uttara(navA) paryAyamAM upasthApana karavAmAM Ave te chedopasthApana ke chedopasthApya cAritra' che. A cAritra sAmAyika cAritranA varNanamAM kahyA mujaba bharata ane airAvata kSetranA pahelA ane chellA tIrthaMkaronA sAdhuone ja sAmAyika cAritra bAda ApavAmAM Ave che. zeSa 22 tIrthaMkaronA sAdhuo tathA mahAvideha kSetranA saghaLA tIrthaMkaronA sAdhuo dIkSAnA prAraMbhathI ja niraticAra cAritranuM pAlana karatA hovAthI temanA pUrvaparyAyano cheda karI uttara(navA) paryAyamAM upasthApana karavAnI jarUra rahetI na hovAthI temane chedopasthApanIya cAritra hotuM nathI. 1. vartamAnamAM lokabhASAmAM A cAritrane vaDI dIkSA ke pAkI dIkSA kahevAmAM Ave che. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 18] zrItattvAdhigamasUtra 407 sAra- bharata ane airAvatakSetramAM pahelA ane chellA jinezvaronA sAdhuone itvarakAlika sAmAyika tathA chedopasthApanIya e be cAritra hoya che. temAM dIkSAnA prAraMbhathI jayAM sudhI chedopasthApanIya cAritra (vaDI dIkSA) na ApavAmAM Ave tyAM sudhI itvarakAlika sAmAyika (nAnI dIkSA) hoya che. jyAre chedopasthApanIya cAritra (vaDI dIkSA) ApavAmAM Ave tyArathI jIvanaparyata chedopasthApanIya cAritra hoya che. zeSa 22 jinezvaronA sAdhuone ane mahAvideha kSetranA dareka tIrthakaranA sAdhuone yAvajIvika sAmAyika cAritra ja hoya che. temane chedopasthApanIya cAritra hotuM nathI. chedopasthApanIya cAritranA be bheda che-(1) niraticAra ane (2) sAticAra. niraticAra eTale aticArathI rahita. sAticAra eTale aticArathI sahita. ahIM aticAra eTale mUlaguNano sarvathA bhaMga. mUlaguNanA sarvathA bhaMgathI rahita sAdhune niraticAra ane mUlaguNanA sarvathA bhaMgavALA sAdhuone sAticAra chedopasthApanIya cAritra hoya che. ivarasAmAyikavALA sAdhune chedopasthApanIya cAritra niraticAra hoya che. eka tIrthakaranA tIrthamAMthI bIjA tIrthaMkaranA tIrthamAM jatA sAdhune paNa chedopasthApanIya niraticAra hoya che. jema ke-zrI mahAvIra bhagavAnanA sAdhuo pAse upasaMpadA svIkAranAra zrI pArzvanAtha bhagavAnanA sAdhuonuM chedopasthApanIya cAritra niraticAra hoya che. mUlaguNanA bhaMgathI jene punaH mahAvrato uccarAvavAmAM Ave tene sAticAra chedopasthApanIya cAritra hoya che. (3) parihAravizuddhi- amuka prakAranA tapane parihAra kahevAmAM Ave che. parihAra tapathI vizuddhivALuM je cAritra te parivAra vizuddhi cAritra. A cAritranA pAlanamAM navano samudAya hoya che. navathI ochA na hoya ane vadhAre paNa na hoya, nava ja hoya. temAM cAra sAdhuo parihAra tapanI vidhi mujaba parihAra tapa kare. cAra sAdhuo parihAra tapa karanAranI sevA kare. eka sAdhu vAcanAcArya tarIke rahe. vAcanAcArya ATheya sAdhuone vAcanA Ape. A cAritrane grahaNa karanArA saghaLA sAdhuo zrutAtizayasaMpanna hoya che. chatAM teono AcAra hovAthI ekane vAcAnAcArya tarIke sthApe che. A vAcanAcArya A kalpamAM pArihArika ane anupArivArikane kyAMka alanA thAya to prAyazcitta Ape. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 zrItattvAdhigamasUtra [a0 9 sU0 18 parihAra tapanI vidhi- unALAmAM jaghanya upavAsa, madhyama chaThTha, utkRSTa aThThama. ziyALAmAM jaghanya chaThTha, madhyama aThThama, utkRSTa cAra upavAsa. comAsAmAM jaghanya aThThama, madhyama cAra upavAsa, utkRSTa pAMca upavAsa tapa karavAnuM vidhAna che. je samaye parihAra tapanuM sevana kare te vakhate je Rtu cAlatI hoya te Rtu pramANe tapa kare. pAraNe AyaMbila ja kare. temAM paNa viziSTa prakAranA abhigraha' pUrvaka ja gocarI lAvavAnI hoya che. jaghanya, madhyama ane utkRSTa e traNa prakAramAMthI potAnI zakti pramANe game te prakArano tapa kare. A tapa cha mahinA sudhI kare. cha mahinA pachI je sAdhuo sevA karatA hatA te sAdhuo A tapa zarU kare ane cha mahinA sudhI kare. tapa karI cUkelA cAra sAdhuo cha mahinA sudhI tapa karanAranI sevA kare. arthAta je tapasvI hoya te sevaka bane ane je sevaka hoya te tapasvI bane. cha mahinA bAda vAcanAcArya A tapa zarU kare. te paNa cha mahinA sudhI kare, bAkInA ATha sAdhuomAMthI eka sAdhu vAcanAcArya bane. bAkInA badhA ke eka sAdhu tapasvInI sevA kare. je vakhate cAra sAdhuo tapa karatA hoya te vakhate sevA karanArA cAra sAdhuo tathA vAcanAcArya dararoja AyaMbila kare. je vakhate vAcanAcAryane tapa cAlato hoya te vakhate anya ATheya sAdhuo dararoja AyaMbila kare. arthAt tapa karanAra sivAyanA saghaLA sAdhuo dararoja AyaMbila kare. kyAreka upavAsa paNa kare. Ama A tapa 18 mahine pUrNa thAya che. parihArakalpa pUrNa thayA bAda te munio punaH e tapanuM sevana kare, athavA jinakalpa svIkAre, athavA sthavira kalpa paNa svIkAre. parihArakalpamAM rahelA munio AMkhamAM paDeluM tRNa paNa svayaM bahAra kADhe nahi, koI paNa jAtanA apavAdanuM sevana kare nahi, trIjA pahore bhikSA kare. bhikSA sivAyanA kALamAM kAyotsargamAM rahe, koIne dIkSA Ape nahi. kavacit upadeza Ape, navo abhyAsa na kare, kintu bhaNelAnuM parAvartana kare. jaghanyathI navamA pUrvanI trIjI vastu sudhInuM jJAna hoya ane utkRSTathI kaMIka nyUna daza pUrvanuM jJAna hoya tevA prathama saMghayaNavALA, jaghanyathI ogaNatrIzavarSanA gRhastha (janma)paryAyavALA ane vIsa varSanA cAritra1. A mATe juo pravacana sAroddhAra, paMcasaMgraha vagere graMtho. 2. juo vizeSAvazyaka gAthA-1274nI TIkA. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 18] zrItattvAthiidhagamasUtra 409 paryAyavALA munio ja A saMyama svIkArI zake. tIrthaMkaranI pAse ke tIrthakaranI pAse jemaNe A cAritrano svIkAra karyo hoya temanI pAse ja A cAritrano svIkAra thaI zake. A cAritra sthitakalpamAM (bharata-airAvata e be kSetromAM pahelA ane chellA tIrthakaronA tIrthamAM) ja be puruSa yuga (=pATaparaMparA) sudhI ja hoya che. jema ke A tIrthamAM zrI jaMbusvAmI sudhI A cAritra hatuM. temanA nirvANa bAda A cAritrano viccheda thayo. (4) sUmasaMparAya- sUkSmasaMparAya zabdamAM sUkSma ane saMparAya e be zabdo che. saMparAya eTale lobha. jayAre cAra kaSAyomAM kevaLa lobha ja hoya ane te paNa sUkSma(=ati alpa pramANamAM) hoya tyAre A cAritra hoya che. kevaLa sUkSma lobha dazamA guNasthAne ja hoya che. mATe A cAritra paNa dazamA guNasthAne ja hoya che. dazamA guNasthAne mohanIyanI 27 prakRtiono kSaya ke upazama thaI gayo hoya che. mAtra lobhano ja udaya hoya che. lobha paNa sUkSma (=atyaMta alpa pramANamAM) hoya che. dazamuM guNasthAna zreNimAM hoya che. atyAre zreNino abhAva hovAthI sUkSma saMparA cAritrano paNa abhAva che. (5) yathAkhyAta- yathAkhyAta eTale jevA prakAranuM kahyuM hoya tevA prakAranuM. jinezvara bhagavaMtoe jevA prakAranuM cAritra kahyuM che tevA prakAranuM je cAritra te yathAkhyAta cAritra. jinezvara bhagavaMtoe zreSTha cAritra tarIke akaSAyana=kaSAya rahita) cAritrane kahyuM che. AthI kaSAyanA udayathI sarvathA rahita cAritra yathAkhyAtacAritra che. 11, 12, 13, 14 e cAra guNasthAnomAM kaSAyanA udayano bilakula abhAva hoya che. AthI e cAra guNasthAnavartI sAdhuone yathAkhyAta cAritra hoya che. vartamAnamAM e cAra guNasthAnono abhAva hovAthI yathAkhyAta cAritrano abhAva che. A pAMca cAritromAM pUrva pUrva cAritrathI uttarottara cAritra vadhAre vadhAre vizuddha che. sAmAyikathI chedopasthApanIya vadhAre vizuddha che. chedopasthApanIyathI parihAravizuddhi vadhAre vizuddha che... prazna- cAritrano guNimAM ke samitimAM samAveza karI devo joie. kAraNa ke samiti-gupti vinA cAritranuM pAlana azakya hovAthI cAritra samiti-gukti svarUpa che. 1. 11mA guNasthAne kaSAyono upazama che. 12-13-14 e traNa guNasthAnomAM laya hoya che. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 zrItattvAdhigamasUtra [a0 9 sU0 19 uttara- sUkSma dRSTie cAritrane samiti-gupti svarUpa kahI zakAya. paNa bhUladaSTie cAritra ane samiti-guNimAM bheda che. cAritra kArya che ane samiti-gupti kAraNa che. yadyapi daza prakAranA dharmamAM cAritra paNa AvI jAya che. ethI ahIM cAritrane juduM jaNAvavAnI jarUra rahetI nathI. chatAM anya dharmothI cAritranI mahattA batAvavA ahIM cAritrano judo nirdeza karyo che. cAritra sarva karmono kSaya kare che ane mokSanuM sAkSAt kAraNa che. AthI cAritra zreSTha dharma che. (18) (T.... e sUtramAM gupti Adi saMvaranA upAya che ema jaNAvIne sInido.. e sUtrathI ahIM sudhI kramazaH gupti AdinuM varNana karyuM. temAM 'tAnA nirjarA tra' sUtramAM tapane saMvaranA ane nirjarAnA upAya tarIke jaNAvela hovAthI have tapanuM varNana zarU kare che. tapanA bAhya ane atyaMtara evA be bhedo che. temAM prathama bAhya-tapanuM varNana kare che.) bAhya tapanA cha bhedoanshnaa-'vmaudry-vRttiprisNkhyaan-rsprityaagvividhyAna-yavartezA vAhAM tapa: / 1-11 | anazana, avamaudarya, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga, vivikta zadhyAsana ane kAyakleza ema cha prakArano bAhya tapa che. je karmanA rasane tapAve=bALI nAMkhe te tapa. AthI saMyamarakSA, saMvara, karmanirjarA Adi AtmakalyANanA dhyeyathI karavAmAM Avato tapa ja vAstavika tapa che. roga, parAdhInatA, AhAranI aprApti vagere kAraNe karavAmAM Avato tapa kAyakleza rUpa che. (1) anazana- anazana eTale AhArano tyAga. anazana tapanA ivara ane mAvajIvika ema be bheda che. thoDA samaya mATe AhArano tyAga karavAmAM Ave te ivara anazana. jIvanaparyata AhArano tyAga karavAmAM Ave te mAvajIvika anazana. covihAra, tivihAra, duvihAra tathA navakArazI, porasI, ekAsaNa, AyaMbila, upavAsa, chaThTha, yAvat cha mahinAnA upavAsa sudhIno tapa Ivara 1. tAritra traNa nAnA.. (yogazAstra-prakAza-1, sUtra-45). 2. covihAra Adi pratyAkhyAnanI samaja mATe "pratyAkhyAna bhASyanuM avalokana karavuM. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 a0 9 sU0 19] zrItattvAthiidhagamasUtra anazana che. mAvajIvika anazananA traNa bhedo che-(1) bhaktapratyAkhyAna (2) iMginI (3) pAdapopagamana. (1) bhaktapratyAkhyAna- jIvanaparyata bhaktanuM pratyAkhyAna (-traNa prakAranA ke cAra prakAranA AhArano tyAga) e bhaktapratyAkhyAna. A tapamAM zarIra parikarma(=UThavuM, besavuM vagere zArIrika kriyA) svayaM karI zake che, ane bIjAnI pAse paNa karAvI zake che. tathA amuka niyata pradezamAM ja jaI zakAya evo pratibaMdha nathI. (2) IginI- iMginI eTale ceSTA. jemAM pratiniyata=(niyata karelA) amuka ja bhAgamAM haravuM, pharavuM Adi ceSTA thaI zake te iMginI anazana. AmAM cAre prakAranA AhArano tyAga hoya che. zarIra parikarma svayaM karI zake, paNa bIjAnI pAse na karAvI zake. tathA niyata karelA pradezathI bahAra na jaI zakAya. (3) pAdapopagamana- pAdapa eTale vRkSa. upagamana eTale samAnatA. jemAM vRkSanI jema jIvanaparyata nizcala rahevAnuM hoya te pAdapopagamana anazana. jema paDI gayeluM vRkSa jevI sthitimAM paDyuM hoya tevI ja sthitimAM sadA rahe che, tema A anazanamAM prathama jevI sthitimAM hoya tevI ja sthitimAM jIvanaparyata rahevAnuM hoya che. aMgopAMgone jarA paNa calAvI zakAya nahi. sadA eka paDakhe sUIne dhyAnamAM lIna rahevAnuM hoya che. A anazanamAM cAre prakAranA AhArano tyAga hoya che. A traNa prakAranA anazanamAM pachI pachInuM anazana adhika zreSTha che. pairyavAna sAdhaka ja A anazanono svIkAra karI zake che. temAM paNa pachI pachInA anazanano svIkAra karanAra adhika vairyavAna hoya che. A traNamAMthI game te prakAranA anazanano svIkAra karanAra jIva avazya vaimAnika devalokamAM ke mokSamAM jAya che. dhairyavAna mahApuruSo rogAdikanA kAraNe dharmanuM pAlana karavA asamartha banI jAya tyAre athavA maraNa najIka hoya tyAre potAnI dhIratA pramANe traNamAMthI koI eka anazanano svIkAra kare che. A traNamAMthI koI paNa anazana nivyaghAtamAM saMlekhanApUrvaka karavo joIe. vyAdhi, vidyutpAta, sarpadaMza, siMhAdi upadrava vagere vyAghAtamAM saMlekhanA vinA paNa thaI zake. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 9 sU0 19 (2) avamaudarya- bhUkhathI ocho AhAra levo te avamaudarya (=UNodarI) tapa. kone keTalo AhAra joie enuM mApa bhUkhanA AdhAre thai zake. te chatAM sAmAnyathI puruSane 32 koLiyA pramANa ane strIne 28 koLiyA pramANa AhAra pUrato che. koLiyAnuM mApa sAmAnyathI maraghInA IMDA jeTaluM athavA sukhapUrvaka (=mukhane vikRta karyA vinA) mukhamAM praveze teTaluM jANavuM. 31 koLiyA(strInI apekSAe 27 koLiyA) AhAra jadhanya (=ochAmAM ochI) UNodarI che. tyArabAda 30, 29... ema yAvat 8 koLiyA ja AhAra levo e utkRSTa UNodarI che. UNodarI tapathI zarIramAM sphUrti rahe che. pariNAme saMyamamAM apramattatA, alpanidrA, saMtoSa vagere guNono lAbha thavAthI svAdhyAya Adi saghaLI sAdhanA sukhapUrvaka sArI rIte thAya che. Ama UNodarI tapa saMyamanI rakSA Adi mATe atizaya Avazyaka che. 412 (3) vRttiparisaMkhyAna- vRtti eTale AhAra. tenuM parisaMkhyAna (=gaNatarI) karavuM te vRttiparisaMkhyAna. arthAt AhAranI lAlasAne ochI karavA mATe amuka prakArano ja AhAra levo e pramANe AhAranuM niyamana karavuM te vRttiparisaMkhyAna yA vRttisaMkSepa tapa che. dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cAra prakAre viziSTa abhigraho dhAraNa karavAthI A tapa thai zake che. (1) dravyathI-- amuka ja dravyo levAM, te sivAyanAM dravyono tyAga e dravyathI abhigraha che athavA amuka saMkhyAmAM ja 4-5-6 dravyo levAM, tethI adhika dravyono tyAga e paNa dravyathI abhigraha che. (2) kSetrathI amuka kSetra sivAyanA kSetrano tyAga. amuka gharonI ja gocarI levI, te sivAyanA gharono tyAga. gRhastho gharamAM amuka vastuno tyAga, athavA gharanI bahAra amuka vastuno tyAga ityAdi rUpe kSetrathI abhigraha lai zake che. (3) kALathI-- baporanA samaye ja bhikSA grahaNa karavI vagere kALathI abhigraha che. gRhastho paNa amuka vastu rAtre na levI, unALAmAM na levI vagere aneka rIte kALathI abhigraha karI zake che. (4) bhAvathI- hasato puruSa vahorAve to ja vahoravuM ityAdi bhAvathI abhigraha che. gRhastho paNa tabiyata narama hoya to ja amuka vastu levI, anyathA nahi, amuka ja vyakti pIrase to bhojana karavuM, anyathA nahi. Ama aneka rIte bhAvathI abhigraha lai zake che. A tapanA sevanathI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 19] zrItattvAthiidhagamasUtra 413 ApattinA prasaMge dhIratA rAkhI zakAya tevuM satva pragaTe che. AhAranI lAlasA nAza pAme che ke ghaTI jAya che. azubha karmonI khUba nirjarA thAya che. AthI A tapa saMyamanI sAdhanAmAM khUba sahAyaka bane che. (4) rasaparityAga- madhura svAdiSTa rasavALA padArthono tyAga e rasaparityAga tapa, arthAt indriyone ane saMyamane vikRta karanAra (dUSita karanAra) vigaIono tyAga e rasaparityAga. je AhAra indriyone ke saMyamane vikRta kare te vigaI kahevAya. vigaInA mukhya be bheda che-(1) mahAvigaI ane (2) laghuvigaI. madirA, mAMsa, mAkhaNa ane madha e cAra mahAvigaI che. dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane taLelA padArtha (kaDAvigaI) e cha laghu vigaI che. dehanA poSaNa mATe anivArya vigaI sivAyanI vigaIno sAdhake avazya tyAga karavo joIe. vigaInA tyAgathI indriyo kAbUmAM rahe che, nidrA ochI thaI jAya che, zarIramAM spharti rahevAthI svAdhyAya Adi sAdhanA utsAhapUrvaka thAya che. Ama rasaparityAgathI aneka lAbho thAya che. binajarUrI vigaIno upayoga karavAthI indriyo puSTa banIne bekAbU bane che, zarIramAM jaDatA Ave che, svAdhyAya Adi anuSThAnomAM zithilatA Ave che. pariNAme AtmA saMyamathI yuta bane e paNa saMbhavita che. AthI sAdhake anya anazana Adi tapa na thaI zake tema hoya to paNa A tapanuM sevana avazya karavuM joie. (5) viviktAzayyAsana- vivikta eTale ekAMta. ekAMtamAM zapyA Adi rAkhavuM. arthAt ekAMtamAM rahevuM te viviktazayyAsana. strI, pazu, napuMsaka vagerethI rahita tathA saMyamamAM bAdhA na pahoMce tevA zUnya ghara, maMdira vagere ekAMta sthaLe jJAnAdinI ArAdhanAmAM lIna rahevuM e viviktazavyAsana tapa che. anya keTalAka graMthomAM viviktazayyAsananA sthAne saMlInatA tapano nirdeza che. saMlInatA eTale saMyama. salInatAnA cAra bheda che-(1) indriya saMlInatA (2) kaSAya saMlInatA (3) yoga saMlInatA ane (4) viviktacaryA salInatA. indriya, kaSAya ane yoga upara saMyama rAkhavo e anukrame indriya saMlInatA, kaSAya saMlInatA ane yoga saMlInatA che. 1. vigaIonA vizeSa varNana mATe "pratyAkhyAnabhASyanuM avalokana karavuM. