Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
९७२
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे शतं । ततश्चादिमचन्द्रा अष्टादश-तद्यथा-ौ जम्बुद्वीपे चत्वारो लवणसमुद्रे, द्वादश धातकीखण्डे-२+४+१२=१८ एतैरादिमचन्द्रैः सहितं पइविंशत्यधिकं शतं १२६+१८= १४४ जातं चतुश्चत्वारिंशदधिकं शतं, एतावन्तश्चन्द्राः पुष्करद्वीपे भवन्ति, सूर्या अपि एतावन्तएव । एवं सर्वेष्वपि द्वीपसमुद्रेषु एतत् करणवशान् चन्द्रसूर्या संख्या प्रतिपत्तव्या ॥३३॥ सम्प्रति प्रतिद्वीपं प्रतिसमुद्रं ग्रहनक्षत्रतारापरिज्ञानोपायमाह-'रिक्खग्गहतारग्गह तारग्गं दीवसमुद्दो जहिच्छसी णाउं । तस्ससीहिं तग्गुणियं रिक्खग्गहतारगग्गं तु ॥३४॥ ऋक्षग्रह तारकं द्वीपसमुद्रे यदीच्छसि ज्ञातुं । तत् शशिभिस्तद्गुणितं ऋक्षग्रहतारकं तु ॥३४ । अत्राग्रशब्दः परिणामवाची, तेन यस्मिन द्वीपे समुद्रे वा नक्षत्रपरिमाणं ग्रहपरिमाणं तारापरिमाणं वा ज्ञातु मिच्छसि चेत्तदा तस्य द्वीपस्य समुद्रस्य वा सम्बन्धिभिः शशिभिः-एकस्य शशिनः हैं, उनको तिगुना करे तो ४२+३=१२६ एकसो छाईस होते हैं । उनसे आदि के चन्द्र अठारह होते हैं, जैसे की दो जम्बूद्वीप का, चार लवण समुद्र का बारह धातकी खंड का २+४+१२=१८ इन आदिम चन्द्र के साथ एकसो छाईस को जोडे तो १२६+१८१४४ एकसो चुमालीस होते हैं। इतने चंद्र पुष्कर द्वीप में होते हैं। एवं सूर्य भी उतने ही होते हैं । इसी प्रकार सभी द्वीप समुद्रों में इस करणवशात् चंद्र सूर्य की संख्या का प्रतिपादन करलेवें ॥३३॥
अब प्रति द्वीप एवं प्रतिसमुद्र में ग्रह-नक्षत्र एवं ताराओं के परिज्ञान का उपाय कहते हैं
रिक्खग्गह तारग्गह तारगं दीवसमुदो जहिच्छसी गाउं ।
तस्ससीहिं तग्गुणियं रिक्खग्गह तारग्गं तु ॥३४॥ यहां पर अग्र शब्द परिमाण वाची है, अतः जिस द्वीपसमुद्र में नक्षत्र परिमाण, ग्रहपरिमाण, तारापरिमाण को जानना चाहे तो उस द्वीप का या તો ૪૨+૩=૧૨૬ એકસે છવીસ થાય છે. તેની પહેલાના અઢાર હોય છે. જેમકે-બે જંબુદ્વીપન, ચાર લવણુ સમુદ્રના અને બાર ધાતકીખંડના ૨+૪+૧૩=૧૮ આ પહેલાંના ચંદ્રની સાથે એક છત્રીસને મેળવે તે ૧૨૬+૧૨૮=૧૪૪ એક ચુંમાલીસ થાય છે. આટલા ચંદ્ર પુષ્કરદ્વીપમાં હોય છે, તથા સૂર્ય પણ એટલા જ હોય છે. આ જ પ્રમાણે બધાજ દ્વીપ સમુદ્રમાં આ કરણવશાત્ ચંદ્ર સૂર્યની સંખ્યાનું પ્રતિપાદન કરી લેવું ૩૩
હવે દરેક દ્વીપ અને દરેક સમુદ્રમાં ગ્રહ-નક્ષત્ર અને તારાઓની સંખ્યાના જ્ઞાનને ઉપાય કહે છે.
रिक्खग्गह तारग्गह तारगं दीवसमुद्दो जहिच्छसी णातुं ।
तस्ससीहिं तग्गुणिय रिक्खग्गह तारगग्गंतु ॥३४॥ અહીં અગ્રશષ્ટ પરિમાણ વાચી છે. તેથી જે દ્વીપ સમુદ્રમાં નક્ષત્ર પરિમાણ, ગ્રહ પરિમાણ, તારા પરિમાણને જાણવા ઈચ્છે તે એ દ્વીપના કે સમુદ્રના ચંદ્રના પરિવારરૂપ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
