Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ WAAAAAA // arham // zrImatsudharmakhAmigaNabhRtprarUpitaM zrImaccandragacchAlaGkArazrImadabhayadevasUri sUtrita vivaraNayutaM zrImatsthAnAGgasUtram / (prathamo vibhAgaH ) prakAzayitrI - 1000 rAjanagaravAstavya zreSThi maganalAla pItAMbaradAsa 1000 sUryapuravAstavya zreSThi dIpacaMda suracaMda 1000 chAyApurI zrIjainasaMgha 50 1 sUryapura vAstavya zreSThi zivacaMda somacaMda 500 sUryapuravAstavya zreSThi nAnacaMda dhanAjI vitIrNa pUrNadravyasAhAyyena zreSThi veNIcandra suracandradvArA zrIAgamodayasamitiH mohamayyAM 'nirNayasAgara mudraNAlaye rAmacandra yesU zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam / vIrasaMvat 2445. vikrama saMvat 1975. ( paNyaM 2-12-0 ) krAISTa 1918. pratayaH 1000. MAANAANNNNNNANAMAN For Personal & Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnayasagar Press, No 23, Kolbhat Lane, Bombay. Published by Sheth Venichand Surchand for Agamodayasamiti, Mehesana. All Rights Reserved by the Agamodayasamiti. For Personal & Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham // navAGgITIkAkArazrImadabhayadevasUriviracitavivRttisametaM / zrIsthAnAGgasUtram / SAUSIASISAUSAISTUSSROOM ___ zrIvIraM jinanAthaM natvA sthAnAGgakatipayapadAnAm / prAyo'nyazAstradRSTaM karomyahaM vivaraNaM kiJcit // 1 // iha hi zramaNasya bhagavataH zrImanmahAvIravarddhamAnasvAmina ikSvAkukulanandanasya prasiddhasiddhArtharAjasUnomahArAjasyeva |paramapuruSakArAkrAntavikrAntarAgAdizatrorAjJAkaraNadakSazmApatizatasatatasevitapAdapadmasya sakalapadArthasArthasAkSAtkaraNadakSakevalajJAnadarzanarUpapradhAnapraNidhyavabuddhasarvaviSayagrAmasvabhAvasya sakalatribhuvanAtizAyiparamasAmrAjyasya nikhilanItipravartakasya paramagambhIrAnmahArthAdupadezAnnipuNabuddhyAdiguNagaNamANikyarohaNadharaNIkalpena bhANDAgAraniyukteneva gaNa|dhareNa pUrvakAle caturvarNazrIzramaNasaGghabhaTTArakasya tatsantAnasyevopakArAya nirUpitasya vividhArtharainasArasya devatAdhiSThi 1 upayogaH. 2 degnasya copa pra. 3 dhArgharana. pra. ASRASAASASCOSAURUSA SRESES For Personal & Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH phalAdi tasya vidyAkriyAbalavatA'pi pUrvapuruSeNa kenApi kuto'pi kAraNAdanunmudritasyAta eva ca keSAJcidanarthabhIrUNAM mano- 1 sthAnArathagocarAtikrAntasya mahAnidhAnasyeva sthAnAGgasya tathAvidhavidyAbalavikalairapi kevaladhAryapradhAnaiH svaparopakArAyArtha-15 dhyayane viniyojanAbhilASibhirata eva cAvigaNitasvayogyatainipuNapUrvapuruSaprayogAnupazrutya kiJcitsvamatyotprekSya tathAvidhavarta|mAnajanAnApRcchaya ca tadupAyAn dyUtAdimahAvyasanopetairivAsmAbhirunmudraNamivAnuyogaH prArabhyate iti zAstraprastA dvArANi |vanA // tasya cAnuyogasya phalAdidvAranirUpaNataH pravRttiH, yata uktam-"tassa phailajogamagalasamudAyatthA taheva daarauii| tabbheyanittikkamapayoyaNAI ca vaccAI ||1||"ti, tatra prekSAvatAM pravRttaye phalamasyAvazyaM vAcyam , anyathA hi niSprayojanatvamasyAzaGkamAnAH zrotAraH kaNTakazAkhAmaIna iva na pravarteranniti, taccAnantaraparamparabhedAd dvidhA, tatrAnantaramarthAvagamaH, tatpUrvakAnuSThAnatazcApavargaprAptiryA sA paramparaprayojanamiti 11 tathA yogaH-sambandhaH, sa ca yadyupAyopeyabhAvalakSaNo yadutAnuyoga upAyo'rthAvagamAdi copeyamiti tadA sa prayojanAbhidhAnAdevAbhihita ityavasaralakSaNaH sambandho'sya vAcyaH, ko'sya dAne sambandho'vasara iti bhAvaH, yogyo vA dAne asya ka iti, tatra bhavyasya mokSamArgAbhilASiNaH sthitagurUpadezasya prANino'STavarSapramANapravrajyAparyAyasyaiva sUtrato'pi sthAnAGgaM deyamityayamavasaraH, yogyo'pi ____1degpahatairiva0 pra. 2 tasya (anuyogasya ) phalayogamaGgalasamudAyAstathaiva dvArANi / tad ( anuyogadvAra) bhedaniruktikramaprayojanAni ca vAcyAni // 1 // (vizeSAvazyakavRttyabhiprAyeNa prayojanamiti minnaM dvAraM tathA ca dvAraprayojanamityarthaH) 3 prayojanasya sAdhitatvAt, yadi ca na tathA tayamapi sAdhya eva, SPRAUSLERAUGHUSHUSHAURI For Personal & Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ R SACSCARSAA cAyameveti, yata uktam-"tivarasapariyAgassa u AyArapakappanAmamajjhayaNaM / cauvarisassa ya samma sUyagaDaM nAma aMgati // 1 // dasakappavyavahArA saMvaccharapaNagadikkhiyasseva / ThANaM samavAo'vi ya aMge te aha vAsassa ||2||tti" anyathA dAne'syAjJAbhaGgAdayo doSA iti / tathA zreyobhUtatayA'sya vighnasambhave tadupahatazaktayaH ziSyA naivAtra pravarteraniti tadupazamAya maGgalamupadarzanIyam, uktaJca-"bahuvigghAI seyAI teNa kayamaGgalovayArehiM / ghettavvo so sumahAnihivva jaha |vA mahAvijA // 1 // " iti, maGgalaM ca zAstrasyAdimadhyAvasAneSu krameNa zAstrArthasyAvighnena parisamAptaye tasyaiva sthairyAya tasyaivAvyavacchedAya ca bhavatIti, taduktam-"taM maMgalamAIe majjhe pajantae ya satthassa / paDhama satthatthAvigdhapAragama-15 NAya niddilu // 1 // tasseva ya thijatthaM majjhimayaM aMtimaMpi tssev| abvocchittinimittaM sissapasissAivaMsassa ||2||"tti|| tatrAdimaGgalaM 'suyaM me AusaM! teNaM bhagavaye'tyAdisUtraM, nandyantarbhUtatvAt zrutazabdasya, bhagavadbahumAnagarbhavAdvA AyuSmatA bhagavatetyasyai, nandIbhagavadbahumAnayozca maGgayate-adhigamyate vAJchitamaneneti maGgalArthasya yujyamAnatvAditi, madhyamaGgalaM paJcamAdhyayanasyAdisUtraM 'paMca mahavvae ityAdi,' mahAvratAnAM kSAyikAdibhAvatayA maGgalatvAd , bhavati hi trivarSaparyAyasya tu AcAraprakalpanAmAdhyayanam / caturvarSasya ca samyak sUtrakRtaM nAmAGgamiti // 1 // dazAkalpavyavahArAH saMvatsarapaJcakadIkSitasyaiva / lAsthAnAGgaM samavAyo'pi cAjhe te aSTavarSasya // 2 // 2 bahuvighnAni zreyAMsi tena kRtamalopacAraiH / grahItavyaH sa sumahAnidhiriva yathA vA mahAvidyA // 1 // 3 tanmaGgalamAdau madhye paryante ca zAstrasya / prathamaM zAstrArthA(strasyA)vighnapAragamanAya nirdiSTam // 1 // tasyaiva ca sthairyArtha madhyamamanyamapi tasyaiva / avyucchittinimittaM ziSyapraziSyAdivaMze // 2 // 4 mAlamAdisUtramiti yogaH. For Personal & Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- dakSAyikAdiko bhAvo maGgalaM, yata uktam-"noArgamao bhAvo suvisuddho khAiyAio" tti, athavA SaSThAdhyayanAdisUtra 61 sthAnAGgasUtra- hai'chahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arahaI gaNaM dharittae' ityAdi, anagArasya parameSThipaJcakAntargatatvena maGgalatvAt , sUtrA- dhyayane vRttiH bhidheyAnAM vA gaNadharasthAnAnAM kSAyopazamikAdibhAvarUpatayA maGgalatvAditi, antamaGgalaM tu dazamAdhyayanasyAntasUtraM phalAdi 'dasaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNatte' tIhAnantazabdasya vRddhizabdavanmaGgalatvAditi, sarvameva vA zAstraM maGgalaM, ni-8 dvArANi jarArthatvAt , tapovat , maGgalabhUtasyApi zAstrasya yo maGgalatvAnuvAdaH sa ziSyamatimaGgalatvaparigrahArtha, maGgalatayA hi hai parigRhItaM zAstraM maGgalaM syAd , yathA sAdhuH, ityalaM prasaGgeneti, iha ca zAstrasya maGgalAdi nirUpitamapi tadanuyogasya draSTavyam , tayoH kathaJcidabhedAditi 3 // athedAnI samudAyArthazcintyate-tatra sthAnAGgamityetacchAstranAma, nAma ca yathArthAdibhedAt trividhaM, tadyathA-yathArthamayathArthamarthazUnyaM ca, tatra yathArtha pradIpAdi, ayathArtha palAzAdi, arthazUnya DitthAdi, tatra yathArtha zAstrAbhidhAnamiSyate, tatraiva samudAyArthaparisamApteH, yata evamatastannirUpyate-tatra ca sthAnamaGgaM ceti padadvayaM nikSepaNIyamiti, tatra sthAnaM nAmasthApanAdibhedAt paJcadazadhA, yadAha-"nAmaMThavaNAdaviekheta'ddhA udda urvaratI vshii| saMjaimapaggahajohe" acaleMgaNaNasaMdhaNAbhAve ||1||tti, tatra sthAnamiti nAmaiva nAmasthAnaM, yasya vA | sacetanasyAcetanasya vA sthAnamiti nAma kriyate tadvastu nAmnA sthAnaM nAmasthAnamityucyate, tathA sthApyata iti sthA-13 panA-akSAdiH, sA ca sthAnAbhiprAyeNa sthApyamAnA sthAnamapyabhidhIyate, tataH sthApanaiva sthAnaM sthApanAsthAnaM, tathA 1 noAgamato bhAvaH suvizuddhaH kSAyikAdikaH / 2 kathaMcidbhedA. pra. 3 apinA anyavyapadezA api. USAASAASAASAASAASAS For Personal & Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaM - sacittAcittamizrabhedaM sthAnaM guNaparyAyAzrayatvAt tataH karmadhAraya iti, tathA kSetram - AkAzaM tacca tat sthAnaM ca dravyANAmAzrayatvAt kSetrasthAnaM, tathA addhA - kAlaH, sa ca sthAnaM, yato bhavasthitiH kAyasthitizca bhavakAlaH kAyakAlazcAbhidhIyate, sthitizca sthAnameveti, 'uDa'tti UrdhvatayA sthAnam - avasthAnaM puruSasya UrdhvasthAnaM kAyotsarga iti, iha sthAnazabdaH kriyAvacanaH, evaM niSadanatvagvarttanAdisthAnamapi draSTavyam, UrdhvazabdasyopalakSaNatvAditi, tathA uparatiH - viratiH saiva sthAnaM vividhaguNAnAmAzrayatvAt, vizeSArtho veha sthAnazabdaH, tato virateH sthAnaM-vizeSo viratisthAnaM, tacca dezaviratiH sarvaviratirveti, tathA vasatiH sthAnamucyate, sthIyate tasminnitikRtveti tathA saMyamasya sthAnaM saMyamasthAnam, iha sthAnazabdo bhedArthaH, saMyamasya zuddhiprakarSApakarSakRto vizeSaH saMyamasthAnaM, tathA pragRhyate-upAdIyate AdeyavacanatvAdyaH sa pragraho - prAhmavAkyo nAyaka ityarthaH, sa ca laukiko lokottarazceti, tatra laukiko rAjayuvarAjamahattarAmAtyakumArarUpo, lokottarazcAcAryopAdhyAyapravarttakasthaviragaNAvacchedakarUpa iti, tasya sthAnaM padaM pragrahasthAnamiti tathA yodhAnAM sthAnam - AlIDhapratyAlIDhavaizAkha maNDalasamapAdarUpaM zarIranyAsavizeSAtmakaM yodhasthAnaM, tathA 'acala'tti acalatAlakSaNo dharmaH sAdisaparyavasitAdirUpaH sthAnamacalatAsthAnaM, tathA 'gaNaNa'tti gaNanAviSayaM sthAnamekavyAdizIrSaprahelikAparyantaM gaNanAsthAnaM, tathA sandhAnaM dravyatazchinnasya kazukAderacchinnasya tu pakSmotpadyamAnatatvAderiti, bhAvatastu chinnasya prazastAprazastabhAvasya punaH sandhAnamacchinnasya tvaparAparotpadyamAnasya prazastAprazasta bhAvasya |sandhAnaM tadeva sthAnaM-vastunaH saMhatatvenAvasthAnaM sandhAnasthAnaM, 'bhAve 'ti bhAvAnAm - audayikAdInAM sthAnam - avasthi For Personal & Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH vizeSitA AtmAdayaH zAntAnAM sthAnAnAmabhidhAceti sthAnAGgamiti / tiriti bhAvasthAnamiti / evamiha sthAnazabdo'nekArthaH, iha ca vasatisthAnena gaNanAsthAnena vA'dhikAra iti darzayi- 1 sthAnApyate // idAnImaGganikSepa ucyate, tatra gAthA-"nAmaMga ThavaNaMgaM davvaMga ceva hoi bhAvagaM / eso khalu aMgassA nikkhevo dhyayane caubdhiho hoi // 1 // " tti, tatra nAmasthApane prasiddhe, dravyAGgaM punadravyasya-madyauSadhAderaGga-kAraNamavayavo veti dravyAGga, sthAnAGgabhAvasya-kSAyopazamikAderevamevAGgaM bhAvAGgamiti, Iha bhAvAGgenAdhikAra ityapi darzayiSyate, tatra tiSThantyAsate vasanti yonikSepAH yathAvadabhidheyatayaikatvAdibhirvizeSitA AtmAdayaH padArthA yasmiMstat sthAnam , athavA sthAnazabdenehaikAdikaH saGkhyAbhedo'bhidhIyate, tatazcAtmAdipadArthagatAnAmekAdidazAntAnAM sthAnAnAmabhidhAyakatvena sthAnam , AcArAbhidhAyakatvA-14 dAcAravaditi, sthAnazca tatpravacanapuruSasya kSAyopazamikabhAvarUpasyAGgamivAGgaM ceti sthAnAGgamiti samudAyArthaH 4 || tatra ca dazAdhyayanAni, teSu prathamamadhyayanamekAditvAt saGkha-cAyA ekasakhyopetAtmAdipadArthapratipAdakatvAt ekasthAnam , tasya ca mahApurasyeva catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tadyathA-upakramo nikSepo'nugamo nayazceti, tatra anuyojanamanuyogaH,-sUtrasyArthena saha sambandhanam , athavA anurUpo'nukUlo vA yo yogo-vyApAraH sUtrasyArthapratipAdanarUpaH so'nuyoga iti, Aha ca-"aNujojaNamaNujogo suyassa niyaeNa jamabhidheyeNa / vAvAro vA jogo jo aNurUvo|'NukUlo vA // 1 // " iti, athavA arthApekSayA aNoH-laghoH pazcAjAtatayA vA anuzabdavAcyasya sUtrasya yo'bhidheye // 3 // 1 nAmAGgaM sthApanAjhaM dravyAGgaM caiva bhavati bhAvAzam / eSa khalu aGgasya nikSepazcaturvidho bhavati // 1 // 2 iha ca pra. 3 saMbandhaH pra. 4 anuyojanama|nuyogaH sUtrasya nijakena yadabhidheyena / vyApAro vA yogo yo'nurUpo'nukUlo vA // 1 // 5 sUtrAnuyogApekSayA pustvaM. *OMOMOMOMAASAN5 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavati, tAni ca samApIkaraNalatyupakrama banAinenAmita yogo-vyApArastena sambandho vA so'Nuyogo'nuyogo veti, Aha ca-"ahavA jamatthao thovapacchabhAvehi suyamaNuM tassa / abhidheye vAvAro jogo teNaM va sNbNdho||1||" ti, tasya dvArANIva dvArANi-tatpravezamukhAni, ekasthAnakAdhyayanapurasyArthAdhigamopAyA ityarthaH, nagaradRSTAntazcAtra, yathA hi akRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, kRtaikadvAramapi duradhigama kAryAtipattaye ca, caturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigama kAryAnatipattaye ca, evamekasthAnakAdhyayanapuramapyAdhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM bhavati, ekadvArAnugatamapi ca duradhigama, saprabhedacaturdArAnudvArAnugataM tu su| khAdhigamamityataH phalavAn dvAropanyAsa iti 5 / tAni ca dvitridviddhibhedAni krameNa bhavantIti tadbhedAH 6 / niruktistu upakramaNamupakrama iti bhAvasAdhanaH zAstrasya nyAsadezasamIpIkaraNalakSaNaH, upakramyate vA'nena guruvAgyogene|tyupakrama iti karaNasAdhanaH, upakramyate'sminniti vA ziSyazravaNabhAve satItyupakrama ityadhikaraNasAdhanaH, upakramyates|smAditi vA vinItavineyavinayAdityupakrama ityapAdAna iti, evaM nikSepaNaM nikSipyate vA'nenAsminnasmAditi vA nikSepo nyAsaH sthApaneti paryAyAH, evamanugamanamanugamaH anugamyate'nenAsminnasmAditi vA'nugamaH-sUtrasya nyAsAnukUlaH paricchedaH, evaM nayanaM nayaH nIyate'nenAsminnasmAditi vA nayaH-anantadharmAtmakasya vastuna ekAMzapariccheda ityarthaH 7 / athaiSAmupakramAdidvArANAmitthaMkrame kiM prayojanamiti !, atrocyate, na hyanupakrAntaM sadasamIpIbhUtaM nikSipyate, nacAni 1 athavA yadarthataH stokapadhAdbhAvAbhyaH sUtramaNu tasya / abhidheye vyApAro yogastena vA saMbandhaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- zakSiptaM nAmAdibhirarthato'nugamyate, na cArthato'nanugataM nayairvicAryate ityayameva krama iti, uktaJca-"dArakamo'yameva 21 sthAnAjansUtra u nikkhippai jeNa nAsamIvatthaM / aNugammai nAnatthaM nANugamo nayamayavihUNo ||1||"tti 8 // tadevaM phlaadiinyuktaani| 8| dhyayane vRttiH |sAmpratamanuyogadvArabhedabhaNanapurassaramidamevAdhyayanamanucintyate-tatropakramo dvividho-laukikaH zAstrIyazca, tatra lau-16 upakramA kikaH SoDhA-nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt , tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyopakramo dvedhA-sacetanAcetanamizra-dIdvArANi // 4 // dvipadacatuSpadApadarUpasya dravyasya parikarma vinAzazceti, tatra parikarma-guNAntarotsAdanaM vinAzaH-prasiddha eva, evaM kSe-18 trasya-zAlikSetrAdeH kAlasya tvaparijJAtasvarUpasya nADikAdibhiH parijJAnaM, bhAvasya ca-gurvAdicittalakSaNasyAnavagatasyeGgitAdibhiravagama iti, zAstrIyo'pi SoDaiva-AnupUrvInAmapramANavaktavyatA'rthAdhikArasamavatArabhedAt, tatrAnupUrvI dazadhA'nyatrokkA, tatra cotkIrttanagaNanAnupUryoridamavatarati, utkIrtanazca ekasthAnaM dvisthAnaM tristhAnamityAdi, gaNanaM tu parisaGghayAnaM-ekaM dve trINi ityAdi, sA ca gaNanAnupUrvI triprakArA-pUrvAnupUrvI pazcAnupUya'nAnupUrvI ceti, pUrvAnupUvyedaM prathamaM sad vyAkhyAyate pazcAnupUrvyA dazamamanAnupUrvyA tvaniyatamiti, tathA nAma dazadhA-ekAdi dazAntaM, tatra SaDnAmyasyAvatAraH, tatrApi kSAyopazamike bhAve, kSAyopazamikabhAvasvarUpatvAt sakalazrutasyeti, uktazca-"chabvihanAma bhAve khaovasamie suyaM samoyarati / jaM suyaNANAvaraNakkhaovasamajaM tayaM savvaM ||1||"ti / tathA pramANaM dravyAdi GARCANKAR 1 dvArakramo'yameva tu nikSipyate yena nAsamIpasthaM / nAnyastamanugamyate nAnugamo nayamatavihInaH // 1 // 2 SadvidhanAni bhAve kSAyopazamike zrutaM samavatarati / / yat zrutajJAnAvaraNakSayopazama takat sarvam // 1 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ EARCRACROREX bhedAccaturvidhaM, tatra kSAyopazamikabhAvarUpatvAdasya bhAvapramANe avatAro, yata Aha-"dabAdi caunbheyaM pamIyate jeNa| taM pamANaMti / iNamajjhayaNaM bhAvotti bhAvamANe samoyarati ||1||"tti, bhAvapramANaM ca guNanayasaGkhyAbhedatastridhA, tatrAsya guNapramANasakhyApramANayorevAvatAraH, nayapramANe tu na samprati, yadAha-"mUDhaneiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM / apuhutte samoyAro natthi puhutte samoyAro ||1||"tti, guNapramANaM tu dvidhA-jIvaguNapramANamajIva-11 guNapramANaM ca, tatra asya jIvopayogarUpatvAt jIvaguNapramANe'vatAraH, tasminnapi jJAnadarzanacAritrabhedatakhyAtmake asya jJAnarUpatayA jJAnapramANe, tatrApi pratyakSAnumAnopamAnAgamAtmake prakRtAdhyayanasyAptopadezarUpatvAdAgamapramANe, tatrApi laukikalokottarabhede paramagurupraNItatvena lokottare sUtrArthobhayAtmani tathA cAha-jIvANaNNattaNao jIvaguNe boha-| bhAvao NANe / loguttarasuttatthobhayAgame tassa bhAvAo // 1 // " tatrApyAtmAnantaraparamparAgamabhedatastrividhe'rthatastI-15 rthakaragaNadharatadantevAsinaH sUtratastu gaNadharatacchiSyatatpraziSyAnapekSya yathAkramamAtmAnantaraparamparAgameSvavatAraH, savayApramANamanyatra prapazcitaM tata evAvadhAraNIyaM, tatra cAsya parimANasaGkhyAyAmavatAraH, tatrApi kAlikazrutadRSTivAda-15 zrutaparimANabhedato dvibhedAyAM kAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM, kAlikazrutatvAdasyeti, tatrApi zabdApekSayA sakhyeyAkSarapadAdyAtmakatayA saGkhacAtaparimANAtmikAyAM paryAyApekSayA tvanantaparimANAtmikAyAM, anantagamaparyAyatvAdAgamasya, 1 dravyAdi caturbhedaM pramIyate yena tatpramANamiti / idamadhyayanaM bhAvo bhAvamAne samavatarati // 1 // 2 mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / | apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve smvtaarH||1|| 3 jIvAnanyatvAt jIvaguNe bodhabhAvAt jJAne / lokottarasUtrArthobhayAgame tasya bhAvAt // 1 // AAAAAALCHARLS For Personal & Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH 1 sthAnA&A dhyayane upakramAdIni tathA cAha-'aNaMtA gamA aNaMtA pajavA' ityAdi / tathA vaktavyatA svasamayetarobhayavaktavyatAbhedAt tridhA, tatredaM svasamayavaktavyatAyAmevAvatarati, sarvAdhyayanAnAM tadrUpatvAt , taduktam-"parasaimao ubhayaM vA sammaddihissa samao jeNaM / tA savvajjhayaNAI sasamayavattabvaniyayAI ||1||"ti tathA arthAdhikAro vaktavyatAvizeSa eva, sa caikatvaviziSTAtmAdipadArthaprarUpaNalakSaNa iti / tathA samavatAraH-pratidvAramadhikRtAdhyayanasamavatAraNalakSaNaH, sa cAnupUrvyAdiSu lAghavArthamukta eveti na punarucyate, tathAhi-"ahuNA ya samoyAro jeNa samoyAriyaM paiddAraM / egaTThANamaNugao so lAghavao Na puNa vacco // 1 // " nikSepastridhA-oghanAmasUtrAlApakaniSpannabhedAt, Aha ca-"bhaiNNai gheppai ya suhaM nikkhevapayANusArao satthaM / oho nAma suttaM nikhettavvaM tao'vassaM // 1 // " tatraudhaH-sAmAnyamadhyayanAdi nAma, uktaJca"oho jaM sAmannaM suyAbhihANaM caubvihaM taM ca / ajjhayaNaM ajjhINaM Ao jhavaNA ya patteyaM // 1 // nAmAdi caubbheyaM vanneUNaM suANusAreNaM / aigaTThANaM jojaM causupi kameNa bhAvesuM // 2 // " tatrAdhyAtma-manastatra zubhe ayanaM-gamanaM arthAdAtmano bhavati yasmAdadhyAtmazabdavAcyasya vA manasaH zubhasya AnayanamAtmani yato bhavati bodhAdInAM vA'dhi 1parasamaya ubhayaM vA samyagdRSTeH khasamayo yena / tataH sarvANyadhyayanAni khasamayavaktavyatAniyatAni // 1 // 2 adhunA ca samavatAro yena samavatAritaM [5] pratidvAram / ekasthAne'nugataH sa lAghavato na punarvAcya iti // 1 // (sAmaiyaM so'Nugao lAghavao No puNo vaco vi. bhA0) 3 bhaNyate gRhyate ca sukhaM nikSepapa-* dAnusArataH zAstram / ogho nAma sUtraM nikSeptavyaM tato'vazyam // 1 // 4 ogho yatsAmAnyaM sUtrAbhidhAnaM caturvidhaM tacca / adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca pratyekam | & // 1 // nAmAdi caturbhedaM varNayitvA zrutAnusAreNa / ekasthAnamAyojyaM caturvapi krameNa bhAveSu // 2 // 5 sAmAiyamA0 vi0 bhA0 For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamayanaM yato bhavati tadajjhayaNaMti prAkRtazailyA bhavatIti, Aha ca-"jeNaM suhappajjhayaNaM ajjhappANayaNamahiyamayaNaM vA / bohassa saMjamassa va mokkhassa va to tamajjhayaNaM // 1 // " ti, adhIyate vA-paThyate Adhikyena smaryate gamyate vA tadityadhyayanamiti, tathA yaddIyamAnaM na kSIyate sma tadakSINaM, tathA jJAnAdInAmAyahetutvAdAyaH, tathA pApAnAM karmaNAM kSapaNa-, hetutvAt kSapaNeti, Aha ca-"ajjhINaM dijataM avvocchittinayato alogovva / Ao nANAINaM jhavaNA pAvANa khavaNaMti (kmmaannN)||1||" nAmaniSpanne tu nikSepe asyaikasthAnakamiti nAma, tata ekazabdasya sthAnazabdasya ca nikSepo vAcyaH, tatra ekasya nAmAdiH saptadhA, taduktam-"nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 mAuyapaya 4 saMgahekkae ceva 5 / pajava 6 bhAve ya 7 tahA sattete ekkagA hoti // 1 // " tatra nAmaiko yasyaika iti nAma, sthApanaikaH pustakAdinyastaikakAGkaH, dravyakaH sacittAdistridhA, mAtRkApadaikastu 'uppanne i vA vigame i vA dhuve i vA ityeSa mAtRkAvatsakalavAGamayamUlatayA avasthitAnAmanyataradvivakSitam akArAdyakSarAtmikAyA vA mAtRkAyA ekataro'kArAdiH, saMgrahaiko yenaikenApi dhvaninA bahavaH saGgRhyante, yathA jAtiprAdhAnyena brIhiriti, paryAyaikaH zivakAdirekaH paryAyo, bhAvaka audayikAdibhAvAnAmanyatamo bhAva iti, iha bhAvaikena adhikAro yato gaNanAlakSaNasthAnaviSayo'yameko gaNanA ca saGghayA saGkhyA ca guNo guNazca bhAva iti, sthAnasya tu nikSepa ukta eva, tatra ca gaNanAsthAnenehAdhikAraH, tataH ekalakSaNaM sthAnaM-saMkhyAbheda 1 yena zubhAdhyAtmAnayanamadhyAtmAnayanamadhikamayanaM vA / bodhasya saMyamasya vA mokSasya vA tatastad adhyayanam // 1 // 2 akSINaM dIyamAnamavyucchittinayato'loka iva / Ayo jJAnAdInAM kSapaNA pApAnAM kSapaNamiti // 1 // 3 nAmasthApanAdravye mAtRkApadasaMgrahaikakazcaiva / paryayabhAve ca tathA saptaite ekakA bhavanti // 1 // Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 6 // nikSepAH ekasthAnaM tadviziSTajIvAdyarthapratipAdanaparamadhyayanamadhyekasthAnamiti uktAvodhaniSpannanAmaniSpannanikSepa, samprati sUtrA- 71 sthAnA| lApaka niSpannanikSepaH prAptAvasaraH, tatsvarUpaM cedam - sUtrAlApakAnAM - sUtrapadAnAM 'zrutaM me AyuSmanni'tyAdInAM nikSepo- dhyayane nAmAdinyAsaH, sa ca avasaraprApto'pi nocyate sati sUtre tasya saMbhavAt, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAnugamabheda evetya- oghAdinugama eva tAvadupavarNyate - dvividho'nugamo - niryuktyanugamaH sUtrAnugamazca tatra Adyo nikSepaniryuktyupodghAtaniryuktisUtra sparzika niyuktyanugamavidhAnatastrividhaH, tatra ca nikSepaniryuktyanugamaH sthAnAGgAdhyayanAdyekazabdAnAM nikSepapratipAdanAdanugata eveti, upodghAtaniryuktyanugamastu - 'uddese niddese ya niggame' ityAdigAthAdvayAdavaseya iti sUtrasparzika niryuktyanugamastu saMhitAdau SaDidhe vyAkhyAlakSaNe padArthapadavigraha cAlanApratyavasthAnalakSaNavyAkhyAna bhedacatuSTayasvarUpaH, sa ca sUtrAnugame saMhitApadalakSaNavyAkhyAnabhedadvayalakSaNe sati bhavatItyataH sUtrAnugama evocyate, tatra ca alpagrantha mahArthAdisUtra lakSaNopetaM skhalitAdidoSavarjitaM sUtramuccAraNIyaM taccedam prastAvanA sU0 (1) suyaM me Au ! te bhagavatA evamakkhAyaM ( sU0 1 ) asya ca vyAkhyA saMhitAdikrameNeti, Aha ca bhASyakAra : - " sutaM 1 payaM 2 payattho 3 saMbhavato viggaho 4 viyAro ya5 [ cAlanetyarthaH ] / dUsiyasiddhI 6 nayamayavisesao neyamaNusutaM // 1 // " tatra sUtramiti saMhitA, sA cAnugataiva, 1 hi asau sambhavati pra. 2 sUtraM padaM padArthaH saMbhavato vigraho vicArazca / dUSita siddhirnayamata vizeSato neyamanusUtram // 1 // For Personal & Private Use Only // 6 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrAnugamasya tadrUpatvAditi, Aha ca-"hoI kayattho vottuM sapayaccheyaM suyaM suyANugamo"tti, sUtre cAskhalitAdiguNopete uccArite kecidarthA avagatAH prAjJAnAM bhavantyataH saMhitA vyAkhyAbhedo bhavati, anadhigatArthAdhigamAya ca padAdayo vyAkhyAbhedAH pravarttanta iti, tatra padAni-'zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA evamAkhyAta'miti, evaM padeSu vyavasthApiteSu sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, tatra ceyaM vyavasthA-"jattha u jaM jANejjA nikkhevaM nikkhive niravasesaM / jatthavi ya Na jANejjA caukkayaM nikkhive tattha ||1||"tti, tatra nAmazrutaM sthApanAzrutaM ca pratItaM, dravyazrutamadhIyAnasyAnupayuktasya patrakapustakanyastaM vA, bhAvazrutaM tu zrutopayuktasyeti, iha ca bhAvazrutena zrotrendriyopayogalakSaNenAdhikAraH, tathA 'AusaMti AyuH-jIvitaM, tannAmAdibhedato dazadhA, tadyathA-"nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 ohe 4 bhava 5 tabbhave ya 6 bhoge ya 7 / saMjama 8 jasa 9 kittI 10 jIviyaM ca taM bhaNNatI dasahA // 1 // " tatra nAmasthApane kSuNNe 'davie'tti dravyameva sacetanAdibhedaM jIvitavyahetutvAjIvitaM dravyajIvitaM, oghajIvitaM nArakAdyavizeSitAyurdravyamAnaM sAmAnyajIvitaM bhavati, nArakAdibhavaviziSTaM jIvitaM bhavajIvitaM nArakajIvitamityAdi, 'tabbhave ya'tti tasyaiva-pUrvabhavasya samAnajAtIyatayA sambandhi jIvitaM tadbhavajIvitaM, yathA manuSyasya sato mAnuSatvenotpannasyeti, bhogajIvitaM cakravAdInAM, saMyamajIvitaM sAdhUnAM, yazojIvitaM kIrtijIvitaM ca yathA mahAvIrasyeti, jIvitaM cAyureveti, iha ca saMyamA KASARAGOSSAURAS '1 bhavati ca kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugama iti. 2 yatra tu yaM jAnIyAt nikSepaM nikSipet niravazeSam / yatrApi ca na jAnIyAt catuSkakaM nikSipettatra // 1 // 3 vAkyanikSepaprastAve bhASAnikSepavadatra AyuHprastAve jIvitanikSepa ityarthaH. dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH AyurnikSe yuSA yazAkIlyuSA cAdhikAra iti, evaM zeSapadAnA yathAsambhavaM nikSepo vAcya iti // uktaH sUtrAlApakaniSpannani- 1 sthAnAkSepaH, padArthaH punarevam-iha kila sudharmasvAmI paJcamo gaNadharadevo jambUnAmAnaM svaziSyaM prati pratipAdayAJcakAra-zru dhyayane tam-AkarNitaM 'me' mayA 'AusaMti AyuH-jIvitaM tatsaMyamapradhAnatayA prazastaM prabhUtaM vA vidyate vasyAsAvAyumAMstasyAmantraNaM he AyuSman !-ziSya ! 'teNaM ti yaH sannihitavyavahitasUkSmabAdarabAhyAdhyAtmikasakalapadArtheSvavyAha pAsU01 tavacanatayA''ptatvena jagati pratItaH athavA pUrvabhavopAttatIrthakaranAmakarmAdilakSaNaparamapuNyaprAgbhAro vilInAnAdi kAlAlInamithyAdarzanAdivAsanaH parihRtamahArAjyo divyAdhupasargavargasaMsargAvicalitazubhadhyAnamArgo bhAskara iba ghanaghA4 tikarmaghanAghanapaTalavighaTanollasitavimalakevalabhAnumaNDalo vibudhapatiSaTpadapaTalajuSTapAdapadmo madhyamAbhidhAnapurIpratha-3 mapravartitapravacano jino mahAvIrastena 'bhagavatA' aSTamahApAtihAryarUpasamagraizvaryAdiyuktena 'eva'mityamunA vakSyamANenaikatvAdinA prakAreNa 'AkhyAta'miti A-maryAdayA jIvAjIvalakSaNAsaGkIrNatArUpayA abhividhinA vA-samastavastuvistAravyApanalakSaNena khyAtaM-kathitaM AkhyAtamAtmAdi vastujAtamiti gamyate, atra ca 'zruta'mityanenAvadhAraNAbhidhAyinA svayamavadhAritamevAnyasmai pratipAdanIyamityAha, anyathA'bhidhAne pratyutApAyasambhavAt , uktazca-"kiM' etto pAvayaraM? samma aNahigayadhammasabbhAvo / annaM kudesaNAe kaDyarAgami pADei ||1||"tti, 'maye'tyananopakramadvArAbhihitabhAvapramANadvAragatAtmAnantaraparamparabhedabhinnArgame'yaM vakSyamANo grantho'rthato'nantarAgamaH sUtratastvAtmAgama // 7 // 1 kimetasmAt kaSTakara ? samyag anadhigatasamayasadbhAvaH / anyaM kudezanayA kaSTatarAgasi pAtayati // 1 // 2 minAgamo'yaM pra. dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ BHASHAHABHARASHASASHA ityAha, 'AyuSmannityanena tu komalavacobhiH ziSyamanaHpralhAdayatA''cAryeNopadezo deya ityAha, uktaJca-"dhammamaiehiM aisuMdarehiM kAraNaguNovaNIehiM / palhAyaMto ya maNaM sIsaM coei aayrio||1||"tti / AyuSmatvAbhidhAnaM cAtyantamAlAdaka, prANinAmAyuSo'tyantAbhISTatvAd , yata ucyate-'save pANA piyAuyA appiyavahA suhAsAyA dukkhapaDikUlA savve jIviukAmA savvesi jIviyaM piyaM"ti, tathA-"tRNAyApi na manyante, putradArArthasampadaH / jIvitArthe narAstena, teSAmAyuratipriyam // 1 // " iti, athavA 'AyuSmanni'tyanena grahaNadhAraNAdiguNavate ziSyAya zAstrArtho deya iti jJApanArthaM sakalaguNAdhArabhUtatvenAzeSaguNopalakSaNena cirAyurlakSaNaguNena ziSyAmantraNamakAri, yata uktam-"vuDhe'vi doNamehe na kaNhabhUmAu loTTae udayaM / gahaNadharaNAsamatthe iya deyamachittikAriMmi // 1 // " viparyaye tu doSa iti, Aha ca-"Ayarie suttammi ya parivAo suttaatthapalimaMtho / annesipi ya hANI puTThAvi na duddhadA vaMjhA // 1 // " iti, tathA 'tene tyanena tvAptattvAdiguNaprasiddhatA'bhidhAyakena prastutAdhyayanaprAmANyamAha, vaktRguNA pekSatvAcanaprAmANyasyeti, 'bhagavate'tyanena tu prastutAdhyayanasyopAdeyatAmAha, atizayavAn kilopAdeyaH, tadvacanamapi 4 tatheti, athavA 'teNaM'ti anenopodghAtaniryuktyantargataM nirgamadvAramAha, yo hi mithyAtvatamaHprabhRtibhyo doSebhyo nirga-18 1dharmamayairatisundaraiH kaarnngunnopniitaiH| prahlAdayazca manaH ziSyaM nodytyaacaaryH||1|| 2 sarve prANAH priyAyuSo'priyavadhAH sukhAkhAdAH pratikUladuHkhAH sarve jIvitukAmAH sarveSAM jIvitaM priyam . 3 vRSTe'pi droNameghe na kRSNabhUmAlluThati udakaM / grahaNadhAraNasamarthe evaM deyamacchittikAriNi // 1 // 4 AcArye sUtre ca parivAdaH sUtrArthavinaH / anyeSAmapi ca hAniH spRSTA'pi na dugdhadA vandhyA // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 1 sthAnAdhyayane 1 sUtraM // 8 // SECREENA tastato nirgatamidamadhyayanaM kSetrato'pApAyAM kAlato vaizAkhazuddhaikAdazyA pUrvAhne bhAve kSAyike vartamAnAditi, evaM ca guruparvakramalakSaNaH sambandho'sya pradarzito bhavati, tathA tathAvidhena bhagavatA yaduktaM tat saprayojanameva bhavatIti sAmAnyataH saprayojanatA cAsyoktA, na hi puruSArthAnupayogi bhagavanto bhASante, bhagavattvahAneH, ata eva cAsyopAyopeyabhAvalakSaNaH sambandho'pi darzitaH, idaM hi bhagavadAkhyAtaM grantharUpApannamupAyaH, puruSArthastUpeya iti, ata eva cAtra zrotAraH zravaNe pravartitAH, yataH-"siddhArtha siddhasambandhaM, zrotuM zrotA pravarttate / zAstrAdI tena vaktavyaH, sambandhaH spryojnH||1||" iti, "eva'mityanena tu bhagavadvacanAdAtmavacanasyAnuttIrNatAmAha, ata eva svavacanasya prAmANyaM, sarvajJavacanAnuvAdamAtratvAdasyeti, athavA 'eva'mityekatvAdiH prakAro'bhidheyatayA nirdiSTaH, nirabhidheyatA''zaGkayA zrotRNAM kAkadantaparIkSAyAmivApravRttiratra mA bhUditi, 'AkhyAta'mityanena tu nApauruSeyavacanarUpamidaM, tasyAsambhavAdi-15 | tyAha, yata uktam-"veyavayaNaM na mANaM aporuseyaMti' nimmiyaM tammayaM] jeNa / idamaccaMtaviruddhaM vayaNaM ca aporuseyaM |ca // 1 // jaM vuccaitti vayaNaM purisAbhAve u neyamevaMti / tA tassevAbhAvo niyameNa aporuseyatte // 2 // " iti, a-1 thavA AkhyAtaM bhagavatedaM, na kuDyAdiniHsRtaM, yathA kaizcidabhyupagamyate-"tasmin dhyAnasamApanne, cintAratnavadA|sthite / niHsaranti yathAkAmaM, kuDyAdibhyo'pi deshnaaH||1||" ityasyAnenAnabhyupagamamAha, yataH-'kuDyAdiniH1 vedavacanaM na mAnamapauruSeyamiti nirmitaM yena (tanmataM yena) idamayantaviruddhaM vacanaM cApauruSeyaM ca // 1 // yaducyate iti vacanaM puruSAbhAve tu naitadevamiti / X | tat tasyaivAbhAvo niyamenApauruSeyatve // 2 // 2 na nimmiyaM pra. // 8 // For Personal & Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ B ROADCASSALONCERICA sUtAnAM tu, na syAdAptopadiSTatA / vizvAsazca na tAsu syAtkenemAH kIrtitA iti ? // 1 // " samastapadasamudAyena tvAmauddhatyaparihAreNa guruguNaprabhAvanAparaireva vineyebhyo dezanA vidheyetyAha, evaM hi teSu bhaktiparatA syAt, tayA ca vi-15 dyAderapi saphalatA syAditi, yaduktam-"bhattIeN jiNavarANaM khijjatI puvvasaMciyA kmmaa| AyariyanamokkAreNa vijA maMtA ya sijhaMti ||1||"tti, namaskArazca bhaktireveti, athavA 'AusaMteNaM'ti bhagavadvizeSaNaM, AyuSmatA bhagavatA, cirajIvinetyarthaH, anena bhagavadbahumAnagarbheNa maGgalamabhihitaM, bhagavadbahumAnasya maGgalatvAditi coktameva, yadvA 'Ayumate'ti parArthapravRttyAdinA prazastamAyurdhArayatA natu muktimavApyApi tIrthanikArAdidarzanAt punarihAyAtenAbhimAnAdibhAvato'prazastaM, yathocyate kaizcit-"jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tIrthanikArataH // 1 // " [yadA yadA hi dharmasya, glAnirbhavati bhArata ! / abhyutthAnamadharmasya, tadA''tmAnaM sRjAmyaham // 2 // ] evaM hyanunmUlitarAgAdidoSatvAt tadvacaso'prAmANyameva syAt, niHzeSonmUlane hi rAgAdInAM kutaH punarihAgamanasambhava iti ?, athavA 'AyuSmatA' prANadhAraNadharmavatA na tu sadA saMzuddhena, tasyAkaraNatvenAkhyAtRtvAsambhavAditi, yadivA-'AvasaMteNaM ti mayetyasya vizeSaNaM, tata ADiti-gurudarzitamaryAdayA vasatA, anena tattvato gurumaryAdAvartisvarUpatvAt gurukulavAsasya tadvidhAnamarthata uktaM, jJAnAdihetutvAttasya, uktaJca-"NANasa hoi bhAgI 1 bhaktyA z2inavarANAM kSIyante pUrvasaMcitAni karmANi / AcAryanamaskAreNa vidyA mantrAzca sidhyanti // 1 // 2 azarIratvena. 3 jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulabAsaM na muJcanti // 1 // gItAvAso ratidharme anAyatanavarjanam / nigrahazca kaSAyANAmetat dhIrANAM zAsanam // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH 1 sthAnAdhyayane gurukulavAsaHsU01 thirayarao dasaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti ||1||giiyaavaaso ratI dhamme, aNAyayaNavajaNaM / niggaho ya kasAyANaM, eyaM dhIrANa sAsaNaM ||2||"ti, athavA 'AmusaMteNaM'ti AmRzatA bhagavatpAdAravindaM bhaktitaH karatalayugalAdinA spRzatA, anenaitadAha-adhigatasakalazAstreNApi guruvizrAmaNAdi vinayakRtyaM na moktavyam, uktaM hi -"jahA''hiaggI jalaNaM NamaMse, NANAhutImaMtapayAbhisittaM / evAyarIyaM uvaciTThaejjA, aNaMtaNANovagao'vi saMto ||1||"tti, yadvA 'AusaMteNaM'ti AjuSamANena-zravaNavidhimaryAdayA gurUnAsevamAnena, anenApyetadAha-vidhinaivocitadezasthena gurusakAzAcchrotavyam, na tu yathAkathaJcit , yata Aha-"niddovigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM uvauttehiM suNeyavvaM // 1 // " ityAdi, evamuktaH padArthaH, padavigrahastu sAmAsikapadaviSayaH, sa cAkhyAtamityAdiSu darzita iti / idAnIM cAlanApratyavasthAne, te ca zabdato'rthatazca, tatra zabdataH nanu 'me' ityasya mama mahyaM ceti vyAkhyAnamucitaM, SaSThIcaturyorevaikavacanAntasyAsmatsadasya me ityAdezAditi, atrocyate, me ityayaM vibhaktipratirUpako'vyayazabdastRtIyaikavacanAnto'smacchabdArthe vartata iti na dossH| arthatastu cAlanA-nanu vastu nityaM vA syAdanityaM vA', nityaM cettarhi nityasyApracyutAnutpannasthiraikasvarUpatvAdyo bhagavataH sakAze zrotRtvasvabhAvaH sa eva ca kathaM ziSyopadezakatvasvabhAva iti?, kizca-ziSyopadezakatvaM tvasya pUrvasvabhAvatyAge syAdatyAge vA?, yadi tyAge hanta hataM 1 yathA''hitAgnijvalanaM namasyati nAnAhutimannapadAbhiSiktam / evamAcAryamupatiSTheta anantajJAnopagato'pi san // 1 // 2 privrjitnidraavikthairguptaiH| prAtalipuTaiH / bhaktibahumAnapUrvamupayuktaiH zrotavyam // 1 // Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ yajJadattazrutasya thA, tatra cAyAdevamubhayama dhanavaditi, aba mA zravaNakAla evaM sAtavambhUtA nayAH, vastuno nityatvaM, vastunaH svabhAvAvyatiriktatvena tatkSaye tatkSateriti, aparityAga iti cet, na, viruddhayoH svabhAvayoryugapadasambhavAditi, athacAnityamiti pakSastadapi na, niranvayanAze hi zrotuH zravaNakAla eva vinaSTatvAt kathanAvasare'nyasyaivotpannatvAdakathanaprasaGgaH, yajJadattazrutasya devadattAkathanavaditi, atra samAdhirnayamateneti nayadvAramavatarati, tatra naigamasaGgrahavyavahArarjusUtrazabdasamabhirUdvaivambhUtA nayAH, tatra cAdyAstrayo dravyamevArtho'stItivAditayA dravyArthike'vataranti, itare tu paryAya evArtho'stItivAditayA paryAyArthikanaye, tadevamubhayamatAzrayaNe dravyArthitayA nityaM vastu paryAyArthitayA tvanityamiti nityAnityaM vastviti pratyekapakSoktadoSAbhAvo guDanAgarAdivaditi, evameva ca sakalavyavahArapravRttiriti, uktazca-"savvaM ciya paisamayaM uppajai nAsae ya niccaM ca / evaM ceva ya suhadukkhabaMdhamokkhAdisabbhAvo // 1 // " tti / uktaH sUtrasparzikaniyuktyanugamaH, tadevamadhikRtasUtramAzritya sUtrAnugamasUtrAlApakanikSepasUtraspazikaniyuktyanugamanayA upadarzitAH, ArAdhitaJca sakrama bhASyakAravacanaM, tadyathA-"suttaM suttANugamo suttAlAvagakao ya nikkhevo / suttapphAsiyanijjutti nayA ya samagaM tu vaccaMti ||1||"tti, eteSAM cAyaM viSaya ukto bhASyakAreNa-"hoI kayattho vottuM sapayaccheyaM suaM suyANugamo / suttAlAvaganAso nAmAinnAsaviniyogaM // 1 // suttapphAsiyani 1degtAzrayeNa // 2 sarvameva pratisamayamutpadyate nazyati ca nisaM ca / evameva ca sukhaduHkhabandhamokSAdisadbhAvaH // 1 // 3 sUtra sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca kA nikSepaH / sUtrasparzikaniyuktirnayAzca samakameva vrajanti // 1 // 4 bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyo gam // 1 // sUtrasparzikaniyuktiniyogaH zeSakaH padArthAdiH / prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 2 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ imayagoyaro hoi / nuSThAnaviSayIkaraNa bhaNiSyAma iti zrIsthAnA- ||jjuttiniogo sesao payatthAI / pAyaM so cciya negamanayAimayagoyaro hoi // 2 // " tti, evaM pratisUtraM svayamanusa-18 sthAnAgasUtra raNIyaM, vayaM tu saMkSepArtha kvacitkiJcideva bhaNiSyAma iti // yadAkhyAtaM bhagavatA tadadhunocyate-tatra sakalapadArthAnAM sa-TrA dhyayane vRttiH myagmithyAjJAnazraddhAnAnuSThAnairviSayIkaraNenopayoganayanAdAtmanaH sarvapadArthaprAdhAnyamatastadvicAraM tAvadAdAvAha ekAnekAege AyA (sU02) // 10 // matAsi___eko na yAdirUpa AtmA-jIvaH, kathaJciditi gamyate, tatra atati-satatamavagacchati 'ata sAtatyagamana' iti vaca-14ddhiH sU02 nAdato dhAtorgatyarthatvAdgatyarthAnAM ca jJAnArthatvAdanavarataM jAnAtIti nipAtanAdAtmA-jIvaH, upayogalakSaNatvAdasya si. ddhasaMsAryavasthAdvaye'pyupayogabhAvena satatAvabodhabhAvAt , satatAvabodhAbhAve cAjIvatvaprasaGgAt , ajIvasya ca sataH punarjIvatvAbhAvAt, bhAve cAkAzAdInAmapi tathAtvaprasaGgAt , evaJca jIvAnAditvAbhyupagamAbhAvaprasaGga iti, athavA atati-satataM gacchati svakIyAn jJAnAdiparyAyAnityAtmA, nanvevamAkAzAdInAmapyAtmazabdavyapadezaprasaGgaH, teSAmapi svaparyAyeSu satatagamanAd , anyathA apariNAmitvenAvastutvaprasaGgAditi, naivaM, vyutpattimAtranimittatvAdasya, upayogasyaiva ca pravRttinimittatvAd, jIva eva AtmA nAkAzAdiriti, yadvA saMsAryapekSayA nAnAgatiSu satatagamanAt muktApekSayA ca bhUtatadbhAvatvAdAtmeti, tasya caikatvaM kathaJcideva, tathAhi-dravyArthatayaikatvamekadravyatvAdAtmanaH, pradezArthatayA tvanekatvamasaGkhayeyapradezAtmakatvAt tasyeti, tatra dravyaM ca tadarthazceti dravyArthastasya bhAvo dravyArthatA-pradezaguNaparyAyAdhA 10padArthajJAnaprA0pra. For Personal & Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratA avayavidravyatetiyAvat, tathA prakRSTo dezaH pradezo - niravayavoM'zaH sa cAsAvarthazceti pradezArthaH tasya bhAvaH pradezArthatA - guNaparyAyAdhArA ( ratA a ) vayavalakSaNArthatetiyAvat nanvavayavi dravyameva nAsti, vikalpadvayena tasyAyujya - mAnatvAt, kharaviSANavat, tathAhi avayavidravyamavayavebhyo bhinnamabhinnaM vA syAd ?, na tAvadabhinnamabhede hi avayavidravyavadavayavAnAmekatvaM syAd, avayavavadvA'vayavidravyasyApyanekatvaM syAt, anyathA bheda eva syAt, viruddhadharmAdhyAsasya bhedanibandhanatvAditi bhinnaM cet tattebhyastadA kimavayavidravyaM pratyekamavayaveSu sarvAtmanA samavaiti dezato veti ?, yadi sarvAtmanA tadA'vayavasaGkhyamavayavidravyaM syAt kathamekatvaM tasya ?, atha dezaiH samavaiti tato yairdezairavayaveSu tadvarttate teSvapi dezeSu tatkathaM pravarttate dezataH sarvato veti ?, sarvatazcettadeva dUSaNaM, dezatazcet teSvapi dezeSu kathamityAdiranavasthA syAditi, atrocyate, yaduktam- 'vikalpadvayena tasyAyujyamAnatvA' diti tadayuktam, ekAntena bhedAbhedayoranabhyupagamAt, avayavA eva hi tathAvidhaikapariNAmitayA avayavidravyatayA vyapadizyante, ta eva ca tathAvidhavicitra pariNAmApekSayA avayavA iti, avayavidravyAbhAve tu ete ghaTAvayavA ete ca paTAvayavA ityevamasaGkIrNAvayavavyavasthA na syAt, tathA ca pratiniyatakAryArthinAM pratiniyatavastUpAdAnaM na syAt, tathA ca sarvamasamaJjasamApanIpadyeta, sannivezavi zeSAd ghaTAdyavayavAnAM pratiniyatatA bhaviSyatIti cet, satyaM kevalaM sa eva sannivezavizeSo'vayavidravyamiti, yaccocyate - viruddhadharmAdhyAso bhedanibandhanamiti, tadapi na sUktaM, pratyakSasaMvedanasya paramArthApekSayA bhrAntatvena saMvyavahArA|pekSayA tvabhrAntatvenAbhyupagamAditi, yadi nAma bhrAntamabhrAntaM kathamityevamatrApi vaktuM zakyatvAditi / kiJca vidyate For Personal & Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 1 sthAnAdhyayane AtmasiddhiH sU02 // 11 // avayavidravyam, avyabhicAritayA tathaiva pratibhAsamAnatvAd avayavavannIlavadvA, na cAyamasiddho hetuH, tathApratibhAsa- syAnubhUyamAnatvAt , nApyanaikAntikatvaviruddhatve, sarvavastuvyavasthAyAH pratibhAsAdhInatvAd , anyathA na kiJcanApi vastu |sidhyediti / bhavatu nAmAvayavidravyaM kevalamAtmA na vidyate, tasya pratyakSAdibhiranupalabhyamAnatvAditi, tathAhi-na pratyakSagrAhyo'sAvatIndriyatvAt , nApyanumAnagrAhyaH, anumAnasya liGgaliGginoH sAkSAtsambandhadarzanena pravRtteriti, Agamagamyo'pi nAsau, AgamAnAmanyo'nyaM visaMvAdAditi, atrocyate, keyamanupalabhyamAnatA?, kimekapuruSAzritA sakalapuruSAzritA vA?, yadyekapuruSAzritA na tayA''tmAbhAvaH sidhyati, satyapi vastuni tasyAH sambhavAt , na hi kasyacit puruSavizeSasya ghaTAdyarthagrAhakaM pramANaM na pravRttamiti sarvatra sarvadA tadabhAvo nirNatuM zakya iti, na hi pramANanivRttau prameyaM vinivarttate, prameyakAryatvAt pramANasya, na ca kAryAbhAve kAraNAbhAvo dRSTa ityanaikAntikatA'nupalambhahetoH, sakalapuruSAzritAnupalambhastvasiddha ityasiddho hetuH, na hyasarvajJena sarve puruSAH sarvadA sarvatrAtmAnaM na pazyantIti vaktuM zakya| miti, kiJca-vidyate AtmA, pratyakSAdibhirupalabhyamAnatvAt , ghaTavaditi, na cAyamasiddho hetuH, yato'smadAdipratyakSe NApyAtmA tAvadgamyata eva, AtmA hi jJAnAdananyaH, AtmadharmatvAt jJAnasya, tasya ca svasaMviditarUpatvAt, svasaMvi|ditatvaJca jJAnasya nIlajJAnamutpannamAsIdityAdismRtidarzanAt, na hyasvasaMvidite jJAne smRtiprabhavo yujyate, pramAtrantarajJAnasyApi smRtigocaratvaprasaGgAditi, tadevaM tadavyatiriktajJAnaguNapratyakSatve AtmA guNI pratyakSa eva, rUpaguNapratyakSatve ghaTaguNipratyakSatvavaditi, uktaJca-"guNapaJcakkhattaNao guNI vi jIvo ghaDovva paccakkho / ghaDaovva pippai guNI 1 guNapratyakSatvAt guNyapi jIvo ghaTa iva pratyakSaH / ghaTa iva gRhyate guNI guNamAtragrahaNAt yasmAt // 1 // // 11 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNamittaggahaNao jamhA // 1 // " tathA "aNNo'Nanno va guNI hoja guNehiM ?, jai NAma so'Nanno / NANaguNamittagahaNe ghippai jIvo guNI sakkhaM // 1 // aha anno to evaM guNiNo na ghaDAdayo vi paccakkhA / guNamittaggahaNAo jIvammi kuto viAro'yaM ? // 2 // " ti, ye tu sakalapadArthasArthasvarUpAvirbhAvanasamarthajJAnavantasteSAM sarvAtmanaiva pratyakSa iti / tathA'numAnagamyo'pyAtmA, tathAhi-vidyamAnakartRkamidaM zarIraM bhogyatvAd , odanAdivat, vyomakusumaM vipakSaH, sa ca kartA jIva iti, nanvodanakartRvanmUrta AtmA sidhyatIti sAdhyaviruddho heturiti, naivaM, saMsAriNo mUrttatvenApyabhyupagamAd, Aha ca-"jo kattAdi sa jIvo sajjhaviruddhatti te maI hujA / muttAipasaMgAo taM no saMsAriNo doso // 1 // " tti, na cAyamekAnto, yaduta-liGgyavinAbhUtaliGgopalambhavyatirekeNAnumAnasyaiva ekAntato'-| pravRttiriti, hasitAdiliGgavizeSasya grahAkhyaliGgayavinAbhAvagrahaNamantareNApi grahagamakatvadarzanAt , na ca deha eva graho yenAnyadehe'darzanamavinAbhAvagrahaNaniyAmakaM bhavatIti, uktaJca-"so'NegaMto jamhA liMgehi sama adipubbovi / gahaliMgadarisaNAto gaho'Numeyo sarIraMmi // 1 // " iti, AgamagamyatvaM tvAtmanaH 'ege AyA' ata eva vacanAt , nacAsthAgamAntarairvisaMvAdaH saMbhAvanIyaH, sunizcitAptapraNItatvAdasyeti, bahu vaktavyamatra tacca sthAnAntarAdavaseyamiti / kiJca 1 anyo'nanyo vA guNI bhavet guNebhyaH, yadi nAma so'nanyaH / jJAnamAtraguNagrahaNe gRhyate jIvo guNI sAkSAt // 1 // athAnyastadaivaM guNino na ghaTAdayo'pi pratyakSAH / guNamAtragrahaNAt jIve kuto vicAro'yam ? // 2 // 2 yaH kAdiH sa jIvaH sAdhyaviruddha iti te matirbhavet / mUrtatvAdiprasaGgAt tanna saMsAriNo doSaH // 1 // 3 so'nekAnto yasmAt lijhaiH samamadRSTapUrvo'pi / grahaliGgadarzanAtU graho'numeyaH zarIre // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH AtmAbhAve jAtismaraNAdayastathA pretIbhUtapitRpitAmahAdikRtAvanugrahopaghAtau ca na prApnuyuriti / Atmanastu sapradeza-para 1 sthAnAtvamavazyamabhyupagantavyaM, niravayavatve tu hastAdyavayavAnAmekatvaprasaGgaH pratyavayavaM sparzAdyanupalabdhiprasaGgazceti sapradeza | AtmA pratyavayavaM caitanyalakSaNatadguNopalambhAt , pratigrIvAdyavayavamupalabhyamAnarUpaguNaghaTavaditi sthApitametat 'dra- AtmasivyArthatayA eka Atmeti, athavA eka AtmA kathaJciditi, pratikSaNaM sambhavadaparAparakAlakRtakumArataruNanaranAraka-16ddhiH sU02 tvAdiparyAyairutpAdavinAzayoge'pi dravyArthatayaikatvAdasya, yadyapi hi kAlakRtaparyAyairutpadyate nazyati ca vastu tathApi sva-11 paraparyAyarUpAnantadharmAtmakatvAt tasya na sarvathA nAzo yukta iti, Aha ca-"na hi savvahA viNAso addhApajjAya-15 |mittanAsaMmi / saparapajjAyANaMtadhammuNo vatthuNo jutto // 1 // " tti, kiJca-pratikSaNaM kSayiNo bhAvA' ityetasmAd vaca-14 nAt pratipAdyasya yatkSaNabhaGgavijJAnamupajAyate tadasaGkhyAtasamayaireva vAkyArthagrahaNapariNAmAjjAyate, na tu prtipttuH|| pratisamayaM vinAze sati, yata ekaikamapyakSaraM padasatkaM sakhyAtItasamayasambhUtaM, saGkhyAtAni cAkSarANi padaM, saGkhyA-18 tapadaM ca vAkyaM, tadarthagrahaNapariNAmAcca sarva kSaNabhaGgaramiti vijJAnaM bhavet , taccAyuktaM samayanaSTasyeti, Aha ca-"kahata. |vA savvaM khaNiyaM vinnAyaM ?, jaI maI suyAotti / tadasaMkhasamayasuttatthagahaNapariNAmao juttaM // 1 // nau paisamayavi. // 12 // PL 1 naiva sarvathA vinAzo'ddhAparyAyamAtranAze / khaparaparyAyAnantadharmasya vastuno yuktaH // 1 // 2 kathaM vA sarva kSaNikaM vijJAtaM ? yadi matiH-zrutAditi / | tadasaGkhyasamayasUtrArthagrahaNapariNAmato'yuktam // 1 // naiva pratisamayavinAze yenaikaikamakSaramapi padasya / saMkhyAtItasAmayika saMkhyeyAni padaM tAni // 2 // saMkhyeyapadaM vAkyaM tadarthagrahaNapariNAmato bhavet / sarvakSaNabhaGgajJAnaM tadayuktaM samayanaSTasya // 3 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only B.jainelibrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAse jeNekke kakkharaMpi ya payassa / saMkhAIyasamaiyaM saMkhejAI payaM tAI // 2 // saMkhejapayaM vakkaM tadatthagahaNapariNAmao hojA / savvakhaNabhaMganANaM tadajuttaM samayanahassa // 3 // " iti, tathA sarvathocchede tRptyAdayo na ghaTante, pUrvasaMskA rAnuvRttAveva teSAM yujyamAnatvAd , Aha ca-"tittI samo kilAmo sArikkhavivakkhapaccayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAbhavaNA ya kA svvnaasNmi|| 1 // " tti, tatra tRptiH-dhrANiH zramaH-adhvAdikhedaH klamo-lAniH sAdRzyaM-sAdharmya vipakSo-vaidharmya pratyayaH-avabodhaH, zeSapadAni pratItAni, ityAdi bahu vaktavyaM tattu sthAnAntarAdavaseyamiti / tadevamAtmA sthitibhavanabhaGgarUpaH sthirarUpApekSayA nityo nityatvAccaikaH bhavanabhaGgarUpApekSayA tvanityaH anityatvAccAneka iti, Aha ca-"jamaNaMtapajjayamayaM vatthu bhavaNaM ca cittapariNAma / ThiivibhavabhaGgarUvaM NiccANiccAi to'bhimayaM // 1 // "18 ti, evaM ca-"suhadukkhabaMdhamokkhA ubhayanayamayANuvattiNo juttA / egayarapariccAe savvavyavahAravucchitti // 2 // " tti, athavA-eka AtmA kathaJcideveti, yato jainAnAM na hi sarvathA kiJcidvastu ekamane vA'sti, sAmAnyavizeSarUpatvAdvastunaH, atha brUyAt-vizeSarUpameva vastu, sAmAnyasya vizeSebhyo bhedAbhedAbhyAM cintyamAnasyAyogAt, tathAhi-sAmAnyaM vizeSebhyo bhinnamabhinnaM vA syAt ?, na bhinnamupalambhAbhAvAd, na cAnupalabhyamAnamapi sattayA vyavahartuM zakyaM, kharaviSANasyApi tathAprasaGgAt, athAbhinnamiti pakSaH, tathA ca sAmAnyamAnaM vA syAdvizeSamAtraM veti, na hyekasmin sthA03 1 tRptiH zramaH klamaH sAdRzya vipakSapratyayAdayaH / adhyayanadhyAne bhAvanA ca kA sarvanAze // 1 // 2 yadanantaparyayamayaM vastu bhavanaM ca citrapariNAmam / sthitivibhavabhaGgarUpaM nityAnityAdi tato'bhimatam // 1 // sukhaduHkhabandhamokSA ubhayanayamatAnuvartino yuktAH / ekataraparityAge sarvavyavahAravyucchittiH // 2 // Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSSES zrIsthAnAgasUtravRttiH 1 sthAnAdhyayane ekAtmani sAmAnyavizeSavAdaH // 13 // sAmAnyamekaM vizeSAstvanekarUpA ityasaGkIrNavastuvyavasthA syAditi, atrocyate, na hyasmAbhiH sAmAnyavizeSayorekAntena | bhedo'bhedo vA'bhyupagamyate, api tu vizeSA eva pradhAnIkRtAtulyarUpA upasarjanIkRtatulyarUpA viSamatayA prajJAyamAnA | vizeSA vyapadizyante, ta eva ca vizeSA upasarjanIkRtAtulyarUpAH pradhAnIkRtatulyarUpAH samatayA prajJAyamAnAH sAmAnyamiti vyapadizyanta iti, Aha ca-"nirvizeSaM gRhItAzca, bhedAH sAmAnyamucyate / tato vizeSAtsAmAnyaviziSTatvaM na yujyate // 1 // vaiSamyasamabhAvena, jJAyamAnA ime kila / prakalpayanti sAmAnyavizeSasthitimAtmani // 2 // " iti, | tadevaM sAmAnyarUpeNAtmA eko vizeSarUpeNa tvanekaH, na cAtmanAM tulyarUpaM nAsti, ekAtmavyatirekeNa zeSAtmanAmanAtmatvaprasaGgAditi, tulyaM ca sarUpamupayogaH 'upayogalakSaNo jIva' iti vacanAt, tadevamupayogarUpaikalakSaNatvAt sarve evAtmAna ekarUpAH, evaM caikalakSaNatvAdeka Atmeti, athavA janmamaraNasukhaduHkhAdisaMvedaneSvasahAyatvAdeka Atmeti bhAvanIyamiti / iha ca sarvasUtreSu kathaJcidityanusmaraNIyaM, kathaJcidvAdasyAvirodhena sarvavastuvyavasthAnibandhanatvAt , uktazca-"syAdvAdAya namastasmai, yaM vinA sakalAH kriyaaH| lokadvitayabhAvinyo, naiva sAGgatyamiyUti // 1 // " tathA "nayAstava syAtpadasattvalAJchitA, rasopaviddhA iva lohdhaatvH| bhavantyabhipretaphalA yatastato, bhavantamAyoH praNatA hitaiSiNaH // 1 // " iti / Atmana ekatvamuktanyAyato'bhyupagacchadbhirapi kaizcinniSkriyatvaM tasyAbhyupagatamatastannirAkaraNAya tasya kriyAvattvamabhidhitsuH kriyAyAH kAraNabhUtaM (ta)daNDasvarUpaM prathamaM tAvadabhidhAtumAha ege daMDe (sU0 3) egA kiriyA (sU04) ege loe (sU0 5) ege aloe (sU0 6) // 13 // For Personal & Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsAdaNDAkasmAiyAzabdena tu mRSApratyaktA, tadekatvaJca karaNAyaH kilApi 'ege daMDe' eko'vivakSitavizeSatvAt daNDyate-jJAnAdyaizvaryApahArato'sArIkriyate AtmA'neneti daNDaH, sa ca | dravyato bhAvatazca, dravyato yaSTirbhAvato duSprayuktaM manaHprabhRti // tena cAtmA kriyAM karotIti tAmAha-egA ki|riyA' ekA-avivakSitavizeSatayA karaNamAtravivakSaNAt karaNaM kriyA-kAyikyAdiketi, athavA 'ege daMDe egA kiriya'tti sUtradvayenAtmano'kriyatvanirAsena sakriyatvamAha, yato daNDakriyAzabdAbhyAM trayodaza kriyAsthAnAni pratipAditAni, tatrArthadaNDAnarthadaNDahiMsAdaNDAkasmAddaNDadRSTiviparyAsadaNDarUpaH paJcavidho daNDaH paraprANApaharaNalakSaNo |daNDazabdena gRhItaH, tasya caikatvaM vadhasAmAnyAditi, kriyAzabdena tu mRSApratyayA adattAdAnapratyayA AdhyAtmikI mAnapratyayA mitradveSapratyayA mAyApratyayA lobhapratyayA airyApathikItyaSTavidhA kriyoktA, tadekatvaJca karaNamAtrasAmAnyAditi, daNDakriyayozca svarUpavizeSamupariSTAt svasthAna eva vakSyAma iti / akriyAvattvanirAsazcAtmana evaM, yaiH kilAkriyAvattvamabhyupagatamAtmanastairbhoktRtvamapyabhyupagatamato bhujikriyAnivarttanasAmarthya sati bhoktRtvamupapadyate tadeva ca kriyA|vattvaM nAmeti, atha prakRtiH karoti puruSastu bhuGkte pratibimbanyAyeneti, tadayuktam , kathaJcit sakriyatvamantareNa prakRtyu padhAnayoge'pi pratibimbabhAvAnupapatteH, rUpAntarapariNamanarUpatvAt pratibimbasyeti, atha prakRtivikArarUpAyA buddhereva | sukhAdyarthapratibimbanaM nAtmanaH, tarhi nAsya bhogaH, tadavasthatvAttasyeti, atrApi bahu vaktavyaM tattu sthAnAntarAdavaseyamiti // uktasvarUpasyAtmana AdhArasvarUpanirUpaNAyAha-'ege loe' eko'vivakSitAsa-khyapradezAdhastiryagAdidigbhedatayA lo-1 kyate-dRzyate kevalAlokeneti lokaH-dharmAstikAyAdidravyAdhArabhUta AkAzavizeSaH, taduktam-"dharmAdInAM vRtti EARN5 Jain Eduen For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 14 // vyANAM bhavati yatra tat kSetram / tairdravyaiH saha lokastadviparItaM hyalokAkhyam // 1 // " iti, athavA loko nAmAdiraSTadhA, Aha ca -" nAmaM ThavaNAdavie khitte kAle bhave ya bhAve ya / pajjavaloe ya tahA advaviho loyanikkhavo // 1 // " ti, nAmasthApane sujJAne, dravyaloko jIvAjIvadravyarUpaH, kSetraloka AkAzamAtramanantapradezAtmakaM, kAlalokaH samayAvali - kAdiH, bhavaloko nArakAdayaH svasmin 2 bhave varttamAnA yathA manuSyaloko devaloka iti, bhAvalokaH paDaudayikAdayo bhAvAH, paryavalokastu dravyANAM paryAyamAtrarUpa iti, eteSAM caikatvaM kevalajJAnAlokanIyatvasAmAnyAditi // lokavyavasthA hyaloke tadvipakSabhUte sati bhavatIti tamAha - 'ege aloe' eko'nantapradezAtmakatve'pyavivakSita bhedatvAdaloko lokavyudAsAt natvanAlokanIyatayA, kevalAlokena tasyApyAlokyamAnatvAditi, nanu lokaikadezasya pratyakSatvAt taddezAntaramapi bAdhakapramANAbhAvAt sambhAvayAmo yo'yaM punaraloko'sya dezato'pyapratyakSatvAt kathamasAvastItyadhyavasAtuM zakyo ? yenaikatvena prarUpyata iti, ucyate, anumAnAditi, taccedaM vidyamAnavipakSo loko, vyutpattimacchuddhapadAbhidheyatvAd, iha yadvyutpattimatA zuddhazabdenAbhidhIyate tasya vipakSo'stIti draSTavyaM yathA ghaTasyAghaTaH, vyutpattimacchuddhapadavAcyazca lokastasmAt savipakSa iti yazca lokasya vipakSaH so'lokastasmAdastyaloka iti, atha na loko'loka iti ghaTAdInAmevAnyatamo bhaviSyati kimiha vastvantarakalpanayeti ?, naivaM, yato niSedhasadbhAvAnniSedhyasyaivAnurUpeNa bhavitavyaM niSedhyazca lokaH sa cAkAzavizeSo jIvAdidravyabhAjanamataH khalvalokenApyAkAzavizeSeNaiva bhavitavyam, yathehApaNDita ityukte For Personal & Private Use Only 1 sthAnA dhyayane daNDayAlokA lokAH 3-4-5-6 // 14 // "www.ainelibrary.org
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ BSNLOAUGUSARSONAGAR viziSTajJAnavikalazcetana eva gamyate na ghaTAdiracetanastadvadalokenApi lokAnurUpeNeti, Aha ca-"logassa'sthi vivakkho suddhattaNao ghaDassa aghaDovva / [prerakaH] sa ghaDAdI ceva matI [guruH] na nisehAo tdnnuruuvo||1||" ti|| lokAlokayozca vibhAgakaraNaM dharmAstikAyo'tastatsvarUpamAha ege dhamme (sU0 7) ege adhamme (sU08) ege baMdhe (sU0 9) ege mokkhe (sU0 10) ege puNNe (sU0 11) ege pAve (sU0 12) ege Asave (sU0 13) ege saMvare (sU0 14) egA veyaNA (sU0 15) egA nijarA (sU0 16) // 1 // ekaH pradezArthatayA'saGkhyAtapradezAtmakattve'pi dravyArthatayA tasyaikatvAt , jIvapudgalAnAM svAbhAvike kriyAvattve sati gatipariNatAnAM tatsvabhAvadhAraNAd dharmaH, sa cAstInAM-pradezAnAM saGghAtAtmakatvAt kAyo'stikAya iti // dharmasyApi vipakSasvarUpamAha-'ege adhamma' eko dravyata eva na dharmo'dharmaH adharmAstikAya ityarthaH, dharmo hi jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhakArI, ayaM tu tadviparItatvAt sthityupaSTambhakArIti, nanu dharmAstikAyAdharmAstikAyayoH kathamastitvAvagamaH, pramANAditi brUmaH, taccedam-iha gatiH sthitizca sakalalokaprasiddhaM kArya, kArya ca pariNAmyapekSAkAraNAyattAtmalAbhaM varttate, ghaTAdikAryeSu tathAdarzanAt, tathA ca mRtpiNDabhAve'pi digdezakAlAkAzaprakAzAdyapekSAkAraNamantareNa na ghaTo bhavati yadi syAt mRtpiNDamAtrAdeva syAt na ca bhavati, gatisthitI api jIvapudgalAkhyapariNAmikAraNabhAve'pi 1 lokasyAsti vipakSaH zuddha(pada)tvAt ghaTasyAghaTa iva / sa ghaTAdireva matiH na niSedhAt tadanurUpaH // 1 // For Personal & Private Use Only Maiyainelibrary.org
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sthAnAGgasUtravRttiH // 15 // nApekSAkAraNamantareNa bhavitumarhataH dRzyate ca taddbhAvo'tastatsattA gamyate yaccApekSAkAraNaM sa dharmo'dharmazceti bhAvArthaH, gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhako dharmAstikAyo, matsyAnAmiva jalaM, tathA sthitipariNAma - pariNatAnAM sthityupaSTambhako'dharmAstikAyo, matsyAdInAmiva medinI, vivakSayA jalaM vA, prayogazca - gatisthitI apekSAkAraNavatyau, kAryatvAt, ghaTavat, vipakSastrailokyazuSiramabhAvo veti, kiJca - alokAbhyupagame sati dharmAdharmmAbhyAM lokaparimANakAribhyAmavazyaM bhavitavyam, anyathA''kAzasAmye sati loko'loko veti vizeSo na syAt, tathA cAviziSTa evAkAze gatimatAmAtmanAM pudgalAnAJca pratighAtAbhAvAdanavasthAnam, ataH sambandhAbhAvAt sukhaduHkhabandhAdisaMvyavahAro na syAditi, uktaJca - " tamhA dhammAdhammA logapariccheyakAriNo juttA / iharA''gAse tulle logoslogotti ko bheo ? // 1 // logavibhAgAbhAve paDighAtAbhAvao'NavatthAo / saMvavahArAbhAvo saMbaMdhAbhAvao hojjA // 2 // " iti / AtmA ca lokavRttirdharmmAdharmAstikAyopagRhItaH sadaNDaH sakriyazca karmaNA badhyata iti bandhanirUpaNAyAha - 'ege baMdhe' bandhanaM bandhaH, sakaSAyatvAt jIvaH karmaNo yogyAn pudgalAn Adatte yat sa bandha iti bhAvaH, sa ca prakRtisthitipradezAnubhAvavibhedAt caturvidho'pi bandhasAmAnyAdekaH, muktasya sataH punarbandhAbhAvAdvA eko bandha iti, athavA dravyato bandho nigaDAdibhirbhAvataH karmmaNA tayozca bandhanasAmAnyAdeko bandha iti, nanu bandho jIvakarmmaNoH 1 sthAnA dhyayane dharmAsti For Personal & Private Use Only kAyAdyA nirjarA 1 tasmAt dharmAdharmau lokaparicchedakAriNau yuktau / itarathA''kAze tulye loko'loka iti ko bhedaH // 1 // lokavibhAgAbhAve pratighAtAbhAvato'navasthA // 15 // nAtU / saMvyavahArAbhAvaH saMbandhAbhAvato bhavet // 2 // 2 sadaNDAdyapekSayA. ntAH 7-16
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 1 %%%%%% saMyogo'bhipretaH, sa khalvAdimAnAdirahito vA syAditi kalpanAdvayaM tatra yadyAdimAniti pakSastadA kiM pUrvamAtmA pazcAt karmma atha pUrva karmma pazcAdAtmA uta yugapatkarmAtmAnau saMprasUyetAmiti trayo vikalpAH, tatra na tAvat pUrva - mAtmasaMbhUtiH sambhAvyate, nirhetukatvAt, kharaviSANavat, akAraNaprasUtasya ca akAraNata evoparamaH syAd, athAnAdireva AtmA tathApyakAraNatvAnnAsya karmaNA yoga upapadyate nabhovat, athAkAraNo'pi karmaNA yogaH syAt tarhi sa muktasyApi syAditi, athAsAvAtmA nityamukta eva tarhi kiM mokSajijJAsayA ?, bandhAbhAve ca muktavyapadezAbhAva eva, AkAzavaditi, nApi karmaNaH prAk prasUtiriti dvitIyo vikalpaH saGgacchate, kartturabhAvAt, na cAkriyamANasya karmavyapadezo'bhimataH, akAraNaprasUtezcAkAraNata evoparamaH syAditi, yugapadutpattilakSaNastRtIyapakSo'pi na kSamaH, akAraNatvAdeva, na ca yugapadupattau satyAmayaM karttA karmedamiti vyapadezo yuktarUpaH, savyetaragoviSANavaditi, athAdirahito jIvakarmayoga iti pakSaH, tatazcAnAditvAdeva nAtmakarmaviyogaH syAt, AtmA''kAzasaMyogavaditi, atrocyate, AdimatsaMyogapakSadoSA anabhyupagamAdeva nirastAH, yaccAdirahitajIvakarmayoge'bhidhIyate 'anAditvAnnAtmakarmmaviyoga' iti, tadayuktam, anAditve'pi saMyogasya viyogopalabdheH kAJcanopalayoriveti, yadAha - "jaha veha kaMcaNovalasaM| jogo'NAisaMtaigao'vi / vocchijjai sovAyaM taha jogo jIvakammANaM // 1 // "ti, tathA anAderapi santAnasya vinAzo 1 nabho'GgiromanuSAM veti saMjJAviSayaM chandoviSayaM vA, bhASyapradIpe'ta evoktaM upasaMkhyAnAnyetAni chandoviSayANItyAhuriti 2 yathA veha kAJcanopalasaMyo go'nAdisaMtatigato'pi vyucchiyate sopAyaM tathA yogo jIvakarmaNoH // 1 // For Personal & Private Use Only winelibrary.org
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 16 // dRSTo bIjAGkarasantAnavat , Aha ca-"antaramaNibvattiyakajaM bIyaMkurANa jaM vihayaM / tattha hao saMtANo kukuDiya- 1 sthAnADAiyANaM ca // 1 // " tti / anAdibandhasadbhAve'pi bhavyAtmanaH kasyacinmokSo bhavatIti mokSasvarUpamAha-'ege mokkhe dhyayane mocanaM karmapAzaviyojanamAtmano mokSaH, Aha ca-'kRtsnakarmakSayAnmokSaH sa caiko jJAnAvaraNAdikarmApekSayA'STavidho'pibandhamokSA mocanasAmAnyAt muktasya vA punarmokSAbhAvAt ISatprAgbhArAkhyakSetralakSaNo vA dravyArthatayaikaH, athavA dravyato mokSo nigaDAdito bhAvataH karmatastayozca mocanasAmAnyAdeko mokSa iti, nanvaparyavasAno jIvakarmasaMyogo'nAditvAjIvAkAzasaMyogavaditi kathaM mokSasambhavaH?, karmaviyogarUpatvAdasya, atrocyate, anAditvAdityanaikAntiko hetuH, dhAtukAcanasaMyogo hyanAdiH, sa ca saparyavasAno dRSTaH, kriyAvizeSAd , evamayamapi jIvakarmayogaH samyagdarzanajJAnacAritraiH | saparyavasAno bhaviSyati, jIvakarmaviyogazca mokSa ucyate iti, nanu nArakAdiparyAyasvabhAvaH saMsAro nAnyaH, tebhyazcarA nArakatvAdiparyAyebhyo bhinno nAma na kazcijjIvo, nArakAdaya eva paryAyA jIvaH, tadanantaratvAditi saMsArAbhAve * jIvAbhAva eva nArakAdiparyAyasvarUpavadityasatpadArthoM mokSa iti, Aha ca-"jaM nAragodibhAvo saMsAro nAragAibhinno ya / ko jIvo taM mannasi ? tannAse jIvanAsotti // 1 // " atra pratividhIyate yaduktam 'nArakAdiparyAyasaMsArAbhAve meM sarvathA jIvAbhAva evAnarthAntaratvAnnArakAdiparyAyasvarUpavaditi, ayamanaikAntiko hetuH, heno mudrikAyAzcAnAnta-1* 1 anyatarat anirvatitakArya bIjAGkarayoryadvihatam / tatra hataH saMtAnaH kukkuvyaNDAdikAnAM ca // 1 // 2 yatrArakAdibhAvaH saMsAro nArakAvibhAvabhinnazca / ko jiivH| (iti) tvaM manyase, (yataH) tannAze jIvanAza iti (sthAt) CAMARAQLASHARIKRISHA // 16 // Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratvaM siddhaM na ca mudrikAkAravinAze hemavinAza iti, tadvannArakAdiparyAyamAtranAze sarvathA jIvanAzo na bhaviSyatIti, Aha ca-"na hi nAragAdipajjAyamettanAsaMmi savvahAM naaso| jIvaddavvassa mao muddAnAsevva hemassa // 1 // " tti, api ca-"kammako saMsAro tannAse tassa jujae naaso| jIvattamakammakayaM tannAse tassa ko nAso // 2 // " tti mokSazca puNyapApakSayAdbhavatIti puNyapApayoH svarUpaM vAcyaM, tatrApi mokSasya puNyasya ca zubhasvarUpasAdhAt puNyaM tAvadAha-ege puNNe' 'puNa zubhe' iti vacanAt puNati-zubhIkaroti punAti vA-pavitrIkarotyAtmAnamiti puNya-zubhakarma, sadvedyAdi dvicatvAriMzadvidham , yathoktam-"sAyaM 1 uccAgoyaM 2 naratiridevAu 5 nAma eyAu / maNuyadurga 7 devadugaM 9|| paMceMdiyajAti 10 taNupaNagaM 15 // 1 // aMgovaMgatiyaMpiya 18 saMghayaNaM vajjarisahanArAyaM 19 / paDhamaMciya saMThANaM 20 vannAicaukka supasatthaM 24 // 2 // agurulahu 25 parAghAyaM 26 ussAsaM 27 AyavaM ca 28 ujjoya 29 / supasatthA vihayagaI 30 tasAidasagaM ca 40 NimmANaM 41 // 3 // titthayareNaM sahiyA bAyAlA puNNapagaIo" ti // evaM dvica tvAriMzadvidhamapi athavA puNyAnubandhipApAnubandhibhedena dvividhamapi athavA pratiprANi vicitratvAdanantabhedamapi puNyara sAmAnyAdekamiti / atha kamaiva na vidyate pramANagocarAtikrAntatvAt zazaviSANavaditi kutaH puNyakarmasatteti ?, asa tyametat, yato'numAnasiddhaM karma, tathAhi-sukhaduHkhAnubhUterheturasti kAryatvAdaGkarasyeva bIjaM, yazca heturasyAstatkarma ASSANASSA SUSANA SASAASAS 1 naiva nArakAdiparyAyamAtranAze sarvadhA nAzaH / jIvadravyasya mato mudrAnAze iva henaH // 1 // 2 karmakRtaH saMsArakhanAkSe tasya yujyate nAzaH / jIvatvamakarmakRtaM tamAze tasya ko nAzaH ! // 2 // iti Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 17 // Jain Education tasmAdasti karmeti, syAnmatiH - sukhaduHkhAnubhUterdRSTa eva heturiSTAniSTaviSayaprAptimayo bhaviSyati, kimiha karmmaparikalpanayA ?, na hi dRSTaM nimittamapAsya nimittAntarAnveSaNaM yuktarUpamiti, naivaM, vyabhicArAt, iha yo hi dvayoriSTazabdAdiviSayasukhasAdhanasametayorekasya tatphale vizeSo - duHkhAnubhUtimayo yazcAniSTasAdhanasametayorekasya tatphale vizeSaH sukhAnubhUtimayo nAsau hetumantareNa sambhAvyate, na ca taddhetuka evAsau yuktaH, sAdhanAnAM viparyAsAditi pArizeSyAdvi| ziSTahetumAnasau, kAryatvAt, ghaTavat, yazca samAnasAdhanasametayostatphalavizeSahetustat karmma, tasmAdasti karmeti, Aha ca - " jo tulasAhaNANaM phale viseso na so viNA heuM / kajjattaNao goyama ! ghaDo vva heU ya se kammaM // 1 // " ti, kiJca - anyadehapUrvakamidaM bAlazarIraM, indriyAdimattvAt yadihendriyAdimattadanyadehapUrvakaM dRSTaM yathA bAladehapUrvakaM yuvazarIram, indriyAdimaccedaM bAlazarIrakaM tasmAdanyazarIrapUrvakaM yaccharIrapUrvakaM cedaM bAlakazarIraM tatkarma, tasmAdasti karmeti, Aha ca - " bAlesarIraM dehaMtarapuvvaM iMdiyAimattAo / jaha bAladehapucvo juvadeho pubvamiha kammaM // 1 // " ti, nanu karmmasadbhAve'pi pApamevaikaM vidyate padArtho na puNyaM nAmAsti, yattu puNyaphalaM sukhamucyate tatyApasyaiva taratamayogAdapakRSTasya phalaM yataH pApasya paramotkarSe'tyantAdhamaphalatA, tasyaiva ca taratamayogApakarSabhinnasya mAtrAparivRddhihAnyA yAvat prakRSTo'pakarSastatra yA kAcitpApamAtrA avatiSThate tasyAmatyantaM zubhaphalatA pApApakarSAt, tasyaiva ca pApasya sarvA 1 sthAnAdhyayane puNyasattA 1 yastulyasAdhanayoH phale vizeSaH sa na vinA hetum / kAryatvAt gautama ! ghaTa iva hetuzca tasya karma // 1 // 2 bAlazarIraM dehAntarapUrvaM indriyAdimattvAt / 4 // 17 // yathA bAladehapUrvI yuvadehaH pUrvamiha karma // 1 // For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ tmanA kSayo mokSaH, yathA'tyantApathyAhArasevanAdanArogyam , tasyaivApathyasya kiJcitkiJcidapakarSAt yAvat stokApathyAhAratvamArogyakaraM, sarvAhAraparityAgAcca prANamokSa iti, Aha ca-"pAvukarise'dhamayA taratamajogA'vakarisao subhayA / tasseva khae mokkho apatthabhattovamANAo // 1 // " tti, atrocyate, yaduktam-'atyantApacitAt pApAt sukhaprakarSa' iti, tadayuktam , yato yeyaM sukhaprakarSAnubhUtiH sA svAnurUpakarmaprakarSajanitA, prakarSAnubhUtitvAt , duHkhaprakarSAnubhUtivat, yathA hi duHkhaprakarSAnubhUtiH svAnurUpapApakarmaprakarSajaniteti tvayA'bhyupagamyate tatheyamapi sukhaprakarSAnubhUtiH (prakarSAnubhUtiriti)svAnurUpapuNyakarmaprakarSajanitAbhaviSyatIti prmaannphlmiti| puNyapratipakSabhUtaM pApamiti tatsvarUpamAha-ege pAve'pAzayatiguNDayatyAtmAnaM pAtayati cAtmana AnandarasaM zoSayati kSapayatIti pApam , tacca jJAnAvaraNAdi yazItibhedam , yadA''ha"nANaMtarAyadasagaM 10 desaNa Nava 19 mohaNIyachavvIsaM 45 assAyaM 46 nirayAU47 nIyAgoeNa aDayAlA 48 // 1 // nirayadurga 2 tiriyadurga 4 jAicaukkaM ca 8 paMca saMghayaNA 13 / saMThANAviya paMca u 18 vannAi caukkamapasatthaM 22 // 2 // uvadhAya 23 kuvihayagaI 24 thAvaradasageNa hoti cottIsaM 34 / savvAo miliAo bAsItI pAvapagaIo 82 // 3 // " tadevaM byazItibhedamapi puNyAnubandhipApAnubandhibhedAd dvividhamapi vA anantasattvAzritatvAdanantamapi vA'zubhasAmAnyAdekamiti / nanu karmasattve'pi puNyamevaikaM karma na tatpratipakSabhUtaM pApaM karmAsti, zubhAzubhaphalAnAM puNyAdeva siddheriti, tathAhi-yatparamaprakRSTaM zubhaphalametat puNyotkarSasya kArya, yatpunastasmAdavakRSTamavakRSTataramavakRSTatamaM ca tatpu 1 pApotkarSe'dhamatA taratamayogAd apakarSataH zubhatA / tasyaiva kSaye mokSaH apathyabhakkopamAnAt // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 18 // Nyasyaiva taratamayogApakarSabhinnasya yAvatparamaprakarSahAniH, paramaprakarSahInasya ca puNyasya paramAvakRSTatamaM zubhaphalaM - yA kAcit zubhamAtretyarthaH - duHkhaprakarSa iti tAtparya, tasyaiva ca paramAvakRSTapuNyasya sarvAtmanA kSaye puNyAtmakabandhAbhAvAnmokSa iti, yathA atyantapathyAhArasevanAt puMsaH paramArogyasukhaM, tasyaiva ca kiJcit 2pathyAhAravivarjanAdapathyAhAraparivRddherArogyasukhahAni:, sarvathaivAhAra parivarjanAt prANamokSa iti, pathyAhAropamAnaM ceha puNyamiti, atrocyate, yeyaM duHkhapra| karSAnubhUtiH sA svAnurUpakarmmaprakarSaprabhavA, prakarSAnubhUtitvAt, saukhyaprakarSAnubhUtivat yathA hi saukhyaprakarSAnubhUtiH svAnurUpapuNyakarmaprakarSajaniteti tvayA'bhyupagamyate tatheyamapi duHkhaprakarSAnubhUtiH (prakarSAnubhUtitvAt ) svAnurUpapApakarmaprakarSajanitA bhaviSyatIti pramANaphalamiti, Aha ca - "kaimmappagarisajaNiyaM tadavassaM pagarisAnubhUio / sokkhappa garisabhUI jaha puNNappagarisappabhavA // 1 // " iti, 'taditi duHkhamiti / idAnImanantaroktayoH puNyapApakarmaNorbandhakAraNanirUpaNAyAha- 'ege Asave' Azravanti - pravizanti yena karmANyAtmanItyAzravaH, karmmabandhaheturiti bhAvaH, sa cendriyakapAyAtratakriyAyogarUpaH | krameNa paJcacatuHpaJcapaJcaviMzatitribhedaH, uktaJca - " iMdiya 5 kasAya 4 anvaya 5 kiriyA 25 paNacaurapaMcapaNuvIsA / jogA tinneva bhave AsavabheyA u bAyAlA // 1 // " iti, tadevamayaM dvicatvAriMzadvidho'thavA dvividho dravyabhAvabhedAt, tatra dravyAzravo yajjalAntargatanAvAdau tathAvidhecchidrairjalapravezanaM bhAvAzravastu yajjIvanAvIndriyAdicchidrataH karmajalasaJcaya iti, sa cAzravasAmAnyAdeka eveti // athAzravapratipakSabhUtasaMvarasvarUpamAha - 'ege saMvare' saMtriyate karmakAraNaM prANA1 karmaprakarSajanitaM tad (duHkhaM ) avazyaM prakarSAnubhUteH / saukhyaprakarSAnubhUtiryathA puNyaprakarSaprabhavA // 1 // 2 tathAvidhapariNAmena chidre 0 For Personal & Private Use Only 1 sthAnAdhyayane pApasattA 11 26 11
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ tipAtAdi nirudhyate yena pariNAmena sa saMvaraH, Azravanirodha ityarthaH, sa ca samitiguptidharmAnuprekSAparISaha(jaya)cAritrarUpaH krameNa paJcatridazadvAdazadvAviMzatipaJcabhedaH, Aha ca-"samiI 5 guttI 3 dhammo 10 aNupeha 12 parIsahA 22 carittaM ca 5 / sattAvannaM bheyA paNatigabheyAiM saMvaraNe ||1||"tti, athavA'yaM dvividho dravyato bhAvatazca, tatra dravyato jalamadhyagatanAvAderanavaratapravizajalAnAM chidrANAM tathAvidhadravyeNa sthaganaM saMvaraH, bhAvatastu jIvadroNyAmAzravatkarmajalAnAmi-18 ndriyAdicchidrANAM samityAdinA nirodhanaM saMvara iti, sa ca dvividho'pi saMvarasAmAnyAdeka iti / / saMvaravizeSe cAyo| gyavasthArUpe karmaNAM vedanaiva bhavati na bandha iti vedanAsvarUpamAha-egA veyaNA' vedanaM vedanA-svabhAvanodIraNAkaraNena vodayAvalikApraviSTasya karmaNo'nubhavanamiti bhAvaH, sA ca jJAnAvaraNIyAdikApekSayA aSTavidhA'pi vipAkodayapradezodayApekSayA dvividhA'pi AbhyupagamikI-zirolocAdikA aupakramikI-rogAdijanitetyevaM dvividhA'pi vedanAsAmAnyAdekaiveti // anubhUtarasaM karma pradezebhyaH parizaTatIti vedanAnantaraM karmaparizaTanarUpAM nirjarAM nirUpayanAha-egA nijarA' nirjaraNaM nirjarA vizaraNaM parizaTanamityarthaH, sA cASTavidhakarmApekSayA'STavidhA'pi dvAdazavidhatapojanyatvena dvAdazavidhA'pi akAmakSutpipAsAzItAtapadaMzamazakamalasahanabrahmacaryadhAraNAdyanekavidhakAraNajanitatvenAnekavidhA'pi dravyato vastrAderbhAvataH karmaNAmevaM dvividhA'pi vA nirjarAsAmAnyAdekaiveti / nanu nirjarAmokSayoH kA prativizeSaH ?, ucyate, dezataH karmakSayo nirjarA sarvatastu mokSa iti // iha ca jIvo viziSTanirjarAbhAjanaM 6 pratyekazarIrAvasthAyAmeva bhavati na sAdhAraNazarIrAvasthAyAmataH pratyekazarIrAvasthasya jIvasya svarUpanirUpaNAyAha-ege sthA04 Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 1 sthAnAdhyayane jIvapadAthe vizeSAH // 19 // jIveM' ityAdi, athavA uktAH sAmAnyataH prastutazAstravyutsAdanIyA jIvAdayo nava padArthAH, sAmprataM jIvapadArtha vizeSeNa prarUpayannAha ege jIve pADikkaeNaM sarIraeNaM ( sU0 17) egA jIvANaM apariAittA viguvvaNA (sU0 18) ege maNe (sU019) egA vaI (sU020) ege kAyavAyAme (sU0 21) egA uppA (su022) egA viyatI (sU0 23) egA viyacA (sU0 24) egA gatI (sU0 25) egA AgatI (sU0 26) eMge cayaNe (sU0 27) ege uvavAe (sU0 28) egA takkA (sU0 29) egA sannA (sU0 30) egA mannA (sU0 31) egA vinnU (sU0 32) egA veyaNA (133) egA cheyaNA (sU0 34) egA bheyaNA (sU0 35) ege maraNe aMtimasArIriyANaM (sa036) ege saMsaddhe ahAbhUe patte (sU037) egadukkhe jIvANaM egabhUe (sU0 38) egA ahammapaDimA jaM se AyA parikilesati (sU0 39) egA dhammapaDimA jaM se AyA pajavajAe (sU0 40) ege maNe devAsuramaNuyANaM taMsi taMsi samayasi (sU0 41) ege uTThANakammabalavIriyapurisakAraparakame devAsuramaNuyANaM taMsi 2 samayasi (sU0 42) ege nANe ege dasaNe ege caritte (sU0 43) 'ege jIve pADikkaeNaM sarIraeNaM' ekaH kevalo jIvitavAn jIvati jIviSyati ceti jIvaH-prANadhAraNadharmA AtmetyarthaH, eka jIvaM prati gataM yaccharIraM pratyekazarIranAmakarmodayAt tatpratyekaM tadeva pratyekakaM, dIrghatvAdi prAkRtatvAt , tena pratyekakena zIryata iti zarIraM-dehaH tadevAnukampitAdidharmopetaM zarIrakaM tena lakSitaH tadAzrita eko jIva ityarthaH, // 19 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only Www.jainelibrary.org
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA zaMkArau vAkyAlaGkArArthoM, tata eko jIvaH pratyekake zarIre varttata iti vAkyArthaH syAditi, iha ca 'paDikkhaeNaM'ti kvacitpATho dRzyate, sa ca na vyAkhyAtaH, anavabodhAd, iha ca vAcanAnAmaniyatatvAt sarvAsAM vyAkhyAtumazakyatvAt kAzcideva vAcanAM vyAkhyAsyAma iti // iha bandhamokSAdaya AtmadharmA anantaramuktAstatastadadhikArAdevAtaH paramAtmadharmAn 'egA jIvANaM ityAdinA ege caritte' ityetadantena granthenAha-'egA jIvANaM apariyAittA vi guvvaNA' 'egA jIvANaM' ti pratItaM 'apariyAitta'tti aparyAdAya paritaH-samantAdagRhItvA vaikriyasamudghAtena bAhyAn hai| pudgalAn yA vikurvaNA bhavadhAraNIyavaikriyazarIraracanAlakSaNA svasmin 2 utsattisthAne jIvaiH kriyate sA ekaiva, pratye kamekatvAdbhavadhAraNIyasyeti, sakalavaikriyazarIrA[A]pekSayA vA bhavadhAraNIyasyaikalakSaNatvAt kathaJciditi, yA punarbAhyapudgalaparyAdAnapUrvikA sottaravaikriyaracanAlakSaNA, sA ca vicitrAbhiprAyapUrvakatvAd vaikriyalabdhimatastathAvidhazaktimattvAccaikajIvasyApyanekApi syAditi paryavasitam , atha bAhyapudgalopAdAna evottaravaikriyaM bhavatIti kuto'vasIyate ?, yeneha sUtre 'apariyAittA' ityanena tadvikurvaNA vyavacchidyate iti cet, ucyate, bhagavatIvacanAt , tathAhi-"deve NaM bhaMte ! mahiDDie jAva mahANubhAge bAhirae poggalae apariyAittA pabhU egavannaM egarUvaM viuvittae?, goyamA! no iNaThe samaDe, deve NaM bhaMte ! bAhirae poggale pariyAittA pabhU ?, haMtA pabhU"tti, iha hi uttaravaikriyaM bAhyapudgalAdAnAd bhavatIti vivakSitamiti // 'ege maNe'tti mananaM manaH-audArikAdizarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro, manoyoga iti bhAvaH, manyate vA'neneti mano-manodravyamAnameveti, tacca satyAdibhedAdanekamapi saMjJinAM vA a Jain Education ex For Personal & Private Use Only S ainelibrary.org
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 sthAnAdhyayane ekayogatA vRttiH zrIsthAnA saGkhyAtatvAdasaDkhyAtabhedamapyeka mananalakSaNatvena sarvamanasAmekatvAditi // 'egA vai'tti vacanaM vAk-audArikavaigasUtra- kriyAhArakazarIravyApArAhRtavAgadravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro, vAgyoga iti bhAvaH, iyaM ca satyAdibhedAdanekA' pyekaiva, sarvavAcAM vacanasAmAnye'ntarbhAvAditi // 'ege kAyavAyAme'tti cIyata iti kAyaH-zarIraM tasya vyAyAmo vyApAraH kAyavyAyAmaH audArikAdizarIrayuktasyAtmano vIryapariNativizeSa iti bhAvaH, sa punaraudArikAdibhedena s||20|| ptaprakAro'pi jIvAnantatvenAnantabhedo'pi vA eka eva, kAyavyAyAmasAmAnyAditi, yaccaikasyaikadA manaHprabhRtInAmekatvaM tat sUtra eva vizeSeNa vakSyati, 'ege maNe devAsure'tyAdineti sAmAnyAzrayamevehaikatvaM vyAkhyAtamiti // 'uppatti prAkRtatvAdutpAdaH, sa caika ekasamaye ekaparyAyApekSayA, na hi tasya yugapadutpAdadvayAdirasti, anapekSitatadvizeSakapadArthatayA vaiko'sAviti // 'viyaitti vigativiMgamaH, sA caikotpAdavaditi vikRtirvigatirityAdivyAkhyAntaramapyucitamAyojyam, asmAbhistu utpAdasUtrAnuguNyato vyAkhyAtamiti / 'viyaca'tti vigateH prAguktatvAdiha vigatasya vigamavato jIvasya mRtasyetyarthaH arcA-zarIraM vigatArcA, prAkRtatvAditi, vivarcA vA-viziSTopapattipaddhatirviziSTabhUSA vA, sA caikA sAmAnyAditi // 'gai'tti maraNAnantaraM manujatvAdeH sakAzAnnArakatvAdau jIvasya gamanaM gatiH, sA caika| daikasyaikaiva RjvAdikA narakagatyAdikA vA, pudgalasya vA, sthitilakSaNyamAtratayA vaikarUpA sarvajIvapudgalAnAmiti // | 'Agaitti AgamanamAgatiH-nArakatvAdereva pratinivRttiH, tadekatvaM gateriveti ||'cynne'ti cyutiH cyavanam-vaimA*nikajyotiSkANAM maraNaM, tadekamekajIvApekSayA nAnAjIvApekSayA ca pUrvavaditi // 'uvavAe'tti, upapatanamupapAto G // 20 // JainEducati o nal For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ devanArakANAM janma, saM caikazcyavanavaditi // 'takkatti tarkaNaM tarko-vimarzaH avAyAt pUrvA ihAyA uttarA prAyaH ziraHkaNDUyanAdayaH puruSadhammoM iha ghaTanta itisampratyayarUpA, iha caikatvaM prAgiveti // | 'sanna'tti saMjJAnaM saMjJA vyaJjanAvagrahottarakAlabhAvI mativizeSaH AhArabhayAdhupAdhikA vA cetanA saMjJA, abhidhAnaM 8 6 vA saMjJeti // 'mannatti prAkRtatvAnmananaM matiH-kathaJcidarthaparicchittAvapi sUkSmadharmAlocanarUpA buddhiritiyAvat , Alo-da |canamiti kecit , athavA mantA manniyanvaM(manitavyaM) abhyupagama ityarthaH, sUtradvaye'pi sAmAnyata ekatvamiti // 'egA vinnu'ti vidvAn vijJo vA tulyabodhatvAdeka iti, strIliGgatvaM ca prAkRtatvAt utpAda(sya) uppAvat , luptabhAvapratyayatvAdvA ekA vidvattA vijJatA vetyarthaH ||'veynn'tti prAgvedanA sAmAnyakarmAnubhavalakSaNoktA iha tu pIDAlakSaNaiva, sA ca sAmAnyata ekaiveti // asyA eva kAraNavizeSanirUpaNAyAha-'cheyaNe'ti chedanaM zarIrasyAnyasya vA khaDgAdineti // "bheya-| Ne'ti, bhedanaM kuntAdinA, athavA chedanaM karmaNaH sthitighAtaH bhedanaM tu rasaghAta iti, ekatA ca vishessaavivkssnnaaditi| vedanAdibhyazca maraNamatastadvizeSamAha-ege maraNe' ityAdi, mRtimaraNaM ante bhavamantima-caramaM tacca taccharIraM cetyantimazarIraM tatra bhavA antimazArIrikI uttarapadavRddhiH, tadvA teSAmastIti antimazArIrikA dIrghatvaJca prAkRtazailyA, teSAM caramadehAnAM, maraNaikatA ca siddhatve punrmrnnaabhaavaaditi| antimazarIrazca snAtako bhUtvA miyate atastamAha-ege saMsuddhe' ityAdi, ekaH saMzuddhaH-azabalacaraNaH akaSAyatvAt 'yathAbhUtaH' tAttvikaH ('patte'tti) pAtramiva pAtramatizayavadjJAnAdiguNaratnAnAM prApto vA guNaprakarSamiti gamyate / 'egedukkhe' ekamevAntimabhavagrahaNasambhavaM duHkhaM yasya sa ekaduHkhaH NAGACASSAGAINSAR JainEducation a l For Personal & Private Use Only Panelibrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 21 // 'egahakkhe'tti pAThAntare tvekavAkhyA-saMzuddhAdiLapadezo yasya, na tvasaMzuddhasaMzuddhAsaMzuddha ityAdiko'pi, vyapade 1 sthAnAzAntaranimittasya kaSAyAderabhAvAditi sa bhavatyekadhAkhyaH, ekadhA akSo vA-jIvo yasya sa tatheti, jIvAnAM-prANi-3 | dhyayane nAmekabhUtaH-eka eva-Atmopama ityarthaH, ekAntahitavRttitvAd, ekatvaM cAsya bahUnAmapi samasvabhAvatvAditi, athavA ekayogatA 'patte' ityAdi sUtrAntaraM uktarUpasaMzuddhAdanyeSAM svarUpapratipAdanaparaM, tatra prAkRtatvAt pratyekamekaM duHkhaM pratyekaikaduHkhaM jIvAnAM svakRtakarmaphalabhogitvAt , kiMbhUtaM tadityAha-ekabhUtamananyatayA vyavasthitaM prANiSu, na sAGkhyAnAmiva bAhyamiti // duHkhaM punaradharmAbhinivezAditi tatsvarUpamAha_ 'egA ahamme'tyAdi, dhArayati durgatau prapatato jIvAn dhArayati-sugatau vA tAn sthApayatIti dharmaH, uktaJca-"dugatiprasRtAn jantUn , yasmAddhArayate ttH| dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtH||1||" sa ca zrutacAritralakSaNaH, tatpratipakSastvadharmastadviSayA pratimA-pratijJA adharmapradhAnaM zarIraM vA adharmapratimA, sA caikA, sarvasyAH pariklezakAraNatayaikarUpatvAd , ata evAha-jaM se ityAdi, 'yat' yasmAt 'se' tasyAH svAmyAtmA-jIvo athavA 'se'tti so'dharmapratimAvAnAtmA pariktizyate-rAgAdibhirvAdhyate saMklizyata ityarthaH, 'jaMsI'ti pAThAntaraM vA, tatazca prAkRtatvena liGgavyatyayAt yasyAmadharmapratimAyAM satyAmAtmA pariktizyate sA ca ekaiveti / etadviparyayamAha-egA // dhamma'tyAdi, prAgvannavaraM paryavAH-jJAnAdivizeSA jAtA yasya sa paryavajAto bhavatIti zeSaH, vizudhyatItyarthaH, AhitAnyA Jain Education a l For Personal & Private Use Only Welmainelibrary.org
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ditvAcca jAtazabdasyottarapadatvamiti, athavA paryavAn paryaveSu vA yAtaH-prAptaH paryavayAto'thavA paryavaH-parirakSA parijJAnaM MvA zeSaM tathaiveti // dharmAdharmapratime ca yogatrayAdbhavata iti tatsvarUpamAha | 'ege maNe ityAdi sUtratrayaM, tatra mana iti manoyogaH, tacca yasmin 2 samaye vicAryate tasmin 2 'samaye' kAlavi|zeSa ekameva, vIpsAnirdezena na vacanApi samaye tad vyAdisaMkhyaM sambhavatItyAha, ekatvaM ca tasyaikopayogatvAt jIvAnAM, syAdetat-naikopayogI jIvo, yugapacchItoSNasparzaviSayasaMvedanadvayadarzanAt, tathAvidhabhinnaviSayopayogapuruSadvayavat, atrocyate, yadidaM zItoSNopayogadvayaM tatsvarUpeNa bhinnakAlamapi samayamanasoratisUkSmatayA yugapadiva pratIyate, na punastadyugapadeveti, Aha ca-"samayAtisuhumayAo mannasi jugavaM ca bhinnakAlaMpi / uppaladalasayavehaM va jaha va tamalAyacakkaMti // 1 // " yadi punarekatropayuktaM mano'rthAntaramapi saMvedayati tadA kimanyatragatacetAH puro'vasthitaM hastinamapi na viSayIkarotIti, Aha ca-"annaviNi uttamannaM viNiogaM lahai jai maNo teNaM / hatyipi ThiyaM purao kimannacitto na lakkhei ? ||1||"tti iha ca bahuvaktavyamasti tat sthAnAntarAdavaseyamiti, athavA satyAsatyobhayasvabhAvAnubhayarUpANAM caturNA manoyogAnAmanyatara eva bhavatyekadA, yAdInAM virodhenAsambhavAditi, keSAmityAha-'devAsuramaNuyANaM'ti tatra dIvyanti iti devAH-vaimAnikajyotiSkAste ca na surA asurAH-bhavanapativyantarAste ca mano 1 samayAtisaukSmyAt manyase yugapaJca bhinnakAlamapi / utpaladalazatavedha iva yathA vA tadalAtacakramiti // 1 // 2 anyaviniyuktamanyaM viniyoga labhate yadi manastena / hastinamapi sthitaM purataH kimanyacitto na lakSayati ? // 1 // JainEducation international For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- baMtA manujA-manuSyAste ca devAsuramanujAsteSAM, tathA 'vAgi'ti vAgyogaH, sa caiSAmekadA eka eva, tathAvidhamanoyogapUrva-131 sthAnAgasUtra 16katvAt tathAvidhavAgyogasya, satyAdInAmanyatarabhAvAdvA, vakSyati ca--"chahiM ThANehiM Natthi jIvANaM iDDI i vA jAvA dhyayane vRttiH parakkame i vA, taMjahA-jIvaM vA ajIvaM karaNayAe 1, ajIvaM vA jIvaM karaNayAe 2, egasamaeNaM do bhAsAo bhAsittae" ekayogatA iti / tathA kAyavyAyAmaH-kAyayogaH, sa caiSAmekadA eka eva, saptAnAM kAyayogAnAmekadA ekatarasyaiva bhAvAt , nanu // 22 // yadAhArakaprayoktA bhavati tadaudArikasyAvasthitasya zrUyamANatvAt kathamekadA na kAyayogadvayamiti ?, atrocyate, sato-18 |'pyaudArikasya vyAyAmAbhAvAdAhArakasyaiva ca tatra vyApriyamANatvAd , apyaudArikamapi tadA vyApriyate tarhi mizrayogatA bhaviSyati, kevalisamudghAte saptamaSaSThadvitIyasamayeSvaudArikamizravat , tathA cAhArakaprayoktA na labhyeta, evaM ca saptavi|dhakAyayogapratipAdanamanarthakaM syAdityeka eva kAyavyAyAma iti, evaM kRtavaikriyazarIrasya cakravAderapyaudArikaM ni-15 mApArameva, vyApAravaJcet ubhayasya vyApAravattve kevalisamudghAtavanmizrayogatetyevamapyekayogatvamavyAhatameveti, tathA kAyayogasyApyaudArikatayA vaikriyatayA ca krameNa vyApriyamANatve AzuvRttitayA manoyogavadyadi yaugapadyabhrAntiH syAt tadA ko doSa iti, evaJca kAyayogaikatve satyaudArikAdikAyayogAhRtamanodravyavAgdravyasAcivyajAtajIvavyApArarUpatvAt manoyogavAgyogayorekakAyayogapUrvakatayA'pi prAguktamekatvamavaseyamiti, athavedameva vacanamatra pramANam , AjJA-3| 1 SadbhiH sthAnairnAsti jIvAnAM RddhiA yAvatparAkrama iti vA, tadyathA-jIvaM vAjIvakaraNatAyai ajIvaM vA jIvakaraNatAyai ekasamayena dve bhASe bhASituM. W // 22 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only mat.jainelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ MASALAMSALAMAUSAMGAOX grAhyatvAt asya, yataH-"ANAgejjho attho ANAe ceva so kaheyabyo / dihatA diThaMtia kahaNavihivirAhaNA iha // 1 // " iti, dRSTAntAhA ntiko'rtha ityrthH| nanu sAmAnyAzrayaikatvenaiva sUtraM gamakaM bhaviSyatIti kimanena vizeSavyA- khyAneneti ?, ucyate, naivaM, sAmAnyaikatvasya pUrvasUtrairevAbhihitatvAdasya punaruktatvaprasaGgAd , devAdigrahaNasamayagrahaNayozca vaiyarthyaprasaGgAcceti / iha ca devAdigrahaNaM viziSTavaikriyalabdhisampannatayaiSAmanekazarIraracane satyekadA manoyogAdInAmanekatvaM zarIravad bhaviSyatIti pratipattinirAsArtha, na tu tiryagnArakANAM vyavacchedArtha, nanu tiryagnArakA api vaikriyalabdhimantasteSAmapi vikriyAyAM zarIrAnekatvena manaHprabhRtInAmanekatvapratipattiH sambhAvyata eveti tabrahaNamapi nyAyyamiti, satyam , kintu devAdInAM viziSTataralabdhitayA zarIrANAmatyantAnekateti tabrahaNaM, tathA 'pradhAnagrahaNa itaragrahaNaM bhavatIti nyAyAdadoSo, nArakAdibhyazca devAdInAM pradhAnatvaM pratItameveti, eteSAM ca manaHprabhRtInAM yathAhai prAdhAnyakRtaH kramaH, pradhAnatvaM ca bahvalpAlpatarakarmakSayopazamaprabhavalAbhakRtamiti // kAyavyAyAmasyaiva bhedAnAmekatA-| mAha-ege uhANe'tyAdi, utthAnaM ca-ceSTAvizeSaH karma ca-bhramaNAdikriyA balaM ca-zarIrasAmarthya vIrya ca-jIvaprabhavaM puruSakArazca-abhimAnavizeSaH parAkramazca-puruSakAra eva niSpAditasvaviSaya iti vigrahe dvandvaikavadbhAvaH, ete ca vIryAntarAya[kSaya kSayopazamasamutthA jIvapariNAmavizeSAH, eteSu pratyekamekazabdo yojanIyo, vIryAntara[kSaya]kSayopazamavaicitryataH pratyeka jaghanyAdibhedairanekatve'pyeSAmekajIvasyaikadA [kSaya]kSayopazamamAtrAyA ekavidhatvAdeka eva ja AjJApAyo'rtha Azayaiva sa kathayitavyaH / dRSTAntAddArzantikaH kathanavidheritarathA virAdhanA // 1 // OSASUSAS SUSISAMOSOS Jain Education For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- gasUtravRttiH // 23 // dhanyAdiretadvizeSo bhavati kAraNamAtrAdhInatvAt kAryamAtrAyA iti sUtrabhAvArthaH, zeSaM prAgvaditi // parAkramAdezca jJA-181 41 sthAnAnAdirmokSamArgo'vApyate, yata Aha-"abbhuTThANe viNaye parakkame sAhusevaNAe ya / sammaisaNalaMbho virayAviraie vi- dhyayane sAraie // 1 // " iti, ato jJAnAdInAM nirUpaNAyAha-'ege nANe' ityAdi, athavA dharmapratimA prAguditA sA ca jJA- jJAnAdinAdisvabhAveti jJAnAdIn nirUpayannAha nirUpaNA jJAyante-paricchidyante'rthA anenAsminnasmAdveti jJAna-jJAnadarzanAvaraNayoH kSayaH kSayopazamo vA jJAtirvA jJAnam|AvaraNadvayakSayAdyAvirbhUta AtmaparyavavizeSaH sAmAnyavizeSAtmake vastuni vizeSAMzagrahaNapravaNaH sAmAnyAMzagrAhakazca jJA-12 napaJcakAjJAnatrayadarzanacatuSTayarUpaH, taccAnekamapyavabodhasAmAnyAdekamupayogApekSayA vA, tathAhi-labdhito bahUnAM bodhavizeSANAmekadA sambhave'pyupayogata eka eva sambhavati, ekopayogatvAjIvAnAmiti, nanu darzanasya jJAnavyapadezatvamayuktaM, viSayabhedAd , uktaJca-"jaM sAmannaggahaNaM daMsaNameyaM visesiyaM nANaM"ti, atrocyate, IhAvagrahau hi darzanaM, sA|mAnyagrAhakatvAd , apAyadhAraNe ca jJAnaM, vizeSagrAhakatvAd, athacobhayamapi jJAnagrahaNena gRhItamAgame "AbhinibohiyanANe aTThAvIsaM havaMti payaDIu"tti vacanAt , tasmAdavabodhasAmAnyAdarzanasyApi jJAnavyapadezyatvamaviruddhamiti, nanu darzanaM pRthagevopAttamuttarasUtre tatkimiha jJAnazabdena darzanamapi vyapadiSTamiti?, atrocyate, tatra hi darzanaM zraddhAnaM | // 23 // 1 abhyutthAne vinaye parAkrame sAdhusevanAyAM ca / samyagdarzanalAbho viratAvirateviratezca // 1 // 2 yat sAmAnyagrahaNaM darzanametat vizeSitaM jJAnam, | 3 AbhinibodhikajJAne aSTAviMzatirbhavanti prakRtayaH. te payaDI zAnaM, vizeSagrAhakatvAda, visesiyaM nANagata,miti nan darzanasya jo badanAM bodha yogatvAjIvAnAmAvA, tathAhi lAmanyAMzamAhakaca jJA Jain Education Hematonal For Personal & Private Use Only INMainelibrary.org
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivakSitaM, jJAnAditrayasya samyakzabdalAJchitatve sati mokSamArgatvena vivakSitatvAt , mokSamArgabhUtaM caitatrayaM zraddhAnapa yeNaiva darzanena saheti / 'ege daMsaNe'tti, dRzyante-zraddhIyante padArthA anenAsmAdasmin veti darzanaM-darzanamohanIyasya kSayaH kSayopazamo vA, dRSTiA darzana-darzanamohanIyakSayAdyAvibhUtastattvazraddhAnarUpa AtmapariNAmaH, taccopAdhibhedAdanekavidhamapi zraddhAnasAmyAdekam , ekajIvasya vaikadA ekasyaiva bhAvAditi, nanvavabodhasAmAnyAjjJAnasamyakttvayoH kaH prativizeSaH?, ucyate, ruciH samyakttvaM rucikAraNaM tu jJAnaM, yathoktam-"nANamavAyadhiIo dasaNamiDaM jhogghehaao| taha tattaruI samma roijjai jeNa taM nANaM ||2||"ti, 'carittetti caryate-mumukSubhirAsevyate taditi caryate vA gamyate anena nirvRtAviti caritraM athavA cayasya karmaNAM riktIkaraNAccaritraM niruktanyAyAditi-cAritramohanIyakSayAdyAvibhUta Atmano viratirUpaH pariNAma iti, tadevaM vakSyamANAnAM sAmAyikAditadbhedAnAM viratisAmAnyAntarbhAvAdekasyaivaikadA bhA-18 | vAdveti, eteSAM ca jJAnAdInAmayameva kramo, yato nAjJAtaM zraddhIyate nAzraddhattaM samyaganuSThIyata iti / jJAnAdIni hyutpattivigatisthitimanti, sthitizca samayAdiketi samayaM prarUpayannAha- ege samae (sU0 44) ege paese ege paramANU (sU045) egA siddhI / ege siddhe / ege parinivANe / ege parinibbue (sU0 46) 'ege samae' samayaH-paramaniruddhakAla utpalapatrazatavyatibhedadRSTAntAjaratpaTTasATikApATanadRSTAntAdvA samayaprasiddhA1jJAnamapAyadhRtyau darzanamiSTaM yathA'vagrahehe / tathA tattvaruciH samyaktvaM rocyate yena tat jJAnam // 1 // 55015 Jain Educationneii For Personal & Private Use Only vww.janelibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA-hU davaboddhavyaH, sa caika eva vartamAnasvarUpaH, atItAnAgatayovinaSTAnutpannatvenAbhAvAt , athavA asAvekaH svarUpeNa ni- 1 sthAnAGgasutra- raMzatvAditi / niraMzavastvadhikArAdevedaM sUtradvayamAha-ege paese ege paramANU prakRSTo-niraMzo dhamAdhAkA-|| dhyayane vRttiH zajIvAnAM dezaH-avayavavizeSaH pradezaH sa caikaH svarUpataH sadvitIyatvAdau dezavyapadezatvena pradezatvAbhAvaprasaGgAditi / | siddhiloM | 'paramANu'tti paramazcAsAvAtyantiko'Nuzca sUkSmaH paramANuH-vyaNukAdiskandhAnAM kAraNabhUtaH, Aha ca-"kAraNa- kaagrmiti||24|| | meva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati prmaannuH| ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // " iti, sa ca svarUpataH sAdhanaM |eka evAnyathA paramANurevAsau na syAditi / athavA samayAdInAM pratyekamanantAnAmapi tulyarUpApekSayaikatvamiti / yathA 3 paramANostathAvidhaikatvapariNAmavizeSAdekatvaM bhavati tathA tata evAnantANumayaskandhasyApi syAditi darzayan sakalabAdaraskandhapradhAnabhUtamIpatyAgbhArAbhidhAnaM pRthivIskandhaM prarUpayannAha-'egA siddhI' sidhyanti-kRtArthA bhavanti yasyAM sA siddhiH, sA ca yadyapi lokAgraM, yata Aha-"ihaM budi caittANaM, tattha gaMtUNa sijjhai"tti, tathApi tatpratyAsattyepatyAgbhArA'pi tathA vyapadizyate, Aha ca-"bArasaMhiMjoyaNehiM siddhI savvahasiddhAu"tti, yadi ca lokAyameva siddhiH syAt tadA kathametadanantaramuktam-"nimmaladagarayavaNNA tusAragokkhIrahArasarivanne'tyAdi tatsvarUpavarNanaM ghaTate ?, lokAgrasyAmUrtatvAditi, tasmAdIpanArabhArA siddhirihocyate, sA caikA, dravyArthatayA pazcacatvAriMzadyojanalakSapramANa-1 | skandhasyaikapariNAmatvAt, paryAyArthatayA tvanantA, athavA kRtakRtyatvaM lokAgramaNimAdikA vA siddhiH, ekatvaM ca // 24 // 1 iha tanuM tyaktvA tatra gatvA sidhyanti. 2 dvAdazabhiryojanaiH siddhiH sarvArthasiddhAt. 3 nirmaladakarajovarNA tuSAragokSIrahArasadRzavarNA. KARNSRCLEARLOCALGAEX 6555575515 dain Education International For Personal & Private Use Only Www.jainelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ SACCIALAMMALESALEGACASSES sAmAnyata iti / siddheranantaraM siddhimantamAha-'ege siddhe' siddhyati sma-kRtakRtyo'bhavat sedhati sma vA-agacchat | 6 apunarAvRttyA lokAgramiti siddhaH, sitaM vA-baddhaM karma dhmAtaM-dagdhaM yasya sa niruktAt siddhaH-karmAprapaJcanirmuktaH, sa] ca eko dravyArthatayA, paryAyArthatastvanantaparyAya iti, athavA siddhAnAM anantatve'pi tatsAmAnyAdekatvam, athavA karmazilpavidyAmantrayogAgArthayAtrAMbuddhiMtapaHkarmakSayabhedenAnekatve'pyasyaikattvaM siddhazabdAbhidheyatvasAmyAditi / karmakSayasiddhasya ca parinirvANaM dharmo bhavatIti tadAha-ege parinivvANe' pari-samantAnnirvANaM-sakalakarmakRtavikAranirAkaraNataH svasthIbhavanaM parinirvANaM tadekam , ekadA tasya sambhave punarabhAvAditi / parinirvANadharmayogAt sa eva karmakSayasiddhaH parinirvRta ucyate iti tadarzanAyAha-ege parinivvueM' parinirvRtaH sarvataH zArIramAnasAsvAsthyavirahita iti bhAvaH, tadekatvaM siddhasyeva bhAvanIyamiti / tadetAvatA granthenaite prAyo jIvadhA ekatayA nirUpitAH, idAnIM jIvopagrAhakatvAt pudgalAnAM tallakSaNAjIvadharmA 'ege sadde ityAdinA jAva lukkhe' ityetadantena granthenaikatayaiva darzyante, pudgalAdInAM tu sattA keSAJcidanumAnato'vasIyate ghaTAdikAryopalabdheH keSAJcitsAMvyavahArikapratyakSata iti // ege sadde / ege rUve / ege gaMdhe / / ege rase / ege phAse / ege subbhisahe / ege dubbhisadde / ege suruve / ege durUve / ege dIhe / ege hasse / ege vaTTe / ege taMse / ege cauraMse / ege pihule / ege parimaMDale / ege kiNhe / ege NIle / ege lohie / ege halidde / ege sukille / ege sunbhigaMdhe / ege dubbhigaMdhe / ege titte / ege kaDue / ege kasAe / ege aMbile / ege mahure / ege kakkhaDe jAva lukkhe (sU047) AASACROSAGAOSAROSESSAGE sthA05 Jain Education in For Personal & Private Use Only sww.jainelibrary.org
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 1 sthAnAdhyayane ajIva dharmAH // 25 // tatra zabdAdisUtrANi sugamAni, navaraM zabdayate-abhidhIyate aneneti zabdo-dhvaniH zrotrendriyaviSayaH, rUpyate-avalokyata iti rUpam-AkArazcakSurviSayaH, ghrAyate-siGghayate iti gandho-ghrANaviSayaH, rasyate-AsvAdyate iti rasaH-rasanendriyaviSayaH, spRzyate-chupyata iti sparzaH-sparzanakaraNaviSayaH, zabdAnAM caikatvaM sAmAnyataH sajAtIyavijAtIyavyAvRttarUpApekSayA vA bhAvanIyaM / zabdabhedAvAha-'subbhisadditti zubhazabdA manojJA ityarthaH, 'dubhitti azubho manojJo yo na bhavatIti, evaM ca zabdAntaramatrAntarbhUtamavaseyam , evaM rUpavyAkhyAne'pi, surUpAdayazcaturdaza zuklAntA rUpabhedAH, tatra suruupN-mnojnyruupmitrruupmiti| dIrgham-AyatataraM isvaM-taditarad, vRttAdayaH paJca skandhasaMsthAnabhedAH, tatra vRttasaM|sthAnaM modakavat , tacca prataraghanabhedAt dvidhA, punaH pratyekaM samaviSamapradezAvagADhamiti caturddhA, evaM ca zeSANyapi, 'taMse'tti tisro'srayaH-koTayo yasmiMstat vyatraM-trikoNam , 'caturaMse'tti catasro'srayo yasya tattathA-catuSkoNamityarthaH, tathA 'pihule'tti pRthulaM-vistIrNam , anyatra punariha sthAne AyatamabhidhIyate, tadeva ceha dIrghahasvapRthulazabdaivibhajyoktam , AyatadharmatvAdeSAM, taccAyataM prataraghanazreNibhedAt tridhA, punarekai samaviSamapradezamiti poDhA, yaccAyatabhedayorapi hasvadIrghayorAdAvabhidhAnaM tadvattAdiSu saMsthAneSvAyatasya prAyo vRttidarzanArtha, tathAhi-dIrghAyataH staMbho vRttasyasraH caturasrazcetyAdi bhAvanIyam , vicitratvAdvA sUtragaterevamupanyAsa iti, 'parimaMDale'tti parimaNDalasaMsthAnaM valayAkAraM prata| raghanabhedAd dvividhamiti, rUpabhedo varNaH, sa ca kRSNAdiH paJcadhA pratIta eva, navaraM hAridraH-pItaH, kapizAdayastu saMsargajA | iti na teSAmupanyAsaH, gandho dvedhA-surabhirdurabhizca, tatra saumukhyakRtsurabhirvamukhyakRt durabhiH, sAdhAraNapariNAmo'spaSTo Jain Educational For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ durgraha iti saMsargajatvAdeva nokta iti, rasaH paJcadhA, tatra zleSmanAzakRt tiktaH 1 vaizadyacchedanakRtkaTukaH 2 annarucistambhanakRtkaSAyaH 3. AzravaNakkedanakRdamlaH 4 hrAdanabRMhaNakRnmadhuraH 5 saMsargajo lavaNa iti nokta iti, sparzo'STavidhaH, tatra | karkazaH kaThino'namanalakSaNaH 1 yAvatkaraNAt mRdvAdayaH SaDanye, tatra mRduH sannatilakSaNaH 2 gururadhogamanahetuH 3 laghuH prAyastiryagUrdhvagamanahetuH 4 zIto vaizadyakRt stambhanasvabhAvaH 5 uSNo mArdavapAkakRt 6 snigdhaH saMyoge sati saMyoginAM bandhakAraNaM 7 rUkSastathaivAbandhakAraNamiti 8 / uktA pudgaladharmANAmekatA, idAnIM pudgalAliGgitajIvAprazastadharmANAmaSTAdazAnAM pApasthAnakAbhidhAnAnAM 'eMge pANAivAe' / ityAdinA granthena 'daMsaNasale' ityetadantena tAmevAha ege pANAtivAe jAva ege pariggahe / ege kodhe jAva lobhe / ege pejje ege dose jAva ege paraparivAe / egA aratiratI / ege mAyAmose / ege micchAdaMsaNasale / ( sU0 48 ) / ege pANAivAyaveramaNe jAva pari0veramaNe / ege kohavivege jAva micchAdaMsaNasaha vivege ( sU0 49 ) taMtra prANAH-ucchvAsAdayasteSAmatipAtanaM - prANavatA saha viyojanaM prANAtipAto hiMsetyarthaH, uktaJca - "paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchvAsaniHzvAsamadhAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " iti sa ca prANAtipAto dravyabhAvabhedAt dvividho, vinAzaparitApasaklezabhedAt trividho vA, Aha ca - " tapajjAyavi NAso dukkhuppAo ya saMkileso ya / esa vaho jiNabhaNio vajjeyavvo payatteNaM ||1||"ti, athavA manovAkkAyaiH karaNa1 tatparyAya vinAzo duHkhotpAdazca saMklezazca / eSa vadho jinairbhaNito barjayitavyaH prayatnena // 1 // Jain Educational For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA-6 kAraNAnumatibhedAnnavadhA, punaH sa krodhAdibhedAt SaTtriMzadvidho veti 1, tathA mRSA-mithyA vadanaM vAdo mRSAvAdaH, sa ca 6 1 sthAnAGgasUtra- dravyabhAvabhedAt dvidhA, abhUtodbhAvanAdibhizcaturdhA vA, tathAhi-abhUtodbhAvanaM yathA sarvagata AtmA, bhUtanihnavo nA dhyayane vRttiH styAtmA, vastvantaranyAso yathA gaurapi sannazvo'yamiti, nindA ca yathA kuSThI tvamasIti 2, tathA adattasya-svAmi | pApasthAjIvatIrthakaragurubhiravitIrNasyAnanujJAtasya sacittAcittamizrabhedasya vastunaH AdAna-grahaNamadattAdAnaM, cauryamityarthaH, nAni t||26|| tacca vividhopAdhivazAdanekavidhamiti, tathA mithunasya-strIpuMsalakSaNasya karma maithunam-abrahma, tat manovAkAyAnAM kRta dviratizca kAritAnumatibhiraudArikavaikriyazarIraviSayAbhiraSTAdazadhA vividhopAdhito bahuvidhataraM veti 4, tathA parigRhyate-svI|kriyata iti parigrahaH, bAhyAbhyantarabhedAt dvidhA, tatra bAhyo dharmasAdhanavyatirekeNa dhanadhAnyAdiranekadhA, a(A)bhyantarastu mithyAtvAviratikaSAyapramAdAdiranekadhA, parigrahaNaM vA parigraho mUrcchatyarthaH 5, tathA krodhamAnamAyAlobhAH kaSAyamohanI|yakarmapudgalodayasampAdyA jIvapariNAmA iti, ete cAnantAnubandhyAdibhedato'saGkhyAtAdhyavasAyasthAnabhedato vA bahu| vidhAH, tathA 'pejje tti priyasya bhAvaH karma vA prema, taccAnabhivyaktamAyAlobhalakSaNabhedasvabhAvamabhiSvaGgamAtramiti 10, tathA-'dosetti dveSaNaM dveSaH, dUSaNaM vA doSaH, sa cAnabhivyaktakrodhamAnalakSaNabhedasvabhAvo'prItimAtramiti 11, 'jAThAvatti 'kalahe abbhakkhANe pesuNNe' ityarthaH, tatra kalaho-rATI 12 abhyAkhyAna-prakaTamasadoSAropaNaM 13 paizUnyaM-pizuna |karma pracchannaM sadasadoSAvirbhAvanaM 14, pareSAM parivAdaH paraparivAdo vikatthanamityarthaH 15, aratizca tanmohanIyodayaja- // 26 // WizcittavikAra udvegalakSaNo ratizca tathAvidhAnandarUpA aratirati ityekameva vivakSitaM, yataH vacana viSaye yA ratistAmeva Jain Education a For Personal & Private Use Only X anelibrary.org
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAntarApekSayA aratiM vyapadizantyevamaratimeva ratimityaupacArikamekatvamanayorastIti 16, tathA 'mAyAmosa'tti mAyA ca-nikRtiSA ca-mRSAvAdo mAyayA vA saha mRSA mAyAmRSA prAkRtattvAnmAyAmosaM, doSadvayayogaH, idaM ca mAnamRSAdisaMyogadoSopalakSaNaM, veSAntarakaraNena lokapratAraNamityanye, premAdIni ca bahuvidhAni viSayabhedena adhyavasAyasthAnabhedato vA 17, mithyAdarzanaM-viparyastA dRSTiH, tadeva tomarAdizalyamiva zalyaM duHkhahetutvAt mithyAdarzanazalyamiti, mithyAdarzanaJca paJcadhA-abhigrahikAnabhigrahikAbhinivezikAnAbhogikasAMzayikabhedAd upAdhibhedato bahutarabhedaM veti |18 // eteSAM ca prANAtipAtAdInAM uktakrameNAnekavidhatve'pi vadhAdisAmyAdekatvamavagantavyamiti / uktAnyaSTAdaza pApasthAnAni, idAnIM tadvipakSANAmeva 'ege pANAivAyaveramaNe ityAdibhiraSTAdazabhiH sUtrairekatAmAha, sugamAni caitAni, navaraM viramaNaM viratiH, tathA vivekastyAga iti // uktaM sapudgalajIvadravyadharmANAmekatvamidAnIM kAlasya sthitirUpatvena taddharmatvAt tadvizeSANAM 'egA osappiNI'tyAdinA 'susamasusame'tyetadantenaitadevAha egA osappiNI / egA susamasusamA jAva egA dUsamadUsamA / egA ussappiNI egA dussamadussamA jAva egA susamasusamA / (sU0 50) atha kAla eva kathamavasIyata iti cet ?, ucyate, bakulacampakAzokAdipuSpapradAnasya niyamena darzanAnniyAmakazca kAla iti, tatra 'osappiNIti avasarpati hIyamAnArakatayA avasarpayati vA''yuSkazarIrAdibhAvAn hApayatItyavasarpiNI sAgaropamakoTIkoTIdazakapramANaH kAlavizeSaH suSTu samA suSamA atyantaM suSamA suSamasuSamA atyantasukhasvarU Jain Education For Personal & Private Use Only IFRAMainelibrary.org
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- gasUtravRttiH // 27 // yArakApekSayA duSamA duSpamamava navaraM viSayavazeSANAM na pastasyA eva prathamAraka iti, ekatvaM cAvasarpiNyAH svarUpeNaikatvAdevaM sarvatra, yAvaditi sImopadarzanArthaH, tatazca suSama- 1 sthAnAsuSametyAdi sUtraM sthAnAntaraprasiddhaM tAvadadhyeyamiha yAvad 'dUsamadUsameti padamityatidezaH, ayaM ca sUtralAghavArthamiti, | dhyayane evaM ca sarvatra yAvaditi vyAkhyeyam , atidezalabdhAni ca padAnyekazabdopapadAnyetAni-egA susamA egA susamadUsamA 8 avasarpiegA dUsamasusamA egA dUsame'ti, AsAM svarUpaM zabdAnusArato jJeyaM, pramANaM punarAdyAnAM tisRNAM samAnAM krameNa sAga NyAdyAH ropamakoTIkovyazcatustridvisaGkhyAH, caturthyAstvekA dvicatvAriMzadvarSasahasronA, antyayostu pratyeka varSasahasrANyekaviMzatiriti / tathA utsarpati-varddhate'rakApekSayA utsarpayati vA bhAvAnAyuSkAdIn varddhayatIti utsarpiNI avasarpiNIpramANA duSTha samA duSSamA-duHkharUpA atyanta duSSamA duSSamaduSSamA, yAvatkaraNAd 'egA dUsamA egA dUsamasusamA egA susamasamA egA susameti dRzya, etatpramANaM ca pUrvoktameva navaraM vipayosAditi / kRtA jIvapudgalakAlalakSaNadravyavividhadharmavizeSANAmekatvaprarUpaNA, adhunA saMsArimuktajIvapudgaladravyavizeSANAM nArakaparamANvAdInAM samudAyalakSaNadharmasya 'egA neraiyANaM vaggaNe'tyAdinA 'egA ajahaNNukkosaguNalukkhANaM poggalANaM vaggaNetyetadantena granthena tAmevAha egA neraiyANaM vaggaNA egA asurakumArANaM vaggaNA cauvIsadaMDao jAva vemANiyANaM vaggaNA / egA bhavasiddhIyANaM vaggaNA egA abhavasiddhIyANaM vaggaNA egA bhavasiddhineraiyANaM vaggaNA egA abhavasiddhiyANaM NeratiyANaM vaggaNA, evaM jAva egA bhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vaggaNA egA abhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vaggaNA / egA sammahiTTiyANaM va Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ggaNA egA micchaddiTThiyANaM vaggaNA egA sammAmicchaddiTTiyANaM vaggaNA / egA sammaddiTTiyANaM NeraiyANaM vaggaNA egA micchaddiTThiyANaM NeraiyANaM vaggaNA egA sammamicchaddiTThiyANaM NeraiyANaM vaggaNA, evaM jAva thaNiyakumArANaM vaggaNA / egA micchAdiTThiyANaM puDhavikkAiyANaM vaggaNA evaM jAva vaNassaikAiyANaM / egA sammaddiTThiyANaM beiMdiyANaM vaggaNA egA micchaddiTThiyANaM beiMdiyANaM vaggaNA, evaM teiMdiyANaMpi cauriMdiyANavi / sesA jahA neraiyA jAva egA sammamicchahiTThiyANaM vemANiyANaM vaggaNA // egA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaM vaggaNA, egA kaNhapakkhiyANaM NeraiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaM NeraiyANaM vaggaNA, evaM cauvIsadaMDao bhaanniyvvo| egA kaNhalesANaM vaggaNA egA nIlalesANaM vaggaNA evaM jAva sukalesANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM neraiyANaM vaggaNA jAva kAulesANaM NeraiyANaM vaggaNA, evaM jassa jai lesAo, bhavaNavaivANamaMtarapuDhaviAuvaNassaikAiyANaM ca cattAri lesAo teuvAubeiMdiyatiiMdiacariMdiyANaM tinni lesAo, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM maNussANaM challesAo, jotisiyANaM egA teulesA, vemANiyANaM tinni uvarimalesAo / egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNA, evaM chasuvi lesAsu do do payANi bhANiyabvANi / egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM neraiyANaM vaggaNA egA kaNhalesANaM abhavasiddhiANaM NeraiyANaM vaggaNA evaM jassa jatti lesAo tassa tati bhANiyavvAo jAva vemANiyANaM / egA kaNhalesANaM sammaddiTThiANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM micchadiTTiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM sammAmicchaddihiyANaM vaggaNA, evaM chasuvi lesAsu jAva vemANiyANaM jesiM jadi diTThIo / egA kaNhalesANaM kaNhapakkhiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM sukapakkhiyANaM vaggaNA, jAva vemANiyANaM ASUrakara Jan Education Interrarona For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 sthAnA zrIsthAnAgasUtravRttiH // 28 // -SSADORABSOLOCACCOCCAS jassa jati lesAo ee aTTha cavIsadaMDayA // egA titthasiddhANaM vaggaNA, evaM jAva egA ekasiddhANaM vaggaNA egA aNikasiddhANaM vaggaNA egA paDhamasamayasiddhANaM vaggaNA evaM jAva aNaMtasamayasiddhANaM vaggaNA / / egA paramANupoggalANaM dhyayane vaggaNA evaM jAva egA aNaMtapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA egapaesogADhANaM poggalANaM vaggaNA jAva egA asaM bhavyadRSTikhejapaesogADhANaM poggalANaM vaggaNA / egA egasamayaThitiyANaM poggalANaM vaggaNA jAva asaMkhejasamayaThitiyANaM pogga pakSalezyA lANaM vaggaNA / egA egaguNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA, jAva egA asaMkheja egA aNaMtaguNakAlagANaM poggalANaM va | siddhaparaggaNA / evaM vaNNA gaMdhA rasA phAsA bhANiyabvA jAva egA aNaMtaguNalukkhANaM poggalANaM vaggaNA / egA jahannapaesi mANavaH yANaM khaMdhANaM vaggaNA eMgA ukkassapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA 'egA ajahannukkassapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA evaM jahannogAhaNayANaM ukosogANagANaM ajahannukosogAhaNagANaM jahannaThitiyANaM ukkassaThitIyANaM ajahannukosaThitiyANaM jahannaguNakAlagANaM ukkassaguNakAlayANaM ajahannukassaguNakAlagANaM evaM vaNNagaMdharasaphAsANaM vaggaNA bhANiyavvA, jAva egA ajahannukassaguNalukkhANaM poggalANaM vaggaNA / / (sU0 51) tatra 'neraiyANaM ti nirgatam-avidyamAnamayam-iSTaphalaM karma yebhyaste nirayAsteSu bhavA nairayikAH-kliSTasattvavizeSAH, te ca pRthivIprastaTanarakAvAsasthitibhavyatvAdibhedAdanekavidhAsteSAM sarveSAM vargaNA vargaH samudAyaH, tasyAzcaikatvaM / sarvatra nArakatvAdiparyAyasAmyAditi / tathA asurAzca te navayauvanatayA kumArA iva kumArAzcetyasurakumArAsteSAmekA va-1 // 28 // gaNeti, 'cauvIsadaMDa'tti caturviMzatipadapratibaddho daNDako vAkyapaddhatizcaturviMzatidaNDakaH, sa iha vAcya iti zeSaH, sa | Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ SALASAMACLEOCHAURUSALM cAyaM-'neraiyA 1 asurAdI 10 puDhavAi 5 beiMdiyAdayo ceva 4 / nara 1 vaMtara 1 jotisiya 1 vemANI 1 daMDao evaM // 1 // " bhavanapatayo dazadhA-"asurA nAga suvaNNA vijU aggI ya dIva udahI ya / disi pavaNathaNiyanAmA dasahA ee bhavaNavAsi // 2 // " tti, etadanusAreNa sUtrANi vAcyAni, yAvaccaturviMzatitamaM 'egA vemANiyANaM vaggaNa'tti, eSa sAmAnyadaNDakaH / nanu nArakasattaiva durupapAdA AstAM taddharmabhUtAyA vargaNAyA ekatvamanekatvaM veti, tathAhi-na santi nArakAH, tatsAdhakapramANAbhAvAt , vyomakusumavat , atrocyate, pramANAbhAvAdityasiddho hetuH, tatsAdhakAnumAnasadbhAvAt , tathAhi-vidyamAnabhoktRkaM prakRSTapApakarmaphalaM, karmaphalatvAt , puNyakarmaphalavat , na ca tiryaDnarA eva prakRSTapApaphalabhujaH, tasyaudArikazarIravatA vedayitumazakyatvAt , viziSTasurajanmanibandhanaprakRSTapuNyaphalavat , Aha ca| "pAvaphalassa pagihassa bhoiNo kammao'vasesavva / saMti dhuvaM te'bhimayA neraiyA aha maI hojjA // 1 // accatthadukkhiyA je tiriyanarA nAragatti te'bhimayA / taM na jao surasokkhappagarisasarisaM na taM dukkhaM // 2 // " ti, 'avasesavya'tti yathA nArakebhyo'nye tiryaDnarA ityarthaH, atha surANAmapi vivAdAspadIbhUtatvAt viziSTasurajanmanibandhanaprakRSTa-10 nairayikA asurAdayaH pRthvyAdayo dvIndriyAdayavaiva / narA vyantarA jyotiSkA vaimAnikA daNDakavaivaM // 1 // 2 asurA nAgAH suparNA vidyutaH aprayazca dvIpA| uddhayazca / dizaH pavanAH stanitanAmAnaH dazadhA ete bhavanavAsinaH // 1 // 3 pApaphalasya prakRSTasya bhoginaH karmatvAt avazeSA (prakRSTapuNyaphalA devA) iva / santi dhruvaM te'bhimatA nairayikAH, atha matirbhavet // 1 // asantaduHkhitA ye tiryaDnarA nArakA iti te'bhimatAH / tanna yataH surasaukhyaprakarSasadRzaM na tadduHkham // 2 // 4 savvattha pra. Jain Education For Personal & Private Use Only Nilgainelibrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 sthAnAdhyayane nArakadevasiddhiH zrIsthAnA-14 puNyaphalavat ityasiddho dRSTAntaH, atrocyate, deva iti sArthaka padaM, vyutpattimacchuddhapadatvAd, ghaTAbhidhAnavaditi, tataH santi devA iti pratyetavyam , atha manuSyeNa guNarddhisaMpannenArthavad bhaviSyati devapadamiti na vivakSitadevasiddhiriti, vRttiH atrocyate, yadidaM naravizeSe devatvaM tadaupacArikam , upacArazca tathyArthasiddhau satyAM bhavati, yathA nirupacaritasiMhasadbhAveM mANavake siMhopacAra iti, Aha ca-"devattisatthayamidaM suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / aha va matI maNuo cciya devo // 29 // guNariddhisaMpanno // 1 // taM na jao taccatthe siddhe uvayArao mayA siddhI / taccatthasIha siddhe mANava sIhovayArovva | // 2 // " iti, api ca-"devesu na saMdeho jutto jaM joisA sapaccakkhaM / dIsaMti takyAviya uvaghAyANuggahA jgo||1|| AlayamettaM ca maI puraM ca tavvAsiNo tahavi siddhA / je te devatti mayA na ya nilayA niccapaDisuNNA // 2 // ko jANaDa va kimeyaMti hoja NisaMsayaM vimANAi / rayaNamayanabhogamaNAdiha jaha vijjAharAdINaM // 3 // " iti, teSAmasurAdivizeSaH punarAptavacanAdavaseya iti / atha pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyikAH kathamiha jIvatvena pratipattavyAH?, ucchAsAdiprANidharmANAM teSvapratIyamAnatvAd, atrocyate, AptavacanAdanumAnatazca, tatrAptavacanamidameva, anumAnaM tvidaM-vanaspatayo | 1 deva iti sArthakamidaM zuddha(pada)tvAt ghaTAbhidhAnamiva / atha ca matirmanujazcaiva devo gunnddhisNpnnH||1|| tanna yatastathyArthe siddha upacArato matA siddhiH| tathyArthasiMhe siddhe mANavake siMhopacAravat // 2 // 2 deveSu na saMdeho yukto yat jyotiSkAH khapratyakSeNa / dRzyante tatkRtA api copaghAtAnugrahA jgtH||1|| AlayamAtraM ca matiH puramiva tadvAsinaH tathApi siddhAH / ye te devA iti matA na ca nilayA nityaM pratizUnyAH // 2 // ko jAnAti kimetaditi bhavet ?, nissaMzayaM vimAnAdi / ratnamayanabhogamanAdiha yathA vidyAdharAdInAm // 3 // // 29 // Jain Education For Personal & Private Use Only Amainelibrary.org
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidrumalavaNopalAdayaH svasvAzraye vartamAnAH sAtmakAH, samAnajAtIyAGkurasadbhAvAd, arthovikArAGkuravat , Aha ca"maMsaMkurovva saamaannjaairuuvNkurovlNbhaao| tarugaNavidumalavaNopalAdayo sAsayAvatthA // 1 // " iti, iha samAnajAtigra-3 haNaM zRGgAGkuravyavacchedArtha, sa hi na samAnajAtIyo bhavatIti, tathA sAtmakamambho bhauma, bhUmikhanane svAbhAvikasambhavAd, darduravat , athavA sAtmakamantarikSodakaM svabhAvato vyomasambhUtasya pAtAt , matsyavat , Aha ca-"bhUmikkhayasAbhAviyasaMbhavao daDurovva jalamuttaM" [sAtmakatveneti ] / ahavA macchova sahAvavomasaMbhUyapAyAo // 1 // " iti, tathA sAtmako vAyuraparapreritatiryaganiyatadiggatitvAd govat , iha cAparapreritagrahaNena leSTvAdinA vyabhicAraH parihRtaH, evaM tiryaggrahaNenordhvagatinA dhUmenAniyamitagrahaNena ca niyamitagatinA paramANuneti, tathA tejaH sAtmakamAhAropAdAnAt tad|ddhivizeSopalabdhastadvikAradarzanAcca puruSavad, Aha ca-"aparepperiyatiriyAniyamiyadiggamaNo'nilo govva / analo AhArAo viddhivigArovalaMbhAo // 1 // " tti, athavA pRthivyaptejovAyavo jIvazarIrANi, abhrAdivikAravarjitamUrtajAtIyatvAt , gavAdizarIravaditi, abhrAdivikArA hi mUrtajAtIyatve satyapi na jIvatanavastena tatparihAro hetuvizeSaNam, Aha ca-"taNao'NanbhAivigAramuttajAittao'nilaMtAI [bhUtAnIti prakramaH] / satthAsatthahayAo nijIva 1degdayazca khA. pra. 2 assaMkura0 pra. 3 arzo'(mAMsAM)Gkara iva samAnajAtIyarUpAGkuropalambhAt / tarugaNavidrumalavaNopalAdayaH khAzrayasthAH // 1 // |4 bhUmikSatakhAbhAvikasaMbhavAt dadukhat jalamuktam / athavA matsyavat khabhAvavyomasaMbhUtapAtAt // 1 // 5 aparapreritatiyaMganiyamitadiggamanAdanilo govat / / anala AhArAta vRddhivikAropalambhAt // 1 // 6 tanavo'nanAdivikArA mUrtajAtitvAt anilAntAni / zastrAzastrahatAni nirjIvasajIvarUpANi // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 30 // sajIvaruvAo // 1 // " tti, vanaspatInAM vizeSeNa sacetanatvaM bhASyagAthAbhirabhidhIyate - " jammajarAjIvaNamaraNarohaNAhAradohalAmayao / rogatigicchAIhi ya NArivva saceyaNA taravo // 1 // chikkapparoiyA chikkamittasaMkoyao kuliMgivva / AsayasaMcArAo viyatta ! vallI viyANAhi // 2 // " [ 'viyatta'tti gaNadharAmantraNamiti ] sammAdayo va sAvappabohasaMkoyaNAdio'bhimayA / baulAdayo ya saddAivisayakAlovalaMbhAo // 3 // tti [ 'sammAdautti zamyAdayaH 'visayakAlovalaMbhAo'tti viSayANAM - gItasurAgaNDUSakAminIcaraNatADanAdInAM kAlo vasantAdiriti ] 1 'egA bhavasiddhiyetyAdi, bhaviSyatIti bhavA- bhAvinI sA siddhiH - nirvRtiryeSAM te bhavasiddhikA - bhavyAH, tadviparItAstvabhavasiddhikA abhavyA ityarthaH / nanu jIvatve samAne sati ko bhavyAbhavyayorvizeSaH ?, ucyate, svabhAvakRto, dravyatvena samAnayorjIvanabhasoriva, Aha ca - "daivvAitte tule jIvanabhANaM sabhAvao bhedo / jIvAjIvAigao jaha taha bhavveyara viseso // 1 // " tti, AbhyAM vizeSito'nyo daNDakaH 2 / 'egA sammaddiTThiyANa' mityAdi, samyag - aviparItA dRSTiH- darzanaM rucistattvAni prati yeSAM te samyagdRSTikAH, te ca mithyAtvamohanIya kSaya kSayopazamopazamebhyo bhavanti, tathA mithyA - viparyAsavatI jinAbhihitArthasArthAzraddhAnavatI dRSTiH-darzanaM zraddhAnaM yeSAM te mithyAdRSTikAH - mithyAtvamohanIya karmodayAdarucitajinava 1 janmajarAjIvanamaraNarohaNAhAradohadAmayAt / rogacikitsAdibhizca nArIva sacetanAstaravaH // 1 // spRSTaprarodikA spRSTamAtrAt saMkocataH kuliGgivat / AzrayasaMcArAt vyakta ! vallIrvijAnIhi ( sacetanAH) // 2 // 2 zamyAdayazca khApAvabodhasaMkocanAdito'bhimatAH / bakulAdayazca zabdAdiviSayakA lopalambhAt // 1 // 3 dravyAditve tulye jIvanabhasoH khabhAvato bhedaH / jIvAjIvAdigato yathA tathA bhavyetara vizeSaH // 1 // Jain Education anal For Personal & Private Use Only 1 sthAnAdhyayane sthAvarANAM jIvatvaM 11 30 11
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ MROSAROSALESALAAMALSOROSS canA iti bhAvaH, uktaJca-"sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati naraH / mithyAdRSTiH sUtraM hi naH pramANaM jinAbhi-18 hitam // 1 // " iti / tathA samyak mithyA ca dRSTiryeSAM te samyagmithyAdRSTikAH-jinoktabhAvAn pratyudAsInAH, iha ca gambhIrabhavodadhimadhyaviparivattI janturanAbhoganirvartitena girisaridupalagholanAkalpena yathApravRttikaraNena saMpAditAntaH|sAgaropamakoTAkoTIsthitikasya mithyAtvavedanIyasya karmaNaH sthiterantarmuhUrtamudayakSaNAduparyatikramyApUrvakaraNAnivRttikaraNasaMjJitAbhyAM vizuddhi vizeSAbhyAmantarmuhUrttakAlapramANamantarakaraNaM karoti, tasmin kRte tasya karmaNaH sthitidvayaM bhavati, antarakaraNAdadhastanI prathamasthitirantarmuhUrttamAtrA, tasmAdevoparitanI zeSA, tatra prathamasthitau mithyAtvadalikavedanAdasau mithyAdRSTiH, antarmuhartena tu tasyAmapagatAyAmantarakaraNaprathamasamaya evaupazamikasamyaktvamApnoti, mithyAtvadalikavedanA'bhAvAt , yathA hi davAnalaH pUrvadagdhendhanamUSaraM vA dezamavApya vidhyAyati tathA mithyAtvavedanAgnirantarakaraNamavApya vidhyAyatIti, tadevaM samyaktvamauSadhavizeSakalpamAsAdya madanakodravasthAnIyaM darzanamohanIyamazuddhaM karma tridhA bhavatiazuddhamardhavizuddhaM vizuddhaM ceti, trayANAM teSAM puJjAnAM madhye yadA'rddhavizuddhaH puJja udeti tadA tadudayavazAdarddhavizuddhamahaddaSTatattvazraddhAnaM bhavati jIvasya, tena tadA'sau samyagmithyAdRSTirbhavati antarmuhUrta yAvat , tata UrdU samyaktvapuJja mi-ta thyAtvapujhaM vA gacchatIti, samyagdRSTimithyAdRSTimizravizeSito'nyo daNDakaH, tatra ca nArakAdiSvekAdazasu padeSu darzanatrayamasti, ata uktam-'evaM jAva thaNie'tyAdi, pRthivyAdInAM mithyAtvameva, tena teSAM tenaiva vyapadezaH, uktaJca-'co-18 isa tasa sesayA micchatti caturdazaguNasthAnakavantastrasAH sthAvarAstu mithyAdRSTaya evetyrthH|dviindriyaadiinaaN mizraM nAsti, sthA06 Jain Education S/ For Personal & Private Use Only mhijainelibrary.org
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma. 1 sthAnAdhyayane dRSTilezyAdi zrIsthAnA- |saMjJinAmeva tadbhAvAt , tatasteSu samyagdRSTimithyAdRSTitayaiva vyapadezaH, evaM 'teiMdiyANavi cauridiyANavitti dvIndriGgasUtra- hai yavad vyapadezadvayena vargaNaikatvaM vAcyam, paJcendriyatiryagAdInAM darzanatrayamapyasti tatastridhA'pi tavyapadezaH, ata evovRttiH ktam-'sesA jahA neraiya'tti, tathA vAcyA iti zeSaH, daNDakaparyantasUtraM punaridam 'egA sammaddiThiyANaM vemANiyANaM vaggaNA, evaM micchaddiThiyANaM, evaM sammAmicchAdihiyANaM, etasaryantamAha-jAva egA sammAmicchetyAdi 3 / 'egA knnh||31|| pakkhiyANaM' ityAdi, kRSNapAkSiketarayorlakSaNaM-"jesimaMvaDDo poggalapariyaTTo sesao u saMsAro / te sukkapakkhiyA khalu ahie puNa kiNhapakkhIA // 1 // " iti, etadvizeSito'nyo daNDakaH 4 // 'egA kaNhalesANa'mityAdi, lizyate prANI karmaNA yayA sA lezyA, yadAha-"zleSa iva varNabandhasya karmabandhasthitividhAyaH" tathA "kRSNAdidravyasAcivyAt , pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 // " iti, iyaM ca zarIranAmakarmapariNatirUpA yogapariNatirUpatvAt , yogasya ca zarIranAmakarmapariNativizeSatvAt , yata uktaM prajJApanAvRttikRtA-"yogapariNAmo lezyA, kathaM punaryogapariNAmo lezyA?, yasmAt sayogikevalI zuklalezyApariNAmena vihRtyAntarmuhUrte zeSe yoganirodhaM karoti tato'yogitvamalezyatvaM ca prApnoti ato'vagamyate 'yogapariNAmo lezyeti, sa punaryogaH zarIranAmakarmapariNativizeSaH, yasmAduktam-"karma hi kArmaNasya kAraNamanyeSAM ca zarIrANA"miti," tasmAdaudArikAdizarI-12 rayuktasyAtmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH 1, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtavAgadravyasamUhasAcivyAt 1 yeSAmapApudgalaparAvataH zeSaH saMsArastu / te zuklapAkSikAH khalu adhike punaH kRSNapAkSikAH // 1 // // 31 // For Personal & Private Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvavyApAro yaH sa vAgyogaH 2, tathaudArikAdizarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAt jIvavyApAro yaH sa mano-yoga iti 3, tato yathaiva kAyAdikaraNayuktasyAtmano vIryapariNatiryoga ucyate tathaiva lezyApIti, anye tu vyAcakSate - 'karmmanisyando lezye 'ti, sA ca dravyabhAvabhedAt dvidhA, tatra dravyalezyA kRSNAdidravyANyeva, bhAvalezyA tu tajjanyo jIvapariNAma iti, iyaM ca SaTprakArA jambUphalakhAdakapuruSaSadRSTAntAd grAmaghAtakacaurapuruSaSadRSTAntAdvA AgamaprasiddhAdavaseyeti, tatsUtrANi sugamAni, navaraM kRSNavarNadravyasAcivyAt jAtA'zubhapariNAmarUpA kRSNA sA lezyA yeSAM te tathA, evaM zeSANyapi padAni, navaraM nIlA ISatsundara rUpaivamiti-anenaiva krameNa yAvatkaraNAt 'egA kAvoyalessANa' mityAdi sUtratrayaM dRzyaM, tatra kapotasya - pakSivizeSasya varNena tulyAni yAni dravyANi dhUmrANi ityarthaH, tatsAhAyyAjjAtA kApotalezyA manAk zubhatarA sA lezyA yeSAM te tathA, teja:- agnijvAlA tadvarNAni yAni dravyANi lohitAnItyarthaH, tatsAcivyAjjAtA tejolezyA zubhasvabhAvA, padmagarbhavarNAni yAni dravyANi pItAnItyarthaH tatsAcivyAjjAtA padmalezyA zubhatarA, zuklavarNadravyajanitA zuklA, atyantazubheti, etAsAM ca vizeSataH svarUpaM lezyAdhyayanAdavaseyamiti, ' evaM jassa jaiti nArakANAmiva yasyAsurAderyA yAvatyo lezyAstaduddezena tadvargaNaikatvaM vAcyaM, 'bhavaNe' tyAdinA tallezyAparimANamAha, atra saGgrahaNI - "kAU nIlA kivhA lesAo tinni hoMti naraesuM / taiyAe kAunIlA [ pRthivyAmi - tyarthaH ] nIlA kiNhA ya riTThAe // 1 // [ paJcamyAmityarthaH ] kiNhA nIlA kAU tejalesA ya bhavaNavaMtariyA / 1 kApotA nIlA kRSNA lezyAstisro bhavanti narakeSu / tRtIyAyAM kApotA nIlA (ca) nIlA kRSNA ca riSThAyAm // 1 // kRSNAnIlAkApotAtejolezyAzca bhavanavyantarAH / For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ SS zrIsthAnAgasUtravRttiH joisasohamIsANa teulesA muNeyavvA // 2 // kappe saNaMkumAre mAhiMde ceva baMbhaloe ya / eesu pamhalesA teNa paraM sukkalesAta 1 sthaanaau||3|| puDhavI Au vaNassai bAyara patteya lesa cttaari| ganbhayatiriyanaresuM challesA tinni sesANaM // 4 // " ayaM sAmAnyo dhyayane lezyAdaNDakaH 5 / ayameva bhavyAbhavyavizeSaNAdanyaH, 'egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNe'tyAdi, 'eva'miti dRSTilekRSNalezyAyAmiva 'chasuvi'tti kRSNayA saha SaTsu, anyathA anyA pazcaivAtidezyA bhavantIti, dve dve pade pratilezyaM bhavyA- zyAdi bhavyalakSaNe vAcye, yathA 'egA nIlalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNe'tyAdi 6, lezyAdaNDaka eva darzanatrayavizeSito'nyaH, 'egA kaNhalesANaM sammaddiTThiyANa'mityAdi, 'jesiM jai diTTIo'tti yeSAM nArakAdInAM yA yAvatyo dRssttyH| samyaktvAdyAsteSAM tA vAcyA iti, tatra ekendriyANAM mithyAtvameva, vikalendriyANAM samyaktvamithyAtve, zeSANAM timro'pi dRSTaya iti 7, lezyAdaNDaka eva kRSNazuklapakSaviziSTo'nyaH, 'egA kaNhalesANaM kaNhapakkhiyANa'mityAdi, ete | 'aThTha cauvIsa daMDaya'tti, ete caivaM-oho 1 bhavvAIhiM visesio 2 daMsaNehi 3 pakkhehiM 4 / lesAhiM 5 bhabva 6. dasaNa 7 pakkhehiM 8 visiha lesAhiM ||1||ti // itaH siddhavargaNA abhidhIyate, tatra siddhA dvidhA-anantarasiddhaparamparasiddhabhedAt , tatrAnantarasiddhAH paJcadazavidhAH, tadvargaNaikatvamAha-egA titthetyAdinA, tatra tIryate'neneti tIrtha, 1jyotiSkasaudharmezAneSu ca tejolezyA muNitavyAH // 2 // kalpe sanatkumAre mAhendre caiva brahmaloke ca / eteSu padmalezyAstataH paraM zuklalezyAstu // 3 // xpRthvyabvanaspatibAdarapratyekeSu lezyAzcatasnaH / garbhajatiryamareSu SaDlezyAH tisraH zeSANAm // 4 // 2 odho bhavyAbhavyatvAbhyAM vizeSitaH darzanaiH pakSAbhyAM / lejhyAbhirbha vydrshnpvishissttaabhirleshyaabhiH||1|| // 32 // dalin Educatio n al For Personal & Private Use Only low.jainelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education F dravyato nadyAdInAM samo'napAyazca bhUbhAgo bhautAdipravacanaM vA, dravyatIrthatA tvasyApradhAnatvAd, apradhAnatvaM ca bhAvata| staraNIyasya saMsArasAgarasya tena tarItumazakyatvAt, sAvadyatvAdasyeti, bhAvatIrthaM tu saGgho, yato jJAnAdibhAvena tadvipakSAdajJAnAdito bhavAcca bhAvabhUtAt tArayatIti, Aha ca - "jaM gANadaMsaNacarittabhAvao tavvivakkhabhAvAo / bhavabhAvao ya tArei teNa taM bhAvao titthaM // 1 // " ti, triSu vA - krodhAgnidAhopazamalobhatRSNAnirAsakarmmamalApanayanalakSaNeSu jJAnAdilakSaNeSu vA artheSu tiSThatIti tristhaM, prAkRtatvAt titthaM, Aha ca - " dAhovasamAdisu vA jaM tisu thiyamahava daMsaNAIsuM / to titthaM saGgho cciya ubhayaM ca visesaNavisesaM // 1 // " ti, 'vizeSaNavizeSya' miti tIrtha saGgha iti saGgho vA tIrthamiti, trayo vA krodhAgnidAhopazamAdayo'rthAH phalAni yasya tat tryartha, titthaMti pUrvavat, Aha ca - " kohaggidAhasa maNAdao va te caiva tinni jassa'tthA / hoi tiyatthaM titthaM tamatthasaddo phalattho'yaM // 1 // " athavA trayo jJAnAdayo'rthA:vastUni yasya tatryartham Aha ca - "ahavA sammadaMsaNanANacarittAiM tinni jassatthA / taM titthaM puvvodiyamihamattho vatthupajjAo // 1 // " ti // tatra tIrthe sati siddhAH - nirvRtAstIrthasiddhA RSabhasenagaNadharAdivat teSAM vargaNeti 1, tathA 1 yat jJAnadarzanacAritrabhAvatastadvipakSabhAvAt / bhavabhAvataJca tArayati tena tadbhAvatastIrtham // 1 // 2 dAhopazamAdiSu vA yatriSu sthitamathavA darzanAdiSu / tatastIrthaM saGgha evobhayaM ca vizeSaNavizeSyam // 1 // 3 krodhAgnidAhazamanAdayo vA te caiva trayo yasyArthAH / bhavati vyarthe tIrthaM tat arthazabdaH phalArtho'yam // 1 // 4 athavA samyagdarzanajJAnacAritrANi trayo yasyArthAH / tat tIrthaM pUrvoditamihArtho vastuparyAyaH // 1 // For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 858 zrIsthAnAGgasUtra- vRttiH 1 sthAnA dhyayane siddhabhedAH 15 // 33 // atIrthe-tIrthAntare sAdhuvyavacchede jAtismaraNAdinA prAptApavargamArgA marudevIvat siddhA atIrthasiddhAsteSA 2, evaMkara- NAt 'egA titthagarasiddhANaM vaggaNe'tyAdi dRzya, tIrthamuktalakSaNaM tatkurvantyAnulomyena hetutvena tacchIlatayA veti tIrtha- karAH, Aha ca-"aNulomaheutassIlayAya je bhAvatitthameyaM tu / kuvvaMti pagAsaMti u te titthagarA hiytthkraa||1||" iti, tIrthakarAH santo ye siddhAste tIrthakarasiddhA RSabhAdivat teSAM 3, atIrthakarasiddhAH sAmAnyakevalinaH santo ye siddhA gautamAdivat teSAm 4, tathA svayam-AtmanA buddhAH-tattvaM jJAtavantaH svayambuddhAste santo ye siddhAste tathA teSAM 5, tathA pratItyaika kiJcit vRSabhAdikaM anityatAdibhAvanAkAraNaM vastu buddhAH-buddhavantaH paramArthamiti pratyekabuddhAste |santo ye siddhAste tathA teSAM 6, svayambuddhapratyekabuddhAnAM ca bodhyupadhizrutaliGgakRto vizeSaH, tathAhi-svayambuddhAnAM bAhyanimittamantareNaiva bodhiH pratyekabuddhAnAM tu tadapekSayA, karakaNDvAdInAmiveti, upadhiH svayambuddhAnAM pAtrAdirkIdazavidhaH, tadyathA-'paittaM 1 pattAbaMdho 2 pAyaThavaNaM 3 ca pAyakesariyA 4 / paDalAi 5 rayattANaM ca 6 gocchao 7 pAyanijogo // 1 // tinneva ya pacchAgA 10 rayaharaNaM 11 ceva hoi muhapoti 12 // " tti, pratyekabuddhAnAM tu navavidhaH prAvaraNavarja iti, svayambuddhAnAM pUrvAdhIte zrute aniyamaH pratyekabuddhAnAM tu niyamato bhavatyeva, liGgapratipattiH svayambuddhA // 33 // 1 anAdi tIrthamityutpanne'pi tIrthAntaratA ata eva viziSTatA sAdhuvyavetyAdinA. 2 AnulomyahetutacchIlatayA ye bhAvatIrthametattu / kurvanti prakAzayanti tu te tIrthakarA hitArthakarAH // 1 // 3 pAtrANi pAtrabandhaH pAtrasthApanaM pAtrakesarikA / paTalAni rajatrANaM ca gocchakaH pAtraniryogaH // 1 // traya eva pracchAdakA rajoharaNameva bhavati mukhvtrikaa| For Personal & Private Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36436 nAmAcArya sannidhAvapi bhavati pratyekabuddhAnAM tu devatA prayacchatIti / buddhabodhitAH - AcAryAdibodhitAH santo ye si|ddhAste buddhabodhitasiddha steSAM 7, eteSAmeva strIliGgasiddhAnAM 8 puMlliGgasiddhAnAM 9 napuMsakaliGgasiddhAnAM 10 svaliGgasiddhAnAM rajoharaNAdyapekSayA 11 anyaliGgasiddhAnAM parivrAjakAdiliGgasiddhAnAM 12 gRhiliGgasiddhAnAM marudevIprabhRtInAM | 13 ekasiddhAnAmekaikasmin samaye ekaikasiddhAnAM 14 anekasiddhAnAmekasamaye vyAdInAM aSTazatAntAnAM siddhAnAmekA vargaNeti 15 / tatrAnekasamayasiddhAnAM prarUpaNA gAthA - 'battIsA aDayAlA saTThI bAvattarI ya boddhavyA / culasII channauI durahiya aTThottara sayaM ca // 1 // etadvivaraNaM yadA ekasamayena ekAdaya utkarSeNa dvAtriMzat sidhyanti tadA dvitIye'pi samaye dvAtriMzad, evaM nairantaryeNa aSTau samayAn yAvat dvAtriMzat sidhyanti tata UrdhvamavazyamevAntaraM bhavatIti yadA punastrayastriMzada ( ta Arabhya aSTacatvAriMzadantAH ekasamayena siddhyanti tadA nirantaraM sapta samayAn yAvat siddhyanti, tato'vazyamevAntaraM bhavatIti, evaM yadA ekonapaJcAzatamAdi kRtvA yAvat SaSTirekasamayena siddhyanti tadA nirantaraM SaT samayAn siddhyanti, tadupari antaraM samayAdirbhavati, evamanyatrApi yojyam, yAvat aSTazatamekasamayena yadA siddhyati tadA'vazyameva samayAdyantaraM bhavatIti / anye tu vyAcakSate - aSTau samayAn yadA nairantaryeNa siddhistadA prathamasamaye jaghanyenaikaH sidhyatyutkRSTato dvAtriMzaditi, dvitIyasamaye jaghanyenaikaH utkRSTato'STacatvAriMzat, tadevaM sarvatra jaghanyenaikaH samaya utkRSTato gAthArtho'yaM bhAvanIyaH battIsetyAdi // evamanantarasiddhAnAM tIrthAdinA bhUtabhAvena pratyAsattivyapadezyatvena paJcadazavidhAnAM vargaNaikatvamuktamidAnIM paramparasiddhAnAmucyate, tatra 'apaDhamasamayasiddhANa' mityAditrayo For Personal & Private Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- dazasUtrI, na prathamasamayasiddhAH aprathamasamayasiddhAH siddhatvadvitIyasamayavartinaH teSAmevaM 'jAva'ttikaraNAd 'dusama- 1 sthAnAgasUtra yasiddhANaM ticaupaMcachasattahanavadasasaMkhejjAsaMkhejasamayasiddhANa'miti dRzya, tatra siddhatvasya tRtIyAdiSu samayeSu dvisa- dhyayane vRttiH damayasiddhAdayaH procyante, yadvA sAmAnyenAprathamasamayAbhidhAnaM vizeSato dvisamayAdyabhidhAnamiti, atasteSAM vargaNA, siddhabhedAH kvacit 'paDhamasamayasiddhArNati pAThaH, tatra anantaraparamparasamayasiddhalakSaNaM bhedamakRtvA prathamasamayasiddhA anantarasiddhA // 34 // eva vyAkhyAtavyAH, ghyAdisamayasiddhAstu yathAzrutA eveti // ito dravyakSetrakAlabhAvAnAzritya pudgalavargaNaikatvaM cintyate-pUraNagalanadharmANaH pudgalAH, te ca skandhA api syuriti vizeSayati-paramANavo-niSpradezAste ca pudgalAzceti vigrahasteSAM, evaMkaraNAt 'dupaesiyANaM khaMdhANaM ticaupaMcachasattahanavadasasaMkhejapaesiyANaM asaMkhejapaesiyANa'miti dRzyamiti, kRtA dravyataH pudgalacintA, ataH kSetrataH kriyate--'egA egapaese'tyAdi, ekasmin pradeze kSetrasyAvagADhAH-avasthitA ekapradezAvagADhAsteSAM te ca paramANvAdayo'nantaprAdezikaskandhAntAH syuH, acintyatvAt dravyapariNAmasya, yathA pAradasyaikena karSeNa cAritAH suvarNasya te saptApyekIbhavanti, punarvAmitAH prayogataH saptaiva ta iti, 'jAva egA asaMkhejapaesogADhANa'ti, anantapradezAvagAhitvaM tu nAsti pudgalAnAM, lokalakSaNasyAvagAhakSetrasyApyasaGkhyeyapradezatvAditi, kAlata Aha-egA egasamae'tyAdi, eka samayaM yAvat sthitiH-paramANutvAdinA ekapradezAvagADhAditvena ekaguNakAlAditvena vA'vasthAnaM yeSAM te ekasamayasthitikAsteSAmiti, iha ca anantasamaya-1 // 34 // sthiteH pudgalAnAmabhAvAd asojasamayadvitIyANamityuktamiti, bhAvataH pudgalAnAha-ekena guNo-guNanaM tADanaM| R For Personal & Private Use Only dowamlainelibrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yasya sa ekaguNaH, ekaguNaH kAlo varNo yeSAM te ekaguNakAlakAH, tAratamyena kRSNatarakRSNatamAdInAM yebhya A|rabhya prathamamutkarSapravRttirbhavatIti bhAvasteSAm , evaM sarvANyapi bhAvasUtrANi SaSTyadhikadvizatapramANAni vAcyAni 260, vizateH kRSNAdibhAvAnAM trayodazabhirguNanAditi / sAmprataM bhaGgyantareNa dravyAdivizeSitAnAM jaghanyAdibhedabhinnAnAM skandhAnAM vargaNaikatvamAha-'egA jahannappaesiyANa'mityAdi, jaghanyAH-sarvAlpAH pradezAH-paramANavaste santi yeSAM te jaghanyapradezikAH, ghyaNukAdaya ityarthaH, skandhAH-aNusamudayAsteSAM utkarSantItyutkarSAH-utkarSavantaH utkRSTasaGkhyAH paramAnantAH pradezAH-aNavaste santi yeSAM te utkarSapradezikAH teSAM, jaghanyAzca utkarSAzca jaghanyotkarSAH na tathA ye te ajaghanyotkarSAH, madhyamA ityarthaH, te pradezAH santi yeSAM te ajaghanyotkarSapradezikAsteSAm , eteSAM cAnantavargaNatve'pyajaghanyotkarSazabdavyapadezyatvAdekavargaNAtvamiti / 'jahannogAhaNagANaMti avagAhante-Asate yasyAM sA'vagAhanA-kSetrapradezarUpA sA jaghanyA yeSAM te svArthikakapratyayAjaghanyAvagAhanakAsteSAm , ekapradezAvagADhAnAmityarthaH, utkarSAvagAhanakAnAmasaGkhyAtapradezAvagADhAnAmityarthaH, ajaghanyotkarSAvagAhanakAnAM saGkhyeyAsaGkhayeyapradezAvagADhAnAmityarthaH / jaghanyA -jaghanyasaGkhyA samayApekSayA sthitiryeSAM te jaghanyasthitikAH, ekasamayasthitikA ityarthaH, teSAM, utkarSA-utkarSavatsaGkhyA samayApekSayA sthitiryeSAM te tathA teSAmasaGkhyAtasamayasthitikAnAmityarthaH, tRtIyaM kaNThyaM, jaghanyena-jaghanyasayAvizeSeNaikenetyarthaHguNo-guNanaM tADanaM yasya sa tathA(tathA)vidhaH kAlo varNo yeSAM te jaghanyaguNakAlakAsteSAm , evamutka 1 ekasmAdArabhya dazAntAH saMkhyeyAsaMkhyeyAnantAzceti tryodsh| 2 khakhavargaNAyAM jaghanyAnAM vargaNAnAmanekavidhatvAt aNukAdaya iti. dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA-arSaguNakAlakAnAmanantaguNakAlakAnAmityarthaH, tRtIyaM kaNThyaM, evaM bhAvasUtrANyapi SaSTirbhAvanIyAnIti // sAmAnyaskandha-| 1 sthAnAGgasUtra- vargaNaikatvAdhikArAdevAjaghanyotkarSapradezikasyAjaghanyotkarSapradezAvagADhasya skandhavizeSasyaikatvamAha dAdhyayane vRttiH ege jaMbUhIve 2 savvadIvasamuddANaM jAva addhaMgulagaM ca kiMcivisesAhie parikkheveNaM (sU0 52) ege samaNe bhagavaM siddhabhedAH mahAvIre imIse osappiNIe cauvvIsAe titthagarANaM caramatitthayare siddhe buddhe mutte jAva savvadukkhappahINe (sU053) 15 // 35 // aNuttarovavAiyANaM devANaM egA rayaNI uDuuccatteNaM pannattA (sU0 54 ) addANakkhatte egatAre pannatte cittANakkhatte egatAre paM0 sAtINakkhatte egatAre paM0 (sU0 55) egapadesogADhA poggalA aNaMtA pannattA, evamegasamayaThitiyA egaguNakAlagA poggalA aNaMtA pannattA, jAva egaguNalukkhA poggalA aNaMtA pannattA / / (sU0 56) egaTThANaM samattaM // jambvA-vRkSavizeSeNopalakSito dvIpaH jambUdvIpaHdvIpa iti nAma sAmAnyaM yAvadgrahaNAdevaM sUtraM draSTavyam-'savvabhaMtarae 4 savvakhuDDAe vaTTe tellApUyasaMThANasaMThie ega joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAI solasasahassAI donni sayAI sattAvIsAI tinni kosA aTThAvIsaM dhaNusayaM terasa aMgulAI addhaMgulaM ca kiMcivisesAhie parikkheveNaM'ti, sugamametat, uktavizeSaNazca jambUdvIpa eka eva, anyathA aneke'pi te santIti // anantaraM jambUdvIpa ukta iti tatparUpakasya bhagavato mahAvIrasyaikatAmAha-ege samaNe ityAdi, ekaH-asahAyaH, asya ca siddha ityAdinA sambandhaH, zrAmyati-tapasyatIti zramaNaH, bhajyata iti bhagaH-samagraizvaryAdilakSaNaH, uktaM ca-"aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIGganA // 1 // " iti, sa vidyate yasyeti bhagavAn , tathA vizeSeNe Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Ind rayati - mokSaM prati gacchati gamayati vA prANinaH prerayati vA - karmANi nirAkaroti vIrayati vA - rAgAdizatrUn prati parAkramayati iti vIraH, niruktito vA vIro, yadAha - "vidArayati yatkarmma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtaH // 1 // " itaravIrApekSayA mahAMzcAsau vIrazceti mahAvIraH, bhASyoktaM ca- 'tihuMyaNavikkhAyajaso mahAjaso nAmao mahAvIro / vikaMto ya kasAyAisattusennapparAjayao // 1 // Irei viseseNa va khivai kammAi~ gamayai sivaM vA / gacchai a teNa vIro sa mahaM vIro mahAvIro // 2 // ttiM // asyAmavasarpiNyAM caturviMzatestIrthakarANAM madhye caramatIrthakaraH siddhaH - kRtArtho jAtaH buddhaH - kevalajJAnena buddhavAn bodhyaM muktaH - karmmabhiH yAvatkaraNAt 'aMtakaDe' anto bhavasya kRto yena so'ntakRtaH 'parinibuDe' parinirvRtaH karmmakRtavikAravirahAt svasthIbhUtaH kimuktaM bhavati ? -savva dukkhaSpahINe - sarvANi zArIrAdIni duHkhAni prakSINAni prahINAni vA yasya sa sarvaduHkhaprakSINaH sarvaduHkhaprahINo vA, sarvatra bahuvrIhau ktAntasya yaH paranipAtaH sa AhitAgnyAdidarzanAditi, iha ca tIrthakareSvetasyaivaikatvaM mokSagamane, na tu RSabhAdInAM, dazasahasrAdiparivRtatvena teSAM siddhatvAd, uktaM ca - "aigo bhagavaM vIro tettIsAeN saha nibbuo pAso / chattIsaehiM paMcahiM saehiM nemI usiddhi gao // 1 // " ityAdi // ekAkI vIro nirvRta ityuktaM, nirvRtikSetrAsannAni cAnuttaravimAnA 1 tribhuvanavikhyAtayazA mahAyazA nAmato mahAvIraH / vikrAntazca kaSAyAdizatrusainyaparAjayAt // 1 // Irayati vizeSeNa vA kSapayati karmANi gamayati zivaM vA / gacchati ca tena vIraH sa mahAn vIro mahAvIraH // 1 // 2 evaM prakAreNa tu bhASyoktamiti saMbandhaH 3 eko bhagavAn vIrastrayatriMzatA saha nirvRtaH pArzvaH / SaTtriMzadadhikaiH paJcabhiH zataineMmistu siddhiM gataH // 1 // For Personal & Private Use Only Minelibrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH voccatvamityAgamayam, uI sthitakA rati hasta yAnAni teSu ya // 36 // nIti tannivAsidevamAnamAha- 'anuttare'tyAdi, anuttaratvAdanuttarANi-vijayAdivimAnAni teSu ya upapAto-janma sI 1 sthAnAvidyate yeSAM te'nuttaropapAtikAste, NakArau vAkyAlaGkAre, devAH-surA ekA raniM-hastaM yAvat 'krozaM kauTilyena nadIti- dhyayane 4 vadiha dvitIyA, 'uhRuccatteNaM' ti vastuno hyanekadhoccatvam , UrddhasthitasyaikamaparaM tiryasthitasyAnyat guNonnatirUpam ,siddhabhedAH tatretarApohenorvasthitasya yaduccatvaM tadavoccatvamityAgame rUDhamitiM tenovoccatvena, anusvAraH prAkRtatvAt , prajJaptA:prarUpitAH sarvavidbhiriti, athavA anuttaropapAtikAnAM devAnAmUoccatvena pramANamiti zeSaH, ekA raniH prajJapteti vyAkhyeyamiti // devAdhikArAdeva nakSatradevAnAM 'adA nakkhatte'ityAdinA kaNThyena sUtratrayeNa tAraikatvamuktam , tArA cajyotirvimAnarUpati, kRttikAdiSu ca nakSatreSvidaM tArApramANam-'cha 6 ppaMca 5tinniM 3 eMgaM 1ceu 4 tiga 3 raisa 6 veya 4 juyala 2 jaeNyalaM ca 2 / iMdiya 5aigaM 1 eNgaM 1 visaya 5 ggi 3 samudda 4 bArasagaM 12 // 1 // cauro 4 tiya 3 tiya 3 tiya 3 paMce 5 satta 7 bebe bhave tiyA tinni 3-3-3 / rikkhe tArapamANaM jai tihitulaM hayaM karja ||2||"ti, iha caikasthAnakAnurodhAnnakSatratrayasya tArApramANamuktaM, zeSanakSatrANAM tu prAyo'yetanAdhyayaneSu tad vakSyati, yastu kRcidvisaMvAdastArApramANasya sa tathAvidhaprayojaneSu tithivizeSasya nakSatravizeSayuktasyAzubhatvasUcanArthatvenoktagAthayomatAntarabhUtatvAnna bAdhaka iti / tArA pudgalarUpeti pudgalasvarUpamabhidhAtumAha-'egappaesogADhe'ityAdi sugama, navaramekatra pradeze-kSetrasyAMzavizeSe avagADhA:-AzritA ekapradezAvagADhAH, te ca paramANurUpAH skandharUpAzceti, evaM varNa 5gandha 2 rasa 5 sparza 5 bhedaviziSTAH pudgalA vAcyAH, ata evoktam-'jAva egaguNalukkhe'ityAdi // tadevamanugamoDa- // 36 // 1degvadehamAna mudrite. For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAnayastu yataH strIbhaka pratyekaM pu |bhihitaH, adhunA kathaJcitpratyavasthAnAvasare bhaNitamapi nayadvAramanuyogadvArakramAyAtamiti punarvizeSeNocyate-tatra naiga-12 mAdayaH sapta nayAH, te ca jJAnanaye kriyAnaye cAntarbhavantIti tAbhyAmadhyayanamidaM vicAryate-tatra jJAnacaraNAtmake'smi-18 nadhyayane jJAnanayo jJAnameva pradhAnamicchati, jJAnAdhInatvAt sakalapuruSArthasiddheH, yataH-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA / mithyAjJAnAt pravRttasya, phalaprApterasambhavAd // 1 // " ityata aihikAmuSmikaphalArthinA jJAna eva2 | yatno vidheya iti / kriyAnayastu kriyAmevecchati, tasyA eva puruSArthasiddhAvupayujyamAnatvAt, tathA coktam-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAt sukhito bhavet // 1 // " ityata aihikAmuSmikaphalArthinA kriyaiva kAryeti / jinamate tu nAnayoH pratyeka puruSArthasAdhanatA, yata uktam-"hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyaa| pAsaMto paMgulo daDDo, dhAvamANo ya aMdhao ||1||"tti, saMyoga eva cAnayoH phalasAdhakatvaM, |yata uktam-"saMjogasiddhIi phalaM vayaMti, nahu egacakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA, te saMpauttA nagaraM | pavidvA // 1 // " iti // bhASyakRtA'pyuktam-"nANAhINaM savvaM nANaNao bhaNati kiM ca kirivAe? / kiriyAe karaNanao tadubhayagAho ya sammattaM // 1 // " ti, athavA saptApi naigamAdayaH sAmAnyanaye vizeSanave cAntarbhavanti, tatra sAmAnyanayaH prakrAntAdhyayanoktAnAmAtmAdipadArthAnAmekatvamevAbhimanyate, sAmAnyavAditvAt tasya, sa hi brUte-eka sthA07 tA 1hataM jJAnaM kriyAhInaM hatAzAnataH kriyA / pazyan paGgurdagdho dhAzcAndhaH // 1 // saMyogasiddheH phalaM vadanti, naivaikacakreNa rathaH prayAti / andhazca pahazca vane sametya tau saMprayuktI nagaraM praviSTau // 1 // jJAnAdhInaM sarva jJAnanayo bhaNati kiMca kriyayA 1 / kiyAyAH karaNanayastadubhayaprahAra samyaktvam // 1 // KISSARKARIES Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASSIS zrIsthAnAgasUtravRttiH | nityaM niravayava niSkriyaM sarvagaM ca sAmAnyamevAsti, na vizeSo, niHsAmAnyatvAt , iha yanniHsAmAnyaM tannAsti yathA khara| viSANaM, yaccAsti na tanniHsAmAnyaM yathA ghaTa iti, tathA sAmAnyAdanye'nanye vA vizeSAH pratipadyeran ?, yadyanye nanUktamasantaste niHsAmAnyatvAt khapuSpavat , athAnanye tadA sAmAnyamAtrameva, tatra vA vizeSopacAraH, na copacAreNArthatattvaM cintyata iti, Aha ca-"eka niccaM niravayavamakkiyaM savvagaM ca sAmannaM / nissAmannattAo natthi viseso khapuppha va // 1 // tathA-sAmannAo viseso anno'nanno va hoja? jai anno / so natthi khapuSpha piva'Nanno sAmannameva tayaM // 2 // " ti, tadevaM sAmAnyanayAbhiprAyeNAtmAdInAmekatvameva / vizeSanayamatena tu teSAmanekatvameva, sa hi brUte-vizeSebhyaH sAmAnyaM bhinnamabhinnaM vA syAt ?, na bhinnamatyantAnupalambhAt khapuSpavat , tathA-na sAmAnyaM vizeSebhyo bhinnamasti, dAhapAkasnAnapAnAvagAhavAhadohAdisarvasaMvyavahArAbhAvAt kharaviSANavat, athAbhinnaM tadA vi zeSamAtraM vastu na nAma sAmAnyamasti, teSu vA sAmAnyamAtropacAra iti, na copacAreNArthatattvaM cintyata iti, Aha 4Ica-"na visesatthaMtarabhUyamathi sAmannamAha vavahAro / uvalaMbhavvavahArAbhAvAo kharavisANaM va // 1 // " iti, tade|vamAtmAdInAmanekatvameveti / nanu pakSadvaye'pi yuktisambhavAt kiM tattvaM pratipattavyamiti ?, ucyate, syAdekatvaM syAda 1 sthAnakAdhyayane jJAnakriyAsAmAnyavizeSavAdAH 1 ekaM nityaM niravayavamakriyaM sarvagaM ca sAmAnyam / nissAmAnyatvAt nAsti vizeSaH khapuSpavat // 1 // sAmAnyAdvizeSaH anyo'nanyo vA bhavet ? yadyanyaH / sa nAsti khapuSpamiva ananyaH sAmAnyameva takat // 2 // 2na vizeSAdarthAntarabhUtamasti sAmAnyamAha vyavahAraH / upalambhavyavahArAbhAvAt kharavi SANamiva // 1 // Jain Education i ntonal For Personal & Private Use Only wwjainelibrary.org