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 zrItattvAdhigamasUtra [a09 sU0 19 saMyamamAM bAdhA na pahoMce tevA ekAMta sthaLamAM rahIne jJAnAdinI ArAdhanAmAM lIna rahevuM e viviktacaryA salInatA che. Ama viviktacaryA saMlInatA ane viviktazayyAsanano artha samAna hovAthI viviktazayyAsanano viviktacaryA salInatAmAM samAveza thaI jAya che. indriyasalInatA Adi traNa saMlInatA vinA viviktacaryA salInatA nirarthaka che. eTale ahIM viviktazapyAsananA nirdezathI garbhita rIte cAra prakAranI saMsInatAno nirdeza karyo che. A daSTie viviktazapyAsana, viviktacaryA saMlInatA ke saMlInatA e zabdo lagabhaga samAna arthavALA che. A tapanA sevanathI saMyamanI rakSA-vRddhi thAya che, brahmacaryabhaMgano bhaya raheto nathI, svAdhyAya Adi anuSThAno ekAgratApUrvaka thAya che. (6) kAyakleza- jenAthI kAyAne kleza-kaSTa thAya te kAyakleza tA. vIrAsana Adi Asano, kAyotsarga, loca, ugravihAra Adi kAyakleza tapa che. A tapanA sevanathI zarIra uparano rAga dUra thAya che, sahana karavAnuM sAmarthya pragaTe che, viryAtarAyakarmano tIvra kSayopazama thAya che, zAsanaprabhAvanA thAya che. A cha prakArano tapa bAhyaloko=jainetaradarzananA anuyAyIo paNa kare che. A tapane joine loko tapasvI kahe che. bAhyathI tapa tarIke dekhAya che, bAhya zarIrane tapAve che, vagere aneka kAraNothI A tapane bAhya tapa kahevAmAM Ave che. bAhya tapanA sevanathI zarIranI mUchano tyAga, AhAranI lAlAsano tyAga, pariNAme indriyo upara vijaya, zArIrika rogono abhAva, zarIra halakuM bane, pariNAme saMyamanI pratyeka kriyA skUrtithI-ullAsathI thavAthI 1. vizeSa spaSTatA mATe dazavaikAlika-niryuktinI hAribhadrIya TIkA tathA uttarAdhyayana sUtranA bhASyanI TIkA vagere jovAnI jarUra che. 2. A hakIkata Astika sarva darzanakArone ekasarakhI mAnya che. AthI gItA vagere graMthomAM Ano spaSTa ullekha karavAmAM Avyo che. karmendriyANi saMyamya ya Aste manasA smaran / ndriyAna vimUhAtmA mithyAvAra sa dhyate | (gItA a.3, zloka-6) je mUDhapuruSa karmendriyone haThathI rokIne manamAM indriyonA bhogonuM smaraNa kare che=bhogone icche che te mithyAcArI daMbhI che. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 20-21] zrItattvAdhigamasUtra 415 saMyamanI rakSA ane vRddhi thAya, nikAcita karmonI paNa nirjarA ityAdi ghaNA lAbho thAya che. (19) atyaMtara tapanA cha bhedopraayshcitt-viny-vaiyaavRtty-svaadhyaayvyutsa-dhyAnAkyuttaram | 2-20 | prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRjya, svAdhyAya, vyutsarga ane dhyAna ema che prakArano uttara=atyaMtara tapa che. (1) prAyazcitta- prAyazcitta zabdamAM prAyaH ane citta e be zabdo che. prAyaH eTale aparAdha. citta eTale zuddhi karanAra. je aparAdhanI zuddhi kare te (AlocanA Adi) prAyazcitta tapa. prAyazcittanA nava bhedo che.' (2) vinaya guNa ane guNI pratye AzAtanAnA tyAgapUrvaka bhakti bahumAna te vinaya. (3) vaiyAvRtya AcArya Adi mahApuruSonI sevA e vaiyAvRjya ke veyAvacca che. vinayamAM Adara-satkAranI pradhAnatA che, jyAre vaiyAvRjyamAM bAhya kAyaceSTAnI ane AhAra Adi dravyanI pradhAnatA che. vaiyAvRjya zabda vyAvRtta zabdathI banyo che. vyAvRtta eTale vyApAramAM pravRtta. vyAvRttano bhAva=pariNAma te vaiyAvRtya. arthAt AcArya AdinI sevA mATe jinokta zAstranA anusAra te te kriyAmAM pravRtti karavI e vaiyAvRttva che. (4) svAdhyAya- zrutano abhyAsa te svAdhyAya. (5) vyutsarga- vyutsarga eTale tyAga. sAdhanAmAM vipnabhUta ke binajarUrI vastuno tyAga vyutsarga che. (6) dhyAna- dhyAna eTale cittanI ekAgratA. vividha viSayomAM bhaTakatA cittanI koI eka viSayamAM sthiratA-ekAgratA dhyAna che. (20) dhyAna sivAya pratyeka atyaMtara tapanA bhedonI saMkhyA nava-vahu-za-pa-dimevaM yathAmaM prAdhyAnAr 1-22 1. prAyazcitta Adi cha prakAranA tapanA avAMtara bhedono nirdeza have pachInA sUtrathI kramaza: graMthakAra svayaM karaze. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 9 sU0 22 dhyAna pahelAnA eTale ke prAyazcittathI vyutsarga sudhInA pratyeka atyaMtara tapanA anukrame 9, 4, 10, 5, 2 bhedo che. (21) prAyazcittanA bhedonuM varNana- mAlocana-pratimA-taDumaya-vive-vyutpantapaDy-parihAropasthApanAni // 1-22 // AlocanA, pratikramaNa, tadubhaya (AlocanA ane pratikramaNa), viveka, vyutsarga, tapa, cheda, parihAra, upasthApanA ema prAyazcittanA nava bhedo che. (1) AlocanA-- AtmasAdhanAmAM lAgelA doSo guru AdinI samakSa 416 pragaTa karavA. (2) pratikramaNa- lAgelA doSo mATe mithyAduSkRta ApavuM. arthAt bhUlano hArdika svIkAra karavA pUrvaka A ayogya karyuM che evo pazcAttApa karavo ane bhaviSyamAM tevI bhUla na karavAno nirNaya karavo e pratikramaNa. (3) tadubhaya- AlocanA ane pratikramaNa e baMnethI doSonI zuddhi karavI. arthAt doSone guru AdinI samakSa pragaTa karavA ane aMtaHkaraNathI mithyAduSkRta ApavuM. (4) viveka- viveka eTale tyAga. AhAra Adi upayogapUrvaka levA chatAM azuddha AvI jAya to vidhipUrvaka teno tyAga karavo e viveka che. (5) vyutsarga- vizeSa prakAre (=upayogapUrvaka) utsarga (=tyAga) te vyutsarga. arthAt upayoga pUrvaka vacana ane kAyAnA vyApArano tyAga te vyutsarga (kAussagga) tapa che. aneSaNIya ke jaMtumizrita AhArapANI, maLa-mUtra vagerenA tyAgamAM tathA gamanAgamana Adi kriyAomAM lAgelA doSonI zuddhi kAyotsargathI karavAmAM Ave che. (6) tapa- prAyazcittanI zuddhi mATe bAhya-atyaMtara tapanuM sevana karavuM te tapa prAyazcitta. (7) cheda- dIkSAparyAyanA chedathI doSonI zuddhi. (8) parihAra- gurue ApeluM prAyazcitta jyAM sudhI pUrNa na thAya tyAM sudhI doSitanI sAthe jaghanyathI eka mAsa ane utkRSTathI cha mAsa paryaMta 1. dhyAnanA bhedonA paNa avAMtara bhedo hovAthI, tathA dhyAna viSe vadhAre kahevAnuM hovAthI dhyAnanA bhedo hovA chatAM teno ahIM nirdeza karavAmAM Avyo nathI. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 23] zrItattvArthAdhigamasUtra 417 vaMdana, annapANInuM AdAna-pradAna, AlApa Adino parihAra (=tyAga) karavo e parihAra prAyazcitta. (9) upasthApana- doSonI zuddhi mATe dIkSAnA pUrvaparyAyano tyAga karI bIjA navA paryAyomAM upasthApanA karavI. arthAt pharIthI pravrajyA ApavI e upasthApana prAyazcitta. navatattva prakaraNa Adi graMthomAM parihAra ane upasthApana e be prAyazcittanA sthAne mUla, anavasthApya ane pArAMcika e traNa bheda che. mUla- mULathI(sarvathA) cAritra paryAyano cheda karavo. arthAt pharIthI pravrajyA ApavI. anavasthApya- zuddhi mATe gurue Apelo tapa pUrNa na kare tyAM sudhI mahAvrato na uccarAvavA. pArAMcika--sAdhvIno zIlabhaMga vagere moTA doSonI zuddhi mATe gacchanI bahAra nIkaLI 12 varSa sudhI chUpAvezamAM phare tathA zAsananI prabhAvanA kare, bAda pharI dIkSA lai gacchamAM praveza kare e pArAMcika prAyazcitta che. tattvArthamAM navatattva prakaraNa AdinI jema prAyazcittanA daza bhedono nirdeza na karatAM nava bhedono nirdeza kema karyo e aMge vicAratAM jaNAya che ke--vartamAnamAM anavasthApya ane pArAMcikano viccheda che ethI te beno nirdeza nathI karyo tathA mUla ane upasthApanano artha samAna che, mAtra zabdabheda che. eTale mULanA sthAne ja upasthApanano nirdeza karyo che. A dRSTie nava bhedono nirdeza paNa susaMgata che. (22) vinayanA bhedo-- jJAna-varNana-cAritropavAAH // 1-22 // jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya, upacAravinaya ema vinayanA cAra bhedo che. vinayanA mukhya be bheda che--(1) tAttvika ane (2) upacAra. mokSamArganI (jJAna, darzana, cAritranI) svayaM ArAdhanA ka2vI e tAttvika vinaya. jJAnAdi guNothI yukta anya ArAdhakano yathAyogya vinaya karavo e upacAra vinaya, mokSamArganA traNa bheda hovAthI tAttvika vinayanA jJAnavinaya Adi traNa mukhya bhedo che. avAMtara bhedo aneka che. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 zrItattvAdhigamasUtra [a0 9 sU0 24 (1) jJAnavinaya mati Adi pAMca prakAranA jJAnanI tathA te te jJAnanA te te viSayanI zraddhA karavI, jJAnanI bhakti karavI, jJAna upara bahumAnabhAva rAkhavo, zeya padArthonuM ciMtana karavuM, vidhipUrvaka navuM jJAna grahaNa karavuM, grahaNa karela jJAnanuM parizIlana karavuM vagere jJAna vinaya che. (2) darzanavinaya- tattvabhUta arthonI zraddhA karavI, zama Adi lakSaNothI AtmAne vAsita karavo, deva-gurunI AzAtanAno tyAga karavo vagere darzanavinaya che. (3) cAritravinaya- pAMca prakAranA cAritranI zraddhA rAkhavI, yathAzakti cAritranuM pAlana karavuM, anyane cAritrano upadeza Apavo vagere cAritravinaya che. (4) upacAravinaya- samyagdarzana Adi guNothI adhika=moTA Ave tyAre yathAyogya sanmukha javuM, aMjali joDavI, ubhA thavuM, Asana ApavuM, vaMdana karavuM, prAyogya vastra Adi ApIne satkAra karavo, sabUta (temanAmAM hoya te) guNonI prazaMsA karavA dvArA sanmAna karavuM vagere upacAra vinaya che. parokSa gurnAdikanI manamAM dhAraNA karI aMjali joDavI, vaMdana karavuM, stuti karavI vagere paNa upacAravinaya che. (23) veyAvaccanA bhedo- aacaaryo-paadhyaay-tpsvi-shaikssk-glaan-gnn-kul-sngysAdhu-samanojJAnAm . 1-24 .. AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSaka, glAna, gaNa, kula, saMgha, sAdhu, samanojJa A dazanI veyAvacca e veyAvaccanA daza bhedo che. AcArya AdinI yathAyogya sevA e anukrame AcAryaveyAvacca Adi veyAvaccanA bhedo che. sevA yoMgyanA daza bhedone AzrayIne veyAvaccanA daza bhedo che. (1) AcArya- sAdhuone cAritranuM pAlana karAve te AcArya. (2) upAdhyAya- sAdhuone zratanuM pradAna kare te upAdhyAya. (3) tapasvI- ugra tapazcaryA kare te tapasvI. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 25-26] zrItattvAthiidhagamasUtra 419 (4) zaikSaka- jene grahaNazikSA ane AsevanazikSA ApavAnI jarUra che te navadIkSita sAdhu. (5) glAna- javara Adi rogathI parAbhUta. (6) gaNa- eka AcAryano samudAya. (7) kula- aneka gacchono (gaNono) samudAya. (8) saMgha- sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e cAra prakArano saMgha che. (9) sAdhu- mokSanI sAdhanA karanAra paMcamahAvratadhArI muni. (10) samanojJa-jemano paraspara saMbhoga hoya, arthAt gocarIpANI Adino paraspara levA-devAno vyavahAra hoya te sAdhuo samanojJa che. (24) svAdhyAyanA bhedonuM varNanavAdanA-pRcchanA-gupakSA-nAya-ghoMpazI: 2-rara . vAcanA, pRcchanA, anuprekSA, AmnAya, dharmopadeza e pAMca prakArano svAdhyAya che. (1) vAcanA- ziSya Adine Agama Adi zratano pATha Apavo. (2) pRcchanA- sUtra ane artha saMbaMdhI prazno pUchavA. (3) anuprekSA- bhaNeluM zratanuM manamAM ciMtana-parAvartana karavuM. AmnAya- mukhanA uccArapUrvaka abhyAsa karavo=navuM zrata kaMThastha karavuM ke kaMThastha kareluM zrutanuM parAvartana karavuM. dharmopadeza- sUtranA arthanuM vyAkhyAna karavuM, ziSya vagerene dharmano upadeza Apavo. atyAre zrAvakone apAtuM vyAkhyAna paNa dharmopadeza rUpa svAdhyAya che. (25) vyutsarganA bhedonuM varNanavahI-khetaropaththo: ! 1-26 | bAhya ane atyaMtara upadhino tyAga ema be prakAre vyutsarga ( tyAga) che. (4) 1. kulaM cAndrAdike sAdhusamudAyavizeSarUpaM pratItaM, gaNaH kulasamudAyaH, saGgo gaNasamudAyaH / (sthAnAMga pAMcasthAna prata bhAga bIjo, pR.299) Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra [a0 9 sU0 27 (1) bAhyopadhi- saMyamanA nirvAha mATe jarUrI pAtra Adi cauda prakAranI upadhithI atirikta upadhino ke akalpya upadhino ane upalakSaNathI aneSaNIya ke jIva-jaMtuthI saMsakta AhAra-pANI Adino tyAga karavo e bAhyopadhi vyutsarga che. (2) atyaMtaropadhi- rogAdithI saMyamano nirvAha na thai zake tyAre ke maraNasamaya najIka Ave tyAre zAstrokta vidhipUrvaka kAyAno ane kaSAyono tyAga e atyaMtaropadhi vyutsarga che. (26) dhyAnanuM lakSaNa- 420 uttamasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnam // 9-27 // koi eka viSayamAM cittanI sthiratA te dhyAna. AvuM dhyAna uttamasaMghayaNavALAne hoya che. ahIM sUtramAM cintAnirodha ne dhyAna kahela che. ekAgra eTale eka AlaMbana=eka viSaya. cintA eTale calacitta. nirdoSa eTale sthiratA. calacittanI koi eka viSayamAM sthiratA e dhyAna. prazna- cAre gatimAM nabaLA saMghayaNavALA jIvone paNa (Arta-raudra Adi) dhyAna hoya che. ahIM karelI dhyAnanI vyAkhyA pramANe to nabaLA saMdhayaNavALAne dhyAna na hoi zake. AthI A vyAkhyAmAM virodha Ave che. uttara- A sUtramAM prabaLa koTinuM dhyAna ja dhyAna tarIke vivakSita che. ahIM sAmAnya koTinA dhyAnanI dhyAna tarIke gaNatarI karI nathI. jema lokamAM adhika lakSmIvALAne ja zrImaMta=dhanavAna kahevAmAM Ave che, tema ahIM prabaLa koTinI ekAgratAne dhyAna kahevAmAM AvyuM che. AthI cAre gatimAM nabaLA saMghayaNavALA jIvone paNa dhyAna hoya che e aMge A vyAkhyAmAM jarAya virodha nathI. A bharatakSetramAM vartamAna kALamAM sAmAnya koTinuM dhyAna che. A sUtramAM kaheluM prabaLa koTinuM dhyAna nathI. kAraNa ke AvA dhyAna mATe prabaLa mAnasika ekAgratA joie. prabaLa mAnasika ekAgratA mAnasika baLa upara AdhAra rAkhe che. mAnasika baLa amuka prakAranA zArIrika baLa vinA na AvI zake. dhyAna mATe jarUrI zArIrika baLa zarIranA majabUta saMghayaNanI (=viziSTa prakAranA bAMdhAnI) apekSA rAkhe che. mATe A sUtramAM uttamasaMghayaNavALAne Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 9 sU0 28] zrItattvAdhigamasUtra 42 1 A dhyAna hoI zake ema kahyuM che. cha prakAranA saMghayaNamAMthI prathamanA cAra' saMghayaNa uttama che. temAM paNa zukladhyAna to prathamasaMghayaNavALAne ja hoya. vartamAna kALamAM kevaLa sevArta nAmanuM chaThTha saMghayaNa hovAthI uttama saMghayaNano abhAva che. mATe A kALamAM AvuM dhyAna na hoI zake. calacittanI eka viSayamAM sthiratA rUpa A dhyAna chAstha jIvone ja hoya che. achadmastha jIvone kevaLI bhagavaMtone manacitta na hovAthI A dhyAna hotuM nathI. temane yoganirodha rUpa dhyAna(zukladhyAnanA aMtima be bhedo) hoya che. (27) dhyAnanA kALanuM pramANa A muhUrtAt 1-28 che lagAtAra dhyAna vadhAremAM vadhAre aMtarmuhUrta sudhI rahe che. muhUrta eTale be ghaDI be ghaDInI 48 miniTa thAya che. muhUrtanI aMdara=muhUrtathI ochuM te aMtarmuhUrta. muhUrtamAM (48 miniTamAM) eka samaya paNa ocho hoya to aMtarmuhUrta kahevAya, be samaya ochA hoya to paNa aMtarmuhUrta kahevAya. A pramANe eka eka samaya nyUna karatAM aMtarmuhUrtanA asaMkhya bhedo paDe che. kAraNa ke eka muhUrtamAM asaMkhya samayo thaI jAya che. jaghanya(=nAnAmAM nAnuM) aMtarmuhUrtanava samayanuM che. utkRSTa(=moTAmAM moTuM) aMtarmuhUrta eka samaya nyUna eka muhUrta (be ghaDI)nuM che. aMtarmuhUrta bAda avazya citta calita bane che. citta aMtarmuhUrta sudhI sthira rahIne calita banyA pachI turata bIjI vAra lagAtAra aMtarmuhUrta sudhI sthira rahI zake che. aMtarmuhUrta pachI pharI citta calita thAya che. punaH turata aMtarmuhUrta sudhI sthira rahI zake che. pUladaSTie ApaNane lAge ke kalAko sudhI lagAtAra dhyAna cAle che. paNa sUkSmadaSTithI nirIkSaNa karavAmAM Ave to aMtarmuhUrta bAda citta sUkSma paNa avazya calita thaI jAya che. prazna- jo dhyAna aMtarmuhUrta sudhI ja rahetuM hoya to kalAko ke divaso sudhI dhyAnamAM rahevAnA maLatA samAcAro=ullekho asatya che ? 1. digaMbara graMthomAM prathamanAM traNa saMghayaNo uttama che evo nirdeza che. 2. saMghayaNanI samajUtI mATe juo a.8, sU.12nuM vivecana. 3. A mATe juo A adhyAyanA 40mA ane 46mA sUtranuM vivecana. