Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका स० १०१ एकोनविंशतितम प्राभृतम् ___ ९७७ -दिवसकराः दीप्ताः-देदीप्यमानाः-दीप्यन्तस्म दीप्ता:--भास्वराः-भास्करा इत्यर्थः । कयं भूताश्च ते चन्द्रसूर्या इत्यत आह-चित्रान्तरलेश्याका:-चित्र-विचित्रं-अनेकवर्णवर्णितं लेश्या च-प्रकाशरूपा येषां ते चित्रान्तरलेश्याका इत्यर्थः, तत्र चित्रमन्तरं चन्द्राणां सूर्यान्तरितत्वात् , सूर्याणां च चन्द्रान्तरितत्वात्-चित्रलेश्या चन्द्रमसां शीतरश्मित्वात् , सूर्याणां चोष्णरश्मित्वाच्च लेश्या विशेषप्रदर्शनार्थमाह-सुखले श्याश्चन्द्रस्य भवति, तथा मन्दले श्या सूर्यस्येति, अर्थात् शीतकालेन मनुष्यलोक इव अत्यन्त शीतरश्मयो भवन्ति चन्द्राः, मन्दलेश्याः सूर्याः न तु मनुष्यलेके निदाघ सम रे इव एकान्तोष्णरश्मय इत्यर्थः । तथा चाहतत्वार्थटीकाकारो हरिभद्रमूरि:-'नात्यन्तशीताश्चन्द्रमसो नापि अत्यन्तोष्णाः सूर्याः, किन्तु साधारणा द्वयोरपि । अत्रैतदुक्तं भवति-इहे दमुक्तं भवति-यत्र द्वीपे समुद्रे वा नक्षत्रादि परिमाणं ज्ञातुमिष्यते तत्र एकशशिपरिवारभूतं नक्षत्रादिपरिमाणं तावद्भिः शशिभिसूर्य किस प्रकार के होते हैं ? इस के लिये कहते हैं-चित्रान्तरलेश्या का अर्थात् अनेक वर्ण से वर्ण वाली प्रकाश रूप लेश्यावाले। चंद्र सूर्य से अंतरित होने से चित्र अंतरवाला कहा है एवं सूर्य चंद्रान्तरित होने से चित्र अंतर कहा गया है। चंद्र शीतलेश्या वाला होने से एवं सूर्य उष्णलेश्या घाला होने से चित्रलेश्या वाले कहे जाते हैं, चंद्र की सुखलेश्या होती है, तथा सूर्य की मंदलेश्या होती है, अर्थात् शीतकाल में मनुष्यलोक के जैसा अत्यंत शीत रश्मिवाला चंद्र होता हैं। एवं मंदलेश्या वाले सूर्य होते हैं। मनुष्यलोक में ग्रीष्मकाल के समान केवल उष्ण रश्मीवाला नहीं होता है। इस विषय में तात्पर्य टीकाकार हरिभद्रसूरिने कहा है
(नात्यन्त शीताश्चन्द्रमसो, नापि अत्यन्तोष्णाः सूर्याः किन्तु साधारणाछयोरपि) यहां पर ऐसा कहा जाता है-जिस द्वीप या समुद्र में नक्षत्रादि परिमाण जानना चाहे वहां पर एक चन्द्र के परिवार रूप नक्षत्रादि परिमाण સૂર્ય કેવા પ્રકારના હોય છે? તે માટે કહે છે. ચિત્રાન્તર લેસ્થાકા અર્થાત્ અનેક વર્ષથી વર્ણવાળા પ્રકાશરૂપ લેશ્યાવાળા ચંદ્ર સૂર્યથી અંતતિ હોવાથી ચિત્ર અંતરવાળા કહ્યા છે. અને સૂર્ય ચંદ્રાન્તરિત હોવાથી ચિત્ર અંતર એમ કહેલ છે. ચંદ્ર શીતલેશ્યાવાળો હેવાથી અને સૂર્ય ઉષ્ણલેશ્યાવાળે હોવાથી ચિત્રલેશ્યાવાળા કહેવાય છે. ચંદ્રની સુખ લેશ્યા હોય છે. તથા સૂર્યની ચંદ્ર વેશ્યા હેય છે. અર્થાત્ શીતકાળમાં મનુષ્યલોકની જેમ અત્યંત શીતરશ્મિવાળે ચંદ્ર હોય છે, અને મદલેશ્યાવાળો સૂર્ય હોય છે. મનુષ્યલોકમાં ગ્રીષ્મકાળની જેમ કેવળ ઉણરમિવાળો હેતે નથી, આ સંબંધમાં તત્વાર્થની ટીકાકાર હરિશ્ચંદ્રસૂરીએ ४युं छे-(नात्यन्तशीताश्चद्रमसो नापि अत्यनगोष्णाः सूर्याः किन्तु साधारणा द्वयोरशि) मी આ પ્રમાણે કહેવામાં આવે છે-જે દ્વાપ અગર સમુદ્રમાં નક્ષત્રાદિ પરિમાણ જાણવું હોય તે ત્યાં એક ચંદ્રના પરિવારરૂપ નક્ષત્રાદિ પરિમાણને એટલા ચંદ્રથી ગુણ કરવા તે ત્યાની
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