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ nekatvamiti, tathAhi-samaviSayarUpatvAdvastunaH samarUpApekSayA ekatvaM viSamarUpApekSayA tvanekatvamiti, uktaJca-"vastuna eva samAnaH pariNAmo yaH sa eva sAmAnyam / viparItAstu vizeSA vastvekamanekarUpaM tad // 1 // " iti // FUN iti zrImadabhayadevasUriviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe prathamamadhyayaname kasthAnakAbhidhAnaM samAsamiti, (granthAgraM 1187 // ) 94545455125 9855 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 38 // atha dvitIyaM dvisthAnakAkhyamadhyayanaM vyAkhyAtamekasthAnakAkhyaM prathamamadhyayanaM, ataH saGkhyAkramasambaddhameva dvisthAnakAkhyaM dvitIyamadhyayanamArabhyate, asya cAyaM vizeSa sambandhaH - iha jainAnAM sAmAnyavizeSAtmakaM vastu, tatra sAmAnyamAzritya prathamAdhyayane AtmAdivastvekatvena prarUpitamiha tu vizeSAzrayaNAt tadeva dvividhatvena prarUpyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, tAni ca prathamAdhyayanavat draSTavyAni yastu vizeSaH sa svabuddhyA'vagantavyaH, kevalamasya caturuddezakAtmakasyAdhyayanasya sUtrAnugame prathamoddezakAdisUtramidamuccAraNIyam - jatthi NaM loge taM savvaM dupaoAraM, taMjahA-- jIvazcaiva ajIvazceva / tase ceva thAvare ceva 1, sajoNiyaccaiva ajoNiyacaiva 2, sAuyaccaiva aNAuyaccaiva 3, saiMdiyazceva, aNiMdie ceva 4, saveyagA ceva aveyagA ceva 5, sarUvi caiva rUvi ceva 6, sapoggalA ceva apoggalA ceva 7, saMsArasamAvannagA caiva asaMsArasamAvannagA ceva 8, sAsayA ceva asAsayA ceva 9, ( sU0 57 ) asya ca pUrvasUtreNa sahAyaM sambandhaH - pUrva hyuktam 'ekaguNarUkSAH pudgalAH anantAH' tatra kimanekaguNarUkSA api pudgalA | bhavanti yena te ekaguNarUkSatayA viziSyanta iti ?, ucyate, bhavantyeva, yato 'jadatthI' tyAdi, paramparasUtrasambandhastu - 'zrutaM | mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtameka AtmetyAdi, tathedamaparamAkhyAtaM ' jadatthI' tyAdi, saMhitAdicarcaH pUrvavat, 'yad', For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane jIvAnAM dvaividhyaM 11 36 11
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAdikaM vastu asti' vidyate, NamitivAkyAlaGkAre, kvacitpATho 'jadatthiM caNaM'ti, tatrAnusvAra AgamikazcazabdaH punararthaH evaM cAsya prayogaH-astyAtmAdi vastu, pUrvAdhyayanaprarUpitatvAd, yaccAsti 'loke' paJcAstikAvAtmake lokyate-pramIyata iti loka iti vyutpattyA lokAlokarUpe vA tat 'sarva niravazeSa dvayoH padayoH-sthAnayoH pakSayorvivakSitavastutadvipayeyalakSAyoravatAro yasya tad dvipadAvatAramiti, 'dupaDoyAraMti kvacit paThyate, tatra dvayoHpratyavatAro yasya tat dvipratyavatAramiti, svarUpavat pratipakSavaccetyarthaH, 'tadyathe'tyudAharaNopanyAse, 'jIvacceva ajIvacceva'tti, jIvAzcaivAjIvAzcaiva, prAkRtatvAt saMyuktaparatvena isvaH, cakArau samuccayArthoM, evakArAvavadhAraNe, tena ca rAzyantarApohamAha, nojIvAkhyaM rAzyantaramastIti cet , naivam, sarvaniSedhakatve nozabdasya nojIvazabdenAjIva eva pratIyate, dezaniSedhakatve tu jIvadeza eva pratIyate, na ca dezo dezino'tyantavyatirikta iti jIva evAsAviti, 'ceya' iti vA evakArArthaH 'ciya cceya evArtha' iti vacanAt , tatazca jIvA eveti vivakSitavastu ajIvA eveti ca tatpratipakSa iti, evaM sarvatra, athavA 'yadasti' astIti yat sanmAtraM yadityarthaH tad dvipadAvatAraM-dvividhaM, jIvAjIvabhedAditi, zeSaM tathaiva / atha trasetyAdikayA navasUcyA jIvatattvasyaiva bhedAn sapratipakSAnupadarzayati-tase cevetyAdi, tatra trasanAmakarmodayatastrasyantIti trasAH-dvIndriyAdayaH sthAvaranAmakarmodayAt tiSThantItyevaMzIlAH sthAvarAH-pRthivyAdayaH, saha yonyA-utpattisthAnena sayonikAH-saMsAriNastahai dviparyAsabhUtAH ayonikAH-siddhAH, sahAyuSA vartanta iti sAyuSastadanye'nAyuSaH-siddhAH, evaM sendriyAH-saMsAriNaH, CABANANANASRNIAGARASSA Jain Education For Personal & Private Use Only kanelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 39 // anindriyAH- siddhAdayaH, savedakAH - strIvedAdyudayavantaH, avedakAH - siddhAdayaH, saha rUpeNa - mUrtyA varttanta iti samAsAnte inpratyaye sati sarUpiNaH - saMsthAnavarNAdimantaH sazarIrA ityarthaH, na rUpiNo'rUpiNo-muktAH, sapudgalAH karmmAdipudgalavanto jIvAH, apudgalAH - siddhAH, saMsAraM bhavaM samApannakAH - AzritAH saMsArasamApannakAH - saMsAriNaH, taditare siddhAH, zAzvatAH - siddhAH janmamaraNAdirahitatvAd, azAzvatAH - saMsAriNastadyuktatvAditi // evaM jIvatattvasya dvipadA - vatAraM nirUpyAjIvatattvasya taM nirUpayannAha Jain Education teatonal AgAsA ceva noAgAsA ceva / dhamme ceva adhamme ceva / ( sU0 58 ) baMdhe ceva mokkhe ceva 1 punne ceva pAve caiva 2 Asave caiva saMvare caiva 3 veyaNA ceva nijjarA ceva 4 ( sU0 59) do kiriyAo pannattAo, taMjahA--jIvakiriyA ceva ajIvakiriyA ceva 1, jIvakiriyA duvihA pannattA, taMjahA sammattakiriyA ceva, micchattakiriyA caiva 2, ajIvakiriyA duvihA pannattA, taM0 - iriyAvahiyA ceva saMparAigA ceva 3, do kiriyAo paM0 taM0--kAiyA ceva ahigaraziyA ceva 4, kAiyA kiriyA dubihA pannattA taM0 - aNuvarayakAyakiriyA ceva, duppauttakAyakiriyA ceva 5, ahikaraNiyA kiriyA duvihA pannattA, taM0 saMjoyaNAdhikaraNiyA ceva NivvattaNAdhikaraNiyA ceva 6, do kiriyAo paM0 taM0 pAusiyA ceva pAriyAvaNiyA ceva 7, pAusiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 - jIvapAusiyA ceva ajIvapAusiyA ceva 8, pAriyAvaNiyA kiriyA duvihA paM0 taM0--sahatthapAriyAvaNiyA caiva parahatthapAriyAvaNiyA ceva 9, do kiriyAo 1 AdinA sayogikevalyAdayaH, teSAM kSAyopazamikabhAvAbhAvAt, kSAyopazamikANi cendriyANi. For Personal & Private Use Only 2 sthAna kAdhyayane ajIvabandhAdikri yANAM dvai vidhyaM // 39 // jainelibrary.org
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ paM0 taM0 - pANAtivAya kiriyA caiva apaJcakkhANakiriyA ceva 10, pANAtivAyakiriyA duviddA paM0 taM0 - sahatthapANAtivAyakiriyA caiva parahatthapANAtivAyakiriyA ceva 11, apaJcakkhANakiriyA duvihA paM0 taM0 - jIvaapaccakkhANakiriyA ceva ajIva apaJcakkhANakiriyA ceva 12, do kiriyAo paM0 taM0 AraMbhiyA ceva pariggahiyA ceva 13, AraMbhiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 - jIvaAraMbhiyA ceva ajIvaAraMbhiyA ceva 14, evaM pariggahiyAvi 15, do kirayAo paM0 taM0 - mAyAvattiA ceva micchAdaMsaNavattiyA ceva 16, mAyAvattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 - AyabhAvavaMkaNatA ceva parabhAvavaMkaNatA ceva 17, micchAdaMsaNavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 - UNAirittamicchAdaMsaNavattiyA caiva tavvairittamicchAdaMsaNavattiyA ceva 18, do kiriyAo paM0 taM0 - diTThiyA ceva puTThiyA ceva 19, diTThiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 - jIvadiTTiyA ceva ajIvadiTTiyA ceva 20, evaM puTTiyAvi 21, do kiriyAo paM0 taM0 - pADucciyA caiva sAmaMtovaNivAiyA ceva 22, pADucciyA kiriyA duvihA paM0 taM0 - jIvapADucciyA ceva ajIvapADuzcciyA ceva 23, evaM sAmaMtovaNivAiyAvi 24, do kiriyAo paM0 taM0 - sAhatthiyA ceva NesatthiyA ceva 25, sAhatthiyAkiriyA duvihA paM0 taM0--jIvasAhatthiyA ceva ajIvasAhatthiyA ceva 26, evaM NesatthiyAvi 27, do kiriyAo paM0 taM0 -- ANavaNiyA caiva veyAraNiyA ceva 28, jaheva NesatthiyAo 29-30, do kiriyAo paM0 taM0 - aNAbhogavattiyA ceva aNavakaMkhavattiyA ceva 31, aNAbhogavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 - aNAuttaAiyaNatA ceva aNAuttapamajjaNatA ceva 32, aNavakaMkhavattiyA kiriyA dubihA paM0 taM0 - AyasarIraaNavakaMkhavattiyA ceva parasarIraaNava For Personal & Private Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 40 // kaMkhavattiyA ceva 33, do kiriyAo paM0 taM0-- pijjavattiyA ceva dosavattiyA ceva 34, pejjavattiyA kiriyA dubihA paM0 taM0 - mAyAvattiyA ceva lobhavattiyA ceva 35, dosavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 -- kohe ceva mANe ceva 36, ( sU0 60 ) AkAzaM vyoma noAkAzam - tadanyaddharmAstikAyAdi, dharmaH - dharmAstikAyo gatyupaSTambhaNuNaH tadanyo'dharmaH - adhamastikAyaH sthityupaSTambhaguNaH / savipakSabandhAditattvasUtrANi catvAri prAgvaditi / bandhAdayazca kriyAyAM satyAmAtmano bhavantIti kriyAnirUpaNAyAha - 'do kiriye 'tyAdi sUtrANi SaTUtriMzat, karaNaM kriyA kriyata iti vA kriyA, te ca dve prajJapte - prarUpite jinaiH, tatra jIvasya kriyA - vyApAro jIvakriyA, tathA ajIvasya - pudgalasamudAyasya yatkarmmatayA | pariNamanaM sA ajIvakriyeti, iha ciyazabdasya caivazabdasya ca pAThAntare prAkRtatvAdvirbhAva iti caivetyayaM ca samuccayamAtra eva pratIyate, apicetyAdivaditi, 'jIvakiriye tyAdi, samyaktvaM tattvazraddhAnaM tadeva jIvavyApAratvAt kriyA samyaktvakriyA, evaM mithyAtvakriyA'pi, navaraM mithyAtvam - atattvazraddhAnaM tadapi jIvavyApAra eveti, athavA samya|gdarzanamithyAtvayoH satorve bhavataH te samyaktvamithyAtvakriye iti // tatra 'IriyAvahiya' li-IraNamIryA - gamanaM tadviziSTaH panthA IryApathastatra bhavA airyApathikI, vyutpattimAtramidaM pravRttinimittaM tu yatkevalayogapratyayamupazAntamohAditrayasya sAtavedanIyakarmmatayA ajIvasya pudgalarAzerbhavanaM sA airyApathikI kriyA, iha jIvavyApAre'pyajIvapradhAnatvavivakSa Jain Educationtional For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane ajIvabandhAdikri yANAM dvaividhyaM // 40 // jainelibrary.org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAABAR yA'jIvakriyeyamuktA, karmavizeSo vairyApathikIkriyocyate, yato'bhihitaM-"iriyAvahiyA kiriyA duvihA-bajjhamANA veijjamANA ya, jA[va] paDhamasamaye baddhA bIyasamaye veiyA sA baddhA puTThA veiyA NijiNNA seyakAle akammaM vAvi bhavatI'ti, tathA samparAyAH-kaSAyAsteSu bhavA sAMparAyikI, sA hyajIvasya pudgalarAzeH karmAtApariNatirUpA jIvavyApArasyAvivakSaNAdajIvakriyeti, sA ca sUkSmasamparAyAntAnAM guNasthAnakavatAM bhavatIti // punaranyathA dve 'do kiriye| tyAdi, 'kAiyA ceva'tti kAyena nivRttA kAyikI-kAyavyApAraH, tathA 'ahigaraNiyA ceva'tti adhikriyate AtmA narakAdiSu yena tadadhikaraNam-anuSThAnaM bAhyaM vA vastu, iha ca bAhyaM vivakSitaM khaDgAdi, tatra bhavA AdhikaraNikIti // kAyikI dvidhA-'aNuvarayakAyakiriyA ceva'tti anuparatasya-aviratasya sAvadyAt mithyAdRSTeH samyagdRSTervA kAyakriyA-utkSepAdilakSaNA karmabandhanibandhanamanuparatakAyakriyA, tathA 'duppauttakAyakiriyA ceva'tti duSprayuktasyaduSTaprayogavato duSpraNihitasyendriyANyAzrityeSTAniSTaviSayaprAptI manAk saMveganirvedagamanena tathA anindriyamAzrityAzubhamanaHsaGkalpadvAreNApavargamArga prati durvyavasthitasya pramattasaMyatasyetyarthaH kAyakriyA duSprayuktakAvakriyeti 5, AdhikaraNikI dvidhA, tatra 'saMjoyaNAhigaraNiyA ceva'tti vatpUrva nirvartitayoH khaNatanmuTyAdikayorarthayoH saMyojanaM 6 | kriyate sA saMyojanA'dhikaraNikI, tathA 'NivvattaNAhikaraNiyA ceva'tti yaccAditastayonivartanaM sA nirvartanA 1IyApadhikIkriyA dvividhA badhyamAnA vedyamAnA ca, yA prathamasamaye baddhA dvitIyasamaye veditA baddhA spRSTA veditA nirjINI eSyatkAle akarma cApi | bhavati. 2 guNasthAnAnAbAdhyA iSTe icchApratibandhena itarasmin udvegena. 3 saMvedani.pra. bandhanibandhanamanuparaviSayaprAptI manAka kAyakriyA duSprayuktakamAyorarthayoH saMyojana AARAKASEXAINIK dan Education a l For Personal & Private Use Only wwwnelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 41 // vAyakiriyA cevatti pratItA, tabhavatIti / AdyA dvedhA-sahapAtakriyA, tathA 'parahatthapANAvAta |dhikaraNikIti / punaranyathA dve-'pAusiyA ceva'tti pradveSo-matsarastena nivRttA prAdveSikI, tathA 'pAriyAvaNiyA 2 sthAna ceva'tti paritApanaM-tADanAdiduHkhavizeSalakSaNaM tena nivRttA pAritApanikI, AdyA dvidhA-'jIvapAusiyA ceva'tti kAdhyayane jIve pradveSAjIvaprAdveSikI, tathA 'ajIvapAusiyA ceva'tti ajIve-pASANAdau skhalitasya pradveSAdajIvaprAdveSikIti, kriyANAM dvitIyA'pi dvividhA-sahatyapAriyAvaNiyA ceva'tti svahastena svadehasya paradehasya vA paritApanaM kurvataH svahastapAri- dvaividhyaM tApanikI tathA 'parahatthapAriyAvaNiyA ceva'tti parahastena tathaiva ca tatkArayataH parahastapAritApanikIti // anyathA dve 'pANAivAyakiriyA ceva'tti pratItA, tathA 'apaJcakkhANakiriyA ceva'tti apratyAkhyAnam-aviratistannimittaH karma-12 bandho'pratyAkhyAnakriyA sA cAviratAnAM bhavatIti / AdyA dvedhA-'sahatthapANAivAyakiriyA ceva'tti svahastena svaprANAn nirvedAdinA paraprANAn vA krodhAdinA atipAtayataH svahastaprANAtipAtakriyA, tathA 'parahatthapANAivAyakiriyA cava'tti parahastenApi tathaiva parahastaprANAtipAtakriyeti / dvitIyApi dvidhA, 'jIvaapaccakkhANakiriyA ceva'tti jIvaviSaye pratyAkhyAnAbhAvena yo bandhAdiApAraH sA jIvApratyAkhyAnakriyA, tathA 'ajIvaapacakkhANakiriyA ceva'tti | yadajIveSu-madyAdiSvapratyAkhyAnAt karmabandhanaM sA ajIvApratyAkhyAnakriyeti / punaranyathA dve 'AraMbhiyA cava'tti | ArambhaNamArambhaH tatra bhavA ArambhikI, tathA 'pariggahiyA ceva'tti 'jIvaA' parigrahe bhavA pArigrahikI // AdyA dvedhA 'jIvaArambhiyA ceva'tti, yajjIvAnArabhamANasya-upamRdgataH karmabandhanaM sA jIvArambhikI, tathA 'ajIvAraM|bhiyA ceva'tti yaccAjIvAn jIvakaDevarANi piSTAdimayajIvAkRtIMzca vastrAdIn vA ArabhamANasya sA ajIvArambhi Jain Education For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIti, evaM 'pAriggahiyA ceva'tti ArambhikIvad dvividhetyarthaH, jIvAjIvaparigrahaprabhavatvAt tasyA iti bhaavH| punaranyathA dve 'mAyAvattiyA ceva'tti mAyA-zAThyaM pratyayo-nimittaM yasyAH karmabandhakriyAyA vyApArasya vA sA tathA, 'micchAdasaNavattiyA ceva'tti mithyAdarzanaM-mithyAtvaM pratyayo yasyAH sA tatheti, AdyA dvedhA- 'AyabhAvavaMkaNayA ceva'tti AtmabhAvasyAprazastasya vaGkanatA-cakrIkaraNaM prazastatvopadarzanatA AtmabhAvavaGkanatA, vaGkanAnAM ca bahutvavivakSAyAM bhAvapratyayo na viruddhaH, sA ca kriyA vyApAratvAt , tathA 'parabhAvavaMkaNayA ceva'tti parabhAvasya vaGkanatA-vaJca-| natA yA kUTalekhakaraNAdibhiH sA parabhAvavaGkanateti, yato vRddhavyAkhyeyaM-"taM taM bhAvamAyarai jeNa paro vaMcijai kUDalehakaraNAIhiM"ti, dvitIyA'pi dvedhA-'UNAirittamicchAdasaNavattiyA ceva'tti UnaM-svapramANAdhInamatiriktatato'dhikamAtmAdi vastu tadviSayaM mithyAdarzanamUnAtiriktamithyAdarzanaM tadeva pratyayo yasyAH sA UnAtiriktamithyAdarzanapratyayeti, tathAhi-ko'pi mithyAdRSTirAtmAnaM zarIravyApakamapi aGguSThaparvamAnaM [yavamAtraM] zyAmAkatandulamAtraM veti hInatayA vetti tathA'nyaH paJcadhanuHzatikaM sarvavyApakaM vetyadhikatayA'bhimanyate, tathA 'tavvairittamicchAdasaNavattiyA ceva'tti tasmAd-UnAtiriktamithyAdarzanAd vyatiriktaM mithyAdarzana-nAstyevAtmetyAdimatarUpaM pratyayo yasyAH sA ttheti| punaranyathA dve-dihiyA ceva'tti dRSTAMtA dRSTijA athavA dRSTa-darzanaM vastu vA nimittatayA yasyAmasti sA dRSTikAdarzanArtha yA gatikriyA, darzanAd vA yatkarmodeti sA dRSTijA dRSTikA vA, tathA 'puTTiyA ceva'tti pRSTiH-pRcchA tato jAtA pRSTijA-praznajanito vyApAraH, athavA pRSTaM-praznaH vastu vA tadasti kAraNatvena yasyAM sA pRSTiketi, athavA spRSTiH sparzanaM JainEducation International For Personal & Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 42 // tato jAtA spRSTijA, tathaiva spRSTikA'pIti / AdyA dvedhA-'jIvadihiyA ceva'tti yA azvAdidarzanArtha gacchataH, 2 sthAnatathA 'ajIvadihiyA ceva'tti ajIvAnAM citrakarmAdInAM darzanArtha gacchato yA sA ajIvadRSTiketi, evaM 'puTTiyA kAdhyayane ceva'tti 'eva'miti jIvAjIvabhedena dvidhaiva, tathAhi-jIvamajIvaM vA rAgadveSAbhyAM pRcchataH spRzato vA yA sA jIvaY- kriyANAM STikA jIvaspRSTikA vA ajIvapRSTikA ajIvaspRSTikA veti / punaranyathA dve-pADuciyA ceva'tti bAhyaM vastu pratItya- dvaividhyaM Azritya bhavA prAtItyikI tathA 'sAmantovaNivAiyA ceva'tti samantAt-sarvata upanipAto-janamIlakastasmin bhavA sAmantopanipAtikI AdyA dvedhA-'jIvapADucciyA ceva'tti jIvaM pratItya yaH karmabandhaH sA tathA, tathA 'ajIvapADucciyA ceva'tti ajIvaM pratItya yo rAgadveSodbhavastajjo vA bandhaH sA ajIvaprAtItyikIti / dvitIyApi dvidhaivetyatidizannAha-evaM sAmantovaNivAiyAvitti, tathAhi-kasyApi SaNDo rUpavAnasti taM ca jano yathA yathA pralokayati prazaMsayati ca tathA tathA tatsvAmI hRSyatIti jIvasAmantopanipAtikI, tathA rathAdau tathaiva hRSyato'jIva-13 sAmantopanipAtikIti, anyathA vA dve 'sAhatthiyA ceva'tti svahastena nivRttA svAhastikI tathA 'nesatthiyA ceva'tti, | nisarjanaM nisRSTaM, kSepaNamityarthaH, tatra bhavA tadeva vA naisRSTikI, nisRjato yaH karmabandha ityarthaH, nisarga eva veti, tatra AdyA dvedhA-'jIvasAhatthiyA ceva'tti yat svahastagRhItena jIvena jIvaM mArayati sA jIvasvAhastikI, tathA | 'ajIvasAhatthiyA ceva'tti yacca svahastagRhItenaivAjIvena-khaDgAdinA jIvaM mArayati sA ajIvasvAhastikIrti, athavA // 42 // svahastena jIvaM tADayata ekA, ajIvaM tADayato'nyeti / dvitIyAspi jIvAjIvabhedaivetyatidizannAha-'evaM nesatthiyA Jain Education For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1525 SASSASSANASSAUSAISISSA ceva'tti, tathAhi-rAjAdisamAdezAdyadudakasya yantrAdibhinisarjanaM sA jIvanasRSTikIti, yattu kANDAdInAM dhanurAdibhiH sA ajIvanasRSTikIti, athavA gurbAdau jIvaM-ziSyaM putraM vA nisRjato-dadata ekA, ajIvaM punareSaNIyabhaktapAnAdikaM nisRjato-tyajato'nyeti, punaranyathA dve 'ANavaNiyA ceva'tti AjJApanasya-AdezanasyeyamAjJApanameva vetyAjJApanI sevAjJApanikA tajaH karmabandhaH, Adezanameva veti, AnAyanaM vA AnAyanI, tathA 'veyAraNiyA ceva'tti vidAraNaM vicAraNaM vitAraNaM vA svArthikapratyayopAdAnAd vaidAriNItyAdi vAcyamiti // ete ca dve api dvedhA-jIvAjIvabhedAditi, tathAhi-jIvamAjJApayata AnAyayato vA pareNa jIvAjJApanI jIvAnAyanI vA, evamevAjIvaviSayA ajIvA''-12 jJApanI ajIvAnAyanI veti // tathA 'veyAraNiya'tti jIvamajIvaM vA vidArayati-sphoTayatIti, athavA jIvamajIvaM vA|'samAnabhASeSu vikrINati sati dvaibhASiko vicArayati pariyacchAveitti bhaNitaM hoti, athavA jIvaM-puruSaM vitAra yati-pratArayati vazcayatItyarthaH, asadguNairetAdRzaH tAdRzastvamiti, puruSAdivipratAraNabuddhyaiva vA'jIvaM bhaNatyetAdRzame| taditi yatsA 'jIvaveyAraNiA'jIvaveyAraNiyA vatti / etatsarvamatidezenAha-'jaheva nesatthiya'tti, anyathA vA dve 'aNAbhogavattiyA ceva'tti anAbhogaH-ajJAnaM pratyayo-nimittaM yasyAH sA tathA, 'aNavakhavattiyA ceva'tti anavakAGkSA-svazarIrAdyanapekSatvaM saiva pratyayo yasyAH sA'navakAGkSApratyayeti, AdyA dvidhA-'aNAuttaAiyaNayA ceva'tti | anAyuktaH-anAbhogavAnanupayukta ityarthaH tasyA''dAnatA-vastrAdiviSaye grahaNatA anAyuktAdAnatA, tathA 'aNAutta 1 asamAnabhAgeSu yo vikrINAti dvaibhASiko vi0 2 vA'samAnabhAveSu pra. 3 vyavahAre dvArIbhavati ( dvilAlaH) sthA08 dain Education For Personal & Private Use Only tom.jainelibrary.org
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtra vRttiH vidhyaM pamajaNayA ceva'tti anAyuktasyaiva pAtrAdiviSayA pramArjanatA anAyuktapramArjanatA, iha ca tApratyayaH svArthikaH prAka- 1 sthAnatatvena AdAnAdInAM bhAvavivakSayA veti / dvitIyA'pi dvividhA-'AyasarIre'tyAdi, tatrAtmazarIrAnavakAGkanapratyayA kAdhyayane svazarIrakSatikArikarmANi kurvataH, tathA parazarIrakSatikarANi tu kurvato dvitIyeti / 'do kiriyetyAdi trINi sUtrANi, uddezaH1 kaNThyAni, navaraM prema-rAgo mAyAlobhalakSaNaH dveSaH krodhamAnalakSaNa iti, yadatra na vyAkhyAtaM tatsugamatvAditi // etAzca garhAdvaikriyAH prAyo garhaNIyA iti garhAmAha duvihA garihA paM0 saM0-maNasA vege garahati / vayasA vege garahati / ahavA garahA duvihA paM0 taM0-dIhaM vege addhaM garahati, rahassaM vege addhaM garahati / (sU0 61) 'duvihA garahe'tyAdi, vidhAnaM vidhA dve vidhe-bhedau yasyAH sA dvividhA, garhaNaM garhA-duzcaritaM prati kutsA, sAca svaparaviSayatvena dvividhA, sA'pi mithyAdRSTeranupayuktasya samyagdRSTezca dravyagarhA, apradhAnagarhetyarthaH, dravyazabdasyApradhAnArthatvAd, uktaM ca-"appAhanne'vi ihaM katthai divo hu davvasahotti / aMgAramaddao jaha davAyario sayA'bhabvo ||1||"tti, samyagdRSTestUpayuktasya bhAvagaheti, caturddhA garhaNIyabhedAdbahuprakArA vA, sA ceha karaNApekSayA dvividhoktA, tathA cAha-maNasA vege garahaItti manasA-cetasA vAzabdo vikalpArtho avadhAraNArtho vA, tato manasaiva na vaace-IPI||43|| tyarthaH, kAyotsargastho durmukhasumukhAbhidhAnapuruSadvayaninditAbhiSTutastadvacanopalabdhasAmantaparibhUtasvatanayarAjavArto manasA 1 aprAdhAnye'pi iha kacidRSTa eva dravyazabda iti / aGgAramardako yathA dravyAcAryaH sadA'bhavyaH // 1 // Jain Education Internalonal For Personal & Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALCCASUALLSANSAR samArabdhaputraparibhavakArisAmantasaGgrAmo vaikalpikapraharaNakSaye svazIrSakagrahaNArthavyApAritahastasaMspRSTaluJcitamastakastataH sa-1 mupajAtapazcAttApAnalajvAlAkalApadandahyamAnasakalakarmendhano rAjarSiprasannacandra iva ekaH ko'pi sAdhvAdirgahate-jugupsate gaDamiti gamyate, tathA vacasA vA-vAcA vA athavA vacasaiva na manasA bhAvato duzcaritAdi uktatvAjanaraJjanArtha 5 garhApravRttAkAramaIkAdiprAyasAdhuvat eko'nyo garhata iti, athavA 'maNasA'vege'tti iha apiH, sa ca sambhAvane, tena sambhAvyate ayamarthaH-api manasaiko garhate anyo vacaseti, athavA manasA'pi na kevalaM vacasA eko garhate, tathA vacamA'pi na kevalaM manasA eka iti sa eva gahete, ubhayathA'pyeka eva garhata iti bhAvaH, anyathA godvaividhyamAha'ahave'tyAdi, athaveti pUrvoktadvaividhyaprakArApekSo dvividhA gahoM prajJapteti prAgiva, apiH sambhAvane, tena api dIrghAbahatI addhAM-kAlaM yAvadekaH ko'pi garhate garhaNIyamAjanmApItyarthaH, anyathA vA dIrghatvaM vivakSayA bhAvanIyam, Ape| kSikatvAt dIrghahasvayoriti, evamapi hasvAm-alpAM yAvadeko'nya iti, athavA dIrghAmeva yAvat isvAmeva yAvaditi vyAkhyeyamaperavadhAraNArthatvAditi, eka eva vA dvidhA kAlabhedena garhate bhAvabhedAditi, athavA dIrgha isvaM vA kAlameva garhata iti // atIte gaye karmaNi gardA bhavati bhaviSyati tu pratyAkhyAnam , uktaM ca-"aIyaM niMdAmi paDuppannaM saMvaremi | aNAgayaM paccakkhAmI'ti pratyAkhyAnamAha duvihe paJcakkhANe paM0 20-maNasA vege paJcakkhAti vayasA vege paJcakkhAti, ahavA paJcakkhANe duvihe paM0 taM0-dIhaM 1 atItaM nindAmi pratyutpannaM saMvRNomi anAgataM pratyAkhyAmi. C Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgansUtravRttiH // 44 // vege addhaM paJcakkhAti rahassaM vege addhaM paJcakkhAti (sU0 62) dohiM ThANehiM aNagAre saMpanne aNAdIyaM aNavayaggaM dIha 2 sthAnamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM vItivatejjA, taMjahA-vijAe ceva caraNeNa ceva (sU0 63) kAdhyayane 'duvihe pacakkhANe' ityAdi, pramAdaprAtikUlyena maryAdayA khyAna-kathanaM pratyAkhyAnaM, vidhiniSedhaviSayA pratijJetyarthaH,18|| uddezaH1 tacca dravyato mithyAdRSTeH samyagdRSTevA'nupayuktasya kRtacaturmAsamAMsapratyAkhyAnAyAH pAraNakadinamAMsadAnapravRttAyA rAjadu- pratyAkhyAhituriveti, bhAvapratyAkhyAnamupayuktasya samyagdRSTeriti, tacca dezasarvamUlaguNottaraguNabhedAdanekavidhamapi karaNabhedAd dvi- nasya mokSavidham , Aha ca-manasA vaikaH pratyAkhyAti-vadhAdikaM nivRttiviSayIkaroti, zeSa prAgiveti / prakArAntareNApi tadAha hetozca dvai -'ahave'tyAdi, sugama / jJAnapUrvakaM pratyAkhyAnAdi mokSaphalamata Aha-'dohiM ThANehI tyAdi, dvAbhyAM sthAnAbhyAM- vidhyaM guNAbhyAM sampanno-yukto nAsyAgAraM-gehamastItyanagAraH-sAdhuH nAstyAdirasyetyanAdikaM tat avadagraM-paryantastannAsti yasya sAmAnyajIvApekSayA tadanavadanaM tat dIrghA addhA-kAlo yasya tad dIrghAddhaM tat , makAra AgamikaH, dI| vA'dhvA -mArgoM yasmiMstaddIrghAvaM taccaturantaM-caturvibhAgaM narakAdigativibhAgena, dIrghatvaM prakaTAditvAditi, saMsArakAntAraM-bhavAraNyaM vyativrajed-atikrAmet , tadyathA 'vidyayA caiva' jJAnena caiva 'caraNena caiva' cAritreNa caiveti, iha ca saMsArakA|ntAravyativrajanaM prati vidyAcaraNayoyauMgapadyenaiva kAraNatvamavagantavyam , ekaikazo vidyAkriyayoraihikArtheSvapyakAraNatvAt , nanvanayoH kAraNatayA avizeSAbhidhAne'pi pradhAnaM jJAnameva na caraNam , athavA jJAnamevaikaM kAraNaM na tu kriyA, yato jJAnaphalamevAsau, kiJca-yathA kriyA jJAnasya phalaM tathA zeSamapi yat kriyAnantaramavApyate bodhakAle'pi yajJa For Personal & Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaparicchedAtmakaM yacca rAgAdivinigrahamayameSAmavizeSeNa jJAnaM kAraNaM, yathA mRttikA ghaTasya kAraNaM bhavantI tadantarAla - varttinAM piNDazivakasthAsakozakuzUlAdInAmapi kAraNatAmApadyate tatheha jJAnamapi bhavAbhAvasya tadantarAlavarttinAM ca tattvapariccheda samAdhAnAdInAM kAraNamiti, yaccAnusmaraNamAtramantrapUta viSabhakSaNanabhogamanAdikamanekavidhaM phalamupalabhyate sAkSAttadapi kriyAzUnyasya jJAnasya, yathA caitad dRSTaphalaM tathA adRSTamapyanumIyata iti, Aha ca - " oha pahANaM nANaM na caritaM nANameva vA suddhaM / kAraNamiha na u kiriyA sA'vi hu nANatphalaM jamhA // 1 // jaha sA nANassa phalaM taha sepi taha bohakAlevi / neyapariccheyamayaM rAgAdiviNiggaho jo ya // 2 // jaM ca maNociMtiyamaMtapUyavisabhakkhaNAdi bahubheyaM / phalamiha taM paJcakkhaM kiriyArahiyassa nANassa // 3 // " tti, atrocyate, yattAvaduktam- 'jJAnameva pradhAnaM jJAnameva caikaM kAraNaM na kriyA, yato jJAnaphalamevAsAviti, tadayuktam, yato yata eva jJAnAt kriyA tatazceSTaphalaprAptirata evobhayamapi kAraNamiSyate, anyathA hi jJAnaphalaM kriyeti kriyAparikalpanamanarthakaM jJAnameva hi kriyAvikalamapi prasAdhayet, na ca sAdhayati, kriyA'bhyupagamAt, jJAnakriyApratipattau ca jJAnaM paramparayopakurute anantaraM ca kriyA yatastasmAt kriyaiva pradhAnataraM yuktaM kAraNaM, nApradhAnamakAraNaM ceti, atha yugapadupakurutastata ubhayamapi yuktaM, na yuktamaprAdhAnyaM kriyAyA akAraNatvaM ceti, yaH punarakAraNatvameva kriyAyAH pratipadyate taM pratIdaM vizeSeNocyate-kriyA hi sAkSA 1 Aha pradhAnaM jJAnaM na cAritraM jJAnameva vA zuddhaM kAraNamiha naiva kriyA sApi jJAnaphalaM yasmAt // 1 // yathA sA jJAnasya phalaM tathA zeSamapi bodhakAle'pi jJeyaparicchedamayaM rAgAdivinigraho yazca // 2 // yacca manazcintitamantrapUta viSabhakSaNAdi bahubhedaM phalamiha tat pratyakSaM kriyArahitasya jJAnasya // 3 // Jain Educational For Personal & Private Use Only mainelibrary.org
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA vRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 jJAnakriyAsAdhyo mokSaH // 45 // tukAritvAt kAraNamantya, jJAnaM tu paramparopakAritvAdanantyam , ataH ko heturyadantyaM vihAyAnantyaM kAraNamiSyate, atha sahacAritA'GgIkriyate anayoH, ato'pi hi jJAnameva kAraNaM na kriyetyatra na heturastIti, yaccoktam-'bodhakAle'pI'tyAdi, tatra jJeyaparicchedo jJAnameveti rAgAdizamazca saMyamakriyaiva jJAnakAraNA bhavediti pratipadyAmahe, kintu tatphale bhavaviyogAkhye'yaM vicAro, yaduta-kiM tat jJAnasya kriyAyAstadubhayasya vA phalamiti ?, tatra na jJAnasyaiva, kriyAphalatvAt tasya, nApi kevalakriyAyAH, kriyAmAtratvAt , unmattakakriyAvat, tataH pArizeSyAjjJAnasahitakriyAyA iti, yaccoktam-'anusmRtijJAnamAtrAt mantrAdInAM phalamupalabhyate' tatra bamo-mantreSvapi parijapanAdikriyAyAH sAdhanabhAvo na mantrajJAnasya, pratyakSaviruddhamidamiti ced yato dRSTaM hi kvacit mantrAnusmRtimAtrajJAnAdiSTaphalamiti, atrocyate, na mantrajJAnamAtranirvartya tatphalaM, tajjJAnasyAkriyatvAt , iha yadakriyaM na tat kAryasya nirvarttakaM dRSTaM, yathA''kAzakusumaM, yacca nivartakaM tadakriyaM na bhavati, yathA kulAlaH, na cedaM pratyakSaviruddhaM, na hi jJAnaM sAkSAtphalamupaharadupalakSyata iti, atha yadi na mantrajJAnakRtaM tatphalaM tataH kutaH punastaditi?, tatsamayanibaddhadevatAvizeSebhya iti brUmaH, teSAM hi sakriyatvena kriyAnirvatyametat na mantrajJAnasAdhyamiti, Aha ca-"to taM katto? [AcAryaH] bhaNNati, tassamaya| nibaddhadevaovahiyaM / kiriyAphalaM ciya jao na maMtaNANovaogassa ||1||"tti, nanu samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga iti zrUyate, iha tu jJAnakriyAbhyAmasAvukta iti kathaM na virodhaH?, atha dvisthAnakAnurodhAdevaM nirdeze'pi na vi. 1 tatastat kutaH? bhaNyate tatsamayanibaddhadevatopahitam / kriyAphalameva yato na mantrajJAnopayogasya // 1 // // 45 // Jain Educational o nal For Personal & Private Use Only Hindjainelibrary.org
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ mero navamavadhAraNagarbhatvAta nirdezasyeti, atrocyate, vidyAgrahaNena darzanamapyaviruddhaM draSTavyaM, jJAnabhedatvAt samyagdarzanasya, yathA hi avabodhAtmakatve sati materanAkAratvAdavagrahehe darzanaM sAkAratvAccApAyadhAraNe jJAnamuktamevaM vyavasAyAtmakatve satyavAyasya rUcirUpoDazaH samyagdarzanamavagamarUpoDazo'vAya eveti na virodhaH, avadhAraNaM tu jJAnAdivyatirekeNa nAnya upAyo bhavavyavacchedasyeti darzanArthamiti // vidyAcaraNe ca kathamAtmA na labhata ityAha-do ThANAi'mityAdi sUtrANyekAdaza, do ThANAI apariyANittA AyA No kevalipannattaM dhammaM labheja savaNayAe, taM0-AraMbhe ceva pariggahe ceva 1, do ThANAI apariyAdittA AyA No kevalaM bodhiM bujhejjA taM0-AraMbhe ceva pariggahe ceva 2, do ThANAI apariyAittA AyA no kevalaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavvaijjA taM0-AraMbhe ceva pariggahe ceva 3, evaM No kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA 4, No kevaleNaM saMjameNaM saMjamejA 5, no kevaleNaM saMvareNaM saMvarejjA 6, no kevalamAmiNibohiyaNANaM uppA DejA 7, evaM suyanANaM 8 ohinANaM 9 maNapajjavanANaM 10 kevalanANaM 11 / (sU064) 'dve sthAne dve vastunI 'apariyANitta'tti aparijJAya jJaparijJayA yathaitAvArambhaparigrahAvanAya tathA alaM mamAbhyAmiti parihArAbhimukhyadvAreNa pratyAkhyAnaparijJayA apratyAkhyAya ca brahmadattavattayoraniviNNa ityarthaH, 'apariyAittatti kvacisAThaH, tatra svarUpatastAvaparyAdAyAgRhItvetyarthaH, AtmA 'no' naiva 'kevaliprajJapta' jinoktaM 'dhamma' zrutadharma labheta 'zravaNatayA' zravaNabhAvena zrotumityarthaH, tadyathA-'ArambhAH ' kRSyAdidvAreNa pRthivyAdhupamastAn 'parigrahA' Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 46 // dharmmasAdhanavyatirekeNa dhanadhAnyAdayastAn, iha caikavacanaprakrame'pi vyaktyapekSaM bahuvacanam, avadhAraNasamuccayau svabuddhyA jJeyAviti, 'kevalAM' zuddhAM 'bodhiM' darzanaM samyaktvamityartho 'budhyeta' anubhavet, athavA kevalayA bodhyeti vi| bhaktipariNAmAt bodhyaM jIvAdIti gamyate 'vudhyeta' zraddadhIteti // muNDo dravyataH zirolocena bhAvataH kaSAyAdyapanayanena 'bhUtvA' saMpadya 'agArAd' gehAnniSkramyeti gamyate, kevalAmityasyeha sambandhAt 'kevalAM' paripUrNA vizuddhAM vA'nagAritAM pravrajyAM 'pravrajet' yAyAditi, 'eva' miti yathA prAkU tathottaravAkyeSvapi 'do ThANAI' ityAdi vAkyaM paThanI yamityarthaH, 'brahmacaryeNa' abrahmaviramaNena vAso - rAtrau svApaH tatraiva vA vAso - nivAso brahmacaryavAsastamAvaset kuryA - diti, 'saMyamena' pRthivyAdirakSaNalakSaNena saMyamayedAtmAnamiti, 'saMvareNa' AzravanirodhalakSaNena saMvRNuyAdAzravadvArANIti gamyate 'kevala' paripUrNa sarvasvaviSayagrAhakam 'AbhiNibohiyanANaM' ti arthAbhimukho'viparyayarUpatvAnniyato'saMzayasvabhAvatvAd bodho - vedanamabhinibodhaH sa evAbhinibodhikaM tacca tajjJAnaM cetyAbhinibodhikajJAnam - indriyAnindriyanimittamoghataH sarvadravyAsarva paryAyaviSayaM 'uppADejjatti utpAdayediti, tathA 'eva' mityanenottarapadeSu 'no kevalaM uppADeja'tti draSTavyam, 'suyanANaM'ti zrUyate taditi zrutaM - zabda eva sa ca bhAvazrutakAraNatvAt jJAnaM zrutajJAnaM zrutamanthAnusAri oghataH sarvadravyAsarva paryAya viSayamakSarazrutAdibhedamiti, tathA 'ohinANaM'ti avadhIyate'nenAsmAdasmin vetyavadhiH, avadhIyate - ityadho'dho vistRtaM paricchidyate maryAdayA vetyavadhiH - avadhijJAnAvaraNakSayopazama eva tadupa yogahetutvAditi, avadhAnaM vA'vadhirviSayaparicchedanamiti, avadhizcAsau jJAnaM cetyavadhijJAnaM - indriyamanonirapekSamAtmano For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 Arambhapa rigrahAtyA ge na dharmazravaNAdijJAnAntaM // 46 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpidravyasAkSAtkaraNamiti / tathA 'maNapajavanANaMti manasi manaso vA paryavaH-paricchedaH sa eva jJAnamathavA manasaH paryavAH paryAyAH paryayA vA-vizeSAH avasthA manaHparyavAdayasteSAM teSu vA jJAnaM manaHparyavajJAnamevamitaratrApi, samayakSetraga-16 tasaMjJimanyamAnamanodravyasAkSAtkArIti / 'kevalanANaM ti kevalam-asahAyaM matyAdinirapekSatvAdakalaGka vA AvaraNamalAbhAvAt sakalaM vA-tatprathamatayaivAzeSatadAvaraNAbhAvataH sampUrNotsatterasAdhAraNaM vA-ananyasadRzatvAdanantaM vA-jJeyAnantatvAt tacca tajjJAnaM ca kevalajJAnamiti // kathaM punarddharmAdIni vidyAcaraNasvarUpANi prApnotItyAha-do ThANAI'|mityAdyekAdazasUtrI do ThANAI pariyAdittA AyA kevalipannattaM dhamma labheja savaNayAe, taM0-AraMbhe ceva pariggahe ceva, evaM jAva kevalanANamuppADejA (suu065)| dohiM ThANehiM AyA kevalipannattaM dhammaM labheja savaNayAe taM0-socca ceva abhisameca va jAva kevalanANaM uppADejA (sU0 66) / | sugamA / dhAdilAbha eva punaH kAraNAntaradvayamAha-'dohI'tyAdi sugama, kevalaM 'zravaNatayA' zravaNabhAvena, 'so-15 dUca cevatti isvatvAdi prAkRtatvAdeva, zrutvA-AkarNya tasyaivopAdeyatAmiti gamyate, 'abhisametya' samadhigamya tAmevA vabudhyetyarthaH, uktaM ca-"saddharmazravaNAdeva, naro vigatakalmaSaH / jJAtatattvo mahAsattvaH, paraM saMvegamAgataH // 1 // dharmopAdeyatAM jJAtvA, saJjAteccho'tra bhAvataH / dRDhaM svazaktimAlocya, grahaNe saMpravarttate // 2 // " iti, 'evaM rohiM bujjhejjetyAdi yAvat kevalanANaM uppADeja'tti / kevalajJAnaM ca kAlavizeSe bhavatIti tamAha Jain Education Theatonal For Personal & Private Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH1 samAunmAdadaNDA // 47 // 152515155555450525 do samAo pannattAo, taM0-osappiNI samA ceva ussappiNI samA ceva (sU067) duvihe ummAe paM0 20-jakkhAvese ceva mohaNijassa ceva kammassa udaeNaM, tattha NaM je se jakkhAvese se NaM suhaveyatarAe ceva suhavimoyatarAe ceva, tattha NaM je se mohaNijjassa kammassa udaeNaM se NaM duhaveyatarAe ceva duhavimoyayarAe ceva / (sU068) do daMDA paM0 20-aTThAdaMDe ceva aNahAdaMDe ceva, neraiyANaM do daMDA paM0 20-aTThAdaMDe ya aNahAdaMDe ya, evaM cauvIsA daMDao jAva vemANiyANaM / (sU0 69) samA-kAlavizeSaH, zeSaM sugamam // kevalajJAnaM mohanIyonmAdakSaya eva bhavatyataH sAmAnyenonmAdaM nirUpayannAha'duvihe ummAe' ityAdi, unmAdo graho buddhiviplava ityarthaH, yakSAvezaH-devatAdhiSThitatvaM tato yaH sa yakSAveza evetyeko, mohanIyasya-darzanamohanIyAdeH karmaNa udayena yaH so'nya iti, 'tatreti tayormadhye yo'sau yakSAvezena bhavati sa sukhavedyataraka eva-mohajanitagrahApekSayA'kRcchrAnubhavanIyatara eva, anaikAntikAnAtyantikabhramarUpatvAdasyeti, atizayena sukhaM vimocyate-tyAjyate yaH sa sukhavimocyatarakazcaiva, mantramUlAdimAtrasAdhyatvAdasyeti, athavA atyantaM sukhApeyaHsukhApaneyaH sukhApeyataraH, tathA atyantaM sukhenaiva vimuJcati yo dehinaM sa sukhavimocataraka iti, mohajastu tadviparItaH, aikAntikAtyantikabhramasvabhAvatayA'tyantAnucitapravRttihetutvenAnantabhavakAraNatvAt tathA''ntarakAraNajanitatvena mantrAdyasAdhyatvAt karmakSayopazamAdinaiva sAdhyatvAditi, ata evoktaM-'duhaveyatarAe ceva duhavimoatarAe ceva'tti, atizayena duHkhavedya eva duHkhavimocya eva cAsAviti // unmAdAt prANI prANAtipAtAdirUpe daNDe pravarttate daNDabhAjanaM For Personal & Private Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ *54505 bAdanarthadaNDaH, pRthivyAdInA vAvazatidaNDako jJeyo, nava nirUpayannAha-rahayANa nyena tAvaniraparArthadaNDAdipariNateriti / khanAbhogenApyAhAra vA bhavatIti daNDa nirUpayannAha-'do daMDe'tyAdi, daNDaH-prANAtipAtAdiH, sa cAya-indriyAdiprayojanAya yaH soarthadaNDaH, niSprayojanastvanarthadaNDa iti / uktarUpameva daNDaM sarvajIveSu caturviMzatidaNDakena nirUpayannAha-'NeraiyANa'mityAdi, 'evaM miti nArakavadarthadaNDAnarthadaNDAbhilApena caturviMzatidaNDako jJeyo, navaraM-nArakasya svazarIrarakSArtha parasyopahananamarthadaNDaH pradveSamAtrAdanarthadaNDaH, pRthivyAdInAM tvanAbhogenApyAhAragrahaNe jIvavadhabhAvAdarthadaNDo'nyathA tvanarthadaNDaH athavobhayamapi bhavAntarArthadaNDAdipariNateriti / samyagdarzanAditrayavatAmeva ca daNDo nAstIti tritayanirUpaNecchuIrzanaM sAmAnyena tAvannirUpayati-tatra duvihe daMsaNe pannatte taM0-sammaiMsaNe ceva micchAdasaNe ceva 1, sammaiMsaNe duvihe paM0 taM0-NisaggasammaIsaNe ceva abhigamasammaiMsaNe ceva 2, NisaggasammaiMsaNe duvihe paM0 20-paDivAI ceva apaDivAI ceva 3, abhigamasammadasaNe duvihe paM0 20-paDivAI ceva appaDivAI ceva 4, micchAdasaNe duvihe paM0 20-abhiggahiyamicchAdasaNe ceva aNabhigahiyamicchAdasaNe ceva 5, abhiggahiyamicchAdasaNe duvihe paM0 taM0-sapajjavasite ceva apajjavasite ceva 6, evamaNamigahitamicchAdasaNe'vi 7 / (sU070) &aa 'duvihe daMsaNe ityAdi sUtrANi sapta sugamAnyeva, navaraM, dRSTidarzanam-tattveSu ruciH tacca samyag-aviparItaM jinoktAnu sAri, tathA mithyaa-vipriitmiti| sammaiMsaNe'ityAdi, nisargaHsvabhAvo'nupadeza ityanAntaraM, abhigamo'dhigamo gurUpadezAdiriti, tAbhyAM yattat tathA, krameNa marudevIbharatavaditi, 'nisarga'tyAdi,pratipatanazIlaM pratipAti samyagdarzanamaupazamikaM 4ES JainEducation For Personal & Private Use Only mainelibrary.org
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 48 // kSAyopazamikaM ca, apratipAti kSAyika, tatraiSAM krameNa lakSaNaM-ihaupazamikI zreNImanupraviSTasyAnantAnubandhinAM darzanamoha- 2 sthAnanIyatrayasya copazamAdaupazamikaM bhavati, yo vA'nAdimithyAdRSTirakRtasamyaktvamithyAtvamizrAbhidhAnazuddhAzuddhobhayarUpami-18 kAdhyayane thyAtvapudgalatripuJjIka eva akSINamithyAdarzano'kSapaka ityarthaH, samyaktvaM pratipadyate tasyaupazamikaM bhavatIti, kathaM?-iha 31 uddezaH1 | yadasya mithyAdarzanamohanIyamudIrNa tadanubhavenaivopakSINamanyattu mandapariNAmatayA noditamatastadantarmuhUrttamAtramupazAntamAste, samyagmiviSkambhitodayamityarthaH, tAvantaM kAlamasyaupazamikasamyaktvalAbha iti, Aha ca-"uvasAmagaseDhigayassa hoi uvasAmi thyAdarzana tu sammattaM / jo vA akayatipuJjo akhaviyamiccho lahai sammaM // 1 // khINammi udinnaMmI aNudijaMte ya sesamicchatte / / | aMtomuhuttakAlaM uvasamasamma lahai jIvo // 2 // " tti / antarmuharttamAtrakAlatvAdevAsya pratipAtitvaM, yaccAnantAnubandhyudaye aupazamikasamyaktvAt pratipatataH sAsvAdanamucyate tadaupazamikameva, tadapi ca pratipAtyeva, jaghanyataH samaya-18 mAtratvAdutkRSTatastu paDAvalikAmAnatvAdasyeti, tathA iha yadasya mithyAdarzanadalikamudIrNa tadupakSINaM yaccAnudIrNa tadupazAntam , upazAntaM nAma viSkambhitodayamapanItamithyAsvabhAvaM ca, tadiha kSayopazamasvabhAvamanubhUyamAnaM kSAyopazamikamityucyate, nanvaupazamike'pi kSayazcopazamazca tathehApIti ko'nayorvizeSaH?, ucyate, ayameva hi vizeSaH-yadiha vedyate dalikaM na tatra, iha hi kSAyopazamike pUrvazamitamanusamayamudeti vedyate kSIyate ca, aupazamike tUdayaviSkambhaNamAtrameva, D // 48 // 1 upazamazreNigatasya bhavati aupazamikaM tu samyaktvam / yo vA'kRtatripuJjo'kSapitamithyAtvo labhate samyaktvam // 1 // kSINe udIrNe anudIrNe ca zeSamithyAtve / antarmuhUrttakAlamaupazamikasamyaktvaM labhate jIvaH // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aha ca-"micchattaM jamuinnaM taM khINaM aNuiyaM ca uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNayaM veijjataM khaovasamaM // 1 // " ti, etadapi jaghanyato'ntarmuharttasthitikatvAdutkarSataH SaTSaSTisAgaropamasthitikatvAcca pratipAtIti, yadapi ca kSapakasya samyagdarzanadalikacaramapudgalAnubhavanarUpaM vedakamityucyate tadapi kSAyopazamikabhedatvAt pratipAtyeveti, tathA mithyAtvasamyagmithyAtvasamyaktvamohanIyakSayAt kSAyikamiti, Aha ca-"khINe dasaNamohe tivihaMmivi bhavaniyANabhUyaMmi / nippaccavAyamaulaM sammattaM khAiyaM hoi ||1||"tti, idaM tu kSAyikatvAdevApratipAti, ata eva siddhatve'pyanuvartata iti / 'micchAdasaNe' ityAdi, abhigrahaH-kumataparigrahaH sa yatrAsti tadAbhigrahikaM tadviparItam-anabhigrahikamiti / 'abhiggahie' ityAdi, abhigrahikamithyAdarzanaM saparyavasitaM-saparyavasAnaM samyaktvaprAptau, aparyavasitamabhavyasya samyaktvAprApteH, tacca mithyAtvamAtramapyatItakAlanayAnuvRttyA''bhigrahikamiti vyapadizyate, anabhigrahikaM bhavyasya saparyavasitamitarasyAparyavasitamiti, ata evAha-evaM aNabhI'tyAdi / darzanamabhihitamatha jJAnamabhidhIyate, tatra 'duvihe nANe' ityAdIni Avassagavairitte duvihe' ityAdisUtrAvasAnAni trayoviMzatiH sUtrANi // duvihe nANe paM0 saM0-paJcakkhe ceva parokkhe ceva 1, paJcakkhe nANe duvihe pannatte taM0-kevalanANe ceva NokevalanANe ceva 2, kevalaNANe duvihe paM0 ta0-bhavatthakevalanANe ceva siddhakevalaNANe ceva 3, bhavatthakevalaNANe duvihe paM0 taM0 1 mithyAtvaM yadudIrNa tat kSINaM anudINa copazAntam / mizrIbhAvapariNataM vedyamAnaM kSAyopazamikam // 1 // 2 kSINe darzanamohe trividhe'pi bhavanidAnabhUte / tAnityapAyamatulaM samyaktvaM kSAyikaM bhavati // 1 // 3 saMjJinAmevAbhigrahikasaMbhavAt , tattvasyAparyavasitatvAbhAvAt atItetyAdi. GANGANGACASSASROGROCOCCASG sthA09 ACCESS d an Internal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 49 // Jain Education onal -- sajogibhavatthakevalaNANe ceva, ajogibhavatthakevalaNANe ceva 4, sajogibhavatthakevalaNANe duvihe paM0 taM0 - paDhamasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva apaDhamasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva 5, ahvA carimasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva acarimasamayasajogibhavatthakevalanANe caiva 6, evaM ajogibhavatthakevalanANe'vi 7-8, siddhakevalaNANe duvihe paM0 taM0 -- aNaMtarasiddha kevalaNANe ceva paraMparasiddhakevalanANe ceva 9, aNaMtarasiddha kevalanANe duvihe paM0 taM0 -- ekkANaMtarasiddha kevalaNANe ceva aNekkANaMtara siddhakevalaNANe ceva 10, paraMparasiddhakevalaNANe duvihe paM0 taM0 ekkaparaMparasiddhakevalaNANe ceva aNekkaparaMparasiddhakevalaNANe ceva 11, NokevalaNANe duvihe paM0 taM0 - ohiNANe ceva maNapajjavaNANe caitra 12, ohiNANe duvihe paM0 taM0 - bhavapaJcaie caiva khaovasamie ceva 13, donhaM bhavapaJcaie pannatte, taM0 -- devANaM caiva neraiyANaM ceva 14, donhaM khaovasamie paM0 taM maNussANaM caiva paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ceva 15, maNapajjavaNANe duvihe paM0 taM0--ujjumati ceva viulamati ceva 16, parokkhe NANe duvihe pannatte, taM0 AbhiNibohiyaNANe ceva sunA caitra 17, AbhiNibohiyaNANe duvihe paM0 taM0 -- suyanissie ceva asuyanissie ceva 18, suyanissie duvihe paM0 taM0--atthoggahe ceva vaMjaNoggahe ceva 19, asuyanissite'vi emeva 20, suyanANe duvihe paM0 taM0 - aMgapaviTThe ceva aMgabAhire ceva 21, aMgabAhire duvihe paM0 taM0 Avassae ceva Avassayavairitte ceva 22, Avassayavatiritte duvi paM0 taM0--kAlie ceva ukkAlie caiva 23 // ( sU0 71 ) sugamAni, navaraM 'jJAnaM' vizepAvabodhaH aznAti bhuGkte abhute vA - vyApnoti jJAnenArthAnityakSaH - AtmA taM prati yad For Personal & Private Use Only 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 1 pratyakSaparo kSajJAne // 49 // ainelibrary.org
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ varttate indriyamanonirapekSatvena tatpratyakSam-avyavahitatvenArthasAkSAtkaraNadakSamiti, Aha ca-"akkho jIvo atthavvA|vaNabhoyaNaguNaNNio jeNa / taM pai vaTTai nANaM jaM paccakkhaM tamiha tivihaM ||1||"ti, parebhyaH-akSApekSayA pudgalamayatvena dravyendriyamanobhyo'kSasya-jIvasya yattatparokSaM niruktavazAditi, Aha ca-'akkhaissa poggalakayA jaM davidiyamaNA parA teNa / tehiMto jaM nANaM parokkhamiha tamaNumANaM va ||1||"tti, athavA parairukSA-sambandhanaM janyajanaka|bhAvalakSaNamasyeti parokSam-indriyamanovyavadhAnenAtmano'rthapratyAyakamasAkSAtkArItyarthaH / 'paJcakkhe'tyAdi, kevalam| ekaM jJAnaM kevalajJAnaM tadanyannokevalajJAnam-avadhimanaHparyAyalakSaNamiti / 'kevale'tyAdi, 'bhavatthakevalanANe ceva'tti bhavasthasya kevalajJAnaM yattattathA, evamitaradapi, "bhavatthe tyAdi, saha yogaiH-kAyavyApArAdibhiryaH sa sayogI insamAsAntatvAt sa cAsau bhavasthazca tasya kevalajJAnamiti vigrahaH, na santi yogA yasya sa na yogIti vA yo'sAvayogI-zailezIkaraNavyavasthitaH, zeSaM tathaiva, 'sayogI'tyAdi, prathamaH samayaH sayogitve yasya sa tathA, evamaprathamo-byAdisamayo yasya sa tathA, zeSaM tathaiva, 'athave'tyAdi, caramaH-antyaH samayo yasya sayogyavasthAyAH sa tathA, zeSaM tathaiva, 'evaM'miti |sayogisUtravatprathamAprathamacaramAcaramavizeSaNayuktamayogisUtramapi vAcyamiti, 'siddhe'tyAdi, anantarasiddho yaH samprati samaye siddhaH, sa caiko'neko vA, tathA paramparasiddho yasya dhyAdayaH samayAH siddhasya so'pyeko'neko veti, teSAM yatke. 1 akSo jIvo'rthavyApanabhojanaguNAnvito yena / taM prati vartate jJAnaM yat pratyakSaM tadiha trividham // 1 // 2 akSAt pudgalamayAni yavyendriyamanAMsi parANi mAtena / tebhyo yat jJAnaM parokSamiha tadanumAnamiva // 1 // 3 poggalamayA pra. RECR5RHA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH / / 50 / / valajJAnaM tattathA vyapadizyata iti / 'ohinANe' ityAdi, 'bhavapaccaie'tti kSayopazamanimittatve'pyasya kSayopazamasyApi bhavapratyayatvena tatprAdhAnyena bhava eva pratyayo yasya tadbhavapratyayamiti vyapadizyata iti idameva bhASyakAreNa sAkSepaparihAramuktaM, tatrAkSepaH- " ohI khaovasamie bhAve bhaNito bhavo tahodaie / to kiha bhavapaccaio vottuM jutto'vahI donhaM ? // 1 // " ( dohaM ) ti devanArakayoH, atra parihAraH - 'so'vi hu khaovasamio kintu sa eva u khaovasamalAbho / taMmi sai hoi'vassaM bhaNNai bhavapaccao to so // 1 // " yataH - "udaiyakkhayakhaovasamovasamAvi a jaM ca kammuNo bhaNiyA / davvaM khettaM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMpappa // 1 // tti, tathA tadAvaraNasya kSayopazame bhavaM kSAyopa| zamikamiti / 'maNapajjave' tyAdi, RjvI - sAmAnyagrAhiNI matiH RjumatiH - ghaTo'nena cintita ityadhyavasAyanibandhanaM manodravyaparicchittirityarthaH, vipulA - vizeSagrAhiNI matirvipulamatiH - ghaTo'nena cintitaH sa ca sauvarNaH pATaliputrako'dyatano mahAnityAdyadhyavasAyahetubhUtA manodravyavijJaptiriti, Aha ca - "rijuM sAmaNNaM tammattagAhiNI rijumatI maNonANaM / pAyaM visesavimuhaM ghaDamettaM ciMtitaM muNai // 1 // viulaM vatthuvisesaNamANaM taggAhiNI matI viulA / ciMtiyamaNusarai ghaDaM pasaMgao pajjayasaehiM // 2 // " 'AbhiNivohie' ityAdi, zrutaM karmmatApannaM nizritam-A 1 avadhiH kSAyopazamike bhAve bhaNito bhavastathaudayike / tataH kathaM bhavapratyayiko vaktuM yukto'vadhirdvayoH ! // 1 // 2 so'pi kSAyopazamikaH kintu sa eva tu kSayopazamalAbhaH / tasmin sati bhavatyavazyaM bhaNyate bhavapratyayikastataH // 1 // 3 udayakSayakSayopazamopazamA yaca karmaNo bhaNitAH / dravyaM kSetraM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMprApya // 1 // 4 RjuH sAmAnyaM tanmAtragrAhiNI RjumatirmanojJAnam / prAyo vizeSavimukhaM ghaTamAtraM cintitaM jAnAti // 1 // vipulaM vastuvizeSaNamAnaM tadrAhiNI matiH vipulA / cintitamanusmarati ghaTaM prasaGgataH paryAyazataiH // 2 // For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pratyakSaparokSajJAne // 50 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zritaM zrutaM vA nizritamaneneti zrutanizritaM, yatpUrvameva zrutakRtopakArasyedAnIM punastadanapekSavAnupravarttate tadavagrahAdilakSaNaM zrutanizritamiti, yatpunaH pUrva tadaparikarmitamateH kSayopazamapaTIyastvAdausattikyAdilakSaNamupajAyate'nyadvAra zrotrAdiprabhavaM tadazrutanizritamiti, Aha ca-"putvaM suyaparikammiyamatissa jaM saMpayaM suyAIyaM / [] suyanissiyamiyara puNa aNissiyaM micukkN(tN)||1||"ti 'sue'tyAdi, 'atthoggahe'tti aryate-adhigamyate'rthyate vA anviSyata ityarthaH, tasya sAmAnyarUpasya azeSavizeSanirapekSAnirdezyasya rUpAderavagrahaNaM-prathamaparicchedanamarthAvagraha iti, nirvikalpakaM jJAnaM darza-19 4 namiti yaducyate ityarthaH, sa ca naizcayiko yaH sa sAmayiko yastu vyAvahArikaH zabdo'yamityAdyullekhavAn sa Anta-TU hai mauhUrtika iti, ayaM cendriyamanaHsambandhAt SoDhA iti, tathA vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM-taccopakaraNendriyaM zabdAditvapariNatadravyasaGghAto vA, tatazca vyaJjanena-upakaraNendriyeNa zabdAditvapariNatadravyANAM vyaJjanAnAmavagraho vyaJjanAvagraha iti, athavA vyaJjanam-indriyazabdAdidravyasambandhaH iti, Aha ca-"jijai jeNa'ttho ghaDovvadra dIveNa vaMjaNaM to taM / uvgrnnidiysddaadiprinnyddvvsNbNdho|| 1 ||"tti, ayaM ca manonayanavarjendriyANAM bhavatIti caturddhA, nayanamanasoraprAptArthaparicchedakatvAt , itareSAM punaranyatheti, nanu vyaJjanAvagraho jJAnameva na bhavati, indriya-15 zabdAdidravyasambandhakAle tadanubhavAbhAvAt , badhirAdInAmiveti, naivaM, vyaJjanAvagrahAnte tadvastugrahaNAdevopalabdhisadbhA pUrva zrutaparikarmitamateryat sAmprataM zrutAtItam / tanizritamitarat punaranizritaM maticatuSkaM tat // 1 // 2 vyajyate yenArthoM ghaTa iva dIpena vyaJjanaM | tatastat / upakaraNendriyazandAdipariNatavyasambandhaH // 1 // SASCCCCCCCCCC For Personal & Private Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 zrIsthAnAgasUtravRttiH // 51 // vAt , iha yasya jJeyavastugrahaNasyAnte tata eva jJeyavastUpAdAnAt upalabdhirbhavati tat jJAnaM dRSTaM, yathA'rthAvagrahaparyante 2 sthAna tata evArthAvagrahagrAhyavastugrahaNAdIhAsadbhAvAt arthAvagrahajJAnamiti, Aha ca-"annANaM so bahirAiNaM va takkAlama | kAdhyayane nnuvlNbhaao| [AcAryaH] na tadante tattocciya uvalaMbhAo tayaM nANaM ||1||"ti, kizca-vyaJjanAvagrahakAle'pi jJA-4 uddezaH 1 namastyeva, sUkSmAvyaktatvAttu nopalabhyate, suptAvyaktavijJAnavaditi, IhAdayo'pi zrutanizritA eva, na tUktAH, dvisthA- pratyakSaparonakAnurodhAditi / 'assuyanissie'vi emeva'tti arthAvagrahavyaJjanAvagrahabhedenAzrutanizritamapi dvidhaiveti, idaM ca zro kSajJAne trAdiprabhavameva, yattu autpattikyAdyazrutanizritaM tatrAvagrahaH sambhavati, yadAha-"kiha paDikukkuDahINo jujhe biMbeNa uggaho IhA / kiM susiliTThamavAo dappaNasaMketa biMbaMti // 1 // " na tu vyaJjanAvagrahaH, tasyendriyAzritatvAt , buddhInAM tu mAnasatvAt , tato buddhibhyo'nyatra vyaJjanAvagraho mantavya iti / 'suyaNANe ityAdi, pravacanapuruSasyAGgAnIvAGgAni teSu praviSTaM-tadabhyantaraM tatsvarUpamityarthaH, tacca gaNadharakRtaM 'uppanne i vetyAdimAtRkApadatrayaprabhavaM vA dhruvazrutaM vA AcArAdi, yatpunaH sthavirakRtaM mAtRkApadatrayavyatiriktavyAkaraNanibaddhamadhruvazrutaM vottarAdhyayanAdi tadaGgabAhyamiti, Aha ca-"gaNahara 1 therAikataM 2 AesA 1 mukkavAgaraNao vA 2 / dhuva 1calavisesaNAo 2 aMgANaMgesu nANattaM // 1 // " ti, "aMgavAhI'tyAdi avazyaM karttavyamityAvazyaka-sAmAyikAdi SaDvidham, Aha ca-"samaNeNa sAvaeNa ya 1 ajJAnaM sa badhirAdInAmiva tatkAlamanupalambhAt / na tadante tata evopalambhAttakat jJAnam // 1 // 2 kathaM pratikukuTahIno yudhyati bimbenAvagraha IhA ki // suzliSTamavAyo darpaNasaMkrAntaM vimbamiti // 1 // 3 gaNadharasthavirAdikRtaM AdezAt muktavyAkaraNato vA / dhruvacalavizeSaNAdvA ajAnanayoH nAnAtvam // 1 // 4 zramaNena zrAvakeNa cAvazyaM kartavyaM bhavati yasmAt / ante'Do nizazca tasmAdAvazyakaM nAma // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAHASRAERS avassa kAyavvayaM havai jamhA / aMto aho Nisassa ya tamhA AvassayaM nAmaM // 1 // " // AvazyakAd vyatiriktaM tato yadanyaditi / 'Avassagavatiritte'ityAdi, yadiha divasanizAprathamapazcimapauruSIdvaya eva paThyate tatkAlena nivRttaM kAlikam-uttarAdhyayanAdi, yatpunaH kAlavelAvarja paThyate tadUrva kAlikAdityutkAlika-dazakAlikAdIti // uktaM jJAnaM, cAritraM prastAvayati duvihe dhamme paM0 ta0-suyadhamme ceva carittadhamme ceva, suyadhamme duvihe paM0.20-suttasuyadhamme ceva atthasuyadhamme ceva, carittadhamme duvihe paM0 saM0-agAracarittadhamme ceva aNagAracarittadhamme ceva, duvihe saMjame paM0 20-sarAgasaMjame ceva / vItarAgasaMjame ceva, sarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-suhumasaMparAyasarAgasaMjame ceva bAdarasaMparAyasarAgasaMjame 'ceva, suhumasaMparAyasarAgasaMjame duvihe pannatte, taM0-paDhamasamayasuhamasaMparAyasarAgasaMjame ceva apaDhamasamayasu0, athavA caramasamayasu0 acarimasamayasu0, ahavA suhumasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 20-saMkilesamANae ceva visujjhamANae ceva, bAdarasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 20-paDhamasamayabAdara0 apaDhamasamayabAdarasaM0, ahavA carimasamaya0 acarimasamaya0, ahavA bAyarasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 ta0-paDivAti ceva apaDivAti ceva, vIyarAgasaMjame duvihe paM0 20uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva khINakasAyavIyarAgasaMjame ceva, uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-paDhamasamayauvasaMtakasAyavItarAgasaMjame ceva apaDhamasamayauva0, ahvA carimasamaya acarimasamaya0, khINakasAyavItarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-chaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva kevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva, chaumatthakhINakasAyavI WAXAAAAAAAA For Personal & Private Use Only animainelibrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 52 // yarAgasaMjame duvihe paM0 taM0 sayaMbuddhachaumatthakhINakasAya0 buddhabohiyachaumattha0, sayaMbuddhacha umattha0 duvihe paM0 taM0 --paDhamasamaya0 apaDhamasamaya0, avA carimasamaya0 acarimasamaya0, buddhabohiyacha matthakhINa0 duvihe paM0 taM0-- paDhamasamaya0 apaDhamasamaya0, ahhvA carimasamaya0 acarimasamaya0, kevalikhINakasAyavItarAgasaMjame duvihe paM0 taM sajogikevalikhINakasAya0 ajogikevalikhINakasAyavIyarAga0, sajogikevalikhINakasAya saMjame duvihe paM0 taM0 paDha masamaya0 apaDhamasamaya0, ahvA carimasamaya0 acarimasamaya0, ajogikevalikhINakasAya0 saMjame duvihe paM0 taM0paDhamasamaya 0 apaDhamasamaya0 ahvA carimasamaya0 acarimasamaya0 // ( sU0 72 ) durgatau prapatato jIvAnM ruNaddhi sugatau ca tAn dhArayatIti dharmaH zrutaM - dvAdazAGgaM tadeva dharmaH zrutadharmaH caryate - Asevyate yat tena vA caryate - gamyate mokSa iti caritraM-mUlottaraguNakalApastadeva dharmmazcAritradharma iti / 'suyadhamme' ityAdi, sUtrayante sUcyante vA'rthA aneneti sUtram, susthitatvena vyApitvena ca suSThuktatvAdvA sUktaM, suptamitra vA suptam, avyAkhyAnenAprabuddhAvasthatvAditi, bhASyavacanaM tvevaM - "siJceti kharai jamatthaM tamhA suttaM niruttavihiNA vA / sUei savati suvbAi sivvai sarae va jeNa'tthaM // 1 // avivariyaM suttapi va suTThiyavAvittao suvRttaM "tti // arthate'dhigamyate'rthyate vA yAcyate bubhutsubhirityartho - vyAkhyAnamiti, Aha ca - "jo suttAbhippAo so attho ajjae ya jamhatti" 'carittetyAdi, 1 patato rakSati sugatau ca dhatte iti 2 sizvati kSarati yasmAdarthaM tasmAtsUtraM niruktavidhinA vA / sUcayati zravati zrUyate sidhyate smaryate vA yenArthaH // 1 // avivRtaM suptamiva susthitatryApitvAt sUktamiti 3 yaH sUtrAbhiprAyaH so'rtho'yete ca yasmAditi / For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dharmasaMyamau // 52 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArAgaH sa cAsau saMyamazca sarAgA sarAge tyAdi, sUkSmaH-asaGkhyA taNa juo saMpa-18 dirAH sthUrAH samatyAdisUtradvaye vizuddhayamAnastAmalakA RSONAGACARGACASS GRANGALACK agAraM-gRhaM tadyogAdagArA:-gRhiNasteSAM yazcaritradharma:-samyaktvamUlANuvratAdipAlanarUpaH sa tathA, evamitaro'pi, navaramagAraM nAsti yeSAM te'nagArAH-sAdhava iti / caritradharmazca saMyamo'tastamevAha-'duvihe'tyAdi, saha rAgeNa-abhiSvaGgeNa mAyAdirUpeNa yaH sa sarAgaH sa cAsau saMyamazca sarAgasya vA saMyama iti vAkyam , vIto-vigato rAgo yasmAt sa cAsau saMyamazca vItarAgasya vA saMyama iti vAkyamiti / 'sarAge'tyAdi, sUkSmaH-asahyAtakiTTikAvedanataH samparAyaH-kaSAyaH samparaiti-saMsarati saMsAraM janturaneneti vyutpAdanAd , Aha ca-'kohAi saMparAo teNa juo saMparIti saMsAraM"ti, sa ca lobhakaSAyarUpaH upazamakasya kSapakasya vA yasya sa sUkSmasamparAyaH sAdhustasya sarAgasaMyamaH, vizeSaNasamAso vA bhaNanIya iti, bAdarAH-sthUrAH samparAyAH-kaSAyA yasya sAdhoH yasmin vA saMyame sa tathA-sUkSmasamparAyaprAcInaguNasthAnakeSu, zeSaM prAgvaditi / 'suhume'tyAdisUtradvaye prathamAprathamasamayAdivibhAgaH kevalajJAnavaditi / 'ahavetyAdi, saklizyamAnaH saMyamaH upazamazreNyAH pratipatataH, vizuddhyamAnastAmupazamazreNI vA samArohata iti / 'bAdare'tyAdisUtradvayaM, bAdarasamparAyasarAgasaMyamasya prathamAprathamasamayatA saMyamapratipattikAlApekSayA caramAcaramasamayatA tu yadanantaraM sUkSmasamparAyatA asaMyatatvaM vA bhaviSyati tadapekSayeti, 'ahave'tyAdi, pratipAtI upazamakasyAnyasya vA apratipAtI kSapakasyeti / sarAgasaMyama ukto'to vItarAgasaMyamamAha-vIyarAge'tyAdi, upazAntAH-pradezato'pyavedyamAnAH kaSAyA yasya yasmin vA sa tathA sAdhuH saMyamo veti-ekAdazaguNasthAnavatIti, kSINakaSAyo dvAdazaguNasthAna 1 SaSTIlopamapekSya. 2 krodhAdyAH saMparAyAstairyutaH saMpareti saMsAram / naH saMyamaH upt| sahume tyAdikapAyA yasya sA For Personal & Private Use Only mjainelibrary.org
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA |vattIti, 'uvasaMte'tyAdi sUtradvayaM prAgiva / 'khINe'tyAdi, chAdayatyAtmasvarUpaM yattacchadma-jJAnAvaraNAdighAtikarma tatra 42 sthAnaGgasUtra- tiSThatIti chadmasthaH-akevalI, zeSaM tathaiva, kevalam-uktasvarUpaM jJAnaM ca darzanaM cAsyAstIti kevalIti / 'chaumatthe- kAdhyayane vRttiH tyAdi, svayambuddhAdisvarUpaM prAgiveti, 'sayaMbuddhe'tyAdi nava sUtrANi gatArthAnyeveti / uktaH saMyamaH, sa ca jIvAjIva- uddezaH1 pRthavyAdI18| viSaya iti pRthivyAdijIvasvarUpamAha-'duvihA puDhavI'tyAdiraSTAviMzatiH sUtrANi // // 53 // duvihA puDhavikAiyA paM0 20-suhumA ceva bAyarA ceva 1, evaM jAva duvihA vaNassaikAiyA paM0 20-suhumA ceva &nAM pariNAbAyarA ceva 5, duvihA puDhavikAiyA paM0 saM0-pajjattagA ceva apajattagA ceva 9, evaM jAva vaNassaikAiyA 10, | metarau duvihA puDhavikAiyA paM0 saM0-pariNayA ceva apariNayA ceva 11, evaM jAva vaNassaikAiyA 15, duvihA davvA paM0 taM0 -pariNatA ceva apariNatA ceva 16, duvihA puDhavikAiyA paM0 taM0-gatisamAvannagA ceva agaisamAvannagA ceva 17, evaM jAva vaNassaikAiyA 21, duvihA davvA paM0 taM0-tisamAvannagA ceva agatisamAvannagA ceva 22, duvihA puDhavikAiyA paM0 20-aNaMtarogADhA ceva paraMparogADhA ceva 23, jAva davvA0 28 (sU0 73) tatra pRthivyeva kAyo yeSAM te pRthivIkAyinaH samAsAntavidhau eva svArthikakapratyayAt pRthivIkAyikAH, pRthivyeva vA kAyaH-zarIraM so'sti yeSAM te pRthivIkAyikAste sUkSmanAmakarmodayAt sUkSmAzcaiva ye sarvalokApannAH, bAdaranAmakarmodayavarttino bAdarA ye pRthivInagAdiSveveti, naiSAmApekSikaM sUkSmabAdaratvamiti, 'eva'miti pRthivIsUtravadaptejovAyUnAM sU // 53 // trANi vAcyAni yAvadvanaspatisUtram, ata evAha-'jAve'tyAdi, 'duvihe tyAdi pazcasUtrI, tatra paryAptanAmakarmodayava SARASWAS For Personal & Private Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ tinaH paryAptAH, ye hi catasraH svaparyAptIH pUrayantIti, aparyAptanAmakarmodayAdaparyAptakA ye svaparyAptInaM pUrayantIti, iha ca paryAptirnAma zaktiH sAmarthyavizeSa itiyAvat, sA ca pudgaladravyopacayAdupadyate, SaDbhedA ceyaM, tadyathA-AhAra 1 sarIriM 2 diya 3 pajjattI ANapANa 4 bhAsa 5 maNe 6 / cattAri paMca chappiya egidiyavigalasannINaM ||1||"ti, tatra ekendriyANAM catasro vikalendriyANAM paJca saMjJinAM SaT, tatra AhAraparyAptirnAma khalarasapariNamanazaktiH 1, zarIraparyAptiH saptadhAtutayA rasasya pariNamanazaktiH 2, indriyaparyAptiH paJcAnAmindriyANAM yogyAna pudgalAn gRhItvA'nAbhoganirvartitena vIryeNa tadbhAvanayanazaktiH 3, AnaprANaparyAptiH ucchvAsanizvAsayogyAna pudgalAn gRhItvA tathA pariNamayyA''naprANatayA nisarjanazaktiH, 4 bhASAparyAptirvacoyogyAna pudgalAn gRhItvA bhASAtvena pariNamayya vAgyogatayA nisarjanazaktiH 5, manaHparyAptirmanoyogyAna pudgalAn gRhItvA manastayA pariNamayya manoyogatayA nisarjanazaktiriti 6, | etAH paryAptayaH paryAptanAmakarmodayena nirvaya'nte, tad yeSAmasti te paryAptakAH, aparyAptanAmakarmodayenAnivRttAH yeSA-3 metAH santIti te'paryAptakA iti, etAzca yugapadArabhyante'ntarmuhUrtena ca nirvaya'nte, tatra AhAraparyApternivRttikAlaH | samaya eva, katham ?, ucyate, yasmAt prajJApanAyAmuktaM-'AhArapajjattIe apajattae NaM bhaMte! jIve kiM AhArae a-13 NAhArae ?, goyamA! no AhArae aNAhArae"tti, sa ca vidmahe AhAraparyAptyA aparyAptako labhyate, yadi punarupapAtakSetraprApto'pyAhAraparyAptyA'paryAptako bhavettadaivaM vyAkaraNaM bhaved-goyamA! siya AhArae siya aNAhArae'tti, yathA 1 AhAraparyAptyA'paryApto bhadanta ! jIvaH kimAhArako'nAhArakaH ? gautama ! no AhArako'nAhArakaH / 2 gautama ! syAdAhArakaH syAdanAhArakaH. OSRACASSAAAAA For Personal & Private Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 54 // zarIrAdiparyAptiSu 'siya AhArae siya aNAhArae tti, zeSAH punarasaGkhyAtasamayA antarmuhUrttena nirvartyanta iti, aparyAptakAstu ucchvAsa paryAyA aparyAptA eva mriyante, na tu zarIrendriyaparyAptibhyAM yasmAdAgAmibhavAyuSkaM baddhA triyante tacca zarIrendriyAdiparyAptyA paryAptaireva badhyata iti / 'eva' miti pUrvavadeveti / 'duvihA puDhavI 'tyAdiSaTsUtrI, pariNatAH - svakAyaparakAyazastrAdinA pariNAmAntaramApAditAH, acittIbhUtA ityarthaH, tatra dravyataH kSatrAdinA mizreNa dravyeNa kAlataH pauruSyAdinA [mizreNa] kAlena bhAvato varNagandharasasparzAnyathAtvena pariNatAH kSetratastu 'joyeNasayaM tu gaMtA aNahAreNa tu bhaMDasaMkaMtI | vAyAgaNidhUmeNa ya viddhatthaM hoi loNAi // 1 // hariyAla maNosila pippalI ya khajjUra | muddiyA abhayA / AinnamaNAinnA te'vi hu emeva NAyavtrA // 2 // AruhaNe oruhaNe NisiyaNa goNAiNaM ca gAumhA / bhUmAhAracchede uvakkameNeva pariNAmo // 3 // " 'aNahAreNaM'ti svadezajAhArAbhAveneti, 'bhaMDa saMkaMtI 'ti bhAjanAd bhA janAntarasaGkrAntyA, kharjUrAdayo'nAcaritAH abhayAdayastu AcaritA iti, pariNAmAntare'pi pRthivIkAyikA eva te, kevalamacetanA iti, kathamanyathA'cetanai pRthivI kAyapiNDaprayojanAbhidhAnamidaM syAt, yathA - 'ghaTTagaDagalagalevo emAdi payoyaNaM bahuhA' iti / 'eva' mityAdi prAgiva, tadevaM paJcaitAni sUtrANi / dravanti gacchanti vicitraparyAyAniti dravyANi - jIvapudgalarUpANi tAni ca vivakSitapariNAmatyAgena pariNAmAntarApannAni pariNatAni - vivakSitapariNAmavantyeva, apa 1 kSetrAdinA pra. 2 yojanazataM tu gatvA'nAhAreNa bhANDasaMkrAntyA / vRntAkadhUmena ca vidhvastaM bhavati lavaNAdi // 1 // haritAlamanaHzile pippalI ca khajUraH mudrikA'bhayA / AcIrNA anAcIrNAste'pi evameva jJAtavyAH // 2 // Arohe'varohe niSIdanaM gavAdInAM ca gAtroSmA / bhaumAhAravyavacchede upakrameNaiva pariNAmaH // 3 // For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pRthavyAdI nAM pariNAtarau // 54 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ |riNatAnIti dravyasUtraM SaSTham / 'duvihe 'tyAdi SaTsUtrI, gatirgamanaM tAM samApannAH - prAptAstadvanto gatisamApannAH, ye hi | pRthivI kAyikAdyAyuSkodayAt pRthivIkAyikAdivyapadezavanto vigrahagatyA utpattisthAnaM vrajanti, agatisamApannAstu sthitimantaH, dravyasUtre gatirgamanamAtrameva, zeSaM tathaiveti // 'duvihA puDhavI' tyAdi SaTsUtrI, anantaraM - sampratyeva samaye kvacidAkAzadeze avagADhA :- AzritAsta evAnantarAvagADhakAH yeSAM tu vyAdayaH samayA avagADhAnAM te paramparAvagADhakAH, athavA vivakSitaM kSetraM dravyaM vA'pekSyAnantaram - avyavadhAnenAvagADhA anantarAvagADhA, itare tu paramparAvagADhA iti // anantaraM dravyasvarUpamuktam, adhunA dravyAdhikArAdeva dravyavizeSayoH kAlAkAzayordvisUtryA prarUpaNAmAha duvihe kAle paM0 taM0--osappiNIkAle ceva ussappiNIkAle ceva, duvihe AgAse paM0 taM0 - logAgAse ceva alogAgAse ceva, (sU074 ) tatra kalyate - saGkhyAyate'sAvanena vA kalanaM vA kalAsamUho veti kAlaH - varttanAparAparatvAdilakSaNaH sa cAvasarpiNyutsapiMNIrUpatayA dvividho dvisthAnakAnurodhAduktaH anyathA'vasthitalakSaNo mahAvidehabhogabhUmisambhavI tRtIyo'pyastIti // 'AgAse' tti sarvadravya svabhAvAnAkAzayati-AdIpayati teSAM svabhAvalAbhe'vasthAnadAnAdityAkAzam, AG maryAdA - bhividhivAcI, tatra maryAdAyAmAkAze bhavanto'pi bhAvAH svAtmanyevA''sate nAkAzatAM yAntItyevaM teSAmAtmasAdakaraNAd, abhividhau tu sarvabhAvavyApanAdAkAzamiti, tatra loko yatrAkAzadeze dharmAstikAyAdidravyANAM vRttirasti sa evAkAzaM For Personal & Private Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH1 kAlAkAzazarI // 55 // rANi lokAkAzamiti, viparItamalokAkAzamiti // anantaraM lokAlokabhedenAkAzadvaividhyamukta, lokazca zarIrizarIrANAM sarvata AzrayasvarUpa iti nArakAdizarIridaNDakena zarIraprarUpaNAyAha NeraiyANaM do sarIragA paM0 taM-abhaMtarage ceva bAhirage ceva, abbhaMtarae kammae bAhirae veuvie, evaM devANaM bhANiyavvaM, puDhavikAiyANaM do sarIragA paM0 ta0 abhaMtarage ceva bAhirage ceva abhaMtarage kammae bAhirage orAliyage, jAva vaNassaikAiyANaM, beiMdiyANaM do sarIrA paM0 ta0-abhaMtarae ceva bAhirae ceva, abhaMtarage kammae, aTThimaMsasoNitabaddhe bAhirae orAlie, jAva cauriM diyANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM do sarIragA paM020abhaMtarage ceva bAhirage ceva, abhaMtarage kammae, aTTimaMsasoNiyohAruchirAbaddhe bAhirae orAlie, maNussANavi evaMceva / viggahagaisamAvannagANaM neraiyANaM do sarIragA paM0 20 teyae ceva kammae ceva, nirantaraM jAva vemANiyANaM, neraiyANaM dohiM ThANehiM sarIruppattI siyA, taM0-rAgeNa ceva doseNa ceva, jAva vemANiyANaM, neraiyANaM duTThANanivvatie sarIrage paM0 saM0-rAganivvattie ceva, dosanivvattie ceva, jAva vemANiyANaM, do kAyA paM0 20-tasakAe ceva thA varakAe ceva, tasakAe duvihe paM0 saM0-bhavasiddhie ceva abhavasiddhie ceva, evaM thAvarakAe'vi (sU0 75) 'NeraiyANa'mityAdi, prAyaH kaNThyaM, navaraM zIryate-anukSaNaM cayApacayAbhyAM vinazyatIti zarIraM tadeva zaTanAdidharmatayA'nukampitatvAt zarIrakaM te ca dve prajJapte jinaiH, abhyantaH-madhye bhavamAbhyantaraM, AbhyantaratvaM ca tasya jIvapradezaiH // 55 // For Personal & Private Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ saha kSIranIranyAyena lolIbhavanAt bhavAntaragatAvapi ca jIvasyAnugatipradhAnatvAdapavarakAdyanta praviSTapuruSavadanatizayinAmapratyakSatvAcceti, tathA bahirbhavaM bAhya, bAhyatA cAsya jIvapradezaiH kasyApi keSucidavayaveSvavyApterbhavAntarAnanuyAyitvAnniratizayAnAmapi prAyaH pratyakSatvAcceti, tatrAbhyantaraM 'kammae'tti kArmaNazarIranAmakarmodayanirvaya'mazeSakarmaNAM prarohabhUmirAdhArabhUtaM, tathA saMsAryAtmanAM gatyantarasaGkramaNe sAdhakatamaM tat kArmaNavargaNAsvarUpaM, kamaiva karmakamiti, karmakagrahaNe ca taijasamapi gRhItaM draSTavyaM, tayoravyabhicAritvenaikatvasya vivakSitatvAditi, 'evaM devANaM bhANiyavvaM ti ayamoM -yathA nairayikANAM zarIradvayaM bhaNitamevaM devAnAm-asurAdInAM vaimAnikAntAnAM bhaNitavyam, kArmaNavaikriyayoreva teSAM bhAvAt , caturviMzatidaNDakasya ca vivakSitatvAditi / 'puDhavI'tyAdi, pRthivyAdInAM tu bAhyamaudArikamaudArikazarIranAmakarmodayAdudArapudgalanivRttamaudArika, kevalamekendriyANAmasthyAdivirahitaM, vAyUnAM vaikriyaM yattanna vivakSitaM, prAyikatvAt tasyeti // 'beIdiyANa'mityAdi, asthimAMsazoNitairbaddhaM-naddhaM yattathA, dvIndriyAdInAmaudArikatve'pi zarIrasyAyaM vizeSaH / 'paMceMdie'tyAdi, paJcendriyatiryamanuSyANAM punarayaM vizeSo yadasthimAMsazoNitasnAyuzirAbaddhamiti, asthyAdayastu pratItA iti // prakArAntareNa caturviMzatidaNDakena zarIraprarUpaNAmevAha-viggahe'tyAdi, vigrahagatiH-vakragatiyedA vizreNivyavasthitamutpattisthAnaM gantavyaM bhavati tadA yA syAttAM samApannA vigrahagatisamApannAsteSAM ve zarIre, iha taijasakArmaNayorbhedena vivakSeti, evaM daNDakaH // zarIrAdhikArAt zarIrotpattiM daNDakena nirUpayannAha-'neraiyANamityAdi, kaNThyaM, kintu yA rAgadveSajanitakarmaNA zarIrotpattiH sA rAgadveSAbhyAmeveti vyapadizyate, kArye kAraNopacArAditi, For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH1 pravajyAdi. pudize zrIsthAnA- 'jAva vemANiyANaM'ti daNDakaH sUcitaH / zarIrAdhikArAccharIranirvartanasUtraM, tadapyevaM, navaramutpattiH-ArambhamAtra nirvagasUtra- tainA tu niSThAnayanamiti / zarIrAdhikArAccharIravatAM rAzidvayena prarUpaNAmAha-'do kAe'tyAdi, sanAmakarmodayAt vRttiH trasyantIti trasAH teSAM kAyo-rAzistrasakAyaH, sthAvaranAmakarmodayAt tiSThantItyevaMzIlAH sthAvarAsteSAM kAyaH sthAvara kAya iti / trasasthAvarakAyayoreva dvaividhyaprarUpaNArtha 'tasakAyeM'tyAdi sUtradvayaM, sugamaM ceti / pUrvasUtre bhavyAH zarIriNa uktA itastadvizeSANAmeva yadyathA kartumucitaM tat tathA dvisthAnakAnupAtenAha do disAo abhigijjha kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA pabvAvittae-pAINaM ceva udINaM ceva, evaM muMDAvittae sikkhAvittae uvaTThAvittae saMbhuMjittae saMvasittae sajjhAyamuddisittae sajjhAyaM samuddisittae sajjhAyamaNujANittae Aloittae paDikkamittae niMdittae garahittae viuTTittae visohittae akaraNayAe abbhuTTittae AhArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajittae, do disAto abhigijjha kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjUsaNAjUsiyANaM bhattapANapaDiyAikkhitANaM pAovagatANaM kAlaM aNavakaMkhamANANaM viharittae, taMjahA--pAINaM ceva udINaM ceva // (sU0 76) biTThANassa paDhamo uddesao samatto 2-1 // KI 'do disAoM' ityAdi, dve dizau-kASThe abhigRhya-aGgIkRtya tadabhimukhIbhUyetyarthaH kalpate-yujyate nirgatA granthAd dhanAderiti nirgranthAH-sAdhavasteSAM, ninthyaH-sAdhbyastAsAM pravrAjayituM rajoharaNAdidAnena, 'prAcInAM prAcI pUrvAmi // 56 // For Personal & Private Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyarthaH, 'udIcInAm' udIcImuttarAmityarthaH, uktaM ca- "puvvAmuho u uttaramuho va dejA'havA paDicchejA / jAe jiNAdao vA havejja jiNaceiyAI vA // 1 // " iti // 'eva' miti yathA pratrAjanasUtraM digdvayAbhilApenAdhItamecaM muNDanAdisUtrANyapi SoDazAdhyetavyAnIti, tatra muNDayituM zirolocanena 1 zikSayituM grahaNazikSApekSayA sUtrArthI grAhayituM AsevanAzikSApekSayA tu pratyupekSaNAdi zikSayitumiti 2, utthApayituM mahAvrateSu vyavasthApayituM 3 saMbhojayituM bhojanamaNDalyAM nivezayituM 4 saMvAsayituM saMstArakamaNDalyAM nivezayituM 5, suSThu A-maryAdayA adhIyata iti svAdhyAyaH - aGgAdistamuddeSTuM yogavidhikrameNa samyagyogenAdhISvedamityevamupadeSTumiti 6, samudeSTuM yogasAmAcAryaiva sthiraparicitaM kurvida - miti vaktumiti 7, anujJAtuM tathaiva samyagetad dhAraya anyeSAM ca pravedayetyevamabhidhAtumiti 8, AlocayituM gurave'parAdhAnnivedayitumiti 9, pratikramituM - pratikramaNaM karttumiti 10, ninditumaticArAn svasamakSaM jugupsituM, Aha ca"secarittapacchayAvo niMda"tti 11, garhituM gurusamakSaM tAneva jugupsituM, Aha ca - " gairahA'vi tahAjAtIyameva navaraM parappayAsaNae "tti 12, 'viuttie 'tti vyativarttayituM vitroTayituM vikuTTayituM vA, aticArAnubandhaM vicchedayitumityarthaH 13, vizodhayitumati cArapaGkApekSayA''tmAnaM vimalIkarttumiti 14, akaraNatayA - punarna kariSyAmItyevamabhyutthAtumabhyupagantumiti 15, 'yathArham' aticArAdyapekSayA yathocitaM pApacchedakatvAt prAyazcittavizodhakatvAdvA prAyazcittaM, 1 pUrvamukho vottaramukho vA dadyAdathavA pratIcchet / yasyAM jinAdayo vA bhaveyurjinacaityAni vA // 1 // 2 svacaritapazcAttApo nindA, 3 ga'pi tathAjAtIyaiva navaraM parasmai prakAzanam, For Personal & Private Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA gasUtravRttiH uktaM ca-"pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaM tu bhannae teNa / pAeNa vAvi cittaM visohae teNa pacchittaM // 1 // " ti, tapaH- karma-nirvikRtikAdikaM pratipattum-abhyupagantumiti 16, saptadazaM sUtraM sAkSAdevAha-'do dise tyAdi, pazcimaivAmaGgalaparihArArthamapazcimA sA cAsau maraNameva yo'ntastatra bhavA mAraNAntikI ca sA cAsau saMlikhyate'nayA zarIrakaSAyAdIti saMlekhanA-tapovizeSaH sA ceti apazcimamAraNAntikasaMlekhanA tasyAH 'jUsaNa'tti joSaNA-sevA tayA tallakSaNadharmeNetyarthaH "jUsiyANa'nti sevitAnAM, tayuktAnAmityarthaH, tayA vA 'jhoSitAnAM kSapitAnAM kSapitadehAnAmityarthaH, tathA bhaktapAne pratyAkhyAte yaiste tathA teSAM, pAdapavadupagatAnAm-aceSTatayA sthitAnAmanazanavizeSa pratipannAnAmityarthaH, 'kAlaM' maraNakAlamanavakAsatAM-tatrAnutsukAnAM viharnu-sthAtumiti 17 / evametAni diksUtrANyAdito'STAdaza / sarvatra yanna vyAkhyAtaM, tatsugamatvAditi // dvisthAnakasya prathamoddezako vivaraNataH smaaptH|| 2 sthAnakAdhyayane uddezaH1 pravajyAdipudize // 57 // ihAnantaroddezake jIvAjIvadharmA dvitvaviziSTA uktAH, dvitIyoddezake tu dvitvaviziSTA eva jIvadharmA ucyante, itya-| nena sambandhena AyAtasyAsyoddekazasyedamAdisUtram je devA uDDovavannagA kappovavannagA vimANovavannagA cArovavannagA cAradvitIyA gatiratiyA gatisamAvannagA, tesiNaM devANaM 1 pApaM chinatti yasmAt pApacchittu bhaNyate tasmAt / prAyeNa vA'pi cittaM vizodhayati tena prAyazcittaM // 1 // SEARNERSHRSS For Personal & Private Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ satA samitaM je pAve kamme kajjati tatthagatAvi egatiyA vedaNaM vedeMti annatthagatAvi egatiyA veaNaM vedeMti, jeraiyA sattA samiyaM je pAve kamme kajjati tatthagatAvi egatiyA veyaNaM vedeti annatthagatAvi egatiA veyaNaM vedeMti, jAva paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM maNussANaM satA samitaM je pAve kamme kajjati ihagatAvi egatitA veyaNaM veyaMti annatthagatAvi egatiyA veyaNaM veyaMti, maNussavajjA sesA ekagamA || ( sU0 77 ) 'je deve'tyAdi, asya cAnantarasUtreNa sahAyamabhisambandhaH - prathamoddezakAntyasUtre pAdapopagamanamuktam, tasmAcca devatvaM | keSAJcidbhavatIti devavizeSabhaNanena tatkarmabandhavedane pratipAdayannAha - 'je deveM' tyAdi, ye devAH surAH vakSyamANavizeSaNebhyo | vaimAnikA anazanAderutpannAH kiMbhUtAH - 'uddhatti UrddhalokastatropapannakAH - utpannA UvopapannakAste ca dvidhA - kalpo|papannakAH- saudharmAdidevalokotpannAstathA vimAnopapannakAH - maiveyakAnuttaralakSaNavimAnotpannAH kalpAtItA ityarthaH tathA pare 'cArovavannaga' tti caranti-bhramanti jyotiSkavimAnAni yatra sa cAro - jyotizcakrakSetraM samastameva vyutpattyarthamAtrAnapekSaNena zabdapravRttinimittAzrayaNAt, tatropapannakAzcAropapannakAH - jyotiSkAH, na ca pAdapopagamanAderjyotiSkatvaM na bhavati, pariNAmavizeSAditi, te'pi ca dvidhaiva, tathAhi - cAre - jyotizcakrakSetre sthitireva yeSAM te cArasthitikAH - samayakSebahirvarttino ghaNTAkRtaya ityarthaH, tathA gatau ratiryeSAM te gatiratikAH, samayakSetravarttina ityarthaH, gatiratayazcAsatatagatayo spi bhavantItyata Aha-gatiM gamanaM samiti - santatamApannakAH - prAptA gatisamApannakAH, anuparatagataya ityarthaH teSAM devAnAM dvividhAnAM punardvividhAnAM sadA-nityaM samitaM-santataM yatpApaM karma-jJAnAvaraNAdi, satatabandhakatvAt jIvAnAM, For Personal & Private Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- masUtravRttiH // 58 // SASAASASASHISHUSHUSHUSHIA kriyate-badhyate, karmakartRprayogo'yaM, bhavati sampadyata ityarthaH, te devAstasya-karmaNaH abAdhAkAlAtikame sati 'tattha 2 sthAnagayAvi'tti apirevakArArthastasya caivaM prayogaH-tatraiva-devabhava eva kalpAtItAnAM kSetrAntarAdigamanAsambhavAdiha tatrAnya- kAdhyayane zabdAbhyA bhava eva vivakSitaH, na kSetrazayanAsanAdIti, gatAH-vartamAnA 'eke'kecana devA vedanAm-udayaM vipAka | uddezaH1 'vedayanti' anubhavanti, 'annatthagayAvitti devabhavAdanyatraiva bhavAntare gatA-utpannA vedanAmanubhavanti, kecittUbhayatrA tatrAnyatrapi, anye vipAkodayApekSayA nobhayatrApIti, etacca vikalpadvayaM sUtre nAzritaM, dvitvAdhikArAditi // sUtroktameva vika- karmavedanaM lpadvayaM sarvajIveSu caturviMzatidaNDakena prarUpayannAha-'neraiyANa'mityAdi, prAyaH sugamam, navaraM, "tatthagayAvi annatthagayAvi" evamabhilApena daNDako neyo yAvatpaJcendriyatiryaJco'ta evAha-'jAve'tyAdi, manuSyeSu punarabhilApavizeSo dRzyaH, yathA 'ihagatAvi egaiyA' iti, sUtrakAro hi manuSyo'tastatretyevaMbhUtaM parokSAnAsannanirdezaM vimucya manuSyasUtre ihetyevaM DU nirdizati sma, manuSyabhavasya svIkRtatvena pratyakSAsannavAcina idaMzabdasya viSayatvAditi, ata evAha-'maNussavajA sesA ekkagama'tti zeSAH-vyantarajyotiSkavaimAnikA ekagamAH-tulyAbhilApAH, nanu prathamasUtra eva jyotiSkavaimAnikade-15 vAnAM vivakSitArthasyAbhihitatvAt kiM punariha tadbhaNaneneti ?, ucyate, tatrAnuSThAnaphaladarzanaprasaGgena bhedatazcoktatvAd, iha tu daNDakakrameNa sAmAnyatazcoktatvAditi na doSo, dRzyate ceha tatra tatra vizeSoktAvapi sAmAnyoktiritaroktau tvitareti // tatragatA vedanAM vedayantItyuktamato nArakAdInAM gatiM tadviparyastAmAgatiM ca nirUpayannAha // 58 // neratitA dugatiyA duyAgatiyA paM0 saM0-neraie 2 su uvavajamANe maNussehiMto vA paMciMdiyatirikkhajoNiehito thA 'DUhagatAvi eNDako neyo yAvatpazcendriyatiyANamityAdi, prAyaH sugamamA kArAditi // sUtroktameva vikA For Personal & Private Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA uvavajjejjA, se ceva NaM se neraie NeraiyattaM vippajahamANe maNussattAe vA paMceMdiyatirikkhajoNiyattAe vA gacchejjA, evaM asurakumArAvi, NavaraM, se ceva NaM se asurakumAre asurakumArattaM vippajahamANe maNussattAe vA tirikkhajo - yittAe vA gacchajjA, evaM savvadevA, puDhavikAiyA dugatiyA duyAgatiyA paM0 taM0 - puDhavikAie puDhavikAiesa uvavajamANe puDhavikAiehiMto vA NopuDhavikAiehiMto vA uvavajjejjA, se ceva NaM se puDhavikAie puDhavikAiyattaM vippajahmANe puDhavikAiyattAe vA NopuDhavikAiyattAe vA gacchejjA, evaM jAva maNussA || ( sU0 78 ) daNDakaH kaNThyo, navaraM nairayikA - nArakA dvayoH - manuSyagatitiryaggatilakSaNayorgatyoradhikaraNabhUtayorgatiryeSAM te tathA, dvAbhyAmetAbhyAmevAvadhibhUtAbhyAmAgatiH - AgamanaM yeSAM te tathA, uditanArakAyurnAraka eva vyapadizyate, ata ucyate 'raie Neraiesa' tti, nArakeSu madhye ityarthaH, iha coddezakramavyatyayAt prathamavAkyenAgatiruktA, 'se ceva NaM se'tti yo mAnuSatvAdito narakaM gataH sa evAsau nArako nAnyaH, anenaikAntAnityatvaM nirastamiti, 'vippajahamANe 'ti viprajahan - parityajan, iha ca bhUtabhAvatayA nArakavyapadezaH, anena vAkyena gatiruktA, itthaM ca vyAkhyAnaM 'tejaskAyikA vyAgata| yastiryamanuSyApekSayA ekagatayastiryagapekSaye 'ti vAkyamupajIvyeti, 'evaM asurakumArAvitti, nArakavadvaktavyA ityarthaH, 'navaraM' ti kevalamayaM vizeSaH - tiryakSu na paJcendriyeSvevotpadyante pRthivyAdiSvapi tadupatterityataH sAmAnyata Aha- 'se ceva NaM se ityAdi jAva tirikkhajoNiyattAe vA gaccheja'tti, 'evaM savvadeva'tti asuravat dvAdazApi daNDakadevapadAni vAcyAni teSAmapyekendriyeSUtyatteriti / 'NopuDhavikAiehiMto' tti anena pRthvIkAyikaniSedhadvAreNApkAyikA For Personal & Private Use Only www.jainielibrary.org
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 59 // dayaH sarve gRhItA dvisthAnakAnurodhAditi, tebhyo vA - nArakavarjebhyaH samutpadyate, 'NopuDhavikAiyattAe'tti, devanArakava|jakAyAditayA gacchediti, 'evaM jAva maNussa' tti, yathA pRthivIkAyikA 'dugatiyA' ityAdibhirabhilApairuktA evame bhirevArakAyikAdayo manuSyAvasAnAH pRthivIkAyikazabdasthAne'pkAyAdivyapadezaM kurvadbhirabhidhAtavyA iti / vyantarAdayastu pUrvamatidiSTA eveti / jIvAdhikArAdeva bhavyAdivizeSaNaiH SoDazabhirdaNDakaprarUpaNAyAha duvihA neraiyA pannattA, taMjahA -- bhavasiddhiyA ceva abhavasiddhiyA ceva, jAva vemANiyA 1 / duvihA neraiyA paM0 taM0aNaMtarovavannagA ceva paraMparovavannagA ceva jAva vemANiyA 2 / duvihA NeraDyA paM0 taM0 gatisamAvannagA caiva agatisamAvannagA ceva, jAva vemANiyA 3 / duvihA neraiyA paM0 taM0 - paDhamasamaovavannagA cetra apaDhamasamaovavannagA ceva jAva vemANiyA 4 | duvihA neraiyA paM0 taM0 - AhAragA caiva aNAhAragA ceva, evaM jAva vemANiyA 5 / dubihA NeraiyA paM0 taM0--ussAsagA ceva NoussAsagA ceva, jAva vemANiyA 6 / duvihA neraiyA paM0 taM0 - saiMdiyA ceva aNiMdiyA cetra, jAva mANiyA 7 / duvihA neraiyA paM0 taM0 - pajjanttagA ceva apajjattagA ceva, jAva vemANiA 8 / duvihA neraiyA paM0 taM0 --sanni ceva asanni ceva, evaM paMceMdiyA savve vigaliMdiyavajjA, jAva vANamaMtarA (vemANiyA ) 9 / duvihA neraiyA paM0 taM0--bhAsagA ceva abhAsagA ceva, evamegiMdiyavajyA sabve 10 / dubihA neraiyA paM0 taM0 - sammaddiTThIyA cetra micchadviTTIyA ceva, egiMdiyavajjA savve 11 / duvihA neraiyA paM0 taM0 - parittasaMsAritA ceva aNaMtasaMsAriyA ceva, jAva vemANiyA 12 / duvihA neraiyA paM0 taM0 saMkhejlakAlasamayadvitIyA cetra asaMkhejjakAlasamayadvitIyA ceva, evaM paMceMdiyA For Personal & Private Use Only 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 2 nArakANAM gatyAgatI bhavyatvA dica // 59 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ egiMdiyavigaliMdiyavajjA jAva vANamaMtarA 13 / duvihA neraiyA paM0 taM0 - sulabhabodhiyA ceva dulabhabodhiyA ceva, jAva maNiyA 14 / dubihA neraiyA paM0 taM0 - kaNhapakkhiyA caiva sukapakkhiyA ceva, jAva vemANiyA 15 / dubihA neraiyA paM0 taM0 - carimA ceva acarimA ceva, jAva vemANiyA 16 ( sU0 79 ) tatra bhavyadaNDakaH kaNThyaH, anantaradaNDake 'aNaMtara'ti ekasmAdanantaramutpannA ye te'nantaropapannakAH, tadanyathA tu paramparopapannakAH, vivakSitadezApekSayA vA ye'nantaratayotsannAste AdyAH, paramparayA tvitare iti 2, gatidaNDake gatisamApannakA-narakaM gacchantaH itare tu tatra ye gatAH, athavA gatisamApannA - nArakatvaM prAptA itare tu dravyanArakAH, athavA calasthiratvApekSayA te jJeyA iti 3, prathamasamayadaNDake 'paDha'tyAdi, prathamaH samaya upapannAnAM yeSAM te prathamasamayopapannakAH, tadanye aprathamasamayopapannakA iti 4, AhArakadaNDake AhArakAH sadaiva, anAhArakAstu vigrahagatAvekaM dvau vA samayau, ye nADImadhye mRtvA tatraivotpadyante, ye tvanyathA te trIniti 5, ucchAsadaNDake ucchrasantItyucchvAsakAstaparyApti (ghyA) paryAptakAH, tadanye tu nocchrAsakAH 6, indriyadaNDa ke sendriyAH - indriyaparyAcyA paryAptAH, tadaparyAptAstu anindriyAH 7, paryAptadaNDake paryAptAH paryAptanAmakarmodayAditare tvitarodayAditi 8, saMjJidaNDake saMjJino - manaHparyAyA paryAptakAH tathA aparyAptakAstu ye (na tathA ) te asaMjJina iti, 'evaM paMciMdie' tyAdi - asyAyamarthaH - yathA nArakAH saMjJayasaMjJibhedenoktAH 'evaM vigaleM diyavajja' tti, vikalAni - aparipUrNAni saGkhyayendriyANi yeSAM te vikalendriyAH, tAn pRthivyAdIn 1 sAmAnyajIvApekSA, tena yadi nADIbahiHsthatrasAnAM tatrotpAdAbhAvaH karaNAparyAptikAle' paryAptanAna karmodayasyAbhAvazca tadApi na kSatiH, For Personal & Private Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 60 // dvitricaturindriyAMzca varjayitvA ye'nye caturviMzatidaNDake paJcendriyA asurAdayo bhavanti te sarve'pi saMjJayasaMjJitayA vAcyAH, daNDakAvasAnamAha - 'jAva vaimANiya'tti vaimAnikaparyavasAnA apyevaM vAcyA iti, kvacid 'jAva vANavaMtariyatti pAThastatrAyamartho - ye'saMjJibhyo nArakAditayoladyante te'saMjJina evocyante, asaMjJinazca nArakAdiSu vyantarAvasAneSUpadyante na jyotiSkavaimAnikeSviti teSAmasaMjJitvAbhAvAdihAgrahaNamiti 9, bhASAdaNDake bhASakA - bhASAparyAyudaye, abhASakAstadaparyAptakAvasthAyAmiti, ekendriyANAM bhASAparyAptirnAstItyata Aha- 'eva' mityAdi 10, samyagdRSTidaNDake samyaktvamekendriyANAM nAsti, dvIndriyAdInAM tu sAsvAdanaM syAdapItyuktam- 'egiMdiyavajjA savve 'tti 11, saMsAradaNDake parIttasaMsArikAH - saGkSiptabhavA itare tvitare 12, sthitidaNDake kAlaH kRSNo'pi syAt samaya AcAro'pi syAdataH kAlazcAsau samayazceti kAlasamayaH saGkhyeyo varSapramANataH sa yasyAM sA saGkhyeyakAlasamayA sA sthitiH - avasthAnaM yeSAM te saGkhyeyakAlasamayasthitikAH, dazavarSasahasrAdisthitaya ityarthaH, itare tu palyopamAsaGkhyeyabhAgAdisthitayaH, 'saMkhijjakAlaThiiya'tti kvacitpAThaH, sa ca sugama eveti, 'eva' miti nArakavad dvividhasthitikA daNDakoktAH, kiM sarve'pi ?, netyAha-paJcendriyAH asurAdayaH, kimuktaM bhavati ? - ekendriyavi kalendriyavarjAH, eteSAM hi dvAviMzativarSasahasrAdikA sayAtaiva sthitiH, paJcendriyA api kiM sarve ?, netyAha-yAvad vyantarAH vyantarAntAH, ete hi ubhayasvabhAvA bhavanti, jyotiSkavaimAnikAstu asaGkhyAtakAlasthitaya eveti 13, bodhidaNDake bodhiH - jinadharmmaH ( prApti) sA sulabhA yeSAM te sulabhabodhikAH, evamitare'pi 14, pAkSikadaNDake zuklo vizuddhatvAt pakSaH - abhyupagamaH zuklapakSastena carantIti zuklapAkSikAH, For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 nArakANA bhavyatvAdi // 60 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakatvaM ca kriyAvAditveneti, Aha ca-kiriyAvAI bhabve No abhabve sukkapakkhie No kiNhapakhkhie'tti, zuklAnAM vA -Astikatvena vizuddhAnAM pakSo-vargaH zuklapakSastatra bhavAH zuklapAkSikAH, tadviparItAstu kRSNapAkSikA iti 15, caramadaNDake yeSAM sa nArakAdibhavazcaramaH, punastenaiva notpatsyante siddhigamanAt te caramAH, anye tvacaramA iti 16, evamete Adito'STAdaza daNDakAH / prAgvaimAnikAzcaramAcaramatvenoktAH, te cAvadhinA'dholokAdIn vidantyatastadvedane jIvasya prakAradvayamAha dohiM ThANehiM AyA adhologa jANai pAsai taM0-samohateNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai asamohateNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai, Adhohi samohatAsamohateNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai evaM tiriyaloga 2 uDalogaM 3 kevalakappaM logaM 4 / dohiM ThANehiM AyA adhologaM jANai pAsai taM0-viuvviteNa ceva appANeNaM AtA adhologa jANai pAsai aviuviteNaM ceva appANeNaM AtA adhologaM jANai pAsai Ahodhi viuvviyAviubviteNa ceva appANeNaM AtA adhologaM jANai(pAsai) 1, evaM tiriyalogaM04 / dohiM ThANehiM AyA saddAI suNei, taM0-deseNavi AyA sahAI suNei savveNavi AyA saddAiM suNeti, evaM rUvAI pAsai, gaMdhAI agghAti, rasAI AsAdeti, phAsAiM paDisaMvedeti 5 / dohiM ThANehiM AyA obhAsai, taM0-deseNavi AyA obhAsai savveNavi AyA obhAsati, evaM pabhAsati vikubvati pariyAreti bhAsaM bhAsati AhAreti pariNAmeti vedeti nijareti 9 / dohi ThANehiM deve saddAI 1 kriyAvAdI bhavyo no abhavyaH zuklapAkSiko no kRSNapAkSikaH, For Personal & Private Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 61 // suNei, taM0-deseNavi deve saddAI suNeti savveNavi deve sahAI suNei, jAva nijareti 14 / maruyA devA duvihA0 paM0 taM0 2 sthAna-egasarIre ceva bisarIre ceva, evaM kinnarA kiMpurisA gaMdhavvA NAgakumArA suvannakumArA aggikumArA vAyukumArA 8, kAdhyayana devA duvihA paM0 taM0-egasarIre ceva bisarIre ceva / (sU0 80) biTThANassa bIo uddesao samatto 2-1 / uddezaH2 'dohI'tyAdi sUtracatuSTayaM, dvAbhyAM 'sthAnAbhyAM' prakArAbhyAmAtmagatAbhyAmAtmA-jIvo'dholokaM jAnAtyavadhijJAnena samuddhAta pazyatyavadhidarzanena 'samavahatena' vaikriyasamudghAtagatenAtmanA-svabhAvena, samudghAtAntaragatena vA, asamavahatena vaikriyetaratvanyatheti, etadeva vyAkhyAti-'AhohI tyAdi yatprakAro'vadhirasyeti yathAvadhiH, AdidIrghatvaM prAkRtatvAt , paramA | to'vadhiH vadhervA'dhovaya'vadhiryasya so'dho'vadhirAtmA-niyatakSetraviSayAvadhijJAnI sa kadAcit samavahatena kadAcidanyatheti sama-|| dezasarvataH vahatAsamavahateneti, 'eva'mityAdi, 'eva'miti yathA'dholokaH samavahatAsamavahataprakArAbhyAmavadherviSayatayokta evaM| zabdAdyAH tiryaglokAdayo'pIti, sugamAni ca tiryagloko lokakevalakalpasUtrANi, navaraM kevalaH-paripUrNaH sa cAsau svakAyesAmathyAt kalpazca kevalajJAnamiva vA paripUrNatayeti kevalakalpaH, athavA kevalakalpaH samayabhASayA paripUrNastaM 'loka' caturdazarajjvAtmakamiti // vaikriyasamudghAtAnantaraM vaikriyaM zarIraM bhavatIti vaikriyazarIramAzrityAdholokAdijJAne prakA-18 radvayamAha-'dohI'tyAdi sUtracatuSTayaM kaNThyam , navaraM 'viuvieNati kRtavaikriyazarIreNeti / jJAnAdhikAra evedamaparamAha-dohItyAdi paJcasUtrI, dvAbhyAM 'sthAnAbhyAM prakArAbhyAM 'deseNavi'tti dezena ca zRNotyekena zrotreNekazrotropaghAte sati, sarveNa vA'nupahatazrotrendriyo, yo vA sambhinnazroto'bhidhAnalabdhiyuktaH sa sarvairindriyaiH zRNo 25A5SS 55555555 SCS Jain Education Interational For Personal & Private Use Only wwwbar og
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ MItIti sarveNeti vyapadizyate, 'eva'miti yathA zabdAn dezasarvAbhyAM evaM rUpAdInapi, navaraM jihvAdezasya prasuptyAdi-1 nopaghAtAddezenAsvAdayatItyavaseyamiti / zabdazravaNAdayo jIvapariNAmA uktAH, tatprastAvAt tapariNAmAntarANyAha -'dohItyAdi, nava sUtrANi sugamAni, navaram , avabhAsate-dyotate dezena khadyotakavat, sarvataH pradIpavat, athavA avabhAsate-jAnAti sa ca dezataH phaDakAvadhijJAnI sarvato'bhyantarAvadhiriti 1, 'eva'miti dezasarvAbhyAM prabhAsate-praka-3 rSeNa dyotate 2, vikaroti dezena hastAdivaikriyakaraNena, sarveNa sarvasyaiva kAyasyeti 3, 'pariyArei'tti maithuna sevate dezena manoyogAdInAmanyatamena, sarveNa yogatrayeNApi 4, bhASAM bhASate dezena jihvAgrAdinA sarveNa samastatAlvAdisthAnaH5, AhArayati dezena mukhamAtreNa sarveNa ojaAhArApekSayA 6, AhArameva pariNamayati-pariNAma nayati khalarasavibhAgeneti bhaktAzayadezasya plIhAdinA ruddhatvAd dezataH anyathA tu sarvataH 7, vedayati-anubhavati, dezena hastAdinA avayavena sarveNa sarvAvayavairAhArasatkAn pariNamitapudgalAn iSTAniSTapariNAmataH 8, nirjarayati-tyajatyAhAritAn pariNAmitAn veditAn AhArapudgalAn dezenApAnAdinA sarveNa sarvazarIreNaiva prasvedavaditi 9, athavaitAni caturdazApi sUtrANi viva|kSitaviSayavastvapekSayA neyAni, tatra dezasarvayojanA yathA 'dezenApIti dezato'pi zRNoti vivakSitazabdAnAM madhye kAMzcicchRNotIti, 'sarveNApI'ti sarvatazca sAmastyena, sarvAnevetyarthaH, evaM rUpAdInapi, tathA vivakSitasya dezaM sarva vA & vivakSitamavabhAsayatyevaM prabhAsayati evaM vikurvaNIyaM vikurute paricAraNIyaM strIzarIrAdi paricArayati bhASaNIyApekSayA . dezato bhASAM bhASate sarvato veti abhyavahAryamAhArayati AhRtaM pariNamayati vedyaM karma vedayati dezataH sarvato vA, evaM in Education arora For Personal & Private Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- TU nirjarayatyapi / dezasarvAbhyAM sAmAnyataH zravaNAyuktaM vizeSavivakSAyAM pradhAnatvAd devAnA tAnAzritya tadAha-dohI-152 sthAnagasUtra- tyAdi, etadapi vivakSitazabdAdiviSayApekSayA sUtracaturdazakaM neyamiti, dezataH sarvato vA / ete'nantarotA bhAvAH kAdhyayane vRttiH zarIra eva sati sambhavantIti devAnA ca pradhAnatvAt teSAmeva vyaktitaH zarIranirUpaNAyAha-'marue'tyAdi sUtrASTakaM uddezaH2 kaNThyam , navaraM, maruto devA lokAntikadevavizeSAH, yata uktam-"sArasvatA 1 ditya 2 vaya 3 ruNa 4 gaItoya 5- | samuddhAta // 62 // tuSitA'6 vyAvAdha 7 maruto 8 'riSThA 9 zceti' (tattvA a0 4 sU0 26) te caikazarIriNo vigrahe kArmaNazarIratvAta, vaikriyetaratadanantaraM vaikriyabhAvAd dvizarIriNaH, dvayoH zarIrayoH samAhAro dvizarIraM tadasti yeSAM te tathA, athavA bhavadhAraNIya- to'vadhiH meva yadA tadaikazarIraH yadA tUttaravaikriyamapi tadA dvizarIrAH, kinnarAdhAstrayo vyantarAH, zeSA bhavanapataya iti, dezasarvataH parigaNitabhedagrahaNaM ca bhedAntaropalakSaNam, na tu vyavacchedArtha, sarvajIvAnAmapi vigrahe ekazarIratvasyAnyadA dviza- | zabdAdyAH rIratvasya copapadyamAnatvAditi 8, ata eva sAmAnyata Aha-'devA duvihe'tyAdi kaNThyam , dvisthAnakasya dvitIya uddezako vivaraNataH smaaptH|| | ukto dvitIyoddezakaH, atha tRtIya Arabhyate, asya cAnantareNa sahAyamabhisaMbandhaH-anantaroddezake jIvapadArthoDanekadhoktaH, atra tu tadupagrAhakapudgalajIvadharmakSetradravyalakSaNapadArthaprarUpaNocyate ityevaMsambandhasyAsyedamAdimasUtrASTakam-18 duvihe sadde paM0 20-bhAsAsadde ceva NobhAsAsadde ceva, bhAsAsadde duvihe paM0 saM0-akkharasaMbaddhe ceva noakkhara // 62 // saMbaddhe ceva, NobhAsAsadde duvihe pannatte taM0-Aujjasadde ceva NoAujasadde ceva, Aujjasadde duvihe paM0 20-tate ceva . AAAAAAAAAAA dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vitate ceva, tate duvihe paM0 taM0 -ghaNe cetra jhusire ceva, evaM vitate'vi, NoAujjasadde duvihe paM0 taM0 - bhUsaNasadde ceva nobhUsaNasadde ceva, NobhUsaNasa duvihe paM0 taM0 - tAlasadde ceva lattiAsadde ceva, dohiM ThANehiM samuppAte siyA, taMjahA - sAhanaMtANa ceva puggalANaM sahuppAe siyA bhijjaMtANa ceva poggalANaM sahuppAe siyA ( sU0 81 ) asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH - ihAnantarodezakAntyasUtre devAnAM zarIraM nirUpitaM tadvAMzca zabdAdigrAhako bhavatItyatra zabdastAvannirUpyate, ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, sA ca sukaraiva, navaraM bhASAzabdo bhASAparyAptinAmakarmodayApAdito jIvazabdaH, itarastu nobhASAzabdaH 1, akSarasambaddho varNavyaktimAn noakSarasambaddhastvitara iti 2, AtodyaM - paTahAdi tasya yaH zabdaH sa tathA noAtodyazabdo vaMzasphoTAdiravaH 3, tataM yattantrIvardhAdivaddhamAtodyaM, 4 tacca kiJcid ghanaM yathA piJjanikAdi kiJcicchuSiraM yathA vINApaTahAdikaM tajjanitaH zabdastato ghanaH zuSirazceti vyapadizyate 5, vitataM tatavilakSaNaM tantryAdirahitaM tadapi ghanaM bhANakavat zuSiraM kAhalAdivat tajjaH zabdo vitato ghanaH zuSirazceti, catuHsthAnake punaridamevaM bhaNiSyate--tataM vINAdikaM jJeyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMzyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam // 1 // ' iti, vivakSAprAdhAnyAcca na virodho mantavya iti 6, bhUSaNaM nupUrAdi nobhUSaNaM bhUSaNAdanyat 7, tAlo - hastatAlaH, 'lattiya'tti kaMsikAH, tA hi Atodyatvena na vivakSitA iti, athavA 'lattiyAsade' tti pA prihArazabdaH 8 // uktAH zabdabhedAH, itastatkAraNanirUpaNAyAha - 'dohI' tyAdi, dvAbhyAM 'sthAnAbhyAM' kAraNAbhyAM zabdotpAdaH syAd-bhavet 8, 'saMhanyamAnAnAM ca ' saGghAtamApadyamAnAnAM satAM kAryabhUtaH zabdotpAdaH syAt, paJcamyarthe vA For Personal & Private Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 2 sthAna| kAdhyayane uddezaH3 bhASAzabdAdiHpudgalabhedAdiH SaSThIti saMhanyamAnebhya ityarthaH, pudgalAnAM bAdarapariNAmAnA yathA ghaNTAlAlayoH, evaM bhidyamAnAnAM-viyojyamAnAnAM ca yathA vaMzadalAnAmiti / pudgalasaGghAtabhedayoreva kAraNanirUpaNAyAha dohiM ThANehiM poggalA sAhmaNaMti, taM0-saI vA poggalA sAhanaMti pareNa vA poggalA sAhannati 1 / dohiM ThANehiM poggalA . | bhijaMti taM0-saI vA poggalA bhijaMti pareNa vA poggalA bhijati 2|dohiN ThANehiM poggalA parisaDaMti, taM0-saI vA poggalA parisaDaMti pareNa vA poggalA parisADijaMti 3 evaM parivaDaMti 4 viddhaMsaMti 5 / duvihA poggalA paM0 20-bhinnAceva abhinnA ceva 1, duvihA poggalA paM0 taM0-bheuradhammA ceva nobheuradhammA ceva 2, duvihA poggalA paM0 saM0-paramANupoggalA ceva noparamANupoggalA ceva 3, duvihA poggalA paM0 20-suhumA ceva bAyarA ceva 4, duvihA poggalA paM0 taM0 -baddhapAsapuTThA ceva nobaddhapAsapuTThA ceva 5, duvihA poggalA pannattA, taM0-pariyAditacceva apariyAditacceva 6, duvihA poggalA pannattA taM0-attA ceva aNattA ceva 7, duvihA poggalA paM0 taM0-iTThA ceva aNiTThA ceva 8, evaM katA 9 piyA 10 magunnA 11 maNAmA 12, (suu082)| duvihA sadA pannattA taM0-attA ceva aNattA ceva, 1 evamiTThA jAva maNAmA 6 / duvihA rUvA paM0 taM0 attA ceva aNattA ceva, jAva maNAmA, evaM gaMdhA rasA phAsA, evamikike cha AlAvagA bhANiyavvA (sU0 83). 'dohI'tyAdi sUtrapaJcakaM kaNThyam , navaraM 'svayaM veti svabhAvena vA abhrAdiSviva pudgalAH saMhanyante-sambadhyante, karmakartRprayogo'yaM, pareNa vA-puruSAdinA vA saMhanyante-saMhatAH kriyante, karmaprayogo'yamevaM bhidyante-vighaTante, tathA paripatanti | parvatazikharAderiveti, parizaTanti kuSThAdenimittAdaGgalyAdivat vidhvasyante-vinazyanti ghanapaTalavaditi 5 // pudgalAneva // 63 // For Personal & Private Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazasUtryA nirUpayannAha - 'duvihe 'tyAdi, bhinnAH - vicaTitA itare tvabhinnAH 1 svayameva bhidyata iti bhiduraM bhiduratvaM dharmo yeSAM te bhiduradharmANa: antarbhUtabhAvapratyayo'yaM, pratipakSaH pratIta eveti 2 paramAzca te aNavazceti paramANavaH noparamANavaH-skandhAH, sUkSmAH yeSAM sUkSmapariNAmaH zItoSNasnigdharUkSalakSaNAzcatvAra eva ca sparzAste ca bhASAdayaH, bAdarAstu yeSAM bAdaraH pariNAmaH pazcAdayazca sparzAste caudArikAdayaH 4 pArzvena spRSTA dehatvacA chuptA reNuvatpArzvaspRSTA - stato baddhA: - gADhataraM zliSTAH tanau toyavat pArzvaspRSTAzca te baddhAzceti rAjadantAditvAd baddhapArzvaspRSTAH, Aha ca - " puDhaM reNuM va taNuMmi baddhamappIkayaM paesehiM'ti, ete ca ghrANendriyAdigrahaNagocarAH, tathA no baddhAH kintu pArzvaspRSTA ityekapadapratiSedhaH zrotrendriyagrahaNagocarAH, yata uktam- "puDhaM suNei saddaM rUvaM puNa pAsaI apuDhaM tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca baddhapuDhaM viyAgare // 1 // tti, ubhayapadaniSedhe zrotrAdyaviSayAzcakSurviSayAzceti, iyamindriyApekSayA baddhapArzvaspRSTatA pudgalAnAM vyAkhyAtA, evaM jIvapradezApekSayA parasparApekSayA ca vyAkhyeyeti 5 'pariyAiya'tti vivakSitaM paryAyamatItAH paryAyAtItAH paryAttA vA - sAmastyagRhItAH karmapudgalavat, pratiSedhaH sujJAnaH 6 AttAH- gRhItAH svIkRtA jIvena parigrahamA - tratayA zarIrAditayA vA 7 iSyante sma arthakriyArthibhiritISTAH 8 kAntAH - kamanIyA viziSTavarNAdiyuktAH 9 priyAH- prItikarAH indriyAhlAdakAH 10 manasA jJAyante zobhanA eta ityevaMvikalpamutpAdayantaH zobhanatvaprakarSAdye te manojJAH 11 manaso matA - valabhAH sarvasyApyupabhoktuH sarvadA ca zobhanatvaprakarSAdeva niruktavidhinA maNAmA 12 iti, vyAkhyAnAntaraM tvevaM1 spRSTaM reNuvattanau baddhamAtmIkRtaM pradezaH 2 spRSTaM zRNoti zabdaM rUpaM punaH pazyatyaspRSTaM tu / gandhaM rasaM ca sparza ca baddhaspRSTaM vyAgRNIyAt // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 64 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 jJAnAdyAcArAHpra. timA sAmAyikaM ca iSTAH-vallabhAH sadaiva jIvAnAM sAmAnyena, kAntAH-kamanIyAH sadaiva tadbhAvena, priyAH-adveSyAH sarveSAmeva, manojJAHmanoramAH kathayA'pi, manaAmA-manaHpriyAzcintayA'pIti, vipakSaH sujJAnaH sarvatreti // pudgalAdhikArAdeva taddharmAn zabdAdIn anantaroktasaviparyayAttAdivizeSaNaSaTuviziSTAn 'duvihA sadde'tyAdisUtratriMzatA''ha-'duvihe tyAdi, kaNThyA ceyamiti / uktAH pudgaladharmAH, samprati dharmAdhikArAjIvadharmAnAha duvihe AyAre paM0 ta0-NANAyAre ceva nonANAyAre ceva 1, NonANAyAre duvihe paM0 saM0-dasaNAyAre ceva nodaMsaNAyAre ceva 2, nodaMsaNAyAre duvihe paMtaM0-carittAyAre ceva nocarittAyAre ceva 3, NocarittAyAre duvihe paM0 taM0-tavAyAre ceva vIriyAyAre ceva 4 / do paDimAo paM0 20-samAhipaDimA ceva uvahANapaDimA ceva 1, do paDimAo paM0 20-vivegapaDimA ceva viusaggapaDimA ceva 2, do paDimAo paM0 taMjahA-bhaddA ceva subhadA ceva 3, do paDimAo paM0 taM-mahAbhaddA ceva sabbatobhaddA ceva 4, do paDimAo paM0 taM0-khuDDiyA ceva moyapaDimA mahalliyA ceva moyapaDimA 5, do pa-. / DimAo paM0 taM0-javamajjhe ceva caMdapaDimA vairamajjhe ceva caMdapaDimA 6, duvihe sAmAie paM0 20-agArasAmAie ceva aNagArasAmAie ceva (sU0 84) / 'duvihe AyAre'ityAdi sUtracatuSTayaM kaNThyaM, navaraM AcaraNamAcAro-vyavahAro jJAnaM-zrutajJAnaM tadviSaya AcAraH kAlAdiraSTavidho jJAnAcAraH, Aha ca-"kAle viNae bahumANe uvahANe ceva tahaya niNhavaNe / vaMjaNamattha tadubhae ahaviho 1 kAlo binayo bahumAna upadhAnaM caiva tathaivAnihavanam / vyaJjanaM arthastadubhayamaSTavidho // 64 // For Personal & Private Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ nANamAyAro // 1 // tti, nojJAnAcAraH - etadvilakSaNo darzanAdyAcAra iti, darzanaM samyaktvaM, tadAcAro niHzaGkitAdiraSTavidha eva, Aha ca - " NissaMkiya 1 nikkaMkhiya 2 nivvitigicchA 3 amUDhadiTThI 4 ya / uvavUha 5 thirIkaraNe 6 vacchala 7 pabhAvaNe 8 aTTha // 2 // " tti, nodarzanAcArazcAritrAdiriti, cAritrAcAraH samiti guptirUpo'STadhA Aha ca"paiNihANajogajutto paMcahiM samiIhiM tIhiM guttIhiM / esa carittAyAro aTThaviho hoi nAyavvo // 3 // " tti, nocAritrAcArastapaAcAraprabhRtiH, tatra tapaAcAro dvAdazadhA, uktaM ca - "bArasavihaMmivi tave sanbhitarabAhire kusaladiTThe / agilAi aNAjIvI nAyantro so tavAyAro // 4 // " tti, vIryAcArastu jJAnAdiSveva zakteragopanaM tadanatikramazceti, utkaM ca - " aNigUhiya balavirio parakamai jo jahuttamAutto / juMjai ya jahAthAmaM nAyacvo vIriyAyAro // 5 // tti // atha vIryAcArasyaiva vizeSAbhidhAnAya SaTsUtrImAha - 'do paDimeM' tyAdi, pratimA pratipattiH pratijJetiyAvat, samAdhAnaM samAdhiH- prazastabhAvalakSaNaH tasya pratimA samAdhipratimA dazAzrutaskandhoktA dvibhedA - zrutasamAdhipratimA sAmAyikAdicAritrasamAdhipratimA ca, upadhAnaM tapastatpratimopadhAnapratimA dvAdaza bhikSupratimA ekAdazopAsakapratimAzcetyevaMrUpeti / vivecanaM vivekaH- tyAgaH, sa cAntarANAM kaSAyAdInAM bAhyAnAM gaNazarIrabhaktapAnAdInAmanucitAnAM tatpratipattirvivekapra2 nidazaGkito niSkAGkSito nirvicikitso'mUDhadRSTizca / upabRMhA sthirIkaraNaM vAtsalyaM prabhAvanA aSTau // 2 // 3 praNidhAna yogayuktaH eSa cAritrAcAro'STavidho bhavati jJAtavyaH // 1 // 4 dvAdazavidhe'pi tapasi sAbhyantaravAdye kuzaladRSTe / aglAnyA'nAjIvI zA 5 anigUhitabalavIrthaH parAkramate yo yathoktamAyuktaH / yunakti ca yathAsthAma jJAtavyo vIryAcAraH // 1 // 1 jJAnAcAraH // 1 // pacasu samitiSu tisRSu guptissu| tavyaH sa tapaAcAraH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 65 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 cArAH pra timA sA timA, vyutsargapratibhA - kAyotsargakaraNameveti, bhadrA - pUrvAdidikUcatuSTaye pratyekaM praharacatuSTaya kAyotsargakaraNarUpA ahorAtradvayamAneti, subhadrA'pyevaMprakAraiva sambhAvyate, adRSTatvena tu noceti, mahAbhadrApi tathaiva, navaramahorAtrakAyotsargarUpA ahorAtracatuSTayamAnA sarvatobhadrA tu dazasu dikSu pratyekamahorAtra kAyotsargarUpA ahorAtradazakapramANeti, mokapratimAprasravaNapratimA, sA ca kAlabhedena kSudrikA mahatI ca bhavatIti, yata uktaM vyavahAre - "khuDDiyaM NaM moyapaDimaM paDiva - 4 jJAnAdyANNasse "tyAdi, iyaM ca dravyataH prasravaNaviSayA kSetrato grAmAderbahiH kAlataH zaradi nidAghe vA pratipadyate, bhuktvA cet pratipadyate caturdazabhaktena samApyate, abhuktvA tu SoDazabhaktena, bhAvatastu divyAdyupasargasahanamiti, evaM mahatyapi, navaraM bhuktvA cet pratipadyate SoDazabhaktena samApyate, anyathA tvaSTAdazabhakteneti, yavasyeva madhyaM yasyAH sA yavamadhyA, candra 4 mAyikaM ca iva kalAvRddhihAnibhyAM yA pratimA sA candrapratimA, tathAhi zuklapratipadi ekaM kavalamabhyavahRtya tataH pratidinaM kavala - - vRddhyA paJcadaza paurNamAsyAM kRSNapratipadi ca paJcadaza bhuktvA pratidina mekaikahAnyA'mAvAsyAyAmekameva yasyAM bhuGkte sA yavamadhyA candrapratimeti yasyAM tu kRSNapratipadi paJcadaza bhuktvA ekaikahAnyA'mAvAsyAyAmekaM zuklapratipadi caikameva tataH punarekaikavRddhyA pUrNimAyAM paJcadaza bhuGkte sA vajrasyeva madhyaM yasyAM tanvityarthaH sA vajramadhyA candrapratimeti, evaM bhikSAdAvapi vAcyamiti // pratimAzca sAmAyikavatAmeva bhavantIti sAmAyikamAha - 'duvihe' ityAdi, samAnAM - jJAnAdInAmAyo - lAbhaH samAyaH sa eva sAmAyikamiti, tad dvividham- agAravadanagArasvAmibhedAd, dezasarvaviratI ityarthaH // jIvadharmAdhikAra eva taddharmAntarANi 'donhaM ubavAeM' ityAdibhizcaturviMzatyA sUtrairAha - For Personal & Private Use Only // 65 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ doNhaM uvavAe paM0 ta0-devANa ceva neraiyANa ceva 1 doNhaM uvvaTTaNA paM0 20-NeraiyANa ceva bhavaNavAsINa ceva 2 doNhaM cayaNe paM0 taM-joisiyANa ceva vemANiyANa ceva 3 doNhaM gambhavakaMtI paM0 taM0-maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 4 doNhaM ganbhatthANaM AhAre paM0 20-maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 5 doNhaM gabbhatthANaM vuDI paM0 20-maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 6 evaM nivvur3I 7 viguvvaNA 8 gatipariyAe 9 samugghAte 10 kAlasaMjoge 11 AyAtI 12 maraNe 13 doNhaM chavipavvA paM0 taM0-maNussANa ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 54 do sukkasoNitasaMbhavA paM0 taM0-maNussA ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyA ceva 15 duvihA ThitI paM0 20-kAyadvitI ceva bhavadruitI ceva 16 doNhaM kAyahitI paM0 20-maNussANaM ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 17 doNhaM bhavadvitI paM0 20-devANa ceva neraiyANa ceva 18 duvihe Aue paM0 taM-addhAue ceva bhavAue ceva 19 doNhaM addhAue paM0 0-maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 20 doNhaM bhavAue paM0 saM0devANa ceva NeraiyANa ceva 21 duvihe kamme paM0 taM0-padesakamme ceva aNubhAvakamme ceva 22 do ahAuyaM pAleMti taM0 devacceva neraiyacceva 23 doNhaM AuyasaMvaTTae paM0 20-maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 24 (sU0 85) sugamAni caitAni navaraM 'doNhati dvayorjIvasthAnakayorupapatanamupapAto-garbhasaMmUrchanalakSaNajanmaprakAradvayavilakSaNo janmavizeSa iti, dIvyanti iti devAH-caturnikAyAH surA nairayikAH prAgvatteSAm 1, udvarttanamudvartanA tatkAyAnnirgamo 4 maraNamityarthaH, tacca nairayikabhUvanavAsinAmevaivaM vyapadizyate, anyeSAM tu maraNameveti, nairayikANAM-nArakANAM tathA For Personal & Private Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- zrIsthAnA- gasUtravRttiH OCTOCOCC bhavaneSu-adholokadevAvAsavizeSeSu vastuM zIlameSAmiti bhavanavAsinasteSAm 2, cyutizcayavanaM maraNamityarthaH, tacca jyo 2 sthAna|tiSkavaimAnikAnAmeva vyapadizyate, jyotiSSu-nakSatreSu bhavAH jyotiSkAH, zabdavyutpattireveyaM, pravRttinimittAzrayaNAttu kAdhyayane candrAdayo jyotiSkA iti, vimAneSu-UrddhalokavartiSu bhavAH vaimAnikAH-saudharmAdivAsinasteSAM 3, garbhe-garbhAzaye uddezaH3 vyutkrAntiH-utpattirgarbhavyutkrAntiH, manorapatyAni manuSyAsteSAM, tiro'Jcanti-gacchantIti tiryaJcasteSAM sambandhinI upapAtIyoniH-utpattisthAnaM yeSAM te tiryagyonikAH, te caikendriyAdayo'pi bhavantIti viziSyante-paJcendriyAzca te tiryagyo dvarttananikAzceti paJcendriyatiryagyonikAsteSAm 4, tathA dvayoreva garbhasthayorAhAro'nyeSAM garbhasyaivAbhAvAditi 5, vRddhiH cyavanAdiH zarIropacayaH 6, nivRddhistaddhAnirvAtapittAdibhiH, nizabdasyAbhAvArthatvAt , nivarA kanyotyAdivat 7, vaikriyalabdhimatAM vikurvaNA 8, gatiparyAyaH-calanaM mRtvA vA gatyantaragamanalakSaNaH, yacca vaikriyalabdhimAn garbhAnnirgatya pradezato bahiH saGkrAmayati sa vA matiparyAyaH, uktaM ca bhagavatyAM-"jIve NaM bhaMte! gabbhagae samANe Neraiesu uvavajejA?,15 gotamA!, atthegaie uvavajejA atthegaie no uvavajejA, se keNaDeNaM0?, gotamA! se NaM sannI paMciMdie savvAhiM pajjattIhiM pajjattae vIriyaladdhIe viuvvialaddhIe parANIyaM AgataM soccA Nisamma paese nicchubbhai 2 veubviyasamugdhAeNaM 1jIvo bhadanta ! garbhagataH san nairayikepUtpayeta?, gautama ! astyekaka utpadyeta assyekako notpadyeta, tatkenArthena01, gautama! sa saMjJI paJcendriyaH sarvAbhiH paryAptibhiH paryAptako vIryalabdhyA vaikriyalabdhyA parAnIkamAgataM zrutvA nizamya pradezAn niSkAzayati vaikriyasamudghAtena samavahanti 2 caturaGgiNI senAM bikurvati | 2 caturaGgiNyA senayA parAnIkena sAdhai saMgrAma saMgrAmayati. RASASSASAASAASAASAS O LOROSECS For Personal & Private Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ samohannai 2 cAuraMgiNiM seNaM viubvai 2 cAuraMgiNIe seNAe parANIeNaM saddhiM saMgAmaM saMgAmeI"tyAdi 9, samudghAto mAraNAntikAdiH 10, kAlasaMyogaH - kAlakRtAvasthA 11, AyAtiH - garbhAnnirgamo 12, maraNaM - prANatyAgaH 13, 'dohaM chavipavvatti dvayAnAM - ubhayeSAM 'chavi'tti matublopAcchavimanti-tvagvanti 'pavya'tti parvANi sandhibandhanAni chaviparvANi kvacit 'chaviyatta' ti pAThaH tatra chaviyogAcchaviH sa eva chavikaH sa cAsau 'atta'tti AtmA ca zarIraM chavikAtmeti, 'chavipatta' tti pAThAntare chaviH prAptA jAtetyarthaH, garbhasthAnAmiti sarvatra sambandhanIyam 14, 'do suketyAdi, dvayoH zukra - retaH zoNitam - ArttavaM tAbhyAM sambhavo yeSAM te tathA 15, 'kAyadviti'tti kArya-nikAye pRthivyAdisAmAnyarU| peNa sthitiH kAyasthitiH asaGkhyotsarpiNyAdikA, bhave bhavarUpA vA sthitiH bhavasthitirbhavakAla ityarthaH 16, 'donha' ti dvayAnAmubhayeSAmityarthaH, kAryasthitiH saptASTabhavagrahaNarUpA, pRthivyAdInAmapi sA'sti na cAnena tadvyavacchedaH, ayogavyavacchedaparatvAt sUtrANAmiti 17, 'donhe 'tyAdi, devanArakANAM bhavasthitireva, devAdeH punardevAditvenAnutpatteriti 18, 'duvihe' ityAdi addhA - kAlaH tatpradhAnamAyuH karmavizeSo'ddhAyuH, bhavAtyaye'pi kAlAntarAnugAmItyartho, yathA manuvyAyuH, kasyApi bhavAtyaya eva nApagacchatyapi tu saptASTabhavamAtraM kAlamutkarSato'nuvarttata iti, tathA bhavapradhAnamAyurbhavAyuH, yadbhavAtyaye apagacchatyeva na kAlAntaramanuyAti, yathA devAyuriti, 19, 'doha' mityAdi sUtradvayaM bhAvitArthameva | 21, 'duvihe kamme' ityAdi, pradezA eva- pudgalA eva yasya vedyante na yathA baddho rasastatpradezamAtratayA vedyaM karma pradezakarma, yasya tvanubhAvo yathAbaddharaso vedyate tadanubhAvato vedyaM karmAnubhAvakarmeti 22, 'do' ityAdi, yathAbaddhamAyuryathAyuH pAla For Personal & Private Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 67 // yanti - anubhavanti nopakramyate taditiyAvaditi, - 'devA neraiyAvi ya asaMkhavAsAjyA ya tirimaNuyA / uttamapurisA ya tahA caramasarIrA ya niruvakamA // 1 // ' iti vacane satyapi devanArakayoreveha bhaNanaM dvisthAnakAnurodhAditi / 'doNha'mityAdi, saMvarttanamapavarttanaM saMvartaH sa eva saMvarttakaH, upakrama ityarthaH, AyuSaH saMvarttakaH AyuH saMvarttaka iti 23 / paryAyAdhikArAdeva niyatakSetrAzritatvAt kSetravyapadezyAn pudgalaparyAyAnabhidhitsuH 'jaMbuddIve' ityAdinA kSetraprakaraNamAhajaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA [paM0 taM0 ] bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAtivati AyAma vikkhaMbhasaMThANapariNAheNaM taM bharahe ceva erakhae ceva, evameeNamahilAveNaM himavae caiva herannavate caiva, harivAse caiva rammayavAse ceva, jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puracchimapaJcatthimeNaM do khittA [paM0 taM0] bahusamatullA avisesa jAva puSvavidehe ceva avaravidehe ceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do kurAo [paM0 taM0] bahusamatulAo jAva devakurA ceva uttarakurA ceva, tattha NaM do mahatimahAlayA mahAdumA [paM0 taM0 ] bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAivati AyAmavikkhaMbhuccattovvehasaMThANapariNAheNaM taM0 kUDasAmalI ceva jaMbU ceva sudaMsaNA / tattha NaM do devA mahiDDiyA jAba mahAsokkhA paliovamadvitIyA parivasanti, taM0--rule ceva veNudeve aNADhite ceva jaMbUdIvAhivatI (sU0 86 ) sugamaM caitat, navaramiha jambUdvIpaprakaraNaM paripUrNacandramaNDalAkAraM jambUdvIpaM tanmadhye meruM uttaradakSiNataH krameNa 1 devA nairayikA api ca asaMkhyavarSAyuSkAzca tiryamanuSyAH / uttamapuruSAzca tathA caramazarIrAzca nirupakramAH // 1 // For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 bharatAdi kSetrasva0 // 67 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSANi ca sthApayitvA, tadyathA,-'bharahaM hemavayaMti ya harivAsaMti ya mahAvidehati / rammaya eranavayaM eravayaM ceva vAsAI // 1 // ' ti, tathA varSAntareSu varSadharaparvatAn kalpayitvA, tadyathA-'himavaMta 1 mahAhimavaMta 2 pavvayA nisaDha 3 nIlavaMtA ya 4 / ruppI 5 siharI 6 ee vAsaharagirI muNeyavvA // 1 // iti sarvamavaboddhavyamiti / mandarasyameroH uttarA ca dakSiNA ca uttaradakSiNe tayoruttaradakSiNayoriti vAkye uttaradakSiNeneti syAd, enapratyayavidhAnAditi, dve varSe-kSetre prajJapte jinaiH, samatulyazabdaH sadRzArthaH atyantaM samatulye bahusamatulye pramANataH avizeSe-avilakSaNe naganagaranadyAdikRtavizeSarahite anAnAtve-avasarpiNyAdikRtAyurAdibhAvabhedavarjite, kimuktaM bhavatItyAha-'anyo'nyaM parasparaM nAtivartete, itaretaraM na lagyata ityarthaH, kairityAha-'AyAmena' dairyeNa 'viSkambhena' pRthutvena 'saMsthAnena' AropitajyAdhanurAkAreNa 'pariNAhena' paridhineti, iha ca dvandvaikavadbhAvaH kArya iti, athavA bahusamatulye AyAmataH, tathAhi-bharataparyantazreNIyaM 'coIsa ya sahassAI sayAi~ cattAri egasayarAI / bharahaduttarajIvA chA ya kalA UNiyA kiMci // 1 // ' kalA ca yojanasyaikonaviMzatitamo bhAga iti 14471,36, eravate'pyevaM / tathA avizeSe viSkambhataH, tathAhi-paMca sae chabbIse chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaMti, 526, ayameva cairavatasyApIti, anAnAtve saMsthAnataH anyo'nyaM nAtivartete, pariNAhataH pariNAhazca jyAdhanuHpRSThayoryapramANaM, tatra jyApramANamuktaM, dhanu: bharataM haimavataM hariva mahAvidehamiti ca / ramyagairaNyavarta airavataM caiva varSANi // 1 // himavAdAcA varSadharagiraya eteM 2 caturdaza sahasrANi catvAri zatAni | ekasaptatyadhikAni bharatArhottarajIvA Saddha kalA UnAH kiMcit // 1 // 3 paMca zatAni SaDviMzatyadhikAni SaTulA vistaraM bharatavarSe. 526-6-vistAraH. .. dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 68 // pRSThapramANaM tvidam- 'codasa ya sahassAI paMcaiva sayAI aTuMbIsAI / egArasa ya kalAo dhaNupuDhaM uttaraddhassa // 1 // ' 14528 / yathA ca bharatasyairavatasyApi tathaiveti / ekArthikAni vaitAni padAni, bhRzArthatvAcca na punaruktateti, uktaM ca -"anuvAdAdara vIpsA bhRzArthaviniyoga hetvasUyAsu / ISatsambhramavismayagaNanAsmaraNeSvapunaruktam // 1 // " iti, tadyathA, 'bharahe cevetyAdi, 'uttaradAhiNeNaM' tyetasya pAThasya yathAsaGkhyanyAyAnAzrayaNAd yathAsattinyAyAzrayaNAcca jambUdvIpasya dakSiNe bhAge bharatamAhimavataH, tasyaivottare bhAge airavataM zikhariNaH parata iti, 'eva' miti bharatairavatavat 'etenAbhilApena' 'jaMbUddIve dIve maMdarasse' tyAdinA uccAraNenAparaM sUtradvayaM vAcyaM tayozcAyaM vizeSaH - 'hemavae ceve' tyAdi, tatra haimavataM dakSiNato himavanmahAhimavatormadhye hiraNyavatamuttarataH rukmizikhariNorantaH harivarSa dakSiNato mahAhimavanniSadhayorantaH ramyakavarSe cottarato nIlarukmiNorantariti, 'jaMbUddIve' ityAdi, 'puracchimapacatthimeNaM'ti purastAt - pUrvasyAM dizi pazcAt - pazcimAyAmityarthaH yathAkramaM pUrvazcAsau videhazceti pUrvavidehaH, evamapara videha iti eteSAM cAyAmAdi granthAntarAdavaseyamiti / 'jaMbU' ityAdi, dakSiNena devakuravaH uttareNa uttarakuravaH, tatra AdyA vidyutprabha saumanasAbhidhAnavakSaskAraparvatAbhyAM gajadantAkArAbhyAmAvRtAH, itare tu gandhamAdanamAlyavanyAmAvRtAH, ubhaye cAmI arddhacandrAkArAH dakSiNottarato vistRtAH, tatpramANaM cedam- 'aTThasayA bAyAlA ekkArasa sahasa do kalAo ya | vikkhaMbho ya kurUNaM te 1 caturddaza sahasrANi paMcaiva zatAni aSTAviMzatyadhikAni ekAdaza ca kalA dhanuHpRSThaM uttarArddhasya. 14528 - 11 dhanuHpRSThaM 2 ekAdaza sahasrANi aSTa zatAni dvicatvAriMzadadhikAni dve kale ca viSkambhastu devakurUNAM tripaMcAzatsahasrANi jIvA'nayoH // 1 // 12842-2 viSkambhaH 53000 jIvA. For Personal & Private Use Only 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 bharatAdi kSetrasva0 // 68 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vannasahassa jIvA siM // 1 // " pUrvAparAyAmAcaitA iti, 'mahaimahAlaya'tti mahAntau gurU 'atI'ti atyantaM mahasAM - tejasAM mahAnAM vA utsavAnAmAlayau - Azrayau mahAtimahaAlayo mahAtimahAlayau vA samayabhASayA mahAntAvityarthaH, mahAdrumau prazastatayA AyAmo- dairghyaM viSkambho - vistAraH uccatvam - ucchrayaH udvedho - bhuvi pravezaH saMsthAnam - AkAraH pariNAhaH - paridhiriti, tatrAnayoH pramANam - "zyaNamayA pupphaphalA vikkhaMbho aTTha aTTha uccattaM / joyaNamaDuvveho khaMdho dojoyaNuvviddho // 1 // do kose vicchinno viDimA chajjoyaNANi jaMbUe / cAuddisiMpi sAlA puvville tattha sAlaMmi // 2 // bhavaNaM kosapamANaM sayaNijjaM tattha'NADhiyasurassa / tisu pAsAyA sAlesu tesu sIhAsaNA rammA // 3 // " iti | zAlmalyAmapyevameveti, kUTAkArA - zikharAkArA zAlmalI kUTazAlmalIti saMjJA, suSThu darzanamasyA iti sudarzanetIyamapi saMjJeti, 'tattha'tti tayormahAdrumayoH 'mahe'tyAdi mahatI Rddhi: - AvAsaparivAraratnAdikA yayostau mahaddhiko yAvadgrahaNAt 'mahajjuiyA mahANubhAgA mahAyasA mahAbala'tti, tatra dyutiH- zarIrAbharaNadIptiH anubhAgaH - acintyA zaktivaikriyakaraNAdikA yazaH - khyAtiH balaM - sAmarthya zarIrasya saukhyam - AnandAtmakaM, 'mahesakkhA' iti kvacitpAThaH, ma hezau - mahezvarAvityAkhyA yayostau mehazAkhyAviti, palyopamaM yAvat sthitiH - Ayuryayostau tathA / garuDaH - suparNakumArajAtIyaH veNudevo nAmnA, aNADhiutti nAmnA // 1 ratnamayAni puSpaphalAni aSTa viSkambho'STa uccatvaM arddhayojanamudvedhaH skandho dviyojanodvedhaH // 1 // krozadvayaM vistIrNo viTapo jambvAH zAkhA SaT yojanAH caturdizamapi zAlA: paurastyAM tatra zAlAyAM // 2 // bhavanaM krozapramANaM zayanIyaM tatrAnAdRtasurasya tisRSu prAsAdAH zAlAsu tAsu siMhAsanAni ramyANi // 3 // For Personal & Private Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 varSadharAdisva0 jaMbUmaMdarassa pavvayassa ya uttaradAhiNeNaM do vAsaharapavvayA [paM0 saM0-] bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAtivaTuMti AyAmavikkhaMbhuccattovvehasaMThANapariNAheNaM, taMjahA-cullahimavaMte ceva sihariccheva, evaM mahAhimavaMte ceva ruppiJceva, evaM NisaDhe ceva NIlavaMte ceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM hemavaMteraNNavatesu vAsesu do vaTTavetar3apavvatA [paM0 taM0-] bahusamatullA avisesamaNANattA jAva saddAvAtI ceva viyaDAvAtI ceva, tattha NaM do devA mahiDriyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti taM0-sAtI ceva pabhAse ceva, jaMbUmaMdarassa uttaradAhiNeNaM harivAsarammatesu vAsesu do vaTTaveyaDapavvayA [paM0 20-] bahusama0 jAva gaMdhAvAtI ceva mAlavaMtapariyAe ceva, tattha NaM do devA mahiDiyA ceva jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taM0-aruNe ceva paume ceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM devakurAe pubvAvare pAse ettha NaM AsakkhaMdhagasarisA addhacaMdasaMThANasaMThiyA do vakkhArapavvayA paM0 20-bahusamA jAva somaNase ceva vijappabhe ceva, jaMbUmaMdara. uttareNaM uttarakurAe puvvAvare pAse ettha NaM AsakkhaMdhagasarisA addhacaMdasaMThANasaMThiyA do vakkhArapavvayA paM0 taM0-bahu0 jAva gaMdhamAyaNe ceva mAlavaMte ceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do dIhaveyaDupavvayA paM0 taM0-bahusamatullA jAva bhArahe ceva dIhaveyar3e erAvate ceva dIhaveyaDe, bhArahae NaM dIhaveyar3e do guhAo paM0 20bahusamatullAo avisesamaNANattAo annamannaM NAtivaTuMti AyAmavikkhaMbhuJcattasaMThANapariNAheNaM, taM0-timisaguhA ceva khaMDagappavAyaguhA ceva, tattha NaM do devA mahiDiyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taM0-kayamAlae ceva naTTamAlae ceva, erAvayae NaM dIhaveyar3e do guhAo paM0 taM0-jAva kayamAlae ceva naTTamAlae ceva / jaMbUmaMdarassa pavva // 69 // For Personal & Private Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ yassa dAhiNeNaM cullahimavaMte vAsaharapabvae do kUDA paM0 20-bahusamatullA jAva vikkhaMbhuccattasaMThANapariNAheNaM, taM0 -cullahimavaMtakUDe ceva vesamaNakUDe ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM mahAhimavaMte vAsaharapavvae do kUDA paM0 taM0-bahusama0 jAva mahAhimavantakUDe ceva veruliyakUDe ceva, evaM nisaDhe vAsaharapabbae do kUDA paM0 20-bahusamA0 jAva nisaDhakUDe ceva ruyagappabhe ceva / jaMbUmaMdara0 uttareNaM nIlavaMte vAsaharapabvae do kUDA paM0 20-bahusama0 jAva taM0-nIlavaMtakUDe ceva uvadasaNakUDe ceva, evaM ruppimi vAsaharapavvae do kUDA paM0 bahusama0 jAva taM0-ruppikUDe ceva maNikaMcaNakUDe ceva, evaM siharimi vAsaharapavvate do kUDA paM0 taM0-bahusama0 jAva taM0-siharikUDe ceva tigichikUDe ceva (sU087) 'jaMba ityAdi, varSa-kSetra vizeSa dhArayato-vyavasthApayata iti varSadharau 'cullo tti mahadapekSayA laghuhimavAn callahimavAn bharatAnantaraH, zikharI punaryaparamairavatam , tau ca pUrvAparato lavaNasamudrAvabaddhAvAyAmatazca 'cauvIsa sahassAI Nava ya sae joyaNANa battIse / cullahimavaMtajIvA AyAmeNaM kaladdhaM ca // 1 // ' 24932 evaM zikhariNo'pi, tathA bharatadviguNavistArau yojanazatocchrAyau paJcaviMzatiyojanAvagADhau AyatacaturasrasaMsthAnasaMsthitI, pariNAhastu tayoH 'paMNayAlIsa sahassA sayamegaM nava ya bArasa klaao| addhaM kalAe~ himavaMtaparirao sihariNo ceva // 1 // tti,45109123 'evaM'miti yathA himavacchikhariNau 'jaMbuddIve'tyAdinA'bhilApenoktau evaM mahAhimavadAdayo'pIti, tatra 1 caturviMzatiH sahasrANi nava ca zatAni dvAtriMzazca yojanAnAM kSullahimavaMjjIvA''yAmena kalA? ca. 24932 hi jIvA. 2 paMcacatvAriMzatsahasrANi eka zataM navAdhikaM dvAdaza ca kalAH / kalAyA arddha ca himavatparirayaH zikhariNazcaiva ||1||hi. pari045109-13-Ta. For Personal & Private Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 70 // mahAhimavA~llaghvapekSayA, sa ca dakSiNataH rukmI cottarataH, evameva niSadhanIlavantau, navaraM eteSAmAyAmAdayo vizeSataH kSetrasamAsAd avaseyAH, kizcittu tadgAthAbhirevocyate- 'paMcasae chanvIse chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaM / dasasaya bAvanna'hiyA bArasa ya kalAo himavaMte // 1 // hemavae paMcahiyA igavIsasayA u paMca ya kalAo / dasahiyabAyAlasayA dasa ya kalAo mahAhimave // 2 // harivAse igavIsA culasIi sayA kalA ya ekkA ya / solasasahassa aTTha ya bAyAlA do kalA siDhe // 3 // tettIsaM ca sahassA chacca sayA joyaNANa culasIyA / cauro ya kalA sakalA mahAvidehassa vikkhaMbho // 4 // joyaNasayamuvviddhA kaNagamayA siharicullahimavaMtA / ruppimahAhimavaMtA dusauccA ruSpakaNagamayA // 5 // cattAri joyaNasae uvviddhA NisaDhaNIlavantA ya / Nisaho tavaNijjamao verulio nIlavaMtagirI // 6 // ussehacaubbhAgo ogAho pAyaso nagavarANaM / vaTTaparihI u tiuNo kiMcUNachabhAyajutto ya // 7 // tti, caturasra paridhistu AyAmaviSkambhadviguNa iti / 'jaMbU' ityAdi 'do vaTTaveyapavvaya'tti, dvau vRttau palyAkAratvAd vaitADhyau nAmataH tau ca tau parvatau ceti vi 1 viMzatyadhikAni paMca zatAni SaT ca kalA vistRtaM bharatakSetraM / dvipaMcAzadadhikAni daza zatAni dvAdaza ca kalA himavataH // 1 // haimavate paMcAdhikAnyekaviMzatizatAni paMca ca kalAH / dazAdhikAni dvicatvAriMzacchatAni daza ca kalAH mahAhimavati // 2 // harivarSe ekaviMzatyadhikAni caturazItiH zatAni kalA caikA SoDazasahasrANi aSTazatAdhikAni dvicatvAriMzat dve ca kale niSadhe // 3 // trayastriMzatsahasrANi SaT zatAni caturazItyadhikAni yojanAnAM / catasrazca kalAH sakalAH mahAvidehasya viSkambhaH // 4 // zatayojanocau kanakamayau zikharikSuhimavantau / rukmimahAhimavantau dvizatoccau rUpyakanakamayau // 5 // yojanacatuHzatocau niSadhanIlavantau niSadhasvapanIyamayo vaiDyoM nIlavAn giriH // 6 // utsedha caturbhAgo'vagAhaH prAyazo nagavarANAM / vRttaparirayastriguNaH kiMcidUnaSaDbhAgayukta iti // 7 // For Personal & Private Use Only 12 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 |varSadharAdikha0 // 70 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahaH, sarvataH sahasraparimANau rajatamayau, tatra haimavate zabdApAtI, uttaratastu airaNyavate vikaTApAtIti, 'tattha'tti tayonavRttavaitADhyayoH krameNa svAtiprabhAsau devau vasataH, tadbhavanabhAvAditi / evaM harivarSe gandhApAtI ramyagvarSe mAlyavat paryAyo devau ca krameNaiveti // 'jaMbU' ityAdi 'puvvAvare pAse'tti, pArzvazabdasya pratyeka sambandhAt pUrvapArve'parapAce ca, kiMbhUte?-ettha'tti prajJApakenopadayamAne krameNa saumanasavidyutbhau prajJaptau, kimbhUto?-azvaskandhasadRzAvAdI nimnau paryavasAna unnatau, yato niSadhasamIpe catuHzatocchritau merusamIpe tu paJcazatocchritAviti, Aha ca-"vAsaharagiritaNaM ruMdA paMceva joyaNasayAI / cattArisaumviddhA ogADhA joyaNANa sayaM // 1 // paMcasae uvviddhA ogADhA paMca gAuyasayAI / aMgulaasaMkhabhAgo vicchinnA maMdarateNaM // 2 // vaikkhArapavvayANaM AyAmo tIsa joyaNasahassA / donni ya sayA NavahiyA chacca kalAo cauNhaM pi // 3 // " tti, 'avaDacaMda'tti apakRSTamarddha candrasyApArddhacandrastasya yatsaMsthAnam-AkAro gajadantAkRtirityarthaH, tena saMsthitAvapArddhacandrasaMsthAnasaMsthitau, arddhacandrasaMsthAnasaMsthitAviti kvacisAThaH, tatra arddhazabdena vibhAgamAtraM vivakSyate, natu samapravibhAgateti, tAbhyAM cArddhacandrAkArA devakuravaH kRtA, ata eva vakSArAkArakSetrakAriNau parvato vakSAraparvatAviti / 'jaMbU' ityAdi tathaiva, navaraM aparapAce gandhamAdanaH pUrvapArzve mAlyavAniti / 'do dIhaveyaDDha'tti, vRttavaitAThyavyavacchedArtha dIrghagrahaNaM, vaitAbyau vijayAbyau veti saMskAraH, tau ca bharatairA 1 varSadharagiryante vistRtAH paMcaiva yojanazatAni catuHzatocAH yojanAnAM shtmvgaaddhaaH||1||2 paMcazatodvedhAH paMcazatagavyUtAvagADhAH / aMgulAsaMkhyabhAgavistIrNA mandarasamIpe. // 2 // 3 vakSaskAraparvatAnAmAyAmastriMzadyojanasahasrANi dve zate navAdhike SaTca kalAH caturNAmapi // 3 // SAMAHANSAERARIAS For Personal & Private Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ disva0 zrIsthAnA pAvatayormadhyabhAge pUrvAparato lavaNodadhiM spRSTavantau paJcaviMzatiyojanocchritau tasAdAvagADhI paJcAzad vistRtau AyatasaM- mA2 sthAnaGgasUtra sthitau sarvarAjatAvubhayato bahiH kAJcanamaNDanAGkAviti, Aha ca-"paNuvIsaM uviddho pannAsaM joyaNANa vicchinno| kAdhyayane vRttiH veyaDDo rayayamao bhArahakhettassa majjhammi // 1 // " tti, "bhArahae Na'mityAdi, vaitAnye'paratastamizrAguhA girivistA- | uddezaH 3 4aa rAyAmA dvAdazayojanavistArA'STayojanocchrayA AyatacaturasrasaMsthAnA vijayadvArapramANadvArA vajrakapATapihitA bahumadhye vrssdhraa||71|| dviyojanAntarAbhyAM triyojanavistArAbhyAmunmagnajalAnimagnajalAbhidhAnAbhyAM nadIbhyAM yuktA, tadvat pUrvataH khaNDaprapAtA guheti / 'tattha NaM'ti tayoH tamisrAyAM guhAyAM kRtamAlyaka itarasyAM nRttamAlaka iti / 'erAvae'ityAdi tathaiva / 'jNbuu'| ityAdi, himavadvarSadharaparvate hyekAdaza kUTAni siddhAyatana 1 kSullahimavat 2 bharata 3 ilA 4 gaGgA 5 zrI 6 rohitAMzA 7 sindhu 8 surA 9 haimavata 10 vaizramaNa 11 kUTAbhidhAnAni bhavanti, pUrvadizi siddhAyatanakUTaM tataH krameNAparato' nyAni sarvaratnamayAni svanAmadevatAsthAnAni paJcayojanazatocchrayANi tAvadeva mUle vistRtAni upari tadarddhavistRtAni, lAAdye siddhAyatanaM paJcAzadyojanAyAma tadaddheviSkambhaM SaTtriMzaduccaM aSTayojanAyAmazcaturyojanaviSkambhapravezaistribhidvArairu|petaM jinapratimASTottarazatasamanvitaM, zeSeSu prAsAdAH sArddhadviSaSTiyojanoccAstadarddhavistRtAstannivAsidevatAsiMhAsanavanta iti / iha tu prakRtanaganAyakanivAsabhUtatvAddevanivAsabhUtAnAM teSAM madhye AdyatvAcca himavatkUTaM gRhItaM sarvAntimatvAcca vazravaNakUTaM dvisthAnakAnurodheneti, Aha ca-"ketthai desaggahaNaM katthai gheppaMti niravasesAI / ukkamakamajuttAI kAra 1 paMcaviMzatirudvadhaH paMcAzadyojanAnAM vistIrNaH / vaitAbyo rajatamayo bharatakSetrasya madhye // 1 // 2 kutraciddezagrahaNaM kvApi gRhyante niravazeSANi / ukramakramayuktAni kAraNavazato niyuktAni // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Navasao niuttAI // 1 // " ti kUTasaGgrahazcAyaM-"veyaDDa 9 mAlavaMte 9 vijuppaha 9 nisaha 9 NIlavaMte ya 9 / Nava Nava kUDA bhaNiyA ekArasa sihari 11 himavaMte 11 // 1 // ruppi 8 mahAhimavaMte 8 somaNase 7 gaMdhamAyaNanage ya 7 / adRDha satta satta ya vakkhAragirIsu cattAri // 2 // " tti / 'jaMbU' ityAdi, mahAhimavati hyaSTau kUTAni, siddha 1 mahAhimavat 2 haimavat 3 rohitA 4 hI 5 harikAntA 6 hari 7 vaiDUrya 8 kUTAbhidhAnAni, dvayagrahaNe ca kAraNamuktamiti / 'eva'mityAdi, evaMkaraNAt 'jaMbU' ityAdirabhilApo dRzyaH, niSadhavarSadharaparvate hi siddha 1 niSadha 2 harivarSa 3 prAgvideha 4 hari 5 dhRti 6 zItodA 7 aparavideha 8 rucakAkhyAni 9 svanAmadevatAni nava kUTAni, ihApi dvitIyAntyayorgrahaNaM prAgvad vyAkhyeyamiti / 'jaMbU'ityAdi, nIlavarSadharaparvate hi siddha 1 nIla 2 pUrvavideha 3 zItA 4 kIrti 5 nArIkAntA|6 'paravideha 7 ramyaka 8 upadarzanA 9 khyAni nava kUTAni, ihApi dvitIyAntyagrahaNaM praagvditi| 'eva'mityAdi, rukmivarSadhare hi siddha 1 rukmi 2 ramyaka 3 narakAntA 4 buddhi 5 raupyakUlA 6 hairaNyavat 7 maNikAJcanakUTA 8 khyAni aSTa kUTAni, dvayAbhidhAnaM ca prAgvaditi / 'eva'mityAdi zikhariNi hi varSadhare siddha 1 zikhari 2 hairaNyavata 3 surAdevI 4 raktA 5 lakSmI 6 suvarNakUlA 7 raktodA 8 gandhApAti 9 airAvatI 10 tigicchikUTA 11 khyAni ekAdaza kUTAni, ihApi dvayorgrahaNaM tathaiveti // 1 vaitAye mAlyavati / vidyutprabhe niSadhe nIlavati ca nava nava kUTAni bhaNitAni ekAdaza zikhari himavati // 1 // rukmimahAhimavatoH saumanasagandhamAdanamAnagayoH / aSTASTa sapta sapta ca vakSaskAragiriSu catvAri // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 dadAdisva0 // 72 // jaMbUmaMdara0 uttaradAhiNeNaM culahimavaMtasiharIsu vAsaharapavvayesu do mahadahA paM0 20-bahusamatullA avisesamaNANattA aNNamaNNaM NAtivaTuMti, AyAmavikkhaMbhauvvehasaMThANapariNAheNaM, taM0-paumaddahe ceva puMDarIyadahe ceva, tattha NaM do devayAo mahaDDiyAo jAva paliovamadvitIyAo parivasaMti, taM0-sirI ceva lacchI ceva, evaM mahAhimavaMtaruppIsu vAsaharapavvaesu do mahadahA paM0 20-bahusama0 jAva taM0-mahApaumaddahe ceva mahApoMDarIyabahe ceva, devatAo hiricceva buddhicceva, evaM nisaDhanIlavaMtesu tigichiddahe ceva kesariddahe ceva, devatAo dhitI ceva kitticceva, jaMbUmaMdara0 dAhiNaNaM mahAhimavaMtAo vAsaharapavvayAo mahApaumaddahAo dahAo do mahANaIo pavahaMti, taM0-rohiyacceva harikaMtacceva, evaM nisaDhAo vAsaharapavvatAo tigichiddahAo do ma0 ta0-haricceva sIoaJceva, jaMbUmaMdara0 uttareNaM nIlavaMtAo vAsaharapabvatAo kesaridahAo do mahAnaIo pavahaMti, taM0-sItA ceva nArikatA ceva, evaM ruppIo vAsaharapabvatAo mahApoMDarIyaddahAo do mahAnaIo pavahaMti, taM0-NarakatA ceva ruppakUlA ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM bharahe vAse do pavAyadahA paM0 taM0- bahusama0 taM0-gappavAtaddahe ceva siMdhuppavAyadahe ceva / evaM himavae vAse do pavAyadahA paM0 20 -bahu0 taM0-rohiyappavAtahahe ceva rohiyaMsapavAtahahe ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM harivAse vAse do pavAyadahA paM0 bahusama0 taM0-haripavAtaddahe ceva harikaMtapavAtaddahe ceva, jaMbUmaMdarauttaradAhiNeNaM mahAvidehavAse do pavAyadahA paM0 bahusama0 jAva sIappavAtahahe ceva sItodappavAyadahe ceva, jaMbUmaMdarassa uttareNaM rammae vAse do pavAyadahA paM0 20-bahu0 jAva narakaMtappavAyabahe ceva NArIkaMtappavAyadahe ceva, evaM herannavate vAse do pavAyadahA paM0 20-bahu0 suvannakUlappavAyadahe // 72 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceva ruppakUlappavAyadahe ceva, jaMbUmaMdarauttareNaM eravae vAse do pavAyadahA paM0 bahu0 jAva rattappavAyadahe ceva rattAvaippavAyadahe ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM bharahe vAse do mahAnaIo paM0 bahu0 jAva gaMgA ceva siMdhU ceva, evaM jadhA pavAtaddahA evaM NaIo bhANiyavvAo, jAva eravae vAse do mahAnaIo paM0-bahusamatullAo jAva rattA ceva rattavatI cev||(suu088) 'jaMbU'ityAdi, iha ca himavadAdiSu SaTsu varSadhareSu krameNaite padmAdayaH paDeva hradAH, tadyathA-"paume ya 1 mahApaume 2 |tigiMchI 3 kesarI 4 dahe ceva / harae mahapuMDarie 5 puMDarIe ceva ya 6 dahAo // 1 // " himavata upari bahumadhyabhAge padmada iti padmahUdanAmA hradaH, evaM zikhariNaH pauNDarIkaH, tau ca pUrvAparAyatau sahasraM paJcazatavistRtau catuSkomo dazayojanAvagADhau rajatakUlau vajramayapASANau tapanIyatalau suvarNamadhyarajatamaNivAlukau caturdazamaNisopAnau zubhAvatArau toraNadhvajacchatrAdivibhUSitau nIlotpalapuNDarIkAdicitau vicitrazakunimatsyavicaritau ssttpdpttlopbhogyaaviti| 'tattha NaM ti, tayoH-mahAhradayo* devate parivasataH, padmahade zrIH pauNDarIke lakSmIH , te ca bhavanapatinikA. yAbhyantarabhUte, palyopamasthitikatvAd, vyantaradevInAM hi palyopamArddhamevAyurutkarSato'pi bhavati, bhavanapatidevInAM tUtkarSato'rddhapazcamapalyopamAnyAyurbhavatIti, Aha ca-"achuDa addhapaMcama paliovama asurajuyaladevINaM / sesa 1 padmo mahApadmazca tigicchI kezarI hadazcaiva / hado mahApuNDarIkaH puNDarIkazcaiva ca hRdAH // 1 // zikhariparvatasyopari bahumadhyabhAge hRdaH pra. adhikam / * nirmalakevalAlokAlokitatribhuvanazrIjinarAjaparibhASitAni A. pra. adhikam. 2 sArdhatrayApaMcamapalyopamAni asurayugaladevInAM zeSANAM For Personal & Private Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 73 // OMAvaNadevayANaM desUrNa addhapaliyamukkosaM // 1 // " ti, tayozca mahAdayormadhye yojanamAne padme arddhayojanabAhalye dazA-II 2 sthAna. vagAhe jalAntAd dvikozocchraye vajra 1 riSTha 2 vaiDUrya 3 mUla 1 kanda 2 nAle vaiDUrya 1 jAmbUnada 2mayabAhyAra- kAdhyayane bhyantararapatre kanakakarNike tapanIyakesare, tayoH karNike arddhayojanamAne tadarddhavAhalye tadupari devyorbhavane iti / evaM'- uddezaH3 mityAdi, mahAhimavati mahApadmo rukmiNi tu mahApauNDarIkaH, tau ca dvisahasrAyAmau tadarddhaviSkambhau dviyojanamA- hRdanadyAnapadmavyAsavantau, tayordaivate parivasato mahApajhe hImahApuNDarIke buddhiriti / 'eva'mityAdi, niSadhe tigiMchahade dhRti- disvarUpaM devatA nIlavati kesarihade kIrtirdevatA, tau ca hUdI caturdvisahasrAyAmaviSkambhAviti, bhavati cAtra gAthA-"eesa saravahao vasaMti pliovmdvitiiyaao| sirihiridhitikittIo buddhiilcchiisnaamaao||1||" tti / 'jaMba' ityAdi. tatra rohinadI mahApadmahadAikSiNatoraNena nigetya poDaza pazcottarANi yojanazatAni sAtirekANi dakSiNato giriNA gayA hArAkAradhAriNA sAtirekayojanadvizatikena prapAtena makaramukhapraNAlena mahAhimavato rohidabhidhAnakuNDe nipatati, makaramukhajihvA yojanamAyAmena arddhatrayodazayojanAni viSkambhena krozaM bAhalyena, rohitprapAtakuNDAcca dakSiNatoraNena nirgatya haimavatavarSamadhyabhAgavatinaM zabdApAtivRttavaitAdhyamarddhayojanenAprApyASTAviMzatyA nadIsahasraiH saMyujyAdho jagatIM vidArya pUrvato lavaNasamudramatigacchatIti, rohinadI hi pravAhe'rddhatrayodazayojanaviSkambhA kozodvedhA tataH krameNa varddhamAnA mukhe paJcaviMzatyadhikayojanazataviSkambhA sArddhadviyojanodvedhA, ubhayato vedikAbhyAM vanakhaNDAbhyAM ca yuktA, evaM // 73 // 1 vanadevatAnAM dezonamardhapalyamutkRSTaM // 1 // 2 eteSu (hRdeSu) suravadhvo vasanti palyopamasthitikAH / zrIhIdhRtikIrtibuddhilakSmIsanAnyaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvA mahAnadyaH parvatAH kUTAni ca vedikAdiyuktAnIti, harikAntA tu mahApadmaidAdevottaratoraNena nirgatya paJcottarANi SoDaza zatAni sAtirekANi uttarAbhimukhI parvatena gatvA sAtirekayojanazatadvayapramANena prapAtena harikAntAkuNDe tathaiva prapatati, makaramukhajibikApramANaM pUrvoktadviguNaM, tataH prapAtakuNDAduttaratoraNena nirgatya harivarSamadhyabhAgavatinaM gandhApAtivRttavaitADhyaM yojanenAsamprAptA pazcimAbhimukhIbhUtA SaTpaJcAzatA saritsahasraiH samagrA samudramabhigacchati, iyaM ca harikAntA pramANato rohinnadIto dviguNeti / 'evaM'mityAdi, evamiti 'jNbuuddiive'tyaadybhilaapsuucnaarthH| harinmahAnadI ti-| gichidasya dakSiNatoraNena nirgatya sapta yojanasahasrANi catvAri caikaviMzatyadhikAni yojanazatAni sAtirekANi dakSiNAbhimukhI parvatena gatvA sAtirekacaturyojanazatikena prapAtena harikuNDe nipatya pUrvasamudre prapatati, zeSa harikAntAsamAnamiti / zItodAmahAnadI tigichidasyottaratoraNena nirgatya tAvantyeva yojanasahasrANi giriNA uttarAbhimukhI gatvA sAtirekacaturyojanazatikena prapAtena zItodAkuNDe nipatatIti, jibikA makaramukhasya catvAri yojanAni AyAmena 21 paJcAzadviSkambheNa yojanaM bAhalyena, kuNDAduttaratoraNena nirgatya devakurUn vibhajantI citravicitrakUTau parvatau niSadhahadAdIMzca paJca hradAn dvidhA kurvatI caturazItyA nadIsahasrarApUryamANA bhadrazAlavanamadhyena meruM yojanadvayenAprAptA pratyasukhI AvartamAnA adho vidyutmabhaM vakSAraparvataM dArayitvA meroraparato'paravidehamadhyabhAgena ekaikasmAd vijayAdaSTAviMzatyA aSTAviMzatyA nadIsahasrairApUryamANA adho jayantadvArasya aparasamudraM pravizatIti, zItodA hi pravAhe paJcAzadyojanaviSkambhA yojanodvedhA tato mAtrayA parivarddhamAnA mukhe paJcayojanazataviSkambhA dazayojanodvedheti / 'jaMbU' ityAdi, For Personal & Private Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 74 // zItA mahAnadI kesarihRdasya dakSiNatoraNena vinirgatya kuNDe patitvA meroH pUrvataH pUrvavidehamadhyena vijayadvArasyAdhaH pUrvasamudraM zItodAsamAnazeSavaktavyA pravizatIti / nArIkAntA tu uttaratoraNena nirgatya ramyakavarSa vibhajantI harinmahAnadIsamAnavaktavyA ramyakavarSamadhyenApara samudraM pravizatIti / 'eva' mityAdi, narakAntA mahApuNDarIkahadAddakSiNatoraNena vinirgatya ramyakavarSe vibhajantI harikAntAtulyavaktavyA pUrvasamudramadhigatA / rUpyakUlA tu tasyaivottaratoraNena vinirgatya airaNyavadvarSa vibhajantI rohinnadItulyavaktavyA aparasamudraM gacchatIti / 'jaMbU' ityAdi, 'pavAyaddaha' tti prapatanaM prapAtastadupalakSitau hadau prapAtahUdau, iha yatra himavadAdernagAt gaGgAdikA mahAnadI praNAlenAdho nipatati sa prapAtahUda iti, prapAtakuNDamityarthaH, 'gaMgApavAyaddahe ceva'tti himavadvarSadhara parvatoparivarttipadmaidasya pUrvatoraNena nirgatya pUrvAbhimukhI pazca yojanazatAni gatvA gaGgAvarttanakUTe AvRttA satI paJca trayoviMzatyadhikAni yojanazatAni sAdhikAni dakSiNAbhimukhI parvatena gatvA gaGgAmahAnadI arddhayojanAyAmayA sakrozaSaDyojana viSkambhayA'rdhakrozabAhalyayA jihvikayA yuktena vivRtamahAmakaramukhapraNAlena sAtirekayojanazatikena ca muktAvalIkalpena prapAtena yatra prapatati yazca SaSTiyojanAyAmaviSkambhaH kiJcinyUnanavatyuttarazataparikSepo dazayojanodvedho nAnAmaNinibaddhaH yasya ca pUrvAparadakSiNA trayastrisopAnapratirUpakAH savicitratoraNAH madhyabhAge ca gaGgAdevIdvIpo'STayojanAyAmaviSkambhaH sAtirekapaJcaviMzatiparikSepaH jalAntAd dvikrozocchrito vajramayo gaGgAdevIbhavanena krozAyAmena tadarddhaviSkambhena kiJcidUnakrozo cenAnekastambhazatasanni viSTenAlaGkRtoparitanabhAgaH, yatazca dakSiNatoraNena vinirgatya pravAhe sakrozaSaDyojana viSkambhA'rddhakrozodvedhA gaGgA utta For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hRdanadyAdisvarUpaM // 74 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ rabharatArddha vibhajantI saptabhiH nadIsahasrarApUryamANA adhaH pUrvataH khaNDaprapAtaguhAyA vaitAThyaparvataM vidArya dakSiNArddhabharataM vibhajantI tanmadhyabhAgena gatvA pUrvAbhimukhI AvRttA satI caturdazabhinaMdIsahasraH samagrA mukhe sArddhadviSaSTiyojanavi kambhA sakrozayojanodvedhA jagatIM vidArya pUrvalavaNasamudraM pravizati sa gaGgAprapAtahUdaH, etadanusAreNa sindhuprapAtahUdo|'pi vyAkhyAtavyaH, ata eva etau bahusamAdivizeSaNAvAyAmaviSkambhodvedhapariNAhairbhAvanIyAviti, sarva eva prapAtahUdA dazayojanodvedhA vaktavyA iti / yacceha varSadharanadyadhikAre gaGgAsindhurohitAMzAnAM tathA suvarNakUlAraktAraktavatInAmanabhidhAnaM tad dvisthAnakAnurodhAt , tAsAM hi ekaikasmAt parvatAt trayaM vayaM pravahatIti dvisthAnake nAvatAra iti / 'evaM'|mityAdi, evamiti prAgvat 'rohiyappavAyadahe ceva'tti rohid-uktasvarUpA yatra prapatati yazca saviMzatika yojanazatamA yAmaviSkambhAbhyAM kiJcinnyUnAzItyadhikAni trINi zatAni parikSepeNa yasya ca madhyabhAge rohiddvIpaH SoDazayojanAyA|maviSkambhaH sAtirekapaJcAzadyojanaparikSepaH jalAntAd dvikrozocchrito yazca rohiddevatAbhavanena gaGgAdevatAbhavanasa-8 mAnena vibhUSitoparitanabhAgaH sa rohitprapAtahUda iti / 'rohiyaMsappavAyaddahe ceva'tti himavarSadharaparvatoparivartipadmahradottaratoraNena nirgatya rohitAMzA mahAnadI dve SaTsaptatyuttare yojanazate sAtireka uttarAbhimukhI parvatena gatvA yojanAyAmayA arddhatrayodazayojana viSkambhayA krozabAhalyayA jibikayA vivRtamakaramukhapraNAlena hArAkAreNa ca sAtirekayojanazatikena prapAtena yatra prapatati yazca rohitpAtakuNDasamAnamAnaH tasya madhye rohitAMzadvIpo rohiddvIpasamAnamAna: rohitAMzAbhavanena prAguktamAnenAlaGkataH, yatazca rohitAMzAnadI rohinadIsamAnamAnA uttaratoraNena nirgatya pazcimasamudraM For Personal & Private Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 75 // pravizati sa rohitAMzAprapAtahUda iti / 'jaMbU' ityAdi, 'harippavAyaddahe ceva tti harinnadI prAguktalakSaNA yatra nipatati | yazca dve zate catvAriMzadadhike AyAmaviSkambhAbhyAM sapta zatAni ekonaSaSTyadhikAni parikSepeNa yasya ca madhyabhAge hariddevatAdvIpaH dvAtriMzadyojanAyAmaviSkambhaH ekottarazataparikSepaH jalAntAd dvikrozocchrito hariddevatAbhavanabhUSitoparitanabhAgo'sau hariprapAtahUda iti / 'harikaMtappavAyaddahe ceva'tti harikAntoktarUpA mahAnadI yatra nipatati yazca haritkuNDasamAno haridvIpasamAnena harikAntAdevIdvIpena sabhavanena bhUSitamadhyabhAgaH sa harikAntAprapAtahada iti / 'jaMbU' ityAdi, 'sIyappavAyaddahe ceva'tti yatra nIlavataH zItA nipatati yazca catvAryazItyadhikAni yojanazatAni AyAmaviSkambhAbhyAM paJcadazASTAdazottarANi vizeSanyUnAni parikSepeNa yasya ca madhye zItAdviIpazcatuHSaSTiyojanAyAmaviSkambho vhyuttarayojanazatadvayaparikSepaH jalAntAd dvikrozocchritaH zItAdevIbhavanena vibhUSitoparitanabhAgaH sa zItAprapAtahada iti, 'sItodappavAyaddahe ceva'tti yatra niSadhAcchItodA nipatati sa zItodAprapAtahUdaH zItAprapAta hadasamAnaH sa zItAdevIdvIpabhavanasamAnazItodAdevIdvIpabhavanazceti / 'jaMbU' ityAdi, narakAntAnArIkAntAprapAtahadau ca harikAntAhariprapAta hadasamAnau svasamAnanAmadvIpadevikAviti / 'eva' mityAdi, suvarNakUlArUpyakUlAprapAtahRdo rohitAMzAro himapAta hadasamAnavaktavyau, vizeSastUhya iti / 'jaMbU' ityAdi raktAraktavatIprapAtahadau gaGgAsindhuprapAta hadasamAnavaktavyau, navaraM raktA pUrvodadhigAminI raktavatI tu pazcimodadhigAminIti / 'jaMbU' ityAdi 'jaMbuddIve 2 maMdarassa dAhiNeNaM bharahe vAse do mahAnadIo' ityAdi, 'eva' miti anantarakrameNa 'jaha'tti yathA pUrva varSe 2 dvau dvau prapAtaidAvuktau evaM nadyo vAcyAH, For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hRdanadyAdisvarUpaM 11 19'1/2 11