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 2 zrItattvAdhigamasUtra ai0 9 sU0 29-30 uttara-nA. pUrve kahyuM tema pUladaSTithI(vyavahArathI) kalAko ke divaso sudhI dhyAna hoI zake che. ahIM kahelo dhyAnano kALa sUkSmadaSTithI (nizcayathI) che. (28) dhyAnanA bhedomArta-raudra-tharNa-zuvAni | 1-21 | Arta, raudra, dharma, zukla e cAra dhyAnanA bhedo che. (1) Rta eTale duHkha. duHkhanA kAraNe thatuM dhyAna ArtadhyAna. A dhyAna sAMsArika duHkhanA kAraNe utpanna thAya che, ane punaH duHkhano anubaMdha karAve che. (2) rudra eTale zUrapariNAmavALo. hiMsA AdinA krapariNAmathI yukta jIvanuM dhyAna raudradhyAna. athavA rudra eTale bIjAne duHkha ApanAra. bIjAnA duHkhamAM kAraNa bane tevA hiMsAdinA pariNAmathI yukta jIvanuM dhyAna raudradhyAna. (3) kSamA Adi daza prakAranA dharmathI yukta dhyAna dharma (ke dharma) dhyAna. (4) zukla eTale nirmaLa, je saghaLA karmono kSaya kare te dhyAna nirmaLa-zukla che. yadyapi dharmadhyAna paNa nirmaLa che. paNa dharmadhyAna AMzika karmakSaya kare che. jyAre zukladhyAna saghaLA karmono kSaya kare che. AthI zukla dhyAna atyaMta nirmaLa che. (29). dhyAnanA phaLano nirdezaghare mokSahetU 6-30 aMtima be dhyAna mokSanA hetu che. ahIM aMtima be dhyAna(=dharmadhyAna ane zukladhyAna) mokSanA hetu che ema kahIne prathamanA be dhyAna(=Arti ane raudra) saMsAranA hetu che ema garbhita rIte sUcana karyuM che. dharmadhyAna paraMparAe (zukladhyAnanI prApti karAvavAthI) mokSanuM kAraNa che. zukladhyAna sAkSAta kAraNa che. (30) (ArtadhyAna Adi pratyeka dhyAnanA cAra cAra bhedo che. AthI have kramazaH e bhedonuM varNana zarU kare che. bhedonA varNananI sAthe te te bheda kone hoya ema dhyAnanA svAmInuM paNa varNana karaze.') 1. te te dhyAnanA bhedone vicAravAthI ahIM jaNAvela che te dhyAnanuM lakSaNa barobara samajAi jaze. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 31-32-33] zrItattvAdhigamasUtra ArtadhyAnanA prathamabhedanuM varNana-- ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAraH // 9-31 // aniSTa vastuno saMyoga thatAM tene dUra karavAno tathA dUra karavAnA upAyano ekAgracitte vicAra e ArtadhyAnano 'aniSTaviyoga ciMtA' rUpa prathama bheda che. 423 dA.ta. bAjunA makAnamAMthI reDiyAno avAja Ave che, e avAja pratikULa=aniSTa lAgatAM reDiyo baMdha thAya to sAruM e vicAraNA tathA e kevI rIte baMdha thAya e aMge vicAraNA ArtadhyAna che. (2) pratikULa makAna maLatAM makAnane badalavAno vicAra tathA badalavA mATe upAyanA vividha vicAro ArtadhyAna che. (31) ArtadhyAnanA bIjA bhedanuM varNana- velnAyAzca / / 1-2 // rogathI thatI vedanAne dUra karavAno ane tenA upAyano ekAgracitte vicAra e 'vedanAviyogacintA' rUpa ArtadhyAnano bIjo bheda che. yadyapi 'vedanAviyogaciMtA' eka prakAranI aniSTaviyogaciMtA rUpa hovAthI teno ArtadhyAnanA prathama bhedamAM samAveza thai jAya che, chatAM tenI adhika saMbhAvanAne lakSyamAM rAkhIne teno judo bheda pADyo che. jIvone anya padArtho karatAM zarIra upara vadhAre mamatva hoya che. AthI roga sauthI vadhAre aniSTa che. bIjA aniSTo karatAM roga vadhAre saMtApa karAve che. bIjA aniSTomAM bhinna bhinna manuSyonI apekSAe amuka amuka aniSTono saMyoga na paNa hoya. jyAre A vedanArUpa aniSTano saMyoga to vadhAre ochA pramANamAM prAyaH dareka manuSyane hoya che. (32) ArtadhyAnanA trIjA bhedanuM lakSaNa-- viparIta manojJAnAm // 2-33 // iSTavastu meLavavAno ane meLavavAnA upAyano ekAgracitte vicAra te ArtadhyAnano 'iSTasaMyogaciMtA' rUpa trIjo bheda che. dA.ta. dhana meLavavAno vicAra (icchA) tathA dhana meLavavAnA vividha upAyono vicAra e ArtadhyAna che. e pramANe iSTa sadhaLI vastuo viSe samajavuM. (33) Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 zrItattvAthadhigamasUtra [ao 9 sU0 34-35-36 ArtadhyAnanA cothA bhedano nirdezanilAne tra | 2-34 che nidAna ArtadhyAnano cotho bheda che. nidAna eTale kApavAnuM sAdhana. jenAthI Atmasukha kapAI jAya te nidAna. dharmanA phaLarUpe A loka ke paralokanA sukhanI IcchA rAkhavAthI Atmasukha kapAI jAya che. mATe dharmanA phaLarUpe A loka ke paralokanA bhautika sukhonI IcchA e nidAna che. cAre prakAranuM ArtadhyAna duHkhamAMthI janme che. prathamanA be bhedomAM to spaSTa duHkhano saMyoga che. trIjA bhedamAM ISTa vastunA viyoganuM mAnasika duHkha che. cothA bhedamAM ISTa vastunI aprAptinuM duHkha che. duHkhanA kAraNe thatI azubha vicAraNA punaH duHkha prApta thAya tevAM azubha karmono baMdha karAve che. mATe A dhyAna duHkhano anubaMdha karAve che. Ama ArtadhyAnathI AdimAM madhyamAM ane aMte duHkha ja che. (34) ArtadhyAnanA svAmI tadavirata-dezavirata-pramattasaMyatAnAm // 9-35 // te (=ArtadhyAna) avirata, dezavirata ane pramatta saMyamIone hoya che. arthAt prathama guNasthAnakathI AraMbhI chaThThA guNasthAna sudhInA jIvone ArtadhyAna hoI zake che. sAtamA guNasthAnakathI ArtadhyAnano abhAva che. (35) raudradhyAnanA bhedo ane svAmIhiMsA-kRti-taiya-viSayasaMrakSapyo raudramavirata-rezavitiyo: 1-36 che hiMsA, asatya, corI, viSayasaMrakSaNa e cArano ekAgracitte vicAra te cAra prakAre raudradhyAna che. A dhyAna avirata ane dezavirata jIvone hoya che. hiMsA Adi cAranA ekAgracitte vicAro e anukrame hiMsAnubaMdhI, asatyAnubaMdhI, teyAnubaMdhI ane viSayasaMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna che. hiMsA kevI rIte karavI, kyAre karavI, tenAM sAdhano kayAM kayAM che, sAdhanono upayoga kevI rIte karavo ityAdi hiMsAnA ekAgracitte thatA vicAro hiMsAnubaMdhI raudradhyAna che. asatya kevI rIte bolavuM, kevI kevI rIte asatya bolavAthI chUTI javAze, kevI kevI rIte asatya bolavAthI anyane chetarI zakAze vagere Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 ao 9 sU0 37] zrItattvAthadhigamasUtra asatyanA ekAgracitte thatA vicAro asatyAnubaMdhI raudradhyAna che. corI kevI rIte karavI, kevI rIte corI karavAthI pakaDAI na javAya, corInAM sAdhano kyAM kayAM che, corInAM sAdhano kyAM maLe che? kevI rIte meLavavAM, kyAM kevI corI karavI, vagere corInA ekAgracitte thatA vicAro teyAnubaMdhI raudradhyAna che. rUpa Adi iSTa viSayonuM ke viSayanAM sAdhanonuM rakSaNa karavAnA ekAgracitte thatA vicAro viSayasaMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna che.' A dhyAna avirata ane dezavirata jIvone, arthAt prathama guNasthAnakathI AraMbhI pAMcamA guNasthAnaka sudhI hoya che. pachInA guNasthAnomAM A dhyAna hotuM nathI. (36). dharmadhyAnanA bhedo ane svAmI AjJA-'pAya-vipAka-saMsthAnavicayAya dharmyamapramattasaMyatasya // 9-37 // AjJA, apAya, vipAka, saMsthAna e cAranA vicaya saMbaMdhI ekAgra manovRtti te cAra prakAranuM dharmadhyAna che. A dhyAna apramattasaMyatane hoya che. vicaya eTale paryAlocana=ciMtana. mananI ekAgratAthI AjJA Adi cAranuM paryAlocana=ciMtana e anukrame AjJAvicaya, apAyaricaya, vipAkavicaya, saMsthAnavicaya che. (1) AjJAvicaya- jinezvara bhagavAnanI AjJA sakala jIvone hita karanArI che. sarva prakAranA doSothI rahita che. emanI AjJAmAM ghaNAM gUDha rahasyo rahelAM che. AthI atilaghukarmI nipuNa puruSo ja emanI AjJAne samajI zake che. ityAdi ciMtana tathA sAdhuonA mATe ane zrAvaka AdinA mATe bhagavAnanI kaI kaI AjJA che e vize ekAgratApUrvaka paryAlocana=ciMtana e AjJAvicaya dharmadhyAna che. (2) apAyaricaya- apAya eTale duHkha. saMsAranA janma, jarA, maraNa, Adhi, vyAdhi, upAdhi vagere zArIrika ane mAnasika duHkhono, 1. viSayone ane viSayonAM sAdhanone meLavavAnA vicAro ArtadhyAna che ane sAcavI rAkhavAnA vicAro raudradhyAna che. viSayonI prAptimAM ane sevanamAM AnaMda ArtadhyAna che. Arta ane raudra dhyAnanA A svarUpane jANanArA vicArakane lagabhaga saghaLA jIvo sadA ArtadhyAna ane raudradhyAna ja karatA hoya che ema jaNAyA vinA nahi rahe. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 9 sU0 37. duHkhonAM kAraNo ajJAna, avirati, kaSAya vagereno ekAgracitte vicAra te apAyaricaya dharmadhyAna (3) vipAkavicaya- vipAka eTale phaLa. te te karmanA udayathI thatA te te phaLano vicAra te vipAkavicaya. te A pramANe-jJAnAvaraNakarmanA udayathI jIva ajJAnI rahe che. darzanAvaraNakarmanA udayathI vastune joI zakAya nahi, nidrA Adino udaya thAya. sAtavedanIyakarmathI sukhano ane asAtA vedanIyakarmathI duHkhano anubhava thAya. viparIta jJAna, avirati, rati, arati vagere mohanIyakarmanA udayathI thAya che. AyuSyakarmanA udayathI naraka Adi gatimAM jakaDAI rahevuM paDe che. nAmakarmanA udayathI zubha ke azubha deha Adi maLe che. gotrakarmanA udayathI ucca ke nIca gotramAM janma thAya che. aMtarAyakarmanA udayathI dAna, lAbha AdimAM aMtarAya=vipna thAya che. (4) saMsthAnavicaya- saMsthAna eTale AkAra. lokanA tathA lokamAM rahelA dravyonA AkAranuM ke svarUpanuM paryAlocana e saMsthAnavicaya. loka, jagata, vizva, duniyA vagere zabdo ekArthaka che. loka cauda raju pramANa che, arthAt lokane uparanA cheDAthI nIcenA cheDA sudhI mApavAmAM Ave to 14 raju pramANa thAya che. teno AkAra paga pahoLA karI keDe hAtha daI UbhA rahelA puruSa samAna che. tenA Urdhva, adho ane ticha ema traNa vibhAga che. adholoka UMdhA paDelA kuMDAnA AkAra samAna che. ticchaloka thALInI AkRti samAna goLa che. Urdhvaloka mRdaMga ke Urdhvamukha kuMDA upara mUkelA adhomukha kuMDAnA AkAra samAna che. tichalokamAM nIcenA bhAgamAM vyaMtara tathA uparanA bhAgamAM jayotiSka jAtinA devo rahe che. madhyabhAgamAM baMgaDInA AkAre asaMkhya dvIpo ane samudro AvelA che. prAraMbhamAM aDhI dvIpamAM manuSyo ane tiryaMcono vAsa che. bAkInA saghaLA dvIpomAM kevaLa tiryaMcono vAsa che. UrdhvalokamAM vaimAnika jAtinA devo rahe che. adholokamAM bhavanapati devo ane nArako rahe che. A pramANe jinopadiSTa zAstronA AdhAre lokanA AkAra svarUpa vagereno vicAra te saMsthAnavicaya dharmadhyAna che.' 1. lokanA svarUpanuM vistRta varNana pAMcamA adhyAyamAM AvI gayuM che. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 38-39] zrItattvArthAdhigamasUtra 427 A dhyAna apramatta saMyatane hoya che. AthI nIcenA chaThThA vagere guNasthAnomAM tAtvika dharmadhyAna' na hoya e siddha thAya che. nIcenA chaThThA vagere guNasthAnomAM abhyAsa rUpa dharmadhyAna hoya, paNa pAramArthika dharmadhyAna na hoya. (37) dharmadhyAnanA svAmIno nirdeza upazAnta-kSILavaSAyayojja // 1-38 // A upazAMtakaSAya ane kSINakaSAya munine paNa dharmadhyAna hoya che. uparanA sUtramAM apramattasaMyatane dharmadhyAna hoya ema kahyuM che. sUtramAM upazAMtakaSAya ane kSINakaSAya saMyatane paNa dharmadhyAna hoya che ema jaNAvyuM che. 11mA guNasthAne rahela muni upazAMtakaSAya ane 12mA guNasthAne rahela muni kSINakaSAya che. AthI 7 thI 12 guNasthAnaka sudhI dharmadhyAna hoya che e siddha thayuM.2 (38) zukladhyAnanA pUrvanA be bhedanA svAmI- jIvane vAghe pUrvavidH // 1-31 // pUrvanA jANakAra upazAMtakaSAya ane kSINakaSAya munine zukladhyAnanA prathama be bhedo hoya che. arthAt upazAMtakaSAya ane kSINakaSAya muni jo pUrvadhara na hoya to temane 11-12mA guNasthAne dharmadhyAna hoya ane jo pUrvadhara hoya to zukladhyAna (prathamanA be bheda) hoya. ahIM 38 ane 39mA sUtranA bhASyane ane bhASyanI TIkAne jotAM jaNAya che ke--upazama ane kSapaka e baMne prakAranI zreNimAM dharma ane zukla e baMne prakAranAM dhyAna hoya che. arthAt upazamazreNimAM dharma ane zukla e baMne prakAranA dhyAna hoya che tathA kSapakazreNimAM paNa dharma ane zukla e baMne dhyAna hoya che. 1. digaMbara graMthomAM cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhI dharmadhyAna hoya evo nirdeza che. 2. digaMbara graMthomAM baMne prakAranI zreNimAM (8 thI 12 guNasthAna sudhI) zukladhyAnano ja svIkAra karavAmAM Avyo che. temAM upazama zreNimAM 8 thI 11 guNasthAna sudhI ane kSapaka zreNimAM 8 thI 10 guNasthAna sudhI zukladhyAnano prathama bheda tathA 12mA guNaThANe bIjo bheda mAnelo che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 zrItattvAdhigamasUtra [80 9 sU0 40-41 baMne prakAranI zreNino AraMbha AThamA guNasthAnakathI thAya che. paraMtu karmonA upazamano ke kSayano prAraMbha navamA guNasthAnakathI thAya che. tathA 11mA guNasthAne upazamazreNinI ane 12mA guNasthAne kSapakazreNinI samApti thAya che. (kSapakazreNimAM agiyAramuM guNasthAna hotuM nathI.) baMne prakAranI zreNimAM 8-9-10 guNasthAnomAM dharmadhyAna ja hoya che. tathA 11mA ane 12mA guNasthAne dharma ane zukla baMne dhyAna hoI zake che. zreNie caDhanArA jIvo be prakAranA hoya che. (1) pUrvadhara(zrutakevalI=saMpUrNa cauda pUrvadhara) (2) apUrvadhara(cauda pUrvathI nyUna zrutanA jJAtA). baMne prakAranI zreNimAM yathAsaMbhava 11mA ane 12mA guNaThANe pUrvadharane zukladhyAna (prathamanA be bheda) hoya che ane apUrvadharane dharmadhyAna hoya che. (39) zukladhyAnanA aMtya be bhedanA svAmI pare vaninaH + 2-40 che. zukladhyAnanA aMtima be bhedo kevalIne hoya che. teramA guNasthAne aMtima aMtarmuhUrtamAM mana-vacana e be yogono sarvathA nirodha thayA bAda bAdara kAyayogano nirodha thatAM kevaLa sUkSma kAyayoganI kriyA hoya che. tyAre trIjo bheda hoya che. sUkSma kAyayogano nirodha thatAM, arthAt saMpUrNa yoganirodha thatAM, caudamA guNasthAne AtmAnI niSpakaMpa avasthA rUpa cotho bheda hoya che. (40) zukladhyAnanA cAra bhedopRthktvai-ktvvitrk-suukssmkriyaa'prtipaaticuparatikriyAnivRttani . 1-42 | pRthakatvavitarka(savicAra), ekatvavitarka(avicAra), sUmakriyAapratipAtI ane suparatakriyAanivRtti e cAra zukla dhyAnanA bhedo che. (1) pRthakatva-vitarkasavicAra- pRthakatva eTale bheda judApaNuM. vitarka eTale pUrvagatazrata. vicAra eTale dravya-paryAyanI, artha-zabdanI ke mana Adi traNa yoganI saMkrAMti parAvartana. vicArathI sahita te 'savicAra. 1. ahIM mULa sUtramAM savicAra zabda nathI. paNa AgaLa 44mA sUtramAM bIjA bhedane vicAra rahita kahyo che. eTale prathama bheda vicAra sahita che ema athapattithI siddha thAya che. vicArano artha graMthakAre svayaM 46mA sUtramAM batAvyo che. te ja artha ahIM jaNAvavAmAM Avyo che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 41] zrItattvAthiidhagamasUtra 429 ahIM traNa zabdothI traNa hakIkato jaNAvavAmAM AvI che. (1) pRthaphatva zabdathI bheda, (2) vitarka zabdathI pUrvagatazruta ane (3) savicAra zabdathI dravya-paryAya AdinuM parivartana. tathA "ekAgratApUrvaka ciMtana' e artha pUrva sUtrathI cAlyo Ave che. AthI pRthakatvavitarka savicAra dhyAnano artha A pramANe thAya che-je dhyAnamAM pUrvagatazrutanA AdhAre, AtmA Adi koI eka dravyane AzrayIne utpAdAdi aneka paryAyonuM ekAgratApUrvaka bheda(dravya-paryAyano bheda) pradhAna ciMtana thAya ane sAthe dravya-paryAya AdinuM parAvartana thAya, te pRthakvavitarka-savicAra dhyAna. Ano bhAvArtha A pramANe che-pUrvadhara mahAtmA pUrvagata zratanA AdhAre, AtmA ke paramANu Adi koI eka dravyane AzrayIne vividha nayonA anusAre utpAda, vyaya, prauvya, mUrtatva-amUrtitva, nityatva-anityatva Adi paryAyonuM bhedathI (=bhedapradhAna) ciMtana kare che. A vakhate eka dravyano tyAga karI anya dravyanuM ke paryAyanuM athavA eka paryAyano tyAga karI anya paryAyanuM ke anya dravyanuM AlaMbana le che. tathA zabda uparathI artha upara ane artha uparathI zabda upara jAya che. tema ja kAyayogano tyAga karI vacanayoganuM ke manoyoganuM AlaMbana le che, athavA vacanayogano tyAga karI kAyayoganuM ke manoyoganuM AlaMbana le che. athavA manoyogano tyAga karI kAyayoganuM ke vacanayoganuM AlaMbana le che. A pramANe artha, vyaMjana ane yogonuM parivartana kare che. (2) ekatva-vitarka-avicAra- ekatva eTale abheda. zukladhyAnanA A bhedamAM dravya-paryAyanuM abhedarUpe citana hoya che. vitarkano ane vicArano 1. A artha vitarka zabdathI nIkaLe che. 2. A artha mATe 'pRthaphatva vitarka savicAra' e nAmamAM koI zabda nathI. paNa AgaLa 43mA sUtramAM A arthanuM sUcana karyuM che. 3. A artha pRthakta zabdathI nIkaLe che. 4. A artha 31mA sUtrathI cAlyo Ave che. 5. A artha savicAra zabdathI nIkaLe che. 6. pRthaktvena-ekadravyAzritAnAmutpAdAdiparyAyANAM bhedena pRthutvena vA, vistIrNabhAvenetyanye, vitarko vikalpaH pUrvagatazrutAlambano