Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७८ द्वादशप्राभृतम्
६५३ र्थान्मध्ये नक्षत्रकक्षा वर्त्तते, तदधोऽर्थात् सर्वाधः सूर्यकक्षा तिष्ठति सर्वेषां प्रकाशकत्वादित्यतश्छत्रोपरि न्यस्त छत्रवत् प्रतिभासते, अतएव छत्रातिच्छत्रनामा योगोऽन्वर्थरूपो जायते। एवमेव गतिवलक्षण्यात स्वस्वकक्षायां भ्रमन्तस्ते चन्द्र-नक्षत्र-सूर्याः वृषभानुजातादि दशविधयोगान् अन्वर्थरूपान् कुर्वन्ति । अत्र च मध्ये नक्षत्रमित्युक्तं वर्तते, अतएव नक्षत्रविशेष प्रतिपत्यर्थ पुनः प्रश्नयति गौतमः-'तं समयं च णं चंदे केणं णक्खत्तेणं जोएइ ?' तस्मिन् समये च खलु चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति ? । तस्मिन् समये-छत्रातिच्छत्रनामकयोगोत्पत्तिकाले, चन्द्रः केन नक्षत्रेण सह योगं करोति-केन नक्षत्रेण सह वर्तमानो भवति ? । ततो भगवानाह-'ता चित्ताहिं, चरिमसमए' तावत् चित्राभिः, चरमसमये । चित्रानक्षत्रस्यान्तिमे भागे वर्तमानो भवति चन्द्र इति भगवानुत्तरयति ॥ अस्य गणितभावनापूर्व प्रदर्शितैव । अलमत्र पुनर्भावनयेति ॥ सू० ७८ ॥
द्वादशं प्राभृतश्च समाप्तम् ॥ प्रकाशक होने से छत्र के ऊपर रक्खा हुवा छत्र के समान प्रतिभासित होता है अतः छत्रातिछत्र योग का यथायोग्य नाम होता है। इसी प्रकार गति की विलक्षणता से स्व स्व कक्षा में भ्रमण करते हुवे वे चंद्र-नक्षत्र एवं सूर्य वृषभानुजात आदि अन्वर्थ रूप दशविध योग करते हैं। यहां मध्य में नक्षत्र होता है ऐसा कहा है, अतः नक्षत्र विशेष की प्रतिपत्ति के लिये श्री गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-(तं समयं च णं चंदे केणं णक्खत्तेणं जोएइ) छत्रातिछत्र नामका योग के उत्पत्तिकाल में चंद्र कौन से नक्षत्र के साथ योग युक्त रहता है ? इस प्रश्न के उत्तर में श्री भगवान् कहते हैं-(ता चित्ताहिं चरिमसमए) चित्रा नक्षत्र के अन्त के भाग में चंद्र वर्तमान रहता है। इसकी गणित भावना पहले प्रदर्शित कर कह दी है अतः इसको पुनः भावित नहीं करते हैं।सू० ७८॥
बारहवां प्राभृत समाप्त ॥ १२ ॥ સૌથી નીચે સૂર્યકક્ષા હોય છે. સૂર્ય સૌને પ્રકાશક હોવાથી છત્રની ઉપર રાખેલ છત્રની જેમ પ્રતિભાસિત થાય છે, તેથી છત્રાતિછત્રગનું યથાયોગ્ય નામ થાય છે. એ જ પ્રમાણે ગતિની વિલક્ષણતાથી પિતપતાની કક્ષામાં ભ્રમણ કરતા એ ચંદ્ર નક્ષત્ર અને સૂર્ય વૃષભાનુજાત વિગેરે અન્વર્થ પણાથી દશ પ્રકારનો વેગ કરે છે. એમાં વચમાં નક્ષત્ર હોય છે. તેમ કહેલ છે. તેથી નક્ષત્ર વિશેષની ખાત્રિ માટે શ્રીગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન પૂછે छे-(तं समयं च णं चंदे केणं णक्खत्तेणं जोएइ) छातिछत्र नामना योगना उत्पत्ति मां द्र કયા નક્ષત્રની સાથે યોગ કરીને રહે છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં શ્રીભગવાન કહે છે.–(ા चित्ताहि चरिमसमए) यित्रा नक्षत्रना मत मागमा यवतमान २ छ. मा विष शित ભાવના પહેલાં પ્રદર્શિત કરીને કહેલ છે. તેથી અહીં તેને ફરી કહેલ નથી. સૂ. ૭૮.
બારમું પ્રાભૃત સમાપ્ત છે ૧૨
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્રઃ ૨