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAzcaivaM-"gaMgA 1 siMdhU 2 taha rohiyaMsa 3 rohINadI ya4 harikatA 5 / harisalilA 6 sIyoyA 7 satteyA hoti dAhiNao // 1 // sIyA ya 1 nArikAMtA 2 narakAMtA ceva 3 ruppakUlA 4 ya / salilA suvaNNakUlA 5 rattavatI ratta 7 uttarao // 2 // " iti / jambUdvIpAdhikArAt kSetravyapadezyapudgaladharmAdhikArAcca jambUdvIpasambandhibharatAdisatkakAlalakSaNaparyAyadharmAnanekadhA'STAdazasUtryA''ha jaMbuddIve 2 bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIe susamadUsamAe samAe do sAgarovamakoDAkoDIo kAle hotthA 1, evamimIse osappiNIe jAva pannatte 2, evaM AgamissAe ussappiNIe jAva bhavissati 3, jaMbUdIve dIve bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIe susamAe samAe maNuyA do gAuyAI uDU uccatteNaM hotthA 4, donni ya paliovamAI paramAuM pAlaitthA 5, evamimIse osappiNIe jAva pAlayitthA 6, evamAgamessAte ussappiNIe jAva pAlissaMti 7, jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do arihaMtavaMsA uppajiMsu vA uppajjati vA uppajjissaMti vA 8, evaM cakkavaTTivaMsA 9, dasAravaMsA 10, jaMbUbharaheravaesu egasamate do arahaMtA uppajiMsu vA uppajaMti vA uppajissaMti vA 11, evaM cakkavaTTiNo 12, evaM baladevA evaM vAsudevA (dasAravaMsA) jAva uppajiMsu vA uppajaMti vA uppajissaMti vA 13, jaMbU0 dosu kurAsu maNuA sayA susamasusamamuttamiTTi pattA pacaNubhavamANA viharaMti, taM0-devakurAe ceva uttara 1 gaMgAsindhU tathA rohitAMzA rohinadI ca harikAntA / harisalilA zItodA saptaitA bhavanti dakSiNasyAM // 1 // zItA ca nArIkAntA narakAntA caiva rUpyakUlA ca / salilA suvarNakUlA raktavatI rakkA cottarasyAM // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 76 // kurAe ceva 14, jaMbuddIve dIve dosu vAsesu maNuyA sayA susamuttamaM iDi pattA paJcaNubbhavamANA viharaMti taM0 -- harivAse ceva rammagavAse ceva 15, jaMbU0 dosu vAsesu maNuyA sayA susamamuttamamiDiM pattA paccaNubbhavamANA viharaMti taM0 - hemavae ceva erannavae ceva 16, jaMbuddIve dIve dosu khittesu maNuyA sayA dUsamasusamamuttamamiDi pattA pacaNubhavamANA viharaMti, taM0 - pubvavidehe ceva avaravidehe ceva 17, jaMbUdIve dIve dosu vAsesu maNuyA chavvipi kAlaM pacaNubbhavamANA viharaMti, taM0 bharahe ceva erakhate ceva 18, (sU0 89 ) sugamAni caitAni, navaraM 'tItAe'ti atItA yA utsarpiNI prAgvat tasyAM tasyA vA suSamaduSSamAyAH - bahusuSamAyAH | samAyAH - kAlavibhAgasya caturthArakalakSaNasya 'kAlo'tti sthitiH pramANaM vA 'hottha'tti babhUveti / 'eva' miti jaMbuddIve 2 ityAdi uccAraNIyam, NavaraM 'imIse'tti asyAM pratyakSAyAM varttamAnAyAmityarthaH, avasarpiNyAM-uktArthAyAM, 'jAva'tti susamadUsamAe samAe - tRtIyAraka ityarthaH, 'do sAgarovamakoDAkoDIo kAle' 'paNNatte' prajJapte iti pUrvasUtrAdvizeSaH, pUrvasUtre hi hotyatti bhaNitamiti / 'eva' mityAdi, 'AgamissAe 'tti AgamiSyantyA mutsarpiNyA miti bhaviSyatIti pUrvasUtrAdvizeSaH, 'jambU' ityAdi suSamAyAM paJcamArake 'hottha'tti babhUvuH, 'pAlayittha'tti pAlitavantaH pUrvasUtrAdvizeSaH / 'jaMbu' ityAdi, 'egajuge'tti paJcAbdikaH kAlavizeSo yugaM tatraikasmin tasyApyekasmin samaye 'egasamae egajuge' ityevaM pAThe| spi vyAkhyoktakrameNaiva, itthamevArthasambandhAdanyathA vA bhAvanIyeti / dvAvarhatAM vaMzau- pravAhAveko bharataprabhavo'nya airavataprabhava iti / 'dasAra'tti dasArAH - samayabhASayA vAsudevAH / 'jaMbU' ityAdi, sadA-sarvadA 'susama susamaM ti For Personal & Private Use Only 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 suSamAduH pamAdikha0 // 76 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAMSASAROSAROSAROKAMSAX prathamArakAnubhAgaH suSamasuSamA tasyAH sambandhinI yA sA suSamasuSamaiva tAM uttamaddhi-pradhAnavibhUtiM uccaistvAyuHkalpa-1 |vRkSadattabhogopabhogAdikAM prAptAH santastAmeva pratyanubhavanto-vedayanto na sattAmAtreNetyarthaH, athavA suSamasuSamAM-kAla| vizeSa prAptAH-adhigatA uttamAmRddhiM pratyanubhavanto viharanti-Asata iti, abhidhIyate ca-"dosuvi kurAsu maNuyA tipallaparamAuNo tikosuccA / piDhikaraMDasayAI do chappannAI(tu) maNuyANaM ||1||susmsusmaannubhaavN annubhvmaannaann'vcgovnnyaa| auNApannadiNAI ahamabhattassa aahaaro||2||" iti / devakuravo dakSiNAH uttarakurava uttarAsteSviti / 'jaMbU' ityAdi, 'susamati suSamA dvitIyArakAnubhAgaH, zeSaM tathaiva, paThyate ca-"herivAsaraMmaesuM AupamANaM sarIrau|sseho / paliovamANi donni u donni ya kosA samA bhaNiyA // 1 // chahassa ya AhAro causahidiNANupAlaNA tesiM / piDhikaraMDANa sayaM aTThAvIsaM muNeyavvaM // 2 // " iti / 'jaMbU' ityAdi, 'susamadussama ti suSamaduSSamA-tRtIyArakAnubhAgastasyA yA sA suSamaduSSamA RddhiH, zeSaM tathaiva, ucyate ca-"gA~uyamuccA paliovamAuNo vajjarisahasaMghayaNA / hemavaerannavae ahamiMdaNarA mihuNavAsI ||1||cushii piThikaraMDayANa maNuyANa tesimAhAro / bhattassa cautthassa ya uNasItidiNANupAlaNayA // 2 // " iti / 'jaMbU' ityAdi, dUsamasusamaM ti duSSamasuSamA caturthArakapratibhAgastatsamba 1 dUyorapi kurvormanuSyAstripalyaparamAyuSastrikozocAH / pRSThakaraNDAni dve zate SaTpaMcAzadadhike manujAnAM // 1 // sussmsussmaanubhaavmnubhvtaamptygopntaa| | ekonapaMcAzaddinAni aSTamabhaktena AhAraH // 2 // 2 harivarSaramyakayorAyuSaH pramANaM zarIrasyocchrayaH / dve palyopame ca dvau kozau ca samau bhaNitau // 1 // SaSThena AhArazcatuHSaSTidinAnyanupAlanA teSAM pRSThakaraNDAnAM aSTAviMzatyadhikaM zataM jJAtavyaM // 2 // 3 ga.1pa, 1 vajra. 64 pRSTha. di. A. 19 pAlanA Jain Education inomabonal For Personal & Private Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSS zrIsthAnAgasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 candrAditya nakSatrAdisvarUpaM // 77 // dhinI RddhirdaSSamasuSamaiva, zeSaM tathaiva, adhIyate ca-"maNuyANa puvakoDI AuM paMcussiyA dhaNusayAI / dasamasusamANubhAvaM aNuhoti NarA niyayakAlaM // 1 // " iti / 'jaMbUddIve' ityAdi, 'chavihaMpitti suSamasuSamAdikaM utsarpiNyavasarpiNIrUpamiti / anantaraM jambUdvIpe kAlalakSaNadravyaparyAyavizeSA uktAH, adhunA tu jambUdvIpa eva kAlapadArthavyaJjakAnAM jyotiSAM dvisthAnakAnupAtena prarUpaNAmAha jaMbuddIve dIve do caMdA pabhAsisu vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA, do sUriA taviMsu vA tavaMti vA tavissaMti vA, do kattiyA, do rohiNIo, do magasirAo, do adAo, evaM bhANiyavvaM, "kattiya rohiNi maMgasira aMdA ya puNevvasU apUso ya / tatto'vi assalesA mahA ya do phenguNIo ya // 1 // hattho cittoM "sAI, visAhI taya hoti aNurAhA / jeTTI' mUlo pumbA ya AsADhA uttarI ceva // 2 // abhiIsavaNadharNihI sayabhisayA do ya hoMti bhedevyoN| revati assiNi bhairaNI netavvA ANupuvvIe // 3 // evaM gAhANusAreNaM NeyavvaM jAva do bharaNIo / do aggI do payAvatI do somA do ruddA do aditI do bahassatI do sappI do pItI do bhagA do ajamA do savitA do taTThA do vAU do iMdaggI do mittA do iMdA do niratI do AU do vissA do bamhA do viNhU do vasU do varuNA do ayA do vividdhI do pussA do assA do yamA / do iMgAlagA do viyAlagA do lohitakkhA do saNiccarA do AhuNiyA do pAhuNiyA do kaNA do kaNagA do kaNakaNagA do kaNagavitANagA do kaNagasaMtANagA do somA do sahiyA do AsAsaNA do 1 manujAnAM pUrvakovyAyuH paMcadhanuHzatocchUitAni / duSpamasuSamAnubhAvamanubhavaMti narA niyatakAle // 1 // // 77 // For Personal & Private Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ kajjovagA do kabbaDagA do ayakaragA do duMdubhagA do saMkhA do saMkhavannA do saMkhavannAbhA do kaMsA do kaMsavannA do kaMsavannAbhA do ruppI do ruppAbhAsA do NIlA do NIlobhAsA do bhAsA do bhAsarAsI do tilA do tilapupphavaNNA do dagA do dagapaMcavannA do kAkA do kakkaMdhA do iMduggIvA do dhUmakeU do harI do piMgalA do buddhA do sukkA do bahasta do rAhU do agatthI do mANavagA do kAsA do phAsA do dhurA do pamuhA do viyaDA do visaMdhI do niyallA do pallA do jaDiyAilagA do aruNA do aggillA do kAlA do mahAkAlagA do sotthiyA do sovatthiyA do vaddhamANagA do pesasamANagA do aMkusA do palaMbA do niccAlogA do NicujjotA do sayaMpabhA do obhAsA do seyaMkarA do khemaMkarA do AbhaMkarA do pabhaMkarA do aparAjitA do arayA do asogA do vigatasogA do vimalA do vitattA do vitatthA do visAlA do sAlA do suvvatA do aNiyaTTA do egajaDI do dujaDI do karakarigA do rAyaggalA do pupphaketU do bhAvakeU / (sU0 90 ) 'jaMbuddIve' ityAdi sUtradvayaM, 'pabhAsiMsu va'tti prabhAsitavantau vA prakAzanIyamevaM prabhAsayataH prabhAsayiSyataH, candrayozca saumyadIptikatvAt prabhAsanamAtramuktam, Adityayozca khararazmitvAttApitavantau vA evaM tApayatastApayiSyata iti vastunastApanamuktam, anena kAlatrayaprakAzanabhaNanena sarvakAlaM candrAdInAM bhAvAnAmastitvamuktam, ata eva cocyate'na kadAcidanIdRzaM jagaditi, na vA vidyamAnasya jagataH karttA kalpayituM yuktaH, apramANakatvAt, atha yatsannive1 neme saMkhyayA taddarzaka pAThena ca saMvadata iti nAGkanIye. For Personal & Private Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH 11 12 11 zavizeSavat tadbuddhimatkAraNapUrvakaM dRSTaM yathA ghaTaH, sannivezavizeSavantazca bhUbhUdharAdayaH, yazca buddhimAnasAvIzvaro jagatkati, naivam, sannivezavizeSavatyapi valmIke buddhimatkAraNatvasyAdarzanAdityatra bahu vaktavyaM tacca sthAnAntarAdavaseyamiti / dvisaGkSayatvAccandrayostatparivArasyApi dvitvamAha - 'do kattie'tyAdinA 'do bhAvakeU' ityetadavasAnena granthena, sugamazcAyaM, navaraM dve kRttike nakSatrApekSayA, na tu tArikApekSayetyevaM sarvatreti, 'kattie 'tyAdigAthAtrayeNa nakSatrasUtrasaGgrahaH, kRttikAdInAmaSTAviMzatinakSatrANAM krameNAnyAdayo'STAviMzatireva devatA bhavanti, Aha ca dvAvagnI 1 evaM prajApatI 2 | somau 3 rudrau 4 aditI 5 bRhaspatI 6 sappa 7 pitarau 8 bhagau 9 aryamaNau 10 savitArau 11 tvaSTArau 12 vAyU 13 indrAgnI 14 mitrau 15 indrau 16 nirRtI 17 ApaH 18 vizvau 19 brahmANau 20 viSNU 21 vasU 22 varuNau 23 ajau 24 vivRddhI 25 granthAntare ahirbubhAvuktau, pUSaNau 26 azvinau 27, yamAviti 28, granthAntare punarazvinIta ArabhyatA evamuktAH, "azviyamadahana kamalaja zazizUlabhRdaditijIva phaNipitaraH yonyaryamadinakRttvaSTRpavanazakrAgnimitrAkhyAH // 1 // aindro nirRtistoyaM vizvo brahmA harirvasurvaruNaH / ajapAdo'hirbubhaH pUSA cetIzvarA bhAnAm // 2 // " aGgArakAdayo'STAzItirgrahAH sUtrasiddhAH, kevalamasmadddaSTa pustakeSu keSucideva yathoktasaGkhyA saMvadatIti sUrya prajJatyanusAreNAsAviha saMvAdanIyA, tathAhi tatsUtram - " tattha khalu ime aTThAsII mahAgahA pannattA, taMjahA iMgAlae 1 viyAlae 2 lohiyakkhe 3 saNicchare 4 AhuNie 5 pAhuNie 6 kaNe 7 kaNae 8 kaNakaNae 9 kaNaviyANae 10 kaNasaMtANae 11 some 12 sahie 13 assAsaNe 14 kajjoyae 15 kabbaDae 16 ayakarae 17 duMdubhae 18 saMkhe 19 saMkhavaNNe For Personal & Private Use Only 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 candrAditya nakSatrAdi svarUpaM 11 12 11 inelibrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 saMkhavannAbhe 21 kase 22 kaMsavaNNe 23 kaMsavannAbhe 24 NIle 25 NIlobhAse 26 ruppI 27 ruppobhAse 28 bhAse |29 bhAsarAsI 30 tile 31 tilapupphavaNNe 32 dage 33 dagapaMcavaNNe 34 kAe 35 kAkaMdhe 36 iMdaggI 37 dhUmakeU 38 harI 39 piMgale 40 buhe 41 sukke 42 bahassaI 43 rAhU 44 agatthI 45 mANavage 46 kAse 47 phAse 48 dhure 49 pamuhe 50 viyaDe 51 visaMdhI 52 niyalle 53 payalle 54 jaDiyAilae 55 aruNe 56 aggillae 57 kAle 58 mahAkAle 59 sotthie 60 sovatthie 61 vaddhamANage 62 palaMbe 63 NiccAloe 64 niccujjoe 65 sayaMpabhe 66 obhAse 67 seyaMkare 68 khemaMkare 69 AbhaMkare 70 pabhaMkare 71 aparAjie 72 arae 73 asoge 74 vIyasoge 75 vimale 76 viyatte 77 vitatthe 78 visAle 79 sAle 80 subbae 81 aniyaTTI 82 egajaDI 83 dujaDI 84 karaka|rie 85 rAyaggale 86 pupphakeU 87 bhAvakeU 88, idaM tatraiva saMgrahaNIgAthAbhirniyantritaM, tathAhi-"iMgAlae 18 viyAlae 2, lohiyakkhe 3 saNicchare ceva 4 / AhuNie 5 pAhuNie 6 kaNagasanAmA u paMceva 11 // 1 // some 1 sahie 2 AsAsaNe ya 3 kajjovae ya 4 kabbaDae 5 / ayakarae 6 duMduhae 7 saMkhasanAmAo tinneva 10 (21) // 2 // tinneva kaMsanAmA 3NIlA 5 ruppI ya7 hoti cttaari| bhAsa 9tilapupphavanne 11 [dage ya] daga paNa[paMca]vaNNe ya 13 kAya kA-18 4 kaMdhe 15 // (36) // 3 // iMdaggi 1 dhUmakeU 2 hari 3 piMgalae 4 buhe ya 5 sukke ya 6 / bahassai 7 rAhu 8 agatthI 9 mANavae 10 kAsa 11 phAse ya 12(48) // 4 ||dhuure 1 pamuhe 2 viyaDe 3 visaMdhiNiyale 5 tahA payalle ya 6 / / jaDiyAilae 7 aruNe 8 aggila 9 kAle 10 mahAkAle 11 (59) // 5 // sotthiya 1 sovatthiya 2 vaddhamANage 34 sthA0 14 For Personal & Private Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 // 79 // tahA palaMbe ya 4 / niccAloe 5 Niccujjoe 6 sayaMpabhe 7 ceva obhAse 8 (67) // 6 // seyaMkara 1 khemaMkara 2 AbhaMkara 3 pabhaMkare ya 4 boddhavve / arae 5 virae ya 6 tahA asoga 7 taha vIyasoge ya 8 (75) // 7 // vimala 1 vitatta 2 vitatthe 3 visAla 4 taha sAla 5 suvvae 6 ceva / aniyaTTI 7 egajaDI 8 ya hoi bijaDI ya 9 boddhabve (84) // 8 // karakarae 1 rAyaggala 2 boddhavve puppha 3 bhAvakeU ya 4 / aDhAsII gahA khalu NeyavvA ANupubbIe // 9 // " iti / jambUdvIpAdhikArAdevedamaparamAha jaMbuddIvassa NaM dIvassa veiA do gAuyAI uddhaM uccatteNaM pannattA / lavaNe NaM samudde do joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM pannatte / lavaNassa NaM samudassa vetiyA do gAuyAi uddhaM uccatteNaM pannattA / (sUtraM 91) dhAyaisaMDe dIve puracchimaddheNaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNaNaM do vAsA pannattA bahusamatullA jAva bharahe ceva eravae ceva, evaM jahA jaMbuhIve tahA etthavi bhANiyavvaM jAva dosu vAsesu maNuyA chavvihaMpi kAlaM paJcaNubhavamANA viharaMti taM0 bharahe ceva eravate ceva, NavaraM kUDasAmalI ceva dhAyairukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve sudaMsaNe ceva, dhAtatIsaMDadIvapaJcacchimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA bahu0 jAva bharahe ceva eravae ceva jAva chavvihaMpi kAlaM paJcaNubhavamANA viharaMti bharahe ceva eravae ceva, NavaraM kUDasAmalI ceva mahAdhAyatIrukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve piyadasaNe ceva, dhAyaisaMDe NaM dIve do bharahAI do eravayAI do hemavayAI do herannavayAI do harivAsAI do rammagavAsAI do puvvavidehAI do avaravidehAI do devakurAo do devakurumahadumA do devakurumahadumavAsI devA do uttarakurAo do uttarakurumahahumA do // 79 // Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarakurumahaddumavAsI devA do cullahimavaMtA do mahAhimavaMtA do nisahA do nIlavaMtA do ruppI do siharI do saddAvAtI do saddAvAtavAsI sAtI devA do viyaDAvAtI do viyaDAvAtivAsI pabhAsA devA do gaMdhAvAtI do gaMdhAvAtivAsI ahaNA devA do mAlavaMtapariyAgA do mAlavaMtapariyAgAvAsI paumA devA do mAlavaMtA do cittakUDA do pamhakUDA do naliNakUDA do egaselA do tikUDA do vesamaNakUDA do aMjaNA do mAtaMjaNA do somaNasA do vijuppabhA do aMkAvatI do pamhAvatI do AsIvisA do suhAvahA do caMdapavvatA do sUrapavvatA do NAgapavvatA do devapavvayA do gaMdhamAyaNA do usugArapavvayA, do cullahimavaMtakUDA do vesamaNakUDA do mahAhimavaMtakUDA do veruliyakUDA do nisahakUDA do ruyagakUDA do nIlavaMtakUDA do uvadaMsaNakUDA do ruppikUDA do maNikaMcaNakUDA do siharikUDA do tigicchikUDA do paumadahA do paumaddahavAsiNIo sirIdevIo do mahApaumaddahA do mahApaumaddahavAsiNIo hirIto devIo evaM jAva do puMDarIyaddahA do poMDarIyaddahavAsiNIo lacchIdevIo, do gaMgApavAyadahA jAva do rattavatipavAtaddahA do rohiyAo jAva do ruppakUlAto do gAhavatIo do dahavatIo do paMkavatIo do tattajalAo do mattajalAo do ummattajalAo do khIroyAo do sIhasotAo do aMtovAhiNIo do ummimAliNIo do pheNamAliNIo do gaMbhIramAliNIo do kacchA do sukacchA do mahAkacchA do kacchagAvatI do AvattA do maMgalAvattA do pukkhalA do pukkhalAvaI do vacchA do suvacchA do mahAvacchA do vacchagAvatI do rammA do rammagA do ramaNijjA do maMgalAvatI do pamhA do supamhA do mahapamhA do pamhagAvatI do saMkhA do NaliNA do kumuyA do sa(Na)lilA(NA)vatI do vappA do suvappA do mahAvappA do vappagAvatI do vaggU do JainEducational For Personal & Private Use Only nelbaryo
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH3 suvaggU do gaMdhilA do gaMdhilAvatI 32 do khemAo do khemapurIo do riTThAo do riTThapurIo do khaggIto do maMjusAo do osadhIo do poMDarigiNIo do susImAo do kuMDalAo do aparAjiyAo do pabhaMkarAo do aMkAvaIo do pamhAvaIo do subhAo do rayaNasaMcayAo do AsapurAo do sIhapurAo do mahApurAo do vijayapurAo do aparAjitAo do avarAo do asoyAo do vigayasogAo do vijayAto do vejayaMtIo do jayaMtIo do aparAjiyAo do cakkapurAo do khaggapurAo do avajjhAo do aujjhAo 32 do bhaddasAlavaNA do gaMdaNavaNA do somaNasavaNA do paMDagavaNAI do paMDukaMbalasilAo do atipaMDukaMbalasilAo do rattakaMbalasilAo do airattakaMbalasilAo do maMdarA do maMdaracUlitAo, dhAyatisaMDassa NaM dIvassa vediyA do gAuyAI uddhamuccatteNaM pannattA / (sUtraM 92) kAlodassa NaM samuddassa veiyA do gAuyAiM urdU uccatteNaM pannattA / pukkharavaradIvaDupuracchimaddheNaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA paM0 bahusamatullA jAva bharahe ceva eravae ceva taheva jAva do kurAo paM0 devakurA ceva uttarakurA ceva, tattha NaM do mahatimahAlatA mahaGamA paM0 taM0-kUDasAmalI ceva paumarukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve paume ceva, jAva chavvihaMpi kAlaM paccaNubhavamANA viharati / pukkharavaradIvaDapaJcacchimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA paM0 taM0-taheva NANattaM kUDasAmalI ceva mahApaumarukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve puMDarIe ceva, pukkharavaradIvar3e NaM dIve do bharahAiM do eravayAiM jAva do maMdarA do maMdaracUliyAo, pukkharavarassa NaM dIvassa veiyA do gAuyAI uDamuJcatteNaM pannattA, savvesipi NaM dIvasamudANaM vediyAo do gAuyAiM uDamuccatteNaM paNNattAo (sU0 93) For Personal & Private Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaMbU' ityAdi kaMThyaM, navaraM, vajramayyAH aSTayojanocchrAyAyAzcaturdvAdazoparyadhovistRtAyA jambUdvIpanagaraprAkAra kalpAyA jagatyA dvigavyUtocchritena paJcadhanuH zatavistRtena nAnAratnamayena jAlakaTakena parikSiptAyA upari vediketi padmavara vediketyarthaH, paJcadhanuH zatavistIrNA gavAkSa hema kiGkiNIghaNTAyuktA devAnAmAsanazayanamohanavividhakrIDAsthAnamubhayato vanakhaNDavatIti // jambUdvIpavaktavyatAnantaraM tadanantaratvAdeva lavaNasamudravaktavyatAmAha - 'lavaNe Na' mityAdi kaNThyam, navaram, cakravAlasya - maNDalasya viSkambhaH - pRthutvaM cakravAlaviSkambhasteneti, samudravedikAsUtraM jambUdvIpavedikAsUtravadvAcyamiti / kSetraprastAvAllavaNasamudravaktavyatAnantaraM dhAtakIkhaNDavaktavyatAM 'dhAyai saMDe dIve' ityAdinA vedikAsUtrAntena granthenAha- kaNThyazcAyam, navaraM dhAtakIkhaNDaprakaraNamapi jambUdvIpalavaNasamudramadhyaM valayAkRtiM dhAtakIkhaNDamAlikhya himavadA divarSadharAn jambUdvIpAnusAreNaivobhayataH pUrvAparavibhAgena bharata haimavatAdivarSANi ca vyavasthApya pUrvAparadizorvalaya viSkambhamadhye meruM ca kalpayitvA'vaboddhavyam / anenaiva ca krameNa puSkaravaradvIpArddhaprakaraNamapIti / tatra dhAtakInAM - vRkSavizeSANAM khaNDo vanasamUha ityartho dhAtakIkhaNDastadyukto yo dvIpaH sa dhAtakIkhaNDa evocyate, yathA daNDayogAddaNDa iti, dhAtakIkhaNDazvAsau dvIpazceti dhAtakIkhaNDadvIpastasya 'puracchimaMti paurastyaM pUrvamityartho yadarddha-vibhAgastaddhAtakIkhaNDadvIpapaurastyArddha, pUrvAparArddhatA ca lavaNasamudravedikAto dakSiNata uttaratazca dhAtakIkhaNDavedikAM yAvad gatAbhyAmiSukAraparvatAbhyAM dhAtakIkhaNDasya vibhaktatvAditi, uktaM ca - "paMcasaya joyaNuccA sahassamegaM ca hoMti vicchinnA / kAloyayalavaNajale 1 paMcazatayojanocau sahasramekaM ca bhavato vistIrNau / kAlodakalavaNajale Jain Educationonal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 81 // puTThA te dAhiNuttarao // 1 // do isuyAranagavarA dhAyaisaMDassa majjhayAraThiyA / tehi duhA Nidissara puvvaddhaM pacchimaddhaM ca // 2 // " iti tatra Namiti vAkyAlaGkAre, 'mandarasya' merorityevaM dhAtakIkhaNDapUrvArddhapazcimArddhaprakaraNe pratyekamekonasaptatisUtrapramANe jambUdvIpaprakaraNavadadhyetavye vyAkhyeye ca, ata evAha-'evaM jahA jaMbuddIve tarhe 'tyAdi, navaraM varSa|dharAdisvarUpamAyAmAdisamatA caivaM bhAvanIyA - "pubvaiddhassa ya majjhe merU tassa puNa dAhiNuttarao / vAsAI tinnitinnivi videhavAsaM ca majjhami // 1 // aravivarasaMThiyAI cauro lakkhAI tAI khettAI ( dIrghatayA ) / aMto saMkhittAI ruMdatarAI kameNa puNo // 2 // bharahe muhavikkhaMbho chAvadvisayAI codasahiyAI / auNattIsaM ca sayaM bArasahiyadusayabhAgANaM // 3 // 6614233 / aTThArasa ya sahassA paMcaiva sayA havaMti sIyAlA / paNapaNNaM aMsasayaM bAhirao bharahavikkhaMbho // 4 // 185473 | cauguNiya bharahavAso [ vyAsa ityarthaH ] hemavae taM caugguNaM taiyaM [ harivarSamityarthaH ] / harivAsaM cauguNitaM mahAvidehassa vikkhaMbho // 5 // jaha vikkhaMbhA dAhiNadisAe taha uttare'vi vAsatie / jaha puvvaddhe satta u 1 spRSTau tau dakSiNottarayoH // 1 // dvau iSukArau nagavarau dhAtakIkhaMDasya madhye sthitau / tAbhyAM dvidhA nirdizyate pUrvArdha pazcimA // 2 // 2 pUrvArdhasya ca madhye meruH punastasya dakSiNottarataH / varSANi trINi trINi videhavarSaM ca madhyabhAge // 1 // aravivarasaMsthitAni catvAro lakSA kSetrANi tAni ( dairyeNa ) / antaH saMkSiptAni vistRtAni krameNa punaH // 2 // bharate mukhaviSkaMbhaH SaTSaSTizatAni caturdazAdhikAni / ekonatriMzacca zataM dvAdazAdhikadvizatabhAgAnAM // 3 // aSTAdaza sahasrANi paMcaiva ca zatAni bhavaMti saptacatvAriMzadadhikAni / paMcapaMcAzadadhikaM aMzazataM bAhyato bharataviSkambhaH // 4 // caturguNito bharatavyAso hemavati taccaturguNaM tRtIyaM / harivarSacaturguNo mahAvidehasya viSkambhaH // 5 // yathA viSkambhA dakSiNasyAM dizi tathottarasyAmapi varSatrike / yathA pUrvAddhe saptaiva For Personal & Private Use Only 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 // 81 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ taha avaraddhe'vi vaasaaii||6|| sattANauI sahassA sattANauyAI aha ya sayAI / tinneva ya lakkhAI kurUNa bhAgA ya bANauI // 7 // [viSkambha iti] 397897 / aDavaNNasayaM tevIsa sahassA do ya lakkha jIvAo / doNha girINAyAmo saMkhitto taM dhaNU kurUNaM // 8 // vAsaharagirI 12 vakkhArapavvayA 32 pubbapacchimaddhesu / jaMbuddIvagaduguNA ghittharao ussae tullA // 9 // kaMcaNagajamagasurakurunagA ya veyaDDa vaTTadIhA ya / vikkhaMbhovvehasamussaeNa jaha jaMbudI| viccA // 10 // lakkhAI tinni dIhA vijjuppabhagaMdhamAdaNA do vi / chappannaM ca sahassA donni sayA sattavIsA ya // 11 // auNahA donni sayA uNasattari sahassa paMcalakkhA ya / somaNasa mAlavaMtA dIhA ruMdA dasa sayAI // 12 // savvAo'vi NaIo vikkhNbhovbehdugunnmaannaao| sIyAsIyoyANaM vaNANi duguNANi vikkhaMbho // 13 // " [vistarato vanamukhAnItyarthaH] "vAsaharakurusu dahA [varSadhareSu kuruSu ca ye hUdA ityarthaH] nadINa kuMDAI tesu je dIvA / ubvehussayatullA vikkhaMbhAyAmao duguNA // 14 // " [jambUdvIpakApekSayeti] kiyaddUraM jambUdvIpaprakaraNaM dhAtakIkhaNDapUrvArddhA| 1 tathA'parArdhe'pi varSANi // 6 // saptanavatiH sahasrANi saptanavalyadhikASTazatAni / traya eva ca lakSAH kuryAviSkambho dvinavatiya bhAgAH // 7 // aSTapaMcA zadadhikaM zataM trayoviMzatisahasrANi dve lakSa jIvA tu|dvyorgiryoraayaamH kurUNAM tatsaMkSiptaM dhanuH // 8 // varSadharagirivakSaskAraparvatAH pUrvArddhapazcimAyoH / jaMbudvIpadviguNA |vistarata ucchUyena tulyAH // 9 // kAMcanayamakadevakurunagAzca vRttadIrghavaitAbyAzca / viSkaMbhodvedhasamucchrayairyathA jaMbUdvIpagatAH // 10 // lakSAm dIrSoM trIn vidyutprabhagaMdhamAdanau dvAvapi / SaTpaMcAzatsahasrANi saptaviMzatyadhike dve zate // 11 // ekonaSaSTayadhike dve zate ekonasaptatiH sahasrANi paMca lakSAtha / saumanasamAlyavaMtau dIghauM ruMdI daza zatAni // 12 // sarvA api nadyo viSkaMbhodvedhadviguNamAnAH / sItAsItodayoH vanamukhAni dviguNAni vistarataH // 13 // varSadharakuruSa hadA nadInA kuMDAni teSu ye dvIpAH / udveSocchyAbhyAM tulyAH viSkabhAyAmato dviguNAH // 14 // JainEducation.inten For Personal & Private Use Only www. nelibrary.org
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 zrIsthAnA-bhilApena vAcyamityAha-'jAva dosu vAsesu maNue'tyAdi, etasmAddhi sUtrAt parato jambUdvIpaprakaraNe candrAdijyotiSAM gasUtra- sUtrANyadhItAni tAni ca dhAtakIkhaNDapuSkarArddhapUrvArddhAdiprakaraNeSu na sambhavanti, dvisthAnakatvAd asyAdhyayanasya, vRttiH dhAtakIkhaNDAdau ca candrAdInAM bahutvAditi, Aha ca-"do' caMdA iha dIve cattAri ya sAyare lavaNatoe / dhAyaisaMDe dIve bArasa caMdA ya sUrA ya // 1 // " iti candrANAmadvitvena nakSatrAdInAmapi dvittvaM na syAt tato dvisthAnake'navatAra // 82 // iti / jambUdvIpaprakaraNAdasya vizeSaM darzayannAha-NavaramityAdi, navaraM kevalamayaM vizeSa ityarthaH, kurusUtrAnantaraM tatra 'kUDasAmalI ceva jaMbU ceva sudaMsaNe ti uktamiha tu jambUsthAne 'dhAyaharukkhe ceva'tti vaktavyam , pramANaM ca tayorjambUdvIpakazAlmalyAdivat , tayoreva devasUtre 'aNADhie ceva jaMbuddIvAhivaI'tyatra vaktavye 'sudaMsaNe ceva'ttIha vktvymiti| 'dhAyaisaMDe dIve ityAdi pazcimArddhaprakaraNaM pUrvArddhavadanusatavyam , ata evAha-'jAva chavvihaMpi kAla'mityAdi, vizeSamAha-'NavaraM kUDasAmalI'tyAdi, dhAtakIkhaNDapUrvArdhottarakuruSu dhAtakIvRkSa ukta iha tu mahAdhAtakIvRkSo'dhyetavyaH, devasUtre dvitIyaH sudarzanastatrAdhItaH iha tu priyadarzano'dhyetavya iti, pUvArddhapazcimArddhamIlanena dhAtakIkhaNDadvIpaM sampUrNamAzritya dvisthAnakaM 'dhAyaisaMDe 'mityAdinAha-dve bharate pUrvArddhapazcArddhayoryaddakSiNadigbhAge tayorbhAvAdityevaM sarvatra, bharatAdInAM svarUpaM prAguktam, 'do devakurumahAdumeti dvau kUTazAlmalIvRkSAvityarthaH dvau tadvAsidevau veNudevAvityarthaH, 'do uttarakurumahadumati dhAtakIvRkSamahAdhAtakIvRkSAviti, taddevI sudarzanapriyadarzanAviti, cullahimavadAdayaH SaD varSa 1 dvau caMdrAviha dvIpe catvArazca sAgare lavaNatoye dhAtakIkhaMDe dvIpe dvAdaza caMdrAzca sUryAzca // 1 // // 82 // For Personal & Private Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharaparvatAH zabdApAtivikaTApAtigandhApAtimAlavatparyAyAkhyavRttaivatADhyAzca tannivAsisvAtiprabhAsAruNapadmanAbhadevAnAM dvayena dvayena sahitAH krameNa dvau dvAvuktau, 'do mAlavaMta'tti mAlavantAvuttarakurutaH pUrvadigvartinau gajadantakau staH, tato bhadrazAlavanatadvedikAvijayebhyaH parau zItottarakulavartinau dakSiNottarAyatI citrakUTau vakSaskAraparvatau, tato vijayenAntaranadyA vijayena cAntaritAvanyau tathaivAnyau punastathaivAnyAviti punaH pUrvavanamukhavedikAvijayAbhyAmarvAk zItAdakSiNakUlavattIni tathaiva trikUTAdInAM catvAri dvayAni, tataH saumanasau devakurupUrvadigvartinau gajadantakau, tato gajadantakAveva devakurupratyagbhAgavartinau vidyutprabhau, tato bhadrazAlavanatadvedikAvijayebhyaH parataH tathaivAGkAvatyAdInAM catvAri dvayAni zItodAdakSiNakUlavattIMni, punaranyAni pazcimavanamukhavedikAntyavijayAbhyAM pUrvataH krameNa tathaiva candraparvatAdInAM catvAri dvayAni, tato gandhamAdanAvuttarakurupazcimabhAgavartinau gajadantakAviti, ete dhAtakIkhaNDasya pUvArddha pazcimAddhe |ca bhavantIti dvau dvAvuktAviti, iSukArau dakSiNottarayordizordhAtakIkhaNDavibhAgakAriNAviti, 'do cullahimavaMtakUDA' ityAdi, himavadAdayaH paDU varSadharaparvatAH teSu ye dve dve kUTe jambUdvIpaprakaraNe abhihite te parvatAnAM dviguNatvAd ekaikazo de dve syAtAmiti, varSadharANAM dviguNatvAt padmAdihUdA api dviguNAstaddevyo'pyevamiti / caturdazAnAM gaGgAdimahAnadInAM pUrvapazcimArddhApekSayA dviguNatvAt tatprapAtahadA api dvau dvau syurityAha-do gaMgApavAyahahe'tyAdi, 'do ro|hiyAo' ityAdau nadyadhikAre gaGgAdInAM sadapi dvittvaM noktaM, jambUdvIpaprakaraNoktasya-"mahAhimavaMtAo vAsaharapabbayAo mahApaumaddahAo do mahAnadIo pavahaMtI"tyAdisUtrakramasyAzrayaNAt, tatra hi rohidAdaya evASTau zrUyanta iti, dan Education For Personal & Private Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA-I sUtravRttiH / // 83 // citrakUTapajhakUTavakSaskAraparvatayorantare nIlavarSadharaparvatanitambavyavasthitAd grAhavatIkuNDAddakSiNatoraNavinirgatA'STA- 42 sthAnaviMzatinadIsahasraparivArA zItAbhigAminI sukacchamahAkacchavijayayovibhAgakAriNI grAhavatI nadI, evaM yathAyogaM dvayo- & kAdhyayane IyoH savakSaskAraparvatayorvijayayorantare krameNa pradakSiNayA dvAdazApyantaranadyo yojyAH, tadvittvaM ca pUrvavaditi, paGkava- uddezaH3 tItyatra vegavatIti granthAntare dRzyate, kSArodetyatra kSIrodetyanyatra, siMhazrotA ityatra sItazrotA ityaparatra, phenamAlinI gambhIramAlinI cetIha vyatyayazca dRzyate iti, mAlyavadgajadantakabhadrazAlavanAbhyAmArabhya kacchAdIni dvAtriMzadvijayakSetrayugalAni pradakSiNato'vagantavyAnIti, tathA kacchAdiSu krameNa kSemAdipurINAM yugalAni dvAtriMzadavagantavyAnIti, bhadrazAlAdIni merau catvAri vanAni-"bhUmIe bhaddasAlaM mehalajuyalaMmi donni rammAiM / naMdaNasomaNasAiM paMDagaparimaMDiyaM siharaM // 1 // " iti vacanAt , mervordvitve ca vanAnA dvitvamiti, zilAzcatasro merau paNDakavanamadhye cUlikAyAH krameNa pUrvAdiSu, atra gAthe-"paMDeMgavaNaMmi cauro silAu causuvi disAsu cUlAe / caujoyaNaussiyAo svvjunnkNcnnmyaao||1|| paMcasayAyAmAo majjhe diihttnn'ddhruNdaao| caMdaddhasaMThiyAo kumuoyarahAragorAo // 2 // " iti, mandare-merau merucUlikA-zikharavizeSaH, svarUpamasyAH-"merusa uvari cUlA jiNabhavaNavihUsiyA duvI(40)succA / 1 bhUmau bhadrazAlaM mekhalAyugale dve ramye nandanasaumanase pANDukapa rimaNDitaM zikharam // 1 // 2 pANDukavane catasraH zilAzcatasRSvapi dikSu cUlAyAH / caturyojanocchritAH sarvArjunakAJcanamayyaH // 1 // paJcazatAyAmA madhye dIrghatvArdhapRthulAH / ardhacandrasaMsthitAH kumudodarahAragaurAH // 2 // 3 kummo0 / kusumova0. 4 merorupari cUlA jinabhavanabhUSitA catvAriMzat ucaa| Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArasa aTTha ya cauro mUle majjhuvari ruMdA ya // 1 // iti, vedikAsUtraM jambUdvIpavat, dhAtakIkhaNDAnantaraM kAlodasamudro bhavatIti tadvaktavyatAmAha - 'kAlode' tyAdi kaNThyam, kAlodAnantaramanantaratvAdeva puSkaravaradvIpasya pUvArddhapazcArddhatadubhayaprakaraNAnyAha - ' pukkhare' tyAdi, trINyapyatidezapradhAnAni, atidezalabhyazcArthaH sugama eva, navaraM pUrvArddhAparArddhatA dhAtakIkhaNDavadiSukArAbhyAmavagantavyA bharatAdInAM cAyAmAdisamataivaM bhAvanIyA - " iguyAlIsa sahassA paMcaiva sayA | havaMti uNasIyA / tevattaramaMsasayaM muhavikkhaMbho bharahavAse // 1 // 41579173 pannaTThi sahassAI cattAri sayA havaMti chA yAlA / terasa caiva ya aMsA bAhiro bharahavikkhaMbho // 2 // 654463 / cauguNiya bharahavAso [vistara ityarthaH] hemavae taM caugguNaM taiyaM [harivarSamityarthaH ] / harivAsaM cauguNiyaM mahAvidehassa vikkhaMbho // 3 // evamairavatAdIni mantavyAni "satattariM sayAiM coddasa ahiyAI sattarasa lakkhA / hoi kurUvikkhaMbho aTTha ya bhAgA aparisesA // 4 // 170771412 " cattAri lakkha chattIsa sahassA nava sayA ya solahiyA / [ eSA kurujIvA ] / 436916 donha girINAyAmo saMkhitto taM dhaNU kurUNaM // 5 // somaNasamAlavaMtA dIhA vIsaM bhave sayasahassA / teyAlIsa sahassA auNAvIsA ya donni sayA // 6 // 1 dvAdazASTa catvAri mUle madhya upari vistIrNA // 1 // 2 ekacatvAriMzatsahasrANi paMcaiva zatAni bhavantyekonAzItyadhikAni trisaptatyadhikazatamaMzAnAM mukha viSkaMbho bharatavarSe // 1 // paMcaSaSTisahasrANi catvAri zatAni bhavaMti SatvAriMzadadhikAni trayodaza evAMzA bAhyo bharataviSkambhaH // 2 // caturguNitabharatavyAso haimavate tacaturguNaM tRtIyaM harivarSa caturguNitaM mahAvidehasya viSkambhaH // 3 // saptasaptatiH zatAni caturdazAdhikAni saptadaza lakSA bhavati kuruviSkambhaH aSTau ca bhAgA aparizeSAH // 4 // caturlakSaSaTtriMzatsahasraSoDazAdhikanavazatAni dvayogiyoMrAyAmaH taddhanuH kurUNAM saMkSiptaM // 5 // saumanasamAlavaMtI dIrghau viMzatiH zatasahasrANi tricatvAriMzatsahasrANi ekonaviMzatyadhike dve zate // 6 // For Personal & Private Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-94256 2 sthAnakAdhyayane uddezaH3 // 84 // zrIsthAnA 2043219 / "solahiyaM sayamegaM chavvIsasahassa solasa ya lakkhA / vijjuppabho nago gaMdhamAyaNA ceva dIGgasUtra- hAo // 7 // " 1626116, mahAdumA jaMbUdvIpakamahAdumatulyAH, tathA-"dhAyaivaraMmi dIve jo vikkhaMbho u hoi u vRttiHNagANaM / so duguNo NAyavvo pukkharaddhe NagANaM tu // 8 // vAsaharA vakkhArA dahanaikuMDA vaNA ya sIyAI / dIve dIve duguNA vittharao ussae tullA // 9 // usuyAra jamagakaMcaNa cittavicittA ya vaTTaveyaDDA / dIve dIve tullA dumehalA je ya veyaDDA // 10 // " iti / puSkaravaradvIpavedikAprarUpaNAnantaraM zeSadvIpasamudravedikAprarUpaNAmAha-savvesipi Na'mi| tyAdi kaNThyaM / ete ca dvIpasamudrA indrANAmutpAtaparvatAzrayA itIndravaktavyatAmAha do asurakumAriMdA pannattA, taM0-camare ceva balI ceva, do NAgakumAriMdA paNNattA, taM0-dharaNe ceva bhUyANaMde ceva 2, do suvannakumAriMdA paM0 saM0-veNudeve ceva veNudAlI ceva, do vijukumAriMdA paM0 saM0 harizceva harissahe ceva, do aggikumAriMdA pannattA taM0-aggisihe ceva aggimANave ceva, do dIvakumAriMdA paM0 20-punne ceva visiDhe ceva, do udahikumAriMdA paM0 taM0-jalakate ceva jalappabhe ceva, do disAkumAriMdA paM0 20-amiyagatI ceva amitavANe ceva, do vAtakumA // 84 // 1SoDazAdhikaM zataM SaDviMzatisahasrANi SoDaza ca lakSA vidyutprabho nago gandhamAdanazcaiva dIghauM // 7 // 2 dhAtakIvare dvIpe yo viSkambhastu bhavati tu nagAnA | sa dviguNo jJAtavyaH puSkarAddhe nagAnAntu // 8 // varSadharA vakSaskArAH hRdanadIkuMDAni vanAni ca sItAdayaH dvIpe dvIpe dviguNA vistarata ucchrayeNa tulyA // 9 // iSukArayamakakAJcanacitravicitrAzca vRttavaitALyA dvIpe dvIpe tulyA dvimekhalA ye ca vaitAjhyAH // 10 // 1-5 For Personal & Private Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthA0 15 riMdA paM0 taM0--velaMbe ceva pabhaMjaNe ceva, do thaNiyakumAriMdA paNNattA, taM0 -- ghose ceva mahAghose ceva, do pisAIMdA pannattA--taM0--kAle ceva mahAkAle ceva, do bhUiMdA paM0 taM0 - surUve ceva paDirUve ceva, do jakkhidA pannattA, 0-- punnabhadde ceva mANibhadde ceva, do rakkhasiMdA pannattA, taM0 bhIme ceva mahAbhIme cetra, do kinnariMdA pannattA, taM0 - kinnare ce kiMpurise caiva do kiMpurisiMdA paM0 taM0 - sappurise ceva mahApurise caiva, do mahoragiMdA paM0 taM0 -- atikAe ceva mahAkAe ceva, do gaMdhavvidA paM0 taM0 gItaratI ceva gIyajase ceva, do aNapaniMdA paM0 taM0 saMnihie ceva sAmaNNe ceva, do paNapanniMdA paM0, taM0 -- dhAe ceva vihAe ceva, do isivAiMdA paM0 taM0 - isicceva isivAlae ceva, do bhUtavAiMdA pannattA, taM0 - issare caiva mahissare caiva, do kaMdiMdA paM0 taM0 suvacche caiva visAle ceva, do mahAkaMdiMdA pannattA, taM 0 - hasse ceva hassaratI ceva, do kubhaMDiMdA paM0 taM0 see ceva mahAsee ceva, do pataiMdA paM0 taM0--patae ceva patayavaI ceva, joisiyANaM devANaM do iMdA pannattA, taM0 - caMde caiva sUre ceva, sohammIsANesu NaM kappesu do iMdA paM0, taM0--sake ceva IsANe ceva, evaM saNakumAramAhiMdesu kappe do iMdA paM0 taM0 - sarNakumAre caiva mAhiMde ceva, baMbhalogalaMtaesu NaM kappesu do iMdA paM0, taM0 vaMbhe caiva laMtae ceva, mahAsukkasahassAresu NaM kappesu do iMdA pannattA, taM mahAsukke caiva sahassAre ceva, ANayapANatAraNaccutesu NaM kappesu do iMdA paM0 taM0 - pANate ceva kkasahassAresu NaM kappesu vimANA duvaNNA paM0 taM0 - hAlidA ceva sukillA ceva, gevijjagANaM uDumuccatteNaM pannattA ( sU0 94 ) dvitIyasthAne tRtIyodezakaH samAptaH / 2-3 / accute ceva, mahAsudevA NaM do rayaNIo For Personal & Private Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjasUtravRttiH SHRESTHA Baa asurAdInAM dazAnAM bhavanapaptinikAyAnAM mevapekSayA dakSiNosaradigadayAzritatvena dvividhatvAd viMzatirindrAH, tatra 2 sthAnacamaro dAkSiNAtyo balI tvaudIcya ityevaM sarvatra, evaM vyantarANAmaSTanikAyAnAM dviguNatvAt SoDazenDrAH tathA aNapa kAdhyayane NikAdInAmapyaSTAnAmeva vyantaravizeSarUpamikAyAnAM dviguNatvAt SoDazeti jyotiSakAnAM sksaGkhyAtacandrasUryatve'pi uddezaH3 jAtimAtrAzrayaNAd dvAveva candrasUryAkhyAbindrAvuktau saudharmAdikalpAnAM tu dazendrA ityevaM sarve'pi catuHSaSTiriti / devAdhikArAt tanivAsabhUtavimAnavaktavyatAmAha-mahAmukke'tyAdi kaNThyaM, navaraM hAridrANi-pIlAni, kramazcAyaM saudharmAdivimAnavarNaviSayo yathA-saudharmezAnayoH paJcavarNAni tato dUyorakRSNAni puna yorakRSNamIlAni tato dvayoH zukrasahasrArAbhidhAnayoH pItazuklAni tataH zuklAnyeveti, Aha ca-"sohamme paMcabannA ekkagahANI u jA shssaaro| do do tullA kappA teNa paraM puMDarIyAI // 1 // " iti / devAdhikArAdeva dvisthAnakAnupAsinI tadavagAhamAmAha-'geve-14 jagANa'mityAdi, pUrvavad vyAkhyeyamiti / dvisthAnakasya tRtIyoddezakaH smaaptH|| ___ uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturthaH samArabhyate-asya ca jIvAjIvavaktavyatApratibaddhasya pUrveNa sahAyaM sambandhaHsmin hi pudgalajIvadharmA uktAH iha tu sarva jIvAjIvAtmakamiti vAcyam , anena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyemAni paJcaviMzatirAdisUtrANi samayetyAdIni, / / 85 // samayAti vA AvaliyAti vA jIvAti yA ajIvAti yA pavuJcati 1, ANApANUti vA thoveti vA jIvAti yA ajIvAti yA For Personal & Private Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavuccati 2, khaNAti vA lavAti vA jIvAti yA ajIvAti yA pavuccati 3, evaM muhuttAti vA ahorattAti vA 4, pakkhAti vA mAsAti vA 5, uDUti vA ayaNAti vA 6, saMvaccharAti vA jugAti vA 7, vAsasayAti vA vAsasahassAi vA 8, vAsasatasahassAi vA vAsakoDIi vA 9, puvaMgAti vA puvAti vA 10, tuDiyaMgAti vA tuDiyAti vA 11, aDaDaMgAti vA aDaDAti bA 12, avavaMgAti vA avavAti vA 13, hUhUaMgAti vA hUhUyAti vA 14, uppalaMgAti vA uppalAti vA 15, paumaMgAi vA paumAti vA 16, NaliNaMgAti vA NaliNAti vA 17, acchaNikuraMgAti vA acchaNiurAti vA 18, auaMgAti vA auAti vA 19, NauaMgAti vA NauAti vA 20, pautaMgAti vA pautAti vA 21, cUlitaMgAti vA cUlitAti vA 22, sIsapaheliyaMgAti vA sIsapaheliyAti vA 23, paliovamAti vA sAgarovamAti vA 24, ussappiNIti vA osappiNIti vA jIvAti yA ajIvAti yA pavuJcati 25, gAmAti vA NagarAti vA nigamAti vA rAyahANIti vA kheDAti vA kabbaDAti vA maDaMbAti vA doNamuhAti vA paTTaNAti vA AgarAti vA AsamAti vA saMbAhAti vA saMnivesAi vA ghosAi vA ArAmAi vA ujANAti vA vaNAti vA vaNasaMDAti vA vAvIi vA pukkharaNIti vA sarAti vA sarapaMtIti vA agaDAti vA talAgAti vA dahAti vA NadIti vA puDhavIti vA udahIti vA vAtakhaMdhAti vA uvAsaMtarAti vA valatAti vA viggahAti vA dIvAti vA samuddAi vA velAti vA vetitAti vA dArAti vA toraNAti vA NerativAti vA NeratitAvAsAti vA jAva vemANiyAi vA vemANiyAbAsAti vA kappAti vA kappavimANAvAsAti vA vAsAti vA vAsadharapabvatAti vA kUDAti vA kUDagArAti vA vijayAti vA rAyahANIi vA jIvAti yA ajI For Personal & Private Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjAsUtravRttiH // 86 // vAti yA pavuccati 47 / chAtAti vA AtavAti vA dosiNAti vA aMdhagArAti vA omANAti vA ummANAti vA atitA 2 sthAnaNagihAti vA ujjANagihAti vA avaliMbAti vA saNippavAtAti vA jIvAti yA ajIvAti yA pavuccai / do rAsI paM0 kAdhyayane taM-jIvarAsI ceva ajIvarAsI ceva (sUtraM 95) uddezaH4 eSAM cAnantarasUtreNAyamabhisambandhaH-pUrvatra jIvavizeSANAmuccatvalakSaNo dharmo'bhihitaH, iha tu dharmAdhikArAdeva samayAdisthitilakSaNo dharmo jIvAjIvasambandhI jIvAjIvatayaiva dharmadharmiNorabhedenocyata iti, tatra sarveSA kAlapramANAnAmAdyaH paramasUkSmo'bhedyo niravayava utpalapatrazatavyatibhedAyudAharaNopalakSitaH samayaH, tasya cAtItAdivivakSayA bahutvAd bahuvacanamityAha-'samayAi vA' ityAdi, itizabda upapradarzane, vAzabdo vikalpe, tathA asaGkhyAtasamayasamudayAtmikA AvalikA kSullakabhavagrahaNakAlasya SaTpaJcAzaduttaradvizatatamabhAgabhUtA iti, tatra samayA iti vA AvalikA iti vA yatkAlavastu tadavigAnena jIvA iti ca, jIvaparyAyatvAt, paryAyaparyAyiNozca kathaJcidabhedAt , tathA ajIvAnAM-pudgalAdInAM paryAyatvAdajIvA iti ca, cakArau samuccayAoM, dIrghatA ca prAkRtatvAt , procyate-abhidhIyata iti, na jIvAdivyatirekiNaH samayAdayaH, tathAhi-jIvAjIvAnAM sAdisaparyavasAnAdibhedA yA sthitistadbhedAH samayAdayaH sA ca taddharmo dharmazca dharmiNo nAtyantaM bhedavAn , atyantabhede hi viprakRSTadharmamAtropalabdhau pratiniyatadharmiviSaya eva saMzayo na syAt , tadanyebhyo'pi tasya bhedAvizeSAd , dRzyate ca yadA kazciddharitatarutaruNazAkhAvisaravivarAntarataH kimapi zuklaM pazyati tadA phimiyaM p-14||86|| tAkA kiMvA balAketyevaM pratiniyatadharmiviSayaH saMzaya iti, abhede'pi sarvathA saMzayAnusattireva, guNagrahaNata eva tasyApi For Personal & Private Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhItatvAditi, iha tvabhedanayAzrayaNAjIvAi yetyAdhuktam, iha ca samayAvalikAlakSaNArthadvayasya jIvAdidvayAtmakatayA bhaNanAd dvisthAnakAvatAro dRzyaH, evamuttarasUtrANyapi neyAni, vizeSaM tu vakSyAma iti, 'ANApANU ityAdi, 'AnaprANA viti-ucchAsaniHzvAsakAlaH saGkhyAtAvalikApramANAH, Aha ca-"hahassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse, esa pANutti vuccaI // 1 // " tathA stokAH saptocchAsaniHzvAsapramANAH, kSaNAH saGkhyAtAnaprANalakSaNAH, sapta* stokapramANA lavAH, 'evaM'miti yathA prAktane sUtratraye jIvA iti ca ajIvA iti ca procyate ityadhItamevaM sarveSUttarasUtre-17 |vityarthaH, muhUrtAH-saptasaptatilavapramANAH, uktaJca-"sattaM pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viyaahie||1||tinnnni sahassA satta ya sayANi tevattarica UsAsA / esa muhutto bhaNio savvehiM aNaMtanANIhiM 2 // " iti, ahorAtrAH triMzanmuhartapramANAH, pakSAH paJcadazAhorAtrapramANAH, mAsA dvipakSAH, Rtavo dvimAsamAnAH vasantAdyAH, ayanAni RtutrayamAnAni, saMvatsarA ayanadvayamAnAH, yugAni paJcasaMvatsarANi, varSazatAdIni pratItAni, pUrvAGgAni caturazItivarSalakSapramANAni, pUrvANi pUrvAGgAnyeva caturazItilakSaguNitAni, idaM caiSAM mAnam-"puvassa u parimANaM sAraM khalu hoti koddilkkhaao| chappannaM ca sahassA boddhabbA vAsakoDINaM // 1 // " iti, 7056000000 1 hRSTasyAnavaglAnasya nirupakRSTasya jantoH eka ucchvAsaniHcchvAsaH eSa prANa iti ucyate // 1 // 2 sapta prANAH sa stokaH sapta stokAH lavaH saptasaptatyA 4AlavaiH eSa muhUrta iti vyaakhyaatH||1|| trINi sahasrANi sapta ca zatAni trisaptatizcocchvAsA eSa muhUrto bhaNitaH sarvairanantajJAnibhiH // 2 // 3 pUrvasya tu parimANaM saptatiH khalu bhavanti koTIlakSAH / SaTpaMcAzatkoTIsahasrANi ca varSANAM bovyAni // 1 // For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjasUtravRttiH // 87 // 0000, pUrvANi caturazItilakSaguNitAni truTitAGgAni bhavanti, evaM pUrvasya pUrvasya caturazItilakSaguNanenottaramuttaraM 2 sthAnasaGkhyAnaM bhavati yAvacchIrSapraheliketi, tasyAM caturnavatyadhikamaGkasthAnazataM bhavati, atra karaNagAthA-"icchiyaThANeNa guNaM kAdhyayane paNasunnaM caurasItiguNitaM ca / kAUNaM taivAre puvvaMgAINa muNa saMkhaM // 1 // " zIrSaprahelikAntaH sAMvyavahArikaH saGkhyA- lAuddezaH4 takAlaH, tena ca prathamapRthivInArakANAM bhavanapativyantarANAM bharatairavateSu suSamaduSSamAyAH pazcime bhAge naratirazcAM cAyumIyata iti, kiJca-zIrSaprahelikAyAH parato'pyasti saGkhyAtaH kAlaH, sa cAnatizAyinAM na vyavahAraviSaya itikRtvaupamye prakSiptaH, ata eva zIrSaprahelikAyAH parataH palyopamADupanyAsaH, tatra palyenopamA yeSu tAni palyopamAni-asaGkhyAtavarSakoTIkoTIpramANAni vakSyamANalakSaNAni, sAgareNopamA yeSu tAni sAgaropamANi-palyopamakoTIkoTIdazakamAnAnIti, dazasAgaropamakoTIkoTya utsarpiNI, evamevAvasarpiNIti / kAlavizeSavat prAmAdivastuvizeSA api jIvAjIvA eveti dvipadaiH saptacatvAriMzatA sUtrairAha-gAme tyAdi, iha ca pratyekaM jIvAi yetyAdirAlApo'dhyetavyo, grAmAdInAM ca jIvAjIvatA pratItaiva, tatra karAdigamyA grAmAH, naiteSu karo'stIti nakarANi 1, nigamA:-vaNignivAsAH rAjadhAnyo-yAsu rAjAno'bhiSicyante 2 kheTAni-dhUliprAkAropetAni karbaTAni-kunagarANi 3, maDambAni sarvato'rddha-1 yojanAt parato'vasthitagrAmANi droNamukhAni yeSAM jalasthalapathAvubhAvapi staH 4, pattanAni yeSu jalasthalapathayoranya|tareNa paryAhArapravezaH, AkarA-lohAdhusattibhUmayaH 5, AzramAH-tIrthasthAnAni saMvAhAH-samabhUmau kRSi kRtvA yeSu du- 87 // 1 icchitasthAnena guNyaM zUnyapaMcakaM caturazItiguNitaM ca / pUrvAMgAdInAM saMkhyAM tativArAn kRtvA jAnIhi // 1 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhamibhateSu dhAnyAni kRSIvalAH saMvahanti rakSArthamiti 6, sannivezAH sArthakaTakAdeH ghoSA-goSThAni 7, ArAmA-vividhavRkSalatopazobhitAH kadalyAdipracchannagRheSu khIsahitAnAM puMsAM ramaNasthAnabhUtA isi, udyAnAni patrapuSpaphalacchAyopagAdivRkSopazobhitAni bahujanasya vividhaveSasyonnatamAnasya bhojanArtha yAnaM-gamanaM yeSviti 8, vanAnItyekajAtIyavRkSANi vanakhaNDAH-anekajAtIyottamavRkSAH 9, vApI caturasrA puSkariNI vRttA puSkaravatI veti 10, sarAMsi-jalAzaya-| vizeSAH saraHpatayaH-sarasAM paddhatayaH 11, 'agaDa'tti avaTA:-kUpAH, taDAgAdIni pratItAni 12, pRthivI-ratnaprabhAdikA udadhiH-tadadho ghanodadhiH 14, vAtaskandhAH dhanavAtatanuvAtA itare vA avakAzAntarANi-vAtaskandhAnAmadhastAdAkAzAni, jIvatA caiSAM sUkSmapRthivIkAyikAdijIvavyAptatvAt 15, valayAni-pRthivInAM beSTanAni ghanodadhidhanavAtatanuvAtalakSaNAnIti vigrahA-lokanADIvakrANi, jIvatA vaiSAM pUrvavat 16, dvIpAH samudrAzca pratItAH 17, velA-samudrajalavRddhiH, vedikAH pratItAH 18, dvArANi-vijayAdIni toraNAni teSveveti 19, nairayikA:-kliSTasattvavizeSAsteSAM cAjIvatA karmapudgalAdyapekSayA tadutpattibhUmayo nairayikAvAsAsteSAM ca jIvatA pRthivIkAyikAdyapekSayA, ityevaM caturvizatidaNDako'bhidheyaH 43 ata evAha-'yA'dityAdi, kalpAH-devalokAstadaMzAH kalpavimAnAvAsAH 44, varSANi-bharatAdikSetrANi varSadharaparvatA:-himavadAdayaH 45, kUTAni-himavatkUTAdIni kUTAgArANi-teSveva devabhavanAni 46, vi|jayAH-cakravartivijetavyAni kacchAdIni kSetrakhaNDAni, rAjadhAnyaH-kSemAdikAH, 'jI'tyAdi ihoktaM sarvatra sambandhanIyamiti 47 / ye'pi pudgaladharmAste'pi tathaivetyAha-'chAye'tyAdi sUtrapaJcakaM gatArtham , navaraM chAyA vRkSAdInAmAtapaH For Personal & Private Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAprasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddeza:4 Adityasya, 'dosiNAti vatti jyotsnA andhakArANi-tamAMsi, avamAnAni-kSetrAdInAM pramANAni hastAdIni u- nmAnAni-tulAyAH karSAdIni, atiyAnagRhANi-nagarAdipraveze yAni gRhANi, udyAnagRhANi pratItAni, avaliMbA saNippavAyA ya rUDhito'vaseyA iti, kimetat sarvamityAha-jIvA iti ca, jIvavyAptatvAt tadAzritatvAdvA, 'ajIvA iti ca' pudgalAdyajIvarUpatvAt tadAzritatvAdveti, procyate-jinaiH prarUpyata iti / iha ca jIvAi yetyAdi sUtrapaJcake'pi pratyekamadhyetavyamiti / atha samayAdivastu jIvAjIvarUpameva kasmAdabhidhIyate ?, ucyate, tadvilakSaNarAzyantarAbhAvAd, ata evAha-'do rAsI'tyAdi kaNThyam / jIvarAzizca dvidhA-baddhamuktabhedAt , tatra baddhAnAM bandhanirUpaNAyAha duvihe baMdhe paM0, taM0-pejabaMdhe ceva dosabaMdhe ceva, jIvANaM dohiM ThANehiM pAvaM kammaM baMdhaMti, taM0-rAgeNa ceva doseNa ceva, jIvA NaM dohiM ThANehiM pAvaM kammaM udIreMti, taM0-abbhovagamitAte ceva vetaNAte uvakkamitAte cava veyaNAte, evaM vedeti evaM Nijereti-abbhovagamitAte ceva veyaNAte uvakkamitAte ceva veyaNAte (sUtraM 96) prema-rAgo mAyAlobhakaSAyalakSaNaH, dveSastu krodhamAnakaSAyalakSaNaH, yadAha-"mAyA lobhakaSAyazcetyetad rAgasaMjJitaM dvandvam / krodho mAnazca punarvRSa iti smaasnirdissttH||1||" iti, premNaH-premalakSaNacittavikArasampAdakamohanIyakamapudgalarAzerbandhanaM-jIvapradezeSu yogapratyayataH prakRtirUpatayA pradezarUpatayA ca sambandhanam tathA kaSAyapratyayataH sthi|tyanubhAgavizeSApAdanaM ca premabandhaH, evaM dveSamohanIyasya bandho dveSabandha iti, raktaM hi,-"jogA payaDipadesaM Thiti 1 yogebhyaH prakRtipradezabandhaM kaSAyebhyaH sthityanubhAgabaMdha karoti // For Personal & Private Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNubhAgaM kasAyao kuNai "tti, premadveSalakSaNAbhyAM karmabhyAmudayagatAbhyAM jIvAnAmazubhakarmabandho bhavatItyAha - 'jIvANa' mityAdi, athavA pUrvasUtramanyathA vyAkhyAya sambandhAntaramasya kriyate - sAmAnyena bandho dvedhA - premato dveSatazceti, sa cAnivRttisUkSmasamparAyAntAn guNasthAninaH pratItya draSTavyaH, yastUpazAntamohakSINamohasayoginAM sa yogapratyaya eva, sa tu bandhatvena na vivakSito, bandhasyApi tasya zeSakarmabandhavilakSaNatayA'bandhakalpatvAt, yasya hi karmaNo'sau tadalpasthitikAdivizeSaNam uktaM ca- "appaM bAyara maMuyaM bahuM ca rukkhaM ca sukkilaM ceva / maMdaM mahavvayaM tiya sAyAbahulaM ca taM kammaM // 1 // " iti, alpaM sthityA bAdaraM pariNAmataH mRdvanubhAvataH bahu pradezaH mandaM lepato vAlukAvat, mahAvyayaM sarvApagamAt / etadeva darzayannAha - 'jIvA Na' mityAdi, jIvAH sattvAH NaM vAkyAlaGkAre dvAbhyAM 'sthAnAbhyAM kAraNAbhyAM pApam-azubhamazubhabhavanibandhanatvAt na tu niranubandhaM dvisamayasthitikamatyantaM zubhaM, tasya kevalayogapratyayatvAditi, badhnanti - spRSTAdyavasthAM kurvanti, rAgeNa caiva dveSeNa caiva, kaSAyairityarthaH nanu mithyAtvAviratikaSAyayogA bandhahetavaH tatkathaM kaSAyA eva ihoktA iti ?, ucyate, kaSAyANAM pApakarmabandhaM prati prAdhAnyakhyApanArtha, prAdhAnyaM ca sthityanubhAgaprakarSa kAraNatvAt teSAmiti, athavA atyantamanarthakAritvAd, uktaJca - "ko dukkhaM pAvejjA kassa va sokkhehiM vimhao hojjA ? / ko vA na laheja mokkhaM ? rAgaddosA jai na hojjA // 1 // " iti, athavA bandhahetudezagrAhakamevedaM sUtraM dvisthAnakAnurodhAditi na doSaH / uktasthAnadvayabaddhapApakarmaNazca yathodIraNavedananirjarAH kurvanti dehina 1 tatsayogikarma alpaM bAdaraM mRdu bahu rUkSaM zubhraM caiva maMdaM mahAvyayaM sAtAbahulamiti // 1 // 2 ko duHkhaM prApnuyAt kasya vA sukhairvismayo bhUyAt ko na labheta mokSaM rAgadveSA yadi na bhavetAM // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 89 // stathA sUtratrayeNAha - 'jIve' tyAdi gatArtham, navaraM udIrayanti - aprAptAvasaraM sadudaye pravezayanti, abhyupagamena - aGgIkaraNena nirvRttA tatra vA bhavAM AbhyupagamikI tayA - zirolocatapazcaraNAdikayA vedanayA - pIDayA upakrameNa - karmodIraNakAraNena nirvRttA tatra vA bhavA aupakramikI tayA-jvarAtIsArAdijanyayA, 'eva' miti uktaprakArata eva 'vedayanti' vipAkato'nubhavantyudIritaM saditi, 'nirjarayanti' pradezebhyaH zATayantIti / nirjaraNe ca karmaNo dezataH sarvathA vA bha vAntare siddhau vA gacchataH zarIrAnniryANaM bhavatIti sUtrapaJcakena tadAha dohiM ThANehiM AtA sarIraM phusittANaM NijjAti, taM0 deseNavi AtA sarIraM phusittANaM NijjAti savveNavi AyA sarIragaM phusittANaM NijjJAti, evaM phurittANaM evaM phuDittA evaM saMvadRtittA evaM nivvakRtittA ( sUtraM 97 ) - 'dohI' tyAdikaM kaNThyaM, navaraM dvAbhyAM prakArAbhyAM 'deseNavi'tti dezenApi katipayapradezalakSaNena keSAJcitpradezAnAmilikAgatyotpAdasthAnaM gacchatA jIvena zarIrAdvahiH kSiptatvAt, 'AtmA' jIvaH, 'zarIraM' dehaM 'spRSTvA' zliSTvA 'niryAti' zarIrAnmaraNakAle niHsaratIti, 'savveNavi'tti sarveNa - sarvAtmanA sarvaijIMvapradezaiH kandukagatyotpAdasthAnaM gacchatA zarIrAd bahiH pradezAnAmaprakSiptatvAditi, athavA dezenApi - dezato'pyapizabdaH sarveNApItyapekSaH, AtmA, zarIraM, ko'rthaH ? - zarIradezaM pAdAdikaM spRSTvA'vayavAntarebhyaH pradeza saMhArAnniryAti, sa ca saMsArI, 'sarveNApi sarvatayA'pi, apirdezenApItyapekSaH, sarvamapi zarIraM spRSTvA niryAtIti bhAvaH, sa ca siddho vakSyati ca - " pAyaNijANA Niraesu "uvavajjaMtI"tyAdi, yAvat " savvaMgaNijjANA siddhesu"tti / AtmanA zarIrasya sparzane sati sphuraNaM bhavatItyata ucyate Jain Educationtemonal For Personal & Private Use Only 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 4 // 89 // jainelibrary.org
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ --eva'mityAdi, 'evaM miti 'dohiM ThANehI tyAdyabhilApasaMsUcanArthaH, tatra dezenApi kiyadbhirapyAtmapradezairilikAgatikAle 'savveNavi'tti sabairapi gendukagatikAle zarIraM 'phurittANaMti sphorayitvA saspandaM kRtvA niryAti, athavA zarIrakaM dezataH zarIradezamityarthaH sphorayitvA pAdAdiniyANakAle, sarvataH-sarva zarIraM sphorayitvA sarvAGganiryANAvasara iti |sphornnaacc sAtmakatvaM sphuTaM bhavatItyAha-evaM'mityAdi, 'evaM miti tathaiva dezena-Atmadezena zarIraka 'phuDittANa ti sacetanatayA sphuraNaliGgataH sphuTaM kRtvA ilikAgatau sarveNa-sarvAtmanA sphuTaM kRtvA gendukagatAviti, athavA zarIraka dezataH-sAtmakatayA sphuTaM kRtvA pAdAdinA niryANakAle sarvataH-sarvAGganiryANaprastAva iti, athavA phuDittAsphoTayitvA vizIrNa kRtvA, tatra dezato'kSyAdivighAtena sarvataH sarvavizaraNena devadIpAdijIvavaditi / zarIraM sAtmaka-II tayA sphuTIkurvaistatsaMvarttanamapi kazcitkarotItyAha-'eva'mityAdi, 'eva'miti tathaiva 'saMvadRittANaM'tti saMvardhva-saGkocyA zarIrakaM dezenelikAgatau zarIrasthitapradezaiH sarveNa-sarvAtmanA gendukagatau sarvAtmapradezAnAM zarIrasthitatvAnniryAtIti, athavA zarIrakaM-zarIriNamupacArAddaNDayogAddaNDapuruSavat, tatra dezataH saMvarttanaM saMsAriNo mriyamANasya pAdAdigatajIvapradezasaMhArAt sarvatastu nirvANaM ganturiti, athavA zarIrakaM dezataH saMvardhva-hastAdisaGkocanena sarvataH-sarvazarIrasa-31 kocanena pipIlikAdivaditi / Atmanazca saMvartanaM kurvan zarIrasya nivartanaM karotItyAha-evaM 'nivvadRyittANaM ti, tathaiva nivartya-jIvapradezebhyaH zarIrakaM pRthakkRtyetyarthaH, tatra dezenelikAgatau sarveNa gendukagato, athavA dezataH zarIraM nirva AtmanaH pAdAdiniryANavAn sarvataH sarvAGganiryANavAniti, athavA paJcavidhazarIrasamudAyApekSayA dezataH zarIram Jain Edue For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 zrIsthAnA- audArikAdi nivartya taijasakArmaNe tvAdAyaiva, tathA sarveNa-sarva zarIrasamudAyaM nivartya niryAti, sidhyatItyarthaH / ana- GgasUtra- ntaraM sarvaniryANamuktam , tacca paramparayA dharmazravaNalAbhAdiSu, te ca yathA syustathA darzayannAhavRttiH dohiM ThANehiM AtA phevaLipannattaM dhammaM labhejA savaNatAte, taM0-khateNa ceva uvasameNa ceva, evaM jAva maNapajjavanANaM uppADejjA taM0-khateNa ceva uvasameNa ceva (sUtraM 98) // 90 // __ 'dohI'tyAdi kaNThyaM, navaraM 'khaeNa ceva'tti jJAnAvaraNIyasya darzanamohanIyasya ca karmaNaH udayaprAptasya kSayeNa-nirja-| mAraNena anuditasya copazamena-vipAkAnanubhavena, kSayopazamenetyuktaM bhavati, yAvatkaraNAt kevalaM bohiM bujjhejA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaejjA kevalaM baMbhaceravAsamAvasejA, kevaleNaM saMjameNaM saMjamijA, kevaleNaM saMvareNaM saMvarejA, kevalaM AbhiNibohiyanANamuppADejA ityAdi dRzyam , evaM yAvanmanaHparyavajJAnamutsAdayediti, kevalajJAnaM tu kSayAdeva |bhavatIti tannoktam / iha ca yadyapi bodhyAdayaH samyaktvacAritrarUpatvAt kevalena kSayeNa upazamena ca bhavanti tathA'pyete kSayopazamenApi bhavanti, zravaNAbhinibodhikAdIni tu kSayopazamenaiva bhavantIti sarvasAdhAraNaH kSayopazama uktaH | padadvayenAtaH sa eva vyAkhyAta iti / bodhyAbhinibodhika zrutAvadhijJAnAni ca SaTSaSTisAgaropamasthitikAnyutkarSato |bhavanti, sAgaropamANi ca palyopamAzritAnIti tadvitayaprarUpaNAmAha duvihe addhovamie pannatte taM0-paliovame ceva sAgarovame ceva, se kiM taM paliovame?, paliovame-jaM joyaNavicchinnaM, pallaM egAhiyapparUDhANaM / hoja niraMtaraNicitaM bharitaM vAlaggakoDINaM // 1 // vAsasae vAsasae ekeke avahaDaMmi dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthA0 16 jo kAlo / so kAlo boddhavvo, uvamA egassa palassa // 2 // eesiM palANaM koDAkoDI havejja dasaguNitA / taM sAgarovamassa u egassa bhave parImANaM // 3 // ( sU0 99 ) upamA - aupamyaM, tayA nirvRttamaupamikaM addhA - kAlastadviSayamaupamikamaddhaupamikam, upamAnamantareNa yatkAlapramANamanatizayinA grahItuM na zakyate tadaddhaupamikamiti bhAvaH tacca dvidhA - palyopamaM caiva sAgaropamaM caiva, tatra palyavatpalyastenopamA yasmiMstatsalyopamam, tathA sAgareNopamA yasmiMstatsAgaropamaM, sAgaravanmahAparimANamityarthaH, idaM ca palyopamasAgaropamarUpamaupamikaM sAmAnyata uddhArAddhAkSetrabhedAt tridhA, punarekaikaM saMvyavahArasUkSmabhedAd dvidhA, tatra saMvyavahArapalyopamaM nAma yAvatA kAlena yojanAyAmaviSkambhoccatvaH palyo muNDanAnantaramekAdisaptAntAhorAtraprarUDhAnAM vAlAgrANAM bhRtaH pratisamayaM vAlAgroddhAre sati nirlepo bhavati sa kAlo vyAvahArikamuddhArapalyopamamucyate, teSAM dazabhiH koTIkoTIbhiH vyAvahArikamuddhArasAgaropamamucyate, teSAmeva vAlAgrANAM dRSTigocarAtisUkSmadravyAsaGkhyeyabhAgamAtra sUkSmapana kAvagAhanA'saGkhyAtaguNarUpakhaNDIkRtAnAM bhRtaH palyo yena kAlena nirlepo bhavati tathaivoddhAre tatsUkSmamuddhArapalyopamaM tathaiva ca sUkSmamuddhArasAgaropamam, anena ca dvIpasamudrAH parisaGkhyAyante, Aha ca - "uddhA rasAgarANaM aDDAijjANa jattiyA samayA / duguNAdguNapavitthara dIvodahi rajju evaiyA // 1 // " iti, addhApalyopamasAgaropame api sUkSmabAdarabhede evameva, navaraM varSazate 2 vAlasya vAlAsacyeyakhaNDasya coddhAra iti, anena nArakAdisthi1 uddhArasAgaropamayoH sArddhadvayayoH yAvantaH samayAH etAvanto dvIpodadhayo dviguNadviguNapravistarA rajjuH // 1 // Jain Educationonal For Personal & Private Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 palyopamAdisva0 sU099 zrIsthAnA- tayo mIyante, kSetrato'pi te dvividhe evameva, navaraM pratisamayamekaikAkAzapradezApahAre yAvatA kAlena vAlAgraspRSTA eva gasUtra- pradezA udriyante sa kAlo vyAvahArika iti, yAvatA ca vAlAgrAsaGkhyAtakhaNDaiH spRSTA aspRSTAzcodriyante sa kAlaH sUvRttiH lakSma iti, ete ca prarUpaNAmAtraviSaye eva, AbhyAM ca dRSTivAde spRSTAspRSTapradezavibhAgena dravyamAne prayojanamiti zrUyate, bAdare ca trividhe api prarUpaNAmAtraviSaye eveti, tadevamiha prakrame uddhArakSetraupamikayonirupayogitvAdaddhaupamikasyaiva // 91 // copayogitvAd addhetivizeSaNaM sUtre upAttamiti, ata evAddhApalyopamalakSaNAbhidhitsayA''ha sUtrakAraH-se kiM tamityAdi, atha kiM tat palyopamaM ?, yadaddhaupamikatayA nirdiSTamiti prazne nirvacanametadanuvAdenAha-'paliovameM 'tti, palyopamamevaM bhavatIti vAkyazeSaH, 'jaM' gAhA, kila yadyojanavistIrNamityupalakSaNatvAtsarvato yadyojanapramANaM palyaMdhAnyasthAnavizeSaH ekAha eva aikAhikastena prarUDhAnAM-vRddhAnAM muNDite zirasi ekenAhrA yAvatyo bhavantItyarthaH, etasya copalakSaNatvAdutkarSataH saptAhaprarUDhAnAM vAlAgrANAM kovyo-vibhAgAH sUkSmapalyopamApekSayA'saMkhyeyakhaNDAni bAdarapalyopamApekSayA tu koTayaH-saGkhyAvizeSAH tAsAM kiM bhavet ? 'bharitaM' bhRtaM, kathamityAha-nirantara' nicitaM nibi DatayA nicayavatkRtamiti / 'vAsa' gAhA, etasmAtsalyAdvarSazate varSazate'tikrAnte sati prativarSazatamityarthaH, ekaikasmin & vAlAgre asaGkhyeyakhaNDe cApahRte-uddhRte sati 'yaH kAlo' yAvatI addhA bhavati pramANataH sa tAvAn kAlo boddhavyaH, kimityAha-'upamA upameyaH, kasyetyAha-ekasya palyasya, idamuktaM bhavati-sa kAla ekaM palyopamaM sUkSma vyAvahArika cocyata iti / 'eesiM' gAhA, eteSAm-uktarUpANAM sUkSmabAdarANAM 'palyAnAM palyopamAnAM koTIkoTI bhaved daza Jain Education M o nal For Personal & Private Use Only Mw.jainelibrary.org
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNitA yaditi gamyate, daza koTIkovya ityarthaH, tadekasya sUkSmarUpasya bAdararUpasya vA sAgaropamasyaiva bhavetparimANa - miti // etaizca yeSAM krodhAdInAM phalabhUtakarmasthitirnirUpyate tatsvarUpanirUpaNAyAha dubihe ko pannatte taM0 - AyapaiTThite ceva parapaiTThie ceva, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, evaM jAva micchAdaMsaNasalle (sU0 100) / duvihA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 taM0 - tasA caiva thAvarA ceva, duvihA savvajIvA paM0 taM0--siddhA caiva asiddhA caiva, duvihA savvajIvA paNNattA taM0 - saiMdiyA caiva aniMdiyA ceva, evaM esA gAhA phAsetavvA jAva sasarIrI ceva asarIrI ceva - 'siddhasaiMdiyakAe joge vee kasAya lesA ya / NANuvaogAhAre bhAsaga carimeya sasarIrI // 1 // ' ( sU0 101 ) AtmAparAdhAdaihikA pAyadarzanAdAtmani pratiSThitaH - AtmaviSayo jAtaH AtmanA vA paratrAkrozAdinA pratiSThito-janita AtmapratiSThitaH, pareNAkrozAdinA pratiSThitaH - udIritaH parasmin vA pratiSThito - jAtaH parapratiSThita iti / 'eva' miti yathA sAmAnyato dvedhA krodha ukta evaM nArakAdInAM caturviMzatervAcyaH, navaraM pRthivyAdInAmasaMjJinAmuktalakSaNamAtmapratiSThitatvAdi pUrvabhavasaMskArAt krodhagatamavagantavyamiti / evaM mAnAdIni mithyAtvAntAni pApasthAnakAnyAtmaparapratiSThitavizeSaNAni sAmAnyapadapUrvakaM caturviMzatidaNDa kenAdhyetavyAni, ata evAha - 'evaM jAva micchAdaMsaNasale tti, eteSAM ca mAnAdInAM svavikalpajAtaparajanitatvAbhyAM svAtmavarttiparAtmavarttibhyAM vA svaparapratiSThitatvamavaseyam / evamete pApasthAnAzritAstrayodaza daNDakA iti / uktavizeSaNAni ca pApasthAnAni saMsAriNAmeva bhavantIti tAn bhedata Aha For Personal & Private Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 92 // -'duvihe'tyAdi kaNThyamiti // nanu saMsAriNa eva jIvA utAnye'pi santi ?, santyeveti prAya ubhayadarzanAya trayodazasUtrImAha-'duvihA savve'tyAdikaM, kaNThyA ceyaM, navaraM sendriyAH-saMsAriNo'nindriyAH-aparyAptakakevalisiddhAH 2 'evaM esatti, 'evaM' siddhAdisUtroktakrameNa 'duvihA savvajIvetyAdilakSaNena eSA-vakSyamANA prastutasUtrasagrahagAthA sparzanIyA-anusaraNIyA, etadanusAreNa trayodazApi sUtrANyadhyetavyAnItyarthaH, ata evAha-'jAva sasarIrI ceva asarIrI ceva'tti / 'siddha'gAhA, siddhAH sendriyAzca setarA uktAH, evaM 'kAe'tti, kAyAH-pRthivyAdayastAnAzritya sarve jIvAH saviparyayA vAcyAH, evaM sarvANi vyAkhyeyAni, vAcanA caivaM-sakAyaceva akAyaceva' 'sakAyAH pRthivyAdiSavidhakAyaviziSTAH saMsAriNaH, akAyAstavilakSaNAH siddhAH 3, sayogAH-saMsAriNaH ayogA-ayoginaH siddhAzca 4, vedetti savedAH-saMsAriNaH avedA:-anivRttibAdarasamparAyavizeSAdayaH SaT siddhAzca 5, 'kasAya'tti, sakaSAyAHsUkSmasamparAyAntAH akaSAyAH-upazAntamohAdayazcatvAraH siddhAzca 6, 'lesA yatti salejhyAH-sayogyantAH saMsAriNaH alezyAH-ayoginaH siddhAzca 7, 'nANe'tti jJAninaH-samyagdRSTayo'jJAnino-mithyAdRSTayaH, Aha ca-"avisesiyA mai cciya sammaddihissa sA mainnANaM / maiannANaM micchAdihissa suryapi emeva // 1 // " iti, ajJAnatA ca mithyAdRSTibodhasya sadasatoravizeSaNAt, tathAhi-santyarthAH, iha tatsattvaM kathaJciditi vizeSitavyaM bhavati, svarUpeNetyarthaH, mithyAdRSTistu manyate-santa eveti, tatazca pararUpeNApi teSAM sattvaprasaGgaH, tathA na santyarthAH, iha tadasattvaM kathaJci 1 avizeSitA matireva samyagdRSTeH sA matijJAnaM mithyAdRSTermatyajJAnaM zrutamapyevameva // 1 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 krodhAderAtmasthatAdisiddhatvAdi sU0100101 : avedAH-anitA siddhAzca 6, 'lasamadhyAdRSTayaH, A AAAAAAA // 92 // sain Education International For Personal & Private Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ diti vizeSivyaM bhavati, pararUpeNetyarthaH, sa tu na santyeveti manyate, tathA ca tatpratiSedhakavacanasyApyabhAvaH prasajatIti, athavA zazaviSANAdayo na santItyetatkathaJciditi vizeSaNIyaM, yataste zazamastakAdisamavetatayaiva na santi, na tu zazazca viSANaM ca zazasya vA viSANaM zRGgipUrvabhavagrahaNApekSayA zazaviSANaM tadrUpatayA'pi (vA) na santIti, tadevaM sadasatoH kathaJcidityetasya vizeSaNasyAnabhyupagamAt tasya jJAnamapyayathArthatvena kutsitatvAdajJAnameva, Aha ca-"jaha dubbayaNamavayaNaM kucchiyasIlaM asIlamasatIe / bhaNNai taha NANaMpi hu micchaddihissa annANaM // 1 // " iti, tathA mithyAdRSTeradhyavasAyo na jJAnaM, bhavahetutvAt, mithyAtvAdivat , tathA yadRcchopalabdherunmattavat, tathA jJAnaphalasya saskriyAlakSaNasyAbhAvAt andhasya svahastagatadIpaprakAzavaditi, Aha ca-"sadasadavisesaNAo bhavaheujaicchiovalaMbhAo / NANaphalAbhAvAo micchAdihissa annANaM // 1 // " iti 8, 'uvaogi'tti, sAgArovautte ceva aNagArovautte ceva tti sahAkAreNa-vizeSAMzagrahaNazaktilakSaNena varttate ya upayogaH sa sAkAro, jJAnopayoga ityarthaH, tenopayuktAH sAkAropayuktAH, anAkArastu tadvilakSaNo darzanopayoga ityarthaH, abhidhIyate ca-"jaM sAmannaggahaNaM bhAvANaM neya kaTu aagaarN| avisesiUNa atthe dasaNamiti vuccae samae ||1||"tti, tenopayuktA anAkAropayuktA iti 9, AhAre'tti, AhArakA 1 yathA durvacanamavacanaM kutsitaM zIlamazIlaM asatyAH / bhaNyate yathA tathA jJAnamapi mithyAdRSTerajJAnameva // 1 // 2 sadasadavizeSaNAdbhavahetuto yAdRcchikopalaMbhAt / zAnaphalAbhAvAca mithyAdRSTerajJAnaM // 1 // 3 yatsAmAnyagrahaNaM padArthAnAM naivAkAraM kRtvA'viziSyArthAn darzanamityucyate | | samaye // 1 // Jain Education Internatinal For Personal & Private Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ C zrIsthAnAnasUtravRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 prazastApra // 93 // zastAni maraNAni sU0102 ojolomakavalabhedabhinnAhAravizeSagrAhiNaH, Aha ca-"oyAhArA jIvA savve apajjattagA muNeyavvA / pajjattagA ya lome pakkheve hoti bhaiyavvA // 1 // egiMdiya devANaM NeraiyANaM ca natthi pakkhevo / sesANaM jIvANaM saMsAratthANa pakkhevo // 2 // " iti, anAhArakAstu "viggahagaimAvaNNA 1 kevaliNo samohayA 2 ajogI ya 3 / siddhA ya 4 aNAhArA sesA AhAragA jIvA // 3 // " iti, 10 / 'bhAsatti bhASakAH-bhASAparyAptiparyAptAH abhASakA:-tadaparyAptakA ayogisiddhAzca 11 / 'carama'tti caramA yeSAM caramo bhavo bhaviSyati, acaramAstu yeSAM bhavyatve satyapi caramo bhavo na bhaviSyati, na nirvAsyantItyarthaH 12 / 'sasarIritti saha yathAsambhavaM paJcavidhazarIreNa ye te insamAsAntavidheH sazarIriNaH-saMsAriNo azarIriNastu-zarIrameSAmastIti zarIriNastanniSedhAdazarIriNaH-siddhAH 13 // ete ca saMsAriNaH siddhAzca maraNAmaraNadharmakAH, aprazastaprazastamaraNatazcaite bhavantIti prazastAprazastamaraNanirUpaNAya navasUtrImAha do maraNAI samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM No NicaM vanniyAI No NicaM kittiyAI No NicaM pUiyAI No NicaM pasatthAI No NicaM abbhaNunnAyAiM bhavaMti, taMjahA-valAyamaraNe ceva vasaTTamaraNe ceva 1 evaM NiyANamaraNe ceva tabbhavamaraNe ceva 2 giripaDaNe ceva tarupaDaNe ceva 3 jalappavese ceva jalaNappavese ceva 4 visabhakkhaNe ceva satthovADaNe ceva 5 do maraNAI jAva No NicaM abbhaNunnAyAI bhavaMti, kAraNeNa puNa appaDikuTThAI taM0-vehANase ceva giddhapaDhe ceva 6 1 ojaAhArAH sarve aparyAptakA jIvA jJAtavyAH paryAptakAzca lomni prakSepe bhavanti bhaktavyAH // 1 // ekendriyANAM devAnAM nairayikANAM ca nAsti prakSepaH | zeSANAM saMsArasthAnAM jIvAnAM prakSepaH // 1 // vigrahagatimApannAH kevalinaH samavahatA ayoginaH siddhAzcAnAhArAH zeSA AhArakA jiivaaH||1|| + For Personal & Private Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ do maraNAI samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM samaNANaM niggaMthANaM NicaM vanniyAI jAva abbhaNunnAtAI bhavaMti, taM0-pAovagamaNe ceva bhattapaJcakkhANe ceva 7 pAovagamaNe duvihe paM0 20-NIhArime ceva anIhArime ceva NiyamaM apaDikkame 8 bhattapaJcakkhANe duvihe paM0 20-NIhArime ceva aNIhArime ceva, NiyamaM sapaDikame 9 (sU0 102) 'do maraNAI' mityAdi, kaNThyA ceyam, navaraM dve maraNe zramaNena bhagavatA mahAvIreNa zrAmyanti-tapasyantIti zramaNAsteSAM, te ca zAkyAdayo'pi syuH, yathoktam-"NiggaMtha 1 sakka 2 tAvasa 3 geruya 4 AjIva 5 paMcahA samaNA" iti tadvyavacchedArthamAha-nirgatA granthAd-bAhyAbhyantarAditi nirgranthAH-sAdhavasteSAM no 'nityaM sadA 'varNite' tAMstayoH pravarttayitumupAdeyaphalatayA nAbhihite kIrtite-nAmataH saMzabdite upAdeyadhiyA 'buiyAIti vyaktavAcA ukta upAdeyasvarUpataH pAThAntareNa 'pUjite vA' tatkAripUjanataH 'prazaste' prazaMsite zlAghite, 'zaMsu stutAviti vacanAt , |'abhyanujJAte' anumate yathA kuruteti, 'valAyamaraNaM ti valatAM-saMyamAnnivartamAnAnAM parISahAdibAdhitatvAt maraNaM valanmaraNaM, 'vasahamaraNaMti indriyANAM vazam-adhInatAmRtAnAM-gatAnAM snigdhadIpakalikAvalokanAkulitapataGgAdInAmiva maraNaM vazAttaimaraNamiti, Aha ca-"saMjamajogavisannA maraMti je taM valAyamaraNaM tu / iMdiyavisayavasagayA maraMti je taM vasadR tu // 1 // " iti, evaM 'NiyANe'tyAdi, 'eva'miti do maraNAI samaNeNamityAdyabhilApasyottara 1 nirgranthAH zAkyAstApasA gairikA AjIvakAH paMcadhA shrmnnaaH|| 2 saMyamayogaviSaNNA mriyante tadbalavanmaraNaM tu indriyaviSaya vazagatA mriyante ye 4tadazAmaraNaM // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA sUtravRttiH // 14 // sUtreSvapi sUcanArthaH, RddhibhogAdiprArthanA nidAnaM tatpUrvaka maraNaM nidAnamaraNaM, yasmin bhave varttate jantustadbhavayogya- 2 sthAna| mevAyurbadhvA punarviyamANasya maraNaM tadbhavamaraNam, etacca saGkhyAtAyuSkanaratirazcAmeva, teSAmeva hi tadbhavAyurbandho 8| kAdhyayane bhavatIti, uktaM ca "mottuM akammabhUmaganaratirie suragaNe ya Neraie / sesANaM jIvANaM tabbhavamaraNaM tu kesiMci // 1 // " uddezaH4 iti, 'satthovADaNe'tti zastreNa-kSurikAdinA avapATanaM-vidAraNaM svazarIrasya yasmiMstacchastrAvapATanam , 'kAraNe puNe- prazastApratyAdi, zIlabhaGgarakSaNAdau pAThAntare tu kAraNena 'apratikruSTe anivArite bhagavatA, vRkSazAkhAdAvuddhaddhatvAd vihA-18 zastAniyasi-nabhasi bhavaM vaihAyasaM prAkRtatvena tu vehANasamityuktamiti, gRdhaiH spRSTaM-sparzanaM yasmiMstad gRdhraspRSTam , yadivA maraNAni gRdhrANAM bhakSya pRSThamupalakSaNatvAdudarAdi ca tadbhakSyakarikarabhAdizarIrAnupravezena mahAsattvasya mumUrSoyasmiMstat gRdhrapRSTha- sU0102 miti, gAthA'tra-"gaiddhAdibhakkhaNaM gaddhapamubbaMdhaNAdi vehAsaM / ete donni'vi maraNA kAraNajAe aNunAyA // 1 // " iti / aprazastamaraNAnantaraM tatprazastaM bhavyAcAM bhavatIti tadAha-do maraNAI' ityAdi, pAdapo-vRkSA, tasyeva chinnapatitasyopagamanam-atyantanizceSTatayA'vasthAnaM yasmiMstapAdapopagamanaM bhaktaM-bhojanaM tasyaiva na ceSTAyA api pAdapo-10 pagamana iva pratyAkhyAnaM-varjanaM yasmiMstadbhaktapratyAkhyAnamiti, 'NIhArimaM ti yadasaterekadeze vidhIyate tattataH zarI-18 rasya nirharaNAt-nissAraNAnniharimaM, yatpunargirikandarAdau tadaniharaNAdanirjharimaM / 'Niyamati vibhaktipariNAmA 1 akarmabhUmikanaratirazco muktvA suragaNAnnairayikAMzca zeSANAM jIvAnAM keSAMcideva tadbhavamaraNaM // 1 // 2 gRdrAdibhakSaNaM gRdrapRSThaM udvandhanAdi vaihAyasaM / ete // 94 // dve maraNe kAraNajAte anujJAte api // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyamAdapratikarma-zarIrapratikriyAvarja pAdapopagamanamiti, bhavati cAtra gAthA-"sIhAisu abhibhUo pAyavagamaNaM | karei thiracitto / AuMmi pahuppaMte viyANi navari gIyattho // 1 // " iti, idamasya vyAghAtavaducyate, nirvyAghAtaM tu | yatsUtrArthaniSThitaH utsargato dvAdaza samAH kRtaparikarmA san kAla eva karotIti, tadvidhizcAyam-"cattAri vicittAI vigatInijjUhiyAiM cattAri / saMvacchare ya donni u egaMtariyaM ca AyAmaM // 2 ||nnaaivigitttto ya tavo chammAse parimiyaM ca AyAmaM / anne'vi ya chammAse hoi vigiDaM tavokammaM // 3 // vAsaM koDIsahiyaM AyAma kAu ANupubbIe / saMghayaNAdaNurUvaM etto addhAi niyameNaM // 4 // yataH-dehammi asaMlihie sahasA dhAUhiM khijamANehiM / jAyai | aTTajjhANaM sarIriNo caramakAlammi // 5 // kiJca-bhAvamavi saMlihei jiNappaNIeNa jhANajogeNaM / bhUyatthabhAvaNAhi ya |parivaDDai bohimUlAI // 6 // bhAvei bhAviyappA visesao navari taMmi kAlammi / payaIya nigguNattaM saMsAramahAsamu-15 issa // 7 // jammajarAmaraNajalo aNAimaM vasaNasAvayAiNNo / jIvANa dukkhaheU kaI rodo bhvsmuddo|| 8 // SACANCCASASARAM 1siMhAdinAbhibhUtaH pAdapopagamanaM karoti sthiracittaH / AyuSi prabhavati vijJAya paraM gItArthaH // 1 // (1) bahuppaMte pra. 2 catvAri vicitrANi vikRtirahitAni catvAri / saMvatsare ca dve ekAntaritaM AcAmAmlameva // 2 // nAtivikRSTaM ca tapaH SaNmAsI parimitaM cAcAmlaM / anyAnapi SaNmAsAn bhavati vikRSTaM tapaHkarma // 3 // varSa koTisahitamAcAmAmlaM kRtvAnupUrvyA / saMhananAdyanurUpametatkAlAdi niyamena // 4 // dehe'saMlikhite sahasA dhAtubhiH kSIyamANaiH / jAyate ArtadhyAnaM zarIriNazcaramakAle // 5 // bhAvamapi saMlekhayati jinapraNItena dhyAnayogena / bhUtArthaMbhAvanAbhizva parivarddhate bodhimUlAni // 6 // bhAvayati bhAvitAtmA vizeSataH paraM | tasmin kAle / prakRyA nirguNatvaM saMsAramahAsamudrasya // 7 // janmajarAmaraNajalo'nAdimAn vyasanazvApadAkIrNaH / jIvAnAM duHkhahetuH kaSTo rudo bhavasamudraH // 8 // Jan Education Theatonal For Personal & Private Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 95 // | dhanno'haM jeNamae aNorapArammi navarameyaMmi / bhavasayasahassadulaha laddhaM saddhammajANaMti // 9 // eyassa pabhAveNaM 2 sthAnapAlijaMtassa sai payatteNaM / jammaMtare'vi jIvA pAvaMti na dukkhadogaccaM // 10 // ciMtAmaNI auvvo eyamapuvvo ya kAdhyayane kapparukkhotti / eyaM paramo maMto eyaM paramAmayaM etthaM // 11 ||eNtthN veyAvaDiyaM gurumAINaM mahANubhAvANaM / jesi uddezaH4 pabhAveNeyaM pattaM taha pAliyaM ceva // 12 // tesiM namo tesiM namo bhAveNa puNovi tesiM ceva Namo / aNuvakayaparahi- prazastAprayarayA je eyaM deMti jIvANaM // 13 // " ityAdi, "saMlihiUNa'ppANaM evaM paJcappiNettu phlgaaii| gurumAie ya samma khamA- zastAni viuM bhaavsuddhiie|| 14 // uvavUhiUNa sese paDibaddhe tammi taha viseseNaM / dhamme ujamiyavvaM saMjogA iha vio- maraNAni gaMtA // 15 // aha vaMdiUNa deve jahAvihiM sesae ya gurumAI / paccakkhAittu tao tayaMtie savvamAhAraM // 16 // sama- sU0102 bhAvaMmi ThiyappA sammaM siddhaMtabhaNitamaggeNaM / girikaMdaraMmi gaMtuM pAyavagamaNaM aha karei // 17 // savvatthApaDibaddho 1dhanyo'haM yena mayA'narvApAre parametasmin / bhavazatasahasradurlabhaM labdhaM saddharmayAnamiti // 9 // (2) bhavasamuddammi pra. etasya prabhAvena pAlyamAnasyAta sakRtprayatnena / janmAntare'pi jIvAH prApnuvanti na duHkhadaurgatyaM // 10 // cintAmaNirapUrvaH eSo'pUrvazva kalpavRkSa iti / eSaH paramo maMtra etatparama-12 mRtamatra // 11 // (3) esa apuvvo pra. gAthAvRttI. (4) icchaM gAthAvRttau. atra vaiyAvRttyaM gurvAdInAM mahAnubhAvAnAM / yeSAM prabhAvenaitatprAptaM tathA pAlitaM caiva // 12 // tebhyo namastebhyo namo bhAvena punarapi tebhyazcaiva / namaH anupakRtaparahitaratA ye enaM dadati jIvAnAM // 13 // saMlekhayitvAtmAnamevaM pratyarpA phalakAdi gurumAdikAMzca samyak kSAmayitvA bhAvazuddhyA // 14 // upabRMhayitvA zeSAn pratibaMdhAMstasmin tathA vizeSeNa / dharma udyatitavyaM saMyogA iha viyogAntA | iti // 15 // atha vaMditvA devAn yathAvidhi zeSAMzca gurvAdIMzca / pratyAkhyAya tataH tadantike sarvamAhAraM // 16 // samabhAve sthitAtmA samyaksiddhAntabhaNitamArgeNa / girikaMdarAyAM gatvA pAdapopagamanamatha karoti // 17 // sarvatrApratibaddho Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ daMDAyayamAi ThANamiha ThAuM / jAvajIvaM ciTThai NicceTTo paayvsmaanno|| 18 // paDhamillayasaMghayaNe mahANubhAvA kareMti evamiNaM / pAyaM suhabhAvacciya NiccalapayakAraNaM paramaM // 19 // bhattaparinnANasaNaM ticaubvihAhAracAyaNipphannaM / sappaDikammaM niyamA jahAsamAhI viNiddiSThaM // 20 ||"ti, iGgitamaraNaM tviha nokaM, dvisthAnakAnurodhAt, tallakSaNaM cedam -"iMgiyadesaMmi sayaM caubbihAhAracAyanipphannaM / uvvattaNAijuttaM na'NNeNa u iMgiNImaraNaM // 1 // " iti / idaM ca maraNAdisvarUpaM bhagavatA loke prarUpitamiti lokasvarUpaprarUpaNAya praznaM kArayannAha__ke ayaM loge?, jIvaJceva ajIvaJceva, ke aNaMtA loe ?, jIvacceva ajIvaJceva, ke sAsayA loge ?, jIvacceva ajIvaJceva (sU0 103) / duvihA bodhI paM0 20-NANabodhI ceva daMsaNabodhI ceva, duvihA buddhA paM0 saM0-NANabuddhA ceva daM saNabuddhA ceva, evaM mohe, mUDhA (sU0 104) 'ka' iti praznArthaH, 'aya'miti dezataH pratyakSa Asannazca yatra bhagavatA maraNAdi prazastA prazastasamastavastustomatattvamabhyadhAyi, lokyata iti loka iti praznaH, asya nirvacanaM-jIvAzcAjIvAzceti, paJcAstikAyamayatvAllokasya, teSAM ca jIvAjIvarUpatvAditi, uktaM ca-"paMcatthikAyamaiyaM logamaNAiNihaNaM jiNakkhAya'ti / lokasvarUpabhUtAnAM 1 daMDAyatamAdi sthAnamiha sthitvA / yAvajjIvaM tiSThati nizceSTaH pAdapasamAnaH // 18 // prathamasaMhananA mahAnubhAvAH kurvantyetadidaM prAyeNa zubhabhAvA evama | nizcalapadakAraNaM paramaM // 19 // bhaktaparijJAnazanaM tricaturvidhAhAratyAganiSpannaM / sapratikarma niyamAt yathAsamAdhi vinirdiSTam // 20 // iMgitadeze khayaM caturvi| dhAhAratyAganiSpannaM udvartanAdiyukta nAnyena vigitamaraNaM // 1 // 2 paMcAstikAyamayo loko'nAdinidhano jinaakhyaatH|| Jain Education a nal For Personal & Private Use Only Wamanrainelibrary.org
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 96 // ca jIvAjIvAnAM svarUpaM praznapUrvakeNa sUtradvayenAha-'ke aNaMte'tyAdi, ke anantAH loke? iti praznaH, atrottaraMjIvA ajIvAzceti, eta eva ca zAzvatA dravyArthatayeti // ye caite'nantAH zAzvatAzca jIvAste bodhimohalakSaNadharmayogAdbuddhA mUDhAzca bhavantItidarzanAya dvisthAnakAnupAtena sUtracatuSTayamAha-duvihe tyAdi, bodhanaM bodhiH-jinadharmalAbhaH jJAnabodhiH-jJAnAvaraNakSayopazamasambhUtA jJAnaprAptiH, darzanabodhiH-darzanamohanIyakSayopazamAdisampannaH zraddhAnalAbha iti, etadvanto dvividhA buddhAH, ete ca dharmata eva bhinnA na dharmitayA, jJAnadarzanayoranyo'nyAvinAbhUtatvAditi, evaM 'mohe mUDha'tti, yathA bodhirbuddhAzca dvidhoktAH tathA moho mUDhAzca vAcyA iti, tathAhi-'mohe duvihe pannatte taM0-mANamohe cava daMsaNamohe ceva jJAnaM mohayati-AcchAdayatIti jJAnamoho-jJAnAvaraNodayaH, evaM 'daMsaNamohe ceva' samyagdarzanamohodaya iti, duvihA-mUDhA paM0-0-NANamUDhA ceva', 'jJAnamUDhA' uditajJAnAvaraNAH 'daMsaNamUDhA ceva darzanamUDhA mithyAdRSTaya iti| dvividho'pyayaM moho jJAnAvaraNAdikarmanibandhanamiti sambandhena jJAnAvaraNAdikarmaNAmaSTAbhiHsUtraidvaividhyamAha NANAvaraNije kamme duvihe paM0 taM0-desanANAvaraNijje ceva savvaNANAvaraNije ceva, darisaNAvaraNijje kamme evaM cetaH veyaNije kamme duvihe paM0 saM0-sAtAveyaNije gheva asAtAveyaNijje ceva, mohaNijje kamme duvihe paM0 taM0-dasaNamohaNije ceva carittamohaNijje ceva, Aue kamme duvihe paM0 taM0-addhAue ceva bhavAue ceva, NAme kamme duvihe , natte taM0-subhaNAme ceva asubhaNAme ceva, gotte kamme duvihe paM0 taM0-uccAgote ceva NIyAgote ceva, aMtarAie kammai duvihe paM0 20-paDuppannaviNAsie ceva pihitaAgAmipahaM (sU0 105) 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 lokAdyAbodhyAdyAzca sU0103104 // 96 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mANe'tyAdi, sugamAni caitAni, navaraM jJAnamAvRNotIti jJAnAvaraNIyam , Aha ca-"sarauggayasasinimmalayarassa ta jIvassa chAyaNaM jamiha / NANAvaraNaM kammaM paDovarma hoi evaM tu // 1 // " deza-jJAnasyA''bhinibodhikAdimAvRNotIti dezajJAnAvaraNIyam , sarva jJAnaM kevalAkhyamAvRNotIti sarvajJAnAvaraNIyaM, kevalAvaraNaM hi Adityakalpasya kevalajJAnarUpasya jIvasyAcchAdakatayA sAndrameghavRndakalpamiti tatsarvajJAnAvaraNaM, matyAdyAvaraNaM tu ghanAticchAditAdityeSatprabhAka-8 lpasya kevalajJAnadezasya kaTakuTyAdirUpAvaraNatulyamiti dezAvaraNamiti, paThyate ca-"kevalaNANAvaraNaM 1 desaNa chakkaM ca mohabArasagaM / [anantAnubandhyAdItyarthaH] tA savvaghAisannA bhavaMti micchattavIsaimaM ||1||"ti, athavA dezopa-12 ghAtisarvopaghAtiphaDukApekSayA dezasarvAvaraNatvamasya, yadAha-"maitisuyaNANAvaraNaM dasaNamohaM ca taduvaghAINi / tapphaDugAI duvihAI desasavvovaghAINi // 1 // savvesu savvaghAisu haesu desovaghAiyANaM ca / bhAgehiM muccamANo samae samae aNaMtehiM // 2 // paDhama lahai nagAraM ekkekkaM vannamevamannapi / kamaso visujjhamANo lahai samattaM namokAraM // 3 // " iti, tathA darzanaM-sAmAnyArthabodharUpamAvRNotIti darzanAvaraNIyaM, uktaM ca "dasaNasIle jIve dasaNaghAyaM karei jaM 1zaradudgatazazinirmalatarasya jIvasyAcchAdanaM yadiha / jJAnAvaraNaM karma paTopamaM bhavatyevameva // 1 // 2 kevalajJAnAvaraNaM darzanaSaTaM ca mohadvAdazakaM / tAH sarvaghAtisaMjJAH bhavaMti mithyAtvaM viMzatitamaM // 1 // 3 matizrutajJAnAvaraNaM darzanamohazca tadupaghAtIni / tatspardhakAni dvividhAni dezasarvopaghAtIni // 1 // sarveSu sarvaghAtiSu hateSu dezopaghAtinAM ca / bhAgairmucyamAnaH samaye samaye'nantaiH // 1 // prathamaM labhate nakAra ekaikaM varNamevamanyamapi / kamazo vizujyamAno labhate saMpUrNa namaskAraM // 1 // 4 darzanazIle jIve darzanaghAtaM karoti sthA017 Jain Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA vRttiH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 sU0 105 // 97 // kammaM / taM paDihArasamANaM dasaNavaraNaM bhave jIve // 1 // " iti, 'evaM ceva'tti dezadarzanAvaraNIyaM cakSuracakSuravadhidarzanAvaraNIyam , sarvadarzanAvaraNIyaM tu nidrApaJcakaM kevaladarzanAvaraNIyaM cetyarthaH, bhAvanA tu pUrvavaditi, tathA vedyate-anu-13 bhUyata iti vedanIyaM, sAta-sukhaM tadrUpatayA vedyate yattattathA, dIrghatvaM prAkRtatvAt , itarad-etadviparItam , Aha ca -"mIlittanisiyakaravAladhAra jIhAe~ jArisaM lihaNaM / tArisayaM veyaNiyaM suhaduhauppAyagaM muNaha // 1 // " iti, mohayatIti mohanIyaM, tathAhi-"jaha majapANamUDho loe puriso paravvaso hoi / taha moheNavi mUDho jIvo u paravvaso hoi||1||" iti, darzanaM mohayatIti darzanamohanIyaM-mithyAtvamizrasamyaktvabhedaM, cAritraM-sAmAyikAdi mohayati yatkapAya 16 nokaSAya 9 bhedaM tattathA, eti ca yAti cetyAyuH etadrUpaM ca "dukkhaM na dei AuM naviya suhaM dei causuvi gaIsuM / dukkhasuhANAhAraM dharei dehaTThiyaM jIyaM // 1 // " iti / addhAyu:-kAyasthitirUpaM, bhAvanA tu prAgvat , bhavAyurbhavasthitiriti, vicitraparyAyairnamayati-pariNamayati yajIvaM tannAma, etatsvarUpaM ca 'jaiha cittayaro niuNo aNegarUvAI kuNai rUvAI / sohaNamasohaNAI cokkhamacokkhehiM vaNNehiM // 1 // taha nAmaMpihu kammaM aNegarUvAiM kuNai jiivss| 1 yatkarma / tatpratIhArasamAnaM darzanAvaraNaM bhavejjIve // 1 // 2 madhuliptanizitakaravAladhArAyA jihvayA yAdRzaM lihanaM / tAdRzaM vedanIyaM sukhaduHkhotpAdaka jAnIta // 1 // 3 yathA madyapAnamUDho loke puruSaH paravazo bhavati / tathA mohenApi mUDho jIvazca paravazo bhavati // 1 // 4 duHkhaM na dadAtyAyuH nApi ca sukhaM | dadAti catasRSvapi gatiSu / duHkhasukhayorAdhAraM dhArayati dehasthitaM jIvaM // 1 // 5 yathA citrakAro nipuNo'nekarUpANi karoti rUpANi / zobhanAnyazobhanAni cokSANyacokSANi varNaiH // 1 // tathA nAmApyeva karmAnekAni rUpANi karoti jIvasya / // 97 // For Personal & Private Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zata, uccairgotraM pUjyatva nibandhalAI kuNaI pujeyarAI loyasasamatyAdi-151 ntarAyam, idaM caivaM sohaNamasohaNAI iTANihAI loyassa // 3 // iti, zubhaM-tIrthakarAdi azubham-anAdeyatvAdIti, pUjyo'yamityAdivyapadezarUpAM gAM-vAcaM trAyata iti gotraM, svarUpaM cAsyedam-"jaha kuMbhAro bhaMDAI kuNaI pujeyarAiM loyassa / iya hai goyaM kuNai jiyaM loe pujeyarAvatthaM // 1 // " iti, uccairgotraM pUjyatvanibandhanamitarattadviparItaM, jIvaM cArthasAdhanaM |cAntarA eti-patatItyantarAyam, idaM caivaM-"jaiha rAyA dANAI Na kuNaI bhaMDArie vikUlaMmi / evaM jeNaM jIvo kamma taM aMtarAyaMti // 1 // " 'paDupannaviNAsie ceva'tti pratyutpannaM-vartamAnalabdhaM vastvityartho vinAzitam-upahataM yena tattathA, pAThAntareNa pratyutpannaM vinAzayatItyevaMzIlaM pratyutpannavinAzi, caivaH samuccaye, ityekam , anyacca pidhatte ca-niruNaddhi |ca AgAmino-labdhavyasya vastunaH panthA AgAmipathastamiti, kvacidAgAmipathAniti dRzyate, kvacicca AgamapahaMti, tatra ca lAbhamArgamityarthaH / idaM cASTavidhaM karma mUrchAjanyamiti mUsvirUpamAha duvihA mucchA paM0 20-pejjavattitA ceva dosavattitA ceva, pejavattiyA mucchA duvihA paM0 ta0-mAe ceva lobhe ceva, dosavattiyA mucchA duvihA paM0 taM0-kohe ceva mANe ceva (sU0 106) duvihA ArAhaNA paM0 20-dhammitArAhaNA ceva kevaliArAhaNA ceva, dhammiyArAhaNA duvihA paM0 20-suyadhammArAhaNA ceva carittadhammArAhaNA ceva, kevaliArAhaNA duvihA paM0, taM0-aMtakiriyA ceva kappavimANovavattiA ceva (sU0 107) do titthagarA nI 1 zobhanAnyazobhanAnISTAnyaniSTAni loke // 1 // 2 yathA kumbhakAro bhAMDAni karoti pUjyetarANi lokasya / evaM gotraM karoti jIvaM loke pUjyetarAvasthaM // 1 // 3 yathA rAjA dAnAdi na karoti bhAMDAgArike vikUle / evaM yena jIvaH karma tadantarAyamiti // 1 // Jain Educational-lana For Personal & Private Use Only Indainelibrary.org|
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH 1186 11 luppalasamA vaneNaM paM0 taM0 -- muNisubbae ceva ariTThanemI ceva do titthayarA piyaMgusAmA vanneNaM paM0 taM0 mallI ceva pAse cena, do sitthayarA paumagorA vaneNaM paM0 taM0 paramappahe ceva vAsupuje caiva do titthagarA caMdagorA banneNaM paM0 taM0caMdappabhe caiva puSpadaMte ceva ( sU0 108 ) 'duvihe 'tyAdi sUtratrayaM kaNThyaM, navaraM mUrcchA- mohaH sadasadvivekanAzaH prema-rAgo vRttiH - varttanaM rUpaM pratyayo vA heturyasyAH sA premavRttikA premapratyayA kA, evaM dveSavRttikA dveSapratyayA veti // mUrcchApAttakarmaNazca kSaya ArAdhanayeti tAM sUtratrayeNAha - 'duvihe 'tyAdi, sUtratrayaM kaNThyam, navaraM ArAdhanamArAdhanA - jJAnAdivastuno'nukUlavartitvaM niraticArajJAnAdyAsevetiyAvat dharmeNa - zrutacAritrarUpeNa carantIti dhArmikAH - sAdhavasteSAmiyaM dhArmikI sA cAsAvArAdhanA ca dhArmikArAdhanA, kevalinAM zrutAvadhimanaHparyAya kevalajJAninAmiyaM kevalikI sA cAsAvArAdhanA ceti kevalikArAdhaneti / 'suyadhamme' tyAdau viSayabhedenArAdhanAbheda uktaH, 'kevali ArAhaNe tyAdau tu phalabhedeMneti, tatra anto bhavAntastasya kriyA antakriyA, bhavaccheda ityarthaH, taddheturyA''rAdhanA zailezIrUpA sA'ntakriyeti, upacArAt eSA ca kSAyikajJAne kevalinAmeva bhavati / tathA 'kalpeSu' devalokeSu, na tu jyotizcAre, vimAnAni devAvAsavizeSAH athavA kalpAzca - saudharmAdayo vimAnAni ca taduparivarttiyaiveyakAdIni kalpavimAnAni teSUpapattiH - upapAto janma yasyAH sakAzAt sA kalpavimAnopapattikA jJAnAdyArAdhanA, eSA ca zrutakevalyAdInAM bhavatIti, evaMphalA ceyamanantaraphaladvAreNochA paramparayA tu bhavAntakriyA'nupAtinyeveti / jJAnAdyArAdhanA'nantaramuktA, tatphalabhUtAzca tIrthaMkarAstairvA sA Jain Educationonal For Personal & Private Use Only 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 4 sU0 108 11 86 11 jainelibrary.org
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakkRtA dezitA veti tIrthakarAn dvisthAnakAnupAtenAha-do titthayare'tyAdi sUtracatuSTayaM kaNThyam , navaraM paJaraktosalaM tadvad gaurau padmagaurI, raktAvityarthaH, tathA candragaurau candrazuklAvityarthaH, gAthA'tra-"paumAbhavAsupujjA rattA sasipupphadaMta sasigorA / sunvayanemI kAlA pAso mallI piyaMgAbhA // 1 // " iti / tIrthakarasvarUpamanantaramuktam, tIrthahai kartRtvAca tIrthakarAH, tIrtha ca pravacanamataH pravacanaikadezasya pUrvavizeSasya dvisthAnakAvatArAyAha saccappavAyapuvassa NaM duve vatthU paM0, (sU0 109) puvvAbhahavayANakkhatte dutAre pannatte, uttarabhaddavayANakkhatte dutAre paNNatte, evaM puvvaphagguNI uttarAphagguNI (sU0 110) aMto NaM maNussakhettassa do samuhA paM0 20-lavaNe ceva kAlode ceva (sU0 111) do cakkavaTTI aparicattakAmabhogA kAlamAse kAlaM kiccA ahesattamAe puDhavIe appatidvANe Narae neraitattAe uvavannA taM0-subhUme ceva baMbhadatte ceva (sU0 112) 'saccappavAye'tyAdi, sadbhayo-jIvebhyo hitaH satyaH-saMyamaH satyavacanaM vA sa yatra sabhedaH sapratipakSazca prakarSaNodyate-abhidhIyate tatsatyapravAdaM tacca tatpUrva ca sakalazrutAtpUrva kriyamANatvAditi satyapravAdapUrva, tacca SaSThaM, tatpari-| mANaM ca ekA padakoTI SaTpadAdhikA, tasya dve vastunI, vastu ca-tadvibhAgavizeSo'dhyayanAdivaditi / anantaraM SaSTha-16 pUrvasvarUpamuktamadhunA pUrvazabdasAmyAt pUrvabhAdrapadanakSatrasvarUpamAha-'pubve'tyAdi kaNThyam / nakSatraprastAvAnnakSatrAntara 1 padmaprabhavAsupUjyau raktau caMdrasuvidhI zazigaurau / suvratanemI kRSNau pArzvamallI priyaMgvAbhau // 1 // Jain Education D onal For Personal & Private Use Only Dillainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjAsUtravRttiH RSS SCAM 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 sU0113 svarUpaM sUtratrayeNAha-'uttare'tyAdi kaNThyam / nakSatravantazca dvIpAH samudrAzceti samudradvisthAnakamAha-'aMto 'mi- tyAdi, antaH-madhye 'manuSyakSetrasya' manuSyotpattyAdiviziSTAkAzakhaNDasya pazcacatvAriMzadyojanalakSapramANasya, zeSa kaNThyamiti / manuSyakSetraprastAvAdbharatakSetrotpannottamapuruSANAM narakagAmitayA dvisthAnakAvatAramAha-'do cakkavaTTI'tyAdi, dvau cakreNa-ratnabhUtapraharaNavizeSeNa vartituM zIlaM yayostau cakravartinau, 'kAmabhoga'tti kAmau ca-zabdarUpe bhogAzcagandharasasparzAH kAmabhogAH, athavA kAmyanta iti kAmA manojJA ityarthaH te ca te bhujyanta iti bhogAzca-zabdAdaya iti kAmabhogA na parityaktAste yakAbhyAM tau tathA 'kAlamAse'tti kAlasya-maraNasya mAsaH upalakSaNaM caitatyakSAhorAtrAdestatazca kAlamAse, maraNAvasara iti bhAvaH, 'kAlaM maraNaM kRtvA adhaHsaptamyAM pRthivyAM, tamastamAyAmityarthaH adhograhaNaM vinA saptamI upariSTAccintyamAnA ratnaprabhA'pi syAdityadhograhaNaM, apratiSThAne narake paJcAnAM madhyame nairayikatvenosannau, subhUmo'STamo brahmadattazca dvAdazaH, tatra ca tayostrayastriMzatsAgaropamANi sthitiriti / nArakANAM cAsaGkhyeyakAlA'pi sthitirbhavatIti bhavanapatyAdInAmapi tAM darzayan paJcasUtrImAha asuriMdavajiyANaM bhavaNavAsINaM devANaM desUNAI do paliovamAI ThitI pannattA, sohamme kappe devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAI ThitI pannattA, IsANe kappe devANaM ukkoseNaM sAtiregAI do sAgarovamAI ThitI pannattA, saNaMkumAre kappe devANaM jahanneNaM do sAgarovamAI ThitI pannattA, mAhiMde kappe devANaM jahanneNaM sAiregAI do sAgarovamAI ThitI pannattA / (sU0 113) dosu kappesu kappatthiyAo pannattAo, taM0-sohamme ceva IsANe ceva / (sU0 114) dosu kappesu devA teu // 99 // Jain Education For Personal & Private Use Only Margainelibrary.org
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ lessA pannattA, taM0----- sohamme ceva IsANe ceva ( sU0 115 ) dosu kappesu devA kAyapariyAragA paM0 taM0 sohamme ceva IsANe ceva, dosu kappesu devA phAsapariyAragA paM0 taM0 - saNakumAre caiva mAhiMde ceva, dosu kappesu devA rUvapariyAragA paM0 taM0 -- baMbhaloge ceva laMtage ceva, dosu kappesu devA saddapariyAragA paM0 taM0 - mahAsuke ceva sahassAre ceva, do iMdA maNapariyAragA paM0 taM0 - pANae ceva acue ceva ( sU0 116) jIvA NaM duTThANaNivvattie poggale pAvakammatAciNi vA ciNati vA ciNissaMti vA, taM0 tasakAyanivvattie ceva thAvarakAyanivvattie ceva, evaM uvacirNisu vA uvaciNaMti vA uvaciNissaMti vA, baMrdhisu vA baMdhaMti vA baMdhissaMti vA, udIriMsu vA udIreMti vA udIrissaMti vA, vedeMsu vA vedeti vA vedissaMti vA, NijjariMsu vA NijjariMti vA NijjarissaMti vA ( sU0 117) dupaesitA khaMdhA a NaMtA pannattA dupadesogADhA poggalA aNaMtA pannattA evaM jAva duguNalukkhA poggalA anaMtA pannattA ( sU0 118 ) uddezakaH 4 // duTThANaM samattaM // 'asure' tyAdi, asurendrau - camarabelI tadvarjitAnAM [ tatsAmAnikavarjitAnAM ca sUtre indragrahaNena sAmAnikAnAmapi grahaNAd, anyathA sAmAnikatvameva teSAM na syAditi, zeSANAM trAyastriMzAdInAmasurANAM tadanyeSAM caM ] bhavanavAsinAM devAnAmutkarSato dve palyopame kiJcidUne sthitiH prajJaptA, uktaJca - " camara 1 bali 2 sAra 3 mahiyaM 4 sesANa surANa 1 camarabalI tadvarjitAnAmanyeSAM bhavanavAsinAM devAnAM asurendravarjanAt nAgakumArAdIndrANAmityarthaH utkarSato dve pra0 bhavaneSu dakSiNArdhAtInAmityAdivacanAt samyageSo'pi pAThaH. 2 samAne vibhavAyuSi bhavA sAmAnikA ityukteSTIppitametat 3 camarabalinoH sAgaramadhikaM ca zeSANAM surANAM For Personal & Private Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 10 // | AuyaM vocchN| dAhiNadivaDapaliyaM do desUNuttarillANaM ||1||"ti, utkarSata evaitat jaghanyatastu dazavarSasahasrANIti, Aha |ca-"dasai bhavaNavaNayarANaM vAsasahassA ThiI jahanneNaM / paliovamamukkosaM vaMtariyANaM viyANijjA // 1 // " iti, zeSa sugamam , navaraM saudharmAdiSviyaM sthitiH-"do 1 sauhi 2 satta 3 sAhI 4 dasa 5 coddasa 6 sattare va 7 ayraaii| uddezaH4 sohammA jA sukko taduvari ekkekamArove // 2 // " iti, iyamutkRSTA, jaghanyA tu "liyaM 1 ahiyaM 2 do sAra 3 sU0 110 |sAhiyA 4 satta 5 dasa ya 6 coddasa ya 7 / sattarasa sahassAre 8 taduvari ekkekamArove // 3 // " iti / devalokaprastAvAt syAdidvAreNa devalokadvisthAnakAvatAraM saptasUtryA''ha-'dosu' ityAdi, kalpayoH-devalokayoH striyaH kalpastriyo-devyaH, parato na santi, zeSaM kaNThyamiti 1, navaraM 'teulesa'tti tejorUpA lezyA yeSAM te tejolezyAH, teca | saudharmezAnayoreva na parataH, tayostejolezyA eva, netare, Aha ca-"kiNhA nIlA kAU teulesA ya bhvnnvNtriyaa| joisa sohammIsANa teUlesA muNeyavvA // 1 // " iti, 'kAyapariyAragatti paricaranti-sevante striyamiti paricArakAH kAyataH paricArakAH kAyaparicArakAH, evamuttaratrApi, navaraM sparzAdiparicArakAH sparzAdevopazAntavedopatApA bhava-131 1 AyuH vakSye / dAkSiNAtyAnAM sArdhapalyaM dezone dve uttarANAM // 1 // 2 bhavanavyantarayordaza varSasahasrANi jaghanyena sthitiH palyopamamutkRSTaM vyantarANAM 8 vijAnIyAt // 1 // 3 dve sAdhike sapta sAdhikAni daza caturdaza saptadaza sAgaropamANi / saudharmAdyAvacchukaH tadupayeMkaikamAropayet // 1 // 4 palyaM adhikaM dve| sAdhike sAgare sapta daza ca caturdaza ca / saptadaza sahasrAre taduparyekaikamAropayet // 1 // 5kRSNanIlakApotatejoLezyAzca bhavanavyantarAH / jyotiSasaudharmezAneSu * // 10 // tejolezyA jJAtavyAH // 1 // ASASARASAASAASAASA For Personal & Private Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ntItyabhiprAyaH, AnatAdiSu caturSu kalpeSu manaHparicArakA devA bhavantIti vaktavye dvisthAnakAnurodhAd 'do iMdA' ityuktaM, AnatAdiSu hi dvAvindrAviti, gAthA'tra - "do kAyappaviyArA kappA phariseNa donni do rUve / sadde do caura maNe uvariM pariyAraNA natthi // 1 // iyaM ca parivAraNA karmataH, karma ca jIvAH svahetubhiH kAlatraye'pi citAdyavasthaM kurva - ntItyAha - 'jIvANa' mityAdi, sUtrANi SaT sugamAni, navaraM, jIvA-jantavo, NaM vAkyAlaGkAre, dvayoH sthAnayoH - Azra yayostrasaMsthAvara kAyalakSaNayoH samAhAro bisthAnam, tatra mithyAtvAdibhirye nirvarttitAH - sAmAnyenopArjitAH vakSyamANAvasthASayogyIkRtAH dvayorvA sthAnayoH nivRttiryeSAM te dvisthAnanivRttikAstAn pudgalAn kArmaNAn pApakarma-ghAtikarma sarvameva vA jJAnAvaraNAdi tadbhAvastattA tayA pApakarmatayA tadrUpatayetyarthaH, citavanto vA atItakAle cinvanti vA samprati ceSyanti vA anAgatakAle keciditi gamyate, cayanaM ca kaSAyAdipariNatasya karmapuGgalopAdAnamAtraM, upacayanaM tu citasyAbAdhAkAlaM muktvA jJAnAvaraNIyAditayA niSekaH, sa caivaM prathamasthitau bahutaraM karmadalikaM niSiJcati tato dvitIyAyAM vizeSahInamevaM "jAvukkosiyAe visesahINaM NisiMcai" iti, bandhanaM tu tasyaiva jJAnAvaraNAditayA niSiktasya punarapi kaSAyapariNativizeSAnnikAcanamiti, udIraNaM tvanudayaprAptasya karaNenAkRSyodaye kSepaNamiti, vedanam - anubhavaH, nirjarA - karmaNo'karmatA bhavanamiti / karma ca pudgalAtmakamiti pudgalAn dravyakSetra kAlabhAvairddhisthAnakAvatAreNa nirUpayannAha -'dupaesI' tyAdi sUtrANi trayoviMzatiH, sugamA ceyaM, navaraM yAvatkaraNAt 'dusamayahiie' tyAdi sUtrANyekaviMzatirvA - 1 dvau kAyapravicArau kalpau sparzena dvau dvau rUpeNa / dvau zabdena catvAro manakhopari paricAraNA nAsti // 1 // Jain Education emational For Personal & Private Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH cyAni, kAlaM paJcadvipazcASTabhedAn varNagandharasasparzIzcAzrityeti, vAcanA caivaM-'dusamayahiIyA poggale'tyAdi // dvisthAnakasya caturtha uddezakaH samAptaH / tatsamAptau ca zrImadabhayadevasUriviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe dvitIyamadhyayana dvisthAnakAbhidhAnaM samAptamiti // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 sU0 118 // 1.1 // INNNANANANANNNNNNNNNAR iti zrIsthAnAGgAkhye tRtIye'Gge dvisthAnakAkhyaM dvitIyamadhyayanaM samAptaM / For Personal & Private Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvisthAnakAnantaraM tristhAnakameva bhavati saGkhyAkramaprAmANyAdityanena sambandhenAyAtasya caturanuyogadvArasya caturuddezakasyAsya tatrApi dvitIyAdhyayanAntyoddezake jIvAdiparyAyA ukkA asyApyadhyayanasya prathamoddezake ta evAbhidhIyanta ityevaMsambandhasyaitatprathamoddezakasya tatrApyanantaroddezakAntyasUtre pudgaladharmA uktA etaprathamasUtre tu jIvadharmA ucyanta ityevaMsambandhasyaitadAdisUtrasya tao iMdA paNNattA taM0-NAmide ThavaNide davide, tao iMdA paM0 20-NANide daMsaNide carittide, tao iMdA paM0 taM0-deviMde asuriMde maNusside (sU0 119) 'tao iMde'tyAdeAkhyA, sA ca sukaraiva, navaramindanAd-aizvaryAd indraH nAma-saMjJA tadeva yathArthamindretyakSarAtmakamindro nAmendraH, athavA sacetanasyAcetanasya vA yasyendra ityayathArtha nAma kriyate sa nAmanAmavatorabhedopacArAnnAma cAsAvindrazceti nAmendraH, athavA nAmnaivendra indrArthazUnyatvAnnAmendra iti, nAmalakSaNaM punaridam-"yadvastuno'bhidhAnaM | sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / paryAyAnabhidheyazca nAma yAdRcchikaM ca tathA // 1 // " iti, ayamarthaH yadastvityAdinA ya-1* thArthamindra ityAdyuktaM, sthitamityAdinA tvayathArtha gopAlAdAvindretyAdi, yAdRcchikamanarthakaM DitthAdIti 3, athavA yadindanAdyarthanirapekSaM gopAlAdivastuna indra ityAdikamabhidhAnaM yathArthatayA zakrAdAvanyatrArthe sthitaM tannAmeti, indrAdivastuno vA abhidhAnamindanAdyarthanirapekSaM sad gopAlAdAvanyatrArthe sthitaM nAmeti / tathA indrAdyabhiprAyeNa sthApyata iti sthApanA-lepyAdikarma saivendraH sthApanendraH, indrapratimA sAkArasthApanendraH akSAdinyAsastvitara iti, sthApanAlakSa For Personal & Private Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU0119 zrIsthAnA-taNamidam-"yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNiH / lepyAdikarma tat sthApaneti kriyate'lpakAlaJca // 1 // " GgasUtra- iti, tathA, "leppagahatthI hatthitti esa sabbhAviyA bhave ThavaNA / hoi asambhAve puNa hatthitti nirAgiI akkho // 1 // " vRttiH | iti, tathA dravati-gacchati tAMstAn paryAyAn drUyate vA taistaiH paryAyorvA-sattAyA avayavo vikAro vA varNAdigu NAnAM vA drAvaH-samUha iti dravyaM, tacca bhUtabhAvaM bhAvibhAvaM ceti, Aha ca-"devae 1 duyae 2 doravayavo vigAro 3 // 102 // guNANa saMdAvo 4 / davvaM bhavvaM bhAvassa bhUyabhAvaM ca jaM jogaM // 1 // " ti, iti / tathA "bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tad dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM gaditam // 1 // " tathA 'anupayogo dravyamapradhAnaM ceti, tatra dravyaM cAsAvindrazceti dravyendraH, sa ca dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra AgamataH-khalvAgamamadhikRtya jJAnApekSayetyarthaH, noAgamatastu tadviparyayamAzritya, tatrAgamata indrazabdAdhyetA'nupayukto dravyendraH 'anupayogo dravya'miti vacanAt , |ayamevArthoM maGgalamAzritya bhASya uktaH, tathAhi-"Agamao'Nuvautto maMgalasaddANuvAsio vattA / tannANaladdhijutovi Novauttotti to davvaM // 1 // " iti, tathA noAgamatastrividho dravyendraH, tadyathA-jJazarIradravyendro bhavyazarIradravyendro jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyendrazceti, tatra jJasya zarIraM jJazarIraM jJazarIrameva dravyendraH jJazarIradravyendraH, 1 lepyahastI hastIti eSA sadbhAvikA sthApanA bhavet / bhavatyasadbhAve punarhastIti niraakRtirkssH||1|| 2 dravati drUyate vA droH (sattAyAH) avayavo vikAro vA guNAnAM saMdrAvo (bhAjana) tadravyaM bhavyabhAvasya bhUtabhAvasya ca yad yogyamiti // 1 // 3 Agamato'nupayukto maMgalazabdAnuvAsita (AtmA) vaktA / tajjJAnalasabdhiyukto'pyanupayukta iti tato dravyaM // 1 // 6 // 102 // For Personal & Private Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ etadaktaM bhavati-indrapadArthajJasya yaccharIramAtmarahitaM tadatItakAlAnubhUtatadbhAvAnuvRttyA siddhazilAtalAdigatamapi ghRta-12 ghaTAdinyAyena noAgamato dravyendra iti, indrakAraNatvAt indrajJAnazUnyatvAcca tasya, iha sarvaniSedha eva nozabdaH, tathA bhavyo-yogya indrazabdArtha jJAsyati yo na tAvadvijAnAti sa bhavya iti tasya zarIraM bhavyazarIraM tadeva dravyendro bhavyazarIradravyendraH, ayamatra bhAvArtho-bhAvinI vRttimaGgIkRtya indropayogAdhAratvAt madhughaTAdinyAyenaiva tadbAlAdizarIraM bhavyazarIradravyendra iti, nozabdaH pUrvavat , uktaJca maGgalamadhikRtya-"maMgalapayatthajANayadeho bhabvassa vA sNjiivovi|nnoaagmo davvaM Agamarahiotti jaM bhaNitaM // 1 // " iti, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyendro bhAvendra kAryeSvavyApRtaH, Agamatoanupayuktadravyendravata, tathA yaccharIramAtmadravyaM vA'tItabhAvendrapariNAmaM taccobhayAtiriktadravyendro, jJazarIradravyendravata, tathA yo bhAvIndraparyAyazarIrayogyaH pudgalarAziryacca bhAvIndrapayAyamAtmadravyaM tadapyubhayAtirikto dravyendraH, bhavyazarIra-16 dravyendravat , sa cAvasthAbhedena trividhaH, tadyathA-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazceti, tatra ekasmin bhave tasminnevAtikrAnte bhAvI ekabhaviko-yo'nantara eva bhave indratayotpatsyata iti, sa cotkarSatastrINi palyopamAni bhavanti, devakurvAdimithunakasya bhavanapatyAdIndratayotpattisambhavAditi, tathA sa evendrAyurbandhAnantaraM baddhamAyuraneneti baddhAyurucyate, sa cotkarSataH pUrvakoTItribhAgaM yAvad, asmAtparataH AyuSkabandhAbhAvAt , tathA abhimukhe-saMmukhe jaghanyotkarSAbhyAM samayAntarmuharttAnantarabhAvitayA nAmagotre indrasabandhinI yasya sa tathA, tathA bhAvaizvaryayuktatIrthakarA di 1 maMgalapadArthajJAtRdeho bhavyasya vA sajIvo'pi (dehaH) / noAgamato dravyaM Agamarahita iti yadbhaNitaM // 1 // 2 sajIvotti. dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 103 // bhAvendrApekSayA apradhAnatvAcchakrAdirapi dravyendra eva, dravyazabdasyApradhAnArthe'pi pravRtteriti bhAvendrastviha tristhAnakAmurodhAnnoktaH, talakSaNaM cedam- bhAvam - indanakriyAnubhavana lakSaNapariNAmamAzrityendra indanapariNAmena vA bhavatIti bhAvaH sa cAsAvindrazceti bhAvendraH, yadAha - "bhAvo vivakSitakriyA'nubhUtiyukto hi vai samAkhyAtaH / sarvajJairindrAdivadi| hendanAdikriyAnubhavAt // 1 // " sa ca dvidhA - Agamato noAgamatazca tatra Agamata indrajJAnopayukto jIvo bhAvendraH, kathamindropayogamAtrAt tanmayatA'vagamyate ?, na hyagnijJAnopayukto mANavako'gnireva dahanapacanaprakAzanAdyarthakriyAprasAdhakatvAbhAvAditi cet, na, abhiprAyAparijJAnAt saMvit jJAnamavagamo bhAva ityanarthAntaram, tatra 'arthAbhidhAnapratyayAstulyanAmadheyA' iti sarvavAdinAmavisaMvAdasthAnaM, yathA ko'yaM ?, ghaTaH, kimayamAha ?, ghaTazabdaM kimasya jJAnaM ?, ghaTa iti, agniriti ca yat jJAnaM tadavyatirikto jJAtA talakSaNo gRhyate, anyathA tajjJAne satyapi nopalabheta, atanmayatvAt, pradIpahastAndhavat puruSAntaravadvA, na cAnAkAraM tat, padArthAntaravadvivakSitapadArthAparicchedaprasaGgAt, bandhAdyabhAvazca jJAnAjJAnasukhaduHkhapariNAmAnyatvAd, AkAzavat, na cAnalaH sarva eva dahanAdyarthakriyAprasAdhako, bhasmacchannAgninA vyabhicArAditi kRtaM prasaGgena, noAgamato bhAvendra indranAmagotre karmaNI vedayan paramaizvaryabhAjanaM, sarvaniSedhavacanatvAnnozabdasya, yatastatra nendrapadArthajJAnamindravyapadezanibandhanatayA vivakSitaM indanakriyAyA eva ca vivakSitatvAt, athavA tathAvidhajJAnakriyArUpo yaH pariNAmaH sa nAgama eva kevalo na cAnAgama ityato mizravacanatvAt nozabdasya noAgaMmata ityAkhyAyata iti / nanu nAmasthApanAdravyeSvindrAbhidhAnaM vivakSitabhAvazUnyatvAd dravyatvaM va For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 sU0 119 // 103 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAnaM varttate, tatazca ka eSAM vizeSaH ?, Aha ca - " abhihANaM davvattaM tadatthasunnattaNaM ca tullAI / ko bhAvavajjiyANaM nAmAINaM paiviseso ? // 1 // " iti, atrocyate, yathA hi sthApanendre khalvindrAkAro lakSyate tathA karttuH sadbhUtendrAbhiprAyo bhavati tathA draSTustadAkAradarzanAdindrapratyayastathA praNatikRtadhiyazca phalArthinaH stotuM pravarttante phalaM ca prApnuvanti keciddevatAnugrahAt na tathA nAmadravyendrayoriti, tasmAt sthApanAyAstAvaditthaM bheda iti, Aha ca - "AMgAro'bhippAo buddhI kiriyAphalaM ca pAeNaM / jaha dIsai ThavaNiMde na tahA nAme na daviMde // 1 // " iti yathA ca dravyendro bhAvendrakAraNatAM pratipadyate tathopayogApekSAyAmapi tadupayogatAmAsAdayatyavAptavAMzca na tathA nAmasthApanendrAvityayaM vizeSa iti, Aha ca - " bhAvassa kAraNaM jaha davvaM bhAvo ya tassa pajjAo / uvaogapariNatimao na tahA nAmaM na vA ThavaNA // 1 // " iti // uktA nAmasthApanAdravyendrAH, idAnIM bhAvendraM tristhAnakAvatAreNAha -'tao iMde tyAdi kaNThyaM, navaraM jJAnena jJAnasya jJAne vA indraH - paramezvaro jJAnendraH - atizayavacchrutAdyanyatarajJAnavazavivecitavastuvistaraH kevalI vA, evaM darzanendraH - kSAyikasamyagdarzanI, caritrendro - yathA''khyAta cAritraH, eteSAM ca bhAvena sakalabhAvapradhAnakSAyikalakSaNena vivakSitakSAyopazamikalakSaNena vA bhAvataH - paramArthato vendratvAt sakalasaMsAryaprApta pUrvaguNalakSmIlakSaNaparamaizvarya 1 abhidhAnaM dravyatvaM tadarthazUnyatvaM ca tulyAni ko bhAvavarjitAnAM nAmAdInAM prativizeSaH ? // 1 // ( yena bhedAstrayaste ) / 2 AkAro'bhiprAyo buddhiH kriyAphalaM ca yathA prAyaH sthApanendre dRzyate na tathA nAmendre na dravyendre // 1 // 3deg pUrvazva pra. 4 bhAvasya kAraNaM yathA dravyaM bhAvazca tasya paryAyaH upayogapariNatimayo na tathA nAma na vA sthApaneti // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH zrIsthAnA- yuktatvAd bhAvendratA'vaseyeti / uktamAdhyAtmikaizvaryApekSayA bhAvendratraividhyamatha bAyaizvaryApekSayA tadevAha-tao 3 sthAna iMde'tyAdi, bhAvitAthai, navaraM devA-vaimAnikA jyotiSkavaimAnikA vA rUDheH asurA:-bhavanapativizeSA bhavanapativyantarA kAdhyayane vA suraparyudAsAt, manujendraH-cakravatyAdiriti // trayANAmapyeSAM vaikriyakaraNAdizaktiyuktatayendratvamiti vikurvaNA-15 uddezaH1 nirUpaNAyAha sU0 121 // 104 // tivihA viuvvaNA paM0 20-bAhirate poggalae pariyAtittA egA vikuvvaNA bAhirae poggale apariyAdittA egA vikuvvaNA bAhirae poggale pariyAdittAvi appariyAdittAvi egA vikuvvaNA, tivihA vigubvaNA paM0 saM0-abbhaMtarae poggale pariyAittA egA vikuvvaNA abhaMtare poggale apariyAdittA egA vikuvvaNA abhaMtarae poggale pariyAtittAvi aparitAdittAvi egA vikuvvaNA, tivihA vikubvaNA paM0 20-bAhirabhaMtarae poggale pariyAittA egA vikuvvaNA bAhirabbhaMtarae poggale apariyAittA egA viguvvaNA bAhirabhaMtarae poggale pariyAittAvi apariyAittAvi egA viuThavaNA / (sU0 120) tivihA neraiyA pannattA taM0-katisaMcitA akatisaMcitA avattavvagasaMcitA, evamegiMdiyavajA jAva vemANiyA (sU0 121) _ 'tivihe tyAdi sUtratrayI kaNThyA, navaraM bAhyAn pudgalAn-bhavadhAraNIyazarIrAnavagADhakSetrapradezavarttino vaikriyasamudghA-3 dAtena paryAdAya-gRhItvaikA vikurvaNA kriyate iti zeSaH, tAnaparyAdAya, yA tu bhavadhAraNIyarUpaiva sA'nyA, ytpunrbhvdhaa-15||104|| raNIyasyaiva kiJcidvizeSApAdanaM sA paryAdAyApi aparyAdAyApi iti tRtIyA vyapadizyate, athavA vikurvaNA-bhUSAkaraNaM, For Personal & Private Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ GROOMSANGALRSSSSS tatra bAhyapudgalAnAdAyAbharaNAdIn aparyAdAya kezanakhasamAracanAdinA ubhayatastUbhayatheti, athavA'paryAdAyeti kaka-| lAsasAdInAM raktatvaphaNAdikaraNalakSaNeti / evaM dvitIyasUtramapi, navaramabhyantarapudgalA bhavadhAraNIyenaudArikeNa vA zarIreNa ye kSetrapradezA avagADhAsteSveva ye vartante te'vaseyAH, vibhUSApakSe tu niSThIvanAdayo'bhyantarapudgalA iti / tRtIyaM tu bAhyAbhyantarapudgalayogena vAcyamiti, tathAhi-ubhayeSAmupAdAnAd bhavadhAraNIyaniSpAdanaM tadanantaraM tasyaiva kezAdiracanaM ca, anAdAnAcciravikurvitasyaiva mukhAdivikArakaraNaM, ubhayatastu bAhyAbhyantarANAmanabhimatAnAmAdAnato'nyeSAM cAnAdAnato'niSTarUpabhavadhAraNIyetararacanamiti // anantaraM vikurvaNoktA, sA ca nArakANAmapyastIti nArakAnnirUpayannAha'tivihe'tyAdi, kaNThyam , navaraM 'katI'tyanena saGkhyAvAcinA dhyAdayaH saGkhyAvanto'bhidhIyante, ayaM cAnyatra praznaviziSTasaGkhyAvAcakatayA rUDho'pIha sabathAmAtre draSTavyaH, tatra nArakAH kati-katisaGkhyAtAH saGkhyAtA ekaikasamaye ye utpannAH santaH saJcitAH-katyutpattisAdhAd buddhyA rAzIkRtAste katisaJcitAH, tathA na kati-na sAyAtA ityakati-asahayAtA| anantA vA, tatra ye akati-akatisaGkhyAtAH asaGkhyAtA ekaikasamaye utpannA santastathaiva saJcitAste akatisaJcitAH, tathA yaH parimANavizeSo na kati nApyakatIti zakyate vaktuM so'vaktavyakaH sa caika iti tatsaJcitA avaktavyakasaJcitAH, samaye samaye ekatayotsannA ityarthaH, utpadyante hi nArakA ekasamaye ekAdayo'saGkhyeyAntAH, uktaM ca-"ego va do va |tinni va saMkhamasaMkhA va egasamaeNaM / uvavajaMtevaiyA ubaTuMtA vi emeva // 1 // " iti, etaddevaparimANametadeva nAra 1 eko vA dvau vA trayo vA saGkhyAtA asaGkhyA vaikasamayena utpadyante etAvantaH udvarttante'pyevameva (devAH) // 1 // Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU0 122 vRttiH // 105 // kANAmapi, yata uktam-"saMkhA puNa suravaratula"tti, katisaJcitAdikamarthamasurAdInA daNDakoktAnAmatidizannAha'evaM'mityAdi, 'eva'miti nArakavaccheSAzcaturvizatidaNDakoktA vAcyA ekendriyavarjAH, yatasteSu pratisamayamasaGkhyAtA anantA vA akatizabdavAcyA evotpadyante, na tvekaH saGkhyAtA vA iti, Aha ca-"aNusamayamasaMkhejA saMkhejAUyatiriyamaNuyA ya / egidiesu gacche ArA IsANadevA y|| 1 // ego asaMkhabhAgo vaTTai ubvaTTaNovavAyami / eganigoe niccaM evaM sesesuvi sa eva // 2 // " iti / anantarasUtre katisaMcitAdiko dharmo vaimAnikAnAM devAnAmuktaH, adhunA | devAnAM sAmAnyena paricAraNAdharmanirUpaNAyAha tivihA pariyAraNA paM0 taM0-ege deve anne deve annesiM devANaM devIo a abhijuMjiya 2 pariyAreti, appaNijiAo devIo abhimuMjiya 2 pariyAreti, appANameva appaNA viubviya 2 pariyAreti 1, ege deve No anne devA No aNNesi devANaM devIo abhimuMjiya 2 pariyAreti attaNijiAo devIo abhijuMjiya 2 pariyArei appANameva appaNA viubviya 2 pariyAreti 2, ege deve No anne devA No aNNesiM devANaM devIo abhijuMjiya 2 paritAreti No appaNijitAo devIo abhimuMjiya 2 paritAreti appANameva appANaM viubviya 2 paritAreti3, (sU0 122) / tivihe mehuNe paM0 taM0 1 sayA punaH suravaratulyA (nArakANAM). 2 anusamayamasaGkhyAtAH saGkhyayAyuSastu tiryaJco manuSyAzca ekendriyeSu gaccheyuH ArAdIzAnAddevAca // 1 // eko'sayabhAgo vartate udvarttanopapAte ekasminnigode gilaM evaM zeSeSvapi sa eva // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ KARACCOR RESCRECORRECEN -divve mANussate tirikkhajoNIte, tao mehuNaM gacchaMti 20-devA maNussA tirikkhajoNitA, tato mehuNaM sevaMti ___ taM0-itthI purisA NapuMsagA (sU0 123) / 'tivihA parI'tyAdi, kaNThyam , navaraM paricAraNA-devamaithunaseveti, ekaH kazciddevo na sarvo'pyevamiti, kim ?|'aNNe deve'tti anyAn devAn-alpardhikAn tathA'nyeSAM devInAM satkA devIzcAbhiyujyAbhiyujya-AzliSyAzliSya vazIkRtya vA paricArayati-paribhuGkte vedabAdhopazamAyeti, na ca na sambhavati devasya devasevA puMstvene tyAzaGkanIyam , manuSyeSvapi tathA zravaNAt , na cAtrArthe narAmarayoH prAyo vizeSo'stIti, eka evAyaM prakAro devadevInAmanyatvasAmAnyAdata eva dvayorapi padayorekaH kriyAbhisambandha iti, evamAtmIyA devIH paricArayatIti dvitIyaH, tathA''tmAnameva paricArayati, kathaM ?-AtmanA vikRtya vikRtya paricAraNAyogya vidhAyeti tRtIyaM, evaM prakAratrayarUpApyekeyaM paricAraNA, prabhaviSNUtkaTakAmaikaparicArakavazAditi, athAnyo deva AdyaprakAraparihAreNAntyaprakAradvayena paricArayatIti dvitIyeyamaprabhaviSNUcitakAmaparicArakadevavizeSAt, tathA'nyo deva AdyaprakAradvayavarjanenAntyaprakAreNa paricArayatIti tRtIyA'nutkaTakAmAlpardhikadevavizeSasvAmikatvAditi // paricAraNeti maithunavizeSa ukto'dhunA tadeva maithunaM sAmAnyataH prarUpayannAha-'tivihe mehuNe' ityAdi kaNThyaM, mavaraM mithunaM-strIpuMsayugmaM tatkarma maithunaM, nArakANAM tanna sambhavati dravyata iti caturtha nAstyeveti noktam // mithunakarmaNa eva kArakAnAha-taoM' ityAdi kaNThyaM, teSAmeva bhedAnAha'tao mehuNa'mityAdi, kaNThyaM, navaraM khyAdilakSaNamidamAcakSate vicakSaNA:-"yoni 1 ma'dutva 2 masthairya 3, mugdhatvaM 4 Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only www.nelibrary.org
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 106 // / klIvatA 5 stanau 6 / puMskAmiteti 7 liGgAni, sapta strItve pracakSate // 1 // mehanaM 1 kharatA 2 dArvya 3, zauNDIrya 4 zmazru 5 dhRSTatA 6 / strIkAmite 7 ti liGgAni sapta puMstve pracakSate // 2 // stanAdizmazrukezAdibhAvAbhAvasamanvitam napuMsakaM budhAH prAhurmohAnalasudIpitam // 3 // " tathA'nyatrApyuktam -- "stanakezavatI strI syAd, romazaH puruSaH smRtaH / ubhayorantaraM yacca, tadabhAve napuMsakam // 1 // " ityAdi // ete ca yogavanto bhavantIti yogaprarUpaNAyAhativihe joge paM0 taM0 maNajoge vatijoge kAyajoge, evaM NeratitANaM vigaliMdiyavajjANaM jAva vemANiyANaM, tivihe paoge paM0 taM0--maNapaoge vatipaoge kAyapaoge, jahA jogo vigaliMdiyavajjANaM tathA paogo'vi, tivihe karaNe paM0, taM0--maNakaraNe vatikaraNe kAyakaraNe, evaM vigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM, tivihe karaNe paM0 taM0 - AraMbhakaraNe saMraMbhakaraNe samAraMbhakaraNe, niraMtaraM jAva vemANiyANaM ( sU0 124 ) 'tivihe joe' ityAdi, iha vIryAntarAyakSayakSayopazamasamuttha labdhivizeSapratyayamabhisandhyanabhisandhipUrvamAtmano vIrya yogaH, Aha ca - " jogo vIriyaM thAmo ucchAha parakkamo tahA cetttthaa| sattI sAmatthaMti ya jogassa havaMti pajAyA // 1 // " iti, sa ca dvidhA - sakaraNo'karaNazca tatrAlezyasya kevalinaH kRtsnayorjJeyadRzyayorarthayoH kevalaM jJAnaM darzanaM copayuJjAnasya yo'sAvaparispando'pratigho vIryavizeSaH so'karaNaH, sa ca nehAdhikriyate, sakaraNasyaiva tristhAnakAvatAritvAd, atastatraiva vyutpattistameva cAzritya sUtravyAkhyA, yujyate jIvaH karmabhiryena 'kemmaM joganimittaM bajjhai'tti vacanAt yuGkte1 yogo vIrya sthAna utsAhaH parAkramastathA ceSTA / zaktiH sAmarthyamiti ca yogasya bhavanti paryAyAH // 1 // 2 karma yoganimittaM badhyate For Personal & Private Use Only 3 sthAna kAdhyayane uddezaH 1 sU0 124 // 106 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayur3e yaM paryAyaM sa yogo-vIryAntarAyakSayopazamajanito jIvapariNAmavizeSa iti, Aha ca-"maNasA vayasA kAraNa dUvAvi juttassa viriyapariNAmo / jIvassa appaNijo sa jogasanno jinnkkhaao|| 1 // teojogeNa jahAM rattattAI ghaDassa pariNAmo / jIvakaraNappaoe viriyamavi tahappapariNAmo // 2 // " iti, manasA karaNena yuktasya jIvasya yogo-vIryaparyAyo durbalasya yaSTikAdravyavadupaSTambhakaro manoyoga iti, sa ca caturvidhaH-satyamanoyogo mRSAmanoyogaH satyamRSAmanoyogo asatyAmRSAmanoyogazceti, manaso vA yogaH-karaNakAraNAnumatirUpo vyApAro manoyogaH, evaM vAgyogo'pi, evaM kAyayogo'pi, navaraM sa saptavidhaH-audAriko 1 dArikamizra 2 vaikriya 3 vikriyamizrA 4 hArakA 5 hArakamizra 6 kArmaNakAyayoga 7 bhedAditi, tatraudArikAdayaH zuddhAH subodhAH, audArikamizrastu audArika evAparipUrNo | | mizra ucyate, yathA guDaminaM dadhi na guDatayA nApi dadhitayA vyapadizyate tattAbhyAmaparipUrNatvAt , evamaudArika mizra kArmaNena naudArikatayA nApi kArmaNatayA vyapadeSTuM zakyam aparipUrNatvAditi tasyaudArikamizravyapadezaH, evaM vaikriyA hArakamizrAvapIti zatakaTIkAlezaH, prajJApanAvyAkhyAnAMzastvevam-audArikAdyAH zuddhAstatparyAptakasya mizrAstvaparyAhaptakasyeti, tatrotpattAvaudArikakAyaH kArmaNena audArikazarIriNazca vaikriyAhArakakaraNakAle vaikriyAhArakAbhyAM mizro bhavati ityevamaudArikamizraH, tathA vaikriyamizro devAdyutpattau kArmaNena kRtavaikriyasya caudArikapravezAddhAyAmaudAri 1manasA vacasA kAyena vApi yuktasya vIryapariNAmaH jIvasyAtmIyaH sa yogasaMjJo jinaakhyaatH||1|| tejoyogena yathA raktavAdirghaTasya pariNAma jIvakaraNaprayoge vIryamapi tathA''tmapariNAmaH // 2 // **SAAAAAAAAAAAAAAAA AS For Personal & Private Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- keNa, AhArakamizrastu sAdhitAhArakakAyaprayojanaH punaraudArikapraveze audArikeNeti, kArmaNastu vigrahe kevalisamudghAte 3 sthAnaGgasUtra- veti, sarva evAyaM yogaH paJcadazadheti, saGgraho'sya-"saccaM 1 mosaM 2 mIsaM 3 asaccamosaM 4 maNo vatI ce kAdhyayane vRttiH kAo urAla 1 vikkiya 2 AhAraga 3 mIsa 6 kammaigo 7 // 1 // " iti // sAmAnyena yogaM prarUpya vizeSato nAra- uddezaH1 4 kAdiSu caturviMzatau padeSu tamatidizannAha-'evaM'mityAdi, kaNThyaM, navaramatiprasaGgaparihArAyedamukta-"vigaliMdiya- sU0 124 vajANaM"ti tatra vikalendriyAH-apaJcendriyAH, teSAM hyekendriyANAM kAyayoga eva, dvitricaturindriyANAM tu kAyayogavAgyogAviti // manaHprabhRtisambandhenaivedamAha-'tivihe paoge' ityAdi, kaNThyaM, navaraM manaHprabhRtInAM vyApriyamANAnAM jIvana hetukartRbhUtena yad vyApAraNaM-prayojanaM sa prayogaH manasaH prayogo manaHprayogaH, evamitarAvapi, 'jahe'tyAcatideza-13 sUtraM pUrvavadbhAvanIyamiti / manaHprabhRtisambandhenaivedamaparamAha-'tivihe karaNe' ityAdi kaNThyaM, navaraM kriyate yena tatkazaraNaM-mananAdikriyAsu pravarttamAnasyAtmana upakaraNabhUtastathA tathApariNAmavatpudgalasaGghAta iti bhAvaH, tatra mana eva karaNaM| manaHkaraNamevam itare api, 'evaM' mityAdyatidezasUtraM pUrvavadeva bhAvanIyamiti, athavA yogaprayogakaraNazabdAnAM manaHprabhRtikamabhidheyatayA yogaprayogakaraNasUtreSvabhihitamiti nArthabhedo'nveSaNIyaH, trayANAmapyeSAmekArthatayA Agame bahuzaH pravRttidarzanAt , tathAhi-yogaH paJcadazavidhaH zatakAdiSu vyAkhyAtaH, prajJApanAyAM tvamevAyaM prayogazabdenoktaH, tathAhi -"kativihe NaM bhaMte! paoge pannatte, gotamA! pannarasavihe" ityAdi, tathA Avazyake'yameva karaNatayoktaH, tathAhi / // 107 // 1 satyaM mRSA mitraM asatyAmRSA mano vaco'pi caivaM kAya audArikavaikriyAhArakamizrAH kArmaNa iti // 1 // ANSAR , gotamA kAdiSu vyAsamado'nveSaNIyata, athavA For Personal & Private Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ -"jujaNakaraNaM tivihaM maNavatikAe ya maNasi saccAi / sahANe tesi bheo cau cauhA sattahA ceva // 1 // " iti // prakArAntareNa karaNatraividhyamAha-'tivihe'ityAdi, ArambhaNamArambhaH-pRthivyAdhupamaInaM tasya kRtiH-karaNaM sa eva vA karaNamityArambhakaraNamevamitare api vAcye, navaramayaM vizeSaH-saMrambhakaraNaM pRthivyAdiviSayameva manaHsaGklezakaraNaM, samArambhakaraNaM-teSAmeva santApakaraNamiti, Aha ca-"saMkaippo saMraMbho paritAvakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavao suddhanayANaM tu savvesiM // 1 // " iti // idamArambhAdikaraNatrayaM nArakAdInAM vaimAnikAntAnAM bhavatItyatidizanAha-nirantara'mityAdi, sugamaM, kevalaM saMrambhakaraNamasaMjJinAM pUrvabhavasaMskArAnuvRttimAtratayA bhAvanIyamiti // ArambhAdikaraNasya kriyAntarasya ca phalamupadarzayannAha tihiM ThANehiM jIvA appAuattAte kammaM pagariti, taM0-pANe ativAtittA bhavati musaM vaittA bhavai tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA bhavai, iccetehi tihiM ThANehiM jIvA a. pAuattAte kammaM pagareti / tihiM ThANehiM jIvA dIhAuattAte kammaM pagareMti, taM0-No pANe ativAtittA bhavai No musaM vatittA bhavati tathArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsuesaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA bhavai, ice tehiM / / tihiM ThANehiM jIvA dIhAuyattAe kammaM pagareMti / tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pagareMti, taMjadhA 1 yujanakaraNaM trividhaM manovAkkAyeSu manasi satyAdi sasthAne teSAM bhedaH caturdhA caturdA kAyaH saptathA caiva // 1 // 3 saMkalpaH saMrabhaH paritApakaro | bhavetsamAraMbhaH / AraMbha upadravataH zuddhanayAnAntu sarveSAM // 1 // For Personal & Private Use Only w