nAnAnayAnusaraNalakSaNo yasmiMstattathA, pUjyaistu (zrImadumAsvAtivAcakaiH) vitarkaH zrutAlambanatayA zrutamityupacArAdadhItaH, tathA vicaraNam - karyAda rAjhane enArthe tathA mAmRtInAM... (sthAnAMgasUtra cothuM pada) Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 zrItattvAthadhigamasUtra [80 9 sU042 artha prathama bhedanA arthamAM jaNAvyo che te ja che. vicArano abhAva te avicAra. A bhedamAM vicArano abhAva hoya che. je dhyAnamAM pUrvagata zrutanA AdhAre, AtmA ke paramANu Adi koI eka dravyane AzrayIne, utpAda Adi koi eka paryAyanuM abhedathI abheda (dravya-paryAyano abheda) pradhAna ciMtana thAya, ane artha-vyaMjana-yoganA parivartanano abhAva hoya, te eka-vitarka avicAra dhyAna'. A dhyAna vicAra rahita hovAthI pavana rahita sthAne rahelA dIpakanI jema niSpakaMpa=sthira hoya che. (3) sUkSmakriyApratipAtI sUkSmakriyApratipAtI zabdamAM sUkSmakriya ane apratipAtI e be zabdo che. sUkSmakriya eTale jemAM kriyA sUkSma=atialpa hoya te. apratipAtI eTale patanathI rahita. jemAM mAtra zvAsozvAsarUpa sUkSmakriyA ja rahI che ane dhyAna karanAranA vadhatA pariNAmavizeSanuM patana nathI, te dhyAna sUkSmakriyAapratipAtI. potAnuM AyuSya eka aMtarmuhUrta jeTaluM ja bAkI rahe che tyAre kevaLI yoganirodhanI kriyA zarU kare che. temAM vacanayoga ane manoyogano sarvathA nirodha thaI jatAM mAtra zvAsocchavAsarUpa sUkSmakAyayoga bAkI rahe tyAre A plAna hoya che. yoganirodha teramA guNasthAnanA aMte (aMtima aMtarmuhUrtamAM) thAya che. mATe A dhyAna paNa teramAM guNasthAnanA aMte hoya che. (4) cuparatakriyAnivRtti vyuparatakriyAnivRtti zabdamAM bhupatakriya ane anivRtti e be zabdo che. jemAM sarvathA kriyA aTakI gaI che te suparatakriya. jemAM nivRtti (=aTakavAnuM) nathI te anivRtti. jemAM mana Adi traNe yogono sarvathA nirodha thaI javAthI koI paNa jAtanI kriyA nathI, tathA je dhyAna AtmA mokSamAM jAya tyAM sudhI jarA paNa aTakatuM nathI=pAchuM pharatuM nathI te dhyAna bhupatakriyAanivRtti. A bheda caudamAM guNasthAne hoya che. (41) dhyAnamAM yoganI vicAraNAtat cenna- yo-thonAm | 1-42 che. 1. ekatvena abhedenotpAdAdiparyAyANAmanyatamaikaparyAyAlambanatayetyarthaH / vitarka : pUrvatazrutAzayo vyApoDarthapo vaca tatvaritam ! (sthAnAMgasUtra cothuM pada) Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 42] zrItattvAdhigamasUtra 431 te (cAra prakAranuM zukladhyAna) anukrame traNa yoga, eka yoga, kAyayoga ane ayogane(=yogarahita ne) hoya che. dhyAnano prathamabheda mana Adi traNe yogonA vyApAravALAne, bIjo bheda traNamAMthI game te eka yoganA vyApAravALAne, trIjo bheda kAyayoganA vyApAravALAne, cotho bheda yogavyApAra rahita jIvane hoya che. arthAta dhyAnanA prathama bhedamAM traNe yogono vyApAra hoya che. bIjA bhedamAM game te eka yogano ane trIjAmAM kevaLa kAyayogano vyApAra hoya che. cothAmAM yogavyApArano abhAva hoya che. prazna- cittano nirodha( cittanI nizcalatA) e dhyAna che. kevalI bhagavaMtane citta hotuM nathI. tethI temane dhyAna kevI rIte hoya? jayAre ahIM to kevalIne be dhyAna kahyAM che. uttara- jainazAsanamAM cittano virodha karavo e ja dhyAna nathI, kiMtu mana-vacana-kAyA rUpa yogono virodha karavo e paNa dhyAna che. ethI kevalIne paNa yoganirodharUpa dhyAna hoya. prazna- bai dhAtuthI dhyAna zabda banyo che. ple dhAtuno artha cittano nirodha karavo evo che, yogano nirodha karavo evo nathI. tethI yoganirodhane dhyAna kevI rIte kahevAya? uttara- dhye dhAtunA aneka artho che. tethI dhye dhAtuno yoganirodha karavo (yogane sthira karavo) evo artha paNa che. pUrvapakSa kevalIne chellAM be dhyAna hoya che. temAM teramA guNasthAne thanArA trIjA dhyAnamAM kAyayogano nirodha thato hovAthI yoganirodha hoya che. paNa caudamA guNasthAne yoganirodha thaI gayo hovAthI yoganirodha nathI. AthI dhye dhAtunA yoganirodha arthathI paNa caudamA guNasthAne dhyAna na ghaTe. uttarapakSa pUrve kahyuM che ke dhye dhAtunA aneka artho che. AthI dhye dhAtuno "ayogAvasthA' evo artha paNa che. arthAt dhye dhAtunA mananirodha, yoganirodha ane ayogAvasthA ema traNa artho che. A dhAtuno chadmasthanA dhyAnamAM manonirodha artha che, temAM guNasthAnamAM thatA dhyAnamAM yoganirodha artha che, ane caudamA guNasthAne thatA dhyAnamAM "ayogAvasthA' artha che. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 zrItattvAdhigamasUtra [a0 9 sU043-44-45 prazna- AvI rIte dhye dhAtunA prasiddha artha sivAya anya artho karavAmAM(=mAnavAmAM) anyAya nathI thato ? uttara-nA. jinavacanane anusaravA mATe anya artha karavAmAM anyAya thato nathI. (42) zukladhyAnanA prathamanA be bhedomAM vizeSatA gza savita pUrve 1-43 | pUrvanA be bhedo ekAzraya ane savitarka hoya che. ekAzraya eTale AtmA ke paramANu Adi koI eka AlaMbana sahita. savitarka eTale zrutasahita=pUrvagatazrutanA AdhAravALuM. zukladhyAnanA prAraMbhanA be bhedomAM AtmA ke paramANu Adi koI eka dravyanuM AlaMbana hoya che, arthAt koI eka dravya saMbaMdhI dhyAna karavAmAM Ave che, tathA pUrvagatazrutano AdhAra hoya che, arthAt pUrvagatazrutanA AdhAre dhyAna karavAmAM Ave che. (43) pahelA ane bIjA bhedamAM taphAvata vivAre tiya -44 zukla dhyAnano bIjo bheda vicArathI rahita hoya che. AthI prathama bheda vicAra sahita hoya che e arthopattithI siddha thAya che. dravya-paryAya, zabda-artha ane yogonuM saMkramaNa=parivartana vicAra che, ema pUrve kahevAI gayuM che. prathamabheda ekAzraya-pRthakatva-savitarka-savicAra che, ane bIjo bheda ekAzraya-ekatva-savitarka avicAra che. Ama be bhedomAM ekAzraya ane vitarka e benI samAnatA che, tathA pRthakatva-ekatva tathA vicAranI asamAnatA che. (44) vitarkanI vyAkhyAvita: zrata che 1-4pa vitarka eTale (pUrvagata)zruta. yadyapi vitarkano artha vikalpa=ciMtana thAya che. paNa ahIM vikalpa (vitarka) pUrvagatazrutanA AdhAre vividha nayanA anusAra karavAno hovAthI temAM (vikalpamAM) pUrvagatazrutanuM AlaMbana levuM paDatuM hovAthI upacArathI Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 9 sU0 46] zrItattvAdhigamasUtra 433 vitarkano zruta artha karavAmAM Avyo che. tathA zruta zabdathI sAmAnyazruta nahi, kintu pUrvagatazruta samajavuM. (45). vicAranI vyAkhyAvirAroDarNa-cana-yogAsaMnti : | 2-46 che. artha, vyaMjana ane yoganI saMkrAMti e vicAra che. artha eTale dhyeya dravya ke paryAya. vyaMjana eTale dhyeya padArthano arthavAcaka zabda=zrutavacana. mana, vacana ane kAyA e traNa yoga che. saMkrAMti eTale saMkramaNa=parivartana. koI eka dravyanuM dhyAna karI tenA paryAyanuM dhyAna karavuM, athavA koI eka paryAyanA dhyAnano tyAga karI dravyanuM dhyAna karavuM, e pramANe dravya-paryAyanu parivartana e artha(dravya-paryAya)saMkrAMti che. koI eka Rtavacanane avalaMbIne dhyAna karyA pachI anya zrutavacananuM avalaMbana karIne dhyAna karavuM e vyaMjanasaMkrAMti che. kAyayogano tyAga karI vAcanayogano ke manoyogano svIkAra karavo ityAdi yogasaMkrAMti che. A pramANe artha, vyaMjana ane yoganI saMkrAMti parivartana e vicAra che. A pramANe bAhya ane atyaMtara tapanuM varNana samApta thayuM. baMne prakArano tapa saMvara ane nirjarAnuM kAraNa hovAthI mokSamArganA sAdhake tenuM avazya sevana karavuM joie. tapathI sarva karmono kSaya thatAM mokSanI prApti thAya che. prazna-tapa nirjarAnuM kAraNa kevI rIte bane che? temAM paNa bAhya tapathI nirjarA kema thAya ? bAhya tapamAM to kevaLa kAyakaSTa thAya che. jo mAtra kAyakaSTathI nirjarA thatI hoya to jema jema kAyakaSTa vadhAre tema tema nirjarA vadhAre thAya. ethI sAdhuo karatAM paNa tiryaMco ane nArako adhika kaSTa sahana karatA hovAthI temane adhika nirjarA thavI joIe. tathA sAdhunA karatAM emano 1. vitarko vikalpaH pUrvagatazrutAlambano nAnAnayAnusaraNalakSaNo yasmistattathA, pUjyaistu vita: sutAnivanitiza kumabhuSArAtaH | (sthAnAMga cothuM pada) 2. na evo vyaM paryApI tA . ene vana | pam: vAmana nirmaLa: saMkrAnti parivartanam / dravyaM vihAya paryAyamupaiti paryAyaM tyaktvA dravyamityarthasaMkrAntiH / ekaM zrutavacanamupAdAya vacanAnantaramAlambate, tadapi vihAyAnyaditi vyaJjanasaMkrAntiH / kAyayogaM tyaktvA yogAntaraM gRhNAti, yogAntaraM tyaktvA kAyayogamiti yogamaMkAntiH / (sarvArthasiddhi:) Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 zrItattvAthiidhagamasUtra [a0 9 sU046 mokSa vahelo thavo joIe. mAtra kAyakaSTathI tapasvI kahevAya to tiryaMco ane nArakone mahAna tapasvI kahevA joie. - uttara- A praznanA samAdhAna mATe prathama nirjarAno artha barobara samajI levAnI jarUra che. nirjarAnA dravya ane bhAva ema be bhedo che. AtmAmAMthI karmapradezonuM chUTA paDavuM e dravyanirjarA che. karmapradezone chUTA pADanAra AtmAnA zuddha pariNAma=adhyavasAya bhAvanirjarA che. AmAM bhAvanirjarA ja mukhya nirjarA che. bhAvanirjarA vinA thatI dravyanirjarAthI AtmA sarvathA karmamukta banI zakato nathI. dravyanirjarA be kAraNothI thAya che-(1) karmanI sthitinA paripAkathI ane (2) AtmAnA zuddha pariNAma rUpa bhAvanirjarAthI. karmanI sthitinA paripAkathI thatI nirjarA to dareka jIvane thaI rahI che. e nirjarAnuM jarAya mahattva nathI. zuddha pariNAmarUpa bhAvanirjarAthI thatI dravyanirjarAnI ja mahattA che. AthI prastutamAM A ja nirjarA iSTa che. have ahIM nirjarAnA je be kAraNo batAvyAM temAM tapano samAveza to thayo nahi. jayAre zAstrakAro to tapane nirjarAnuM kAraNa kahe che, to AmAM zuM tathya che? e prazna upasthita thAya e sahaja che. AnuM samAdhAna A pramANe che-tapa bhAvanirjarAnuM=AtmAnAM zuddhapariNAmonuM kAraNa banavA dvArA nirjarAnuM kAraNa che. tapathI bhAvanirjarA=AtmAnAM zuddhapariNAmo thAya che, ane enAthI dravyanirjarA thAya che. tapanuM sevana karavA chatAM jo bhAvanirjarA na thAya to tapathI (prastutamAM ISTa) nirjarA thatI nathI. AthI ja bhAvanirjarAmAM kAraNa na bananAra tapa vAstavika tapa nathI, kintu mAtra kAyaleza che, bhAvanirjarAmAM kAraNa bananAra tapa ja vAstavika tapa che. ahIM e tapanI gaNatarI karavAmAM AvI che. have e prazna bAkI rahe che ke atyaMtara tapanI AtmA upara asara thatI hovAthI AtmAmAM zuddhapariNAma utpanna thAya che. ethI atyaMtara tapa nirjarAnuM kAraNa che. paNa bAhya tapanI kevaLa kAyA upara asara thatI hovAthI tenAthI AtmAnA zuddhapariNAma zI rIte utpanna thAya? ane ethI nirjarA paNa zI rIte thAya? A praznanuM samAdhAna e che ke-bAhya tapanI kevaLa kAyA Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 9 sU0 49] zrItattvAdhigamasUtra 435 upara asara thAya che e hakIkata taddana asatya che. je bAhya tapanI kevaLa kAyA upara asara thAya, AtmA upara asara na thAya, e vAstavika bAhya tapa ja nathI, kiMtu kAyakleza ja che. AthI ja prastuta sUtranA bhAgamAM kahevAmAM AvyuM che ke-samyagu yoga... e sUtramAM Avela samyam zabdanuM anusaMdhAna A sUtramAM paNa levuM. eTale ahIM kevaLa bAhya tapano nirdeza nathI karyo, kintu samya bAhyatAno nirdeza karyo che. AtmazuddhinA AzayathI jinezvaranI AjJA mujaba karavAmAM Avato bAhya tapa samyaguFuttama che. AtmAmAM zuddhapariNAma pedA na thAya tyAM sudhI samyagu bAhyatapa karavAnI bhAvanA na thAya e cokkasa vAta che. kAraNa ke jyAM sudhI dehano mamatvabhAva, AhAranI lAlasA, indriyono asaMyama, saMsArasukhano rAga vagere doSo dUra na thAya-ghaTe nahi tyAM sudhI (samyaga) bAhyatapa karavAnI bhAvanA thatI nathI. tathA jayAM sudhI AtmAmAM zuddhapariNAmo pedA na thAya tyAM sudhI dehano mamatvabhAva vagere doSo dUra na thAya, ghaTe nahi. AthI bAhyatapanI pravRttithI dehano mamatvabhAva vagere doSo dUra thayA che=ghaTyA che e sUcita thAya che. doSonI hAni-ghaTADo AtmAmAM zuddhapariNAmo utpanna thayA che e sUcave che. AtmAmAM utpanna thayela zuddhapariNAmathI karmonI nirjarA thAya che tathA jema jema bAhyatAnuM sevana thAya che tema tema mamatvAdi doSo adhika adhika ghaTatA jAya che, ane AtmAmAM zuddhapariNAmanI vRddhi dvArA nirjarAnI vRddhi thatI jAya che. Ama samya bAhyapa zuddhapariNAma hoya to ja thaI zake che, ane tapanA sevanathI e pariNAma adhika adhika zuddha banatA jAya che. AthI atyaMtara tapanI jema bAhya tapa paNa nirjarAmAM kAraNa che. A hakIkatathI bAhyatapamAM to kevaLa kAyakaSTa che... e praznanuM paNa samAdhAna thaI jAya che. kAraNa ke upara kahyA mujaba sabhya bAhyatapa kevaLa kAyakaSTa rUpa che ja nahi. asabhya tapa ja kevaLa kAyakaSTa rUpa che. tathA mAtra kAyakaSTathI nirjarA thAya che e vAta paNa taddana asatya che. kAryakaSTa dvArA utpanna thatA zuddha pariNAmathI ja nirjarA thAya che. tathA ajJAna loko game tene tapasvI bhale kahe, paNa zAstro to samyagu tapa karanArane ja tapasvI kahe che. eTale jema jema kAyakaSTa vadhAre... e praznane paNa avakAza raheto nathI. (46) Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 zrItattvAthadhigamasUtra [a0 9 sU0 47 kone keTalI nirjarA thAya che teno nirdezasmygdRsstti-shraavk-virtaa-'nntviyojkdrshnmohksspko-pshmko-pshaantmoh-ksspk-kssiinnmohjinAH mazo-saMdhyeya nirvAda che 1-47 che. samyagdaSTi, zrAvaka, virata, anaMtAnubaMdhiviyojaka, darzanamohakSapaka, mohopazamaka, upazAMtamoha, mohakSapaka, kSINamoha, jina-A daza anukrame pUrva pUrvathI asaMkhya guNa nirjarA kare che. samyagdaSTi jeTalI nirjarA kare che tenAthI zrAvaka asaMkhyaguNa nirjarA kare che. zrAvakanI nirjarAthI asaMkhya guNa nirjarA virata muni kare che. ema pUrva pUrvathI uttara uttaranI nirjarA asaMkhyaguNa thAya che. karmono sarvathA kSaya e mokSa che. karmono AMzika kSaya nirjarA che. karmano AMzika kSaya dareka sAdhakane samAna hoto nathI. kAraNa ke karmano AMzika kSaya AtmAnI vizuddhi upara AdhAra rAkhe che. AtmAnI vizuddhi jema adhika tema nirjarA vadhAre. prastuta sUtramAM nirdiSTa samyagdaSTi Adi sAdhakanI Atmavizuddhi anukrame asaMkhyaguNI hovAthI nirjarA asaMkhyaguNI thAya che. AMzika nirjarAnI zarUAta mukhyatayA samyagdaSTithI(kacothA guNasthAnakathI) thAya che ane 13mAM guNasthAne teno aMta Ave che. caudamA guNaThANe sarva karmano kSaya thAya che. (1) samyagdaSTi- viratithI rahita ane samyagdarzanathI yukta. (2) zrAvaka- samyagdarzana tathA aNuvratothI yukta. (3) virata- mahAvratone dhAraNa karanAra muni. (4) anaMtAnubaMdhiviyojaka- anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyono (vartamAnamAM) kSaya karanAra. (5) darzanamohakSapaka- darzanamohano (vartamAnamAM) kSaya karanAra. anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyo, samyakvamoha, mizramoha, mithyAtvamoha e sAta prakRtio darzanamoha che. (6) mohopazamaka- mohanI prakRtiono (vartamAnamAM) upazama karanAra. 1. ahIM sakAma nirjarA apekSita che. akAma nirjarA pahelA guNasthAne paNa hoya che. yogazAstramAM "sAmA minAM' ema kahIne sakAma nirjarA mukhyatayA sAdhuone hoya che ema jaNAvyuM che. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ao 9 sU0 48] zrItattvAthiidhagamasUtra 437 (7) upazAMtamoha- jeNe mohanI sarva (28) prakRtiono upazama karI dIdho che te. (8) mohalapaka- mohanI prakRtiono (vartamAnamAM) kSaya karanAra. (9) kSINamoha- jeNe mohanI saghaLI prakRtiono kSaya karI nAMkhyo che te. (10) jina-jemaNe cAra ghAtI karmono kSaya karI dIdho che te kevalI. (47) cAritranI taratamatAnI dRSTie nigraMthanA bhedopunA-vaLa-zani- nica-nAtA nisthA: . 