Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 344

सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७० दशमप्राभृतस्य द्वाविंशतितम प्राभृतप्राभृतम् ३३३ तावत् यदा खलु अयं चन्द्रो युक्तो योगेन भवति तदा खलु इतरोऽपि चन्द्रो युक्तो योगेन भवति । यदा खलु इतरश्चन्द्रो युक्तो योगेन भवति, तदा खलु अयमपि चन्द्रो युक्तो योगेन भवति । एवं सूर्योऽपि, ग्रहोऽपि, नक्षत्रमपि । सदापि खलु चन्द्रौ युक्तौ योगैः, सदापि खलु सूर्यो युक्तौ योगैः, सदापि खलु ग्रहा युक्ताः योगैः, सदापि खलु नक्षत्राणि युक्तानि योगैः, उभयतोऽपि खलु चन्द्रौ युक्तौ योगैः, उभयतोऽपि खलु सूयौं युक्तौ योगैः, उभयतोऽपि खलु ग्रहा युक्ताः योगैः, उभयतोऽपि नक्षत्राणि युक्तानि योगैः ॥ मण्डलं शतसहस्रेण अष्टनवत्या शतैश्छित्वा इत्येपः नक्षत्रक्षेत्रविभागो नक्षत्रविचये प्राभृते आख्यात-इति ब्रवीमि ॥ सू० ७०।।
इति दशमस्य प्राभृतस्य द्वाविंशतितमं प्राभृतप्राभृतं समाप्तम् । टीका-एकोनसप्ततितमे सूत्रे यादृशनामकं यन्नक्षत्रं यस्मिन् मण्डलप्रदेशे चन्द्रेण सह योग मुपागच्छति तदेव नक्षत्रं तादृशमन्य द्वा नक्षत्रं तस्मिन्नेव मण्डलप्रदेशे चन्द्रेण सूर्येण वा योग मुपागच्छतीति-प्रतिपादितम् । किन्तु इह जम्बूद्वीपे द्वौ स्यौं द्वौच चन्द्रमसौ. तौ चैकान्तरेणोदयं गच्छतः, तयोश्चैकैकस्य भिन्न भिन्न एव ग्रहादिकः परिवार-इति श्रुत्वाऽपि कश्चिद् यदि एवं मन्येत यथा भिन्न काल मण्डलेषु, चन्द्रादीनां गतिरपि भिन्नकालोत्पनत्वाद् भिन्नेव, नक्षत्रादिभिः सह योगोऽपि तेषां चन्द्रसूर्याणां भिन्न एव, तर्हि कथं सम
अब दो दो चंद्र सूर्य का समकाल में किस प्रकार नक्षत्र योग होता है ? इस शंका को दूर करते हुवे कहते हैं
टोकार्थ-उनसठवें सूत्र में जिस नामवाला जो नक्षत्र हो एवं जिस मंडल प्रदेश में चंद्र के साथ योग प्राप्त करता है वही नक्षत्र उसी प्रकार से या अन्य नक्षत्र उसी मंडल प्रदेश में चंद्र के साथ या सूर्य के साथ योग प्राप्त करता है इस प्रकार प्रतिपादन किया है। परंतु इस जंवूद्वीप में दो सूर्य एवं दो चंद्र एकान्तर से उदय को प्रास होते हैं। उन दोनों के एक एक का भिन्न भिन्न गृहादि परिवार होता है, इस प्रकार सुनकर भी यदि कोई इस प्रकार से मान लेवें कि भिन्नकाल वाले मंडलों में चंद्रादि की गति भी भिन्नकाल में उत्पन्न
હવે બબ્બે ચંદ્ર સૂર્યને સમકાળમાં કેવી રીતે નક્ષત્રોગ થાય છે? આ શંકાનું નિવારણ કરતાં કહે છે.
ટીકાર્થ-ઓગણસાઠમા સૂત્રમાં જે નામવાળું જે નક્ષત્ર હોય અને જે મંડળ પ્રદેશમાં ચંદ્રની સાથે વેગ પ્રાપ્ત કરે છે એજ નક્ષત્ર એ જ પ્રમાણે અથવા અન્ય નક્ષત્ર એજ મંડળ પ્રદેશમાં ચંદ્રની સાથે અથવા સૂર્યની સાથે રોગ પ્રાપ્ત કરે છે. આ પ્રમાણે પ્રતિપાદન કરેલ છે. પરંતુ આ જ બુદ્વીપમાં બે સૂર્ય અને બે ચંદ્ર એકાન્તરાથી ઉદયને પ્રાપ્ત કરે છે. એ બનેમાં એક એક ગ્રહાદિ પરિવાર અલગ અલગ હોય છે. આ પ્રમાણે સાંભળીને પણ જે કઈ એવી રીતે માની લેકે ભિન્ન કાળવાળા મંડળમાં ચંદ્રાદિની ગતિ પણ ભિન્ન કાળમાં ઉત્પન્ન થવાથી અલગજ હોય છે.
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2