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA nasUtra vRttiH // 108 // pANe ativAtittA bhavai musaM vaittA bhavai tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA hIlettA NidittA khisettA garahittA avamANittA 3 sthAnaannayareNaM amaNunneNaM apItikArateNaM asaNa. paDilAbhettA bhavai, iccetehiM tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuattAe kamma kAdhyayane pagareMti / tihiM ThANehiM jIvA subhadIhAuattAte kammaM pagareMti, taM0-No pANe ativAtittA bhavai No musaM vadittA bha uddezaH1 vai tahArUvaM samaNaM vA mANaM vA vaMdittA namaMsittA sakAritA samANettA kallANaM maMgalaM devataM cetitaM pajuvAsettA maNu sU0 125 neNaM pItikAraeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA bhavai, iccetehiM tihiM ThANehiM jIvA suhadIhAutattAte kamma pagareMti / (sU0 125) 'tihiM ThANahi~' ityAdi, tribhiH 'sthAnaH' kAraNaiH 'jIvAH' prANinaH 'appAuyattAe'tti alpaM-stokamAyuH-jI-|| vitaM yasya so'lpAyustadbhAvastattA tasyai alpAyuSTAyai tadarthaM tannibandhanamityarthaH, karma-AyuSkAdi, athavA alpamAyu:jIvitaM yata AyuSastadalpAyuH tadbhAvastattA tayA karma-AyurlakSaNaM 'prakurvanti' baghnantItyarthaH, tadyathA-prANAn' prANeno''tipAtayiteti 'zIlArthatannanta'miti karmaNi dvitIyeti, prANinAM vinAzanazIla ityarthaH, evaMbhUto yo bhavati, evaM mRSAvAdaM vaktA yazca bhavati, tathA-tatprakAraM rUpa-svabhAvo nepathyAdi vA yasya sa tathArUpaH dAnocita ityarthaH, |taM zrAmyati-tapasyatIti zramaNaH-tapoyuktastaM mA hana ityAcaSTe yaH paraM prati svayaM hanananivRttaH sanniti sa mAhano-mUlaguNadharastaM, vAzabdau vizeSaNasamuccayArthI, pragatA asavaH-asumantaH prANino yasmAt tamAsukaM taniSedhAdaprAsukaM // 108 // sacetanamityarthaH tena, eSyate-gaveSyate udgamAdidoSavikalatayA sAdhubhiryattadeSaNIyaM-kalpyaM tanniSedhAdaneSaNIyaM tena, GORIASSASSASSASSA For Personal & Private Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ azyate-bhujyate ityazanaM ca-odanAdi pIyata iti pAnaM ca-sauvIrakAdi khAdanaM khAdastena nivRttaM khAdanArtha tasya nirva @mAnatvAditi khAdima ca-bhaktaudi svAdanaM svAdaH tena nivRttaM svAdimaM dantapavanAdIti samAhAradvandvastena, gAthAzcAtra-"asaNaM odaNasattugamuggajagArAi khajagavihI ya / khIrAi sUraNAdI maMDagapabhitI ya vinneyaM // 1 // pANaM sovIrajavodagAi cittaM surAiyaM ceva / AukkAo sabbo kakkaDagajalAiyaM ca tahA // 2 // bhattosaM daMtAI khajUraM naalikerdkkhaaii| kakkaDigaMbagaphaNasAdi bahuvihaM khAimaM neyaM // 3 // daMtavaNaM taMbolaM cittaM ajagakuheDagAI ya / mahapippali-15 maMThAdI aNegahA sAima hoi||4||" iti, pratilambhayitA-lAbhavantaM karotItyevaMzIlo yazca bhavati. te alpAyuSkatayA karma kurvantIti prakramaH, 'icceehiM ti ityetaiH prANAtipAtAdibhiruktaprakAraistribhiH sthAnaH jIvA alpAyuSTayA karma prakavantIti nigamanamiti / iha ca prANAtipAtayitrAdipuruSanirdeze'pi prANAtipAtAdInAmevAlpAyurbandhanibandhanatvena tatkAraNatvamuktaM draSTavyamiti, iyaM cAsya sUtrasya bhAvanA-adhyavasAyavizeSeNaitatrayaM yathoktaphalaM bhavatIti, athavA yo hi jIvo jinAdiguNapakSapAtitayA tatpUjAdyarthaM pRthivyAdyArambheNa nyAsApahArAdinA ca prANAtipAtAdiSu vartate tasya sarAgasaMyamaniravadyadAnanimittAyuSkApekSayeyamalpAyuSTA samavaseyA, atha naitadevaM, nirvizeSaNatvAt sUtrasya, alpAyuSkasya kSullakabhavagrahaNarUpasyApi prANAtipAtAdihetuto yujyamAnatvAd , ataH kathamabhidhIyate-savizeSaNaprANAtipAtAdivartI jIva ApekSikI cAlpAyuSkateti ?, ucyate, avizeSaNatve'pi sUtrasya prANAtipAtAdevizeSaNamavazyaM vAcyaM, yata itastRtIyasUtre For Personal & Private Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU0 125 zrIsthAnA- kAprANAtipAtAdita eva azubhadIrghAyuSTAM vakSyati, na hi samAnahetoH kAryavaiSamyaM prayujyate, sarvatrAnAzvAsaprasaGgAt , tathA| gasUtra- 'samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDi- vRttiH lAbhemANassa kiM kajjai?, goyamA!, bahutariyA se nijarA kajai, appatarAe se pAve kamme kajaitti bhgvtiivc||109|| nazravaNAdavasIyate-naiveyaM kSullakabhavagrahaNarUpA'lpAyuSTA, na hi svalpapApabahunirjarAnibandhanasyAnuSThAnasya kSullakabhavanahaNanimittatA sambhAvyate, jinapUjanAdyanuSThAnasyApi tathAprasaGgAt, athAprAsukadAnasya bhavatUktA'lpAyuSTA, prANAtipAtamRSAvAdayostu kSullakabhavagrahaNameva phalamiti, naitadevam , ekayogapravRttatvAd aviruddhatvAcceti, atha mithyAdRSTizramaNabrAhmaNAnAM yadaprAsukadAnaM tato nirupacaritaivAlpAyuSTA yujyate, itarAbhyAM tu ko vicAra iti?, naivam, aprAsukeneti tatra vizeSaNasyAnarthakatvAt , prAsukadAnasyApi alpAyuSkaphalatvAvirodhAd, uktaM ca bhagavatyAm-"samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM asaMjataavirayaapaDihayaapaccakkhAyapAvakammaM phAsueNa vA aphAsueNa vA esaNijeNa vA aNesaNijjeNa vA asaNa 4 paDilAbhamANassa kiM kajjai?, goyamA?, egaMtaso pAvekamme kajjai, no se kAi nijarA kajjai"tti, yacca pApakarmaNa eva kAraNaM tedalpAyuSTAyA api kAraNamiti, nanvevaM prANAtipAtamRSAvAdAvaprAsukadAnaM ca kartta 1 yujyate. 2 zramaNopAsakena bhadanta / tathArUpaM dhamaNaM vA mAhanaM vANAsukenAneSaNIyenAzanapAnakhAdimakhAdimena pratilambhayatA kiM kriyate?, gautama IIN bahutarA tena nirjarA kriyate'lpataraM tena pApakarma kriyate 3 zramaNopAsakena bhadanta ! tathArUpaM asaMyatAviratApratihatApratyAkhyAtapApakarmANa prAsukena vA'prAsukena vA eSaNIyenAneSaNIyena vA azanAdinA pravilambhayatA kiM kriyate?, gautama ! ekAntataH pApakarma kriyate na tena kAcinnirjarA kriyate // 4 bahunirjarAsAdhanatve'pi | alpasya. 5 sarAgasaMyamaniya'dIrghazubhAyuSTApekSayA. 6 aprAsukAdidAnaM. // 109 // For Personal & Private Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyamApannamiti?, ucyate, ApadyatAM nAma bhUmikApekSayA ko doSaH?, yataH-"adhikArivazAcchAstre, dhrmsaadhnsNsthitiH| vyAdhipratikriyAtulyA, vijJeyA gunndossyoH||1||" tathA ca gRhiNaM prati jinabhavanakAraNaphalamuktam-"etadiha bhAvayajJaH sadgRhiNo janmaphalamidaM paramam / abhyudayAvyucchittyA niyamAdapavargabIjamiti // 1 // " tathA "bhaNNai jiNapUyAe kAyavaho jaivi hoi u kahiMci / tahavi taI parisuddhA gihINa kUvAharaNajogA // 1 // asadAraMbhapavattA jaMca gihI teNa tesiM vineyaa| tannivittiphalacciya esA paribhAvaNIyamidaM // 2 // " iti, dAnAdhikAre tu zrUyate dvividhAH zramaNopAsakAH-saMvignabhAvitA lubdhakadRSTAntabhAvitAzceti, yathoktam-"saMviggabhAviyANaM loddhayadiThaMtabhAviyANaM ca / mottUNa khettakAle bhAvaM ca kahiMti suddhaJchaM // 1 // " iti, tatra lubdhakadRSTAntabhAvitA yathAkathaJciddadati, saMvignabhAvitAstvaucityeneti, taccedam,-"saMtharaNami asuddhaM doNhavi geNhantadeMtayANa'hiyaM / AuradihateNaM taM ceva hitaM asaMtharaNe // 1 // " iti, tathA "NAyAgayANaM kappaNijjANaM annapANAINaM davANaM desakAlasaddhAsakArakamajuyaM" ityAdi, kvacit "pANe ativAyittA musaM vayitte"tyevaM bhavatizabdavarjA vAcanA, tatrApi sa evArthaH, ktvApratyayAntatA vA vyA 1 bhaNyate jinapUjAyAM yadyapi kathaMcitkAyavadho bhavati tathApi sA parizuddhA gRhiNAM kUpodAharaNadRSTAntAt // 1 // asadAraMbhapravRttA yacca gRhiNastena teSAM | vijJeyA tannivRttiphalaiva eSA paribhAvanIyametat // 2 // 2 saMvimabhAvitAnA lubdhakadRSTAntabhAvitAnAM ca kSetrakAlI bhAvaM ca muktvA zuddhamuncha kathayanti (dezayanti) | // 1 // 3 saMstaraNe dvayorapi gRhaNaddadatorahitamazuddhaM AturadRSTAntena tadevAsaMstaraNe hitaM / (dezAdibhedAt ) // 1 // 4 nyAyAgatAnAM kalpanIyAnAM annapAnAdInAM dravyANAM dezakAlazraddhAsatkArakamayutaM (dAna). For Personal & Private Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAnatipAla tAhira, tataH prArtha cedaM sUtrahI tyAdi prAyuSaH zubha gasUtravRttiH // 11 // dAkhyeyA, prANAnatipAtya mRSoktvA zramaNaM prAtalambhya alpAyuSTayA karma badhnantIti prakramaH, zeSaM tathaiva, athavA pratilambha-18|3 sthAnanasthAnakasyaivetare vizeSaNe, tAhi-prANAnatipAtyAdhAkarmAdikaraNato mRSoktvA yathA-aho sAdho! svArthasiddhamidaM bhArI kAdhyayane kAdi kalpanIyaM vo na zaGkA kAryetyAdi, tataH pratilambhya tathA karma kurvantIti prakramaH, iha ca dvayasya vizeSaNatvena uddezaH1 ekasya vizeSyatvena tristhAnakatvamavagantavyam, gambhIrArtha cedaM sUtramato'nyathA'pi bhAvanIyamiti // alpAyuSkatAkA-1 sU0 125 raNAnyuktAnyadhunaitadviparyayasyaitAnyeva viparyastatayA kAraNAnyAha-'tihI'tyAdi prAgvadavaseyam , navaraM 'dIhAuyattAe'tti zubhadIrghAyuSTAyai zubhadIrghAyuSTayA veti pratipattavyaM, prANAtipAtaviratyAdInAM dIrghAyuSaH zubhasyaiva nimittatvAda, uktaM ca-"mahavvaya aNuvvaehi ya bAlatavo'kAmanijarAe y| devAuyaM nibaMdhai sammaddiDI ya jo jIvo // 1 // " tathA. | "payaIe~ taNukasAo dANarao sIlasaMjamavihUNo / majjhimaguNehiM jutto maNuyAuM baMdhae jIvo // 2 // " devamanuSyAyapI ca zubhe iti / tathA bhagavatyAM dAnamuddizyoktaM-"samaNovAsayarasa NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA 2 phAsuesaNijeNaM asaNa 4 paDilAbhemANassa kiM kajjai, goyamA!, egaMtaso nijarA kajjai, No se kei pAve kamme kajai 2" iti, yacca nirjarAkAraNaM tacchubhadIrghAyuHkAraNatayA na viruddhaM, mahAvratavaditi / anantaramAyuSo dIrghatAkAraNAnyu 1 mahAnataraNuvrataizca bAlatapo'kAmanirjarayA ca devAyurnibadhnAti samyagdRSTizca yo jIvaH // 1 // prakRtyA tanukaSAyo dAnaratiH zIlasaMyamavihInaH madhyamaguNairyukto manujAyurbadhnAti jIvaH // 1 // 2 zramaNopAsakena bhadanta ! tathArUpaM zramaNaM vA mAhanaM vA prAsukaiSaNIyenAzanAdinA 4 pratilambhayatA kiM kriyate ?, gautama ! // 11 // ekAntato nirjarA kriyate na tena kiMcidapi pApakarma kriyate // For Personal & Private Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUtAni, tacca zubhAzubhamiti tatrAdau tAvadazubhAyurdIrghatAkAraNAnyAha-'tihIM'tyAdi prAgvat , navaraM azubhadIrghAyuSTAyai iti nArakAyuSkAyeti bhAvaH, tathAhi-azubhaM ca tatsApaprakRtirUpatvAt dIrgha ca tasya jaghanyato'pi dazavarSasahasrasthitikatvAdutkRSTatastu trayastriMzatsAgaropamarUpatvAdazubhadIrgha, tadevaMbhUtamAyu:-jIvitaM yasmAtkarmaNastadazubhadIrghAyustadbhAvastattA tasyai tayA veti, prANAn-prANina ityartho'tipAtayitA bhavati mRSAvAdaM vaktA bhavati tathA zramaNamazanAdinA hIlanAdi kRtvA pratilambhayitA bhavatItyakSaraghaTanA, hIlanA tu jAtyAyudghaTTanato nindanaM manasA khiMsanaM janasamakSaM garhaNaM hai tatsamakSaM apamAnanamanabhyutthAnAdibhiH, 'anyatareNa' bahUnAM madhye ekatareNa, kvacittvanyatareNeti na dRzyate, 'amanojJena' svarUpato'zobhanena kadannAdinA'ta evAprItikArakeNa, bhaktimatastvamanojJamapi manojJameva, tatphalatvAda, Aryaca-1 ndanAyA iva, AryacandanayA hi kulmASAH sUrpakoNakRtA bhagavate mahAvIrAya paJcadinonapANmAsikakSapaNapAraNake dattAH, tadaiva ca tasyA lohanigaDAni hemamayanUpurau sampannau kezAH pUrvavadeva jAtAH paJcavarNavividharatnarAzimirgRhaM bhRtaM sendradevadAnavanaranAyakairabhinanditA kAlenAvAptacAritrA ca siddhisaudhazikharamupagateti, iha ca sUtre'zanAdi prAsukApAsukatvAdinA na vizeSitaM, hIlanAdikartuHprAsukAdivizeSaNasya phalavizeSaM pratyakAraNatvAt , matsarajanitahIlanAdivizeSaNAnAmeva pradhAnatayA tatkAraNatvAditi / prANAtipAtamRSAvAdayoni vizeSaNapakSavyAkhyAnamapi ghaTata eva, avajJAdAne'pi prANAtipAtAdedRzyamAnatvAditi, bhavati ca prANAtipAtAdenarakAyuH, yadAha-"micchAdiTThI mahAraMbhapariggaho tibva 1 mithyAdRSTimahAraMbhaparigrahastIva ASSASSISSA SISUS For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU. 126 // 111 // lohnissiilo| narayAuyaM nibaMdhai pAvamatI roddprinnaamo||1||" iti // uktaviparyayeNAdhunetaradAha-'tihiM ThANehI|tyAdi pUrvavat, navaraM 'vanditvA' stutvA 'namasthitvA' praNamya satkArayitvA vastrAdinA sanmAnayitvA pratipattivizeSeNa kalyANa-samRddhiH taddhetutvAt sAdhurapi kalyANamevaM maMgalaM vighnakSayastadyogAnmaGgalaM daivatamiva devateva daivataM caityamivajinAdipratimeva caityaM zramaNaM 'paryupAsya' upasevyeti, ihApi prAsukAprAsukatayA dAnaM na vizeSitaM, pUrvasUtraviparya| yatvAdasya, pUrvasUtrasya cAvizeSaNatayA pravRttatvAditi, na ca prAsukAprAsukadAnayoH phalaM preti na vizeSo'sti, pUrvasUtrayostasya pratipAditatvAt , tasmAdiha prAsukaiSaNIyasya kalpaprAptAvitarasya cedaM phalamavaseyaM, athavA bhAvaprakarSavizeSAdanepaNIyasyApIdaM phalaM na virudhyate, acintyatvAccittapariNateH, sA hi bAhyasyAnuguNatayaiva na phalAni sAdhayati, bharatAdInAmiveti, iha ca prathamamalpAyuHsUtraM dvitIyaM tadvipakSaH tRtIyamazubhadIrghAyuHsUtraM caturthaM tadvipakSa iti na punaruktateti // |prANAnatipAtanAdi ca guptisadbhAve bhavatIti guptIrAha tato guttIto pannattAo, taM0-maNaguttI vatiguttI kAyaguttI, saMjayamaNussANaM tato guttIo paM0 saM0-maNa0 vai0 kAya0, tao aguttIo paM0 20-maNaaguttI vaiaguttI kAyaaguttI, evaM neraitANaM jAva thaNiyakumArANaM, paMciMdiya 1 lobhanizzIlaH / nirayAyurnibadhnAti pApamatI rudrapariNAmaH // 1 // 2 prati vi. pra. 3 yathAbhadrakApekSayA pravRttau manuSyApekSayA syAttat , caturtha tu pariNatApekSayA ata eva satkArayitvetyAdi, tathA devAyuSkAdyapekSametat. // 111 // For Personal & Private Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ tirikkhajoNiyANaM asaMjatamaNussANaM vANamaMtarANaM joisiyANaM vemANiyANaM / tato daMDA paM0 taM0--maNadaMDe vayadaMDe kAya - . daMDe, neraiyANaM tao daMDA paNNattA, taM0--maNadaMDe vaidaMDe kAyadaMDe, vigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM ( sU0 126 ) 'o' ityAdi kaNThyaM, navaraM gopanaM guptiH - manaHprabhRtInAM kuzalAnAM pravarttanamakuzalAnAM ca nivarttanamiti, Aha ca - "maNaguttimAiyAo guttIo tinni samayakeUhiM / paviyAreyararUvA NiddiTThAo jao bhaNiyaM // 1 // samio NiyamA gutto gutto samiyattaNaMmi bhaiyavvo / kusalavaimuIraMto jaM vaigutto'vi samio'vi // 2 // " iti etAzcaturviMzatidaNDake cintyamAnA manuSyANAmeva, tatrApi saMyatAnAM, na tu nArakAdInAmityata Aha- 'saMjayamaNussANa' mityAdi, kaNThyam // uktA guptayastadviparyayabhUtA athAguptIrAha - 'tao' ityAdi kaNThyaM, vizeSatazcaturviMzatidaNDake etA ati| dizannAha - 'eva' mityAdi, 'eva' miti sAmAnyasUtravannArakAdInAM tisro'guptayo vAcyAH, zeSaM kaNThyaM, navaramihaikendriyavikalendriyA noktAH, vAGmanasosteSAM yathAyogamasambhavAt, saMyatamanuSyA api noktAH, teSAM guptipratipAdanAditi // aguptayazcAtmanaH pareSAM ca daNDanAni bhavantIti daNDAnnirUpayannAha-'tao daNDe' tyAdi, kaNThyaM, navaraM manasA daNDanamAtmanaH pareSAM ceti manodaNDaH, athavA daNDyate aneneti daNDo mana eva daNDo manodaNDa iti, evamitarAvapi vizeSacintAyAM caturviMzatidaNDake 'neraiyANaM tao daMDA' ityAdi yAvadvaimAnikAnAmiti sUtraM vAcyaM, navaraM 'vigaliMdiyavajjaM 'ti 1 manogutyAdikA guptayastisraH samayaketubhiH pravicAretararUpA nirdiSTA yato bhaNitaM // 1 // samito niyamAd gupto guptaH samitatve bhaktavyaH kuzalavAcamudIrayan yadvAggupto'pi samito'pi // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- ekadvitricaturindriyAn varjayitvetyarthaH, teSAM hi daNDatrayaM na sambhavati, yathAyogaM vAGmanasorabhAvAditi // daNDazca gaha 3 sthAnagasUtra- 18NIyo bhavatIti gahIM sUtrAbhyAmAha kAdhyayane vRttiH tivihA garahA paM0 20-maNasA vege garahati, vayasA vege garahati, kAyasA vege garahati pAvANaM kammANaM akaraNayAe, uddezaH1 athavA garahA tivihA, paM0 20-dIhaMpege addhaM garahati, rahassaMpege addhaM garahati, kAryapege paDisAharati pAvANaM // 112 // sU0127 kammANaM akaraNayAe, tivihe paccakkhANe paM0 ta0-maNasA vege paccakkhAti vayasA vege paJcakkhAti kAyasA vege paJca kkhAi, evaM jahA garahA tahA paccakkhANevi do AlAvagA bhANiyavvA (sU0 127) 'tivihe'tyAdi sUtradvayaM gatArtha, navaraM, garhate-jugupsate daNDaM svakIyaM parakIyaM AtmAnaM vA 'kAyasAvitti sakAra-IN syAgamikatvAt kAyenApyekaH, kathamityAha-pApAnAM karmaNAmakaraNatayA hetubhUtayA, hiMsAdyakaraNenetyarthaH, kAyagardA hi pApakarmApravRttyaiva bhavatIti bhAvaH, uktaM ca-"pApajugupsA tu tathA samyakparizuddhacetasA satatam / pApodvego'karaNaM tadacintA cetynukrmtH||1||" iti, athavA pApakarmaNAmakaraNatAyai-tadakaraNArtha tridhA'pi garhate, athavA caturthyarthe SaSThI tataH pApebhyaH karmabhyo garhate, tAni jugupsata ityarthaH, kimartham?-akaraNatAyai-mA kArSamahametAnIti, 'dIhaMDahai pege addhati dIrgha kAlaM yAvat , tathA kAyamapyekaH pratisaMharati-niruNaddhi, kayA ?-pApAnAM karmaNAmakaraNatayA hetu-16 bhUtayA, tadakaraNena tadakaraNatAyai vA tebhyo vA garhate, kAyaM vA pratisaMharati tebhyaH, akaraNatAyai teSAmeveti // atIte IC // 112 // daNDe gardA bhavati, sA coktA, bhaviSyati ca pratyAkhyAnamiti sUtradvayena tadAha-'tiviheM'tyAdi gatArtha, navaraM 'gari-13 ANSAMRARAAAAAARIG For Personal & Private Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatti garhAyAM, AlApako cemau 'maNase'tyAdi, 'kAyasA vege paccakkhAi pAvANaM kammANaM akaraNayAe' ityetadanta ekaH, 'ahavA' paccakkhANe tivihe paM0-taM0-dIhaMpege addhaM paccakkhAi rahassaMpege addhaM paccakkhAi kAyaMpege paDisAta harai pAvANaM kammANaM akaraNayAe iti dvitIyaH, tatra kAyamapyekaH pratisaMharati pApakarmAkaraNAya athavA kArya prati|saMharati pApakarmabhyo'karaNAya teSAmeveti // pApakarmapratyAkhyAtArazca paropakAriNo bhavantIti tadupadarzanAya dRSTAntabhUtavRkSANAM taddAntikAnAM ca puruSANAM prarUpaNArthamAha tato rukkhA paM0 ta0-pattovate phalovate puSphovate 1 evAmeva tao purisajAtA paM0 20-pattovArukkhasAmANA pupphovArukkhasAmANA phalovArukkhasAmANA 2, tato purisajjAyA paM0 20-nAmapurise ThavaNapurise davvapurise 3, tao purisajjAyA paM0, taM0-nANapurise dasaNapurise carittapurise 4, tao purisajAyA paM0 taM0-vedapurise ciMdhapurise abhilAvapurise 5, tivihA purisajAyA paM0 taM0-uttamapurisA majjhimapurisA jahannapurisA 6, uttamapurisA tivihA paM0 taM0-dhammapurisA bhogapurisA kammapurisA, dhammapurisA arihaMtA bhogapurisA cakkavaTTI kammapurisA vAsudevA7, majjhimapurisA tivihA paM0 taM0-uggA bhogA rAyannA 8, jahannapurisA tivihA paM0 taM0-dosA bhayagA bhAtillagA 9 (sU0 128) 'tao rukkhe'tyAdi sUtradvayaM, patrANyupagacchati-prApnoti patropagaH, evamitarau, 'evameveti dAntikopanayanArthaH, puruSajAtAni-puruSaprakArA yathA patrAdiyuktatvenopakAramAtraviziSTaviziSTataropakArakAriNo'rthiSu vRkSAH tathA lokottara-18 For Personal & Private Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 113 // puruSAH sUtrArthobhayadAnAdinA yathottaramupakAravizeSakAritvAt tatsamAnA mantavyAH, evaM laukikA apIti, iha ca "patto 3 sthAnavarga' ityAdivAcye pattovA ityAdikaM prAkRtalakSaNavazAduktaM, 'samANe' ityatrApi ca 'sAmANe' iti // atha puruSaprastA- kAdhyayane vAt puruSAn saptasUcyA nirUpayannAha-'tao' ityAdi kaNThyaM, navaraM nAmapuruSaH puruSa iti nAmaiva, sthApanApuruSaH puru- uddezaH 1 SapratimAdi, dravyapuruSaH puruSatvena ya utpatsyate utpannapUrvo veti, vizeSo'trendrasUtrAd draSTavyo bhavati, atra bhASya mAsU0 128 gAthA-"Agamao'Nuvautto iyaro davvapuriso tihA taio / egabhaviyAi tiviho mUluttaranimmio vAvi // 1 // " mUlaguNanirmitaH puruSaprAyogyANi dravyANi, uttaraguNanirmitastu tadAkAravanti tAnyeveti, bhAvapuruSabhedAH punarjJAnapura|pAdayaH / jJAnalakSaNabhAvapradhAnapuruSo jJAnapuruSaH evamitarAvapi / vedaH puruSavedaH tadanubhavanapradhAnaH puruSo vedapuruSaH, sa |ca strIpuMnapuMsakasambandhiSu viSvapi liGgeSu bhavatIti, tathA puruSacihnaH-zmazruprabhRtibhirupalakSitaH puruSazcihnapuruSo, yathA napuMsakaM zmazrucihnamiti, puruSavedo vA cihnapuruSastena ciyate puruSa itikRtveti, puruSaveSadhArI vA syAdiriti, abhilapyate'neneti abhilApaH-zabdaH sa eva puruSaH puMlliGgatayA abhidhAnAt yathA ghaTaH kuTo veti, Aha ca-"abhilAvo puMliMgAbhihANamettaM ghaDo va ciMdhe u / purisAkiI napuMso veo vA purisaveso vA // 2 // veyapuriso tiliMgo'vi puriso vedANubhUikAlammi" // iti, 'dhammapurisatti-dharmaH kSAyikacAritrAdistadarjanaparAH puruSAH dharmapuruSAH, uktaM ca1 Agamato'nupayukta noAgamato dravyapuruSastridhA tRtIyaH / ekabhavikAdistrividhaH mUlottaranirmito vA'pi ( yogyAni dravyANi AkAravanti vA) // 1 // // 113 // abhilApaH puMlijhAbhidhAnamAtraM ghaTa iva ciDhe tu / puruSAkRtirnapuMsako vedo vA puruSaveSo vA // 2 // vedapuruSastriliMgo'pi purussvedaanubhuutikaale| For Personal & Private Use Only Mond.jainelibrary.org
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ BHASH "dhammapuriso tayajaNavAvAraparojaha susAhU" iti, bhogA:-manojJAH zabdAdayastatparAH puruSA bhogapuruSAH 1, Aha ca"bhogapuriso samajjiyavisayasuho cakkavaTTivva" iti, karmANi-mahArambhAdisampAdyAni narakAyuSkAdInIti, ugrA-bhagavato nAbheyasya rAjyakAle ye ArakSakA Asan, bhogAstatraiva guravaH, rAjanyAstatraiva vayasyAH, taduktam-"u~ggA bhogA rAyanna khattiyA saMgaho bhave cauhA / Arakkhi guru vayaMsA sesA je khattiyA te u // 1 // " iti, tadvaMzajA api tattavyapadezA iti, eSAM ca madhyamatvamanutkRSTatvAjaghanyatvAbhyAmiti, dAsA-dAsIputrAdayaH bhRtakAH-mUlyataH karmakarAH 'bhAillaga'tti bhAgo vidyate yeSAM te bhAgavantaH zuddhacAturthikAdaya iti // uktaM manuSyapuruSANAM traividhyamadhunA sAmAnyatastirazcAM jalacarasthalacarakhacaravizeSANAM, 'tivihA macche'tyAdi sUtrai'dazabhistadAha tivihA macchA paM0 taM0-aMDayA poayA saMmucchimA 1, aMDagA macchA tivihA paM0 saM0-itthI purisA NapuMsagA 2, potayA macchA tivihA paM0 20-itthI purisA NapuMsagA 3, tivihA pakkhI paM0 taM0-aMDayA poayA saMmucchimA 1, aMDayA pakkhI tivihA paM0 taM0-itthI purisA NapuMsagA 2, potajA pakkhI tivihA paM0 20-itthI purisA NapuMsagA hai, evameteNaM abhilAveNaM uraparisappAvi 3 bhANiyavvA, bhujaparisappAvi bhANiyavvA 9 (sU0 129) evaM ceva tivihA itthIo paM0 saM0-tirikkhajoNitthIo maNussitthIo devitthIo 1, tirikkhajoNIo itthIo tivi 1 dharmapuruSastadarjanavyApAraparo yathA susAdhuriti // 2 bhogapuruSaH samarjitaviSayasukhazcakravartIva / 3.umA bhogA rAjanyAH kSatriyA saMgraho bhaveccaturvA // ArakSakaguruvayasyAH zeSA ye kSatriyAste tu // 1 // 525A Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 114 // RECORRIGANAGAR hAo paM0 20-jalacarIo thalacarIo khahacarIo 2, maNussitthIo tivihAo, paM0 taM0-kammabhUmiAo aka 3 sthAnammabhUmiyAo aMtaradIvigAo 3, tivihA purisA paM0 taM0-tirikkhajoNIpurisA maNussarisA devapurisA 1, ti kAdhyayane rikkhajoNipurisA tivihA paM0 saM0-jalacarA thalacarA khecarA 2, maNussapurisA tivihA paM0 20-kammabhUmigA uddezaH1 akammabhUmigA aMtaradIvagA hai, tivihA napuMsagA paM0 20-NeratiyanapuMsagA tirikkhajoNiyanapuMsagA maNussana- | sU0131 puMsagA 1, tirikkhajoNiyanapuMsagA tivihA paM0 20-jalayarA thalayarA khayarA 2, maNussanapuMsagA tividhA paM0 taM0-kammabhUmigA akammabhUmigA aMtaradIvagA / (sU0 130) tivihA tirikkhajoNiyA paM0 saM0-itthI purisA napuMsagA / (sU0 131) sugamAni caitAni, navaraM aNDAjAtA aNDajAH, potaM-vastraM tadvajarAyurvajitatvAjAtAH, potAdiva vA-bohitthAjAtAH potajAH, sammUchimA agarbhajA ityarthaH, sammUchimAnAM syAdibhedo nAsti napuMsakatvAtteSAmiti sa sUtre na darzita iti / pakSiNo'NDajAH haMsAdayaH, potajA valgulIprabhRtayaH, sammUchimAH khaJjanakAdayaH, udbhijatve'pi teSAM sammUrchajatvavyapadezo bhavatyeva, udbhijAdInAM sammUchenajavizeSatvAditi, 'eva'miti pakSivat, etena pratyakSeNAbhilApena tivihA uraparisappe'tyAdisUtratrayalakSaNena, urasA-vakSasA parisarpantIti uraHparisarpAH-sarpAdayaste'pi bhaNitavyAH,15 tathA bhujAbhyAM-bAhubhyAM parisarpanti ye te tathA nakulAdayaste'pi bhaNitavyAH, 'evaM cevatti, evameva yathA pkssinnstthai-16||114|| vetyarthaH, ihApi sUtratrayamadhyetavyamiti bhaavH|| uktaM tiryagvizeSANAM traividhyamidAnI strIpuruSanapuMsakAnAM tadAha SAIRANGANAGAISE dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tivihe'tyAdi navasUtrI sugamA, navaraM 'khahaMti prAkRtatvena kham-AkAzamiti, kRSyAdikarmapradhAnA bhUmiH karmabhUmiHbharatAdikA paJcadazadhA tatra jAtAH karmabhUmijAH, evamakarmabhUmijAH, navaramakarmabhUmiH bhogabhUmirityarthaH devakurvAdikA triMzadvidhA, antare-madhye samudrasya dvIpA ye te tathA teSu jAtA AntaradvIpAsta evaantrdviipikaaH|| vizeSa(taH)traividhyamuktvA sAmAnyatastirazcAM tadAha-'tivihe'tyAdi, kaNThyam // khyAdipariNatizca jIvAnAM lezyAvazato bhava[tI]ti tannibandhanakarmakAraNatvAt tAsAmiti nArakAdipadeSu lezyAH tristhAnakAvatAreNa nirUpayannAha neraiyANaM tao lesAo paM0 saM0-kaNhalesA nIlalesA kAulesA 1, asurakumArANaM tao lesAo saMkilihAo paM0, taM0-kaNhalesA nIlalesA kAulesA 2, evaM jAva thaNiyakumArANaM 11, evaM puDhavikAiyANaM 12 AuvaNassatikAiyANavi 13-14 teukAiyANaM 15 vAukAiyANaM 16 beMdiyANaM 17 teMdiyANaM 18 cauridiANavi 19 tao lessA jahA neraiyANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM tao lesAo saMkiliTThAo paM0 taM0-kaNhalesA nIlalesA kAulesA 20, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM tao lesAo asaMkilihAo paM0 ta0 teulesA pamhalesA sukkalesA 21, evaM maNussANavi 22, vANamaMtarANaM jahA asurakumArANaM 23, vemANiyANaM tao lessAo paM0 20-teulesA pamhalesA sukalesA 24 / / (sU0 132) 'neraiyANa'mityAdidaNDakasUtraM kaNThyaM, navaraM 'neraiyANaM tao lessAo'tti etAsAmeva tisRNAM sadbhAvAdavizepaNo nirdezaH, asurakumArANAM tu catasRNAM bhAvAt saGkliSTA iti vizeSitaM, caturthI hi teSAM tejolezyA'sti, kintu dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- kasA na saMkliSTeti, pRthivyAdiSvasurakumArasUtrArthamatidizannAha-evaM puDhavI'tyAdi, pRthivyabyanaspatiSu devotpAdasambha 3 sthAnagasUtra- vAccaturthI tejolezyA'stIti savizeSaNo lezyAnirdezo'tidiSTaH, tejovAyudvitricaturindriyeSu tu devAnutpattyA tada-5 kAdhyayane vRttiH bhAvAnirvizeSaNa ityata evAha-'taoM' ityAdi, paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca SaDapIti saMkliSTAsaMkliSTavizeSaNata uddezaH1 zcatuHsUtrI, navaraM manuSyasUtre atidezenokte iti vyantarasUtre saMkliSTA vAcyAH, ata evoktaM-vANamaMtare'tyAdi, vai||115|| sU0133 mAnikasUtraM nirvizeSaNameva, asaMkliSTasyaiva trayasya sadbhAvAt , vyavacchedyAbhAvena vizeSaNAyogAditi / jyotiSkasUtraM noktaM, teSAM tejolezyAyA eva bhAvena tristhAnakAnavatArAditi // anantaraM vaimAnikAnAM lezyAdvAreNehAvatAra ukto, jyotiSkANAM tu tathA tadasambhavAccalanadharmeNa tamAha tihiM ThANehiM tArArUve calijjA taM0-vikubvamANe vA pariyAremANe vA ThANAo vA ThANaM saMkamamANe tArArUve calejA, tihiM ThANehiM deve vijjutAraM karejA taM0-vikubamANe vA pariyAremANe vA tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA iDiM juttiM jasaM balaM vIriyaM purisakAraparakama uvadaMsemANe deve vijjutAraM karejA / tihiM ThANehiM deve thaNiyasadaM karejjA taM0vikubvamANe, evaM jahA vijjutAraM taheva thaNiyasaiMpi (sU0 133) 'tArArUve'tti tArakamAtraM 'calejA' svasthAnaM tyajet , vaikriyaM kurvadvA paricArayamANaM vA, maithunArtha sNrmbhyuktmi-2||115|| tyarthaH, sthAnAdvaikasmAt sthAnAntaraM saGkrAmat gacchadityarthaH, yathA dhAtakIkhaNDAdimeruM pariharediti, athavA kvacinmaha-14 ASSANSAR For Personal & Private Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ dyutkArastaM, vidyuta vidyutkArAdInAM vIvaprabhavaM puruSakAra 45555555 ddhike devAdau camaravadvaikriyAdi kurvati sati tanmArgadAnArtha calediti, uktaM ca "tattha NaM je se vAghAie aMtare se jahanneNaM donni chAvaDhe joyaNasae, ukkoseNaM bArasa joyaNasahassAIti, tatra vyAghAtikamantaraM maharddhikadevasya mArgadAnAditi // anantaraM tArakadevacalanakriyAkAraNAnyuktAnyatha devasyaiva vidyutstanitakriyayoH kAraNAni sUtradvayenAha-tihI'tyAdi, kaNThyaM, navaraM 'vijuyAraMti vidyut-taDitsaiva kriyata iti kAraH-kArya vidyuto vA karaNaM kAraH-kriyA vi dyutkArastaM, vidyutaM kuryAdityarthaH, vaikriyakaraNAdIni hi sadarpasya bhavanti, tatpravRttasya ca dollAsavatazcalanavidyudga-15 &ArjanAdInyapi bhavantIti calanavidyutkArAdInAM vaikriyAdikaM kAraNatayoktamiti, 'RddhiM' vimAnaparivArAdikAM dyuti-za-4 rIrAbharaNAdInAM 'yazaH' prakhyAti balaM zArIraM vIrya-jIvaprabhavaM puruSakArazca-abhimAnavizeSaH sa eva niSpAditasvaviSayaH parAkramazceti puruSakAraparAkramaM samAhAradvandvaH, tadetatsarvamupadarzayamAna iti / tathA stanitazabdo meghagarjitaM 'evaM'mityAdi vacanaM 'pariyAremANe vA tahArUvasse tyAdyAlApakasUcanArthamiti // vidyutkArastanitazabdAvutpAtarUpAvanantaramuktAvathotpAtarUpANyeva lokAndhakArAdIni paJcadazasUtryA-'tihiM ThANehI tyAdikayA prAha___ tihiM ThANehiM logaMdhayAre siyA taM-arihaMtehiM vocchijjamANehiM arihaMtapannatte dhamme vocchinjamANe puvvagate vocchi 1 tatra vyAghAtikaM yadidamantare tajaghanyena dviSaSTyAdhike dve zate yojanAnAM utkRSTaM tu dvAdaza sahasrANi utpAto'trAbhUtabhAvArtho'niSTatArthazca, yato'trAdyAni trINi sUtrANyaniSTArthasUcakAnyaparANi tu dazeSTArthazaMsIni, saMgatA cotpttivdutpaatsyaapyudbhvtaarthtaa| 2 mepekSayeti saMgrahaNIvRttiH, kAdAvikamantaraM tu lakSayojanAnyapi camarAdyAgama iva 4555 5445 For Personal & Private Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU0 134 // 116 // jamANe 1, tihiM ThANehiM logujote siyA taM0-arahatehiM jAyamANehiM arahatesu pavvayamANesu arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu 2, tihiM ThANehiM devaMdhakAre siyA taM0-arahaMtehiM vocchijjamANehiM arahatapannatte dhamme vocchijjamANe puvvagate vocchijamANe 3, tihiM ThANehiM devujote siyA taM0-arahaMtehiM jAyamANehiM arahaMtehiM panvayamANehiM arahatANaM NAguppAyamahimAsu 4, tihiM ThANehiM devasaMnivAe siyA taM0-arihaMtehiM jAyamANehiM arihaMtehiM pavvayamANehiM arihaMtANaM nANuppAyamahimAsu 5, evaM devukaliyA 6 devakahakahae 7 / tihiM ThANehiM deviMdA mANusaM loga havvamAgacchaMti taM0arahaMtehiM jAyamANehiM arahaMtehiM pavvayamANehiM arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu 8, evaM sAmANiyA 9 tAyattIsagA 10 logapAlA devA 11 aggamahisIo devIo 12 parisovavannagA devA 13 aNiyAhivaI devA 14 AyarakkhA devA 15 mANusaM logaM hvmaagcchNti| tihiM ThANehiM devA abbhuTThijjA, taM0-arahaMtehiM jAyamANehiM jAva taM ceva 1, evamAsaNAI calejjA 2, sIhaNAtaM karejA 3, celukkhevaM karejA 4, tihiM ThANehiM devANaM ceiyarukkhA calejA taM0-arahaMtehiM taM ceva 5 / tihiM ThANehiM logaMtiyA devA mANusaM logaM havvamAgacchijjA, taM0-arahaMtehiM jAyamANehiM arahaMtehiM pavvayamANehiM arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu (sU0 134) kaNThyA ceyaM, navaraM, 'loke kSetraloke'ndhakAra-tamo lokAndhakAraM syAd-bhavet dravyato lokAnubhAvAdbhAvato vA prakAzakasvabhAvajJAnAbhAvAditi, tadyathA-arhanti azokAdyaSTaprakArAM paramabhaktiparasurAsuravisaraviracitAM janmAntaramahAlavAlavirUDhAnavadyavAsanAjalAbhiSiktapuNyamahAtarukalyANaphalakalpAM mahAprAtihAryarUpAM pUjAM nikhilapratipanthiprakSayAt For Personal & Private Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ A BARSAARRUAR siddhisaudhazikharArohaNaM cetyahantaH, uktaM ca-"arihaMti vaMdaNanamasaNANi arihaMti pUyasakAraM / siddhigamaNaM ca arihA arihaMtA teNa vuccaMti ||1||"tti, teSu 'vyavacchidyamAneSu' nirvANaM gacchatsu, tathA'rhaprajJapte dharme vyavacchidyamAne tIrtha-17 vyavacchedakAle, tathA 'pUrvANi' dRSTivAdAGgabhAgabhUtAni teSu gataM-praviSTaM tadabhyantarIbhUtaM tatsvarUpaM yacchrutaM tatpUrvagataM tatra vyavacchidyamAne, iha ca rAjamaraNadezanagarabhaGgAdAvapi dRzyate dizAmandhakAramAtraM rajasvalatayeti, yatpunarbhagavatsvahaMdAdiSu / nikhilabhuvanajanAnavadyanayanasamAneSu vigacchatsu lokAndhakAraM bhavati tatkimadbhutamiti ? / lokodyoto lokAnubhAvA-13 nmanuSyaloke devAgamAdvA, 'nANuppAyamahimAmu' kevalajJAnotpAde devakRtamahotsaveSviti, devAnAM bhavanAdiSvandhakAra devAndhakAraM lokAnubhAvAdeveti, lokAndhakAre ukte'pi yaddevAndhakAramuktaM, tatsarvatrAndhakArasadbhAvapratipAdanArthamiti / evaM devodyoto'pi, devasannipAto-bhuvi tatsamavatAro, devotkalikA-tatsamavAyavizeSaH, "evaM'miti tribhireva sthAnaiH, 'devakahakahe'tti devakRtaH pramodakalakalastribhireveti, 'habbanti zIghra 'sAmANiya'tti indrasamAnarddhayaH, 'tAyattIsagatti mahattarakalpAH pUjyAH 'lokapAlA' somAdayo digniyuktakAH 'agramahiSyaH' pradhAnabhAryAH 'pariSat parivArastatropapannakA ye te tathA 'anIkAdhipatayoM' gajAdisainyapradhAnA airAvatAdayaH 'AtmarakSA' aGgarakSA rAjJAmiveti, 'mANussaM loyaM havbamAgacchantIti pratipadaM sambandhanIyaM 15 // manuSyalokAgamane devAnAM yAni kAraNAnyuktAni tAnyeva devAbhyutthAnAdInAM kAraNatayA sUtrapaJcakenAha-tihiM ityAdi kaNThyaM, navaraM 'anbhudvija'tti siMhAsanA 1 vandananamanAnyahati pUjAsatkArAvarhanti siddhigamanaM cAhanti tenAInta ucyante // 1 // C AMARCASCRECRUAR For Personal & Private Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAmasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU0135 // 117 // 455555555 dabhyuttiSTheyuriti, 'AsanAni zakrAdInAM siMhAsanAni, taccalanaM lokAnubhAvAdeveti, siMhanAdacelotkSepau pramodakAryoM janapratItau, caityavRkSA ye sudharmAdisabhAnAM pratidvAraM purato mukhamaNDapaprekSAmaNDapacaityastUpacaityavRkSamahAdhvajAdikramataH zrUyante, lokAntikAnAM pradhAnataratvena bhedena manuSyakSetrAgamanakAraNAnyAha-'tihI tyAdi kaNThyaM, navaraM lokasya-bahmalokasyAntaH-samIpaM kRSNarAjIlakSaNaM kSetra nivAso yeSAM te lokAnte vA-audayikabhAvalokAvasAne bhavA anantara|bhave muktigamanAditi lokAntikAH-sArasvatAdayo'STadhA vakSyamANarUpA iti // atha kimarthaM bhadanta! te ihAgacchantIti? ucyate, ahetAM dharmAcAryatayA mahopakAMritvAta pajAdyartham , azakyapratyupakArAzca bhagavanto dhammocAyo, yataH tiNhaM duppaDiyAraM samaNAuso! taM0-ammApiuNo 1 bhaTTissa 2 dhammAyariyassa 3, saMpAto'vi ya NaM kei purise ammApiyaraM sayapAgasahassapAgehiM tillehiM abhaMgesA surabhiNA gaMdhaTTaeNaM uThavaTTittA tihiM udgehiM majAvittA savvAlaMkAravibhUsiyaM karettA maNunnaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasarvajaNAulaM bhoyaNaM bhoyAvettA jAvajjIvaM piTThivaDeMsiyAe parivahejA, teNAvi tassa ammApiussa duppaDiyAraM bhavai, ahe NaM se taM ammApiyaraM kevalipannatte dhamme AghavaittA pannavittA parUvittA ThAvittA bhavati, teNAmeva tassa ammApiussa suppaDitAraM bhavati samaNAuso! 1, kei mahacce daridaM samukkasejjA, tae NaM se darida samukiDhe samANe pacchA puraM ca NaM viulabhogasamitisamannAgate yAvi viharejjA, tae NaM se mahacce annayA kayAi daridIhUe samANe tassa daridassa aMtie havvamAgacchejA, tae NaM se daride tassa bhaTTissa savvassamavi dalayamANe teNAvi tassa duppaDiyAraM bhavati, ahe NaM se taM bhaTTi kevalipannatte dhamme AghavaittA pannavaittA parUvaittA ThAvaittA bhavati, // 117 // For Personal & Private Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ naU teNAmeva tassa bhaTTissa suppaDiyAraM bhavati 2, keti tahArUvarasa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA nisamma kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesa devattAe uvabanne, tae NaM se deve taM dhammAyariyaM dubbhikkhAto vA desAto subhikkhaM desaM sAharejjA, kaMtArAo vA NikaMtAraM karejjA, dIhakAlieNaM vA rogAtaMkeNaM abhibhUtaM samANaM vimoejjA, teNAvi tassa dhammAyariyassa duppaDiyAraM bhavati, adhe NaM se taM dhammAyariyaM kevalipannattAo dhammAo bhaTTaM samANaM bhujjovi kevalipannatte dhamme AghavatittA jAva ThAvatittA bhavati, teNAmeva tassa dhammAyariyassa suppaDiyAraM bhavati 3 ( sU0 135 ) 'ti' trayANAM duHkhena - kRcchreNa pratikriyate - kRtopakAreNa puMsA pratyupakriyata iti khalpratyaye sati duSpratikaraM pratyupakarttumazakyamitiyAvat, he zramaNa ! he AyuSman ! samastanirdezo vA he zramaNAyuSmanniti bhagavatA ziSyaH sambodhitaH, ambayA - mAtrA saha pitA - janakaH ambApitA tasyetyekaM sthAnaM, janakatvenaikatvavivakSaNAt, tathA 'bhahissa' tti bharttuH - poSakasya svAmina ityartha iti dvitIyaM dharmmadAtA AcAryo dharmAcAryaH tasyeti tRtIyam Aha ca - " duSpratikArau mAtApitarau svAmI guruzca loke'smin / tatra gururihAmutra ca suduSkaratarapratIkAraH // 1 // " iti tatra janakaduSpratikAryatAmAha - 'saMpAo'tti prAtaH-prabhAtaM tena samaM samprAtaH samprAtarapi ca- prabhAtasamakAlamapi ca, yadaiva prAtaH saMvRttaM tadaivetyarthaH, anena kAryAntarAvyagratAM darzayati, saMzabdasyAtizayArthatvAdvA atiprabhAte, pratizabdArthatvAdvA'sya pratiprabhAtamityarthaH, 'kazciditi kulIna eva, na tu sarvo'pi 'puruSoM' mAnavo devatirazcorevaMvidhavyatikarAsambhavAt zataM pA For Personal & Private Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH AAMALS yasya 3 zatena nA 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU0135 lanaM kRtvA tribhyAm, ' // 118 // kAnAm oSadhikkAthAnAM pAke yasya 1 oSadhizatena vA saha pacyate yat 2 zatakRtvo vA pAko yasya 3 zatena vA rUpakANAM mUlyataH pacyate 4 yattacchatapAkam , evaM sahasrapAkamapi, tAbhyAM tailAbhyAm , 'anbhaMgettA' abhyaGgaM kRtvA 'gandhaTTaeNaM'ti gandhAkena-gandhadravyakSodena 'udvartya udvalanaM kRtvA tribhirudakaiH-gandhodakoSNodakazItodakaH 'majayitvA' snA(sna)payitvA manojJaM-kalamaudanAdi 'sthAlI' piTharI tasyAM pAko yasya tattathA, anyatra hi pakkamapakkaM vA na tathAvidhaM syAditIdaM vizeSaNamiti 'zuddha' bhaktadoSavarjitaM sthAlIpAkaM ca tacchuddhaM ca sthAlIpAkena vA zuddhamiti vigrahaH, aSTAdazabhirlokapratItairvyaJjanaiH-zAlanakaistakAdibhirvA AkulaM-saGkIrNa yattattathA, athavA'STAdazabhedaM ca tad vyaJjanAkulaM ceti, atra bhedapadalopena samAsaH, bhojanaM bhojayitvA, ete cASTAdaza bhedAH-sUo 1 daNo 2 javannaM 3 tinni ya maM|sAI 6 goraso 7 jUso8 / bhakkhA 9 gulalAvaNiyA 10 mUlaphalA 11 hariyagaM 12 sAgo 13 ||1||hoi rasAlU |ya tahA 14 pANaM 15 pANIya 16 pANagaM ceva 17 / aTThArasamo sAgo 18 niruvahao loio piNddo||2||' mAMsatrayaM jalajAdisatkaM jUSo-mudgatandulajIrakakaTubhANDAdirasaH, bhakSyANi-khaNDakhAdyAdIni gulalAvaNikA-guDaparpaTikA loka-11 prasiddhA guDadhAnA vA mUlaphalAnyeka eva padaM, haritaka-jIrakAdi zAko vastulAdibharjikA, rasAlU-majikA, tallakSa 1sUpa odano yavAnnaM trINi ca mAMsAni goraso mudgAdiraso / bhakSyANi gulaparpaTikA mUlaphalAni jIrakAdi vatthulAdiH // 1 // bhavati majjikA ca tathA ThA surAdi karkaTijalaM sauvIrAdi caiva / aSTAdazaH zAko nirupahato laukikaH piNDaH // 1 // // 118 // dain Education International For Personal & Private Use Only nama.jainelibrary.org
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namidam -- 'do dheyapalA mahupalaM dahissa addhADhayaM miriya vIsA / dasa khaNDagulapalAI esa rasAlU Nivaijoggo // 1 // tti, pAnaM-surAdi, pAnIyaM - jalaM, pAnakaM - drAkSApAnakAdi, zAkaH -takrasiddha iti, yAvAn jIvo yAvajjIvaM - yAvatprANadhAraNaM pRSTheskandhe avataMsa ivAvataMsaH - zekharastasya karaNamavataMsikA pRSThya vartasikA tathA pRSThya vartasikyA parivahet pRSThyAropitamityarthaH, tenApi parivAhana parivahanena vA tasya - ambApiturduSpratIkAram, azakyaH pratIkAra ityarthaH, anubhUtopakAratayA tasya pratyupakArakAritvAd, Aha ca - " kayaMuvayAro jo hoi sajjaNo hoi ko guNo tassa ? / uvayArabAhirA je havaMti te suMdarA suyaNA // 1 // " iti, 'ahe NaM se'tti atha cet NamityalaGkAre sa puruSastam - ambApitaraM dharme ' sthApayitA' sthApanazIlo bhavati, anuSThAnataH sthApayatItyarthaH, kiM kRtvetyAha- ' AghavattA' dharmamAkhyAya 'prajJApya' bodhayitvA 'prarUpya' prabhedata iti, athavA AkhyAya sAmAnyato yathA kAryo dharmmaH, prajJApya vizeSato yathA'sAva hiMsAdilakSaNaH, pra rUpya prabhedato yathA (aSTAdaza) zIlAGgasahasrarUpa iti, zIlArthatRnnantAni vaitAnIti, 'teNAmeva' tti tatastenaiva dharmasthApanenaiva na parivahanena athavA tenaiva dharmasthApakapuruSeNa na parivAhinA 'tasya' pratyupakaraNIyasyAmbApituH 'suppaDiyAraM 'ti sukhena pratikriyate-pratyupakriyata iti supratikAraM, bhAvasAdhano'yaM, tadbhavati-pratyupakAraH kRto bhavatItyarthaH, dharmasthApanasya maho pakAratvAd, Aha ca - "saMmattadAyagANaM duSpaDiyAraM bhavesu bahusuM / savvaguNameliyAhivi upagArasahassakoDIhiM // 1 // " 1 dve ghRtapale madhupalaM dano'rdhADhakaM marIcA viMzatiH / daza guDakhaNDayoH palAni eSa rasAlurnRpatiyogyaH // 1 // 2 kRtopakAro yo bhavati sajjano bhavati ko guNastasya ? / upakArabAhyA ye bhavanti te sundarAH sajjanAH // 1 // 3 samyaktvadAyakAnAM duSpratikAraM bhaveSu bahuSvapi / sarvaguNamIlitAbhirapi upakArasahasrakoTIbhiH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 119 // iti 1||ath bhartuH duSpratikAryatAmAha-ke mahace'tti kazcita-ko'pi mahatI aizvaryalakSaNA'rcA-jvAlA pUjA vA yasya | 3 sthAnaathavA mahAzcAsAvarthapatitayA aryazca-pUjya iti mahAccoM mahAryo vA mAhatyaM-mahattvaM tadyogAnmAhatyo vA, izvara i-IXIkAdhyayane tyarthaH, daridram-anIzvaraM kazcana puruSamatiduHsthaM 'samutkarSayeta' dhanadAnAdinotkRSTaM kuyAt, 'tataH samutkarSaNAnantaraM sa* uddezaH 1 daridraH samutkRSTo dhanAdibhiH 'samANe'tti san 'pacchatti pazcAtkAle 'puraM ca NaMti pUrvakAle ca samutkarSaNakAla evaM- sa0135 tyarthaH athavA pazcAd-bhatturasamakSaM purazca-bhartuH samakSaM ca vipulayA "bhogasamityA' bhogasamudayena 'samanvAgato yukto | yaH sa tathA sa cApi 'viharet varteta, tato'nantaraM 'sa'mahAcarko bhartA 'anyadA' lAbhAntarAyodaye 'kadAcid tathA| vidhAyAmasahyAyAmApadi daridrIbhUtaH san 'tasya' pUrvasamutkRSTasya 'antike'pArthe 'havvaM'ti ananyatrANatayA zIghraM trA|Nasya tatra zakyatvAbhisandheH Agacchet tadA sa pUrvAvasthayA daridraH pUrvopakAriNe bharne 'savvassaMti sarvaM ca tat svaM| ca-dravyaM ceti sarvasvaM tadapi, AstAmalpamiti, 'dalayamANe'tti dadat na kRtapratyupakAro bhavediti zeSaH, atastenApi| sarvasvadAnaMna savesvadAyakenApi vA duSpratikArameveti 21 atha dharmAcAryadaSpratikAryatAmAha-keItyAdi, 'Ayariya ti pApakarmabhya ArAdyAtamityAryamata eva dhArmikamata eva suvacanaM zrutvA zrotreNa 'nizamya' manasA'vadhArya anyatareSu deva-14 lokeSvanyataradevAnAM madhye ityoM devatvenotpanna iti, darlabhA bhikSA yasmin deze sa durbhikSastasmAt 'saMharet' nayet, kAntAram-araNyaM nirgataH kAntArAnniSkAntArastaniSkramitAraM vA, dIrghaH kAlo vidyate yasya sa dIrghakAlikastena rogaHkAlasahaH kuSThAdirAtaGka:-kRcchrajIvitakArI sadyoghAtItyarthaH zUlAdiranayordvandvaikatve rogAtaGka teneti, dharmasthApanena tu SSAGE For Personal & Private Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASAASAS 144RSS bhavati kRtopakAro, yadAha-"jo jeNa jaMmi ThANammi ThAvio dasaNe va caraNe vA / so taM tao cuyaM taMmi ceva kAuM bhave niriNo // 1 // " tti, zeSa sugamatvAnna spRSTamiti / dharmasthApanena cAsya bhavacchedalakSaNaH pratyupakAraH kRtaH syAditi dharmasya sthAnatrayAvatAraNena bhavacchedakAraNatAmAha tihiM ThANehiM saMpaNNe aNagAre aNAdIyaM aNavadggaM dIhamaddhaM cAurataM saMsArakatAraM vIIvaejjA, taM0-aNidANayAe diTThisaMpannayAe jogavAhiyAe (sU0 136) tivihA osappiNI paM0 saM0-ukosA majjhimA jahannA 1, evaM chappi samAo bhANiyavvAo, jAva dUsamadUsamA 7, tivihA ussappiNI paM0 20-ukkosA majjhimA jahannA 8 evaM chappi samAo bhANiyavvAo, jAva susamasusamA 14 (sU0 137) tihiM ThANehiM acchinne poggale calejjA taM0-AhArijamANe vA poggale calejA vikubvamANe vA poggale calejA ThANAto vA ThANaM saMkAmijamANe poggale calejjA, tivihe uvadhI paM0 taM0-kammovahI sarIrovahI bAhirabhaMDamattovahI, evaM asurakumArANaM bhANiyavvaM, evaM egidiyaneraiyavajaM jAva vemANiyANaM 1, ahvA tivihe uvadhI paM0 taM0-saccitte acitte mIsae, evaM raiANaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM, tivihe pariggahe paM0 20-kammapariggahe sarIrapariggahe bAhirabhaMDamattapariggahe, evaM asurakumArANaM, evaM egiMdiyaneratiyavajaM jAva vemANiyANaM 3, ahavA tivihe pariggahe pa0 taM0-sacitte acitte mIsae, evaM neratiyANaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM 4 (sU0 // 138 // ) 1 yo yena yasmin sthAne sthApito darzane vA caraNe vA / sa taM tatacyutaM tasminneva kRtvA bhavennirRNaH // 1 // *PASASAASAASAASA For Personal & Private Use Only M ainetbrary.org
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 120 // AMROSONORMALS 'tihI'tyAdi kaNThyaM, navaraM anAdikam-Adirahitamanavadagram-anantaM dIrghAvaM-dIrghamArga catvAro'ntA-vibhAgAta 3 sthAnanarakagatyAdayo yasya taccaturantaM, dIrghatvaM prAkRtatvAt , saMsAra eva kAntAram-araNyaM saMsArakAntAraM tad 'vya-* kAdhyayane tivrajet vyatikrAmediti, anAdikatvAdIni vizeSaNAni kAntArapakSe'pi vivakSayA yojanIyAni, tathAhi-anA-13 uddezaH1 | dhanantamaraNyamatimahatvAccaturantaM digbhedAditi, nidAnaM-bhogarddhiprArthanAsvabhAvamArtadhyAnaM tadvivarjitatA anidAnatA sU0138 tayA 'dRSTisampannatA' samyagdRSTitA tayA 'yogavAhitA' zrutopadhAnakAritvaM samAdhisthAyitA vA tayeti // bhavavya-11 tivrajanaM ca kAlavizeSa eva syAditi kAlavizeSanirUpaNAyAha-'tivihe'tyAdisUtrANi caturdaza kaNThyAni, navaram 8 avasarpiNIprathame'rake utkRSTA, caturpu madhyamA, pazcime jaghanyA, evaM suSamasuSamAdiSu pratyekaM trayaM trayaM kalpanIyam , tathA utsarpiNyAH duSSamaduSamAdi tadbhedAnAM coktaviparyayeNotkRSTatvaM prAgvadyojyamiti // kAlalakSaNA acetanadravyadharmA anantaramuktAstatsAdhAtpudgaladhAnnirUpayan sUtrANi paJca caturazca daNDakAnAha-tihIM'tyAdi, chinnaH khaDgAdinA pudgalaH samudAyAccalatyevetyata Aha-'acchinnapudgala' iti, "AhArejamANe tti AhAratayA jIvena gRhyamANaH svasthAnAccalati, jIvenAkarSaNAt, evaM vaikriyamANo vaikriyakaraNavazavartitayeti, sthAnAtsthAnAntaraM saGkramyamANo | hastAdineti / upadhIyate-poSyate jIvo'nenetyupadhiH, kammaivopadhiH karmopadhiH, evaM zarIropadhiH, vAdyaHzarIrabahirvatI bhANDAni ca-bhAjanAni mRnmayAni mAtrANi ca-mAtrAyuktAni kAMsyAdibhAjanAni bhAjanopakara- // 120 // NamityarthaH, bhANDamAtrANi tAnyevopadhiH bhANDamAtropadhiH, athavA bhANDaM-vastrAbharaNAdi tadeva mAtrA-paricchadaH cchedaH]] Dr.jainelibrary.org in Education International For Personal & Private Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ saivopadhiriti, tato bAhyazabdasya karmmadhAraya iti, caturviMzatidaNDaka cintAyAmasurAdInAM trayo'pi vAcyAH, nArakaikendriyavarjA:, teSAmupakaraNasyAbhAvAd, dvIndriyAdInAM tUpakaraNaM dRzyate eva keSAJcidityata evAha - 'eva 'mityAdi, 'ahave tyAdi, sacittopadhiryathA zailaM bhAjanam, acitto - vastrAdiH, mizraH - pariNataprAyaM zailabhAjanameveti, daNDakacintA sugamA, navaraM sacittopadhirnArakANAM zarIraM acetanaH - utpattisthAnaM mizraH - zarIramevocchvAsAdipudgalayuktaM teSAM sacetanAcetanatvena mizratvasya vivakSaNAditi, evameva zeSANAmapyayamUhya iti / 'tivihe pariggahe' ityAdi sUtrANi upadhivanneyAni, navaraM parigRhyate - svIkriyate iti parigraho - mUrcchAviSaya iti iha ca eSAmayamiti vyapadezabhAgeva grAhyaH, sa ca nArakai kendriyANAM karmAdireva sambhavati, na bhANDAdiriti // pudgaladharmANAM tritvaM nirUpya jIvadharmANAM 'tivihe' ityAdibhistribhiH sadaNDakaiH sUtraistadAha tivihe paNihANe paM0 taM0 --maNapaNihANe vayapaNihANe kAyapaNihANe, evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM, tivihe suppaNihANe paM0 taM0 - maNasuppaNihANe vayasuppaNihANe kAya suppaNihANe, saMjayamaNussANaM tivihe suppaNihANe pannatte taM0maNasuppaNiddANe vaisuppaNihANe kAyasuppaNihANe, tivihe duppaNihANe paM0 taM0 - maNaduppaNihANe vaiduppaNihANe kAya - duppaNihANe, evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM ( sU0 139 ) tivihA joNI paM0 taM0 - sItA usiNA sIosiNA, evaM egiMdiyANaM vigaliMdiyANaM teDakAiyavajjANaM saMmucchima paMcidiyatirikkhajoNiyANaM saMmucchimamaNussANa ya | tivihA joNI paM0 naM0 - sacitA acittA mIsiyA, evaM egiMdiyANaM vigaliMdiyANaM saMmucchimapaMciMdriyatirikkhajoNiyANaM saM For Personal & Private Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 121 // mucchimamaNussANa ya / tividhA joNI paM0 taM0 - saMbuDA viyaDA saMvuDaviyaDA / tivihA joNI paM0 taM0 -- kummunnA saMkhAvattA vaMsIpattiyA, kummunnayA NaM joNI uttamapurisamAUNaM, kumunnayAte NaM joNIe tivihA uttamapurisA gabbhaM vakamaMti, taM0 - arahaMtA cakkavaTTI baladevavAsudevA, saMkhAvattA joNI itthIrayaNassa, saMkhAvattAe NaM joNIe bahave jIvA ya poggalA ya vakkamaMti viukkamaMti cayaMti uvavajaMti no ceva NaM niSphajjaMti, vaMsIpattitA NaM joNI pihajjaNassa, vaMsIpatitAe NaM joNIe bahave pihajjaNe gabbhaM vakkamaMti ( sU0 140 ) kaNThyAni caitAni, navaraM praNihitiH praNidhAnam - ekAgratA, tacca manaHprabhRtisambandhibhedAtridheti, tatra manasaH praNidhAnaM manaHpraNidhAnamevamitare, tacca caturviMzatidaNDa ke sarveSAM paJcendriyANAM bhavati, tadanyeSAM tu nAsti, yogAnAM sAmastyenAbhAvAdityata evoktam --' evaM paJcadiye 'tyAdIti / praNidhAnaM hi zubhAzubhabhedamatha zubhamAha - 'tivihe' ityAdi sAmAnyasUtraM 1, vizeSamAzritya tu caturviMzatidaNDakacintAyAM manuSyANAmeva tatrApi saMyatAnAmevedaM bhavati, cAritrapariNAmarUpatvAdasyeti, ata evAha - 'saMjaye 'tyAdi 2, (duSTaM) praNidhAnaM duSpraNidhAnam - azubhamanaHpravRttyAdirUpaM sAmAnyapraNidhAnavat vyAkhyeyamiti 3 / jIva paryAyAdhikArAt 'tivihetyAdinA ganbhaM vakkamaMtI' tyetadantena granthena yonisvarUpamAha, tatra yuvanti - taijasakArmaNazarIravantaH santa audArikAdizarIreNa mizrIbhavantyasyAmiti yoniH - jIvasyotpattisthAnaM zItAdisparzavaditi, ' evaM 'ti yathA | sAmAnyatastrividhA tathA caturviMzatidaNDakacintAyAmekendriyavikalendriyANAM tejovarjAnAM tejasAmuSNayonitvAt, paJce For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 sU0 140 // 121 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ |ndriyatiryapade manuSyapade ca sammUrcchanajAnAM trividhA, zeSANAM tvanyatheti, yata Aha-"sIosiNajoNIyA save devA ya gambhavakaMtI / usiNA ya teukAe duha Nirae tiviha sesANaM // 1 // " iti // anyathA yonitraividhyamAha-tivihe'tyAdi kaNThyaM, navaraM daNDakacintAyAmekendriyAdInAM sacittAdistrividhA yoniranyeSAM tvanyathA, yata uktam-"accittA khalu joNI neraiyANaM taheva devANaM / mIsA ya gabbhavasahI tivihA joNI ya sesANaM // 1 // " iti, punaranyathA tAmAha-'tivihe'tyAdi, saMvRtA-saGkaTA ghaTikAlayavat vivRtA-viparItA saMvRtavivRtA tUbhayarUpeti, etadvibhAgo'yaM -"egidiyaneraiyA saMvuDajoNI havaMti devA y| vigaliMdiyANa vigaDA saMvuDaviyaDA ya ganbhami ||1||tti" 'kummunnayetyAdi kaNThyaM, navaraM kUrmaH-kacchapaH tadvadunnatA kUrmonnatA, zaGkhasyevAvarto yasyAM sA zaGkhAvarttA, vaMzyA-vaMzajAlyAH patrakamiva yA sA vaMzIpatrikA, 'ganbhaM vakkamaMti'tti garne utpadyante, baladevavAsudevAnAM sahacaratvenaikatvavivakSayottamapurapatraividhyamiti, 'bahaveM'ityAdi, yonitvAjjIvAH pudgalAzca tagrahaNaprAyogyAH, kiM?--'vyutkrAmanti' utpadyante, 'vyavakrAmanti' vinazyanti, etadeva vyAkhyAti-viukkamaMtI'ti, ko'rthaH ?-cyavante, 'vakkamaMti'tti, kimuktaM bhavati ?-utpadyante iti, 'pihajaNassa'tti pRthagjanasya-sAmAnyajanasyotpattikAraNaM bhavatIti / anantaraM yonito manuSyAH prarUpitAH, adhunA manuSyasya sadharmaNo bAdaravanaspatikAyikAn prarUpayannAha 1zItoSNayonikAH sarve devAzca grbhvyutkraantikaaH| uSNA ca tejaskAye dvidhA narake trividhA zeSANAm // 1 // 2 acittaiva yoni rayikANAM tathaiva devaanaam|| mizrA ca garbhavasatInAM trividhA yonizca zeSANAm // 1 // ekendriyanairayikAH saMvRtayonayo bhavanti devAzca / vikalendriyANAM vivRtA saMvRtavivRtA ca garbhe // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra-- vRttiH ROCE // 122 // ACASSASS ROCES tivihA taNavaNassaikAiyA paM0 20-saMkhejajIvitA asaMkhejajIvitA aNaMtajIviyA (sU0 141) jaMbuddIve dIve bhA 3 sthAnarahe vAse tao titthA paM0 20-mAgahe varadAme pabhAse, evaM eravaevi, jaMbuddIve dIve mahAvidehe vAse egamege ca kAdhyayane kavaTTivijaye tato titthA paM0 20-mAgahe varadAme pabhAse 3, evaM dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhevi 6, paJcatthimaddhevi 9, uddezaH1 pukkharavaradIvaddhapuracchimaddhevi 12 paJcatthimaddhevi 15 (sU0 142) sU0.142 'tivihe'tyAdi, tRNavanaspatayo bAdarA ityarthaH, saGkhyAtajIvikAH-saGkhyAtajIvAH, yathA nAlikAbaddhakusumAni jAtyAdInItyarthaH, asaGkhyAtajIvikA yathA nimbAmrAdInAM mUlakandaskandhatvakchAkhApravAlAH, anantajIvikAH-panakAdaya iti, iha prajJApanAsUtrANyapItthaM-"je ke'vi nAliyAbaddhA, puSphA saMkhejajIviyA / NIhuA aNaMtajIvA, je yAvanne tahA| vihA ||1||pumupplnlinnaannN, subhagasogaMdhiyANa ya / araviMdakoMkaNANaM, sayavattasahassavattANaM // 2 // biTa bAhirapattA ya kanniyA ceva egajIvassa / abhitaragA pattA patteyaM kesaraM miMjA // 3 // " iti / tathA-liMbaMbajaMbukosaMba-18 sAlaaMkullapIlusalUyA / sallaimoyaimAlAmotthaya baulapalAse karaMje y||4||" ityAdi, "eesiM mUlAvi asaMkhe 1 yAni kAnyapi nAlikAbaddhAni puSpANi saMkhyeyajIvikAni / biharanantajIvA ye cApyanye tathAvidhAH // 1 // padmotpalanalinAnAM subhagasaugandhikayozca / aravindakokanadayoH zatapatrasahasrapatrayoH // 2 // vRntaM bAhyapatrANi karNikA ekajIvasya / abhyantarANi patrANi pratyeka kezarANi mitrAzca // 3 // nimbA mrajambUkozAmbazAlAMkolapIlazAlUkAH / sAlakImocakImAlukA bakulapalAzakarajAzca // 4 // eteSAM mUlAnyapyasaMkhyeyajIvikAni kandAnyapi skandhA api tvamapitA // 122 // PizAlA api pravAlA api, patrANi pratyekajIvikAni puSpANyanekajIvikAni phalAnyekAsthikAni. dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ MUSICALCULAR jajIviyA kaMdAvi khaMdhAvi tayAvi sAlAvi pavAlAvi, pattA patteyajIviyA, puSphA aNegajIviyA, phalA egaDiyA" iti // anantaraM vanaspataya uktAste ca jalAzrayA bahavo bhavantItisambandhAjalAzrayANAM tIrthAnAM nirUpaNAyAha-jaMbuddIve ityAdi paJcadazasUtrI sAkSAdatidezatazca, sugamA ca, kevalaM tIrthAni-cakravartinaH samudrazItAdimahAnadyavatAralakSaNAni tannAmakadevanivAsabhUtAni, tatra bharatairAvatayostAni pUrvadakSiNAparasamudreSu krameNeti, vijayeSu tu zItAzItodAmahAnadyoH pUrvAdikrameNaiveti // jambUdvIpAdau manuSyakSetre santi tIrthAni prarUpitAni, adhunA tatraiva santaM kAlaM tristhAnopayoginaM sUtrapaJcadazakena sAkSAdatidezAbhyAM nirUpayannAha jaMbuddIve 2 bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIte susamAe samAe tinni sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hutthA 1, evaM osappiNIe navaraM pannatte 2, AgamissAte ussappiNIe bhavissati 3, evaM dhAyaisaMDe puracchimaddhe paccatthimaddhevi 9, evaM pukkharavaradIvaddhapuracchimaddhe paJcatthimaddhevi kAlo bhANiyabvo 15 / jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu tItAte ussappiNIte susamasusamAte samAe maNuyA tiNNi gAuyAI uddhaM uccatteNaM tinni paliovamAiM paramAuM pAlaitthA 1, evaM imIse osappiNIte 2 AgamissAe ussappiNIe 3, jaMbuddIve dIve devakuruuttarakurAsu maNuyA tiNNi gAuAI uddhaM uccatteNaM paM0, tinni paliovamAiM paramAuM pAlayaMti 4, evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaJcatthimaddhe 20 / jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egamegAte osappiNiussappiNIe tao vaMsAo uppajiMsu vA uppajaMti vA uppajjissaMti vA taM0-arahaMtavaMse cakkavaTTivaMse dasAravaMse 21, evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaJcatthimaddhe 25 / jaMbUdIve dIve bharaheravaesu vAsesu egamegAe osappiNIussapNiIe tao For Personal & Private Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtra vRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU0 146 // 123 // uttamapurisA uppajiMsu vA uppajaMti vA uppajjissaMti vA taM0-arahaMtA cakkavaTTI baladevavAsudevA 26, evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaJcatthimaddhe 30, tao ahAuyaM pAlayaMti taM0-arahaMtA cakkavaTTI baladevavAsudevA 31, tao majjhimamAuyaM pAlayaMti, taM0-arahaMtA cakkavaTTI baladevavAsudevA 32 (sU0 143) 'jaMbUddIve'ityAdi subodhaM, kiMtu, pannatte'iti avasarpiNIkAlasya vartamAnatvenAtItotsarpiNIvat 'hottha'tti na vyapadezaH kAryaH api tu pannattetti kArya ityarthaH, 'jaMbUddIvetyAdinA vAsudeve'tyetadantena granthena kAladhAnevAha-sugamazcArya, kintu 'ahAuyaM pAlayaMti'tti nirupakramAyuSkatvAt , madhyamAyuH pAlayanti vRddhatvAbhAvAt / AyuSkAdhikArAdidaM sUtradvayamAha bAyarateukAiyANaM ukkoseNaM tinni rAiMdiyAI ThitI pannattA / bAyaravAukAiyANaM ukkoseNaM tinni vAsasahassAI ThitI pN0| / (sU0 144) / aha bhaMte ! sAlINaM vIhINaM godhUmANaM javANaM javajavANaM etesi NaM dhannANaM kohAuttANaM pallAuttANaM maMcAuttANaM mAlAuttANaM olittANaM littANaM laMchiyANaM muddiyANaM pihitANaM kevaiyaM kAlaM joNI saMciTThati ?, goyamA ! japaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNi saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAyati, teNa paraM joNI paviddhaMsati, teNa paraM joNI viddhaMsati, teNa paraM bIe abIe bhavati, teNa paraM joNIvocchedo paM0 (sU0 145) / doccAe NaM sakkarappabhAe puDhavIe NeraiyANaM ukkoseNaM tiNNi sAgarovamAiM ThitI paM0 1, taccAe NaM vAluyappabhAe puDhavIe jahanneNaM NeraiyANaM tinni sAgarovamAI ThitI paNNattA 2 (sU0 146) // 123 // For Personal & Private Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASSASARASHRS* spaSTam // sthityadhikArAdevedamaparamAha-'ahe'tyAdi, 'aha bhaMte'tti 'artha'paripraznArthaH, 'bhadante'ti bhadantaH-kalyA&ANasya sukhasya ca hetutvAt kalyANaH sukhazceti, Aha ca-"bhadikallANasuhattho dhAU tassa ya bhaMdatasaddo'yaM / sa bhadaMto kallANaM suho ya kalaM kilAroggaM // 1 // " ityAdi, athavA bhajate-sevate siddhAn siddhimArga vA athavA bhajyate-sevyate | zivA [siddhya]rthibhiriti bhajantaH, Aha ca-"ahevA bhaja sevAe tassa bhayaMtotti sevae jamhA / sivagaiNo sivamaggaM sebvo ya jao tadatthINaM // 1 // " athavA bhAti-dIpyate bhrAjate vA-dIpyate vA dIpyate eva jJAnatapoguNadIptyeti bhAnto bhrAjanto veti, Aha ca-"ahavA bhA bhAjo vA dittIe hoi tassa bhaMtotti / bhAjato vA''yario so nnaanntvogunnjuiie||1||" iti, athavA bhrAntaH- apeto mithyAtvAdeH, tatrAnavasthita ityarthaH, iti bhrAntaH, athavA bhagavAnaizvaryayukta iti, Aha ca-"ahaMvA bhaMto'peo jaM micchattAibaMdhaheUo / ahavesariyAi bhago vijai so teNa bhgvNto||1||" iti, bhavasya vA-saMsArasya bhayasya vA-trAsasyAntahetutvAt-nAzakAraNatvAd bhavAnto bhayAnto veti, | uktaM ca-"nereiyAibhavassa va aMto jaM teNa so bhvNtotti| ahavA bhayassa aMto hoi bhava(ya)to bhayaM tAso ||1||"tti, 1 bhadiH kalyANasukhArtho dhAtustasya ca bhadaMtazabdo'yaM / sa bhadaMtaH kalyANaM sukhazca kalyaM kilArogyam // 1 // 2 athavA bhaja sevAyAM tasya bhajaMta iti sevate yasmAcchivagAminaH zivamArga sevyazca yatastadarthibhiH // 1 // 3 athavA bhA bhrAjo vA dIptau tasya bhavati bhAnta iti / bhAjanto vA''cAryaH sa jJAnatapo-18 gunnyulyaa||1|| 4 athavA bhrAnto'peto yanmithyAtvAdibandhahetutaH / athavaizvaryAdiH bhago vidyate tasya tena bhagavAn // 1 // 5 nairayikAdibhavasya vAnto yattena sa | bhavAnta iti / athavA bhayasyAnto bhavati bhayAntaH bhayaM trAsaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 124 // RRRRRRRR iha ca bhadantAdInAM zabdAnAM sthAne prAkRtatvAdAmantraNArtha bhaMtetti padaM sAdhanIyamiti, ato "bhaMte'tti mahAvIramAmantra-18 3 sthAnayannuktavAn gautamAdiH 'zAlInAM kalamAdikAnAmiti vizeSaH, zeSANAM vrIhINAmiti sAmAnyaM, 'yavayavA'yavavizeSA eva, kAdhyayane eteSAm' abhihitatvena pratyakSANAM koSThe-kuzUle AguptAni-prakSepaNena saMrakSitAni koSThAguptAni teSAmevaM sarvatra, navaraM uddezaH1 ApalyaM-vaMzakaTakAdikRto dhAnyAdhAravizeSaH, maJcaH-sthUNAnAmupari sthApitavaMzakaTakAdimayo janapratItaH mAlako-gRha-18 syoparitanabhAgaH, abhihitaM ca-"akuDDo hoi maMco mAlo ya gharovariM hoI"tti, 'olittANaM'ti dvAradeze pidhAnena sU0146 saha gomayAdinA avaliptAnAM 'littANati sarvataH 'laMchiyANaM'ti rekhAdibhiH kRtalAJchanAnAM 'muddiyANaM ti mRtti-15 kAdimudrAvatAM 'pihiyANaM ti sthagitAnAM, 'kevatiya'ti kiyantaM kAlaM yoniryasyAmaGkara utpadyate?, tataH paraM yoniHpramlAyati-varNAdinA hIyate pravidhvasyate-vidhvaMsAbhimukhA bhavati 'vidhvasyate' kSIyate, evaM ca tadbIjamabIjaM bhavatiuptamapi nAGkuramutpAdayati, kimuktaM bhavati-tataH paraM yonivyavacchedaH prajJapto mayA'nyaizca kevalibhiriti, zeSa spaSTam // sthityadhikArAdevedamaparaM sUtradvayamAha-'doce'tyAdi sphuTaM, navaraM dvitIyAyAM pRthivyAM, kiMnAmikAyAmityAha-zarkarAprabhAyAmityevaM yojanIyaM, sarvapRthivISu ceyaM sthitiH-"sAgaramegaM tiya satta dasa ya sattarasa taha ya baaviisaa| tettIsaM jAva* ThiI sattasu puDhavIsu ukkosA // 1 // jA paDhamAe jeTThA sA biiyAe kaNiDhiyA bhnniyaa| taratamajogo eso dasavAsasahassa rayaNAe // 2 // " iti // narakapRthivyadhikArAnnarakanArakavizeSasvarUpaprarUpaNAya sUtratrayamAha 1akubyo bhavati maMco mAlaba gRhopari bhavati. 2 ekaM sAgaraM trINi sapta daza ca saptadaza tathA ca dvAviMzatiH / trayastriMzayAvat sthitiH saptamu pRthvIpUtkRSTA // 124 // // 1 // 2 yA prathamAyAM jyeSThA sA dvitIyAyAM kaniSThikA bhaNitA / taratamayoga eSa dazavarSasahasrANi ratnAyAM // 1 // SASAASAASAS dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamAe NaM dhUmappabhAe puDhavIe tinni nirayAvAsasayasahassA paM0, tisuNaM puDhavIsu NeraiyANaM usiNaveyaNA pannattA taM0paDhamAe doccAe taccAe, tisuNaM puDhavIsu NeraiyA usiNaveyaNaM paJcaNubhavamANA viharaMti-paDhamAe doccAe taccAe (sU0 147) tato loge samA sapakkhi sapaDidisi paM0 20-appaiTThANe Narae jaMbuddIve dIve savvaTThasiddhe mahAvimANe, tao loge samA sapakkhi sapaDidisiM paM0 taM0-sImaMtae NaM Narae samayakkhette IsIpabbhArA puDhavI (sU0 148) tao samuddA pagaIe udgaraseNaM paM0 20-kAlode pukkharode sayaMbhuramaNe 3, tao samuddA bahumacchakacchabhAiNNA paM0 taM0-lavaNe kAlode sayaMbhuramaNe (sU0 149) 'paMcamAe'ityAdi, subodhaM kevalaM 'usiNaveyaNa'tti tisRNAmuSNasvabhAvatvAt , tisRSu nArakA uSNavedanA ityu-18 ktvApi yaducyate-nairayikA uSNavedanAM pratyanubhavanto viharantIti tattadvedanAsAtatyapradarzanArtham // narakapRthivInAM kSetrasva| bhAvAnAMprAgasvarUpamuktamatha kSetrAdhikArAt kSetra vizeSasvarUpasya tristhAnakAvatAriNo nirUpaNAya sUtracatuSTayamAha-taoM ityAdi, trINi loke samAni-tulyAni yojanalakSapramANatvAt na ca pramANata evAtra samatvamapi tu auttarAdharyavyavasthitatayA samazreNitayA'pItyata Aha-sapakkhi'mityAdi, pakSANAM-dakSiNavAmAdipArthAnAM sadRzatA-samatA sapakSamityavyayIbhAvastena samapArzvatayA samAnItyarthaH, ikArastu prAkRtatvAt, tathA pratidizAM-vidizAM sadRzatA sapratidik tena |samapratidiktayetyarthaH, apratiSThAnaH saptamyAM paJcAnAM narakAvAsAnAM madhyamaH, tathA jambUdvIpaH sakaladvIpamadhyamaH, sarvArtha| siddhaM vimAnaM paJcAnAmanuttarANAM madhyamamiti / sImantakaH prathamapRthivyAM prathamaprastaTe narakendrakaH paJcacatvAriMzadyojana-| For Personal & Private Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH1 sU0 152 // 125 // lakSANi, samayaH kAlaH tatsattopalakSita kSetraM samayakSetraM manuSyaloka ityarthaH, ISad-alpo yojanASTakabAhalyapaJcacatvAriMzallakSaviSkambhAt prAgbhAraH-pudgalanicayo yasyAH-seSatprAgbhArA'STamapRthivI, zeSapRthivyo hi ratnaprabhAdyA mahApAgbhArAH, azItyAdisahasrAdhikayojanalakSavAhalyatvAt , tathAhi-"padamA'sIisahassA battIsA aTTavIsa vIsA y| ahAra solasa ya aha sahassa lakkhovariM kujjA // 1 // " iti, viSkambhastu tAsAM krameNaikAdyAH saptAntA rajjava iti, athaveSaprAgbhArA manAgavanatatvAditi // prakRtyA-svabhAvenodakarasena yuktA iti, krameNa caite dvitiiytRtiiyaantimaaH| prathamadvitIyAntimAH samudrA bahujalacarAH anye tvalpajalacarA iti, uktaM ca-"lavaNe udagarasesu ya mahorayA macchakacchahA bhaNiyA / appA sesesu bhave na ya te NimmacchayA bhaNiyA // 1 // " anyacca-"lavaNe kAlasamudde sayaMbhuramaNe ya hoMti macchA u / avasesa samuddesuM na huMti macchA na mayarA vA // 2 // nasthitti paurabhAvaM paDucca na u sabamacchapaDiseho / appA sesesu bhave naya te nimmacchayA bhaNiyA // 3 // " iti // kSetrAdhikArAdevApratiSThAne narakakSetre ye utpadyante tAnAha tao loge NissIlA NivvatA NigguNA nimmerA NippaJcakkhANaposahovavAsA kAlamAse kAlaM kiccA ahe sattamAe puDhavIe appatiTThANe Narae NeraiyattAe uvavajaMti, taM0-rAyANo maMDalIyA je ya mahAraMbhA koDaMbI / tao loe susIlA 1 prathamA'zItiH sahasrANi dvAtriMzadaSTAviMzativiMzatizcASTAdaza SoDaza cASTa sahasrANi lakSopari kuryAt // 1 // 2 lavaNe udakaraseSu ca mahoragA matsyakamAcchapA bhaNitAH / alpAca zeSeSu bhaveyurna ca te nimatsyakA bhaNitAH // 1 // 3 lavaNe kAlasamudre khayaMbhUramaNe ca bhavaMti matsyAH / avazeSasamudreSu na bhavaMti matsyA vA makarA vA // 1 // na santIti pracurabhAvaM pratIla naiva sarvathA matsyapratiSedhaH / alpAH zeSeSu bhaveyu va te nirmatsyakAH bhnnitaaH||1|| // 125 // JainEducation international For Personal & Private Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ subbayA sagguNA samerA sapaJcakkhANaposahovavAsA kAlamAse kAlaM kiccA savvaTThasiddhe mahAvimANe devattAe uvavattAro bhavaMti, taM0-rAyANo paricattakAmabhogA seNAvatI pasatthAro / (sU0 150) baMbhalogalaMtaesu NaM kappesu vimANA tivaNNA paM0 20-kiNhA nIlA lohiyA, ANayapANayAraNacutesu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijasarIrA ukkoseNaM tiNNi rayaNIo uddhaM uccatteNaM paNNattA (sU0 151) tao pannattIo kAleNaM ahijaMti, taM0-caMdapannattI sUrapannattI dIvasAgarapannattI (sU0 152) tiTThANassa paDhamo uddeso samatto // 'taoM' ityAdi, 'niHzIlA' nirgatazubhasvabhAvAH duHzIlA ityarthaH, etadeva prapaJcyate-nivratAH' aviratAH prANAtipAtAdibhyo 'nirguNA' uttaraguNAbhAvAt 'nimmera'tti nirmaryAdAH pratipannAparipAlanAdinA, tathA pratyAkhyAnaM canamaskArasahitAdi pauSadhaH-parvadinamaSTamyAdi tatropavAsa:-abhaktArthakaraNaM saca to nirgatau yeSAM te niSpratyAkhyAnapauSadhopavAsAH 'kAlamAse maraNamAse 'kAlaM' maraNamiti, 'raiyattAe'tti pRthivyAditvavyavacchedArtha, tatra hyekendriyatayA tadanye'pyutpadyanta iti, tatra rAjAnaH-cakravartivAsudevAH mANDalikAH-zeSA rAjAnaH, ye ca mahArambhAH-paJcendriyAdivyaparopaNapradhAnakarmakAriNaH kuTumbina iti, zeSaM kaNThyam // apratiSThAnasya sthityAdibhiH samAne sarvArthe ye utpadyante tAnAha-'taoM' ityAdi sugama, kevalaM rAjAnaH-pratItAH parityaktakAmabhogAH-sarvaviratAH, etaccottarapadayorapi sambandhanIyaM, senApatayaH-sainyanAyakAH prazAstAro-lekhAcAryAdayaH, dharmazAstrapAThakA iti kvacit // anantaroktasarvArthasiddhavimAnasAdhAdvimAnAntaranirUpaNAyAha-'baMbhetyAdi, iha ca "kiNhA nIlA lohiya"tti, pustakeSvevaM traividhyaM dRzyate, Plinelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- sthAnAntare ca lohitapItazuklatveneti, yata uktam-"sohamme paMcavannA ekkagahANI ya jA sahassAro / do do tullA |3 sthAnagasUtra kappA teNa paraM puMDarIyAI // 1 // " iti, anantaraM vimAnAnyuktAni tAni ca devazarIrAzrayA iti devazarIramAnaM tristhA- kAdhyayane vRttiH nakAnupAtyAha-'ANayetyAdi, bhavaM-janmApi yAvaddhAryante bhavaM vA-devagatilakSaNaM dhArayantIti bhavadhAraNIyAni tAni uddezaH1-2 taca tAni zarIrANi ceti bhavadhAraNIyazarIrANIti, uttaravaikriyavyavacchedArtha cedaM, tasya lakSapramANatvAt , 'ukkoseNaM'ti sU0 153 // 126 // | utkarSeNa, na tu jaghanyatvAdinA, jaghanyena tasyosattisamaye'GgalAsaGkhyeyabhAgamAtratvAditi, zeSaM kaNThyamiti / anantaraM devazarIrAzrayavaktavyatoktA tatprativaddhAzca prAyastrayo granthA iti tatsvarUpAbhidhAnAyAha-'tao' ityAdi, kAlena-pra-13 thamapazcimapauruSIlakSaNena hetubhUtenAdhIyante, vyAkhyAprajJaptirjambUdvIpaprajJaptizca na vivakSitA, tristhAnakAnurodhAditi, zeSa | spaSTam // iti tristhAnakasya prathama uddezako vivaraNataH samAptaH // __ vyAkhyAtaH prathama uddezakaH, tadanantaraM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, prathamoddezake jIvadhAH prAya hai uktAH, ihApi prAyasta evetItthaMsambandhasyAsyedamAdisUtram tivihe loge paM0 saM0-NAmaloge ThavaNaloge davaloge, tividhe loge paM0 taM0-NANaloge daMsaNaloge carittaloge, tivihe loge paM0 taM0-uddhaloge ahologe tiriyaloge (sU0 153) // 126 // 1 saudharme paMcavarNAni ekaikahAnidha yAvatsahastrAraH / dvau dvI kalpI tulyau tataH paraM puNDarIkANi // 1 // For Personal & Private Use Only dan Education International
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ asya cAyamabhisambandhaH-anantarasUtreNa candraprajJaptyAdigranthasvarUpamuktamiha tu candrAdInAmevArthAnAmAdhArabhUtasya lokasya svarUpamabhidhIyata ityevaMsambandhavato'sya sUtrasya vyAkhyA-lokyate-avalokyate kevalAvalokeneti loko, nAmasthApane indrasUtravat, dravyaloko'pi tathaiva, navaraM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyaloko dharmAstikAyAdIni jIvAjIvarUpANi rUpyarUpINi sapradezApradezAni dravyANyeva, dravyANi ca tAni lokazceti vigrahaH, uktaM ca-"jIvamajIve rUvamarUvI sapaesaappaese ya / jANAhi dabaloyaM NiccamaNicaM ca jaM davvaM // 1 // " iti, bhAvalokaM tridhA''ha-'tivihe'ityAdi, bhAvaloko dvividhaH-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato lokaparyAlocanopayogaH tadupayogAnanyatvAt puruSo vA, noAgamatastu sUtrokto jJAnAdiH, nozabdasya mizravacanatvAd, idaM hi trayaM pratyekamitaretarasavyapekSaM nAgama eva | kevalo nApyanAgama iti, tatra jJAnaM cAsau lokazceti jJAnalokaH, bhAvalokatA cAsya kSAyikakSAyopazamikabhAvarUpatvAt , | kSAyikAdibhAvAnAM ca bhAvalokatvenAbhihitatvAd, uktaM ca-"odaiya uvasamie ya khaie ya tahA khaovasamie ya / pariNAma sannivAe ya chaviho bhAvalogo u ||1||"tti, evaM darzanacAritralokAvapIti // atha kSetralokaM tridhA''ha'tivihe' ityAdi, iha ca bahusamabhUmibhAge ratnaprabhAbhAge merumadhye aSTapradezo rucako bhavati, tasyoparitanapratarasyopariSTAnnava yojanazatAni yAvajyotizcakrasyoparitalastAvat tiryaglokastataH parata UrddhabhAgasthitatvAt Urdvaloko dezonasapta 1 jIvA ajIvA rUpiNo'rUpiNaH sapradezA apradezAzca / jAnIhi dravyalokaM niyama niyaM ca yadravyaM // 1 // 2 audayika aupazamikaH kSAyikaH kSAyopaza| mikakSa / tathA pariNAmaH sannipAtazca SaDvidho bhAvaloka iti // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH3 sU0 154 // 127 // rajjupramANo rucakasyAdhastanapratarasyAdho nava yojanazatAni yAvattAvattiryaglokaH, tataH parato'dhobhAgasthitatvAdadholokaH sAtirekasaptarajupramANaH, adholoko lokayormadhye aSTAdazayojanazatapramANastiryagbhAgasthitatvAt tiryagloka iti, prakArAntareNa cAyaM gAthAbhirvyAkhyAyate-"ahavA ahapariNAmo khettaNubhAveNa jeNa osannaM / asuho ahotti bhaNio davvANaM tenn'hologo||1|| u8 uvariMjaM Thiya suhakhettaM khettao ya davvaguNA / uppajati subhA vA teNa tao uDDalogotti // 2 // majjhaNubhAvaM khettaM jaM taM tiriyaMti vayaNapajjavao / bhaNNai tiriya visAlaM ao ya taM tiriyalogotti // 3 // " lokasvarUpanirUpaNAnantaraM tadAdheyAnAM camarAdInAM 'camarassetyAdinA acuyalogavAlANa'mityetadantena granthena parSado nirUpayati camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno tato parisAto paM0 20-samitA caMDA jAyA, abhitaritA samitA majjhimatA caMDA bAhiratA jAyA, camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno sAmANitANaM devANaM tato parisAto paM0 saM0samitA jaheva camarassa, evaM tAyattIsagANavi, logapAlANaM tuMbA tuDiyA pabvA, evaM aggamahisINavi, balissavi evaM ceva, jAva aggamahisINaM, dharaNassa ya sAmANiyatAyattIsagANaM ca samitA caMDA jAtA, logapAlANaM aggamahisINaM IsA tuDiyA daDharahA, jahA dharaNassa tahA sesANaM bhavaNavAsINaM, kAlassa NaM pisAiMdassa pisAyaraNNo tao pari // 127 // 1 athavA adhaH pariNAmaH kSetrAnubhAvena yena prAyeNa azubho'dha iti bhaNito dravyANAM tenAdholokaH // 1 // Urdhvamupari yatsthitaM zubhakSetra kSetratazca zubhA vA dravyaguNA utpadyante tena sa Urdhvaloka iti // 1 // madhyamAnubhAvaM kSetraM yattattiryagiti vacanaparyAyataH / bhaNyate tiryagvizAlaM atazca tattiryagloka iti // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAo paM0 taM0 - IsA tuDiyA daDharahA, evaM sAmANiyaaggamahisINaM, evaM jAva gIyaratigIyajasANaM, caMdassa NaM jotisiMdassa jotisara no tato parisAto paM0 taM0 tuMbA tuDiyA pavvA, evaM sAmANiyaaggamahisINaM, evaM sUrassavi, sakaisa NaM deviMdassa devarano tato parisAo paM0 taM0 samitA caMDA jAyA, evaM jahA camarassa jAva aggamahisINaM, evaM jAva accutassa logapAlANaM ( sU0 154 ) sugamazcAyaM, navaraM 'asuriMdasse' tyAdau indra aizvaryayogAt rAjA tu rAjanAditi 'pariSat' parivAraH, sA ca tridhA pratyAsattibhedena, tatra ye parivArabhUtA devA devyazcAtigauravyatvAt prayojaneSvapyAhUtA evAgacchanti sA abhyantarA pariSat ye tvAhUtA anAhUtAzcAgacchanti sA madhyamA ye tvanAhUtA adhyAgacchanti sA bAhyeti, tathA yayA saha prayojanaM paryAlocayati sA''dyA yayA tu tadeva paryAlocitaM sat prapaJcayati sA dvitIyA yasyAstu tatpravarNayati sA'ntyeti // anantaraM pariSadutpannadevAH prarUpitAH, devatvaM ca kuto'pi dharmAt tatpratipattizca kAlavizeSe bhavatIti kAlavizepanirUpaNapUrvaM tatraiva dharmavizeSANAM pratipattIrAha tato jAmA paM0 [saM0 paDhame jAme majjhime jAme pacchime jAme, tihiM jAmehiM AtA kevalipannattaM dhammaM labhejja savatAte-paDhame jAme majjhime jAme pacchime jAme, evaM jAva kevalanANaM uppADejjA paDhame jAme majjhime jAme pacchime jAme / tato vayA paM0 taM0 - paDhame vate majjhime vate pacchime vae, tihiM vatehiM AyA kevalipannattaM dhammaM labhejja savaNayAe, taM0 paDhame vate majjhime vate pacchime vate, eso ceva gamo Neyavvo, jAva kevalanANaMti ( sU0 155 ) For Personal & Private Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH // 128 // | 'tao jAme'tyAdi spaSTaM, kevalaM yAmo-rAtrerdinasya ca caturthabhAgo yadyapi prasiddhastathA'pIha tribhAga eva vivakSitaH83 sthAna pUrvarAtramadhyarAtrApararAtralakSaNo yamAzritya rAtristriyAmetyucyate, evaM dinasyApi, athavA caturthabhAga eva saH, kintvihakAdhyayane |caturtho na vivakSitaH, tristhAnakAnurodhAdityevamapi trayo yAmA ityabhihitam, evaM 'jAva'ttikaraNAdidaM dRzyaM--'kevalaM'|| uddezaH3 bohiM bujjhejA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaejjA, kevalaM baMbhaceravAsamAvasejA, evaM saMjameNaM saMjamejA, saMvareNaM | | sU0 157 saMvarejA, AbhiNibohiyanANaM uppADeje'tyAdi / yathA kAlavizeSe dharmapratipattirevaM vayovizeSe'pIti tannirUpaNatastatra dharmavizeSapratipattIrAha-'tao vayetyAdi sphuTaM, kintu prANinAM kAlakRtAvasthA vaya ucyate, tat tridhA-bAlamadhyamavRddhatvabhedAditi, vayolakSaNaM cedam-"ASoDazAdbhavedbAlo, yAvatkSIrAnnavartakaH / madhyamaH saptatiM yAvat, parato vRddha ucyate // 1 // " zeSa prAgvat // uktAneva dharmavizeSAMstridhA bodhizabdAbhidheyAn 1 bodhimato 2 bodhivipakSabhUtaM mohaM 3 tadvatazca 4 sUtracatuSTayenAha tividhA bodhI paM0 0-NANabodhI daMsaNabodhI carittabodhI 1 tivihA buddhA paM0 taM0-NANabuddhA daMsaNabuddhA carittabuddhA 2 evaM mohe 3 mUDhA 4 (sU0 156) tivihA pavvajjA, paM0 taM0-ihalogapaDibaddhA paralogapaDibaddhA duhatopaDibaddhA, tivihA pavvajjA, paM0 taM0-purato paDibaddhA maggato paDibaddhA duhao paDibaddhA, tivihA pavvajjA, paM0 saM0-tuyAva // 128 // ittA puyAvaittA buAvaittA, tivihA pavvajA paM0 saM0-uvAtapavvajA akkhAtapavvajjA saMgArapavvajjA (sU0 157) Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ LOCALCOACCORROROSCOCONS subodhaM, kintu bodhiH-samyagbodhaH, iha ca cAritraM bodhiphalatvAt bodhirucyate, jIvopayogarUpatvAdvA, bodhiviziSTAH puruSAstridhA jJAnabuddhAdaya iti, 'evaM mohe mUDha'tti bodhivadvaddhavacca moho mUDhAzca trividhA vAcyAH, tathAhi-tivihe mohe paNNatte, taMjahA-nANamohe' ityAdi, 'tivihA mUDhA pannattA, taMjahA-NANamUDheityAdi // cAritrabuddhAH prAgabhihitAH, te ca pravrajyAyAM satyAmatastAM bhedato nirUpayannAha-tiviha'tyAdi, sUtracatuSTayaM sugama, kevalaM pravrajanaMgamanaM pApAcaraNavyApAreSviti pravrajyA, etacca caraNayogagamanaM mokSagamanameva, kAraNe kAryopacArAt, tandulAn varSati parjanya ityAdivaditi, uktaM ca-"pavvayaNaM pavvajA pAvAo suddhacaraNajogesu / iya mokkhaM pada gamaNaM kAraNa kjjovyaaraao|| 1 // " iti, ihalokapratibaddhA-aihalaukikabhojanAdikAryArthinAM paralokapratibaddhA-janmAntarakAmAdya|rthinAM dvidhApratibaddhA-ihalokaparalokapratibaddhA sA cobhayArthinAmiti, purataH-agrattaH pratibaddhA pravrajyAparyAyabhAviSu | ziSyAdiSvAzaMsanataH pratibandhAt mArgataH-pRSThataH svajanAdiSu snehAcchedAt tRtIyA dvidhA'pIti / 'tuyAvaitta'tti 'tuda vyathane' iti vacanAt todayitvA-todaM kRtvA vyathAmutpAdya yA pravrajyA dIyate municandraputrasya sAgaracandreNeva sA tathocyate, 'puyAvaitta'tti, 'pluGgatAviti vacanAt plAvayitvA-anyatra nItvA AryarakSitavad yA dIyate sA tatheti, 'buyAvaittA' saMbhASya gautamena karSakavaditi / avapAtaH-sevA sadgurUNAM tato yA sA avapAtapravrajyA, tathA AkhyAtena-dharmadezanena AkhyAtasya vA-pravrajetyabhihitasya gurubhiryA sA''khyAtapravrajyA phalgurakSitasyeveti, 'saMgA 1 pravajanaM pravrajyA pApAcchuddhacaraNayogeSu / evaM mokSaM prati gamanaM (pravajyA) kAraNe kAryopacArAt // 1 // RARASIMAALAAAAAA For Personal & Private Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ SC zrIsthAnA gasUtra vRttiH // 129 // ra'tti saGkatastasmAd yA sA saGgArapravrajyA metAryAdInAmiveti, athavA yadi tvaM pravrajasi tadA mayA pravrajitavyamityevaM hai| 3 sthAnayA sA tathA // uktapravrajyAvanto nirgranthA bhavantIti nirgranthasvarUpaM sUtradvayenAha kAdhyayane tao NiyaMThA NosaMNNovauttA paM0 saM0-pulAe NiyaMThe siNAe / tato NiyaMThA sannaNosaMNNovauttA paM0 0-bause uddezaH3 paDisevaNAkusIle kasAyakusIle / 2 (sU0 158) tao sehabhUmIo paM0 taM0-ukkosA majjhimA jahannA, ukkosA sU0159 chammAsA, majjhimA caumAsA, jahannA sattarAIdiyA / tato therabhUmIo paM0 taM0-jAithere suttathere pariyAyathere, saTThivAsajAe samaNe NiggaMthe jAtithere, ThANaMgasamavAyadhare gaM samaNe NiggaMthe suyathere, vIsavAsapariyAe NaM samaNe NiggaMthe pariyAyathere (sU0 159) 'tao' ityAdi, nirgatA granthAt sabAhyAbhyantarAditi nirgranthAH-saMyatA 'no' naiva saMjJAyAm-AhArAdyabhilASarUpAyAM pUrvAnubhUtasmaraNAnAgatacintAdvAreNopayuktA ye te nosaMjJopayuktAH, tatra pulAko-labdhyupajIvanAdinA saMyamAsAratAkArako vakSyamANalakSaNaH, nirgranthaH-upazAntamohaH kSINamoho veti, snAtako-ghAtikamamalakSAlanAvAptazuddhajJAnasvarUpaH // tathA traya eva saMjJopayuktA nosaMjJopayuktAzceti saGkIrNasvarUpAH, tathAsvarUpatvAt , tathA cAha-"sannanosanno|vautta"tti, saMjJA ca-AhArAdiviSayA nosaMjJA ca-tadabhAvalakSaNA saMjJAnosaMjJe tayorupayuktA iti vigrahaH, pUrvaisvatA prAkRtatvAditi, tatra bakuzaH-zarIropakaraNavibhUSAdinA zabalacAritrapaTaH pratiSevaNayA mUlaguNAdiviSayayA, kutsitaM // 129 // zIlaM yasya sa tathA, evaM kaSAyakuzIla iti // nirgranthAzcAropitavratAH kecit bhavantIti vratAropaNakAlavizeSAnAha For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tao sehe 'tyAdi sugamaM, kintu 'sehe 'ti 'SidhU saMrAddhA' viti vacanAt sedhyate - niSpAdyate yaH sa sedhaH zikSAM vA'dhIta iti zaikSaH tasya bhUmayo - mahAvratAropaNakAlalakSaNAH avasthApadavya iti sedhabhUmayaH zaikSabhUmayo veti, ayamabhiprAyaH - utkRSTataH SadbhirmAsairutthApyate na tAnatikrAmyate, jaghanyataH saptabhireva rAtrindivairgRhIta zikSatvAditi, uktaM ca" sehassa tinni bhUmI jahanna taha majjhimA ya ukkosA / rAIdisatta caumAsigA ya chammAsiA ceva // 1 // " iti, Asu cAyaM vyavahAroko vibhAgaH- " pugvovaDapurANe karaNajayaTThA jahanniyA bhUmI / ukkosA dummehaM paDucca assahANaM ca // 1 // emeva ya majjhimagA aNahijjete asaddahaMte ya / bhAviyamehAvissavi, karaNajayaTThA ya majjhimagA // 2 // " iti // zaikSasya ca viparyastaH sthaviro bhavatIti tadbhUminirUpaNAyAha - "tao there" ityAdi kaNThyaM, navaraM sthaviro-vRddhastasya bhUmayaH - padavyaH sthavirabhUmaya iti, jAtiH - janma zrutam - AgamaH paryAyaH - pravrajyA taiH sthavirA - vRddhA ye te tathoktA iti iha ca bhUmikAbhUmikAvatorabhedAdevamupanyAsaH, anyathA bhUmikA uddiSTA iti tA eva vAcyAH syuriti, eteSAM ca trayANAM krameNAnukampApUjAvandanAni vidheyAni, yata uktaM vyavahAre - "AhAre uvahI sejjA, saMthAre khettasaMka me / 1 zaikSasya tisro bhUmayo jaghanyA tathA madhyamA cotkRSTA / rAtriMdivasaptakaM caturmAsikA SANmAsikA caiva // 1 // 2 pUrvopasthe purANe karaNajayArthaM jaghanyA bhUmiH / utkRSTA durmedhasaM pratItyAzraddadhAnaM ca // 1 // evameva ca madhyamA anadhIyAne cAzraddadhAne ca / bhAvitamedhAvino'pi karaNajayArthaM ca madhyamA / 3 AhAre upadhau zayyAyAM saMstAre kSetrasaMkrame / 1 // For Personal & Private Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ pasejAi nidesavattite / 3 syAn zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 130 // kiicchaMdANuvattIhiM, aNukaMpai theragaM // 1 // uhANAsaNadANAI, jogAhArappasaMsaNA / nIyasejjAi niddesavattitte 3 sthAna |pUyae suyaM // 2 // uThANaM vaMdaNaM ceva, gahaNaM daMDagassa ya / aguruNo'viya Niddese, taIyAe pavattae // 1 // " iti // 18 // kAdhyayane sthavirA iti puruSaprakArA uktAH, tadadhikArAt puruSaprakArAnevAha uddezaH3 tato purisajAyA paM0 taM0-sumaNe dummaNe NosumaNeNodummaNe 1 tato purisajAyA paM0 saM0-tA NAmege sumaNe bhavati, sU0161 gaMtA NAmege dummaNe bhavati, gaMtA NAmege NosumaNeNodummaNe bhavati 2, tao purisajAyA paM0 taM0-jAmItege sumaNe bhavati, jAmItege dummaNe bhavati, jAmItege NosumaNeNodummaNe bhavati 3, evaM jAissAmItege sumaNe bhavati 34, tato purisajAyA paM0 taM0-agaMtA NAmege sumaNe bhavati 35, tato purisajAtA paM0 20-Na jAmi ege sumaNe bhavati 36, tato purisajAyA paM0 20-Na jAissAmi ege sumaNe bhavati, 37, evaM AgaMtA NAmege sumaNe bhavati 38, emitege su. 3 essAmIti ege sumaNe bhavati 3 evaM eeNaM abhilAveNaM-gaMtA ya agaMtA(ya) 1 AgaMtA khalu tathA aNAgatA 2 / ciTThittamaciTThittA 3, NisitittA ceva no ceva 4 // 1 // haMtA ya ahaMtA ya 5 chidittA khalu tahA achidittA 6 / bUtittA abRtittA 7 bhAsittA ceva No ceva 8 // 2 // dacA ya adaccA ya 9 bhujittA khalu tadhA abhuMjittA 10 / laMbhittA alaMbhittA 11 piittA ceva no ceva 12 // 3 // sutittA asutittA 13 jujjhittA khalu vahA ajujjhittA 14 // ja1 kRticchando'nuvRttibhiranukaMpate sthaviraM // 1 // utthAnAsanadAnayoH yogyAhArazaMsanAyAM / nIcaiHzayyAdau nirdezavartitve pUjyate zrutaM // 2 // utthAnaM vandanaM caiva prahaNaM daNDakasya ca / agurorapi ca nideze tadA pravartate tasya tRtIyasya // 1 // SAMANASALAMABC // 13 For Personal & Private Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ tittA ajayittA ya 15 parAjiNittA ya [ceva no ceva 16 // 4 // saddA 17 rUvA 18 gaMdhA 19 rasA ya 20 phAsA 21 (2146=126-1-127) taheva ThANA ya / nissIlassa garahitA pasatthA puNa sIlavaMtassa // 5 // evamikeke tinni u tinni u AlAvagA bhANiyavvA, saI suNettA NAmege sumaNe bhavati 3 evaM suNemIti 3 suNissAmIti 3, evaM asuNettA NAmege sumaNe bhavati 3 na suNemIti 3 Na suNissAmIti 3, evaM rUvAI gaMdhAI rasAI phAsAI, ekeke cha cha AlAvagA bhANiyavvA 127 AlAvagA bhavaMti (sU0 160) tao ThANA NissIlassa nivvayassa NigguNassa Nimmerassa NippacakkhANaposahovavAsassa garahitA bhavaMti taM0-assi loge garahite bhavai uvavAte garahie bhavai AyAtI garahitA bhavati, tato ThANA susIlassa suvvayassa saguNassa sumerassa sapaJcakkhANaposahovavAsassa pasatthA bhavati, taM0-assi loge pasatthe bhavati uvavAe pasatthe bhavati AjAtI pasatthA bhavati (sU0 161) 'tao purise'tyAdi, puruSajAtAni-puruSaprakArAH suSThu mano yasyAsau sumanAH-harSavAn rakta ityarthaH, evaM durmanA-dai-1| nyAdimAn dviSTa ityarthaH, nosumanAnodurmanAH-madhyasthaH, sAmAyikavAnityarthaH / sAmAnyataH puruSaprakArA ukkAH, etAneva vizeSato gatyAdikriyApekSayA tao ityAdibhiH sUtrairAha-tatra 'gatvA' yAtvA kvacidvihArakSetrAdau nAmeti sa-1 mbhAvanAyAmekaH kazcit sumanA bhavati-dRSyati, tathaivAnyo durmanAH-zocati, anyaH sama eveti, atItakAlasUtramiva vartamAnabhaviSyatkAlasUtre, navaraM 'jAmItege ityAdiSu itizabdo hetvarthaH / 'evamagaMte'tyAdipratiSedhasUtrANi AgamanasUtrANi ca sugamAni, 'evam' etenAnantaroktenAbhilApena zeSasUtrANyapi vaktavyAni / athoktAnyanukkAni ca sUtrANi *AISIANARIASISAK dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 131 // 55555 saMgRhNan gAthApaJcakamAha-gaMtetyAdi, gaMtA agaMtA Agantetyuktam, aNAgaMtatti-aNAgaMtA nAmege sumaNe bhavai, 3 sthAna|aNAgaMtA nAmege dummaNe bhavai, aNAgaMtA nAmege nosumaNenodummaNe bhavai 3, evaM na AgacchAmIti 3, evaM na kAdhyayane AgamissAmIti 3, 'cihitta'tti sthitvA urddhasthAnena sumanA durmanA anubhayaM ca bhavati, evaM-ciTThAmIti, ci- uddezaH3 hissAmIti aciTTittA' ihApi kAlataH sUtratrayam, evaM sarvatra navaraM 'niSadya upavizya no cevatti-aniSadya-a sU0 161 nupavizya 3, hatvA-vinAzya kizcit 3, ahatvA-avinAzya 3, chittvA-dvidhA kRtvA 3, acchittvA-pratItaM 3, 'buitta'tti uktvA-bhaNitvA padavAkyAdikaM 3, 'abuitta'tti anuktvA 3, "bhAsitteti bhASitvA saMbhASya kazcana sa- mbhASaNIyaM 3, 'no ceva'tti abhAsittA asaMbhASya kazcana 3, 'daca'tti dattvA 3 adatvA 3 bhuktvA 3 abhuktvA 3 labdhvA 3 alabdhvA 3 pItvA 3 'no ceva'tti apItvA 3 suptvA 3 asuptvA 3 yuvA 3 ayuvA 3 'jaittatti jitvA paraM 3 ajittvA parameva 3 'parAjiNittA' bhRzaM jitvA 3 paribhaGga vA prApya sumanA bhavati, varddhanakabhAvimahAvittavyayavinirmuktatvAt , parAjitAn-prativAdinaH, sambhAvitAnarthavinirmuktatvAdvA, 'no ceva'tti aparAjitya 3 / saddetyAdi gAthA sUtrata eva boddhavyA, apazcitatvAt tatraivAsyA iti / evamike'ityAdi, 'eva'miti gatvAdisUtroktakrameNa ekaika-| zasmin zabdAdau viSaye vidhipratiSedhAbhyAM pratyekaM trayastraya AlApakAH-sUtrANi kAlavizeSAzrayAH sumanAH dummainA no-|| sumanAnodurmAnA ityetatsadatrayavanto bhaNitavyAH, etadeva darzayannAha-samityAdi, bhAvitArtham , 'evaM rUvAI gN-18||131|| dhAI' ityAdi, yathA zabde vidhiniSedhAbhyAM trayastraya AlApakA bhaNitA evaM svAiM pAsitte'tyAdayaH trayastraya eva dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanIyAH, evaJca yadbhavati tadAha - 'ekke' ityAdi, ekaikasmin viSaye SaDAlApakA bhaNitavyA bhavantIti, tatra zabde dazitA eva, rUpAdiSu punarevaM rUpANi dRSTvA sumanA durmanA anubhayaM 1 evaM pazyAmIti 2 evaM drakSyAmIti 3 evaM a dRSTvA 4 na pazyAmIti 5 na drakSyAmIti 6 SaT, evaM gandhAn ghrAtvA 6 rasAnAsvAdya 6 sparzAn spRSTveti 6 / 'taheva ThANA yatti yatsagrahagAthAyAmuktaM tad bhAvayannAha - 'tao ThANA' ityAdi, trINi sthAnAni niHzIlasya - sAmAnyena zubhasvabhAvavarjitasya vizeSataH punaH nirvratasya prANAtipAtAdyanivRttasya nirguNasyottaraguNApekSayA nirmmaryAdasya lokaku| lAdyapekSayA niSpratyAkhyAnapauSadhopavAsasya - pauruSyAdiniyamaparvopavAsarahitasya garhitAni - jugupsitAni bhavanti, tadyathA 'assi' ti vibhaktipariNAmAdayaM lokaH - idaM janma garhito bhavati, pApapravRttyA vidvajjanajugupsitatvAt, tathA upapAtaH - akAmanirjarAdijanitaH kilbiSikAdidevabhavo nArakabhavo vA, 'upapAto devanArakANA' miti ( nArakadevAnAmupapAtaH tattvA0 a0 2 sU0 35 ) vacanAt sa garhito bhavati kilbiSikAbhiyogyAdirUpatayeti, AjAtiH - tasmAcyu tasyodvRttasya vA kumAnuSatvatiryaktvarUpA garhitA, kumAnuSAditvAdeveti / uktaviparyayamAha - 'tao' ityAdi, nigada siddham // etAni ca garhitaprazastasthAnAni saMsAriNAmeva bhavantIti saMsArijIvanirUpaNAyAha-- tividhA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 taM0 - itthI purisA napuMsagA, tivihA savvajIvA paM0 taM0 sammaddiTThI micchAdiTThI sammAmicchadiTThI ya, ahavA tivihA sabvajIvA paM0 taM0 pajjattagA apajjattagA NopajjattagANo'pajjattagA / evaMsammaddiTThiparittApajjattaga suhumasannibhaviyA ya ( sU0 162 ) For Personal & Private Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 132 // 'tivihe 'tyAdi sUtrasiddhaM // jIvAdhikArAt sarvajIvAMstristhAnakAvatAreNa pahniH sUtrairAha - 'tivihe 'tyAdi, subodhaM, navaraM 'nopajjanta' ti noparyApta kAno aparyAptakAH - siddhAH, 'eva'miti pUrvakrameNa sammaddiTThItyAdigAthArddhamuktAnuktasUtrasagrahArthamiti / 'tivihA savvajIvA paM0 taM0-parittA 1 aparittA 2 noparittAnoaparittA 3' tatra parIttA:- pratyekazarIrAH aparIttAH - sAdhAraNazarIrAH, parIttazabdasya chando'rthaM vyatyaya iti, 'suma'tti tivihA savvajIvA paM0 taM0 - suhumA bAyarA nosuhumAnobAyarA, evaM saMjJino bhavyAzca bhAvanIyAH, sarvatra ca tRtIyapade siddhA vAcyA iti // sarva eva caite loke vyavasthitA iti lokasthitinirUpaNAyAha tividhA logaThitI paM0 taM0 - AgAsapaiTTie vAte vAtapatiTThie udahI udahipatiTThiyA puDhavI, tao disAo paM0 taM0uddhA ahA tiriyA 1, tihiM disAhiM jIvANaM gatI pavattati, uDDAe ahAte tiriyAte 2, evaM AgatI 3 vakaMtI 4 AhAre 5 buDDI 6 NibuDI ' 7 gatipariyAte 8 samugdhAve 9 kAlasaMjoge 10 daMsaNAbhigame 11, NANAbhigame 12, jIvAbhigame 13, tihiM disAhiM jIvANaM ajIvAbhigame paM0 taM0 ur3Ate ahAte tiriyAte 14, evaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, evaM maNussANavi ( sU0 163 ) 'tivihe 'tyAdi kaNThyaM, kintu lokasthitiH - lokavyavasthA AkAzaM vyoma tatra pratiSThito-vyavasthita AkAzapratiSThito vAto- ghanavAtatanuvAtalakSaNaH sarvadravyANAmAkAzapratiSThitatvAt udadhiH - ghanodadhiH pRthivI - tamastamaHprabhAdiketi // uktasthitike ca loke jIvAnAM dizo'dhikRtya gatyAdi bhavatIti dignirUpaNapUrvakaM tAsu gatyAdi nirUpayan 'tao dise tyAdi sUtrANi caturddazAha - sugamAni ca, navaraM dizyate - vyapadizyate pUrvAditayA vastvanayeti dikU, sA ca nAmAdibhedena saptadhA, For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sU0 163 // 132 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aha ca-"nAmaM 1ThavaNA 2 davie 3 khettadisA 4 tAvakhetta 5 pannavae 6 / sattamiyA bhAvadisA7 sA hoaTThArasavihAu8 // 1 // " tatra dravyasya-pudgalaskandhAderdika dravyadik, kSetrasya-AkAzasya dik kSetradik, sA caivaM-"ahapaeso ruyago ti-IC riyaMloyassa majjhayAraMmi / esa pabhavo disANaM eseva bhave aNudisANaM // 1 // " tatra pUrvAdyA mahAdizazcatasro'pi dvipradezA-12 dikADyuttarAH, anudizastu ekapradezA anuttarAH, UrdhvAdhodizau tu caturAdI anuttare, yato'vAci-"dupaesAdi duruttara 4 egapaesA aNuttarA cev| cauro4 cauro ya disA caurAdi aNuttarAdunni 2 // 1 // saMgaDuddhisaMThiAo mahAdisAo havaMti cttaari| muttAvalIu cauro do ceva ya huti ruyaganibhA // 2 // " nAmAni cAsAm-"Ida 1 ggeyI 2 jammA ya 3 neraI 4 vAruNI ya 5 vAyavyA 6 / somA 7 IsANAvi ya 8 vimalA ya 9 tamA 10 ya boddhavvA // 1 // " tApaH-savitA tadupalakSitA kSetradik tApakSetradik, sA ca aniyatA, yata uktam-"jesiM jatto sUro udei tesiM taI havai puvvA / tAvakkhe ttadisAo payAhiNaM sesiyAo siM // 1 // " tathA prajJApakasya-AcAryAderdika prajJApakadik, sA caivam-" pannavao hai jayabhimuho sA pubbA sesiyA payAhiNao / tasseva'NugaMtavvA aggeyAI disA niyamA // 1 // " bhAvadik / 1 nAma sthApanA dravyakSetradizaH tApakSetraprajJApakAH / saptamIkA bhAvadik sA bhavatyaSTAdazavidhA eva // 1 // 2 aSTapradezo rucako madhye tiryaglokasya eSa prabhavo | dizAmeSa evAnudizAmapi // 1 // 3 yuttarA dvipradezAdikA anuttaraikapradezA caiva / catasrazcatasrazca dizaH caturAdI anuttare dve // 1 // 4 zakaTorddhisaMsthitA mahAdizo bhavaMti catasraH / muktAvalIva catasro dve eva ca bhavato rucakanibhe // 1 // 5 aindrI AmeyI yamA ca nairRtirvAruNI ca vAyavyA / somA IzAnI api ca vimalA ca | tamA ca boddhavyA // 1 // 6 yeSAM yataH sUrya udayate teSAM sA bhavati pUrvA / tApakSetradik pradakSiNaM zeSA asyAH // 1 // 7 prajJApako yadabhimukhastiSThati sA | pUrvA pradakSiNataH zeSAH / tasyA evAnugaMtavyAH AgneyyAdyA dizo niyamAva // 1 // SASAASASSASSASSA For Personal & Private Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH 3 sthAnakAdhyayane | uddezaH2 sU0164 // 133 // cASTAdazavidhA-"puDhavi1jalarajalaNavAyA4mUlA5khaMdhaggaporabIyA ya8 / bi9ti10cau11paMciMdiyatiriya 12 nAragA 13 devasaMghAyA 14 // 1 // saMmucchima 15 kammA 16 kammabhUmaganarA 17 tahataraddIvA 18 / bhAvadisA dissai ja saMsArI niyayameyAhiM // 2 // " iti, iha ca kSetratApaprajJApakadigbhirevAdhikAraH, tatra ca tiryaggrahaNena pUrvAdyAzcatasra eva dizo gRhyante, vidikSu jIvAnAmanuzreNigAmitayA vakSyamANagatyAgativyutkrAntInAmayujyamAnatvAt , zeSapadeSu ca vidizAmavivakSitatvAt, yato'traiva vakSyati,-" chahiM disAhiM jIvANaM gaI pavattaItyAdi, tathA granthAntare'pyAhAramAzrityoktam-"nivvAghAeNa niyamA chaddisiMti" tatra 'tihiM disAhiti saptamI tRtIyA pazcamI vA yathAyogaM vyAkhyeyeti, gatiH-prajJApakasthAnApekSayA mRtvA'nyatra gamanam, 'eva'miti pUrvoktAbhilApasUcanArthaH, AgatiH-prajJApakapratyAsannasthAne Agamanamiti, vyutkrAntiH-utpattiH, AhAraH pratItaH, vRddhiH-zarIrasya varddhanaM, nivRddhiH-zarIrasyaiva hAniH, gatiparyAyazcalanaM jIvata eva, samudghAto-vedanAdilakSaNaH, kAlasaMyogo-vartanAdikAlalakSaNAnubhUtiH maraNayogo vA, darzanena-avadhyAdinA pratyakSapramANabhUtenAbhigamo-bodho darzanAbhigamaH, evaM jJAnAbhigamaH, jI. vAnAM jJeyAnAM avadhyAdinaivAbhigamo jIvAbhigama iti / tihiM disAhiM jIvANaM ajIvAbhigame pannatte, taM0-uDDAe 3'| evaM sarvatrAbhilapanIyamiti darzanArtha paripUrNAntyasUtrAbhidhAnamiti / etAnyapi jIvAbhigamAntAni sAmAnyajIvasUtrANi 1pRthvIjalajvalanavAtA mUlaskaMdhAnaparvabIjAzca / dvitricatuHpaMceMdriyatiryanArakA devasaMghAtAH // 1 // saMmUchimakarmAkarmabhUmiganarAstathAntaradvIpagAH bhAvadizo vyapadizyate yatsaMsArI niyatametAbhiH // 1 // // 133 // For Personal & Private Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzatidaNDakacintAyAM tu nArakAdipadeSu diktraye gatyAdInA trayodazAnAmapi padAnA sAmastyenAsambhavAt paJcendriyatiryakSu manuSyeSu ca tatsambhavAt tadatidezamAha-'eva'mityAdi, yathA sAmAnyasUtreSu gatyAdIni trayodaza padAni diktraye abhihitAnyevaM paJcendriyatiryaDamanuSyeSviti bhAvaH, evaM caitAni SaDriMzatiH sUtrANi bhavantIti // athaiSAM nArakAdiSu kathamasambhava iti?, ucyate, nArakAdInAM dvAviMzatejIvavizeSANAM nArakadeveSUpAdAbhAvAdUrvAdhodizorvivakSayA gatyAgatyorabhAvaH, tathA darzanajJAnajIvAjIvAbhigamA guNapratyayA avadhyAdipratyakSarUpA diktraye na santyeva, bhavapratyayAvadhipakSe tu nArakajyotiSkAstiryagavadhayo bhavanapativyantarA UrdhvAvadhayaH vaimAnikA adho'vadhaya ekendriyavikalendriyANAM tvavadhistyeiveti / yathoktAni ca gatyAdipadAni basAnAmeva sambhavantIti sambandhAtrasAnnirUpayannAha tivihA tasA paM0 20 teukAiyA vAukAiyA urAlA tasA pANA, tividhA thAvarA, paM0 saM0-puDhavikAiyA AukAiyA vaNassaikAiyA (sU0 164) | 'tivihe'tyAdi spaSTaM, kintu trasyantIti trasAH-calanadharmANaH, tatra tejovAyavo gatiyogAt sAH, udArAH-sthUlAH trasA' iti trasanAmakarmodayavartitvAt ,'prANA' iti vyaktIcchAsAdiprANayogAt dvIndriyAdayaste'pi gatiyogAdeva trasA iti / uktAstrasAH, tadviparyayamAha-tiviheM'tyAdi, sthAnazIlatvAt sthAvaranAmakarmodayAcca sthAvarAH, zeSaM vyaktameveti / hai iha ca pRthivyAdayaH prAyo'GgulAsaGgyeyabhAgamAtrAvagAhanatvAt acchedyAdisvabhAvA vyavahArato bhavantIti tatprastAvA nizcayAcchedyAdInaSTabhiH sUtrairAha For Personal & Private Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 sU0169 // 134 // tato acchejjA paM0 saM0-samaye padese paramANU 1, evamabhejA 2 aDajjhA 3 agijjhA 4 aNaDA 5 amajjhA 6 apaesA 7 tato avibhAtimA paM0 taM0-samate paese paramANU 8 (sU0 165) ajjoti samaNe bhagavaM mahAvIre gotamAdI samaNe NiggaMthe AmaMtettA evaM vayAsI-kiMbhayA pANA? samaNAuso!, goyamAtI samaNA NiggaMthA samaNaM bhagavaM mahAvIraM uvasaMkamaMti uvasaMkamittA vadaMti namasaMti vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-No khalu vayaM devANuppiyA! eyamaTuM jANAmo vA pAsAmo vA, taM jadi NaM devANuppiyA eyamaDha No gilAyaMti parikahittate tamicchAmo NaM devANuppiyANaM aM vA pAsAmI vA, tajAdi paNa devANapiyA eyamaNo gilAyati pArAhAta tie eyamae jANittae, ajotti samaNe bhagavaM mahAvIre goyamAtI samaNe niggaMthe AmaMtettA evaM vayAsI-dukkhabhayA pANA samaNAuso!, se NaM bhaMte ! dukkhe keNa kaDe?, jIveNaM kaDe pamAdeNa 2, se NaM bhaMte ! dukkhe kahaM veijjati ?, appa mAeNaM 3 (sU0 166) 'tao acchejjetyAdi, chettumazakyA buddhyA kSurikAdizastreNa vetyacchedyAH, chedyatve samayAditvAyogAditi, samayaHkAlavizeSaH pradezo-dharmAdharmAkAzajIvapudgalAnAM niravayavo'zaH paramANuH-askandhaH pudgala iti, uktaM ca-"sattheNa |sutikkhaNavi chettuM bhettuM ca jaM kira na skaa| taM paramANaM siddhA vayaMti AI pamANANaM ||1||"ti, "evaM miti pUrva sUtrAbhilApasUcanArtha iti, abhedyAH sUcyAdinA adAdyA agnikSArAdinA agrAhyA hastAdinA na vidyate'ddhaM yeSAmityanaddhoM vibhAgadvayAbhAvAt , amadhyA vibhAgatrayAbhAvAt , ata evAha-'apradezA' niravayavAH, ata evAvibhAjyA-vibhaktumaza 1 sutIkSNenApi zastreNa chettuM bhettuM ca yaH kila na zakyate taM vadanti paramANuM jJAnasiddhAH pramANAnAmAdi // 1 // *4545454544545455% // 134 // For Personal & Private Use Only wwwane brary.org
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAMERROCRACMOCRACROSS kyAH, athavA vibhAgena nivRttA vibhaagimaastnnissedhaadvibhaagimaaH| ete ca pUrvatarasUtroktAH trasasthAvarAkhyAH prANino duHkhabhIrava ityetat saMvidhAnakadvAreNAha-'anjo' ityAdi, sugama, kevalam 'ajotti'tti ArAt pApakarmabhyo yAtA AryAstadAmantraNaM he AryA! 'itiH' evamabhilApenAmadhyetisambandhaH, zramaNo bhagavAna mahAvIra :gautamAdIn zramaNAn | nirgranthAneva-vakSyamANanyAyenAvAdIditi, kasmAd bhayaM yeSAM te kiMbhayAH, kuto bibhyatItyarthaH, 'prANAH' prANinaH 'samaNAuso'tti he zramaNAH! he AyuSmanta iti gautamAdInAmevAmantraNamiti, ayaM ca bhagavataH praznaH ziSyANAM vyutpAdanArtha eva, anena cApRcchato'pi ziSyasya hitAya tattvamAkhyeyamiti jJApayati, ucyate ca-'katthai pucchai sIso kahiMca'puTThA vayaMti AyariyA / sIsANaM tu hiyahA viulatarAgaM tu pucchAe // 1 // " iti, tatazca 'uvasaMkamaMti'tti upasaGkAmanti-upasaGgacchanti tasya samIpavartino bhavanti, iha ca tatkAlApekSayA kriyAyA vartamAnatvamiti vartamAna| nirdezo na duSTaH, upasaGkramya vandante stutyA namasyanti praNAmataH, 'evam' anena prakAreNa 'vayAsitti chAndasatvAt bahuvacanArthe ekavacanamiti avAdiSuH-uktavanto no jAnImo vizeSataH no pazyAmaH sAmAnyato, vAzabdau vikalpArthoM, 'taditi tasmAdetamartha-kiMbhayAH prANA ityevaMlakSaNaM, 'no gilAyaMti'tti na glAyanti-na zrAmyanti parikathayituM parikathanena taMti tataH, 'dukkhabhaya'tti duHkhAt-maraNAdirUpAt bhayameSAmiti duHkhabhayAH, 'se NaMti tad duHkhaM 'jIveNaM kaDetti duHkhakAraNakarmakaraNAt jIvena kRtamityucyate, kathamityAha-pamAeNaM'ti pramAdenAjJAnAdinA 1kacitpRcchati ziSyaH kvacicApRSTA vadantyAcAryAH / ziSyANAM hitAyaiva vipulataraM tu pRcchAyAM // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthAna zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 135 // bandhahetunA karaNabhUteneti, uktaM ca-"pamAo ya muNiMdehi, bhaNio ahabheyao / annANaM saMsao ceva, micchANANaM taheva ya ||1||raago doso maibbhaMso, dhammami ya aNAyaro / jogANaM kuSpaNIhANaM, aTTahA vjiybvo||2||" kAdhyayane iti / tacca vedyate-kSipyate apramAdena, bandhahetupratipakSabhUtatvAditi / asya ca sUtrasya kuzkhabhayA pANA 1 jIveNaM kaDe | uddezaH2 |dukkhe pamAeNaM 2 apamAeNaM veijaI 3 tyevaMrUpapraznottaratrayopetatvAt tristhAnakAvatAro draSTavya iti // jIvena kRtaM | sU0 167 duHkhamityuktamadhunA paramataM nirasyaitadeva samarthayannAha annautthitA NaM bhaMte! evaM AtikkhaMti evaM bhAsaMti evaM panaveMti evaM parUvaMti kannaM samaNANaM niggaMthANaM kiriyA kajati ?, tattha jA sA kaDA kajjai no taM pucchaMti, tattha jA sA kaDA no kajati, no taM pucchaMti, tattha jA sA akaDA no kajati no taM pucchaMti, tattha jA sA akaDA kajati taM pucchaMti, se evaM vattavvaM sitA?-akiccaM dukkhaM aphusaM dukkhaM akajamANakaDaM dukkhaM akaTTha akaTTa pANA bhUyA jIvA sattA kyaNaM vedetitti vattavvaM, je te evamAhaMsu micchA te evamAiMsu, ahaM puNa evamAikkhAmi evaM bhAsAmi evaM pannavemi evaM parUvemi-kiccaM dukkhaM phussaM dukkhaM kajamANakaDaM dukkhaM kaTTha 2 pANA bhUyA jIvA sattA veyaNaM veyaMtitti vattavvaM siyA (sU0 167) taiyaThANassa bIo uddesao smtto|| 'annautthI'tyAdi prAyaH saSTaM, kintu anyayUthikAH-anyatIrthikA iha tApasA vibhaGgajJAnavantaH, "evaM' vkssy-IM||135|| 1 pramAdazca muniindrrbhnnito'ssttbhedH| ajJAnaM saMzayazcaiva, mithyAjJAnaM tathaiva ca / rAgo dveSo matibhraMzo dharme cAnAdaraH yogAnAM duSpraNidhAnaM aSTadhA varjayitavyaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASHEMAMALACESCAMPARAN mANaprakAramAkhyAnti sAmAnyato bhASante vizeSataH krameNaitadeva prajJApayanti prarUpayantIti paryAyarUpapadadvayena uktamiti, athavA AkhyAnti ISad bhASante vyaktavAcA prajJApayanti upapattibhirbodhayanti prarUpayanti prabhedAdikathanata iti, kiMtadityAha-kathaM' kena prakAreNa 'zramaNAnAM nirgranthAnAM mate iti zeSaH kriyate iti kriyA-karma sA 'kriyate bhavati duHkhAyeti vivakSayeti praznaH, iha tu catvAro bhaGgAH, tadyathA-kRtA kriyate-vihitaM satkarma duHkhAya bhavatItyarthaH 1,evaM kRtAna kriyate 2 akRtA kriyate 3 akRtA na kriyate 4 iti, eteSvanena praznena yo bhaGgaH praSTumiSTastaM zeSabhaGganirAkaraNapUrvakamabhidhAtumAha'tattha'tti teSu caturyu bhaGgakeSu madhye prathama dvitIyaM caturtha ca na pRcchanti, etatrayasyAtyantaM ruceraviSayatayA tatpraznasyApyapravRtteriti, tathAhi-'yA'sau kRtA kriyate' yattatkarma kRtaM sadbhavati no tatte pRcchanti, pUrvakAlakRtatvasyApratyakSatayA asattvena nirgranthamatatvena cAsaMmatatvAditi, 'tatra yA'sau kRtA no kriyate' iti teSu-bhaGgakeSu madhye yattatkarma kRtaM na bhavati no tatpRcchanti, atyantavirodhenAsambhavAt , tathAhi-kRtaM cet karma kathaM na bhavatItyucyate ?, na bhavati sAcet kathaM kRtaM taditi, kRtasya karmaNo'bhavanAbhAvAt , 'tatra' teSu 'yA'sAvakRtA' yattadakRtaM karma 'no kriyate na bhavati no tAM pRcchanti, akRtasyAsatazca karmaNaH kharaviSANakalpatvAditi, amumeva ca bhaGgakatrayaniSedhamAzrityAsya sUtrasya tristhAnakAvatAra iti sambhAvyate, tRtIyabhaGgakastu tatsaMmata iti taM pRcchanti, ata evAha-tatra 'yA'sAvakRtA /kriyate' yattadakRtaM-pUrvamavihitaM karma bhavati-duHkhAya sampadyate tAM pRcchanti, pUrvakAlakRtatvasyApratyakSatayA asattvena duHkhAnubhUtezca pratyakSatayA sattvenAkRtakarmabhavanapakSasya sammatatvAditi, pRcchatAM cAyamabhiprAyo-yadi nirgranthA api For Personal & Private Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- akRtameva karma duHkhAya dehinAM bhavatIti pratipadyante tataH suSTha-zobhanaM asmatsamAnabodhatvAditi zeSAnapRcchantaH tR-| 3 sthAnagasUtra- tIyameva pRcchantIti bhAvaH, 'se'tti atha teSAmakRtakAbhyupagamavatAmevaM-vakSyamANaprakAraM vaktavyam-ullApaH syAt , ta | kAdhyayane vRttiH eva vA evamAkhyAnti parAn prati, yaduta-athaivaM vaktavyaM-prarUpaNIyaM tattvavAdinAM syAt-bhaved, akRte sati karmaNi|| uddezaH2 duHkhabhAvAt akRtyam-akaraNIyamabandhanIyam-aprAptavyamanAgate kAle jIvAnAmityarthaH, kiM? -dukkhaM duHkhahetutvAt sU0167 // 136 // 4 karma, 'aphussaM ti aspRzyaM karma akRtatvAdeva, tathA kriyamANaM ca-vartamAnakAle badhyamAnaM kRtaM cAtItakAle baddhaM kriya-14 |mANakRtaM dvandvaikatvaM karmadhArayo vA na kriyamANakRtamakriyamANakRtaM, kiM tat?-duHkha-karma 'akiccaM dukkha'mityAdipadatrayaM, 'tattha jA sA akaDA kanjai taM pucchaM'tyanyatIrthikamatAzritaM kAlatrayAlambanamAzritya tristhAnakAvatAro'sya draSTavyaH, kimuktaM bhavatItyAha-akRtvA akRtvA karma prANA-dvIndriyAdayaH bhUtAH-taravo jIvAH-paJcendriyAH | sattvAH-pRthivyAdayo, yathoktam-"prANA dvitricatuH proktA, bhUtAstu taravaH smRtAH / jIvAH paJcendriyA jJeyAH, zeSAH | sattvAH prakIrtitAH // 1 // " iti, vedanA-pIDAM vedayantIti vaktavyamityayaM teSAmullApaH, etadvA te ajJAnopahatabuddhayo bhASante parAn prati, yaduta-evaM vaktavyaM syAditi prakramaH // evamanyatIrthikamatamupadarya nirAkurvannAha-'je te' ityAdi, ya ete anyatIrthikA evam-uktaprakAramAhaMsutti-uktavantaH 'mithyA asamyak te anyatIrthikA evamuktavantaH, 'Ahasutti uktavantaH, akRtAyAH kriyAtvAnupapatteH, kriyata iti hi kriyA, yasyAstu kathaJcanApi karaNaM nAsti sA kathaM ki-II // 136 // |yeti, akRtakarmAnubhavane hi baddhamuktasukhitaduHkhitAdiniyatavyavahArAbhAvaprasaGga iti, svamatamAviSkurvannAha-'ahaM'mi For Personal & Private Use Only www b rary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAdi 'ahaMti ahameva nAnyatIrthikAH, punaHzabdo vizeSaNArthaH sa ca pUrvavAkyAduttaravAkyArthasya vilakSaNatAmAha, 'evamAikkhAmI'tyAdi pUrvavat, kRtyaM karaNIyamanAgatakAle duHkhaM, taddhetukatvAt karma, spRzya-spRSTalakSaNavandhAvasthAyogya kriyamANaM vartamAnakAle kRtamatIte, akaraNaM nAsti karmaNaH kathaJcanApIti bhAvaH, svamatasarvasvamAha-kRtvA kRtvA karmeti gamyate, prANAdayo vedanAM-karmakRtazubhAzubhAnubhUtiM vedayanti-anubhavantIti vaktavyaM syAt smygvaadinaamiti| | tristhAnakasya dvitIya uddezako vivaraNataH smaaptH|| ukko dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake vicitrA jIvadharmAH prarUpitAH ihApi ta eva prarUpyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtratrayam tihiM ThANehiM mAyI mAya kaTTa No AlotejjA No paDikkamejjA No jiMdijjA No garahijjA No viuTTejA No visohejA No akaraNAte anbhuTejA No ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajejjA, taM0-akariMsu vA'haM karemi vA'haM karissAmi vA'haM 1 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTa No AlotejjA No paDikamijjA jAva No paDivajejA akittI vA me sitA avaNNe vA me siyA aviNate vA me sitA 2 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu No AloejjA jAva no paDivajejjA taM0 -kittI vA me parihAtissati jaso vA me parihAtissati pUyAsakkAre vA me parihAtissati 3 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu AloejjA paDikamejA jAva paDivajejjA taM0-mAyissa NaM assi loge garahite bhavati uvavAe garahie bhavati AyAtI garahiyA bhavati 4 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu AloejA jAva paDivajjejjA taM0-amAyissa NaM For Personal & Private Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 137 // assi loge pasatthe bhavati uvavAte pasatthe bhavai AyAI pasatthA bhavati 5 / tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu AloejjA 3 sthAnajAva paDivajejjA, taM0-NANaTTatAte dasaNaTThayAte carittaTThayAte 6 / (sU0 168) kAdhyayane I 'tihiM ThANehI'tyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyaM sambandhaH-pUrvasUtre mithyAdarzanavatAmasamaJjasatoktA, iha tu kaSAyavatAM uddezaH 3 tAmAhetyevaMsambandhasyAsya vyAkhyA 'mAyI' mAyAvAn 'mAyA~' mAyAviSayaM gopanIyaM pracchannamakAryaM kRtvA no Alo- sU0 168 cayet mAyAmeveti, zeSaM sugama, navaraM AlocanaM-gurunivedanaM pratikramaNaM-mithyAduSkRtadAnaM nindA-AtmasAkSikA garhAgurusAkSikA vitroTanaM-tadadhyavasAyavicchedanaM vizodhanam-AtmanaH cAritrasya vA atIcAramalakSAlanaM akaraNatAbhyutthAnaMpunarnaitat kariSyAmItyabhyupagamaH 'ahArihaM' yathocitaM 'pAyacchitaMti pApacchedakaM prAyazcittavizodhakaM vA tapaHkarma-nirvi-15 kRtikAdi pratipadyeta, tadyathA-akArSamahamidamataH kathaM nindyamityAlocayiSyAmisvamAhAtmyahAniprApterityevamabhimAnAt 1 tathA karomi cAhamidAnImeva kathamasAdhviti bhaNAmi 2 kariSyAmIti cAhametadakRtyamanAgatakAle'pi kathaM prAyazcittaM pratipadya iti / kIrtiH-ekadiggAminI prasiddhiH sarvadiggAminI saiva varNoM yazaHparyAyatvAdasya athavA dAnapuNyaphalA lA kIrtiH parAkramakRtaM yazaH, tacca varNa iti tayoH pratiSedho'kIrtiH avarNazceti, avinayaH sAdhukRto me syAditi, idaM ca sUtramaprAptaprasiddhipuruSApekSaM, 'mAyaM kaTu'tti mAyAM kRtvA-mAyAM puraskRtya mAyayetyarthaH, 'parihAsyati' hInA bhaviSyati | pUjA puSpAdibhiH satkAro vastrAdibhiH, idamekameva vivakSitamekarUpatvAditi, idaM tu prAptaprasiddhipuruSApekSaM, zeSa suga- // 137 // mam // uktaviparyayamAha -'tihI'tyAdi sUtratrayaM spaSTaM, kintu 'mAyI mAyaM kaTu Aloejatti iha mAyI akRtyakara For Personal & Private Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ NakAla eva AlocanAdikAle tvamAyyeva AlocanAdyanyathAnupapatteriti, 'assiti ayaM, yato mAyina ihalokAdyA garhitA bhavanti yatazcAmAyina ihalokAdyAH prazastA bhavanti yatazcAmAyina AlocanAdinA niraticArIbhUtasya jJAnAdIni svasvabhAvaM labhante ato'hamamAyI bhUtvA''locanAdi karomIti bhAvanA // anantaraM zuddhiruktA, idAnIM tatkAriNo'bhyantarasampadA tridhA kurvannAha tato purisajAyA paM0 taM0-suttadhare atyadhare tadubhayadhare (sU0 169) kappati NiggaMthANa vA NiggaMdhINa vA tato vatthAI dhArittae vA pariharittate vA, taM0-jaMgite bhaMgite khomite 1, kappai NiggaMdhANa vA NiggaMdhINa vA 2 tato pA THere pANAyANa yAiM dhArittate vA pariharittate vA, taM0-lAuyapAde vA dArupAde vA maTTiyApAde vA (sU0 170) tihiM ThANehiM vatthaM dharejA, taM0-hiripattitaM duguMchApattiyaM parIsahavattiyaM (sU0 171) tao AyarakkhA paM0 taM0-dhammiyAte paDicoyaNAte paDicoettA bhavati tusiNIto vA sitA udvittA vA AtAte egaMtamaMtamavakkamejA NiggaMthassa NaM gilAyamANassa kappati tato viyaDadattIo paDiggAhittate, taM0-ukkosA majjhimA jahannA (sU0 172) 'tao purI'tyAdi subodhaM, navaramete yathottaraM pradhAnA iti / teSAmeva bAhya sampadaM sUtradvayenAha-kappatIti 'kalpate yujyate yuktamityarthaH, 'dhArittae'tti dhartuM parigrahe 'pariharnu paribhoktumiti, athavA 'dhAraNayA uvabhogo, pariharaNe| hoi paribhoga'tti / 'jaMgiyaM' jaMgamajamaurNikAdi bhaMgiyaM' atasImayaM 'khomiyaM' kaapaasikmiti| alAbupAtraka-tu 1 dhAraNatopabhogaH pariharaNaM bhavati paribhogaH. For Personal & Private Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 138 // mbaka, dArupAtraM-kASThamayaM mRttikApAtraM-mRnmayaM zarAvavATikAdi, zeSaM sugm| vastragrahaNakAraNAnyAha-tihI tyAdi, 3 sthAnahI-lajjA saMyamo vA pratyayo-nimittaM yasya dhAraNasya tattathA, jugupsA-pravacanakhiMsA vikRtAGgadarzanena mA bhUdityevaM pra-* kAdhyayane tyayo yatra tattathA, evaM parISahAH-zItoSNadaMzamazakAdayaH pratyayo yatra tattathA, Aha ca-"veDaeNbdhi vAuDe vAie ya hIri-8 uddezaH3 khaddhapajaNaNe ceva / esiM aNuggahahA liMgudayahA ya paTTo u // 1 // " ('veuvitti vikRte tathA 'aprAvRte' vastrAbhAve sati | sU0 172 vAtike' ca ucchUnatvabhAjane hiyAM satyAM 'khaddhe' bRhatpramANe 'prajanane mehane 'liGgodaya'tti strIdarzane liGgodayarakSArtha8|mityarthaH,) tathA, "taiNagahaNAnalasevAnivAraNA dhammasukkajhANahA / dihaM kappaggahaNaM gilANamaraNaThyA ceva // 1 // " iti,15 vastrasya grahaNakAraNaprasaGgAt pAtrasyApi tAnyAkhyAyante,-"aMtaraMtavAlavuDDA sehA''desA gurU asahuvaggo / sAhAraNoggahAladdhikAraNA pAyagahaNaM tu // 1 // " (ataraMtatti-glAnA AdezAH-prAghUrNakAH, 'asahutti sukumAro rAjaputrAdipratrajitaH 'sAdhAraNAvagrahAt' sAmAnyopaSTambhArtha alabdhikAthai ceti)| nirganthaprastAvAnnirgranthAnevAnuSThAnataH saptasUtryA''ha-tao AeM'tyAdi sugamA, navaram AtmAnaM rAgadveSAderakRtyAd bhavakUpAdvA rakSantItyAtmarakSAH 'dhammiyAe |paDicoyaNAe'tti dhArmikeNopadezena-nedaM bhavAdRzAM vidhAtumucitamityAdinA prerayitA-upadeSTA bhavati anukUletaropasakAriNaH, tato'sAvupasargakaraNAnnivarttate tato'kRtyAsevA na bhavatItyataH AtmA rakSito bhavatIti, tUSNIko vA vAcaMyama 8 1 vikRte'prAvRte ucchite bAtike ca hIH mahanmehane caiva eSAM cAnugrahArtha liMgodayerakSArtha pahaH // 1 // 2 tRNagrahaNAnalasevAnivAraNAya dharmazukla // 138 // dhyAnAya glAnAya maraNArthAya caiva dRSTaM kalpagrahaNaM // 1 // 3 glAnabAlavRddhAnupasthApitaprAghUrNakAcAryarAjaputrAdInAM sAdhAraNopagrahArthaM alabdhikAthai ca pAtragrahaNam // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ upekSaka ityarthaH syAditi 2, preraNAyA aviSaye upekSaNAsAmarthya ca tataH sthAnAdutthAya 'Aya( Ae )tti AtmanA e-18 kAnta-vijanaM anta-bhUvibhAgamavakrAmet-gacchet / nirgranthasya glAyataH-azaknuvataH, tRDvedanAdinA abhibhUyamAnasyetyarthaH, AhAragrahaNaM hi vedanAdibhireva kAraNairanujJAtaM / 'taoM'tti tisraH 'viyaDa'tti pAnakAhAraH, tasya dattayaH ekaprakSepapradAnarUpAH pratigrahItum-AzrayituM vedanopazamAyeti, utkarSaH-prakarSaH tadyogAdutkarSA utkarSatIti votkarSA utkRSTatyarthaH, pracurapAnakalakSaNA, yayA dinamapi yApayati, madhyamA tato hInA, jaghanyA yayA sakRdeva vitRSNo bhavati yApanAmA vA labhate, athavA pAnakavizeSAdutkRSTAdyA vAcyAH, tathAhi-kalamakAJjikAvazrAvaNAdeH drAkSApAnakAdervA prathamA 1 SaSThi-16 kA[di]kAJjikAdemadhyamAra tRNadhAnyakAJjikAderuSNodakasya vA jaghanyeti, dezakAlasvarucivizeSAdvotkarSAdi neyamiti ! tihiM ThANehiM samaNe niggaMthe sAhammiyaM saMbhogiyaM visaMbhogiyaM karemANe NAtikamati, taM0-sataM vA dahu~, saDassa vA nisamma, tacaM mosaM AuTTati cautthaM no AuTTati (sU0 173) tividhA aNunnA paM0 20-AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNi__tAte / tividhA samaNunnA paM0 taM0-AyariyattAte uvajjhAyattAte gaNittAte, evaM uvasaMpayA, evaM vijaNA (sU0 174) 'sAhamiya'ti samAnena dharmeNa caratIti sAdharmikastaM sam-ekatra bhogo-bhojanaM sambhogaH-sAdhUnA samAnasAmAcArIkatayA parasparamupadhyAdidAnagrahaNasaMvyavahAralakSaNaH sa vidyate yasya sa sAmbhogikaH taM visambhogo-dAnAdibhirasaMvyavahAraH sa yasyAsti sa visambhogikastaM kurvan nAtikAmati-na lavayatyAjJAM sAmAyika vA vihitakAritvAditi, svayamAtmanA sAkSAt dRSTvA sambhogikena kriyamANAmasaMbhogikadAnagrahaNAdikAmasamAcArI, tathA 'sahassa'tti zraddhA-18 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sU0174 // 139 // zraddhAnaM yasmin asti sa zrAddhaH-zraddheyavacanaH ko'pyanyaH sAdhustasya vacanamiti gamyate 'nizamya' avadhArya, tathA ticaMti eka dvitIyaM yAvat tRtIyaM 'mosaM'ti mRSAvAdaM akalpagrahaNapArzvasthadAnAdinA sAvadhaviSayapratijJAbhaGgAlakSa- NamAzrityeti gamyate, 'Avarttate' nivartate tamAlocayatItyarthaH, anAbhogatastasya bhAvAt prAyazcittaM cAsyocitaM dIyate, caturthaM tvAzritya prAyo no Avarttate-taM nAlocayati, tasya darpata eva bhAvAditi, Alocane'pi prAyazcittasyAdAnamasyeti, atazcaturthAsambhogakAraNakAriNaM visambhogikaM kurvannAtikrAmatIti prakRtam, uktaM ca "egaM va do va tinni va AuTuMtassa hoi pacchittaM / AudbhRte'vi tao pariNe tiNhaM visaMbhogo // 1 // " iti, etaccUrNiH-se saMbhoio asuddhaM giNhato coio bhaNai-saMtA paDicoyaNA, micchAmi dukkaDaM, Na puNo evaM karissAmo, evamAuTTo jamAvanno taM pAyacchittaM dAuM saMbhogo / evaM bIyavArAevi, evaM taiyavArAevi, taiyavArAo parao cautthavArAe tamevAiyAraM seviUNa AuTuMtassavi visaMbhogoM' iti, iha cAdyaM sthAnadvayaM gurutaradoSAzrayaM, yatastatra jJAtamAtre zrutamAtre ca visaMbhogaH kriyate, tRtIyaM tvalpataradoSAzrayaM, tatra hi caturthavelAyAM sa vidhIyata iti / 'aNunna'tti, anujJAnamanujJAadhikAradAnaM, Acaryate-maryAdAvRttitayA sevyata ityAcAryaH, AcAre vA paJcaprakAre sAdhurityAcAryaH, Aha ca 1 ekazo vA dvikRtvanikRtvo vA AvartamAnasya bhavati prAyazcittaM AvartamAnasyApi tatastrayANAM parataH visaMbhogaH // 1 // 2 sa sAMbhogiko'zuddhaM gRhaMzvodito bhaNati satI praticodanA mithyA me duSkRtaM na punarevaM kariSyAmi evamAvRtte yadApannastat prAyazcittaM dattvA saMbhogaH / evaM dvitIyavArAyAmapi, evaM tRtIyavArAyAmapi, tRtIyavArAyAH paratazcaturthavArAyAM tamevAticAra sevayitvA AvartamAnasyApi visaMbhogaH. / // 139 // For Personal & Private Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ "paMcavihaM AyAraM AyaramANA tahA pyaasNtaa| AyAraM daMsentA AyariyA teNa vucaMti // 1 // " tathA "suttatthaviU lakkhaNajutto gacchassa meDhibhUo ya / gaNatattivippamukko atthaM vAei Ayario // 2 // " tadbhAvastattA tayA, uttaratra ga NAcAryagrahaNAdanuyogAcAryatayetyarthaH, tathA upetyAdhIyate'smAdityupAdhyAyaH, Aha ca-"saMmaittanANadasaNajutto suttatthata& dubhayavihinnU / AyariyaThANajogo suttaM vAei uvajhAu // 1 // " iti // tadbhAva upAdhyAyatA tayA, tathA gaNaH-sAdhusa mudAyo yasyAsti svasvAmisambandhenAsau gaNI-gaNAcAryastadbhAvastattA tayA, gaNanAyakatayeti bhAva iti, tathA samitisaGgatA autsargikaguNayuktatvenocitA AcAryAditayA anujJA samanujJA, tathAhi-anuyogAcAryasyautsargikaguNAH "taimhA vayasaMpannA kAlociyagahiyasayalasuttatthA / aNujogANuNNAe jogA bhaNiyA jiNidehiM // 1 // ihapara(rahA)mosAvAo pavayaNakhisA ya hoi loyaMmi / sesANavi guNahANI titthuccheo ya bhAveNaM // 2 // " iti, gaNAcAryo'pyautsargika evaM| "suttatthe nimmAo piyadaDhadhammo'NuvattaNAkusalo / jAIkulasaMpanno gaMbhIro laddhimaMto ya // 1 // saMgahuvaggahanirao kayakaraNo pavayaNANurAgI ya // evaMviho u bhaNio gaNasAmI jiNavariMdehiM // 2 // " athaivaMvidhaguNAbhAve anujJAyA | 1paMcavidhamAcAraM AcarantastathA prakAzayantaH AcAraM darzayanta AcAryAstena ucyante // 1 // sUtrArtha vilakSaNayukto gacchasyAdhArabhUtazca / gaNataptivipramukto'rthe vAcayatyAcAryaH // 2 // 2 samyaktvajJAnadarzanayuktaH sUtrArthatadubhayavidhijJaH / AcAryasthAnayogyaH sUtraM vAcayatyupAdhyAyaH // 1 // 3 tasmAdtasaMpannAH gRmAhItakAlocitasakalasUtrArthAH / anuyogAnujJAyA yogyA bhaNitA jinendraH // 1 // itarathA tu mRSAvAdaH pravacananindA ca bhavati loke / zeSANAmapi guNahAnistIrthocchedazcAvazyaMtayA // 2 // 4 sUtrArthayornirmAtaH priyadRDhadharmAnuvartanAkuzalaH / jAtikulasaMpanno gaMbhIro labdhimAMzca // 1 // saMgrahopagrahanirataH kRtakaraNaH | pravacanAnurAgI ca / evaMvidha eva bhaNito gaNakhAmI jinavarendraH // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 14 // apyabhAvAt kathamanyA samanujJA bhaviSyatItiI, atrocyate, uktaguNAnA madhyAt anyatamaguNAbhAve'pi kAraNavizeSAta 43 sthAnasambhavatyevAsau, kathamanyathA'bhidhIyate-"je yAvi maMditti guruM viittA, Dahare ime appasuetti naccA / hIlaMti micchaM kAdhyayane paDivajamANA, kareMti AsAyaNa te gurUNaM // 1 // " iti, ataH keSAJcit guNAnAmabhAve'pyanujJA samagraguNabhAve tu sa- uddezaH3 manujJeti sthitam , athavA svasya manojJAH-samAnasAmAcArIkatayA abhirucitAH svamanojJAH saha vA manoharjAnAdibhi sU0 174 riti samanojJAH-ekasAmbhogikAH sAdhavaH, kathaM trividhA ityAha-'AcAryataye'tyAdi, bhikSukSullakAdibhedAH santo'pi na vivakSitAH, tristhAnakAdhikArAditi / evaM uvasaMpaya'tti, 'eva'mityAcAryatvAdibhitridhA samanujJAvat / upasaMpattihapasaMpat-jJAnAdyartha bhavadIyo'hamityabhyupagamaH, tathAhi-kazcit svAcAryAdisandiSTaH samyakzrutagranthAnAM darzanaprabhAvakazAstrANAM vA sUtrArthayohaNasthirIkaraNavismRtasandhAnArtha tathA cAritravizeSabhUtAya vaiyAvRttyAya kSapaNAya vA sandiSTamAcAryAntaraM yadupasampadyate, uktaM ca-"uvasaMpayA ya tivihA NANe taha daMsaNe caritte ya / dasaNaNANe tivihA duvihA ya carittaaDhAe // 1 // " iti, seyamAcAryopasampad, evamupAdhyAyagaNinorapIti, 'evaM vijahaNa'tti 'eva'mityAcAryatvAdibhedena tridhaiva vihAnaM-parityAgaH, tacca AcAryAdeH svakIyasya pramAdadoSamAzritya vaiyAvRttyakSapaNArthamAcAryAmsaropasampattyA bhavatIti, Aha ca-"niyagacchAdannaMmi u sIyaNadosAiNA hoi"tti, athavA AcAryoM jJAnAdyarthamupasa1 ye cApi guruM maMda iti viditvA bAlo'sAvalpazruta iti ca jJAtvA mithyAtvaM pratipadyamAnA hIlayaMti te gurUNAmAzAtanAM kurvanti // 1 // 2 upasaMpacca // 14 // trividhA jJAne tathA darzane cAritre ca darzanajJAne trividhA dvividhA ca cAritrArtha // 1 // 3 nijagacchAdanyatra sIdanadoSAdinaivabhavati dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ mpannaM yatiM tamarthamananutiSThantaM siddhaprayojanaM vA parityajati yat sA''cAryavihAniH uktaM ca - " jaivasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apUriMto | ahavA samANiyaMmI sAraNayA vA visaggo vA // 1 // " iti, evamupAdhyAyagaNinorapIti // iyamanantaraM viziSTA sAdhukAyaceSTA tristhAnake'vatAritA, adhunA tu vacanamanasI tatparyudAsau ca tatrAvatArayannAha - tivihe vayaNe paM0 taM0--tavvayaNe tadannavayaNe NoavayaNe, tivihe avayaNe paM0 taM0--NotavvayaNe No tadannavayaNe avayaNe / tivihe maNe paM0 taM0 tammaNe tayannamaNe NoamaNe, tivihe amaNe paM0 saM0--NotaMmaNe NotayannamaNe, amaNe ( sU0 175 ) sUtracatuSTayam, asya gamanikA - tasya - vivakSitArthasya ghaTAdervacanaM bhaNanaM tadvacanaM, ghaTArthApekSayA ghaTavacanavat tasmAd - vivakSitaghaTAderanyaH - paTAdistasya vacanaM tadanyavacanam, ghaTApekSayA paTavacanavat, noavacanam - abhaNananivRttirvacanamAtraM DitthAdivaditi, athavA saH - zabdavyutpattinimittadharmaviziSTo'rtho'nenocyata iti tadvacanaM yathArthanAmetyarthaH, jvalanatapanAdivat, tathA tasmAt - zabdavyutpattinimittadharmmaviziSTAdanyaH - zabdapravRttinimittadharmmaviziSTo'rtha ucyate | aneneti tadanyavacanamayathArthamityarthaH, maNDapAdivat, ubhayavyatiriktaM noavacanaM, nirarthakamityartho, DitthAdivat, a thavA tasya- AcAryAdervacanaM tadvacanaM tadvyatiriktavacanaM tadanyavacanaM - avivakSitapraNetRvizeSaM noavacanaM vacanamAtramityarthaH, trividhavacanapratiSedhastvavacanaM, tathAhi - notadvacanaM ghaTApekSayA paTavacanavat, notadanyavacanaM ghaTe ghaTavacana 1 yatkAraNamAzrityopasaMpannastatkAraNamapUrayan athavA samAnite (saMpUrNa) sAraNatA ca visargo vA // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA-8 vat, avacanaM vacanavivRttimAtramiti, evaM vyAkhyAntarApekSayA'pi neyam, tasya-devadattAdestasmin vA ghaTAdau manasta- 3 sthAna nasUtra- nmanaH tato-devadattAd anyasya-yajJadattAderghaTApekSayA paTAdau vA manastadanyamanaH, avivakSitasambandhivizeSaM tu manomAtrakAdhyayane vRttiH noamana iti, etadanusAreNAmano'pyUhyamiti // anantaraM saMyatamanuSyAdivyApArA ukkAH, idAnIM tu prAyo devavyApA- uddezaH3 rAn 'tihIM'tyAdibhiraSTAbhiH sUtrairAha sU0 176 // 14 // tihiM ThANehiM appavuTThIkAte sitA, taM0-tassi ca NaM desaMsi vA padesaMsi vA No bahave udagajoNiyA jIvA ya poggalA ya udgattAte vakkamati viukkamati cayaMti uvavajaMti, devA NAgA jakkhA bhUtA No sammamArAhitA bhavaMti, tattha samuTThiyaM udgapoggalaM pariNataM vAsitukAmaM annaM desaM sAharaMti abbhavaddalagaM ca NaM samuhitaM pariNataM vAsitukAmaM vAukAe vidhuNati, iccetehiM tihiM ThANehiM appabuDhigAte sitA 1 / tihiM ThANehiM mahAvuTThIkAte sitA, taMjahA-taMsi ca NaM desaMsi vA patesaMsi vA bahave udgajoNitA jIvA ya poggalA ya udgattAte vakkamati viukkamati cayaMti uvavajaMti, devA jakkhA nAgA bhUtA sammamArAhitA bhavaMti, annattha samuhitaM udgapoggalaM pariNayaM vAsiukAmaM taM desaM sAhati abbhabaddalagaM ca NaM samuTThitaM pariNayaM vAsitukAmaM No vAuAto vidhuNati, iccetehiM tihiM ThANehiM mahAbuTTikAe siA 2 / (sU0 176) sugamAni caitAni, kintu 'appavuTTikAe'tti, alpaH-stokaH avidyamAno vA varSaNaM vRSTiH-adhaH patanaM vRSTipradhAnaH &aa // 14 // kAyo-jIvanikAyo vyomanipatadapkAya ityarthaH, varSaNadharmayuktaM vodakaM vRSTiH, tasyAH kAyo-rAzivRSTikAyaH, alpa For Personal & Private Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvAsau vRSTikAyazca alpavRSTikAyaH sa 'syAd' bhavet tasmiMstatra - magadhAdau cazabdo'lpavRSTitAkAraNAntarasamuccayArthaH, NamityalaGkAre, 'deze' janapade pradeze - tasyaivaikadezarUpe, vAzabdau vikalpArthI, udakasya yonayaH- pariNAmakAraNabhUtA udakayonayasta evodakayonikA- udakajananasvabhAvA 'vyutkrAmanti' utpadyante 'vyapakrAmanti' cyavante, etadeva yathAyogaM paryAyata AcaSTe - cyavante utpadyante kSetrasvabhAvAdityekaM, tathA 'devA' vaimAnikajyotiSkAH 'nAgA' nAgakumArA bhavanapatyupalakSaNametat yakSA bhUtA iti vyantaropalakSaNam, athavA devA iti sAmAnyaM nAgAdayastu vizeSaH, etagrahaNaM ca prAya eSAmevaMvidhe karmmaNi pravRttiriti jJApanAya, vicitratvAdvA sUtragateriti, nosamyagArAdhitA bhavanti avinayakaraNAjjanapadairiti gamyate, tatazca tatra -magadhAdau deze pradeze vA tasyaiva samutthitam - utpannaM udakapradhAnaM paudgalaM - pudgalasamUho megha ityarthaH udakapaudgalaM, tathA 'pariNataM' udakadAyakAvasthAprAptam, ata eva vidyudAdikaraNAdvarSitukAmaM sadanyaM dezamaGgAdikaM saMharanti - nayantIti dvitIyaM, abhrANi - meghAstairvaIlakaM-durddinaM abhravaddalakaM 'vAuAe'tti vAukAyaH pracaNDavAto 'vidhunAti' vidhvaMsayatIti tRtIyam 'icce' ityAdi nigamanamiti, etadviparyAsAdanantarasUtram / tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchejja mANussaM logaM havvamAgacchittate, No ceva NaM saMcAteti havvamAgacchittae, taM0 - ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchite giddhe gaDhite ajjhovavane se NaM mANusate kAmabhoge No ADhAti No pariyANAti No aTTha baMdhati No niyANaM pagareti No ThiipakappaM pakareti, ahuNovavanne deve devaloge divve kAmabhogesu mucchite giddhe gaDhite ajjhovavanne tassa NaM mANussae pemme vocchiSNe divve saMkaMte For Personal & Private Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH sU0177 // 142 // bhavati, ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchite jAva ajjhovavanne tassa NaM evaM bhavati-iyahi na gacchaM muhuttaM gacchaM, teNaM kAleNamappAuyA maNussA kAladhammuNA saMjuttA bhavaMti, iccetehiM tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchejjA mANusaM logaM vvamAgacchittae No ceva NaM saMcAteti havvamAgacchittate 3 / tihiM ThANehiM deve ahuNovavanne devalogesu icchejjA mANUsaM logaM havvamAgacchittae, saMcAtei havvamAgacchittate-ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu amucchite agiddhe agaDhite aNajjhovavanne tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama mANussate bhave Ayariteti vA uvajjhAteti vA pavattIti vA thereti vA gaNIti vA gaNadhareti vA gaNAvacchedeti vA, jesiM pabhAvaNaM mate imA etArUvA divvA deviDI divvA devajutI divve devANubhAve laddhe patte abhisamannAgate taM gacchAmi NaM te bhagavate vaMdAmi NamaMsAmi sakkAremi sammAmi kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmi, ahuNovavanne deve devalogesu dinvesu kAmabhogesu amucchie jAva aNajhovavanne tassa NaM evaM bhavati-esa NaM mANussate bhave NANIti vA tavassIti vA atidukkaradu karakArage taM gacchAmi NaM bhagavaMtaM vadAmi NamaMsAmi jAva pajjavAsAmi, ahuNovavanne deve devalogesu jAva aNajhovavanne, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama mANussate bhave mAtAti vA jAva suNhAti vA taM gacchAmi gaM tesimaMtiyaM pAubbhavAmi pAsaMtu tA me imaM etArUvaM divvaM devir3ei divvaM devajutiM divvaM devANubhAvaM laddhaM pattaM abhisamannAgayaM, iccetehiM tihiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu iccheja mANUsaM loga havvamAgacchittate saMcAteti havvamAgacchittate, 4 (sU0 177) // 142 // For Personal & Private Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhunopapanno devaH, kvetyAha- devalokeSviti, iha ca bahuvacanamekasyaikadA anekeSUtpAdAsambhavAdekArthe dRzyaM vacanavyatyayAddevalokAnekatvopadarzanArthaM vA athavA devalokeSu madhye kvaciddevaloka iti, 'icched' abhilaSet, pUrvasaGgatikadarzanAdyarthaM mAnuSANAmayaM mAnuSastaM 'havaM' zIghraM 'saMcAei'tti zaknoti, divi - devaloke bhavA divyAsteSu kAmau ca-zabdarUpalakSaNau bhogAzca - gandharasasparzAH kAmabhogAsteSu, athavA kAmyanta iti kAmAH - manojJAste ca te bhujyanta iti bhogAH - zabdAdayaste ca kAmabhogAsteSu mUcchita iva mUcchito - mUDhaH, tatsvarUpasyAnityatvAdervibodhAkSamatvAt, gRddhaH - tadAkAGkSAvAn atRpta ityarthaH, grathita iva grathitastadviSayasneharajjUbhiH sandarbhita ityarthaH, abhyupapannaH - AdhikyenAsakto'tyantatanmanA ityarthaH, 'no Adriyate' na teSvAdaravAn bhavati 'no parijAnAti' ete'pi vastubhUtA ityevaM na manyate, tathA teSviti gamyate, no artha badhnAti - etairidaM prayojanamiti na nizcayaM karoti, tathA teSu no nidAnaM prakaroti - ete me bhUyAsurityevamiti, tathA teSveva no sthitiprakalpam - avasthAnavikalpanameteSvahaM tiSTheyamiti ete vA mama tiSThantu sthirIbhavatvityevaMrUpaM sthityA vA - maryAdayA viziSTaH prakalpaH - AcAra AsevetyarthastaM 'prakaroti' kartumArabhate, prazabdasyAdikarmArthatvAditi, evaM divyaviSayaprasaktirityekaM kAraNaM 1, tathA yato'sAvadhunopapanno devo divyeSu kAmabhogeSu mUrcichatAdivizeSaNo bhavati tatastasya mAnuSyakaM - manuSyaviSayaM prema - sneho yena manuSyaloke Agamyate tad vyavacchinnaM, divi bhavaM divyaM - svargagatavastuviSayaM saGkrAntaM tatra deve praviSTaM bhavatIti divyapremasaGkrAntiriti dvitIyam 2, tathA'sau devo yato divyakAmabhogeSu mUcchitAdivizeSaNo bhavati tatastatpratibandhAt 'tassa NaM'ti tasya devasya ' evaM 'ti evaMprakAraM For Personal & Private Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 143 // cittaM bhavati, yathA 'iyahi ti ita idAnIM na gacchAmi, 'muhuttaM'ti muhUrttena gacchAmi kRtyasamAptAvityarthaH, 'teNaM kAleNaM'ti yena tatkRtyaM samApyate sa ca kRtakRtyatvAdAgamanazakto bhavati tena kAlena gateneti zeSaH, tasmin vA kAle gate, zabdo vAkyAlaGkArArthaH, alpAyuSaH svabhAvAdeva manuSyA mAtrAdayo yaddarzanArthamAjigamiSati te kAladharmeNa - maraNena saMyuktA bhavanti, kasyAsau darzanArthamAgacchatviti asamAptakarttavyatA nAma tRtIyamiti 3, 'icceehI' tyAdinigamanaM | 3 || devakAmeSu kazcidamUcchitAdivizeSaNo bhavati, tasya ca mana iti gamyate, evaMbhUtaM bhavati - 'AcAryaH' pratibodhakapravrAjakAdiH anuyogAcAryo vA 'itiH' evaMprakArArtho vAzabdo vikalpArthaH, prayogastvevaM manuSyabhave mamAcAryo'stIti vA, upAdhyAyaH - sUtradAtA so'stIti vA, evaM sarvatra, navaraM pravarttayati sAdhUnAcAryopadiSTeSu vaiyAvRttyAdiSviti pravartI, uktaM ca- "tavasaMjamajogesuM jo jogo tattha taM payaTTei / asahuM ca niyatteI gaNatattillo pavattI u // 1 // " iti, pravarttivyApAritAn sAdhUn saMyamayogeSu sIdataH sthirIkaroti iti sthaviraH uktaM ca- "thirakaraNA puNa thero pavattivAvArisa atthesu / jo jattha sIyai jaI saMtabalo taM thiraM kuNai // 1 // " iti gaNo'syAstIti gaNI - gaNAcAryaH, gaNadharo - jinaziSyavizeSaH AryikApratijAgarako vA sAdhuvizeSaH, uktaM ca - "piyadhamme daDhadhamme saMviggo ujjuo ya teyaMsI / saMgahuvaggahakusalo suttatthavika gaNAhivaI // 1 // " gaNasyAvacchedo - vibhAgo'Mzo'syAstIti, yo hi gaNAMza 1 tapaH saMyamayogeSu yo yogyastatra taM pravartayati / asahaM ca nivarttayati gaNataptikaraH pravarttI tu // 1 // 2 sthirakaraNAtpunaH sthaviraH pravartakavyApAriteSvartheSu / yo yatra sIdati yatissadvalastaM sthiraM karoti // 1 // 3 priyadharmA dRDhadharmA saMvigna Rjukazca tejasvI / saMprahopagrahakuzalaH sUtrArthavid gaNAdhipatiH // 1 // For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sU0 177 // 143 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhItvA gacchopaSTambhAyaivopadhimArgaNAdinimittaM viharati sa gaNAvacchedakaH, Aha ca-"uddhA (bhA) vaNApahAvaNakhettovahimaggaNAsu avisAI / suttatthatadubhayaviU gaNavaccho eriso hoi // 1 // " iti, 'ima'tti iyaM pratyakSAsannA etadeva rUpaM yasyA na kAlAntare rUpAntarabhAk sA etadrUpA divyA-svargasambhavA pradhAnA vA devAnAM-surANAmRddhiH-zrIvimAnaratnAdisampaddevarddhiH, evaM sarvatra, navaraM dyutiH-dIptiH zarIrAbharaNAdisambhavA yutirvA-yuktiriSTaparivArAdisaMyogalakSaNA'nubhAgaH-acintyA vaikriyakaraNAdikA zaktiH labdhaH-upArjito janmAntare prAptaH-idAnImupanataH abhisamanvAgato-bhogyatAM gataH, 'taditi tasmAttAn bhagavataH-pUjyAn vande stutibhirnamasyAmi praNAmena satkaromyAdarakaraNena vastrAdinA vA sanmAnayAmyucitapratipattyA kalyANaM maGgalaM daivataM caityamitibuddhyA 'paryupAse seve ityeka, 'esa NaM'ti 'eSaH' avadhyAdipratyakSIkRtaH mAnuSyake bhave vartamAna iti zeSo, manuSya ityarthaH, jJAnIti vA kRtvA tapasvIti vA kRtvA, kimiti ? -duSkarANAM-siMhaguhAkAyotsargakaraNAdInAM madhye duSkaramanuraktapUrvopabhuktaprArthanAparataruNImandiravAsAprakampabrahmacaryAnupAlanAdikaM karotIti atiduSkaraduSkarakArakaH, sthUlabhadravat, 'tat tasmAdgacchAmitti-pUrvamekavacananirdeze'pIha pUjyavivakSayA bahuvacanamiti, tAn duSkaraduSkarakArakAn bhagavato vanda iti dvitIya, tathA 'mAyA i vA piyA i vA bhajjA i vA bhAyA i vA bhagiNI i vA puttA i vA dhUyA i vetti yAvacchandAkSepaH snuSA-putrabhAryA, 'taditi tasmAt teSAmantike-samIpe 'prAdurbhavAmi' prakaTIbhavAmi, 'tA meM 'tti tAvat me-mameti tRtIyaM // 1 udbhAvanapradhAvanakSetropadhimArgaNAkhaviSAdI / sUtrArthatadubhayavidgaNAvacchedaka IdRzaH. // 1 // CASASSARIAK For Personal & Private Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjAsUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH3 sU0180 // 144 // tato ThANAI deve pIhejA taM0-mANusaM bhavaM 1 Arite khette jammaM 2 sukulapaJcAyAti 3,5 / tihiM ThANehiM deve paritappejjA, taM0-aho NaM mate saMte bale saMte vIrie saMte purisakkAraparakkame khemaMsi subhikkhaMsi AyariyauvajjhAtehiM vijamANehiM kallasarIreNaM No bahute sute ahIte 1, aho NaM mate ihalogapaDibaddheNaM paralogaparaMmuheNaM visayatisiteNaM No dIhe sAmanaparitAte aNupAlite 2, aho NaM mate iDirasasAyagarueNaM bhogAmisagiddheNaM No visuddhe caritte phAsite 3, iccetehiN06| (sU0 178) tihiM ThANehiM deve catissAmitti jANAi, taMz2ahA-vimANAbharaNAI NippabhAI pAsittA kapparakkhagaM milAyamANaM pAsittA appaNo teyalessaM parihAyamANiM jANittA, icceehiM 3, 7 / tihiM ThANehiM deve uvvegamAgacchejjA, taM0-aho NaM mae imAto etArUvAto divvAto deviDDIo divvAo devajutIto divvAo devANubhAvAo pattAto laddhAto abhisamaNNAgatAto catiyavvaM bhavissati 1, aho NaM mate mAuoyaM piusukaM taM tadubhayasaMsaTraM tappaDhamayAte AhAro AhAreyavvo bhavissati 2, aho NaM mate kalamalajaMbAlAte asutIte uvveyaNitAte bhImAte gambhavasahIte vasiyavvaM bhavissai, icceehiM tihiM 3, 8(sU0 179) tisaMThiyA vimANA paM0 taM0 vaTTA taMsA cauraMsA 3, tattha NaM je te vaTTA vimANA te NaM pukkharakanniyAsaMThANasaMThitA savvao samaMtA pAgAraparikkhittA egaduvArA pannattA, tattha NaM je te taMsA vimANA te NaM siMghADagasaMThANasaMThitA duhato pAgAraparikkhittA, egato vetitA parikkhittA tiduvArA pannattA, tattha NaM je te cauraMsavimANA te NaM akkhADagasaMThANasaMThitA, savvato samaMtA vetitAparikkhittA, cauduvArA paM0 / ti // 144 // Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ patiTThiyA vimANA paM0 taM0 ghaNodadhipatiTThitA ghaNavAtapaiTTiyA ovAsaMtarapaiTTitA, tividhA vimANA paM0 taM0-- avaTThitA vevvitA parijANitA / ( sU0 180 ) 'pIhejja'tti spRhayed-abhilaSedAryakSetram - arddhaSaDzitijanapadAnAmanyatarat magadhAdi sukule - ikSvAkAdau devalo - kAt pratinivRttasyAjAtiH - janma AyAtirvA - AgatiH sukulapratyAjAtiH sukulapratyAyAtirvA tAmiti / 'paritappejja' tti pazcAttApaM karoti, aho vismaye 'sati' vidyamAne bale zArIre vIrye jIvAzrite puruSakAre abhimAnavizeSe parAkrame abhimAna eva ca niSpAditasvaviSaye ityarthaH, 'kSeme' upadravAbhAve sati 'subhikSe' sukAle sati 'kalyazarIreNa' nIrogadeheneti sAmagrIsadbhAve'pi no bahuzrutamadhItamityekaM, 'visayatisieNaM'ti viSayatRSitatvAdihalokapratibandhAdinA dIrgha zrAmaNyaparyAyApAlanaM iti dvitIyaM tathA Rddhi: - AcAryatvAdau narendrAdipUjA rasA - madhurAdayo manojJAH sAtaMsukhametAni gurUNi - AdaraviSayA yasya so'yamRddhirasasAtagurukastena athavA ebhirgurukasteSAM prAptAvabhimAnato'prAptau ca prArthanAto'zubha bhAvopAttakarmmabhAratayA'laghukastena bhogeSu kAmeSu AzaMsA ca - aprAptaprArthanaM gRddhaM ca prAptAtRptiryasya sa bhogAzaMsAgRddhaH, iha cAnusvAralopahrasvatve prAkRtatayeti pAThAntareNa bhogAmiSagRddheneti, no vizuddham anaticAraM caritraM spRSTamiti tRtIyam, ityetairityAdi nigamanam / vimAnAbharaNAnAM niSprabhatvamautyAtikaM taccakSurvibhramarUpaM vA, 'kalparukkhagaM' ti caityavRkSaM, teyalessaM 'ti zarIradIptiM sukhAsikAM vA, 'izccetehI 'tyAdinigamanaM bhavanti caivaMvidhAni liGgAni | devAnAM cyavanakAle, uktaM ca - "mAlyaglAniH kalpavRkSaprakampaH, zrIhInAzo vAsasAM coparAgaH / dainyaM tandrA kAmarA - For Personal & Private Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ S zrIsthAnAgasUtravRttiH tA tatprathamatA tasyAM, prathamasanamA yasyAM sA tathA tasyAma atIyaH, atra gAthe bhavataH devAca // 145 // ANSARASAN gAGgabhaGgau, dRSTibhrAntirvepathuzcAratizca // 1 // " iti, 'ubvegaM ti udvega-zoka mayetazcyavanIyaM bhaviSyatItyekaM, tathA 3 sthAnamAturojA-ArtavaM pituH zukraM tattathAvidhaM kimapi vilInAnAmativilInaM tayoH-ojaHzukrayorubhayaM-dvayaM tadubhayaM tacca kAdhyayane tatsaMsRSTaM ca, saMzliSTaM ceti vA, parasparamekIbhUtamityarthaH, tadubhayasaMsRSTaM tadubhayasaMzliSTaM vA evaMlakSaNo ya AhArastasya | uddezaH3 garbhavAsakAlasya prathamatA tatprathamatA tasyAM, prathamasamaya evetyarthaH, sa AharttavyaH-abhyavahAryo bhaviSyatIti dvitIyaM, sU0180 hai tathA kalamalo-jaTharadravyasamUhaH sa eva jambAlA-kaImo yasyAM sA tathA tasyAm ata evAzucikAyAM udvejanIyAyAM-4 udvegakAriNyAM bhImAyAM-bhayAnikAyAM garbha eva vasatirgarbhavasatistasyAM vastavyamiti tRtIyaH, atra gAthe bhavataH-"devAvi devaloe divAbharaNANuraMjiyasarIrA / parivaDaMti tatto taM dukkhaM dAruNaM tesiM // 1 // taM suravimANavibhavaM ciMtiya ca | yaNaM ca devlogaao| aibaliya ciya jaM navi phuTTai sayasakkaraM hiyayaM // 2 // " iti, 'icceehI'tyAdi nigamanam // | atha devavaktavyatAnantaraM tadAzraya vimAnavaktavyatAmAha-'tisaMThie'tyAdi, sUtratrayaM sphuTameva, kevalaM trINi saMsthitAnisaMsthAnAni yeSAM tAni tribhirvA prakAraiH saMsthitAni trisaMsthitAni, 'tattha NaM'ti teSu madhye 'pukkharakaNNieti puSkarakarNikA-padmamadhyabhAgaH, sA hi vRttA samoparibhAgA ca bhavati, 'sarvvata iti dikSu 'samantAditi vidikSu 'siMghADagaMti trikoNo jalajaphalavizeSaH 'ekata' ekasyAM dizi yasyAM vRttavimAnamityarthaH 'akkhADagoM caturasraH maa||145|| 1 devA api devaloke divyAbharaNAnurajitazarIrAH / yatparipatanti tatastaduHkhaM dAruNaM teSAm // 1 // taM suravimAnavibhavaM ciMtayitvA cyavanaM ca devalokAt / atibaliSThaM caiva hRdayaM yacchatazarkaraM na sphuTati. For Personal & Private Use Only www b rary.org