1-48 . pulAka, bakuza, kuzIla, nigraMtha, snAtaka-e pAMca prakAranA nigraMtho-sAdhuo che. (1) pulAka- pulAka eTale niHsAra. garbhathI=sArathI rahita photarAM ke chAla jema niHsAra hoya che tema, je sAdhu jJAna, darzana ane cAritramAM aticAro lagADavAthI jJAna, darzana ane cAritranA sArathI rahita bane che te pulAka. pulAkanA be bheda che-(1) labdhipulAka, (2) sevApulAka. labdhipulAka aneka prakAranI labdhione dhAraNa kare che. te dhAre to labdhithI cakravartIne ane tenA saghaLA sainyane cUrNa karI zake che. te tapa ane zratanA prabhAvathI utpanna thayelI labdhiono niSkAraNa potAnI mahattA batAvavA tathA potAnI khyAti vadhAravA upayoga karavAthI saMyamanA sArathI rahita bane che. tenAmAM zraddhA pUrNa hoya che. cAritranA pariNAma paNa hoya che chatAM pramAdavaza banI labdhiono upayoga karI AtmAne cAritranA sArathI rahita kare che. sevApulAkanA pAMca bheda che. jJAnapulAka, darzana pulAka, cAritrapulAka, liMgapulAka ane sUkSmapulAka. (1) jJAnapulAka- kAle na bhaNe, avinayathI bhaNe, vidyAgurunuM bahumAna na kare, yogodahana karyA vinA bhaNe, sUtrano uccAra ane artha azuddha kare ItyAdi jJAnanA aticAro lagADe. (2) darzanapulAka- zaMkA AdithI darzanaguNamAM aticAro lagADe. (3) cAritrapulAka- (pAMca mahAvratorUpa) mUlaguNomAM ane (piDa vizuddhi AdirUpa) uttaraguNomAM aticAro lagADe. (4) liMgapulAka- niSkAraNa Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 zrItattvAdhigamasUtra [a0 9 sU048 zAstrokta liMgathI anya siMgane sAdhuveSane dhAraNa kare. (5) sUrmapulAkamanathI sUkSma aticAro lagADe. (2) bakuza bakuza eTale zabala=citravicitra. vizuddhi ane avizuddhithI jenuM cAritra citra-vicitra bane te bakuza. bakuza sAmAnyathI be prakAranA che. (1) zarIra bakuza, (2) upakaraNa bakuza. zarIra bakuza hAthapaga dhovA, zarIra uparathI mela utAravo, moDhuM dhovuM, dAMta sApha rAkhavA, vALa oLavA vagere prakAranI zarIranI vibhUSA tarapha lakSya rAkhe che. upakaraNa bakuza vibhUSA mATe daMDa, pAtra vagerene raMga, tela AdithI caLakatAM karavAM, kapaDAM UjaLAM rAkhavAM, sagavaDatA mATe adhika upakaraNo rAkhavA vagere tarapha lakSya rAkhe che. baMne prakAranA bakuzo kriyAmAM zithila hoya che. emanuM citta zarIra ane upakaraNanI vibhUSA tarapha hoya che. bAhya ADaMbara, mAna-sanmAna ane khyAti vagerenI kAmanAvALA hoya che. sukha ane ArAmanI icchAvALA hoya che. temano parivAra paNa dezacheda ke sarvachaMda prAyazcittane yogya hoya che. anya rIte paNa bakuzanA pAMca prakAra che-Abhoga, anAbhoga, saMvRtta, asaMvRtta ane sUkSma. (1) Abhoga- jANavA chatAM doSonuM sevana kare. (2) anAbhoga- ajANathI doSonuM sevana kare. (3) saMvRtta- anyanA dekhatAM doSonuM sevana kare. (4) asaMvRtta- koI na dekhe tema chUpI rIte doSonuM sevana kare. (5) sUkSma- thoDo pramAda kare. (3) kuzIla- kuzIla eTale ayogya AcaraNavALA. uttaraguNanA doSothI ke saMjavalana kaSAyanA udayathI jemanuM cAritra dUSita hoya te kuzIla nigraMtha. tenA be bheda che. (1) pratisevanA kuzIla (2) kaSAya kuzIla. (1) pratisevanA kuzIla- piMDavizuddhi, bhAvanA Adi uttaraguNomAM aticAranuM pratisevana kare, arthAt aticAro lagADe. (2) kaSAyakuzIla- saMjavalana kaSAyanA udayathI cAritrane dUSita kare te kaSAya kuzIla. tenA jJAnakuzIla, darzanakuzIla, cAritrakuzIla, liMgakuzIla, sUkSmakuzIla e pAMca bheda che. A pAMca prakAranA kuzIlanuM svarUpa pAMca prakAranA sevApulAkanI jema jANavuM. (4) nigraMtha- graMtha eTale gAMTha. gAMThathI rahita te nircatha. jenI mohanI gAMTha chedAI gaI che te nigraMtha. arthAt jenA mohano sarvathA kSaya Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 9 sU0 49] zrItattvAthiidhagamasUtra 439 ke upazama thaI gayo che te nigraMtha. mohano sarvathA kSaya 12mA guNasthAne ane upazama 11mA guNasthAne hoya che. AthI 12mA ane 11mA guNaThANe rahela kSapaka ane upazamaka nigraMtha che. (5) snAtaka-snAtaka eTale malane dUra karanAra. jeNe rAgAdi doSo rUpa maLane dUra karI nAkhyo che te snAtaka. snAtakanA be bheda che. (1) sayogI snAtaka ane (2) ayogI snAtaka. 13mAM guNaThANe rahela sayogI kevaLI sayogI snAtaka che. 14mA guNaThANe rahela ayogI kevalI ayogI snAtaka che. (48) pulAka Adi pAMca nigraMtho saMbaMdhI vizeSa vicAraNA saMyama-suta-pratisevanA-tIrtha- niyo -patisthAvinyata: sAdhyAH || 1-46 che. saMyama, kRta, pratisevanA, tIrtha, liMga, vezyA, upapAta, sthAna e ATha dvArothI nigraMtho saMbaMdhI vizeSa vicAraNA karavI joie. (1) saMyama- pAMca cAritramAMthI kone keTalAM cAritra hoya tenI vicAraNA. pulAka, bakuza ane pratisevanAkuzIla e traNane sAmAyika ane chepodasthApanIya saMyama hoya che. kaSAyakuzIlane parihAravizuddhi ane sUkSma saMparAya e be saMyama hoya che. nirgatha ane snAtakane yathAkhyAta cAritra hoya che. keTalAkanA mate kaSAyakuzIlane yathAkhyAta sivAya cAra saMyama hoya che. (2) zrata- kone keTaluM zrutajJAna hoya tenI vicAraNA. utkRSTathI pulAka, bakuza ane pratisevanAzIla e traNane saMpUrNa dazapUrvanuM, kaSAyakuzIla ane nigraMthane caudapUrvanuM zruta hoya che. jaghanyathI pulAkane AThapUrva saMpUrNa ane navamA pUrvanA trIjA AcAra vastu nAmanA prakaraNa sudhInuM, bakuza, kuzIla ane nigraMthane aSTapravacanamAtAnuM (pAMca samiti ane traNa guptinuM) zrata hoya che. snAtaka kevaLI hovAthI zrata rahita hoya che. (3) pratisevanA- koNa kevA doSonuM sevana kare tenI vicAraNA. pulAka rAjA AdinA baLAtkArathI ahiMsA Adi vratanuM khaMDana kare, paNa potAnI IcchAthI na kare. upakaraNa bakuzo vividha raMganA, vividha AkAranAM, bahumUlyavALA vastra-pAtra Adine meLavavAnA lakSyavALA hoya, jarUriyAtathI vadhAre upakaraNo rAkhe, upakaraNone vAraMvAra sAphasUpha karyA kare, sArAM Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 zrItattvAthiidhagamasUtra [80 9 sU0 49 managamatA upakaraNo maLe to AnaMda pAme, tevAM na maLe to kheda pAme. zarIra bakuzo zarIrane sAphasUpha karavA tarapha lakSya rAkhe. uttaraguNomAM aticAro lagADe, paNa mUlaguNomAM virAdhanA na kare. kaSAyakuzIla, nigraMtha ane snAtakamAM pratisevanAno abhAva che. (4) tIrtha- tIrthamAM ja hoya ke atIrthamAM paNa hoya tenI vicAraNA. jyAre tIrthakara caturvidha saMghanI sthApanA kare tyArathI tIrthanI zarUAta thAya che ane jyAM sudhI caturvidha saMgha vidyamAna hoya tyAM sudhI tIrtha rahe che. eTale caturvidha saMghanI sthApanA pahelAM ane caturvidha saMghano viccheda thayA pachI atIrtha=tIrthano abhAva hoya che. sarva prakAranA nircatho sarva tIrthakaronA tIrthomAM hoya che. matAMtara-pulAka, bakuza ane pratisevanAkuzIla tIrthamAM ja hoya, kaSAyakuzIla, nigraMtha ane snAtaka tIrthamAM paNa hoya ane atIrthamAM paNa hoya. kAraNa ke marudevI mAtA vagere atIrthamAM thayA che. (5) liMga- liMga eTale nigraMthanuM cihna. dravya ane bhAva ema be prakAre liMga che. rajoharaNa, muhapatti vagere dravyaliMga ane jJAna-darzana-cAritra bhAvaliMga che. pAMca prakAranA nigraMthone bhAvaliMga avazya hoya che. dravyaliMga hoya ke na paNa hoya. marudevI mAtA vagerene dravyaliMgano abhAva hato. (6) lezyA- kone kaI legyA hoya tenI vicAraNA. pulAkane tathA parihAravizuddhi cAritravALA kaSAyakuzIlane traNa zubha lezyA hoya che. bakuza tathA pratisevanAkuzIlane cha vezyA hoya che. sUkSmasaMparAya saMyamavALA kaSAyakuzIla, nirgatha ane sayogI snAtaka e traNane zukla lezyA hoya che. ayogI snAtakane vezyAno abhAva hoya che. (7) upapAta mRtyu pAmIne koNa kyAM utpanna thAya tenI vicAraNA. pulAka sahastrAra (AThamA) devalokamAM utkRSTa sthitivALA devomAM utpanna thAya che. bakuza ane pratisevanAkuzIla anukrame 21 ane 22 sAgaropamanI sthitivALA 11-12mA devalokanA sthAnomAM utpanna thAya che. kaSAyakuzIla ane nigraMtha sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thAya che. jaghanyathI sarva saudharma devalokamAM be thI nava palyopama sudhInI sthitivALA devomAM utpanna thAya che. snAtaka mokSa pAme che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 ao 9 sU049] zrItavAthadhigamasUtra (8) sthAna- sthAna eTale AtmAnA saMkleza-vizuddhinA paryAyonI taratamatA. pAMca prakAranA saMyamIo jayAM sudhI kamathI sarvathA mukta na bane tyAM sudhI darekanA AtmAmAM anya anya saMyamInI apekSAe vizuddhinI taratamatA avazya rahevAnI. kAraNa ke AtmavizuddhimAM kaSAyono hrAsa kAraNa che. jema jema kaSAyono hrAsa adhika tema tema vizuddhi adhika ane saMkleza nyUna. tathA jema jema kaSAyono hrAsa nyUna tema tema vizuddhi nyUna ane saMkleza adhika. dareka saMyamInA AtmAmAM kaSAyono hrAsa samAna hoto nathI. nigraMtha ane snAtakamAM kaSAyono abhAva hovAthI niSkaSAyatva (kaSAyanA abhAva) rUpa vizuddhi samAna hovA chatAM yoganI taratamatAthI AtmavizuddhimAM taratamatA rahe che. 13mAM guNasthAne yogano vyApAra hoya che. caudamAM guNaThANe yogano sarvathA abhAva hoya che. pAMca prakAranA saMyamIomAM ukta saMyamasthAno nIce mujaba che. prAraMbhanA sarva jaghanya saMyamasthAno pulAka ane kuzIlane hoya che. te baMne ekI sAthe asaMkhya saMyamasthAno sudhI jAya che. bAda pulAka aTakI jAya che. jayAre kaSAyakuzIla punaH asaMkhya saMyamasthAno sudhI jAya che. tyAra bAda kaSAyakuzIla, pratisevanAkuzIla ane bakuza e traNe asaMkhya saMyamasthAno sudhI jAya che. bAda bakuza aTakI jAya che, paNa pratisevanAkuzIla ane kaSAyakuzIla tyAMthI asaMkhya saMyamasthAno sudhI jAya che. tyAM pratisevanAkuzIla aTakI jAya che, ane kaSAyakazIla tyAMthI paNa asaMkhya saMyamasthAno sudhI jaine pachI aTake che. tyArabAda akaSAya (kaSAyano abhAva) saMyamasthAno Ave che. te nigraMthane hoya che. nirgatha asaMkhya akaSAya saMyamasthAno sudhI jaIne aTake che, tyAra pachI eka ja saMyamasthAnaka bAkI rahe che. snAtaka e aMtima eka saMyamasthAnane prApta karI mokSa pAme che. A saMyamasthAnomAM pUrva pUrvanA saMyamasthAnathI pachI pachInA saMyamasthAnamAM saMyamalabdhi=vizuddhi anaMta guNI hoya che. prazna- saMvara ane nirjarA e be judAM (svataMtra) tattvo hovAthI e benuM nirUpaNa svataMtra (alaga alaga) adhyAyamAM na karatAM eka ja adhyAyamAM kema karyuM? Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 zrItattvAdhigamasUtra [a0 9 sU0 49 uttara- prAyaH saMvaranA kAraNothI nirjarA paNa thAya che. arthAt je je saMvaranA kAraNo che te te nirjarAnAM paNa kAraNo che. ethI jema jema saMvara adhika tema tema nirjarA paNa vadhAre. A hakIkatane jaNAvavA ahIM saMvara ane nirjarAnuM nirUpaNa eka ja adhyAyamAM karavAmAM AvyuM che. yadyapi ahIM nirjarAnA kAraNa tarIke tapa jaNAvela che, paNa te mukhyatAnI daSTie ke cUladaSTie che. sUkSma rIte vicAra karavAmAM Ave to saMvaranA kAraNothI (gupti, samiti AdithI) paNa nirjarA thAya che. saMvaranA kAraNo gupti Adi cAritra svarUpa che. cAritra saMyama ane tapa ema ubhaya svarUpa che. AthI ja "cana-jJAna-caritraji mokSamA' e sUtramAM tapano nirdeza nathI. saMyamathI saMvara thAya che ane tapathI nirjarA thAya che. tapa cAritrano ja eka vibhAga ke cAritra svarUpa hovA chatAM sAmAnya buddhivALA jIvo saMvara ane nirjarAnAM kAraNone jaladI ane sahelAIthI samajI zake e mATe tapano alaga nirdeza karavAmAM Avyo hoya ema saMbhavita che. jainazAsanamAM prasiddha arihaMta Adi navapadomAM tapapadane cAritrapadathI alaga gaNavAmAM AvyuM che. (49). 1. juo rAjavArtika a.10, sU. 1 2. juo vizeSAvazyaka gA.1174 ane tenI TIkA. 3. juo hAribhadrIya aSTakamAM pratyAkhyAna aSTaka. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra dazamo adhyAya nirjarAthI karmano kSaya thAya che, paNa AThe karmono ekIsAthe kSaya thato nathI. prathama cAra ghAtI karmono kSaya thAya che. pachI zeSa cAra aghAtI karmono kSaya thAya che. AthI ahIM cAra ghAtI karmonA kSayathI AtmAmAM kayo guNa pragaTa thAya che te jaNAve che. mohakSayAd jJAna- darzanAvaraNA-'ntarAyakSayAcca kevalam // 101 // mohanIya, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAya e cAra karmonA kSayathI kevaLajJAna' pragaTa thAya che. yadyapi cAra karmanA kSayathI AtmAmAM cAra guNa utpanna thAya che, paNa ATha karmomAM jJAnAvaraNa karma paheluM hovAthI ane jJAna AtmAnuM lakSaNa hovAthI ahIM jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI utpanna thatA guNano nirdeza karyo che. A cAra karmonA kSayamAM prathama mohanIya karmano kSaya thAya che. aMtarmuhUrta pachI jJAnAvaraNa Adi traNe karmono ekI sAthe kSaya thAya che. AthI ja sUtramAM 'mokSayAt' ema mohakSayano alaga nirdeza karyo che. ATha karmomAM jJAnAvaraNa Adi cAra ghAtI karmo mukhya che. AthI e cArano kSaya thayA pachI ja aghAtI karmono kSaya thai zake. cAra ghAtI karmomAM paNa mohanIya karma pradhAna che. AthI mohanIya karmano kSaya thayA pachI ja anya traNano kSaya thai zake che. (1) mohanIya Adi karmonA kSayamAM hetu-- vahetvamAva-ninAbhyAm // 20-2 // baMdhahetunA abhAvathI, arthAt saMvarathI ane nirjarAthI mohanIya Adi karmono kSaya thAya che. a0 10 sU0 1-2 . 443 karma e roga che. roga dUra karavA be kAraNo jarUrI che. (1) roganA hetuono tyAga (pathya pAlanAdi). jethI roga vRddhi pAmato aTakI jAya. (2) thayela roganA nAza mATe auSadhinuM sevana. tema ahIM karmarUpa rogane dUra karavA tenA hetu mithyAtvAdinA tyAga (saMvaranuM sevana) rUpa pathyapAlana 1. kevaLajJAnanA svarUpanuM varNana prathama adhyAyamAM AvI gayuM che. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 zrItattvAthiidhagamasUtra (a) 10 sU0 3-4 ane baMdhAyela karmarUpa rogane dUra karavA nirjarArUpa auSadhanuM sevana anivArya che. saMvara ane nirjarAthI prathama cAra karmono kSaya thAya che, bAda anya cAra karmono kSaya thAya che. (2) mokSanI vyAkhyA zarmakSayo mokSa: me 20-3 + sarva karmono kSaya e mokSa che. mokSa thatAM janma-maraNa Adi duHkhono viccheda thAya che. jema bIja baLI javAthI temAMthI aMkuranI utpatti thatI nathI, tema karmarUpa bIja baLI javAthI janmAdirUpa aMkuranI utpatti thatI nathI. (3) pAMca prakAranA bhAvomAMthI kayA bhAvono abhAva thatAM mokSa thAya teno nirdeza. aupazamikAdi-bhavyatvAbhAvAccAnyatra vanasarvi -jJAna-va-siddhaccaH me 20-8 kevaLa (kSAyika) samyakatva, kevaLajJAna, kevaLadarzana ane siddhatva vinA aupazamika Adi bhAvonA tathA bhavyatvanA abhAvathI mokSa thAya che. sarva karmonA kSayathI mokSa thato hovAthI sarva karmono abhAva mokSanuM kAraNa che. sarva karmono kSaya thatAM jIvanA aupazamika vagere bhAvono paNa abhAva thAya che. AthI aupazamikAdi bhAvono abhAva paNa mokSamAM kAraNa che. saghaLAM karmono kSaya thatAM aupazamika, kSAyopathamika, audayika e traNa bhAvono sarvathA abhAva thAya che. kAraNa ke e traNa bhAvo karmajanya che. pAriNAmika bhAvamAM bhavyatvano abhAva thAya che, paNa anya jIvavAdi rahe che. kSAyikabhAvano abhAva thato nathI. kAraNa ke samyakatva, kevaLajJAna, kevaLadarzana, siddhatva vagere kSAyika bhAvo rahe che. sUtramAM bhavyatva zabdano ullekha karyA vinA Adi zabdathI bhavyatvarUpa pAriNAmika bhAvano nirdeza karI zakAto hovA chatAM, pariNAmika bhAvamAM kevaLa bhavyatvabhAvanI nivRtti thAya che, zeSa jIvavAdi bhAvonI nivRtti thatI nathI, ema jaNAvavA sUtramAM bhavyatva zabdano alaga ullekha karyo che. (4). 1. pAMca bhAvonuM svarUpa bIjA adhyAyanA prAraMbhamAM AvI gayuM che. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 a0 10 sU0 5 zrItattvAthiidhagamasUtra sarva karmono kSaya thatAM AtmAnuM UrdhvagamanatdnntrmuurdhvN gacchatyAlokAntAd // 10-5 // saghaLAM karmono kSaya thatAM AtmA upara lokAMta sudhI jAya che. je samaye saghaLAM karmono kSaya thAya che e ja samaye dehano viyoga, Urdhvagamana karavA mATe gati ane lokAnta gamana paNa thAya che. arthAt sarvakarmakSaya, dehaviyoga, Urdhvagati, lokAntagamana e cAreya eka ja samayamAM thAya che. siddhonI avagAhanA lokanA uparanA aMtima eka gAunA aMtima chaThThA bhAgamAM 333-3 dhanuSya jeTalA bhAgamAM siddho vase che. arthAt lokAkAzanI chellI pratara zreNIthI 333-3 dhanuSya pramANa bhAga sudhImAM siddha jIvo vase che. dareka siddha bhagavaMtanA mastakano aMtima pradeza lokAkAzanA aMtima pradezane sparzIne rahe che. kAraNa ke karmakSaya thatAMnI sAthe ja jIva jayAM hoya tyAMthI ja sIdhI Urdhvagati kare che. paNa alokAkAzamAM gatimAM sahAyaka dharmAstikAyano abhAva hovAthI lokAkAzano aMtima pradeza AvatAM aTakI jAya che. siddhonI avagAhanA potAnA pUrvanA zarIranA 3 bhAganI rahe che. kAraNa ke zarIramAM 3 bhAga jeTalA polANamAM vAyu bharAyelo che. yoganirodhathatAM vAyunIkaLI javAthI 3 bhAgano saMkoca thaI jAya che. AthI zarIrano bhAga rahe che. vadhAremAM vadhAre 500 dhanuSyanI kAyAvALA jIvo mokSe jaI zake che. 500 dhanuSyanI kAyAno 3 bhAga 333-3 dhanuSya (=333 dhanuSya ane 32 AMgaLa) thAya che. eTale AkAzanA uparanA aMtima pradezathI nIcenA 333-3 bhAga sudhImAM siddha jIvo rahe che. Ama eka gAuno chaThTho bhAga ane utkRSTa avagAhanavALA zarIrano 3 bhAga (333-3 dhanuSya) A baMne samAna thAya che. Ama lokAkAzanA sauthI uparanA 333-3 dhanuSya pramANa kSetrane lokAgra ke siddhikSetra kahevAmAM Ave che. 1. 