Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१२०
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
%ED
भेदमुपदर्शयति नात्युष्णः-न विद्यतेऽतिशयेन उष्णं-उष्णरूपः परितापो यस्मिन् स नात्युष्ण:-समशीतोष्णकालपरिपाककालो नक्षत्रसम्वत्सरस्य तृतीयो भेदः वसन्तकालरूप इत्यर्थः । तथा च नातिशीत:-न विद्यतेऽतिशयेन शीतं यत्र स नातिशीतः काल:-शरद्र्पो मधुरशीत समचतुर्थों भेदो नाक्षत्रसम्वत्सरस्येति । एवं च बहूदकः-बहुउदकं यत्र स बहूदक बहूदकप्रमाणरूपः कालो वर्षारूप: कालो नाक्षत्रसंवत्सरस्य पञ्चमो भेदः । एवंभूतः पश्चभिलक्षणैः समस्तैरुपेतो भवति यः सम्बत्सरः स नाक्षत्रसम्वत्सरः कथ्यते, एवं पश्चलक्षणविशिष्ट नाक्षत्रसम्वत्सरं प्रतिपाद्य सम्प्रति चान्द्रसम्वत्सरलक्षणमाह-'ता ससि समग पुण्णिमासि जोईता विसमचारि णक्खत्ता । कड़ओ बहु उदवओ य तमाहु संवच्छरं चंदं ॥२॥ शशिः समकं पूर्णिमासि युक्त्वा विषमचारि नक्षत्राणि कृत्वा कटुकः बहुउदकानि च तमाहुः अतिशय उष्णत्व न हो वह नात्युष्ण कहा जाता है, अर्थात् समशीतोष्ण काल परिपाक रूप काल नक्षत्रसंवत्सर का तीसरा भेद होता है, अर्थात् वसन्त काल रूप तीसरा भेद है। जैसे की जिसमें अतिशय शीत न हो ऐसा जो काल शरदकालरूप नक्षन्नसंवत्सर का चौथा भेद होता है । तथा बहूदक माने अधिक उदक जिस में हो वह बहदक अधिक उदक प्रमाणवाला काल वर्षा काल रूप होता है वह वर्षा कालरूप काल नाक्षत्रसवत्सर का पांचवां भेद है । इस प्रकार के पांच लक्षण से युक्त जो संवत्सर हो वह नाक्षत्रसंवत्सर कहा जाता है। इस प्रकार पांच प्रकार के लक्षणवाले नाक्षत्रसंवत्सर को प्रतिपादित कर के अब चांद्रसंवत्सर के लक्षणों का कथन करते हैं(ता ससिसमगपुणिमासिं जोईता विसमपरिमाणा णक्खत्ता। कडुओ बहुउदयओय तमाहुसंवच्छरं चंदं ॥१॥ બે ભેદ સમજી લેવા જોઈએ. હવે ત્રીજા વિગેરે ભેદનું કથન કરે છે–જેમાં અતિશય ઉષ્ણત્વ ન હોય તે નાયુષ્ણ કહેવાય છે. અર્થાત્ સમશીતોષ્ણ કાળ પરિપાક રૂપ કાળ નક્ષત્ર સંવત્સરના ભેદ સમજી લેવા જોઈએ ! હવે ત્રીજા વિગેરે ભેદનું કથન કરે છે–જેમાં અતિશય ઉષ્ણત્વ ન હોય તે નાયુષ્ણુ કહેવાય છે, અર્થાત્ સમશીતોષ્ણ કાળ પરિપાકરૂપ કાળ નક્ષત્રસંવત્સરના ત્રીજા ભેદરૂપ હોય છે. અર્થાત્ વસંતકાળ રૂપ ત્રીજે ભેદ છે. જેમકે–જેમાં અત્યંત શૈત્ય ન હોય એ જે કાળ શરદ્દ કાળરૂપ નક્ષત્ર સંવત્સરને ચોથો ભેદ છે. તથા બહૂદક એટલેકે અધિકઉદક જેમાં હોય તે બહૂદક એટલેકે અધિકઉદક પ્રમાણવાળ કાળ વર્ષા કાળ રૂપ હોય છે તે વષ કાળ રૂપ કાળ નક્ષત્રસંવત્સરનો પાંચમે ભેદ કહ્યો છે. આ રીતે પાંચ લક્ષણેથી યુક્ત જે સંવત્સર હોય તે નક્ષત્રસંવત્સર કહેવાય છે. આ રીતે પાંચ પ્રકારના લક્ષણવાળા નક્ષત્રસંવત્સનું પ્રતિपाहन ४शन यांद्र, संवत्सना लक्षणेनु ४थन ४२५ाम मावे छे-(ता ससिसमगपुणिमासिं जोईता विसम चारि णक्खत्ता कडुओ बहु उदओय तमाहु संवच्छर चंदं ।।२।। 2 सवत्सरमा
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