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratIta eva, vedikA - muNDaprAkAralakSaNA, etAni caivaMkramANyevAvalikApraviSTAni bhavanti, puSpAvakIrNAni tvanyathA'-pIti, bhavanti cAtra gAthA: - " savvesu patthaDesuM majjhe va aNaMtare taMsaM / eyaMtaracaturaMsaM puNovi va puNo taMsaM // 1 // va vaTTassuvariM taMsaM taMsassa uppariM hoi / cauraMse cauraMsaM uGkaM tu vimANaseDhIo // 2 // vaTTaM va valayagaMpi va taMsaM siMghADagaMpiva vimANaM / cauraMsavimANaMpi ya akkhADagasaMThiyaM bhaNiyaM // 3 // sabve vaTTavimANA egaduvArA havaMti vinneyA / tinni ya taMsavimANe cattAri ya hoMti cauraMse // 4 // pAgAraparikkhittA vaTTavimANA havaMti savvevi / cauraMsavimANANaM cauddisiM veiyA hoI // 5 // jatto vaTTavimANaM tatto taMsassa veiyA hoi| pAgAro boddhavvo avasesehiM tu pAsehiM // 6 // AvaliyAsu vimANA vaTTA taMsA taheva cauraMsA / pupphAvaginnayA puNa aNegaviharUvasaMThANA // 7 // " iti / pratiSThAnasUtra| syeyaM vibhajanA - " gheNaudahipaiDANA surabhavaNA hoMti dosu kappesu / tisu vAupaiDANA tadubhayasupaiDiyA tIsu // 1 // teNa paraM uvarimagA AgAsaMtarapaiDiyA savve"tti / avasthitAni - zAzvatAni vaikriyANi - bhogAdyarthaM niSpAditAni, 1 sarveSu prastaTeSu madhye vRttaM anantaraM tryanaM / etadanantaraM caturasraM punarapi vRttaM punayatraM // 1 // vRttaM vRttasyopari tryastraM vyastrasyopari bhavati / caturasrasya caturasraM Urddhantu vimAnazreNayaH // 2 // vRtaM ca valayamiva tryasaM zRMgATakamiva vimAnaM / caturasravimAnamapi cAkSATakasaMsthitaM bhaNitaM // 3 // sarvANi vRttavimAnAnyekadvArANi bhavanti vijJeyAni / trINi ca tryakhavimAne catvAri ca bhavanti catura // 4 // prAkAraparikSiptAni vRttavimAnAni bhavaMti sarvANyapi / caturasravimAnAnAM catasRSu dikSu vedikA bhavati // 5 // yato vRttavimAnaM tatakhyatrasya vedikA bhavati / prAkAro boddhavyo'vazeSeSu tu pArzveSu // 6 // AvalikAsu vimAnAni vRttAni tryasrANi tathaiva caturasrANi / puSpAvakIrNakAni punaranekavidharUpasaMsthAnAni // 7 // 2 ghanodadhipratiSThAnAni surabhavanAni bhavati dvayoH kalpayoH / triSu vAyupratiSThAnA tadubhayasupratiSThitAni triSu // 1 // tataH paramuparitanAni AkAzAntarapratiSThitAni sarvANi // For Personal & Private Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sU. 181 // 146 // yato'bhihitaM bhagavatyAM-"jAhe NaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA divvAI bhogabhogAI bhuMjiukAme bhavai se kahamiyANiM pakareti ?, goyamA ! tAhe ceva NaM se sakke deviMde devarAyA ega mahaM nemipaDirUvarga viuvvai [nemiriti cakradhArA tadvadvattavimAnamityarthaH> ega joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM ityAdi yAvat "pAsAyavaDiMsae sayaNijje, tattha NaM se sakke deviMde devarAyA ahahiM aggamahisIhiM saparivArAhiM dohi ya aNiehiM NaTTANIeNa ya gaMdhavvANIeNa ya saddhiM mahayA naTTa jAva divbAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharaI"tti, pariyAnaM-tiryaglokAvataraNAdi tatprayojanaM yeSAM tAni pAriyAnikAni-pAlakapuSpakAdIni vakSyamANAnIti // pUrvatarasUtreSu devA uktAH, adhunA vaikriyAdisAdhAnnAra-18 kAnnirUpayannAha tividhA neraiyA paM0 ta0-sammAdiTThI micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI, evaM vigaliMdiyavajaM jAva vemANiyANaM 27 / tato duggatIto paM0 20-NeraiyaduggatI tirikkhajoNIyaduggatI maNuyaduggatI 1, tato sugatIto paM0 taM0-siddhisogatI devasogatI maNussasogatI 2 / tato duggatA paM0 20-NeratitaduggatA tirikkhajoNitaduggayA maNussaduggatA 3, tato sugatA paM0 taM0-siddhasogatA devasoggatA maNussasuggatA 4 (sU0 181) 1yadA bhadanta! zako devendro devarAjo divyAn bhogabhogAn bhoktakAmo bhavati sa kathamidAnI prakaroti! gautama | tadaiva ca zako devendro devarAja ekamahannemipratirUpakaM vikurvati, eka yojanazatasahasraM AyAmaviSkabhAbhyAM. 2 prAsAdAvataMsakaH zayanIyaM, tatra sa zakro devendro devarAjaH aSTAbhirapramahISibhiH sapari-IG vArAbhibhyiAmanIkAbhyAM nRpAnIkena ca sArddha mahatA nRtyaM yAvadivyAn bhogabhogAn bhuMjana viharati / // 14 // Jan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tividhe' tyAdi spaSTaM, nArakA darzanato nirUpitAH, zeSA api jIvA evaMvidhA evetyatidezataH zeSAnAha-'eva'mityAdi gatArthe, navaraM 'vigaleMdiyavajjaM' ti nArakavat daNDakastridhA vAcyaH ekendriyavikalendriyAn vinA, yataH pRthivyAdInAM mithyAtvameva dvitricaturindriyANAM tu na mizramiti / trividhadarzanAzca durgatisugatiyogAt durgatAH sugatAzca bhavantIti durgatyAdidarzanAya sUtracatuSTayamAha - 'tao' ityAdi, vyaktaM, paraM duSTA gatirdurgatirmanuSyANAM durgatirvivakSayaiva, tatsugaterapyabhidhAsyamAnatvAditi, durgatAH - duHsthAH sugatAH - susthAH / siddhAdisu gatAstu [zca] tapasvinaH santo bhavantIti tatkarttavya pariharttavyavizeSamAha - bhattitassa NaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAI paDigAhittae, taM0 - ussetime saMsetime cAuladhovaNe 1, chaTTabhatitassa NaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAI paDigAhittae taM0 - tilodae tusodae javodae 2, aTTamabhattiyassa bhikkhussa kappaMti tato pANagAI paDigAhittae, taM0 - AyAmate sovIrate suddhaviyaDe 3, tivihe uvahaDe paM0 taM0phaliovahaDe suddhovahaDe saMsaTThovahaDe 4, tivihe uggahite paM0 taM0 - jaM ca ogiNhati jaM ca sAharati jaM ca AsagaMsi pakkhivati 5, tividhA omoyariyA paM0 taM0 - uvagaraNomoyariyA bhattapANomodaritA bhAvomodaritA 6, ubagaraNomodaritA tividdA paM0 taMege vatthe ege pAte ciyattovahisA tijaNatA 7, tato ThANA NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA ahiyAta asubhAte akkhamAte aNisseyasAe aNANugAmiyattAe bhavaMti, taM0 -- kUaNatA kakaraNatA avajjhANatA 8, tato ThANA NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA hitAte suhAte khamAte NisseyasAte ANugAmiattAte bhavaMti, taM0 - akUaNatA For Personal & Private Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 3 sthAna kAdhyayane uddezaH3 sU0182 // 147 // akakaraNatA aNavajjhANayA 9, tato sallA paM0 taM0-mAyAsalle NiyANasalle micchAdasaNasalle 10, tihiM ThANehiM samaNe NiggaMthe saMkhittaviulateulesse bhavati, taM0-AyAvaNatAte 1 khaMtikhamAte 2 apANageNaM tavo kammeNaM 3, 11 / timAsitaM NaM bhikkhUpaDimaM paDivannassa aNagArassa kappaMti tato dattIo bhoaNassa paDigAhettae tato pANagassa 12, egarAtiyaM bhikkhupaDimaM samma aNaNupAlemANassa aNagArassa ime tato ThANA ahitAte asubhAte akhamAte aNisseyasAte aNANugAmittAte bhavaMti, taM0-ummAyaM vA labhijA 1 dIkAliyaM vA rogAyakaM pAuNejjA 2 kevalipannattAto vA dhammAto bhaMsejA 3, 13, egarAtiyaM bhikkhupaDimaM samma aNupAlemANassa aNagArassa tato ThANA hitAte subhAte khamAte NissesAte ANugAmitattAe bhavaMti, taM0-ohiNANe vA se samuppajejA 1 maNapajavanANe vA se samuppajjejjA 2 kevalaNANe vA se samuppajejA 3, 14 / (sU0 182) 'cautthe'tyAdi sUtrANi caturdaza vyaktAni, kevalaM eka pUrvadine dve upavAsadine caturtha pAraNakadine bhaktaM-bhojanaM |pariharati yatra tapasi tat caturthabhaktaM tadyasyAsti sa caturthabhaktikastasya, evamanyatrApi, zabdavyutpattimAtrametat, pravRttistu caturthabhaktAdizabdAnAmekAdyupavAsAdiSviti, bhikSaNaM zIlaM dharmaH tatsAdhukAritA vA yasya sa bhikSurbhinatti vA kSudhamiti bhikSustasya pAnakAni-pAnAhArAH, utsvedena nivRttamutsvedima-yena brIhyAdipiSTaM surAdyarthaM utsvedyate, tathA saMsekena nivRttamiti saMsekima-araNikAdipatrazAkamutkAlya yena zItalajalena saMsicyate taditi, tanduladhAvanaM pratItameva, tilodakAdi tattatprakSAlanajalaM, navaraM tuSodaka-trIAdakam 2, AyAmakam-avazrAvaNaM sauvIrakaM // 147 // Join Education Interational For Personal & Private Use Only wwwbaryo
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAJjikaM zuddhavikaTam-uSNodakaM 3, upahRtamupahitam , bhojanasthAne DhaukitaM bhaktamiti bhAvaH, phalika-praheNakAdi, |tacca tadupahRtaM ceti phalikopahRtaM avagRhItAbhidhAnapaJcamapiNDaiSaNAviSayabhUtamiti, yadAha vyavahArabhASye-"phaliyaM paheNagAI vaMjaNabhakkhehiM vA'virahiyaM jN| bhottumaNassovahiyaM paMcamapiMDesaNA esa // 1 // " iti, tathA zuddham-alepakRtaM zuddhaudanaM ca, tacca tadupahRtaM ceti zuddhopahRtaM, etaccAlpalepAbhidhAnacaturtheSaNAviSayabhUtamiti, tathA saMsRSTaM nAma-bhoktukAmena gRhItakUrAdau kSipto hastaH kSipto na tAvat mukhe kSipati tacca lepAlepakaraNasvabhAvamiti, tadevaMbhUtamupahRtaM saMsRSTopahRtaM, idaM caturtheSaNAtvena bhajanIyaM, lepAlepakRtAdirUpatvAdasyeti, atra gAthA-"suddhaM ca alevakaDaM ahava Na suddhodaNo bhave suddhaM / saMsaha AuttaM [bhoktumArabdhamityarthaH > levADamalevarDa vAvi // 1 // " iti, iha ca traye ekadvitrisaMyogaiH saptAbhigrahavantaH sAdhavo bhavantIti 4 / avagRhItaM-nAma kenacit prakAreNa dAyakenAttaM bhaktAdi 'ya'diti bhaktam , cakArAH samuccayArthAH avagRhNAti-Adatte hastena dAyakastadavagRhItam, etacca SaSThI piNDeSaNeti, evaM ca vRddhavyAkhyApariveSakaH piDhikAyAH kUraM gRhItvA yasmai dAtukAmastadbhAjane kSeptumupasthitastena ca bhaNitaM-mA dehi, atrAvasare prAptena sAdhunA dharmalAbhitaM, tataH pariveSako bhaNati-prasAraya sAdho! pAtraM, tataH sAdhunA prasArite pAtre kSiptamodanam , iha ca saMyataprayojane gRhasthena hasta evaM parivartito nAnyat gamanAdi kRtamiti jaghanyamAhRtajAtamiti, iha ca vyavahAra 1 phalikaM praheNakAdi yad vyaJjanabhazyairvA virahitaM / bhoktumanasa upahRtaM paMcamI piMDaiSaNaiSA // 1 // 2 zuddhaM cAlepakRtaM athavA zuddhodanaH zuddhaM bhavetsaMsRSTaM AyuktaM (bhoktumArabdhaM) lepakRtamalepakRtaM vApi // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ A GgasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH3 sU0182 // 148 // bhASyazlokaH-"bhujamANassa ukkhittaM, paDisiddhaM taM ca teNa u / jahannovahaDaM taM tu, hatthassa pariyattaNA // 1 // " iti, tathA yacca pariveSakaH sthAnAdavicalan saMharati-bhaktabhAjanAt bhojanabhAjaneSu kSipati taccAvagRhItamiti prakramaH, zloko'tra-"aha sAhIramANaM tu, baDhto [pariveSayannityarthaH> jo u daayo| dalenjAvicalio tatto, chaTThI esAvi esaNA // 1 // " iti, tathA yacca bhaktamAsyake-piTharAdimukhe kSipati taccAvagRhItamiti, evaM cAtra vRddhavyAkhyA-kUramavahAdananimittaM kaliMjAdibhAjane vizAlottAnarUpe kSiptaM tato bhAktikebhyo dattaM tato bhuktazeSa yadbhUyaH piTharake prakAzamukhe kSipantI dadyAt pariveSayantI vA prakAzamukhe bhAjane tat tRtIyamavagRhItaM, zloko'tra-"bhuttasesaM tu jaM bhUo, chunbhaMtI piThare daye / saMvaTuMtI va annassa, AsagaMmi pagAsae // 1 // " iti, nanu Asye-mukhe yat prakSipatIti mukhyArthe sati kiM piTharakAdimukhe iti vyAkhyAyata iti !, ucyate AsyaprakSepavyAkhyAnamayuktaM, jugupsAbhAvAditi, Aha ca"paeNkkhevae duguMchA, Aeso kuDamuhAIsu"nti 5 / avamam-UnamudaraM-jaTharaM yasya so'vamodaraH, avamaM vodaraM avamodaraM tadbhAvo'vamodaratA prAkRtatvAdomoyariyatti, avamodarasya vA karaNamavamodarikA, vyusattireveyamasya, pravRttistUnatAmAtre, tatra prathamA jinakalpikAdInAmeva na punaranyeSAM, zAstrIyopadhyabhAve hi samagrasaMyamAbhAvAditi, atiriktAgra- 1 muMjamAnasya utkSiptaM pratiSiddhaM tacca tena tu / jaghanyopahRtaM tattu hastasya parivartanAt // 1 // 2 atha saMhiyamAnameva veSakaH yo veSayan dadyAdacalitastataH | SaSTyeSA'pyeSaNA // 1 // 3 bhuktazeSantu yad bhUyaH kSipantI piThare dadyAt / pariveSayantI vAnyasya Asye prakAze // 1 // 4 (mukhe) prakSepe jugupsA piTharAdimukhevAdezaH (jugupsAyAH abhAvAt )..... RARASIGAISRASKUSHEA // 148 // For Personal & Private Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ haNato vonodarateti, uktaM ca-"ja vaTTai uvagAre uvakaraNaM taM si(tesi) hoi uvagaraNaM / airegaM ahigaraNaM ajao a-I jayaM pariharaMto // 1 // " [ayatazca yattat bhuJjAno bhavatItyarthaH> bhaktapAnAvamodaratA punarAtmIyAhAramAnaparityAgato veditavyA, uktaM ca-"battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhaNio / purisassa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // kavalANa ya parimANaM kukkuDiaMDagapamANamettaM tu / jo vA avigiyavayaNo vayaNami chuheja viisttho||2||" iti, iyaM cASTa 1 dvAdaza 2 SoDaza 3 caturvizatye 4 katriMzadantaiH kavalaiH 5 krameNAlpAhArAdisaMjJitA paJcadhA bhavati, uktaM ca-"appAhAra 1 avaDDA 2 dubhAga 3 pattA 4 taheva kiMcUNA 5 / aTTha 1 duvAlasa 2 solasa 3 cauvIsa 4 tahekkatIsA ya 5 // 1 // " iti, 'evam' anenAnusAreNa pAne'pi vAcyA, bhagavatyAmapyuktam-"battIsaM kukkuDiaMDagapa|mANamette kavale AhAramAhAremANe pamANapattetti vattavyaM siyA, etto ekkeNavi kavaleNa UNagaM AhAramAhAremANe samaNe NiggaMthe no pagAmarasabhoitti vattavvaM siya"tti, bhAvonodaratA punaH krodhAdityAgaH, uktaM ca-"kohoINamaNudiNaM cAo jiNavayaNabhAvaNAo u / bhAveNomodariyA pannattA vIyarAgehiM // 1 // " upakaraNAvamodarikAyA bhedAnAha 1 yadvarttata upakAre tatteSAM upakaraNaM bhavati upakaraNaM / atirekamadhikaraNamayato'yataM dhArayan // 1 // 2 kila dvAtriMzatkavalA AhAraH kukSipUrako bhaNitaH / puruSasya mahilAyA aSTAviMzatirbhaveyuH kavalAH // 1 // kabalAnAM parimANaM kukkuvyaMDakapramANamAtraM / yo vA'vikRtavadanaH badane kSipedvizvastaH // 2 // 3 alpAhArApArdhA dvibhAgA prAptA tathaiva kiMcidUnA aSTadvAdazaSoDazacaturvizatyekatriMzatkavalaistathA // 1 // 4 dvAtriMzataM kukuThyaNDakapramANamAtrAnkavalAnAhAratvenAhArayan pramANaprApta iti vaktavyaH syAdita ekenApi kavalenonaM AhAramAhArayan zramaNo nirgranyo no prakAmarasabhojIti vaktavyaH syAt // 5 krodhAdInAmanudinaM tyAgo jinavacanabhAvanAzca bhAvenAvamodaratA prajJaptA vItarAgaiH // 1 // // " dubhAga 3 pattA kAtrazadantaiH kavayavayaNo vaya For Personal & Private Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 149 // 'uvakaraNe' tyAdi, ekaM vastraM jinakalpikAdereva, evaM pAtramapi, 'eMgaM pAyaM jiNakappiyANa' miti vacanAditi, tathA 'ciyateNaM' saMyamopakArako'yamiti prItyA malinAdAvaprItyakaraNena vA 'ciyattassa vA' saMyaminAM saMmatasya upadheH- rajoharaNAdikasya 'sAijjaNaya'tti sevA 'ciyattovahisAijjaNaya'tti 7 / 'ciyatteNe 'ti prAguktametadviparyayabhedAn sakalAnAha'tao' ityAdi spaSTaM, kintu ahitAya-apathyAya asukhAya - duHkhAya akSamAya-ayuktatvAya aniHzreyasAya - amokSAya anAnugAmikatvAya-na zubhAnubandhAyeti, kUjanatA - ArttasvarakaraNaM karkaraNatA - zayyopadhyAdidoSodbhAvanagarbha pralapanaM apadhyAnatA - ArttaraudradhyAyitvamiti 8, uktaviparyayasUtraM vyaktaM 9, nirgranthAnAmeva pariharttavyaM trayamAha - 'taoM' ityAdi, zalyate - vAdhyate aneneti zalyaM, dravyatastomarAdi bhAvatastu idaM trividhaM - mAyA - nikRtiH saiva zalyaM mAyAzalyaM 1, evaM sarvatra, navaraM nitarAM dIyate -lUyate mokSaphalamanindyabrahmacaryAdisAdhyaM kuzalakarmakalpataruvanamanena devarvyAdiprArthanapariNAmanizitA sineti nidAnaM mithyA viparItaM darzanaM mithyAdarzana miti 10 / nirgranthAnAmeva labdhivizeSasya kAraNatrayamAha - 'tihI' tyAdi, saGkSiptA - laghUkRtA vipulApi - vistIrNA'pi satI anyathA''ditya bimbavat durdarzaH syAditi tejolezyA - tapovibhUtijaM tejasvitvaM taijasazarIrapariNatirUpaM mahAjvAlAkalpaM yena sa saGkSiptavipulatejolezyaH AtApanAnAMzItAdibhiH zarIrasya santApanAnAM bhAva AtApanatA zItAtapAdisahanamityarthastayA 'kSAntyA' krodhanigraheNa kSamA-marSaNaM na tvazaktatayeti kSAntikSamA tayA, apAnakena pAraNakakAlAdanyatra 'tapaHkarmmaNA' SaSThAdineti, abhidhIyate ca 21 eka pAtraM jinakalpikAnAm. For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sU0 182 // 149 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha chaTeNaM aura satarAtrimita mityAdi, samIe AyagaNayaviyaDA mANAH mamamatimAH sAmANe viharai bhagavatyAm-"jeNaM gosAlA! egAe sanahAe kummAsapiDiyAe egeNa ya viyaDAsaNeNaM chaTheM chaTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM uDe vAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe viharai se NaM aMto chaNhaM mAsANaM saMkhittavipulateyalesse bhavaI"tti 11, 'temAsiya'mityAdi, bhikSupratimAH-sAdhorabhigrahavizeSAH, tAzca dvAdaza, tatraikamAsikyA-13 dayo mAsottarAH sapta tisraH saptarAtrindivapramANAH pratyekaM ekA ahorAtrikI ekA ekarAtrikIti, uktaM ca-"mAsAI sattA 7 paDhamA 1 bii 2 taiya 3 satta rAidiNA 10 / aharAi 11 egarAI 12 bhikkhUpaDimANa vArasagaM ||1||"ti, ayamatra bhAvArthaH-"paDivajai eyAo saMghayaNadhiijuo mahAsatto / paDimAo bhAviyappA sammaM guruNA aNunnAo // 1 // " gacche cciya nimmAo jA puvA dasa bhave asaMpunnA / navamassa taiyavatthU hoi jahanno suyAbhigamo // 2 // vosaThThacattadeho uvasaggasaho jaheva jiNakappI / esaNa abhiggahIyA bhattaM ca alevarDa tassa // 3 // gacchA viNikkhamittA paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / dattega bhoyaNassA pANassavi ega jA mAsaM // 4 // pacchA gacchamuvetI eva dumAsI timAsi jA satta / navaraM dattivivaDDI jA satta u sattamAsIe // 5 // tatto a ahamI khalu havai ihaM pddhmsttraaiidii| 1mAsAdyAH saptamAsAntAH sapta prathamA dvitIyA tRtIyA saptarAtriMdivA / ahorAtrA ekarAtrA bhikSupratimAnAM dvAdazakaM // 1 // pratipadyata etAH saMhananadhRti-15 yuto mahAsattvaH pratimA bhAvitAtmA samyagguruNA'nujJAtaH // 1 // gacche nirmAta eva yAvatpUrvANi daza bhaveyurasaMpUrNAni / navamasya tRtIyavastu bhavati jaghanyaH zrutAbhigamaH // 2 // vyutsRSTatyaktadeha upasargasaho yathaiva jinklpii| eSaNA'bhigRhItA bhaktaM cAlepakRttasya // 3 // gacchAdviniSkramya pratipadyate mAsikI mahApratimAM / dattyekA bhojanasya pAnasyApyekA yAvanmAsaM // 4 // pazcAdgacchamatyeti evaM dvimAsikI trimAsikI yAvatsaptamAsikI / paraM dattivivRddhiryAvat sapta saptamAsikyAM // 5 // tatadhASTamIha bhavati prathamA saptarAMtriMdivaiva / tasyAM caturthacaturthanApAnakenAtha vizeSaH // 6 // For Personal & Private Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH EARCCCCC // 150 // tIe cautthaeNaM apANaeNaM aha viseso // 6 // tathA cAgamaH-"paDhamasattarAIdiyaM NaM bhikkhupaDima paDivanassa a-15|3 sthAnaNagArassa kappai se cauttheNaM bhatteNaM apANaeNaM bahiyA gAmassa ve"tyAdi, "uttANagapAsallI nesajjI vAvi ThANa ThA- kAdhyayane ittA / aha uvasagge ghore divvAI sahai avikaMpo // 1 // doccA vi erisi cciya bahiyA gAmAdiyANa navaraM tu / ukku- uddezaH3 DulagaMDasAI DaMDAyatiucca ThAittA // 2 // taccAevI evaM navaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamahavAvI ThAeja va aM- sU0182 vakhujo ya // 3 // emeva ahorAI chaTheM bhattaM apANagaM navaraM / gAmanagarANa bahiyA vagdhAriyapANie ThANaM // 4 // emeva |egarAI aThThamabhatteNa ThANa baahiro| IsiM panbhAragae aNimisaNayaNegadiTThIu // 5 // sauhaTTa donni pAe vagghAriyapANiThAyaI ThANaM / vagdhArilaMbiyabhuo sesa dasAsuM jahA bhaNiyaM // 6 // " iti, tatra trimAsikI tRtIyA tAM pratipannasyaAzritasya 'dattiH' sakRtprakSepalakSaNeti 12, ekarAtrikI dvAdazI tAM samyagananupAlayataH unmAdaH-cittavibhramo, rogaHkuSThAdirAtaGkaH-zUlavizUcikAdiH sadyoghAtI, sa ca sa ceti rogAtaGka, 'pAuNejeti prApnuyAt 'dharmAt'-zrutacAritralakSaNAt bhrazyet , samyaktvasyApi hAnyeti, unmAdarogadharmabhraMzAH pratimAyAH samyagananupAlanAjanyA 'ahitaadyrthaaH'| 1 prathamA saptarAtriMdivAM bhikSupratimAM pratipannasya anagArasya kalpate caturthena bhaktanApAnakena grAmasya bhiH||2 uttAnakaH pArzvalIno naiSadhI vApi sthAna sthitvA / athopasargAn ghorAn divyAdIn sahate'vikaMpaH // 1 // dvitIyA'pi idRzyeva prAmAdInAM bahiH parantUtkaTukalakuTazAyI daMDAyata iva vA sthitvA // 2 // tRtIyAyAmapyevaM 5 paraM tasya sthAnaM godohikaiva / vIrAsanaM athavA tiSThet vApi Amrakubjazca // 3 // evamevAhorAtrikI paraM SaSTha bhaktamapAnakaM / grAmanagarAt bahiravalaMbitapANinA sthAnaM // 4 // 15 // evamevaikarAtrikI aSTamabhaktena sthAnaM bahiH / ISatprArabhAragataH animeSanayanaikadRSTiH // 5 // saMhRtya dvAvapi pAdau avalaMbitapANiH tiSThati sthAnaM / avalaMbitabhujaH zeSaM dazAsu yathA bhaNitaM // 6 // R For Personal & Private Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 / (sU0 183 sammAmiccharuI 2, tivamata vavasAte ardhA SAX duHkhArthA bhavantIti hRdayam 13, viparyayasUtrametadanusArato boddhavyamiti 14 // uktarUpANi ca sAdhvanuSThAnAni karmabhUmiSveva bhavantIti tannirUpaNAyAha jaMbuddIve 2 tato kammabhUmIo paM0 20-bharahe eravate mahAvidehe, evaM dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhe jAva pukkharavaradIvaDapaJcatthimaddhe 5 / (sU0 183) tivihe dasaNe paM0 ta0-sammaIsaNe micchaiMsaNe sammAmicchadasaNe 1, tividhA rutI paM0 taM0-sammarutI miccharutI sammAmiccharuI 2, tividhe paoge paM0 20-sammapaoge micchapaoge sammAmicchapaoge 3 (sU0 184) tivihe vavasAe paM0 20-dhammite vavasAte adhammie vavasAte dhammiyAdhammie vavasAte 4, athavA tividhe vavasAte, paM0 20-paJcakkhe paJcatite ANugAmie 5, ahavA tividhe vavasAte paM0 taM0-ihaloie paraloie ihalogitaparalogite 6, ihalogite vavasAte tivihe paM0 taM0-logite vetite sAmatite 7, logite vavasAte tividhe paM0 20-atthe dhamme kAme 8, vetige vavasAte tividhe paM0 20-riuvvede jauvvede sAmavede 9, sAmaite vavasAte tividhe paM0, taM0-NANe daMsaNe caritte 10, tividhA atthajoNI paM0 saM0-sAme daMDe bhede 11 (sU0 185) 'jaMbuddIve'tyAdi sUtrANi sAkSAdatidezAbhyAM paJca sugamAni ceti / uktAH karmabhUmayaH, atha tadgatajanadharmanirUpaNAyAha -tivihe'tyAdi sUtrANyekAdaza kaNThyAni, kintu trividhaM darzanaM-zuddhAzuddhamizrapuJjatrayarUpaM mithyAtvamohanIyaM, tathAviSadarzanahetutvAditi 1, rucistu tadudayasampAdyaM tattvAnAM zraddhAnaM, 'prayoga' samyaktvAdipUrvo manaHprabhRtivyApAra iti athavA samyagAdiprayogaH-ucitAnucitobhayAtmaka auSadhAdivyApAra iti 3, 'vyavasAyo' vastunirNayaH puruSArtha For Personal & Private Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 151 // siddhyarthamanuSThAnaM vA, sa ca vyavasAyinAM 'dhArmikA 1dhArmika 2 dhArmikAdhArmikANAM saMyatAsaMyatadezasaMyatalakSaNAnAM sambandhitvAdabhedenocyamAnastridhA bhavatIti, saMyamAsaMyamadezasaMyamalakSaNaviSayabhedAdvA 4, vyavasAyo - nizcayaH, sa ca pratyakSo'vadhimanaHparyAyakevalAkhyaH, pratyayAt - indriyAnindriyalakSaNAnnimittAjjAtaH prAtyayikaH sAdhyam-anyAdikama| nugacchati sAdhyAbhAve na bhavati yo dhUmAdihetuH so'nugAmI tato jAtamAnugAmikam - anumAnaM tadrUpo vyavasAya AnugAmika eveti, athavA pratyakSaH - svayaMdarzanalakSaNaH prAtyayikaH - AThavacanaprabhavaH, tRtIyastathaiveti 5, ihaloke bhava aihalaukiko - ya iha bhave varttamAnasya nizcayo'nuSThAnaM vA sa aihalaukiko vyavasAya iti bhAvaH, yastu paraloke bhaviSyati sa pAralaukikaH, yastviha paratra ca sa aihalaukikapAralaukika iti 6, laukikaH sAmAnyalokAzrayo nizcayo'nuSThAnaM vA, vedAzrito vaidikaH, samayaH - sAGkhyAdInAM siddhAntastadAzritastu sAmayikaH, laukikAdayo vyavasAyAH pratyekaM trividhAste ca pratItA eva, navaraM arthadharmakAmaviSayo nirNayo yathA - " arthasya mUlaM nikRtiH kSamA ca, dharmasya dAnaM ca dayA damazca / kA masya vittaM ca vapurvayazca, mokSasya sarvoparamaH kriyAsu // 1 // " ityAdirUpaH tadarthamanuSThAnaM vA arthAdireva vyavasAya ucyate iti 8, RgvedAdyAhito nirNayo vyApAro vA RgvedAdireveti 9, jJAnAdIni sAmA (ma) yiko vyavasAyaH, tatra jJAnaM vyavasAya eva paryAyazabdatvAt, darzanamapi zraddhAnalakSaNaM vyavasAyo, vyavasAyAMzatvAttasyeti pratipAditameva, cAritramapi samabhAvalakSaNo vyavasAya eva, bodhasvabhAvasyAtmanaH pariNativizeSatvAt yaccocyate, "saccaraNamaNuDANaM 1 tatra vidhipratiSedhAnugamanuSThAnaM saccAritraM. For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 sU0 185 // 151 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ vihipaDisehANugaM tattha"tti tatra tadbAhyacAritrApekSamavagantavyamiti, athavA jJAnAdau viSaye yo vyavasAyo-bodho'nuSThAnaM vA sa viSayabhedAt trividha iti, sAmA(ma)yikatA cAsya samyagmithyAzabdalAJchitasya jJAnAditrayasya sarvasamayeSvapi bhAvAditi 10, arthasya-rAjalakSmyAyoniH-upAyo'rthayoniH sAma-priyavacanAdi daNDo-vadhAdirUpaH paranigrahaH bhedo| jigISitazatruparivargasya svAmyAdisnehApanayanAdiH, kvacittu daNDapadatyAgena pradAnena saha tisro'rthayonayaH paThyante, bha vanti cAtra zlokAH-"parasparopakArANAM, darzanaM 1 guNakIrtanam 2 / sambandhasya samAkhyAnazmAyatyAH saMprakAzanam 4 & // 1 // " asminnevaM kRte idamAvayorbhaviSyatItyAzAjananamAyatisaMprakAzanamiti, "vAcA pezalayA sAdhu tavAhamiti 4 cArpaNam 5 / iti sAmaprayogajJaiH, sAma paJcavidhaM smRtam // 1 // " vadhazcaiva 1 pariklezo 2, dhanasya haraNaM tathA 3 / iti daNDavidhAna rdaNDo'pi trividhaH smRtH||2|| sneharAgApanayanaM 1, saMharSotpAdanaM tadA 2 / santarjanaM ca 3 bhedajJairbhedastu trividhaH smRtH||3||" saMharSaH-sparddhA santarjanaM ca-asyAsmanmitravigrahasya paritrANaM matto bhaviSyatItyAdikarUpamiti, pradAnalakSaNamidam -"yaH samprApto dhanotsargaH, uttamAdhamamadhyamaH / pratidAnaM tathA tasya, gRhItasyAnumodanam // 1 // dravyadAnamapUrva ca 3, svayaMgrAhapravarttanam 4 / deyasya pratimokSazca 5, dAnaM paJcavidhaM smRtam ||1||dhnotsrgo-dhns|mpt svayaMgrAhapravarttanam-parasveSu deyapratimokSa-RNamokSa iti, prayogazcAsAmevam-"uttama praNipAtena, zUraM bhedena yojayet / nIcamalpapradAnena, samaM tulypraakrmaiH||1||" iti / anantaraM jIvA dharmataH prarUpitAH, idAnIM pudgalAMstathaiva prarUpayannAha HERE For Personal & Private Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH NAGAR // 152 // tivihA poggalA paM0 20-paogapariNatA mIsApariNatA vIsasApariNatA, tipatiTThiyA NaragA paM0 taM0-puDhavipati |3 sthAnaTThitA AgAsapatihitA AyapaiTThiA, NegamasaMgahavavahArANaM puDhavipaiTThiyA ujusutassa AgAsapatir3hiyA tiNhaM saraNa kAdhyayane tANaM AyapatiTThiyA // (sU0 186) uddezaH3 prayogapariNatAH-jIvavyApAreNa tathAvidhapariNatimupanItAH, yathA paTAdiSu kAdiSu vA, 'mIsa'tti prayogavina sU0 186 sAbhyAM pariNatAH, yathA paTapudgalA eva prayogeNa paTatayA visrasApariNAmena cAbhoge'pi purANatayeti, visrasA-svabhAvaH tapariNatA abhrendradhanurAdivaditi / pudgalaprastAvAdvisrasApariNatapudgalarUpANAM narakAvAsAnAM pratiSThAnanirUpaNAyAha'tipaihie'tyAdi, sphuTaM, kevalaM narakA-nArakAvAsA aatmprtisstthitaaH-svruupprtisstthitaaH| tatpratiSThAnaM navairAha'NegametyAdi, naikena-sAmAnyavizeSagrAhakatvAt tasyAnekena jJAnena minoti-paricchinattIti naikamaH, athavA nigamA:|nizcitArthabodhAsteSu kuzalo bhavo vA naigamaH, athavA naiko gamaH-arthamArgo yasya sa prAkRtatvena naigamaH 1, saMgrahaNaM bhedAnAM saGgRhNAti vA tAn saMgRhyante vA te yena sa saGgraho-mahAsAmAnyamAtrAbhyupagamapara iti 2, vyavaharaNaM vyavahiyate vA sa vyavar3iyate vA tena vizeSeNa vA sAmAnyamavahiyate-nirAkriyate'neneti lokavyavahAraparo vA vyavahArovizeSamAtrAbhyupagamaparaH 3, eteSAM nayAnAM mateneti gamyaM, Rju-avakramabhimukhaM zrutaM-zrutajJAnaM yasyeti RjuzrutaH, Rju 8 vA-atItAnAgatavakraparityAgAdvartamAnaM vastu sUtrayati-mayatIti RjusUtraH-svakIyaM sAmprataM ca vastu nAnyadityabhyupagamaparaH, zabdyate-abhidhIyate'bhidheyamaneneti zabdo-vAcako dhvaniH, nayanti-paricchindantyanekadharmAtmakaM sadvastu 18 // 152 // For Personal & Private Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sA(ana)vadhAraNatayaikena dharmeNeti nayAH zabdapradhAnA nayAH zabdanayAH, te ca trayaH-zabdasamabhirUDhaivaMbhUtAkhyAH, tatra zabdanamabhidhAnaM zabdyate vA yaH zabdyate vA yena vastu sa zabdaH, tadabhidheyavimarzaparo nayo'pi zabda eveti, saca bhAvanikSeparUpaM vartamAnamabhinnaliGgavAcakaM bahuparyAyamapi ca vastvabhyupagacchatIti, vAcakaM vAcakaM prati vAcyabhedaM samabhirohayati -Azrayati yaH sa samabhirUDhaH, sa hyanantaroktavizeSaNasyApi vastunaH zakrapurandarAdivAcakabhedena bhedamabhyupagacchati ghaTapaTAdivaditi, yathA zabdArtho ghaTate-ceSTata iti ghaTa ityAdilakSaNaH 'eva'miti tathAbhUtaH satyo ghaTAdiroM nAnyathevevamabhyupagamapara evaMbhUto nayaH, ayaM hi bhAvanikSepAdivizeSaNopetaM vyutpattyarthAviSTamevArthamicchati, jalAharaNAdiceSTAvantaM ghaTamiveti 7, tatrAdyatrayasyAzuddhatvAt prAyo lokavyavahAraparatvAcca pRthivIpratiSThitatvaM narakANAmiti mataM, caturthasya zuddhatvAt AkAzasya ca gacchatAM tiSThatAM vA sarvabhAvAnAmaikAntikAdhAratvAt bhuvo'naikAntikatvAccAkAzapratiSThitatvamiti, trayANAM tu zuddhataratvAt sarvabhAvAnAM svabhAvalakSaNAdhikaraNasyAntaraGgatvAdavyabhicAritvAcca AtmapratiSThitatvamiti, na hi svasvabhAvaM vihAya parasvabhAvAdhikaraNA bhAvAH kadAcanApi bhavantIti, yata Aha-"vatthu vasai sahAve sattAo ceyaNavva jIvammi / na vilakkhaNattaNAo bhinne [ anyatra > chAyAtave ceva // 1 // " iti, narakeSu ca mithyAtvAd 8 gatirjantUnAM bhavatIti athavA nayA mithyAdRza iti sambandhAnmithyAtvasvarUpamAha tividhe micchatte paM0 ta0-akiritA aviNate annANe 1, akiriyA tividhA, paM0 saM0-paogakiriyA samudANakiriyA 1jIve cetaneva vastu khabhAve vasati sattvAt chAyAtapAvivA vailakSaNyAdanyatra na. C%CC%% For Personal & Private Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 153 // annANakiriyA 2, paogakiriyA tividhA, paM0 taM0 - maNapaogakiriyA vaipaogakiriyA kAyapaogakiriyA 3, samudANakiriyA tividhA paM0 taM0 - aNaMtarasamudANakiriyA paraMparasamudANakiriyA tadubhayasamudANakiritA 4, annANakiritA tividhA paM0 taM0 - matiannANakiriyA sutaannANakiriyA vibhaMgaannANakiriyA 5, aviNate tivihe paM0 taM0 - desaccAtI nirAlaMbaNatA nANApejjadose 6, annANe tividhe paM0 taM0--desaNNANe savvaNNANe bhAvannANe 7 ( sU0 187 ) 'tividhe micchatte' ityAdi, sUtrANi sapta sugamAni, navaraM mithyAtvaM viparyastazraddhAnamiha na vivakSitaM, prayogakriyAdInAM vakSyamANatadbhedAnAM asambaddhyamAnatvAt, tato'tra mithyAtvaM kriyAdInAmasamyagrUpatA mithyAdarzanAnAbhogAdijanito viparyAso duSTatvamazobhanatvamiti bhAvaH, 'akiriya'tti naJiha duHzabdArtho yathA azIlA duHzIletyarthaH, tatacAkriyA- duSTakriyA mithyAtvAdyupahatasyAmokSasAdhakamanuSThAnaM, yathA mithyAdRSTerjJAnamapyajJAnamiti evamavinayo'pi, ajJAnam - asamyagjJAnamiti, akriyA hi azobhanA kriyaivAto'kriyA trividhetyabhidhAyApi prayogetyAdinA kriyaivokteti, tatra vIryAntarAyakSayopazamAvirbhUtavIryeNAtmanA prayujyate - vyApAryata iti prayogo - manovAkkAya lakSaNastasya kriyA - karaNaM vyApRtiriti prayogakriyA, athavA prayogaH - manaHprabhRtibhiH kriyate badhyata iti prayogakriyA karmetyarthaH, sA ca duSTatvAdakriyA, akriyA ca mithyAtvamiti sarvatra prakramaH, 'samudANaM'ti prayogakriyayaikarUpatayA gRhItAnAM karmmavargaNAnAM samiti-samyak prakRtibandhAdibhedena dezasarvopaghAtirUpatayA ca AdAnaM-svIkaraNaM samudAnaM nipAtanAttadeva kriyA-kamrmeti samudAnakriyeti, ajJAnAt vA ceSTA karmma vA sA ajJAnakriyeti 2, prayogakriyA trividhA vyAkhyAtArthA 3, For Personal & Private Use Only 3 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 sU0 187 // 153 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAstyantaraM-vyavadhAnaM yasyAH sA'nantarA sA cAsau samudAnakriyA ceti vigrahaH, prathamasamayavartinItyarthaH, dvitIyAdisamayavartinI tu paramparasamudAnakriyeti, prathamAprathamasamayApekSayA tu tadubhayasamudAnakriyeti, 'maiannANakiriyatti | "avisesiyA maicciya sammadihissa sA mainnANaM / maiannANaM micchAdihissa suyaMpi emeva // 1||tti [avize|SitA matireva samyagdRSTeH sA matijJAnam / matyajJAnaM mithyAdRSTeH zrutamapyevameva // 1 // ] matyajJAnAt kriyA-anuSThAnaM matyajJAnakriyA, evamitare api, navaraM vibhaGgo-mithyAdRSTeravadhiH sa evAjJAnaM vibhaGgAjJAnamiti / vyAkhyAtamakriyAmithyAtvaM, avinayamithyAtvavyAkhyAnAyAha-'aviNayetyAdi, viziSTo nayo vinayaH-pratipattivizeSaH tatpratiSe. dhAdavinayaH, dezasya-janmakSetrAdestyAgo dezatyAgaH sa yasminnavinaye prabhugAlIpradAnAdAvasti sa dezatyAgI, nirgata | AlambanAd-AzrayaNIyAt gacchakuTumbakAderiti nirAlambanastadbhAvo nirAlambanatA-AzrayaNIyAnapekSatvamiti bhAvaH, puSTAlambanAbhAvena vocitapratipattibhraMzaH, prema ca dveSazca premadveSaM nAnAprakAraM premadveSaM nAnApremadveSamavinayaH, iyamatra bhAvanA-ArAdhyaviSayamArAdhyasaMmataviSayaM vA prema tathA''rAdhyAsammataviSayo dveSa ityevaM niyatAvetau vinayaH syAt, uktaM ca-"saruSi natiH stutivacanaM, tadabhimate prema tavipi dveSaH / dAnamupakArakIrtanamamantramUlaM vazIkaraNam // 1 // " iti, nAnAprakArau ca tAvArAdhyatatsaMmatetaralakSaNavizeSAnapekSatvenAniyataviSayAdavinaya iti, ajJAnamithyAtvamita ucyate -'annANe'tyAdi, jJAnaM hi dravyaparyAyaviSayo bodhastanniSedho'jJAnaM tatra vivakSitadravyaM dezato yadA na jAnAti tadA dezAjJAnamakAraprazleSAt, yadA ca sarvatastadA sarvAjJAnaM, yadA vivakSitaparyAyato na jAnAti tadA bhAvAjJAnamiti, a yocitaprAyasaMmataca tadabhimate vizeSAnapAdho'jJAna taparyAyatA dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ S zrIsthAnA sUtravRttiH // 154 // vahe dhamme'ityAdi zrutameva dhanamAyadAha"duviho u bhAvadhammo kAyA rAzirastikAyaH ra thavA dezAdijJAnamapi mithyAtvaviziSTamajJAnameveti akAraprazleSaM vinApi na doSa iti / uktaM mithyAtvaM, tazcAdharma iti 3 sthAna tadviparyayamadhunA dharmamAha kAdhyayane tivihe dhamme paM0 20-suyadhamme carittadhamme asthikAyadhamme, tividhe uvakkame paM0 20-dhammite uvakame adhammite uddezaH3 uvakkame dhammitAdhammite uvakkame 1, ahvA tividhe uvakrame paM0 20-Aovakkame parovakkame tadubhayovakkame 2, evaM sU018 veyAvacce 3, aNuggahe 4, aNusaTThI 5, uvAlaMbhaM 6, evamekkeke tinni 2 AlAvagA jaheva uvakkame (sU0 188) 'tivihe dhamma' ityAdi zrutameva dharmaH zrutadharmaH-svAdhyAyaH, evaM caritradharma:-kSAntyAdizramaNadharmaH, ayaM ca dvividho'pi-dravyabhAvabhede dharme bhAvadharma uktaH,yadAha-"duviho u bhAvadhammo suyadhammo khalu crittdhmmoy|suydhmmo sajjhAo carittadhammo smnndhmmo||1||"iti, astizabdena pradezA ucyante teSAM kAyo-rAzirastikAyaH sa cAsau saMjJayA dharmazce-18 tyastikAyadharmo, gatyupaSTambhalakSaNo dharmAstikAya ityarthaH, ayaM ca dravyadharma iti / anantaraM zrutadharmAcAritradharmAvuktau adhunA tadvizeSAnAha-'tivihe uvakkame ityAdi, sUtrANi aSTau sugamAni, paraM upakramaNamupakramaH-upAyapUrvaka ArambhaH, dharme-zrutacAritrAtmake bhavaH sa vA prayojanamasyeti dhArmikaH, zrutacAritrArtha Arambha ityarthaH, tathA na dhArmika adhArmikaH-asaMyamArthaH, tathA dhArmikazcAsau dezataH saMyamarUpatvAt adhArmikazca tathaivAsaMyamarUpatvAt dhArmikAdhAmikA, dezaviratyArambha ityarthaH, athavA nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt SaDidha upakramaH, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyo 1dvividhastu bhAvadharmaH zrutadharmaH khalu cAritradharmazca / zrutadharmaH khAdhyAyazcAritradharmaH zramaNadharmaH // 1 // AIRAALAGAASIGURAREA // 154 // For Personal & Private Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ HASOKARAN pakramastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktastridhA-sacittAcittamizradravyabhedAt , tatra sacittadravyopakramo dvipadacatuSpadApadabhedabhinnaH, punarekaiko dvividhaH-parikarmaNi vastuvinAze ca, tatra parikarmaNi-dravyasya guNavizeSakaraNaM tasmin sati, tadyathA-ghRtAdyupayogena puruSasya varNAdikaraNam , evaM zukasArikAdInAM zikSAguNavizeSakaraNaM, tathA catuSpadAnAM hastyAdInAmapadAnAM ca vRkSAdInAM vRkSAyurvedopadezAdvArdhakyAdiguNApAdanamiti, tathA vastuvinAze ca puruSAdInAM khaGgAdibhirvinAza evopakrama iti, evamacittadravyopakramaH padmarAgAdimaNeH kSAramRtpuTapAkAdinA vaimalyApAdanaM vinAzazceti, | mizradravyopakramastu kaTakAdivibhUSitapuruSAdidravyasyaiveti, tathA kSetrasya-zAlikSetrAdeH parikarma vinAzo vA kSetropakramaH, tathA kAlasya-candroparAgAdilakSaNasyopakramaH-upAyena parijJAnaM kAlopakramaH, tathA bhAvasya prazastAprazastarUpasyopAyataH parijJAnameva bhAvopakramaH, sa cAprazasto DoDinIgaNikA'mAtyadRSTAntAvaseyaH, prazastazca zrutAdinimittamAcAryAdibhAvopakrama iti, evaM ca dhArmikasya-saMyatasya yazcAritrAdyartha dravyakSetrakAlabhAvAnAmupakrama uktasvarUpaH sa dhArmika evopa-14 kramaH, tathA adhArmikasya-asaMyatasyAsaMyamArtha yaH so'dhArmika eva, tathA dhAmikAdhArmikasya-dezaviratasya yaH sa dhArmikAdhAmmika iti, atha svAmyantarabhedenopakramameva tridhA''ha-tatrAtmano'nukUlopasargAdau zIlarakSaNanimittamupa-15 kramo-vaihAnasAdinA vinAzaH parikarma vA AtmArtha vA upakramo'nyasya vastunaH Atmopakrama iti, tathA parasya parArtha vopakramaH paropakrama iti, tadubhayasya-AtmaparalakSaNasya tadubhayAthai vopakramastadubhayopakrama iti, eva'miti upakramasUtravat Atmaparobhayabhedena vaiyAvRttyAdayo vAcyAH, vyAvRttasya bhAvaH karma vA vaiyAvRttyaM-bhaktAdibhirupaSTambhaH, tatrAtmavaiyA RSSAGACARRORE rakSaNasya tadubhayamo'nyasya vasmano'nukUlopasaNa kasya dezaviramaka evopa dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH3 sU0188 // 155 // vRttyaM gacchanirgatasyaiva, paravaiyAvRttyaM glAnAdipratijAgarakasya, tadubhayavaiyAvRttyaM gacchavAsina iti, anugraho-jJAnAdyupakAraH, tatra AtmA'nugraho'dhyayanAdipravRttasya parAnugraho vAcanAdipravRttasya tadubhayAnugrahaH zAstravyAkhyAnaziSyasaGgrahA| dipravRttasyeti, anuziSTiH-anuzAsanam , tatra Atmano yathA-"bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi gahaNaMmi jIva! na hu chlio| iNDiM jaha na chalijjasi bhuMjato rAgadosehiM // 1 // " iti, (tathA vidheyamiti zeSa iti), parAnuziSTiryathA-"tA taMsi bhAvavejo bhavadukkhanipIDiyA tuhaM ete / haMdi saraNaM pavannA moeyavvA payatteNaM // 2 // " iti, tadubhayAnuziSTiryathA "kahakaha'vi mANusattAi pAviyaM caraNa pavararayaNaM ca / tA bho ettha pamAo kaiyAvi na jujae amhaM // 1 // " iti, upA-1 lambhaH-iyamevAnaucityapravRttipratipAdanagarbhA, sa cAtmano yathA-"collaMgadiluteNaM dulahaM lahiUNa mANusaM jammaM / jaM na kuNasi jiNadharma appA kiM verio tujjha? // 1 // " iti, paropAlambho yathA-"uttamakulasaMbhUo uttamagurudikkhio tuma vaccha! / uttamanANaguNaDDo kaha sahasA vavasio evaM? // 1 // " iti, tadubhayopAlambho yathA-eMgassa kae niyajIviyassa bahuyAo jiivkoddiio| dukkhe ThavaMti je kevi tANa kiM sAsayaM jIyaM? // 2 // " ti, 'evaM'mityAdinA 1dvicatvAriMzadeSaNAsaGkaTe gahane jIva ! naiva chalitaH / idAnIM yathA na chalyase bhaMjAno rAgadveSAbhyAm // 1 // 2 tattvaM teSAM bhAvavaidyo('si) bhavaduHkhanipI-10 DitA ete tvAM zaraNaM prapannA mocayitavyA (duHkhAt ) prayatnena // 2 // 3 kathaM kathamapi manuSyatvAdi prAptaM pravaraM cAritraratnaM ca tat bho atra pramAdo na kadApi yujyate'smAkam // 3 // 4 bhojanAdidRSTAntairdurlabhaM mAnuSaM janma labdhvA yajjinadharma na karoSi ki AtmaMstvameva vairI tava // 1 // 5vatsa / tvaM uttamakulasaMbhUta uttamagurudIkSita uttamajJAnaguNAtyaH kathamevaM sahasA vyavasito'si // 2 // 6 ekasya nijajIvitasya kRte bahukA jIvakoTIH duHkhe sthApayaMti |ye kecit teSAM ki zAzvataM jIvitaM // 3 // // 155 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pUrvokto'tidezo vyAkhyAtaH, evaM cAtrAkSaraghaTanA - yathaivopakrame Atmaparatadubhayaistraya AlApakA uktAH evamekaikasmin vaiyAvRttyAdisUtre te trayastrayo vAcyA iti / atha zrutadharmabhedA ucyante-- tivihA kahA, paM0 taM0 - atthakahA dhammakA kAmakahA 7, tivihe viNicchate paM0 taM0 atthaviNicchate dhammaviNicchate kAmaviNicchate 8, ( sU0 189 ) arthasya-lakSmyAH kathA-upAyapratipAdanaparo vAkyaprabandho'rthakathA, uktaM ca - "sAmAdidhAtuvAdAdikRSyAdipratipAdikA / arthopAdAnaparamA, kathA'rthasya prakIrttitA // 1 // " tathA - " arthAkhyaH puruSArtho'yaM, pradhAnaH pratibhAsate / tRNAdapi laghu loke, dhigartharahitaM naram // 1 // " iti, iyaM ca kAmandakAdizAstrarUpA, evaM dharmopAyakathA dharmmakathA, uktaM ca - "dayAdAnakSamAdyeSu, dharmAGgeSu pratiSThitA / dharmopAdeyatAgarbhA budhairdharmmakathocyate // 1 // " tathA - " dharmAkhyaH puruSArtho'yaM, pradhAna iti gIyate / pApasakkaM pazostulyaM, dhigdharmarahitaM naram // 2 // iti, iyaM cottarAdhyayanAdirUpAvaseyeti, evaM kAmakathA'pi, yadAha - "kAmopAdAnagarbhA ca vayodAkSiNyasUcikA / anurAgeGgitAdyutthA, kathA kA masya varNitA // 1 // " tathA "smitaM na lakSeNa vaco na koTibhirna koTilakSaiH savilAsamIkSitam / avApyate'nyairhRdayopagUhanaM, na koTikoTyA'pi tadasti kAminAm // 1 // " iti iyamapi vAtsyAyanAdirUpA'vaseyeti, prakIrNA vA tattadarthA vacanapaddhatiH kathA caritravarNanarUpA vA, arthAdivinizcayAH - arthAdisvarUpaparijJAnAni tAni ca - " arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / nAze duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigarthaM duHkhakAraNam // 1 // " tathA - "dhanado dhanArthinAM dharmaH, For Personal & Private Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthAnakAdhyayane uddezaH3 su0190 zrIsthAnA-1 ra kAmadaH sarvakAminAm / dharma evApavargasya, pAramparyeNa sAdhakaH // 2 // " tathA-"zalyaM kAmA viSaM kAmAH, kAmA gasUtra aashiivissopmaaH| kAmAnabhilapanto'pi, niSkAmA yAnti durgatim // 3 // " ityAdIni // anantaramAdivinizcaya vRttiH ukta iti tatkAraNaphalaparamparAM tristhAnakAnavatAriNImapi prasaGgato bhagavatpraznadvAreNa niruupynnaah||156|| tahArUvaM NaM bhaMte ! samaNaM vA mAhaNaM vA pajuvAsamANassa kiMphalA pajuvAsaNatA ?, savaNaphalA, se NaM bhaMte ! savaNe kiMphale?, NANaphale, se NaM bhaMte! NANe kiMphale ?, viNNANaphale, evameteNaM abhilAveNaM imA gAdhA aNugaMtavvA-savaNe NANe ya vinnANe paJcakkhANe ya saMjame / aNaNhate tave ceva vodANe akiriya nivvANe // 1 / / jAva se NaM bhaMte! akiriyA kiMphalA?, nivvANaphalA, se NaM bhaMte! nivvANe kiMphale ?, siddhigaigamaNapajjavasANaphale pannatte, samaNAuso! // (sU0 190) tRtIyasya tRtIya uddeshkH|| 'tahAsavetyAdi pAThasiddhaM, kevalaM paryupAsanA-sevA, zravaNaM phalaM yasyAH sA tathA, sAdhavo hi dharmakathAdikaM svAdhyAyaM kurvantIti zravaNaM tatsevAyAM bhavatIti, jJAna-zrutajJAna, vijJAnam-arthAdInAM heyopAdeyatvavinizcayaH, 'evaM'miti pUrvoktenAbhilApena 'se NaM bhaMte! vinANe kiMphale?, paJcakkhANaphale' ityAdinA, iyaM gAthA anugantavyA-anusaraNIyA, etadgAthokkAni padAnyadhyetavyAnItyarthaH, 'savaNe ityAdi, bhAvitArthA, navaram pratyAkhyAna-nivRttidvAreNa pratijJAkaraNaM saMyamaH-prANAtipAtAdyakaraNam , uktaM ca-"paJcAzravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDatrayaviratizceti saMyamaH For Personal & Private Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANSACARRRRRRC saptadazabhedaH // 1 // " iti, anAzravo-navakarmAnupAdAnam , anAzravaNAllaghukarmatvena tapo'nazanAdibhedaM bhavati, vyavadAnaM-pUrvakRtakarmavanalavanaM 'dApa lavane iti vacanAt karmakacavarazodhanaM vA 'daipa zodhana' iti vacanAditi, akriyA-yoganirodhaH, nirvANaM-karmakRtavikArarahitatvaM siddhyanti-kRtArthA bhavanti yasyAM sA siddhiH-lokAgraM saiva gamyamAnatvAd gatistasyAM gamanaM tadeva paryavasAnaphalaM-sarvAntimaprayojanaM yasya nirvANasya tatsiddhigatigamanaparyavasAnaphalaM prajJaptaM 8 mayA anyaizca kevalibhiH, he zramaNAyuSmanniti gautamAdikaM ziSyaM bhagavAnAmantrayannidamuvAceti / tristhAnakasya tRtIyodezako vivaraNataH smaaptH|| vyAkhyAtaH tRtIya uddezakaH, adhunA caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-pUrvasmin uddezake pudgalajIvadharmAstritvenoktA ihApi ta eva tathaivocyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdisUtraSaTuM paDimeMtyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH-pUrvasUtre zramaNamAhanasya paryupAsanAyAH phalaparamparoktA iha tu tadvizeSasya kalpavidhirucyata ityevaMsambandhitasyAsya vyAkhyA paDimApaDivanassa aNagArassa kappaMti tao uvassayA paDilehittae, taM0-ahe AgamaNagihaMsi vA ahe viyaDagihaMsi vA ahe rukkhamUlagihaMsi vA, evamaNunavittate, uvAtiNittate, paDimApaDivanassa aNagArassa kappati tao saMthAragA paDilehittate, taM0-puDhavisilA kaTThasilA ahAsaMthaDameva, evaM aNuNNavittae uvAiNittae (sU0 191) *CALSCRECRUCHARAKARRECRACK For Personal & Private Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAlasUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH4 sU0191 // 157 // 'pratimA' mAsikyAdikA bhikSupratijJAvizeSalakSaNAM pratipannaH-abhyupagatavAn yaH sa tathA tasyAnagArasya 'kalpante' yujyante traya upAzrIyante-bhajyante zItAditrANArtha ye te upAzrayAH-vasatayaH pratyupekSitum-avasthAnArthaM nirIkSita|miti, 'ahe'tti athArthaH, athazabdazceha padatraye'pi trayANAmapyAzrayANAM pratimApratipannasya sAdhoH kalpanIyatayA hai tulyatApratipAdanArtho, vA vikalpArthaH, pathikAdInAmAgamanenopetaM tadartha vA gRhamAgamanagRhaM-sabhAprapAdi,yadAha"Agantu gAratthajaNo jahiM tu, saMThAi jaM vA''gamaNami tesiM / taM Agamo kiM tu vidU vayaMti, sabhApavAdeulamAiyaM 4 ca // 1 // " iti, tasmin upAzrayaH-tadekadezabhUtaH pratyupekSituM kalpata iti prakrama iti, tathA 'viyarDa'ti vivRtam-| anAvRtaM, tacca dvedhA-adha Urzva ca, tatra pArzvata ekAdidikSu anAvRtamadhovivRtaM anAcchAditamamAlagRhaM cordhvavivRtaM tadeva gRhaM vivRtagRham , uktaM ca-"avAuDaM jaM tu cauddisiMpi, disAmaho tinni duve ya ekkA / ahe bhave taM viyaDaM gihaM tu, uhuM amAlaM ca aticchadaM ca // 1 // " ti, tasmin vA, tathA vRkSasya-karIrAdernirgalasya mUlam-adhobhAgastadeva gRhaM vRkSamUlagRhaM tasmin veti / pratyupekSayA copAzraye zuddhe gRhasthaM prati tadanujJApanaM bhavatItyanujJApanAsUtram'evaM'miti, etadeva 'paDimApaDivanne'tyAdhuccAraNIyaM, navaraM pratyupekSaNAsthAne anujJApanaM vAcyamiti / anujJAte ca gRhiNA | tasyopAdAnamityupAdAnasUtraM, tadapyevameveti, 'ovAiNittaeMtti upAdAtuM grahItuM praveSTumityarthaH, evaM saMstArakasUtratraya 1 gRhasthajana Agatya yatra tu saMtiSThate yadbAgamane teSAM tadAgantukAgAraM vidvAMso vadanti sabhAprapAdevakulAdikam // 1 // 2 aprAvRtaM yattu catasUSu * dikSu athavA tispu dikSu dvayoH pArzvayoradhazca tadadhovivRtaM acchAditamamAlaM corddhavivRtaM // 1 // // 157 // For Personal & Private Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSSSSS mapi, navaraM pRthivIzilA uDDago [uvaThThagotti yaH prasiddhaH, kASThaM cAsau zilevAyativistarAbhyAM zilA [sA ceti kASTha-* zilA 'yathAsaMstRtameveti yattRNAdi yathopabhogAI bhavati tathaiva yallabhyata iti / pratimAzca niyatakAlA bhavantIti kAlaM tridhA''ha tivihe kAle paNNatte taM0-tIe paDuppaNNe aNAgae, tivihe samae paM0 saM0-tIte paDuppanne aNAgae, evaM AvaliyA ANApANU thove lave muhutte ahoratte jAva vAsasatasahasse puvaMge pubve jAva osappiNI, tividhe poggalapariyaTTe paM0 20tIte paDuppanne aNAgate / (sU0 192) tivihe vayaNe paM0 20-egavayaNe duvayaNe bahuvayaNe, ahavA tivihe vayaNe paM0 taM0-itthivayaNe puMvayaNe napuMsagavayaNe, ahavA tivihe vayaNe paM0 taM0-tItavayaNe paDuppannavayaNe aNAgayavayaNe (sU0 193) ati-atizayeneto-gato'tItaH, pidhAnavadakAralope tIto, vartamAnatvamatikrAnta ityarthaH, sAmpratamutpannaHpratyutpanno vartamAna ityarthaH, na Agato'nAgato vartamAnatvamaprApto, bhaviSyannityarthaH, uktaM ca-"bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma varttamAnatvam / eSyazca nAma sa bhavati yaHprApsyati vartamAnatvam // 1 // " iti / kAlasAmAnyaM tridhA vibhajya hai tadvizeSAMstridhA vibhajayannAha-'tivihe samaye' ityAdi kAlasUtrANi, samayAdayo dvisthAnakAcoddezakavat vyAkhyeyAH, navaraM 'poggalapariya:tti pudgalAnAM-rUpidravyANAmAhArakavarjitAnAM audArikAdiprakAreNa grahaNataH ekajIvApekSayA 4 parivarttanaM-sAmastyena sparzaH pudgalaparivartaH, sa ca yAvatA kAlena bhavati sa kAlo'pi pudgalaparivartaH, sa cAnantotsarpi For Personal & Private Use Only wwwainelibrary.org
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH zrIsthAnA-eNyavasarpiNIrUpa iti, sa cetthaM bhagavatyAmuktaH-"kativihe NaM bhaMte! poggalapariyaTTe pannatte?, goyamA! sattavihe pannatte, 3 sthAna gasUtra- taMjahA-orAliyapoggalapariyaTTe veubbiyapoggalapariyaTTe evaM teyAkammAmaNavaiANApANUpoggalapariya?" tathA 'se- kAdhyayane keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai-orAliyapoggalapariyaTTe 21, goyamA! jeNaM jIveNaM orAliyasarIre vaTTamANeNaM orAliyasarI- uddezaH4 rapAuggAI dabvAiM orAliyasarIrattAe gahiyAI jAva NisaTThAI bhavaMti, se teNa'DheNaM goyamA! evaM vuccai-orAliya- sU0 193 // 158 // poggalapariyaDe o02"| evaM zeSA api vAcyAH, tathA "orAliyapoggalapariyaTTe NaM bhaMte ! kevaikAlassa NivvaTTijai?,12 goyamA! aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM"ti, evaM zeSA apIti, anyatra tvevamucyate-"oraoNla 1 viuvvA 2 teya 3 kamma 4 bhAsA 5 ''NupANu 6 maNagehiM 7 / phAsevi sabapoggala mukkA aha bAyaraparaTTo // 1 // davve suhumaparaTTo jAhe egeNa aha sarIreNaM / logaMmi savvapoggala pariNAmeUNa to mukkA // 1 // " iti, dravyapudgalaparivartasahazA ye'nye kSetra| kAlabhAvaparivarttAste'nyato'vaseyA iti / ete ca samayAdayaH pudgalaparivartAntAH svarUpeNa bahavo'pi tatsAmAnyalakSaNa-18 1 katividho bhadanta ! pudgalaparAvartaH prajJaptaH, gautama ! saptavidhaH prajJaptaH, tadyathA-audArikapudgalaparivartaH vaikriyapudgalaparivartaH evaM tejaHkarmamanovAgAnatAprANapudgalaparAvataH // 2 atha kenArthena bhadanta / evamucyate audArikapuralaparAvataH 21.gautama ! yena jIvena audArikazarIre vartamAnenaudArikaprAyogyANi dravyANi | audArikazarIratayA gRhItAni yAvannisRSTAni bhavanti, atha tenArthena gautamaivamucyate audArikapudgalaparAvataH / / 3 audArikapudgalaparAvarttaH bhadanta.! kiyatA kAlena nirvaya'te?, gautamAnantAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhiH // 4 audArikavaikriyatejaHkarmabhASAna prANamanobhiH sarve pudgalAH saMspRzya muktA athAsau baadrprivrtH|| // 158 // | dravye suukssmpraayttto yadaikena zarIreNAtha loke sarve pudgalAH pariNamayya mukkAH syustadA // 1 // SEARSAC REAM Bain Education Internationa For Personal & Private Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ mekaM arthamAzrityaikavacanAntatayoktAH, bhavanti caikAdiSvartheSvekavacanAdInItyekavacanAdiprarUpaNAyAha - 'tivihe' ityAdi, eko'rtha ucyate'nenoktirveti vacanamekasyArthasya vacanamekavacanamevamitare api, atra krameNodAharaNAni - devo devo devAH / vacanAdhikAre ahavetyAdi sUtradvayaM subodham, udAharaNAni tu strIvacanAdInAM nadI nadaH kuNDaM, tItAdInAM kRtavAn karoti kariSyati / vacanaM hi jIvaparyAyastadadhikArAt tatparyAyAntarANi tristhAna ke'vatArayannAha-- tivihA pannavaNA paM0 taM0 - NANapannavaNA daMsaNapannavaNA carittapannavaNA 1, tividhe samme paM0 taM0 nANasamme daMsaNasamme carittasamme2, tividhe uvaghAte paM0 taM0 - uggamovaghAte uppAyaNovaghAte esaNovaghAte 3, evaM visohI 4 (sU0 194 ) tivihA ArAhaNA paM0 taM0 NANArAhaNA daMsaNArAhaNA caritArAhaNA 5, NANArAhaNA tivihA paM0 taM0 ukkosA majjhimA jahannA 6, evaM daMsaNArAhaNAvi 7, carittArAhaNAvi 8, tividhe saMkilese paM0 taM0 - nANasaMkile se daMsaNasaMkilese carittasaMkile se 9, evaM asaMkilesevi 10, evamatikame'vi 11, vaikkame'vi 12, aiyAre'vi 13, aNAyArevi 14 | tihamatikamANaM AloejjA paDikamejjA niMdijjA garahijjA jAva paDivajjijjA, taM0 - NANAtikkamassa daMsaNAtikkamassa carittAtikkamassa 15, evaM vaikamANavi 16, aticArANaM 17, aNAyAraNaM 18 ( sU0 195 ) tividhe pAyacchitte paM0 taM0 - AloyaNArihe paDikkamaNArihe tadubhayArihe 19 (sU0 196 ) 'tivihe 'tyAdi sUtrANAmekonaviMzatiH, spaSTA ceyaM, paraM prajJApanA- bhedAdyabhidhAnaM tatra jJAnaprajJApanA - AbhinibodhikAdi paJcadhA jJAnam, evaM darzanaM kSAyikAdi tridhA, cAritraM sAmAyikAdi paJcadheti, samaJcatIti samyak - aviparItaM For Personal & Private Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtra vRttiH // 159 // mokSasiddhiM pratItyAnuguNamityarthaH, tacca jJAnAdIni, upahananamupaghAtA, piNDazayyAderakalpyatetyarthaH, tatra udgamanamudgamaH 3 sthAnapiNDAdeH prabhava ityarthaH, tasya cAdhAkAdayaH SoDaza doSAH, uktaM ca-"tatthuggamo pasUI pabhavo emAdi hoMti egaTThA / kAdhyayane so piMDassiha pagao tassa ya dosA ime hoMti // 1 // AhAkammu 1 desiya 2 pUikamme ya 3 mIsajAe ya 4 / ThavaNA | | uddezaH 4 5 pAhuDiyAe 6 pAoyara 7 kIya 8 pAmicce 9 // 2 // pariyaTTie 10 abhihaDe 11 ubbhinne 12 mAlohaDe iya 13 / sU0 196 accheje 14 anisaDhe 15 ajjhoyarae ya 16 solasame // 3 // " iti, iha cAbhedavivakSayA udgamadoSA evogamaH atastenodgamenopaghAtaH-piNDAderakalpanIyatAkaraNaM caraNasya vA zabalIkaraNamudgamopaghAtA, udgamasya vA-piNDAdiprasUterupaghAtaH-AdhAkarmatvAdibhirduSTatA udgamopaghAtaH, evamitarAvapi, kevalamutsAdanA-sampAdanaM gRhasthApiNDAderupArjanamityarthaH, taddoSA dhAtrItvAdayaH SoDaza, yadAha-"uppAyaNa saMpAyaNa NivattaNamo ya hoti egaTThA / AhArassiha pagayA tIya ya dosA ime hoMti ||1||dhaaii 1 dUi 2 nimitte 3 AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA ya 6 / kohe 7 mANe 8 mAyA 9 lobhe ya 10 havaMti dasa ee||2|| pubdhi pacchA saMthava 11 vijjA 12 mate ya 13 cunna 14 joge ya 15 / / uppAyaNAya dosA solasame mUlakamme y||3||" iti, tathA eSaNA-gRhiNA dIyamAnapiNDAdegrahaNaM tadoSAH zaGkitA__1 tatrodgamaH prasUtiH prabhava ityAdInyekArthAni bhavanti sa piMDasyeha prakRtaH tasya ca doSA ime bhavanti // 1 // AdhAkarma auddezikaM pUtikarma ca mizrajAtazca sthApanA prAbhRtikA prAduSkRtaM krItaM prAmiyaM // 2 // parivartitaH abhyAhRtaH udbhinnaH mAlAhRtaH AcchedyaH anisRSTaH adhyavapUrakazca SoDazaH // 3 // 2 utpAdanA sampA // 159 // danA nivarttanA ca bhavaMti ekArthAni AhArasyeha prakRtA tasyAM ca doSA ime bhavanti // 1 // dhAtrI dUtI nimittaM AjIvikA vanIpakaH cikitsA ca krodhaH mAnaH mAyA lobhazca bhavaMti dazaite // 2 // 3 pUrva pazcAdvA saMstavaH vidyA matrazca cUrNayogazca / utpAdanAyAM doSAH SoDazo mUlakarma ca // 3 // For Personal & Private Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4545555 dayo dazeti, Aha ca-"aisaNagavesaNannesaNA ya gahaNaM ca hoMti egaTThA / AhArassiha pagayA tIya ya dosA ime hoti // 1 // saMkiya 1 makkhiya 2 nikkhitta 3 pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6 mmIse 7 / apariNaya 8 litta 9chaDDiya 10 esaNadosA dasa havaMti // 2 // " iha ca 'solasa uggamadosA gihiyAo samuDie viyANAhi / uppAyaNAya dosA sAhUo samuDie jANa // 3 // eSaNAdoSAstUbhayasamutthA iti, evamudgamAdibhirdoSairavidyamAnatayA vA vizuddhiH-piNDacahai raNAdInAM nirdoSatA sA udgamAdivizuddhirudmAdInAM vA vizuddhiryA sA tatheti, idamevAtidizannAha evaM cisohI' jJAnasya-zrutasyArAdhanA-kAlAdhyayanAdiSvaSTasvAcAreSu pravRttyA niraticAraparipAlanA jJAnArAdhanA, evaM darzanasya niHzaGkitAdiSu cAritrasya samitiguptiSu, sA cotkRSTAdibhedA bhAvabhedAt kAlabhedAveti, jJAnAdiprasipatanalakSaNaH saklizyamAnapariNAmanivandhano jJAnAdisaklezaH, jJAnAdizuddhilakSaNo vishuddhymaanprinnaamhetukstdskleshH| 'evaM'miti, jJAnAdiviSayA evAtikramAdayazcatvAraH, tatrAdhAkarmAzritya caturNAmapi nidarzanam-"AhAkammAmaMtaNa paDisu-| NamANe aikkamo hoi 1 / payabheyAdi vaikkama 2 gahie tai3eyaro gilie // 1 // " iti, itthamevottaraguNarUpacAritrasya catvAro'pi, etaduddezena jJAnadarzanayostadupagrahakAridravyANAM ca pustakacaityAdInAmupaghAtAya mithyAdRzAmupabRMhaNArtha | 1 eSaNA gaveSaNA'nveSaNA ca grahaNaM ca bhavantyekArthAni AhArasyeha prakRtA tasyAM ca doSA ime bhavanti ||1||shNkitH prakSitaH nikSiptaH pihitaH saMhRtaH | 4dAyaka unmizraH / apariNataH liptaH charditaH eSaNAdoSA daza bhavanti // 2 // 2 SoDazodgamadoSAn gRhiNaH samutthitAn vijAnIhi / utpAdanAyA doSAn sAdhoH samutthitAn jAnIhi // 3 // 3 ASAkarmAmaMtraNapratizravaNe atikramo bhavati / padabhedAdau vyatikramo gRhIte tRtIya itaro gilite // 1 // BHASKARSARAN dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAlasUtravRttiH // 16 // vA nimantraNapratizravaNAdibhirjJAnadarzanAtikramAdayo'pyAyojyA iti / 'tiNhaM aikamANaM'ti SaSThayA dvitIyArthatvAt | trInatikramAnAlocayet-gurave nivedayedityAdi prAgvat, navaraM yAvatkaraNAt 'visohejA viuddejA akaraNayAe abbhu- kAdhyayane DejA ahArihaM tavokammaM pAyacchitta'mityadhyetavyamiti, pApacchedakatvAt prAyazcittavizodhakatvAdvA prAkRte pAyacchitta- uddezaH 4 miti zuddhirucyate tadviSayaH zodhanIyAticAro'pi prAyazcittamiti, taca tridhA, dazavidhatve'pi tasya tristhAnakAnuro-15 sU0197 dhAditi, tatrAlocanamAlocanA-gurave nivedanaM tAM zuddhibhUtAmarhati tayaiva zuddhyati yadaticArajAtaM bhikSAcaryAdi tadA-16 locanAhamiti, evaM pratikramaNaM-mithyAduSkRtaM tadaha sahasA asamitatvamaguptatvaM ceti, ubhayam-AlocanApratikramaNalakSaNamarhati yattattathA, manasA rAgadveSagamanAdi, sArddhagAtheha-"bhikkhAyariyAi sujjhai aiyAro kovi viyaDaNAe U / bIo ya asamiomitti kIsa sahasA agutto vA? // 1 // saddAiesu rAgaM dosaM ca maNo gao tiygNmi"tti| ete ca prajJApanAdayo dharmAH prAyo manuSyakSetra eva syuriti tadvaktavyatAmAha jaMbUhIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tato akammabhUmio paM0 taM0-hemavate harivAse devakurA, jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa uttareNaM tao akammabhUmIo paM0 20-uttarakurA rammagavAse eraNNavae, jaMbUmaMdarassa dAhiNeNaM tato vAsA paM0 taM0-bharahe hemavae harivAse, jaMbUmaMdarassa uttareNaM tato vAsA paM0 20-rammagavAse herannavate eravae, jaMbUmaMdaradAhi1 bhikSAcaryAyAM ko'pi aticAraH sa vikaTanayA zuddhyati / kathaM sahasA'samito'gupto vA'smIti dvitIyaH // 1 // (pratikramaNaM) zabdAdikeSu mano rAgaM * // 16 // dveSaM vA gataM tRtIyaM (mizraM). dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ NeNaM tato vAsaharapavvatA paM0 taM0 - cullahimavaMte mahAhimavaMte NisaDhe, jaMbUmaMdarauttareNaM tao vAsaharapavvatA paM0 taM0NIlavaMte rUppI siharI, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM tao mahAdahA paM0 taM0 paumadahe mahApaumadahe tigiMchadahe, tattha NaM tato devatAo mahiDDiyAto jAva paliovamaTTitItAo parivasaMti, taM0 - sirI hirI dhitI, evaM uttareNavi, NavaraM -- kesaridahe mahApoMDarIyadadde poMDarIyadadde, devatAto kittI buddhI lacchI, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM cullahimavaMtAto vAsadharapavvatAto paumadahAo mahAdahAto tato mahANatIo pavahaMti, taM0 - gaMgA siMdhU rohitaMsA, jaMbUmaMdarauttareNaM siharIo vAsaharapavvatAto poMDa - rIyaddahAo mahAdahAo tao mahAnadIo pavahaMti, taM0 -- suvannakUlA rattA rattavatI, jaMbUmaMdarapuracchimeNaM sItAe mahANatIte uttareNaM tato aMtaraNatIto paM0 taM0 gAhAvatI dahavatI paMkavatI, jaMbUmaMdarapuracchimeNaM sItAte mahANatIte dAhiNeNaM tato aMtaraNatIto paM0 taM0 - tattajalA mattajalA ummattajalA, jaMbUmaMdarapaJcatthimeNaM sIodAte mahANaIe dAhiNeNaM tato aMtaraNatIto paM0 taM0--khIrodA sItasotA aMtovAhiNI, jaMbUmaMdarapaccatthimeNaM sItodAe mahAnadIe uttareNaM tao aMtaraNadIto paM0 taM0-- ummimAliNI pheNamAliNI gaMbhIramAlinI / evaM dhAyaisaMDe dIve puracchimaddhevi akammabhUmIto ADhavettA jAva aMtaranadIotti NiravasesaM bhANiyavvaM, jAva pukkharakharadIvaDapaJcatthimaDe taheva niravasesaM bhANiyavvaM ( sU0 197 ) 'jaMbUddIve' ityAdi, idaM ca prakaraNaM dvisthAnakAnusAreNa jambUdvIpapaTAnusAreNa cAvaseyamiti, navaramantaranadInAM vi SkambhaH paJcaviMzatyadhikaM yojanazatamiti / anantaraM manuSyakSetralakSaNakSitikhaNDavaktavyatoketyadhunA bhaGgyantareNa sAmAnyapRthvIdezavaktavyatAmAha * For Personal & Private Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 161 // tihiM ThANehiM dese puDhavIe calejjA, taM0 - athe NamimIse rayaNappabhAte puDhavIte urAlA poggalA NivatejjA, tate NaM te urAlA poggalA NiSatamANA desaM puDhavIe calejjA 1, mahorate vA mahiDDIe jAva mahesakkhe imIse rayaNappabhAte puDhavI ahe ummajjaNimajjiyaM karemANe desaM puDhavIte calejjA 2, NAgasuvannANa vA saMgAmaMsi vaTTamANaMsi desa puDhavIte calejjA 3, izcetehiM tihiM0 / tihiM ThANehiM kevalakappA puDhavI calejjA, taM0 - adhe NaM imIse rataNappabhAte puDhavIte ghaNavAte guppejjA, bara NaM se ghaNavAte guvite samANe ghaNodahimeejjA, tae NaM se ghaNodahI eie samANe kevalakappaM puDhaviM cAlejjA, deve vA mahiDDite jAva mahesakkhe taddArUvarasa samaNassa mAddaNassa vA iDDi jutiM jasaM balaM vIritaM purisakkAraparakkamaM uvadaMsemANe kevalakappaM puDhaviM cAlijA, devAsurasaMgAmaMsi vA vaTTamANaMsi kevalakappA puDhavI calejjA, ibetehiM tihiM0 / ( sU0 198 ) 'tihI 'tyAdi spaSTaM, kevalaM deza iti bhAgaH, pRthivyAH - rakSaprabhAbhidhAnAyA iti, 'ahe'ti adhaH 'orAli'tti udArA - bAdarA nipateyuH - visrasApariNAmAt tato vicaTeyuramyato vA''gatya tatra lageyuryantramuktamahopalavat, 'lae 'ti tataste nipatanto dezaM pRthivyAzcalayeyuriti pRthivIdezazca lediti, mahoragI - vyantaravizeSaH, 'mahiDie' parivArAdinA yAva tkaraNAt 'mahajjuie' zarIrAdidIsyA 'mahAbale' prANataH 'mahANubhAge' vaikriyAdikaraNataH 'mahesakkhe' maheza ityAkhyA yasyeti, unmananimagnikAm-utpatanipatAM kuto'pi darpAdeH kAraNAt kurvan dezaM pRthivyAzvalayet sa ca calediti, nAgakumArANAM suparNakumArANAM ca bhavanapativizeSANAM parasparaM saGgrAme varttamAne - jAyamAne sati 'desa' ti dezazca lediti, 'icerahiM'ti nigamanamiti / pRthivyA dezatazcalanamuktam, adhunA samastAyAstadAha - 'tihIM' tyAdi, spaSTaM, kintu kevalaiva kevala For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 sU0 198 // 161 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpA, ISadUnatA ceha na vivakSyate, ataH paripUrNetyarthaH paripUrNaprAyA veti, pRthivI-bhUH, 'ahe'tti adho dhanavAtaHtathAvidhapariNAmo vAtavizeSo 'gupyeta' vyAkulo bhavet kSubhyedityarthaH tataH sa guptaH san dhanodadhiM-tathAvidhapariNAmajalasamUhalakSaNamejayet-kampayet , 'tae NaM'ti tato'nantaraM sa dhanodadhirejita:-kampitaH sam kevalakalpAM pRthivIM cAlayet , sA ca calediti, devo vA Rddhi-parivArAdirUpAM dyutiM zarIrAdeH yaza:-parAkramakRtAM khyAti balaM-zArIraM vIrya-jIvaprabhavaM puruSakAra-sAbhimAnaM vyavasAyaM niSpannaphalaM tameva parAkramamiti, balavIryAdhupadarzanaM hi pRthivyAdica lanaM vinA na bhavatIti tadarzayaMstAM calayediti, devAzca-vaimAnikA asurAH-bhavanapatayasteSAM bhavapratyayaM vairaM bhavati, abhidhIyate ca bhagavatyAm-"kiM pattiyaNNaM bhaMte! asurakumArA devA sohammaM kappaM gayA ya gamissaMti ya?, goyamA! tesi NaM devANaM bhavapaccaie verANubaMdhe"tti, tatazca saGgrAmaH syAt , tatra vartamAne pRthivI caletU , tatra teSAM mahAvyAyAmata utsAtanipAtasambhavAditi 'icceehI'tyAdi, nigamanamiti / devAsurAH saGgrAmakAritayA'nantaramuktAH, te ca dazavidhAH 'indrasAmAnikatrAyastriMzapArSadyAtmarakSalokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilbiSikAzcaikaza' (tattvA0 a04 sU04) iti vacanAt, iti tanmadhyavartinaH tristhAnakAvatAritvAt kilbiSikAnabhidhAtumAha tividhA devakibbisiyA paM0 saM0-tipaliovamadvitItA 1 tisAmarovamaTTitItA 2 terasasAgarovamadvitIyA 3, kahi NaM bhaMte ! tipalitovamahitItA devakibbisiyA parivasaMti ?, uppiM joisiyANaM hihiM sohammIsANesu kappesu ettha NaM tipaliovamadvitIyA dekhA kibbisiyA parivasaMti 1, kahi NaM bhaMte ! tisAgarovamadvitItA devA kibbisiyA parivasaMti ?, Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 162 // upa sohaMmIsANA kappANaM heDiM saNakumAramAhiMde kappe ettha NaM tisAgarovamadvitIyA devakibbisiyA parivasaMta 2, kahi NaM bhaMte! terasasAgarovamadvitIyA devakibbisitA parivasaMti ?, uppi baMbhalogassa kappassa hiDiM laMtage kappe ettha NaM terasasAgarovamaTThitItA devakibbisiyA parivasaMti 3 ( sU0 199 ) sakassa NaM deviMdassa devaraNNo bAhiraparisAte devANaM tinni palio mAI ThiI pannattA, sakkassa NaM deviMdassa devaranno abbhitaraparisAte devINaM tinni palio mAI ThitI paM0 IsANassa NaM deviMdassa devaranno bAhiraparisAte devINaM tinni paliovamAI ThitI paM0 ( sU0 200 ) tivihe pAyacchitte paM0 taM0 - NANapAyacchitte daMsaNapAyacchitte carittapAyacchitte, tato aNugghAtimA paM0 taM0 - hatthakammaM karemANe mehuNaM sevemANe rAIbhoyaNaM bhuMjamANe, tao pAraMcitA paM0 taM0 --duTThapAraMcite pamattapAraMcite annamannaM kare - mANe pAraMcite, tato aNavaTuppA paM0 taM0- sAhaMmiyANaM teNaM karemANe annadhammiyANaM teNaM karemANe hatthAtAlaM dalayamANe ( sU0 201 ) 'tivihe 'tyAdi sphuTaM kevalaM kibbisiyatti - " nANassa kevalINaM dhammAyariyassa saMghasAhUNaM / mAI avannavAI kibbisiyaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " tti evaMvidhabhAvanopAttaM kilbiSaM pApaM udaye vidyate yeSAM te kilbiSikA devAnAM madhye kibiSikA:- pApA athavA devAzca te kilbiSikAzceti devakilbiSikAH - manuSye caNDAlA ivAspRzyAH, 'upi' upari 'hiTThi' adhastAt 'sohammIsANesu 'tti SaSThyarthe saptamI / devAdhikArAyAtaM 'sakke'tyAdi sUtratrayaM sugamamiti / devInAmanantaraM sthiti1 jJAnasya kevalinAM dharmAcAryasya saGghasAdhUnAM / avarNavAdI mAyI kilbiSikI bhAvanAM karoti // 1 // For Personal & Private Use Only 3 sthAna kAdhyayane uddezaH 4 sU0 201 // 162 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ ruktA, devItvaM ca pUrvabhave saprAyazcittAnuSThAnAdbhavatIti prAyazcittasya tadvatAM ca prarUpaNAyAha-tivihe'tyAdi sUtracatuSTayaM sugama, kevalaM'nANe'tyAdi, jJAnAdyaticArazuddhyarthaM yadAlocanAdi jJAnAdInAM vA yo'ticArastat jJAnaprAyazcittAdi, tatrAPkAlAvinayAdhyayanAdayo'STAvaticArA jJAnasya zaGkitAdayo'STau darzanasya mUlaguNottaraguNavirAdhanArUpA vicitrAH cAritra syeti| 'aNugghAima'tti udghAto-bhAgapAtastena nivRttamudghAtimaM, ladhvityarthaH, yata uktam-"addheNa chinnasesaM puvvaddheNaM tu saMjuyaM kAuM / dejAhi lahuyadANaM gurudANaM tattiyaM ceva // 1 // " iti, bhAvanA-mAso'rddhana chinno jAtAni paJcadaza dinAni, tato mAsApekSayA pUrva tapaH paJcaviMzatitamaM tadarddha sArddhadvAdazakaM tena saMyutaM mAsAddha, jAtAni saptaviMzatirdinAni sArddhAnItyevaM kRtvA yad dIyate tallaghumAsadAnam , evamanyAnyapi, etanniSedhAdanudghAtimaM tapo, guvityarthaH, tadyogAtsAdhavo'pi vA tathocyante, 'hastakama' hastena zukrapudgalanighAtanakriyA AgamaprasiddhaM tatkurvan , saptamI ceyaM SaSThayA, tena kurvata iti vyAkhyeyam , eteSAM ca hastakarmAdInAM yatra vizeSe yo'nudghAtimavizeSo dIyate sa kalpAdito'vaseyaH, 'pAraMciya'tti pAraM-tIraM tapasA aparAdhasyAJcati-gacchati tato dIkSyate yaH sa pArAJcI sa eva pArAzcikaH tasya yada-18 nuSThAnaM tacca pArAJcikamiti dazamaM prAyazcittaM, liGgakSetrakAlatapobhirbahiHkaraNamiti bhAvaH, iha ca sUtre kalpabhASya idamabhidhIyate-"AsAyaNa paDisevI duviho pAraMcio samAseNaM / ekkakami ya bhayaNA sacaritte ceva acaritte // 1 // 1 ardhana chinne zeSaM pUrvatapo'rdhana saMyuktaM kRtvA / laghukadAnaM dadyA gurudAnaM tAvadeva // 1 // 2 samAsena pArAJciko dvividhaH AzAtanAyAM pratisevAyAM ca / / | ekaikasmin bhajanA ca sacAritre acAritre eva // 1 // For Personal & Private Use Only w
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 163 // savvacarittaM bhassai keNavi paDisevieNa u paeNaM / katthai ciTThai deso pariNAmavarAhamAsajja // 2 // tullaMmivi avarAhe pariNAmavaseNa hoi nANattaM / katthai pariNAmaMmivi tule avarAhanANattaM // 3 // " tatra AzAta kapArAzcikaH - 'titthayarapavayaNasue Ayarie gaNahare mahiDDIe / ete AsAyaMte pacchitte maggaNA hoi // 1 // tti tatra - "sacce AsAyaMte pAvati pAraMciyaM ThANaM "ti, iha ca sUtre pratisevakapArAzcika eva trividha uktaH, taduktam - "paeNrisevaNapAraMcI tiviho so hoi ANupubbIe / duTThe ya pamatte yA nAyavvo annamanne ya // 1 // " tatra duSTo dopavAn kaSAyato viSayatazca punarekaiko dvedhA, sapakSavipakSabhedAt uktaM ca- "deviho ya hoi duTTho kasAyaduTTho ya visayaduTTho ya / duviho kasAyaduTTho sapakkha| parapakkha caubhaMgo // 1 // " tatra svapakSe kaSAyaduSTo yathA sarvapanAlikAbhidhAnazAkabharjikA grahaNa kupito mRtAcArya danta| bhaJjakaH sAdhuH, viSayaduSTastu sAdhvIkAmukaH, tatra coktam -- "liMgeNa liMgiNIe saMpattiM jo NigacchaI pAvo / savvajiNANajAo saMgho vAsssAito teNaM // 1 // pAvANaM pAvayaro didviSphAsevi so na kappati tu / jo jiNapuMgavamuddaM namiUNa 1 sarve cAritraM bhrazyati kenApi pratiSevitena padena kutracittiSThati dezaH pariNAmAparAdhAvAsAdya // 2 // tulye'pyaparAdhe pariNAmavazena bhavati nAnAtvam / kutracit pariNAme tulye'pi aparAdhanAnAtvam // 3 // 2 tIrthakara pravacanazrutAni AcAryAn gaNadharAn maharddhikAn / etAnAzAtayati prAyavitte mArgaNA bhavati // 1 // 3 sarvAnAzAtayan prApnoti pArAJcikaM sthAnam / 4 pratiSevaNApArAcikastrividhaH sa AnupUrvyA duSTaca pramattazca jJAtavyo'nyo'nyatha // 1 // 5 dvividhazva bhavati | duSTaH kaSAyaduSTazca viSayaduSTazca / dvividhaH kaSAyaduSTaH svapakSaparapakSayoH caturbhaGgaH // 1 // 6 liMgena liMginyAH saMprApti yo gacchati pApaH / sarvajinAnAmAryAH saMghazvAzAtitastena // 1 // pApAnAM pApataro dRSTisparzo'pi karttuM tasya naiva kalpate yo jinavaramudrAM natvA For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 sU0 201 // 163 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ tameva dharisei // 2 // " tti, "saMsAramaNavayaggaM jAijarAmaraNaveyaNApauraM / pAvamalapaDalachannA bhamaMti muddaadhrisnnennN||3||" iti, parapakSakaSAyaduSTastu rAjavadhako dvitIyo rAjAgramahiSyadhiganteti, uktaM ca-"jo ya saliMge duTTho kasAya visaehiM rAyavahago ya / rAyaggamahisiparisevao ya bahuso payAso ya // 1 // " pramattaH-paJcamanidrApramAdavAn , mAMsAzipravraji-8 tasAdhuvaditi, ayaM ca sadguNo'pi tyAjya iti, Aha ca-"avi kevalamuppADe Naya liMgaM dei aNaisesI se| desavayadaMsaNaM vA geNha aNicche palAyati // 1 // " tathA, anyo'nyaM-parasparaM mukhapAyuprayogato maithunaM kurvan , puruSayugamiti zeSaH, ucyate ca-"AsayaposayasevI kevi maNUsA duveyagA hoti / tesiM liMgavivego"tti, AsevitAticAravizeSaH sannanAcaritatapovizeSastaddoSoparato'pi mahAvrateSu nAvasthApyate-nAdhikriyate ityanavasthApyaH tadaticArajAtaM tacchuddhirapi vA'navasthApyamucyata iti navamaM prAyazcittamiti, tatra sAdharmikAH-sAdhavasteSAM satkasyotkRSTopadhi(dheH)ziSyAdervA bahuzo vA pradviSTacitto vA, 'teNaM'ti steyaM-caurya kurvan , tathA anyadhArmimakAH-zAkyAdayo gRhasthA vA teSAM satkasyopadhyAdeH steyaM kurvanniti 1 tathA hastenA''tADanaM hastatAlastaM 'dalamANe dadat, yaSTimuSTilakuTAdibhirmaraNAdinirapekSa . 1 tAmeva dharSayati // 2 // saMsAramanavadanaM janmamaraNajarAvedanApracura / pApamalapaTalacchannA bhrAmyanti mudrAdharSaNena // 3 // 2 yazca khaliMge kaSAyaviSayairduSTaH rAjavadhakaca rAjApramahiSIpariSevakaca bahuzaH prakAzazca // 1 // 3 api kevalamutpAdayena ca liMga tasyAnatizayI dadAti / dezavataM samyaktvaM vA gRhANa ani|cchati palAyante // 1 // 4AsyapopyasevinaH ke'pi manuSyAH dvivedA bhavanti teSAM liMgavivekaH // For Personal & Private Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAla niravekkho ghorapariNAmaH, athavA 'hatthAlaMba lada prayuJjAna ityartha 3 sthAnakAdhyayane uddezaH4 sU0 202 zrIsthAnA- AtmanaH parasya vA praharanniti bhAvaH, uktaM ca-"ukkosaM bahuso vA paduddacitto va teNiyaM kuNai / paharai jo ya sagasUtra pakkhe niravekkho ghorprinnaamo||1||' athavA 'asthAyANaM dalamANo'tti pAThastatra arthAdAnaM-dravyopAdAnakAraNamaSTAGgavRttiH nimittaM taddadat, prayuJjAna ityarthaH, athavA 'hatthAlaMbaM dalamANe'tti pAThaH tatra hastAlamba iva hastAlambastaM hastAlamba da dadad, azivapurarodhAdau tatpazamanArthamabhicArakamantravidyAdi prayuJjAna ityarthaH / pUrvoktaprAyazcittaM pravrAjanAdiyuktasya // 164 // bhavati, tAni cAyogyanirAsena yogyAnAM vidheyAnIti tadayogyAnnirUpayan sUtraSaTumAha tato No kappaMti pavAvettae, taM0-paMDae vAtite kIve 1, evaM muMDAvittae 2, sikkhAvittae 3, uvaThThAvittae 4, saMbhuMjittate 5, saMvAsittate 6, (sU 202) __'tao' ityAdi kaNThyaM, kintu 'paNDakaM' napuMsakaM, tacca lakSaNAdinA vijJAya pariharttavyaM, lakSaNAni cAsya-"mahilA|sahAvo saravannabheo, meMDhaM mahaMtaM mauI ya vAyA / sasaddagaM muttamapheNagaM ca, eyANi chappaMDagalakkhaNANi ||1||"tti, tathA vAto'syAstIti vAtikaH, yadA svanimittato'nyathA vA mehanaM kaSAyitaM bhavati tadA na zaknoti yo vedaM dhArayituM yAvanna pratisevA kRtA sa vAtika iti, ayaM ca niruddhavedo napuMsakatayA pariNamati, kvacittu 'vAhiya'tti pAThaH, tatra vyAdhito rogItyarthaH, tathA klIbaH-asamarthaH, sa ca caturddhA-dRSTiklIbazabdaklIbAdigdhaklIvanimantraNaklIbabhedAt , tatra ya 1 utkRSTaM bahuzo vA pradviSTacittazca stainyaM karoti / praharati yaH khapakSe nirapekSaH ghorapariNAmaH // 1 // 2 mahilAkhabhAvaH svaravarNabhedaH mehanaM mahanmRdvI ca vaannii| sazabdakaM mUtramaphenaM ca etAni SaT paMDakalakSaNAni // 1 // ANSARKARKARI // 164 // Jain Education in ational For Personal & Private Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAnurAgato vivastrAdyavasthaM vipakSaM pazyato mehanaM galati sa dRSTiklIbaH yasya tu suratAdizabdaM zRNvataH sa dvitIyo yastu | vipakSeNAvagUDho nimantrito vA vrataM rakSituM na zaknoti sa AdigdhaklIbo nimantritaklIvazceti, caturvidho'pyayaM nirodhe napuMsakatayA pariNamatIti, vAtikaklIbayostu parijJAnaM tayostanmitrAdInAM vA kathanAderiti, vistarazcAtra kalpAdavaseyaH, ete cotkaTavedatayA vratapAlanAsahiSNava iti na kalpante pratrAjayituM, prabrAjakasyApyAjJAbhaGgena doSaprasaGgAditi, uktaM ca - "rjiNavayaNe paDikuDaM jo pavvAvei lobhadoseNaM / caraNaDio tavassI lovei tameva u caritaM // 1 // " iti, iha trayospravrAjyA uktAH tristhAnakAnurodhAd, anyathA anye'pi te santi, yadAha - "bAle buDhe napuMse ya, jaDDe kIve ya vAhie / teNe rAyAvagArI ya, ummatte ya adaMsaNe // 1 // dAse duTThe (ya) mUDhe (ya), aNatte juMgie iya / obaddhae ya bhayae, sehanippheDiyA iya // 2 // gubviNI bAlavacchA ya, pavvAveDaM na kappai"tti, adaMsaNo-andhaH aNatto RNapIDitaH juMgio - jAtyaGgahInaH obaddhao - vidyAdAyakAdipratijAgarakaH sehaNippheDiA apahRta iti, 'eva' mityAdi, yathaite prabrAjayituM na kalpante evameta eva kathaJcicchalitena prabrAjitA api santo muNDayituM zirolocena na kalpante, uktaM ca - "vvAvio siyatti, [ yaH syAdityarthaH > muMDAveuM aNAyaraNajogo | ahavA muMDAvite dosA aNivAriyA purimA // 1 // " iti evaM zikSayituM - pratyupekSaNAdisAmAcArIM grAhayituM, tathA upasthApayituM - mahAvrateSu vyavasthApayituM, tathA 1 jinavacane pratikuSTaM yaH pravrAjayati lobhadoSeNa / caraNasthitastapakhI lopayati tadeva cAritraM // 1 // 2 bAlo vRddho napuMsaka jaDaH klIvaca vyAdhitaH / steno rAjApakArI va unmattaJcAdarzanaH // 1 // dAso duSTazca mUDhazca RNAta juMgita iti avabaddhako mRtakaH ziSyaniSkeTiketi // 2 // garbhiNI bAlavatsA ca pravrAjayituM na kalpate // 3 syAtpranAjitaH muMDayituM anAcaraNayogyaH athavA muMDite pauraskhyA doSA anivAritAH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH sthAnakAdhyayane uddezaH4 sU0203 // 165 // sambhoktum-upadhyAdinA, evamanAbhogAt saMbhuktAzca saMvAsayitum-AtmasamIpe AsayituM na kalpanta iti prakrama iti| kathaJcit saMvAsitA api vAcanAyA ayogyA:- na vAcanIyA iti, tAnAha tato avAyaNijjA paM0 taM0-aviNIe vigatIpaDibaddhe aviositapAhuDe, tao kappaMti vAtittate, taM0-viNIe avigatIpaDibaddhe viusiyapAhuDe / tao dusannappA paM0 20-duDhe mUDhe buggAhite, tao susannappA paM0 saM0-aduDhe amUDhe avuggAhite (sU0 203) 'tao' ityAdi sugama, navaraM na vAcanIyAH-sUtraM na pAThanIyAH, ata evArthamapyazrAvaNIyAH, sUtrAdarthasya gurutvAt , tatrAvinItaH sUtrArthadAturvandanAdivinayarahitaH, tadvAcane hi doSaH, yata uktam-"iharahavi tAva thabbhai aviNIo laMbhio kimu sueNaM ? / mA NaDo nAsihiI khaeva khArovasegou ||1||gojuuhss paDAgA sayaM palAyassa vaddhai ya vegaM / dosodae ya samaNaM na hoi na niyANatulaM ca // 2 // " nidAnatulyameva bhavatItyarthaH, "viNeyAhIyA vijA dei phalaM iha pare ya loyaMmi / na phalaMta'viNayagahiyA sassANiva toyhiinnaaii||3||" iti, tathA vikRtipratibaddho-ghRtAdirasavizeSagRddhaH anupadhAnakArIti bhAvaH, ihApi doSa eva, yadAha-"ataivo na hoi jogo na ya phalae icchiyaM phalaM vijA / 1 itarathA'pi tAvat stanAti avinIto laMbhitaH kiM zrutena mA najhyanAzayiSyati kSate kSArAvasekAdiva // 1 // goyUthasya patAkA khayaM palAyamAnasya varddhayati vegaM doSodaye ca zamanaM na bhavati na ca nidAnatulyaM // 2 // 2 vinayAdhItA vidyA iha parasmiMzca loke dadAti phalaM na phalantyavinayagRhItAH zasthAnIva toyahInAni // 1 // 3 atapo na bhavati yogo na ca // 165 // Jain Education Interations For Personal & Private Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ avi phalati viulamaguNaM sAhaNahINA jahA vijjA // 1 // " iti, avyavasitam-anupazAntaM prAbhRtamiva prAbhRtaM narakapAlakauzalika paramakrodho yasya so'vyavasitaprAbhRtaH, uktaM ca-"appevi pAramANiM avarAhe vayai khAmiyaM taM ca / / bahuso udIrayaMto aviosiyapAhuDo sa khalu // 1 // " iti, 'pAramANi'paramakrodhasamudghAtaM vrajatIti bhAvaH, etasya vAcane ihalokatastyAgo'sya preraNAyAM kalahanAt prAntadevatAchalanAcca, paralokato'pi tyAgaH, tatra zrutasya dattasya niSphalatvAt, UparakSiptabIjavaditi, Aha ca-"duviho u pariccAo iha coyaNa kalaha 1 devayAchalaNaM 2 / paralogaMmi a aphalaM khittaMpi va Usare bIyaM // 1 // " iti, etadviparyayasUtraM sugamaM / zrutadAnasyAyogyA uktAH, idAnI samyaksvasyApyayogyAnAha-'tao' ityAdi kaNThyaM, kintu duHkhena-kRcchreNa saMjJApyante-prajJApyante bodhyanta iti duHsaMjJApyAH, tatra duSTo-dviSTaH tattvaM prajJApakaM vA prati, sa cAprajJApanIyo, dveSeNopadezApratipatteH, evaM mUDho-guNadoSAnabhijJaH, vyugrAhitaH-kuprajJApakadRDhIkRtaviparyAsaH, so'pyupadezaM na pratipadyate, uktaM ca "eNvvaM kuggAhiyA keI, bAlA pNddiymaanninno| necchaMti kAraNaM souM, dIvajAe jahA Nare // 1 // " iti, eteSAM svarUpaM kalpAt kathAkozAcAvaseyamiti / etadvi 1 phalatIcchitaM phalaM vidyA / vipulamaguNaM sAdhanahInA phalati yathA vidyA // 1 // 2 alpe'pi aparAdhe krodhaM brajati kSAmitaM ca bahuza udIrayati so'vyu-| SitaprAbhRtaH khalu // 1 // 3 dvividhastu parityAgaH iha codane kalahaH devatAchalanaM / paraloke cAphalaM USare kSetra bIjamiva // 1 // 4 pUrva kugrAhitAH keci- dvAlAH paMDitamAninaH / necchanti kAraNaM zrotuM dvIpajAtA yathA narAH // 1 // (vuggAhiyeti gAthAvRttiH). For Personal & Private Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 166 // paryastAn susaMjJApyatayA''ha - 'o' ityAdi, sphuTamiti, uktAH prajJApanArhAH puruSAH, adhunA tatprajJApanIyavastUni tristhAnakAvatArINyAha tato maMDaliyA pavvatA paM0 taM0 - mANusuttare kuMDalavare ruagavare ( sU0 204 ) tato mahatimahAlayA paM0 taM0jaMbuddIve maMdare maMdaresu sayaMbhuramaNe samudde samuddesu baMbhaloe kappe kappesu ( sU0 205 ) 'tao maMDalie 'tyAdi, maNDalaM- cakravAlaM tadasti yeSAM te maNDalikAH - prAkAravalayavadavasthitA mAnuSebhyo mAnuSa| kSetrAdvottara:- paratovatta mAnuSottara iti, tatsvarUpaM cedam -- "pukkharavaradIvahuM parikhivai mANusuttaro selo / pAyArasarisarUvo vibhayaMto mANusaM logaM // 1 // sattarasa egavIsAi joyaNasayAi so samunviddho / cattAri ya tIsAIM mUle kosaM ca ogADho // 2 // dasa bAvIsAi ahe vicchinno hoi joyaNasayAI / satta ya tevIsAIM vicchinno hoi majjhami // 3 // cattAri ya cauvIse vitthAro hoi uvari selassa / aDDhAijje dIve do ya samudde aNuparIi // 4 // " iti / tathA - jaMbUdIvo dhAyaiI pukkharaidIvo ya vIruNivaro ya / khIravaro'vi ya "dIvo ghayavaradIvo 'yaM khoya~varo // 5 // 1 puSkaravaradvIpArddhaM parikSipati mAnuSottaraH zailaH prAkArasadRzarUpaH vibhajan mAnuSaM lokaM // 1 // ekaviMzatyadhikasaptadazayojanazatAni sa samuSyaH triMzadadhikacatuHzatAni kozaM cAvagADhaH // 2 // dvAviMzatyadhikadazayojanazatAni adho vistIrNo bhavati trayoviMzatyadhikasaptazatAni madhye vistIrNo bhavati // 3 // caturviMzatyadhikacatuHzatAni zailasyopari vistAro bhavati sArddhadvayadvIpAn dvau samudrAvanuparyeti // 4 // 2 jaMbUdvIpo dhAtakIpuSkaradvIpazca vAruNIvarazca kSIravaro'pi ca dvIpo ghRtavaradvIpazca kSodavaraH // 5 // For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 sU0 205 // 166 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALORCAMSALAMROSCOCAL naMdIsaro 'ya aruNo aruNovAo ya kuMDalavaro ya / taha saMkha ruaMga bhuavara kusa kuMcavaro tao dIvo // 6 // " iti kramApekSayA ekAdaze kuNDalavarAkhye dvIpe prAkArakuNDalAkRtiH kuNDalavara iti, tadrUpamidam"kuMDalavarassa majjhe Naguttamo hoti kuNDalo selo / pAgArasarisarUvo vibhayaMto kuNDalaM dIvaM // 1 // bAyAlIsasahasse uvviddho kuMDalo havai selo / egaM ceva sahassaM dharaNiyalamahe samogADho // 2 // dasa ceva joyaNasae bAvIse vitthaDo ya mUlaMmi / satteva joyaNasae bAvIse vitthaDo majjhe // 3 // cattAri joyaNasae cauvIse vitthaDo u siharatale"tti, tathA trayodaze rucakavarAkhya dvIpe kuNDalAkRtI rucaka iti, etasya tvidaM svarUpaM-"ruyagavarassa u majjhe naguttamo hoti pavao ruago| pAgArasarisarUvo ruagaM dIvaM vibhayamANo // 1 // ruyagassa u usseho caurAsItiM bhave shssaaii| egaM ceva sahassaM dharaNiyalamahe samogADho // 2 // dasa ceva sahassA khalu bAvIsA joyaNANa boddhavvA / mUlaMmi u vikkhaMbho sAhIo ruyagaselassa // 3 // " tathA madhyavistAro'sya sapta sahasrANi dvAviMzatyadhikAni, zirovistArastu 1naMdIzvarazcAruNo'ruNAvapAtaca kuMDalavaraca tathA zaMkhaH rucakaH bhujavaraH kuzaH krauMcavarazca tato dvIpaH // 6 // 2 kuMDalavarasya madhye nagottamo bhavati kuMDalaH | |zailaH prAkArasadRzarUpo vibhajan kuMDalaM dvIpaM // 1 // dvicatvAriMzatsahasrANyudviddhaH kuMDalo bhavati zailaH adho dharaNItale ekameva sahasraM samavagADhaH // 2 // dazayojanazatAni dvAviMzatyadhikAni mUle vistRto dvAviMzatyadhikasaptayojanazatAni madhye vistRtaH // 3 // caturvizatyadhikacaturyojanazatAni zikharatale vistRtH||4|| 3 rucakavarasya madhye nagottamo bhavati parvato rucakaH prAkArasadRzarUpaH rucakaM dvIpaM vibhajan // 1 // rucakasyotsedhaH caturazItirbhavet sahasrANi dharaNitale ekameva 4 sahasramadhaH samavagADhaH // 2 // dvAviMzatyadhikadazasahasrayojanAni boddhavyaH mUle tu viSkambhaH sAdhikaH rucakazailasya // 3 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjansUtravRttiH 3 sthAnakAdhyayane uddezaH4 sU0 206 // 167 // catvAri sahasrANi caturviMzatyadhikAnIti / mAnuSottarAdayo mahAnta uktA iti mahadadhikArAdatimahata Aha-tao mahaItyAdi vyaktaM, kevalamatimahAntazca te AlayAzca-AzrayAH atimahAlayA mahAntazca te'timahAlayAzceti mahAtimahAlayAH, athavA laya ityetasya svArthikatvAt mahAtimahAnta ityarthaH, dviruccAraNaM ca mahacchabdasya mandarAdInAM sarvagurutvakhyApanArtham , avyutpanno vA'yamatimahadarthe vartata iti, 'maMdaresu'tti merUNAM madhye jambUdvIpakasya sAtirekalakSayojanapramANatvAccheSANAM caturNA sAtirekapaJcAzItiyojanasahasrapramANatvAditi, svayambhUramaNo mahAn sumerorArabhya tasya zeSasarvadvIpasamudrebhyaH samadhikapramANatvAt , teSAM tasya ca krameNa kiJcinyUnAdhikarajjupAdapramANatvAditi, brahmalokastu mahAn , tatpradeze paJcarajjupramANatvAt lokavistarasya, tatpramANatayA ca vivakSitatvAt brahmalokasyeti / anantaraM brahmalokakalpa ukta iti kalpazabdasAdhAt kalpasthiti tridhA''ha tividhA kappaThitI paM0, taM--sAmAiyakappaThitI chedovaTThAvaNiyakappadvitI nivisamANakappaTThitI 3, ahavA tivihA kappadvitI paM0 taM0-NiviTThakappadvitI jiNakappaThitI therakappaThitI 3 (sU0 206) sUtradvayaM vyaktaM, kevalaM samAni-jJAnAdIni teSAmAyo-lAbhaH samAyaH sa eva sAmAyika-saMyamavizeSastasya tadeva vA | kalpaH-karaNamAcAraH, yathoktam-"sAmarthya varNanAyAM ca, karaNe chedane tathA / aupamye cAdhivAse ca, kalpazabdaM vidu-1| | buNdhaaH||1||" iti sAmAyikakalpaH, sa ca prathamacaramatIrthayoH sAdhUnAmalpakAlaH, chedopasthApanIyasya sadbhAvAt , madhyatIrtheSu mahAvideheSu ca yAvatkathikaH, chedopasthApanIyAbhAvAt , tadevaM tasya tatra vA sthitiH-maryAdA sAmAyikakalpa // 167 // For Personal & Private Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitiH, sA ca zayyAtarapiNDaparihAre caturyAmapAlane puruSajyeSThatve bRhatparyAyasyetareNa vandanakadAne ca niyamalakSaNA zuklapramANopetavastrApekSayA yadacelatvaM tatra 1 tathA AdhAkambhikabhaktAdyagrahaNe 2 rAjapiNDAgrahaNe 2 pratikramaNakaraNe 4 mAsakalpakaraNe 5 paryuSaNakalpakaraNe 6 cAniyamalakSaNA ceti, atroktam-"sijAyarapiMDe yA 1 cAujjAme ya 2 purisajeThe ya 2 / kiikammassa ya karaNe 4 cattAri avar3hiyA kappA // 1 // Acelu 1 kuddesiya 2 sapaDikkamaNe ya 3 rAyapiMDe ya 4 / mAsaM 5 pajjosavaNA 6 chappeaNavaThiyA kappA // 2 // " tatrAcelakatvamevam-"duviho hoi acelo asaMtacelo ya saMtacelo ya / tattha asaMtehiM jiNA saMtA'celA bhave sesA // 1 // sIsAveDhiyapottaM naiuttaraNami naggayaM beti / junnehiM naggiyamhi tura sAliya! dehi me potiM // 2 // junnehiM khaMDiehiM asavvataNuyAuehiM Na ya NiccaM / saMtehivi NiggaMthA acelayA hoMti celehiM // 3 // " ityAdi, tathA pUrvaparyAyacchedenopasthApanIyam-AropaNIyaM chedopasthApa-13 nIya, vyaktito mahAvratAropaNamityarthaH, tacca prathamapazcimatIrthayoreveti, zeSA vyutpattistathaiva, tatsthitizcoktalakSaNeSveva da. zasu sthAnakeSvavazyapAlanalakSaNeti, tathAhi-"desaThANaThio kappo purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / eso dhuyaraya 1 zayyAtarapiMDazca caturyAmazca puruSajyeSThava kRtikarmaNazca karaNe catvAro'vasthitAH kalpAH // 1 // AcelakyamaudezikaM sapratikramaNazca rAjapiMDazca mAsaH paryuSaNA SaDapyate'navasthitAH kalpAH // 2 // 2 dvividho bhavatyacelo'saccelazca saJcelazca tatrAsatsu jinA acelAH zeSAH satkhapi celeSu // 1 // zIrSAveSTitapotaM nadyuttakaraNe nagnaM bruvanti jIrNeSu nagnAsmi zAlika ! tvara me potaM dehi // 2 // jIrNeSu khaMDiteSu asarvatanuprAvRteSu naca nityaM celeSu satkhapi nimranthA acelakA bhavanti SI // 3 // 3 dazasthAnasthitaH kalpaH pUrvasya pazcimasya ca jinasya eSa dhUtarajAH For Personal & Private Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH CASASSAGE 3 sthAnakAdhyayane | uddeza:4 sU0 206 // 168 // hA kappo dasaThANapaiDio hoi // 1 // " iti, "Acela 1 kuddesiya 2 sijjAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / vaya 6 jeTha 7 paDikkamaNe 8 mAsaM 9 pajjosavaNakappe 10 // 2 // " iti, nirvizamAnA ye parihAravizuddhitapo'nucaranti parihArikA ityarthaH, teSAM kalpe sthitiyathA-grISmazItavarSAkAleSu krameNa tapo jaghanyaM caturthaSaSThASTamAni madhyamaM paSThAdIni uskRSTamaSTamAdInIti, pAraNaM cAyAmameva, piNDaiSaNAsaptake cAdyayorabhigraha eva, paJcasu punarekayA bhaktamekayA ca pAnakamityevaM dvayorabhigraha iti, uktaM ca-"bArasa 1 dasa 2 aTTha 3 dasa 14 2 chaTTha 3 aheva 1 chaha 2 cauro ya 3 / ukkosamajjhimajahannagA u vAsAsisiragimhe ||1||paarnnge AyAma paMcasu gaho dosa'bhiggaho bhikkhe"ti, niviSTA -AsevitavivakSitacAritrA anuparihArikA ityarthaH, tatkalpasthitiyathA pratidinamAyAmamAtraM tapo bhikSA tathaiveti, uktaM |ca-"kaippaTThiyAvi paidiNa kareMti emeva cAyAma"ti, ete ca nirvizamAnakA nirviSTAzca parihAravizuddhikA ucyante, teSAM ca navako gaNo bhavati, te ca evaMvidhAH-"sevve carittavaMto u, daMsaNe parinihiyA / navapubbiyA jahanneNaM, u|kosA dasapubbiyA // 1 // paMcavihe vavahAre, kappami duvihami ya / dasavihe ya pacchitte, sabve te parinihiyA // 2 // 1 kalpaH dazasthAnapratiSThito bhavati // 1 // 2 AcelakyamaudezikaM zayyAtarapiMDaH rAjapiMDaH kRtikarma vratAni jyeSThaH pratikramaNaM mAsaH paryuSaNAkalpaH // 1 // 3 dvAdazamaM dazamaM aSTamaM dazama aSTamaM SaSThaM / aSTamaM SaSThaM caturtha cotkRSTamadhyamajaghanyato varSAziziragrISmeSu // 1 // pAraNake AcAmAmlaM paMcasu graho dvayorabhigraho bhikSAyAM // 4 kalpasthitA api pratidinamevamevAcAmlaM kurvanti // 5 sarve cAritravanta eva darzane pariniSThitAH jaghanyena navapUrviNa utkRSTato dazapUrviNaH // paMcavidhe vyavahAre dvividhe kalpe ca dazavidhe ca prAyazcitte sarva ete pariniSTitAH // 2 // // 168 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAdi, jinA-gacchanirgatasAdhuvizeSAsteSAM kalpasthitirjinakalpasthitiH, sA caivam-jinakalpaM hi pratipadyate jaghanyato'pi navamapUrvasya tRtIyavastuni sati utkRSTatastu dazasu bhinneSu prathame saMhanane, divyAdhupasarga rogavedanAzcAsau sahate, ekAkyeva bhavati, dazaguNopetasthaNDila evoccArAdi jIrNavastrANi ca tyajati, vasatiH sarvopAdhivizuddhAsya, bhikSAcaryA tRtIyapauruSyAM, piNDaiSaNottarAsAM paJcAnAmekataraiva, vihAro mAsakalpena, tasyAmeva vIthyAM SaSThadine bhikSATanamiti, evaMprakArA ceyaM 'suyasaMghayaNe'tyAdikAd gAthAsamUhAt kalpoktAdavagantavyeti, bhaNitaM ca-"gacchaMmi ya nimmAyA dhIrA jAhe ya gahiyaparamatthA / aggahi joga abhiggahi, uti jiNakappiyacarittaM // 1 // " agrahe Adyayorabhigrahe-paJcAnAM piNDaiSaNAnAM dvayoryoge-dvayormadhye ekatarasyA gRhItaparamArthAH, "dhiIbaliyA tavasUrA nitI gacchAu te purissiihaa| balavIriyasaM-15 ghayaNA uvasaggasahA abhIruyA // 1 // " iti, sthavirA:-AcAryAdayo gacchapratibaddhAsteSAM kalpasthitiH sthavirakalpa sthitiH, sA ca "paivvajA sikkhAyamarthaMgahaNaM ca aniyao vAso / niSphattI ya vihAro sAmAyArI ThiI ceva // 1 // " hai ityAdiketi, iha ca sAmAyike sati chedopasthApanIyaM tatra ca parihAravizuddhikabhedarUpaM nivizamAnakaM tadanantaraM nirviSTakA-8| yikaM tadanantaraM jinakalpaH sthavirakalpo vA bhavatIti sAmAyikakalpasthityAdikaH sUtrayoH kramopanyAsa iti / uktakalpasthitivyatikrAmiNo nArakAdizarIriNo bhavantIti taccharIranirUpaNAyAha 1 gacche ca nirmAtA dhIrA yadA gRhItaparamArthAH agrAhyAbhigrahayoge copayaMti jinakalpikacaritraM // 1 // 2 dhRtibalikAH tapaHzUrAste puruSasiMhA gacchAnirganAcchati balavIryasaMhananayutA upasargasahA abhIravaH // 1 // 3 pravrajyA zikSA vratAni arthagrahaNaM cAniyato vAsaH ziSyANAM niSpattizca vihAraH sAmAcArI sthitizca // 1 // For Personal & Private Use Only woww.jainelibrary.org
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 169 // neraiyANaM tato sarIragA paM0 20-veuvvite teyae kammae, asurakumArANaM tato sarIragA paM0 taM0-evaM ceva, evaM 3 sthAnasavvesiM devANaM, puDhavikAiyANaM tato sarIragA paM0 taM0-orAlite teyae kammate, evaM vAukAiyavajjANaM jAva cauriM kAdhyayane diyANaM (sU0 207) guruM paDucca tato paDiNItA paM0 20-AyariyapaDiNIte uvajjhAyapaDiNIte therapaDiNIte 1, gatiM | uddezaH4 paDucca tato paDiNIyA paM0 taM0-ihalogapaDiNIe paralogapaDiNIe duhao logapaDiNIe 2, samUhaM paDucca tato paDi pratyanIkA NItA paM0 20-kulapaDiNIe gaNapaDiNIe saMghapaDiNIte 3, aNukaMpaM paDucca tato paDiNIyA paM0 20-tavassipaDi |sU0207NIe gilANapaDiNIe sehapaDiNIe 4, bhAvaM paDucca tato paDiNItA paM0 20-NANapaDiNIe daMsaNapaDiNIe carittapa 208 DiNIe 5, suyaM paDucca tato paDiNItA paM0 20-suttapaDiNIte atthapaDiNIte tadubhayapaDiNIe 6 (sU0 208) . 'neraiyANa'mityAdi, daNDakaH kaNThyaH, kintu evaM savvadevANaM'ti yathA asurANAM trINi zarIrANi evaM nAga-18 kumArAdibhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAnAm, evaM 'vAukAiyavajANaM'ti, vAyUnAM hi AhArakavarjAni catvAri zarIrANIti tarjanamevaM pazcendriyatirazcAmapi catvAri manuSyANAM tu paJcApIti ta iha na darzitAH / kalpasthitivyatikrAmiNazca pratyanIkA api bhavantIti tAnAha-'guru'mityAdi sUtrANi SaD vyaktAni, kintu gRNAti-abhidhatte tattvamiti gurustaM pratItya-Azritya pratyanIkA:-pratikUlAH, sthaviro jAtyAdibhiH, etatpratyanIkatA caivam-"jaccAIhi avannaM vibhAsai vaTTai nayAvi uvavAe / ahio chiddappehI pagAsavAdI aNaNulomo // 1 // " ahavAvi vae evaM || // 169 // 1 jAlyAdibhiravaNa vibhASate nopapAte'pi vartate ahitaH chidraprekSI prakaTavAdI ananulomaH // 1 // 2 athavA'pi vadedevaM dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvaesa parassa deMti evaM tu / dasavihaveyAvacce kAyavva saMyaM na kuvvaMti // 2 // " iti, gatiH-mAnuSatvAdikA tatrehalAlokasya-pratyakSasya mAnuSatvalakSaNaparyAyasya pratyanIka indriyArthapratikUlakAritvAt paJcAgnitapasvivadihalokapratyanIkaH, paraloko-janmAntaraM tatpratyanIkaH indriyArthatatparo, dvidhAlokapratyanIkazcauryAdibhirindriyArthasAdhanaparaH, yadvA ihalokapratyanIka ihalokopakAriNAM bhogasAdhanAdInAmupadravakArIhalokapratyanIkA, evaM jJAnAdInAmupadravakArI paralokapratyanIkaH, ubhayeSAM tu dvidhAlokapratyanIka iti, athavehaloko-manuSyalokaH paraloko-nArakAdirubhayametadeva dvitayaM, pratyanIkatA tu tadvitathaprarUpaNeti, kulaM cAndrAdikaM tatsamUho gaNaH koTikAdistatsamUhaH saGgha iti, pratyanIkatA caiteSAM avarNavAdAdibhiriti, kulAdilakSaNaM cedam-'aittha kulaM vinneyaM egAyariyassa saMtaI jAu / tiNha kulANa miho puNa sAvekkhANaM gaNo hoi // 1 // sabvo'vi nANadasaNacaraNaguNavibhUsiyANa samaNANaM / samudAyo puNa saMgho guNasamudAottikAUNaM // 2 // ' anukampAm-upaSTambhaM pratItya-Azritya tapasvI-kSapakaH, glAno-rogAdibhirasamarthaH, zaikSaH-abhinavapravrajitaH, ete hyanukampanIyA bhavanti, tadakaraNAkAraNAbhyAM ca pratyanIkateti, bhAvaH-paryAyaH, saca jIvAjIvagataH, tatra jIvasya prazasto'prazastazca, tatra prazastaH kSAyikAdiH, aprazasto vivakSayaudayikaH, kSAyikAdizca jJAnAdirUpaH, tato bhAvaM-jJAnAdi pratItya pratyanIkasteSAM vitathaprarUpaNato dUSaNato vA, yathA-"pAyayasuttanibaddhaM ko 1 parasyopadezaM dadati evameva dazavidhaM vaiyAvRttyaM karttavyaM paraM khayaM na kurvanti // 2 // 2 atra kulaM vijJeyamekAcAryasya yA tu saMtatiH / trayANAM kulAnAM mithaH sApekSANAM gaNo bhavati // 1 // sarvo'pi jJAnadarzanacaraNaguNavibhUSitAnAM shrmnnaanaaN| samudAyaH punaH saMghaH guNasamudAya itikRtvA // 2 // 3 prAkRtabhASAnibaddhametacchrutaM ko khanukampanIyapaSTambha prasAraNaguNavibha jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 170 // vo jANai paNIya keNeyaM ? / kiM vA caraNeNaM tU dANeNa viNA u kiM havai // 1 // " iti sUtraM - vyAkhyeyamarthaH - tad vyAkhyAnaM niryuktyAdistadubhayaM - dvitayamiti tatpratyanIkatA - "koyA vayA ya te cciya te caiva pamAya appamAyA ya / mokkhAhigAriyANaM joisajoNIhi kiM kajjaM ? // 1 // " ityAdidUSaNodbhAvanamiti / uktA kalpasthitirgarbhajamanujAnA| meva taccharIraM ca mAtApitRhetukamiti tayostadaGgeSu hetutve vibhAgamAha - tato pitiyaMgA paM0 taM0--aTThI aTThimiMjA kesamaMsuromanahe / tao mAuyaMgA paM0 taM0 - maMse soNite matthuliMge ( sU0 209 ) sUtradvayaM kaNThyaM, kevalaM pituH - janakasyAGgAni - avayavAH pitraGgAni prAyaH zukrapariNatirUpANItyarthaH, asthi pratItaM 1 asthimiMjA-asthimadhyarasaH 2 kezAzca-zirojAH zmazru ca kUrcaH romANi ca - kakSAdijAtAni nakhAzca - pratItAH | kezazmazruromanakhamityekameva prAyaH samAnatvAditi / mAtraGgAni ArttavapariNatiprAyANItyarthaH, mAMsaM pratItaM, zoNitaM - raktaM, mastuliGgaM - zeSaM medaH philphisAdi, kapAlamadhyavartti bhejjakamityeke / pUrvoktasthavirakalpasthitipratipannasya viziSTa - nirjarAkAraNAnyabhidhAtumAha tihiM ThANehiM samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavati, taM- kayA NaM ahaM appaM vA bahuyaM vA suyaM ahijji1 vA jAnAti kenedaM praNItaM ? / kiMvA dAnena vinA cAritreNa bhavati iti // 1 // 2 kAyA vratAni ca tAnyeva pramAdA apramAdAca ta eva / mokSAdhikAriNAM jyotiyanibhiH kiM kAryam // 2 // For Personal & Private Use Only 3 sthAna kAdhyayane uddezaH 4 mAtApi traGgAni sU0 209 // 170 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ SANSAR ssAmi, kayA NamahamekallavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharissAmi, kayA NamahamapacchimamAraNaMtitasaMlehaNAjhUsaNAsite bhattapANapaDiyAikkhite pAovagate kAlaM aNavakaMkhamANe viharissAmi, evaM sa maNasA sa vayasA sa kAyasA pAgaDemANe (pahAremANe) niggaMthe mahAnijare mahApajjavasANe bhavati / tihiM ThANehiM samaNovAsate mahAnijare mahApajjavasANe bhavati, taM0-kayA NamahamappaM vA bahuyaM vA pariggahaM paricaissAmi 1 kayA NaM ahaM muMDe bhavittA AgArAto aNagAritaM pavvaissAmi 2 kayA NaM ahaM apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhUsaNAjhUsite bhattapANapaDiyAtikkhate pAovagate kAlaM aNavakakhamANe viharissAmi 3, evaM sa maNasA sa vayasA sa kAyasA pAgaDemANe [jAgara mANe ] samaNovAsate mahAnijare mahApajjavasANe bhavati (sU0 210) 'tihI'tyAdi sugama, navaraM mahatI nirjarA-karmakSapaNA yasya sa tathA mahat-prazastamAtyantikaM vA paryavasAnaM-paryantaM samAdhimaraNato'punarmaraNato vA jIvitasya yasya sa tathA, atyantaM zubhAzayatvAditi, 'evaM samaNasatti evamukta-18 lakSaNaM trayaM, sa iti-sAdhuH 'maNasa'tti manasA isvatvaM prAkRtatvAt, evaM sa vayasatti vacasA sa 'kAyasa'tti kAyenetyarthaH, sakArAgamaH prAkRtatvAdeva, tribhirapi karaNairityarthaH, athavA svamanasetyAdi, pradhArayan-paryAlocayan kvacittu pAgaDemANetti pAThastatra prakaTayan vyaktIkurvannityarthaH / yathA zramaNasya tathA zramaNopAsakasyApi trINi nirjarAdi-18 kAraNAnIti darzayannAha-tihI'tyAdi, kaNThyaM / anantaraM karmanirjarokkA, sA ca pudgalapariNAmavizeSarUpetipudgalapariNAmavizeSamabhidhAtumAha GANGNAKAUPASSA SASAKALA For Personal & Private Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 171 // tivihe poggalapaDighAte, paM0 taM0 - paramANupoggale paramANupoggalaM pappa paDihannijjA lukkhattAte vA paDiNNijjA logaMte vA paDihannijjA (sU0 211 ) tivihe. cakkhU paM0 taM - egacakkhU bicakkhU ticakkhU, chaumatthe NaM masse egacakkhU deve bicakkhU tahArUve samaNe vA mAhaNe vA uppannanANadaMsaNadhare se NaM ticakkhutti vattavvaM sitA ( sU0 212 ) tividhe abhisamAgame paM0 taM0 uDDuM ahaM tiriyaM, jayA NaM tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA atisese nANadaMsaNe samuppajjati se NaM tappaDhamatAte uDDamabhisameti tato tiritaM tato pacchA ahe, ahologe NaM durabhigame panna samaNAuso ! (sU0 213 ) 'tivihe' ityAdi, pudgalAnAm - aNvAdInAM pratighAto - gatiskhalanaM pudgalapratighAtaH, paramANuzcAsau pudgalazca paramANupudgalaH sa tadantaraM prApya pratihanyeta -gateH pratighAtamApadyeta, rUkSatayA vA tathAvidhapariNAmAntarAt gatitaH pratihanyeta, lokAnte vA, parato dharmAstikAyAbhAvAditi / pudgalapratighAtaM ca sacakSureva jAnAtIti tannirUpaNAyAha'tivihe' ityAdi, prAyaH kaNThyaM, cakSuH- locanaM tad dravyato'kSi bhAvato jJAnaM tadyasyAsti sa tadyogAccakSureva cakSuSmAnityarthaH, sa ca trividhaH - cakSuH saGkhyAbhedAt, tatraikaM cakSurasyetyekacakSurevamitarAvapi, chAdayatIti chadma-jJAnAvaraNAdi tatra tiSThatIti chadmasthaH, sa ca yadyapyanutpanna kevalajJAnaH sarva evocyate tathApIhAtizayavat zrutajJAnAdivarjito vivakSita iti ekacakSuH cakSurindriyApekSayA devo dvicakSuH cakSurindriyAvadhibhyAm, utpannamAvaraNakSayopazamena jJAnaM ca zrutA| vadhirUpaM darzanaM ca - avadhidarzanarUpaM yo dhArayati -vahati sa tathA ya evaMbhUtaH sa tricakSuH, cakSurindriyaparamazrutAvadhibhi For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 zramaNazrA vakamano rathAH sU0 210-. 211 cakSuH sU0 212213 // 171 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHABHARASHRS riti vaktavyaM syAt, sa hi sAkSAdivAvalokayati heyopAdeyAni samastavastUni, kevalI viha na vyAkhyAtaH, kevalajJAnadarzanalakSaNacakSudraMyakalpanAsambhave'pi cakSurindriyalakSaNacakSuSa upayogAbhAvenAsatkalpatayA tasya cakSustrayaM na vidyata itikRtveti, dravyendriyApekSayA tu so'pi na virudhyata iti / cakSuSmAnanantaramuktaH, tasya cAbhisamAgamo bhavatIti taM digbhedena vibhajayannAha-tivihe'ityAdi, abhItyarthAbhimukhyena na tu viparyAsarUpatayA samiti-samyak na saMzayatayA tathA A-maryAdayA gmnmbhismaagmo-vstupricchedH| ihaiva jJAnabhedamAha-'jayA 'mityAdi, 'aisesa'tti zeSANi-chadmasthajJAnAnyatikrAntamatizeSa-jJAnadarzanaM tacca paramAvadhirUpamiti saMbhAvyate, kevalasya na krameNopayogo yena tatprathamatayetyAdi sUtramanavA syAditi, tasya-jJAnAderutpAdasya prathamatA tatprathamatA tasyAM 'urduti' Urdhvalokamabhisameti-samavagacchati jAnAti tatastiyegiti-tiryaglokaM tatastRtIye sthAne'dha ityadholokamabhisameti, evaM ca sAmarthyAt prAptamadholoko durabhigamaH, krameNa paryantAdhigamyatvAditi, he zramaNAyuSmanniti ziSyAmantraNamiti / anantaramabhisamAgama uktaH, sa ca jJAnaM taccaddhi rihaiva vakSyamANatvAditi RddhisAdhAt tadbhedAnAha tividhA iDDI paM0 taM0-deviDI rAiDDI gaNiDDI 1, deviDDI tivihA paM0 saM0-vimANiDI viguvvaNir3I pariyAraNiDDI 2, ahavA deviDDI tivihA paM0 saM0-sacittA acittA mIsitA 3, rAiDDI tividhA paM0 20ranno atiyANiDDI ranno nijA_NiDDI raNNo balavAhaNakosakoTThAgAriDI 4, ahavA rAtiDDI tivihA paM0 ta0-sacittA acittA mIsitA 5, gaNiDDI tivihA paM0 saM0-NANiDDI daMsaNiDDI carittiDDI6, ahavA gaNiDDI tivihA paM0 saM0-sacittA acittA mIsiyA 7, (sU0 214) * dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 172 // 'tivihA iDDI' ityAdi, sUtrANi sapta sugamAni, navaraM devasya - indrAderRddhiH aizvarya devarddhirevaM rAjJaH - cakravarttyAdergaNino - gaNAdhipaterAcAryasyeti 1 / vimAnAnAM vimAnalakSaNA vA RddhiH - samRddhiH, dvAtriMzallakSAdikaM bAhulyaM mahattvaM ratnAdiramaNIyatvaM ceti vimAnarddhiH, bhavati ca dvAtriMzalakSAdikaM saudharmAdiSu vimAnabAhulyam, yathoktam - " battIsa aTThavIsA vArasa aTTha cauro sayasahassA / AreNa baMbhalogA vimANasaMkhA bhave esA // 1 // paMcAsa catta chacceva sahassA laMtasukkasahasAre / sayacauro ANayapANaesu tinnAraNaccuyae // 2 // ekkArasuttara heDimesu sattattaraM ca majjhimae / sayamegaM uvarimae paMceva aNuttaravimANA // 3 // " iti, upalakSaNaM caitat bhavananagarANAmiti, vaikriyakaraNalakSaNA RddhirvaikriyarddhiH, vaikriyazarIrairhi jambUdvIpadvayamasaGkhyAtAn vA dvIpasamudrAn pUrayantIti, uktaM ca bhagavatyAm - " camere NaM bhaMte ! kemahiDie jAva kevatiyaM ca NaM pabhU viubvittae ?, goyamA ! camare NaM jAva pabhU NaM kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM bahUhiM asurakumArehiM devehi ya devIhi ya AinnaM jAva karettae, aduttaraM ca NaM goyamA ! pabhU camare jAva tiriyamasaMkhejje dIvasamudde bahUhiM asurakumArehiM Ainne jAva karittae, esa NaM goyamA ! camarasta 3 ayameyArUve visayamette 1 dvAtriMzadaSTAviMzatirdvAdazASTa ca catvAri zatasahasrANi / ArAdrahmalokAt vimAnasaMkhyaiSA bhavet // 1 // paMcAzacatvAriMzat SaT sahasrANi lAntakazukrasahasrAreSu catvAri zatAnyAnataprANatayostrINyAraNAcyutayoH // 2 // adhastane ekAdazAdhikaM madhyame saptottaraM zataM uparitane ekaM zataM anuttaravimAnAni paMcaiva // 3 // 2 camaro bhadanta ! kIdRzo maharddhiko yAvatkiyadvikurvayituM prabhuH ? gautama ! camaro yAvatsamarthaH kevalakalpaM jaMbUdvIpaM bahubhirasura kumAranikAyaiH devaiH devIbhizva AkIrNa yAvat karttuM atha ca gautama prabhukhamaro yAvattiryagasaMkhyeyadvIpasamudrAn bahubhira surakumAra nikAyairAkIrNAn yAvatkarttA, eSa gautama / camarasya etAdRzakharUpaH viSayamAtra uktaH For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devarAjagaNiRddhiH sU0 214 // 172 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ buie, no ceva NaM saMpattIe viuvvisu 3, evaM sakke'vi do kevalakappe jaMbuddIve dIve jAva Ainne kareja"tti, paricAraNA-kAmAsevA tadRddhiH anyAn devAnanyasatkA devIH svakIyA devIrabhiyujyAtmAnaM ca vikRtya paricArayatI|tyevamuktalakSaNeti 2 / sacittA-svazarIrAmamahiSyAdisacetanavastusampat acetanA-vastrAbharaNAdiviSayA mizrA-alaGkRtadevyAdirUpA 3 / atiyAnaM-nagarapravezaH, tatra Rddhi-toraNahaTTazobhAjanasamma dilakSaNA niryAnaM-nagarAnnirgamaH tatra RddhiH-hastikalpanasAmantaparivArAdikA balaM-caturaGgaM vAhanAni-vegasarAdIni kozo-bhANDAgAraM koSThA-dhAnyabhAja|nAni teSAmagAraM-gehaM koSThAgAraM dhAnyagRhamityarthaH teSAM tAnyeva vA RddhiryA sA tathA 4 / sacittAdikA pUrvavad bhAvanIyeti 5 / jJAnarddhirviziSTazrutasampat , darzanarddhiH-pravacane niHzaGkitAditvaM pravacanaprabhAvakazAstrasampadvA cAribarddhiniraticAratA 6 / sacittA ziSyAdikA acittA vastrAdikA mizrA tathaiveti 7 / iha ca vikurvaNAdiRddhayo'nyeSAmapi bhavanti, kevalaM devAdInAM vizeSavatyastA iti teSAmevoktA iti / RddhisadbhAve ca gauravaM bhavatIti tadbhedAnAha tato gAravA paM0 20-iDIgArave rasagArave sAtAgArave (sU0 215) tividhe karaNe paM0 20-dhammite karaNe adhammie karaNe dhammitAdhammie karaNe (sU0 216) tivihe bhagavatA dhamme paM0 20-suadhijjhite sujjhAtite sutavassite, jayA suadhijjhitaM bhavati tadA sujjhAtiyaM bhavati jayA sujjhAtiyaM bhavati tadA sutavassiyaM bhavati, se suadhijjhite sujjhAtite sutavassite sutakkhAte NaM bhagavatA dhamme paNNatte (sU0 217) 1 na caiva saMpatyA vyakArSAMt vikaroti vikariSyati / evaM zakro'pi dvau kevalakalpau jaMbUdvIpau dvIpau AkIrNI yAvatkuryAt // For Personal & Private Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 173 // 'tao gArave 'tyAdi vyaktaM, paraM gurorbhAvaH karma veti gauravaM tacca dvedhA - dravyato vajrAderbhAvato'bhimAnalo bhalakSaNAzubhabhAvavata AtmanaH, tatra bhAvagauravaM tridhA, tatra RddhyA - narendrAdipUjAlakSaNayA AcAryatvAdilakSaNayA vA abhimAnAdidvAreNa gauravaM RddhigauravaM RddhiprAtyabhimAnAprApta prArthanAdvAreNAtmano'zubhabhAvo bhAvagauravamityarthaH evamanyatrApi, navaraM raso- rasanendriyArtho madhurAdiH sAtaM - sukhamiti, athavA RddhyAdiSu gauravamAdara iti / anantaraM cAritra - rddhiruktA, cAritraM ca karaNamiti tadbhedAnAha - 'tivihe' ityAdi, kRtiH karaNamanuSThAnaM, tacca dhArmikAdisvAmibhedena trividhaM tatra dhArmikasya - saMyatasyedaM dhArmikamevamitare, navaramadhArmikaH - asaMyatastRtIyo dezasaMyataH, athavA dharme bhavaM dharmo vA prayojanamasyeti dhArmikaM, viparyastamitarat, evaM tRtIyamapIti / dhArmikakaraNamanantaramuktaM tacca dharma | evetiM tadbhedAnAha - 'tivihe' ityAdi spaSTaM kevalaM bhagavatA mahAvIreNetyevaM jagAda sudharmmasvAmI jambUsvAminaM pratIti, suSThu - kAlavinayAdyArAdhanenAdhItaM - gurusakAzAt sUtrataH paThitaM svadhItaM, tathA suSThu vidhinA tata eva vyAkhyAnenArthataH zrutvA dhyAtam - anuprekSitaM zrutamiti gamyaM sudhyAtam, anuprekSaNA'bhAve tattvAnavagamenAdhyayanazravaNayoH prAyo'kRtArthatvAditi, anena bhedadvayena zrutadharmma uktaH, tathA suSThu - ihalokAdyAzaMsArahitatvena tapasthitaM - tapasyAnuSThAnaM, suta|pasthitamiti ca cAritradharmma ukta iti, trayANAmapyeSAmuttarottarato'vinAbhAvaM darzayati - 'jayA' ityAdi vyaktaM, paraM nirdoSAdhyayanaM vinA zrutArthApratIteH sudhyAtaM na bhavati tadabhAve jJAnavikalatayA sutapasthitaM na bhavatIti bhAvaH, yadetat-svadhI - tAditrayaM bhagavatA varddhamAnasvAminA dharmaH prajJaptaH 'se' tti sa svAkhyAtaH - suSTktaH samyagjJAnakriyArUpatvAt, tayozcaikA - For Personal & Private Use Only 3 sthAna kAdhyayane uddezaH 4 sU0 215 216217 // 173 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ ntikAtyantikasukhAvandhyopAyatvena nirupacaritadharmmatvAt, sugatidhAraNAddhi dharma iti uktaM ca- " nANaM payAsayaM sohao tavo saMjamo ya guttikaro / tipi samAoge mokkho jiNasAsaNe bhaNio // 1 // " iti [ jJAnaM prakAzakaM zodhakaM tapaH saMyamastu guptikaraH / trayANAmapi samAyogo mokSo jinazAsane bhaNitaH // 1 // ] Namiti vAkyAlaGkAre / sutapasthitamiti cAritramuktaM tacca prANAtipAtAdivinivRttisvarUpamiti tasyA bhedAnAha tividhA bAbattI paM0 taM0 - jANU ajANU vitigicchA, evamajjhovavajjaNA pariyAvajjaNA ( sU0 218 ) tividhe aMte paM0 taM0--logaMte veyaMte samayaMte ( sU0 219 ) tato jiNA paM0 taM0 ohiNANajiNe maNapajjavaNANajiNe kevalaNANajiNe 1, tato kevalI paM0 taM0 - ohinANakevalI maNapajjavanANakevalI kevalanANakevalI 2, tao arahA, paM0 taM0--ohinANaarahA maNapajjavanANaarahA kevalanANaarahA 3 ( sU0 220 ) 'tivihe 'tyAdi, vyAvarttanaM vyAvRttiH kuto'pi hiMsAdyavadhernivRttirityarthaH, sA ca yA jJasya - hiMsAderhetu svarUpaphalaviduSo jJAnapUrvikA vyAvRttiH, sA tadabhedAt jANutti gaditA, yA tvajJasyAjJAnAt sA ajANU ityabhihitA, yA tu vicikitsAtaH- saMzayAt sA nimittanimittinorabhedAdvicikitsetyabhihitA / vyAvRttirityanenAnantaraM cAritramuktaM tadvipakSazcAzubhAdhyavasAyAnuSThAne iti tayoradhunA bhedAnatidezata Aha-- 'eva' mityAdi sUtre, 'eva' miti vyAvRttiriva tridhA 'ajjhovavajaNa 'tti adhyupapAdanaM kvacidindriyArthe abhyupapattirabhiSvaGga ityarthaH tatra jAnato viSayajanyamanartha For Personal & Private Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 174 // yA tatrAdhyupapattiH sA jANU yA tvajAnataH sA ajANU yA tu saMzayavataH sA vicikitseti, 'pariyAvajaNa 'tti paryApadanaM paryApattirAsevetiyAvat sA'pyevameveti / 'jANu'tti jJaH, sa ca jJAnAt syAdityuktaM jJAnaM cAtIndriyArtheSu | prAyaH zAstrAditi zAstrabhedena tadbhedAnAha - 'tivihe aMte' ityAdi, amanamadhigamanamantaH - paricchedaH, tatra loko-lokazAstraM tatkRtatvAt tadadhyeyatvAccArthazAstrAdiH tasmAdanto nirNayastasya vA paramarahasyaM paryanto veti lokAntaH, evamitarAvapi, navaraM vedA RgAdayaH 4 samayA jainAdisiddhAntA iti / anantaraM samayAnta uktaH, samayazca jinakevalyaIcchandavAcyairuktaH samyagbhavatIti jinAdizabdavAcyabhedAnabhidhAtuM trisUtrImAha - 'tao jiNe'tyAdi, sugamA, navaraM rAgadveSamohAn jayantIti jinA :- sarvajJAH, uktaM ca- "rAgo dveSastathA moho, jito yena jino hyasau / astrazastrA| kSamAlatvAdannevAnumIyate // 1 // " iti, tathA jinA iva ye varttante nizcayapratyakSajJAnatayA te'pi jinAstatrAvadhijJAnapradhAno jino'vadhijinaH evamitarAvapi, navaramAdyAvupacaritAvitaro nirupacAraH, upacArakAraNaM tu pratyakSajJAnitvamiti, kevalam - ekamanantaM pUrNa vA jJAnAdi yeSAmasti te kevalinaH uktaM ca- " kesiNaM kevalakappaM logaM jANaMti taha ya pAsaMti / kevalacarittaNANI tamhA te kevalI hoMti // 1 // " iti ihApi jinavad vyAkhyA, arhanti devAdikRtAM pUjAmityarhantaH, athavA nAsti rahaH pracchannaM kiJcidapi yeSAM pratyakSajJAnitvAtte arahasaH, zeSaM prAgvat / ete ca salezyA api bhavantIti lezyAprakaraNamAha 1 kRtsnaM kevalakalpaM lokaM jAnAti pazyati ca / kevalacAritrajJAnI tasmAtsa kevalI bhavati // 1 // For Personal & Private Use Only 3 sthAna kAdhyayane uddezaH 4 sU0218 219 avadhi jinAdyAH sU0 220 // 174 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ tato lesAo dubbhigaMdhAo paM0 taM0 -- kaNhalesA NIlalesA kAulesA 1, tao lesAo subbhigaMdhAto paM0 taM0 teU0 pamha0 sukalesA 2 evaM doggatigAmiNIo 3 sogatigAmiNIo 4 saMkiliTThAo 5 asaMkiliTThAo 6 amaNunnAo 7 maNunnAo 8 avisuddhAo 9 visuddhAo 10 appasatthAo 11 pasatthAo 12 sItalukkhAo 13 NiDuhAo 14 (sU0 221 ) tivihe maraNe paM0 taM bAlamaraNe paMDiyamaraNe bAlapaMDiyamaraNe, bAlamaraNe tivihe paM0 taM0--Thitalese saMkiliTThalese pajjavajAtalese, paMDiyamaraNe tivihe paM0 taM0 - Thitalese asaMkiliTThalese pajjavajAtale se 3, vAlapaMDitamaraNe tividhe paM0 taM0 - Thitalesse asaMkiliTThalese apajjavajAtalese 4 ( sU0 222 ) 'tao' ityAdi sugamaM, navaraM 'dubhigaMdhAo'tti durabhigandhA durgandhAH, durabhigandhatvaM ca tAsAM pudgalAtmakatvAt, pudgalAnAM ca gandhAdInAM avazyaMbhAvAditi, Aha ca - "jaha gomaDassa gaMdho suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / ettovi anaMtaguNo lesANaM appasatthANaM // 1 // " iti nAmAnusArI cAsAM varNaH kapotavarNA lezyA kapotalezyA, dhUmravarNetyarthaH, 'subhigaMdhAo'tti surabhigandhayaH, Aha ca - "jaiha surabhikusumagaMdho gaMdho vAsANa pissamANANaM / ettovi anaMtaguNo pasatthalesANa tihaMpi // 1 // " iti, tejo- vahnistadvarNA lezyA lohitavarNetyarthaH, tejolezyeti, padmagarbha 1 yathA gozavasya gandho zvazavasyAhizavasya vA gandhaH ito'pyanantaguNo'prazastAnAM lezyAnAM gandhaH // 1 // 2 yathA surabhikusumagandho gandho vAsAnAM piSyamANAnAM / ito'pyanantaguNaH prazastAnAM tisRNAmapi lezyAnAm // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA gasUtra. vRttiH // 175 // varNA lezyA pItavarNetyarthaH padmalezyA, zuklA pratItA, evaMkaraNAtprathamasUtravat / taoM' ityAdyabhilApena zeSasUtrANyadhyeyA- 3 sthAnanIti, tatra durgati-narakatiryagrUpAM gamayanti prANinamiti durgatigAminyaH, sugatiH-manuSyadevagatirUpA, sakliSTAH saG- kAdhyayane klezahetutvAditi, viparyayaH sarvatra sujJAnaH, amanojJAH amanojJarasopetapudgalamayatvAt, avizuddhA varNataH, aprazastAH- | uddezaH4 azreyasyo'nAdeyA ityarthaH, zItarUkSAH sparzataH AdyAH, dvitIyAstu snigdhoSNAH sparzata eveti / anantaraM lezyA uktA, lezyAmaraNe adhunA tadvizeSitamaraNanirUpaNAyAha-'tivihe' ityAdi sUtracatuSTayaM, bAlaH-ajJastadvad yo varttate viratisAdhakavivekavikalatvAt sa bAla:-asaMyatastasya maraNaM bAlamaraNam , evamitare, kevalaM-paDidhAtorgatyarthatvena jJAnArthatvAdviratipha- 222 lena phalavadvijJAnasaMyuktatvAt paNDito-buddhatattvaH saMyata ityarthaH, tathA aviratatvena bAlatvAdviratatvena ca paNDitatvAd bAlapaNDitaH-saMyatAsaMyata iti, sthitA-avasthitA avizudhyantyasaklizyamAnA ca lezyA kRSNAdiryasmin tatsthitalezyaH, sakliSTA-saklizyamAnA saklezamAgacchantItyarthaH, sA lezyA yasmiMstattathA, tathA paryavAH-pArizeSyAdvizuddhivizeSAH pratisamayaM jAtA yasyAM sA tathA, vizuddhyA varddhamAnetyarthaH, sA lezyA yasmiMstattatheti, atra prathamaM kRSNAdi|lezyaH san yadA kRSNAdilezyeSveva nArakAdiSUpadyate tadA prathamaM bhavati, yadA tu nIlAdilezyaH san kRSNAdilezyeSa-15 padyate tadA dvitIyaM, yadA punaH kRSNalezyAdiH san nIlakApotalezyeSUpadyate tadA tRtIyam , uktaM cAntyadvayasaMvAdi // 175 // bhagavatyAm yaduta-"'se NUNaM bhaMte ! kaNhalese nIlalese jAva sukkalese bhavittA kAulesesu neraiesu uvavajjai?, haMtA, 1 atha nUnaM bhadanta ! kRSNalezyo nIlalezyo yAvacchuklalejhyo bhUtvA kApotalezyeSu nairayikeghUtpadyate an Education intora For Personal & Private Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ goyamA!, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai?, goyamA! lesAThANesu saMkilissamANesu vA visujjhamANesu vA kAulessaM pariNamai 2 kAulesesu neraiesu uvavajaI"tti, etadanusAreNottarasUtrayorapi sthitalezyAdi vibhAgo neya iti / paNDitamaraNe saklizyamAnatA lezyAyA nAsti saMyatatvAdevetyayaM bAlamaraNAdvizeSaH, bAlapaNDitamaraNe tu saklizyamAnatA vizuddhyamAnatA ca lezyAyA nAsti, mizratvAdevetyayaM vizeSa iti / evaM ca paNDitamaraNaM vastuto dvividhameva, saklizyamAnalezyAniSedhe avasthitavarddhamAnalezyatvAt tasya, trividhatvaM tu vyapadezamAtrAdeva, bAlapaNDitamaraNaM tvekavidhameva, saklizyamAnaparyavajAtalezyAniSedhe avasthitalezyatvAt tasyeti, traividhyaM tvasyetaravyAvRttito vyapadezatrayapravRtteriti / maraNamanantaramukta, mRtasya tu janmAntare yathAvidhasya yadvastutrayaM yasmai sampadyate tasya tattasmai darzayitamAha tato ThANA avvavasitassa ahitAte asubhAte akhamAte aNissesAte aNANugAmiyattAte bhavaMti, taM0-se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite NiggaMthe pAvayaNe saMkite kaMkhite vitigicchite bhedasamAvanne kalusasamAvanne niggaMthaM pAvayaNaM No saddahati No pattiyati No roeti taM parissahA abhijuMjiya 2 amibhavaMti, No se parissahe abhijuMjiya 2 abhibhavai 1, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAritaM pavvatite paMcahiM mahavvaehiM saMkite jAva kalusasamAvanne paMca mahavvatAI no sadahati jAva No se parissahe abhijuMjiya 2 abhibhavati, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite chahiM 1 gautamaivaM, atha kenArthena bhadantaivamucyate gautama! lezyAsthAneSu saMklizyamAneSu vizudhyamAneSu vA kApotalezyAM pariNamate pariNamya ca kApotalezyeSu | nairayikeSUtpadyate. For Personal & Private Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjIvanikAehiM jAva abhibhavai 3 / tato ThANA vavasiyassa hitAte jAva ANugAmitattAte bhavaMti, taM0-se NaM muMDe 3 sthAnagasUtra bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite NiggaMthe pAvayaNe NissaMkite Nikakhite jAva no kalusasamAvanne NiggaMthaM pAvayaNaM kAdhyayane vRttiH saddahati pattiyati roteti se parissahe abhimuMjiya 2 amibhavati, no taM parissahA abhimuMjiya 2 abhibhavaMti 1, se uddezaH4 NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite samANe paMcahiM mahabvaehiM hissaMkie Nikakhie jAva parissahe abhiju||176|| zaGkitetajiya 2 abhibhavai, no taM parissahA abhijuMjiya 2 abhibhavaMti 2, se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie ratvAdyahichahiM jIvanikAehiM hissaMkite jAva parissahe amijuMjiya 2 abhibhavati, no taM parissahA abhijuMjia 2 amibha tAdikavaMti 3 (sU0 223) svAya 'tao ThANe'tyAdi, trINi. sthAnAni-pravacanamahAvratajIvanikAyalakSaNAni avyavasitasya-anizcayavato'parAkramavato sU0223 vA'hitAya-apathyAyAsukhAya-duHkhAya akSamAya-asaGgatatvAya aniHzreyasAya-amokSAyAnanugAmikatvAya-azubhAnubandhAya bhavanti, 'se NaM'ti yasya trINi sthAnAnyahitAditvAya bhavanti sa zaGkito-dezataH sarvato vA saMzayavAn, kAvittastathaiva matAntarasyApi sAdhutvena mantA vicikitsitaH-phalaM prati zaGkopetaH ata eva bhedasamApanno-dvaidhIbhAvamApatraH |-evamidaM na caivamitimatikaH kaluSasamApanno-naitadevamitipratipattikaH, tatazca nirgranthAnAmidaM nairgranthaM prazastaM pragataM || prathamaM vA vacanamiti pravacanam-Agamo dIrghatvaM prAkRtatvAt, na zraddhatte sAmAnyato na pratyeti-na prItiviSayIkaroti | 13 no rocayati-na cikIrSAviSayIkaroti 'ta'miti ya evaMbhUtastaM pravrajitAbhAsaM parisahyanta iti parISadA:-kSudAdayaH a-15 // 176 // For Personal & Private Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhiyujya 2-sambandhamupagatya pratispardha vA abhibhavanti-nyakkurvantIti, zeSaM sugamam / uktaviparyayasUtra prAgvat, kintu | hitam-adoSakaramiha paratra cAtmanaH pareSAM ca pathyAnnabhojanavat, sukham-AnandastRSitasya zItalajalapAna iva kSamam-ucitaM tathAvidhavyAdhivyAghAtakauSadhapAnamiva niHzreyasaM-nizcitaM zreyaH-prazasyaM bhAvataH paJcanamaskArakaraNamiva anugAmikam-anugamanazIlaM bhAsvaradravyajanitacchAyeveti / ayaM caivaMvidhaH sAdhurihaiva pRthivyAM bhavatItyarthena sambandhena pRthivIsvarUpamAha egamegA NaM puDhavI tihiM valaehiM savvao samaMtA saMparikkhittA, taM0-ghaNodadhivalaeNaM ghaNavAtavalaeNaM taNuvAyavalateNaM (sU0 224) NeraiyA NaM ukkoseNaM tisamatiteNaM viggaheNaM uvavajaMti, egidiyavajaM jAva vemANiyANaM (sU0 225) 'egamege'tyAdi, ekaikA pRthvI ratnaprabhAdikA sarvataH, kimuktaM bhavati?-samantAdathavA dikSu vidikSu cetyarthaH 'samparikSiptA' veSTitA AbhyantaraM ghanodadhivalayaM tataH krameNetare, tatra ghanaH-styAno himazilAvat udadhiH-jalanicayaH sa cAsau sa ceti ghanodadhiH sa eva valayamiva valayaM-kaTakaM ghanodadhivalayaM tena, evamitare api, navaraM ghanazcAsau vA-18 tazca tathAvidhapariNAmopeto ghanavAtaH, evaM tanuvAto'pi tathAvidhapariNAma eveti, bhavantyatra gAthAH-nivi a phusaMti alogaM causuMpi disAsu savvapuDhavIo / saMgahiyA valaehiM vikkhaMbhaM tesi vocchAmi // 1 // chacceva 1 addhapaMcama 2 1 naiva ca spRzaMti alokaM catasRSvapi dikSu sarvAH pRthvyaH saMgRhItA valayairviSkabhaM teSAM vakSye // 1 // SaT caivArddhapaJcamAni // RECARRRRA 10 225) For Personal & Private Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH gAuyasa vasattividhimabhidhA prasAnAM hi basato dvitIyena // 177 // maheNa-vazI tadutpattividhiva pakkhevo aho mAhAsaMkheNa nihitA joyaNa saddhaM ca 3 hoi rayaNAe / udahI 1 ghaNa 2 taNuvAyA 3 jAhAsaMkheNa niddiSTA // 2 // tibhAgo 1 (yojanasya | 3 sthAnagAuyaM ceva 2 tibhAgo gAuyassa ya3 / Aidhuve pakkhevo aho aho jAva sttmiaN||3||" iti, etAsu ca pRthi- kAdhyayane vISu nArakA eva utpadyanta iti tadutpattividhimabhidhAtumAha-'neraiyA Na'mityAdi, trayaH samayAstrisamayaM tadyatrAsti sa uddezaH4 trisamayikastena vigraheNa-vakragamanena, 'ukkoseNaM ti sAnAM hi trasanADyantarutpAdAt vakradvayaM bhavati, tatra ca traya ghanodadhyAeva samayAH, tathAhi-Agneyadizo nairRtadizamekena samayena gacchati, tato dvitIyena samazreNyA'dhastatastRtIyena vAyavya divalayAdizi samazreNyaiveti, sAnAmeva trasotpattAvevaMvidha utkarSeNa vigraha ityAha-'egeMdiye'tyAdi, ekendriyAstvekendriyeSu paJca- ni vigrasAmayikenApyutpadyante, yataste bahistAt trasanADIto bahirapyutpadyante, tathAhi-"vidisAu disaM paDhame bIe paisaraha hotpAdaH loyanADIe / taie uppiM dhAvai cautthae nIi bAhiM tu // 1 // paMcamae vidisIe gaMtuM uppajjae u egidi"tti sa- sU0224mbhava evAyaM, bhavati tu catuHsAmayika eva, bhagavatyAM tathoktatvAditi, tathAhi-"apajjattagasuhumapuDhavikAie NaM 225 bhaMte ! ahelogakhettanAlIe bAhirille khette samohae samohaNittA je bhavie uDDaloyakhettanAlIe bAhirille khette apajattasuhumapuDhavikAiyattAe uvavajjittae se NaM bhaMte! katisamaieNaM viggaheNaM uvavajjejjA, go0! tisamaieNa vA causama 1 yojanaM sArddhaM ca bhavati ratnAyAM udadhidhanatanuvAtA yathAsabena nirdiSTAH // 2 // yojanavibhAgaH gavyUtaM gavyUtatribhAgazca Adidhruve prakSepaH adhaH adhaH yAvatsaptamyAm // 3 // 2 vidizo dizi prathame dvitIye pravizati lokanADyAM tRtIye upari dhAvati caturthe nADyA bahirnirgacchati // 1 // vidizi paMcame gatvA utpadyate ekendriyatvena / 3 aparyAptasUkSmapRthvIkAyiko bhadantAdholokakSetranAjyA bAhye kSetre samavaddataH samavahatya yo bhavya UrdhvalokakSetranAjyA bAhye kssetre-saa||177|| | paryAptasUkSmapRthvIkAyatayA utpattuM sa bhadanta ! katisAmayikena vigraheNa utpadyeta?, gautama ! trisAmayikena vA catuHsAma. dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ ieNa vA viggaheNa uvavajejA" ityAdi, vizeSaNavatyAmapyuktam-"sutte causamayAo natthi gaI u parA viNihiTThA / jujjai ya paMcasamayA jIvassa imA gaI loe // 1 // jo tamatamavidisAe samohao baMbhalogavidisAe / uvavajaI gaIe so niyamA paMcasamayAe // 2 // uvavAyAbhAvAo na paMcasamayAhavA na saMtAvi / bhaNiyA jaha causamayA mahalabaMdhe na santAvi // 3 // " iti, ata uktam-'egidiyavajaMti, yAvadvaimAnikAnAmiti-vaimAnikAntAnAM jIvAnAM trisAmayika utkarSeNa vigraho bhavatIti bhAvaH / mohavatAM tristhAnakamabhidhAyAdhunA kSINamohasya tadAha khINamohassa NaM arahao tato kammaMsA jugavaM khijaMti, taM0-nANAvaraNijaM dasaNAvaraNijaM aMtarAtiyaM (sU0 226) amitINakkhatte titAre paM01 evaM savaNo 2 assiNI 3 bharaNI 4 magasire 5 pUse 6 jeTThA 7 (sU0 227) dhammAto NaM arahAo saMtI arahA tihiM sAgarovamehiM ticaubbhAgapaliovamaUNaehiM vItikaMtehiM samuppanne (sU0 228) samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa jAva taccAo purisajugAo jugaMtakarabhUmI, mallI NaM arahA tihiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA jAva pavvatite, evaM pAsevi (sU0 229) samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa tini sayA cauddasapuvvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakkharasannivAtINaM jiNa iva avitahavAgaramANANaM ukkosiyA cauddasapuvvisaMpayA hutthA (sU0 230) tao titthayarA cakavaTTI hotthA taM0-saMtI kuMthU aro 3 (sU0 231) 1 vikena vApi vigrhennotpdyte||2 sUtre catuHsamayAyA gayAH parA gatirna nirdiSTA yujyate ca paMcasamayA jIvasyaiSA gatiloMke // 1 // yastamastamovidizi samavahato brahmalokavidizi utpayate sa niyamAt paMcasamayayA gayA // 2 // utpAdAbhAvAnna paMcasamayA athavA satyapi na bhaNitA yathA catuHsamayA mahatprabandhe satyapi // 3 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 178 // 'khINeM'tyAdi 'kSINamohasya' kSINamohanIyakarmmaNo'rhato - jinasya trayaH karmAzAH - karmmaprakRtaya iti uktaM ca"carame nANAvaraNaM paMcavihaM daMsaNaM cauvigappaM / paMcavihamaMtarAyaM khavaittA kevalI hoi // 1 // " iti zeSaM kaNThyam / anantaramazAzvatAnAM tristhAnakamuktam, adhunA zAzvatAnAM tadAha- 'abhI' tyAdi sUtrANi sapta kaNThyAnIti / paramparasUtre kSINamohasya tristhAnakamuktamadhunA tadvizeSANAM tIrthakRtAM tadAha - 'dhamme' tyAdi prakaraNaM, 'ticaunbhAga'tti tribhizcaturbhAgaiH- pAdaiH palyopamasya satkairUnAni tricaturbhAgapalyopamonAni tairvyatikrAntairiti, uktaM ca- " dhammajiNAo |saMtI tihiu tizva bhAgapaliyaUNehiM / ayarehiM samuppanno "tti / 'samaNasse tyAdi, yugAni paJcavarSamAnAni kAlavizeSA lokaprasiddhAni vA kRtayugAdIni tAni ca kramavyavasthitAni tatazca puruSA guruziSyakramiNaH pitAputrakramavanto vA yugAnIva puruSayugAni, puruSasiMhavatsamAsaH, tatazca paJcamyA dvitIyArthatvAt tRtIyaM puruSayugaM yAvat, jambUsvAminaM yA - vadityarthaH, 'yuga'tti puruSayugaM tadapekSayA'ntakarANAM bhavAntakAriNAM nirvANagAminAmityarthaH, bhUmiH - kAlo yugAntakarabhUmiH, idamuktaM bhavati-bhagavato varddhamAnasvAminastIrthe tasmAdevAvadhestRtIyaM puruSaM jambUsvAminaM yAvannirvANamabhUt, tata uttaraM taddvyavaccheda iti / 'mallI' tyAdi sUtradvayaM tatra saMvAdaH - "ego bhagavaM vIro pAso mallI ya tihiM tihiM sae - hiM" ti mallijinaH strIzatairapi tribhiH / 'samaNe' tyAdi, 'ajiNANaM' ti asarvajJatvena jinasaMkAzAnAM sakalasaMzayaccheda1 caramasamaye paMcavidhaM jJAnAvaraNaM caturvikalpaM darzanAvaraNaM aMtarAyaM paMcavidhaM kSapayitvA kevalI bhavati // 1 // * dharmajinAcchAntiH caturbhAgonapasyaistribhiH patyaiH tribhirataraiH samutpannaH // For Personal & Private Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 sU0 226231 // 178 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ katvena sarve-sakalA akSarasannipAtA:-akArAdisaMyogA vidyante yeSAM te tathA svArthikenpratyayopAdAnAt teSAM, viditasakalavAGmayAnAmityarthaH, 'vAgaramANANa'nti vyAgRNatAM vyAkurvatAmityarthaH / 'tao' ityAdi, atroktam-"saMtI kuMthU a aro arahaMtA ceva cakkavaTTI ya / avasesA titthayarA maMDaliA Asi rAyANo // 1 // " iti / tIrthakarAzcaite vimAnebhyo'vatIrNA iti vimAnatristhAnakamAha tato gevijavimANapatthaDA pannattA taM0-hiDimagevijjavimANapatthaDe majjhimagevijavimANapatthaDe uparimagevijavimANapatthaDe, hiDimagevijavimANapatthaDe tivihe paM0 20-heTThima 2 gevijavimANapatthaDe hehimamajjhimagevija vimANapatthaDe heTrimauvarimagevijavimANapatthaDe, majjhimagevijavimANapatthaDe tivihe paM0 taM0-majjhimahechimagevejjavimANapatthaDe majjhima 2gevija0 majjhimauvarimagevija0, uvarimagevijavimANapatthaDe tivihe paM0 ta0-uvarimahechimagevija0 uvarimamajjhimagevija0 uvarima 2 gevijavimANapatthaDe (sU0 232) jIvANaM tihANaNivvattite poggale pAvakammattAte ciNisu vA ciNiti vA ciNissaMti vA, taM0-itthiNivvattite purisanivvattie NapuMsaganivvattite, evaM ciNauvaciNabaMdhaudIraveda taha NijjarA ceva (sU0 233) tipatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA, evaM jAva tiguNalukkhA poggalA arNatA pannattA / (sU0 234 ) tihANaM samattaM tatiyaM ajjhayaNaM samattaM // 1 zAntiH kunthuzvArazca arhantazcaiva cakravartinazca / avazeSAstIrthakarA mAMDalikarAjA Asan // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- | GgasUtravRttiH // 179 // 'taoM' ityAdi, lokapuruSasya grIvAsthAne bhavAni aveyakAni tAni ca tAni vimAnAni ca teSAM prastaTA-racanAvize- 3 sthAnavantaH samUhAH / iyaM ca aveyakAdivimAnavAsitA karmaNaH sakAzAt bhavatIti karmaNaH tristhAnakamAha-'jIvA-18 kAdhyayane Na'mityAdi, sUtrANi SaT , tatra tribhiH sthAnaiH-strIvedAdibhirnirvartitAn-arjitAn pudgalAn pApakarmatayA azubhakarma uddezaH4 tvenottarottarAzubhAdhyavasAyatazcitavantaH-AsaMkalanata evamupacitavantaH-paripoSaNata eva baddhavanto-nirmApaNataH udI sU0232 234 ritavantaH-adhyavasAyavanAnudIrNodayapravezanataH veditavantaH anubhavanataH nirjaritavantaH pradezaparizATanataH, saGgrahaNIgAthArddhamatra-'evaM ciNauvaciNabaMdhaudIraveya taha nijarA ceva'tti evaM miti yathaikaM kAlatrayAbhilApenoktaM tathA sarvANyapIti / karma ca pudgalAtmakamiti pudgalaskandhAna prati tristhAnakamAha-tipaesie'tyAdi, spaSTamiti, sarvasUtreSu vyAkhyAtazeSa kaNThyamiti // tristhAnakasya caturthoddezakaH samAptaH // tatsamAptau ca zrImadabhayadevasUriviracitasthAnAGgavivaraNe tRtIyaM tristhAnakAkhyamadhyayanaM samAptamiti / samAptaM tRtIyamadhyayanam // // iti zrImadabhayadevasUrivaravihitavivaraNayutaM tristhAnakAkhyaM tRtIyamadhyayanaM samAptam // // 179 // vyAkhyAtaM tRtIyamadhyayanam , adhunA saGkhyAkramasaMbaddhameva catuHsthAnakAkhyaM caturthamArabhyate, asya cAyaM pUrveNa saha For Personal & Private Use Only Join Education International www.janelibrary.org
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa sambandhaH - anantarAdhyayane vicitrA jIvAjIvadravyaparyAyA uktA ihApi ta evocyante, ityanena sambandhenAyAta| syAsya caturuddezakasya caturanuyogadvArasya sUtrAnugame prathamodezakAdisUtrametat cattAri aMtakiriyAto paM0 taM0 tattha khalu paDhamA imA aMtakiriyA - appakammapaJcAyAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule lUhe tIraTThI uvahANavaM dukkhakkhave tavassI tassa NaM No tahappagAre tave bhavati No tahappagArA veyaNA bhavati tahappagAre purisajjAte dINaM paritAteNaM sijjhati bujjhati muJcati pariNivvAti savvadukkhANamaMtaM karei, jahA se bharahe rAyA cAuraMtacakavaTTI, paDhamA aMtakiriyA 1, . ahAvarA doccA aMtakiriyA, mahAkamme paJcAjAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvatite, saMjamabahule saMvarabahule jAva uvahANavaM dukkhakkhave tavassI, tassa NaM tahappagAre tave bhavati tahappagArA veyaNA bhavati, tahapagAre purisajAte niruddheNaM paritAteNaM sijjhati jAva aMtaM kareti jahA se gatasUmAle aNagAre, doccA aMtakiriyA 2, ahAvarA tathA aMtakiriyA, mahAkamme paccAyAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite, jahA docA, navaraM dIheNaM paritAteNaM sijjhati jAva savvadukkhANamaMtaM kareti, jahA se saNakumAre rAyA cAuraMtacakavaTTI tathA aMtakiriyA 3, ahAvarA cautthA aMtakiriyA appakammapaJcAyAte yAvi bhavati, se NaM muMDe bhavittA jAva pavvatite For Personal & Private Use Only UU
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 18 // ROSSSHOSOCIAIS saMjamabahule jAva tassa NaM No tahappagAre tave bhavati No tahappagArA veyaNA bhavati, tahappagAre purisajAe NiruddheNaM 3 sthAnaparitAteNa sijjhati jAva savvadukkhANamaMtaM kareti, jahA sA marudevA bhagavatI, cautthA aMtakiriyA 4 (sU0 235) kAdhyayane asya cAyamabhisambandhaH-anantaroddezakasyopAntyasUtre karmaNazcayAyuktamiha tu karmaNastatkAryasya vA bhavasyAntakriyo-18 uddezaH1. cyata iti, athavA zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtamityabhidhAya yattadAkhyAtaM tadabhihitaM tathedamaparaM tenaivAkhyAtaM antayattaducyata ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA-antakriyA-bhavasyAntakaraNam tatra yasya na tathAvidhaM tapo nApi parISahAdija kriyA: nitA tathAvidhA vedanA dIrgheNa ca pravrajyAparyAyeNa siddhirbhavati tasyaikA 1 yasya tu tathAvidhe tapovedane alpenaiva ca pratra sU0235 jyAparyAyeNa siddhiH syAt tasya dvitIyA 2 yasya ca prakRSTe tapovedane dIrgheNa ca paryAyeNa siddhistasya tRtIyA 3 yasya punaravidyamAnatathAvidhatapovedanasya isvaparyAyeNa siddhistasya caturthIti, antakriyAyA ekasvarUpatve'pi sAmagrIbhedAt cAturvidhyamiti samudAyArthaH, avayavArthastvayaM-catasro'ntakriyAH prajJaptA bhagavateti gamyate, 'tatre'ti saptamI nirdhAraNe tAsu catasRSu madhye ityarthaH, khalukyAlaGkAre, iyamanantaraM vakSyamANatvena pratyakSAsannA prathamA, itarApekSayA AdyA antakriyA, iha kazcitpuruSaH devalokAdau yAtvA tato'lpaiH-stokaiH karmabhiH karaNabhUtaiH pratyAyAtaH-pratyAgato mAnuSatvaM || iti alpakarmapratyAyAto ya iti gamyate, athavA ekatra janitvA tato'lpakarmA san yaH pratyAyAtaH sa tathA, laghukarma|tayosanna ityarthaH, cakAro vakSyamANamahAkarmApekSayA samuccayArthaH, api sambhAvane, sambhAvyate'yamapi pakSa ityarthaH, // 180 // bhavati-syAt , sa iti asau, NaM vAkyAlaGkAre, muNDo bhUtvA dravyataH zirolocena bhAvato rAgAdyapanayanena agArAdU kekekekeke For Personal & Private Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyato gehAdbhAvataH saMsArAbhinandidehinAmAvAsabhUtAdavivekagehAnniSkramyeti gamyate anagAritAM-agArI-gRhI asaMyataH tatpratiSedhAdanagArI-saMyatastadbhAvastattA tAM sAdhutAmityarthaH, pravrajitaH-pragataH prApta ityarthaH, athavA vibhaktipariNAmAdanagAritayA-nirgranthatayA 'pravrajitaH' pravrajyAM pratipannaH, kiMbhUta ityAha-saMjamabahule'tti saMyamena-pRthivyA disaMrakSaNalakSaNena bahula:-pracuro yaH sa tathA, saMyamo vA bahulo yasya sa tathA, evaM saMvarabahulo'pi, navaramAzravanitirodhaH saMvaraH, athavA indriyakaSAyanigrahAdibhedaH, evaM ca saMyamabahulagrahaNaM prANAtipAtavirateH prAdhAnyakhyApanArtha, yataH-"ekaM ciya ettha vayaM niddi jiNavarehiM savvehiM / pANAivAyaviramaNamavasesA tassa rakkhA // 1 // " iti, etacca dvitayamapi rAgAdyupazamayuktacittavRtterbhavati, ata Aha-samAdhibahulaH, samAdhistu-prazamavAhitA jJAnAdi, samAdhiH punaniHsnehasyaiva bhavatItyAha-lUhe'rUkSaH-zarIre manasi ca dravyabhAvasnehavarjitatvena paruSaH, lUSayati vA karmamalamapanayatIti lUSaH, kathamasAvevaM saMvRtta ityAha-yataH "tIraTThI" tIraM-pAraM bhavArNavasyArthayata ityevaMzIlastIrArthI tIrasthAyI vA tIrasthitiriti vA prAkRtatvAt tIrahetti, ata eva 'uvahANavaM ti upadhIyate-upaSTabhyate zrutamaneneti upadhAnaM zrutaviSayastapaupacAra ityarthaH tadvAn , ata eva-'dukkhakkhavetti duHkham-asukhaM tatkAraNatvAdvA karma tat kSapayatIti duHkhakSapaH, karmakSapaNaM ca tapohetukamityata Aha-tavassIti tapo'bhyantaraM karmendhanadahanajvalanakalpamanavarata-12 zubhadhyAnalakSaNamasti yasya sa tapasvI, 'tassa gaM'ti yazcaivaMvidhastasya NaM vAkyAlaGkAre no tathAprakAram-atyantaghoraM 1 atra-ekamevAtra vrataM sarvairjinavarairnirdiSTaM / prANAtipAtaviramaNamavazeSANi tasya rakSArtha // 1 // Jan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 181 // lA varddhamAnajinasyeva tapaH-anazanAdi bhavati, tathA no tathAprakArA-atighoraivopasargAdisampAdyA vedanA-duHkhAsikA 4 sthAnabhavati, alpakarmapratyAyAtatvAditi, tatazca tattathAprakAramalpakarmapratyAyAtAdivizeSaNakalApopetaM puruSajAtaM-puruSapra- kAdhyayane kAro 'dIrpaNa' bahukAlena 'paryAyeNa' pravrajyAlakSaNena karaNabhUtena siddhyati-aNimAdiyogena niSThitArtho vA vizeSataH uddezaH1 siddhigamanayogyo vA bhavati, sakalakarmAnAyakamohanIyaghAtAt, tato ghAticatuSTayaghAtena budyate kevalajJAnabhAvAt antasamastavastUni, tato mucyate bhavopagrAhikarmabhiH, tataH parinirvAti-sakalakarmakRtavikAravyatikaranirAkaraNena zItI- kriyAH bhavatIti, kimuktaM bhavatItyAha-sarvaduHkhAnAmantaM karoti, zArIramAnasAnAmityarthaH, atathAvidhatapovedano dIrgheNApi paryA- sU0235 yeNa kiM ko'pi siddhaH? iti zaGkApanodArthamAha-'jahA se'ityAdi, yathA'sau yaH prathamajinaprathamanandano nandanazatAgrajanmA bharato rAjA catvAro'ntAH-paryantAH pUrvadakSiNapazcimasamudrahimavallakSaNA yasyAH pRthivyAH sA caturantA tasyA ayaM svAmitveneti cAturantaH sa cAsau cakravatI ceti sa tathA, sa hi prAgbhave laghUkRtakA sarvArthasiddhavimAnAcyutvA cakravartitayotpadya rAjyAvastha eva kevalamutpAdya kRtapUrvalakSapravrajyaH atathAvidhatapovedana eva siddhimupagata iti prathamAprAntakriyeti 1, 'ahAvare'ti 'artha' anantaramaparA pUrvApekSayA'nyA dvitIyasthAne'bhidhAnAt dvitIyA mahAkarmabhiH-guru-18 kammebhirmahAko san pratyAyAtaH pratyAjAto vA yaH sa tathA, 'tassa Namiti, tasya-mahAkammepratyAyAtatvena tatkSapaNAya tathAprakAraM ghoraM tapo bhavati, evaM vedanA'pi, karmodayasampAdyatvAdupasargAdInAmiti, niruDene ti alpena yathA'sau gajasukumAro viSNulaghubhrAtA, sa hi bhagavato'riSThanemijinanAthasyAntike pravrajyAM pratipadya zmazAne kRtakAyotsarga 155 saa||181|| For Personal & Private Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSaNamahAtapAH zironihitajAjvalyamAnAGgArajanitAtyantavedano'lpenaiva paryAyeNa siddhavAniti, zeSaM kaNThyam 2, 'ahAvare' tyAdi kaNThyaM, yathA'sau sanatkumAra iti caturthacakravarttI, sa hi mahAtapA mahAvedanazca sarogatvAt dIrghataraparyAyeNa siddhaH, tadbhave siddhyabhAvena bhavAntare setsyamAnatvAditi 3, 'ahAvare' tyAdi kaNThyaM, yathA'sau marudevI prathamajinajananI, sA hi sthAvaratve'pi kSINaprAyakarmmatvenAlpakarmA avidyamAnatapovedanA ca siddhA, gajavarArUDhAyA evAyuH sa mAptau siddhatvAditi 4, eteSAM ca dRSTAntadASTantikAnAmarthAnAM na sarvathA sAdharmyamanveSaNIyam, dezadRSTAntatvAdeSAM yato marudevyA 'muNDe bhavitte' tyAdivizeSaNAni kAnicinna ghaTante, athavA phalataH sarvasAdharmyamapi muNDanAdikAryasya siddhasya | siddhatvAditi / puruSavizeSANAmantakriyoktA, adhunA teSAmeva svarUpanirUpaNAya dRSTAntadAntrikasUtrANi pi zatimAha cattAri rukkhA paM0 taM0 - unnae nAmege unnae 1 unnate nAmamege paNate 2 paNate nAmamege unnate 3 paNate nAmamege paNate 4, 1 / evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0 -- unnate nAmege unnate, taheva jAva paNate nAmege paNate 2 / catra rukkhA paM0 taM0--unnate nAmamege unnatapariNae 1 uNNae nAmamege paNatapariNate 2 paNate NAmamege unnatapariNate 3 paNae nAmamege paNayapariNae 4, 3 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0 unnate nAmamege unnayapariNate cabhaMga 4, 4 / cattAri rukkhA paM0 taM0 unnate nAmege unnatarUve taheva caubhaMgo 4, 5 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0 --unnae nAmaM0 4, 6 / cattAri purisajAyA paM0 taM - unnate nAmamege unnatamaNe unna0 4, 7 / evaM saMkappe 8 panne For Personal & Private Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA9 diTThI 10 sIlAyAre 11 vavahAre 12 parakame 13 ege purisajAe paDivakkho natthi / cattAri rukkhA paM0 20 4 sthAnagasUtra ujUnAmamege ujjU ujjU nAmamege vaMke, caubhaMgo 4, evAmeva catvAri purisajAtA paM0 20-ujUnAmamege 4, evaM jahA kAdhyayane vRttiH unnatapaNatehiM gamo tahA ujuvakehivi bhANiyabbo, jAva parakame / 26 (sU0 236) uddezaH1 // 182 // kaNThyaM, kintu vRzcayante-chidyante iti vRkSAH, te vivakSayA catvAraH prajJaptA bhagavatA, tatra unnataH-ucco dravyatayA hai unnatAdi 'nAmeti sambhAvane vAkyAlaGkAre vA 'ekaH' kazcidvakSavizeSaH, sa eva punarunnato-jAtyAdibhAvato'zokAdirityeko sU0236 bhaGgaH, unnato nAma dravyata eva ekaH anyaH praNato-jAtyAdibhAvahIno nimbAdirityarthaH iti dvitIyaH praNato nAmaiko dravyataH kharva ityarthaH sa eva unnato jAtyAdinA bhAvenAzokAdiriti tRtIyaH, praNato dravyata eva khavaH sa eva praNato jAtyAdihIno nimbAdiriti caturthaH, athavA pUrvamunnataH-tuGgaH adhunA'pyunnatastuGga evetyevaM kAlApekSayA caturbhaGgIti 1, evaM'mityAdi, evameva vRkSavaccatvAri puruSajAtAni-puruSaprakArA anagArA agAriNo vA, unnataH puruSaH kulaizvaryAdi-18 bhilaukikaguNaiH zarIreNa vA gRhasthaparyAye punarunnato lokottaraiAnAdibhiH pravrajyAparyAye athavA unnata uttamabhavatvena punarunnataH zubhagatitvena kAmadevAdivadityekaH 'taheva'tti vRkSasUtramivedaM, 'jAva'tti yAvat 'paNae nAma ege paNae'tti 4 caturthabhaGgakastAvad vAcyaM, tatra unnatastathaiva praNatastu jJAnavihArAdihInatayA durgatigamanAdvA zithilatve zailakarAjarSivat brahmadattavadveti dvitIyaH, tRtIyaH punarAgatasaMvegaH zailakavat metAryavadvA, caturtha udAyinRpamArakavatkAla // 182 // zaukarikavadveti 2, evaM dRSTAntadArzantikasUtre sAmAnyato'bhidhAya tadvizeSasUtrANyAha-unnataH tuGgatayA eko vRkSaH GRECECRETRYAMANG For Personal & Private Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ nasAdhuna dAyaryAdivizeSa eka SAARISSAIRAAAAAO unnatapariNataH azubharasAdirUpamanunnatatvamapahAya zubharasAdirUponnatatayA pariNata ityekA, dvitIye bhane praNatapariNata uktalakSaNonnatatvatyAgAt, etadanusAreNa tRtIyacaturthI vAcyau, vizeSasUtratA cAsya pUrvamunnatatvapraNatatve sAmAnyenAbhihite iha tu pUrvAvasthAto'vasthAntaragamanena vizeSite iti, evaM dASTontike'pi pariNatasUtramavagantavyamiti 4, pari-| NAmazcAkArabodhakriyAbhedAt tridhA, tatrAkAramAzritya rUpasUtraM, tatra unnatarUpaH saMsthAnAvayavAdisaundaryAt 5, gRhasthapuruSo'pyevaM, pravrajitastu saMvignasAdhunepathyadhArIti 6, bodhapariNAmApekSANi catvAri sUtrANi, tatra unnato jAtyAdiguNairuccatayA vA unnatamanAH-prakRtyA audAryAdiyuktamanAH, evamanye'pi trayaH, 'evaM miti saGkalpAdisUtreSu caturbhaGgikAtidezo'kAri lAghavArtha, saGkalpo-vikalpo manovizeSa eva vimarza ityarthaH, unnatatvaM cAsyaudAryAdiyuktatayA sadartha| viSayatayA vA 8, prakRSTaM jJAnaM prajJA, sUkSmArthavivecakatvamityarthaH, tasyAzconnatatvamavisaMvAditayA 9, tathA darzana dRSTi:cakSurjJAnaM nayamataM vA, tadunnatatvamapyasaMvAditayaiveti 10, kriyApariNAmApekSamataH sUtratrayam, tatra zIlAcAraH, zIlaM|samAdhistatpradhAnastasya vA''cAraH-anuSThAnaM zIlena vA-svabhAvenAcAra iti, unnatatvaM cAsyAdUSaNatayA, vAcanAntare tu zIlasUtramAcArasUtraM ca bhedenAdhIyata iti 11, vyavahAraH-anyo'nyadAnagrahaNAdirvivAdo vA, unnatatvamasya zlAghyatveneti 13, parAkramaH-puruSakAravizeSaH pareSAM vA-zatrUNAmAkramaNaM, tasyonnatatvamapratihatatvena zobhanaviSayatvena ceti12, unnataviparyayaH sarvatra praNatatvaM bhAvanIyamiti, "ege purItyAdi, eteSu manaHprabhRtiSu saptasu caturbhanikAsUtreSu eka eva puruSajAtAlApako'dhyetavyaH, pratipakSo-dvitIyapakSo dRSTAntabhUtaH vRkSasUtraM nAsti, nAdhyetavyamitiyAvat , iha manaHprabhRtInAM dArTI For Personal & Private Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 sthAnakAdhyayane uddezaH1 unnatAdi sU0236 . zrIsthAnA-ntikapuruSadharmANAM dRSTAntabhUtavRkSeSvasambhavAditi / 'ujju'tti RjuH-avakro nAmeti pUrvavadekaH kazcidvakSaH tathA GgasUtra- RjuH aviparItasvabhAva aucityena phalAdisampAdanAdityekaH, dvitIye dvitIyaM padaM vaGka iti-cakraH, phalAdau viparItaH, vRttiH tRtIye prathamapadaM vakra:-kuTilaH caturthaH sujJAnaH, athavA pUrva RjuravakraH, pazcAdapi RjuH-avakro'thavA mUle Rjurante |ca RjurityevaM catubhaGgI kAryetyeSa dRSTAntaH 1, puruSastu RjuH-avakro bahistAt zarIragativAkceSTAdibhistathA Rjurnt||183|| nirmAyatvena susAdhuvadityekaH, tathA Rjustathaiva 'vaGka' iti tu vakraH antarmAyitvena kAraNavazaprayuktArjavabhAvaduHsAdhuvaditi dvitIyaH, tRtIyastu kAraNavazAddarzitabahiranArjavo'ntarnirmAya iti. pravacanaguptirakSApravRttasAdhuvaditi, caturtha ubhayato vakraH, tathAvidhazaThavaditi, kAlabhedena vA vyAkhyayam 2 / atha Rju RjupariNata ityAdikA ekAdaza caturbhaGgikA lAghavArthamatidezenAha-'eva'mityanena RjurnAma RjurityAdinopadarzitakramabhaGgakakrameNa 'yatheti yena prakAreNa pariNatarUpAdivizeSaNanavakavizeSitatayetyarthaH, unnatapraNatAbhyAM parasparaM pratipakSabhUtAbhyAM gama:-sadRzapAThaH kRtaH, 'tathA' tena prakAreNa pariNatarUpAdivizeSitAbhyAmityarthaH, RjuvakrAbhyAmapi bhaNitavyaH, kiyAn sa ityAha-jAva parakkametti, RjuvakravRkSasUtrAtrayodazasUtraM yAvadityarthaH, tatra ca Rju 2 RjupariNata 2 RjurUpa 2 lakSaNAni SaT sUtrANi vRkSadRSTAntapuruSadASTontikasvarUpANi, zeSANi tu manaHprabhRtIni sapta adRSTAntAnIti 13 / puruSavicAra evedamAha paDimApaDivannassa NamaNagArassa kappaMti cattAri bhAsAto bhAsittae, taM0-jAyaNI pucchaNI aNunnavaNI puTThassa vAgaraNI (sU0 237) cattAri bhAsAjAtA paM0 taM0-saccamegaM bhAsajjAyaM bIyaM mosaM taiyaM saccamosaM cautthaM asaccamosaM 4 // 183 // For Personal & Private Use Only www b rary.org