24 AMgaLano 1 hAtha. 4 hAthano eka dhanuSya. 2000 dhanuSano eka gAu. 4 gAuno 1 yojana. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 zrItattvAdhigamasUtra bi0 10 sU05 siddhazilAnuM ane siddhikSetranuM pramANa lokAkAzanA uparanA cheDAthI nIce eka yojana bAda ane sarvArtha siddha vimAnathI bAra yojana UMce siddhazIlA (ke ISaprabhArA) nAmanI pRthvI AvelI che. jema ratnaprabhA vagere sAta pRthvIo AvelI che, tema siddhazilA paNa AThamI pRthvI che. A pRthvI sphaTika jevI sapheda che. uparanA bhAgamAM sapATa che. katharoTa jevI goLa che. teno vikhaMbha (=laMbAI-pahoLAI) 45 lAkha yojana che. te barobara madhyanA bhAgamAM ATha yojana jADI che. madhya bhAga pachI badhI bAju tenI jADAI kramazaH ghaTatI jAya che. AthI te cheDAnA bhAgamAM mAkhInA pAMkha karatAM paNa pAtaLI che. AthI eno AkAra bIjanA caMdra samAna che. siddhazilAnA uparanA bhAgathI siddha jIvonA nIcenA aMtima bhAga sudhImAM 3 gAu thAya che. eTale siddha jIvo ane siddhazilA vacce 3} gAunuM aMtara che. Ano artha e thayo ke siddhazilA pachI 3 gAu (=3 gAuM, 1666 dhanuSya, 2 hAtha ane 16 AMgaLa) upara jatAM siddha jIvo Ave che. aDhI dvIpamAM ja jIvo mokSa pAme che. aDhI dvIpano vikhaMbha45 lAkha yojana pramANa che. 45 lAkha yojanathI bahAra siddhimAM janAra koI ja na hovAthI siddha jIvo upara 45 lAkha yojana pramANa bhAgamAM ja hoya che. siddhazilAno vikhaMbha paNa 45 lAkha yojana che. AthI jeTalA bhAgamAM siddhazilA che teTalA ja bhAgamAM siddhazilAthI 3} gAu upara siddha jIvo che. jyotimAM jyotinuM milana jIva je sthAnamAM sarva karmono kSaya kare che te ja sthAnathI sIdho upara jAya che. eka ja sthAnethI anaMtA jIvo mokSamAM gayA che. eTale mokSamAM jyAM eka siddha paramAtmA che tyAM ja anaMtA siddha paramAtmAo che. koI ekAda sthAnethI anaMtA jIvo mokSamAM gayA che evuM nathI. saghaLI jagyAethI anaMta jIvo mokSamAM gayA che. 45 lAkha yojana pramANa aDhIdvIpano tasu jeTalo paNa koI bhAga evo nathI ke jayAMthI anaMtA jIvo mokSamAM na gayA hoya. AthI siddha jIvonA 45 lAkha yojana bhAgamAM eka eka pradezamAM anaMtA siddha bhagavaMto birAjamAna che. chatAM jarA paNa saMkaDAmaNa thatI nathI. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) 10 sU0 6] zrItattvArthAdhigamasUtra 447 kAraNa ke siddho arUpI che. siddho arUpI hovAthI jyotimAM jayoti maLI jAya te rIte ekabIjAmAM maLI jAya che. (5) sarva karmakSaya thatAM AtmAnI UrdhvagatinuM kAraNapuurvpryogaad, asaGgatvAd, bandhavicchedAt, tathAgatipariNAmAcca tadgatiH // 10-6 // pUrvaprayoga, asaMga, baMdhaviccheda, tathAgatipariNAma e cAra hetuothI AtmA sarvakarmakSaya thatAM Urdhva gati kare che. ahIM traNa prazno UThe che. (1) sarva karmakSaya thatAM AtmAnI gati Urdhva ja kema thAya che? tirthI(vAMkI) ke adho(=nIce) kema thatI nathI? (2) saMsArI AtmAnI gati Urdhva, adho ane tirjI ema traNa prakAranI kema thAya che? (3) AtmAne gati karavAmAM yoga sahAyaka che. yoga vinA AtmA gati karI zakato nathI. sarvakarmakSaya thatAM AtmA yoga rahita hovAthI gati kema karI zake? A traNe praznonA uttaro A sUtramAM ApavAmAM AvyA che. temAM prathama praznano uttara tathA tiriNAma e zabdathI ApavAmAM Avyo che. bIjA praznano uttara sattA vanyavikAra e be zabdothI ApavAmAM Avyo che. trIjA praznano uttara pUrvajo e zabdathI ApavAmAM Avyo che. e uttaro A pramANe che. prathama praznano uttara- pAMca dravyomAM jIva ane pudgala e be dravyono gati karavAno svabhAva che. temAM pudgalano Urdhva, adho ane tirthI ema traNe tarapha gati karavAno svabhAva che. jema ke-dIpakajayoti, agni Adino Urdhvagati karavAno svabhAva che. pavanano tirthI gati karavAno svabhAva che. paththara Adino adhogati karavAno svabhAva che. paNa AtmAno kevaLa Urdhvagati karavAno svabhAva che. Urdhvagati karavAnA svabhAvathI AtmA sarva karmakSaya thatAM Urdhva gati kare che. bIjA praznano uttara jo AtmAno kevaLa Urdhvagati karavAno svabhAva che to saMsArI AtmA Urdhva Adi traNeya prakAranI gati kema kare che? e prazna vidvAnonA magajamAM upasthita thAya e sahaja che. AnuM samAdhAna e che ke saMsArI AtmAne karmono saMga che, karmonuM baMdhana che. AthI tene potAnA karma pramANe gati karavI paDe che. saMga (baMdhana) dUra thatAM AtmA sIdhI Urdhva gati Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 zrItattvAdhigamasUtra [a0 10 sU0 7 ja kare che. sUkA tuMbaDAno svabhAva jaLamAM DUbavAno na hovA chatAM tene mATIno lepa lagADIne jalamAM nAkhavAmAM Ave to te jaLamAM DUbI jAya che. thoDIvAra pachI pANIthI mATIno lepa dhovAi jatAM te tuMbaDuM jaLanI upara AvI jAya che. tema prastutamAM saMsArI jIvane karmarUpa mATIno lepa hovAthI te saMsArarUpa pANImAM DUbI gayela che, e lepano saMga dUra thatAM saMsArarUpa pANImAMthI bahAra nIkaLI lokAMte AvIne rahe che. prastuta praznanuM bIjI rIte samAdhAna A pramANe che--eraMDAnuM phaLa pAkatAM tenI uparanuM paDa sukAi javAthI phATI jAya che ane tenA be bhAga thai jAya che. AthI temAM rahela bIja ekadama u52 UchaLe che. jyAM sudhI paDanA be bhAga na thAya tyAM sudhI bIja e paDamAM ja rahe che. kAraNa ke tene paDanuM baMdhana che. tema saMsArI jIvane karmanuM baMdhana che. karmanA baMdhanano viyoga thatAM jIva eraMDAnA bIjanI jema Urdhvagati kare che. trIjA praznano uttara sarvakarmakSaya thatAM yogano abhAva hovA chatAM yoganirodhanI pahelAnA yoganA-prayoganA saMskAro rahelA hovAthI temanI sahAyathI AtmA Urdhvagati kare che. jema kuMbhAra cAkaDAne hAthanI preraNAthI gatimAna karIne hAtha lai le che chatAM preraNAnA saMskArothI cakranI gati thayA kare che, tema ahIM vartamAnamAM yogano abhAva hovA chatAM pUrvanA yoganAprayoganA saMskArothI jIva Urdhvagati kare che. UrdhvagatithI AtmA lokAMte jaine aTake che. kAraNa ke AgaLa alokamAM gatisahAyaka dharmAstikAya nathI. jema jaLamAM DUbelA tuMbaDAmAMthI mATIno lepa dhovAi jatAM tuMbaDuM jaLanI upara AvIne aTake che. upagrAhaka jaLanA abhAve jaLanA uparanA bhAgathI adhika upara jai zakatuM nathI, tema alokamAM gatisahAyaka dharmAstikAya na hovAthI jIva lokAMte AvIne aTake che. (6) na siddhajIvo saMbaMdhI vizeSa vicAraNAnAM dvAro- kSetra-jAta-pati-pti-tIrthaM-cAritra-pratye buddhavodhitajJAnA-vAhanA-Dara-saMdhyA-5vakrutvata: sAdhyAH // 20-7 || kSetra, kALa, gati, liMga, tIrtha, cAritra, pratyeka-buddhabodhita, jJAna, avagAhanA, aMtara, saMkhyA, alpa-bahutva, e bAra dhArothI siddha jIvonI vizeSa vicAraNA karavI joie. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a0 10 sU0 7] zrItattvArthAdhigamasUtra 449 ahIM bhASyamAM dareka dvAranI vicAraNA vartamAna ane bhUta e be kALanI dRSTithI karavAmAM AvI che. (1) kSetra-- kayA kayA kSetramAM siddha thAya tenI vicAraNA. vartamAnakALanI dRSTie jIva siddhikSetramAM (lokArno) siddha thAya che. bhUtakALane AzrayIne janma ane saMha2Na e be dRSTie vicAraNA thai zake che. (1) janmathI- paMdara karmabhUmimAM janmelA jIvo siddha thAya che. (2) saMharaNathI- aDhI dvIpa pramANa kSetramAM siddha thAya che. saMharaNa eTale jIvane eka sthAnathI lai bIjA sthAne mUkavo. dezavirati ane pramattasaMyatanuM saMharaNa thAya che. koinA mate avirata samyagdaSTinuM paNa saMharaNa thAya che. sAdhvI, avedI, parihAravizuddhi saMyata, pulAka, caudapUrvadhara, AhA2ka zarIrI ane apramatta saMyata e sAtanuM saMharaNa thatuM ja nathI. (2) kALa- kayA kALe siddha thAya enI vicAraNA. vartamAnakALanI dRSTie akALe siddha thAya che. kAraNa ke vartamAnakALanI dRSTie jIva siddhakSetramAM siddha thAya che. tyAM kALa nathI. bhUtakALane AzrayIne pUrva mujaba janma ane saMharaNa e be daSTie vicAraNA thai zake che. janmathI avasarpiNI, utsarpiNI ane avasarpiNI-utsarpiNI rahita e traNeya kALamAM janmelA siddha thai zake che. A sAmAnyathI vicAra thayo. vizeSa vicAra karatAM avasarpiNImAM trIjA ArAnA saMkhyAtA varSo bAkI hoya tyAre janmela ane cothA ArAmAM janmela jIva siddha thAya che. eTale pahelA ane bIjA ArAmAM, trIjA ArAnA aMtima saMkhyAtA varSa sivAyanA kALamAM tathA pAMcamA ane chaThThA ArAmAM janmelA jIvo siddha thatA nathI. cothA ArAmAM janmelA pAMcamA ArAmAM siddha thai zake che, paNa pAMcamA ArAmAM janmelA pAMcamA ArAmAM siddha na ja thai zake. utsarpiNImAM bIjA, trIjA ane cothA ArAmAM janmela jIva siddha thAya che. saMharaNathI sarvakALamAM siddha thAya che. 1. avasarpiNImAM trIjA ane cothA ArAnA 89 pakhavADiyA bAkI rahe tyAre anukrame pahelA ane chellA tIrthaMkara nirvANa pAme che. utsarpiNImAM trIjA ane cothA ArAnA 89 pakhavADiyA vyatIta thAya tyAre anukrame pahelA ane chellA tIrthaMkara janme che. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 zrItattvAdhigamasUtra [a0 10 sU0 7. (3) gati- kaI gatimAMthI siddha thAya tenI vicAraNA. vartamAna kALanI dRSTie siddhigatimAM siddha thAya. bhUtakALane AzrayIne anaMtaragati ane paraMparagati ema be rIte vicAra thaI zake che. anaMtaragatinI daSTie manuSyagatimAMthI ja siddha thAya che. paraMparAgatie cAreya gatimAMthI siddha thAya che. arthAta narakAdi game te gatimAMthI manuSyagatimAM AvIne siddha thaI zake che. (4) liMga- puruSa Adi kayA kayA liMge siddha thAya tenI vicAraNA. strI, puruSa ane napuMsaka e traNa liMga che. vartamAnakALanI daSTie liMga rahita jIva siddha thAya che. bhUtakALane AzrayIne anaMtaraliMga ane paraMparaliMga ema be rIte vicAraNA thaI zake che. A baMne prakAranA liMganI daSTie traNe liMgathI siddha thAya che. arthAt pUrvabhavamAM game te liMgavALo jIva vartamAna bhavamAM game te liMge siddha thaI zake che. athavA dravyaliMga ane bhAvaliMga e be liMganI daSTie A kAranI vicAraNA thaI zake. dravyaliMganA traNa bheda che. (1) svaliMga- rajoharaNa, muhapatti vagere. (2) anyaliMgaparivrAjaka Adino veSa. (3) gRhasthaliMga- gRhasthano veSa. jJAna, darzana, cAritra bhAvaliga che. vartamAnakALanI dRSTie dravyaliMga rahita jJAna, darzana, cAritra rU5 bhAvaliMgathI siddha thAya che. bhUtakALanI dRSTie bhAvaliMgane AzrayIne (jJAna-darzana-cAritra rU5) svalige siddha thAya che ane dravyaliMgane AzrayIne svaliMga Adi traNe liMge siddha thAya che. (5) tIrtha- tIrthamAM ja siddha thAya ke atIrthamAM paNa siddha thAya tenI vicAraNA. tIrthamAM paNa siddha thAya ane atIrthamAM paNa siddha thAya che. marudevI mAtA vagere atIrthasiddha che. (6) cAritra- kayA cAritramAM siddha thAya tenI vicAraNA. vartamAna kALanI dRSTie jIva nIcAritrI noacAritrI rUpe siddha thAya che. kAraNa ke mokSamAM pAMca cAritramAMthI koI cAritra hotuM nathI. tyAre sarvathA cAritrano abhAva che ema paNa na kahI zakAya. bhUtakALanI dRSTie anaMtaracAritra ane paraMparacAritra e be rIte vicAraNA thaI zake che. anaMtara cAritranI apekSAe yathAkhyAta cAritramAM siddha thAya che. paraMparA cAritranI apekSAe sAmAyika, sUkSmasamparAya, yathAvAta e traNa athavA chedopasthApanIya, sUkSmasaMparAya, Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 a0 10 sU07] zrItattvAdhigamasUtra yathAkhyAta e traNa, athavA sAmAyika, chedopasthApanIya, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta e cAra, athavA chedopasthApanIya, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta e cAra, athavA sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta e pAMca cAritromAM siddha thaI zake che. (7) pratyeka buddhabodhita- koNa svayaM bodha pAmIne siddha thAya ane koNa bIjAthI bodha pAmIne siddha thAya tenI vicAraNA. koI svayaMbuddha rUpe, arthAt anyanA upadeza vinA tevA koI nimittathI svayaM bodha pAmIne siddha thAya che. koI buddhabodhita rUpe, arthAt bIjAnA upadezathI bodha pAmIne siddha thAya che. tIrthakaro tathA pratyekabuddho svayaMbuddha hoya che. bIjA jIvo buddhabodhita hoya che. (8) jJAna- kayA jJAnathI siddha thAya tenI vicAraNA. vartamAna kALanI dRSTie kevaLajJAnathI siddha thAya che. bhUtakALanI dRSTie mati-zruta e be jJAnathI, athavA mati, zrata, avadhi e traNa jJAnathI athavA mati, zrata, avadhi, mana:paryava e cAra jJAnathI siddha thAya che. arthAta kevaLajJAna pAmatAM pahelAM te te jJAna hoI zake che. (9) avagAhanA- keTalI avagAhanAvALA jIvo siddha thAya tenI vicAraNA. avagAhanA eTale Atmapradezone rahevAnI jagyA, arthAt zarIranuM pramANa-UMcAI. utkRSTathI 500 thI 500 dhanuSyanI kAyAvALA jIvo siddha thaI zake che. jaghanyathI 2 thI 9 aMgula nyUna be hAthanI kAyAvALA jIvo siddha thaI zake che. vartamAnakALanI dRSTie potAnI kAyAnA 2/3 bhAganI avagAhanAmAM siddha thAya che. bhUtakALanI daSTie potapotAnI kAyAnI avagAhanAmAM siddha thAya che. (10) aMtara- satata pratyeka samaye siddha thAya ke aMtara paDe ? aMtara paDe to keTaluM aMtara paDe tenI vicAraNA. jIvo anaMtara(=satata) siddha thAya che, ane aMtarathI paNa siddha thAya che. eTale ke keTalIka vakhata satata aneka samaya sudhI siddha thayA kare che. A pramANe satata siddha thayA kare to jaghanyathI be samaya sudhI ane utkRSTathI ATha samaya sudhI siddha thAya che. arthAt pahelA samaye koI jIva siddha thAya, pachI turata bIjA samaye koI jIva siddha thAya, pachI trIjA samaye koI jIva siddha thAya, Ama satata pratyeka samaye siddha thAya Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 2 zrItavAthiidhagamasUtra [0 10 sU07 to vadhAremAM vadhAre AThamA samaya sudhI siddha thAya. navamA samaye aMtara paDI jAya. satata ATha samaya sudhI siddha thayA pachI navamA samaye koI paNa kSetramAMthI koI paNa jIva mokSamAM na jAya. A aMtara jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha mAsa paDe che. arthAt koI eka samaye koI paNa jIva mokSe na jAya, bIjA samaye paNa koI paNa jIva mokSe na jAya, trIjA samaye paNa koI paNa jIva mokSe na jAya, ema satata cha mAsa sudhI koI paNa jIva mokSe na jAya. cha mahinA pachI avazya koI jIva siddha thAya. (11) saMkhyA-eka samayamAM ekIsAthe keTalA siddha thAya tenI vicAraNA. eka samayamAM jaghanyathI eka ane utkRSTathI 108 jIvo siddha thAya che. satata keTalA samaya sudhI keTalA jIvo mokSe jAya 8 samaya 1 thI 32 7 samaya 33 thI 48 6 samaya 49 thI 60 5 samaya 61 thI 72 4 samaya 73 thI 84 3 samaya 85 thI 96 2 samaya 97 thI 102 1 samaya 103 thI 108 (12) alpabadutva- kSetra Adi 11 dvArone AzrayIne kayA dvAramAM kayA dvArathI vadhAre ke ochA siddha thAya tenI vicAraNA. dA.ta. kSetradvAramAM saMkaraNasiddhothI janmasiddho saMkhyAtaguNA che. kALadvAramAM utsarpiNI kALa siddhothI avasarpiNI kALa siddho vizeSAdhika che. avasarpiNI kALa siddhothI anutsarpiNI-anavasarpiNI kALa siddho saMkhyAtaguNA che. A pramANe bIjA gati Adi kAromAM paNa alpa-bahutvano vicAra thaI zake. vizeSa jijJAsuoe mULagraMthanI TIkA joi levI. (7) Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAthiidhagamasUtra 453 antimopadezaH evaM tattvaparijJAnAd, viraktasyAtmano bhRzam / nirAstravatvAcchinnAyAM, navAyAM karmasantatau // 1 // pUjitaM kSapayato, yathoktaiH kSayahetubhiH / saMsArabIjaM kAtnye na, mohanIyaM prahIyate // 2 // tato'ntarAyajJAnana-darzanajAnyanantaram / prahIyate'sya yugapat, trINi karmANyazeSataH // 3 // garbhasUcyAM vinaSTAyAM, yathA tAlo vinazyati / tathA karmakSayaM yAti, mohanIye kSayaMgate // 4 // tataH kSINacatuSkarmA, prApto'thAkhyAtasaMyamam / vahivananirmam:, tAta: paramezvaraH || zeSakarmaphalApekSaH, zuddho buddho nirAmayaH / sarvajJaH sarvala ra, nino bhavati ziva che 6 . (1-2) A pramANe tattvone sArI rIte jANavAthI sarvathA virakta banelo jIva Asavono sarvathA nirodha karIne navA karmo bAMdhato nathI, ane pUrve bAMdhelA kamane zAstrokta karmakSayanAM kAraNothI khapAvI nAkhe che, AthI saMsAranuM bIja mohanIyakarma sarvathA nAza pAme che. (3) tyAra bAda tarata ja (aMtamuhUrta pachI) jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e traNa karmo ekI sAthe sarvathA nAza pAme che. (4) jema garbhasUcino=madhyamAM rahelA taMtuno nAza thatAM saMpUrNa tADavRkSa nAza pAme che tema, mohanIyakarmano kSaya thatAM zeSa saghaLAM karmono kSaya thAya che. (5-6) tyAra bAda cAra ghAtakarmothI rahita yathAkhyAta saMyamane pAmelA ane bIjarUpa mohanIyAdi karmanA baMdhanathI mukta te mahAtmA snAtaka (=aMtarmala dUra karavAthI snAna karela) ane paramezvara (kevaLajJAnarUpa RddhiaizvaryavALA) bane che, A avasthAmAM te mahAtmA zeSa cAra aghAtI karmonA udayavALA hoya che, te chatAM, (mohAdi mela dUra thavAthI) zuddha, (kevaLajJAnI hovAthI) buddha, (bAhya atyaMtara saghaLAM roganAM kAraNo dUra thavAthI) nirAmaya, sarvajJa, sarvadarzI, jina ane kevaLI bane che. