Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
९९०
सूर्यप्रप्तिसूत्र ___टीका-पुष्करवर-वरुणवर-क्षीरवर-घृतवर-स्रोतवरादि द्वीपसमुद्राणामायमविष्कम्भादिमानं तत्र सूर्यचन्द्रग्रहनक्षत्रताराणां परिमाणानि च ज्ञातुमादौ भगवान् स्वयमेव पुष्करवरस्य स्वरूपमुपन्यस्यति-'ता पुक्खरवरं णं दीवं पुक्खरवरोदे णामं समुद्दे वट्टे वलयागारसंठाणसंठिए सव्वओ जाव चिट्ठइ' तावत् पुष्करवरो द्वीपः पुष्करवरोदः नाम समुद्रो वृत्तः वलयाकार: संस्थानसंस्थितः सर्वतो यावत् तिष्ठति । तावदिति पूर्ववत् णमिति वाक्यालङ्कारे पुष्करवरनाम द्वीपः पुष्करोदनामा समुद्रश्च वृत्तो वर्चुलो वलयाकारसंस्थानसंस्थितः सर्वतः-समन्तात् सम्परिक्षिप्य तिष्ठति, ग्रन्थान्तरेषु पुष्करोदस्य वर्णनमित्थं वर्तते-यत् पुष्करोदसमुद्रस्य जलमतीव स्वच्छं स्फटिकमणिवदुज्वलं जात्यं तथ्यपरिणामं पथ्यं हितकरं सुस्वादु सकृत्या उदकरसपूर्ण सर्वभोग्यं वर्तते, तत्र च द्वौ देवौ आधिपत्यं परिपालयतः, तौ च श्रीधर श्रीप्रभाख्य नामानौ, तत्र श्रीधरः पूर्वार्द्धाधिपत्यं भुनक्ति, श्रीप्रभश्चापर धिपत्यं परिपालयति । वरं णं) इत्यादि
टीकार्थ-पुष्करवर-वरुणवर-क्षीरवर-घृतवर-स्रोतवरादि द्वीपसमुद्रों का आयाम विष्कंभादि मान एवं सूर्य-चंद्र-ग्रह-नक्षत्र एवं ताराओं का परिमाण जानने के लिये प्रथम भगवान् स्वयं पुष्करवर द्वीप का स्वरूप प्रकट कहते हैं(ता पुक्खरवरं णं दीवं पुक्खरवरोदे णामं समुद्दे वढे वलयागारसंठाणसंठिए सव्वओ जाव चिट्ठइ) पुष्करवर नाम का द्वीप एवं पुष्करोद नाम का समुद्र वृत्त वलयाकार संस्थानवाला सर्वतः व्याप्त होकर रहता है। अन्य ग्रन्थ में पुष्करोद समुद्र का वर्णन इस प्रकार से हैं-पुष्करोद समुद्र का जल अत्यंत स्वच्छ एवं मणि के समान उज्ज्वल तथ्य परिणाम वाला, पथ्य, हितकर सुस्वादिष्ट उदकरस से पूर्ण एवं सर्वभोग्य होता है। वहां पर दो देव उसका आधिपत्य करते हैं, उस के नाम श्रीधर एवं श्रीप्रभ इस प्रकार से हैं। उस में श्रीधर पूर्वार्धाधिपत्य को भोगता है एवं श्रीप्रभ पश्चिमाई का आधिपत्य करता है,
ટીકાર્થ–પુષ્ઠરવર-વરુણુવર-ક્ષીરવર=ધૃતવર સોતવરાદિદ્વીપ સમુદ્રના આયામ વિખંભા દિમાન એવં સૂર્ય-ચંદ્ર-ગ્રહ નક્ષત્ર અને તારાઓના પરિમાણ જાણવા માટે પહેલાં ભગ वान् स्वय भेव पु०४२१२ द्वीपनु २१३५ प्राट ४२ छ.-(ता पुक्खरवर णं दीव पुक्खरवरोदे णाम समुद्दे वट्टे वलयागारसंठाणसंठिए सबओ जाव चिट्ठइ) ५०४२१२ नामनी दी५ भने પુષ્કરોદ નામને સમુદ્ર વૃત્ત વલયાકાર સંસ્થાનવાળો અને સર્વતઃ વ્યાપ્ત થઈને રહે છે. અન્ય ગ્રન્થમાં પુષ્કરેદ સમુદ્રનું વર્ણન આ પ્રમાણે છે. પુષ્કરેદ સમુદ્રનું જળ અત્યંત સ્વચ્છ અને મણિના જેવું ઉજળું તથ્ય પરિણામવાળું પથ્ય, હિતકર સુસ્વાદિષ્ટ ઉદકરસથી પૂર્ણ અને સર્વગ્ય હોય છે. ત્યાં બે દેવે તેનું અધિપતિપણું કરે છે. તેના નામ શ્રીધર અને શ્રીપ્રભુ આ પ્રમાણે છે. તેમાં શ્રીધર પૂર્વાર્ધનું અધિપતિપણું ભેગવે છે. અને શ્રીપ્રભ પશ્ચિમાઈનું અધિપતિપણુ કરે છે. આ રીતે પુષ્કરદ્વીપ સમુદ્રનું સ્વરૂપ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