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ A RSASARAS (sU0 238) cattAri vatthA, paM0 taM0-suddhe NAma ege suddhe 1 suddhe NAmaM ege asuddhe 2 asuddhe NAmaM ege suddhe 3 asuddhe NAmaM ege asuddhe 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 20-suddhe NAmaM ege suddhe caubhaMgo 4, evaM pariNatarUve vatthA sapaDivakkhA, cattAri purisajAtA paM0 taM0-suddhe NAmaM ege suddhamaNe caubhaMgo 4, evaM saMkappe jAva para kame (sU0 239) sphuTaM, paraM pratimA-bhikSupratimA dvAdaza samayaprasiddhAstAH pratipannaH-abhyupagatavAn yastasya, yAcyate'nayeti yAcanI pAnakAdeH dAhisi me etto annataraM pANagajAyamityAdisamayaprasiddhakrameNa, tathA pracchanI mArgAdeH kathazcitsUtrArthayorvA, tathA anujJApanI avagrahasya tathA pRSTasya kenApyarthAdeAkaraNI-pratipAdanIti // bhASAprastAvAdbhASAbhedAnAha-cattAri |bhAse'tyAdi, jAtam-utpattidharmakaM tacca vyaktivastu, ato bhASAyA jAtAni-vyaktivastUni bhedAH-prakArAH bhASAjAtAni, tatra santo munayo guNAH padArthA vA tebhyo hitaM satyameka-prathamaM sUtrakramApekSayA bhASyate sA tayA vA bhASaNaM vA bhASA-kAyayogagRhItavAgyoganisRSTabhASAdravyasaMhatiH tasyA jAtaM-prakAro bhASAjAtaM astyAtmetyAdivat, dvitIyaM | sUtrakramAdeva 'mosaM'ti prAkRtatvAnmRSA-anRtaM nAstyAtmetyAdivat, tRtIyaM satyamRSA-tadubhayasvabhAvaM AtmA'styakartetyAdivat , caturthamasatyAmRSA-anubhayasvabhAvaM dehItyAdivaditi, bhavatazcAtra gAthe-"saccA hiyA satAmiha saMto muNao guNA payatthA vA / tavivarIyA mosA mIsA jA tadubhayasahAvA // 1 // aNahigayA jA tIsuvi saddo cciya 1 satyA hitA satAmiha santo munayo guNAH padArthA vA / taviparItA mRSA mizrA sA yA tadubhayakhabhAvA // 1 // yA tisRSvapi anadhikRtA For Personal & Private Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjasUtravRttiH kevalo asaccamusA / eyA sabheyalakkhaNa sodAharaNA jahA sutte // 2 // " iti, puruSabhedanirUpaNAyaiveyaM trayodazasUtrI- 4 sthAna'cattAri vatthe tyAdi, spaSTA, navaraM zuddhaM vastraM nirmalatantvAdikAraNArabdhatvAt punaH zuddhamAgantukamalAbhAvAditi, kAdhyayane athavA pUrva zuddhamAsIdidAnImapi zuddhameva, vipakSI sujJAnAveveti, atha dArzantikayojanA 'evameve'tyAdi, zuddho uddezaH1 jAtyAdinA punaH zuddho nirmalajJAnAdiguNatayA kAlApekSayA veti 'caubhaMgoM'tti catvAro bhaGgAH samAhRtAH caturbhaGgI pratibhAvacaturbhaGgavA, puMlliGgatA cAtra prAkRtatvAt , tadayamoM-vastravaccatvAro bhaGgAH puruSe'pi vAcyA iti| evaM miti yathA zuddhAt taH pAnazuddhapade pare caturbhaGga sadAntikaM vastramuktamevaM zuddhapadaprApade pariNatapade rUpapade ca caturbhaGgAni vastrANi 'sapaDi- kAni bhAvakkha'tti sapratipakSANi sadAntikAni vAcyAnIti, tathAhi-cattAri vatthA pannattA, taMjahA-suddhe nAma ege suddhapa- SAH zuriNae caturbhaGgI, 'evameve'tyAdi puruSajAtasUtracaturbhaGgI, evaM suddhe nAma ege suddharUve caturbhaGgI, evaM puruSeNApi, vyAkhyA ddhAdiH tu pUrvavat / 'cattArI'tyAdi, zuddho bahiH zuddhamanA antaH evaM zuddhasaGkalpaH zuddhaprajJaH zuddhadRSTiH zuddhazIlAcAraH zuddha- sU0237vyavahAraH zuddhaparAkrama iti vastravarjAH puruSA eva caturbhaGgavanto vAcyAH, vyAkhyA ca prAgiveti, ata evAha-evaM-150 238|mityAdi / puruSabhedAdhikAra evedamAha 239 cattAri sutA paM0 20-atijAte aNujAte avajAte kuliMgAle (su. 240) cattAri purisajAtA paM0 saM0-sace nAma ege sacce, sacce nAmaM ege asace 4, evaM pariNate jAva parakame, cattAri vatthA paM0 20-sutInAma ege sutI, // 184 // 1 kevalaH zabda eva sA'satyamRSA / etAH sabhedalakSaNAH sodAharaNA yathA sUtre // 2 // ARROR // 184 // For Personal & Private Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ suInAma ege asuI, caubhaMgo 4, evAmeva cattAri purisajAtA, paM0 saM0-sutINAma ege sutI, caubhaMgo, evaM jaheva suddheNaM vattheNaM bhaNitaM taheva sutiNAvi, jAva parakame (sU0 241) cattAri koravA paM0 20-aMbapalaMbakorave vAlapalabakorave vallipalaMbakorave meMDhavisANakorave, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-aMbapalaMbakoravasamANe tAlapalaM bakoravasamANe vallipalabakoravasamANe meMDhavisANakoravasamANe (sU0 242) sutAH-putrAH 'aijAe'tti pituH sampadamatilavaya jAtaH-saMvRtto'tikramya vA tAM yAtaH-prApto viziSTatarasampadaM samRddhatara ityarthaH ityatijAto'tiyAto vA, RSabhavat, tathA 'aNujAe'tti anurUpaH, sampadA pitustulyo jAto'nujAtaH anugato vA pitRvibhUtyA'nuyAtaH, pitRsama ityarthaH, mahAyazovat, AdityayazasA pitrA tulyatvAttasya, tathA "avajAe'tti apa ityapasado hInaH pituH sampado jAto'pajAtaH pituH sakAzAdISaddhInaguNa ityarthaH, Adityayazovat, bharatApekSayA tasya hInatvAt , tathA 'kuliGgAle'tti kulasya-svagotrasyAGgAra ivAGgAro dUSakatvAdupatApakatvAdveti kaNDarIkavat, evaM ziSyacAturvidhyamapyavaseyaM, sutazabdasya ziSyeSvapi pravRttidarzanAt tatrAtijAtaH siMhagiryapekSayA vairakhAmivat , anujAtaH zayyaMbhavApekSayA yazobhadravat, apajAto bhadrabAhusvAmyapekSayA sthUlabhadravat, kulAGgAraH * kuulvaalkvdudaayinRpmaarkvdveti| tathA 'cattArI'tyAdi, satyo yathAvadvastubhaNanAd yathApratijJAtakaraNAcca, punaH satyaH saMyamitvena sayo hitatvAd, athavA pUrva satya AsIdidAnImapi satya eveti caturbhaGgI / evaMprakArasUtrANyatidizannAha -evaM'mityAdi, vyaktaM, navaramevaM sUtrANi-'cattAri purisajAyA paM0 20-sacce nAma ege saccapariNae 4, evaM sacca For Personal & Private Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 185 // sve 4 saccamaNe 4 saccasaMkappe 4 saccapanne 4 saccadiTThI 4 saccasIlAyAre 4 saccavavahAre 4 saccaparakkametti 4, puruSA-44 sthAnadhikAra evedamaparamAha-'cattAri vatthetyAdi zuci-pavitraM svabhAvena punaH zuci saMskAreNa kAlabhedena veti, puruSacatu- kAdhyayane bhaGgayAM zuciH puruSo'pUtizarIratayA punaH zuciH svabhAveneti, suipariNae suirUve ityetatsUtradvayaM dRSTAntadAAntikope- uddezaH 1 tam, 'suimaNe ityAdi ca puruSamAtrAzritameva sUtrasaptakamatidizannAha-eva'mityAdi kaNThyaM / puruSAdhikAra evedamapara- atijAmAha-'cattAri korave'ityAdi, tatra AmraH-cUtaH tasya pralambaH-phalaM tasya korakaM-tanniSpAdakaM mukulaM Amrapralamba- tAdiH sakorakam , evamanye'pi, navaram-tAlo vRkSavizeSaH, vallI-kAliGgayAdikA, meMDhaviSANA-meSazRGgasamAnaphalA vanaspati- tyAdiH jAtiH, AulivizeSa ityarthaH, tasyAH korakamiti vigrahaH, etAnyeva catvAri dRSTAntatayopAttAnIti catvArItyuktam , kArakAH na tu catvAryeva loke korakANi, bahutaropAlambhAditi, 'evetyAdi sugama, navaramupanaya evaM-yaH puruSaH sevyamAna uci sU0240takAle ucitamupakAraphalaM janayatyasAvAmrapralambakorakasamAnaH, yastvaticireNa sevakasya kaSTena mahadupakAraphalaM karoti | sa tAlapralambakorakasamAnaH, yastu aklezenAcireNa ca dadAti sa vallIpralambakorakasamAnaH, yastu sevyamAno'pi zobhanavacanAnyeva brUte upakAraM tu na kaJcana karoti sa meNDhaviSANakorakasamAnaH, tatkorakasya suvarNavarNatvAdakhAdyaphaladAyakatvAcceti // puruSAdhikAra eva ghuNasUtraMcattAri ghuNA paM0 20-tayakkhAte challikkhAte kaTThakkhAte sArakkhAte, evAmeva cattAri bhikkhAgA paM0 taM0-tayakkhA // 185 // yasamANe jAva sArakkhAyasamANe, tayakkhAtasamANassa NaM bhikkhAgassa sArakkhAtasamANe tave paNNatte, sArakkhAyasamA 241 242 For Personal & Private Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Nassa gaM bhikkhAgassa tayakkhAtasamANe tave paNNatte, challikkhAyasamANassa NaM bhikkhAgassa kaTThakkhAyasamANe tave paNNatte, kaDhukkhAyasamANassa NaM mikkhAgassa challikkhAyasamANe tave paNNatte (sU0 243) tvacaM-bAhyavalkaM khAdatIti tvakkhAdaH, evaM zeSA api, navaraM 'challitti abhyantaraM valkaM kASThaM-pratItaM sAraH-kASTha-13 madhyamiti dRSTAntaH, 'evameveMtyAdyupanayasUtraM, bhikSaNazIlA bhikSaNadharmANo bhikSaNe sAdhavo vA bhikSAkAH, tvakkhAdena dhuNena samAno'tyantaM santoSitayA AyAmAmlAdiprAntAhArabhakSakatvAt tvakkhAdasamAnaH, evaM challIkhAdasamAno'lepAhArakatvAt kASThakhAdasamAno nirvikRtikAhAratayA sArakhAdasamAnaH sarvakAmaguNAhAratvAditi, eteSAM caturNAmapi bhikSAkANAM tapovizeSAbhidhAnasUtraM 'tayakkhAye'tyAdi, sugama, kevalamayaM bhAvArtha:-tvakalpAsArAhArAbhyavaha nirabhiSvaGgatvAt karmabhedamaGgIkRtya vajrasAraM tapo bhavatItyato'padizyate-'sArakkhAyasamANe tatti, sArakhAdaghuNasya sArakhAdatvAdeva samarthatvAt vajratuNDatvAccote, sArakhAdasamAnasyoktalakSaNasya sAbhiSvaGgatayA tvakkhAdasamAnaM karmasArabhedaM pratyasamartha tapaH syAt , tvakkhAdakaghuNasya hi tattvAdeva sArabhedanaM pratyasamarthatvAditi, tathA challIkhAdaghuNasamAnasya bhikSAkasya tvakkhAdaghuNasamAnApekSayA kiJcidviziSTabhojitvena kiJcitsAbhiSvaGgatvAt sArakhAdakASThakhAdaghuNasamAnApekSayA tvasArabhojitvena nirabhiSvaGgitvAcca karmabhedaM prati kASThakhAdaghuNasamAnaM tapaH prajJaptaM, nAtitIvra, sArakhAdadhuNavat , nApyatimandAdi, tvakchallIkhAdaghuNavaditi bhAvaH, tathA kASThakhAdadhuNasamAnasya sAdhoH sArakhAdaghuNasamAnApekSayA asArabhojitvena nirabhiSvaGgatvAt tvakchallIkhAdaghuNasamAnApekSayA sAratarabhojitvena sAbhiSvaGgatvAcca challIkhAdaghuNasamAnaM tapaH For Personal & Private Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH SHRESTHA prajJapta, karmabhedaM prati na sArakhAdakASThakhAdaghuNavadatisamarthAdi nApi tvakkhAdadhuNavadatimandamiti bhAvaH, prathamavikalpeta 4 sthAnapradhAnataraM tapo dvitIye'pradhAnataraM, tRtIye pradhAnaM, caturthe'pradhAnamiti // anantaraM vanaspatyavayavakhAdakA ghuNAH prarU- kAdhyayane |pitA iti vanasatimeva prarUpayannAha uddezaH1 caubvihA taNavaNassatikAtitA paM0 taM0-aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA (sU0 244) cauhi ThANehiM a tvakkhAhuNovavaNNe Neraie NeraiyalogaMsi icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittate, No ceva NaM saMcAtei havvamAgacchittate, ahuNo dAdiH avavaNNe neraie NirayalogaMsi samunbhUyaM veyaNaM veyamANe icchejA mANusaM logaM havvamAgacchittate No ceva NaM saMcAteti grabIjAhavvamAgacchittate 1, ahuNovavanne Neraie niratalogasi NirayapAlehiM bhujo 2 ahihijjamANe icchejjA mANusaM logaM havva diH nAramAgacchittate, No ceva NaM saMcAteti havvamAgacchittate 2, bhahuNovavanne Neraie NirataveyaNijjaMsi kammaMsi akkhINaMsi kAgamaH avetitaMsi aNijinnaMsi icchejjA0, no ceva NaM saMcAei 3, evaM NirayAuaMsi kammaMsi akkhINaMsi jAva No ceva NaM saMghAvyaH saMcAteti habvamAgacchittate 4, iccetehiM cauhiM ThANehiM ahuNovavanne neratite jAva no ceva NaM saMcAteti habvamAgacchi sU0243ttae 4 (sU0 245) kappaMti NiggaMthINaM cattAri saMghADIo dhArittae vA pariharittate vA, taM0-egaM duhatthavitthAraM, 246 do tihatthavitthArA egaM cauhatthavitthAraM (sU0 246) 'cauvvihe'tyAdi, vanaspatiH pratItaH sa eva kAyaH-zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAH ta eva vanaspatikAyikAH, tRnn-16||186 // prakArA vanaspatikAyikAstRNavanaspatikAyikA bAdarA ityarthaH, agaM bIjaM yeSAM te agravIjAH-koriNTakAdayaH, agre vA in Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ % OM4522505% |bIjaM yeSAM te'gravIjA:-brIhyAdayaH, mUlameva bIjaM yeSAM te mUlabIjA:-utsalakandAdayaH, evaM parvabIjA-ikSvAdayaH, skahaindhavIjA:-sallakyAdayaH, skandhaH thuDamiti, etAni ca sUtrANi nAnyavyavacchedanaparANi, tena bIjaruhasammUrcchanajAdInAM nAbhAvo mantavyaH, sUtrAntaravirodhAditi / anantaraM vanaspatijIvAnAM catuHsthAnakamuktam , adhunA jIvasAdhAnnArakajIvAnAzritya tadAha-'cauhIM'tyAdi sugamaM, kevalaM 'ThANehiMti kAraNaiH 'ahuNovavanne'tti adhunopapanna:-aciropapannaH, nirgatamayaM-zubhamasmAditi nirayo-narakastatra bhavo nairayikaH, tasya cAnanyosattisthAnatAM darzayitumAha-nirayaloke, tasmAdicchenmAnuSANAmayaM mAnuSastaM loka-kSetravizeSaM 'havvaM' zIghramAgantuM, 'no ceva'tti naiva, NaM vAkyAlaGkAre, |'saMcAeI' samyak zaknoti AgantuM, 'samunbhUyaMti samudbhUnAm-atiprabalatayotpannAM pAThAntareNa 'sammukhabhUtAm' ekahelotpannAM pAThAntareNAmahato mahato bhavanaM mahadbhUtam tena saha yA sA samahadbhUtA tAM sumahadbhUtAM vA vedanAM-duHkharUpAM vedayamAnaH-anubhavan icchediti manuSyalokAgamanecchAyAH kAraNam 1, etadeva cAzakanasya, tIvravedanAbhibhUto hi na zakta Agantumiti, tathA nirayapAlaiH-ambAdibhiH bhUyo bhUyaH-punaH punaradhiSThIyamAnaH-samAkramyamANaH Agantumi-18 cchedityAgamanecchAkAraNametadeva cAgamanAzaktikAraNaM, tairatyantAkrAntasyAgantumazaktatvAditi 2, tathA niraye vedyateanubhUyate yat nirayayogyaM vA yadvedanIyaM tannirayavedanIyaM-atyantAzubhanAmakarmAdi asAtavedanIyaM vA tatra karmaNi akSINe sthityA avedite ananubhUtAnubhAgatayA anirjINe-jIvapradezebhyo'parizaTite icchet mAnuSaM lokamAgantuM na ca zaknoti, avazyavedyakarmanigaDaniyantritatvAdityAgamanAzakana eva kAraNamiti 3, tathA 'evaM miti 'ahuNovavanne' ityAdya OM tyAnarayavedanIyaM-atyantAzubhanAgantumazaktatvAditi 2, tANaH Agantumi OMOM Jain Education near oral For Personal & Private Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 4 sthAnakAdhyayane uddezaH1 dhyAnAni sU0 247 // 187 // milApasaMsUcanArtha nirayAyuSke karmaNi akSINe yAvatkaraNAt aveie ityAdi dRzyamiti 4, nigamayannAha-'icceehiM ti, iti evaMprakArairetaiH-pratyakSaranantaroktatvAditi / anantaraM nArakasvarUpamuktaM, te cAsaMyamopaSTambhakaparigrahAdutpadyanta iti tadvipakSabhUtaM parigrahavizeSa catuHsthAnake'vatArayannAha-kappaMtI'tyAdi, kalpante-yujyante nirgatA granthAd-bandhahetorhiraNyAdermithyAtvAdezceti nirgranthyaH-sAdhvyastAsAM saGghAvyaH-uttarIyavizeSarUpA dhArayituM vA parigrahe parihartuM vA paribhoktumiti, dvau hastau vistAraH-pRthutvaM yasyAH sA tathA, kalpanta iti kriyApekSayA kartRtvAt saMghATInAM, "egaM duhatthavitthAraM, egaM cauhatthavitthAraM'ti prathamA syAttadarthe ca prAkRtatvAt dvitIyoktA, dhArayanti paribhuJjate ceti, pratyayapariNAmena veti (vA) | kriyAnusmRteH dvitIyaiva, tatra prathamA upAzraye bhogyA trihastavistArayorekA bhikSAgamane dvitIyA vicArabhUmigamane caturthI | samavasaraNe, uktaM ca-"saMghADIo cauro tattha duhatthA uvasayaMmi // dunni tihatthAyAmA bhikkhahA ega ega uccAre / osaraNe cauhatthA nisannapacchAyaNI masiNA // 1 // " iti nArakatvaM dhyAnavizeSAd, dhyAnavizeSArthameva ca saMghAvyAdiparigraha iti dhyAnaM prakaraNata Aha cattAri jhANA paM0 saM0-aTTe jhANe rode jhANe dhamme jhANe suke jhANe, aTTe jhANe caunvihe paM0 20-amaNunnasaMpaogasaMpautte tassa vippaogasatisamaNNAgate yAvi bhavati 1, maNunnasaMpaogasaMpautte tassa avippaogasatisamaNNAgate yAvi bhavati 2 AyaMkasaMpaogasaMpautte tassa vippaogasatisamaNNAgae yAvi bhavati 3, parijusitakAmabhogasaMpaogasaMpautte 1 saMghAvyazcatasrastatra dvihastA upAzraye // dve trihastAyAme bhikSAyai ekA uccAre caikA avasaraNe caturhastA niSaNNapracchAdanI masRNA // 1 // // 187 // For Personal & Private Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ tassa avippaogasatisamaNNAgate yAvi bhavai 4, aTTassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paM0 taM0 -- kaMdaNatA sotaNama tippaNatA paridevaNatA / rodde jhANe cauvvihe paM0 taM 0 - hiMsANubaMdhi mosANubaMdhi teNANubaMdhi sArakkhaNANubaMdhi, ruhassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paM0, taM0 - osaNNadose bahudose annANadose AmaraNaMtadose | dhamme jhANe cauvvihe cauppaDoyAre paM0 taM0---ANAvijate avAyavijate vivAgavijate saMThANavijate, dhammassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paM0 taM0--ANAruI NisaggaruI suttaruI ogADharutI, dhammassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paM0 taM0 vAyaNA paDipucchaNA pariyaTTaNA aNuppehA, dhammassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paM0 taM0 --egANuppehA aNicANuppehA asaraNANuppehA saMsArANuppehA, sukke jhANe caubvihe cauppaDoAre paM0 taM0 - puhuttavitakke saviyArI 1, egattavitake aviyArI 2, suhumakirite aNiyaTTI 3, samucchinnakirie appaDivAtI 4, sukkassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paM0 taM0--abahe asammohe vivege viussagge, sukkassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paM0 taM0 khaMtI muttI maddave ajjave, sukassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paM0 taM0 aNaMtavattiyANuppehA viSpariNAmANuppehA asubhANuppehA avAyANuppehA (sU0 247 ) sugamaM caitannavaraM - dhyAtayo dhyAnAni, antarmuhUrttamAtraM kAlaM cittasthiratAlakSaNAni, uktaM ca - " aMtomuhuttamittaM cittAvatthANamegavatthummi / chaumatthANaM jhANaM joganiroho jiNANaM tu // 1 // " iti tatra RtaM duHkhaM tasya nimittaM 1 antarmuhUrttamAtraM ekatra vastuni mano'vasthAnaM / dhyAnaM chadmasthAnAM jinAnAM tu yoganirodhaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- tatra vA bhavaM Rte vA-pIDite bhavamArtta dhyAna-dRDho'dhyavasAyaH hiMsAdyatikrauryAnugataM raudraM zrutacaraNadharmAdanapetaM 4 sthAnagasUtra- dharmya zodhayatyaSTaprakAraM karmamalaM zucaM vA klamayatIti zuklaM, 'cauvihe'tti catasro vidhA-bhedA yasya tattathA, amano- kAdhyayane vRttiH jJasya-aniSTasya, asamaNunnassatti pAThAntare asvamanojJasya-anAtmapriyasya zabdAdiviSayasya tatsAdhanavastuno vA| uddezaH1 samprayogaH-sambandhastena samprayuktaH-sambaddhaH amanojJasamprayogasamprayukto asvamanojJasamprayogasamprayukto vA ya iti // 188 // | dhyAnAni gamyate 'tasyeti amanojJazabdAdeviprayogAya-viprayogArtha smRtiH-cintA tAM samanvAgataH-samanuprApto bhavati yaH sU0247 prANI so'bhedopacArAdArttamiti, cApItizabda uttaravikalpApekSayA samuccayArthaH, athavA amanojJasamprayogasamprayukto yaH prANI tasya prANinaH viprayoge-prakramAdamanojJazabdAdivastUnAM viyojane smRtiH-cintanaM tasyAH samanvAgata-samAgamanaM samanvAhAro viprayogasmRtisamanvAgataM, cApIti tathaiva, bhavati ArtadhyAnamiti prakramaH, athavA amanojJasamprayogasamprayukte prANini 'tasyeti amanojJazabdAdeviprayogasmRtisamanvAgatamArtadhyAnamiti, uktaM ca-"Artamamano-18 jJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAraH" (tattvArtha0 a0 9 sU0 31) iti prathamamevamuttaratrApi, navaraM ma no-vallabhaM dhanadhAnyAdi aviprayogaH-aviyoga iti dvitIyamArttamiti, tathA AtaGko-roga iti tRtIyaM, tathA 'paridAjusiya'tti niSevitAH ye kAmA:-kamanIyAH bhogAH-zabdAdayo'thavA kAmau-zabdarUpe bhogA:-gandharasasparzAH kAma-18 |bhogAH kAmAnAM vA-zabdAdInAM yo bhogastaistena vA samprayuktaH, pAThAntare tu teSAM tasya vA samprayogastena samprayukto // 188 // yaH sa tathA, athavA 'parijhusiya'tti parikSINo jarAdinA sa cAsau kAmabhogasamprayuktazca yastasya teSAmevAviprayoga-1 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ smRteH samanvAgata-samanvAhAraH, tadapi bhavatyArtadhyAnamiti caturtha, dvitIyaM vallabhadhanAdiviSayaM caturtha tatsampAdyazabdAdibhogaviSayamiti bhedo'nayorbhAvanIyaH, zAstrAntare tu dvitIyacaturthayorekatvena tRtIyatvam , caturtha tu tatra nidAnamuktaM, uktaM ca-"amaNunnANaM saddAivisayavatthUNa dosamailassa / (vastUni-zabdAdisAdhanAni dosotti dveSaH) dhaNiyaM viyogaciMtaNamasaMpaogANusaraNaM ca // 1 // taha sUlasIsarogAiveyaNAe viogapaNihANaM / tayasaMpaogaciMtA tappaDiyArAulamaNassa // 2 // ihANaM visayAINa veyaNAe ya rAgarattassa / aviogajjhavasANaM taha saMjogAbhilAso ya // 3 // deviMdacakkavaTTittaNAiguNariddhipatthaNAmai / ahama niyANaciMtaNamannANANugayamacaMtaM // 4 // " iti, ArtadhyAnalakSaNAnyAha-lakSyate-nirNIyate parokSamapi cittavRttirUpatvAdArtadhyAnamebhiriti lakSaNAni, tatra krandanatA-mahatA zabdena viravaNaM zocanatA-dInatA tepanatA-tipeHkSaraNArthatvAdazruvimocanaM paridevanatA-punaH punaH kliSTabhASaNamiti, etAni ceSTaviyogAniSTasaMyogarogavedanAjanitazokarUpasyaivArtasya lakSaNAni, yata Aha-"tassakaMdaNasoyaNaparidevaNatADaNAI liMgAiM / ihANivaviyogAviyogaviyaNAnimittAI // 1 // " iti, nidAnasyAnyeSAM ca lakSaNAntaramasti, Aha ca 1 zabdAdiviSayasAdhanAnAmanojJAnAM dveSamalinasya viyogaciMtanaM bADhaM asaMprayogAnusmaraNaM ca // 1 // tathA zUlaMzirorogAdivedanAyA viyogapraNidhAnaM ta| dasamprayogacintA tatpratIkArAkulamanasaH // 2 // iSTAnAM viSayAdInAmanubhave rAgaraktasyAviyogAdhyavasAnaM tathA saMyogAbhilASazca // 3 // devendracakravartisvAdiguNaddhiprArthanAmayaM / adharma nidAnacintanamajJAnAnugatamatyantam // 4 // 2 tasyAkaMdanazocanaparidevanatADanAni liMgAni / iSTAniSTaviyogAviyomavedanAnimittAni // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 21 // 189 // SASARASHTRA "niMdai niyayakayAI pasaMsai savimhao vibhuuiio| patthei tAsu rajai tayajaNaparAyaNo hoi // 1 // " iti // atha raudra- |4 sthAnadhyAnabhedA ucyante, hiMsA-sattvAnAM badhabandhanAdibhiH prakAraiH pIDAmanubadhnAti-satatapravRttaM karotItyevaMzIlaM yatpraNidhAnaM kAdhyayane hiMsAnubandho vA yatrAsti taddhiMsAnubandhi raudradhyAnaM iti prakrama iti, uktaM ca-"sattavahavehabaMdhaNaDahaNakaNamAraNAipa-| uddezaH1 NihANaM / aikohaggahagatthaM NigghiNamaNaso'hamavivAgaM // 1 // " iti, tathA mRSA-asatyaM tadanuvanAti pizunA'sabhyA- dhyAnAni | sadbhUtAdibhirvacanabhedaistanmRSAnubandhi, Aha ca-"pisuNA'sabbhAsabbhUyabhUyaghAyAivayaNapaNihANaM / mAyAviNo'tisaM- sU0 247 dhaNaparassa pacchannapAvassa // 1 // " iti, tathA stenasya-caurasya karma steyaM tIvrakrodhAdyAkulatayA tadanubandhavat steyAnubandhi, Aha ca-"taha tivvakohalohAulassa bhUtovaghAyaNamaNajaM / paradavvaharaNacittaM paralogAvAyaniravekkhaM // 1 // " iti, saMrakSaNe-sarvopAyaiH paritrANe viSayasAdhanadhanasyAnubandho yatra tatsaMrakSaNAnubandhi, yadAha-"sedAivisayasAhaNadhaNasaMrakkhaNaparAyaNamaNihu~ / savvAhisaMkaNaparovaghAyakalusAulaM cittaM // 1 // " iti / athaitallakSaNAnyucyante-osannadose'tti hiMsAdInAmanyatarasmin osannaM-pravRtteH prAcurya bAhulyaM yatsa eva doSaH athavA 'osannaM'ti bAhulye 1 nindati nijakRtAni prazaMsati savismayo vibhUtIH prArthayati tAsu rajyati tadarjanaparAyaNo bhavati // 1 // 2 sattvavadhavedhabaMdhanadahanAMkanamAraNAdipraNidhAnamatikodhagrahagrastaM nighRNamanaso'dhamavipAkaM // 1 // 3 pizunAsabhyAsadbhUtabhUtaghAtAdivacanapraNidhAnaM / mAyAvino'tisaMdhAnaparasya pracchannapApasya // 1 // 4 tathA tIvakodhalobhAkulasya bhUtopaghAtanamanAyeM paradravyaharaNacittaM paralokApAyanirapekSaM // 1 // 5 zabdAdiviSayasAdhanadhanaserakSaNaparAyaNamaniSTaM / sarvAbhizaM- laa||189|| kanaparopaghAtakaluSAkulaM cittaM // 1 // - For Personal & Private Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnuparatatvena doSo hiMsAdInAM caturNAmanyatara osannadoSaH, tathA bahupvapi-sarveSvapi hiMsAdiSu doSaH-pravRttilakSaNo bahudoSaH, bahu-bahuvidho hiMsAnRtAdiriti bahudoSaH, tathA ajJAnAt-kuzAstrasaMskArAt hiMsAdiSvadharmasvarUpeSu narakAdikAraNeSu dharmabuddhyA'bhyudayArtha yA pravRttistallakSaNo doSo'jJAnadoSaH, athavA uktalakSaNamajJAnameva doSo'jJAnadoSa iti, anyatra nAnAvidhadoSa iti pAThastatra nAnAvidheSu tu-uktalakSaNAdiSu hiMsAdhupAyeSu doSo'sakRtpravRttiriti nAnAvidhadoSa iti, tathA maraNamevAnto maraNAntaH AmaraNAntAdAmaraNAntam asaJjAtAnutApasya kAlasaukarikAderiva yA hiMsAdiSu pravRttiH saiva doSa AmaraNAntadoSaH / atha dharmya caturvidhamiti svarUpeNa catuSu padeSu-svarUpalakSaNAlambanAnuprekSAlakSaNeSvavatAro vicAraNIyatvena yasya taccatuSpadAvatAraM caturvidhasyaiva paryAyo vA'yamiti, kvacit 'cauppaMDoyA miti pAThastatra catuSu padeSu pratyavatAro yasyeti vigraha iti, "ANAvijae'tti A-abhividhinA jJAyante'rthA yayA sA''jJA-pravacanaM sA vicIyate-niNIyate paryAlocyate vA yasmiMstadAjJAvicayaM dharmadhyAnamiti, prAkRtatvena vijayamiti, AjJA yA vijIyate adhigamadvAreNa paricitA kriyate yasminnityAjJAvijayaM, evaM zeSANyapi, navaraM apAyArAgAdijanitAH prANinAmaihikAmuSmikA anarthAH, vipAkaH-phalaM karmaNAM jJAnAdyAvArakatvAdi saMsthAnAni lokadvI-& pasamudrajIvAdInAmiti, Aha ca-"AptavacanaM pravacanamAjJA vicayastadarthanirNayanam / AzravavikathAgauravaparISahAthairapAyastu // 1 // azubhazubhakarmapAkAnucintanArtho vipAkavicayaH syAt / dravyakSetrAkRtyanugamanaM saMsthAnavicayastvi // 2 // " ti, etallakSaNAnyAha-'ANAruItti AjJA-sUtravyAkhyAnaM niyuktyAdi tatra tayA vA ruciH-zraddhAnaM A-| dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 sthAnakAdhyayane | uddezaH1 dhyAnAni sU0 247 zrIsthAnA- IIjJAruciH, evamanyatrApi, navaraM nisargaH-svabhAvo'nupadezastena, tathA sUtram-AgamaH tatra tasmAdvA, tathA avagAhanamavagasUtra- gADham-dvAdazAGgAvagAho vistarAdhigama iti sambhAvyate tena ruciH athavA ogADhatti sAdhupratyAsannIbhUtastasya sAdhUvRttiH padezAdruciH, uktaM ca-"AgamauvaeseNaM nisaggao jaM jiNappaNIyANaM / bhAvANaM saddahaNaM dhammajjhANassa taM liMga // 1 // " iti, tattvArthazraddhAnarUpaM samyaktvaM dharmasya liGgamiti hRdayaM, dhrmsyaalmbnaanyucynte-dhrmdhyaansaudhaarohnnaa||19 // rthamAlambyanta ityAlambanAni vAcanaM vAcanA-vineyAya nirjarAyai sUtradAnAdi, tathA zaGkite sUtrAdau zaGkApanodAya guroH pracchanaM pratipracchanA, pratizabdasya dhAtvarthamAtrArthatvAditi, tathA pUrvAdhItasyaiva sUtrAderavismaraNanirjarArthamabhyAsaH parivarttaneti, anuprekSaNamanuprekSA-sUtrArthAnusmaraNamiti / athAnutprekSA ucyante-anviti-dhyAnasya pazcAprekSaNAni-paryAlocanAnyanuprekSAH, tatra 'eko'haM na ca me kazcinnAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsau bhAvIti yo mama // 1 // " ityevamAtmana ekasya-ekAkino asahAyasyAnuprekSA-bhAvanA ekAnuprekSA, tathA--"kAyaH sannihitApAyaH, sampadaH padamApadAm / samAgamAH sApagamAH, sarvamutyAdi bhaGgaram // 1 // " ityevaM jIvitAderanityasyAnuprekSA anityAnuprekSeti, tathA | "janmajarAmaraNabhayairabhidrute vyAdhivedanAgraste / jinavaravacanAdanyatra nAsti zaraNaM kvacilloke // 1 // " evamazaraNasya|atrANasyAtmano'nuprekSA azaraNAnuprekSeti, tathA-"mAtA bhUtvA duhitA bhaginI bhAryA ca bhavati saMsAre / vrajati sutaH pitRtAM bhrAtRtAM punaH zatrutAzcaiva // 1 // " ityevaM saMsArasya-catasRSu gatiSu sarvAvasthAsu saMsaraNalakSaNasyAnuprekSA saMsA 1 Agamopadezena nisargato yajjinapraNItAnAM bhAvAnAM zraddhadhAnaM taddharmadhyAnino liMga // 1 // // 19 // dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAnaprekSeti / atha zuklamAha-'puhuttavitaketti pRthaktvena-ekadravyAzritAnAmutpAdAdiparyAyANAM bhedena pRthatvena vA vistIrNabhAvenetyanye vitarko-vikalpaH pUrvagatazrutAlambano nAnAnayAnusaraNalakSaNo yasmiMstattathA, pUjyaistu vitarkaH zrutAlambanatayA zrutamityupacArAdadhIta iti, tathA vicaraNam-arthAd vyaJjane vyaJjanAdarthe tathA manaHprabhRtInA yogAnAmanyatarasmAdanyatarasminniti vicAro 'vicAro'rthavyaJjanayogasaGkrAnti'riti (tattvA0 a0 9 sU0 46) vacanAt , saha vicAreNa savicAri, sarvadhanAditvAdinsamAsAntaH, uktaM ca-"uppAyaThitibhaMgAI pajjayANaM jamegadavvami / nANAnayANusaraNaM puvvagayasuyANusAreNaM // 1 // saviyAramatyavaMjaNajogaMtarao tayaM paDhamasukkaM / hoti puhuttaviyakaM saviyAramarAgabhAvassa // 2 // " ityeko bhedaH, tathA 'egattaviyaketti ekatvena-abhedenotpAdAdiparyAyANAmanyatamaikaparyAyAlanbanatayetyartho vitarkaH-pUrvagatazrutAzrayo vyaJjanarUpo'rtharUpo vA yasya tadekatvavitarkam , tathA na vidyate vicAro'rthavyaJjanayoritarasmAditaratra tathA manaHprabhRtInAmanyatarasmAdanyatra saJcaraNalakSaNo nirvAtagRhagatapradIpasyeva yasya tadavicArIti pUrvavaditi, uktaM ca-"jaM puNa sunippakaMpaM nivAyasaraNappaIvamiva cittaM / uppAyaThiibhaMgAiyANamegaMmi pajjAe // 1 // aviyAramatthavaMjaNajogaMtarao tayaM biiyasukkaM / puvagayasuyAlaMbaNamegattaviyakkamaviyAraM // 2 // " iti dvitIyaH, tathA 1 utpAdasthitibhaMgAdiparyavAnAM yadekasmin dravye nAnAnayairanusaraNaM pUrvagatazrutAnusAreNa // 1 // savicAramarthavyaJjanayogAntaratastat prathamazuklam bhavati pRthaktvavitarka savicAramarAgabhAvasya // 2 // 2 yatpunaH suniSprakapaM nivAtasthAnapradIpamiva cittaM utpAdasthitibhaMgAdInAmekasmin paryAye // 1 // avicAramarthavyajanayogAntaratastat dvitIyaM dhanam / pUrvagatazrutAlambanamekatvavitarkamavicAram // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- sAsuhumakirie'tti nirvANagamanakAle kevalino niruddhamanovAgyogasyArddhaniruddhakAyayogasyaitad, ataH sUkSmA kriyA kA- GgasUtra- yikI ucchAsAdikA yasmiMstattathA, na nivartate-na vyAvartata ityevaMzIlamanivarti pravarddhamAnatarapariNAmAditi, bhaNitaM ca vRttiH | "nivvANagamaNakAle kevaliNo daraniruddhajogassa / suhumakiriyA'niyahi taiyaM taNukAyakiriyassa // 1 // " iti tRtIyaH, tathA, 'samucchinnakirietti samucchinnA-kSINA kriyA-kAyikyAdikA zailezIkaraNe niruddhayogatvena ysmi||191|| stattathA, 'appaDivAe'tti anuparatisvabhAvamiti caturthaH, Aha hi-"tesseva ya selesIgayassa selovva nippakaMpassa / vocchinnakiriyamappaDivAI jhANaM paramasukkaM // 1 // " iti, iha cAntye zuklabhedadvaye ayaM kramaH-kevalI kilAntarmuhUrttabhAvini paramapade bhavopagrAhikarmasu ca vedanIyAdiSu samudghAtato nisargeNa vA samasthitiSu satsu yoganirodhaM karoti, tatra ca-'paMjattamettasannissa jattiyAI jahanna jogista / hoti maNodavvAI tavvAvAro ya jmmetto||1|| tadasaMkhaguNavihINe samae samae niraMbhamANo so / maNaso savvanirohaM kuNai asaMkhejasamaehiM // 2 // pajattamettabiMdiya jahannavaijogapajayA je u / tadasaMkhaguNavihINe samae samae niraMbhaMto // 3 // savvavaijogaroha saMkhAtIehiM kuNai samaehiM / 4 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dhyAnAni sU0 247 sasasasasasasa 1 nirvANagamanakAle'rddhaniruddhayogasya kevalinaH sUkSmakriyAnivRtti tRtIyaM sUkSmakAyakriyasya // 1 // 2 tasyaiva ca zailezIgatasya zaila iva niSprakaMpasya / vyucchinnakriyamapratipAti dhyAnaM paramazukra // 1 // 3 saMjhinaH paryAptamAtrasya yAvanti jaghanyayoginaH bhavaMti manodravyANi tadvyApArazca yAvanmAtraH // 1 // tadasaJjayaguNavihInAni samaye samaye nirundhan saH / manasaH sarvanirodhaM karotyasaGkhyAtasamayaiH // 2 // paryAptamAtradvIMdriyasya jaghanyavAgyogaparyayA ye tu tadasaJjayaguNavihInAna samaye samaye nidhan // 3 // sarvavAgyogarodha saGkhyAtItaiH karoti samayaiH / // 191 // For Personal & Private Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatto asuhamapaNagassa paDhamasamaovavannassa // 4 // jo kira jahannajogo tadasaMkhejaguNahINamekkakke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca muMcato // 5 // raMbhai sa kAyayogaM saMkhAItehiM ceva samaehiM / to kayajoganiroho selesIbhAvaNAmei M // 6 // zailezasyeva-meroriva yA sthiratA sA zailezIti, 'issakkharAI majjheNa jeNa kAleNa paMca bhannaMti / acchai se lesigao tattiyamettaM tao kAlaM // 1 // taNurohAraMbhAo jhAyai suhamakiriyANiyahi so| vocchinnakiriyamappaDivAI selesikAlaMmi // 2 // " iti / atha zukladhyAnalakSaNAnyucyante-'avvahe'tti devAdikRtopasargAdijanitaM bhayaM calanaM vA vyathA tasyA abhAvo avyatham , tathA devAdikRtamAyAjanitasya sUkSmapadArthaviSayasya ca saMmohasya-mUDhatAyA niSedhAdasammohaH, tathA dehAdAtmana Atmano vA sarvasaMyogAnAM vivecanaM-buddhyA pRthakkaraNaM vivekaH, tathA niHsaGgatayA dehopadhityAgo vyutsarga iti / atra vivaraNagAthA-"cAlijjai bIhei va dhIro na parIsahovasaggehiM / suhumesu na saMmujjhai bhAvesu na devamAyAsu 2 // 1 // dehavivittaM pecchai appANaM tahaya savvasaMjoge 3 / dehovahivussaggaM nissaMgo savvahA kuNai // 2 // " iti, AlaMbanasUtraM vyaktaM, tatra gAthA-"aha khaMtimaddavajjavamuttIo jinnmypphaannaao| AlaMbaNAI 1 tatazca sUkSmapanakasya prathamasamayotpannasya // 4 // yaH kila jaghanyayogastadasayeyaguNahInamekaikasmin samaye nirudhan dehavibhAgaM ca muMcan // 5||s kAyayoga saGkhyAtItaizcaiva samayai ruNaddhi tataH kRtayoganirodhaH zailezIbhAvanAM eti // 6 // yena madhyena kAlena paMca hakhAkSarANi bhaNyante / tAvanmAnaM kAlaM tataH zailezIgatastiSThati // 1 // tanurodhArambhAt dhyAyati sUkSmakriyAnivRttiM saH / vyucchinna kriyamapratipAti zailezIkAle // 2 // 2 cAlyate bibheti vA dhIro na pariSahopasagaiH sUkSmeSvapi bhAveSu na saMmuhyati na ca devamAyAsu // 1 // AtmAnaM dehaviviktaM prekSate tathA sarvasaMyogAMzca dehopadhivyutsarga nissaMgaH sarvathA karoti // 2 // 3 atha kSAntimArdavArjavamuktayaH AlaMbanAni CCCCCCORROSAG For Personal & Private Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- GgasUtravRttiH // 192 // jehi u sukkajjhANaM samAruhai // 1 // " iti, atha tadanuprekSA ucyante-'aNaMtavattiyANuppeha'tti anantA-atyantaM 4 sthAnaprabhUtA vRttiH-varttanaM yasyAsAvanantavRttiH anantatayA vA vartata ityanantavatI tadbhAvastattA, bhavasantAnasyeti gamyate, kAdhyayane tasyA anuprekSA anantavRttitAnuprekSA anantavarttitAnuprekSA veti, yathA-"esa aNAi jIvo saMsAro sAgarovva duttAro||3|| | uddezaH1 nArayatiriyanarAmarabhavesu parihiMDae jIvo // 1 // " iti, evamuttaratrApi samAsaH, navaraM 'vipariNAme'tti vividhena dhyAnAni prakAreNa pariNamanaM vipariNAmo vastUnAmiti gamyate, yathA-"savvaTThANAI asAsayAiM iha ceva devaloge ya / suraasura- sU0247 narAINaM riddhivisesA suhAI ca // 1 // " "asubhe'tti azubhatvaM saMsArasyeti gamyate, yathA-"dhI saMsAro jami(mI)juyANao prmruuvgviyo| mariUNa jAyai kimI tattheva kaDevare niyae // 1 // " tathA apAyA AzravANAmiti ga-| myate, yathA-"koho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pavaDDamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI puNabbhavassa // 1 // " iha gAthA-"AsavadArAvAe taha saMsArAsuhANubhAvaM ca / bhavasaMtANamaNaMtaM vatthUNaM vipa| riNAmaM ca // 1 // " iti / dhyAnAd devatvamapi syAdato devasthitisUtraM 1 jinamatapradhAnAH yaistu zuklathyAnaM samArohati // 1 // 2 eSa jIvo'nAdiH sAgara iva saMsAro duruttAraH / jIvo nArakatiryanarAmarabhaveSu parihiMDate // 1 // iha devaloke ca sarvANi sthAnAnyazAzvatAnyeva surAsuranarAdInAM RddhivizeSAH sukhAni ca // 1 // 4 dhik saMsAraM yasmin yuvA paramarUpagarvitaH mRtvA kRmirjAyate tatraiva nije kalevare // 1 // 5 krodho mAnazvAmigRhItI mAyA ca lobhazca vivardhamAnau catvAra ete kRtsnAH kaSAyAH punarbhavasya mUlAni siJcanti // 1 // 6 AzravadvArApAyAn tathA saMsArAzubhAnubhAvaM anantaM bhavasantAnaM vastUnAM pariNAmaM ca // 1 // ge yAyai kimIta azubhatva savvahANAI SAARASAASAASAASAASAASAS // 192 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atapaidvite parapatidvArA kothuppattI sitA, mANiyANaM 24, caudivANiyANa 24, NROEROSAROSAROSCORESESEA5 cauThivahA devANa ThitI paM0 saM0-deve NAmamege 1 devasiNAte nAmamege 2 devapurohite nAmamege 3 devapajjalaNe nAmamege 4, cauvvidhe saMvAse paM0 saM0-deve NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchejjA, deve NAmamege chavIte saddhiM saMvAsaM gacchejjA, chavI NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchejjA, chavI NAmamege chavIte saddhiM saMvAsaM gacchejjA (sU0248) cattAri kasAyA paM0 20-kohakasAe mANakasAe mAyAkasAe lobhakasAe, evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM 24, caupatidvite kohe paM0 taM0- AtapaiTThite parapatiTThie tadubhayapaiTTite apatiTThie, evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM 24, evaM jAva lobhe, vemANiyANaM 24, cauhiM ThANehiM kodhuppattI sitA, taM0-khettaM paDuccA vatdhuM paDuccA sarIraM paDuccA uvahiM paDuccA, evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM 24, evaM jAva lobha0 vemANiyANaM 24, cauvidhe kohe paM0 taMaNaMtANubaMdhikohe apaccakkhANakohe paJcakkhANAvaraNe kohe saMjalaNe kohe, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM 24, evaM jAva lobhe vemANiyANaM 24, caubihe kohe paM0 taM0-AbhogaNivvattie aNAbhogaNivvattite uvasaMte aNuvasaMte, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM 24, evaM jAva lobhe jAva vemANiyANaM 24 (sU0 249) sthitiH-kramo maryAdA rAjAmAtyAdimanuSyasthitivadeva, devaH sAmAnyo nAmeti vAkyAlaGkAre ekaH kazcit snAtakaHpradhAnaH, deva eva devAnAM vA snAtaka iti vigrahaH, evamuttaratrApi, navaraM purohitaH-zAntikarmakArI 'pajalaNe'tti prajvalayati-dIpayati varNavAdakaraNena mAgadhavaditi prajvalana iti / devasthitiprastAvAt tadvizeSabhUtasaMvAsasUtram , e-18 tacca vyakaM, kintu saMvAso-maithunArtha saMvasanaM, 'chavi'tti tvaktadyogAdaudArikazarIraM tadvatI nArI tirazcI vA tadvAnnara in Education Interaoral For Personal & Private Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 4 sthAnA0 | uddezaH1 | saMvAsaH sU0 248 kaSAyAH sU0 249 // 193 // stiryagvA chavirityucyate / anantaraM saMvAsa uktA, sa ca vedalakSaNamohodayAditi mohavizeSabhUtakaSAyaprakaraNamAha'cattAri kasAyetyAdi, tatra kRSanti-vilikhanti karmakSetraM sukhaduHkhaphalayogyaM kurvanti kaluSayanti vA jIvamiti niruktividhinA kaSAyAH, uktaM ca-"suhadukkhabahusaIyaM kammakkhettaM kasaMti te jamhA / kalusaMti jaM ca jIvaM teNa kasAyatti vuccaMti // 1 // " athavA kaSati-hinasti dehina iti kaSaM-karma bhavo vA tasyAyA lAbhahetutvAt kaSaM vA Ayayanti-gamayanti dehina iti kaSAyAH, uktaM ca "kaimma kasaM bhavo vA kasamAo siM jao kasAyAto / kasamAyayati va jao gamayaMti kasaM kasAyatti // 1 // " iti, tatra krodhanaM krudhyati vA yena sa krodhaH-krodhamohanIyodayasa- mpAdyo jIvasya pariNativizeSaH krodhamohanIyakamaiva veti, evamanyatrApi, navaraM jAtyAdiguNavAnahamevetyevaM mananam-avagamanaM manyate vA'neneti mAnaH, tathA mAnaM hiMsanaM vazcanamityartho mIyate vA'nayeti mAyA, tathA lobhanam-abhikAGkSaNaM lubhyate vA'neneti lobhaH / 'eva'miti yathA sAmAnyatazcatvAraH kaSAyAstathA vizeSato nArakANAmasurANAM yAvaccaturviMzatitame pade vaimAnikAnAmiti / 'cauppaiTTie'tti caturbu-AtmaparobhayatadabhAveSu pratiSThitaH catuHpratiSThitaH, tatra 'Ayapaihie'tti AtmAparAdhenaihikAmuSmikApAyadarzanAdAtmaviSaya AtmapratiSThitaH pareNAkrozAdinodIritaH paraviSayo vA parapratiSThitaH AtmaparaviSaya ubhayapratiSThitaH AkrozAdikAraNanirapekSaH kevalaM krodhavedanIyodayAd yo bhavati so'pra 1 sukhaduHkhabahuzasyaM karmakSetraM karSanti te yasmAt / yacca jIcaM kalaSayanti tena kaSAyA iti ucyante // 1 // 2 yadvA kaSaH karma bhavo vA kaSaH anayorAyo yataH kaSAyAt kaSamAyayaMti vA yato gamayanti vA kaSaM kaSAyA iti // 1 // // 193 // in Education inter ne For Personal & Private Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiSThitA, ukta ca-"sApekSANi ca nirapekSANi ca karmANi phalavipAkeSu / sopakramaJca nirupakramaM ca dRSTaM yathA''yukam // 1 // " iti, ayaM ca caturthabhedo jIvapratiSThito'pi AtmAdiviSaye'nutpannatvAdapratiSThita ukto, na tu sarvathA apratiSThitaH, catuHpratiSThitatvasyAbhAvaprasaGgAditi / ekendriyavikalendriyANAM kopasyAtmAdipratiSThitatvaM pUrvabhave tatsariNAmapariNatamaraNenotpannAnAmiti, evaM mAnamAyAlobhairdaNDakatrayamaparamadhyetavyamiti, kSetraM nArakAdInAM 4 svaM svamutsattisthAnaM pratItya-Azritya evaM vastu sacetanAdi 3 vAstu vA-gRham zarIraM duHsaMsthitaM virUpaM vA upadhiryadyasyopakaraNaM, ekendriyAdInAM bhavAntarApekSayeti, evaM mAnAdibhirapi daNDakatrayaM, anantaM bhavamanubadhnAti-avicchinnaM karotItyevaMzIloDanantAnubandhI ananto vA'nubandho'syetyanantAnubandhI-samyagdarzanasahabhAvikSamAdisvarUpopazamAdicaraNalavavibandhI, cAritramohanIyatvAt tasya, na copazamAdibhireva cAritrI alpatvAdyathA'manasko na saMjJI kintu mahatA mUlaguNAdirUpeNa cAritreNa cAritrI, manaHsaMjJayA saMjJivad, ata eva trividhaM darzanamohanIyaM paJcaviMzatividhaM cAritramohanIyamiti, nanu 'paDhamilluyANa udae niyamatyAdi virudhyate, cAritrAvArakasya samyaktvAvArakatvAnupapatteH, ata eva saptavidhaM darzanamohanIyamekaviMzatividhaM cAritramohanIyamiti mataM saGgatamAbhAtIti, atrocyate, 'paDhamelluyANe'tyAdi yaduktaM tadanantAnubandhinAM na samyaktvAvArakatayA kintu samyaktvasahabhAvyupazamAdyAvArakatayA, anyathA'nantAnubandhibhireva samyaktvasthAvRtatvAt kimapareNa mithyAtvenaH prayojanaM 1, AvRtasyApyAvaraNe'navasthAprasaGgAt, tasmAdyathA "kevaliyanANalaMbho 1 kaSAyANAM kSayAdanyatra na kevljnyaanlNbhH|| ya, na copazamAdibhizva cAnabandhI samyagdarzanasahabhAvijJAnAti-avicchinnaM karotItyeva For Personal & Private Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- gasUtravRttiH // 194 // nannattha khae kasAyANaM"ti iha kaSAyANAM kevalajJAnasyAnAvArakatve'pi kaSAyakSayaH kevalajJAnakAraNatayoktaH, tasminneva sthAnA0 tasya bhAvAd, evamanantAnubandhikSayopazama eva samyaktvalAbha ucyate, tasmin sati tasya bhAvAd, yato nAnantAnuba- | uddezaH1 |ndhiSUditeSu mithyAtvaM kSayopazamamupayAti, tadabhAvAcca na samyaktvamiti, yacca saptavidhaM samyagdarzanamohanIyamiti matA- saMvAsaH ntaraM tatsamyaktvasahacaritatvenopazamAdiguNAnA samyaktvopacArAditi manyAmaha iti, na vidyate pratyAkhyAnam-aNuvra sU0240 kaSAyAH tAdirUpaM yasmin so'pratyAkhyAno-dezaviratyAvArakaH, pratyAkhyAnam AmaryAdagA sarvaviratirUpamevetyartho vRNotIti pra sU0249 tyAkhyAnAvaraNaH saJjavalayati-dIpayati sarvasAvadyaviratimapIndriyArthasampAte vA sajvalati-dIpyata iti sajvalanaHyathAkhyAtacAritrAvArakaH, evaM mAnamAyAlobheSvapyanantAnubandhyAdibhedacatuSTayamadhyetavyamiti, eSAM niruktiH pUjyairiya-18 muktA-"anantAnyanubadhnanti, yato janmAni bhUtaye / ato'nantAnubandhyAkhyA, krodhAdyA''dyeSu darzitA // 1 // nAlpamapyutsahedyeSAM, pratyAkhyAnamihodayAt / apratyAkhyAnasaMjJA'to, dvitIyeSu nivezitA // 2 // sarvasAvadyaviratiH, pratyAkhyAnamudAhRtam / tadAvaraNasaMjJA'tastRtIyeSu nivezitA // 3 // zabdAdIn viSayAn prApya, savalanti yato muhuH / / ataH saJjavalanAhvAnaM, caturthAnAmihocyate // 4 // " iti, evaM mAnAdibhirapi daNDakatrayam / 'AbhogaNivvattie'tti Abhogo-jJAnaM tena nirvatito yajAnan kopavipAkAdi ruSyati, itarastu yadajAnanniti, upazAntaH-anudayAvasthaH, tana- // 194 // tipakSo'nupazAntaH, ekendriyAdInAmAbhoganirvartitaH saMjJipUrvabhavApekSayA, anAbhoganirvartitastu tadbhavApekSayA'pi, upa For Personal & Private Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAnto nArakAdInAM viziSTodayAbhAvAt anupazAnto nirvicAra eveti, evaM mAnAdibhirapi daNDakatrayam / idAnI kaSAyANAmeva kAlatrayavartinaH phalavizeSA ucyante jIvA NaM cauhiM ThANehiM aTTha kammapagaDIo ciNiMsu, taM0-koheNaM mANeNaM mAyAe lobheNaM, evaM jAva vemANiyANaM 24, evaM ciNaMti esa daMDao, evaM ciNissaMti esa daMDao, evameteNaM tinni daMDagA, evaM uvaciNisu uvaciNaMti uvaciNissaMti, baMdhiMsu 3 udIriMsu 3 vedeMsu 3 nijareMsu NijareMti nijarissaMti, jAva vemANiyANaM, evamekeke pade tinni 2 daMGagA bhANiyavvA, jAva nijarissaMti (sU0 250) cattAri paDimAo paM0 20-samAhipaDimA uvahANapaDimA vivegapaDimA viussaggapaDimA, cattAri paDimAo paM0 20-bhaddA subhaddA mahAbhaddA savvatobhaddA, cattAri paDimAto paM0 ta0-khuDDiyA moyapaDimA mahalliyA moyapaDimA javamajjhA vairamajjhA (sU0 251) 'jIvA Na'mityAdi gatArtha, navaram cayanaM-kaSAyapariNatasya karmapudgalopAdAnamAtraM upacayanaM-citasyAbAdhAkAlaM muktvA jJAnAvaraNIyAditayA niSekaH, sa caivaM-prathamasthitau bahutaraM karmadalika niSiJcati, tato dvitIyAyAM vizeSahInaM, evaM yAvaduskRSTAyAM vizeSahInaM niSiJcati, uktaM ca-"mottUNa sagamabAhaM paDhamAi ThiIe~ bahutaraM dvN| sese visesahINaM jAvukkosaMti svvesiN||1||" iti, bandhanaM-tasyaiva jJAnAvaraNIyAditayA niSiktasya punarapi kaSAyapariNativizeSAnnikAcanamiti, udIraNamanudayaprAptasya karaNenAkRSyodaye prakSepaNamiti, vedana-sthitikSayAdudayaprAptasya karmaNa udIraNAkaraNena vodayabhAvamupa 1 khakamabAdhAkAlaM muktvA (niSeke) prathamasthitau bahutaraM dravyaM zeSAyAM vizeSahInaM yAvadutkRSTAyAM sarvAsAM // 1 // For Personal & Private Use Only imagainelibrary.org
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ yasyaiva tatkAcaNabaMdha udIta dvisthAna zrutaM , vRttiH ha samAdhipAtadanusadvyA, kitIti pratimAsA dIra veya tahamAghItA savA zrIsthAnA- nItasyAmubhavanamiti, nirjarA-karmaNo'karmatvabhavanamiti, iha ca dezanirjaraiva grAhyA, sarvanirjarAyAzcaturviMzatidaNDake-lA sthAnA0 jasUtra'sambhavAt , krodhAdInAM ca tadakAraNatvAt ,, krodhAdikSayasyaiva tatkAraNatvAditi, iha prajJApanAdhItA sanagAthA uddezaH1 "AyapaiThiya 1 khettaM paDucca 2 NaMtANubaMdhiH3 Abhoge 4 / ciNauvaciNabaMdha udIra veya taha nijarA ceva // 1 // karmacayAdi iti / anantaraM nirjaroktA, sA ca viziSTA pratimAdyanuSThAnAdbhavatIti, pratimAsUtratrayaM, tad dvisthAnakAdhItamapIhAdhIyate, sU0 250 // 195 // catuHsthAnakAnurodhAditi, vyAkhyA'pyasya pUrvavadanusarttavyA, kintu smaraNAya kiJciducyate-samAdhiH-zrutaM cAritraM ca pratimAH tadviSayA pratimA-pratijJA abhigrahaH samAdhipratimA dravyasamAdhirvA prasiddhastadviSayAH pratimA-abhigrahaH samAdhipratimA sU0251 evamanyA api, navaramupadhAna-tapaH vivekaH-azuddhAtiriktabhaktapAnavastrazarIratanmalAdityAgaH 'viussaggetti kaayomaatsrgH| tathA pUrvAdidikcatuSTayAbhimukhasya pratyekaM praharacatuSTayamAnaH kAyotsargo bhadreti, ahorAtradvayena cAsyAH samAlAptiriti, subhadrA'pyevaMbhUtaiva sambhAvyate, na ca dRSTeti na likhiteti, evameva cAhorAtrapramANaH kAyotsargo mahAbhadrA, caturbhizcAhorAtrairiyaM samApyate, yastu digdazakAbhimukhasyAhorAtrapramANaH kAyotsargaH sA sarvatobhadrA, sA ca dazabhirahorAtraiH samApyata iti / moyapratimA-prazravaNapratijJA sA ca kSulikA yA SoDazabhaktana samApyate mahatI tu yA'STAdazabhakteneti, yavamadhyA yA yavavaddattikavalAdibhirAdyantayohInA madhye ca vRddhati, vajramadhyA tu yA'dyantavRddhA. madhye hInA ceti / pratimAzca jIvAstikAye eveti tadviparyayasvarUpAjIvAstikAyasUtraM AtmapratiSThitaH kSetraM pratItya anantAnubandhI AbhogaH cinAti upacinAti badhnAti udIrayati vedayati nirjarayati // 1 // SESSIONSOORANSESS G195 // S For Personal & Private Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAri adhikAyA ajIvakAyA paM0 taM0 dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe poggalatthikAe, cattAri atthikAyA arUvikAyA paM0 taM0 dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe ( sU0 252 ) catAriphalA paM0 taM0 - Ame NAmaM ege Amamahure 1 Ame NAmamege pakkamahure 2 pakke NAmamege Amamahure 3 pakke NAmamege pakkamahure 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0 - Ame NAmamege AmamahuraphalasamANe, 4 (sU0 253) cauvvihe sacce paM0 taM0 kAujjayayA bhAsujjuyayA bhAvujjuyayA avisaMvAyaNAjoge, caDavvihe mose paM0 taM 0 -kAyaaNujjayayA bhAsaaNujjuyayA bhAvaaNujjuyayA visaMvAdaNAjoge, caubvihe paNihANe paM0 taM0--maNapaNihANe vaipaNihANe kAyapaNihANe uvakaraNapaNidhANe, evaM NeraiyANaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM 24, caunvihe suppaNihANe paM0 taM0 maNasuppaNihANe jAva uvagaraNasuppaNihANe, evaM saMjayamaNussANavi, caDavvihe duppaNihANe, paM0 taM0 - maNaduppaNihANe jAva uvakaraNaduppaNihANe, evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM 24 ( sU0 254 ) 'asthikAya'tti, astItyayaM trikAlavacano nipAtaH, abhUvan bhavanti bhaviSyanti ceti bhAvanA, ato'sti ca te pradezAnAM kAyAzca rAzaya iti, astizabdena pradezAH kvaciducyante, tatazca teSAM vA kAyAH astikAyAH, te cAjIvakAyAH acetanatvAt / astikAyA mUrttAmUrttA bhavantItyamUrttapratipAdanAyArUpyastikAyasUtraM, rUpaM mUrttirvarNAdimattvaM tadasti yeSAM te rUpiNastaparyudAsAdarUpiNaH-amUrttA iti / anantaraM jIvAstikAya uktaH, tadvizeSabhUtapuruSanirUpaNAya phalasUtraM, Amam-apakkaM sat Amamiva madhuram AmamadhuramISanmadhuramityarthaH, tathA AmaM sat pakkamiva madhuramatyantamadhu For Personal & Private Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA-1 ramityarthaH, tathA pakkaM sat AmamadhuraM prAgvat , tathA pakkaM sat pakkamadhuraM prAgvadeveti, puruSastu Amo-vayAzrutAbhyAma- 4 sthAnA. GgasUtra- vyaktaH AmamadhuraphalasamAnaH, upazamAdilakSaNasya mAdhuryasyAlpasyaiva bhAvAt , tathA Ama eva pakkamadhuraphalasamAnaH- | uddezaH1 vRttiH pakkaphalavanmadhurasvabhAvaH, pradhAnopazamAdiguNayuktatvAditi, tathA pakko'nyo vayaHzrutAbhyA pariNataH Amamadhuraphalasa- ajIvA mAnaH, upazamAdimAdhuryasyAlpatvAt , tathA pakkastathaiva, pakkamadhuraphalasamAno'pi tathaiveti / anantaraM pakkamadhura uktaH, sa stikAyAH // 196 // ca satyaguNayogAt bhavatIti satyaM tadviparyayaM ca mRSA tathA satyAsatyanimittaM praNidhAnaM pratipipAdayiSuH sUtrANyAha- sU0 252 'cauvihe sacce' ityAdIni gatArthAni, navaramRjukasya-amAyino bhAvaH karma vA RjukatA kAyasya RjukatA kA- AmAdi yarjukatA, evamitare api, navaraM bhAvo-mana iti, kAyarjukatAdayazca zarIravAGamanasAM yathAvasthitArthapratyAyanArthAH pravR- sU0 253 vRttayaH, tathA anAbhogAdinA gavAdikamazvAdikaM yadvadati kasmaicit kizcidabhyupagamya vA yanna karoti sA visaMvAdanA ta-I|| satyapraNi. dvipakSeNa yogaH-sambandho'visaMvAdanAyoga iti, 'mose'tti mRSA'satyaM kAyasyAnRjukatetyAdi vAkyam / praNidhiH praNi- dhAne dhAnaM-prayogaH, tatra manasaH praNidhAnam-ArttaraudradhAdirUpatayA prayogo manaHpraNidhAnam, evaM vAkkAyayorapi, upa- sU0 254 karaNasya-laukikalokottararUpasya vastrapAtrAdeH saMyamAsaMyamopakArAya praNidhAnaM-prayoga upakaraNapraNidhAnaM / 'eva'miti yathA sAmAnyatastathA nairayikANAmiti, tathA caturvizatidaNDakapaThitAnAM madhye ye paJcendriyAsteSAmapi vaimAnikAntAnA|mevameveti, ekendriyAdInAM manaHprabhRtInAmasambhavena praNidhAnAsambhavAditi / praNidhAnavizeSaH supraNidhAnaM duSpraNi / // 196 // dhAnazceti tatsUtrANi, zobhanaM saMyamArthatvAt praNidhAna-manaHprabhRtInAM prayojanaM supraNidhAnamiti / idaM ca supraNidhAnaM SCARRORERRORRRRRRY For Personal & Private Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzatidaNDakanirUpaNAyAM manuSyANAM tatrApi saMyatAnAmeva bhavati, cAritrapariNatirUpatvAt supraNidhAnasyetyAha evaM saMjayetyAdi, duSpraNidhAnasUtraM sAmAnyasUtravat navaraM duSpraNidhAnam-asaMyamArtha manaHprabhRtInAM prayoga iti / puruSA|dhikArAdevAparathA puruSasUtrANi caturdaza cattAri purisajAtA paM0 saM0-AvAtabhaddate NAmamege No saMvAsabhahate 1, saMvAsabhahae NAmamege No AvAtabhaddae 2, ege AvAtabhaddatevi saMvAsabhaitevi 3 ege No, AvAyabhaddate no vA saMvAsabhahae 4, 1, cattAri purisajAyA paM0 taM0appaNo nAmamege vajaM pAsati No parassa, parassa NAmamege vajaM pAsati 4, 2, catvAri purisajAyA paM0 taM0-appaNo NAmamege vajaM udIrei No parassa 4, 3, appaNo nAmamege vajaM uvasAmeti No parassa 4, 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0-abbhuTTei nAmamege No abbhuTThAveti, 5, evaM vaMdati NAmamege No vaMdAvei 6, evaM sakArei 7 sammANeti 8 pUei 9 vAei 10 paDipucchati 11 pucchai 12 vAgareti, 13, suttadhare NAmamege No atthadhare atthadhare nAmamege No suttadhare 14 (sU0 255) sugamAni, navaramApatanamApAta:-prathamamIlakaH tatra bhadrako-bhadrakArI darzanAlApAdinA sukhakaratvAt , saMvAsaH-ciraM sahavAsastasminna bhadrako hiMsakatvAt saMsArakAraNaniyojakatvAdveti, saMvAsabhadrakaH saha saMvasatAmatyantopakAritayA no ApAtabhadrakaH anAlApakaThorAlApAdinA, evaM dvAvanyau / 'vajaMti vaya'ta iti vaya'm avadyaM vA akAralopAt, vajravadvajaM vA gurutvAddhiMsA'nRtAdi pApaM karma tadAtmanaH sambandhi kalahAdau pazyati, pazcAttApAnvitatvAt , na parasya, taM For Personal & Private Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 197 // | pratyudAsInatvAt, anyastu parasya nAtmanaH, sAbhimAnatvAt, itara ubhayoH, niranuzayatvena yathAvadvastubodhAt aparastu nobhayorvimUDhatvAt iti / dRSTvA caika AtmanaH sambandhi avadyamudIrayati bhaNati yaduta mayA kRtametaditi, upazAntaM vA punaH pravarttayatyathavA vajraM karmma tadudIrayati - pIDotpAdanena udaye pravezayatIti, evamupazamayati - nivarttayati pApaM karma vA / 'abbhuTThe 'tti abhyutthAnaM karoti na kArayati pareNa, saMvignapAkSiko laghuparyAyo vA, kArayatyeva guruH, ubhayavRttirvRSabhAdiH, anubhayavRttirjinakalpiko'vinIto veti / evaM vandanAdisUtreSvapi, navaraM vandate dvAdazAvarttAdinA, | satkaroti vastrAdidAnena, sanmAnayati stutyAdiguNonnatikaraNena, pUjayati ucitapUjAdravyairiti vAcayati - pAThayati, 'no vAyAveha' AtmAnamanyeneti upAdhyAyAdiH, dvitIye zaikSakaH, tRtIye kvacit granthAntare'nadhItI, caturthe jinakalpikaH / evaM sarvatrodAharaNaM svabuddhyA yojanIyam, pratIcchatIti sUtrArthI gRhNAti, pRcchati - praznayati sUtrAdi vyAkaroti brUte tadeveti sUtradhAraH - pAThakaH, arthadharo boddhA, anyastUbhayadharaH, caturthastu jaDa iti / camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno cattAri logapAlA paM0 taM0 some jame varuNe vesamaNe, evaM balissavi some jame vesamaNe varuNe dharaNassa kAlapAle kolapAle selapAle saMkhapAle, evaM bhUyANaMdassa cattAri kAlapAle kolapAle saMkhapAle selapAle, veNudevassa citte vicitte cittapakkhe vicittapakkhe veNudAlissa citte vicitte vicittapakkhe cittapakkhe harikaMtassa pabhe suppabhe pabhakaMte suppabhakaMte harissahassa pabhe suppabhe suppabhakaMte pabhakaMte aggisihassa teU te - sihe te kaMte ubhe aggimANavassa teU teusihe teupabhe teukaMte punnassa rUe rUyaMse rUdakaMte rUdappabhe, evaM visiTThassa For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 1 ApAtabha drakA di sU0 255 // 197 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUte rUtase rUtappabhe rUyakate, jalakaMtassa jale jalaite jalakaMte jalappabhe jalappahassa jale jalarate jalappahe jalakaMte, amitagatissa turiyagatI khippagatI sIhagatI sIhavikkamagatI amitavAhaNassa turiyagatI khippagatI sIha vikkamagatI sIhagatI velaMbassa kAle mahAkAle aMjaNe riTTe pabhaMjaNassa kAle mahAkAle riTe aMjaNe, ghosassa Avatte viyAvatte NaMdiyAvatte mahANaMdiyAvatte mahAghosassa Avatte viyAvatte mahANaMdiyAvatte NaMdiyAvatte 20, sakassa some jame varuNe vesamaNe, IsANassa some jame vesamaNe varuNe, evaM egaMtaritA jAvaccatassa, cauvvihA vAukumArA0 paM0 taM0-kAle mahAkAle velaMbe pabhaMjaNe (sU0 256) caubvihA devA paM0 20-bhavaNavAsI vANamaMtarA joisiyA vimANavAsI (sU0 257) caubbihe pamANe paM0 20-davvappamANe khettappamANe kAlappamANe bhAvappamANe (sU0 258) puruSAdhikArAdeva devavizeSapuruSanirUpaNaparANi lokapAlAdisUtrANi kaNThyAni, navaraM indraH paramaizvaryayogAt prabhurmahAn vA gajendravat, rAjA tu rAjanAd dIpanAt zobhAvattvAdityarthaH ArAdhyatvAdvA, ekArthoM vaitAviti, dAkSiNAtyeSu yo nAmatastRtIyo lokapAlaH sa audIcyeSu caturthazcaturthastvitara iti, evaM 'ekaMtariya'tti, yannAmAnaH zakrasya tannAmAna eva sanatkumArabrahmalokazukraprANatendrANAM tathA yannAmAna IzAnasya tannAmAna eva mAhendralAntakasahasrArAcyutendrANA|miti / kAlAdayaH pAtAlakalazasvAmina iti / caturvidhA devA ityuktam , etacca saGkhyApramANamiti pramANaprarUpaNasUtraM, tatra pramiti pramIyate vA-paricchidyate yenArthastat pramANaM, tatra dravyameva pramANaM daNDAdidravyeNa vA dhanurAdinA zarIrAdevyairvA daNDahastAGgulAdibhiH dravyasya vA jIvAdeH dravyANAM vA jIvadharmAdharmAdInAM dravye vA paramANvAdau paryA For Personal & Private Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA gasUtravRttiH sthAnAM. uddezaH1 lokapAlAH // 198 // 8 yANAM dravyeSu vA teSveva teSAmeva pramANaM dravyapramANaM, evaM yathAyogaM sarvatra vigrahaH kAryaH, tatra dravyapramANaM dvidhA-pra- dezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca, tatra AdyaM paramANvAdyanantapradezikAnta, vibhAganiSpannaM paJcadhA-mAnAdi, tatra mAnaM dhAnyamAnaM setikAdi rasamAnaM karSAdi 1 unmAnaM tulAkarSAdi 2 avamAnaM hastAdi 3 gaNitamekAdi 4 pratimAnaM guJjA- vallAdIti 5 kSetram-AkAzaM tasya pramANaM dvidhA-pradezaniSpannAdi, tatra pradezaniSpannamekapradezAvagADhAdi asaGkhyapradezAvagADhAnta, vibhAganiSpannamaGgalyAdi, kAlaH-samayastanmAnaM dvidhA pradezaniSpannamekasamayasthityAdi asaGkhatheyasamayasthityantaM vibhAganiSpannaM samayAvaliketyAdi, kSetrakAlayordravyatve satyapi bhedanirdezo jIvAdidravyavizeSakatvenAnayostatparyAyatA'pIti dravyAdviziSTatAkhyApanArthaH, bhAva eva bhAvAnAM vA pramANaM bhAvapramANaM guNanayasaGkhyAbhedabhinnaM, tatra guNA-jIvasya jJAnadarzanacAritrANi, tatra jJAnaM pratyakSAnumAnopamAnAgamarUpaM pramANamiti, nayA-naigamAdayaH, saGkhyAekAdiketi / devAdhikAre evedaM sUtracatuSTayaM cattAri disAkumArimahattariyAo paM0 20-rUyA rUyaMsA surUvA rUyAvatI, cattAri vijjukumArimahattariyAo paM0 20 -cittA cittakaNagA saterA sotAmaNI (sU0 259) sakassa NaM deviMdassa devaranno majhimaparisAte devANaM cattAri paliovamAiM ThitI paM0, IsANassa deviMdassa devaranno majjhimaparisAe devINaM cattAri paliovamAI ThiI paM0 (sU0 260) caubihe saMsAre paM0 ta0-davvasaMsAre khettasaMsAre kAlasaMsAre bhAvasaMsAre (sU0 261) 'cattAri disA' ityAdi sugama, navaraM dikkumAryazca tA mahattarikAzca-pradhAnatamAstAsAM vA mahattarikA dikkumArImaha devAH sU0257 pramANaM sU0258 // 198 // For Personal & Private Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarikAH, etA madhyarucakavAstavyA ahaMto jAtamAtrasya nAlakalpanAdi kurvantIti, vidyutkumArImahattarikAstu vidigarucakavAstavyAH, etAzca bhagavato jAtamAtrasya catasRSvapi dikSu sthitA dIpikAhastA gAyantIti / ete ca devAH saMsAriNa iti saMsArasUtraM, tatra saMsaraNam-itazcetazca paribhramaNaM saMsAraH, tatra saMsArazabdArthajJastatrAnupayukto dravyANAM vAjIvapudgalalakSaNAnAM yathAyogaM bhramaNaM dravyasaMsAraH, teSAmeva kSetre-caturdazarajvAtmake yatsaMsaraNaM sa kSetrasaMsAraH, yatra vA15 kSetre saMsAro vyAkhyAyate tadeva kSetramabhedopacArAt saMsAro yathA rasavatI guNaniketyAdi, kAlasya-divasapakSamAsavayanasaMvatsarAdilakSaNasya saMsaraNaM-cakranyAyena bhramaNaM palyopamAdikAlavizeSavizeSitaM vA yatkasyApi jIvasya narakAdiSu sa kAlasaMsAraH, yasmin vA kAle-pauruSyAdike saMsAro vyAkhyAyate sa kAlo'pi saMsAra ucyate abhedAdyathA pratyupekSaNAkaraNAt kAlo'pi pratyupekSaNeti, tathA saMsArazabdArthajJaH tatropayukto jIvapudgalayorvA saMsaraNamAtramupasarjanIkRtasambandhidravyaM bhAvAnAM vaudayikAdInAM varNAdInAM vA saMsaraNapariNAmo bhAvasaMsAra iti / ayazca dravyAdisaMsAro'nekanayaidRSTivAde vicAryate iti dRSTivAdasUtraM caubvihe diTThivAe paM0 ta0-parikamma suttAI puvvagae aNujoge (sU0 262) cauvvihe pAyacchitte paM0 saM0NANapAyacchitte dasaNapAyacchitte carittapAyacchitte ciyattakiccapAyacchitte, 1 / caubvihe pAyacchitte paM0 taM0-parisevaNA pAyacchitte saMjoyaNApAyacchitte AroaNApAyacchitte paliuMcaNApAyacchitte 2 / (sU0 263) BI 'cauvihe didivAe' ityAdi, tatra dRSTayo darzanAni-nayA udyante-abhidhIyante patanti vA-avataranti yasmi For Personal & Private Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- GgasUtravRttiH ti RjamajAvIdapUrvAdIni cavadAsaca 6 AyapAisameM sthAnA0 uddezaH1 dRSTivAdaH sU0 262 prAyazcittaM sU0263 // 199 // SSSSSSS nasau dRSTivAdo dRSTipAto vA-dvAdazamaGgam , tatra sUtrAdigrahaNayogyatAsaMpAdanasamartha parikarma gaNitaparikarmavat, tacca siddhasenikAdi, sUtrANIti RjusUtrAdIni dvAviMzatirbhavanti, iha sarvadravyaparyAyanayAdyarthasUcanAt sUtrANIti, samastazru tAtpUrva karaNAt pUrvANi, tAni cosAdapUrvAdIni caturdazeti, eteSAM caivaM nAmapramANAni, tadyathA-"uppAya 1 aggeNIyaM 2 vIriyaM 3 atthinatthi u pavAyaM 4 / NANapavAyaM 5 saccaM 6 AyapavAyaM ca 7 kammaM ca 8 // 1 // puvvaM paccakkhANaM 9 vijaNuvAyaM 10 avaMjha 11 pANArDa 12 / kiriyAvisAlapuvvaM 13 coddasamaM biMdusAraM tu 14 // 2 // uppAye payakoDI 1 aggeNIyaMmi channauilakkhA 2 / viriyammi sayarilakkhA 3 sahilakkhA u asthiNathimmi 4 // 3 // egA pauNA koDI NANapavAyaMmi hoi puvvaMmi 5 / egA payANa koDI chacca payA saccavAyaMmi ||4||chvviisN koDIo AyapavAyaMmi hoi payasaMkhA 7 / kammapavAe koDI asItI lakkhehiM abbhahiA8 // 5 // culasIi sayasahassA paccakkhANaMmi vanniyA pugve / ekkA payANa koDI dasasahasahiyA ya aNuvAe 10 // 6 // chavvIsaM koDIo payANa pubve avaMjhaNAmaMmi 11 / pANAummi ya koDI chappaNalakkhehi abbhahiyA 12 // 7 // navakoDIo saMkhA kiriyavisAlaMmi 1 utpAdaM agrAyaNIyaM vIryai astinAstipravAda jJAnapravAdaM satyapravAdamAtmaprabAdaM ca karmapravAdaM ca // 1 // pratyAkhyAnaM pUrva vidyAnuvAdaM avandhyaM prANAyuH kiyAvizAlaM pUrva caturdazaM bindusAraM tu // 2 // utpAde padakoTI aprAyaNIye SaNNavatilakSAH vIrye saptatilakSAH astinAstipUrve SaSTilakSAH // 3 // pAdonaikA koTI jJAnapravAde bhavati pUrve satyavAde SaDadhikaikA padakoTI // 4 // AtmapravAde SaDviMzatiH kovyaH padasatyayA bhavaMti azIyA lakSairadhikA padakoTI karmapravAde // 5 // pratyAkhyAnapUrve caturazItisahasrANi varNitAni vidyAnuvAde dazasahasrAdhikaikA koTI padAnAM // 6 // avandhyanAmni pUrve paiiMzatiH kovyaH padAnAM prANAyuSi ca SaTjApaMcAzalakSAdhikA kottii||7|| guruNA kriyAvizAle nava kovyo // 199 // dain Education International For Personal & Private Use Only w
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaniyA guruNA 13 / addhatterasalakkhA payasaMkhA biMdusArammi // 8 // " iti, teSu gataM-praviSTaM yat zrutaM tatpUrvagataM-pUrvANyeva, aGgapraviSTamaGgAni yatheti, yojanaM yogaH anurUpo'nukUlo vA sUtrasya nijenAbhidheyena saha yoga ityanuyogaH, sa caikastIrthakarANAM prathamasamyaktvAvAptipUrvabhavAdigocaro yaH sa mUlaprathamAnuyogo'bhidhIyate, yastu kulakarAdivaktavyatA gocaraH sa gaNDikAnuyoga iti / pUrvagatamanantaramuktaM, tatra ca prAyazcittaprarUpaNA''sIditi prAyazcittasUtradvayaM, tatra jJAnameva prAyazcittaM, yatastadeva pApaM chinatti prAyaH cittaM vA zodhayatIti niruktivazAt jJAnaprAyazcittamiti, evamanyatrApi, 'viyattakicce'tti vyaktasya-bhAvato gItArthasya kRtyaM-karaNIyaM vyaktakRtyaM prAyazcittamiti, gItArtho hi gurulAghavaparyAlocanena yat kiJcana karoti tatsarva pApavizodhakameva bhavatIti, athavA jJAnAdyaticAravizuddhaye yAni prAyazcittAnyAlocanAdIni vizeSato'bhihitAni tAni tathA vyapadizyante, (yadvA) 'viyatteti vizeSeNa-avasthAdyaucityena vizeSAna|bhihitamapi dattaM-vitIrNamabhyanujJAtamityarthaH, yatkiJcinmadhyasthagItArthena kRtyam-anuSThAnaM tad vidattakRtyaM prAyazcittameva, 'ciyattakiccetti pAThAntaratastu prItikRtyaM vaiyAvRttyAdIti, pratiSevaNam-AsevanamakRtyasyeti pratiSevaNA, sA ca dvidhA-pariNAmabhedAt pratiSevaNIyabhedAdvA, tatra pariNAmabhedAt "paMDisevaNA u bhAvo so puNa kusalovva hoja'kusalo vA / kusaleNa hoi kappo akusalapariNAmao dappo // 1 // " pratiSevaNIyabhedAtu "mUlaguNauttaraguNe duvihA | 1 varNitAH padasaGkhyayA arddhatrayodaza lakSA bindusAre padasayayA // 8 // 2 bhAvaH pratiSevanA saH punaH kuzalo vA bhavedakuzalo vA / kuzalena bhavati kalpaH akuzalapariNAmAipaH // 1 // 3 mUlaguNottaraguNeSu dvividhA ( I For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 200 // paMDisevaNA samAseNaM 1 / mUlaguNe paMcavihA piMDavisohAigI iyarA // 1 // " tasyAM prAyazcittamAlocanAdi, taccedam"AloyaNa 1 paDikkamaNe 2 mIsa 3 vivege 4 tahA viussagge 5 / tava 6 cheya 7 mUla 8 aNavaDayA ya 9 pAraMcie 10 caiva // 1 // " iti pratiSevaNAprAyazcittaM 1, saMyojanam - ekajAtIyAticAramIlanaM saMyojanA yathA zayyAtarapiNDo gRhItaH so'pyudakArbrahastAdinA so'pyabhyAhRtaH so'pyAdhAkasmikastatra yat prAyazcittaM tat saMyojanAprAyazcittam, | tathA AropaNamekAparAdhaprAyazcitte punaH punarAsevanena vijAtIyaprAyazcittAdhyAropaNamAropaNA, yathA paJcarAtrindivaprA yazcittamApannaH punastatsevane dazarAtrindivaM punaH paJcadazarAtrindivametraM yAvatSaNmAsAt tatastasyAdhikaM tapo deyaM na bha vati api tu zeSatapAMsi tatraivAntarbhAvanIyAni, iha tIrthe SaNmAsAntatvAt tapasa iti, uktaM ca - "paMcAIyArovaNa ne yavvA jAva hoMti chammAsA / teNa para mAsiyANaM chaNhuvariM josaNaM kujjA // 1 // " iti, AropaNayA prAyazcittamAropaNAprAyazcittamiti tathA parikuJcanam - aparAdhasya dravyakSetrakAlabhAvAnAM gopAyanamanyathA satAmanyathA bhaNanaM parikucanA parivaJcanA vA uktaM ca - "davve khette kAle bhAve paliuMcaNA cauviyappa"tti, tathAhi - saccitte aJcittaM *1 jaNavayapaDiseviyaM ca addhANe 2 / subhikkhe ya dubhikkhe 3 haTTheNa tahA gilANeNaM // 1 // " iti, tasyAH prAyazcittaM parikuJcanAprAyazcittaM, vizeSo'tra vyavahArapIThAdavaseya iti / prAyazcittaM ca kAlApekSayA dIyata iti kAlanirUpaNAsUtram 1 pratiSevaNA samAsena / mUlaguNeSu paMcavidhA piMDavizoSyAdikA itarA // 1 // 2 AlocanaM pratikramaNaM mitraM vivekastathA vyutsargaH / tapazchedo mUlamanavasthApyaM pAcitaM caiva // 1 // 3 paMcAdikAropaNA jJAtavyA yAvadbhavanti SaNmAsAstataH paraM mAsAdInAM SaNNAmupari zoSaNaM kuryAt // 1 // 4 sacittamacitaM janapada pratisevitaM cAdhvani subhikSe durbhikSe ca hRSTena tathA glAnena // 1 // For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 1 prAyazcittaM sU0 263 // 200 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ caubvihe kAle paM0 taM0-pamANakAle ahAuyanivvattikAle maraNakAle addhAkAle (sU0 264) caubihe poggalapariNAme pannatte taM0-vanapariNAme gaMdhapariNAme rasapariNAme phAsapariNAme (sU0 265) bharaheravaesu NaM vAsesu purimapacchimavajA majjhimagA bAvIsaM arahaMtA bhagavaMtA cAujjAmaM dhammaM paNNaveMti, taM0-savvAto pANAtivAyAo veramaNaM, evaM musAvAyAo veramaNaM, savvAto adinnAdANAo veramaNaM savvAo bahiddhAdANA [pariggahA ]o veramaNaM 1, savvesu NaM mahAvidehesu arahaMtA bhagavaMto cAujjAmaM dhammaM paNNavayaMti, taM0-savvAto pANAtivAyAo veramaNaM, jAva savvAto bahiddhAdANAo veramaNaM (sU0 266) tatra pramIyate-paricchidyate yena varSazatapalyopamAdi tatpramANaM tadeva kAlaH pramANakAlA, sa ca addhAkAlavizeSa eva | divasAdilakSaNo manuSyakSetrAntarvatIti, uktaM ca-"duviho pamANakAlo divasapamANaM ca hoi.rAI ya / cauporisio divaso rAI cauporisI ceva // 1 // " iti, yathA-yaprakAraM nArakAdibhedenAyu:-karmavizeSo yathAyustasya raudrAdidhyAnAdinA nivRtiH-bandhanaM tasyAH sakAzAdyaH kAlo-nArakAditvena sthitijIvAnAM sa yathAyurnivRtikAla:, athavA yathA''yuSo nivRtistathA yaH kAlo-nArakAdibhave'vasthAnaM sa tatheti, ayamapyaddhAkAla evAyuSkakarmAnubhavaviziSTaH, sarvasaMsArijIvAnAM varttanAdirUpa iti, uktaM ca-"AuyamettavisiTTho sa eva jIvANa vattaNAdimao / bhannai ahAukAlo 1 dvividhaH pramANakAlaH divasapramANo bhavati rAtripramANazca catuSpauruSIko divaso rAtrirapi catuHpauruSI eva // 1 // 2 AyurmAtraviziSTaH sa eva jIvAnAM varttanAdimayaH / bhaNyate yathA''yuSkakAlo Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 sthAnA0 uddezaH1 pramANakAlAdiH pariNAmaH yAmA: sU0264 zrIsthAnA- vattai jo jacciraM jeNaM // 1 // " iti, maraNasya-mRtyoH kAlaH-samayo maraNakAlaH, ayamapyaddhAsamayavizeSa eva, maraNa- GgasUtra- viziSTo maraNameva vA kAlo, maraNaparyAyatvAditi, uktaM ca-"kAlotti mayaM maraNaM jaheha maraNaM gaotti kaalgo| vRttiH tamhA sa kAlakAlo jo jassa mao maraNakAlo // 1 // " iti, tathA addhaiva kAlaH addhAkAlA, kAlazabdo hi varNa pramANakAlAdiSvapi varttate, tato'ddhAzabdena viziSyata iti, ayaM ca sUryakriyAviziSTo manuSyakSetrAntarvatI smyaadi||201|| rUpo'vaseyaH, uktaM ca-"sUrakiriyAvisiTTho godohAikiriyAsu niravekkho / addhAkAlo bhannai samayakkhettaMmi samayAi | // 1 // samayAvaliyamuhuttA divasamahorattapakkhamAsA ya / saMvaccharajugapaliyA sAgaraosappipariyaTTA // 2 // " iti / dravyaparyAyabhUtasya kAlasya catuHsthAnakamuktam , idAnIM paryAyAdhikArAt pudgalAnAM paryAyabhUtasya pariNAmasya tadAha'cauvvihe'ityAdi, pariNAmaH-avasthAto'vasthAntaragamanam, uktaM ca-"pariNAmo hyarthAntaragamanaM na tu sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH prinnaamstdvidaamissttH||1||" iti, tatra varNasya-kAlAdeH pariNAmaH-anyathA bhavanaM varNena vA kAlAdinetaratyAgena pudgalasya pariNAmo varNapariNAmaH, evamanye'pi / ajIvadravyapariNAma ukto'dhunA tu jIvadravyasya pariNAmA vicitrA sUtraprapaJcenAbhidhIyante-tatra ca "bharate'tyAdisUtradvayaM vyaktameva, kintu pUrvapazcimavarjAH, 1 vartate yo yaviraM yena // 1 // 2 kAla iti mataM maraNaM yatheha maraNaM gata iti kAlagataH / tasmAt sa kAlakAlo yo yasya mato maraNakAlaH // 2 // la|| sUryakriyAviziSTo godohAdikriyAsu nirapekSaH / addhAkAlo bhaNyate samayAdiH samayakSetre // 1 // samaya AvalikA muhUrtaH divaso'horAtraH pakSaH mAsaH saMvatsaraM yugaM palyaH sAgaraH utsarpiNI parAvartaH // 2 // SSESAROM 266 201 // For Personal & Private Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kimuktaM bhavati?-madhyamakA iti, te cASTAdayo'pi bhavantItyucyate-dvAviMzatiriti, catvAro yamA eva yAmA nivRttayo yasmin sa tathA 'bahiddhAdANAo'tti bahirddhA-maithunaM parigrahavizeSaH AdAnaM ca-parigrahastayordvandvaikatvamathavA AdIyata ityAdAnaM-parigrAhya vastu tacca dharmopakaraNamapi bhavatItyata Aha-bahistAt-dharmopakaraNAd bahiryaditi, iha ca maithunaM parigrahe'ntarbhavati, na hyaparigRhItA yoSid bhujyata iti pratyAkhyeyasya prANAtipAtAdezcaturvidhatvAt caturyAmatA dharmasyeti, iyaM ceha bhAvanA-madhyamatIrthakarANAM videhakAnAM ca caturyAmadharmasya pUrvapazcimatIrthakarayozca paJcayAmadharmasya prarUpaNA ziSyApekSA, paramArthatastu paJcayAmasyaivobhayeSAmapyasau, yataH prathamapazcimatIrthakaratIrthasAdhava Rjujar3A vakrajaDAzceti, tattvAdeva parigraho varjanIya ityupadiSTe maithunavarjanamavaborbu pAlayituM ca na kSamAH, madhyamavidehajatIrthakaratIrthasAdhavastu RjuprajJatvAt tadboddhaM varjayituM ca kSamA iti, bhavatazcAtra zloko-"purimA ujjujaDDA u, vakkajaDDA |ya pcchimaa| majjhimA ujjupannA u, teNa dhamme duhA kae // 1 // purimANaM duvisojho u, carimANaM duraNupAlae / kappo majjhimagANaM tu, suvisujjhe supAlae // 2 // " iti / anantaroktebhyaH prANAtipAtAdibhyo'nuparatoparatAnAM durgatisugatI bhavataH, tadvantazca te durgatetarA bhavantIti durgatisugatyAtmakapariNAmayordurgatasugatAnAM ca bhedAn sUtracatuSTayenAha 1 prathame RjujaDAH vakajaDAca pAzcAtyAH madhyamAstu RjuprajJAstena dharmoM dvidhA kRtaH // 1 // 2 pUrvANAM durvizobhyastu caramANAM duranupAlyaH kalpaH madhyamAnAntu suvizodhyaH khanupAlyazca // 2 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- cattAri duggatIto paM0 20-NeraiyaduggatI tirikkhajoNiyaduggatI maNussaduggatI devaduggaI 1, cattAri soggaIo gasUtra paM0 ta0-siddhasoMgatI devasoggatI maNuyasoggatI sukulapaccAyAti 2, cattAri duggatA paM0 20-neraiyaduggayA tirivRttiH kkhajoNiyaduggatA maNuyaduggatA devaduggatA 3, cattAri suggatA paM0 20-siddhasugatA jAva sukulapaJcAyAyA 4 (sU0267) paDhamasamayajiNassa NaM cattAri kammaMsA khINA bhavaMti-NANAvaraNijjaM dasaNAvaraNijaM mohaNijaM aMtarAtitaM 1, uppnnnaa||202|| NadasaNadhare NaM arahA jiNe kevalI cattAri kammaMse vedeti, taM0-vedaNijaM AuyaM NAmaM gotaM 2, paDhamasamayasiddhassa NaM cattAri kammaMsA jugavaM khijaMti taM0-veyaNijaM AuyaM NAmaM gotaM 3 (sU0 268) 'cattArI'tyAdi gatArtham , navaraM manuSyadurgatiH ninditamanuSyApekSayA devadurgatiH kilbiSikAdyapekSayeti, 'sukulapa-1 cAyAi'tti devalokAdau gatvA sukule-ikSvAkAdau pratyAyAtiH-pratyAgamanaM pratyAjAti-pratijanmeti, iyaJca tIrthakarAdInAmeveti manuSyasugate gabhUmijAdimanujatvarUpAyA bhidyate, durgatireSAmastItyaci pratyaye durgatA duHsthA vA durgatAH evaM sugatAH / anantaraM siddhasugatA uktAH te cASTakarmakSayAt bhavantyataH kSayapariNAmasya kramamAha-'paDhameM'tyAdi sUtratrayaM || 6 vyaktaM, paraM prathamaH samayo yasya sa tathA sa cAsau jinazca-sayogikevalI prathamasamayajinastasya karmaNaH-sAmAnyasyAMzAH -jJAnAvaraNIyAdayo bhedA iti, utpanne-AvaraNakSayAjAte jJAnadarzane-vizeSasAmAnyabodharUpe dhArayatItyutpannajJAnadarzanadharo'nenAnAdisiddhakevalajJAnavataH sadAzivasyAsadbhAvaM darzayati, na vidyate rahaH-ekAnto gopyamasya sakalasannihitavyavahitasthUlasUkSmapadArthasArthasAkSAtkAritvAdityarahA devAdipUjA'hatvenAhanvA rAgAdijetRtvAjinaH kevalAni-paripU BASES PAISASAGAR SEX 4 sthAnA0 | uddezaH 1 | durgatisu. gatI sU0 267 kevalyAdikarmakSayau sU0268 2 // For Personal & Private Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASUS ROG ROSHE ni jJAnAdIni yasya santi sa kevalIti, siddhatvasya karmakSapaNasya ca ekasamaye sambhavAt prthmsmysiddhsyetyaadi| vypdishyte| asiddhAnAM tu hAsyAdayo vikArA bhavantIti hAsyaM tAvaccatuHsthAnakAvatAritvAdAha cauhiM ThANehiM hAsuppattI sitA taM0-pAsittA bhAsettA suNettA saMbharettA (sU0 269) caubihe aMtare paM0 taM. -kaTuMtare pamhaMtare lohaMtare pattharaMtare, evAmeva ithie vA purisassa vA cauvihe aMtare paM0 20-kaTuMtarasamANe pamhaMtarasamANe lohaMtarasamANe pattharaMtarasamANe (sU0 270) cattAri bhayagA paM0 20-divasabhayate jattAbhayate uccattabhayate kabbAlabhayate (sU0 271) cattAri purisajAtA paM0 saM0-saMpAgaDapaDisevI NAmege No pacchannapaDisevI pacchannapaDisevI NAmege No saMpAgaDapaDisevI ege saMpAgaDapaDisevIvi pacchannapaDisevIvi ege no saMpAgaDapaDisevI No pacchannapaDisevI (sU0 272) 'cauhI'tyAdi, hasanaM hAsaH-hAsamohodayajanito vikArastasyotpattiH-utpAdaH hAsotpattiH 'pAsitta'tti dRSTvA vidUSakAdiceSTAM cakSuSA, tathA bhASitvA vAcA kiJciccasUrivacanaM tathA zrutvA zrotreNa paroktaM tathAvidhavAkyaM tathA tathAvidhameva ceSTAvAkyAdikaM smRtvA hasatIti zeSaH, evaM darzanAdIni hAsakaraNAni bhvntiiti| asiddhAnAmeva dharmAntaranirUpaNAya dRSTAntadAntikArthavatsUtradvayam, 'caubvihe' ityAdi, kASThasya ca kASThasya ceti kASThayorantaraM-vizeSo rUpanirmANAdibhiriti kASThAntaramevaM pakSma-karpAsarUtAdi pakSmaNorantaraM viziSTasaukumAryAdibhiH lohAntaraM atyantacchedakatvAdibhiH prastarAntaraM-pASANAntaraM cintitArthaprApaNAdibhiriti, 'evameva' kASThAdyantaravat, striyA vA syantarApekSayA puruSasya RUSSES Jan Education Interaoral For Personal & Private Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 203 // vA puruSAntarApekSayA, vAzabdau strIpuMsayozcAturvidhyaM prati nirvizeSatAkhyApanArthoM, kASThAntareNa samAnaM - tulyamantaraM| vizeSo viziSTapadavIyogyatvAdinA pakSmAntarasamAnaM vacanasukumAratayaiva lohAMtarasamAnaM snehacchedena parISahAdau nirbhaGgatvAdibhizca prastarAntarasamAnaM cintAtikrAntamanorathapUrakatvena viziSTaguNavavandyapadavIyogyatvAdinA ceti / anantaramantaramuktamiti puruSavizeSAntaranirUpaNAya bhRtakasUtraM, tatra viyate - poSyate smeti bhRtaH sa evAnukampito bhRtakaH karmakara ityarthaH, pratidivasaM niyatamUlyena karmmakaraNArthaM yo gRhyate sa divasabhRtakaH 1 yAtrA - dezAntaragamanaM tasyAM sahAya iti viyate yaH sa yAtrAbhRtakaH 2 mUlyakAlaniyamaM kRtvA yo niyataM yathAvasaraM karmma kAryate sa uccatAbhRtakaH, kabbADabhRtakaH- kSitikhAnakaH oDAdiH, yasya svaM karmmAyate dvihastA trihastA vA tvayA bhUmiH khanitavyaitAvatte dhanaM dAsyAmItyevaM niyamyeti, iha gAthe - " divasabhayao u gheppai chinneNa dhaNeNa divasadevasiyaM / jattA u hoi gamaNaM ubhayaM vA [ AgamanaM cetyarthaH ] ettiyadhaNeNaM // 1 // kavvAla oDamAI hatthamiyaM kamma ettiyadhaNeNaM / ecirakAluccatte kAyavvaM kamma jaM veMti // 2 // uktaM laukikasya puruSavizeSasyAntaramadhunA lokottarasya tasyAntarapratipAdanAya pratiSevi - sUtraM tatra samprakaTam - agItArthasamakSamakalpyabhaktAdi pratiSevituM zIlaM yasya sa samprakaTapratisevItyevaM sarvatra, navaraM pra 1 chinnena dhanena divase divase divasabhRtakastu gRhyate yAtrA tu bhavati gamanaM gamanAgamane vA iyatA dhanena // 1 // oDAdiH kabbaDabhRtako niyamya iyatA dhanena hastamitaM karmma kAryate uccatAmRtaka iyatkAlaM karma karttavyaM yad bravIti ( bhavati ) // 2 // For Personal & Private Use Only 14 sthAnA0 uddezaH 1 hAsa: a ntaraM bhU takAH pra tisevinaH sU0 269 270. 271 272 // 203 //
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ cchannamagItArthAsamakSaM, atra cAdye bhaGgakatraye puSTAlambano bakuzAdiH nirAlambano vA pArzvasthAdirdraSTavyaH, caturthe tu nirgranthaH snAtako veti, antarAdhikArAdeva devapuruSANAM strIkRtamantaraM pratipAdayannAha - camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno somassa mahAranno cattAri aggamahisIo paM0 taM0 kaNagA kaNagalatA cittaguttA vasuMdharA, evaM jamassa varuNassa vesamaNassa, balissa NaM vatiroyaNidassa vatiroyaNaranno somassa mahAranno cattAri aggamahisIo paM0 taM0--mittagA subhaddA vijjuttA asaNI, evaM jamassa vesamaNassa varuNassa, dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno kAlavAlassa mahArano cattAri aggamahisIo paM0 taM0 - asogA vimalA suppabhA sudaMsaNA, evaM jAva saMkhavAlassa, bhUtANaMdassa NaM NAgakumAriMdassa NAgakumAra ranno kAlavAlassa mahAranno cattAri agga0 paM0 taM0sunaMdA subhaddA sujAtA sumaNA, evaM jAva selavAlassa jahA dharaNassa, evaM savvesiM dAhiNiMdalogapAlANaM jAva ghosassa jahA bhUtANaMdassa evaM jAva mahAghosassa logapAlANaM, kAlassa NaM pisAiMdassa pisAyarano cattAri aggamahisIo paM0 taM0 - kamalA kamalappabhA uppalA sudaMsaNA evaM mahAkAlassavi, suruvassa NaM bhUrtidassa bhUtaranno cattAri aggamahisIo paM0 taM0 - ruvavatI bahurUvA suruvA subhagA, evaM paDirUvassavi, puNNabhaddassa NaM jakkhiMdassa jakkharanno cattAri aggamahisIo paM0 taM puttA bahuputtitA uttamA tAragA, evaM mANibhaddassavi, bhImassa NaM rakkhasiMdassa rakkhasarano cattAri aggamahisIo paM0 taM0 paumA vasumatI kaNagA rataNappabhA, evaM mahAbhImassavi, kiMnarassa NaM kiMnariMdassa cattAri agga0 paM0 taM0 vaDeMsA ketumatI ratiseNA ratippabhA, evaM kiMpurisassavi, sappurisassa NaM kiMpurisiMdarasa0 For Personal & Private Use Only ruku
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH 4 sthAnA0 uddezaH1 || agramahipyaH vikRtayaH kUTAgArAH // 204 // sU0273 cattAri aggamahisIo paM0 20-rohiNI NavamitA hirI pupphavatI, evaM mahApurisassavi, atikAyassa NaM mahoragiMdassa cattAri aggamahisIo paM0 taM0-bhuyagA bhuyagavatI mahAkacchA phuDA, evaM mahAkAyassavi, gItaratissa NaM gaMdhabidassa cattAri agga0 paM0 20-sughosA vimalA sussarA sarassatI, evaM gIyajasassavi, caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaranno cattAri aggamahisIo paM0 saM0-caMdappamA dosiNAbhA accimAlI pabhaMkarA, evaM sUrassavi, NavaraM sUrappabhA dosiNAbhA acimAlI pabhaMkarA, iMgAlassa NaM mahAgahassa cattAri aggamahisIo paM0 saM0-vijayA vejayaMtI jayaMtI aparAjiyA, evaM savvesiM mahaggahANaM jAva bhAvakeussa, sakkassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahAranno cattAri agga0 paM0 20-rohiNI mayaNA cittA somA, evaM jAva vesamaNassa, IsANassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahAranno cattAri agga0 paM00-puDhavI rAtI rayaNI vijU , evaM jAva varuNassa (sU0 273) cattAri gorasavigatIo paM0 taM0-khIraM dahiM sappiM NavaNItaM, cattAri siNehavigaitIo paM0 taM0-tellaM ghayaM vasA NavaNItaM, cattAri mahAvigatIo paM0 20-mahuM maMsaM majaM NavaNItaM (sU0 274) cattAri kUDAgArA paM0 saM0-gutte NAma ege gutte gutte NAma ege agutte agutte NAmaM ege gutte agutte NAmaM ege agutte, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 20-gutte NAmamege gutte 4, cattAri kUDAgArasAlAo paM0 20-guttA NAmamegA guttaduvArA guttANAmamegA aguttaduvArA aguttA NAmamegA guttaduvArA aguttA NAmamegA aguttaduvArA, evAmeva cattAritthIo paM0 20-guttA nAmamegA gutiditA guttA NAmamegA aguttidiA [ha] 4 (sU0 275) cauvihA ogANA paM0 0-davyogAhaNA khe 274275 For Personal & Private Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttogAhaNA kAlogAhaNA bhAvogAhaNA (sU0 276) cattAri pannattIo aMgabAhiriyAto paM0 taM0-caMdapannattI sUrapannattI jaMbuddIvapannattI dIvasAgarapannattI (sU0 277) // cauTThANassa paDhamo uddesao // 1 // 'camarasse'tyAdikamagramahiSIsUtraprapaJcamAha, kaNThyazcAyam , navaraM 'mahAranno'tti lokapAlasyAgrabhUtAH-pradhAnA mahiSyo -rAjabhAryA agramahiSya iti, vairoyaNatti-vividhaiH prakArai rocyante-dIpyanta iti virocanAsta eva vairocanAH-uttaradigvAsino'surAH teSAmindraH, dharaNasUtre 'evaM'miti kAlavAlasyeva kolapAlazailapAlazaGkhapAlAnAmetannAmikA eva catasazcatasro bhAryAH, etadevAha-'jAva saMkhavAlassa'tti, bhUtAnandasUtre 'eva'miti yathA kAlavAlasya tathAnyeSAmapi, navaraM tRtIyasthAne caturtho vAcyaH, dharaNasya dakSiNanAgakumAranikAyendrasya lokapAlAnAmagramahiSyo yathA yannAmikAstathA tannAmikA eva sarveSAM dAkSiNAtyAnAM zeSANAmaSTAnAM veNudevaharikAntaagnizikhapUrNajalakAntaamitagativelambaghopAkhyAnAmindrANAM ye lokapAlAH sUtre darzitAsteSAM sarveSAmiti, yathA ca bhUtAnandasyaudIcyanAgarAjasya tathA zeSANAmaSTAnAmaudIcyendrANAM veNudAliharissahAgnimAnavaviziSTajalaprabhAmitavAhanaprabhaJjanamahAghoSAkhyAnAM ye lokapAlAste-18 pAmapIti, etadevAha-'jahA dharaNassetyAdi / uktaM sacetanAnAmantaramathAntarAdhikArAdevAcetanavizeSANAM vikRtInAM gorasasnehamattvalakSaNamantaraM sUtratrayeNAha-'cattArI'tyAdi, gavAM raso gorasaH, vyutpattireveyaM gorasazabdasya pravRttistu mahiSyAdInAmapi dugdhAdirUpe rase, vikRtayaH zarIramanasoH prAyo vikArahetutvAditi, zeSa prakaTam , navaraM sarpiH-ghRtam , navanIta-mrakSaNaM,sneharUpA vikRtayaH snehavikRtayo vasA-asthimadhyarasaH, mahAvikRtayo-mahArasatvena mahAvikArakAritvAt , dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- vRttiH * // 205 // * mahataH sattvopaghAtasya kAraNatvAcceti, iha vikRtiprastAvAd vikRtayo vRddhagAthAbhiH prarUpyante-"khIraM 5 dahi 4 Naka- sthAnA0 NIyaM 4 ghayaM 4 tahA tellameva 4 guDa 2 maja 2 / mahu 3 maMsaM 3 ceva tahA ogAhimagaM ca dasamI u||1|| go-18 uddezaH1 mahisuTTipasUrNa elagakhIrANi paMca cattAri / dahimAiyAI jamhA uTTINaM tANi No hu~ti // 2 // cattAri hoti tellA, | agramahitilaayasikusuMbhasarisavANaM ca / vigaIo sesAI DolAINaM na vigaIo // 3 // davagulapiMDagulA do majaM puNa kaTTha- SIprakarapiThaniSphannaM / macchiyakottiyabhAmarabheyaM ca tihA mahu~ hoi // 4 // jalathalakhahayaramaMsaM cammaM vasa soNiyaM tiheyaMpi / NaM vikRAilla tinni calacala ogAhimagaM ca vigiio||5|| AdimAni trINi calacaletyevaM pakkAni vikRtirityarthaH "sesA tayaH kUna hoti vigaI a jogavAhINa te u kappaMtI / paribhujaMti na pAyaM jaM nicchayao na najati // 1 // egeNa ceva tavao| TAkArANi pUrijati pUyaeNa jo tAo / bIovi sa puNa kappai nivigaI levaDo navaraM // 2 // " ityAdi / acetanAntarAdhikArA- avagAhadeva gRhavizeSAntaraM dRSTAntatayA'bhidhitsuH puruSastriyozcAntaraM dAntikatayA abhidhAtukAmaH sUtracatuSTayamAha- nAH prajJa'cattAri kUDe'tyAdi, kUTAni zikharANi stUpikAstadvantyagArANi-gehAni-athavA kUTa-sattvabandhanasthAnaM tadvadagArANi tayaH 1kSIraM dadhi navanItaM ghRtaM tathA telameva guDo mayaM madhu mAMsa caiva tathA'vagAhimaM ca dazamI tu // 1 // gomahipyuSTrIpazUnAmeDakasya kSIrANi pazca dadhyA |sU0 273dIni caturdhA yasmAduSTrINAM tAni na bhavanti // 2 // catvAri bhavanti tailAni tilAtasIkusuMbhasarSapANAM ca vikRtayaH zeSANi DoliyAdInAM na vikRtayaH // 3 // 277 drabaguDapiMDaguDau dvau madyaM punaH kASThapiSTaniSpannaM mAkSikakoMtikabhrAmarabhedena madhu tridhA bhavati // 4 // jalasthalakhacaramAMsAni carma vasA zoNitaM tridhaitadapi // 205 // AdimaM pakkAnatrayaM avagAhimaM ca vikRtistu // 5 // zeSA vikRtayo na bhavati te yogavAhinAM kalpante prAyaH paribhuMjate na yannizcayato na jJAyate // 1 // ekenApUpena kaTAhavaiva yaH pUryate tataH dvitIyo'pi sa punaH kalpate nirvikRtiko lepakRtparam // 2 // *** M * ** Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEXSSSSS5ERA kUTAgArANi, tatra guptaM-prAkArAdivRtaM bhUmigRhAdi vA punargupta sthagitadvAratayA pUrvakAlAparakAlApekSayA veti, evamanye|'pi trayo bhaGgA boddhavyAH, puruSastu gupto nepathyAdinA'ntarhitatvena punargupto guptendriyatvena, athavA guptaH pUrva punargupto'dhunApIti, viparyaya UhyaH, tathA kUTasyeva AkAro yasyAH zAlAyA-gRhavizeSasya sA tathA, ayaM ca strIliGgadRSTAntaH, strIlakSaNadAntikArthasAdharmyavazAt, tatra guptA-parivArAvRtA gRhAntargatA vastrAcchAditAGgA gUDhasvabhAvA vA guptendriyAstu nigRhItAnaucityapravRttendriyAH, evaM zeSabhaGgA UhyAH / anantaraM guptendriyatvamuktamindriyANi cAvagAhanAzrayANItyavagAhanAnirUpaNasUtraM, avagAhante-Asate yasyAM Azrayanti vA yAM jIvAH sA'vagAhanA-zarIraM dravyato'vagAhanA dravyAvagAhanA, evaM sarvatra, tatra dravyato'nantadravyA kSetrato'saGkhyeyapradezAvagADhA, kAlato'saGgtheyasamayasthitikA, bhAvato varNAdyanantaguNeti, athavA'vagAhanA vivakSitadravyasyAdhArabhUtA AkAzapradezAH, tatra dravyANAmavagAhanA dravyAvagAhanA, kSetramevAvagAhanA kSetrAvagAhanA, kAlasyAvagAhanA samayakSetralakSaNA kAlAvagAhanA, bhAvavAM dravyANAmavagAhanA bhAvAvagAhanA, bhAvaprAdhAnyAditi, AzrayaNamAtra vA avagAhanA, tatra dravyasya paryAyairavagAhanA-AzrayaNaM dravyAvagAhanA, evaM kSetrasya kAlasya, bhAvAnAM dravyeNeti, anyathA vopayujya vyaakhyeymiti| avagAhanAyAzca prarUpaNA prajJaptiSviti taccatuHsthAnakasUtram, tatra prajJApyante-prakarSaNa bodhyante arthA yAsu tAH prajJaptayaH, aGgAni-AcArAdIni tebhyo bAhyAH aGgabAhyA, yathArthAbhidhAnAzcaitAH kAlikazrutarUpAH, tatra sUraprajJaptijambUdvIpaprajJaptI paJcamaSaSThAGgayorupAGgabhUte, itare tu prakIrNakarUpe iti, vyAkhyAprajJaptirasti pazcamI kevalaM sA'GgapraviSTetyetAzcatasra uktA iti // catuHsthAnakasya prathamoddezakaH samApta iti / an Education International For Personal & Private Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH // 206 // dA4 sthAnA0 atha caturthasthAnake dvitIya uddezaH / uddezaH2 pratisaMlIvyAkhyAtazcatuHsthAnakasya prathamoddezako'dhunA dvitIya Arabhyate, asya cAyaM pUrveNa sahAbhisambandhaH-anantayeddezake natAdiH jIvAdidravyaparyAyANAM catuHsthAnakamuktamihApi teSAmeva tadevocyata ityevaMsambandhasyAsyoddezakasyedamAdisUtracatuSTayam-12 sU0 278 cattAri paDisaMlINA paM0 20-kohapaDisalINe mANapaDisaMlINe mAyApaDisaMlINe lobhapaDisalINe, cattAri apaDisaM dInAdilINA paM0 taM0-kohaapaDisaMlINe jAva lobhaapaDisaMlINe, cattAri paDisaMlINA paM0 saM0-maNapaDisaMlINe vatipa prakArA DisaMlINe kAyapaDisaMlINe iMdiyapaDisaMlINe, cattAri apaDisalINA paM0 20-maNaapaDisaMlINe jAva iMdiyaapaDisaM su0 279 lINe 4 (sU0 278) cattAri purisajAtA paM0 20-dINe NAmamege dINe dINe NAmamege adINe adINe NAmamege dINe adINe NAmamege adINe 1, cattAri purisajAtA paM0 20-dINe NAmamege dINapariNate dINe NAmaM ege adINapariNate adINe NAmaM ege dINapariNate adINe NAmamege adINapariNate 2, cattAri purisajAtA paM0 20-dINe NAmamege dINarUve ha (4) 3, evaM dINamaNe 4-4, dINasaMkappe 4-5, dINapanne 4-6, dINadihI 4-7, dINasIlAcAre 4-8, dINavavahAre 4-9, cattAri purisajAyA paM0 20-dINe NAmamege dINaparakame, dINe NAmamege adINa ha (4) 10, // 206 // evaM savvesiM caubhaMgo bhANiyabvo, cattAri purisajAtA paM0 taM0-dINe NAmamege dINavittI 4-11, evaM dINajAtI 12, For Personal & Private Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ dINabhAsI 13, dINobhAsI 14, cattAri purisajAtA paM0 taM0 - dINe NAmamege dINasevI hna (4) 15, evaM dINe NAmamege dINapariyAe 16, dINe NAmamege dINapariyAle hna (4) 17, savvattha caubhaMgo ( sU0 279 ) 'cattAri paDisaMlINe' tyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH - anantarasUtre prajJaptaya uktAH, tAzca pratisaMlInaireva budhyanta iti pratisaMlInAH setarAH anenAbhidhIyanta ityevaMsambaddhamidaM sugamaM, navaraM, krodhAdikaM vastu vastu prati samyaglInA-nirodhavantaH pratisaMlInAH, tatra krodhaM prati udayanirodhenodayaprAptaviphalIkaraNena ca pratisaMlInaH krodhapratisaMlInaH uktaM ca- "udayaraseva niroho udayappattANa vA'phalIkaraNaM / jaM ettha kasAyANaM kasAyasaMlINayA esA // 1 // " kuzalamana udIraNenA kuzala manonirodhena ca manaH pratisaMlInaM yasya sa manasA vA prati saMlIno manaHpratisaMlInaH, evaM vAkkAyendriyeSvapi, navaraM zabdAdiSu manojJAmanojJeSu rAgadveSaparihArI indriyaprati saMlIna iti, atra gAthA - " apasatthANa niroho jogANamudIraNaM ca kusalANaM / kajjami ya vihI gamaNaM joge saMlINayA bhaNiyA // 1 // " saiddesu ya bhaddaya pAvarasu soyavisamuvagaesu / tuTTheNa va ruThTheNa va samaNeNa sayA na hoyavvaM // 1 // " evaM zeSendriyeSvapi vaktavyA, ityevaM manaHprabhRtibhirasaMlIno bhavati viparyayAditi / asaMlInameva prakArAntareNa saptadazabhizcaturbhaGgIrUpairdIna sUtrairAhadIno- dainyavAn kSINorjitavRttiH pUrva pazcAdapi dIna eva athavA dIno bahirvRttyA punarddano'ntarvRttyetyAdizcaturbhaGgI, yadatra kaSAyANAM eSA kaSAya saMlInatA // 1 // | aprazastAnAM yogAnAM nirodhaH kuzalAnAmudIraNaM ca 3 zabdeSu bhadrakapApakeSu zrotraviSayamupagateSu ruSTena vA tuSTena vA sadA zramaNena na bhavitavyaM // 1 // 1 udayasyaiva nirodha udayaprAptAnAM vA'phalIkaraNaM kArye ca vidhinA gamanaM eSA yoge saMlInatotA // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa zrIsthAnA- tathA dIno bahirvRttyA mlAnavadanatvAdiguNayuktazarIreNetyarthaH, evaM prajJAsUtraM yAvadAdipadaM vyAkhyeyaM, dInapariNataH a- 4 sthAnA0 sUtra dInaH san dInatayA pariNato'ntarvRttyetyAdi caturbhaGgI 2, tathA dInarUpo malinajIrNavastrAdinepathyApekSayA 3, tathA uddezaH 2 vRttiH dInamanAH svabhAvata evAnunnatacetAH 4, dInasaGkalpa unnatacittasvAbhAvye'pi kathaJciddhInavimarzaH 5, tathA dInaprajJaH hIna- pratisaMlIsUkSmAlocanaH 6, tathA dInazcittAdibhirevamuttaratrApyAdipadaM, tathA dInadRSTirvicchAyacakSuH 7, tathA dInazIlasamAcAraH natAdi // 207 // mahInadharmAnuSThAnaH 8, tathA dInavyavahAro dInAnyo'nyadAnapratidAnAdikriyaH hInavivAdo vA 9, tathA dInaparAkramosU0 278 hInapuruSakAra iti 10, tathA dInasyeva vRttiH-vartanaM jIvikA yasya sa dInavRttiH 11, tathA dIna-dainyavantaM puruSaM dainya- dInAdivadvA yathA bhavati tathA yAcata ityevaMzIlo dInayAcI, dInaM vA yAtIti dInayAyI, dInA vA-hInA jAtirasyeti prakArAH dInajAtiH 12, tathA dInavadInaM vA bhASate dInabhASI 13, dInavadavabhAsate-pratibhAti avabhASate vA-yAcata ityevaM- sU0279 zIlo dInAvabhAsI dInAvabhASI vA 14, tathA dInaM nAyaka sevata iti dInasevI 15, tathA dInasyeva paryAyaH-avasthA pravrajyAdilakSaNA yasya sa dInaparyAyaH 16, 'dInapariyAle'tti dInaH parivAro yasya sa tathA 17, 'savvattha caubhaMgotti sarvasUtreSu catvAro bhaGgA draSTavyA iti / puruSajAtAdhikAravatyeveyamaSTAdazasUtrI cattAri purisajAtA paM0 saM0-aje NAmamege aje 4,1 / cattAri purisajAtA paM0 20-ajje NAmamege ajapariNae 4,2 / evaM ajarUve 3 / ajjamaNe 4 / ajasaMkappe 5 / ajapanne 6 / ajjadiTThI 7 / ajasIlAcAre 8 / ajjavava // 207 // hAre 9 / ajjaparakkame 10 / ajjavittI 11 / ajajAtI 12 / ajabhAsI 13 / ajaobhAsI 14 / ajasevI 15 For Personal & Private Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM ajapariyAe 16 / ajapariyAle 17, evaM sattara AlAvagA 17, jahA dINeNaM bhaNiyA tahA ajeNavi bhANiyavvA, cattAri purisajAyA paM0 taM0-ajje NAmamege ajabhAve aje nAmamege aNajabhAve aNaje nAmamege ajabhAve aNaje nAmamege aNajabhAve 18 (sU0 280) cattAri usabhA paM0 20-jAtisaMpanne kulasaMpanne balasaMpanne rUvasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-jAtisaMpanne jAva rUvasaMpanne 1, cattAri usabhA paM0 20-jAtisaMpanne NAmaM ege no kulasaMpaNNe, kulasaMpaNNe nAmaM ege no jAisaMpaNNe, ege jAtisaMpaNNevi kulasaMpaNNevi, ege no jAtisaMpaNNe no kulasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-jAtisaMpanne nAmamege 4, 2, cattAri usabhA pannattA taM0-jAtisaMpanne nAma ege no balasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 ta0-jAtisaMpanne 4, 3, cattAri usabhA paM0 taM0-jAisaMpanne nAma ege no rUvasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-jAtisaMpanne nAma ege no rUvasaMpanne, rUvasaMpanne NAmamege hra 4,4, cattAri usabhA paM0 taM0-kulasaMpanne nAma ege no balasaMpanne 4 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0kulasaMpanne nAmamege no balasaMpanne ha 4, 5, cattAri usabhA paM0 saM0-kulasaMpanne NAmamege No rUvasaMpanne, hra 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-kula0 ha 4, 6, cattAri usabhA paM0 20-balasaMpanne NAmaM ege no rUvasaMpaNNe 4 hva evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA taM0-balasaMpaNNe nAmamege 4,7 / cattAri hatthI paM0 taM0-bhadde maMde mite saMkinne, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-bhadde maMde mite saMkinne, cattAri hatthI paM0 20-bhadde NAmamege bhaimaNe, bhahe NAmamege maMdamaNe, bhadde NAmamege miyamaNe, bhadde nAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-bhadde NAma For Personal & Private Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA-1 lasUtravRttiH NAmamege bhaimaNe momamaga bhaimaNe taM ceva maNa, evAmeva cattAri parimaga maMdamaNe // 208 // mege bhaddamaNe bhadde NAmamege maMdamaNe bhadde NAmamege miyamaNe bhadde NAmamege saMkinnamaNe, cattAri hatthI paM0 20-maMde NAmamege bhaddamaNe maMde nAmamege maMdamaNe maMde NAmamege miyamaNe maMde NAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAtA, paM0 20-maMde NAmamege bhahamaNe taM ceva, cattAri hatthI paM0 20-mite NAmamege bhaddamaNe mite NAmamege maMdamaNe mite NAmamege miyamaNe mite NAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAtA paM0, taM0-mite NAmamege bhaimaNe taM ceva, cattAri hatthI paM0 taM0-saMkiNNe nAmamege bhaddamaNe saMkinne nAmamege maMdamaNe saMkinne nAmamege miyamaNe saMkinne NAmamege saMkinnamaNe, evAmeva cattAri purisajAyA paM0, taM0-saMkinne nAmamege bhahamaNe taM ceva jAva saMkinne nAmamege saMkinnamaNe,-madhuguliyapiMgalakkho aNupuvvasujAyadIhaNaMgUlo / purao udaggadhIro savvaMgasamAdhito bhaddo // 1 // calabahalavisamacammo thUlasiro thUlaeNa peeNa / thUlaNadaMtavAlo haripiMgalaloyaNo maMdo // 2 / / taNuo taNutaggIvo taNuyatato taNuyadaMtaNahavAlo / bhIrU tatthuvviggo tAsI ya bhave mite NAmaM // 3 // etesiM hatthINaM thovaM thovaM tu jo harati hatthI / rUveNa va sIleNa va so saMkinnotti nAyabvo // 4 // bhaddo majjai sarae maMdo uNa majate vasaMtaMmi / miu majati hemaMte saMkinno savvakAlaMmi // 5 // (sU0 281) gatArthA, navaraM, Aryo navadhA, yadAha-khette jAI kula kamma sippa bhAsAi nANacaraNe ya / dasaNaAriya NavahA micchA sagajavaNakhasamAi // 1 // iti, tatra AryaH kSetrataH punarAyaH pApakarmabahirbhUtatvenApApa ityarthaH, evaM saptadaza 1kSetre jAtikulakarmazilpabhASAbhyaH jJAnacaraNAbhyAM darzanAcAryA navadhA zakayavanakhasAdayo mlecchAH // 1 // sthAnA | uddezaH2 AryAdiprakArAH vRSabhahastidRSTAntAH sU0280281 CASEARCANARAS // 208 // For Personal & Private Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ satrANi neyAni, tathA AryabhAvaH kSAyikAdijJAnAdiyuktaH anAryabhAvaH krodhAdimAneti / puruSajAtaprakaraNameva ha. STAntadAntikArthopetamA vikathAsUtrAdabhidhIyate, pAThasiddhaM caitat , navaraM RSabhA-balIvaH jAtiH-guNavanmAtRkatvaM kula-guNavapitRkatvaM balaM-bhAravahanAdisAmarthya rUpaM-zarIrasaundaryamiti, puruSAstu svayaM bhAvayitavyAH, 2, anantaradRSTAntasUtrANi tu sapuruSadAntikAni jAtyAdIni catvAri padAni bhuvi vinyasya SaNNAM dvikasaMyogAnAM 'jAisaMpanne no kulasaMpanne' ityAdinA sthAnabhaGgakakrameNa SaDeva caturbhaGgikAH kRtvA samavaseyAni / hastisUtre bhadrAdayo hastivizeSA vakSyamANalakSaNA vanAdivizeSitAzca, yadAha-"bhadro mando mRgazceti, vijJeyAstrividhA gajAH / vanapracAra 1 sArUpya 2, sattvabhedopalakSitAH 3 // 1 // " iti, tatra bhadro hastI bhadra eva dhIratvAdiguNayuktatvAt , mando manda eva dhairyavegA| diguNeSu mandatvAt , mRgo mRga eva tanutvabhIrutvAdinA, saGkIrNaH kizcid bhadrAdiguNayuktatvAt saGkIrNa eveti, puruSo'pyevaM bhAvanIyaH, uttarasUtrANi tu catvAri sadArTAntikAni, bhadrAdipadAni catvAri tadadhaH krameNa catvAryeva bhadramanaHprabhRtIni ca vinyasya "bhadde nAma ege bhaddamaNe" ityAdinA krameNa samavaseyAni, tatra bhadro bh| maM / mR / saM jAtyAkArAbhyAM prazastastathA bhadraM mano yasyAthavA bhadrasyeva mano yasya sa tathA dhIra ityarthaH bha / ma / mR / saM . mandaM mandasyeva vA mano yasya sa tathA, 'nAtyantadhIraH, evaM mRgamanA bhIrurityarthaH, saGkIrNamanA bhadrAdicitralakSaNopetakAmanA vicitracitta ityarthaH, puruSAstu vakSyamANabhadrAdilakSaNAnusAreNa prazastAprazastasvarUpA mantavyA iti, bhadrAdilakSa-12 Namidam-'mahu'gAthA, madhuguTikeva-kSaudravaTikeva piGgale-piGge akSiNI-locane yasya sa tathA, anupUrveNa-paripATyA For Personal & Private Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 209 // suSTu jAtaH-utpanno yaH so'nupUrvasujAtaH, svajAtyucitakAlakramajAto hi balarUpAdiguNayukto bhavati sa cAsau dIrghalAGga- 44 sthAnA0 lazca-dIrghapuccha iti sa tathA, anupUrveNa vA sthUlasUkSmasUkSmataralakSaNena sujAtaM dIrgha lAGgulaM yasya sa tatheti, purataH- uddeza:2 agrabhAge udagraH-unnataH tathA dhIraH-akSobhA tathA sarvANyaGgAni samyak-pramANalakSaNopetatvena AhitAni-vyavasthitAni AryAdiyasya sa sarvAGgasamAhitobhadro nAma gajavizeSo bhavatIti, 'cala'gAhA, calaM-zlathaM bahalaM-sthUlaM viSama-valiyuktaM carma yasya prakArAH sa tathA, sthUlazirAH, sthUlakena 'peeNa'tti pecakena pucchamUlena yuktaH sthUlanakhadantavAlo, haripiGgalalocana:-siMhavat vRSabhahastipiGgAkSo mando gajavizeSo bhavatIti, 'taNugAhA, tanukA-kRzaH tanugrIvaH tanutvak-tanucamA tanukadantanakhavAlaH, dRSTAntAH bhIruH-bhayazIlaH svabhAvatastrasto bhayakAraNavazAt stabdhakarNakaraNAdilakSaNopeto bhIta eva udvignaH kaSTavihArAdAvudvega- sU0 280. vAn svayaM trastaH parAnapi trAsayatIti trAsI ca bhavenmRgo nAma gajabheda iti, 'eesiM gAhA' 'bhaddo gAhA' kaNThye, tathA "daMtehiM haNai bhaddo maMdo hattheNa AhaNai hatthI / gattAdharehi ya mio, saMkinno savao haNai // 1 // " iti, anantaraM saMkIrNaH saGkIrNamanA ityatra manaHsvarUpamuktamatha vAcaHsvarUpabhaNanAya vikathAkathAprakaraNamAha. cattAri vikahAto paM0, taM0-itthikahA bhattakahA desakahA rAyakahA, ithikahA cauvvihA paM0 20-itthINaM jAi kahA itthINaM kulakahA itthINaM rUvakahA itthINaM NevatthakahA, bhattakahA cauvivahA paM0 saM0-bhattassa AvAvakahA bhattassa NivvAvakahA bhattassa AraMbhakahA bhattassa niTThANakahA, desakahA caubvihA paM0 taM0-desavihikahA desavika // 209 // 1 bhadro dantairhanti mando hastenAiti hastI gAtrAdharAbhyAM ca mRgaH saMkIrNaH sarvaiInti // 1 // 281 SHES dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ ppakahA desacchaMdakahA desanevatthakahA, rAyakahA caubvihA paM0 20 ranno atitANakahA ranno nijANakahA ranno balavAhaNakahA ranno kosakoTThAgArakahA, cauvvihA dhammakahA paM0 20-akkhevaNI vikkhevaNI saMveyaNI nivvegaNI, akkhevaNI kahA cauvvihA paM0 taM0-AyAraakkhevaNI vavahAraakkhevaNI pannattiakkhevaNI didvivAtaakkhevaNI, vikkhevaNI kahA caubvihA paM0 taM0-sasamayaM kahei, sasamayaM kahittA parasamayaM kahei 1, parasamayaM kahettA sasamayaM ThAvatittA bhavati 2, sammAvAtaM kahei sammAvAtaM kahettA micchAvAtaM kahei 3 micchAvAtaM kahettA sammAvAtaM ThAvatittA bhavati 4, saMvegaNI kathA cauThivahA paM0 taM0-ihalogasaMvegaNI paralogasaMvegaNI AtasarIrasaMvegaNI parasarIrasaMvegaNI, NivvegaNIkahA caubvihA paM0 saM0-ihaloge duJcinnA kammA ihaloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 1, ihaloge ducinnA kammA paraloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 2, paraloge duccinnA kammA ihaloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 3, paraloge duJcinnA kammA paraloye duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 4, ihaloge succinnA kammA ihaloge suhaphalavivAgasaM juttA bhavaMti 1, ihaloge sucinnA kammA paraloge suhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti 2 evaM caubhaMgo 4 (sU0 282) sugamam , navaraM, viruddhA saMyamabAdhakatvena kathA-vacanapaddhatirvikathA, tataH strINAM strISu vA kathA strIkathA, iyaM ca kathetyuktApi strIviSayatvena saMyamaviruddhatvAdvikatheti bhAvanIyeti, evaM bhaktasya-bhojanasya, dezasya-janapadasya, rAjJonRpasyeti, brAhmaNIprabhRtInAmanyatamAyA yA prazaMsA nindA vA sA jAtyA jAtervA katheti jAtikathA, yathA-'dhigbrAhmaNIrdhavAbhAve, yA jIvanti mRtA iva / dhanyA manye jane zUdrIH, ptilksse'pyninditaaH||1|| iti, evaM ugrAdikulo-| dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- tpannAnAmanyatamAyA yat prazaMsAdi sA kulakathA, yathA-'aho caulukyaputrINAM, sAhasaM jagato'dhikam / patyurmRtyau 4 sthAnA0 gasUtra- vizantyagnau, yAH premarahitA api // 1 // ' iti, tathA andhrIprabhRtInAmanyatamAyA rUpasya yatprazaMsAdi sA rUpakathA, uddezaH2 vRttiH 5 yathA-'candravakA sarojAkSI, sadgIH pInaghanastanI / kiM lATI no matA sA'sya, devAnAmapi durlbhaa?||1||" iti, III kathAH tAsAmeva anyatamAyAH kacchAbandhAdinepathyasya yatprazaMsAdi nepathyakatheti, yathA-'dhignArIraudIcyA bahuvasanAcchA- sU0 282 // 21 // |ditAGgalatikatvAt / yadyauvanaM na yUnAM cakSurmodAya bhavati sadA // 1 // " iti, strIkathAyAM caite doSAH-"AyaparamohudIraNaM uDDAho suttamAiparihANI / baMbhavayassa aguttI pasaMgadosA ya gamaNAdI // 1 // " unniSkramaNAdaya ityarthaH, tathA zAkaghRtAdInyetAvanti tasyAM rasavatyAmupayujyanta ityevaMrUpA kathA AvApakathA, etAvantastatra pakkApakvAnnabhedA vyaJjanabhedA veti nirvApakatheti, tittirAdInAmiyatAM tatropayoga ityArambhakathA, etAvat draviNaM tatropayujyata iti | niSThAnakatheti, uktaJca-"sAgaghayAdAvAdo pakkApakko ya hoi nivvaavo| AraMbha tittirAI NihANaM jA sayasahassaM // 1 // " iti, iha cAmI doSAH-"AhAramantareNavi gehIo jAyae saiMgAlaM / ajiiMdiya odariyAvAo u aNunnadosA ya // 2 // " iti, tathA deze magadhAdau vidhiH-viracanA bhojanamaNibhUmikAdInAM bhujyate vA yadyatra prathamatayeti dezavidhistakathA dezavidhikathA, evamanyatrApi, navaraM, vikalpaH-sasyaniSpattiH, vaprakUpAdidevakulabhavanAdivizeSazceti, chando 1 AtmaparayormohodIraNA udAhaH sUtrAdiparihAniH brahmavratasyAguptiH prasaMgadoSA unniSkramaNaM ca // 1 // 2 zAkaghRtAdirAvApaH pakkApakazca bhavati nirvApaH / // 21 // * tittirAdhAraMbhaH yAvacchatasahasrAdi niSThAnaM // 1 // 3 AhAramantareNApi gRLyA sAMgAraM jAyate ajitendriyatA audarikavAdastu anujJAdoSazca // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamyAgamyavibhAgo yathA lATadeze mAtulabhaginI gamyA anyatrAgamyeti, nepathyaM - strIpuruSANAM veSaH svAbhAviko vibhUSApratyayazceti, iha doSAH- " rAgaddo suppattI sapakkhaparapakkhao ya ahigaraNaM / bahuguNa imotti deso souM gamaNaM ca anesiM // 1 // " iti, tathA atiyAnaM - nagarAdau pravezastatkathA atiyAnakathA, yathA - "siyesiMdhurakhaMdhagao siyacamaro seya chattachannaNaho / jaNaNayaNakiraNaseo eso pavisai pure rAyA // 1 // " iti, evaM sarvatra, navaraM niryANaM-nirgamaH, tatkathA yathA - "vaijaMta ujjamamaMdabaMdisaddaM milatasAmaMtaM / saMkhuddhasennamuddhuyaciMdhaM nayarA nivo niyai // 1 // " balaM - | hastyAdi vAhanaM - vegasarAdi, tatkathA yathA - " he saMta hayaM gajjaMtamayagalaM ghaNaghaNaMtarahalakkhaM / kassa'nnassavi sennaM NinnAsiyasa sinaM bho ! // 1 // " kozo - bhANDAgAraM koSThAgAraM - dhAnyAgAramiti, tatkathA yathA - 'purisaparaMparapatteNa bhariyavissaMbhareNa koseNaM / NijjiyavesamaNeNaM teNa samo ko nivo anno 1 // 1 // " iti iha caite doSAH - "cAriya corA 1 bhimare 2 hiya 1 mAriya 2 saMka kAukAmA vA / bhuttAbhuttohANe karejja vA AsasapaogaM // 1 // " bhuktabhogo'bhuktabhogo vA avadhAvanaM kuryAdityarthaH / AkSipyate - mohAt tattvaM pratyAkRSyate zrotA'nayetyAkSepaNI, tathA vikSipyate 1 rAgadveSotpattiH svapakSaparapakSAbhyAmadhikaraNaM ca eSa bahuguNo deza iti zrutvA'nyeSAM gamanaM ca // 1 // 2 sitasindhuraskandhagataH sitacAmaraH sitacchatracchannanabhAH jananayanakiraNazveta eSa pravizati pure rAjA // 1 // 3 vAdyamAnAyudhaM amaMdabaMdizabdaM mIlatsAmantaM saMkSubdhasainyaM udbhUtacihnaM nagarAnRpo nirgacchati // 1 // 6 heSaddhayaM garjadvajaM ghanaghanAyamAnasthalakSaM kasyAnyasyApi sainyaM nirnAzitazatrusainyaM bhoH ! // 1 // 4 puruSaparamparayA prAptena bhRtasamagravizvena kozAgAreNa / nirjitavezramaNena tena samo'nyaH ko nRpaH 1 // 1 // 5 cArikacaurAbhimaratayA hRte mArite zaGkA karttukAmA vA / bhuktAbhuktayoravadhAvanaM kuryAdAzaMsAprayogaM vA // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- sanmArgAt kumArge kumArgAdvA sanmArge zrotA'nayeti vikSepaNI, saMvegayati-saMvegaM karotIti saMvedyate vA-saMbodhyate saM- sthAnA0 GgasUtra- vejyate vA-saMvegaM grAhyate zrotA'nayeti saMvedanI saMvejanI veti, nirvidyate-saMsArAdeniviNNaH kriyate anayeti nirveda- uddezaH2 vRttiH nIti, AcAro-locAsnAnAdistatprakAzanena AkSepaNI AcArAkSepaNIti, evamanyatrApi, navaraM vyavahAraH-kathaJcidApa- kathAbhedA: nnadoSavyapohAya prAyazcittalakSaNaH, prajJaptiH-saMzayApannasya zroturmadhuravacanaiH prajJApanaM, dRSTivAda:-zrotrapekSayA nayAnusA- sU0 282 // 211 // reNa sUkSmajIvAdibhAvakatham , anye tvabhidadhati-AcArAdayo granthA eva parigRhyante, AcArAdyabhidhAnAditi, asyA-18 haizcAyaM rasaH-"vijAcaraNaM ca tavo purisakkAro ya samiiguttIo / uvaissai khalu jaM so kahAeN akkhevaNIi raso // 1 // " iti, svasamaya-svasiddhAntaM kathayati, tadguNAnuddIpayati pUrva, tatastaM kathayitvA parasamayaM kathayati, taddoSAn darzayatItyekA, evaM parasamayakathanapUrvakaM svasamayaM sthApayitA-svasamayaguNAnAM sthApako bhavatIti dvitIyA, 'sammAvAya'mityAdi, asyAyamarthaH-parasamayeSvapi ghuNAkSaranyAyena yo yAvAn jinAgamatattvavAdasadRzatayA samyag-aviparItatattvAnAM vAdaH samyagvAdaH taM kathayati, taM kathayitvA teSveva yo jinapraNItatattvAt viruddhatvAnmithyAvAdastaM doSadarzanataH kathayatIti tRtIyA, parasamayeSveva mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAdaM sthApayitA bhavatIti caturthI, athavA samyagvAdaH-astitvaM, mithyAvAdo-nAstitvaM, tatra AstikavAdidRSTIruktvA nAstikavAdidRSTIbhaNatIti tRtIyA, etadviparyayA caturthIti, ihaloko-manuSyajanma tatsvarUpakathanena saMveganI ihalokasaMveganI, sarvamidaM mAnuSatvamasAramadhruvaM kada 1 vidyAcaraNaM ca tapaH puruSakAratha samiti guptayaH / upadizyate khalu yat sa kathAyA AkSepaNyA rsH||1|| -khasiddhAntaM kathayati sthApayitA-khasamayaguNAjinAgamatattvavAdasadRzatayA sa // 211 // Jain Education Internalonal For Personal & Private Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% lIstambhasamAnamityAdirUpA, evaM paralokasaMvedanI devAdibhavasvabhAvakathanarUpA-devA apIUviSAdabhayaviyogAdiduHkhairabhibhUtAH, kiM punastiryagAdaya iti, AtmazarIrasaMveganI yadetadasmadIyaM zarIrametadazuci azucikAraNajAtamazucidvAravinirgatamiti na pratibandhasthAnamityAdikathanarUpA, evaM parazarIrasaMveganI, athavA parazarIraM-mRtakazarIramiti, ihaloke duzcIrNAni-cauryAdIni karmANi-kriyA ihaloke duHkhameva karmadrumajanyatvAt phalaM duHkhaphalaM tasya vipAka:-anubhavo duHkhaphalavipAkastena saMyuktAni duHkhaphalavipAkasaMyuktAni bhavanti caurAdInAmivetyekA, evaM nArakANAmiveti dvitIyA, A garbhAt vyAdhidAridyAbhibhUtAnAmiveti tRtIyA, prAkRtAzubhakarmosannAnAM narakaprAyogyaM banatAM kAkagRdhrAdInAmiva caturthIti, 'ihaloe sucinne'tyAdi caturbhaGgI tIrthakaradAnadAtR 1 susAdhu 2 tIrthakara 3 devabhavasthatIrthakarAdInA 4 miva bhAvanIyeti // ukto vAgvizeSo'dhunA puruSajAtapradhAnatayA kAyavizeSamAha* taheva cattAri purisajAyA paM0 20-kise NAmamege kise kise NAmamege daDhe daDhe NAmamege kise daDhe NAmamege Dhe, cattAri purisajAyA paM0 saM0-kise NAmamege kisasarIre kise NAmamege duDhasarIre daDhe NAmamege kisasarIre daDhe NAmamege daDhasarIre 4 // cattAri purisajAyA paM0 taM0-kisasarIrassa nAmamegassa NANadasaNe samuppajati No dRDhasarIrassa daDhasarIrassa NAma egassa NANadaMsaNe samuppajjati No kisasarIrassa egassa kisasarIrassavi NANadaMsaNe samuppajjati daDhasarIrassavi egassa no kisasarIrassa NANadasaNe samuppajati No daDhasarIrassa (sU0 283) cauhiM ThANehiM nigaMthANa vA niggaMthINa vA assi samayaMsi atisese nANadaMsaNe samuppajiukAmevi na samuppajjejjA, taM0 For Personal & Private Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAlasUtravRttiH 4 sthAnA0 uddezaH2 sU0283284 // 212 // -amikkhaNaM abhikkhaNamitthikahaM bhattakaha desakahaM rAyakahaM kahattA bhavati 1, vivegeNa viussaggeNaM No sammamappANaM . bhAvitA bhavati 2 puvarattAvarattakAlasamayaMsi No dhammajAgaritaM jAgaratitA bhavati 3, phAsuyassa esaNijjassa uMchassa sAmudANiyassa No sammaM gavesitA bhavati 4, iccetehiM cauhiM ThANehiM nigaMthANa vA niggaMdhINa vA jAva no samuppajejjA / cauhiM ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA atisese NANadaMsaNe samuppajjiukAme samuppajjejjA, taM0-itthIkahaM bhattakahaM desakahaM rAyakahaM no kahettA bhavati, vivegeNa viusaggeNaM sammamappANaM bhAvetA bhavati , punvarattAvarattakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaratitA bhavati, phAsuyassa esaNijjassa uMchassa sAmudANiyassa samma gavesiyA bhavati, icceehiM cauhiM ThANehiM niggaMthANa vA niggaMthINa vA jAva samuppajjejA (sU0 284) 'cattAri purise'tyAdi kaNThyaM, navaraM kRzaH-tanuzarIraH pUrva pazcAdapi kRza eva athavA kRzo bhAvena hInasattvAditvAt punaH kRzaH zarIrAdibhirevaM dRDho'pi viparyayAditi, pUrvasUtrArthavizeSAzritameva dvitIyaM sUtraM, tatra kRzo bhAvataH, zeSa sugamaM / kRzasyaiva caturbhaGgayA jJAnotpAdamAha-cattArI'tyAdi vyaktaM, kintu kRzazarIrasya vicitratapasA bhAvitasya zubhapariNAmasambhavena tadAvaraNakSayopazamAdibhAvAt jJAnaJca darzanazca jJAnadarzanaM jJAnena vA saha darzanaM jJAnadarzanaM chAjhasthikaM kaivalikaM vA tatsamutpadyate, na dRDhazarIrasya, tasya hi upacitatvena bahumohatayA tathAvidhazubhapariNAmAbhAvena kSayopazamAdyabhAvAdityekaH, tathA'mandasaMhananasyAlpamohasya dRDhazarIrasyaiva jJAnadarzanamupadyate, svasthazarIratayA manaHsvAsthyena zubhapariNAmabhAvataH kSayopazamAdibhAvAt na kRzazarIrasyAsvAsthyAditi dvitIyaH, tathA kRzasya dRDhasya vA tadu * // 212 // Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadyate viziSTasaMhananasyAlpamohasyobhayathApi zubhapariNAmabhAvAt kRzatvadRDhatve nApekSata iti tRtIyaH, caturthaH sujnyaanH| jJAnadarzanayorutpAdaH ukto'dhunA tadvyAghAta ucyate, tatra-'cauhI'tyAdi sUtraM sphuTaM, paraM nirgranthIgrahaNAt striyA api kevalamutsadyata ityAha, 'asminniti asmin pratyakSa ivAnantarapratyAsanne samaye 'aisese'tti zeSANi-matyAdicakSurdarzanAdIni atikrAntaM sarvAvabodhAdiguNairyattadatizeSamatizayavatkevalamityarthaH samutpattukAmamapItIhaivArtho draSTavyaH, jJAnAderabhilASAbhAvAt , kathayiteti zIlArthikastRn tena dvitIyA na viruddheti, 'vivekeneti azuddhAdityAgena 'viussaggeNaM'ti kAyavyutsagargeNa pUrvarAtrazca-rAtreH pUrvo bhAgo apararAtrazca-rAtreraparo bhAgaH tAveva kAlaH sa eva samaya:-avasaro jAgarikAyAH pUrvarAtrApararAtrakAlasamayastasmin kuTumbajAgarikAvyavacchedena dharmapradhAnA jAgarikA-nidrAkSayeNa bodho dharmajAgarikA, bhAvapratyupekSetyartho, yathA-"kiM kaya kiM vA sesaM kiM karaNija tavaM ca na karemi / pubvAvarattakAle jAgarao bhAvapaDilehA // 1 // " iti, athavA-"ko mama kAlo? kimeyassa uciya? asArA visayA niyamagAmiNo virasAvasANA bhIsaNo mancU // 1 // " ityAdirUpA vibhaktipariNAmAt tayA jAgaritA-jAgarako bhavati, athavA dharmajAgarikAM jAgaritA-karteti draSTavyamiti, tathA pragatA asavaH-ucchAsAdayaH prANA yasmAt sa prAsuko-nijIvastasya eSyategaveSyate udgamAdidoSarahitatayetyeSaNIyaH-kalpyastasya uJchayate-alpAlpatayA gRhyata ityuJcho-bhaktapAnAdistasya samu.| 1kiM kRtaM kiM vA zeSa kiM karaNIyaM ca tapazca na karomi pUrvApararAtrakAle jAgrato bhAvapratilekhanA // 1 // 2 ko vA mama kAlaH ! kimetayocitaM ? asArA viSayA niyamagAmino virasAvasAnAH bhISaNo mRtyuH||1|| For Personal & Private Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- GgasUtra vRttiH no kappati nirmAtAdviparyayasUtraM kaNThyaM / niyano samyaggaveSayitA-anveSA // 213 // dAne-bhikSaNe yAcyA bhavaH sAmudAnikaH tasya no samyaggaveSayitA-anveSTA bhavati, ityevaMprakAraiH-etairanantaroditai-TrA sthAnA0 rityAdi nigamanam , etadviparyayasUtraM kaNThyaM / nirgranthaprastAvAttadakRtyaniSedhAya sUtre uddezaH2 no kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA cauhi mahApADivaehiM sajjhAyaM karettae, taM0-AsADhapADivae iMdamahapADi mahAprativae kattiyapADivae sugimhapADivae 1, No kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA cauhiM saMjhAhiM sajjhAyaM karettae, taM0 padaH paDhamAte pacchimAte majjhaNhe aDaratte 2 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA cAukkAlaM sajjhAyaM karettae, taM0-puvvaNhe, sU0285avaraNhe paose pase (sU0 285) caubvihA logaTThitI paM0 20-AgAsapatiTThie vAte vAtapatiTThie udhI 286udadhipatiTThiyA puDhavI puDhavipaidviyA tasA thAvarA pANA 4 (sU0 286) cattAri purisajAtA paM0 saM0-tahe nAmamege 287notahe nAmamege sovasthI nAmamege padhANe nAmamege 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0-AyaMtakare nAmamege No paraMtakare 1 paraMtakare NAmamege jo AtaMtakare 2 ege AtaMtakarevi paraMtakarevi 3 ege No AtaMtakare No paraMtakare 4, 2, cattAri purisajAtA paM0 taM0-AtaMtame nAmamege no paraMtame paraMtame no (ha) 4, 3, cattAra purisajAyA paM0 taM0-AyaMdame nAmamege No paraMdame 4, 4, (sU0 287) caubvidhA garahA paM0 saM0-uvasaMpajjAmittegA garahA viti gicchAmittegA garahA jaMkiMcimicchAmIttegA garahA evaMpi pannattegA garahA (sU0 288) / 'no kappaItyAdike kaNThye, kevalaM mahotsavAnantaravRttitvenotsavAnuvRttyA zeSapratipaddharmavilakSaNatayA mahApratipada // 213 // stAsu, iha ca dezavizeSarUDhyA pADivaehiMti nirdezaH, svAdhyAyo-nandyAdisUtraviSayo vAcanAdiH, anuprekSA tu naM niSi dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyate, ASADhasya paurNamAsyA anantarA pratipadApADhapratipadevamanyatrApi, navaramindramahaH-azvayupaurNamAsI, sugrISmaHcaitrapaurNamAsIti, iha ca yatra viSaye yato divasAnmahAmahAH pravartante tatra taddivasAt svAdhyAyo na vidhIyate mahasamAptidinaM yAvat, tacca paurNamAsyeva, pratipadastu kSaNAnuvRttisambhavena vaya'nta iti, uktaM ca-"AsADhI iMdamaho kattiya sugimhae ya boddhavyo / ee mahAmahA khalu savvesiM jAva pADivayA // 1 // " iti, akAlasvAdhyAye cAmI doSAH |-"suyaNANaMmi abhattI logaviruddhaM pamattachalaNA ya / vijAsAhaNavegunnadhammayA eva mA kuNasu // 1 // " iti, vidyAsAdhanavaiguNyasAdhamryeNaivetyarthaH, prathamA sandhyA anudite sUrye pazcimA-astamayasamaye / uktaviparyayasUtraM kaNThyaM, kintu 'puvvaNhe avaraNhe'tti dinasyAdyacaramapraharayoH 'paose pacUse'tti rAtreriti / svAdhyAyapravRttasya ca lokasthitiparijJAnaM bhavatIti tAmeva pratipAdayannAha-'cauvvihe' tyAdi, lokasya-kSetralakSaNasya sthitiH-vyavasthA lokasthitiH, AkAzapratiSThito vAto-ghanavAtatanuvAtalakSaNaH, udadhiH-ghanodadhiH, pRthivI-ratnaprabhAdikA, sA-dvIndriyAdayaste punarye ratnaprabhAdipRthvISvapratiSThitAste'pi vimAnaparvatAdipRthivIpratiSThitatvAt pRthivIpratiSThitA eva, vimAnapRthivInAM cAkAzAdipratiSThitatvaM yathAsambhavamavaseyam , avivakSA veha vimAnAdigatadevAditrasAnAmiti, sthAvarAstviha bAdaravanaspatyAdayo grAhyAH, sUkSmANAM sakalalokapratiSThitatvAt , zeSa sugamamiti / anantaraM trasAH prANA uktAH, adhunA trasaprA 1 ASADhI indramahaH kArtikaH suprISme boddhavyAH ete mahAmahAH khalu sarveSAM yAvatpratipadaH // 1 // 2 zrutajJAne'bhaktiH lokaviruddhatA pramattachalanA ca | vidyAsAdhanavaiguNyadharmatA iti mA kuru // 1 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- GgasUtra vRttiH kakAralA tathA anyasta no tathaivAnyAta, kaNThyAni caitAni, kevaLa // 214 // vizeSasya 'cattArI'tyAdibhizcaturbhizcaturbhaGgIsUtraiH svarUpaM darzayati, kaNThyAni caitAni, kevalaM 'taha'tti sevakaH san 4 sthAnA. 6 yathaivAdizyate tathaiva yaH pravarttate sa tathA, anyastu no tathaivAnyathApItyartha iti notathaH, tathA svastItyAha carati vA uddezaH 2 sauvastikaH prAkRtatvAt kakAralope dIrghatve ca sovatthI-mAGgalikAbhidhAyI mAgadhAdiranyaH, eteSAmevArAdhyatayA pra- mahApratidhAnA-prabhuranya iti / 'AyaMtakare'tti Atmano'ntam-avasAnaM bhavasya karotItyAtmAntakaraH, no parasya bhavAntakaro, padaH dharmadezanAnAsevakaH pratyekabuddhAdiH 1, tathA parasya bhavAntaM karoti mArgapravarttanena parAntakaro nAtmAntakaro'carama- sU0 285zarIra AcAryAdiH 2, tRtIyastu tIrthakaro'nyo vA3, caturthoM duSSamAcAryAdiH4, athavA''tmano'nta-maraNaM karotIti 286AtmAntakaraH, evaM parAntakaro'pi, iha prathama Atmavadhako dvitIyaH paravadhakaH tRtIya ubhayahantA caturthastvavadhaka iti, 287|| athavA''tmatantraH san kAryANi karotItyAtmatantrakaraH, evaM paratantrakaro'pi, iha tu prathamo jino, dvitIyo bhikSuH || 288 tRtIya AcAryAdiH, caturthaH kAryavizeSApekSayA zaTha iti, athavA AtmatantraM-AtmAyattaM dhanagacchAdi karotItyAtmatatrakara evamitarApi bhaGgayojanA svayamUhyeti / tathA AtmAnaM tamayati-khedayatItyAtmatamaH-AcAryAdiH, paraM-ziSyAdikaM tamayatIti paratamaH, sarvatra prAkRtatvAdanusvAraH, athavA Atmani tamaH-ajJAnaM krodho vA yasya sa AtmatamAH, evami- tare'pi, tathA AtmAnaM damayati-zamavantaM karoti zikSayati vetyAtmadamaH AcAryo'zvadamakAdirvA, evamitare'pi, navaraM paraH-ziSyo'zvAdiSu // damazca gIgAtaH syAditi garhAsUtraM, tatra gurusAkSikA Atmano nindA garyo, tatra upasaMpadye M // 214 // dA AzrayAmi guruM svadoSanivedanArtha abhyupagacchAmi vocitaM prAyazcittaM itItyevaMprakAraH pariNAma ekA gati, gahAtvaM dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAsyoktapariNAmasya garhAyAH kAraNatvena kAraNe kAryopacArAd gasamAnaphalatvAcca draSTavyamiti, abhidhIyate hi bhagavatyAm -- "niggaMthe NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe [ piNDalAbhapratijJayetyarthaH >, paviThThaNaM annayare akiJcaTThANe paDisevie, tassa NaM evaM bhavai - iheva tAva ahaM eyarasa ThANassa Aloemi paDikkamAmi niMdAmi jAva paDivajjAmi, tao pacchA therANaM aMtiyaM AloissAmi0 se ya saMpaTThie asaMpatte appaNA ya puvtrameva kAlaM karejjA se NaM bhaMte! kiM ArAhae virAhae ?, goyamA ! ArAhae no virAhae "tti, tathA 'vitigicchAmi'tti vIti- vizeSeNa vividhaprakArairvA cikitsAmi - pratikaromi nirAkaromi garhaNIyAn doSAn itItyevaMvikalpAtmikA ekAsnyA garhA, tata eveti, tathA 'jaMkiMcimicchAmIti 'tti yatkiJcanAnucitaM tanmithyA viparItaM duSThu me mama ityevaMvAsanAgarbhavacanarUpA ekA'nyA garhA, | evaM svarUpatvAdeva garhAyAH, tathA 'evamapI'ti anenApi svadoSagarhaNaprakAreNApi prajJaptA-abhihitA jinairdoSazuddhiriti pratipattirekA garhA, evaMvidhapratipattergakAraNatvAditi, evaMpi pannattegA garahe' ti pAThe vyAkhyAnamidam evaMpi pannatte egA' iti pAThe tvidaM yatkiJcanAvadyaM tanmithyetyevaM pratipattavyamityevamapi prajJapte - prarUpite satyekA gardA bhavati, | evaMvidhaprarUpaNAyAH prajJApanIyasya garhAkAraNatvAt, athavA upasaMpadye-pratiSedhAmyahamaticArAnityevaM svadoSapratipattirekA 1 nirmantho gRhapatikulaM piNDAdAnapratijJayA praviSTo'nyatarat akRtyasthAnaM pratiSevitaM, tasyaivaM bhavati - iva tAvadahametasya sthAnasyAlocayAmi pratikrAmyAmi nindAmi yAvatpratipadye tataH pazcAtstha virANAmantike AlocayiSyAmi, sa ca saMprasthito'saMprApta AtmanA ca pUrvameva kAlaM kuryAt sa bhadanta ! kimArAdhako virAdhakaH ?, gautama ! ArAdhako na virAdhakaH // For Personal & Private Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- GgasUtravRttiH pratipattirUpatvAdeveti, taNAvA yatkiJcana sAdhukRtyamAniyAmi, zeSaM pUrvavat , ta // 215 // gardA, tathA vicikipsAmi-zaGke azaGkanIyAnapi jinabhASitabhAvAn gurvAdIn vA doSavattayetyevaMprakArA api gardA sva-44 sthAnA0 doSapratipattirUpatvAdeveti, tathA yatkiJcana sAdhUnAmanucitaM tadicchAmi-sAkSAdakaraNe'pi manasA'bhilaSAmi, iha makAra | uddezaH 2 AgamikaH prAkRtatvAditi, athavA yatkiJcana sAdhukRtyamAzritya mithyA-viparyasto'smi-bhavAmi mithyAkaromi vA mi- puruSANAthyayAmIti, 'micchAmi'mlecchavadAcarAmi vA mlecchAmIti micchAmi, zeSaM pUrvavat , tathA asadanuSThAnapravRttaH san preritaH malamastvAsan kenApi svakIyacittasamAdhAnArtha vA svakIyAsadanuSThAnasamarthanAya kliSTacittatayaivaM prarUpayAmi bhAvayAmi vA, yaduta- dicaturbhagI evamapi prajJaptiH-prarUpaNA'sti jinAgame, pAThAntare tvevamapi prajJapto'yaM bhAva ityasthAnAbhinivezI utsUtraprarUpako vA- sU0 289 hamityekA gIM, evaM svadoSapratipattirUpA gardA sarvatreti // gardA ca doSavarjakasyaiva samyag bhavati netarasyeti doSavarjakajIvasvarUpanirUpaNAya saptadaza caturbhaGgI sUtrANi cattAri purisajAyA paM0 20-appaNo nAmamege alamaMthU bhavati No parassa parassa nAmamege alamaMthU bhavati No appaNo ege appaNovi alamaMthU bhavati parassavi ege no appaNo alamaMthU bhavati No parassa 1 / cattAri maggA paM0 taM0-ujjU nAmamege ujjU ujjU nAmamege. vaMke vaMke nAmamege ujjU vaMke nAmamege vaMke 2 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 ta0-ujjU nAmamege ujU 4, 3 / cattAri maggA paM0 20-kheme nAmamege kheme kheme NAmamege akheme hva (4), 4 / evAmeva cattAri purisajAtA paM0 20-kheme NAmamege kheme, ha (4), 5 / cattAri maggA paM0 taM0 // 215 // kheme NAmamege khemarUve, kheme NAmamege akhemarUve 4, 6 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0-kheme nAmamege khe For Personal & Private Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ marUve 4, 7 / cattAri saMbukA paM0 taM0-vAme nAmamege vAmAvatte vAme nAmamege dAhiNAvatte dAhiNe nAmamege vAmAvatte dAhiNe nAmamege dAhiNAvatte 8 / evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-vAme nAmamege vAmAvatte, ha (4) 9 / cattAri dhUmasihAo paM0 saM0-vAmA nAmamegA vAmAvattA 4, 10 / evAmeva cattAritthIo paM0 20-vAmA NAmamegA vAmAvattA 4, 11 / cattAri aggisihAo paM00-vAmA NAmamegA vAmAvattA, (ha)4, 12 / evAmeva cattAritthIo paM0 taM0-vAmA NA0 (ha) 4, 13 / cattAri vAyamaMDaliyA paM0 saM0-vAmA NAmamegA vAmAvattA 4, 14, evAmeva cattAritthIo paM0 20-vAmA NAmamegA vAmAvattA 4, 15 / cattAri vaNasaMDA paM0 taM0-vAme nAma mege vAmAvatte 4, 16, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 ta0-vAme NAmamege vAmAvatte, 4, 17 / (sU0 289) vyaktAni, kevalaM alamastu-niSedho bhavatu ya evamAha so'lamastvityucyate, niSedhaka ityarthaH, sa cAtmano durNayeSu / pravarttamAnasyaiko niSedhakaH, athavA 'alamaMthu'tti samayabhASayA samartho'bhidhIyate, tataH Atmano nigrahe samarthaH kazciditi, eko mArga RjurAdAvante'pi RjuH athavA RjuH pratibhAti tattvato'pi Rjureveti, puruSastu RjuH pUrvAparakAlApekSayA, antastattvabahistattvApekSayA veti, kvacittu 'ujUnAmaM ege ujUmaNe'tti pAThaH, so'pi bahistattvAntastattvApekSayA vyAkhyeyaH, kSemo nAmaiko mArga Adau nirupadravatayA punaH kSemo'nte tathaiva, prasiddhitattvAbhyAM vA, evaM puruSo'pi krodhAdyupadravarahitatayA kSema iti, kSemo bhAvato'nupadravatvena kSemarUpa AkAreNa mArgaH, puruSastu prathamo bhAvadravyaliGga-1 yuktaH sAdhuH, dvitIyaH kAraNiko dravyaliGgavarjitaH sAdhureva, tRtIyo nivaH, caturtho'nyatIrthiko gRhastho veti, 7, dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 216 // zambUkAH-zaGkhAH vAmo vAmapArzvavyavasthitatvAt pratikUlaguNatvAdvA, vAmAvartaH pratItaH, evaM dakSiNAvarto'pi, dakSiNo| 4 sthAnA0 dakSiNapArthaniyuktatvAdanukUlaguNatvAdveti, puruSastu vAmaH pratikUlasvabhAvatayA vAma evAvarttate-pravartata iti vAmAvartI uddezaH2 |viparItapravRtterekaH anyo vAma eva svarUpeNa kAraNavazAd dakSiNAvartaH-anukUlavRttiH, anyastu dakSiNo'nukUlasvabhAva- nirgranthyA |tayA kAraNavazAt vAmAvartaH-ananukUlavRttirityevaM caturtho'pIti, dhUmazikhA vAmA vAmapArzvavartitayA ananukUlasvabhA- sahAlAvatayA vA vAmata evAvartate yA tathAvalanAt sA vAmAvartI, strI puruSavad vyAkhyeyA, kambudRSTAnte satyapi dhUmazi- pAdi khAdidRSTAntAnAM strIdAAntike zabdasAdharmyaNopapannataratvAd bhedenopAdAnamiti 11, evamagnizikhApi 13, vAtamaNDa-3 sU0 290 likA-maNDalenorddhapravRtto vAyuriti, iha ca striyo mAlinyopatApacApalyasvabhAvA bhavantItyabhiprAyeNa tAsu dhUmazikhA- tamaskAyaH didRSTAntatrayopanyAsa iti, uktaJca-"cavalA mailaNasIlA siNehaparipUriyAvi tAveI / dIvayasihavva mahilA laddhappasarA sU0291 bhayaM dei // 1 // " iti, 15, vanakhaNDastu zikhAvat , navaraM vAmAvarto vAmavalanena jAtatvAd vAyunA vA tathA dhUyamAnatvAditi 16, puruSastu pUrvavaditi 17 // anukUlasvabhAvo'nukUlapravRttizcAnantaraM puruSa uktaH, evaMbhUtazca nirgranthaH | sAmAnyenAnucitapravRttAvapi na svAcAramatikrAmatIti darzayannAha cauhi ThANehiM NiggaMthe NiggathiM AlavamANe vA saMlavamANe vA NAtikamati taM0-paMthaM pucchamANe vA 1 paMthaM desamANe vA 2 asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dalemANe vA 3 dalAvemANe vA 3 (sU0 290) tamukkAyassa NaM cattAri // 216 // 1 capalA malinatAkaraNazIlA nehaparipUritApi tApayati dIpakazikheva mahilA labdhaprasarA bhayaM dadAti // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmadhejA paM0 ta0-tamiti vA tamukkAteti vA aMdhakAreti vA mahaMdhakAreti vaa| tamukkAyassa NaM cattAri NAmadhejA paM0 20-logaMdhagAreti vA logatamaseti vA devaMdhagAreti vA devatamaseti vA / tamukkAyassa NaM cattAri nAmadhejjA paM0 20-vAtaphaliheti vA vAtaphalihakhobheti vA devaratneti vA devavUDheti vA / tamukkAte NaM cattAri kappe AvarittA ciTThati taM0-sodhammIsANaM saNaMkumAramAhiMdaM (sU0 291) 'cauhIM'tyAdi, sphuTaM, kintvAlapan-ISatprathamatayA vA jalpan saMlapan mitho bhASaNena nAtikAmati-na layati | nirgrandhAcAra, "ego egithie saddhiM neva cihe na saMlave" vizeSataH sAdhvyA ityevaMrUpaM,mArgapraznAdInAM puSTAlambanatvAditi, tatra mArga pRcchan, praznIyasAdhammikagRhasthapuruSAdInAmabhAve-he Arye! ko'smAkamito gacchatAM mArga ityAdinA krameNa mArga vA tasyA dezayan-dharmazIle! ayaM mArgaste ityAdinA krameNa, azanAdi vA dadad-dharmazIle ! gRhANedamazanAdItyevaM, tathA azanAdi dApayan , Arye! dApayAmyetattubhyaM Agaccheha gRhAdAvityAdividhineti / tathA tamaskAyaM tama ityAdibhiH zabdaH vyAharannAtikramati bhASAcAraM yathArthatvAditi tAnAha-tamukkAye'tyAdi sUtratrayaM sugama, navaraM tamasaH-apkAyapariNAmarUpasyAndhakArasya kAyaH-pracayastamaskAyo, yo hyasaGkhyAtatamasyAruNavarAbhidhAnadvIpasya bAhyavedikAntAdaruNodAkhyaM samudraM dvicatvAriMzaMdyojanasahasrANyavagAhyoparitanAjalAntAdekapradezikayA zreNyA samutthitaH saptadazaikaviMzatyadhikAni yojanazatAni Urddhamutpatya tataH tiryak pravistRNan saudharmAdIMzcaturo devalokAnAvRttyoddhamapi 1 ekAkI ekAkinyA striyA sAdhaiM naiva tiSThet naiva saMlapet / dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 217 // 65555 ca brahmalokasya riSThaM vimAnaprastaTaM samprAptaH, tasya nAmAnyeva nAmadheyAni, 'tama' iti tamorUpatvAditirupapradarzane vA sthAnA0 vikalpe tamomAtrarUpatAbhidhAyakAnyAdyAni catvAri nAmadheyAni, tathA'parANi catvAryevAtyantikatamorUpatAbhidhAyakA- uddezaH2 nIti, loke ayamevAndhakAro nAnyo'stIdRza iti lokAndhakAraH, devAnAmapyandhakAro'sau, taccharIraprabhAyA apitamaskAyaH tatrAprabhavanAditi devAndhakAraH, ata eva te balavato bhayena tatra nazyantIti zrutiriti, tathA'nyAni catvAri kAryA- sU0 291 zrayANi vAtasya parihananAt parighaH-argalA, parigha iva parighaH, vAtasya parigho vAtaparighaH, tathA vAtaM parighavat kSo. bhayati hatamArga karotIti-vAtaparighakSobhaH, vAta eva vA parighastaM kSobhayati yaH sa tathA, pAThAntareNa vAtaparikSobha iti, kvaciddevaparigho devaparikSobha iti cAdyapadadvayasthAne paThyate, devAnAmaraNyamiva balavadbhayena nAzanasthAnatvAd yaH sa devAraNyamiti, devAnAM vyUhaH sAgarAdisAGgrAmikavyUha iva yo duradhigamyatvAt sa devavyUha iti, tamaskAyasvarUpapratipAdanAyaiva 'tamukkAye Na'mityAdi sUtraM gatArtham, kintu saudharmAdInAvRNotyasau kukkuTapaJjarasaMsthAnasaMsthitasya tasya pratipAdanAd, uktaM ca-"tamukkAe NaM bhaMte! kiMsaMThie pannatte?, goyamA! ahe mallagamUlasaMThie uppiM kukkuDapaMjarasaMThie pannatte" tti // anantaraM tamaskAyo vacanaparyAyairukto'dhunA arthaparyAyaiH puruSaM nirUpayatA paJcasUtrI gaditA cattAri purisajAtA paM0 saM0-saMpAgaDapaDisevI NAmamege pacchannapaDisevI NAmamege paDuppannanaMdI nAmamege NissaraNa // 217 // gaMdI NAmamege 1 / cattAri seNAo paM0 ta0-jatittA NAmamege No parAjiNittA parAjiNittA NAmamege No jatittA 1 tamaskAyo bhadanta ! kiMsaMsthitaH prajJapto, gautama ! adho mallakamUlasaMsthitaH upari kurkuTapaMjarasaMsthitaH // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ +5+5+5+5+5+5+5+5+5+5+4 egA jatittAvi parAjiNittAvi egA no jatittA no parAjiNittA 2 / evAmeva cattAri purisajAtA paM0 20-jatittA nAmamege no parAjiNittA 4, 3 / cattAri seNAo paM0 taM0-jatittA NAmaM egA jayaI jaittA NAmamegA parAjiNati parAjiNittA NAmamegA jayati parAjiNittA nAmamegA parAjiNati 4 / evAmeva cattAri purisajAtA paM. taM0-jaittA nAmamege jayati 4, 5 / (sU0 292) . sugamA ca, navaraM kazcitsAdhurgacchavAsI samprakaTameva-agItArthapratyakSameva pratisevate mUlaguNAnuttaraguNAn vA darpataH kalpena veti samprakaTapratisevItyekaH, evamanyaH pracchannaM pratisevata iti pracchannapratisevI, anyastu pratyutpannena-labdhena vastraziSyAdinA pratyutpanno vA-jAtaH san ziSyAcAryAdirUpeNa nandati yaH sa pratyutpannanandI, athavA nandanaM nandiHAnandaH, pratyutpannena nandiryasya sa pratyutpannanandiH, tathA prAghUrNakaziSyAdInAmAtmano vA niHsaraNena-gacchAdenirgamena nandati yo nandiA yasya sa tathA, pAThAntare tu pratyutpannaM-yathAlabdhaM sevate-bhajate nAnucitaM vivecayatIti pratyutpannasevIti / 'jaitta'tti jetrI jayati ripubalamekA na parAjetrI-na parAjayate-ripubalAnna bhajyate dvitIyA tu parAjetrI-parebhyo bhaGgabhAk, ata eva no jetrIti, tRtIyA kAraNavazAdubhayasvabhAveti, catuthIM tvavijigISutvAdanubhayarUpeti, puruSaH -sAdhuH sa jetA parISahANAM na tebhyaH parAjetA-udvijate ityartho mahAvIravadityeko, dvitIyaH kaNDarIkavat, tRtIyastu kadAcijetA kadAcitkarmavazAt parAjetA zailakarAjarSivat , caturthastvanutpannaparISahaH / jitvA ekadA ripubalaM punarapi jayatItyekA anyA jitvA parAjayate-bhajyate anyA parAjitya-paribhajya punarjayati caturthI tu parAjitya-paribhajyaikadA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH COM // 218 // punaH parAjayate, puruSastu parISahAdiSvevaM cintanIya iti // jetavyAzceha tattvataH kaSAyA eveti tatsvarUpaM darzayitu C4 sthAnA. kAmaH krodhasyottaratropadarzayiSyamANatvAnmAyAdikaSAyatrayaprakaraNamAha | uddezaH2 catvAri ketaNA paM0 20-vaMsImUlaketaNate meMDhavisANaketaNate gomuttiketaNate avalehaNitaketaNate, evAmeva cauvidhA prakaTasemAyA paM0 taM0-vaMsImUlaketaNAsamANA jAva avalehaNitAsamANA, vaMsImUlaketaNAsamANaM mAyaM aNupaviTe jIve kAlaM vyAdi kareti Neraiesu uvavajati, meMDhavisANaketaNAsamANaM mAyamaNuppaviDhe jIve kAlaM kareti tirikkhajoNitesu uvavajjati, ketanAdi gomutti0 jAva kAlaM kareti maNussesu uvavajjati, avalehaNitA jAva devesu uvavajati / cattAri thabhA paM0 20 sU0292selathaMbhe advithaMbhe dAruthaMbhe tiNisalatAthaMbhe, evAmeva caumvidhe mANe paM0 20-selathaMbhasamANe jAva tiNisalatArtha 293 bhasamANe, selathaMbhasamANaM mANaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti neratiesu uvavajjati, evaM jAva tiNisalatArthabhasamANaM mANaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti devesu uvavajati / cattAri vatthA paM0 20-kimirAgaratte kaddamarAgaratte khaMjaNarAgaratte haliddarAgaratte, evAmeva cauvvidhe lobhe paM0 taM0-kimirAgarattavatthasamANe kaddamarAgarattavatthasamANe khaMjaNarAgarattavasthasamANe haliharAgarattavatthasamANe, kimirAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei neraiesu uvavajjai, ta heva jAva haliddarAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei devesu uvavajati (sU0 293) __ 'cattArItyAdi prakaTaM, kintu ketanaM-sAmAnyena vakra vastu. puSpakaraNDasya vA sambandhi muSTigrahaNasthAnaM vaMzAdidalakaM, tacca vakaM bhavati, kevalamiha sAmAnyena vakraM vastu ketanaM gRhyate, tatra vaMzImUlaM ca tatketanaM ca vaMzImUlaketanamevaM * // 218 // For Personal & Private Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvatra, navaraM meNDhaviSANaM - meSazTaGga, gomUtrikA pratItA, 'avalehaNiya'tti avalikhyamAnasya vaMzazalAkAderyA pratanvI tvak sA'valekhaniketi, vaMzImUlaketanakAdisamatA tu mAyAyAstadvatA manArjavabhedAt, tathAhi - yathA vaMzImUlamatigupilavakramevaM kasyacinmAyA'pItyeva malpAlpatarAlpatamAnArjavatvenAnyA'pi bhAvanIyeti, iyaM cAnantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasajvalanarUpA krameNa jJeyA, pratyekamityanye, tenaivAnantAnubandhinyA udaye'pi devatvAdi na virudhyate, evaM mAnAdayo'pi vAcanAntare tu pUrva krodhamAnasUtrANi tato mAyAsUtrANi, tatra krodhasUtrANi 'cattAri rAio pannatAo, taM - panvarAI puDhavirAI reNurAI jalarAI, evAmeva caunvihe kohe' ityAdi mAyAsUtrANIvAdhItAnIti, phalasUtre anupraviSTaH - tadudayavarttIti, zilAvikAraH zailaH sa cAsau stambhazca - sthANuH zailastambhaH evamanye'pi, navaraM, asthi dAru ca pratItaM, tinizo - vRkSavizeSastasya latA - kambA tinizalatA, sA cAtyantamRdvIti, mAnasyApi zailastambhAdisamAnatA tadvato namanAbhAvavizeSAt jJeyeti, mAno'pyanantAnubandhyAdirUpaH krameNa dRzyaH, tatphalasUtraM vyakta, kRmirAge vRddhasampradAyo'yaM manuSyAdInAM rudhiraM gRhItvA kenApi yogena yuktaM bhAjane sthApyate, tatastatra kRmaya utpadyante, te ca vAtAbhilASiNaH chidranirgatA AsannA bhramanto nirdhAralAlA muJcanti tAH kRmisUtraM bhaNyate tacca svapariNAmarAgaraJjitameva bhavati, anye bhaNanti ye rudhire kRmaya utpadyante tAn tatraiva mRditvA kacavaramuttArya tadrase kaJcid yogaM prakSipya paTTasUtraM raJjayanti, sa ca rasaH kRmirAgo bhaNyate anuttArIti, tatra kRmINAM rAgo-raJjakarasaH kRmirAgastena raktaM kRmirAgaraktam, evaM sarvatra, navaraM kardamo - govATAdInAM khaJjanaM-dIpAdInAM haridrA pratItaiveti, kRmirAgAdiraktavastrasamAnatA For Personal & Private Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 219 // ca lobhasya anantAnubandhyAditadbhedavatAM jIvAnAM krameNa dRDhahInahInatarahIna tamAnubandhatvAt, tathAhi -kRmirAgaraktaM vastraM dagdhamapi na rAgAnubandhaM muJcati, taddbhasmano'pi raktatvAd, evaM yo mRto'pi lobhAnubandhaM na muJcati tasyAbhidhI| yate lobhaH kRmirAgaraktavastrasamAno'nantAnubandhI ceti, evaM sarvatra bhAvanA kAryeti, phalasUtraM spaSTam, iha kaSAyaprarUpaNAgAthA: - " jalareNupuDhavipabvayarAIsariso cauvviho koho / tiNisalayA kaThThadviyaselatthaMbhovamo mANo // 1 // mAyA'valehigomuttimeMDhasiMgaghaNavaMsimUlasamA / lobho haliddakhaMjaNakaddamakimirAgasAriccho // 2 // pakkhacaDamAsavaccharajAvajjIvANugAmiNo kamaso / devanaratiriyanArayagaisAhaNaheyavo bhaNiyA // 3 // " iti // anantaraM kaSAyAH prarUpitAH, kaSAyaizca saMsAro bhavatIti saMsArasvarUpamAha - cauvvidde saMsAre paM0 taM0 -- NeratiyasaMsAre jAva devasaMsAre / caubvihe Aute paM0 taM0 - ratiADate jAva devAute / caDavvihe bhave paM0 taM0--neratiyabhave jAva devabhave ( sU0 294) cauvvihe AhAre paM0 taM0 - asaNe pANe khAi sAime / cauvvihe AhAre paM0 taM0 - uvakkharasaMpanne uvakkhaDasaMpanne sabhAvasaMpanne parijusiyasaMpanne ( sU0 295 ) 'cava' ityAdi vyaktaM, kintu saMsaraNaM saMsAra:- manuSyAdiparyAyAnnArakAdiparyAyagamanamiti, nairayikaprAyogyeSvA 1 jalareNupRthvI parvatarAjI sadRzazvaturvidhaH krodhaH tinizalatA kASThAsthi kazailastambhopamo mAnaH // 1 // mAyAvalekhikAgo mUtraiDa kazTaGgaghanavaMzamUlasamA lobho haridrA khaMjanakarddama kRmirAgasadRzaH // 2 // pakSacaturmAsa saMvatsara yAvajjIvAnugAminaH kramazaH devanaratiryabhArakagatisAdhanahetavI bhaNitAH // 3 // For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 2 saMsArAdi sU0 294 AhAra: 295 // 219 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 88445433 yurnAmagotrAdiSu karmasUdayagateSu jIvo nairayika iti vyapadizyate, uktaM ca-"neraie NaM bhaMte! neraiesu uvavajai aneraie neraiesu uvavajjai?, goyamA!, neraie neraiesu uvavajai no aneraie neraiesu uvavajaI" iti, tato nairayikasya saMsaraNam-utpattidezagamanamaparAparAvasthAgamanaM vA nairayikasaMsAraH, athavA saMsaranti jIvA yasminnasau saMsAro -gaticatuSTayaM, tatra nairayikasyAnubhUyamAnagatilakSaNaH paramparayA caturgatiko vA saMsAro nairayikasaMsAraH, evamanye'pi // uktarUpazca saMsAra AyuSi sati bhavatIti AyuHsUtraM, tatra eti ca yAti cetyAyu:-karmavizeSa iti, tatra yena nirayabhave prANI dhriyate tannirayAyurevamanyAnyapi, uktarUpaM cAyurbhave sthiti kArayatIti bhavasUtraM, kaNThyaM, kevalaM bhavanaM bhavaH-utpattiniraye bhavo nirayabhavo manuSyeSu manuSyANAM vA bhavo manuSyabhavaH, evamanyAvapi / bhaveSu ca sarveSvAhArakA jIvAH ityAhArasUtre, tatrAhiyata ityAhAraH azyata ityazanam-odanAdi pIyata iti pAnaM-sauvIrAdi khAdaH prayojanamasyeti khAdima-phalavargAdi svAdaH prayojanamasyeti svAdima-tAmbUlAdi, upaskriyate'nenetyupaskaro-hiGagvAdistena sampannoyukta upaskarasampannaH, tathA upaskaraNamupaskRta-pAka ityarthastena sampanna odanamaNDakAdiH upaskRtasampannaH pAThAntareNa no upaskarasampanno-hiGgAdibhirasaMskRta odanAdiH, svabhAvena-pAkaM vinA sampannaH-siddhaH drAkSAdiH svabhAvasampannaH, 'parijusiya'tti paryuSitaM-rAtriparivasanaM tena sampannaH paryuSitasampanna iDDurikAdiH, yatastAH paryuSitakalanIkRtAH amla 1 nairayiko bhadanta ! nairayikepUtpadyate anairaviko nairayiSUtpadyate !, gautama ! nairayiko nairayikedhUtpadyate na anarayiko nairayikeSatpadyate // dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAkasUtravRttiH 4 sthAnA uddezaH2 prakRtiba dhAdi sU0 296 // 22 // rasA bhavanti, AranAlasthitAmraphalAditi // anantaroditAH saMsArAdayo bhAvAH karmavatAM bhavantIti 'cauvihe baMdhe' ityAdi karmaprakaraNamArAdekakasUtrAt cauvihe baMdhe paM0 20-pagatibaMdhe ThitIbaMdhe aNubhAvabaMdhe padesabaMdhe / cauvihe uvakkame paM0 20-baMdhaNovakkame udIraNovakkame uvasamaNovakkame vippariNAmaNovakkame / baMdhaNovakkame caubihe paM0 saM0-pagatibaMdhaNovakame ThitibaMdhaNovakkame aNubhAvabaMdhaNovakkame padesabaMdhaNovakkame / udIraNovakkame caunvihe paM0 taM0-pagatIudIraNovakkame ThitIudIraNovakkame aNubhAvaudIraNovakkame padesaudIraNovakkame / uvasamaNovakame cauvihe paM0 20-pagatiuvasAmaNovakkame Thiti0 aNu0 patesuvasAmaNovakkame / vippariNAmaNovakkame caubvihe paM0 taM0-pagati0 ThitI0 aNu0 patesavippa0 / caubihe appAbahue paM. taM0-pagatiappAbahue Thiti0 aNu0 patesappAbahute / cauvihe saMkame paM0 taM0-pagatisaMkame ThitI. aNu0 paesasaMkame / caubihe Nitte paM0 20-pagatiNidhatte ThitI. aNu0 paesaNidhatte / caubihe NikAyite paM0 saM0-pagatiNikAyite Thiti0 aNu0 paesaNikAyite (sU0 296) prakaTaM caitat , navaraM sakaSAyatvAt jIvasya karmaNo yogyAnAM pudgalAnAM bandhanam-AdAnaM bandhaH, tatra karmaNaH prakR-| tayaH-aMzA bhedA jJAnAvaraNIyAdayo'STau tAsAM prakRtervA-avizeSitasya karmaNo bandhaH prakRtibandhaH, tathA sthitiHtAsAmevAvasthAnaM jaghanyAdibhedabhinnaM tasyA bandho-nivarttanaM sthitibandhaH, tathA anubhAvo-vipAkaH tIvrAdibhedo rasa ityarthastasya bandho'nubhAvabandhaH, tathA jIvapradezeSu karmapradezAnAmanantAnantAnAM pratiprakRti pratiniyataparimANAnAM| // 22 // For Personal & Private Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ bandhaH-sambandhanaM pradezabandhaH, parimitaparimANaguDAdimodakabandhavaditi, evaJca modakadRSTAntaM varNayanti vRddhAH-yathA kila modakaH kaNikkAguDaghRtakaTubhANDAdidravyabaddhaH san ko'pi vAtaharaH ko'pi pittaharaH ko'pi kaphaharaH ko'pi |mArakaH ko'pi buddhikaraH ko'pi vyAmohakaraH, evaM karmaprakRtiH kAcijjJAnamAvRNoti kAciddarzanaM kAcit sukhaduHkhAdivedanamutpAdayatIti, tathA tasyaiva modakasya yathA'vinAzabhAvena kAlaniyamarUpA sthitirbhavati, evaJca karmaNo'pi tadbhAvena niyatakAlAvasthAnaM sthitibandhaH, tathA tasyaiva modakasya yathA snigdhamadhurAdirekaguNadviguNAdibhAvena raso bhavati, evaM karmaNo'pi dezasarvaghAtizubhAzubhatIvramandAdiranubhAgabandhaH, tathA tasyaiva modakasya yathA kaNikAdidravyANAM | parimANavattvaM evaM karmaNo'pi pudgalAnAM pratiniyatapramANatA pradezabandha iti / upakramyate-kriyate'nenetyupakramaH-karmaNo baddhatvodIritatvAdinA pariNamanaheturjIvasya zaktivizeSo yo'nyatra karaNamiti rUDhaH, upakramaNaM vopakramo-bandhanAdInAmArambhaH, 'syAdArambha upakrama' iti vacanAditi, tatra bandhanaM-karmapudgalAnAM jIvapradezAnAM ca parasparaM sambandhanaM, idaM ca sUtramAtrabaddhalohazalAkAsambandhopamamavagantavyaM tasyopakramaH-uktArtho bandhanopakramaH, AsakalitAvasthasya vA karmaNo baddhAvasthIkaraNaM bandhanaM tadevopakramo-vastuparikarmarUpo bandhanopakramo, vastuparikarmavastuvinAzarUpasyApyupakramasyAbhihitatvAditi, evamanyatrApi, navaramaprAptakAlaphalAnAM karmaNAmudaye pravezanamudIraNA, uktaM ca-"ja karaNeNokaDDiya udae dijai udIraNA esA / pagaIThiiaNubhAgappaesamUluttaravibhAgA // 1 // " tathA udayodIraNAnidhattani 1 yatkaraNenAkRSyodaye dIyata eSodIraNA prakRtisthityanubhAgapradezamUlottaravibhAgAH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA jasUtravRttiH . // 221 // 4 +4+4+4+4+4+4+4+ kAcanAkaraNAnAmayogyatvena karmaNo'vasthApanamupazamaneti, uktaM ca-"ovaTTaNauvavaTTaNa saMkamaNAI ca tinni kara- mA4 sthAnA0 NAI" iti, upazamanAyAM santIti prakramaH, tathA vividhaiH prakAraiH karmaNAM sattodayakSayakSayopazamodvartanApavartanAdibhire- uddezaH2 tadrUpatayetyarthaH, girisaridupalanyAyena dravyakSetrAdibhirvA karaNavizeSeNa vA'vasthAntarApAdanaM vipariNAmanA, iha ca vipa- prakRtibariNAmanA bandhanAdiSu tadanyeSvapyudayAdiSvastIti sAmAnyarUpatvAd bhedenokteti / bandhanopakramo-bandhanakaraNaM caturdA, dhAdi tatra prakRtivandhanasyopakramo jIvapariNAmo yogarUpaH, tasya prakRtibandhahetutvAditi, sthitibandhanasyApi sa eva, navaraM, sU0 296 kaSAyarUpaH, sthiteH kaSAyahetukatvAditi, anubhAgabandhanopakramo'pi pariNAma eva, navaraM kaSAyarUpaH, pradezabandhanopakramastu sa eva yogarUpa iti, yata uktam-"jogA payaDipaesaM ThiiaNubhAgaM kasAyao kuNai" iti, prakRtyAdibandha-8 nAnAmArambhA vA upakramA iti, evamanyatrApi / yanmUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM vA dalikaM vIryavizeSeNAkRSyodaye dIyate |sA prakRtyudIraNeti, vIryAdeva cAprAptodayayA sthityA sahAprAptodayA sthitiranubhUyate sA sthityudIraNeti, tathaiva prAptodayena rasena sahAprAptodayo raso yo vedyate sA'nubhAgodIraNeti, tathA prAptodayairniyataparimANakarmapradezaiH sahAprAptodayAnAM niyataparimANAnAM karmapradezAnAM yadvedanaM sA pradezodIraNeti, ihApi kaSAyayogarUpaH pariNAma Arambho vopakramArthaH, prakRtyupazamanopakramAdayazcatvAro'pi sAmAnyopazamanopakramAnusAreNAvagantavyAH, prakRtivipariNAmanopakramAdayo'pi sAmAnyavipariNAmanopakramalakSaNAnusAreNAvaboddhavyAH, upakramastu prakRtyAditvena pudgalAnAM pariNamanasamartha jI- // 221 // 1 udvartanApavartanasaMkramaNarUpANi ca trINi karaNAni (dezopazamanAyAM ). 