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 zrItattvAthiidhagamasUtra kRtsnakarmakSayAdUrdhvaM, nirvANamadhigacchati / yathA dagdhendhano vahni-nirupAdAnasantatiH // 7 // dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe, nArohati bhavAGkuraH // 8 // tadanantaramevordhva-mAlokAntAt sa gacchati / pUrvaprayo -vIvoavaiH | 2 | kulAlacakre dolAyA-miSau cApi yatheSyate / pUrvaprayogAt varSeda, tathA siddhapatiH mRtA | 20 | mallepasaGgavinirmokSAd, yathA dRSTApsvalAbunaH / karmasaGgavinirmokSAt, tathA siddhagatiH smRtA // 11 // (7) nAMkhelAM saghaLAM kASTho baLI javAthI kAithI rahita banelA agninI jema saghaLAM karmono kSaya thavAthI saMsAranAM mULa kAraNonI paraMparAthI rahita banelA te mahAtmA upara (siddhakSetramAM) nirvANa=mokSa pAme che. (8) jema bIja sarvathA baLI jatAM temAMthI aMkura utpanna thato nathI, tema karmarUpa bIja sarvathA baLI gayA bAda pharIthI bhavarUpa aMkuranI utpatti thatI nathI. (9) saghaLAM karmono kSaya thayA bAda turata ja te mahAtmA lokAMta sudhI UMce jAya che. (1) pUrva prayoga (2) asaMga (3) baMdha cheda (4) Urdhva gaurava e cAra UMce javAnAM kAraNo che. pUrvaprayoga (10) preraNA vinA paNa pUrvaprayogathI(=pUrvanA vegathI) jema kuMbhAranuM cakra-cAkaDo bhramaNa kare che, hiMDoLo hAle che, bANa AgaLa jAya che, tema prastutamAM yogo na hovA chatAM pUrvaprayogathI(=pUrvanA yoga-vyApAranI asarathI) siddhajIvonI Urdhva gati thAya che. asaMga (11) jema mATIno lepa dUra thatAM haLavI banelI tuMbaDI pANInI upara Ave che, tema karmano lepa dUra thatAM haLavA banelA siddhaparamAtmAnI Urdhvagati thAya che. 1. Urdhvagamanameva gauravam Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra eraNDayantrapeDAsu, bandhacchedAd yathA gatiH / karmabandhavicchedAt, siddhasyApi tatheSyate // 12 // UrdhvagauravadharmANo, jIvA iti jinottamaiH / adhogauravadharmANa: pudgalA iti coditam // 13 // yathAsstiryagUrdhvaM ca loSTavAyvagnivItayaH / svamAvata: pravarto, tathordhva gatirAtmanAm // 4 // atastu gativaikRtya- meSAM yadupalabhyate / maLa: pratiSAtAZ, prayoLAe~ ta-ite // // adhastiryagathordhvaM ca, jIvAnAM karmajA gatiH / Urdhvameva tu taddharmA, bhavati kSINakarmaNAm // 16 // 455 baMdhacheda-- (12) eraMDaphaLa, yaMtra ane peDA (?)nuM baMdhana chedAtAM anukrame bIja, kASTha ane peDApuTa(?)nI gati thAya che, tema karmanuM baMdhana chedAtAM siddhajIvanI Urdhva gati thAya che. Urdhvagaurava (13) jIvo UMce javAnA svabhAvavALA ane pudgalo nIce javAnA svabhAvavALA che ema jinezvaroe kahyuM che. (14) jema svabhAvathI pASANa nIce jAya che, vAyu tiryak=tikSNa gati kare che, agni UMce gati kare che, tema svabhAvathI ja AtmAnI gati Urdhva thAya che. (vItaya:=Ataya:) AtmA AdinI svabhAvathI viruddha gati thavAnuM kAraNa-- (15) AtmA AdinI potAnA svabhAvathI viruddha gati je dekhAya che, te karma(=kriyA), pratighAta(bhIMta Adino) ane prayoga(puruSanI icchA pramANe) e traNa kAraNothI thAya che. karmathI svabhAvaviruddha gati-- (16) karmayukta jIvonI karmanA kAraNe Urdhva, adho ane tirkI ema traNe gati thAya che. paNa karmarahita jIvonI svAbhAvika Urdhvagati ja thAya che. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 zrItattvAthiidhagamasUtra dravyasya karmaNo yadva-dutpattyArambhavItayaH / samaM tathaiva siddhasya, gatimokSabhavakSayAH // 17 // utpattizca vinAzazca, prakAzatamasoriha / yupadmavato yati, tathA nivA-vargo: I 28 . tanvI manojJA surabhiH, puNyA paramabhAsvarA / prAgbhArA nAma vasudhA, lokamUni vyavasthitA // 19 // nRlokatulyaviSkambhA, sitacchatranibhA zubhA / karNa tA: utte: siddhA, novAne samavasthitA che 20 tAdAtmyAdupayuktAste, kevalajJAna-darzanaiH / samyaktvasiddhatAvasthA, hetvabhAvAcca niSkriyAH // 21 // tato'pyUrdhvaM gatisteSAM, kasmAnnAstIti cenmatiH / dhamatikSAyaNImAvA, te hitati: para | 22 che (17) jema dravyanI kriyAnI utpatti, sthiti ane vinAza eka sAthe (eka ja samaye) thAya che, te ja pramANe siddha jIvanA (lokAMte) gati, mokSa ane bhavakSaya e traNe bhAvo ekIsAthe thAya che. (18) prakAzanI utpatti ane aMdhakArano nAza jema ekIsAthe thAya che tema nirvANanI=mokSanI utpatti ane karmano nAza e baMne ekIsAthe thAya che. siddhonuM sthAna (19-20) sUkSma, manohara, sugaMdhI, pavitra ane parama prakAzamaya prAmbhArA nAmanI pRthvI lokanA agrabhAge rahelI che. A zubha pRthvI manuSyaloka tulya (45 lAkha yojana) vistAravALI ane khullI karelI sapheda chatrInA jevA AkAravALI che. A pRthvInI upara lokAMte siddhAM birAjamAna che. (21) siddho tAdAsyabhAve kevaLajJAna ane kevaLadarzanathI upayukta ( kevaLajJAna-kevaLadarzananA upayogavALA) che. samyakatva ane siddhatvamAM avasthita che. kriyAnuM kAraNa na hovAthI kriyArahita che. (22) prazna- lokAMtathI upara siddhonI gati kema thatI nathI ? uttara- lokAMtathI upara gatimAM sahAyaka dharmAstikAya na hovAthI tyAM siddhonI gati thatI nathI. gatimAM dharmAstikAya ja mukhya kAraNa che. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 zrItattvAthiidhagamasUtra saMsAraviSayAtItaM, muktAnAmavyayaM sukham / avyAbAdhamiti proktaM, paramaM paramarSibhiH // 23 // syAdetadazarIrasya, jantornaSTA'STakarmaNaH / kathaM bhavati muktasya, sukhamityatra me zRNu // 24 // loke catuvihArtheSu, sukhazabdaH prayujyate / / viSaye vedanAbhAve, vipAke mokSa eva ca // 25 // sukho vahniH sukho vAyu-viSayeSviha kathyate / kudAmA ra puruSa:, titi matte che radda puNyakarmavipAkAcca, sukhamiSTendriyArthajam / / karmaklezavimokSAcca, mokSe sukhamanuttamam // 27 // sukhaprasuptavat keci-dicchanti parinivRttim / / tadayuktaM kriyAvattvAt, sukhAnuzayatastathA // 28 // zramaklamamadavyAdhi-madanebhyazca saMbhavAt / mohotpavipAzva, rananI varSa: 26 che. (23) siddhone saMsAranA viSayasukhathI caDhiyAtuM, zAzvata ane duHkhathI rahita paramasukha hoya che ema tIrthakaroe kahyuM che. mokSasukhanI siddhi- (24-27) prazna- ATha karma ane zarIrathI rahita siddha jIvane sukha zI rIte hoya? uttara- A lokamAM viSaya, duHkhano abhAva, vipAka ane mokSa e cAra arthomAM sukha zabdano prayoga thAya che. (1) agni sukhakArI che, vAyu sukhakArI che e pramANe lokamAM viSayomAM sukhazabdano prayoga thAya che. (2) duHkha na hoya to puruSa potAne huM sukhI chuM ema mAne che. (3) puNyakarmanA vipAkathI ISTa indriyaviSayathI thatA anubhavane sukha kahevAmAM Ave che. (4) karma ane klezathI sarvathA mukti thavAthI mokSamAM sarvathI uttama sukha hoya che. (28-29) keTalAka mokSane=mokSasukhane sukhapUrvaka gADhanidrAmAM sUtelA puruSanA sukha jevuM mAne che te yukta nathI. kAraNa ke nidrAmAM kriyA hoya che, ane sukhanu tAratamya hoya che. tathA zrama, kheda, mada, roga ane maithunakriyAthI, rati-arati Adi mohathI ane darzanAvaraNa karmanA udayathI nidrA Ave che. (mokSamAM A kAraNo hotAM nathI.) Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 zrItattvAdhigamasUtra loke tatsadRzo hyarthaH, kutsne'pyanyo na vidyate / upamIyeta tad yena, tasmAnirupamaM sukham // 30 // liGgaprasiddheH prAmANyA-danumAnopamAnayoH / atyantaM cAprasiddhaM tad, yat tenAnupamaM smRtam // 31 // pratyakSaM tad bhagavatA-marhatAM taizca bhASitam / gRhyate'stItyataH prAjJai, na chadmasthaparIkSayA // 32 // (30) saMpUrNa vizvamAM mokSasukha samAna anya koI padArtha nathI, ke jenI sAthe mokSasukhane sarakhAvI zakAya. AthI mokSasukha anupama che. (31) mokSasukha anumAna ane upamAnathI jANI zakAya tema nathI. kAraNa ke tene jANavA mATe koI liMga-cita prasiddha nathI. je padArthanuM liMga (upamAnamAM sAdazya rUpa liMga ane anumAnamAM anvayavyatirekI liMga) prasiddha hoya te ja padArtha anumAna ane upamAna pramANano viSaya bane che. (32) mokSasukha arihaMtone pratyakSa che, ane temaNe teno upadeza Apyo che, mATe buddhimAna puruSo mokSasukhane svIkAre che, nahi ke chadmastha jIvonI parIkSAthI. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 zrItattvAthiidhagamasUtra tttvaarthsuutrprshstiH| vAcakamukhyasya zivazriyaH, prakAzayazasaH praziSyeNa / ziSyeNa ghoSanandi-kSamaNasyaikAdazAGgavidaH // 1 // vAcanayA ca mahAvAcaka-kSamaNamuNDapAdaziSyasya / ziSya vAvavA-mUnAnA prathitazIrveda | 2 nyagrodhikAprasUtena, viharatA puravare kusumanAmni / kaubhISaNinA svAti-tanayena vAtsIsutenAya'm // 3 // arhadvacanaM samyaggurukrameNAgataM samupadhArya / duHkhArtaM ca durAgama-vihatamati lokamavalokya // 4 // idamuccai garavAcakena, sattvAnukampayA dRbdham / tattvArthAdhigamAkhyaM, spaSTamumAsvAtinA zAstram // 5 // yastattvArthAdhigamAkhyaM, jJAsyati kariSyate ca tathoktam / so'vyAbArdha saukhyaM, prApsyatyacireNa paramArtham // 6 // (1-5) jemano yaza jagatamAM pragaTa che, te zivazrI nAmanA vAcakamukhyanA praziSya, agiyAra aMgonA jJAtA ghoSanaMdI kSamAzramaNanA ziSya, vAcanAthI (bhaNAvanAranI apekSAe) mahAvAcaka kSamaNa muMDapAdanA ziSya vistRta kIrtivALA mUla nAmanA vAcakAcAryanA ziSya kaubhISaNa gotravALA, svAti nAmanA pitA ane vAtsI gotravALI (umA nAmanI) mAtAnA putra, nyagrodhikA gAmamAM janmelA, kusumapura (pATalIputra) nAmanA zreSTha nagaramAM vicaratA, uccanAgara zAkhAnA vAcaka zrI umAsvAtijIe guruparaMparAthI maLelAM uttama arihaMta vacanone sArI rIte samajIne, jagatane (zarIra-mananAM) duHkhothI pIDita tathA asatya AgamathI naSTabuddhivALuM joIne jIvonI anukaMpAthI, spaSTa arthavALA A tattvArthAdhigama nAmanA zAstranI racanA karI che. (6) je tattvArthAdhigama nAmanA zAstrane jANaze ane temAM kahyA mujaba karaze te avyAbAdha sukharUpa paramArthane(=mokSane) alpakALamAM prApta karaze. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 zrItattvAdhigamasUtra + prathama madhyAya - samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArgaH // 1-1 // tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam // 1-2 // tanisargAdadhigamAd vA // 1-3 / / jIvAjIvAzravabandhasaMvaranirjarAmokSAstattvam // 1-4 // nAma-sthApanA-dravyabhAvatastannyAsaH // 1-5 // pramANanayairadhigamaH // 1-6 // nirdezasvAmitva-sAdhanAdhikaraNa-sthiti-vidhAnataH // 1-7 // sat-saMkhyAkSetra-sparzana-kAlA'ntara-bhAvA'lpabahutvaizca // 1-8 // mati-zrutA'vadhi-manaHparyAya-kevalAni jJAnam / / 1-9 // tatpramANe // 1-10 // Adye parokSam // 1-11 // pratyakSamanyad // 1-12 // matiH smRtiH saMjJA cintAbhinibodha ityanarthAntaram // 1-13 // tadindriyAnindriyanimittam // 1-14 // avagrahehApAyadhAraNAH // 1-15 // bahu-bahuvidha-kSiprA'nizritA-'saMdigdha-dhruvANAM setarANAm // 1-16 / / arthasya // 1-17 / / vyaJjanasyAvagrahaH // 1-18 // na cakSuranindriyAbhyAm // 1-19 // zrutaM matipUrvaM dvyanekadvAdazabhedam / / 1-20 // dvividho'vadhiH // 1-21 // bhavapratyayo nArakadevAnAm // 1-22 // yathoktanimitta: SaDvikalpaH zeSANAm // 1-23 // Rju-vipulamatI manaHparyAyaH // 1-24 // vizuddhyapratipAtAbhyAM tadvizeSaH // 1-25 // vizuddhi-kSetra-svAmiviSayebhyo'vadhimanaHparyAyayoH // 1-26 // matizrutayonibandhaH sarvadravyeSvasarvaparyAyeSu // 1-27 // rUpiSvavadheH // 1-28 // tadanantabhAge manaHparyAyasya // 1-29 // sarvadravyaparyAyeSu kevalasya // 1-30 // ekAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturthyaH // 1-31 / / mati-zrutAvadhayo viparyayazca // 1-32 // sadasatoravizeSAd yadRcchopalabdherunmattavat // 1-33 / / naigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdA nayAH / / 1-34 // Adyazabdau dvi-tri-bhedau // 1-35 / / Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 zrItattvAthiidhagamasUtra .jIle madhyAya . aupazamika-kSAyikau bhAvau mizrazca jiivsy| svatattvamaudayikapAriNAmikau ca / / 2-1 // dvi-navA-'STAdazaikaviMzati-tribhedA yathAkramam // 2-2 // samyaktva-cAritre / / 2-3 // jJAna-darzana-dAna-lAbhabhogopabhogavIryANi ca // 2-4 // jJAnA-jJAna-darzana-dAnAdilabdhayazcatustritripaJcabhedAH samyaktva-cAritra-saMyamAsaMyamAzca // 2-5 // gati-kaSAya-liGga-mithyAdarzanA-'jJAnA-'saMyatA-'siddhatva-lezyAzcatuzcatustryekaikaikaika-SaDbhedAH // 2-6 // jIva-bhavyA-bhavyatvAdIni ca / / 2-7 // upayogo lakSaNam / / 2-8 // sa dvividho'STacaturbhedaH // 29 // saMsAriNo muktAzca / / 2-10 // samanaskA'manaskAH // 2-11 // saMsAriNastrasa-sthAvarAH / / 2-12 / / pRthvyabvanaspatayaH sthAvarAH / / 213 // tejovAyU dvIndriyAdayazca trasAH / / 2-14 / / paJcendriyANi / / 215 // dvividhAni / / 2-16 / nirvRttyupakaraNe dravyendriyam // 2-17 // labbyupayogau bhAvendriyam // 2-18 / / upayogaH sparzAdiSu // 2-19 // sparzana-rasana-ghrANa-cakSuH-zrotrANi // 2-20 // sparza-rasa-gandha-varNazabdAsteSAmarthAH // 2-21 // zrutamanindriyasya // 2-22 // vAyvantAnAmekam / / 2-23 // kRmi-pipIlikA-bhramara-manuSyAdInAmekaikavRddhAni // 2-24 // saMjJinaH samanaskAH // 2-25 // vigrahagatau karmayogaH // 2-26 // anuzreNi gatiH // 2-27 // avigrahA jIvasya // 2-28 // vigrahavatI ca saMsAriNaH prAk caturthyaH / / 2-29 / / ekasamayo'vigrahaH // 2-30 // ekaM dvau vA'nAhArakaH // 2-31 / / saMmUrchana-garbhopapAtAjjanma // 2-32 // sacitta-zIta-saMvRtAH setarA mizrAzcaikazaH tadyonayaH // 2-33 // jarAyavaNDapotajAnAM garbhaH // 2-34 // nAraka-devAnAmupapAtaH // 2-35 // zeSANAM saMmUrchanam // 2-36 // audArika-vaikriya-''hAraka-taijasa-kArmaNAni zarIrANi // 2-37 / / paraM paraM sUkSmam // 2-38 // pradezato'saMkhyeyaguNaM prAk Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAthadhigamasUtra taijasAt // 2-39 // anantaguNe pare // 2-40 // apratighAte // 2-41 / / anAdisaMbandhe ca // 2-42 / / sarvasya / / 2-43 // tadAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturyaH // 2-44 // nirupabhogamantyam / / 2-45 // garbhasaMmUrchanajamAdyam // 2-46 // vaikriyamaupapAtikam // 2-47 / labdhipratyayaM ca // 2-48 // zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhArakaM caturdazapUrvadharasyaiva // 2-49 // nAraka-saMmUcchino napuMsakAni / / 2-50 // na devAH // 2-51 // aupapAtika-caramadehottamapuruSA'saMkhyeyavarSAyuSo'napavartyAyuSaH // 2-52 / / + zrIle madhyAya - ratna-zarkarA-vAlukA-paGka-dhUma-tamo-mahAtamaHprabhA bhUmayo / ghanAmbu-vAtA-55kAzapratiSThAH saptA'dho'dhaH pRthutarAH / / 3-1 // tAsu narakAH / / 3-2 // nityAzubhataralezyA-pariNAma-deha-vedanA-vikriyAH / / 3-3 // parasparodIritaduHkhAH // 3-4 // saMkliSTAsurodIritaduHkhAzca prAk caturthyAH // 3-5 // teSveka-tri-sapta-daza-saptadaza-dvAviMzatitrayastriMzat-sAgaropamAH sattvAnAM parA