Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
५४०
सूर्यप्रज्ञप्ति सूत्रे
"
रात्राः प्रतिपादिताः सोदाहरणं च व्याख्याताश्च ॥ सम्प्रति अतिरात्रप्रतिपादनार्थमाह- 'तत्थ खलु इमे छ अतिरत्ता पण्णत्ता तं जहा चउत्थे पव्वे, अट्ठमे पव्वे, वारसमे पव्वे, सोलसमे पव्वे, वीस मे पव्वे, चउवीसइमे पव्वे' तत्र खलु इमे षट् अतिरात्राः प्रज्ञप्ताः तद्यथाचतुर्थे पर्वणि, अष्टमे पर्वणि द्वादशे पर्वणि, पोडशे पर्वणि, विंशतितमे पर्वणि चतुर्विंशतितमे पर्वणि । - तत्र - अतिरात्र जिज्ञासाया मेकस्मिन् संवत्सरे खलु - इतिवाक्यालङ्कारे इमे - वक्ष्यमाणप्रकाराः - वक्ष्यमाणस्वरूपाः षट् २ संख्यका अतिरात्रा : - वृद्धिदिवसाः प्रज्ञप्ताः - प्रतिपादिताः सन्ति । तद्यथा-यथाक्रमेण प्रतिसंख्यायन्ते पर्वणि चतुर्थे पर्वणि गते सति प्रथमोऽतिरात्रः । अष्टमे पर्वणि गते सति द्वितीयोऽतिरात्रः परिपतति । द्वादशे पर्वणि गते सति तृतीयोऽतिरात्रः समागच्छति । षोडशे पर्वणि गते सति चतुर्थोऽतिरात्रः प्रतिपत्स्यते । विंशतितमे पर्वणि गते सति पञ्चमोऽतिरात्रः प्रत्यायाति । चतुर्विंशतितमे पर्वणि गते सति षष्ठोऽतिरात्रः प्राघुणिकायते इति । यथात्र भावना इह कर्ममासमपेक्ष्य सूर्यमा सचिन्तायां पादन कर उदाहरण के साथ व्याख्यात किया है ।
अब अतिरात्रका प्रतिपादन करने के लिये कहते हैं
(तत्थ खलु इमे छ अतिरत्ता पण्णत्ता तं जहा चउत्थे पव्वे, अट्ठमे पव्वे, बारसमे पवे, सोलसमे पब्वे, वीसइमें पब्वे, चउवीसइमे पब्वे) अतिरात्र की जिज्ञासा करे तो एक संवत्सर में ये वक्ष्यमाण प्रकार की छहछह संख्यक अतिरात्र अर्थात् वृद्धि दिवस प्रतिपादित किये गये हैं । जो इस प्रकार से हैंचौथा पर्व वीतजाने के बाद प्रथम वृद्धितिथि आती है । आठवां पर्व समाप्त होने पर दूसरा अतिरात्र आता है । बारहवां पर्व वीतजाने पर तीसरा अतिरात्र आता है । सोलह पर्व वीतने पर चौथा अहोरात्र आता है । बोस पर्व बीत जाने पर पांचवां अतिरात्रि आता है चोवीस पर्व समापित होने पर छठा अति रात्र आता है ।
अब इसकी भावना दिखलाई जाती है - यहां पर कर्म मास की अपेक्षा અહિંયા વિસ્તાર પૂર્ણાંક અવમરાત્રનુ પ્રતિપાદન કરીને ઉદાહરણ સાથે વ્યાખ્યાત કરેલ છે वे अतिरात्र प्रतिपादन वा भाटे उडेवामां आवे छे. - (तत्थ खलु इमे छ अतिरत्ता पण्णत्ता तं जहा - चउत्थे पन्चे, अट्ठमे पव्वे, बारसमे पव्वे, सोलसमे पव्वे, वीसइमे पब्वे, चवीइमे पब्वे) अतिरात्री कज्ञासा उरवामां आवे तो संवत्सरभां या वक्ष्यमाणु प्राश्नी છ છ સંખ્યાવાળી અતિરાત્ર એટલેકે વૃદ્ધિના દિવસ પ્રતિપાતિ કરેલ છે. જે આ પ્રમાણે છે. ચાથું પર્વ વીત્યા પછી પહેલી વૃદ્ધિ તિથિ આવે છે. આઠમુ પ પુરૂ થયા પછી ખીજી વૃદ્ધિ તિથિ આવે છે. ખારમું પર્વ સમાપ્ત થયા પછી ત્રીજી વૃદ્ધિ તિથિ આવે છે. સેાળમું પ પુરૂ થયા પછી ચેાથી અતિરાત્ર-વૃદ્ધિ તિથિ આવે છે. વીસમું પ` વીતી ગયા પછી પાંચમી વૃદ્ધિ તિથી આવે છે. ચાવીસમું પ` વીત્યા પછી જ઼ીવૃદ્ધિ તિથિ આવે છે.
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