2 yeNAt prakRtipradezau sthityanubhAvau kaSAyataH karoti / +4+4+4+4+4+4+4+4+4+4% 4 +4 For Personal & Private Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ BARSHASHBARSASSS vavIryamiti / 'appAbahue'tti alpaM ca-stokaM bahu ca-prabhUtamalpabahu tadbhAvo'lpabahutvaM, dIrghatvAsaMyuktatve ca prAkRtatvAditi, prakRtiviSayamalpabahutvaM bandhAdyapekSayA, yathA sarvastokaprakRtibandhaka upazAntamohAdiH, ekavidhabandhakatvAd, bahutarabandhaka upazamakAdisUkSmasamparAyaH, SaDDidhabandhakatvAt , bahutarabandhakaH saptavidhabandhakastato'STavidhabandhaka iti, sthitiviSayamalpabahutvaM yathA-"savvatthovo saMjayassa jahannao ThiibaMdho, egeMdiyabAyarapajjattagassa jahannao ThiibaMdho asaMkhejaguNo" ityAdi, anubhAgaM pratyalpabahutvaM yathA,-"sevvatthovAI aNaMtaguNavuDDiThANANi asaMkhejaguNavuDDiThANANi asaMkhejaguNANi jAva aNaMtabhAgavuDDiThANANi asaMkhejaguNANi" pradezAlpabahutvaM yathA-"ahavihabaMdhagassa AuyabhAgo thovo nAmagoyANaM tullo visesAhio nANadaMsaNAvaraNaMtarAyANaM tullo visesAhio mohassa visesAhio veyaNIyassa visesAhio" iti, yAM prakRti banAti jIvaH tadanubhAvena prakRtyantarasthaM dalika vIryavizeSeNa yatpariNamayati sa saGkramaH, uktaM ca "so saMkamotti bhannai jabaMdhaNapariNao paogeNaM / payayaMtaratthadaliyaM pariNAmai tadaNubhAve jaM Pu // " iti, tatra prakRtisaGkramaH sAmAnyalakSaNAvagamya eveti, mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM vA sthiteryadutkarSaNaM apakarSaNaM| 1 saMyatasya jaghanyaH sthitibandhaH sarvastokaH ekendriyabAdaraparyAptakasya jaghanyaH sthitibandhaH asaGkhyAtaguNaH 2 anantaguNavRddhisthAnAni sarvastokAni | asaJayeyaguNavRddhisthAnAnyasajhayeyaguNAni yAvadanantabhAgavRddhisthAnAnyasatyeyaguNAni 3 aSTavidhabaMdhakasya AyurbhAgaH stoko nAmagotrayostulyo vizeSAdhiko jJAnadarzanAvaraNAntarAyANAM tulyo vizeSAdhiko mohasya vizeSAdhiko vedanIyasya vizeSAdhikaH 4 yadvandhanapariNataH prayogena tadanubhAvaM prakRtyantarasthaM dalika pariNamayati yat sa saMkrama iti bhaNyate // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ HOM zrIsthAnAnAsUtravRttiH // 222 // vA prakRtyantarasthitau vA nayanaM sa sthitisaGkrama iti, uktaM ca-"ThiIsaMkamotti vuccai mUluttarapagaIo u jA hi tthiii| 4 sthAnA. |ubvaTTiyA va ovaTTiyA va pagaI NiyA va'nnaM // 1 // " iti, anubhAgasaMkramo'pyevameva, yadAha-"tatthakRpayaM unvaTTiyA mAhezaH2 va ovaTTiyA va avibhAgA / aNubhAgasaMkamo esa annapagaI NiyA vAvi // 1 // " iti, akRpayaMti-anubhAgasaGkramasva-15|| prakRtibarUpanirdhAraNaM, 'avibhAga'tti anubhAgAH 'niyatti nItA iti / yatkarmadravyamanyaprakRtisvabhAvena pariNAmyate sa pradeza ndhAdi saGkramaH, uktazca:-"jaM daliyamannapagaI Nijai so saMkamo paesassa"iti, nidhAnaM nihitaM vA nidhattaM, bhAve karmaNi vA sU0 296 ktapratyaye nipAtanAt , udvartanApavartanAvarjitAnAM zeSakaraNAnAmayogyatvena karmaNo'vasthApanamucyate, nitarAM kAcanaM-bandhanaM nikAcitaM-karmaNaH sarvakaraNAnAmayogyatvenAvasthApana, uktazcobhayasaMvAdi-"saMkamaNaMpi nihattIeN Nasthi sesANi vatti iyarassa" iti, nikAcanAkaraNasyeti, athavA pUrvabaddhasya karmaNastaptamIlitalohazalAkAsambandhasamAnaM nidhattaM, tapta| militasaMkuTTitalohazalAkAsambandhasamAnaM nikAcitamiti, prakRtyAdi vizeSastUbhayatrApi sAmAnyalakSaNAnusAreNa neya iti, vizeSato bandhAdisvarUpajijJAsunA karmaprakRtisaGgrahaNiranusaraNIyeti // ihAnantaramalpabahutvamuktaM, tatrAtyantamalpamekaM zeSaM tvapekSayA bahu ityalpabahutvAbhidhAyina ekakatisarvazabdAn catuHsthAnake'vatArayan 'cattArI'tyAdi sUtratrayamAha, 1mUlottaraprakRtInAM yA sthitistasyA utkarSaNamapakarSaNaM prakRtyantarasthitAvayanaM vA sthitisaMkrama ityucyate // 1 // 2 tatrArthapadaM (kharUpaM) udghartitA vA apavartitA vA avibhAgAH / anubhAgasaMkrama eSaH anyaprakRti nItA vA'pi // 1 // 3 yaddalikamanya prakRtI nIyate sa pradezasya 4 nidhattatve saMkramaNamapi nAsti | G // 222 // nikAcanasya zeSANyapi // Sk For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ cattAri ekA paM0 20 davie ekate mAu ukate pajjate ikkate saMgahe ikate (sU0297) cattAri katI paM00davitakatI mAuyakatI pajavakatI saMgahakatI (sU0 298) cattAri savvA paM0 taM0-nAmasavvae ThavaNasavvae Aesasavvate niravasesasavvate (sU0 299) ekasayopetAni dravyAdIni svArthikakapratyayopAdAnAdekakAni, tatra dravyamevaikaka dravyaikakaM sacittAdibhedAt trividhamiti, 'mAupaekkae'tti mAtRkApadaikakam-ekaM mAtRkApadaM, tadyathA-uppanne i vetyAdi, iha pravacane dRSTivAde samastanayavAdavIjabhUtAni mAtRkApadAni bhavanti, tadyathA-uppanne i vA vigae i vA dhuve i vatti, amUni ca mAtRkApadAnIva aP | A ityevamAdIni sakalazabdazAstrArthavyApAravyApakatvAnmAtRkApadAnIti, paryAyaikakaH-ekaH paryAyaH, paryAyo vizeSo dharma ityanarthAntaraM, sa cAnAdiSTo varNAdirAdiSTaH kRSNAdiriti, saGgrahaikakA zAliriti, ayamarthaH-saGgrahaH-samudAyastamAzrityakavacanagarbhazabdapravRttiH, tathA caiko'pi zAliH zAlirityucyate, bahavo'pi zAlayaH zAliriti, loke tathAdarzanAditi, kvacisAThaH 'davie ekkae' ityAdi, tatra dravye viSayabhUte ekaka ityAdi vyAkhyeyamiti / katIti praznagarbhAparicchedavatsaGkhyAvacano bahuvacanAntaH, tatra dravyANi ca tAni kati ca dravyakati kati dravyANItyarthaH, dravyaviSayo vA katizabdo dravyakatiH, evaM mAtRkApadAdiSvapi, navaraM saGgrahAH zAliyavagodhUmA ityAdi / nAma ca tatsarvaM ca nAmasarva sacetanAdervA 8I vastuno yasya sarvamiti nAma tannAmasarva nAmnA sarva sarva iti vA nAma yasyeti vigrahAd-nAmazabdasya ca pUrvanipAtaH, tathA sthApanayA-sarvametaditikalpanayA akSAdi dravyaM sarva sthApanAsarva sthApanaiva vA akSAdidravyarUpA sarvaM sthApanA For Personal & Private Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 223 // sarvaM, AdezanamAdezaH-upacAro vyavahAraH sa ca bahutare pradhAne vA Adizyate deze'pi yathA vivakSitaM ghRtamabhisa- I4 sthAnA. mIkSya bahutare bhukte stoke ca zeSe upacAraH kriyate-sarvaM ghRtaM bhuktaM, pradhAne'pyupacAraH yathA grAmapradhAneSu gateSu puru-18 uddezaH2 SeSu so grAmo gata iti vyapadizyate iti, ata AdezataH sarvamAdezasarvaM upacArasarvamityarthaH, tathA niravazeSatayA mAnuSotta|-aparizeSavyaktisamAzrayaNa sarva niravazeSasarca, yathA-animiSAH sarve devAH, na hi devavyaktiranimiSatvaM kAcid rakUTAH du vyabhicaratItyarthaH, sarvatra kakAraH svArthiko draSTavyaH / anantaraM sarva prarUpitaM tatprastAvAt sarvamanuSyakSetraparyantava- pSamasuSa|rtini parvate sarvAsu tiryagdikSu kUTAni prarUpayannAha mAvarSAdi mANusuttarassa NaM pavvayassa caudisiM cattAri kUDA paM0 taM0-rayaNe rataNuccate savvarayaNe rataNasaMcaye (sU0 300) sU0300jaMbuddIve 2 bharaheravatesu vAsesu tItAte ussappiNIe susamasusamAe samAe cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hutthA jaMbUddIve 2 bharaheravate imIse osappiNIe dUsamasusamAe samAe jahaNNapae NaM cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hutthA, jaMbuddIve 2 bharaheravaesu vAsesu AgamessAte ussappiNIte susamasusamAte samAe cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo bhavissai (sU0 301) jaMbUhIve 2 devakuruuttarakuruvajAo cattAri akammabhUmIo paM0 saM0-hemavate herannavate harivasse rammagavAse, cattAri vaTTaveyaDapavvatA paM0 20-saddAvaI viyaDAvaI gaMdhAvaI mAlavaMtaparitAte, tattha NaM cattAri devA mahiDitIyA jAva paliovamahitItA parivasaMti, taM0-sAtI pabhAse aruNe paume, jaMbUddIve 2 mahAvidehe vAse cauvihe paM0 saM0-puvvavidehe avaravidehe devakurA uttarakurA, savve'vi NaM NisaDhaNIlavaMtavAsaharapavvatA cattAri joyaNasayAI uDDUM // 23 // For Personal & Private Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ uccatteNaM cattAri gAuyasayAI uvveheNaM paM0, jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa puratthimeNaM sItAe mahAnadIe uttare kUle cattAri vakkhArapavvayA paM0 taM0-cittakUDe pamhakUDe NaliNakUDe egasele, jaMbU0 maMdara0 pura0 sItAe mahAnadIe dAhiNakUle cattAri vakkhArapavvayA paM0 20-tikUDe vesamaNakUDe aMjaNe mAtaMjaNe, jaMbU0 maMdara0 paJcatthimeNaM sIodAe mahAnatIe dAhiNakUle cattAri vakkhArapabvatA paM0 20-aMkAvatI pamhAvatI AsIvise suhAvahe, jaMbU0 maMdara pacca0 sIodAe mahANatIte uttarakUle cattAri vakkhArapavvayA paM0 taM0-caMdapavvate sUrapavvate devapavvate NAgapavvate, jaMbU. maMdarassa pavvayassa causu vidisAsu cattAri vakkhArapavvayA paM0 20-somaNase vijappabhe gaMdhamAyaNe mAlavaMte, jaMbUhIve 2 mahAvidehe vAse jahannapate cattAri arahaMtA cattAri cakkavaTTI cattAri baladevA cattAri vAsudevA uppajiMsu vA uppajaMti vA uppajissaMti vA, jaMbUhIve 2 maMdarapavvate cattAri vaNA paM0 20-bhahasAlavaNe naMdaNavaNe somaNasavaNe paMDagavaNe, jaMbU0 mandare pavvae paMDagavaNe cattAri abhisegasilAo paM0 saM0-paMDukaMbalasilA aipaMDukaMbalasilA rattakaMbalasilA atirattakaMbalasilA, maMdaracUliyA NaM uvariM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM pannattA, evaM dhAyaisaMDadIvapuracchimaddhevi kAlaM Adi karettA jAva maMdaracUliyatti, evaM jAva pukkharavaradIvapaJcacchimaddhe jAva maMdaracUli yatti-jaMbUddIvagaAvassagaM tu kAlAo cUliyA jAva / dhAyaisaMDe pukkharavare ya puvvAvare pAse // 1 // (sU0 302) 'mANusuttarassetyAdi sphuTaM, kintu 'caudisinti catasRNAM dizAM samAhArazcaturdik tasmiMzcaturdizi, anusvAraH prAkRtatvAditi, kUTAni-zikharANi, iha ca diggrahaNe'pi vidikSviti draSTavyaM, tatra dakSiNapUrvasyAM dizi ratnakUTa, garu Jain Education Internalonal For Personal & Private Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 224 // Dasya veNudevasya nivAsabhUtaM, tathA dakSiNAparasyAM dizi ratnoccayakUTaM velambasukhadamityaparanAmaka velambasya vAyukumArendrasya 4 sthAnA0 sambandhi, tathA pUrvottarasyAM dizi sarvaratnakUTaM veNudAlisuparNakumArendrasya, tathA aparottarasyAM ratnasaJcayakUTaM prabhaJjanA- uddezaH2 paranAmakaM prabhaJjanavAyukumArendrasyeti, evaM caitad vyAkhyAyate dvIpasAgaraprajJaptisaGgrahaNyanusAreNa, yatastatroktam- mAnuSotta"dakkhiNapugveNa rayaNakUDaM garulassa veNudevassa / savvarayaNaM ca puvvuttareNa taM veNudAlissa // 1 // rayaNassa avarapAse rakUTAHdutinnivi samaicchiUNa kUDAI / kUDaM velaMbassa u vilaMbasuhayaM sayA hoi // 2 // sabbarayaNassa avareNa tinni samaicchi-12 SSamasuSaUNa kuuddaaii| kUDaM pabhaMjaNassa u pabhaMjaNaM ADhiyaM hoi // 3 // " iti, iha catuHsthAnakAnurodhena catvAryuktAni, a-18 mAvarSAdi nyathA anyAnyapi dvAdaza santi, pUrvadakSiNAparottarAsu trINi trINi, dvAdazApi caikaikadevAdhiSThitAnIti, uktaM ca- sU0302 "puvveNa tinni kUDA dAhiNao tiNNi tiNNi avareNaM / uttarao tinni bhave cauddisiM mANusanagassa // 1 // " iti / anantaraM mAnuSottare kUTadravyANi prarUpitAni, adhunA tenAvRtakSetradravyANAM catuHsthAnakAvatAraM 'jaMbUhIvetyAdinA cattAridra maMdaracUliyAoM' etadantena granthenAha-vyaktazcArya, navaraM, citrakUTAdInAM vakSArapavatAnAM SoDazAnAmidaM svarUpam"paMcasae bANaue solasa ya sahassa do kalAo ya / vijayA 1 vakkhAraM 2 taranaINa 3 taha vaNamuhAyAmo 4 // 1 // " 1 dakSiNapUrvasyA ratnakUTaM garuDasya veNudevasya sarvaranaM ca pUrvottarasyAM tadeNudAlinaH // 1 // ratnasyAparapAtrINyapi samatikramya kUTAni kUTa laMbasya tura | vilaMbasukhadaM sadA bhavati // 2 // sarvaratnasyAparasyAM trINi kUTAni samatikramya prabhaMjanasya prabhaMjanaM kUTaM AvyaM bhavati // 3 // 2 pUrvasyAM trINi kUTAni dakSiNasyA tAtrINi aparasyAM trINi uttarasyAM trINi bhaveyuvataspu didhu mAnuSanagasya ||1||3dvinvldhikpNcshtaani SoDaza sahasrANi dve ca kale vijayA vakSaskArA // 224 // | anta dyaH tathA vanamukhAna AyAmena // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti, tathA - "jatto vAsaharagirI tatto joyaNasayaM samavagADhA / cattAri joyaNasae ucciddhA savvarayaNamayA // 1 // jato puNa salilAo tatto paMcasaya gAuubbeho / paMceva joyaNasae ubviddhA AsakhaMghaNibhA // 2 // " iti, viSkambhazcaiSAmevam -- "vijayoNaM vikkhaMbho bAvIsasayAI terasahiyAI / paMcasae vakkhArA paNuvIsasayaM ca salilAo // 1 // " iti // padyate - gamyate iti padaM - saGkhyAsthAnaM taccAnekadheti jaghanyaM - sarvvahInaM padaM jaghanyapadaM tatra vicArye satyavazyaMbhAvena catvAro'rhadAdaya iti // bhUmyAM bhadrazAlavanaM mekhalAyugale ca nandana saumanase zikhare paNDakavana miti, atra gAthA: - " bAvIsasahassAI puvvAvaramerubhaddasAlavaNaM / aDDAijjasayA uNa dAhiNapAse ya uttarao // 1 // paMceva joyaNasae uDuM gaMtUNa paMcasayapihulaM / naMdaNavaNaM sumeruM parikkhivittA ThiyaM rammaM // 2 // vAsaTThi sahassAI paMcaiva sayAI naMdaNavaNAo / uDDuM gaMtUNa vaNaM somaNasaM naMdaNasaricchaM // 3 // somaNasAo tIsaM chacca sahasse vilaggiUNa giriM / vimalajalakuMDagahaNaM havai vaNaM paMDagaM sihare // 4 // cattAri joyaNasayA caraNagyA cakkavAlao ruMdaM / igatIsa joyaNasayA bAvaTThI parirao tassa // 5 // " iti, tIrthakarANAmabhiSekArthAH zilA abhiSekazilAH cUlikAyAH pUrvadakSiNA 1 yato varSadharagiristato yojanazataM samavagADhAH caturyojanazatAnyudviddhAH sarvaratnamayAH // 1 // yataH punaH salilAH tataH paMcazatagavyUtAnyudvedhaH paMcaiva yojanazatAnyudviddhA azvaskandhanibhAH // 2 // 2 vijayAnAM viSkambho trayodazAdhikAni dvAviMzatizatAni vakSaskArANAM paMcazatAni salilAnAM paMcaviMzatyadhikaM zataM // 1 // 3 meroH pUrvAparayordvAviMzatiH sahasrANi bhadrazAlavanaM dakSiNottarapArzvayorarddhatRtIyazatAni punaH // 1 // paMcaiva yojanazatAnyUrdhvaM gatvA paMcayojanazatapRthulaM naMdanaM sumeruM parikSipya sthitaM ramyaM // 2 // nandanavanAdUrdhve dvASaSTizatiH sahasrANi paMcaiva zatAni gatvA nandanavana sadRzaM saumanasaM vanaM // 3 // saumanasAtSaTtriMzatsahasrANi gatvA girau vimalajalakuMDagahanaM pANDakaM vanaM bhavati zikhare // 4 // caturnavatyadhikacatuHzatAni cakravAlatayA vistIrNa dviSaSTyadhikaikatriMzacchatAni tasya pariyaH // 5 // For Personal & Private Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 225 // parottarAsu dikSu krameNAvagamyA iti, 'uvariM' ti agre 'vikkhaMbheNaM' ti vistareNeti yathA 'jaMbUdIve dIve bharaheravaesu vAsesu' ityAdibhiH sUtraiH kAlAdayazcalikAntA abhihitAH evaM dhAtakIkhaNDasya pUvArddha pazcimArddha puSkarArddhasyApi pUrvArddhe pazcimArddhe ca vAcyAH, ekamerUsambaddhavaktavyatAyAH caturSvapyanyeSu samAnatvAd, etadevAha - 'eva' mi tyAdi, amumevAtidezaM saGgrahagAthayA Aha-- 'jaMbUddIvetyAdi, jaMbudvIpasyedaM jambUdvIpakaM taM vA gacchatIti jambUdvIpagaM, jambUdvIpe yaditi kvacitpAThaH, avazyaMbhAvitvAd vAcyatvAdvA''vazyakaM jambUdvIpakAvazyakaM jambUdvIpagAvazyakaM vA vastujAtaM, tuH pUraNe, kimAdi kimantaM cetyAha- kAlAt suSamasuSamAlakSaNAdArabhya cUlikAM-maMdaracUlikAM yAvat yattaditi gamyate dhAtakIkhaNDe puSkaravare ca dvIpe yau pUrvAparau pArzve pratyekaM pUvArddhamaparArddha ca tayoH pUrvApareSu varSeSu vA-kSetreSvanyUnAdhikaM draSTavyamiti zeSa iti // jaMbUddIvassa NaM dIvassa cattAri dvArA paM0 taM0 - vijaye vejayaMte jayaMte aparAjite, te NaM dvArA cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM tAvatitaM caiva paveseNaM paM0, tattha NaM cattAri devA mahiDDIyA jAva palio maTTitItA parivasaMti vijate vaijayaMte jayaMte aparAjite (sU0 303) jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cuhimavaMtassa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu lavaNasamudaM tinni 2 joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 taM0 -- egUruyadIve AbhAsiyadIve vesANitadIve gaMgoliyadIve, tesu NaM dIvesu caDavvihA maNussA parivasaMti, taM0 -- egUrutA AbhAsitA vesANitA gaMgoliyA, tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM cattAri 2 joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 saM0 For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 2 dvIpadvArANi antaradvIpAH sU0 303304 / / 225 / /
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ -hayakannadIve gayakannadIve gokannadIve saMkulikannadIve, tesu NaM dIvesu cauvidhA maNussA parivasaMti taM0-hayakannA gayakannA gokannA saMkulikannA, tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamuhaM paMca 2 joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 20-AyaMsamuhadIve meMDhamuhaddIve aomuhadIve gomuhadIve, tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA bhANiyabvA, tesiNaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamuI cha cha joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 taM0AsamuhadIve hatthimuhadIve sIhamuhadIve vagghamuhadIve, tesu NaM dIghesu maNussA bhANiyavvA, tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM satta satta joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 taM0-AsakannadIve hathikannadIve akannadIve kannapAuraNadIve, tesu NaM dIvesu maNuyA bhANiyabvA, tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamuI aha joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 taM0-ukkAmuhadIve mehamuhadIve vijumuhadIve vijudaMtadIve, tesu NaM dIvesu maNussA bhANiyavvA, tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM Na Nava joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM cattAri aMtaradIvA paM0 saM0-ghaNadaMtadIve laTThadaMtadIve gUDhadaMtadIve, suddhadaMtadIve, tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM0-ghaNadaMtA laTThadaMtA gUDhadaMtA suddhadaMtA, jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa uttareNaM siharissa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu lavaNasamuI tinni 2 joyaNasayAI ogAhettA ettha NaM catvAri aMtaradIvA paM0 saM0-egUrUyadIve sesaM tadeva niravasesaM bhANiyavvaM jAva suddhadaMtA (sU0 304) jaMbUddIvassa NaM dIvassa bAhirillAo vetitaMtAo caudisiM lavaNasamudaM paMcANaui joyaNasahassAI ogAhettA ettha NaM mahatimahAlatA mahAlaMjarasaMThANasaMThitA cattAri mahApAyAlA For Personal & Private Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH 4 sthAnA0 uddezaH2 pAtAlaka| lazAdhAtakIvikaMbhAdi sU0 305 // 226 // paM0 taM0-valatAmuhe keute jUbae Isare, ettha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamadvitItA parivasaMti, taM0kAle mahAkAle velave pabhaMjaNe, jaMbUddIvassa NaM dIvassa bAhirillAo vetitaMtAo cauddisiM lavaNasamuI bAyAlIsaM 2 joyaNasahassAI ogAhettA ettha NaM cauNhaM velaMdharanAgarAINaM cattAri AvAsapavvatA paM0 20-gothUbhe udayabhAse saMkhe dagasIme, tattha NaM cattAri devA mahiDiyA jAva paliovamadvitItA parivasaMti taM0-gothUbhe sivae saMkhe maNosilAte, jaMbUddIvassa NaM dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo causu vidisAsu lavaNasamuI bAyAlIsaM 2 joyaNasahassAI ogAhettA ettha NaM cauNhaM aNuvelaMdharaNAgarAtINaM cattAri AvAsapavvatA paM0 20-kakoDae vijuppabhe kelAse aruNappabhe, tattha NaM cattAri devA mahiDDIyA jAva paliovamadvitItA parivasaMti, taM0-kakoDae kaddamae kelAse aruNappabhe, lavaNe NaM samudde NaM cattAri caMdA pabhAsiMsu vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA, cattAri sUritA taviMsu vA tavaMti vA tavissaMti vA, cattAri kattiyAo jAva cattAri bharaNIo, cattAri aggI jAva cattAri jamA, cattAri aMgArA jAva cattAri bhAvakeU, lavaNassa NaM samudassa cattAri dArA paM0 20-vijae vijayaMte jayaMte aparAjite, te NaM dArA NaM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM tAvatitaM ceva paveseNaM paM0, tattha NaM cattAri devA mahiDiyA jAva paliovamadvitiyA parivasaMti-vijaye vejayaMte jayaMte aparAjie (sU0 305) dhAyaisaMDe dIve cattAri joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM paM0, jaMbUddIvassa NaM dIvassa bahiyA cattAri bharahAI cattAri eravayAiM, evaM jahA sahuddesate taheva niravasesaM bhANiyavvaM jAva cattAri maMdarA cattAri mandaracUliAo (mU0 306) // 226 // For Personal & Private Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayAdIni krameNa pUrvAdidikSu viSkambho-dvArazAkhayorantaraM pravezaH- kuDyasthUlatvamaSTa yojanAnyuccamiti, uktaM ca""caujoyaNavicchinnA aheva ya joyaNANi ubviddhA / ubhaovi kosakosaM kuDDA bAhalao tesiM // 1 // " iti, krozaM zAkhAbAhalyamityarthaH, "paliovamahiIyA suragaNaparivAriyA sadevIyA / eesu dAranAmA vasaMti devA mahiDDIyA // 2 // " iti, 'cullahimavaMtassa'tti mahAhimavadapekSayA laghorhimavataH, tasya hi prAgbhAgAparabhAgayoH pratyekaM zAkhAdvayamastItyucyate 'causu vidisAsu' vidikSu pUrvottarAdyAsu lavaNasamudraM trINi trINi yojanazatAnyavagAhya - ullaGghya ye zAkhAvibhAgA varttante 'ettha'tti eteSu zAkhAvibhAgeSu antare - madhye samudrasya dvIpAH, athavA antaraM - parasparavibhAgastaladhAnA dvIpA antaradvIpAH, tatra pUrvottarAyAmekoru [ca] kAbhidhAno yojanazatatrayAyAmaviSkambho dvIpaH, evamAbhASikavaiSANi kalAGgUlikadvIpA api krameNAgneyInaiRtI vAyavyAsviti, caturvidhA iti samudAyApekSayA na tvekaikasminniti, ataH krameNaite yojyAH, dvIpanAmataH puruSANAM nAmAnyeva, te tu sarvAGgopAGgasundarA darzane manoramAH svarUpato, naikorucakAdaya eveti, tathA etebhya eva catvAri yojanazatAnyavagAhya pratividik caturyojanazatAyAmaviSkambhA dvitIyAzcatvAra eva, evaM yeSAM yAvadantaraM teSAM tAvadevAyAmaviSkambhapramANaM yAvatsaptamAnAM navazatAnyantaraM tAvadeva ca tatpramANamiti, sarve'pyaSTAviMzatirete, etanmanuSyAstu yugmaprasavAH palyopamAsaGkhyeyabhAgAyuSo'STadhanuHzatoccAH, tathairAvatakSetra vibhAga1 yojanacatuSkaM vistIrNA aSTayojanodvedhA ubhayato'pi kozakozaM kuDyA bAhulyatastayoH // 1 // palyopamasthitikAH suragaNaparivRtAH sadevIkAH eteSu dvAranAmAno vasanti devA maharddhikAH // 2 // For Personal & Private Use Only %%%%%%%*
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- gasUtravRttiH // 227 // kAriNaH zikhariNo'pyevameva pUrvottarAdividikSu krameNaitannAmikaivAntaradvIpAnAmaSTAviMzatiriti, antaradvIpaprakaraNArthasa-44 sthAnA0 brahagAthAH-"culahimavaMta puvAvareNa vidisAsu sAgaraM tisae / gaMtUNaMtaradIvA tinni sae hoti vicchinnA // 1 // au- uddezaH 2 NAvannanavasae kiMcUNe parihi tesime naamaa| egUrugaAbhAsiya vesANI ceva naMgUlI // 2 // eesiM dIvANaM parao | pAtAlakacattAri joynnsyaaii| ogAhiUNa lavaNaM sapaDidisiM causayapamANA // 3 // cattAraMtaradIvA hayagayagokannasaMkulI- lazAH dhAkaNNA / evaM paMcasayAI chasattaava nava ceva // 4 // ogAhiUNa lavaNaM vikkhaMbhogAhasarisayA bhaNiyA / cauro ca. takIviuro dIvA imehiM NAmehiM NeyavvA // 5 // AyaMsagameMDhamuhA aomuhA gomuhA ya caurete / assamuhA hatthimuhA sIha- kaMbhAdi muhA ceva vagdhamuhA // 6 // tatto a assakannA hatthiyakannA akannapAuraNA / ukkAmuhamehamuhA vijumuhA vijudaMtA ya sU0 306 // 7 / / ghaNadaMta laTThadaMtA nigUDhadaMtA ya suddhadaMtA ya / vAsahare siharaMmivi evaM ciya aThThavIsAvi // 8 // aMtaradIvesu narA dhaNusayaasiyA sayA muiyA / pAliMti mihuNadhamma pallassa asaMkhabhAgAU // 9 // causahi piDhikaraMDayANi 1 kSullahimavatpUrvAparayorvidikSu trizatI sAgaraM gatvA dvIpAstrizatavistIrNA bhavanti // 1 // ekonapaMcAzadadhikaM navazataM kiMcidUnaM paridhiH teSAmimAni nAmAni ekoruka AbhASiko viSANI lAMgulI caiva // 2 // eteSAM dvIpAnAM paratazcatvAri yojanazatAni avagAhya lavaNaM sapratidizi catuHzatapramANAH // 3 // catvAro'ntIpA hayagajagokarNazaSkulIkarNAH ete paMcazatAni SaTsaptASTa nava caiva // 4 // lavaNamavagAhya viSkambhAvagAhasadRzAH bhaNitAH catvArazcatvAro dvIpA | imairnAmabhirjJAtavyAH // 5 // AdarzakameMDhamukhAyomukhA gomukhazca catvAra ete azvamukho hastimukhaH siMhamukhazcaiva vyAghramukhaH // 6 // tatazcAzvakarNaH hastika // 227 // rNAkarNakarNaprAvaraNAH ulkAmukhaH meghamukhaH vidyunmukho vidyudantazca // 7 // ghanadaMto laSTadantaH nigUDhadantazca zuddhadantazca zikhariNyapi varSadhare evameva aSTAviM| zatirapi // 8 // antadvIpeSu narAH dhanuHzatASTocchritAH sadA muditAH pAlayanti mithunakadharma palyAsaGkhyabhAgAyuSaH // 9 // catuHSaSTiH pRSThakaraNDakAni For Personal & Private Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ maiNuyANa'vaccapAlaNayA / auNAsIiM tu diNA cautthabhatteNa AhAro // 10 // " iti // 'ettha NaM' ti madhyameSu dazasu yojana sahasreSu mahAmahAnta iti vaktavye samayabhASayA 'mahaimahAlayA' ityuktam, mahacca tadaraJjaraM ca araMjaraM- udakumbha ityarthaH mahAraJjaraM tasya saMsthAnena saMsthitA ye te tathA, tadAkArA ityarthaH, mahAntastadanyakSullaka vyavacchedena pAtAlamimivAgAdhatvAt gambhIratvAtpAtAlAH pAtAlavyavasthitatvAdvA pAtAlAH mahAntazca te pAtAlAzceti mahApAtAlAH, vaDavAmukhaH ketuko yUpaka Izvarazceti, krameNa pUrvAdidiviti ete ca mukhe mUle ca daza sahasrANi yojanAnAM madhye uccai stvena ca lakSamiti, eSAmuparitanabhAge jalameva madhye vAyujale mUle vAyureveti etannivAsino devAH vAyukumArAH kAlAdaya iti, iha gAthA: - "peNanaui sahassAI ogAhittANa cauddisiM lavaNaM / cauro'laMjara saMThANasaMThiyA hoMti pAyAlA // 1 // valayAmuha keUe jUyaga taha issare ya boddhavve / savvavairAmayANaM kuDDA eesiM dasasaiyA // 2 // joyaNasahassadasagaM mUle uvariM ca hoMti vicchinnA / majjhe ya sayasahassaM tattiyamettaM ca ogADhA // 3 // palio maThiIyA eesiM ahivaI surA iNamo / kAle ya mahAkAle velaMba pabhaMjaNe caiva // 4 // annevi ya pAyAlA khuDDAlaMjaragasaMThiyA 1 manuSyAH ekonAzItiM yAvadapatyapAlanAdinAni AhAracaturthabhaktena // 10 // 2 caturdizi lavaNaM paMcanavatisahasrANyavagAhya catvAro'laMjarasaMsthAnasaMsthitAH pAtAlA bhavanti // 1 // valayamukhaH ketukaH yUpakastathA Izvarazva boddhavyAH sarve vajramayAH kuTTayA eSAM dazazatAni // 2 // dazasahasrayojanAni mUle upari ca vistIrNA bhavanti madhye zatasahasraM tAvanmAtraM cAvagADhAH // 3 // palyopamasthitikA eteSAmadhipatisurA ete kAlazca mahAkAlaH velaMbaH prabhaMjanazcaiva // 4 // anye'pi ca kSullakAlaMjara saMsthitA For Personal & Private Use Only Manelibrary.org
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ CA zrIsthAnA- dAlavaNe / ahasayA culasIyA satta sahassA ya sabvevi // 5 // joyaNasayavicchinnA mUluvari dasa sayANi majjhami / sthAnA gasUtra ogADhA ya sahassaM dasa joyaNiyA ya.siM kuDDA ||6||paayaalaann vibhAgA savvANavi tinni tinni boddhavvA / hehima- uddezaH2 vRttiH bhAge vAU majjhe vAU ya udayaM ca // 7 // uvariM udagaM bhaNiyaM paDhamagabIesu vAusaMkhubhio / vAme vamatItyarthaH>, pAtAlaka udagaM teNa ya parivaDDai jalanihI khuhio||8||prisNtthiyNmi pavaNe puNaravi udagaM tameva sNtthaannN| vacceI teNa udahI pari- lshaaHdhaa||228|| hAyaiNukkameNevaM // 9 // " iti, velAM-lavaNasamudrazikhAmantarvizantI bahirvA''yAntImagrazikhAM ca dhArayantIti saMjJA- takIvitvAdvelaMdharAste ca te nAgarAjAzca-nAgakumAravarAH velaMdharanAgarAjAsteSAmAvAsaparvatAH pUrvAdidikSu krameNa gostUpA-13 kaMbhAdi dayaH, vidikSu-pUrvottarAdiSu velaMdharANAM pazcAdvRttayo anunAyakatvena nAgarAjA anuvelaMdharanAgarAjAH, velaMdharavaktavyatA- sU0 306 gAthA:-"desajoyaNassahassA lavaNasihA cakkavAlao ruMdA / solasasahassauccA sahassamegaM tu ogADhA // 1 // [samAd bhUbhAgAditi bhAvaH> desUNamaddhajoyaNa lavaNasihovari dagaM tu kAladuge / [divA rAtrau cetyarthaH ]>, 1 lavaNe pAtAlAH santi te sarve'pi sptshsraassttshtcturshiitimitaaH|| 5 // yojanazatavistIrNA mUle upari ca daza zatAni madhye avagADhAzca sahasraM daza yojanAni (yojanamAnA)bhittiH // 6 // sarveSAmapi pAtAlAnAM trayastrayo bhAgA boddhanyAH adhastanabhAge vAyumadhye vAyurudakaM ca // 7 // upari udakaM bhaNitaMda prathamadvitIyayoH saMkSubhito vAyurudakaM vamati tena kSubhito jalanidhiH parivarddhate // 8 // pavane parisaMsthite punarapyudakaM tatsaMsthAnameva gacchati tenodadhiH parihIyate'nukrameNaivaM // 9 // 2 lavaNazikhA dazayojanasahanamAnA cakravAlato vistIrNA SoDazasahasrocA eka sahasraM tvavagADhA // 1 // divA rAtrau ca dezonamarddhayojana lavaNazikhopari / // 228 // SARAM For Personal & Private Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta airegaM airegaM parivahai hAyae vAvi // 2 // abhitariyaM velaM dhareMti lavaNodahissa nAgANaM / bAyAlIsasahassA anta vizantImityarthaH> dusattarisahassa bAhiriyaM // 3 // " [bahirgacchantImityarthaH> sahi nAgasahassA dhariMti aggodagaM [zikhAgramityarthaH> samudassa / velaMdharaAvAsA lavaNe ya cauddisiM curo|| 4 // pubvAi aNukkamaso gothubhadagabhAsasaMkhadagasImA / gothubha sivae saMkhe maNosile nAgarAyANo // 5 // aNuvelaMdharavAsA lavaNe vidisAsu saMThiyA || curo| kakkoDe vijuppabhe kelAsa'ruNappabhe ceva // 6 // kakkoDaya kaddamae kelAsa'ruNappabhe ya rAyANo / bAyAlIsasahasse gaMtuM udahiMmi sabvevi // 7 // cattAri joyaNasae tIse kosaM ca uggayA bhUmiM / sattarasa joyaNasae igavIse UsiyA savve // 8 // iti, 'pabhAsiMsutti candrANAM saumyadIptikatvAdvastuprabhAsanamuktamAdityAnAM tu khararazmitvAt 'tavaiMsutti tApanamuktamiti / catuHsaGkhyatvAccandrANAM taparivArasyApi nakSatrAdezcatuHsaJjayatvamevetyAha-catasraH kRttikA nakSatrApekSayA na tu tArakApekSayeti, evamaSTAviMzatirapi, agniriti kRttikAnakSatrasya devatA yAvadyama iti bharaNyA de 1 atirekamatireka parivardhate hIyate vApi // 2 // abhyantarAM velAM dhArayati lavaNodadheH dvAcatvAriMzatasahasramAnA devAH nAgAnAM dvAsaptatisahastrI bAhyAM // 3 // SaSTiAMgasahasrI dhArayalamodakaM samudrasya / velandharANAmAvAsA lavaNe ca caturdikSu catvAraH // 4 // pUrvAdhanukamataH gostUpadakabhAsazaMkhadakasImAkhyA go-16 stUpazivazaMkhamanaHzilA nAgarAjAnaH // 5 // lavaNe vidikSu catvAro'nuvelaMdharAvAsAH saMsthitAH karkoTakavidyutprabhakailAsAruNaprabhAzcaiva // 6 // karkoTakaH kaImakaH kailAso'ruNaprabhazca rAjAnaH dvAcatvAriMzatsahasrANi tasminnudadhau sarve'pi gatvA // 7 // catvAri yojanazatAni triMzataM kroza codgatA bhUmiM / saptadazayojanazatI ekaviMzatirucchritAH sarve // 8 // For Personal & Private Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 229 // vatA, aGgAraka Adyo grahaH bhAvaketurityaSTAzItitama iti zeSaM yathA dvisthAnake, samudradvArAdi jambUdvIpadvArAdiva - diti, cakravAlasya - valayasya viSkambho - vistaraH jambUdvIpAdvahirdhAtakIkhaNDapuSkarArddhayorityarthaH, zabdopalakSita uddezakaH zabdodezako dvisthAnakasya tRtIya ityarthaH, kevalaM tatra dvisthAnAnurodhena 'do bharahAI' ityAdyuktamiha tu 'cattArI' tyAdi, uktaM manuSyakSetravastUnAM catuHsthAnakamadhunA kSetrasAdharmyAnnandIzvaradvIpavastUnAmAsatyasUtrAccatuH sthAnakaM 'naMdIsarassetyAdinA granthenAha * atha nandIzvaravicAraH ] NaMdIsaravarassa NaM dIvassa cakkavAlavikkhaMbhassa bahumajjhadesabhAge cauddisiM cattAri aMjaNagapavvatA paM0 taM0 purathimile aMjaNagapavvate dAhiNille aMjaNagapavvae pacatthimille aMjaNagapavvate uttarille aMjaNagapavvate 4, te NaM aMjaNagapavvatA caurAsIti joyaNasahassAI uDUM uccatteNaM egaM joyaNasahassaM ubveheNaM mUle dasa joyasahassAiM vikkhaMbheNaM tadaNaMtaraM ca NaM mAyAe 2 parihAtemANA 2 uvarimegaM joyaNasahassaM vikkhaMbheNaM paNNattA mUle ikatIsaM joyaNasahassAiM chaca tevIse joyaNasate parikkheveNaM upariM tinni 2 joyaNasahassAI egaM ca chAvaDaM joyaNasataM parikkheveNaM, mUle vicchinnA majjhe saMkhettA, upitaNuyA0 gopucchasaMThANasaMThitA savvaaMjaNamayA acchA sahA lahA ghaTTA maTThA nIrayA niSpaMkA nikkaMkaDacchAyA sappabhA samirIyA saujjoyA pAsAIyA darisaNIyA abhiruvA paDirUvA, tesi NaM aMjaNagapavvayANaM uvariM bahusamaramaNijjabhUmibhAgA paM0, tesi NaM bahusamaramaNijjabhUmibhAgANaM bahumajjhadesa bhAge cattAri siddhAyayaNA paNNattA, te NaM siddhAyayaNA egaM joyaNasayaM AyAmeNaM paNNattA paNNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM bAva For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 2 nandIzva rAdhi0 sU0 307 // 229 //
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ joyaNA u uccaNaM, tesiM siddhAyayaNANaM caudisiM cattAri dvArA paM0 taM0 - devadAre asuradAre NAgadAre suvannadAre, tesu NaM dAresu cauvvihA devA parivasaMti, taM devA asurA nAgA suvaNNA, tesi NaM dArANaM purato cattAri muhamaMDavA paM0 tesi NaM muhamaMDavANaM purao cattAri pecchAgharamaMDavA paM0 tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM bahumajjhadesa bhAge cattAri vairAmayA akkhADagA paM0, tesi NaM vairAmayANaM akkhADagANaM bahumajjhadesabhAge cattAri maNipeDhiyAto paM0, tAsi NaM maNipeDhitANaM uvariM cattAri sIhAsaNA pannattA, tesi NaM sIhAsaNANaM uvariM cattAri vijayadUsA pannattA, siNaM vijayadUragANaM bahumajjhadesabhAge cattAri vairAmatA aMkusA paM0, tesu NaM vatirAmatesu aMkusesu cattAri kuMbhikA muttAdAmA paM0, te NaM kuMbhikA muttAdAmA patteyaM 2 annehiM tadadvauccattapamANamittehiM cauhiM addhakuMbhikehiM muttAdAmehiM, savvato samatA saMparikkhittA, tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM purao cattAri maNipeDhitAo paNNattAo, tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri 2 cetitabhA paNNattA, tAsi NaM cetitathUbhANaM patteyaM 2 cauddisiM cattAri maNipeDhiyAto paM0, tAsi NaM maNipetANaM baraM cAra jaNapaDimAo savvarayaNAmaIto saMpaliyaMkaNisannAo thUbhAbhimuhAo ciTThati, taM0--risabhA vaddhamANA caMdANaNA vAriseNA, tesi NaM cetitathUbhANaM purato cattAri maNipeDhitAo paM0, tAsi NaM maNipeDhitANaM safi cattAri cetitarukkhA paM0, tesi NaM cetitarukkhANaM purao cattAri maNipeDhiyAoM paM0, tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri mahiMdajjhayA paM0, tesi NaM mahiMdajjhatANaM purao cattAri NaMdAto pukkharaNIo paM0, tAsi NaM pukkhariNINaM patteyaM 2 caudisiM cattAri vaNasaMDA paM0 taM0 - puracchimeNaM dAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM--puvveNaM asogavaNaM dAhi For Personal & Private Use Only 546464
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 230 // o hoi sattavaNNavaNaM / avareNaM caMpagavaNaM cUtavaNaM uttare pAse // 1 // tattha NaM je se puracchimile aMjaNagapavvate tassa NaM cauddisiM cattAri NaMdAo pukkhariNIto paM0 taM0- NaMduttarA gaMdA ANaMdA naMdivaddhaNA, tAo NaMdAo pukkhariNIo evaM joyaNasayasahassaM AyAmeNaM pannAsaM joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM dasa joyaNasatAiM ubveheNaM, tAsi NaM pukkhariNINaM patteyaM 2 cauddisiM cattAri tisovANapaDirUvagA, tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM purato cattAri toraNA paM0 taM0 - puracchimeNaM dAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM, tAsi NaM pukkharaNINaM patteyaM 2 cauddisiM cattAri vaNasaMDA paM0 saM0purato dAhiNa0 pazca0 uttareNaM, puvveNaM asogavaNaM jAba cUyavaNaM uttare pAse, tAsi NaM pukkhariNINaM bahumajjhadesabhAge cattAri dadhimuhagapavvayA paM0, te NaM dadhimuhagapavvayA causaddhiM joyaNasahassAI uDUM uccatteNaM evaM joyaNasahassaM ubveheNaM savvattha samA pahagasaMThANasaMThitA dasajoyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM ekatIsaM joyaNasahassAiM chacca tevIse joyasate parikkheveNaM, savvarayaNAmatA acchA jAva paDiruvA, tesi NaM dadhimuhagapavvatANaM uvariM bahusamaramaNijA bhUmibhAgA paM0, sesaM jaheva aMjaNagapavvatANaM tadeva niravasesaM bhANiyavvaM, jAva cUtavaNaM uttare pAse, tattha NaM je se dAhijille aMjaNagapavvate tassa NaM caudisiM cattAri NaMdAo pukkharaNIo paNNattAo, taM0 bhaddA visAlA kumudA poMrigiNI, tAto NaMdAto pukkharaNIto egaM joyaNasaya sahassaM sesaM taM caiva jAva dadhimuhagapavvatA jAva vaNasaMDA, tastha je se paJcatthimile aMjaNagapavvate tassa NaM cauddisiM cattAri NaMdAo pukkharaNIo paM0, vaM0 - diseNA amohA gobhA sudaMsaNA, sesaM taM ceva, taheva dadhimuhagapavvatA taheva siddhAyayaNA jAva vaNasaMDA, tastha NaM je se uttarille aMja For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 2 nandIzva rAdhi0 sU0 307 // 230 //
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Nagapavvate tassa NaM cauddisiM cattAri gaMdAo pukkharaNIo paM0, taM0-vijayA vejayaMtI jayaMtI aparAjitA, tAto NaM pukkhariNIo egaM joyaNasayasahassaM taM ceva pamANaM taheva dadhimuhagapavvatA taheva siddhAyayaNA jAva vaNasaMDA, gaMdIsaravarassa NaM dIvassa cakkavAlavikkhaMbhassa bahumajjhadesabhAge causu vidisAsu cattAri ratikaragapavvatA paM0, taM0-uttarapuracchimille ratikaragapavvate dAhiNapuracchimille raikaragapavvae dAhiNapaJcasthimille ratikaragapavvate uttarapaJcasthimille ratikaragapavvae, te NaM ratikaragapabbatA dasa joyaNasayAI uDu uccatteNaM dasa gAutasatAI uvveheNaM sabvattha samA jhallarisaMThANasaMThitA dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM ekatIsaM joyaNasahassAI chacca tevIse joyaNasate parikkheveNaM, sabvarayaNAmatA, acchA jAva paDirUvA, tattha NaM je se uttarapuracchimille ratikaragapabvate tassa NaM caudisi IsANassa deviMdassa devaranno cauNhamaggamahisINaM jaMbUhIvapamANAo cattAri rAyahANIo paM0 taM0-NaMduttarA gaMdA uttarakurA devakurA, kabahAte kaNharAtIte rAmAe rAmarakkhiyAte, tattha NaM je se dAhiNapuracchimille ratikaragapavate, tassa NaM cauddisiM sakkassa deviMdassa devaranno cauNDamaggamahisINaM jaMbUhIvapamANAto cattAri rAyahANIo paM0, taM0-samaNA somaNasA accimAlI maNoramA paumAte sivAte satIte aMjUe, tattha NaM je se dAhiNapaJcatthimille ratikaragapabbate tattha NaM cauddisi sakassa deviMdassa devaranno cauNhamaggamahisINaM jaMbUhIvapamANamettAto cattAri rAyahANIo paM0, taM0-bhUtA bhUtavaDeMsA gothUbhA sudasaNA, amalAte accharAte NavamitAte rohiNIte, tastha NaM je se uttarapaJcathimile ratikaragapavate tattha NaM Jain Education international For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA-I sUtravRttiH 4 sthAnA0 | uddezaH2 | nandIzva rAdhi0 sU0 307 // 231 // caudisimisANassa deviMdassa devaranno cauNmaggamahisINaM jaMbUddIvappamANamittAto cattAri rAyahANIo paM0, taM0rayaNA rataNucatA savvarataNA rataNasaMcayA, vasUte vasuguttAte vasumittAte vasuMdharAe (sU0 307) sUtrasiddhazcAyaM, kevalaM-jambU 1 lavaNe dhAyai 2 kAloe pukkharAi 3 juyalAI / vAruNi 4 khIra 5 ghaya 6 ikkhU 7 naMdIsara 8 aruNa 9 dIvudahI ||1||ti gaNanayA'STamo nandIzvaraH sa eva varaH 2, amanuSyadvIpApekSayA bahutarajinabhavanAdisadbhAvena tasya varatvAditi, tasya cakravAlaviSkambhasya pramANaM 1638400000, uktaM ca"tevaDhaM koDisayaM caurAsIiM ca sayasahassAI / naMdIsaravaradIve vikkhaMbho cakkavAleNaM // 1 // " iti, madhyazcAsau dezabhAgazca-dezAvayavo madhyadezabhAgaH, sa ca nAtyantika iti bahumadhyadezabhAgo na pradezAdiparigaNanayA niSTaGkitaH, api tu prAya iti, athavA atyantaM madhyadezabhAgo bahumadhyadezabhAga iti, tatra ihAJjanakAH mUle daza | yojanasahasrANi viSkambheNetyuktam , dvIpasAgaraprajJaptisaGgrahiNyAM tUktam-"culasIti sahassAI ubiddhA ogayA sahassamahe / dharaNitale vicchinnA ya UNagA te dasasahassA // 1 // nava ceva sahassAI paMceva ya hoMti joynn|syaaii| aMjaNagapavvayANaM mUlaMmi u hoi vikkhaMbho // 2 // " kaMdasyetyarthaH, "nava ceva sahassAI cattAri ya hoti 1 triSaSTiH koTizataM caturazItizca zatasahasrANi nandIzvaravaradvIpe cakravAlato viSkambhaH // 1 // 2 caturazItiH sahasrANi udviddhAH adhaH sahasraM gatAH ki|cinyUnadazasahasrANi dharaNItale vistIrNAH // 1 // nava caiva sahasrANi paMcaiva bhavanti yojanazatAni aMjanakaparvatAnAM mUle bhavati tu viSkabhaH // 2 // 3 nava caiva / sahasrANi catvAri ca bhavaMti zatAni // 231 // For Personal & Private Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ CCCCC joyaNasayAI / aMjaNagapabvayANaM dharaNiyale hoi vikkhaMbho // 1 // " iti, tadidaM matAntaramityavaseyamevamanyatrApi, matAntarabIjAni tu kevaligamyAnIti, 'gopucchasaMThANa'tti gopuccho hyAdau sthUlo'nte sUkSmastadvatte'pIti, 'savvaMjaNamaya'tti aJjanaM-kRSNaratnavizeSaH tanmayAH sarva evAnanyamayatvena sarvathaivAJjanamayAH sarvAJjanamayAH, paramakRSNA iti bhAvaH, uktaM ca-"bhiMgaMgaruilakajjalaaMjaNadhAusarisA virAyati / gagaNatalamaNulihatA aMjaNagA pabbayA rammA // 1 // " iti, acchAH AkAzasphaTikavat, saNhA-zlakSNaparamANuskandhaniSpannAH, zlakSNadalaniSpannapaTavat, laNhA-zlakSNA masRNA ityarthaH, ghuNTitapaTavat, tathA ghRSTA iva ghRSTAH, kharazAnayA pASANapratimAvat, mRSTA iva mRSTAH sukumArazAnayA pASA| Napratimeva zodhitA vA pramArjanikayeva ata eva nIrajasaH rajorahitatvAt nirmalAH kaThinamalAbhAvAt dhautavastravadvA | niSpaGkA ArdramalAbhAvAt akalaGkatvAdvA 'nikaMkaDacchAyA' niSkaGkaTA niSkavacA nirAvaraNetyarthaH chAyA-zobhA yeSAM te tathA akalaGkazobhA vA saprabhA devAnandakatvAdiprabhAvayuktAH athavA svena AtmanA prabhAnti na parata iti svaprabhAH yataH 'samirIyA' saha marIcibhiH-kiraNairye te tathA, ata eva 'saujjoyA' sahodyotena-vastuprabhAsanena varttante ye te tathA 'pAsAIyatti prAsAdIyAH-manaHprasAdakarAH darzanIyAstAMzcakSuSA pazyannapi na zramaM gacchatItyarthaH abhirUpAHkamanIyAH pratirUpAH draSTAraM draSTAraM prati ramaNIyA iti yAvatzabdasaGgrahaH, bahusamA:-atyantasamA ramaNIyAzca ye te 1 yojanAnAmaMjanakaparvatAnAM dharaNItale bhavati visskmbhH||1|| 2 bhuMgAGgagavalakarucirakajjalAMjanadhAtusadRzA virAjante gaganatalamanulikhaMta ivAMjanakAH parvatA ramyAH // 1 // Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 232 // tathA siddhAni - zAzvatAni siddhAnAM vA- zAzvatInAmarhatpratimAnAmAyatanAni - sthAnAni siddhAyatanAni, uktaM ca- "aMjaNagapavtrayANaM siharatalesuM havaMti patteyaM / arahaMtAyayaNAI sIhaNisAyAiM tuMgAI // 1 // " mukhe agradvAre Ayatanasya maNDapA mukhamaNDapAH paTTazAlArUpAH prekSA- prekSaNakaM tadarthaM gRharUpAH maNDapAH prekSAgRha maNDapAH prasiddhasvarUpAH, vairaM vajraM ratnavizepastanmayAH AkhATakAH - prekSAkArijanAsanabhUtAH pratItA eva vijayaduSyANi - vitAnakarUpANi vastrANi tanmadhyabhAga evAGkuzAH avalambananimittaM kumbho muktAphalAnAM parimANatayA vidyate yeSu tAni kumbhikAni muktAdAmAni - muktAphalamAlAH, kumbhapramANaJca - " do asatIo pasatI do pasatIo setiyA cattAri setiyAo kuDavo cattAri kuDavApattho cattAri patthA ADhayaM cattAri ADhayA doNo saTThI ADhayAI jahanno kuMbho asIi majjhimo sayamukkoso" iti, 'tadaddhe 'ti teSAmeva muktAdAmnAmarddhamuccatvasya pramANaM yeSAM tAni tadarddhAzvatvapramANAni tAnyeva tanmAtrANi taiH 'addhakuMbhikkehiM' ti muktAphalArddhakumbhavadbhiH sarvataH sarvAsu dikSu, kimuktaM bhavati ? - samantAditi, caityasya siddhAyatanasya pratyAsannAH stUpAH - pratItAzcaityastUpAzcittAlhAdakatvAdvA caityAH stUpAH caityastUpAH saMparyaGkaniSaNNAH - padmAsananiSaNNAH, evaM caityavRkSA api, mahendrA iti-atimahAntaH samayabhASayA te ca te dhvajAzveti, athavA mahendrasyeva zakrAderdhvajA mahendradhvajAH / zAzvatapuSkariNyaH sarvA api sAmAnyena nandA ityucyante, 'sattapannavaNaM' ti saptacchadavanamiti, 'tisovANa 1 aMjanakaparvatAnAM zikharataleSu bhavaMti pratyekaM / arhadAyatanAni siMhaniSadyAni tuMgAni // 1 // 2 dve asatI pasatiH dve pasatI setikA catasraH setikAH kuDavaH catvAraH kuDavAH prasthakaH catvAraH prasthakAH ADhakaH catvAra ADhakAH droNaH ADhakaSazyA jaghanyaH kuMbho'zItyA madhyamaH zatenotkRSTaH For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 2 nandIzva rAdhi0 sU0 307 // 232 //
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ - paDivagata ekadvAraM prati nirgamapravezArthaM tridigabhimukhAstisraH sopAnapaGkayaH, dadhivat zvetaM mukhaM - zikharaM rajatamayatvAt yeSAM te tathA uktaM ca - "saMkhadala vimalanimmaladahighaNagokhIrahAra saMkAsA / gagaNatalamaNulihaMtA sohaMte dahimuhA rammA // 1 // " iti bahumadhyadeza bhAge - uktalakSaNe vidikSu-pUrvottarAdyAsu ratikaraNAdratikarAH 4, rAjadhAnyaH krameNa kRSNAdInAmindrANInAmiti, tatra dakSiNalokArddhanAyakatvAcchakrasya pUrvadakSiNadakSiNAparavi digdvaya ratikarayostasyendrANInAM rAjadhAnya itarayorIzAnasyottaralokArddhAdhipatitvAt tasyeti evaJca nandIzvare dvIpe aJjanakadadhimukheSu 4-16 viMzatirjinAyatanAni bhavanti, atra ca devAH cAturmAsikapratipatsu sAMvatsarikeSu cAnyeSu ca bahupu jinajanmAdiSu devakAryeSu samuditA aSTAhnikAmahimAH kurvantaH sukhaM sukhena viharantItyuktaM jIvAbhigame, tato yadyanyAnyapi tathAvidhAni santi siddhAyatanAni tadA na virodhaH, sambhavanti ca tAni uktanagarISu vijayanagaryAmiveti, tathA dRzyate paJcadazasthAnoddhAralezaH - "solasada himuhaselA kuMdAmala saMkhacaMda saMkAsA / kaNaya nibhA battIsaM raikaragiri bAhirA tesiM // 1 // " dvayordvayorvApyorantarAle bahiH koNayoH pratyAsattau dvau dvAvityarthaH, "aMjaNagAigirINaM NANAmaNipajjalaMtasiharesu / bAvannaM jiNaNilayA maNirayaNasahassa kUDavarA // 1 // " iti, tattvantu bahuzrutA vidantIti / etacca pUrvoktaM sarva satyaM jinoktatvAt iti satyasambandhena satyasUtram - ca 1] zaMkhadalavimalanirmaladadhidhanagokSIramuktAhArasaMkAzAH / gaganatalamanu likhantaH zobhante dadhimukhA ramyAH // 1 // 2 dadhimukhazailAH SoDazAmala kuMdazaMkhacaMdrasaMkAzAH / dvAtriMzadatikarAH kanakanibhAH tayoH ( vApyoH ) bahiH // 1 // 2 aMjanakAdigirINAM nAnAmaNiprajvalacchikhareSu dvipaMcAzajjinagRhANi maNiratnamayAnisahasrANi kUTavarAH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 233 // cauvihe sacce paM0 20-NAmasacce ThavaNasacce davvasacce bhAvasacce (sU0 308) AjIviyANaM caubihe tave paM0 4 sthAnA taM0-uggatave ghoratave rasaNijjUhaNatA jibhidiyapaDisaMlINatA (sU0 309) caunvihe saMjame paM0 taM0-maNasaM uddezaH2 jame vatisaMjame kAyasaMjame uvagaraNasaMjame / cauvvidhe citAte paM0 saM0-maNacitAye vaticiyAte kAyaciyAte uva nAmasa. varaNaciyAte / cauvvihA akiMcaNatA paM0 taM0-maNaakiMcaNatA vatiakiMcaNatA kAyaakiMcaNatA uvagaraNaakiMcaNatA tyAdiA. (sU0 310) // iti dvitIyoddezakaH sampUrNaH / / jIvikatanAmasthApanAsatye sujJAne, dravyasatyamanupayuktasya satyamapi bhAvasatyaM tu yatsvaparAnuparodhenopayuktasyeti // satyaM cAritra-IIpaHsaMyamaH vizeSa iti cAritravizeSAnuddezakAntaM yAvadAha-'AjIvie'tyAdi, "AjIvikAnAM gozAlakaziSyANAM ugratapaH- | (pustakAaSTamAdi kvacana 'udAra miti pAThaH tatra udAraM-zobhanaM ihalokAdyAzaMsArahitatveneti ghoraM-AtmanirapekSaM rasaniz2ahaNayA' ghRtAdirasaparityAgaH jihvendriyapratisaMlInatA-manojJAmanojJeSvAhAreSu rAgadveSaparihAra iti, ArhatAnAM tu dvAdaza sU0 308dheti, manovAkAyAnAmakuzalatvena nirodhAH kuzalatvena tUdIraNAni saMyamAH, upakaraNasaMyamo mahAmUlyavastrAdiparihAraH, pustakavastratRNacarmapaJcakaparihAro vA, tatra-"gaMDI kacchavi muTThI saMpuDaphalae tahA chivADIya / eyaM potthayapaNagaM pannattaM vIyarAgehiM // 1 // bAhallapuhattehiM gaMDI potthou tullao dIho / kacchavi aMte taNuo majjhe pihulo muNeyavo // 2 // // 233 // 1gaMDI kacchapI muSTiH saMpuTaphalakastathA spATikA ca etatpustakapaMcakaM prajJaptaM vItarAgaiH // 1 // bAhalyapRthaktvaigeMDIpustakaM tu tulyaM dIrgha kacchapI aMte | tanukaH madhye pRthulaH jJAtavyaH // 2 // di) For Personal & Private Use Only
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauraMguladIho vA vaTTAgiti muDipotthao ahavA / cauraMguladIhocciya cauraMso hoi vinneo // 3 // saMpuDago dugamAi phalagA vocchaM chivADitAhe / taNupattUsiyarUvA hoi chivADI buhA beMti // 4 // dIho vA hasso vA jo | pihalo hoi appabAhallo / taM muNiyasamayasArA chivADipotthaM bhaNaMtIha // 5 // " vastrapaJcakaM dvidhA, apratyupekSitaduSpratyupekSitabhedAt , tatra-"appaDilehiyadUse tUli uvahANagaM ca nAyavvaM / gaMDuvahANAliMgiNi masUrae ceva pottamae // 1 // palhavi koyava pAvAra navayae taha ya daaddhigaaliio| duppaDilehiyadUse eyaM bIyaM bhave paNagaM // 2 // pallavi hatthuttharaNaM tu koyavo rUyapUrio pddo| daDhigAli dhoyapottI sesa pasiddhA bhave bheyA // 3 // taNapaNagaM puNa bhaNiyaM jiNehiM kammagaMThimahaNehiM / sAlI vIhI koddava rAlaga ranne taNAI ca // 4 // " carmapaJcakramidam-"ayaelagAvi mahisI migANa ajiNaM tu paMcamaM hoi / taliyA khallagavajjho kosaga kattI ya bIyaM tu // 5 // " iti, 'ciyAe'tti tyAgo mana: 1 caturaMguladI| vA vRttAkRtirmuSTipustakamathavA / caturaMguladIrgha eva caturasro bhavati jJAtavyaH // 3 // phalakadvayAdiH saMpuTako'tha vakSye sUpATikAM tanupatrocchritarUpAM bhavati sUpATikAM budhA bruvate // 4 // dIrgho vA hakho vA yo'lpabAhalyaH pRthurbhavati / taM jJAtasamayasArAzchivADIpustakaM bharNatIha // 5 // 2 apratile khitadUSyeSu tUlikopadhAnaM ca jJAtavyaM gaMDopadhAnamAliMginI masUrakazcaiva potmyH||1|| prahRttiH kutupaH prAvAro navatvak tathA ca daMSTrAgAliH / duSpratilekhitadUSye etadvitIyaM bhavet pazcakaM // 2 // prahattihastAstaraNaM kutupako rUtapUritaH paTaH / dRDhagAlidhautapotikA zeSAH prasiddhA bhedA bhavanti // 3 // tRNapaJcakaM punarbhaNitaM | jinaiH aSTakarmagranthimathanaiH / zAlI brIhiH kodravo rAlako'raNyatRNAni ca // 4 // 3 ajaiDakagomahiSINAM mRgANAmajinaM tu paJcamaM bhavati / talikA khalako |badbhaH kozakaH katarikA (kRttikA) ca dvitIyaM tu // 5 // For Personal & Private Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- II prabhRtInAM pratIta eva, athavA manaHprabhRtibhirazanAdeH sAdhubhyo dAnaM tyAgaH, evamupakaraNena pAtrAdinA bhaktAdestasya vA gasUtra- tyAga upakaraNatyAgaH, na vidyate kiJcana-dravyajAtamasyetyakizcanastadbhAvo akiJcanatA niSparigrahatetyarthaH, sA ca manaHpra- vRttiH bhRtibhirupakaraNApekSayA ca bhavatIti yathokteti // catuHsthAnakasya dvitIyoddezakaH smaaptH|| sthAnA0 uddezaH 2 krodhaHpakSidRSTAntaH sU0311Dil 312 // 234 // vyAkhyAto dvitIyoddezakaH, atha tRtIya Arabhyate, asya cAyaM pUrveNa sahAbhisambandhaH, pUrvatra jIvakSetraparyAyA uktAH, iha tu jIvaparyAyA ucyante, ityevaMsambandhasyAsyedamAdi sUtradvayaM / cattAri rAtIo paM0 20-pavvayarAtI puDhavirAtI vAluyarAtI udagarAtI, evAmeva caubbihe kohe paM0 20-pavvayarAtisamANe puDhavirAtisamANe vAluyarAtisamANe udagarAtisamANe, pavvayarAtisamANaM kohaM aNupaviDhe jIve kAlaM karei Neraitesu uvavajati, puDhavirAtisamANaM kohamaNuppaviDhe tirikkhajoNitesu uvavajati, vAluyarAtisamANaM kohaM aNupaviDhe samANe maNussesu uvavajjati, udagarAtisamANaM kohamaNupaviDhe samANe devesu uvavajjati 1 / cattAri udagA paM0 20 -kahamodae khaMjaNodae vAluodae selodae, evAmeva cauvihe bhAve paM0 saM0-kaddamodagasamANe khaMjaNodagasamANe vAluodagasamANe selodagasamANe, kadamodagasamANaM bhAvamaNupaviDhe jIve kAlaM karei Neraiesu uvavajAti, evaM jAva selodagasamANaM bhAvamaNupaviDhe jIve kAlaM karei devesu uvavajjai (sU0 311) cattAri pakkhI paM0 20-ruyasaMpanne nAmamege No rUvasaMpanne rUvasaMpanne nAmamege no rutasaMpanne ege rUvasaMpannevi rutasaMpannevi no rutasaMpanne No rUvasaMpanne, // // 234 // For Personal & Private Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-ruyasaMpanne nAmamege No rUvasaMpanne 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0-pattiyaM karemItege pattiyaM karei pattiyaM karemItege apattitaM kareti appattiyaM karemItege pattitaM karei appattiyaM karemItege appattitaM kareti, cattAri purisajAyA paM0 ta0-appaNo NAmamege pattitaM kareti No parassa parassa nAmamege pattiyaM kareti No appaNo (4) hva, cattAri purisajAyA paM0 20-pattiyaM pavesAmItege pattitaM pavesei pattiyaM pavesAmItege appattitaM paveseti 4 / cattAri purisajAtA paM0 taM0-appaNo nAmamege pattitaM pavesei No parassa parassa 4 ha (sU0 312) 'cattArI'tyAdi, asya cAyamabhisambandhaH-pUrva cAritramuktaM, tatpratibandhakazca krodhAdibhAva iti krodhasvarUpaprarUpaNAyedamucyate, tadevaMsambandhasyAsya dRSTAntabhUtAdisUtrasya vyAkhyA-'rAjI' rekhA, zeSa krodhavyAkhyAnaM mAyAdivat, mAyAdiprakaraNAccAnyatra krodhavicAro vicitratvAt sUtragateriti, dvitIyaM sugamameva // ayaM ca krodho bhAvavizeSa eveti bhAvaprarUpaNAya dRSTAntAdisUtradvayamAha-cattArI'tyAdi prasiddhaM, kintu kaImo yatra praviSTaH pAdAdirnAkraSTuM zakyate kaSTena vA zakyate, khaJjanaM dIpAdikhaJjanatulyaH pAdAdilepakArI kardamavizeSa eva, vAlukA pratItA sA tu lagnApi jalazoSe pAdAderalpenaiva prayatnenApatItyalpalepakAriNI, zailAstu pASANAH zlakSNarUpAste pAdAdeH sparzanenaiva kiJciduHkhamutsAdayanti, na tu tathAvidhaM lepamupajanayanti, kaImAdipradhAnAnyudakAni kardamodakAdInyucyante, bhAvo-jIvasya rAgAdipariNAmaH tasya kardamodakAdisAmyaM tatsvarUpAnusAreNa karmalepamaGgIkRtya mantavyamiti / anantaraM bhAva ukto'dhunA tadvataH puruSAn sadRSTAntAn 'cattAri pakkhI'tyAdinA 'athamiyatthamiyetyetadantena granthenAha-vyaktazcAyaM, navaraM GAMRSACASSROSAROASANGACASS -962 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH 312 zrIsthAnA- jArutaM rUpaM ca sarveSAmeva pakSiNAmastyataste viziSTe eveha grAhye, tato rutaM-manojJazabdastena sampannaH ekaH pakSI na ca rU-1 sthAnA gasUtra- peNa-manojenaiva kokilavat, rUpasampanno na rutasampanna:, prAkRtazukavat, ubhavasampanno mayUravat, anubhayasvabhAvaH|| uddezaH3 kAkavaditi, puruSo'tra yathAyogaM manojJazabdaH prazastarUpazca priyavAditvasadveSatvAbhyAM sAdhurvA siddhasiddhAntaprasiddhazuddha rutarUpaprIdharmadezanAdisvAdhyAyaprabandhavAn locaviralavAlottamAGgatAtapastanutanutvamalamalinadehatAalpopakaraNatAdilakSaNasuvi-mAmIti // 235 // hitasAdhurUpadhArI vA yojya iti / 'pattiyaM ti prItireva prItikaM svArthikakapratyayopAdAne'pi rUDhenepuMsakateti, tatka turbhaGgikA romi pratyayaM vA karomIti pariNataH prItikameva pratyayameva vA karoti, sthirapariNAmatvAt ucitapratipattinipuNatvAt saubhAgyavattvAdveti, anyastu prItikaraNe pariNato'prItiM karoti uktavaiparItyAditi, aparo'prItau pariNataH prItimeva karoti, saJjAtapUrvabhAvanivRttatvAt , parasya vA aprItihetuto'pi prItyutpattisvabhAvatvAditi, caturthaH sujJAnaH, Atmana ekaH kazcit prItikam-AnandaM bhojanAcchAdanAdibhiH karoti-utpAdayati AtmArthapradhAnatvAnna parasya, anyaH parasya parA rthapradhAnatvAnnAtmano'para ubhayasyApyubhayArthapradhAnatvAditaro nobhayasyApyubhayArthazUnyatvAditi, AtmanaH pratyayaM-pratIti jAkaroti na parasyetyAdyapi vyAkhyeyamiti, 'pattiyaM pavesemitti prItikaM pratyayaM vA'yaM karotItyevaM parasya citte vinivezayAmIti pariNatastathaivaikaH pravezayatItyeka iti, sUtrazeSo'nantarasUtraM ca pUrvavat / cattAri rukkhA paM0 20-pattovae puSphovae phalovae chAyovae, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-pattovAru // 235 // kkhasamANe pupphovArukkhasamANe phalovArukkhasamANe chAtovArukkhasamANe (sU. 313) bhAraNaM vahamANassa cattAri 5*5555 For Personal & Private Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ gari AsAmA 1, jatthaviya ma paDipunaM po AsAsA pannattA, taMjahA-jattha NaM aMsAto asaM sAharai tatthaviya se ege AsAse paNNatte 1, jatthaviya NaM uccAraM vA pAsavaNaM vA pariTThAveti tatthaviya se ege AsAse paNNatte 2, jatthaviya NaM NAgakumArAvAsaMsi vA suvannakumArAvAsaMsi vA vAsaM uveti tatthaviya se ege AsAse pannatte 3, jatthaviya NaM AvakadhAte ciTThati tatthaviya se ege AsAse pannatte 4, evAmeva samaNovAsagassa cattAri AsAsA paM0 taM0-jattha NaM sIlavvataguNavvataveramaNapaccakkhANaposahovavAsAI paDivajeti tatthavia se ege AsAse paNNatte 1, jatthaviya NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM sammamaNupAlei tatthaviya se ege AsAse paM0 2, jatthaviya NaM cAuddasahamuTThipunnamAsiNIsu paDipunnaM posahaM sammaM aNupAlei tatthavi ya se ege AsAse paNNatte 3, jatthavi ya NaM apacchimamAraNaMtitasaMlehaNAjUsaNAjUsite bhattapANapaDitAtikkhite pAovagate kAlamaNavakaMkhamANe viharati tatthaviya se ege AsAse pannatte 4 (sU0 314) patrANi-parNAnyupagacchatIti patropago bahalapatra ityarthaH, evaM zeSA api, patropagAdivRkSasamAnatA tu puruSANAM lokottarANAM laukikAnAM cArthiSu tathAvidhopakArAkaraNena svasvabhAvalAbha eva paryavasitatvAt 1, sUtradAnAdinA upakArakatvAt 2 arthadAnAdinA mahopakArakatvAt 3 anuvarttanApAyasaMrakSaNAdinA satatopasevyatvAcca 4 krameNa draSTavyeti / bhAraM -dhAnyamuktolyAdikaM vahamAnasya-dezAddezAntaraM nayataH puruSasya AzvAsA-vizrAmAH, bhedazca teSAmavasarabhedeneti, yatrAva|sare aMsAd-ekasmAt skandhAdaMsamiti-skandhAntaraM saMharati-nayati bhAramiti prakramaH tatrAvasare apiceti uttarAzvAsApekSayA samuccaye 'se' tasya voDhuriti 1, pariSThApayati-vyutsRjati 2, nAgakumArAvAsAdikamupalakSaNamato'nyatra SAA545555 For Personal & Private Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 236 // SACARRCAST vA''yatane vAsamupaitIti-rAtrau vasati 3 yAvatI-yasarimANA kathA-manuSyo'yaM devadattAdivo'yamiti vyapadezalakSaNA | sthAnA0 yAvatkathA tayA yAvajjIvamityarthaH, tiSThati-vasati ityayaM dRSTAntaH 4, 'evameveM'tyAdi dArzantikaH, zramaNAn-sAdhU-Il | uddezaH3 nupAste iti zramaNopAsakaH-zrAvakastasya sAvadhavyApArabhArAkAntasya AzvAsAH-tadvimocanena vizrAmAH cittasyAzvA-14 patrAdyupasanAni-svAsthyAni idaM me paralokabhItasya trANamityevaMrUpANIti, sa hi jinAgamasaGgamAvadAtabuddhitayA Arambhapari-1 gacatu0 grahI duHkhaparamparAkArisaMsArakAntArakAraNabhUtatayA parityAjyAvityAkalayan karaNabhaTavazatayA tayoH pravarttamAno ma-15 sU0 313 hAntaM khedasantApaM bhayaM codvahati, bhAvayati caivaM-"hiyae jiNANa ANA cariyaM maha parisaM aunnassa / eyaM Ala-14 AzvAsabAppAlaM avvo dUraM visaMvayai // 1 // hayamamhANaM nANaM hayamamhANaM maNussamAhappaM / je kila laddhaviveyA viceTThimo bA-IN catuSka labAlabva // 2 // " ti, yatrAvasare zIlAni-samAdhAnavizeSAH brahmacaryavizeSA vA vratAni-sthUlaprANAtipAtaviramaNA-1 sU0314 dIni, anyatra tu zIlAni-aNuvratAni vratAni sapta zikSAvratAni tadiha na vyAkhyAtaM, guNavatAdInAM sAkSAdevopAdAnAditi, guNavrate-digvatopabhogaparibhogavratalakSaNe viramaNAni-anarthadaNDaviratiprakArA rAgAdiviratayo vA pratyAkhyA|nAni-namaskArasahitAdIni poSadhaH-parvadinamaSTamyAdi tatropavasanam-abhaktArthaH poSadhopavAsaH, eteSAM indastAn prAMtapadyate-abhyupagacchati tatrApi ca se tasyaika AzvAsaH prajJapto 1, yatrApi ca sAmAyika-sAvadyayogaparivarjananirava 1 hRdaye jinAnAmAjJA mamApuNyasyedRrza caritraM evaM AlapyAlaM, Azcarya ?, dUraM visaMvadati // 1 // hatamasmAkaM jJAnaM hatamasmAkaM mAnuSyamAhAtmya / yatkila // 236 // labdhavivekA api laghuvAlA iva ceSTAmaH // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ LOROSCACANCARSAASAR dyayogapratisevanalakSaNaM yadvyavasthitaH zrAddhaH zramaNabhUto bhavati, tathA deze-dignatagRhItasya dikparimANasya vibhAge | avakAzaH-avasthAnamavatAro viSayo yasya taddezAvakAzaM tadeva dezAvakAzika-digvratagRhItasya dikparimANasya pratidina | saGgrepakaraNalakSaNaM sarvavratasaGkepakaraNalakSaNaM vA anupAlayati-pratipattyanantaramakhaNDamAsevata iti, tatrApi ca tasyaika | AzvAsaH prajJapta iti 2, uddiSTetyamAvAsyA paripUrNamiti-ahorAtraM yAvat AhArazarIrasatkAratyAgabrahmacaryAvyApAralakSaNabhedopetamiti 3, yatrApi ca pazcimaivAmaGgalaparihArArthamapazcimA sA cAsau maraNamevAnto maraNAntastatra bhavA mAraNA|ntikI sA cetyapazcimamAraNAntikI sA cAsau salikhyate'nayA zarIrakaSAyAdIti sanlekhanA-tapovizeSaH sA ceti apazcimamAraNAntikIsaDlekhanA tasyAH 'jUsaNa'tti joSaNA sevanAlakSaNo yo dharmastayA 'jUsiya'tti juSTaH sevitaH |athavA kSapitaH-kSapitadeho yaH sa tathA, tathA bhaktapAne pratyAkhyAte yena sa tathA, pAdapavat upagato-nizceSTatayA sthitaH pAdapopagataH, anazanavizeSa pratipanna ityarthaH, kAlaM-maraNakAlaM anavakAjan tatrAnutsuka itythe|, viharati tiSThati / cattAri purisajAyA paM0 taM0-uditodite NAmamege uditatthamite NAmamege atthamitodite NAmamege atthamiyatthamite NAmamege, bharahe rAyA cAuraMtacakavaTTI NaM uditodite, baMbhadatte NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI udiatyamite, haritesabale NamaNagAre Namatthamiodite, kAle NaM soyariye atthamitatthamite (sU0 315) cattAri jummA paM0 taM0-kaDajumme teyoe dAvarajumme kalioe, neratitANaM cattAri jummA paM0 taM0-kaDajumme teoe dAvarajumme kalitoe, evaM asurakumArANaM jAva thaNiyakumArANaM, evaM puDhavikAiyANaM Au0 teu0 vAu0 vaNassati0 beMditANaM teMdiyANaM cauriMdi For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 237 // yANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM maNussANaM vANamaMtarajoisiyANaM vemANiyANaM savvesiM jahA NeraiyANaM ( sU0 316 ) cattAri sUrA paM0 taM0--khaMtisUre tavasUre dANasUre juddhasUre, khaMtisUrA arahaMtA tavasUrA aNagArA dANasUre vesamaNe jusUre vAsudeve ( sU0 317) cattAri purisajAyA paM0 taM0 ucce NAmamege uccacchaMde ucce NAmamege NItacchaMde NIte NAmamege uccacchaMde nIe NAmamege NIyacchaMde ( sU0 318) asurakumArANaM cattAri lesAto paM0 taM0 - kaNhalesA NIlalesA kAulesA teulesA, evaM jAva thaNiyakumArANaM, evaM puDhavikAiyANaM AuvaNassaikAiyANaM vANamaMtarANaM savvesiM jahA asurakumArANaM (sU0 319 ) uditazcAsau unnatakulabalasamRddhi niravadyakarmmabhirabhyudayavAn uditazca paramasukhasaMdohodayenetyuditodito yathA bharataH, uditoditatvaM cAsya prasiddhaM 1, tathA uditazcAsau tathaiva astamitazca bhAskara iva sarvasamRddhibhraSTatvAt durgatigatatvAcetyuditAstamito brahmadattacakravattIMva, sa hi pUrvvamudita unnatakulotpannatvAdinA svabhujopArjitasAmrAjyatvena ca pazcAdastamitaH atathAvidhakAraNakupitabrAhmaNaprayuktapazupAladhanurgolikAprakSepaNopAyaprasphoTitAkSigolakatayA maraNAnantarApratiSThAnamahAnarakama hA vedanAprAptatayA ceti 2, tathA astamitazcAsau hInakulotpattidurbhagatvadurgatatvAdinA uditazca samRddhikIrttisugatilAbhAdineti astamitodito yathA harikezabalAbhidhAno'nagAraH, sa hi janmAntaropAttanIcairgotra karmavazAvAptaharikezAbhidhAna cANDAla kulatayA durbhagatayA daridratayA ca pUrvamastamitAditya ivAnabhyudayavattvAdastamita iti, pazcAttu pratipannapravrajyo niSprakampacaraNaguNAvarjitadeva kRtasAnnidhyatayA prAptaprasiddhitayA sugatigatatayA ca udita iti For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 uditodi tAdica0 yugmaca-zU racatuSkaM uccAdica0 lezyA0 sU0 315319 // 237 //
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. tathA astamitazcAsau sUrya iva duSkulatayA duSkarmakAritayA ca kIrtisamRddhilakSaNatejovarjitatvAdastamitazca durgatigamanAdityastamitAstamitaH, yathA kAlAbhidhAnaH saukarikaH, sa hi sUkaraizcarati-mRgayAM karotIti yathArthaH saukarika eva duSkulotpannaH pratidinaM mahiSapaJcazatIvyApAdaka iti pUrvamastamitaH pazcAdapi mRtvA saptamanarakapRthivIM gata iti astamita eveti 4, bharahetyAdi tu udAharaNasUtraM bhAvitArthameveti / ye evaM vicitrabhAvaizcintyante te jIvAH sarva eva caturpu rAziSvavatarantIti tAn darzayannAha-'cattAri jummeM'tyAdi, jummatti-rAzivizeSaH, yo hi rAzicatuSkApahAreNa apahiyamANazcatuHparyavasito bhavati sa kRtayugma ityucyate, yastu triparyavasitaH sa yojaH dviparyavasito dvAparayugmaH ekaparyavasitaH kalyoja iti, iha gaNitaparibhASAyAM samarAziyugmamucyate viSamastu oja iti, iyazca samayasthitiH, loke tu kRtayugAdIni evamucyante-"dvAtriMzatsahasrANi, kalau lakSacatuSTayam / varSANAM dvAparAdau syAdetad dvitricaturguNam // 1 // " iti, uktarAzInnArakAdiSu nirUpayannAha-'neraie'tyAdi sugama, navaraM nArakAdayazcaturddhA'pi syuH, janmamaraNAbhyAM hInAdhikatvasaMbhavAditi, punarjIvAneva bhAvanirUpayannAha-cattAri sUre'tyAdi sUtradvayaM kaNThyaM, kintu zUrAvIrAH, kSAntizUrA arhanto mahAvIravat, tapaHzUrA anagArAH dRDhaprahArivat, dAnazUro baizramaNa uttarAzAlokapAlastIrthakarAdijanmapAraNakAdiratnavRSTipAtanAdineti, uktaJca-"vesamaNavayaNasaMcoiyA u te tiriyajaMbhagA devA / koDiggaso hirannA rayaNANi ya tattha uvaNeti // 1 // " tti, yuddhazUro vAsudevaH kRSNavat tasya pazyadhikeSu triSu saGgrAmazateSu 1 vaizramaNavacanasaMcoditAstu te tiryagjRbhakA devAH koTyaprazo hiraNyaratnAni ca tatropanayanti // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA gasUtra vRttiH // 238 // Boots labdhajayatvAditi, uccaH puruSaH zarIrakulavibhavAdibhiH tathA unnatacchandaH-uccatAbhiprAyaH audAryAdiyuktatvAt nIca- sthAnA cchandastu-viparIto nIco'pyuccaviparyayAditi / anantaramuccetarAbhiprAya uktaH, sa ca lezyAvizeSAd bhavatIti lezyA-15 uddezaH3 sUtrANi, sugamAni ca, navaraM asurAdInAM catasro lezyA dravyAzrayeNa bhAvatastu paDapi sarvadevAnAM, manuSyapaJcendriyati-INyAnayagyahArazcAM tu dravyato bhAvatazca SaDapIti, pRthivyavanaspatInAM hi tejolezyA bhavati devotpatteriti teSA catana iti / uktale-18sArathina| zyAvizeSeNa ca vicitrapariNAmA mAnavAH syuriti yAnAdidRSTAntacaturbhaGgikAbhiranyathA ca puruSacaturbhaGgikA yAnasUtrA-16bhRticatu. dinA zrAvakasUtrAvasAnena granthena darzayannAha sU0 320 cattAri jANA paM0 20-jutte NAmamege jutte jutte NAmamege ajutte ajutte NAmame jutte ajutte NAmamege ajutte, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0-jutte NAmamege jutte jutte NAmamege ajutte 4, cattAri jANA paM0 taM0-jutte NAmamege juttapariNate jutte NAmamege ajuttapariNate0, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-jutte NAmamege juttapariNate 4, cattAri jANA paM0 taM0-jutte NAmamege juttarUve jutte NAmamege ajuttarUve ajutta NAmamege juttarUve0 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-jutte NAmamege juttarUve 4, cattAri jANA paM0 taM0-jutte NAmamege juttasobhe 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 ta0-jutte NAmamege juttasobhe / cattAri juggA paM0 20-jutte nAmamege jutte, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-jutte NAmamege jutte 4, evaM jadhA jANeNa cattAri AlAvagA tathA juggeNavi, paDipakkho taheva purisajAtA jAva sobhetti / cattAri sArahI paM0 saM0-joyAvaittA NAmaM ege no vijoyAvaittA ||238 // For Personal & Private Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijoyAvaittA nAma ege no joyAvaittA ege joyAvaittAvi vijoyAvaittAvi ege no joyAvaittA no vijoyAvaittA, evAmeva cattAri hayA paM0 ta0-jutte NAma ege jutte jutte NAmamege ajutte 4 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-jutte NAmamege jutte, evaM juttapariNate juttarUve juttasobhe savvesi paDivakkho purisajAtA / cattAri gayA paM0 taM0-jutte NAmamege jutte 4, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0-jutte NAmamege jutte 4 evaM jahA hayANaM tahA gayANavi bhANiyavvaM, paDivakkho taheva purisjaayaa| cattAri juggAritA paM0 20-paMthajAtI NAmamege No uppahajAtI uppathajAtI NAmamege No paMthajAtI ege paMthajAtIvi uppahajAtIvi, ege No paMthajAtI No uppahajAtI, evAmeva cattAri purisjaayaa| cattAri pupphA paM0 taM0-rUvasaMpanne nAmamege No gaMdhasaMpanne gaMdhasaMpanne NAmamege no rUvasaMpanne ege rUvasaMpannevi gaMdhasaMpannevi ege No rUvasaMpanne No gaMdhasaMpanne, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 ta0-rUvasaMpanne NAmamege No sIlasaMpanne 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0-jAtisaMpanne nAmamege no kulasaMpanne 4, 1, cattAri purisajAyA paM0 taM0-jAtisaMpaNNe nAmaM ege No balasaMpanne balasaMpanne nAma ege No jAtisaMpanne 4, 2, evaM jAtIte sveNa 4 cattAri AlAvagA 3, evaM jAtIte sueNa 4, 4, evaM jAtIte sIleNa 4, 5, evaM jAtIte caritteNa 4, 6, evaM kuleNa baleNa 4, 7, evaM kuleNa rUveNa 4, 8, kuleNa suteNa 4, 9, kuleNa sIleNa 4, 10, kuleNa caritteNa 4, 11, cattAri purisajAtA paM0 20-balasaMpaNNe nAmamege No rUvasaMpanne 4, 12, evaM baleNa suteNa 4, 13, evaM baleNa sIleNa 4, 14, evaM baleNa caritteNa 4, 15, cattAri purisajAyA paM0 saM0-rUvasaMpanne nAmamege No suyasaMpaNNe 4, For Personal & Private Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 239 // 16, evaM rUveNa sIleNa 4, 17, rUveNa caritteNa 4, 18, cattAri purisajAtA paM0 taM0 -- suyasaMpanne nAmamege No sIlasaMpanne 4, 19, evaM suteNa caritteNa ya 4, 20, cattAri purisajAtA paM0 taM0 sIlasaMpanne nAmamege no caritasaMpanna 4, 21, ete ekavIsaM bhaMgA bhANitavvA, cattAri phalA paM0 taM0 - Amalagamahure mudditAmahure khIramahure khaMDamahure, evAmeva cattAri AyariyA paM0 taM0 - AmalagamahuraphalasamANe jAva khaMDamahuraphalasamANe, cattAri purisajAyA paM0 taM0--AtavetAvaccakare nAmamege no paravetAvaJcakare 4 cattAri purisajAtA paM0 taM 0 -- kareti nAmamege veyAvazcaM No paDicchai paDicchai nAmamege veyAvacaM no karei 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0 - aTThakare NAmamege No mANakare mANakare NAmamege No aTThakare ege aTTakarevi mANakarevi ege No aTThakare No mANakare, cattAri purisajAtA paM0 taM0 gaNaTukare NAmamege No mANakare 4, cattAri purisajAtA paM0 saM0 gaNasaMggahukare NAmamege Na mANaka 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0 gaNasobhakare NAmaM ege jo mANakare 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0 --Nasohikare NAmamege no mANakare 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0 - rUvaM nAmamege jahati no dhammaM dhammaM nAmamege jahati no rUvaM ege rUvaMpi jahati dhammapi jahati ege no rUvaM jahati no dhammaM cattAri purisajAyA paM0 taM0 -- dhammaM nAmamege jahati no gaNasaMThitiM 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0 - piyadhamme nAmamege no daDhadhamme daDhadhamme nAmamege no pitadhamme ege piyadhammevi dRDhadhammevi ege no piyadhamme no dRDhadhamme, cattAri AyariyA paM0 taM0 - pavvAyaNAyarite nAmamege No uvaTTAvaNAyarite uvaTThAvaNAyarie NAmamege No pavvAyaNAyarie ege pavvAya For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 vyAnayugyasArathipra bhRticatu0 sU0 320 // 239 //
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAtaritevi uvaTThAvaNAtaritevi ege no pabvAyaNAtarite no uTThAvaNAtarite dhammAyarie, cattAri AyariyA paM0 taM0-uddesaNAyarie NAmamege No vAyaNAyarie 4 dhammAyarie, cattAri aMtevAsI paM0 taM0-pavvAyaNaMtevAsI nAma ege No uvaTThAvaNaMtevAsI 4 dhammaMtevAsI, cattAri aMtevAsI paM0 taM0-uddesaNaMtevAsI nAma ege no vAyaNaMtevAsI 1 [vAyaNaMtevAsI] 4 dhammaMtevAsI, cattAri niggaMthA paM0 saM0-rAtiNiye samaNe niggaMthe mahAkamme mahAkirie aNAyAvI asamite dhammassa aNArAdhate bhavati 1 rAiNite samaNe niggaMthe appakamme appakirite AtAvI samie dhammassa ArAhate bhavati 2 omarAtiNite samaNe niggaMthe mahAkamme mahAkirite aNAtAvI asamite dhammassa aNA- . rAhate bhavati 3, omarAtiNite samaNe niggaMthe appakamme appakirite AtAvI samite dhammassa ArAhate bhavati 4, cattAri NiggaMthIo paM0 20-rAtiNiyA samaNI niggaMthI evaM ceva 4, cattAri samaNovAsagA paM0 20--rAyaNite samaNovAsae mahAkamme taheva 4, cattAri samaNovAsiyAo paM0 taM0-rAyaNitA samaNovAsitA mahAkammA taheva cattAri gamA (sU0 320) 'cattArI'tyAdi kaNThyazcArya, navaraM yAnaM-zakaTAdi, tadyuktaM balIvAdibhiH, punaryukta-saGgataM samagrasAmagrIkaM vA pUrvAparakAlApekSayA vA ityekaM anyat yuktaM tathaivAyuktaM tUtaviparItatvAditi, evamitarau, puruSastu yukto dhanAdibhiH punaryukta ucitAnuSThAnaiH sadbhirvA, pUrvakAle vA yukto dhanadhAnuSThAnAdibhiH pazcAdapi tathaiveti caturbhaGgI, athavA yukto dravyaliGgena bhAvaliGgena ceti prathamaH sAdhuH, dravyaliGgena netareNeti dvitIyo nihnavAdiH, na dravyaliGgena bhAvaliGgena tu yukta iti dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 240 // * tRtIyaH pratyekabuddhAdiH, ubhayaviyuktazcaturtho gRhasthAdiriti, evaM sUtrAntarANyapi, navaraM yuktaM gobhiH yuktapariNataM tu ayuktaM satsAmayyA yuktatayA pariNatamiti, puruSaH pUrvavat, yuktarUpaM saGgatasvabhAvaM prazastaM vA yuktaM yuktarUpamiti, puruSapakSe yukto dhanAdinA jJAnAdiguNairvA yuktarUpaH - ucitaveSaH suvihitanepathyo veti, tathA yuktaM tathaiva yuktaM zobhate yuktasya vA zobhA yasya tadyuktazobhamiti, puruSastu yukto guNaistathA yuktA - ucitA zobhA yasya sa tatheti, yugyaM - vAhanamazvAdi, athavA gollaviSaye jaMpAnaM dvihastapramANaM caturasraM savedikamupazobhitaM yugyakamucyate tadyuktamArohaNasAmagryA paryANAdikayA punaryuktaM vegAdibhirityevaM yAnavad vyAkhyeyam, etadevAha - 'evaM jahe' tyAdi, pratipakSo dAntikastathaiva, | ko'sAvityAha - 'purisajAya'tti puruSajAtAnItyevaM pariNatarUpazobhasUtracaturbhaGgikAH sapratipakSA vAcyAH, yAvacchobhasUtracaturbhaGgI yathA ajutte nAmaM ege ajuttasobhe, etadevAha - 'jAva sobhe'tti, sArathiH - zAkaTikaH, yojayitA | zakaTe gavAdInAM na viyojayitA - moktA, anyastu viyojitA na tu yojayiteti, evaM zeSAvapi, navaraM caturthaH kheTayatyeveti, athavA yokrayantaM prayuGkte yaH sa yokrApayitA viyoRRyataH prayoktA tu viyokrApayiteti, lokottara puruSavivakSAyAM tu sArathiriva sArathiryojayitA - saMyamayogeSu sAdhUnAM pravarttayitA, viyojayitA tu teSAmevAnucitAnAM nivarttayiteti, yAnasUtravat hayagajasUtrANIti, 'juggAriya'tti yugyasya caryA-vahanaM gamanamityarthaH, kvacittu 'juggAyariya'tti pAThaH, tatrApi yugyAcaryeti, pathayAyi ekaM yugyaM bhavati notsathayAyItyAdizcaturbhaGgI, iha ca yugyasya caryAdvAreNaiva nirdeze caturvidhatvenokatvAt taccaryAyA evoddezenoktaM cAturvidhyamava seyamiti, bhAvayugyapakSe tu yugyamiva yugyaM - saMyamayogabharavoDhA sAdhuH, sa For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 yAnayugya sArathipra bhRticatu0 [sU0 320 // 240 //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca pathiyAyyapramatta utpathayAyI liGgAvazeSaH ubhayayAyI pramattaH caturthaH siddhaH, krameNa sadasadubhayAnubhayAnuSThAnarUpatvAta. athavA pathyutpathayoH svaparasamayarUpatvAd yAyitvasya ca gatyarthatvena bodhaparyAyatvAt svasamayaparasamayabodhApekSayeyaM catu-| bhaGgI neyeti, eka puSpaM rUpasampannaM na gandhasampannamAkulIpuSpavat dvitIyaJca bakulasyeva tRtIyaM jAteriva caturtha badaryA-I deriveti, puruSo rUpasampanno-rUpavAn suvihitarUpayukto veti 7 jAti 6 kula 5 bala 4 rUpa 3 zruta 2 zIla 1 cAritralakSaNeSu saptasu padeSu ekaviMzatau dvikasaMyogeSu ekaviMzatireva caturbhaGgikAH kAryAH sugamAzceti, Amalakamiva madhuraM yadanyat Amalakameva vA madhuramAmalakamadhuraM 'muddiyatti mRdvIkA-drAkSA tadvatsaiva vA madhuraM mRdvIkAmadhuraM kSIravat khaNDavacca madhuramiti vigrahaH, yathaitAni krameNeSabahubahutarabahutamamAdhuryavanti tathA ye AcAryA ISadbahubahutarabahutamopazamAdiguNalakSaNamAdhuryavantaste tatsamAnatayA vyapadizyanta iti, AtmavaiyAvRttyakaro'laso visambhogiko vA paravaiyAvRtyakaraH svArthanirapekSaH svaparavaiyAvRttyakaraH sthavirakalpikaH ko'pi ubhayanivRtto'nazanavizeSapratipannakAdiriti, karotyevaiko vaiyAvRttyaM niHspRhatvAt 1 pratIcchatyevAnya AcAryatvaglAnatvAdinA 2 anyaH karoti pratIcchati ca sthaviravizeSaH 3 ubhayanivRttastu jinakalpikAdiriti 4, 'aTThakareM'tti arthAna-hitAhitaprAptiparihArAdIna rAjAdInAM digyAtrAdau || tathopadezataH karotItyarthakara:-mantrI naimittiko vA, sa cArthakaro nAmaiko na mAnakaraH, kathamahamanabhyarthitaH kathayiSyAmItyavalepavarjitaH, evamitare trayaH, atra ca vyavahArabhASyagAthA-"puDhApuTTho paDhamo jattAi hiyAhiyaM parikahei / taio 1 pRSTo'pRSTo vA prathamo yAtrAyAM hitAhitaM parikathayati tRtIyaH For Personal & Private Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 241 // puTTho sesA u NiSphalA eva gacchevi // 1 // " iti gaNasya - sAdhusamudAyasyArthAn - prayojanAni karotIti gaNArthakara :AhArAdibhirupaSTambhakaH, na ca mAnakaro'bhyarthanAnapekSatvAt evaM trayo'nye, uktaM ca - "AhArauvahisayaNAiehiM gacchassuvaggahaM kuNai / bIo na jAi mANaM donnivi taio na u cauttho // 1 // " iti, athavA 'no mANakaro' ti gacchArthakaro'hamiti na mAdyatIti / anantaraM gaNasyArtha uktaH, sa ca saGgraho'ta Aha- 'gaNasaMgahakare' tti gaNasyAhArAdinA jJAnAdinA ca saGgrahaM karotIti gaNasaGgrahakaraH, zeSaM tathaiva, uktaM ca - "so puNa gacchassa'TTo u saMgaho tattha saMgaho duviho / davve bhAve niyamAu hoMti AhAraNANAdI // 1 // " AhAropadhizayyAjJAnAdInItyarthaH, na mAdyati, gaNasyAnavadyasAdhusAmAcArIpravarttanena vAdidharmakathinaimittikavidyAsiddhatvAdinA vA zobhAkaraNazIlo gaNazobhAkaro, no mAnakaro'bhyarthanA'napekSitayA madAbhAvena vA, gaNasya yathAyogaM prAyazcittadAnAdinA zodhiM-zuddhiM karotIti gaNazodhikaraH, athavA zaGkite bhaktAdau sati gRhikule gatvA'nabhyarthito bhaktazuddhiM karoti yaH sa prathamaH, yastu mAnAnna gacchati sadvitIyaH, yastvabhyarthito gacchati sa tRtIyaH, yastu nAbhyarthanApekSI nApi tatra gantA sa caturtha iti, rUpaM - sAdhunepathyaM jahAti -tyajati kAraNavazAt na dharma- cAritralakSaNaM boTikamadhyasthitamunivat, anyastu dharma na rUpaM nihnavavat, ubhayamapi utpannajitavat, nobhayaM susAdhuvat, dharmaM tyajatyeko jinAjJArUpaM na gaNasaMsthitiM svagacchakRtAM maryAdAM, iha 1 pRSTaH zeSau tu niSphalau evaM gacche'pi // 1 // 2 AhAropadhizayanAdikairgacchasyopagrahaM karoti dvitIyo na mAnaM yAti tRtIyo dvAvapi na tu caturtha iti // 1 // 3 sa gacchasyArthaH punaH saMgrahastu tatra saMgraho dvividhaH dravye bhAve niyamAd bhavanti AhArAdayo jJAnAdayazca // 1 // For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 yAnayugya sArathiprabhRticatu0 sU0 320 // 241 //
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ chagarasa vana sukhena 5554555575453 kaizcidAcAyaH tIrthakarAnupadezena saMsthitiH kRtA yathA-nAsmAbhirmahAkalpAdyatizayazrutamanyagaNasatkAya deyamiti, evaM ca yo'nyagaNasatkAya na taddadAviti sa dharma tyajati na gaNasthiti, jinAjJAnanupAlanAt, tIrthakaropadezo hyevaM-sarvebhyo yogyebhyaH zrutaM dAtavyamiti prathamo, yastu dadAti sa dvitIyaH, yastvayogyebhyaH taddadAti sa tRtIyaH, yastu zrutAvyavacchedArtha tadavyavacchedasamarthasya paraziSyasya svakIyadigbandhaM kRtvA zrutaM dadAti tena na dharmo nApi gaNasaMsthitistyakteti sa caturtha iti, uktaM ca-"sayameva disAbaMdhaM kAUNa paDicchagassa jo dei / ubhayamavalaMbamANaM kAmaM tu tayaMpi pUemo ||1||"tti, priyo dharmoM yasya tatra prItibhAvena sukhena ca pratipatteH sa priyadhA na ca dRDho dharmo yasya, Apadyapi | tatpariNAmAvicalanAt , akSobhatvAdityarthaH sa dRDhadhamrmeti, uktaM ca-"desavihaveyAvacce annatare khippamujama kuNati / | accatamaNevvANiM dhiiviriyakiso paDhamabhaMgo // 1 // " anyastu dRDhadharmA aGgIkRtAparityAgAt na tu priyadharmA ka|pTena dharmapratipatteH, itarau sujJAnau, uktaM ca-"dukkheNa ugAhijai bIo gahiyaM tu nei jA tiirN| ubhayaM to kallANo taio carimo u paDikuTTho // 1 // " iti, AcAryasUtracaturthabhane yo na pravrAjanayA na cotthApanayAcAryaH sa ka ityAha -dharmAcArya iti, pratibodhaka ityarthaH, Aha ca-"dhummo jeNuvaiTTho so dhammagurU gihI va samaNo vA / kovi tihiM 1 khayameva digbaMdhaM kRtvA pratIcchakAya yo dadAti (zrutaM) tamapyubhayamavalaMbayaMtaM prakAmaM pUjayAmaH // 1 // 2 dazavidhavaiyAvRttyeSvanyatarasmin kSipramudyama karoti atyantamavizrAntaM dhRtivIryakrazaH prathamabhaMgaH // 1 // 3 duHkhenodgrAhyate dvitIyo gRhItaM tu nayati pAra tRtIya ubhayamataH kalyANazcaramastu pratikuSTaH // 1 // 4 yena dharma upadiSTaH sa dharmaguruH gRhI zramaNo vA ko'pi tribhiH. Aditya For Personal & Private Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA gasUtravRttiH // 242 // saMpaMutto dohivi ekekageNeva // 1 // " iti, tribhiriti-pravrAjanotthApanAdharmAcAryatvairiti, uddezanam-aGgAdeH paThane'dhikAritvakaraNaM tatra tena vA''cAryoM-guruH uddezanAcAryaH, ubhayazUnyaH ko bhavatItyAha-dharmAcArya iti, anteguroH samIpe vastu zIlamasyAntevAsI-ziSyaH pravrAjanayA-dIkSayA antevAsI pravrAjanAntevAsI dIkSita ityarthaH, upasthApanAntevAsI mahAvratAropaNataH ziSya iti, caturthabhaGgakasthaH ka ityAha-dharmAntevAsI dharmapratibodhanataH ziSyaH, dhArthitayopasampanno vetyarthaH, yo noddezanAntevAsI na vAcanAntevAsIti caturthaH, sa ka ityAha-dharmAntevAsIti, nirgatA bAhyAbhyantaragranthAnnigranthAH-sAdhavo, ratnAni bhAvato jJAnAdIni tairvyavaharatIti rAtnikaH paryAyajyeSTha ityarthaH zramaNo-nirgrantho mahAnti-gurUNi sthityAdibhistathAvidhapramAdAdyabhivyaGgayAni karmANi yasya sa mahAkA,, mahatI kriyA-kAyikyAdikA karmabandhaheturyasya sa mahAkriyaH, na AtApayati-AtApanAM zItAdisahanarUpAM karotItyanAtApI mandazraddhatvAditi, ata evAsamitaH samitibhiH, sa caivaMbhUto dharmasyAnArAdhako bhavatItyekA, anyastu paryAyajyeSTha evAlpakA-laghukarmA alpakriya iti dvitIyaH, anyastu avamo-laghuH paryAyeNa rAtniko avamarAlikaH, evaM nirgranthikAzramaNopAsakazramaNopAsikAsUtrANi 'cattAri gama'tti triSvapi sUtreSu catvAra AlApakA bhavantIti // cattAri samaNovAsagA paM0 20-ammApitisamANe bhAtisamANe mittasamANe savattisamANe, cattAri samaNovAsagA paM0 taM0-addAgasamANe paDAgasamANe khANusamANe kharakaMTayasamANe 4 (sU0 321) samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa 1 saMyuktaH dvAbhyAmekaikena vA (prvraajkaadyH)||1|| | uddezaH3 yAnayugyasArathiprabhRticatu. sU0 320 | mAtApitrAdisamAH zrAvakA sU0 321 // 242 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaNovAsagANaM sodhammakappe aruNAbhe vimANe cattAri paliovamAI ThitI pannattA (sU0 322) cauhiM ThANehiM ahuNovavanne deve devalogesu icchejjA mANusaM loga havvamAgacchittate No ceva NaM saMcAteti havvamAgacchittate, taM0-ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchite giddhe gaDhite ajhovavanne se NaM mANussae kAmabhoge no ADhAi no pariyANAti No aTuM baMdhai No NitANaM pagareti No ThitipagappaM pagareti 1, ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchite 3 tassa NaM mANussate peme vocchinne divve saMkete bhavati 2, ahuNovavanne deve devaloesu divvesu kAmabhogesu mucchite 4 tassa NaM evaM bhavati-iNhi gacchaM muhutteNaM gacchaM, teNaM kAleNamappAuyA maNussA kAladhammuNA saMjuttA bhavaMti, 3, ahuNovavanne deve devaloesu divvesu kAmabhogesu mucchite 4 tassa NaM mANussae gaMdhe paDikUle paDilome tAvi bhavati, uDupiya NaM mANussae gaMdhe jAva cattAri paMca joyaNasatAI havvamAgacchati 1, icchetehiM cauhiM ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchejA mANusaM logaM havvamAgacchittae No ceva NaM saMcAteti havvamAgacchittae / cauhiM ThANehiM ahuNovavanne deve devaloe icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittate saMcAei havvamAgacchittae taM0-ahuNovavanne deve devalogesu divvesu kAmabhogesu amucchite jAva aNajhovavanne, tassa NaM evaM bhavati-asthi khalu mama mANussae bhave Ayariteti vA uvajjhAeti vA pavattIti vA thereti vA gaNIti vA gaNadhareti vA gaNAvaccheeti vA jesiM pabhAveNaM mae imA etArUvA divvA deviDI divvA devajuttI laddhA pattA abhisamannAgayA, taM gacchAmi NaM te bhagavaMte vadAmi jAva pajjavAsAmi, 1, ahuNovavanne deve devaloesu jAva aNajjhovavanne tassa NamevaM bhavati-esa NaM mANussae bhave NANIti SRIGANGANAGAR For Personal & Private Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 243 // vA tavassIti vA aidukkara 2kArate, taM gacchAmi NaM te bhagavaMte vaMdAmi jAva pajjuvAsAmi 2, ahuNovavanne deve devalo - esu jAva aNajjhovavanne tassa NamevaM bhavati -- atthi NaM mama mANussae bhave mAtAti vA jAva suNhAti vA, taM gacchAmi NaM tesimaMtitaM pAubbhavAmi pAsaMtu tA me imametArUvaM divvaM deviDiM divvaM devajuttiM laddhaM pattaM abhisamannAgataM 3, ahuNovavanne deve devalogesu jAva aNajjhovavanne tassa NamevaM bhavati -- asthi NaM mama mANussae bhave mitteti vA, sahIti vA suhIti vA sahAeti vA saMgapati vA, tesiM ca NaM amhe annamannassa saMgAre paDisute bhavati, jo me puvi cayati se saMbotavve, izvetehiM jAva saMcAteti havvamAgacchittate 4 / ( sU0 323 ) 'ammApi samANe ' mAtApitRsamAnaH, upacAraM vinA sAdhuSu ekAntenaiva vatsalatvAt, bhrAtRsamAnaH alpataraprematvAt tattvavicArAdau niSThuravacanAdaprIteH tathAvidhaprayojane tvatyantavatsalatvAcceti, mitrasamAnaH sopacAravacanAdinA prItikSateH, tatkSatau cApadyapyupekSakatvAditi / samAnaH - sAdhAraNaH patirasyAH sapalI, yathA sA sapalyA IrSyAvizAdaparAdhAn vIkSate evaM yaH sAdhuSu dUSaNadarzanatatparo'nupakArI ca sa sapalIsamAno'bhidhIyata iti, 'addAga'tti AdarzasamAno yo hi sAdhubhiH prajJApyamAnAnutsargApavAdAdInAgamikAn bhAvAn yathAvatpratipadyate sannihitArthAnAdarzakavat sa AdarzasamAnaH, yasyAnavasthito bodho vicitradezanAvAyunA sarvato'pahiyamANatvAt patAkeva sa patAkAsamAna iti, yastu kuto'pi kadAgrahAnna gItArthadezanayA cAlyate so'namanasvabhAvabodhatvenAprajJApanIyaH sthANusamAna iti, yastu prajJApyamAno na kevalaM svAgrahAnna calati api tu prajJApakaM durvacanakaNTakairvidhyati sa kharakaNTakasamAnaH, kharA For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 vIrazrAva kadevatvaM sU0 322 devAgamA nAgamakA raNAni sU0 323 // 243 //
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirantarA niSThurA vA kaNTA:-kaNTakA yasmiMstat kharakaNTa-bubbUlAdiDAlaM kharaNamiti loke yaducyate tacca vilagnaM cIvaraM na kevalamavinAzitaM na muJcatyapi tu tadvimocakaM puruSAdikaM hastAdiSu kaNTakaiH vidhyatIti, athavA kharaNTayati-lepavantaM karoti yat tatkharaNTam-azucyAdi tatsamAno, yo hi kubodhApanayanapravRttaM saMsargamAtrAdeva dUSaNavantaM karoti, kubodhakuzIlatAduSprasiddhijanakatvenotsUtraprarUpako'yamityasadRSaNodbhAvakatvena veti / zramaNopAsakAdhikArAdidamAha-samaNassetyAdi kaNThyaM, navaraM, zramaNopAsakAnAmAnandAdInAmupAsakadazAbhihitAnAmiti / devAdhikArAdevedamAha|'cauhIM'tyAdi, tristhAnake tRtIyoddezake prAyo vyAkhyAtamevedaM, tathApi kiJciducyate, cauhiM ThANehiM no saMcAeitti sambandhaH, tathA devalokeSu devamadhye ityarthaH, havvaM-zIghaM, saMcAeitti-zaknoti, kAmabhogeSu-manojJazabdAdiSu mUchita iva mUcchito-mUDhastatsvarUpasyAnityatvAdevibodhAkSamatvAt gRddhaH-tadAkAGkSAvAn atRpta ityarthaH prathita eva athitastadviSayasneharajjubhissaMdarbhita ityarthaH, adhyupapannaH atyantaM tanmanA ityarthaH, nAdriyate-na teSvAdaravAn bhavati, na parijAnAti-ete'pi vastubhUtA ityevaM na manyate, tathA teSviti gamyate no artha banAti-etairidaM prayojanamiti nizcayaM|8 karoti, tathA no teSu nidAnaM prakaroti-ete me bhUyAsurityevamiti, tathA no teSu sthitiprakalpam-avasthAnavikalpanameteSvahaM tiSThAmi ete vA mama tiSThantu-sthirA bhavantvityevaMrUpaM sthityA vA-maryAdayA prakRSTaH kalpaH-AcAraH sthitiprakalpastaM prakaroti-kartumArabhate, prazabdasyAdikarmArthatvAditi, evaM divyaviSayaprasaktireka kAraNaM, tathA yato'sAvadhunotpanno devaH kAmeSu mUchitAdivizeSaNo'tastasya mAnuSyakamityAdi iti divyapremasaGkrAntiH dvitIya, tathA'sau devo yato bho For Personal & Private Use Only marijainelibrary.org
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAbasUtravRttiH // 244 // FACANCCAS | geSu mUcchitAdivizeSaNo bhavati tatastatpratibandhAt 'tassa Na'mityAdi iti devakAryAyattatayA manuSyakAryAnAyattatvaM tR- 4 sthAnA. tIyam , tathA divyabhogamUcchitAdivizeSaNAttasya manuSyANAmayaM mAnuSyaH sa eva mAnuSyako gandhaH pratikUlo-divyagandha-15 uddezaH 3 |viparItavRttiH pratilomazcApi indriyamanasoranAhAdakatvAd , ekArthoM vaitau atyantAmanojJatApratipAdanAyoktAviti, yA-1 devAgamAvaditi parimANArthaH, 'cattAri paMceti vikalpadarzanArtha kadAcit bharatAdiSvekAntasuSamAdau catvAryevAnyadA tu paJcApi, nAgamakAmanuSyapaJcendriyatirazcAM bahutvenaudArikazarIrANAM tadavayavatanmalAnAM ca bahutvena durabhigandhaprAcuryAditi, Agacchati manu- raNAni pyakSetrAdAjigamiSu devaM pratIti, idaM ca manuSyakSetrasyAzubhasvarUpatvamevoktaM, na ca devo'nyo vA navabhyo yojanebhyaH parataH sU0323 | AgataM gandhaM jAnAtIti, athavA ata eva vacanAt yadindriyaviSayapramANamuktaM tadaudArikazarIrendriyApekSayaiva sambhAvyate, kathamanyathA vimAneSu yojanalakSAdipramANeSu dUrasthitA devA ghaNTAzabdaM zRNuyuryadi paraM pratizabdadvAreNAnyathA veti narabhavAzubhatvaM caturthamanAgamanakAraNamiti, zeSaM nigamanam , AgamanakAraNAni prAyaH prAgvat tathApi kiJciducyate, kAmabhogeSvamUcchitAdivizeSaNo yo devastasya 'eva'miti evaMbhUtaM mano bhavati yaduta asti me, kintadityAha| AcArya iti vA AcArya etadvAsti itiH-upapradarzane vA vikalpa evamuttaratrApi kvaciditizabdo na dRzyate tatra tu sUtraM sugamameveti, iha ca AcAryaH-pratibodhakapravrAjakAdiranuyogAcAryo vA upAdhyAyaH-sUtradAtA pravartayati sAdhUnAcAryopadiSTeSu vaiyAvRttyAdiSviti pravattI, pravarttivyApAritAn sAdhUna saMyamayogeSu sIdataH sthirIkaroti sthaviro, gaNo H // 244 // 'syAstIti gaNI-gaNAcAryaH gaNadharo-jinaziSyavizeSaH AryikApratijAgarako vA sAdhuvizeSaH samayaprasiddhaH, gaNasyA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 vacchedo-dezo'syAstIti gaNAvacchedakaH, yo hitaM gRhItvA gacchAvaSTambhAyaivopadhimArgaNAdinimittaM viharata, 'ima'tti da iyaM pratyakSAsannA, etadeva rUpaM yasyA na kAlAntarAdAvapi rUpAntarabhAk sA tathA, divyA-svargasambhavA pradhAnA vA devarddhiH-vimAnaratnAdikA dyutiHzarIrAdisambhavA yutirvA-yuktiriSTaparivArAdisaMyogalakSaNA labdhA-upArjitA janmAntare prAptA-idAnImupanatA abhisamanvAgatA-bhogyAvasthAM gatA, taMti tasmAttAn bhagavataH pUjyAna vande stutibhiH, namatasyAmi praNAmena satkaromi AdarakaraNena vastrAdinA vA sanmAnayAmyucitapratipattyA kalyANaM maGgalaM daivataM caityamiti-4 |buddhyA paryupAse-sevAmItyekam , tathA jJAnI zrutajJAnAdinetyAdi dvitIya, tathA 'bhAyA i vA bhajA i vA bhaiNI i vA puttA i vA dhUyA i veti yAvacchabdAkSepaH, snuSA-putrabhAryA 'taM' tasmAtteSAmantika-samIpaM prAdurbhavAmi-prakaTIbhavAmi 'tA' tAvat 'meM mama 'imeM' iti pAThAntara iti tRtIyaM, tathA mitraM-pazcAtsnehavat sakhA-bAlavayasyaH suhRt-sajjano hitaiSI sahAyaH-sahacarastadekakAryapravRtto vA saGgataM vidyate yasyAsau sAGgatikaH-paricitasteSAM, 'amhe'tti asmAbhiH 'annamannassa'tti anyo'nyaM 'saMgAre'tti saGketaH pratizrutaH-abhyupagato bhavati smeti, je mo'(me)tti yo'smAkaM pUrva cyavate devalokAt sa sambodhayitavya iti caturtha, idazca manuSyabhave kRtasaGketayorekasya pUrvalakSAdijIviSu bhavanapatyAdi tpadya cyutvA ca naratayotpannasyAnyaH pUrvalakSAdi jIvitvA saudharmAdiSUtpadya sambodhanArtha yadehAgacchati tadA'vaseyamiti, | ityeterityAdi nigamanamiti / anantaraM devAgama uktastatra tatkRtodyoto bhavatIti tadvipakSamandhakAraM loke Aha cAhiM ThANehiM logaMdhagAre siyA, taM0-arahatehiM vocchijjamANehiM arahaMtapannatte dhamme vocchijjamANe puvvagate vocchi For Personal & Private Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 4 sthAnA0 uddezaH3 lokAndhakArAdiH sU0 324 // 245 // jamANe jAyatete vocchijamANe, cauhiM ThANehiM loujjote sitA, taM0-arahaMtehiM jAyamANehiM arahaMtehiM pavvatamANehiM arahaMtANaM NANuppayamahimAsu arahaMtANaM parinivvANamahimAsu 4, evaM devaMdhagAre devujote devasannivAte devukalitAte devakahakahate, cauhiM ThANehiM deviMdA mANussaM logaM havvamAgacchaMti evaM jahA tiThANe jAva logaMtitA devA mANussaM loga havvamAgacchejA, taM0-arahaMtehiM jAyamANehiM jAva arihaMtANaM parinivvANamahimAsu (sU0 324) 'cauhI'tyAdi vyaktaM, kintu loke'ndhakAra-tamisraM dravyato bhAvatazca yatra yad syAt , sambhAvyate hyahaMdAdivyavacchede dravyato'ndhakAra, utsAtarUpatvAt tasya, chatrabhaGgAdau rajaudghAtAdivaditi, vahnivyavacchede'ndhakAraM dravyata eva, tathAsvabhAvAt dIpAderabhAvAdvA, bhAvato'pi vA, ekAntaduSSamAdAvAgamAderabhAvAditi / pUrva devAgama uktaH, ato devAdhikAravantamAduHkhazayyAsUtrAt sUtraprapaJcamAha-cauhIM'tyAdi, sugamazcAyaM, navaraM lokodyotazcaturvapi sthAneSu devAgamAt , janmAditraye tu svarUpeNApi, evamiti yathA lokAndhakAra tathA devAndhakAramapi caturbhiH sthAnaiH, devasthAneSvapi hyahaMdAdivyavacchedakAle vastumAhAtmyAt kSaNamandhakAraM bhavatIti, evaM devodyoto'hatAM janmAdiSviti, devasa-1 |nnipAtoH-devasamavAya evameva devotkalikA-devalahariH, evameva devakahakahetti-devapramodakalakalaH, evameva devendrA manuSyalokamAgaccheyuH arhatAM janmAdiSveveti yathA tristhAnake prathamoddezake tathA devendrAgamanAdIni lokAntikasUtrAvasAnAni vAcyAni, kevalamiha parinirvANamahimAsviti caturthamiti / pUrvamahatAM janmAdivyatikareNa devAgama uktaH, adhunA arhatAmeva pravacanArthe duHsthitasya sAdhoH duHkhazayyA itarasyetarA bhavantIti sUtradvayenAha // 245 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ cattAri duhasejjAo paM0 taM0 tattha khalu imA paDhamA duhasejjA taM0-se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatite niggaMthe pAvayaNe saMkite kaMkhite vitigicchite bheyasamAvanne kalusasamAvanne niggaMthaM pAvayaNaM No saddahati No pattiyati No roei, miggaMthaM pAvayaNaM asaddahamANe apattitamANe aroemANe maNaM uccAvataM niyacchati viNighAtamAvajjati paDhamA duhasejjA 1, ahAvarA doccA duhasejjA se NaM muMDe bhavittA agArAto jAva pavvatite saeNaM lAbheNaM No tussati parassa lAbhamAsAeti pIheti pattheti abhilasati parassa lAbhamAsAemANe jAva amilasamANe maNaM uccAvayaM niyacchai viNighAta mAvajjati docA duhasejjA 2, ahAvarA taccA duhasejjA se NaM muMDe bhavittA jAva pavvaie divve mANusa kAmabhoge AsAei jAva abhilasati divvamANussara kAmabhoge AsAemANe jAva amilasamANe maNaM uccAvayaM niyacchati viNighAtamAvajjati taccA duhasejjA 3, ahAvarA cautthA duhasejjA-se NaM muMDe jAva pavvaie tassa NamevaM bhavati jayA NaM amagAravAsamAvasAmi tadA NamahaM saMvAhaNaparimaddaNagAtabbhaMgagAtuccholaNAI labhAmi jappamidaM ca NaM ahaM muMDe jAva pavvatite tappamidaM ca NaM ahaM saMvAhaNa jAva gAtuccholaNAI No labhAmi, se NaM saMvAhaNa jAva gAtuccholAI AsAeti jAva amilasati se NaM saMbAhaNa jAva gAtuccholaNAI AsAemANe jAva maNaM uccAvataM niyacchati viNighAyamAvajjati cautthA duhasejjA 4 / cattAri suhasejjAo paM0 taM0 - tattha khalu imA paDhamA suhasejjA, seNaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatie niggaMthe pAvayaNe nissaMkite NikaMkhite nivvitigicchie no bhedasamA For Personal & Private Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 246 // vane no kalusasamAvanne niggaMthaM pAvayaNaM sadahai pattIyai roteti niggaMthaM pAvayaNaM saddahamANe pattitamANe roemANe no maNaM uccAvataM niyacchati No viNighAtamAvajjati paDhamA suhasejjA 1, ahAvarA doccA suhasejjA, se NaM muMDe jAva pavvatite sateNaM lAbheNaM tussati parassa lAbhaM No AsAeti No pIcheti No patthei No abhilasati parassa lAbhamaNAsAemANe jAva aNabhilasamANe no maNaM uccAvataM niyacchati No viNighAtamAvajjati, docA suhasejjA 2, ahAvarA tathA suhasejjA - seNaM muMDe jAva pavvaie divvamANussae kAmabhoge No AsAeti jAva no abhilasati divvamANussara kAmabhoge aNAsAemANe jAva aNabhilasamANe no maNaM uccAvataM niyacchati No viNighAtamAvajjati tathA suhasejjA 3, ahAvarA utthA suhasejjA -- seNaM muMDe jAva pavvatite tassa NaM evaM bhavati -- jai tAva arahaMtA bhagavaMto haTThA AroggA baliyA kallasarIrA annayarAI orAlAI kallANAI biulAI payatAI paggahitAI mahANubhAgAI kammakkhayakAraNAI tavokammAI paDivajjaMti kimaMga puNa ahaM abbhovagamiovakkamiyaM veyaNaM no sammaM sahAmi khamAmi titikkhemi ahiyA semi mamaM caNaM abhovagamiovakkamiyaM sammama sahamANassa akkhamamANassa atitikkhamANassa aNahiyAsemANassa kiM manne kajati ?, egaMtaso me pAve kamme kajjati, mamaM ca NaM abbhovagamio jAva sammaM sahamANassa jAva ahiyAsemANassa kiM mannejati ?, egaMtaso me nijjarA kajjati, cautthA suhasejjA 4 / ( sU0 325 ) cattAri avAyaNijjA, paM0 taM0aviNIe vIgaIpaDibaddhe aviosavitapAhuDe mAI / cattAri vAtaNijjA paM0 taM0 - viNIte avigatIpaDibaddhe vitosavitapAhuDe amAtI (sU0 326 ) For Personal & Private Use Only * 4 sthAnA0 uddezaH 3 duHkhasukha zayyAH sU0 325 vAcanI yAvAca nIyAH sU0 326 // 246 //
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA duHkhadAH zayyA duHkhazamyAna ra kAmAzaMsana 3 snAnAdi pravacane' zAsane / SAUSAASAASAARISH SRAIGAA ** / 'cattArI'tyAdi, catasraH-catuHsaGkhyA duHkhadAH zayyA duHkhazayyAH, tAzca dravyato'tathAvidhakhaTrAdirUpAH bhAvatastu duHsthacittatayA duHzramaNatAsvabhAvAH pravacanAzraddhAna 1 paralAbhaprArthana 2 kAmAzaMsana 3 snAnAdiprArthana 4 vishessitaaH| prajJaptAH, 'tatreti tAsu madhye 'seM' iti sa kazcit gurukA athArtho vA ayaM sa ca vAkyopakSepe 'pravacane' zAsane dIrghatvaJca prakaTAditvAditi zaGkitaH-ekabhAvaviSayasaMzayayuktaH kAzito-matAntaramapi sAdhvitibuddhiH vicikitsitaHphalaM prati zaGkAvAn bhedasamApanno-buddhidvaidhIbhAvApanna evamidaM sarva jinazAsanoktamanyathA veti kaluSasamApanno-naitadevamiti viparyasta iti, na zraddhate-sAmAnyenaivamidamiti no pratyeti-pratipadyate prItidvAreNa no rocayati-abhilApAtirekeNAsevanAbhimukhatayeti, manaH-cittamuccAvacam-asamaJjasaM nirgacchati-yAti karotItyarthaH, tato vinighAta-dharmabhrazaM saMsAraM vA Apadyate, evamasau zrAmaNyazayyAyAM duHkhamAsta ityekA, tathA svakena-svakIyena labhyate lambhanaM veti lAbhaH-annAde ratnAdervA tena AzAM karotItyAzayati sa nUnaM me dAsyatItyevamiti AsvAdayati vA-labhate cet bhuGka eva spRhayati-vAJchayati prArthayati-yAcate abhilaSati-labdhe'pyadhikataraM vAJchatItyarthaH, zeSamuktArthamevamapyasau duH4 khamAsta iti dvitIyA, tRtIyA kaNThyA, agAravAso-gRhavAsastamAvasAmi-tatra varte sambAdhanaM-zarIrasyAsthisukhatvA dinA naipuNyena maInavizeSaH parimardanaM tu-piSTAdermalanamAtraM parizabdasya dhAtvarthamAtravRttitvAt gAtrAbhyaGgaH-tailAdinAnamrakSaNaM gAtrotkSAlanam-aGgadhAvanametAni labhe na kazcit niSedhayatIti, zeSa kaNThyamiti caturthI // duHkhazayyAviparItAH sukhazayyAHprAgivAvagamyAH, navaraM-'haha'tti-zokAbhAvena hRSTA iva hRSTA arogA-jvarAdivarjitAH balikAH-pANavantaH dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 247 // 85% 25-%A5 kalpazarIrAH-paTuzarIrA anyatarANi-anazanAdInAM madhye ekatarANi udArANi-AzaMsAdoSarahitatayodAracittayuktAni kalyANAni maGgalasvarUpatvAt vipulAni bahudinatvAt prayatAni prakRSTasaMyamayuktatvAt pragRhItAni AdarapratipannatvAt mahAnubhAgAni acintyazaktiyuktatvAt (samRddhAne) RddhivizeSakAraNatvAt karmakSayakAraNAni mokSasAdhakatvAt tapaHkarmANitapaH-kriyAHpratipadyante-Azrayanti, 'kimaMga puNa'tti kiM prazne aGgatyAtmAmantraNe'laGkAre vA 'punariti pUrvoktArthavailakSaNyadarzane zirolocabrahmacaryAdInAmabhyupagame bhavA AbhyupagamikI upakramyate'nenAyurityupakramo-jvarAtIsArAdistatra bhavA yA saupakramikI sA cAsau sA ceti AbhyupagamikaupakramikI tAM vedanAM-duHkhaM sahAmi tadutpattAvabhimukhatayA, asti ca sahiravaimukhyArthe yathA'sau bhaTastaM bhaTaM sahate, tasmAnna bhajyata iti bhAvaH, kSame Atmani pare vA'vikopatayA titikSAmi adainyatayA adhyAsayAmi sauSThavAtirekeNa tatraiva vedanAyAmavasthAnaM karomItyarthaH, ekArthA vaite zabdAH, ki 'manne'tti |manye nipAto vitarkArthaH kriyate-bhavatItyarthaH, 'egaMtaso'tti ekAntena sarvathetyartha iti // ete ca duHkhasukhazayyAvanto nirguNasaguNAH atastadvizeSANAmeva vAcanIyAvAcanIyatvadarzanAya sUtradvayaM, kaNThyaM, navaraM 'vIyaitti vikRtiH-kSIrAdikA 'avyavazamitaprAbhRta' iti prAbhRtam-adhikaraNakArI kopa iti / anantaraM vAcanIyAvAcanIyAH puruSA uktA iti puruSA dhikArAt tadvizeSapratipAdanaparaM caturbhaGgikApratibaddhaM sUtraprabandhamAha cattAri purisajAyA paM0 taM0-AtaMbhare nAmamege no paraMbhare paraMbhare nAmamege no AtaMbhare ege AtaMbharevi paraMbharevi ege no AyaMbhare no paraMbhare, cattAri purisajAyA paM0 20-duggae nAmamege duggae duggae nAmamege suggate suggate 4 sthAnA0 uddezaH3 duHkhasukhazayyAH sU0 324 vAcanIyAvAcanIyA: sU0 325326 karajaUUU55 // 247 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmageme duggae suggae nAmamege suggae, cattAri purisajAyA paM0 taM0-duggate nAmamege duvvae duggae nAmamege suvvae suggae nAmamege duvvate suggae nAmamege suvvae 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0-duggate nAmamege duppaDitAgaMde duggate nAmamege suppaDitANaMde 4, cattAri purisajAyA paM0 20-duggate nAmamege duggatigAmI duggae nAmamege suggatigAmI 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0-duggate nAgameMge duggatiM gate duggate nAmamege sugatiM gate 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0-tame nAmamege tame tame nAmamege jotI jotI NAmamege tame jotI NAmamege jotI 4, cattAri purisajAtA paM0 ta0-tame nAmamege tamabale tame nAmamege jotibale jotI nAmamege tamabale jotI nAmamege jotIbale, cattAri purisajAtA paM0 saM0-tame nAmamege tamabalapalajjaNe tame nAmamege jotIbalapalajjaNe 4, cattAri purisajAtA paM0 20-parinnAyakamme nAmamege no parinnAtasanne parinnAtasanne NAmamege No parinnAtakamme ege parinnAtakammevi0 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0-parinnAyakamme NAmamege no parinnAtagihAvAse parinnAyagihAvAse NAmaM ege No parinnAtakamme 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0-pariNNAyasanne NAmamege no parinnAtagihAvAse parinnAtagihAvAse NAma ege04, cattAri purisajAtA paM0 20-ihatthe NAmamege no paratthe paratthe nAmamege no ihatthe 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0-egeNaM NAmamege vaDuti egeNaM hAyati egeNaM NAmamege vaDui dohiM hAyati dohiM NAmamege vakRti egeNaM hAtati ege dohiM nAmamege vaDuti dohiM hAyati, cattAri kaMthakA paM0 saM0-Ainne nAmamege Ainne Ainne nAmamege khaluMke khaluMke nAmamege Ainne khaluMke nAmamege khaluke 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-Ainne nAma For Personal & Private Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 248 // mege Aine caubhaMgo, cattAri kaMthagA paM0 taM 0 - Atinne nAmamege AtinnatAte viharati Aine nAmamege khaluMkattAe viharati 4, evameva cattAri purisajAtA paM0 taM0 - Aine nAmamege AinnatAe viharai, caubhaMgo cattAri pakaMthagA paM0 taM0--jAtisaMpanne nAmamege No kulasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0 - jAtisaMpanne nAmamege caubhaMgo, cattAri kaMthagA paM0 taM0 - jAtisaMpanne nAmamege No balasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0-jAtisaMpanne nAmamege No balasaMpaNNe 4, cattAri kaMthagA paM0 taM0 - jAtisaMpanne NAmamege No rUvasaMpanne 4, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 taM0 jAtisaMpanne nAmamege No ruvasaMpaNNe 4 cattAri kaMthagA paM0 taM0 - jAisaMpanne nAmamege No jayasaMpaNNe 4 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0 - jAtisaMpanne 4, evaM kulasaMpatreNa ya balasaMpaNNeNa ta 4, kulasaMpaNa ya ruvasaMpaNeNa ta 4 kulasaMpaNNeNa ta jayasaMpantreNa ta 4 evaM balasaMpanneNa ta rUvasaMpanneNa ta 4 balasaMpanneNa ta jayasaMpata 4, savvattha purisajAyA paDivakkho, cattAri kaMthagA paM0 taM0 - ruvasaMpanne NAmamege No jayasaMpanne 4 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0 - ruvasanne nAmamege No jayasaMpanne 4 / cattAri purisajAyA paM0 taMjahA--sIhattAte NAmamege nikkhate sIhattAte viharai sIhattAte nAmamege nikkhate siyAlattAe viharai sIyAlattAe nAmamege nikkhate sIhattAe viharai sIyAlattAe nAmamege nikkhate sIyAlattAe viharai ( sU0 327 ) ' cattArI' tyAdi, AtmAnaM bibhartti - puSNAtItyAtmambhariH prAkRtatvAdAyaMbhare, tathA paraM vibhartIti parambhariH, prAkRtatvAtsaraMbhare iti, tatra prathamabhaMge svArthakAraka eva, sa ca jinakalpiko, dvitIyaH parArthakAraka eva, sa ca bhagavAnarhan, For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 Atmambha rityAdi caturbhajayaH sU0 327 // 248 //
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasya vivakSayA sakalasvArthasamApteH varapradhAnaprayojanaprApaNapravaNaprANitatvAt tRtIye svaparArthakArI, sa ca sthavirakalpikaH vihitAnuSThAnataH svArtha karatvAdvidhivat siddhAntadezanAtazca parArthasampAdakatvAt, caturthe tUbhayAnupakArI, sa ca mugdhamatiH kazcid yathAcchando veti, evaM laukikapuruSo'pi yojanIyaH / ubhayAnupakArI ca durgata eva syAditi durga - tasUtraM, durgato- daridraH, pUrva dhanavihInatvAt jJAnAdiratnavihInatvAdvA pazcAdapi tathaiva durgata eveti, athavA durgato dravyataH punadurgato bhAvata iti prathamaH, evamanye trayo, navaraM sugato dravyato dhanI bhAvato jJAnAdiguNavAniti / durgataH ko'pi vratI syAditi durbratasUtraM, durgato-daridraH durbrataH - asamyagvato'thavA durvyayaH - AyanirapekSavyayaH kusthAnavyayo vetyekaH, anyo durgataH san subrato - niraticAraniyamaH, suvyayo vaucityapravRtteriti, itarau pratItau / durgatastathaiva duSpratyAnandaH - upakRtena kRtamupakAraM yo nAbhimanyate yastu manyate taM sa supratyAnanda iti / durgato- daridraH san durgatiM gamiSyatIti durgatigAmItyevamanye'pi, navaraM sugatiM gamiSyatIti sugatigAmI, sugataH - Izvara ityarthaH / durgatastathaiva durgatiM gataH yAtrAjana kupitatanmAraNapravRttadramakavat evamanye trayaH / tama iva tamaH pUrvamajJAnarUpatvAdaprakAzatvAdvA pazcAdapi tama evetyekaH, anyastu tamaH pUrvaM pazcAjjyotiriva jyotirupArjitajJAnatvAt prasiddhiprAptatvAdvA, zeSau sujJAnau / tamaH - kukarmakAritayA malinasvabhAvastamaH - ajJAtaM balaM sAmarthya yasya tamaH - andhakAraM vA tadeva tatra vA balaM yasya sa tathA, asadAcAravAnajJAnI rAtricaro vA caurAdirityekaH, tathA tamastathaiva jyotiH - jJAnaM balaM yasya AdityAdiprakAzo vA jyotistadeva tatra vA balaM yasya sa tathA, ayaM cAsadAcAro jJAnavAn dinacArI vA caurAdiriti dvitIyo, For Personal & Private Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 249 // jyotiH - satkarmakAritayojjvalasvabhAvasta mobalastathaiva, ayaM ca sadAcAravAn ajJAnI kAraNAntarAdvA rAtricara iti tRtIyaH, caturthaH sujJAnaH, ayaJca sadAcAravAn jJAnI dinacaro veti / tathA tamastathaiva 'tamabalapalajjaNe 'ti tamo-mithyAjJAnaM andhakAraM vA tadeva balaM tatra vA athavA tamasi - uktarUpe bale ca- sAmarthya prarajyate - ratiM karotIti tamovalapraraJjanaH evaM jyotirbalapraraJjano'pi, navaraM jyotiH - samyagjJAnamAdityAdiprakAzo veti, evamitarAvapi, ihApi ta eva pUrvasUtroktAH puruSavizeSAH praraJjanavizeSitAH draSTavyAH, athavA tamastathaivAprasiddho vA tamobalena - andhakArabalena saJcaran |pralajjate iti tamotralapralajjanaH - prakAzacArI, evamitare'pi, navaraM dvitIyo'ndhakAracArI tRtIyaH prakAzacArI caturthaH kuto'pi kAraNAdandhakAracAryeveti, 'pajjalaNe'tti kvacitpAThaH tatrAjJAnabalenAndhakArabalena vA jJAnabalena prakAzabalena vA prajvalati - darpito bhavatyavaSTambhaM karoti yaH sa tatheti / parijJAtAni - jJaparijJayA svarUpato'vagatAni pratyAkhyAnapa - rijJayA ca parihRtAni karmANi - kRSyAdIni yena sa parijJAtakarmA no-na ca parijJAtAH saMjJA-AhArasaMjJAdyA yena sa parijJAtasaMjJaH, abhAvitAvasthaH pravrajitaH zrAvako vetyekaH, parijJAtasaMjJaH sadbhAvanAbhAvitatvAt na parijJAtakarmmA kRSyAdyanivRtteH zrAvaka iti dvitIyaH, tRtIyaH sAdhuzcaturtho'saMyata iti / parijJAtakarmA - sAvadyakaraNakAraNAnumatinivRttaH kRSyAdinivRtto vA na parijJAtagRhAvAso'pravrajita ityekaH, anyastu parijJAtagRhAvAso na tyaktArambho duSpravrajita iti dvitIyaH tRtIyaH sAdhuzcaturtho'saMyataH tyaktasaMjJo viziSTaguNasthAnakatvAdatyaktagRhAvAso gRhasthatvAdekaH anyastu parihRtagRhavAso yatitvAdabhAvitatvAnna parihRtasaMjJaH anya ubhayathA anyo nobhayatheti / ihaiva janmanyarthaH - prayojanaM For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 Atmambha ritvAdicaturbhayaH sU0 327 // 249 //
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogasukhAdi AsthA vA-idameva sAdhviti buddhiryasya sa ihArtha ihAstho vA bhogapuruSa ihalokapratibaddho vA, paratraiva janmAntare artha AsthA vA yasya sa parArthaH parAstho vA sAdhulatapasvI vA iha paratra ca yasyArtha AsthA vA sa suzrAvaka ubhayapratibaddho vA ubhayapratiSedhavAn kAlazaukarikAdirmUDho veti, athavA ihaiva vivakSite grAmAdau tiSThatIti ihasthastatpratibandhAnna parastho anyastu paratra pratibandhAsarasthaH anyastUbhayasthaH anyaH sarvApratibaddhatvAdanubhayasthaH sAdhuriti / ekeneti zrutena ekaH kazcidvarddhate ekeneti samyagdarzanena hIyate, yathoktam-"jaha jaha bahu-13 ssuo saMmao ya sIsagaNasaMparivuDo y| aviNicchio ya samae taha taha siddhaMtapaDiNIo // 1 // " ityekaH tathA ekena zrutenaivAnyo varddhate dvAbhyAM samyagdarzanavinayAbhyAM hIyate iti dvitIyaH, dvAbhyAM zrutAnuSThAnAbhyAmanyo varddhate | 31 ekena samyagdarzanena hIyate iti tRtIyaH, dvAbhyAM zrutAnuSThAnAbhyAM anyo varddhate dvAbhyAM samyagdarzanavinayAbhyAM hIyata iti caturthaH, athavA jJAnena varddhate rAgeNa hIyate ityekaH, anyo jJAnena varddhate rAgadveSAbhyAM hIyate iti dvitIyaH, anyo jJAnasaMyamAbhyAM varddhate rAgeNa hIyate iti tRtIyaH, anyo jJAnasaMyamAbhyAM varddhate rAgadveSAbhyAM hIyata iti caturthaH, athavA krodhena varddhate mAyayA hIyate kopena varddhate mAyAlobhAbhyAM hIyate krodhamAnAbhyAM varddhate mAyayA hIyate krodhamAnAbhyAM varddhate mAyAlobhAbhyAM hIyata iti / prakanthakAH pAThAntarataH kanthakA vA-azvavizeSAH, AkIrNo-vyApto javAdiguNaiH pUrva pazcAdapi tathaiva, anyastvAkIrNaH pUrva pazcAtkhaluGko-galiravinIta iti, anyaH pUrva 1 yathA yathA bahuzrutaH saMmatazca ziSyagaNasaMparivRtazca avinizcito yadi samaye tathA tathA siddhAntapratyanIkaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAjhAsUtravRttiH // 25 // khalukaH pazcAdAkIrNo guNavAniti caturthaH pUrva pazcAdapi khaluGka eveti / AkIrNo guNavAn AkIrNatayA-guNavattayA vinayavegAdibhirityarthaH, vahati-pravarttate viharatIti pAThAntaraM AkIrNo'nya ArohadoSeNa khaluGkatayA-galitayA vahati, anyastu khalukkaH ArohakaguNAt AkIrNaguNatayA vahati, caturthaH pratItaH, sUtradvaye'pi puruSA dArTAntikA yojyAH, sUtre tu kvacinnokAH, vicitratvAt sUtragateriti, 5 jAti 4 kula 3 bala 2 rUpa 1 jayapadeSu dazabhirdikasaMyogairdazaiva prakanthakadRSTAntacaturbhaGgIsUtrANi, pratyekaM tAnyevAnusaranti santi daza dAntikapuruSasUtrANi bhavantIti, navaraM jayaHparAbhibhava iti, siMhatayA-UrjavRttyA niSkrAnto gRhavAsAt tathaiva ca viharati udyatavihAreNeti, zRgAlatayA-dIna- vRttyeti / pUrva puruSANAmazvAdibhirjAtyAdiguNena samatoktA'dhunA apratiSThAnAdInAM tAmeva pramANata Aha cajAri loge samA paM0 saM0-apaiTThANe narae 1 jaMbuddIve dIve 2 pAlate jANavimANe 3 sambaTThasiddhe mahAvimANe 4, cattAri loge samA sapakkhi sapaDidiAsaM paM0 20-sImaMtae narae samayakkhette uDuvimANe IsIpabbhArA puDhavI, (sU0 328) uddaloge NaM cattAri bisarIrA paM0 taM0-puDhavikAiyA Au0 vaNassai0 urAlA tasA pANA, aho loge NaM cattAri bisarIrA paM0 ta0-evaM ceva, evaM tiriyaloevi 4 (sU0 329) 'cattArI'tyAdi sUtradvayaM prAyo vyAkhyAtArtha tathApyucyate, apratiSThAno narakAvAsaH saptamyAM narakapRthivyAM paJcAnAM kAlAdInAM narakAvAsAnAM madhyavartI, sa ca yojanalakSaM, pAlaka pAlakadevanirmitaM saudharmendrasambandhi yAnaJca tadvimAnazca yAnAya vA-gamanAya vimAnaM yAnavimAnaM, natu zAzvatamiti, sarvArthasiddhaM pazcAnAmanuttaravimAnAnAM madhyamamiti / / sthAnA uddezaH 3 loke samA0 sU0 328 dvizarIrAH sU0329 MUSINESS // 250 // Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaprastaTa pAnalakSapramANa iti, samayA-bAnAthamidaM vizeSaNadvayamiti, samAnayorvA viSamatAvya CASCAISSAUROSASUSAK catvAro loke samA bhavanti, kathamityAha-sapakkhi sapaDidisaM'ti samAnAH pakSAH-pAca dizo yasmin tatsapA Tra ihekAraH prAkRtatvena tathA samAnAH pratidizo-vidizo yasmiMstatsapratidik tad yathA bhavatyevaM samA bhavantIti, sadRzAH piriti sapakSamityavyayIbhAvo veti, pRthusaGkIrNayohi dravyayoradhauparivibhAgena sthitayostulyamAnayorvA viSamatAvyavasthitayona samA dizo vidizazca bhavantItyatyantasamatAkhyApanArthamidaM vizeSaNadvayamiti, sImantakaH prathamapRthivyAM prathamaprastaTe paJcacatvAriMzadyojanalakSapramANa iti, samayaH-kAlastadupalakSitaM kSetraM samayakSetraM manuSyakSetramityarthaH, uDuvimAnaM saudharme prathamaprastaTa eveti, ISad-alpo ratnaprabhAdyapekSayA prAgbhAraH-ucchrayAdilakSaNo yasyAM seSanAgbhArA / 31 ISamAgbhArA Urdhvaloke bhavatIti UrdhvalokaprastAvAdidamAha-'uDDe' tyAdi, dve zarIre yeSAM te dvizarIrAH, eka pRthivIkA-18 dayikAdizarIrameva dvitIyaM janmAntarabhAvi manuSyazarIraM tatastRtIyaM keSAJcinna bhavatyanantarameva siddhigamanAt , 'o-11 rAlA tasatti udArA:-sthUlA dvIndriyAdayo na tu sUkSmAstejovAyulakSaNAH, teSAmanantarabhave mAnuSatvAprAptyA si|ddhirna bhavatIti zarIrAntarasambhavAt, tathodAratrasagrahaNena dvIndriyAdipratipAdane'pIha dvizarIratayA paJcendriyA eva grAhyAH, vikalendriyANAmanantarabhave siddherabhAvAd, uktaJca-"vigalA labheja viraI Na hu kiMci labheja suhumatasA" [[vikalA labheran viratiM naiva kiJcillabheran sUkSmatrasAH] iti / lokasambandhAyAte adholokatiryaglokayoratidezasUtre, gatArthe iti / tiryaglokAdhikArAt tadudbhavaM saMyatAdipuruSa bhedairAha catvAri purisajAyA paM0 20-hirisatte hirimaNasatte calasatte thirasatte (sU0 330) cattAri sijjapaDimAo paM0, Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 251 // cattAri vatthapaDimAo paM0, cattAri pAyapaDimAo paM0, cattAri ThANapaDimAo paM0 ( sU0 331 ) cattAri sarIragA jIvaphuDA paM0 taM0 - veDambie AhArae teyae kammae, cattAri sarIragA kammummIsagA paM0 taM0 - orAlie veDavvie AhArate tete (sU0 332) cauhiM atthikAehiM loge phuDe paM0 taM0 -- dhammatthikAeNaM adhammatthiphAeNaM jIvatthikAraNaM puggalatthikAeNaM, cauhiM bAdarakAtehiM uvavajjamANehiM loge phuDe paM0 taM0 - puDhavikAiehiM Au0 vAu0 vaNassaikAiehiM (sU0 333 ) cattAri paesaggeNaM tullA paM0 taM0 - dhammatthikAe adhammatthikAe logAgAse egajIve (sU0 334) 'cattArI 'tyAdi, hiyA - lajjayA sattvaM- parISahAdisahane raNAGgaNe vA avaSTambho yasya sa hIsattvaH, tathA hiyA - hasi - dhyanti mAmuttamakulajAtaM janA iti lajjayA manasyeva na kAye romaharSa kampAdibhayaliGgopadarzanAt sattvaM yasya sa hImanaHsattvaH, calam - asthiraM parISahAdisampAte dhvaMsAt sattvaM yasya sa calasattvaH, etadviparyayAt sthirasattva iti / sthirasattvo'nantaramuktaH sa cAbhigrahAn pratipadya pAlayatIti taddarzanAya sUtracatuSTayamidaM - 'cattAri sijje' tyAdi, sugamaM, navaraM zayyate yasyAM sA zayyA - saMstArakaH tasyAH pratimA - abhigrahAH zayyApratimAH, tatroddiSTaM phalakAdInAmanyatamat grahISyAmi netaradityekA, yadeva prAguddiSTaM tadeva yadi drakSyAmi tadA tadeva grahISyAmi nAnyaditi dvitIyA, tadapi yadi tasyaiva zayyAtarasya gRhe bhavati tato grahISyAmi nAnyata AnIya tatra zayiSya iti tRtIyA, tadapi phalakAdikaM yadi yathAsaMstRtamevAste tato grahISyAmi nAnyatheti caturthI, Asu ca pratimAsvAdyayoH pratimayorgacchanirgatAnAmagrahaH uttara For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 sattvaprati mAjIvaspRSTalokaspR STapradezA pratulyAH sU0 330334 / / 251 //
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoranyatarasyAmabhigrahaH, gacchAntaragatAnAM tu catasro'pi kalpanta iti, vastrapratimA-vastragrahaNaviSaye pratijJAH, kAryAsikAdItyevamuddiSTaM vastraM yAciSye iti prathamA, tathA prekSitaM vastraM yAciSye nAparamiti dvitIyA, tathA''ntaraparibhogenottarIyaparibhogena vA zayyAtareNa paribhuktaprAyaM vastraM grahISyAmIti tRtIyA, tathA tadevotsRSTadharmakaM grahISyAmIti ca-|| turthI, pAtrapratimA uddiSTaM dArupAtrAdi yAciSye 1, tathA prekSitaM 2 tathA dAtuH svAGgika paribhuktaprAyaM dvitreSu vA pAtreSu paryAyeNa paribhujyamAnaM pAtraM yAciSya iti tRtIyA, ujjhitadharmakamiti caturthI, sthAna-kAyotsargAdyartha AzrayaH tatra pratimAH sthAnapratimAH, tatra kasyacid bhikSorevaMbhUto'bhigraho bhavati yathA-ahamacittaM sthAnamupAzrayiSyAmi tatra | cAkuJcanaprasAraNAdikAM kriyAM kariSye, tathA kiJcidacittaM kuDyAdikamavalambayiSye, tathA tatraiva stokapAdaviharaNaM samA zrayiSyAmIti prathamA pratimA, dvitIyA tvAkuJcanaprasAraNAdikriyAmavalambanaM ca kariSye na pAdaviharaNamiti, tRtIyA lAtvAkuzcanaprasAraNameva nAvalambanapAdaviharaNe iti, caturthI punaryatra trayamapi na vidhatte / anantaraM zarIraceSTAnirodha ukta * iti zarIraprastAvAdidaM sUtradvayaM-'cattArI'tyAdi vyaktaM, kintu jIvena spRSTAni-vyAptAni jIvaspRSTAni, jIvena hi spRSTA nyeva vaikriyAdIni bhavanti, na tu yathA audArika jIvamuktamapi bhavati mRtAvasthAyAM tathaitAnIti, 'kammummIsaga'tti kArmaNena zarIreNonmizrakANi na kevalAni yathaudArikAdIni trINi vaikriyAdibhiramizrANyapi bhavanti naivaM kArmaNeneti bhAvaH / zarIrANi kArmaNenonmizrANItyuktamunmizrANi ca spRSTAnyeveti spRSTaprastAvAt sUtradvayaM-'cauhI'tyAdi, gatAthai, kevalaM 'phuDe'tti spRSTaH-pratipradeza vyAptaH, sUkSmANAM paJcAnAmapi sarvalokAt sarvaloke utsAdAt bAdarataijasAnAM For Personal & Private Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 252 // tu sarvalokAdudvattya manuSyakSetre RjugatyA vakragatyA copadyamAnAnAM dvayoruddhakapATayoreva bAdaratejastvavyapadezasyeSTa- tvAca'cauhiM bAdarakAehiM' ityuktaM, bAdarA hi pRthivyambuvAyuvanaspatayaH sarvato lokAdudvRttya pRthivyAdi ghanodadhyAdi ghanavAtavalayAdi ghanodadhyAdiSu yathAsvamutpAdasthAneSvanyataragatyotpadyamAnA aparyAptakAvasthAyAmatibahutvAt sarvalokaM pratyekaM spRzanti, paryAptAstvete bAdaratejaskAyikAstrasAzca lokAsaGkhyeyabhAgameva spRzantIti, uktazca prajJApanAyAm- "ettha NaM bAdarapuDhavikAiyANaM pajattagANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejaibhAge," tathA "bAdarapuDhavikAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM savvaloe," evamabvAyuvanaspatInAM, tathA "bAdarateukkAiyANaM pajattANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejaibhAge" bAdarateukkAiyANaM apajjattANaM ThANA pannattA, loyassa dosu uDUkavADesuM tiriyaloyataTe ya" tti dvayorUddha kapATayorUrdhvakapATasthatiryagloke cetyarthaH, tiryaglokasthAlake cetyanye, tathA "kahinnaM bhaMte ! suhumapuDhavikAiyANaM pajjattagANaM apajjattagANa ya ThANA pannattA?, goyamA! suhumapuDhavikAiyA je pajjattagA je ya apajjattagA te savve egavihA avisesamaNANattA savvalogapariyAvannagA pannattA samaNAuso!" tti, evamanye'pi, 4 sthAnA0 uddezaH3 sattvapratimAjIvasmRTalokasmRSTapradezAgratulyAH sU0330334 RAKASARKARISRKES // 252 // 1 atra vAdarapRthvIkAyikAnAM paryAptakAnAM sthAnAni prajJaptAni upapAtena lokasyAsaMkhyAtatamo bhAgaH, bAdarapRthvIkAyikAnAmaparyAptakAnAM sthAnAni prajJaptAni | upapAtena sarvaloke, bAdaratejaskAyikAnAM paryAptAnAM sthAnAni prajJaptAni upapAtena lokasyAsaMkhyAtatamo bhAgaH, bAdaratejaskAyikAnAmaparyAptakAnAM sthAnAni prajJaptAni lokasya dvayorUrvakapATayostiryagloke ca (sthAle c)||2 ka bhadanta ! sUkSmapRthvIkAyikAnAmaparyAptakAnAM paryAptakAnAM ca sthAnAni prajJaptAni !, gautama | sakSamapRthvIMkAyikA ye paryAptA ye cAparyAptakAste sarve ekavidhA avizeSA anAnAtvAH sarvalokaparyApanAH prajJaptAH zramaNAyuSman / For Personal & Private Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ | "evaM beiMdiyANaM pajattApajattANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejaibhAgo"tti, dvIndriyANAM paryAptAkAparyAtAkAnAM sthAnAni prajJaptAni upapAtena lokasyAsaGkhyAtatamo bhAgaH] evaM zeSANAmapIti / caturbhirlokaH spRSTa ityuktamiti lokaprastAvAttasya dharmAstikAyAdInAM cAnyo'nyaM pradezataH samatAmAha-'cattArI'tyAdi kaNThyaM, navaraM pradezAgreNa-pradezaparimANeneti tulyAH-samAH sarveSAmeSAmasaGkhyAtapradezatvAt , 'loyAgAse'tti AkAzasyAnantapradezatvena dharmAstikA-18 yAdibhiH sahAtulyatAprasakterlokagrahaNaM, 'egajIve'tti sarvajIvAnAmanantapradezatvAdvivakSitatulyatA'bhAvaprasaGgAdekagrahaNamiti / pUrva pRthivyAdibhiH spRSTo loka ityuktamiti pRthivyAdiprastAvAdidamAha cauNhamegaM sarIraM no supassaM bhavai, taM0-puDhavikAiyANaM Au0 teu0 vaNassaikAiyANaM (sU0 335) cattAri iMdiyasthA puTThA vedeti, taM0-sotiMdiyatthe ghANidiyatthe jibhidiyatthe phAsiMdiyatthe (sU0 336) cauhi ThANehi jIvA ya poggalA ya No saMcAteMti bahiyA logaMtA gamaNatAte, taM0-gatiabhAveNaM NiruvaggahatAte lukkhatAte logA NubhAveNaM (sU0 337) 'cauNha'mityAdi kaNThyaM, kintu 'no passaMti cakSuSA no dRzyamatisUkSmatvAt , kvacit no supassaMti pAThaH, tatra na sukhadRzyaM-na cakSuSaH pratyakSadRzyamanumAnAdibhistu dRzyamapItyarthaH, bAdaravAyUnAM tathA sUkSmANAM paJcAnAmapi tadekamane vA adRzyamiti caturNAmityuktaM, vanaspataya iha sAdhAraNA eva grAhyAH, pratyekazarIrasyaikasyApi dRzyatvAditi / pRthivyAdInAM zarIrasya cakSurindriyAviSayatvamuktamitIndriyaviSayaprastAvAdidamAha-'cattAri iMdiye'tyAdi, spaSTaM, kintu indriyai CACANCC -9-4 For Personal & Private Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- 4Aryante-adhigamyanta itIndriyArthAH-zabdAdayaH, 'puTTa'tti spRSTAH-indriyasambaddhA 'eMti'tti vedyante-AtmanA jJA- I4 sthAnA0 gasUtra- yante, nayanamanovarjAnAM zrotrAdInAM prAptArthaparicchedasvabhAvatvAditi, uktaM ca-"puDhe suNei saI rUvaM puNa pAsaI apuDhe uddezaH3 vRttiH tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca baddhapuDhe viyAgare // 1 // " iti [spRSTaM zRNoti zabdaM rUpaM punaH pazyatyaspRSTameva gaMdharasaM cApRthvyAdi4 sparza ca baddhaspRSTaM vyaakuryaat||1||] anantaraM jIvapudgalayorindriyadvAreNa grAhakagrAhyabhAva ukto'dhunA tayorgatidharma shriiraasu||253|| cintayannAha-'cauhI'tyAdi, vyaktaM, paramanyeSAM gatireva nAstIti 'jIvA ya puggalA yetyuktam , 'no saMcAaiMti' na zaknuva-| dRzyatA |nti nAlaM 'bahiya'tti bahistAllokAntAt aloke ityatheH, gamanatAyai-gamanAya gantumityarthaH, gatyabhAvena-lokAntAt spRSTA i. paratasteSAM gatilakSaNasvabhAvAbhAvAdadho dIpazikhAvat, tathA nirupagrahatayA-dharmAstikAyAbhAvena tajanitagatyupaSTambhA ndriyArthAH bhAvAt gannyAdirahitapaGgavat, tathA rUkSatayA sikatAmuSTivat, lokAnteSu hi pudgalA rUkSatayA tathA pariNamanti kAyAmAvana tajAnatagatyUpaSTamma jIvapudga lAnAmayathA parato gamanAya nAlaM, karmapudgalAnAM tathAbhAve jIvA api, siddhAstu nirupagrahatayaiveti, lokAnubhAvena-lokamaryA- loke'gamaH dayA viSayakSetrAdanyatra mArtaNDamaNDalavaditi / anantarokkA arthA uktavannidarzanataH prAyaH prANinAM pratItipathapAtino sU0 335bhavantIti nidarzanabhedapratipAdanAya paJcasUtrI 337 caubvihe gAte paM0 20-AharaNe AharaNataddese AharaNatahose uvannAsovaNae 1, AharaNe cauvvihe paM0 20-avAte uvAte ThavaNAkamme paDuppannaviNAsI 2, AharaNatahese caubvihe paM0 taM0-aNusiTThI uvAlaMbhe pucchA nissAvayaNe 3, // 253 // AharaNatahose caubvihe paM0 saM0-adhammajutte paDilome aMtovaNIte duruvaNIte 4, uvannAsovaNae cauvvihe paM0 ACCCCCCCCCCC For Personal & Private Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM0-tavvatthute tadannavatthute paDinibhe hetU heU 5, cauvvihe-paM0 20-jAvate thAvate vaMsate lUsate, athavA heU cauThivahe paM0 20-paJcakkhe aNumANe ovamme Agame, ahavA heU caubihe paM0 20-atthittaM atthi so heU 1, atthittaM Nasthi so heU 2, NatthittaM atthi so heU 3, NatthittaM Natthi so heU 4 (sU0 338) tatra jJAyate asmin sati dArzantiko'rtha iti adhikaraNe ktapratyayopAdAnAt jJAtaM dRSTAntaH, sAdhanasadbhAve sAdhyasyAvazyaMbhAvaH sAdhyAbhAve vA sAdhanasyAvazyamabhAva ityupadarzanalakSaNo, yadAha-"sAdhyenAnugamo hetoH, sAdhyAbhAve ca nAstitA / khyApyate yatra dRSTAntaH, sa sAdhamryetaro dvidhA // 1 // " iti, tatra sAdharmyadRSTAnto'gniratra dhUmAdyathA mahAnasa iti, vaidharmyadRSTAntastu anyabhAve dhUmo na bhavati yathA jalAzaye iti, athavA AkhyAnakarUpaM jJAtaM, tacca caritakalpitabhedAt dvidhA, tatra caritaM yathA nidAnaM duHkhAya brahmadattasyeva, kalpitaM yathA pramAdavatAmanityaM yauvanAdIti dezanIyaM, yathA pANDupatreNa kizalayAnAM dezitaM, tathAhi-"jaha tunbhe taha amhe tubbhe'viya hohihA jahA amhe / appAhei paDataM paMDuyapattaM kisalayANaM // 1 // " [yathA yUyaM tathA vayaM yUyamapi bhaviSyatha yathA vayaM zikSayati patat pAMDupatraM kizalayAn // 1 // ] iti, athavopamAnamAtraM jJAtaM sukumAraH karaH kizalayamivetyAdivat, athavA jJAtam| upapattimAtraM jJAtahetutvAt , kasmAdyavAH krIyante ? yasmAnmudhA na labhyante ityAdivaditi, evamanekadhA sAdhyapratyAyanasvarUpaM jJAtamupAdhibhedAt caturvidhaM darzayati-tatra A-abhividhinA hiyate-pratItau nIyate apratIto'rtho'nenetyAharaNaM, yatra samudita eva dArzantiko'rthaH upanIyate yathA pApaM duHkhAya brahmadattasyeveti, tathA tasya-AharaNArthasya deza tabhedAt vidhA, tantu anyabhAve dhUmo nama dvidhA // 1 // " iti, padA For Personal & Private Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 254 // staddezaH sa cAsAvupacArAdAharaNaM ceti prAkRtatvAdAharaNazabdasya pUrvanipAte AharaNataddeza iti, bhAvArthazcAtra yatra dRSTAntArthadezenaiva dAntikArthasyopanayanaM kriyate tattaddezodAharaNamiti, yathA candra iva mukhamasyA iti, iha hi candre saumyatvalakSaNenaiva dezena mukhasyopanayanaM nAniSTena nayananAsAvarjitatvakalaGkAdineti, tathA tasyaiva - AharaNasya sambandhI | sAkSAtprasaGgasampanno vA doSastaddoSaH sa cAsau dharme dharmiNaH upacArAdAharaNaM ceti prAkRtatvena pUrvanipAtAdAharaNatadoSa iti, athavA tasya - AharaNasya doSo yasmiMstattathA, zeSaM tathaiva, ayamatra bhAvArtha : - yatsAdhyavikalatvAdidoSaduSTaM taddoSAharaNaM, yathA nityaH zabdo'mUrttatvAt ghaTavat, iha sAdhyasAdhanavaikalyaM nAma dRSTAntadoSo, yaccAsabhyAdivacanarUpaM tadapi taddoSAharaNaM, yathA sarvathA'hamasatyaM pariharAmi gurumastakakarttanavaditi, yadvA sAdhyasiddhiM kurvadapi doSAntaramupanayati tadapi tadeva, yathA satyaM dharmmamicchanti laukikamunayo'pi - " varaM kUpazatAdvApI, varaM vApIzatAkratuH / varaM kratuzatAtputraH, satyaM putrazatAdvaram // 1 // " iti vacanavaktRnAradavaditi, anena ca zrotuH putrakratuprabhRtiSu prAyaH saMsArakAraNeSu dharmmapratItirAhiteti AharaNataddoSateti, yathA vA - buddhimatA kenApi kRtamidaM jagat sannivezavizeSavattvAt ghaTavat sa cezvara iti anena hi sa buddhimAn kumbhakAratulyo'nIzvaraH siddhyatIti, Izvarazca sa vivakSita iti, | tathA vAdinA abhimatArthasAdhanAya kRte vastUpanyAse tadvighaTanAya yaH prativAdinA viruddhArthopanayaH kriyate paryanuyo| gopanyAse vA ya uttaropanayaH sa upanyAsopanayaH, uttararUpamupapattimAtramapi jJAtabhedo jJAtahetutvAditi, yathA akarttAsstmA amUrttatvAdAkAzavadityukte anya Aha-AkAzavadevAbhoktetyapi prAptamaniSTaM caitaditi, yathA vA mAMsabhakSaNamaduSTaM For Personal & Private Use Only 4 sthAnA* uddezaH 3 AharaNa bhedAH sU0 338 // 254 //