sthitiH // 3-6 // jambUdvIpalavaNAdayaH zubhanAmAno dvIpa-samudrAH // 3-7 // dvirdviviSkambhAH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayaH // 3-8 // tanmadhye merunAbhirvRtto yojanazatasahasraviSkambho jambUdvIpaH // 3-9 // bharata-haimavata-harivideha-ramyak-hairaNyavatairAvatavarSAH kSetrANi // 3-10 // tadvibhAjinaH pUrvaparAyatA himavanmahAhimavanniSadhanIla-rukmi-zikhariNo varSadharaparvatAH / / 3-11 // dvirdhAtakIkhaNDe // 3-12 / / puSkarArdhe ca // 3-13 // prAg mAnuSottarAnmanuSyAH // 3-14 // AryA mlecchAzca // 3-15 // bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devakurUttarakurubhyaH // 3-16 // nRsthitI parApare tripalyopamAntarmuhUrte // 3-17 // tiryagyonInAM ca // 3-18 // Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrItattvAdhigamasUtra + yotho madhyAya - devAzcaturnikAyAH / / 4-1 // tRtIyaH pItalezyaH // 4-2 / / dazA'STa-paJca-dvAdaza-vikalpAH kalpopapanna-paryantAH // 4-3 // indrasAmAnika-trAyastriMza-pAriSAdyA-5'tmarakSa-lokapAlA-'nIkaprakIrNakA-''bhiyogya-kilbiSikAzcaikazaH // 4-4 // trAyastriMzalokapAlavA vyantara-jyotiSkAH // 4-5 / / pUrvayordIndrAH / / 4-6 // pItAntalezyAH // 4-7 // kAyapravIcArA A aizAnAt / / 4-8 // zeSAH sparza-rUpa-zabda-manaHpravIcArA dvayordvayoH // 4-9 // pare apravIcArAH // 4-10 // bhavanavAsino'suranAgavidyutsuparNAgnivAtastanitodadhidvIpadikkumArAH // 4-11 // vyantarAH kinnara-kiMpuruSa-mahoragagAndharva-yakSa-rAkSasa-bhUtapizAcAH // 4-12 // jyotiSkAH sUryAzcandramasograha-nakSatra-prakIrNatArakAzca / / 4-13 // merupradakSiNA nityagatayo nRloke // 4-14 // tatkRtaH kAlavibhAgaH / / 4-15 // bahiravasthitAH // 416 // vaimAnikAH // 4-17 // kalpopapannAH kalpAtItAzca / / 4-18 / / uparyupari // 4-19 // saudharmezAna-sanatkumAra-mAhendra-brahmalokalAntaka-mahAzukra-sahasrAreSvAnata-prANatayorAraNAcyutaryornavasu graiveyakeSu vijaya-vaijayanta-jayantA-'parAjiteSu sarvArthasiddhe ca // 4-20 // sthiti-prabhAva-sukha-dyuti-lezyAvizuddhIndriyA-'vadhi-viSayato'dhikAH // 4-21 // gati-zarIra-parigrahAbhimAnato hInAH // 4-22 // pItapadma-zuklalezyA dvi-tri-zeSeSu / / 4-23 / / prAg graiveyakebhya: kalpAH // 4-24 // brahmalokAlayA lokAntikAH / / 4-25 // sArasvatA''dityavahnayaruNa-gardatoya-tuSitA-'vyAbAdha-maruto'riSTAzca // 4-26 // vijayAdiSu dvicaramAH // 4-27 // aupapAtika-manuSyebhyaH zeSAstiryagyonayaH // 4-28 // sthitiH // 4-29 // bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamadhyardham / / 4-30 // zeSANAM pAdone // 4-31 // asurendrayoH sAgaropamamadhikaM ca // 4-32 // saudharmAdiSu yathAkramam // 4-33 / / Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 zrItattvAthiidhagamasUtra sAgaropame // 4-34 // adhike ca // 4-35 // sapta sAnatkumAre // 4-36 // vizeSa-tri-sapta-dazaikAdaza-trayodaza-paJcadazabhiradhikAni ca // 4-37 // AraNA'cyutAdUrdhvamekaikena navasu graiveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddhe ca // 4-38 // aparA palyopamamadhikaM ca // 4-39 // sAgaropame / / 4-40 // adhike ca // 4-41 // parataH parataH pUrvApUrvA'nantarA // 4-42 // nArakANAM ca dvitIyAdiSu // 4-43 // dazavarSasahasrANi prathamAyAm // 4-44 // bhavaneSu ca // 4-45 // vyantarANAM ca // 4-46 // parA palyopamam // 4-47 // jyotiSkANAmadhikam // 4-48 // grahANAmekam // 4-49 // nakSatrANAmardham // 4-50 // tArakANAM caturbhAgaH // 4-51 // jaghanyA tvaSTabhAgaH // 4-52 // caturbhAgaH zeSANAm // 4-53 // * pAMyamo madhyAya - ajIvakAyA dharmAdharmAkAzapudgalAH // 5-1 // dravyANi jIvAzca // 5-2 // nityA'vasthitAnyarUpANi ca // 5-3 // rUpiNaH pudgalAH // 5-4 // A''kAzAdekadravyANi // 5-5 // niSkriyANi ca // 5-6 // asaMkhyeyAH pradezA dharmAdharmayoH // 5-7 // jIvasya ca / / 5-8 // AkAzasyAnantAH / / 5-9 // saMkhyeyA'saMkhyeyAzca pudgalAnAm // 5-10 // nANoH // 5-11 // lokAkAze'vagAhaH // 5-12 // dharmAdharmayoH kRtsne // 5-13 // ekapradezAdiSu bhAjyaH pudgalAnAm / / 5-14 / / asaMkhyeyabhAgAdiSu jIvAnAm // 5-15 // pradezasaMhAravisargAbhyAM-pradIpavat / / 5-16 / / gati-sthityupagrahau dharmA'dharmayorupakAraH / / 5-17 // AkAzasyAvagAhaH // 5-18 // zarIra-vAG-manaHprANApAnAH pudgalAnAm / / 5-19 // sukha-duHkha-jIvita-maraNopagrahAzca / / 5-20 / parasparopagraho jIvAnAm // 5-21 // vartanA pariNAmaH kriyA paratvAparatve ca kAlasya // 5-22 // sparza-rasa-gandha-varNavantaH Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvAdhigamasUtra 465 pudgalAH // 5-23 // zabda-bandha-saukSya-sthaulya-saMsthAna-bhedatamazchAyA''tapo-dyotavantazca / / 5-24 / / aNavaH skandhAzca / / 5-25 / / saMghAtabhedebhya utpadyante // 5-26 // bhedAdaNuH / / 5-27 / bhedasaMghAtAbhyAM cAkSuSAH // 5-28 // utpAda-vyaya-dhrauvyayuktaM sat // 5-29 // tadbhAvAvyayaM nityam // 5-30 // arpitA'narpitasiddheH / / 5-31 / / snigdharUkSatvAd bandhaH // 5-32 // na jaghanyaguNAnAm // 5-33 // guNasAmye sadRzAnAm / / 5-34 // vyadhikAdiguNAnAM tu / / 5-35 // bandhe samAdhikau pAriNAmikau / / 5-36 / / guNaparyAyavad dravyam / / 537 // kAlazcetyeke / / 5-38 // so'nantasamayaH / / 5-39 / / dravyAzrayA nirguNA guNAH // 5-40 // tadbhAvaH pariNAmaH // 5-41 // anAdirAdimAMzca // 5-42 // rUpiSvAdimAn / / 5-43 // yogopayogI jIveSu // 5-44 // madhyAya . kAya-vAG-manaHkarma yogaH // 6-1 // sa AsravaH / / 6-2 // zubhaH puNyasya / / 6-3 // azubhaH pApasya / / 6-4 // sakaSAyA'kaSAyayoH sAmparAyikeryApathayoH // 6-5 // indriya-kaSAyA-'vrata-kriyAH paJcacatuH-paJca-paJcaviMzati-saMkhyAH pUrvasya bhedAH // 6-6 // tIvra-mandajJAtA-'jJAtabhAva-vIryAdhikaraNa vizeSebhyastadvizeSaH // 6-7 // adhikaraNaM jIvA'jIvAH // 6-8 // AdyaM saMrambha-samArambhA-''rambha-yoga-kRtakAritA'numata-kaSAyavizeSaistristristrizcatuzcaikazaH // 6-9 // nirvartanAnikSepa-saMyoga-nisargA dvi-catu-Dhei-tribhedAH param // 6-10 // tatpradoSa-nihnava-mAtsaryA-'ntarAyA-''sAdanopaghAtA jJAnadarzanAvaraNayoH // 6-11 // duHkha-zoka-tApA-''krandana-vadha-paridevanAnyAtmaparobhayasthAnya-sadvedyasya // 6-12 // bhUta-vratyanukampA dAnaM sarAgasaMyamAdiyogaH kSAntiH zaucamiti sadvedyasya // 6-13 // kevali-zruta-saGgha-dharma Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 zrItattvAdhigamasUtra devA'varNavAdo darzanamohasya // 6-14 // kaSAyodayAt tIvrAtmapariNAmazcAritramohasya / / 6-15 // bahvAraMbha-parigrahatvaM ca nArakasyAyuSaH // 6-16 // mAyA tairyagyonasya // 6-17 // alpA''rambha-parigrahatvaMsvabhAvamArdavA-''rjavaM ca mAnuSasya // 6-18 // niHzIla-vratatvaM ca sarveSAm // 6-19 // sarAgasaMyama-saMyamAsaMyama-'kAmanirjarAbAlatapAMsi-daivasya / / 6-20 // yogavakatA visaMvAdanaM cAzubhasya nAmnaH // 6-21 // tadviparItaM zubhasya / / 6-22 // darzanavizuddhivinayasaMpannatA zIla-vrateSvanaticAro'bhIkSNaM jJAnopayoga-saMvegau zaktitastyAgatapasI, saMgha-sAdhu-samAdhi-vaiyAvRttyakaraNamarhadAcArya-bahuzrutapravacanabhaktirAvazyakAparihANi-sargaprabhAvanA pravacanavatsalatvamiti tIrthakRttvasya // 6-23 // parAtmaniMdAprazaMse sadasadguNAcchAdanodbhAvane ca nIcairgotrasya // 6-24 // tadviparyayo nIcairvRttyanutseko cottarasya // 6-25 // vighnakaraNamantarAyasya / / 6-26 // + sAtamo madhyAya . hiMsA-'nRta-steyA-'brahma-parigrahebhyo-virativratam // 7-1 // deza-sarvato'Nu-mahatI / / 7-2 // tatsthai ryArthaM bhAvanAH paJca paJca / / 73 // hiMsAdiSvihAmutra cApAyAvadyadarzanam // 7-4 // duHkhameva vA // 7-5 // maitrI-pramoda-kAruNya-mAdhyasthyAni sattvaguNAdhikaklizyamAnA-'vinayeSu / / 7-6 / / jagatkAyasvabhAvau ca saMvegavairAgyArtham // 7-7 // pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA // 7-8 // asadabhidhAnamanRtam // 7-9 // adattAdAnaM steyam // 7-10 // maithunamabrahma / / 7-11 // mUrchA parigrahaH / / 7-12 // niHzalyo vratI / / 7-13 / / agAryanagArazca // 7-14 // aNuvrato'gArI // 7-15 // dig-dezA'narthadaNDavirati-sAmAyika-pauSadhopavAsopabhoga-paribhogaparimANA'tithisaMvibhAgavatasaMpannazca / / 7-16 / / mAraNAntikI saMlekhanAM joSitA Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 467 zrItattvAdhigamasUtra // 7-17 // zaGkA-kAkSA-vicikitsA-'nyadRSTiprazaMsA-saMstavAH samyagdRSTeraticArAH // 7-18 // vrata-zIleSu paJca paJca yathAkramam // 7-19 // bandha-vadha-chavicchedA-'tibhArAropaNA-'nnapAnanirodhAH // 7-20 // mithyopadeza-rahasyAbhyAkhyAna-kUTalekhakriyA-nyAsApahArasAkAramantrabhedAH // 7-21 // stenaprayoga-tadAhatAdAna-viruddharAjyAtikrama-hInAdhika-mAnonmAna-pratirUpakavyavahArAH / / 7-22 // paravivAhakaraNetvaraparigRhItAparigRhItAgamanA-'naGgakrIDA tIvrakAmAbhinivezAH // 7-23 // kSetravAstu-hiraNyasuvarNa-dhanadhAnya-dAsIdAsa-kupyapramANAtikramAH // 7-24 // UrdhvAdhastiryagvyatikrama-kSetravRddhismRtyantardhAnAni // 7-25 // Anayana-preSyaprayoga-zabda-rUpAnupAta-pudgalakSepAH // 7-26 // kandarpa-kautkucya-maukharyA-'samIkSyAdhikaraNopabhogAdhikatvAni // 7-27 // yogaduSpraNidhAnA-'nAdara-smRtyanupasthApanAni // 7-28 // apratyavekSitApramArjitotsargA-''dAnanikSepa-saMstAropakramaNA'nAdara-smRtyanupasthApanAni / / 7-29 / / sacittasaMbaddha-saMmizrA'bhiSava-duSpakvAhArAH / / 7-30 // sacittanikSepa-pidhAna-paravyapadezamAtsarya-kAlAtikamAH // 7-31 // jIvita-maraNAzaMsA-mitrAnurAgasukhAnubandha-nidAnakaraNAni // 7-32 // anugrahArthaM svasyAtisargo dAnam // 7-33 // vidhi-dravya-dAtR-pAtravizeSAcca tadvizeSaH // 7-34 // .mAmo madhyAya . mithyAdarzanA-'virati-pramAda-kaSAya-yogA bandhahetavaH // 8-1 // sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAn pudgalAnAdatte / / 8-2 / / sa bandhaH // 8-3 // prakRti-sthityanubhAva-pradezAstadvidhayaH // 8-4 // Adyo jJAna-darzanAvaraNa-vedanIya-mohanIyA-''yuSka-nAma-gotrA''ntarAyAH // 8-5 // paJca-nava-dvyaSTAviMzati-catu-DhicatvAriMzaddvi-paJcabhedA yathAkramam / / 8-6 // matyAdInAm // 8-7 // cakSuracakSu Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 zrItattvAthiidhagamasUtra ravadhikevalAnAM nidrA-nidrAnidrA-pracalA-pracalApracalA-styAnarddhivedanIyAni ca // 8-8 // sadasavedye // 8-9 // darzana-cAritramohanIyakaSAya-nokaSAyavedanIyAkhyAstri-dvi-SoDaza-navabhedAH samyaktvamithyAtva-tadubhayAni, kaSAya-nokaSAyau, anantAnubandhya-pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNa-saMjvalana-vikalpAzcaikazaH krodha-mAna-mAyA-lobhAH hAsyaratyarati-zoka-bhaya-jugupsAH strI-puM-napuMsakavedAH // 8-10 // nAraka-tairyagyona-mAnuSa-daivAni // 8-11 // gati-jAti-zarIrA'GgopAGga-nirmANa-bandhana-saMghAta-saMsthAna-saMhanana-sparza-rasa-gandhavarNA-''nupUrvyagurulaghUpaghAta-parAghAtA-''tapodyotocchAsa-vihAyogatayaH pratyekazarIra-trasa-subhaga-susvara-zubha-sUkSma-paryApta-sthirA-''deyayazAMsi setarANi tIrthakRttvaM ca // 8-12 // uccairnIcaizca / / 8-13 // dAnAdInAm / / 8-14 / / AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropamakoTIkoTyaH parA sthitiH // 8-15 // saptatirmohanIyasya // 8-16 // nAmagotrayoviMzatiH // 8-17 // trayastriMzatsAgaropamANyAyuSkasya // 8-18 // aparA dvAdaza muhUrtA vedanIyasya / / 8-19 // nAmagotrayoraSTau // 8-20 // zeSANAmantarmuhUrtam // 8-21 // vipAko'nubhAvaH // 8-22 // sa yathAnAma // 8-23 // tatazca nirjarA / / 8-24 // nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAt sUkSmaikakSetrAvagADhasthitAH sarvAtmapradezeSu anantAnantapradezAH // 8-25 // sadvedya-samyaktva-hAsya-rati-puruSavedazubhAyurnAma-gotrANi puNyam // 8-26 // + navamo madhyAya - AsravanirodhaH saMvaraH // 9-1 // sa gupti-samiti-dharmA'nuprekSAparISahajaya-cAritraiH // 9-2 // tapasA nirjarA ca // 9-3 // samyag yoganigraho guptiH // 9-4 // IryA-bhASaiSaNA-''dAnanikSepotsargAH samitayaH / / 9-5 // uttamaH kSamA-mArdavA-''rjava-zauca-satya-saMyama Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 zrItattvAthadhigamasUtra tapastyAgA--5'kiJcanya-brahmacaryANi dharmaH / / 9-6 / / anityA-'zaraNasaMsArai-katvA-'nyatvA-'zucitvA-''srava-saMvara-nirjarA-lokabodhidurlabha-dharmasvAkhyAta-tattvAnucintanamanuprekSAH // 9-7 // mArgA'cyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH // 9-8 / / kSut-pipAsAzItoSNa-daMzamazaka-nAgnyA'rati-strI-caryA-niSadyA-zayyA-''krozavadha-yAcanA-'lAbha-roga-tuNasparza-mala-satkAra-prajJA-'jJAnA'darzanAni / / 9-9 // sUkSmasaMparAya-chadmasthavItarAgayozcaturdaza / / 9-10 // ekAdaza jine // 9-11 // bAdarasaMparAye sarve // 9-12 / / jJAnAvaraNe prajJA'jJAne // 9-13 // darzanamohAntarAyayoradarzanAlAbhau // 9-14 // cAritramohe nAgnyA-'rati-strI-niSadyA-''kroza-yAcanA-satkArapuraskArAH // 9-15 // vedanIye zeSAH // 9-16 // ekAdayo bhAjyA yugapadekonaviMzateH / / 9-17 // sAmAyika-chedopasthApya-parihAravizuddhisUkSmasaMparAya-yathAkhyAtAni cAritram / / 9-18 / / anazanA-'vamaudaryavRttiparisaMkhyAna-rasaparityAga-viviktazayyAsana-kAyaklezA bAhyaM tapaH // 9-19 // prAyazcitta-vinaya-vaiyAvRttya-svAdhyAya-vyutsarga-dhyAnAnyuttaram // 9-20 // nava-catu-rdaza-paJca-dvibhedaM yathAkramaM prAradhyAnAd // 9-21 // Alocana-pratikramaNa-tadubhaya-viveka-vyutsarga-tapazcedaparihAropasthApanAni / / 9-22 / / jJAna-darzana-cAritropacArAH / / 9-23 // AcAryo-pAdhyAya-tapasvi-zaikSaka-glAna-gaNa-kula-saMgha-sAdhusamanojJAnAm // 9-24 // vAcanA-pRcchanA-'nuprekSA-5'mnAya-dharmopadezAH // 9-25 // bAhyA-'bhyantaropadhyoH // 9-26 // uttamasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnam // 9-27 // A muhUrtAt / / 9-28 // Artaraudra-dharmya-zuklAni // 9-29 // pare mokSahetU // 9-30 // ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAraH // 9-31 / / vedanAyAzca // 9-32 // viparItaM manojJAnAm // 9-33 // nidAnaM ca // 9-34 // tadavirata-dezavirata-pramattasaMyatAnAm // 9-35 / / hiMsA Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItattvArthAdhigamasUtra 'nRta-steya-viSayasaMrakSaNebhyo raudramavirata - dezaviratayoH // 9-36 // AjJA - 'pAya- vipAka - saMsthAnavicayAya dharmyamapramattasaMyatasya // 9-37 // upazAnta-kSINakaSAyayozca / / 9 - 38 // zukle cAdye pUrvavidaH // 9 39 // pare kevalinaH // 9-40 // pRthaktvai katvavitarka-sUkSmakriyA' pratipAti vyuparata - kriyA'nivRttIni // 9-41 // tat tryekakAyayogA - 'yogAnAm // 942 // ekAzraye savitarke pUrve / / 9-43 // avicAraM dvitIyaM // 944 // vitarkaH zrutam // 9-45 // vicAro'rtha - vyaJjana - yogasaMkrAntiH // 946 // samyagdRSTi- zrAvakaviratA - 'nantaviyojaka- darzanamoha-kSapako - pazamako pazAntamoha-kSapakakSINamoha - jinAH kramazo 'saMkhyeyaguNanirjarAH / / 9-47 // pulAkabakuza-kuzIla-nirgrantha- snAtakA nirgranthAH // 948 // saMyama - zrutapratisevanA - tIrtha-liGga - lezyo - papAta -sthAnavikalpataH sAdhyAH // 9-49 // 470 - 4 zamo adhyAya + mohakSayAd jJAna- darzanAvaraNA - 'ntarAyakSayAcca kevalam // 10-1 // bandhahetvabhAva - nirjarAbhyAm // 102 // kRtsnakarmakSayo mokSaH || 10 - 3 || aupazamikAdi - bhavyatvAbhAvAccAnyatra kevalasamyaktva-jJAna- darzana - siddhatvebhyaH // 10-4 // tadanantaramUrdhvaM gacchatyAlokAntAd / / 105 // pUrvaprayogAd asaGgatvAd, bandhavicchedAt, tathAgatipariNAmAcca tadgatiH // 10-6 // kSetra - kAla - gati - liGgatIrtha - cAritra - pratyekabuddhabodhita - jJAnA - 'vagAhanA - 'ntara-saMkhyA'lpabahutvataH sAdhyAH / / 10-7 / / Page #515 -------------------------------------------------------------------------- Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApanA bALakone zraddhALu, jJAnavAna ane cAritrasaMpanna banAvavA mahesANA pAThazALAmAM dAkhala karo. praveza patra maMgAvI nIcenA saranAme bharI mokalo. * * * * zrImadda yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA The. sTezana roDa, mahesANA (u.gu.) 384 001. phona naMbara : 02762 - 222927 M. 98250 47030 Tejas Printers AHMEDABAD