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ abA dvitIya cariya SHISSASSASSISLISES dApANyaGgatvAdodanAdivat , atrAhAnyaH-odanAdivadeva svaputrAdimAMsabhakSaNamapyaduSTamiti, yathA vA tyaktasaGgA vastrapAtrAdisaGgrahaM na kurvanti RSabhAdivat , atrAha-kuNDikAdyapi te na gRhNanti tadvadeveti, tathA kasmAtkarma kuruSe yasmAd dhanArthIti, iha prathamaM jJAtaM samagrasAdharmya dvitIyaM dezasAdhaya tRtIyaM sadoSaM caturtha prativAdyuttararUpamityayameSAM svarUpavibhAga iti, iha dezataH saMvAdagAthA-"cariyaM ca kappiyaM vA duvihaM tatto caubvihekkekaM / AharaNe taddese taddose cevuvannAsA // 1 // " [caritaM ca kalpikaM vA dvividhaM tatazcaturvidhamekaikaM AharaNaM taddezaH taddoSazcaiva upanyAsaH // 1 // ] iti, 'avAye apAyaH-anarthaH sa yatra dravyAdiSvabhidhIyate yathaiteSu dravyAdivizeSeSvastyapAyo vivakSitadravyAdivizeSeSviva, heyatA vA'sya yatrAbhidhIyate tadAharaNamapAya iti, sa ca caturdhA dravyAdibhiH-tatra dravyAt dravye vA'pAyo dravyameva vA tatkAraNatvAdapAyo dravyApAyaH, etaddheyatAsAdhakaM etatsAdhakaM vA''haraNamapi ta-17 thocyate, tatprayogo-dravyApAyaH parihAryastatra vA'pAyo vartate dezAntaragamanenopArjitadraviNayostallobhAt parasparamA-18 raNapariNatayoH svagrAmAd bahiH prAptAvanutApAt idatyaktamatsyagilitatadvittayormatsyabandhakapArthAt gRhItasya tasya matsyasya vidAraNe'vAptatadravyalubdhabhaginyA matsyacchedakazastrAbhighAtena taduddAlanapravRttamAritamAtRkAyAstathAvidhavyatika-17 radarzanotpannasaMvegAt pratipannapravrajyayordhAtRvaNijoriva, tatsarihArazca pravrajyayA tattyAgAditi, AharaNatA cAsya dezehai nopanayasyAvivakSaNAditi, tathA kSetrAt kSetre vA kSetrameva vA'pAyaH kSetrApAyaH, zeSaM tathaiva, evamuttaratrApi, tatprayogaH apAyavat kSetraM varjayet jarAsandhAbhidhAnaprativAsudevAt sambhAvitApAyAM mathurAnagarI yathA dazAIcakraM varjayAmAseti, SACSIRSAGAGANAGAR For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH / / 255 / / athavA sambhavatyapAyaH sapratyanIkakSetre sasarpagRhavat, kAlApAyo yathA - sApAyakAlavarjane yateta, dvaipAyano dvArakAmAvarSadvAdazakAddhakSyatIti zrutaneminAthavacano dvAdazavarSalakSaNasApAyakAlaparijihIrSayottarApathapravRtto dvaipAyano yatheti, athavA sApAyo'pi bhavati kAlo rudrAdivaditi, tathA bhAvApAyo yathA bhAvApAyaM pariharet mahAnAgavat nAgadattakSullakavadveti, tathAhi -kila kazcit kSapakaH prastutapAraNakaH sakSullakaH samArabdhabhikSArthabhramaNakaH kathaJcinmAritamaNDUkikaH kSullakaprerito'pratipannatadvacanaH punarAvazyakakAle smAritatadarthaH samutyannakopaH kSullakopaghAtAyAbhyutthito vegAdAgacchan stambha Apatito mRto jyotiSkeSUtpanno'nantaraM cyuto jAtismaradRSTiviSasarpatayotpannaH sarpadaSTamRtaputreNa ca sarpeSu kupitena rAjJA''diSTajanamAryamANeSu nAgeSu nAgavinAzakanareNa kenApyoSadhibalAdAkRSyamANo dRSTakopavipAkatayA ca madRSTiviSeNa mA ghAtakapuruSavighAto bhavatviti bhAvanayA pucchato nirgacchan yathAnirgamaM ca khaNDyamAnaH kopalakSaNabhAvApAyaM parihRtavAniti, tathA sa evAnantaraM nAgadattAbhidhAnarAjasutatayotpanno bAlatva eva pratipannapratrajyo |'tyantasaMvignastiryagbhavAbhyAsAccAtyantakSudhA lurAdityodayAdastamayaM yAvad bhojanazIlo'sAdhAraNaguNAvarjitadevatAbhivandito'ta eva tadgacchagatamAsAdikSapakacatuSTayasyerSyAviSayIbhUto vinayArthaM teSAmupadarzitasvArthAnItabhojanaH taizca ma tsarAdbhojanamadhyaniSThyataniSThIvano'tyantopazAntacittavRttitayA yaH saJjAtakevalaH purdevatAvanditasteSAmapi kSapakANAM saMvegahetutvena kevalajJAnadarzanasamRddhisampAdakaH koparUpaM bhAvApAyaM parijahAreti, athavA kopAdilakSaNo bhAvo'pAyo bhavati kSapakasyeveti, gAthe iha - " devvAvAe dunni u vANiyagA bhAyaro dhaNanimittaM / vahapariNayamekkamikaM dahaMmi ma . For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 AharaNa bhedAH sU0 338 / / 255 / /
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4ccheNa nivveo // 1 // khittaMmi avakkamaNaM dasAravaggassa hoi avareNaM / dIvAyaNo ya kAle bhAve maMDukiyAkhamao RI // 2 // " [ dravyApAye dvau vaNigbhrAtarau dhananimittaM / vadhapariNatau ekaikasmin hRde matsyena nirvedH||1|| kSetre avakramaNaM dazAhavargasya bhavatyaparasyAm / dvIpAyanazca kAle bhAve mnndduukikaaksspkH||2||] iti, 'uvAeM'tti upAya:upeyaM prati puruSavyApArAdikA sAdhanasAmagrI sa yatra dravyAdAvupeye astItyabhidhIyate yathaiteSu dravyAdivizeSeSu sAdhanIyeSvastyupAyo vivakSitadravyAdivizeSavat , upAdeyatA vA'sya yatrAbhidhIyate tadAharaNamupAya iti, so'pi dravyAdibhizcaturdaiva, tatra dravyasya suvarNAdeH prAsukodakAdervA dravyameva vA upAyo dravyopAyaH, etatsAdhanametadupAdeyatAsAdhanaM vA''haraNamapi tathocyate, tatprayogazcaivam-asti suvarNAdiSUpAyaH upAyenaiva vA suvarNAdau pravartitavyaM, tathAvidhadhAtuvAdasiddhAdivaditi, evaM kSetropAyaH-kSetraparikarmaNopAyo yathA astyasya kSetrasya kSetrIkaraNopAyo lAGgalAdistathAvidhasAdhuvyApAro vA tenaiva vA pravartitavyamatra tathAvidhAnyakSetravaditi, evaM kAlopAya:-kAlajJAnopAyaH, yathA asti kAlasya jJAne upAyaH dhAnyAderiva, jAnIhi vA kAlaM ghaTikAcchAyAdinopAyena tathAbhUta|gaNitajJavaditi, evaM bhAvopAyo yathA bhAvajJAne upAyo'sti bhAvaM vopAyato jAnIhi, bRhatkumArikAkathAkathanena | vijJAtacaurAdibhAvAbhayakumAravaditi, tathAhi-kila rAjagRhanagarasvAminaH zreNikarAjasya putro'bhayakumArAbhidhAno devatAprasAdalabdhasarva kaphalAdisamRddhArAmasyAmraphalAnAM akAlAmraphaladohadavadbhAryAdohadapUraNArtha cANDAlacaureNApaharaNe kRte cauraparijJAnArtha nATyadarzananimittamilitabahujanamadhye bRhatkumArikAkathAmacakathat , tathAhi-kAcid vRddhakumArikA 555555 For Personal & Private Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 256 // vAJchitavaralAbhAya kAmadevapUjArthamArAme puSpANi corayantI ArAmapatinA gRhItA sadbhAvakathane vivAhitayA patyA aparibhuktayA matpArzve samAgantavyamityabhyupagamaM kArayitvA muktA tataH kadAcit vivAhitA satI patimApRcchaya rAtrAvArAmapatipArzve gacchantI caurarAkSasAbhyAM gRhItA sadbhAvakathane pratinivRttayA bhavatpArzve AgantavyamitikRtAbhyupagamA muktA ArAme gatA ArAmikeNa satyapratijJetyakhaNDitazIlA visarjitA itarAbhyAmapi tathaiva visarjitA patisamIpamAgateti, tato bho lokAH patyAdInAM madhye ko duSkarakAraka iti cAsau papraccha tata ISyAluprabhRtayaH patyAdIn duSkarakAritvenAbhidadhuH, cauracANDAlastu caurAniti, tato'sAvanenopAyena bhAvamupalakSya caura itikRtvA taM bandhayAmAseti, atrApi gAthe-- "emeva cauvigappo hoi uvAo'vi tattha davvammi / dhAuvvAo paDhamo jaMgalakuliehiM khettaM tu // 1 // kAlo'vi nAliyAIhiM hoi bhAvammi paMDio abhao / corassa kae paTTiya vahukumAriM parikahiMsu // 2 // " [ evameva caturvikalpo bhavatyupAyo'pi tatra dravye dhAtuvAdaH prathamaH lAMgUlakulikaiH kSetraM tu // 1 // kAlo'pi nAli - kAdibhiH bhavati bhAve paMDito'bhayaH caurasya kRte nRtye vRddhakumArIkathAM paricakhyau // 2 // ] iti / 'ThavaNAkamme 'tti sthApanaM pratiSThApanaM sthApanA tasyAH karmma-karaNaM sthApanAkarmma yena jJAtena paramataM dUSayitvA svamatasthApanA kriyate tatsthApanAkamrmeti bhAvaH tacca dvitIyAGge dvitIyazrutaskandhe prathamAdhyayanaM puNDarIkAkhyaM tatra dyuktamasti -kAcitpuSkariNI kaImapracurajalA tanmadhyadeze mahatpuNDarIkaM taduddharaNArthaM catasRbhyo digbhyazcatvAraH puruSAH sakarddamamArgaiH praveSTumArabdhAH, te cAkRtataduddharaNA evaM paGke nimagnAH, anyastu taTastho'saMspRSTakarddama evAmoghavacanatayA taduddhRtavAniti For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 AharaNa bhedAH sU0 338 / / 256 / /
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtam , upanayazcAyamatra-kaImasthAnIyA viSayAH puNDarIka rAjAdivyapuruSaH catvAraH puruSAH paratIrthikAH paJcamaH puruSaH sAdhuH amoghavacanaM dharmadezanA puSkariNI saMsAraH taduddhAro nirvANamiti, anena ca jJAtena viSayAbhiSvaGgavatAM tIrthakAnAM bhavyasya saMsArAnuttArakatvaM sAdhozca tadviparyayaM vadatA AcAryeNa paramatadUSaNena svamataM sthApitamato bhavatIdaM jJAtaM sthApanAkamrmeti, athavA''pannaM dUSaNamapohya svAbhimatasthApanA kAryetyevaMvidhArthapratipattiryato jAyate tatsthApanAkarma, kila mAlAkAreNa kenApi rAjamArgapurIpotsargalakSaNAparAdhApohAya tatsthAne puSpapuJjakaraNena kimidamiti pRcchato lokasya hiMguzivo devo'yamiti vadatA vyantarAyatanasthApanA kRteti, etasmAtkilAkhyAnakAduktArthaH pratIyata itIdaM sthApanAkamrmeti, tathA nityAnityaM vastvityasaGgataM jinamataM viruddhadharmAdhyAsAditi dUSaNamApannametadvyapohAyocyateviruddhadharmAdhyAso na bhedanibandhanaM vikalpasyeva, vikalpo hi kramabhAvivarNollekhavAn viruddhadharmopeto bhavati, na ca kathaJcideko na bhavati, khaNDazo vibhaktasya tasya svarUpalAbhAbhAvAt pravRttinivRttyorakAraNatA syAdasamaJjasaM caivamiti, evaJca viruddhadharmAdhyAsasya kathaJcidabhedakatve sati na kevalaM nityAnityaM na bhavatIti dUSaNamapoDhamapi tu sarvamanekAntAtmakamiti vikalpajJAnena svamataM prasAdhitam , ato vikalpajJAtaM svamatasthApanena sthApanAkamrmeti, atra niyuktigAthAH "ThevaNAkammaM ekaM [abhedamityarthaH> diDhato tattha puMDarIyaM tu / ahavA'vi sannaDhakkaNa hiMgusivakayaM udAharaNaM // 1 // " 4|iti, savyabhicAro heturyaH sahasopanyastastasya samarthanArtha yo dRSTAntaH punarupanyasyate sa sthApanAkarmeti, uktaM ca 1 sthApanA karma abhinnaM dRSTAntastatra puMDarIkaM tu athavA pisaMjJAcchAdakahiMguzivadevakRtamudAharaNam // 1 // AAAAAAAAKASACRESS Dazo vibhaktasyalpasyeva, vikalpo hi viruddhadharmAdhyAsAdiliAkhyAnakAdukkArthaH pradamiti pRcchato hai For Personal & Private Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH // 257 // "sevvabhicAraM heraM sahasA votuM tameva annehiM / uvabUhai sappasaraM sAmatthaM cappaNo NAuM // 1 // " ti, tadyathA - anityaH zabdaH kRtakatvAt, atha varNAtmake zabde kRtakatvaM na vidyate varNAnAM nityatayA'bhihitatvAditi vyabhicAraH, samarthanA punarvarNAtmA zabdaH kRtako nijakAraNabhedena bhidyamAnatvAt ghaTapaTAdivat, ghaTAdidRSTAntena hi varNAnAM kRtakatvaM sthApi tamiti bhavatyayaM sthApanAkamrmeti, 'paDuppannaviNAsi'tti pratyutpannasya - tatkAlotpannavastuno vinAzo'bhidheyatayA yatrAsti tatpratyutpannavinAzIti, yathA kenApi vaNijA duhitrAdistrIparivArazIlavinAzarakSArthaM tadAsaktinimittasvagRhAsannarAjagAndharvikaguNanikAyAH svagRhe kuladevatAnivezanAd guNanikAkAle tasyA devatAyA agrataH AtodyanAdavyAjena rAjApa| rAdhaparihAreNa vinAzaH kRtaH, evaM guruNA ziSyAn kvacid vastunyabhyupapadyamAnAnupalabhya tasya tadAsaktinimittatvamupahantavyamityevaM pratyutpannavinAzanIyatAjJApakatvAt pratyutpannavinAzijJAtatA gandharvikAkhyAnakasyAvagantavyeti, uktaJca -"hoti paDuppannaviNAsaNaMmi gaMdhanviyA udAharaNaM / sIso'vi katthai jaI ajjhovajjeja to guruNA // 1 // vAreyavvo uvAeNaM" iti, athavA akarttA''tmA amUrttatvAdAkAzavadityutyanne Atmano'kartRtvApattilakSaNe dUSaNe tadvinAzAyocyate - karttavAtmA kathaJcinmUrttatvAddevadattavaditi / vyAkhyAtamAharaNaM, AharaNatA caitadbhedAnAM dezena doSavattayA copanayanAbhAvAditi / athAharaNataddezo vyAkhyAyate - sa ca caturddhA, tatra anuzAsanamanuzAstiH- sadguNotkIrttanenopabRMhaNaM 1 savyabhicAraM hetuM sahasoktvA tamevAnyaiH upabRMhayati saprasaMgaM sAmarthya cAtmano jJAtvA // 1 // 2 bhavati pratyutpannavinAzane gAMdharvikodAharaNaM ziSyo'pi kutrApi yadi abhyupapadyeta tadA guruNopAyena vArayitavyaH // For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 AharaNa bhedAH sU0 338 / / 257 / /
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ sA vidheyeti yatropadizyate sA'nuzAstiH, yathA guNavanto'nuzAsanIyA bhavanti, yathA sAdhulocanapatitarajaHkaNApanayanena lokasambhAvitazIlakalaGkA tatkSAlanAyArAdhitadevatAkRtaprAtihAryA cAlanIvyavasthApitodakAcchoTanodghATitacaMpAgopuratrayA subhadrA aho zIlavatIti mahAjanenAnuzAsiteti, uktaM ca-"AharaNaM taddese cauhA aNusahi taha uvAlaMbho / pucchA nissAvayaNaM hoi subhaddA'NusaTTIe // 1 // sAhukkArapuroyaM jaha sA aNusAsiyA purajaNeNaM / veyAvaccAIsuvi eva jayaMtevavUhejA // 2 // " iti, iha ca tathAvidhavaiyAvRttyakaraNAdinApyupanayaH sambhavati tattyAgena ca mahAjanAnuzAstimAtreNopanayaH kRta ityAharaNataddezateti, evamanabhimatAMzatyAgAdabhimatAMzopanayanamuttareSvapi bhAvanIyamiti, tathA upAlambhanaM upAlambho-bhajayantareNAnuzAsanameva sa yatrAbhidhIyate sa upAlaMbho yathA kvacidaparAdhavRttayo vineyA upAlambhanIyAH yathA mahAvIrasamavasaraNe savimAnAgatacandrAdityodyotena kAlavibhAgamajAnatI mRgAvatInAmnI sAdhvI | sthitA tatastadgamane'tikAlo'yamiti sambhrAntA saha sAdhvIbhirAyacandanAsamIpaM gatA tayA copAlabdhA-ayuktamidaM |bhavAdRzInAmuttamakulajAtAnAmiti, tathA pRcchA-praznaH kiM kathaM kena kRtamityAdi sA yatra vidheyatayopadizyate sA pRcchA, yathA pracchanIyA jJAnino nirNayArthibhiryathA bhagavAn koNikena pRSTaH, tathAhi-kila koNikaH zreNikarAjaputraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM papraccha, tadyathA-bhadanta! cakravarttino'parityaktakAmA mRtAH kvopadyante?, bhagavatA'bhihitaM 1 AharaNaM taddeze caturdhA anuzAstistathopAlaMbhaH pRcchA nizrAvacanaM bhavati subhadrAnuzAstau // 1 // sAdhukArapUrvakaM yathA sA'nuziSTA paurajanena vaiyAvatyAdiSvapi evaM yatamAnAnapyupabRMhayet // 2 // For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtravRttiH / / 258 / / saptamanarakapRthivyAM tato'sau vabhANa - ahaM kvotpatsye ?, svAminotaM-paThyAM sa uvAca - ahaM kiM na saptamyAM ?, svAminA | jagade - saptamyAM cakravarttino yAnti, tato'sAvabhidadhau - kimahaM na cakravarttI ?, yato mamApi hastyAdikaM tatsamAnamasti, svAminA pratyUce - tava ralanidhayo na santi tato'sau kRtrimANi ratnAni kRtvA bharatakSetrasAdhanapravRttaH kRtamAli - kayakSeNa guhAdvAre vyApAditaH SaSThIM gata iti / tathA 'nissAvayaNe'tti nizrayA vacanaM nizrAvacanam, ayamarthaH - kamapi | suziSya mAlambya yadanyaprabodhArtha vacanaM tannizrAvacanaM tadyatra vidheyatayocyate tadAharaNaM nizrAvacanaM, yathA asahanAn vineyAn mAddevasampannamanyamAlambya kiJcid brUyAt, gautamamAzritya bhagavAniveti, tathAhi -kila gautamaM tApasAdipravrajitAnAM kevalotpattAvanutpanna kevalatvenAdhRtimantaM cirasaMzliSTo'si gautama ! ciraparicito'si gautama ! mA tvamadhRtiM kArSIrityAdinA vacanasandohenAnuzAsayatA anye'pyanuzAsitAH, tadanuzAsanArthaM drumapatrakAdhyayanaM ca praNinye iti, uktaM ca"pucchAe koNie khalu nissAvayaNaMmi goyamassAmi" [pRcchAyAM koNikaH khalu nizrAvacane gautamasvAmI ] iti // vyAkhyAtaM taddezodAharaNam, taddoSodAharaNamatha vyAkhyAyate tacca caturddhA, tatra 'ahammajutte 'ti yadudAharaNaM kasyacidarthasya sAdhanAyopAdIyate kevalaM pApAbhidhAnasvarUpaM yena coktena pratipAdyasyAdharmmabuddhirupajanyate tadadharmmayuktaM, tadyathA - upAyena kAryANi kuryAt kolikanaladAmavat, tathAhi - putrakhAdakamatkoTakamArgeNopalabdhabilavAsAnAmazeSamatkoTakAnAM taptajalasya bile prakSepaNato mAraNadarzanena raJjitacittacANakyAvasthApitena cauragrAhanaladAmAbhidhAnakuvindena cauryasahakAritAlakSaNo| pAyena vizvAsitA militAzcaurA viSamizra bhojanadAnataH sarve vyApAditA iti, AharaNataddoSatA cAsyAdhamrmmayuktatvAt tathA For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 AharaNa bhedAH sU0 338 / / 258 / /
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhazroturadharmabuddhijanakatvAcceti, ata eva naivaMvidhamudAharttavyaM yatineti, 'paDilometi pratikUlaM yatra prAtikUlyamupadizyate yathA zaThaM prati zaThatvaM kuryAt, yathA caNDapradyote tadapaharaNArtha tadapahRtAbhayakumArazca kAreti, . taddoSatA cAsya zrotuH parApakArakaraNanipuNabuddhijanakatvAt , athavA dhRSTaprativAdinA dvAveva rAzI jIvazcAjIvazcetyukta tatpratighAtArtha ka-| zcidAha-tRtIyo'pyasti nojIvAkhyo gRhakolikAdicchinnapucchavaditi, asyApi taddoSatA'pasiddhAntAbhidhAnAditi, 'a-5 ttovaNIe tti AtmaivopanItaH-tathA nivedito niyojito yasmiMstattathA, yena jJAtena paramatadUSaNAyopAttenAtmamatameva duSTatayopanIyate yathA piGgalenAtmA tadAtmopanItaM, tathAhi-kathamidaM taDAgamabhedaM bhaviSyatIta rAjJA pRSTaH piGgalAbhidhAnaH | sthapatiravocat-bhedasthAne kapilAdiguNe puruSe nikhAte satIti, amAtyena tu sa eva tatra tadguNatvAnnikhAta iti tenA-18 smaiva niyuktaH, svavacanadoSAt , tadevaMvidhamAtmopanItamiti, atrodAharaNaM yathA sarve satvA na hantavyA ityasya pakSasya dUSaNAya kazcidAha-anyadharmasthitA hantavyA viSNuneva dAnavA ityevaMvAdinA AtmA hantavyatayopanIto dharmAntarasthitapuruSANAmAta, taddoSatA tu pratItaivAsyote, 'duruvaNIe'tti duSTamupanItaM-nigamitaM yojitamasminniti durupanIta parivrAjakavAkyavad , yathA hi kila kazcit pAravrAjako jAlavyagrakaro matsyabandhAya calitaH, kenacid dhUrtena kiJcidu-| ktastena ca tasyottaramasaGgataM dattam , atra ca vRttaM-"kanthA''cAryA'dhanA te nanu zapharavadhe jAlamanAsi matsyAMsteme ||2 |madyopadaMzAn pibAsa nanu ? yuto vezyayA yAsi vezyAm ? / dattvA'rINA gale'hi ka nu tava ripavo? yeSu sandhi chinadmi, caurastvaM? dyUtahetoH kitava Ata kathaM? yena dAsIsuto'smi // 1 // " ityevaM prakRtasAdhyAnupayoge svamatadUSaNAvahaM vA For Personal & Private Use Only
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 259 // 4 sthAnA0 yattaddAntikena saha sAdharmyAbhAvAd durupanItamiti, yathA nityaH zabdo ghaTavad, iha ghaTe nityatvaM nAstyeveti kuta|statsAdharmyAcchabdasya nityatvamastu ?, api tvanityatvAt ghaTasya tatsAdharmyAcchabdasyAnityatvamevAnabhimataM sidhyatIti sA uddezaH 3 dhyAnupayogIdamudAharaNam, tathA santAnocchedo mokSo dIpasyevetyabhyupagame dIpadRSTAntAdanAdimato'pi santAnasyAva - stutA pratIyate, tathAhi - dIpasyAtmanazca santAnoccheda uttarakSaNAjanakatvAt, tattve cArthakriyAkAritvalakSaNa sattvAbhAvAdantyakSaNasyAvastutvam avastutvajanakatvAt pUrvakSaNasyApi tata eva pUrvatarasyApItyevaM samastasyApi santAnasyAvastutvam, atha kSaNAntarAnArambhe'pi svagocarajJAnajananalakSaNArthakriyAkAritvAdantyakSaNo vastu bhaviSyati, naivam, evaM hi bhUtabhAviparyAyaparamparApi yogijJAnaM svaviSayamutpAdayatIti vastutvaM svIkuryAt, tanna kSaNAntarAnArambhe vastutvamityato bhavati dIpajJAtaM svamatadUSaNAvahamiti, athavA anityaH zabdaH kRtakatvAd ghaTavaditi vaktavye sambhramAdanityo ghaTaH kRtakatvAcchandavaditi vadato durupanItaM viparyayopanayanAditi, atra gAthA: - "paDhamaM ahammajuttaM paDilomaM attaNo uvanAso / duruvaNiyaM ca cautthaM ahammajuttaMmi naladAmo // 1 // paDilome jaha abhao pajjoyaM harai avahio saMto" iti " asauvannAmi ya talAya bheyaMmi piMgalo thavaI / aNimisageNhaNabhicchuga dururvaNIe udAharaNaM // 1 // " iti ukta AharaNataddoSo'dhunopanyAsopanaya ucyate, sa ca caturddhA tatra 'tavvatthue 'tti tadeva - paropanyastasAdhanaM vastviti - utta 1 prathamamadharmayuktaM pratiloma Atmana upanyAsaH durupanItaM ca caturthamadharmayukte naladAmaH // 1 // pratiloni yathA'bhayaH pradyotaM harati apahRtaH san // AtmopanyAse ca taDAkabhede piMgalaH sthapatiH animeSagrAhakabhikSu rupanIte udAharaNaM // 1 // For Personal & Private Use Only AharaNa bhedAH sU0 338 // 259 //
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ rabhUtaM vastu yasminnupanyAsopanaye sa tadvastuko'thavA tadeva-paropanyastaM vastu tadvastu tadeva tadvastukaM tadyukta upanyAsopanayo'pi tadvastuka ityucyate evamuttaratrApi, yathA kazcidAha-samudrataTe mahAn vRkSo'sti, tacchAkhA jalasthalayorupari |sthitAH, tatpatrANi ca yAni jale nipatanti tAni jalacarA jIvA bhavanti yAni ca sthale nipatanti tAni sthalacarA iti, anyastadupanyastameva tarupatrapatanavastu gRhItvA taduktaM vighaTayati, yaduta-yAni punarmadhye teSAM kA vArtetyetadupapa|ttimAtramuttarabhUtaM tadvastuka upanyAsopanayo, jJAtatvaM cAsya jJAtanimittatvAt , athavA yathArUDhameva jJAtametat, tathA | hi evaM prayogo'sya-jalasthalapatitapatrANi na jalacarAdisattvAH sambhavanti, jalasthalamadhyapatitapatravat, tanmadhyapati|tapatrANAM hi jalasthalapatitapatrajalacaratvAdiprAptivadubhayarUpaprasaGgo, na cobhayarUpAH sattvA abhyupagatA iti, athavA | nityo jIvaH amUrttatvAdAkAzavadityukte Aha-anitya evAstu amUrtatvAt karmavaditi / tathA 'tayannavatthue'tti tasmAt-paropanyastAd vastuno'nyaduttarabhUtaM vastu yasminnupanyAsopanaye sa tadanyavastuko yathA jale patitAni jalacarA ityukte etadvighaTanAya patanAdanyaduttaramAha-yAni punaH pAtayitvA khAdati nayati vA tAni kiM bhavanti?, na kiJcidityartho'yamapi jJApakatayA jJAtamuktaH, athavA yathArUDhaMmeva jJAtameSaH, tathAhi-na jalasthalapatitAni patrANi jalacarAdisattvAH sambhavanti, manuSyAdyAzritAnIva, ayamabhiprAyo yathA-jalAdyAzritatvAt jalacarAditayA tAni sampadyante tathA manuSyAdyAzritatayA manuSyAdibhavayUkAditayA'pi sampadyantAm, AzritatvasyAvizeSAt , na ca tAni tathA'bhyupagamyanta iti jalAdigatAnAmapi jalacaratvAdyasambhava iti, tathA 'paDinibhetti yatropanyAsopanaye vAdinopanyastava For Personal & Private Use Only
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH // 260 // REASEARSASRAERS |stunaH sadRzaM vastUttaradAnAyopanIyate sa pratinibho yathA ko'pi pratijAnIne yaduta-yo mAmapUrva zrAvayati tasmai lakSamUlyamidaM kaTorakaM dadAmIti, sa ca zrAvito'pi tannApUrvamiti pratipadyate, tata ekena siddhaputreNoktam-"tujha piyA uddezaH3 majjha piuNo, dhArei aNUNayaM sayasahassaM / jai suyapuvvaM dijau aha na suyaM khorayaM dehi // 1 // " iti, pratinibhatA18 AharaNacAsya sarvasminnapyukte zrutapUrvamevedaM mametyevamasatyaM vaco bruvANasya parasya nigrahAya tava pitA mama piturdhArayati lakSami bhedAH tyevaMvidhasya dvipAzarajjukalpasyAsatyasyaiva vacasa upanyastatvAditi, asya copapattimAtrarUpasyApyarthajJApakatayA jJAtatva-12 sU0338 muktamiti, athavA yathArUDhameva jJAtameSaH, tathAhi atrAyaM prayogaH-nAstyazrutapUrva kiJcit zlokAdi mametyevamabhimA-18| nadhanaM brUmo vayam-asti tavAzrutapUrva vacanaM tava pitA mama pitu rayatyanUnaM zatasahasramite ythete| tathA 'he'tti yatropanyAsopanaye paryanuyogasya heturuttaratayA'bhidhIyate sa heturAite, yathA kenApi kazcit paryanuyuktaH-aho kiM yavAH krI-12 | yante tvayA?, sa tvAha-yena mudhaiva na labhyante iti, tathA kasmAt brahmacaryAdikaSTamanuSThIyate?, yasmAdakRtatapasAM narakAdau gurutarA vedanA bhavatIti, idamapi upapattimAtrameva jJAtatvenoktamarthajJApakatvAditi, athavA'yamapi yathArUDhaM jJAtameva, tathAhyasyaivaM prayogaH-kasmAt tvayA pravrajyA kriyata iti pRSTaH san kenApi sAdhurAha-yatastAM vinA mokSo na bhavati, etatsamarthanAyaiva sAdhustamAha-bho yavagrAhin! kimiti tvayA yavAH krIyante ?, sa tvAha-yena mudhA na labhyante, sAdho-4 // 260 // zcAyamabhiprAyo yathA-mudhAlAbhAbhAvAt tAn krINAsi tvamevamahaM tAM vinA tadabhAvAttAM karomIti, iha ca mudhA ya 1 tava pitA mama piturdhArayatyanUnaM zatasahasraM yadi zrutapUrva dadAtu atha na zrutaM kSaurakaM dehi // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAlAbhasya krayaNe hetoH sato dRSTAntatayopanyastatvAddhetUpanyAsopanayajJAtateti, iha ca kiJcidvizeSeNaivaMvidhA jJAtabhedAH sambhavantyanye'pi kintu te na vivakSitAH antarbhAvo vA kathaJcit gurubhirvivakSito na ca taM vayaM samyag jAnIma iti| atha jJAtAnaMtaraM jJAtavaddhetoH sAdhyasiddhyaGgatvAt tadbhedAna heU ityAdinA sUtratrayeNAha-vyaktaM caitat, navaraM hinoti-18 gamayati jJeyamiti hetuH-anyathA'nupapattilakSaNaH, uktaJca-"anyathA'nupapannatvaM, hetorlakSaNamIritam / tadaprasiddhisandehaviparyAsaistadAbhatA // 1 // " iti, prAguktazca hetuH paryanuyuktasyottararUpamupapattimAtramayaM tu sAdhyaM pratyanvayavyatirekavAn | tathAvidhadRSTAntasmRtatadbhAva iti, sa caikalakSaNo'pi kiJcidvizeSAccatuoM, tatra 'jAvae'tti yApayati-vAdinaH kAlayAsapanAM karoti, yathA kAcidasatI ekaikarUpakeNa ekaikamuSTraliNDaM dAtavyamiti dattazikSasya patyustadvikrayArthamujjayanIpreSa-1 paNopAyena viTasevAyAM kAlayApanAM kRtavatIti yApakaH, uktazca-"umbhAmiyA ya mahilA jAvagaheummi uttttliNddaaii||" iti, iha vRdghAkhyAtam-prativAdinaM jJAtvA tathA tathA vizeSaNabahulo hetuH karttavyo yathA kAlayApanA bhavati, tato|'sau nAvagacchati prakRtamiti, sa cedRzaH sambhAvyate-sacetanA vAyavaH aparapreraNe sati tiyaganiyatatvAbhyAM gatima-16 tvAt gozarIravaditi, ayaM hi heturvizeSaNabahulatayA parasya duradhigamatvAt vAdinaH kAlayApanAM karoti, svarUpamasyAnavabuddhyamAno hi paro na jhagityevAnaikAntikatvAdidUSaNodbhAvanAya pravartituM zaknoti, ato bhavatyasmAd vAdinaH kAla-18 yApaneti, athavA yo'pratItavyAptikatayA vyAptisAdhakapramANAntarasavyapekSatvAnna jhagityeva sAdhyapratItiM karoti api tu| kAlakSepeNetyasau sAdhyapratItiM prati kAlayApanAkAritvAdyApakA, yathA kSaNikaM vastviti pakSe bauddhasya sattvAditi hetuH, For Personal & Private Use Only
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 261 // nahi sattvazravaNAdeva kSaNikatvaM pratyeti para ityato bauddhaH satvaM kSaNikatvena vyAptamiti prasAdhayitumupakramate, tathAhi| sattvaM nAmArthakriyakAritvameva, anyathA vandhyAsutasyApi sattvaprasaGgaH, arthakriyA tu nityasyaikarUpatvAnna krameNa nApi yaugapadyena kSaNAntare akartRtvaprasaGgAdityato'rthakriyAlakSaNaM sattvamakSaNikAnnivarttamAnaM kSaNika evAvatiSThata ityevaM kSepeNa sAdhyasAdhane kAlayApanAkAritvAd yApakaH sattvalakSaNo heturiti / tathA sthApayati pakSamakSepeNa prasiddhavyAptikatvAt samarthayati, yathA parivrAjakadhUrtte lokamadhyabhAge dattaM bahuphalaM bhavati taJcAhameva jAnAmIti mAyayA pratigrAmamanyAnyaM lokamadhyaM prarUpayati sati tannigrahAya kazcit zrAvako lokamadhyasyaikatvAt kathaM bahuSu grAmAdiSu tatsambhava ityevaMvidhopapattyA tvaddarzito bho lokamadhyabhAgo na bhavatIti pakSaM sthApitavAniti sthApako hetuH, uktaJca - "logassa majjha | jANaNa thAvagaheU udAharaNaM" iti, sa cAyaM - agniratra dhUmAt, tathA nityAnityaM vastu dravyaparyAyatastathaiva pratIyamAnatvA| diti, anayozca pratItavyAptikatayA akAlakSepeNa sAdhyasthApanAt sthApakatvamiti / tathA vyaMsayati - paraM vyAmohayati zakaTatittiragrAhaka dhUrttavad yaH sa vyaMsaka iti, tathAhi - kazcidantarAlalabdhamRtatittirIyuktena zakaTena nagaraM praviSTaH ukto dhUrtena yathA-zakaTatittirI kathaM labhyate ?, sa ca kilAyaM zakaTasya satkAM tittirIM yAcata ityabhiprAyAdavocat - tarpaNAloDikayeti, saktvAloDanena jalAdyAloDitasaktubhirityarthaH, tato dhUrttaH sAkSiNa AhRtya satittirIkaM zakaTa jagrAha, uktavAMzca madIyametad, anenaiva zakaTatittirIti dattatvAt, mayA tu zakaTasahitA tittirI zakaTatittirIti gRhItatvAditi, tato viSaNNaH zAkaTika iti, atroktam- "sA sagaDatittirI vaMsagaMmi heDaMmi hoi NAyagvA // " iti, sa caivaM For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 3 AharaNa bhedAH sU0 338 // 261 //
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ |-asti jIvo'sti ghaTa ityabhyupagame jIvaghaTayorastitvamavizeSeNa vartate tatastayorekatvaM prAptamabhinnazabdaviSayatvAditi vyaMsako hetuH, ghaTazabdaviSayaghaTasvarUpavat, athAstitvaM jIvAdau na vartate tato jIvAdyabhAvaH syAdastitvAbhAvAditi vyaMsakaH prativAdino vyAmohakatvAditi, tathA 'lUsae'tti lUSayati-muSNAti vyaMsakApAditamaniSTamiti lUSako hetuH, sa eva zAkaTiko, yathA-dhUrttAntarazikSitena hi zAkaTikena tena yAcito'sau dhUrta tarhi dehi me tarpaNAloDikAmiti, tato dhUrtenoktA svabhAryA-dehyasmai satkUnAloDyeti, tAJca tathA kurvantIM tadbhAryA gRhItvA'sau prasthito'vAdIcca dhUrtamabhi-madIyeyaM tarpaNamiti satkUnAloDayatIti tarpaNAloDiketi bhavataiva dattatvAditi, sa cAyaM yadi jIvaghaTayorastitvavRttyA ekatvaM sambhAvayasi tadA sarvabhAvAnAmekatvaM syAt, sarveSyapyastitvavRtteravizeSAt , na caivamiti, ihAstitvavRtteravizeSAdityayaM lUSako jIvaghaTayorekatvApAdanalakSaNasyAbhAvApattilakSaNasya vA'niSTasya parApAditasyAnena lUSitatvAditi, athaveti hetoH prakArAntaratAdyotako vikalpArtho hinoti-gamayati prameyamarthaM sa vA hIyate-adhigamyate aneneti hetuH-prameyasya pramitau kAraNaM pramANamityarthaH, sa caturvidhaH svarUpAdibhedAt, tatra 'paJcakkhe'tti aznAti aznute-| vyApnotyAnityakSaH-AtmA taM prati yadvarttate jJAnaM tatpratyakSaM nizcayato'vadhimanaHparyAyakevalAni, akSANi vendriyANi prati yattatpratyakSaM vyavahAratastaccakSurAdiprabhavamiti, lakSaNamidamasya-"aparokSatayA'rthasya, grAhakaM jJAnamIdRzam / pratyakSamitarat jJeyaM, parokSaM grahaNekSayA // 1 // " grahaNApekSayeti bhAvaH, anviti-liGgadarzanasambandhAnusmaraNayoH pazcAnmAnaM -jJAnamanumAnam, etallakSaNamidam-"sAdhyAvinAbhuvo liGgAt, sAdhyanizcAyakaM smRtam / anumAnaM tadabhrAntaM, pramA-1 HARASHTRA For Personal & Private Use Only
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtra vRttiH // 262 // pAyo limbhane sajate / bhagavayaM vIkSAmupamA NatvAt samakSavad // 1 // " iti, etacca sAdhyAvinAbhUtahetujanyatvenApyupacArAddheturiti, tathA upamAnamupamA saivopamyaM| sthAnA0 8 anena gavayena sadRzo'sau gauriti sAdRzyapratipattirUpaM, uktaJca-"gAM dRSTvA'yamaraNye'nyaM, gavayaM vIkSate yadA / bhUyo-18 uddezaH3 |'vayavasAmAnyabhAjaM vartulakaNThakam // 1 // tasyAmeva tvavasthAyAM, yadvijJAnaM pravarttate / pazunaitena tulyo'sau, gopiNDa AharaNaiti sopamA // 2 // " iti, athavA zrutAtidezavAkyasya samAnArthopalambhane saMjJAsaMjJisambandhajJAnamupamAnamucyata iti, bhedAH Agamyante-paricchidyante arthA anenetyAgamaH-AptavacanasampAdyo viprakRSTArthapratyayaH, uktazca-"dRSTeSTAvyAhatAd vA su0338 kyAtparamArthAbhidhAyinaH / tattvagrAhitayotpannaM, mAnaM zAbdaM prakIrtitam // 1 // AptopajJamanulAyamadRSTeSTavirodhakam / tattvopadezakRt sArva, zAstraM kApathaghaTTanam // 1 // " iti / ihAnyathA'nupapannatvalakSaNahetujanyatvAdanumAnameva kArye kAraNopacArAddhetuH, sa ca caturvidhaH, caturbhaGgIrUpatvAt , tatra asti-vidyate taditi-liGgabhUtaM dhUmAdivastu itikRtvA asti saH-agnyAdikaH sAdhyo'rtha ityeva heturiti anumAnaM, tathA asti tadagnyAdikaM vastvato nAstyasau tadviruddhaH zI-1 tAdirartha ityevamapi heturanumAnamiti, tathA nAsti tadanyAdikamataH zItakAle'sti sa zItAdirartha ityevamapi heturanumAnamiti, tathA nAsti tadvakSatvAdikamiti nAsti ziMzapAtvAdiko'rtha ityapi heturanumAnamiti, iha ca zabde kRtakatvasyAstitvAdastyanityatvaM ghaTavattathA dhUmasyAstitvAdihAstyagnimahAnasa ivetyAdikaM svabhAvAnumAna kAryAnumAnazca prathamabhaGgakena sUcitam 1, tathA agnerastitvAdbhUmAstitvAdvA nAsti zItasparza ityAdi viruddhopalambhAnumAnaM viruddhakAryopalambhAnu // 262 // mAnaJca, tathA'gnedhUmasya vA'stitvAnnAsti zItasparzajanitadantavINAromaharSAdiH puruSavikAro mahAnasavadityAdi kAraNavi CROCALCRICALCASSACROCUR -C06 For Personal & Private Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ ruddhopalambhAnumAnam kAraNaviruddhakAryopalambhAnumAnaM ca dvitIyabhaGgakenAbhihita 2 tathA chatrAderagnervA nAstitvAdasti | kvacitkAlAdivizeSe AtapaH zItasparTI vA pUrvopalabdhapradeza ivetyAdikaM viruddhakAraNAnupalambhAnumAnaM viruddhAnupala-18 mbhAnumAnazca tRtIyabhaGgakenopAttaM 3 tathA darzanasAmagryAM satyAM ghaTopalambhasya nAstitvAnnAstIha ghaTo vivakSitapradezava|dityAdi svabhAvAnupalabdhyanumAna tathA dhUmasya nAstitvAnnAstyavikalo dhUmakAraNakalApaH pradezAntaravadityAdi kAryA| nupalabdhyanumAnam, tathA vRkSanAstitvAt ziMzapA nAstItyAdi vyApakAnupalambhAnumAnaM tathA'gne stitvAbUmo nAstI-18| tyAdi kAraNAnupalambhAnumAnaJca caturthabhaGgakenAvaruddhamiti, na ca vAcyaM na jainaprakriyeyaM, sarvatra jainAbhimatAnyathAnupapannatvarUpasya hetulakSaNasya vidyamAnatvAditi 4 / anantaraM hetuzabdena jJAnavizeSa uktastadadhikArAd jJAnavizeSanirUpaNAyAha cauvihe saMkhANe paM0 saM0-paDikammaM 1 vavahAre 2 rajU 3 rAsI 4 / ahologe NaM cattAra aMdhagAraM kareMti, taM0 -naragA NeraiyA pAvAI kammAiM asubhA poggalA 1, tiriyaloge NaM cattAri ujjotaM kareMti, taM0-caMdA sUrA maNi jotI 2, uDaloge NaM cattAri ujjotaM kareMti, taM0-devA 1 devIo 2 vimANA 3 AbharaNA 4, 3 (sU0 338) // cauTThANassa tatio uddesato smtto|| 'caumvihe' ityAdi, saGkhyAyate-gaNyate aneneti saGkhyAnaM gaNitamityarthaH, tatra parikarma saGkalanAdikaM pATIprasiddhaM, evaM vyavahAro'pi mizrakavyavahArAdiranekadhA, rajjuriti rajjugaNitaM kSetragaNitamityarthaH, rAziriti trairaashikpnycraashikaadiiti| dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH rajjuriti kSetragaNitamuktamiti kSetrasambandhAllokalakSaNakSetrasya tridhA vibhaktasyAndhakArodyotAvAzritya sUtratrayeNa prarUpaNAmAha-'ahe' ityAdi sugamaM, kintu adholoke-uktalakSaNe catvAri vastUnIti gamyate narakA-narakAvAsA nairayikA-nArakA ete kRSNasvarUpatvAt andhakAraM kurvanti, pApAni karmANi jJAnAvaraNAdIni mithyAtvAjJAnalakSaNabhAvAndhakArakAritvAdandhakAraM kurvantItyucyate, athavA andhakArasvarUpe adholoke prANinAmutpAdakatvena pApAnAM karmaNAmandhakArakartRtvamiti, tathA azubhAH pudgalAH-tamizrabhAvena pariNatA iti / 'maNi'tti maNayaH-candrakAntAdyAH, 'joi'tti jyotiraniriti // catuHsthAnakasya tRtIyodezako vivaraNataH samApta iti // // 263 // 4 sthAnA0 uddezaH 3 saMkhyAnAni andhakArodyotakArakAH sU0 339. 340 vyAkhyAtastRtIyoddezakaH, tadanantaraM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake vividhA bhAvAzcatuHsthAnakatayoktA ihApi ta eva tathaivocyanta ityevaMsambandhasyAsyoddezakasyedamAdisUtraM cattAri pasappagA paM0 saM0-aNuppannANaM bhogANaM uppAettA ege pasappae puvvuppannANaM bhogANaM avippatogeNaM ege pasappate aNuppannANaM sokkhANaM uppAittA ege pasappae puvvuppannANaM sokkhANaM avippaogeNaM ege pasappae / (sU0 339) NeratitANaM cauThivahe AhAre paM0 20-iMgAlovame mummarovame sItale himasItale, tirikkhajoNiyANaM cauvihe AhAre paM0 taM0-kaMkovame bilovame pANamaMsovame puttamaMsovame, maNussANaM caubvihe AhAre paM0 taM0-asaNe jAva sAtime, devANaM caubvihe AhAre paM0 20-vannamaMte gaMdhamaMte rasamaMte phAsamaMte / (sU0 340) cattAri jAtiAsIvisA paM0 // 263 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM0-vicchatajAtIyAsIvise maMDukkajAtIyAsIvise uragajAtIyAsIvise maNussajAtiAsIvise, vicchuyajAtiAsIvisassa NaM bhaMte ! kevaie visae pannatte?, pabhU NaM vicchuyajAtiAsIvise addhabharahappamANamattaM bodi viseNaM visapariNayaM visaTTamANiM karittae visae se visaTThatAe no ceva NaM saMpattIe kareMsu vA kareMti vA karissaMti vA, maMDukkajAtiAsIvisassa pucchA, pabhU NaM maMDukkajAtiAsIvise bharahappamANamettaM boMdi viseNaM (visapa0) visaTTamANiM, sesaM taM ceva jAva karessaMti vA, uragajAti pucchA, pabhU NaM uragajAtiAsIvise jaMbUddIvapamANamettaM bodi viseNa sesaM taM ceva jAva karessaMti vA, maNussajAtipucchA, pabhU NaM maNussajAtiAsIvise samatakhettapamANamettaM baudiM viseNaM visapariNataM visaTramANiM karettae, visate se visaTThatAte no ceva NaM jAva karissaMti vA (sU0 341) 'cattAri pasappage'tyAdi, asya cAnantarasUtreNa sahAyaM sambandhaH-anantarasUtre devA devyazca nirdiSTAH, te ca bhogavantaH sukhitAzca bhavantIti bhogAn sukhAni cAzritya prasarpakabhedAbhidhAnAyedamucyate, ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA-prakarSaNa sarpanti-gacchanti bhogAdyartha dezAnudezaM saJcaranti Arambhaparigrahato vA vistAraM yAntIti prasarpakAH, 'aNuppannANaM ti | dvitIyArthe SaSThIti anutpannAn-asampannAn bhogAn-zabdAdIn tatkAraNadraviNAGganAdIn vA 'uppAitta'tti utpAdayituM sampAdanAya athavA'nutpannAnAM bhogAnAmutpAdayitA-utpAdakaH san ekaH ko'pi prasarpati-pragacchati, prasarpako vA pragantA bhavatIti gamyate, prasarpanti ca bhogAdyarthino dehinaH, uktaJca-"dhAvei rohaNaM tarai sAgaraM bhamai giriniguMjesu / / 1 dhAvati rohaNaM tarati sAgaraM bhrAmyati giri nikuMjeSu / dain Education International For Personal & Private Use Only ml.jainelibrary.org
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrIsthAnAGgasUtravRttiH - // 264 // - mArei baMdhavaMpihu puriso jo hoja (i) dhaNaluddho // 1 // aDai bahuM vahai bharaM sahai chuhaM pAvamAyarai dhiTTho / kula- 4 sthAnA0 sIlajAtipaccayaTTiiM ca lobhahuo cayai // 2 // " iti, tathA pUrvotpannAnAM pAThAntareNa pratyutpannAnAM vA 'avippao- uddezaH 4 geNaM ti aviprayogAya rakSaNArthamiti 'saukhyAnA'miti bhogasampAdyAnandavizeSANAM, zeSaM sugamaM / bhogasaukhyArthaJca prasa- prasapekAH pantaH karma baddhvA nArakatvenotpadyanta iti nArakAnAhArato nirUpayannAha-'neraiyANa'mityAdi vyaktaM, kevalaM aGgAro- AhAraH |pamaH alpakAladAhatvAt murmuropamaH sthirataradAhatvAt zItalaH zItavedanosAdakatvAt himazItalo'tyantazItavedanA- AzIjanakatvAt , adho'dha iti krama iti / AhArAdhikArAt tiryagmanuSyadevAnAmAhAranirUpaNAya sUtratrayaM-'tirikkhajo-18|| viSAH NiyANa'mityAdi vyaktaM, navaraM kaGkaH-pakSivizeSaH tasyAhAreNopamA yatra sa madhyapadalopAt kaGkopamaH, ayamoM-yathA hi sU0 341 kaGkasya durjaro'pi svarUpeNAhAraH sukhabhakSyaH sukhapariNAmazca bhavati evaM yastirazcA subhakSaH sukhapariNAmazca sa kaGkopama iti, tathA bile pravizadravyaM bilameva tenopamA yatra sa tathA, bile hi alabdharasAsvAdaM jhagiti yathA kila kiJcit pravizati evaM yasteSAM galabile pravizati sa tathocyate, pANo-mAtaGgastanmAMsamaspRzyatvena jugupsayA duHkhAdyaM syAdevaM yasteSAM duHkhAdyaH sa pANamAMsopamaH, putramAMsaM tu snehaparatayA duHkhAdyataraM syAdevaM yo duHkhAdyataraH sa putramAMsopamaH, ka|meNa caite zubhasamAzubhAzubhatarA veditavyAH, varNavAnityAdau prazaMsAyAmatizAyane vA matuviti / AhAro hi bhakSaNIya // 24 // 1mArayati bAMdhavamapi puruSo yo bhaveddhanalubdhaH // 1 // aTati bahuM vahati bhAra sahate sudhAM pApamAcarati dhRSTaH / kulazIlajAtipratyayasthitiM ca lobhopadrutastyajati // 1 // veditavyAH, varNavAhaparatayA duHkhAdyataraM syAdevaM yodA jugupsayA duHkhAcaM syAdava Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAISISSA** iti bhakSaNAdhikArAdAzIvipasUtraM, sugamazcedaM, navaraM 'AsIvisatti Azyo-daMSTrAstAsu viSaM yeSAM te AzIviSAH, te ca karmato jAtitazca, tatra karmatastiryamanuSyAH kuto'pi guNAdAzIviSAH syuH, devAzcAsahasrArAcchApAdinA paravyApAdanAditi, uktaJca-"AsI dADhA taggayamahAvisA''sIvisA duviha bheyA / te kammajAibheeNa NegahA caubihaviggappA // // " [AzI draSTA tadgatamahAviSA AzIviSA dvividhabhedAH te karmajAtibhedena naikadhA cturvidhviklpaaH||1|| (vRzcika* maMDukoraganarAH)] iti, jAtita AzIviSA jAtyAzIviSAH-vRzcikAdayaH, 'kevaiya'tti kiyAn viSayo-yocaro viSasyeti gamyate, prabhuH-samarthaH, arddhabharatasya yatpramANaM-sAtirekatriSaSTyadhikayojanazatadvayalakSaNaM tadeva mAtrA-pramANaM yasyAH | sA'rddhabharatapramANamAtrA tAM bondi-zarIraM viSeNa-svakIyAzIprabhaveNa karaNabhUtena viSapariNatAM-viSarUpApannAM viSaparigatAmiti kacisAThe tadvyAptAmityarthaH, 'visahamANi vikasantI vidalantI 'karnu vidhAtuM viSayaH saH-gocaro'sau athavA / | 'se' tasya vRzcikasya, viSamevArthoM viSArthastadbhAvastattA tasyA viSArthatAyA:-viSatvasya tasyAM vA 'no ceva'tti naivetyrthH| 'sampattyA' evaMvidhabondisamprAptidvAreNa 'karisutti akArSurvRzcikA iti gamyate, iha caikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezo vRzcikAzIviSANAM bahutvajJApanArtha, evaM kurvanti kariSyanti, trikAlanirdezazcAmISAM vaikAlikatvajJApanArthaH, samayakSetraM-manuSyakSetraM / viSapariNAmo hi vyAdhiriti tadadhikArAd vyAdhibhedAnAha caubvihe vAhI paM0 20-vAtite picite siMbhite sannivAtite, caubvihA tigicchA paM0 20-vijo osadhAI Are paricArate 1 (sU0 343) cacAri tigicchagna 500-Avatigicchate nAmamege No paratipicchate 1 paratigi riNAmo hi vyAkuvanti kariSyAti gamyate, hI For Personal & Private Use Only
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 265 // ccha nAmamege 4, 2, cattAri purisajAyA paM0 taM0 vaNakare NAmamege no vaNaparimAsI vaNaparimAsI nAmamege No vaNakare ege vaNakarevi vaNaparimAsIvi ege No vaNakare No vaNaparimAsIvi 1, cattAri purisajAyA paM0 taM0 vaNakare nAmamege No vaNasArakhI 4, 2, cattAri purisajAyA paM0 taM0 vaNakare nAmaM ege No vaNasaMrohI 4, 3, cattAri vaNA paM0 taM0 aMtosalle nAmamege No bAhiMsale 4, 1, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0 - aMtosalle NAmamege bAsile 4 2, cattAri vaNA paM0 taM0 aMto duTThe nAmaM ege No bAhiM duTThe bAhiM duTThe nAmaM ege no aMto 4, 3, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0 - aMto duTThe nAmamege no bAhiM duTThe 4, 4, cattAri purisajAyA paM0 taM0setaMse NAmamege seyaMse seyaMse nAmagege pAvaMse pAvaMse NAmaM ege seyaMse pAvaMse NAmamege pAvase, 1, cattAri purisajAyA paM0 taM0 ---- setaMse NAmamege setaMsetti sAlisae setaMse NAmamege pAvaMsetti sAlisate 4 2, cattAri purisA paM0 taM0setaMsetti NAmamege setaMsetti maNNati setaMsetti NAmamege pAvasetti maNNati 4, 3, cattAri purisajAtA paM0 taM0seyaMse NAmamege seyaMsetti sAlisate mannati setaMse NAmamege pAvaMsetti sAlisate mannati 4, 4, cattAri purisajAtA paM0 taM0 - AghavatittA NAmamege No paribhAvatittA paribhAvaittA NAmamege No AghavatittA 4, 5, cattAri purisajAyA paM0 taM0 - AghavatittA NAmamege no uMchajIvisaMpanne uMchajIvisaMpanne NAmamege No AghavaittA 4, 6, caubvihA rukkhaviguvvaNA paM0 taM0 - pavAlattAe pattattAe puSkattAe phalattAe (sU0 344 ) 'vi' ityAdi kaNThyaM, kevalaM vAto nidAnamasyeti vAtikaH evaM sarvatra navaraM sannipAtaH - saMyogo dvayostrayANAM veti, For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 4 vyAdhi cikitse sU0 343 cikitsa kavraNazalyazreyaH pApAkhyA yakAdi sU0 344 // 265 //
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vAtAdisvarUpaM caitat-"tatra rUkSo 1 laghuH 2 zItaH 3 kharaH 4 sUkSma 5 zcalo 6'nilaH / pittaM sasneha 1 tIkSNo 2SNaM | 3 lagha / vinaM5saraM 6 dravam 7 // 1 // kapho guru 1 himaH2 snigdhaH 3 prakledI 4 sthira 5 picchilaH 6 / sannipAtastu saGkIrNalakSaNo byAdimIlakaH // 2 // " vAtAdInAM kAryANi punrimaani-"paarussysngkocntodshuulshyaamtvmnggvythcessttbhnggaaH|| suptatvazItatvakharatvazoSAH, karmANi vAyoH pravadanti tjjnyaaH||1|| parisravasvedavidAharAgA, vaigandhyasakledavipAka-18 kopaaH| pralApamUrchAbhramipItabhAvAH, pittasya karmANi vadanti tjjnyaaH||2|| shvettvshiittvgurutvknndduusnehopdehstimittvlepaaH| utsedhasampAtacirakriyAzca, kaphasya karmANi vadanti tjjnyaaH||3||" iti / anantaraM vyAdhiruktaH, adhanA tasyaiva cikitsAM cikitsakAMzca sUtradvayenAha-'cauvihe'tyAdi, kaNThyaM, navaraM cikitsA-rogapratIkArastasyAzcAtuviMdhyaM kAraNabhedAditi, etatsUtrasaMvAdakamuktamaparairapi-"bhiSam 1 dravyANyu 2 pasthAtA 3, rogI 4 pAdacatuSTayam / cikitsitasya nirdiSTaM, pratyekaM taccaturguNam // 1 // dakSo 1 vijJAtazAstrArtho 2, dRSTakA 3 zuci 4 bhiSak / bahukalpaM 1 bahuguNaM 2, sampannaM 3 yogyamauSadham 4 // 2 // anuraktaH 1 zuci 2 dakSo 3, buddhimAn 4 paricArakaH / Abyo 14 rogI bhiSagvazyo 2, jJApakaH 3 sattvavAnapi 4 // 3 // " iti, iyaM dravyarogacikitsA mohabhAvarogacikitsA tvevaM,'nivigai nibbalome tavauddhaTThANameva ubhAme / veyAvaccAhiMDaNa maMDali kappaTThiyAharaNaM // 1 // " iti [ nirbalaMvallAdi, avamam-Una udbhAmo-bhikSAbhramaNam AhiMDaNaM dezeSu maNDalI-sUtrArthayoH 'kappaDiyA' zreSThivadhUriti> [[nirvikRtika vallAdi nyUnaM AcAmAmlAdi kAyotsargaH vihAramvayAvRttyaM bhikSAbhramaH maMDalI (mohacikitsaiSA) kulaputri * * * * For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH dhAdinA saMrakSati, anyaparihArato rakSatyeko'nyastu puvAyA tu no vaNasarohI prAyazcitta zrIsthAnA kodAharaNAt ] cikitsakA dravyato jvarAdirogAn prati bhAvato rAgAdIn pratIti, tatrAtmano jvarAdeH kAmAdervA ciki- 4 sthAnA0 gasUtra tskH-prtiktetyaatmcikitsk iti / athAtmacikitsakAn bhedataH sUtratrayeNAha-cattArI'tyAdi kaNThyaM, navaraM vraNaM uddezaH4 -dehe kSataM svayaM karoti rudhirAdinirgAlanArthamiti vraNakaro no-naiva vraNaM parimRzatItyevaMzIlo vraNaparimItyekA, a- vyAdhi nyastvanyakRtaM vraNaM parimRzati na ca tat karotIti, evaM bhAvavraNaM-aticAralakSaNaM karoti kAyena na ca tadeva parimRzati- cikitse // 266 // punaH punaH saMsmaraNena spRzati, anyastu tatparimRzyatyabhilASAnna ca karoti kAyataH saMsArabhayAdibhiriti, vraNaM karoti sU0 343 na ca tatpaTTabandhAdinA saMrakSati, anyastu kRtaM saMrakSati na ca karoti, bhAvavraNaM tvAzrityAticAraM karoti na ca taM sAnu- cikitsabandhaM bhavantaM kuzIlAdisaMsargatannidAnaparihArato rakSatyeko'nyastu pUrvakRtAticAraM nidAnaparihArato rakSati navaM ca na kavraNazakaroti, 'no' naiva vraNaM saMrohayatyauSadhadAnAdineti vraNasarohI, bhAvavraNApekSayA tu novaNasaMroI prAyazcittApratipatteH, lyazreya:tivraNarohI pUrvakRtAticAraprAyazcittapratipattyA, no vraNakaro'pUrvAticArAkAritvAditi / uktA AtmacikitsakAH, adha | pApAkhyA cikitsya vraNaM dRSTAntIkRtya puruSabhedAnAha-'cattArItyAdi catuHsUtrI, sugamA, navaraM, antaH-madhye zalyaM yasya adRzya- yakAdi mAnamityarthaH tacathA, 'bAhiM salle'tti yacchalyaM vraNasyAntaralpaM bahistu bahu tadvahiriva bahirityucyate, anto bahiH zalyaM | sU0 344 yasya tattathA, yadi punaH sarvathaiva tattato bahiH syAt tadA zalyataiva na syAd, uddhRtatve vA bhUtabhAvitayA syAdapIti 2,4 yatra punarantarbahu bahirapyupalabhyate tadubhayazalyaM 3 caturthaH zUnya iti 4, gurusamakSamanAlocitatvenAntaH zalyam-ati // 266 // cArarUpaM yasya sa tathA, bahiH zalyaM AlocitatayA yasya tattathA, antarbahizca zalyamAlocitAnAlocitatvena yasya sa | dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ MANORMALA tathA, caturthaH zUnyaH / antardRSTaM vraNaM lUtAdidoSataH, na bahI rAgAdyabhAvena saumyatvAt 4, puruSastu antarduSTaH zaThatayA saMvRtAkAratvAnna bahirityekaH, anyastu kAraNenopadarzitavAkpAruSyAditvAdahireveti / puruSAdhikArAt tadbhedapratipAdanAya SaTsUtrI kaNThyA ca, kintu atizayena prazasyaH zreyAnekaH prazasyabhAvaH sadbodhatvAt punaH zreyAn prazastAnuSThAnatvAt || sAdhuvadityekaH 1 anyastu zreyAMstathaiva atizayena pApaH pApIyAn , sa cAviratatvena duranuSThAyitvAditi 2 anyastu pApIyAn bhAvato mithyAtvAdibhirupahatatvAt kAraNavazAt sadanuSThAyitvAcca zreyAn udAyinRpamArakavat 3 caturthaH saha eva kRtapApa iti 4, athavA zreyAn gRhasthatve niSkramaNakAle vA punaH zreyAn pravrajyAyAM vihArakAle vetyevamanye'pi / zreyAneko bhAvato dravyatastu zreyAn prazasyatara ityevaMbuddhijanakatvena sadRzakaH-anyena zreyasA tulyo na tu sarvathA zreyAnevetyekaH 1, anyastu bhAvataH zreyAnapi dravyataH pApIyAnityevaMbuddhijanakatvena sadRzakaH-anyena pApIyasA samAno na tu pApIyAneveti dvitIyaH2, bhAvataH pApIyAnapyanyaH saMvRtAkAratayA zreyAnityevaMbuddhijanakatayA sadRzako'nyena zreyaseti tRtIyaH, caturthaH sujJAnaH / zreyAnekaH saddhRttatvAt zreyAnityevamAtmAnaM manyate yathAvadbodhAt lokena vA manyate vizadasadanuSThAnAd, iha ca mannijaitti vaktavye prAkRtatvena mannaItyuktam , zreyAnapyanya AtmanyaruciparAyaNatvAt pApIyAnityAtmAnaM manyate, sa eva vA pUrvopalabdhatadoSeNa janena manyate dRDhaprahArivat 1 pApIyAnapyaparo mithyAtvAdhupahatatayA zreyAnityAtmAnaM manyate, kutIrthikavat , tadbhaktena veti 2, pApIyAnanyo'viratikatvAt pApIyAnityAtmAnaM manyate, sadbodhatvAt , asaMyato vA manyate, saMyatalokeneti 3, zreyAneko bhAvato dravyatastu kizcitsadanuSThAyi For Personal & Private Use Only
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- lAtvAt zreyAnityevaM vikalpajanakatvena sadRzako'nyena zreyasA manyate-jJAyate janeneti vibhaktipariNAmAdvA sadRzakamA-2 4 sthAnA0 sUtra- tmAnaM manyata iti evaM zeSAH 4, 'Aghavaitteti AkhyAyakaH-prajJApakaH pravacanasya ekaH-kazcinna ca pravibhAvayitA uddezaH4 vRttiH prabhAvayitA prabhAvakaH zAsanasya udArakriyApratibhAdirahitatvAt pravibhAjayitA vA-pravacanArthasya nayotsargAdibhidhi- vyAdhivecayiteti, athavA AkhyAyakaH sUtrasya pravibhAvayitA pravibhAjayitA vA'rthasyeti / AkhyAyaka ekaH sUtrArthasya na co cikitse // 267 // chajIvikAsampanno naiSaNAdinirata ityarthaH, sa cApadgataH saMvignaHsaMvignapAkSiko vA, yadAha-"hoja hu vasaNaM patto sarI sU0 343 radubballayAe asamattho / caraNakaraNe asuddhe suddhaM maggaM parUvejA // 1 // " tathA-"osanno'vi vihAre kammaM siDhilei cikitsasulahabohI ya / caraNakaraNaM visuddhaM uvavUhaMto parUveto // 2 // " [zarIradaurbalyenAsamarthaH vyasanaM prApto bhavet (tathApi) kavaNazaazuddhe caraNakaraNe zuddhaM mArga prarUpayet // 1 // vihAre'vasanno'pi karma zithilayati sulabhabodhizca vizuddhaM caraNakaraNa lyazreyaHmupadvhayan prarUpayaMzca // 2 // ] ityekaH dvitIyo yathAcchandaH tRtIyaH sAdhuH caturtho gRhasthAdiriti, pUrvasUtre sAdhulakSaNa pApAkhyApuruSasyAkhyApakatvoJchajIvikAsampannatvalakSaNA guNavibhUSoktA adhunA tatsAmyAvRkSavibhUSAmAha-'cauvvihe'tyAdi,athavA yakAdi pUrvamuJchajIvikAsaMpannaH sAdhupuruSa uktaH, tasya ca vaikriyalabdhimatastathAvidhaprayojane vRkSaM vikurvato yadvidhA tadvikriyA sU0 344 syAttAmAha-'caubihe'tyAdi pAtanayaivoktArtha, navaraM 'pravAlatayeti navAGkaratayetyarthaH / ete hi pUrvoktA AkhyAyakAdayaH puruSAstIrthikA iti teSAM svarUpAbhidhAnAyAha // 267 // cattAri vAtisamosaraNA paM0 taM0-kiriyAvAdI akiriyAvAdI annANitAvAdI veNatiyAvAdI / NeraiyANaM cattAri For Personal & Private Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAdisamosaraNA paM0 ta0-kiriyAvAdI jAva veNatitavAdI, evamasurakumArANavi jAva thaNiyakumArANaM evaM vigaliMdi yavajaM jAva vemANiyANaM / (sU0 345) vAdinaH-tIrthikAH samavasaranti-avatarantyeSviti samavasaraNAni-vividhamatamIlakAsteSAM samavasaraNAni vAdisamavasaraNAni, kriyAM-jIvAjIvAdirartho'stItyevaMrUpAM vadantIti kriyAvAdina AstikA ityarthaH teSAM yatsamavasaraNaM tatta evocyante abhedAditi, taniSedhAdakriyAvAdino-nAstikA ityarthaH, ajJAnamabhyupagamadvAreNa yeSAmasti te ajJAnikAH ta eva vAdino'jJAnikavAdinaH, ajJAnameva zreya ityevaMpratijJA ityarthaH, vinaya eva vainayikaM tadeva niHzreyasAyetyevaMvAdino, vainayikavAdina iti, etadbhedasaGkhyA ceyaM-"asiyasayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culsiiii| annANiya sattaTThI | veNaiyANaM ca battIsA // 1 // " [kriyAvAdinAM azItyadhikaM zataM akriyAvAdinAM caturazItirajJAninAM saptaSaSTiH vaina-18 yikAnAM dvAtriMzat // 1 // ] iti, tatrAzItyadhikaM zataM kriyAvAdinAM bhavati, idaM cAmunopAyenAvagantavyam-jIvAjIvAzravasaMvarabandhanirjarApuNyApuNyamokSAkhyAn nava padArthAn viracayya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAvupanyasanIyau tayoradho nityAnityabhedI tayorapyadhaH kAlezvarAtmaniyatisvabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punazcetthaM vikalpAH kartavyAH-asti jIvaH svato nityaH kAlata ityeko vikalpaH, vikalpArthazcArya-vidyate khalvayamAtmA svena rUpeNa na parApekSayA isvatvadIrghatve iva nityazca kAlavAdinaH, uktenaivAbhilApena dvitIyo vikalpa IzvarakAraNinaH, tRtIyo vikalpa AtmavAdinaH 'puruSa evedaM gni'mityAdipratipatturiti, caturtho niyativAdinaH, niyatizca-padArthAnAmavazyantayA ya Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH sthAnA | uddezaH4 | kriyAvA dyAdyA sU0 345 // 268 // COMMONSOORSAX dyathAbhavane prayojakakatrIMti paJcamaH svabhAvavAdinaH, evaM svata ityajahatA labdhAH paJca vikalpAH, parata ityanenApi paJcaiva labhyante, tatra parata ityasyAyamarthaH-iha sarvapadArthAnAM pararUpApekSaH svarUpaparicchedo yathA isvatvAdyapekSo dIrghatvAdipari|cchedaH, evameva cAtmanaH stambhakumbhAdIn samIkSya tadvyatirikte hi vastunyAtmabuddhiH pravartata ityato yadAtmanaH svarUpa tatparata evAvadhAryate na svata iti, nityatvAparityAgena caite daza vikalpAH, evamanityatvenApi dazaiva, evaM viMzatirjIvapadArthena labdhAH ajIvAdiSvapyaSTasvevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAmato viMzatirnavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti, ete ca vikalpA ekaikazo na labhyante zIlAGgavaditi / tathA akriyAvAdinAM tu caturazItirdraSTavyA, evaJceyaMpuNyApuNyavivarjitapadArthasaptakanyAsastathaiva jIvasyAdhaH svapararUpavikalpadvayopanyAsaH, asattvAdAtmano nityAnityabhedI na staH, kAlAdInAM tu paJcAnAM SaSThI yadRcchA nyasyate, iyaM cAnabhisandhipUrvikA'rthaprAptiriti, pazcAdvikalpAbhilApaHnAsti jIvaH svataH kAlata ityeko vikalpaH, evamIzvarAdibhirapi yadRcchAvasAnaiH sarve SaDikalpAH, tathA nAsti jIvaH parataH kAlata iti SaDeva vikalpA ityekatra dvAdaza, evamajIvAdiSvapi pasu pratyeka dvAdaza vikalpAH, evaJca dvAdaza saptaguNAzcaturazItivikalpAH nAstikAnAmiti / ajJAnikAnAM tu saptapaSTirbhavati, iyaM cAmunopAyena draSTavyA-tatra jIvAjIvAdIn nava padArthAn pUrvavat vyavasthApya paryante cosattimupanyasyAdhaH sapta sadAdaya upanyasanIyAH, sattva 1 masattvaM 2 sadasattvaM 3 avAcyatvaM 4 sadavAcyatvaM 5 asadavAcyatvaM 6 sadasadavAcyatva 7miti, tata ete nava saptakAH triSaSTiH, utsattestu catvAra evAdyA vikalpAH, tadyathA-sattva 1masattvaM sadasattva 3 mavAcyatvaM 4 ceti, triSaSTimadhye kSiptAH saptaSaSTi // 268 // For Personal & Private Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanti, vikalpAbhilApazcaivaM-ko jAnAti jIvaH sanniti kiM vA tena jJAtenetyeko vikalpaH, evamasadAdayo'pi vAcyAH, tathA satI bhAvotpattiriti ko jAnAti kiM vA'nayA jJAtayA? evamasatI sadasatI avaktavyA ceti, sattvAdisaptabhajayAzcAyamarthaH-svarUpamAtrApekSayA vastunaH sattvaM 1 pararUpamAtrApekSayA tvasattvaM 2 tathA ekasya ghaTAdidravyadezasya grIvAdeH sadbhAvaparyAyeNa grIvAtvAdinA''diSTasya sattvAt tathA ghaTAdidravyadezasyaivAparasya bunAderasadbhAvaparyAyeNa vRttatvAdinA paragataparyAyeNaivAdiSTasyAsattvAd vastunaH sadasattvam 3 tathA sakalasyaivAkhaNDitasya ghaTAdivastuno'rthAntarabhUtaiH paTAdiparyAyairnijaizcorddhakuNDalauSThAyatavRttagrIvAdibhiryugapadvivakSitasya sattvenAsattvena vA vaktumazakyatvAt tasya ghaTAde-1 vyasyAvaktavyatvam 4, tathA ghaTAdidravyasyaikadezasya sadbhAvaparyAyairAdiSTasya sattvAdaparasya svaparaparyAyairyugapadAdiSTatayA | sattvenAsatvena vA vaktumazakyatvAt ghaTAdidravyasya sadavaktavyatvamiti 5, tathA tasyaiva ghaTAdidravyasyaikadezasya paraparyAyairAdiSTasyAsattvAdaparadezasya svaparaparyAyairyugapadAdiSTatvena tathaiva vaktumazakyatvAt tasya ghaTAderasadavaktavyatvam 6, tathA ghaTAdidravyasyaikadezasya svaparyAyarAdiSTatvena sattvAdaparasya paraparyAyairAdiSTatayA asattvAdanyasya svaparaparyAyairyugapadA|diSTasya tathaiva vaktumazakyatvenAvaktavyatvAt tasya ghaTAdidravyasya sadasadavaktavyatvamiti 7, iha ca prathamadvitIyacaturthI akhaNDavastvAzritAH zeSAzcatvAro vastudezAzritA darzitAH, tathA'nyaistRtIyo'pi vikalpo'khaNDavastvAzrita evoktaH, tathAhi-akhaNDasya vastunaH svaparyAyaiH paraparyAyaizca vivakSitasya sadasattvamiti, ata evAbhihitamAcAraTIkAyAm"iha cotpattimaGgIkRtyottaravikalpatrayaM na sambhavati, padArthAvayavApekSatvAt tasyotsattezcAvayavAbhAvA"diti, evama For Personal & Private Use Only
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 269 // RE 5548SSSSS jJAnikAnAM saptaSaSTirbhavatIti / vainayikAnAM ca dvAtriMzat, sA caivamavaseyA-suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRRNAM | 4 sthAnA0 pratyekaM kAyena vAcA manasA dAnena ca dezakAlopapannena vinayaH kArya ityete catvAro bhedAH surAdiSvaSTAsu sthAneSu bha-18 uddezaH4 vanti, te caikatra mIlitA dvAtriMzaditi, sarvasaGkhyA punareteSAM trINi zatAni triSaTyadhikAnIti, uktazca pUjyaiH-"A-* kriyAvAstikamatamAtmAdyA 9 nityAnityAtmakA nava padArthAH / kAlaniyatisvabhAvezvarAtmakRtakAH svprsNsthaaH||1|| kAla dyAdyA yadRcchAniyatIzvarasvabhAvAtmanazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamataM na santi sapta svprsNsthaaH||2|| ajJAnikavAdi- sU0 345 mataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvosattiM sadasavaidhA'vAcyAJca ko vetti? // 3 // vainayikamataM vinayazcetovA- garjitAdikAyadAnataH kAryaH / suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRSu sadA // 1 // " iti, etAnyeva samavasaraNAni caturviMza-12 meghapuruSAH tidaNDake nirUpayannAha-'neraiyANa'mityAdi sugama, navaraM nArakAdipaJcendriyANAM samanaskatvAccatvAryapyetAni sambha- sU0 346 vanti, 'vigaleMdiyavakhaMti ekadvitricaturindriyANAmamanaskatvAnna sambhavanti tAnIti / puruSAdhikArAt puruSavizeSapratipAdanAya prAyaH sadRSTAntasUtrANi puruSasUtrANi tricatvAriMzataM 'cattAri mehe tyAdItyAha, __cattAri mehA paM0 taM0-jittA NAmamege No vAsittA vAsittA NAmamege No gajittA ege gajittAvi vAsittAvi ege No gajittA No vAsittA 1, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-gajittA NAmamege No vAsittA 4, 2, cattAri mehA paM0 taM0-jittA NAmamege No vijayAittA vijayAittA NAmamege 4, 3, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 // 269 // taM0-gajittA NAmamege No vijuyAittA 4, 4, cattAri mehA paM0 taM0-vAsittA NAmamege No vijuyAittA 4, 5, w For Personal & Private Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ evAmeva cattAri purisa0 vAsittA NAmamege No vijuyAittA 4, 6, cattAri mehA paM0 taM0-kAlavAsI 4, 7, NAmamege No akAlavAsI evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-kAlavAsI NAmamege no akAlavAsI 4,8, cattAri mehA paM0 20khettavAsI NAmamege No akhittavAsI 4, 9, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-khettavAsI NAgamege No akhettavAsI 4, 10, cattAri mehA paM0 saM0-jaNatittA NAmamege No NimmavaittA NimmavaittA NAmamege No jaNatittA 4, 11, evAmeva cattAri ammApiyaro paM0 saM0-jaNaittA NAmamege No NimmavaittA 4,12, cattAri mehA paM0 20-desavAsI NAmamege No savvavAsI 4, 13, evAmeva cattAri rAyANo paM0 taM0-desAdhivatI NAmamege No sabvAdhivatI 4,14 (sU0 346) sugamAni ca, navaraM meghAH-payodAH garjitA-garjikRt no varSitA-na pravarSaNakArIti 1, evaM kazcitpuruSo garjiteva, garjitA dAnajJAnavyAkhyAnAnuSThAnazatrunigrahAdiviSaye uccaiH pratijJAvAn no-naiva varSiteva varSitA-varSako'bhyupagatasampAdaka ityarthaH, anyastu kAryakartA na coccaiH pratijJAvAniti, evamitarAvapi neyAviti 2 / 'vijuyAitta'tti vidyutkA 3, evaM puruSo'pi kazciduccaiH pratijJAtA na ca vidyutkAratulyasya dAnAdipratijJAtArthArambhADambarasya kartA|'nyastu ArambhADambarasya karttA na pratijJAteti, evamanyAvapIti 4, varSitA kazcid dAnAdibhirna tu tadArambhADambarakartA, anyastu viparIto'nya ubhayathA'nyo na kiJciditi 5-6, kAlavarSI-avasaravarSIti evamanye'pi, 7, puruSastu kAlavarSIva kAlavarSI-avasare dAnavyAkhyAnAdiparopakArArthapravRttika ekaH anyastvanyatheti, evaM zeSau 8, kSetraM dhAnyAdyutpattisthAnam 9, puruSastu kSetravarSIva kSetravarSI-pAtre dAnazrutAdInAM nikSepakaH, anyo viparIto'nyastathA For Personal & Private Use Only
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 27 // vidhavivekavikalatayA mahaudAryAt pravacanaprabhAvanAdikAraNato vA ubhayasvarUpo'nyastu dAnAdAvapravRttika iti 10, 64 sthAnA0 janayitA megho yo vRSTyA dhAnyamudgamayati, nirmApayitA tu yo vRzcaiva saphalatA nayatIti 11, evaM mAtApitarAvapIti | uddezaH 4 prasiddhaM, evamAcAryo'pi ziSyaM pratyupanetavya iti 12, vivakSitabharatAdikSetrasya prAvRDAdikAlasya vA deze Atmano puSkarasaMvA dezena varSatIti dezavarSI 1 yastu tayoH sarvayoH sarvAtmanA vA varSati sa sarvavarSI, anyastu kSetrato deze kAlataH vAdyA sarvatrAtmano vA sarvaH 2, athavA kAlato deze kSetrataH sarvatra 3 Atmano vA sarvataH 4, athavA Atmano dezena kSetrataH meghapuruSAH 5, kAlato vA sarvatra 6, athavA kSetrakAlato dezena AtmanaH sarvataH 7, athavA kSetrato deze, Atmano dezena kAlataH sU0 347 sarvatra 8, athavA kAlato deze Atmano dezena kSetrato na sarvatre 9 tyevaM navanirvikalpairvarSati sa dezavarSI sarvavarSI ceti, karaNDakacaturthaH sujJAna iti 13, rAjA tu yo vivakSitakSetrasya meghavaddeza eva yogakSemakAritayA prabhavati sa dezAdhipatirna sarvAdhipatiH sa ca pallIpatyAdiH, yastu na pallyAdau deze'nyatra tu sarvatra prabhavati sa sarvAdhipatirna dezAdhipatirya- sU0 344 stUbhayatra sa ubhayAdhipatirathavA dezAdhipatirbhUtvA sarvAdhipatiryo bhavati vAsudevAdivat sa dezAdhipatizca sarvAdhipatizceti, caturtho rAjyabhraSTa iti 14, cattAri mehA paM0 taM0-pukkhalasaMvaTTate pajjunne jImUte jimhe, pukkhalavaTTae NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasavAsasahassAI bhAveti, pajunne NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasa vAsasayAI bhAveti, jImUte NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasavAsAI bhAveti, jimhe NaM mahAmehe bahUhiM vAsehiM egaM vAsaM bhAveti vA Na vA bhAvei 15, (sU0 347) cattAri karaMDagA paM0 P 270 // puruSAH dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM0-sovAgakaraMDate vesitAkaraMDate gAhAvatikaraMDate rAyakaraMDate 16, evAmeva cattAri AyariyA paM0 20-sovAgakaraMDamasamANe vesitAkaraMDagasamANe gAhAvaikakaraMDagasamANe rAyakaraMDagasamANe 17 (sU0 348) cattAri rukkhA paNNattA taM0-sAle nAmamege sAlapariyAte sAle nAmamege eraMDapariyAe eraMDe. 4, 18 evAmeva catvAri AyariyA paM0 20sAle NAmamege sAlaparitAte sAle NAmamege eraMDapariyAte eraMDe NAmamege0 4, 19 cattAri rukkhA paM0 20--sAle NAmamege sAlaparibAre0 4, 20 evAmeva cattAri AyariyA paM0 20-sAle nAmamege sAlaparibAre04, 21 sAladu mamajjhayAre jaha sAle NAma hoi dumarAyA / iya suMdaraAyarie suMdarasIse muNeyabve // 1 // eraMDamajjhayAre jaha sAle NAma hoi dumarAyA / iya suMdaraAyarie maMgulasIse muNeyavve / / 2 // sAladumamajjhayAre eraMDe NAma hoti dumarAyA / iya maMgulaAyarie suMdarasIse muNeyavve // 3 // eraMDamajjhayAre eraMDe NAma hoi dumarAyA / iya maMgulaAyarie maMgulasIse muNeyavve // 4 // cattAri macchA paM0 taM0-aNusoyacArI paDisoyacArI aMtacArI majjhacArI, 22 evAmeva cattAri bhikkhAgA paM0 20-aNusoyacArI paDisoyacArI aMtacArI majjhacArI, 23 cattAri golA paM0 taM0-madhusitthagole jaugole dArugole maTTiyAgole, 24 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-madhusitthagolasamANe 4, 25 cattAri golA paM0 20-ayagole taugole taMbagole sIsagole, 26 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-ayagolasamANe jAba sIsagolasamANe, 27 cattAri golA paM0 taM0-hiraNNagole suvannagole rayaNagole vayaragole, 28 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0-hiraNNagolasamANe jAva vairagolasamANe, 29 cattAri pattA paM0 20-asipatte For Personal & Private Use Only Ho ainelibrary.org
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 271 // karapatte khurapatte kalambacIritApatte, 30 evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-asipattasamANe jAva kalaMbacIritA 4 sthAnA0 pattasamANe, 31 cattAri kaDA paM0 saM0-suMbakaDe vidalakaDe cammakaDe kaMbalakaDe, 32 evAmeva cattAri purisajAyA uddezaH4 paM0 20-suMbakaDasamANe jAva kaMbalakaDasamANe 33 (sU0 349) cauvvihA cauppayA paM0 taM0-egakhurA dukhurA karaNDakA: gaMDIpadA saNapphadA, 34 caumvihA pakkhI paM0 20-cammapakkhI lomapakkhI samuggapakkhI vitatapakkhI, 35 vRkSamatsyacauvvihA khuDDapANA paM0 taM0-beiMdiyA teiMdiyA cauriMdiyA saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyA 36 (sU0 350) golapatra cattAri pakkhI paM0 taM0-NivRttittA NAmamege no parivatittA parivaittA nAma ege no nivaittA ege nivatittAvi pari kaTAHcatu vatittAvi ege no nivatittA no parivatittA, 37 evAmeva cattAri bhikkhAgA paM0 saM0-NivatittA NAmamege no padAdyAH parivatittA 4, 38 (sU0 351) cattAri purisajAyA paM0 20-NikaDhe NAmamege NikaDhe nikaTe nAmamege aNikaDhe pakSibhikSa 4, 39 cattAri purisajAyA paM0 saM0-NikaTe nAmamege NikaTTappA NikaTe nAmamege anikaTTappA 4,40 cattAri niSkRpurisajAyA paM0 20-buhe nAmamege buhe buhe nAmamege abuhe 4,41 cattAri purisajAyA paM0 20-budhe nAmamege TAdyAH budhahiyae 4, 42 cattAri purisajAyA paM0 saM0-AyANukaMpate NAmamege no parANukaMpate 4, 43 (sU0 352) sU0348'pukkhale'tyAdi, 'egeNaM vAseNaMti ekayA vRSTyA bhAvayatIti-udakasnehavatIM karoti dhAnyAdiniSpAdanasamarthAmiti-II 252 yAvat bhuvamiti gamyate, jihmastu bahubhirvarSaNairekameva varSam-abdaM yAvat bhuvaM bhAvayati naiva vA bhAvayati rUkSatvAttajjalasyeti / atrAntare meghAnusAreNa puruSAH puSkalAvatasamAnAdayaH puruSAdhikAratvAt abhyUhyA iti, tatra sakRdupade SHREE For Personal & Private Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ zena dAnena vA prabhUtakAlaM yAvacchubhasvabhAvamIzvaraM vA dehinaM yaH karotyasAvAdyameghasamAnaH, evaM stokatarastokatamakAlApekSayA dvitIyatRtIyameghasamAnau asakRdupadezAdinA dehinamalpakAlaM yAvadupakurvannanupakurvan vA caturthameSasamAna iti 15 / karaNDako-vastrAbharaNAdisthAnaM janapratItaH, zvapAkakaraNDakaH-cANDAlakaraNDakaH, sa ca prAyazcamaparikamrmopakaraNavardhAdicarmAzasthAnatayA atyantamasAro bhavati, vezyAkaraNDakastu jatupUritasvarNAbharaNAdisthAnatvAt krizcittataH sAro'pi vakSyamANakaraNDakApekSayA tvasAra eveti, gRhapatikaraNDakaH-zrImatkauTumbikakaraNDakaH, sa ca viziSTamaNisuvarNAbharaNAdiyuktatvAt sArataraH, rAjakaraNDakastu amUlyaratnAdibhAjanatvAtsAratama iti 16, evamAcAryo yaH SaTprajJakagAthAdirUpasUtrArthadhArI viziSTakriyAvikalazca sa prathamaH atyantAsAratvAt , yastu duradhItazrutalavo'pi vAgArambareNa mugdhajanamAvarjayati sa dvitIyaH parIkSA'kSamatayA asAratvAdeva, yastu svasamayaparasamayajJaH kriyAdiguNayuktazca sa tR-18 tIyaH sArataratvAt , yastu samastAcAryaguNayuktatayA tIrthakarakalpaH sa caturthaH sAratamatvAt sudharmAdivaditi 17, sAlo nAmakaH sAlAbhidhAnavRkSajAtiyuktatvAt sAlasyaiva paryAyA-dharmA bahalacchAyatvAsevyatvAdayo yasya saH zAlaparyAya ityekaH, zAlo nAmaika iti tathaiva eraNDasyeva paryAyA dharmA abahalacchAyatvA''sevyatvAdayo yasya sa eraNDaparyAya iti dvitIyaH, eraNDo nAmaika eraNDAbhidhAnavRkSajAtIyatvAt sAlaparyAyo bahalacchAyatvAdidharmayuktatvAditi tRtIyaH, e-15 *raNDo nAmaikastathaiva eraNDaparyAyaH avahalacchAyatvAgheraNDadharmayuktatvAditi caturthaH 18, AcAryastu sAla iva sAlo yathA hi sAlo jAtimAnevamAcAryo'pi yaH satkulaH sadgurukulazca sa sAla evocyate tathA sAlaparyAyaH-sAladhammoM dain Education International For Personal & Private Use Only m.jainelibrary.org
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 272 // AMROSAROGROLLOCCASCAR yathA hi sAlaH sacchAyatvAdidharmayukta evaM yo jJAnakriyAprabhavayazaHprabhRtiguNayukto bhavati sa tathocyate ityekaH, tathA sthAnA0 sAlo nAmaika iti tathaiva eraNDaparyAyastUktaviparyayAditi dvitIyaH, evamitarAvapIti 19, tathA sAlastathaiva sAla eva uddezaH4 parivAraH-parikaro yasya sa sAlaparivAraH, evaM zeSatrayamiti 20, AcAryastu sAla iva sAlo gurukulazrutAdibhiruttama-TU karaNDakAH tvAt sAlaparivAraH sAlakalpamahAnubhAvasAdhuparikaratvAt , tathA eraNDaparivAraH eraNDakalpanirguNasAdhuparikaratvAt eva | vRkSamatsya| meraNDo'pi zrutAdibhihInatvAditi, caturthaH sujJAnaH, uktacaturbhaGgayA eva bhAvanArtha 'sAladume'tyAdi gAthAcatuSka, vyaktaM golapatra navaraM maGgalam-asundaraM 21, anuzrotasA caratItyanuzrotazcArI-nadyAdipravAhagAmI evamanye trayaH 22, evaM bhikSAkA- kaTAH catusAdhuH, yo hyabhigrahavizeSAdupAzrayasamIpAt krameNa kuleSu bhikSate so'nuzrotazcArimatsyavadanuzrotazcArI prathamo, yastU- padAdyA krameNa gRheSu bhikSamANa upAzrayamAyAti sa dvitIyo, yastu kSetrAnteSu bhikSate sa tRtIyaH, kSetramadhye caturthaH 23, madhu- pakSibhikSUsitthu-madanaM tasya golo-vRttapiNDo madhusitthagola evamanye'pi, navaraM jatu-lAkSA dArumRttike prasiddha iti 24, yathaite niSkRgolA mRdukaThinakaThinatarakaThinatamAH krameNa bhavantyevaM ye puruSAH parISahAdiSu mRdudRDhadRDhataradRDhatamasattvA bhavanti te STAdyAH madhusitthagolasamAnA ityAdibhirvyapadezairvyapadizyanta iti 25, ayogolAdayaH pratItAH 26, etaizcAyogolakAdibhiH sU0348krameNa gurugurutaragurutamAtyantagurubhiH ArambhAdivicitrapravRttyupArjitakarmabhArA ye puruSA bhavanti te'yogolasamAnA|| 352 ityAdivyapadezavanto bhavanti pitRmAtRputrakalatragatasnehabhArato veti 27, hiraNyAdigoleSu krmennaalpgunngunnaadhikgunnaa-IN|||272|| dhikataraguNAdhikatameSu puruSAH samRddhito jJAnAdiguNato vA samAnatayA yojyAH 28, patrANi-parNAni tadvattanutayA kara For Personal & Private Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAni asyAdIni tAni patrANIti, asi: khaGgaH sa eva patramasipatraM karapatraM - krakacaM yena dAru chidyate kSuraH-churaH sa eva patraM kSurapatraM, kadambacIriketi zastravizeSa iti 29, tatra drAk chedakatvAdaseryaH puruSo drAgeva snehapAzaM chinatti so'si - patrasamAnaH, avadhAritadevavacanasanatkumAracakravarttivat, yastu punaH punarucyamAno bhAvanAbhyAsAt snehataraM chinati sa karapatrasamAnaH, tathAvidhazzrAvakavat, karapatrasya hi gamanAgamanAbhyAM kAlakSepeNa chedakatvAditi, yastu zrutadhamArgo'pi sarvathA snehacchedAsamartho dezaviratimAtrameva pratipadyate sa kSurapatrasamAnaH, kSuro hi kezAdikamalpameva china - ttIti, yastu snehacchedaM manorathamAtreNaiva karoti sa caturthaH aviratasamyagdRSTiriti athavA yo gurvAdiSu zIghramandamandataramandatamatayA snehaM chinatti sa evamapadizyate 31, kambAdibhirAtAnavitAnabhAvena niSpAdyate yaH sa kaTaH kaTa iva kaTa ityupacArAt tantvAdimayo'pi kaTa eveti, tatra 'suMbakaDe'tti tRNavizeSaniSpannaH 'vidalakaDe 'tti vaMzazakalakRtaH 'cammakaDe 'ti varddhavyUtamaJcakAdiH 'kaMbalakaDe 'tti kambalameveti 32, eteSu cAlpabahubahutara bahutamAvayavapratibandheSu puruSA yojanIyAH, tathAhi -yasya gurvAdiSvalpaH pratibandhaH svalpavyalIkAdinApi vigamAt sa sumbakaTasamAna ityevaM sarvatra bhAvanIyamiti 33, catuSpadAH sthalacarapaJcendriyatiryaJcaH ekaH khuraH pAde pAde yeSAM te ekakhurA:- azvAdayaH, evaM dvau khurau yeSAM te tathA te ca gavAdayaH, gaNDI- suvarNakArAdInAmadhikaraNI gaNDikA tadvatpadAni yeSAM te tathA te hastyAdayaH, 'saNaphaya 'ti sanakhapadAH nAkharAH - siMhAdayaH, ihottarasUtradvaye ca jIvAnAM puruSazabdavAcyatvAt puruSAdhikArateti 34, carmamayapakSAH pakSiNazcarmmapakSiNo- valgulIprabhRtayaH evaM lomapakSiNo-haMsAdayaH samudrakavat pakSau yeSAM te samu For Personal & Private Use Only w
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- haidkapakSiNaH, samAsAnta in , te ca bahirvIpasamudreSu, evaM vitatapakSiNo'pIti 35, kSudrA-adhamA anantarabhave siddhya- 4 sthAnA0 sUtra- bhAvAt prANA-ucchAsAdimantaH kSudraprANAH saMmUrchana nivRttAH sammUcchimAH, tirazcAM satkA yoniryeSAM te tathA tataH uddezaH4 vRttiH padatrayasya karmadhAraye sati sammUchimapaJcendriyatiryagyonikA iti bhavati 36, nipatitA-nIDAdavatarItA-avatarItuM karaNDakAH | zakto nAmaikaH pakSI dhRSTatvAdajJatvAdvA na tu parivrajitA-na paribajituM zakto bAlatvAdityekaH, evamanyaH parivrajituM 4 vRkssmtsy||273|| zaktaH puSTatvAnna tu nipatituM bhIrutvAdanyastUbhayathA caturthastUbhayapratiSedhavAnatibAlatvAditi 37, nipatitA-bhikSAca-| golapatraryAyAmavatarItA bhojanAdyarthitvAnna tu parivrajitA-paribhramako glAnatvAdalasatvAllajjAlutvAdvetyekaH anyaH parivrajitAparibhramaNazIla AzrayAnnirgataH san na tu nipatitA-bhikSArthamavatarItumazaktaH sUtrArthAsaktatvAdinA, zeSau spaSTau 38, ppadAdyAH | niSkRSTaH-niSkarSitaH tapasA kRzadeha ityarthaH punarnikRSTo bhAvataH kRzIkRtakaSAyatvAdevamanye traya iti 39, etadbhAva | pakSibhikSUnArthamevAnantaraM sUtraM-niHkRSTaH kRzazarIratayA tathA niHkRSTaH AtmA kaSAyAdinirmathanena yasya sa tathetyevamanye traya niSkRiti, athavA niHkRSTastapasA kRzIkRtaH pUrva pazcAdapi tathaivetyevamAdyasUtraM vyAkhyeyaM, dvitIyaM tu yathoktameveti 40, budho & STAdyA sU0348budhatvakAryabhUtasatkriyAyogAt , uktaJca-"paThakaH pAThakazcaiva, ye cAnye tattvacintakAH / sarve[te] vyasanino rAjan!, 352 yaH kriyAvAn sa pnndditH||1||" iti, punarbudhaH savivekamanastvAdityekaH, anyo budhastathaiva abudhastvaviviktamana|stvAt , aparastvabudho'sakriyatvAt budho vivekavaccittatvAccaturtha ubhayaniSedhAditi 41, anantarasUtreNaitadeva vyaktI // 273 // kriyate-budhaH sakriyatvAt , budhaM hRdayaM-mano yasya sa budhahRdayo vivecakamanastvAt , athavA budhaH zAstrajJatvAt budha RASCISTASAPAISAIA* dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRdayastu kAryeSvamUDhalakSatvAdityekaH, evamanye traya UhyAH 42, AtmAnukampakaH-AtmahitapravRttaH pratyekabuddho jinakalpiko vA parAnapekSo vA nighRNaH, parAnukampako niSThitArthatayA tIrthakaraH AtmAnapekSo vA dayaikaraso metAryavat , ubhayAnukampakaH sthavirakalpika ubhayAnanukampakaH pApAtmA kAlazaukarikAdiriti 43 / anantaraM puruSabhedA raktAH, adhunA tadvyApAravizeSaM tadvedasampAdyamabhidhitsuH sUtrasaptakamAha-'caubvihe saMvAse' ityAdi caubvihe saMvAse paM0 saM0-divve Asure rakkhase mANuse 1, caumvidhe saMvAse paM0 saM0-deve NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati deve nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati asure NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchai asure nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati 2, cauvidhe saMvAse paM0 taM0-deve nAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati deve nAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati rakkhase NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati rakkhase nAmamegaM rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4, 3, caubvidhe saMvAse paM0 20-deve nAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchati deve nAmamege magussIhiM saddhiM saMvAsaM gacchati maNusse nAmamege devIhiM saddhiM saMvAsaM gacchati maNusse nAmamege maNussIi saddhiM saMvAsaM gacchati 4, cauvvidhe saMvAse paM0 taM0-asure NAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati asure nAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4, 5, caubidhe saMvAse paM0 taM0-asure nAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchati asure NAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4, 6, caubvidhe saMvAse paM0 20-rakkhase nAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchati rakkhase nAmamege mANusIe saddhiM saMvAsaM gacchati 4, 7, (sU. 353) cauvihe avaddhaMse paM0 20-Asure Abhioge For Personal & Private Use Only
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA jansUtravRttiH // 274 // saMmohe devakibbise cauhiM ThANehiM jIvA AsurattAte kammaM pagareMti, taM0-kovasIlatAte pAhuDasIla yAte saMsattatabo- 44 sthAnA0 kammeNaM nimittAjIvayAte, cauhiM ThANehiM jIvA AbhiogattAte kammaM pagareMti taM0-attukkoseNaM paraparivAteNaM bhUtika uddezaH4 mmeNaM kouyakaraNeNaM, cauhiM ThANehiM jIvA sammohattAte kammaM pagareMti, taM0-ummaggadesaNAe maggaMtarAeNaM kAmAsaMsapao saMvAsaH geNaM bhijjAniyANakaraNeNaM, cauhiM ThANehiM jIvA devakibbisiyattAte kammaM pagareMti taM0-arahatANaM avannaM vayamANe ara AsurAhaMtapannattassa dhammassa avannaM vayamANe AyariyauvajjhAyANamavannaM vadamANe cAuvannassa saMghassa avannaM vadamANe( sU0 354) bhiyogyAkaNThyaM, navaraM striyA saha saMvasanaM-zayanaM saMvAsaH, dyauH-svargaH tadvAsI devo'pyupacArAd dyaustatra bhavo divyo / dyA vaimAnikasambandhItyarthaH, asurasya-bhavanapativizeSasyAyamAsura evamitarau, navaraM rAkSaso-vyantaravizeSaH, caturbhaGgikA sU0353-- | deva 3 asura 2 | rAkSasa 1 | manuSya | sUtrANi devAsuretyevamAdisaMyogataH SaD bhavanti / puruSakriyAdhikArAdevApadhvaMsasUtraM | devI / asurI / rAkSasI | nArI / tatrApadhvaMsanamapadhvaMsaH-cAritrasya tatphalasya vA asurAdibhAvanAjanito vinAzaH, tatrA surabhAvanAjanita AsuraH, yeSu vA'nuSThAneSu varttamAno'suratvamarjayati tairAtmano vAsanamAsurabhAvanA, evaM bhAvanAntara6 mapi, abhiyogabhAvanAjanita AbhiyogaH, sammohabhAvanAjanitaH sAmmohaH, devakilbiSabhAvanAjanito daivakilbiSa iti, iha ca kandarpabhAvanAjanitaH kAndo'padhvaMsaH paJcamo'sti, sa ca sannapi noktaH, catuHsthAnakAnurodhAd, bhAvanA hi // 274 // paJcAgame'bhihitAH, Aha ca-"kaMdappa 1 devakibbisa 2 abhiogA 3 AsurA ya 4 saMmohA 5 / esA u saMkiliTThA paMcavihA bhAvaNA bhaNiyA // 1 // " [kaMdI devakilviSA'bhiyogyA AsurI ca saMmohA / etAstu saMkliSTAH paMcavidhA 354 For Personal & Private Use Only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ POSALORESMSRLMCAMSUGALS bhAvanA bhaNitA // 1 // ] AsAJca madhye yo yasyAM bhAvanAyAM varttate sa tadvidheSu deveSu gacchati cAritralezaprabhAvAda, uktaJca-"jo saMjao'vi eyAsu appasatthAsu vaTTai kahaMci / so tabihesu gacchai suresu bhaio caraNahINo // 1 // " [yaH saMyato'pyetAsu aprazastAsu varttate kathaJcit / sa tadvidheSu sureSu gacchati bhktshcrnnhiinH||1||] iti, AsurAdirapadhvaMsa uktaH, sa cAsuratvAdinibandhana ityasurAdibhAvanAsvarUpabhUtAnyasurAditvasAdhanakarmaNAM kAraNAni sUtracatuSTayenAha-'cauhiM ThANehI tyAdi kaNThyaM, navaraM asureSu bhava AsuraH-asuravizeSastadbhAvaH AsuratvaM tasmai AsuratvAya ta-15 darthamityarthaH, athavA asuratAyai asuratayA vA kammeM-tadAyuSkAdi prakurvanti-karjumArabhante, tadyathA-krodhanazIlatayAkopasvabhAvatvena prAbhRtazIlatayA-kalahanasambandhatayA saMsaktatapaHkarmaNA-AhAropadhizayyAdipratibaddhabhAvatapazcaraNena81 nimittAjIvanatayA-traikAlikalAbhAlAbhAdiviSayanimittopAttAhArAdyupajIvaneneti, ayamartho'nyatraivamuktaH-"aNubaddhaviggahoMviya saMsattatavo nimittamAesI / nikkivaNirANukaMpo AsuriyaM bhAvaNaM kuNai ||1||"[anubddhvigrhH saMsaktatapA nimittAdezI niSkRpaH niranukaMpaH AsurikI bhAvanAM karoti // 1 // ] iti, tathA abhiyoga-vyApAraNamahantItyAbhiyogyAH-kiGkaradevavizeSAstadbhAvastattA tasyai tayA veti, AtmotkarSeNa-AtmaguNAbhimAnena paraparivAdena-paradoSapari-1, kIrtanena bhUtikarmaNAM-jyaritAdInAM bhUtyAdibhI rakSAdikaraNena kautukakaraNena-saubhAgyAdinimittaM parasnapanakAdikaraNe neti, iyamapyevamanyatra-"kouya bhUIkamme pasiNA iyare nimittamAjIvI / iDDirasasAyagaruo abhiogaM bhAvaNaM kuNai8 F // 1 // " iti [prazno'SThapraznAdiritaraH svamavidyAdiriti> [ kautukaM bhUtikarma praznaH itara (svapnAdiH) nimittAjIvI For Personal & Private Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA GgasUtra vRttiH // 275 // RddhirasasAtAgauravita AbhiyogyAM bhAvanAM karoti // 1 // ] tathA sammuhyatIti sammoha :- mUDhAtmA devavizeSa eva tadbhAvistattA tasyai sammohatAyai sammohatvAya sammohatayA veti, unmArgadezanayA - samyagdarzanAdirUpabhAvamArgAtikrAntadharmma| prathanena [ prakaTanena-prakathanena > mArgAntarAyeNa - mokSAdhyapravRttatadvighnakaraNena, kAmAzaMsAprayogeNa - zabdAdAvabhilApakaraNena, 'bhijja'tti lobho gRddhistena nidAnakaraNaM etasmAttapaH prabhRtezcakravatryAditvaM me bhUyAditi nikAcanAkaraNaM teneti, | iyamapyevamanyatra - "ummaggadesao magganAsao maggavippaDIvattI / moheNa ya mohettA saMmohaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " iti, [unmArgadezako mArganAzako mArgavipratipattikaH mohena ca mohayitvA saMmohIM bhAvanAM karoti // 1 // devAnAM madhye kilbiSaH - pApoData evAspRzyAdidharmmako devazcAsau kilviSazceti vA devakilbiSaH zeSaM tathaiva, avarNaH - azlAghA asadoSodghaTTanamityarthaH, ayamartho'nyatraivamucyate - " nANassa kevalINaM dhammAyariANa savvasAhUNaM / bhAsaM avannamAI ki |bbisiyaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " iti, [jJAnasya kevalinAM dharmAcAryANAM sarvasAdhUnAm / bhASamANo'varNAdi kilbipika bhAvanAM karoti // 1 // ] iha kandarpabhAvanA noktA catuHsthAnakatvAditi, avasarazcAyamasyA iti sA pradarzyate - " kaMdappe | kukkuie davasIle yAvi hAsaNakare y| vimhAviMto ya paraM kaMdaSpaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " iti [kandarpaH kandarpakathAvAn, kukrucito bhANDaceSTaH, dravazIlo darpAt drutagamanabhASaNAdi, hAsanakaro veSavacanAdinA svaparahAsotpAdakaH vismApakaHindrajAlI > [kaMdapa kukrucitaH drutagAmI cApi hAsanakaraH paraM vismApayan ( vismApaka indrajAlI ) kaMdapa bhAvanAM karoti // 1 // ] ayaJcApadhvaMsaH pravrajyAnvitasyeti pravrajyAnirUpaNAya 'cauccihA pavvaje' tyAdi sUtrASTakaM - For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 uddezaH 4 saMvAsaH AsurA bhiyogyA dyAH sU0 353354 // 275 //
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ caubihA pavvajjA paM0 taM0-ihalogapaDibaddhA paralogapaDibaddhA duhato logapaDibaddhA appaDibaddhA 1, caubvihA pavvajA paM0 taM0-puraopaDibaddhA maggaopaDibaddhA duhato paDibaddhA apaDivaddhA 2, caubvihA pavvajA paM0 saM0-ovAyapavvajjA akkhAtapavvajjA saMgArapabbajjA vihagagaipabbajjA 3, caubvihA pavvajA paM0 saM0-tuyAvaittA puyAvaittA moyAvaittA paripUyAvaittA 4, caubvihA padhvajA paM0 taM0-naDakhaiyA bhaDakhaiyA sIhakhaiyA siyAlakkhaiyA 5, cauvihA kisI paM0 taM0-vAviyA parivAviyA NiditA pariNiditA 6, evAmeva caumvihA pavvajA paM0 saM0-vAvitA parivAvitA NiditA pariNiMditA 7, cauvvihA pavajA paM0 taM0-dhanapuMjitasamANA dhanavirallitasamANA dhannavikkhitta samANA dhannasaGkaTTitasamANA 8, (sU0 355) kaNThyaM, kintu ihalokapratibaddhA nirvAhAdimAtrArthinAM paralokapratibaddhA janmAntarakAmAdyarthinAM dvidhAlokapratibhA baddhobhayArthinAM aprativaddhA viziSTasAmAyikavatAmiti / purataH-agrataH pravrajyAparyAyabhAviSu ziSyAhArAdiSu yA pratibaddhA sA tathocyate, evaM mArgataH-pRSThataH svajanAdiSu, dvidhA'pi kAcit , apratibaddhA pUrvavat / 'ovAya' tti avapAtaH-sadgurUNAM sevA tato yA pravrajyA sA'vapAtapravrajyA, AkhyAtasya-pravrajetyAdhuktasya yA syAt sAuMDalakhyAtapravrajyA AryarakSitabhrAtuH phalgurakSitasyeveti, 'saMgAra'tti saGketastasmAdyA sA tathA metAryAdInAmiva ya divA yadi tvaM pravrajasi tadA'hamapItyevaM saGketato yA sA tatheti, 'vihagagaItti vihagagatyA-pakSinyAyena parivArAdiviyogenaikAkino dezAntaragamanena ca yA sA vihagagatipravrajyA, kvacid 'vihagapabaje ti pAThastatra vihagasye Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH ra sthAnA0 uddezaH 4 | ihaloka pratibaddhAdipravrajyAbhedAH veti dRzyamiti, vihatasya vA-dAridyAdibhiraribhirveti / 'tuyAvaitta'tti todaM kRtvA todayitvA-vyathAmutsAdya yA pravrajyA | dIyate, municandraputrasya sAgaracandreNeva sA tathocyate, 'uyAvaittatti kvacisAThastatra ojo-balaM zArIraM vidyAdisatkaM vA tatkRtvA-pradarzya yA dIyate sA ojayitvetyabhidhIyate, 'puyAvaittatti 'pluG gatAviti vacanAt plAvayitvA-anyatra nItvA''ryarakSitavat , pUtaM vA dUSaNavyapohena kRtvA yA sA pUtayitveti, 'buyAvaitta'tti sambhASya gautamena karSakavat, vacanaM vA pUrvapakSarUpaM kArayitvA nigRhya ca pratijJAvacanaM vA kArayitvA yA sA tathoktA, kvacit 'moyAvaitta'tti pAThastatra mocayitvA sAdhunA tailArthadAsatvaprAptabhaginIvaditi, 'parivuyAvaittatti ghRtAdibhiH pariplutabhojanaH paripluta eva taM kRtvA pariplutayitvA suhastinA raGkavat yA sA tathocyata iti / naTasyeva saMvegavikaladharmakathAkaraNopArjitabhojanAdInAM 'khaiyatti khAditaM bhakSaNaM yasyAM sA naTakhAditA, naTasyeva vA 'khaiva'tti saMvegazUnyadharmakathanalakSaNo hevAkaH-svabhAvo yasyAM sA tathA, evaM bhaTAdiSvapi, navaraM bhaTaH tathAvidhavalopadarzanalabdhabhojanAdeH khAditA ArabhaTavRttilakSaNahevAko vA siMhaH punaH zauryAtirekAdavajJayopAttasya yathArabdhabhakSaNena vA khAditA tathAvidhaprakRtirvA zRgAlastu nyagvRttyopAttasyAnyAnyasthAnabhakSaNena vA khAditA tatsvabhAvo veti / kRSiH-dhAnyAthai kSetrakarSaNam , 'vAviya'tti sakRddhAnyavapanavatI 'parivAviyatti dvistriA utsAvya sthAnAntarAropaNataH parivapanavatI zAlikRSivat , 'niMdiya'tti ekadA vijAtIyatRNAdyapanayanena zodhitA nidAtA, 'pariniMdiya'tti dvistriyaM tRNAdizodhaneneti, pravrajyA tu vAviyA sAmAyikAropaNena parivAviyA mahAvratAropaNena niraticArasya sAticArasya vA mUlaprAyazcittadAnataH, nindiyA sakRdaticA // 276 // Jain Education Tnternational For Personal & Private Use Only
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAGAGROCEROCHAKRAM rAlocanena pariNiMdiyA punaH punariti 'dhannapuMjiyasamANa'tti khale lUnapUnavizuddhapuJjIkRtadhAnyasamAnA sakalAticArakacavaraviraheNa labdhasvasvabhAvatvAt ekA, anyA tu khalaka eva yadvirellitaM-visAritaM vAyunA pUnamapuJjIkRtaM dhAnyaM tatsamAnA yA hi laghunApi yatnena svasvabhAvaM lapsyata iti, anyA tu yadvikIrNa-gokhurakSuNNatayA vikSipta dhAnyaM tatsamAnA yA hi sahajasamutpannAticArakacavarayuktatvAt sAmayyantarApekSitayA kAlakSepalabhyasvasvabhAvA sA dhAnyavikIrNasamAnocyate, anyA tu yatsaGkarSita-kSetrAdAkarSitaM khalamAnItaM dhAnyaM tatsamAnA yA hi bahutarAticAropetatvAd bahutarakAlaprAptavyasvasvabhAvA sA dhAnyasaGkarSitasamAneti, iha ca puJjitAderdhAnyavizeSaNasya paranipAtaH prAkRtatvAditi // iyaJca pravrajyA evaM vicitrA saMjJAvazAdbhavatIti saMjJAnirUpaNAya sUtrapaJcakaM cattAri sannAo paM0 saM0-AhArasannA bhayasannA mehuNasannA pariggahasannA 1, cauhiM ThANehiM AhArasannA samuppajjati, taM0-omakoTTatAte 1chuhAveyaNijassa kammassa udaeNaM 2 matIte 3 tadaTThovaogeNaM 4, 2, cauhi ThANehiM bhayasannA samuppajjati, taM0-hINasattattAte bhayaveyaNijassa kammassa udaeNaM matIte tadaTThovaogeNaM 3, cauhi ThANehiM mehuNasannA samuppajjati, taM0-citamaMsasoNiyayAe mohaNijassa kammassa udaeNaM matIte tadaTThovaogeNaM 4, cauhiM ThANehiM pariggahasannA samuppajjai, taM0-avimuttayAe lobhaveyaNijassa kammassa udaeNaM matIte tadaTThovaogeNaM 5 (sU0 356) cauvihA kAmA paM0 saM0-siMgArA kaluNA bIbhatsA rodA, siMgArA kAmA devANaM kaluNA kAmA maNuyANaM bIbhatsA kAmA tirikkhajoNiyANaM rohA kAmA NeraiyANaM (sU0 357) dain Education International For Personal & Private Use Only arww.jainelibrary.org
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH 4 sthAnA0 uddezaH4 saMjJAH |sU0 356 kAmA: sU0357 // 277 // za 'catsArI'tyAdi vyaktaM, kevalaM saMjJAnaM saMjJA-caitanyaM, taccAsAtavedanIyamohanIyakarmodayajanyavikArayuktamAhArasaMjJAditvena vyapadizyata iti, tatrAhArasaMjJA-AhArAbhilASaH bhayasaMjJA-bhayamohanIyasampAdyo jIvapariNAmo maithunasaMjJAvedodayajanito maithunAbhilASaH parigrahasaMjJA-cAritramohodayajanitaH parigrahAbhilASa iti, avamakoSThatayA-riktodaratayA matyA-AhArakathAzravaNAdijanitayA tadarthopayogena-satatamAhAracintayeti / hInasattvatayA-sattvAbhAvena matiHbhayavA zravaNabhISaNadarzanAdijanitA buddhistayA tadarthopayogena-ihalokAdibhayalakSaNArthaparyAlocaneneti / cite-upacite mAMsazoNite yasya sa tathA tadbhAvastattA tayA citamAMsazoNitatayA matyA-suratakathAzravaNAdijanitabuddhyA tadarthopayo|gena-maithunalakSaNArthAnucintaneneti / avimuktatayA-saparigrahatayA matyA-sacetanAdiparigrahadarzanAdijanitabuddhyA tadarthopayogena-parigrahAnucintaneneti / saMjJA hi kAmagocarA bhavantIti kAmanirUpaNasUtraM vyaktaJca, kintu kAmAH-zabdAdayaH, zRGgArA devAnAM ekAntikAtyantikamanojJatvena prakRSTaratirasAspadatvAditi, ratirUpo hi zRGgAro, yadAha-"vyavahAraH 'nAryoranyo'nyaM raktayoratiprakRtiH zRGgAraH" iti, manuSyANAM karuNA manojJatvasyAtathAvidhatvAttucchatvena kSaNadRSTanaSTa-1 tvena zukrazoNitAdiprabhavadehAzritatvena ca zocanAtmakatvAt , karuNo hi rasaH zokasvabhAvaH "karuNaH zokaprakRti". riti vacanAditi, tirazcAM bIbhatsA jugupsAspadatvAt , bIbhatsaraso hi jugupsAtmako, yadAha-"bhavati jugupsAprakRtibIbhatsaH' iti, nairayikANAM raudrA-dAruNA atyantamaniSTatvena krodhosAdakatvAt , raudraraso hi krodharUpo, yata Aha"raudraH krodhaprakRti"riti / ete ca kAmAH tucchagambhIrayo dhaketarA iti tAvabhidhitsuH sadRSTAntAnyaSTau sUtrANyAha // 277 // dan EducUL For Personal & Private Use Only
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ cattAri udagA paM0 taM0-uttANe NAmamege uttANodae uttANe NAmamege gaMbhIrodae gaMbhIre NAmamege uttANodae gaMbhIre jAmamege gaMbhIrodae 1, evAmeSa cattAri purisajAyA paM0 taM0-uttANe nAmamege uttANahidae uttANe NAmamege gaMbhIrahidae 4,2, cattAri udgA paM0 saM0-uttANe NAmamege uttANobhAsI uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI 4,3, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 ta0-uttANe NAmamege uttANobhAsI uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI 4, 4, cattAri udahI paM0 ta0uttANe NAmamege uttANodahI uttANe NAmamege gaMbhIrodahI 4, 5, evAmeva cattAri purisajAtA paM0 20-uttANe NAmayege uttANahiyae 4, 6, cattAri udahI paM0 saM0-uttANe NAmamege uttANobhAsI uttANe NAmamege gaMbhIrobhAsI 4, 7, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0-uttANe NAmamege uttANobhAsI 4, 8 (sU0 358) 'cattArI'tyAdIni vyaktAni ca, kintu udakAni-jalAni prajJaptAni tatrottAnaM nAmaikaM tucchatvAt pratalamityarthaH punaruttAnaM svacchatayopalabhyamadhyasvarUpatvAdudaka-jalam , utsANodayetti vyasto'yaM nirdezaH prAkRtazailIkzAt samasta ivAva|bhAsate, na ca mUlopAttenodakazabdenAyaM gatArtho bhaviSyatIti vAcyam , tasya bahuvacanAntatvenehAsambaddhyamAnatvAt , sAkSAdudakazabde ca sati kiM tasya vacanapariNAmAdanukarSaNenetyevamudadhisUtre'pi bhAvanIyamiti / tathottAnaM tathaiva gambhIramu|dakaM-gaDulatvAdanupalabhyamAnasvarUpaM tathA gambhIram-agAdhaM pracuratvAduttAnamudakaM svacchatayopalabhyamadhyasvarUpatvAt tathA gambhIramagAdhatvAt punargambhIramudakaM gaDulatvAditi, puruSastu uttAnaH agambhIro bahirdarzitamadadainyAdijanya| vikRtakAyavAkceSTatvAduttAnahRdayastu dainyAdiyuktaguhyadharaNAsamarthacittatvAdityekaH anya uttAnaH kAraNavazAirzitavikR For Personal & Private Use Only
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ taceSTatvAt gambhIra hRdayastu svabhAvenottAna hRdaya viparItatvAt tRtIyastu gambhIro dainyAdivatve'pi kAraNavazAt saMvRtAkAratayA uttAnahRdayastathaiva caturthaH prathamaviparyayAditi / tathA uttAnaM pratalatvAduttAnamavabhAsate sthAnavizeSAt tatho - | ttAnaM tathaiva gambhIram - agAdhamavabhAsate saGkIrNAzrayatvAdinA tathA gambhIram - agAdhamuttAnAvabhAsi tu vistIrNa sthAnAzraya| tvAdinA / tathA gambhIram - agAdhaM gambhIrAvabhAsi tathAvidhasthAnAzritatvAdinaiveti, puruSastUttAnaH- tuccha uttAna evaav|| 278 // OM bhAsate pradarzitatucchatvavikAratvAd dvitIyaH saMvRtatvAt tRtIyaH kAraNato darzitavikAratvAccaturthaH sujJAnaH / tathA udakasUtradvayavadudadhisUtradvayamapi sadAntikamava seyamiti, athavA uttAnaH sagAdhatvAdeka udadhiH- udadhidezaH pUrva pa| zcAdapi uttAna eva velAyA bahiH samudreSvabhAvAt dvitIyastUttAnaH pUrvaM pazcAd gambhIro velA''gamenAgAdhatvAt tRtIyastu gambhIraH pUrvaM pazcAt velAvigamenottAna udadhiH caturthaH sujJAnaH // samudraprastAvAttattarakAn sUtradvayenAha - cattAri taragA paM0 taM0 - samuhaM tarAmItege samuhaM tarai samudaM tarAmItege goppataM tarati goppataM tarAmItege 4, 1, cattAri taragA paM0 taM0--samuddaM tarittA nAmamege samudde visItate samuhaM tarettA NAmamege goppate visItati gopatitaM 4, 2 ( sU0 359) cattAri kuMbhA paM0 taM0 - punne nAmamege punne punne nAmamege tucche tucche NAmamege punne tucche NAmamege tucche, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 taM0 punne nAmamege punne 4, cattAri kuMbhA paM0 taM0 punne nAmamege punnobhAsI punne nAmamege tucchobhAsI tucche nAmamege punnobhAsI tucche nAmamege tucchobhAsI evaM cattAri purisajAyA paM0 taM0--punne NAmamege punobhAsI 4, cattAri kuMbhA paM0 taM0 - punne nAmamege punnarUve punne nAmamege tuccharUve 4, evAmeva cacAri zrIsthAnA GgasUtravRttiH For Personal & Private Use Only 4 sthAnA0 + uddezaH 4 udakoda dhisamapu ruSAH sU0 358 tarakaku mbhasamapu ruSAH sU0 359. 360 // 278 //
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ purisajAyA paM0, taM0-punne nAmamege punnarUve 4, cattAri kuMbhA paM0 saM0-punnevi ege pitaDhe punnevi ege akdale tucchevi ege piyaDhe tucchevi ege avadale, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0-punnevi ege pitaDhe 4, taheva cattAri kuMbhA paM0 20-punnevi ege vissaMdati punnevi ege No vissaMdati tucchevi ege vissaMdati tucchevi ege na vissaMdai, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 20-punnevi ege vissaMdati 4, taheva cattAri kuMbhA paM0 taM0-bhinne jajarie parissAI aparissAi, evAmeva cauvvihe caritte paM0 20-bhinne jAva aparissAI, catvAri kuMbhA paM0 20-mahukuMbhe nAma ege mahuppihANe mahukuMbhe NAmaM ege visapihANe visakuMbhe nAma ege mahupihANe visakuMbhe NAmamege visapihANe, evAmeva cattAri purisajAyA paM0 saM0-mahukuMbhe nAma ege madhupihANe 4-'hiyayamapAvamakalusaM jIhA'vi ya mahurabhAsiNI niccaM / jaMmi purisaMmi vijjati se madhukuMbhe madhupihANe // 1 // hiyayamapAvamakalusaM jIhA'vi ya kaDuyabhAsiNI nicaM / jaMmi purisaMmi vijati se madhukuMbhe visapihANe // 2 // jaM hiyayaM kalusamayaM jIhA'vi ya madhurabhAsiNI niccaM / jaMmi purisaMmi vijati se visakuMbhe mahupihANe // 3 // jaM hiyayaM kalusamayaM jIhA'vi va kaDuyabhAsiNI nicaM / . jaMmi purisaMmi vijjati se visakuMbhe visapihANe // 4 // (sU0 360) 'cattAri tarage'tyAdi vyaktaM, navaraM tarantIti tarAH ta eva tarakAH, samudra-samudravahustaraM sarvaviratyAdikaM kArya tarAmiTU MI-karomItyevamabhyupagamya tatra samarthatvAdekaH samudraM tarati-tadeva samarthayatItyekaH, anyastu tadabhyupagamyAsamarthatvAt / 5 goSpadaM-tatkalpaM dezaviratyAdikamalpatamaM tarati-nirvAhayatIti, anyastu goSpadaprAyamabhyupagamya vIryAtirekAt samudra LEARCCCARRORCARSAAS 2-9 dain Education International For Personal & Private Use Only Wijainelibrary.org
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ H zrIsthAnAsUtra // 279 // ARSASAN prAyamapi sAdhayatIti caturthaH pratItaH 1 / samudraprAyaM kArya tarItvA-nirvAhya samudramAye prayojanAntare viSIdati-na tanni-13 sthAnA0 vAhayatIti vicitratvAt kSayopazamasyeti, evamanye traya iti 2 / puruSAneva kumbhadRSTAntena pratipipAdayiSuH sUtraprapaJcamAha- uddezaH 4 sugamazcArya, navaraM pUrNaH-sakalAvayavayuktaH pramANopeto vA punaH pUrNo-madhvAdibhRtaH dvitIye bhane tuccho-riktaH, tRtIye udakodatuccha:-apUrNAvayavo laghurvA, caturthaH sujJAnaH, athavA pUrNo-bhRtaH pUrva pazcAdapi pUrNa ityevaM catvAro'pi 1, puruSastu pUrNodhisamapujAtyAdibhirguNaiH punaH pUrNo jJAnAdibhiriti athavA pUrNo dhanena guNairvA pUrva pazcAdapi taiH pUrNa evetyevaM zeSA api 2, pUrNo'vayavairdadhyAdinA vA pUrNa evAvabhAsate draSTraNAmiti pUrNAvabhAsItyeko'nyastu pUrNo'pi kutazciddhetorvivakSitaprayo- tarakakujanAsAdhakatvAdestuccho'vabhAsate, evaM zeSau 3 / puruSastu pUrNo dhanazrutAdibhistadviniyogAcca pUrNa evAvabhAsate, a- mbhasamapunyastu tadaviniyogAttuccha evAvabhAsate, anyastu tuccho'pi kathamapi prastAvocitapravRtteH pUrNavadavabhAsate, aparastuccho ruSA: dhanazrutAdirahito'ta eva tadaviniyojakatvAt tucchAvabhAsIti 4 / tathA pUrNo nIrAdinA punaH pUrNa puNyaM vA-pavitraM 4AsU0360 rUpaM yasya sa tatheti prathamo dvitIye tucchaM-hInaM rUpam-AkAro yasya sa tuccharUpaH, evaM zeSau 5 / puruSastu pUrNo jJAnAdibhiH pUrNarUpaH puNyarUpo vA viziSTarajoharaNAdidravyaliGgasadbhAvAt susAdhuriti dvitIyabhaGge tuccharUpaH kAraNAttyataliGgaH susAdhureveti tRtIye tuccho jJAnAdivihIno nihnavAdizcaturthoM jJAnAdidravyaliGgahIno gRhasthAdiriti 6 / tathA X pUrNastathaiva apistucchApekSayA samuccayArthaH ekaH-kazcit priyAya-prItaye ayamiti priyArthaH kanakAdimayatvAt sAra i // 279 // tyarthaH, tathA apadalam-apazadaM dravyaM kAraNabhUtaM mRttikAdi yasyAsAvapadalaH avadalati vA-dIryata ityavadalaH Amapa - For Personal & Private Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-+4 +55+5+55+4+4+% tayA'sAra ityarthaH, tuccho'pyevameveti / puruSo dhanazrutAdibhiH pUrNaH priyArthaH kazcipriyavacanadAnAdibhiH priyakArI sAra iti, anyastu na tathetyapadalaH paropakAraM pratyayogya iti, tuccho'pyevameveti 8 / pUrNo'pi jalAderviSyandate-zravati, iha tuccha:-tucchajalAdiH sa eva viSpandate, apiH sarvatra samuccaye pratiyogyapekSayeti 9 / puruSastu pUrNo'pyeko vi-1* pyandate-dhanaM dadAti zrutaM vA anyo neti tuccho'pi-alpavittAdirapi dhanazrutAdi viSyandate'nyo naiveti 10 // tathA bhinnaH-sphuTitaH jarjarito-rAjIyuktaH parizrAvI-duSpakatvAt kSarakaH aparizrAvI kaThinatvAditi 11 / cAritraM tu bhinnaM mUlaprAyazcittApattyA jarjaritaM chedAdiprAptyA parisrAvi sUkSmAticAratayA aparisrAvi niraticAratayeti, iha ca puruSAdhikAre'pi yaccAritralakSaNapuruSadharmabhaNanaM taddharmadharmiNoH kathaJcidabhedAdanavadyamavagantavyamiti 12 / tathA madhuna:-kSaudrasya kumbho madhukumbho madhubhRtaM madhveva vA pidhAnaM-sthaganaM yasya sa madhupidhAnaH evamanye trayaH 13 / puruSasUtraM svayameva 'hiya'mityAdigAthAcatuSTayena bhAvitamiti, tatra hRdayaM-manaH apApam-ahiMsramakaluSam-aprItivarjitamiti, jihvA'pi ca madhurabhASiNI nityaM yasmin puruSe vidyate sa puruSo madhukumbha iva madhukumbho madhupidhAna iva madhupidhAna iti prathamabhaGgayojanA, tRtIyagAthAyAM yad hRdayaM kaluSamayam-aprItyAtmakamupalakSaNatvAt pApaM ca jihvA yA madhurabhASiNI nityaM tatsA ceti gamyate yasmin puruSe vidyate sa puruSo viSakumbho madhupidhAnastatsAdhAditi 14 / atra ca caturthaH puruSa upasargakArI syAdityupasargaprarUpaNAya 'caubbihA uvasagge'tyAdi sUtrapaJcakamAha caubvihA uvasaggA paM0 taM0-divvA mANusA tirikkhajoNiyA AyasaMceyaNijjA 1, divvA uvasaggA caubvihA paM0 Jain Education Internal For Personal & Private Use Only mainelibrary.org
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 sthAnA0 upasargAH sU0361 zrIsthAnA taM0-hAsA pAosA vImasA puDhovemAtA 2, mANussA uvasaggA caubvidhA paM0 20-hAsA pAosA vImaMsA kusIgasUtra lapaDisevaNayA 3, tirikkhajoNiyA uvasaggA cauvvihA paM0 20-bhatA padosA AhAraheuM avaJcaleNasArakkhaNayA 4, vRttiH AtasaMceyaNijjA ubasaggA caubvihA paM0 20-ghaTTaNatA pavaDaNatA thaMbhaNatA lesaNatA 5 (sU0 361) __ kaNThyaJcedaM, navaramupasarjanAnyupasRjyate vA-dharmAt pracyAvyate janturebhirupasargA-bAdhAvizeSAH, te ca krtRbhedaacctu||28 // vidhAH, Aha ca-"uvasajjaNamuvasaggo teNa tao ya uvasijjae jamhA / so divamaNuyatericcha AyasaMveyaNAbheo // 1 // " iti, [upasarjanamupasargaH yena yato vopasRjyate yasmAt sa divyamAnujatairyagAtmasaMvedanAbhedaH // 1 // ] AtmanA saMcetyante-kriyanta ityAtmasaMcetanIyAH, tatra divyA hAsatti-hAsAdbhavanti hAsasambhUtatvAdvA hAsA upasargA evetyevamanyatrApi, yathA bhikSArtha grAmAntaraprasthitakSullakaiya'ntaryA upayAcitaM pratipannaM-yadIpsitaM lapsyAmahe tadA tavoNDerakAdi dAsyAma iti, labdhe ca tatra tavedamiti bhaNitvA taduNDerakAdi taiH svayameva bhakSitaM, devatayA ca hAsena tadrUpamAvRtya krIDitaM anAgacchatsu ca kSullakeSu vyAkule gacche niveditamAcAryANAM devatayA kSullakavRttaM, tato vRSabhaidaruNDerakAdi yAcitvA tasyai dattaM, tayA tu te darzitA iti, pradveSAdyathA saGgamako mahAvIrasyopasargAnakarot, | vimarSAt yathA kvaciddevakulikAyAM varSAsUSitvA sAdhuSu gateSu tadIya evAnyaH pazcAdAgatastatroSitaH taM ca devatA | kiMsvarUpo'yamiti vimarSAdupasargitavatIti, pRthag-bhinnA vividhA mAtrA-hAsAdivasturUpA yeSu te pRthagvimAtrA athavA pRthag-vividhA mAtrA vimAtrA tayA ityetaluptatRtIyaikavacanaM padaM dRzya, tathAhi-hAsena kRtvA pradveSeNa karo // 28 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ tItyevaM saMyogAH, yathA saGgamaka evaM vimarSeNa kRtvA pradveSeNa kRtavAniti, tathA mAnuSyA hAsAt yathA gaNikAduhitA kSullakamupasargitavatI sA ca tena daNDena tADitA vivAde ca rAjJaH zrIgRhadRSTAnto niveditasteneti, pradveSAdyathA gajasukumAraH somila brAhmaNena vyaparopitaH, vimarSAdyathA cANakyoktacandraguptena dharmmaparIkSArthaM liGginosntaHpure dharmamAkhyApitAH kSobhitAzca sAdhavastu kSobhituM na zakitA iti, kuzIlam - abrahma tasya pratiSevaNaM kuzIlapratiSevaNaM tadbhAvaH kuzIlapratiSevaNatA upasargaH kuzIlasya vA pratiSevaNaM yeSu te kuzIlapratiSevaNakAH athavA kuzIlapratiSevaNayeti vyAkhyeyaM yathA sandhyAyAM vasatyartha proSitasyerSyAlogRhe praviSTaH sAdhuzcatasRbhirSyAlujAyAbhirdattAvAsaH pratyekaM caturo'pi yAmAnurUpasaggito na ca kSubhitaH, tathA tairazcA bhayAt zvAdayo dazeyuH pradveSAcaNDakauziko bhagavantaM daSTavAn AhArahetoH siMhAdayaH apatyalayanasaMrakSaNAya kAkyAdaya upasargayeyuriti, tathA AtmasaMcetanIyAH ghaTTanatA ghaTTanayA vA yathA'kSiNi rajaH patitaM tatastadakSi hastena malitaM duHkhitumArabdhamathavA svayamevAkSiNi gale vA mAMsAGkurAdi jAtaM ghaTTayatIti prapatanatA prapatanayA vA yathA aprayatnena saJcarataH prapatanAt duHkhamutpadyate stambhanatA stambhanayA vA yathA tAvadupaviSTaH sthito yAvat suptaH pAdAdiH stabdho jAtaH zleSaNatA zleSaNayA vA yathA pAdamAkuJcaya sthito vAtena tathaiva pAdo lagita iti, bhavanti cAtra gAthA: - "hAsa 1 padosa 2 vImaMsao 3 vimAyAya 4 vA bhave divvo / evaM ciya mANusso kusIlapaDi sevaNacauttho // 1 // tirio bhaya 1 ppaosA 2 ''hArA 3 'vaccAdirakkhaNatthaM vA 4 / ghaTTaNa 1 thaMbhaNa 2 pavaDaNa 3 lesaNao vA''yasaMceo 4 // 2 // divvaMmi vaMtarI 1 saMgame 2 gajai 3 lobhaNAdIyA 4 For Personal & Private Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA 4sthAnA0 uddezaH4 vRttiH // 281 // karmasaGghaH buddhiH jIvAH sU0362 95555555555 ityuttarArddha>, gaNiyA 1 somila 2 dhammovaesaNe 3 sAlujosiyAIyA 4 / tiriyaMmi sANa 1 kosiya 2 sIha acirasUviyagavAI // 3 // kaNuga 1 kuDaNA 2 bhipayaNAi 3 gattasaMlesaNAdao 4 neyaa| AodAharaNA vAya 1 pitta 2 kapha 3 sannivAyA va"si ||4||[haasyaatpdvessaadvimrshaadvimaatraato vA bhvedivyH| evameva mAnuSyaH kushiilprtissevnaacturthH||1|| tairazcaH bhayAtpradveSAdAhArAdapatyarakSaNArtha vA / ghaTTanastaMbhanaprapatanasaMleSaNato vaa''tmsNvedH|| divye vyantarI saMgama ekayatilobhanyAdikA (kssobhnnaadikaaH)| mAnuSye gnnikaasomildhrmopdeshkeaaluyossidaadyH|| tairazcIne shvkoshiksiNhaacirprsuutgvaadikaaH| kaNakuTTanAbhipatanagartAsaleSaNAdayo jJeyAH // AtmodAharaNAni vAtapittakaphasannivAtA vA] upasargasahanAt karmakSayo bhavatIti karmasvarUpapratipAdanAyAha caunvihe kamme paM0 20-subhe nAmamege subhe subhe nAmamege asubhe asubhe nAma 4, 1, caubvihe kamme paM0 20subhe nAmamege subhavivAge subhe NAmamege asubhavivAge asubhe nAmamege subhavivAge asubhe nAmamege asubhavivAge 4, 2, cauvihe kamme paM0 saM0-pagaDIkamme ThitIkamme aNubhAvakamme padesakamme 4, 3, (sU0 362) caubihe saMghe paM0 taM0-samaNA samaNIo sAvagA sAviyAo (sU0 363) caubihA buddhI paM0 saM0-uppattitA veNatitA kammiyA pAriNAmiyA, caumvidhA maI paM0 ta0-uggahamatI IhAmatI avAyamaI dhAraNAmatI, athavA caubvihA matI paM0 20-araMjarodagasamANA viyarodayasamANA sarodagasamANA sAgarodagasamANA (sU0 364) caubvihA saMsArasamAvannagA jIvA paM0 20-geraitA tirikkhajoNIyA maNussA devA, caubvihA sabajIvA paM0 taM0-maNajogI 4 // 281 // For Personal & Private Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaijogI kAyajogI ajogI ahavA caubvihA savvajIvA paM0 saM0-isthiveyagA purisavedagA NapuMsakavedagA avedagA athavA caubvihA savvajIvA paM0 taM0-cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI ohidasaNI. kevaladasaNI ahavA caubvihA savvajIvA NaM. taM0-saMjayA asaMjayA saMjayAsaMjayA NosaMjayANoasaMjayA (sU0 365) 'cauvihe'tyAdi sUtratrayaM vyakaM, navaraM kriyata iti karma jJAnAvaraNIyAdi tat zubha-puNyaprakRtirUpaM punaH zubhazubhAnubandhitvAt bharatAdInAmiva, zubhaM tathaivAzubhamazubhAnubandhitvAt brahmadattAdInAmiva azubhaM-pApaprakRtirUpaM zubhaM zubhAnubandhitvAt duHkhitAnAmakAmanijerAvatAM gavAdInAmiva azubhaM tathaiva punarazubhamazubhAnubandhitvAt matsyabandhAdInAmiveti / tathA zubhaM sAtAdi sAtAditvenaiva baddhaM tathaivodeti yattat zubhavipAkaM yattu baddhaM zubhatvena saGkramakaraNavazAstUdetyazubhatvena tad dvitIyaM, bhavati ca karmaNi karmAntarAnupravezaH, saGkamAbhidhAnakaraNavazAd, uktaJca-"mUlaprakRtya| bhinnAH saGkamayati guNata uttarAH prkRtiiH| nanvAtmA'mUrtatvAdadhyavasAnaprayogeNa // 1 // " iti, tathA matAntaram"mottUNa AuyaM khalu daMsaNamohaM carittamohaM ca / sesANaM payaDINaM uttaravihisaMkamo bhaNio // 1 // " [AyurdarzanamohaM cAritramohameva ca muktvA zeSANAM prakRtInAmuttaravidhisaMkramo bhnnitH||1||] yadbaddhamazubhatayodeti ca zubhatayA tattRtIyaM caturtha pratItamiti, tRtIyaM karmasUtramatratyadvitIyoddezakabandhasUtravajjJeyamiti / caturvidhakarmasvarUpaM saGgha eva vettIti saGghasUtraM, sa ca sarvavidvacanasaMskRtabuddhimAniti buddhisUtraM, buddhizca mativizeSa iti matisUtre, sugamAni caitAni, navaraM saGghane-guNaratnapAtrabhUtasattvasamUhaH, tatra zrAmyanti-tapasyantIti zramaNAH athavA saha manasA zobhanena SEEKERANASI mayati guNata uttarA: mohaM ca / sesANaM payataH // 1 // ] yadbaddhama sva rUpaM saGgha ev| For Personal & Private Use Only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnA- GgasUtra vRttiH // 282 // nidAnapariNAmalakSaNapAparahitena ca cetasA vartata iti samanasastathA samAnaM-svajanaparajanAdiSu tulyaM mano yeSAM te 4 sthAnA. samanasaH, uktaJca-"to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai na hoi pAvamaNo / sayaNe ya jaNe ya samo samo ya | uddezaH 4 mANAvamANesuM // 1 // " [tadA zramaNaH yadi sumanAH bhAvena yadi na bhavati pApamanAH / svajane jane ca samaH samazca karmasaGghaH maanaapmaanyoH||1||] athavA samiti-samatayA zatrumitrAdiSvaNanti-pravarttanta iti samaNAH, Aha ca-"natthi buddhiH ya si koi veso pio va sabbesu ceya jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi pajjAo // 1 // " [nAsti jIvA |ca tasya ko'pi dveSyaH priyo vA sarveSvapi jIveSu / etena bhavati samanAH eSo'nyo'pi pryaayH||1||] iti,||| sU0 365 prAkRtatayA sarvatra samaNatti, evaM samaNIo, tathA zRNvanti jinavacanamiti zrAvakAH, uktaJca-"avAptadRSTyAdivizuddhasampat , paraM samAcAramanuprabhAtam / zRNoti yaH sAdhujanAdatandrastaM zrAvakaM prAhuramI jinendrAH // 1 // " iti, athavA zrAnti pacanti tattvArthazraddhAnaM niSThAM nayantIti zrAH, tathA vapanti-guNavatsaptakSetreSu dhanabIjAni nikSipantIti vAstathA kiranti-kliSTakarmarajo vikSipantIti kAstataH karmadhAraye zrAvakA iti bhavati, yadAha-"zraddhAlutAM zrAti padArthacintanAddhanAni pAtreSu vapatyanAratam / kiratyapuNyAni susAdhusevanAdathApi taM zrAvakamAhuraJjasA // 1 // " iti, evaM zrAvikA apIti, tathA utpattireva prayojanaM yasyAH sA aupattikI, nanu kSayopazamaH kAraNamasyAH, satyaM, kintu sa khalvantaraGgatvAtsarvabuddhisAdhAraNa iti na vivakSyate, na cAnyacchAstrakarmAbhyAsAdikamapekSata iti, api ca-buddhyutpAdA // 282 // tpUrva svayamadRSTo'nyatazcAzruto manasA'pyanAlocitastasminneva kSaNe yathAvasthito'rthoM gRhyate yayA sA lokadvayAviruddhai For Personal & Private Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAntikaphalavatI buddhirautpattikIti, yadAha-"pubamadiTThamasuyamaveiyatakkhaNavisuddhagahiyathA / avvAyaphalajogA buddhI uppattiyAnAma // 1 // " iti, [pUrvamadRSTAzrutajJAtasya tatkSaNe gRhItavizuddhArthA / avyAhataphalayogavatI au-| tpAtikI nAmnI buddhiH||1||] naTaputrarohakAdInAmiveti, tathA vinayo-guruzuzrUSA sa kAraNamasyAstatpradhAnA vA| 4 vainayikI, apica-kAryabharanistaraNasamarthA dharmArthakAmazAstrANAM gRhItasUtrArthasArA lokadvayaphalavatI ceyamiti, yadAha |-"bharanittharaNasamatthA tivaggasuttatthagahiapeyAlA / ubhao logaphalavatI viNayasamutthA havai buddhi // 1 // tti, bharanistaraNasamarthA gRhItatrivargazAstrasUtrArthasArA / ubhayalokaphalavatI vinayasamutthA bhavati buddhiH||1||] naimittikasiddhaputraziSyAdInAmiveti, anAcAryakaM karma sAcAryakaM zilpaM kAdAcitkaM vA karma nityavyApArastu zilpa-18 miti, karmaNo jAtA karmajA, apica-karmAbhinivezopalabdhakarmaparamArthA karmAbhyAsavicArAbhyAM vistIrNA prazaMsAphalavatI ceti, yadAha-"uvaogadivasArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukkAraphalavatI kammasamutthA havai buddhI | // 1 // " iti [upayogadRSTasArA karmaprasaMgaparigholanavizAlA / sAdhukAraphalavatI karmasamutthA bhavati buddhiH||1||] haira-|| NyakakarSakAdInAmiveti, pariNAmaH-sudIrghakAlapUrvAparAvalokanAdijanya AtmadharmaH sa prayojanamasyAstapradhAnA veti meM pAriNAmikI, apica-anumAnakAraNamAtradRSTAntaiH sAdhyasAdhikA vayovipAke ca puSTIbhUtA abhyudayamokSaphalA ceti, yadAha-"aNumANaheudiTuMtasAhiyA vyvivaagprinnaamaa| hiyanissesaphalavaI buddhI pariNAmiyA nAma // 1 // " iti [anumAnahetudRSTAntasAdhikA vyovipaakprinnaamaa| hitaniHzreyasaphalavatI budbhiH pAriNAmikInAmnI // 1 // ] abhayaku ALEKACAAAAAAACY Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 283 // mArAdInAmiveti / tathA mananaM matiH tatra sAmAnyArthasyAzeSavizeSanirapakSasyAnirdezyasya rUpAdeH ava iti-prathamato grahaNaM- W4 sthAnA0 paricchedanamavagrahaH sa eva matiravagrahamatirevaM sarvatra, navaraM tadarthavizeSAlocanamIhA prakrAntArthavizeSanizcayo'vAyaH a- uddezaH4 vagatArthavizeSadharaNaM dhAraNeti, uktaJca-"sAmannatthAvagahaNamoggaho bheyamaggaNamihehA / tassAvagamo'vAo aviccuI | karmasaGghaH dhAraNA tassa // 1 // " iti / [sAmAnyenArthAvagrahaNamavagraho bhedamArgaNamihehA tasyAvagamo'vAyo'vicyutirdhAraNA buddhiH tasya // 1 // ] tathA araJjaram-udakumbho alaJjaramiti yatprasiddhaM tatrodakaM yattatsamAnA prabhUtArthagrahaNotprekSaNadharaNa- jIvAH sAmarthyAbhAvenAlpatvAdasthiratvAcca, araJjarodakaM hi sahitaM zIghraM niSThitaM ceti, vidaro-nadIpulinAdau jalArthoM sU0 365 gataH tatra yadudakaM tatsamAnA alpatvAdaparAparArthohanamAtrasamarthatvAt jhagiti aniSThitatvAcca, tadudakaM hyalpaM tathA'parAparamalpamalpa syandate, ata eva kSipramaniSThitaJceti, saraudakasamAnA tu vipulatvAdbahujanopakAritvAdaniSThitatvAcca prAyaH| sarojalasyApyevaMbhUtatvAditi, sAgarodakasamAnA punaH sakalapadArthaviSayatvenAtyantavipulatvAdakSayatvAdalabdhamadhyatvAcca, sAgarajalasyApi hyevaMbhUtatvAditi / yathoktamatimanto jIvA eva bhavantIti jIvasUtrANi paJca vyaktAni caitAne, navaraM manoyoginaH-samanaskA yogatrayasadbhAve'pi tasya prAdhAnyAdevaM vAgyogino dvIndriyAdayaH kAyayogina ekendriyA ayogino-niruddhayogAH siddhAzceti / avedakAH-siddhAdayaH / cakSuSaH sAmAnyArthagrahaNamavagrahehArUpaM darzanaM cakSurdarzanaM tadvantazcaturindriyAdayaH, acakSuH-sparzanAdi taddarzanavanta ekendriyAdaya iti / saMyatAH-sarvaviratAH asaMyatA-aviratAH saMyatAsaMyatA-dezaviratAH trayapratiSedhavantaH siddhA iti // jIvAdhikArAjIvavizeSAn puruSabhedAn catuHsUcyA''ha -- - For Personal & Private Use Only Jain Educationalone
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ cattAri purisajAyA paM0 saM0-mitte nAmamege mitte mitte nAmamege amitte amitte nAmamege mitte amitte NAmamege amitte 1, cattAri purisajAyA paM0 saM0-mitte NAmamege mittarUve caubhaMgo, 4, 2, cattAri purisajAyA paM0 saM0-mutte NAmamege mutte mutte NAmamege amutte, 4, 3, cattAri purisajAyA paM0 20-mutte NAmamege muttarUve 4, 4, (sU0366) paMciMdiyatirikkhajoNiyA caugaIyA cauAgaIyA paM0 ta0-paMciMdiyatirikkhajoNiyA paMciMdiyatirikkhajoNiesu uvavajamANA NeraiehiMto vA tirikkhajoNiehiMto vA maNussehiMto vA devehiMto vA uvavajjejjA, se ceva NaM se paMciMdiyatirikkhajoNie paMciMdiyatirikkhajoNiyattaM vippajamANe NeraittattAe vA jAva devattAte vA uvAgacchajjA, maNussA caugaIA cauAgatitA, evaM ceva maNussAvi (sU0 367 ) beiMdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa cauvihe saMjame kajati, taM0-jibbhAmayAto sokkhAto avavarovittA bhavati, jibbhAmaeNaM dukkheNaM asaMjogettA bhavati, phAsamayAto sokkhAto avavarovettA bhavai evaM ceva 4, beiMdiyANaM jIvA samArabhamANassa cauvidhe asaMjame kajati, taM0-jibbhAmayAto sokkhAo vavarovittA bhavati, jibbhAmateNaM dukkheNaM saMjogittA bhavati, phAsAmayAto sokkhAo vavarovettA bhavai (sU0 368) sammaddihitANaM NeraiyANaM cattAri kiriyAo paM0 20-AraMmitA pariggahitA mAtAvattiyA apacakkhANakiriyA, sammaddidvitANamasurakumArANaM cattAri kiriyAo paM0 taM0-evaM ceva, evaM vigaliMdiyavajaM jAva vemANiyANaM (sU0 369) cauhi ThANehiM saMte guNe nAsejjA, taM0-koheNaM paDiniseveNaM akayaNNuyAe micchattAbhiniveseNaM / cauhiM ThANehiM saMte guNe dIvejjA taMjahA-abbhAsavattitaM paracchaMdANuvattisaM kajahau~ katapaDikatiteti vA, For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAGgasUtravRttiH // 284 // (sU0 370) raiyANaM cauhi ThANehiM sarIruppattI sitA, taMjahA-koheNaM mANeNaM mAyAe lobheNaM, evaM jAva vemANi 4 sthAnA0 yANaM, NeraiyANaM cauhiM ThANehiM nivvattite sarIre paM0 20-kohanivvattie jAva lobhanivvattie, evaM jAva vemANi uddezaH4 yANaM (sU0 371) mitrapaJce'cattArI'tyAdi, spaSTA ceyaM, navaraM mitramihalokopakAritvAtpunarmitraM-paralokopakAritvAtsadguruvat , anyastu mitraM ndriyanarasnehavattvAdamitraM paralokasAdhanavidhvaMsAtkalatrAdivat , anyastvamitraH pratikUlatvAnmitraM nirvedosAdanena paralokasAdha-12 gatyAgatinopakArakatvAdavinItakalatrAdivaccaturtho'mitraH pratikUlatvAt punaramitraH saklezahetutvena durgatinimittatvAt , pUrvApara-18 dvIMdriyA saMyametarakAlApekSayA vedaM bhAvanIyamiti / tathA mitramantaHsnehavRttyA mitrasyaiva rUpam-AkAro bAhyopacArakaraNAt yasya sa samyagdRmitrarUpa iti eko, dvitIyo'mitrarUpo bAhyopacArAbhAvAt tRtIyaH amitraH snehavarjitatvAditi caturthaH prtiitH| tathA | STikriyA muktaH-tyaktasaGgo dravyataH punarmukto bhAvato'bhiSvaGgAbhAvAt susAdhuvat , dvitIyo'muktaH sAbhiSvaGgatvAt raGkavat , guNanAzatRtIyo'mukto dravyataH bhAvatastu mukko rAjyAvasthotpannakevalajJAnabharatacakravarttivat , caturthoM gRhasthaH, kAlApekSayA vedaM tanUtpAdAH dRzyamiti / mukto nirabhiSvaGgatayA muktarUpo vairAgyapizunAkAratayA yatirivetyeko dvitIyo'muktarUpa uktaviparItatvAd sU0366. gRhasthAvasthAyAM mahAvIra iva tRtIyo'muktaH sAbhiSvaGgatvAcchaThayativaccaturthoM gRhastha iti / jIvAdhikArikaM paJcendriya-18 371 tiryagmanuSyasUtradvayaM sugama, evaM dvIndriyasUtradvayamapi, navaraM dvIndriyAt jIvAn asamArabhamANasya-avyApAdayataH, 284 // |jihvAyA vikAro jihvAmayaM tasmAt saukhyAd-rasopalambhAnandarUpAdavyaparopayitA-abhraMzayitA, tathA jihvAmayaM-jihve-! M For Personal & Private Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndriyahAnirUpaM yad duHkhaM tenA saMyojayiteti / jIvAdhikArAdeva samyagdRSTijIvakriyAsUtrANi sugamAni caitAni, navaraM samyagdRSTInAM catasraH kriyA mithyAtvakriyAyA abhAvAt, evaM 'vigaliMdiyavajja'ti, ekadvitricaturindriyANAM paJcApi, teSAM mithyAdRSTitvAt, dvIndriyAdInAJca sAsAdanasamyaktvasyAlpatvenAvivakSitatvAditi, evaM ceha vikalendriyavarjanena SoDaza kriyAsUtrANi vaimAnikAntAni bhavantIti / anantaraM kriyA uktAstadvAMzca sadbhUtAn paraguNAn nAzayati prakAzayati cetyevamarthaM sUtradvayaM, tacca sugamaM, navaraM sato- vidyamAnAn guNAn nAzayediva nAzayet - apalapati na manyate, krodhenaroSeNa tathA pratinivezena-eSa pUjyate ahaM tu netyevaM parapUjAyA asahanalakSaNena kRtamupakAraM parasambandhinaM na jAnAtItyakRtajJastadbhAvastattA tayA mithyAtvAbhinivezena - bodhaviparyAsena, uktaJca - " roseNa paDiniveseNa tahaya akayaNNumicchabhAveNaM / saMtaguNenAsittA bhAsai aguNe asaMte vA // 1 // " iti [ roSeNa pratinivezena tathaivAkRtajJatayA mithyAbhAvena ca sato guNAnnAzayitvA'sato doSAn bhASate // 1 // ] asataH - avidyamAnAn kvacitsaMtetti pAThastatra ca sato - vidya mAnAn guNAn dIpayet vadedityarthaH, abhyAso - hevAko varNanIyAsannatA vA pratyayo - nimittaM yatra dIpane tadabhyAsapratyayaM dRzyate hyabhyAsAnnirviSayApi niSphalApi ca pravRttiH, sannihitasya ca prAyeNa guNAnAmeva grahaNamiti, tathA paracchandasya - parAbhiprAyasyAnuvRttiH- anuvarttanA yatra tatparacchandAnuvRttikaM dIpanameva, tathA kAryahetoH - prayojananimittaM cikIrSitakArya pratyAnukUlyakaraNAyetyarthaH, tathA kRte - upakRte pratikRtaM -pratyupakAraH tadyasyAsti sa kRtapratikRtikaH 'iti vA' kRtapratyupakarttetihetorityarthaH, athavA kRtapratikRtaye iti vA - ekenaikasyopakRtaM guNA votkIrttitAH sa tasyAsato - For Personal & Private Use Only
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ X zrIsthAnA sUtravRttiH // 285 // |'pi guNAn pratyupakArArthamutkIrtayatItyarthaH, itirupapradarzane vA vikalpe / idaJca guNanAzanAdi zarIreNa kriyata iti 44 sthAnA0 zarIrasyotpattinivRttisUtrANAM daNDakadvayaM, kaNThyaM caitat , navaraM krodhAdayaH karmabandhahetavaH, karma ca zarIrosattikAra- uddezaH4 Namiti kAraNakAraNe kAraNopacArAt krodhAdayaH zarIrosattinimittatayA vyapadizyanta iti / 'cauhiM ThANehiM sarIre'tyA- dharmadvArAdyuktaM, krodhAdijanyakarmanivartitatvAt krodhAdibhirnivartitaM zarIramityapadiSTaM, iha cotsattirArambhamAtra nirvRttistu ni- yurhetuvApattiriti / krodhAdayaH zarIranivRtteH kAraNAnItyuktaM tannigrahAstu dharmasyetyAha dyAdivicattAri dhammadArA pannattA, taMjahA khaMtI muttI ajave maddave (sU0 372) cauhiM ThANehiM jIvA ratiyattAe kamma mAnavapakareMti, taMjahA-mahAraMbhatAte mahApariggahayAte paMciMdiyavaheNaM kuNimAhAreNaM 1 cauhiM ThANehiM jIvA tirikkhajoNiyattAe di kammaM pagareMti, taM0-mAillatAte NiyaDillatAte aliyavayaNeNaM kUDatulakUDamANeNaM 2 cauhiM ThANehiM jIvA maNussattAte sU0 372 kammaM pagareMti, taMjahA-pagatibhaddatAte pagativiNIyayAe sANukosayAte amaccharitAte 3 cauhiM ThANehiM jIvA devAuya 375 tAe kammaM pagareMti, taMjahA-sarAgasaMjameNaM saMjamAsaMjameNaM bAlatavokammeNaM akAmaNijarAe 4 (sU0 373) cauvihe vajje paM0 20-tate vitate ghaNe jhusire 1 cauvvihe naTTe paM0 taM0-aMcie ribhie ArabhaDe bhisole 2 cauvvihe gee paM0 taM0-ukkhittae pattae maMdae roviMdae 3 caubihe malle paM0 20-thime veDhime pUrime saMghAtime 4 cauvvihe alaMkAre paM0 taM0-kesAlaMkAre vatthAlaMkAre mallAlaMkAre AbharaNAlaMkAre 5 cauvvihe abhiNate paM0 20-diTuMtite pAMDu // 285 // sute sAmaMtovAtaNite logamanbhAvasite 6 (sU0 374 ) saNaMkumAramAhiMde suNaM kappesu vimANA cauvannA paM0 saM0-NIlA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ lohitA hAlidA sukilA, mahAsukasahassAresu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijA sarIraMgA ukkoseNaM cattAri rayaNIo uDUM uccatteNaM pannattA (sU0 375 ) 'cattAri dhamme'tyAdi, dharmmasya cAritralakSaNasya dvArANIva dvArANi - upAyAH / kSAntyAdIni dharmadvArANItyuktaM, athArambhAdIni nArakatvAdisAdhanakarmmaNo dvArANIti vibhAgataH 'cauhiM ThANehiM' ityAdinA sUtra catuSTayenAha - kaNThyaJcaitat navaraM 'neraiyattAe 'tti nairayikatvAya nairayikatAyai nairayikatayA vA karmma-AyuSkAdi, neraiyAuyattAetti pAThAntare nairayikAyuSkatayA nairayikAyuSkarUpaM karmmadalikamiti, mahAn - icchAparimANenAkRtamaryAdatayA bRhan ArambhaH - pRthivyAdyupamarddalakSaNo yasya sa mahArambhaH - cakravarttyAdistadbhAvastattA tayA mahArambhatayA evaM mahAparigrahatayA'pi, navaraM parigRhyata iti parigraho - hiraNya suvarNadvipadacatuSpadAdiriti, 'kuNima' miti mAMsaM tadevAhAro-bhojanaM tena, 'mAillayAe 'ti mAyitayA mAyA ca manaHkuTilatA, 'niyaDillayAe'tti nikRtimattayA nikRtizca vaJcanArthaM kAyaceSTAdyanyathAkaraNalakSaNA abhyupacAralakSaNA vA tadvattayA, kUTatulAkUTamAnena yo vyavahAraH sa kUTatulAkUTamAna evocyate atasteneti, prakRtyA - svabhAvena bhadrakatA - parAnupatApitA yA sA prakRtibhadrakatA tathA sAnukrozatayA - sadayatayA matsarikatA - paraguNAsahiSNutA tatpratiSedho'matsarikatA tayeti, sarAgasaMyamena - sakapAya cAritreNa vItarAgasaMyaminAmAyuSo bandhAbhAvAt saMyamAsaMyamo - dvisvabhAvatvAdezasaMyamaH bAlA iva bAlA - mithyAdRzasteSAM tapaHkarmma- tapaHkriyA bAlatapaHkarmma tena akAmena-nirjarAM pratyanabhilASeNa nirjarA-karmanirjaraNaheturbubhukSA disahanaM yat sA akAmanirjarA tathA / anantaraM devotpatti For Personal & Private Use Only
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAnasUtravRttiH // 286 // kAraNAnyuktAni, devAzca vAdyanATyAdiratayo bhavantIti vAdyAdibhedAbhidhAnAya SaTsUtrI, tatra vajetti-vAdyaM tatra-tataM vINAdikaM jJeyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam // 1 // iti, nATyageyAbhinayasUtrANi sampradAyAbhAvAnna vivRtAni, mAlAyAM sAdhu mAlyaM-puSpaM tadracanApi mAlyaM granthaH-sandarbhaH sUtreNa granthanaM tena nirvRttaM granthimaM mAlAdi, veSTanaM veSTastena nivRttaM veSTimaM-mukuTAdi, pUreNa-pUraNena nivRttaM pUrima-mRnmayamanekacchidraM vaMzazalAkAdipaJjaraM vA yatpuSpaiH pUryata iti, saGghAtena nivRttaM saGghAtimaM yatsarasparataH puSpanAlAdisaGghAtanenopajanyata iti, a| lakiyate-bhUSyate'nenetyalaGkAraH kezA evAlaGkAraH kezAlaGkAraH, evaM sarvatra devAdhikAravatyeva 'saNaMkumAre'tyAdikA dvisUtrI sugamA ceyaM, navaraM sanatkumAramAhendrayozcaturvarNAni, kalpAntareSu tvanyathA, taduktam-"sohamme paMcavaNNA ekagahANI u jA shssaaro| do do tullA kappA teNa paraM puMDarIyAo ||1||"[dvyordvyoH kalpayorvarNasya hAniH kAryetyarthaH> tatra bhave dhAryate taditi taM vA bhavaM dhArayatIti bhavadhAraNIyaM-yajanmato maraNAvadhi 'kRtamuSTikastu rattiH sa eva vitatAGguliraraniriti vacane satyapi ranizabdeneha sAmAnyena hasto'bhidhIyata iti, zukrasahasrArayozcaturhastA devA anyatra tvanyathA, yata Aha-"bhavaNa 10 vaNa 8 joisa 5 sohammIsANe satta hoti rynniio| ekekahANi sese duduge ya duge caukke ya // 1 // gevijesuM donI ekkA rayaNI aNuttaresu"tti [bhavanavAnamaMtarajyotiSkasaudharmezAneSu sapta ratnayo bhavaMti zeSeSu ekaikahAniH dvike dvike ca dvike catuSke ca // 1 // graiveyakeSu dve ratnI anuttarasureSvekA rtiH||] bhavadhAraNIyAnyevaM, uttaravaikriyANi tu lakSamapi sambhavanti, utkRSTanaitat , jaghanyatastvamulAsaGkhyeyabhAgapramANAnyutpattikAle bhavadhA 4 sthAnA0 uddezaH4 | dharmadvArAyurhetuvAdyAdivimAnava rNAdi sU0 373. 375 riti vacana lavaNa 10 vaNa 8 joDA aNuttaresuti [bhavanalA anuttaramureSvekA rApura // 286 // For Personal & Private Use Only
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ raNIyAni bhavantyuttaravaikriyANi tvaGgalasaGkhyeyabhAgapramANAnIti / anantaraM devavaktavyatokkA, devAzcAkAyatayA'pyusadyante ityudakagarbhapratipAdanAya 'cattArI'tyAdi sUtradvayamAha cattAri udakagabbhA paM0 saM0-ussA mahiyA sItA usiNA, cattAri udakagabbhA paM0 ta0 hemagA abbhasaMthaDA sItosiNA paMcarUvitA,-mAhe u hemagA ganmA, phagguNe abbhasaMthaDA / sItosiNA u citte, vatisAhe paMcarUvitA // 1 // (sU0 376) cattAri mANussIgabbhA paM0 taM0-itthittAe purisattAe NapuMsagattAte biMbattAe,-appaM sukaM bahuM oyaM, itthI tattha pajAtati / appaM oyaM bahuM sukaM, puriso tattha pajAtati // 1 // doNhaMpi rattasukkANaM, tullabhAve nnpuNso| itthItotasamAoge, biMbaM tattha pajAyati // 2 // (sU0 377) 'dagaganbha'tti dakasya-udakasya garbhA iva garbhA dakagarbhAH-kAlAntare jalavarSaNasya hetavastatsaMsUcakA iti tattvamiti, avazyAyaH-kSapAjalaM mahikA-dhUmikA zItAnyAtyantikAni evamuSNA-dharmAH, ete hi yatra dina utpannAstasmAdutkarSaNAvyAhatAH santaH SadbhirmAsairudakaM prasuvate, anyaiH punarevamuktam-"pavanAbhravRSTividyudgarjitazItoSNarazmipariveSAH / jalamatsyena sahoktAH dazadhA dhaatuprjnhetuH||1||" tathA-"zItavAtAzca binduzca, garjitaM pariveSaNam / sarvaM garbheSu zaMsanti, nirgranthAH saadhudrshnaaH||1||" tathA "saptame 2 mAse, saptame 2'hani / garbhAH pAkaM niyacchanti, yAdRzAstAdRzaM phalam // 1 // " hima-tuhinaM tadeva himakaM tasyaite haimakA himapAtarUpA ityarthaH, "abbhasaMthaDa'tti abhrasaMsthitAni meghai|rAkAzAcchAdanAnItyarthaH, Atyantike zItoSNe, paJcAnAM rUpANAM-garjitavidyujalavAtAbhralakSaNAnAM samAhAraH paJcarUpaM *OISIASAASAASAASAASAS For Personal & Private Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 sthAnA0 uddezaH4 udakagarbhaH manuSyaga bhezca sU0376 zrIsthAnA- tadasti yeSAM te paJcarUpikA udakagarbhAH, iha matAntaramevam-pauSe samArgazIrSe sandhyArAgo'mbudAH sprivessaaH| nAtyartha gasUtra- mArgazire zItaM pausse'tihimpaatH||1|| mAghe prabalo vAyustuSArakaluSadyutI ravizazAGko / atizItaM saghanasya ca vRttiH bhAnorastodayau dhanyau // 2 // phAlgunamAse rUkSazcaNDaH pavano'bhrasamplavAH snigdhAH / pariveSAzcAsakalAH kapilastAmro ravizca shubhH|| 3 // pavanaghanavRSTiyuktAzcaitre garbhAH zubhAH sapariveSAH / ghanapavanasalilavidyutstanitaizca hitAya vaizAkhe // 287 // & // 4 // " iti, tAneva mAsabhedena darzayati--'mAhe'tyAdi zlokaH / garbhAdhikArAnnArIgarbhasUtraM vyaktaM, kevalaM 'itthittAetti strItayA bimbamiti-garbhapratibimba garbhAkRtirAtavapariNAmo na tu garbha eveti, uktaJca-"avasthitaM lohitamaGganAyA, vAtena garbha bruvate'nabhijJAH / garbhAkRtitvAtkaTukoSNatIkSNaiH, zrute punaH kevala eva rakte // 1 // garbha jaDA bhUtahRtaM vadantI"tyAdi, vaicitryaM garbhasya kAraNabhedAditi zlokAbhyAM tadAha-'appa'mityAdi, zukra-retaH puruSasambandhi ojaArttavaM raktaM strIsambandhi yatra garbhAzaya iti gamyate iti, tathA striyA ojasA samAyogo-vAtavazena tatsthirIbhavanalakSaNaH syojaHsamAyogastasmin sati bimba 'tatra' garbhAzaye prajAyate, anyairapyatroktam-"ata eva ca zukrasya, bAhulyAjjAyate pumAn / raktasya strI tayoH sAmye, klIvaH zukrAta've punH||1|| vAyunA bahuzo bhinne, yathAsvaM bhptytaa| | viyonivikRtAkArA, jAyante vikRtairmlaiH||2||" iti // garbhaH prANinAM janmavizeSaH sa cotpAdo'bhidhIyate, utpAda|zcolAdAbhidhAnapUrve prapaJcata iti tatsvarUpavizeSapratipAdanAyAha uppAyapuvassa NaM cattAri mUlavatthU pannattA (sU0 378) cauvvihe kavve paM0 20Aje paje katthe gee (sU0379) | // 287 // in Education Interaoral For Personal & Private Use Only
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ NeratitANaM cattAri samugyAtA paM0 20-veyaNAsamugdhAte kasAyasamugdhAte mAraNaMtiyasamugghAe veubviyasamugghAe, evaM vAukkAiyANavi (sU0 380) arihato NaM arihanemissa cattAri sayA codasapubbINamajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakkharasannivAINaM jiNo iva avitathavAgaramANANaM ukkositA cauddasapunvisaMpayA hutthA (sU0 381) samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa cattAri sayA vAdINaM sadevamaNuyAsurAte parisAte aparAjiyANaM ukkositA vAtisaMpayA hutthA (sU0 382) heDhillA cattAri kappA addhacaMdasaMThANasaMThiyA pannattA, taMjahA-sohamme IsANe saNaMkumAre mAhiMde, majjhillA cattAri kappA paDipunacaMdasaMThANasaMThiyA pannattA, taMjahA-baMbhaloge laMtate mahAsukke sahassAre, uvarillA cattAri kappA addhacaMdasaMThANasaMThitA pannattA, taMjahA-ANate pANate AraNe acute (sU0 383) cattAri samuddA patteyarasA paM0 20 -lavaNode varuNode khIrode ghatode (sU0 384) cattAri AvattA paM0 20-kharAvatte unnatAvatte gUDhAvatte AmisAvatte, evAmeva cattAri kasAyA paM0 taM0-kharAvattasamANe kohe unnattAvattasamANe mANe gUDhAvattasamANA mAtA AmisAvattasamANe lobhe, kharAvattasamANaM kohaM aNupaviDhe jIve kAlaM kareti raiesu uvavajjati, unnattAvattasamANaM mANaM evaM ceva guDhAvattasamANaM mAtamevaM ceva AmisAvattasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM kareti neraiesu uvavajeti (sU0385) 'uppAye'tyAdi kaNThyaM, navaraM utpAdapUrva prathamaM pUrvANAM tasya cUlA-AcArasyAgrANIva tadrUpANi vastUni-paricchedavizeSA adhyayanavacUlAvastUni / utpAdapUrva hi kAvyamiti kAvyasUtraM kaNThyaM caitannavaraM kAvyaM-granthaH, gadyam-acchandonibaddhaM zastraparijJAdhyayanavat padyaM-chandonibaddhaM vimuktyadhyayanavat, kathAyAM sAdhu kathyaM jJAtAdhyayanavat , geyaM-gAna For Personal & Private Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtravRttiH // 288 // yogyaM, iha gadyapadyAntarbhAve'pItarayoH kathAgAnadharmaviziSTatayA vizeSo vivakSita iti / anantaraM geyamuktaM, tacca bhA- 4 sthAnA0 pAsvabhAvatvAt daNDamanthAdikrameNa lokaikadezAdi pUrayati, samudghAto'pyevameveti sAdhAt samudghAtasUtre sugame ca, uddezaH4 navaraM samuddhananaM samudghAtaH-zarIrAbahirjIvapradezaprakSepaH, vedanayA samudghAtaH kaSAyaiH samudghAto maraNamevAnto mara-13 vastusamuNAntaH tatra bhavo mAraNAntikaH sa eva samudghAto vaikriyAya samudghAtaH2 iti vigrahA iti / vaikriyasamudghAto hi la- dghAtapUbdhirUpa ukta iti labdhiprastAvAt viziSTa zrutalabdhimatAmabhidhAnAya 'arahaoM' ityAdi sUtradvayI sugamA, navaramajinA- vivAdikanAmasarvajJatvAt jinasaMkAzAnAmavisaMvAdivacanatvAd yathApRSTanirbaktRtvAcca sarve akSarANAm-akArAdInAM sannipAtA lpasaMsthA-vyAdisaMyogA abhidheyAnantatvAdanantA api vidyante yeSAM te sarvAkSarasannipAtinaH, eteSAM jinasaMkAzatve kAraNamAha- nAbdhira'jiNo vive'tyAdi, 'ukosiya'tti nAto'dhikAzcaturdazapUrviNo babhUvuH kadAcidapIti / te ca prAyaH kalpeSu gatA iti sAvartAH kalpasUtrANi sugamAni ca, navaraM 'addhacaMdasaMThANasaMThie'tti pUrvAparato madhyabhAge sImAsadbhAvAditi / devalokA hi sU0 379kSetramiti kSetraprastAvAt samudrasUtraM vyaktaM, navaraM ekamekaM prati bhinno raso yeSAM te pratyekarasAH, atulyarasA ityarthaH, lavaNarasodakatvAllavaNaH pAThAntare tu lavaNamivodakaM yatra sa lavaNodo nipAtanAditi prathamaH vAruNI-surA tayA samAnaM vAruNaM vAruNamudakaM yasmin sa vAruNodaH caturthaH kSIravattathA ghRtavadudakaM yatra sa kSIrodaH paJcamaH ghRtodaH SaSThaH, kAlodapuSkarodasvayambhuramaNA udakarasAH, zeSAstu ikSurasA iti, uktaJca-"vAruNivarakhIravaro ghayavara lavaNo ya hoMti ptteyaa| kAlo pukkharaudahI sayaMbhuramaNo ya udagarasA // 1 // " iti / anantaraM samudrA ukAsteSu cAva" bhavantI 385 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAvarttAn dRSTAntAn kaSAyAMzca taddAntikAnabhidhitsuH sUtradvayamAha-sugamaM caitat , navaraM kharo-niSThuro'tivegitayA pAtakazchedako vA AvartanamAvarttaH sa ca samudrAdezcaRvizeSANAM veti kharAvarttaH, unnataH-ucchritaH sa cAsAvAvarttazceti unnatAvataH, sa ca parvatazikharArohaNamArgasya vAtotkalikAyA vA, gUDhazcAsAvAvarttazceti gUDhAvataH sa ca gendukadavara kasya dArugranthyAdervA AmiSaM-mAMsAdi tadarthamAvataH zakunikAdInAmAmiSAvartta iti, etatsamAnatA ca krodhAdInAM dakrameNa parApakArakaraNadAruNatvAt patratRNAdivastuna iva manasa unnatatvAropaNAt atyantadurlakSyasvarUpatvAt anartha zatasampAtasaGkule'pyavapatanakAraNatvAcceti, iyaJcopamA prakarSavatA kopAdInAmiti tatphalamAha-'kharAvattetyAdi, azubhapariNAmasyAzubhakarmabandhanimittatayA durgatinimittatvAducyate 'Neraiesu uvavajaha'tti // aNurAhAnakkhatte cauttAre paM0 puvvAsADhe evaM ceva uttarAsADhe evaM ceva (sU0 386) jIvANaM cauThANanivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, neratiyanivvattite tirikkhajoNitanivattite maNussa0 devanivvattite, evaM uvaciNiMsu vA uvaciNati vA uvaciNissaMti vA, evaM ciya uvaciya baMdha udIra veta taha nijare ceva / (sU0 387 ) caupadesiyA khaMdhA arNatA pannattA caupadesogADhA poggalA aNaMtA causamayadvitIyA poggalA aNaMtA cauguNakAlagA poggalA aNaMtA jAva cauguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA (sU0 388) // caDattho uddeso samatto cauThANaM cautthamajjhayaNaM samattaM // nArakA anantaramuktAstaizca vaikriyAdinA samAnadharmANo devA iti tadvizeSabhUtanakSatradevAnAM catuHsthAnakaM vivakSuH SERIES For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsthAnAgasUtra vRttiH // 289 // SRSRSRSRSRSREG aNurAhetyAdi sUtratrayamAha-kaNThyazcaitaditi / devatvAdibhedazca jIvAnAM karmapudgalacayAdikRta iti tatpratipAdanAyAha hA sthAnA0 'jIvANa'mityAdi sUtraSaTuM, vyAkhyAtaM prAk tathApi krizcilikhyate, 'jIvANa'ti zaMzabdo vAkyAlaGkArArthaH, cturbhiHuddeshH| sthAnakaiH-nArakatvAdibhiH paryAyairnirtitAH-karmapariNAmaM nItAstathAvidhAzubhapariNAmavazAbaddhAste catuHsthAnanirvarttitA-nakSatratAstAn pudgalAn , kathaM nirvatitAnityAha-pApakarmatayA-azubhasvarUpajJAnAvaraNAdirUpatvena, 'ciNiMsutti tathAvidhApa- rakAH pudgarakarmapudgalaizcitavantaH-pApaprakRtIralpapradezA bahupradezIkRtavantaH, 'neraiyanivvattie'tti nairayikeNa satA nirvatitA iti lanirvarttanaM | vigrahaH, evaM sarvatra, tathA evaM ubaciNiMsutti cayasUtrAbhilApenopacayasUtraM vAcyaM uvaciNimutti-upacitavantaH pauna:-18 pudgalapradepunyena 'eva'miti cayAdinyAyena bandhAdisUtrANi vAcyAnItyarthaH, iha ca 'evaM bandhaudIre'tyAdivaktavye yaccayopacaya- | zAdi grahaNaM tatsthAnAntaraprasiddhagAthottarArddhAnuvRttivazAditi, tatra 'baMdha'tti baMdhiMsu 3 zlathabandhanabaddhAn gADhabandhanabaddhAn sU0 386kRtavantaH 3, 'udIra'tti udIriMsu 3 udayaprApte dalike anuditAMstAn AkRSya karaNena veditavantaH 3, 'veya'tti ve savA 388 disu 3 pratisamayaM svena rasavipAkenAnubhUtavantaH 3 'taha nijarA ceva'tti nijariMsu 3 kAtsyenAnusamayamazeSatadvipAkahAnyA parizAtitavantaH 3 iti / pudgalAdhikArAt pudgalAneva dravyAdibhirnirUpayannAha-'cauppaese'tyAdi sugamamiti // iti catuHsthAnakasya caturtha uddezakaH samAptaH // granthAgraM 2932 18 // 289 // // iti zrImadabhayadevAcAryaviracite sthAnAkhyatRtIyAGgavivaraNe catuHsthAnakAkhyaM caturthamadhyayanaM samAptam // For Personal & Private Use Only